USHTRIME TE ZGJEDHURA

Vetitë e dritës

Maj 2020
1 Një pllakë xhami që e ka treguesin e përthyerjes 1.50 është zhytur në
ujë i cili e ka treguesin e përthyerjes 1.33. Drita nga uji bie mbi xham. Gjeni
këndin e përthyerjes nqs këndi i rënies është (a) 60º, (b) 45º, dhe (c) 30º.

ZGJIDHJE Përdorim indeksin 1 për ujin dhe indeksin 2 për xhamin dhe
zbatojmë ligjin e Snell-it për ndërfaqen ujë - xham.

Zbatojmë ligjin e Snell-it për n1 sin θ1 = n 2 sin θ 2

ndërfaqen ujë-xham dhe marrim:

Zgjidhja për θ2 jep: ⎛ n1 ⎞

θ 2 = sin −1 ⎜⎜ sin θ1 ⎟⎟
⎝ n2 ⎠

(a) Vlerësojmë θ 2 për θ 1 = 60°: ⎛ 1.33 ⎞

θ 2 = sin −1 ⎜ sin 60° ⎟ = 50°
⎝ 1 . 50 ⎠

(b) Gjejmë θ 2 for θ 1 = 45°: ⎛ 1.33 ⎞

θ 2 = sin −1 ⎜ sin 45° ⎟ = 39°
⎝ 1.50 ⎠

(c) Gjejmë θ 2 for θ 1 = 30°: ⎛ 1.33 ⎞

θ 2 = sin −1 ⎜ sin 30° ⎟ = 26°
⎝ 1.50 ⎠
2 Në figurë, drita është fillimisht në një mjedis që e ka treguesin e
përthyerjes n1. Ajo bie me kënd θ 1 mbi sipërfaqen e një likuidi që e ka treguesin e
përthyerjes n2. Drita kalon nëpër shtresën e likuidit dhe hyn në xham i cili e ka
treguesin e përthyerjes n3. Nqs θ 3 është këndi i përthyerjes në xham, tregoni që
n1 sin θ 1 = n3 sin θ 3. Domethënë, tregoni që mjedisi i dytë mund të neglizhohet
kur gjejmë këndin e përthyerjes në mjedisin e tretë.

ZGJIDHJE Mund të zbatojmë ligjin e Snell-it për ndërfaqen n1-n2 dhe pastaj për
ndërfaqen n2-n3.

θ1 n1

n2
θ2

n3
θ3

Zbatojmë ligjin e Snell-it për n1 sin θ1 = n 2 sin θ 2

2 2
ndërfaqen n1-n2:

Zbatojmë ligjin e Snell-it për n2 sin θ 2 = n3 sin θ 3

ndërfaqen n2-n3:

Barazimi i dy shprehjeve për n1 sin θ 1 = n3 sin θ 3

n sin θ jep:

3 Sa është këndi kritik për dritën që udhëton në ujë dhe bie mbi një ndërfaqe
ujë - ajër?

ZGJIDHJE Shënojmë me 1 ujin dhe 2 ajrin dhe përdorim ligjin e Snell-it për
konditat e pasqyrimit të plotë të brendshëm.

Nga ligji i Snell-it marrim: n1 sin θ 1 = n 2 sin θ 2

Kur kemi pasqyrim të θ1 = θc dhe θ 2 = 90 °

plotë të brendshëm:

Substitute to obtain: n1 sin θ c = n2 sin 90° = n2

Zgjidhja për θ c jep: ⎛ n2 ⎞

θ c = sin −1 ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ n1 ⎠

Zëvendësojmë vlerat numerike ⎛ 1.00 ⎞

θ c = sin −1 ⎜ ⎟ = 48.8°
dhe gjejmë θ c : ⎝ 1.33 ⎠
4 Një fibër optike lejon që rrezet e dritës të përhapen në distancë të largët. Fibrat
optike përdoren gjerësisht në mjekësi dhe në komunikimin digjital. Fibra është e
përbërë nga një bërthamë me tregues të përthyerjes n2 dhe rreze b të mbështjellë
nga një veshje me tregues të përthyerjes n3 < n2. Hapja numerike e fibrës
përcaktohet si sinθ 1 , ku 1 është këndi i rënies i një rrezeje drite që bie mbi
qendrën e fundit të fibrës dhe që pastaj pasqyrohet nga ndërfaqja bërthamë-veshje
nën këndin kritik. Nga figura, tregoni që hapja numerike jepet nga
sinθ = n 2 − n 2 duke supozuar që rrezja është fillimisht në ajër.
1 2 3

Rrezja rënëse
n3

θ1 n2
a
θ θc b
n1 c 2

ZGJIDHJE Përdorim gjeometrinë e figurës, ligjin e përthyerjes në ndërfaqen ajër-n1,

dhe konditën për pasqyrimin e plotë të brendshëm në ndërfaqen n1-n2 për të treguar që
hapja numerike jepet nga n22 − n32 .

Nga figura: n3 a
sin θ c = =
n2 c
dhe

b
sin θ 2 =
c

Zbatojmë teoremën e Pitagorës në a 2 + b2 = c2

trekëndëshin djathtas dhe marrim: ose
a 2 b2
+ =1
c2 c2

b b a2
Zgjidhim për : = 1− 2
c c c

a b n32
Zëvendësojmë dhe dhe marrim: sin θ 2 = 1 −
c c n22

Përdorim ligjin e përthyerjes për n1 sin θ1 = n2 sin θ 2

të lidhur θ1 me θ2 :

Zëvendësojmë sinθ 2 dhe n1 = 1 n32

(ajër) dhe marrim:
sin θ1 = n2 1 − = n22 − n32
n22
5 Gjeni këndin maksimal të rënies θ të një rrezeje
1 që mund të përhapet
nëpër një fibër optike e cila e ka treguesin e përthyerjes së bërthamës 1.492,
rrezen e bërthamës 50.00 μ m, dhe treguesin e përthyerjes së veshjes 1.489.

ZGJIDHJE Përdorim rezultatin e problemit më lart për të gjetur këndin

maksimal të rënies për konditat e dhëna.

Nga problemi 4: sin θ1 = n22 − n32

Zgjidhja për θ 1 jep: (

θ1 = sin −1 n22 − n32 )
Zëvendësojmë vlerat numerike θ1 = sin −1 ⎛⎜ (1.492)2 − (1.489)2 ⎞⎟
dhe gjejmë θ 1 : ⎝ ⎠
= 5°

6 Sa është këndi i polarizimit për dritën në ajër që bie mbi (a) ujë
(n = 1.33), dhe (b) xham (n = 1.50)?

ZGJIDHJE Këndi i polarizimit jepet nga ligji i Brewster-it:

tan θ p = n 2 n1 ku n1 dhe n2 janë treguesit e përthyerjes mbi anën e afërt dhe të
largët të ndërfaqes, respektivisht.

Përdorim ligjin e Brewster-it dhe ⎛ n2 ⎞

θ p = tan −1 ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ n1 ⎠
marrim:
(a) Për n1 = 1 dhe n2 = 1.33: ⎛ 1.33 ⎞
θ p = tan −1 ⎜ ⎟ = 53.1°
⎝ 1.00 ⎠

(b) Për n1 = 1 dhe n2 = 1.50: ⎛ 1.50 ⎞

θ p = tan −1 ⎜ ⎟ = 56.3°
⎝ 1.00 ⎠

7 Këndi i polarizimit për dritën në ajër që bie mbi një substancë të dhënë
është 60º. (a) Sa është këndi i përthyerjes së dritës rënëse në këtë kënd? (b) Sa
është treguesi i përthyerjes së kësaj substance?
ZGJIDHJE Supozojmë që drita bie nga ajri (n1 = 1.00). Përdorim lidhjen midis
këndit të polarizimit dhe këndit të përthyerjes për të përcaktuar këtë të fundit dhe
ligjin e Brewster-it për të gjetur treguesin e përthyerjes të substancës.

(a) Për këndin e polarizimit, shuma θ p + θ r = 90° ⇒ θ r = 90° − θ p

e këndeve të polarizimit dhe
përthyerjes është 90°:

Zëvendësojmë θp dhe marrim: θ r = 90° − 60° = 30°

(b) Nga ligji i Brewster-it kemi: n2

tan θ p =
n1
ose, meqë n1 = 1.00,
n2 = tanθ p

Zëvendësojmë θ p dhe gjejmë n2: n 2 = tan 60° = 1.7

8 Këndi kritik për pasqyrimin e plotë të brendshëm për një substancë
është 48º. Sa është këndi i polarizimit për këtë substancë?

ZGJIDHJE Përdorim ligjin e Snell-it, për këndin kritik dhe konditat e

polarizimit, për të lidhur këndin e polarizimit të substancës me këndin kritik
për pasqyrimin e brendshëm.

Zbatojmë ligjin e Snell-it, për n1 sin θc = n2 (1)

konditat e këndit kritik, tek ndërfaqja:

Zbatojmë ligjin e Snell-it, për n1 sin θ p = n2 sin (90° − θ p ) = n2 cosθ p

konditat e polarizimit, tek ndërfaqja: ose
n2 ⎛n ⎞
tan θ p = ⇒ θ p = tan −1 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ (2)
n1 ⎝ n1 ⎠
Zgjidhim ekuacionin (1) për raportin
e n2 me n1: n2
= sin θ c
n1
Zëvendësojmë n2/n1 në ekuacionin
(2) marrim: θ p = tan −1 (sin θ c )

Zëvendësojmë vlerat numerike dhe

gjejmë θ p : θ p = tan −1 (sin 48°) = 37°

9 Përdorni figurën për të llogaritur këndet kritike për dritën fillimisht në

xham silikat që bie mbi ndërfaqen xham–ajër nqs drita është (a) dritë violet me
gjatësi vale 400 nm dhe (b) dritë e kuqe me gjatësi vale 700 nm.

ZGJIDHJE Zbatojmë ligjin e Snell-it në ndërfaqen xham-ajër për të shprehur θ

në terma të treguesit të përthyerjes të xhamit dhe përdorim figurën për të
gjetur treguesin e përthyerjes së xhamit për një gjatësi valore të dhënë të dritës.

Zbatojmë ligjin e Snell-it për ndërfaqen n1 sin θ1 = n2 sin θ 2

xham-ajër:

n
1.7

Silicate flint glass

1.6
Borate flint glass
Quartz

Sil
Silicate own glass
1.5

Violet Red
1.4
400 500 600 700
λ , nm
 n1 sinθ c = sin 90° = 1
Nqs θ1 = θc dhe n2 = 1:
dhe
⎛1⎞
θ c = sin −1 ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ n1 ⎠

(a) Për dritën violet me gjatësi ⎛ 1 ⎞

θ c = sin −1 ⎜ ⎟ = 36.8°
valore 400 nm, n1 = 1.67: ⎝ 1.67 ⎠

(b) Për dritën e kuqe me gjatësi ⎛ 1 ⎞

θ c = sin −1 ⎜ ⎟ = 38.7°
valore 700 nm, n1 = 1.60: ⎝ 1.60 ⎠

10 Nga të dhënat e figurës, llogarisni këndin e polarizimit për ndërfaqen

ajër-xham, duke përdorur gjatësinë valore 550 nm në secilin nga katër llojet e
xhamave të treguar në figurë.

ZGJIDHJE Përdorim ligjin e Brewster-it dhe të dhënat për treguesit e

përthyerjes nga figura për të llogaritur këndet e polarizimit për ndërfaqen ajër-
xham.
n
1.7

Silicate flint glass

1.6
Borate flint glass
Quartz

Silicate
Sil own glass
1.5

Violet Red
1.4
400 500 600 700
λ , nm

Nga ligji i Brewster-it kemi: ⎛ n2 ⎞

θ p = tan −1 ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ n1 ⎠
ose, për n1 = 1,
θ p = tan −1 (n2 )

Për silicate flint, n2 ≈ 1.62 dhe: θ p,silicate flint = tan −1 (1.62 ) = 58.3°

Për borate flint, n2 ≈ 1.57 dhe:

θ p,borate flint = tan −1 (1.57 ) = 57.5°
Për quartz, n2 ≈ 1.54 dhe:
θ p,quartz = tan −1 (1.54 ) = 57.0°
Për silicate crown, n2 ≈ 1.51 dhe:
θ p, silicat crown = tan −1 (1.51) = 56.5°
11 (a) Për rrezet brenda një mjedisi transparent i zhytur në vacuum, tregoni
që këndi i polarizimit dhe këndi kritik për pasqyrimin e plotë të brendshëm kënaq
relacionin tan θp = sin θ c. (b) Cili kënd është më i madh, këndi i polarizimit apo
këndi kritik për pasqyrimin e plotë të brendshëm?

ZGJIDHJE Zbatojmë ligjin e Snell-it për këndin kritik dhe këndin e polarizimit
për të treguar që θp = sin θc.
(a) Zbatojmë ligjin e Snell-it n1 sin θ1 = n2 sin θ r
në ndërfaqen mjedis-vacuum:

Për θ 1 = θ c , n1 = n, dhe n2 = 1: n sin θ c = sin 90° = 1

Për θ 1 = θ p , n1 = n, dhe n2 = 1: n2 1
tan θ p = = ⇒ n tan θ p = 1
n1 n

Meqë dy shprehjet janë baraz tan θ p = sin θ c

me një:

(b) Për një vlerë cfarëdo të θ : tan θ

sinθc = tanθp sin θ

o
θp θc 90
tan θ > sin θ ⇒ θ c > θ p