UNANG KABANATA

PANIMULA

Ang kabanata ng sulating pananaliksik na ito ang naglalaman ng suliranin ng pag-

aaral at paunang pahayag tungkol sa paksa. Nakapaloob din dito ang suliranin ng pag-aaral,
kahalagahan ng pag-aaral, ang kahalagahan ng pananaliksik, saklaw at limitasyon ng pag-
aaral.

I. KALIGIRAN NG PAG-AARAL / INTRODUKSYON

Ang mga wikang Sambalic ay isang subsidiary ng grupong pangwika sa Gitnang

Luzon na sinasalita ng mga Sambal, isang pangkat etnolinggwistiko sa kanlurang baybayin
ng Gitnang Luzon at sa kabundukan ng Zambales na pangunahin sa lungsod ng Olongapo, at
mga munisipalidad ng Pangasinense ng Bolinao at Anda. Ang deskriptor ay maaari ding
sumangguni sa mga indibidwal ng Zambales bilang buod. Residents are reputed as
Palawenyong Sambal (Spanish: zambales palaweos) or merely Sambal. Ayon sa isang
nagpapaligsahan na pagbigkas, ang pangalan ay nagmula sa salitang samba, na higit pang
nangangahulugang "pagsamba," dahil natagpuan ng isang Espanyol na ang katutubong o
endemic na populasyon at mga naninirahan ay napakalaking puritaniko, na niluluwalhati ang
puwersa ng buhay ng kanilang mga ninuno at ninuno.

Ang Sambal ay ang pinakaunang mga Austronesian na naninirahan sa lalawigan ng

Zambales ng Pilipinas at sa lungsod ng Olongapo. Nagsasalita sila ng Tina, Bolinao, o
Botolan, na pawang mga wikang Sambalic. Ang mga wikang Sambalic ay halos lubos na
nauugnay sa Kapampangan at isang lumang anyo ng Tagalog na sinasalita pa rin sa Tanay,
Rizal. Ito ay kinuha upang ipahiwatig na ang Sambal ay nagmula sa lugar na iyon bago
itinulak pahilaga sa kung ano ngayon ang rehiyon ng Zambales.

Ang salita ng lalawigan ay nagmula sa orihinal nitong mga naninirahan, ang mga
Zambal, na natuklasan ng mga Espanyol na sumasamba sa mga espiritu na kilala bilang
Anitos. Nang dumating si Juan de Salcedo upang galugarin ang lugar noong 1572, dumaong
siya sa Cape Bolinao, noon ay bahagi ng Zambales, at tinukoy bilang "Sambali," mula sa
salitang Malay na samba, na nangangahulugang "pagsamba." Ang termino ay kalaunan ay
Hisparicized sa "Zambal." Pinalayas ng mga Espanyol ang isang grupo ng mga pirata ng
Tsino sa baybayin ng Bolinao, na nakuha ang pangako ng mga katutubo. Napatunayan na ng
maraming mananaliksik na ang kakayahan sa wika ng katutubong wika ay may malapit na
kaugnayan sa pag-unlad ng mga kakayahan sa pag-iisip at mga kakayahan sa pagkatuto.

Ang kakayahan sa wika ay madalang na ginagamit bilang isang ideyal na konsepto na

sumasaklaw sa naipon na katalinuhan ng isang sistema ng wika sa gumagamit ng serbisyo ng
isang perpektong tagapagsalita-nakikinig. Gayunpaman, ang pangunahing elemento ay ang
kahusayan ng isang indibidwal sa isang diyalekto. Kung ang wikang pinag-uusapan ay hindi
katutubong wika ng tao, ipinapalagay na ang tao ay hindi bababa sa katamtamang matatas sa
1
wika. Ang pamantayan ng malawak na kahulugan ay itinakda ng katutubong kakayahan. Ang
katutubong kakayahan, sa kabilang banda, ay isang pagkakaiba ng antas. Bilang resulta, ang
mga layunin na pamantayan ay isinasagawa upang suriin ang kakayahan ng isang tao sa isa o
higit pang mga wika gamit ang isang pare-parehong balangkas.

Ang lingual sense na kaakibat ng pagtatangkang matuto ng katutubong wika ay may

kinalaman din kapag nag-aaral ng bagong wika. Natukoy kamakailan ang kahalagahan ng
katutubong wika sa pagiging mapag-imbento. Ang pinakamahalagang aspeto ng katutubong
wika para sa mga magulang at mag-aaral na naninirahan sa ibang bansa ay ang sikolohikal na
elemento. Ang katutubong wika ay mahalaga sa pagtatatag ng iyong sariling katangian. Ang
wika ay naglalaman ng parehong kultura at pamana. Ang pag-aaral ng katutubong wika ay
nangangailangan ng pag-aaral ng parehong kasaysayan at kultura tulad ng iyong mga
magulang, kamag-anak, at maging sa buong nakaraan at kasunod na mga henerasyon. Ang
kasanayan sa wika ay tumutulong din sa mga imigrante na mapanatili ang kultura at linguistic
na ugnayan sa kanilang sariling bansa, at ang pagiging matatas sa ibang wika ay tumutulong
sa mga dayuhang mamamayan na umangkop sa mga bagong sibilisasyon.

Ang kaugnayan ng wika ay hindi maaaring labis na ipahayag. Makatuwirang isiping

ang tagumpay ng anumang prosesong pang-edukasyon ay lubos na umaasa sa wikang
ginagamit dahil ito ay instrumento sa paghahatid ng kaalaman. Ang wikang panturo ay may
pag-aalinlangan sa pag-unlad ng pagtuturo ng mga mag-aaral at sa pagsasakatuparan ng
komunikasyon at pagkakaunawaan ng kapwa at ng mga guro at mag-aaral (Ejieh, 2004). Ang
patakaran sa wika-sa-edukasyon ay naging isang kontrobersyal na isyu kamakailan sa
Pilipinas, na kamakailan ay nagpatibay ng Mother Tongue-based Multilingual Education, o
MTB-MLE.

Ito ay isang patakarang pang-edukasyon kung saan ang unang wika o katutubong
wika ng bata ay ginagamit sa pangunahing pag-aaral. Ipinapalagay na sa pamamagitan ng
gayong pamamaraan, ang mga mag-aaral ay magkakaroon ng matatag na pundasyon sa
kanilang unang wika, na ginagawang madali ang pag-aaral ng pangalawa o pangatlong wika,
na nagpapahintulot sa kanila na gamitin ang mga wika bilang mga mapagkukunan upang
maging panghabambuhay na mag-aaral (MacKenzie, 2009). Ang mga kakayahan sa
linggwistika ay nauugnay sa paggamit ng wika sa pagpapatakbo ng pasalita at nakasulat na
mga talakayan sa pamamagitan ng pagpapahayag at maling kahulugan ng mga konsepto,
kaisipan, emosyonal na tugon, makatotohanang impormasyon, at pananaw. Ang ganitong
mga pakikipag-ugnayan ay nangyayari sa isang hanay ng panlipunan at kultural na konteksto,
na makabuluhang makakaapekto sa mga tuntunin sa gramatika, pragmatic, at
sosyolingguwistikong katangian ng markup language o sinasalita.

Ang mga kakayahan sa linggwistika ay lubos na nauugnay sa mga kakayahan sa

komunikasyon, at ang mga ito ay itinuturing na lehitimo. Ang mga kakayahan sa
lingguwistika ay iniuugnay sa pantay na paggamit ng bernakular, lalo na ang nakasulat, at
nailalarawan sa pamamagitan ng: (1) ang sapat na paggamit ng sistema ng pagsulat at
pagpormal sa teksto; (2) pagbasa at pagsulat ng mga artikulo sa pananaliksik sa katutubong
wika ng mambabasa; at (3) pagbabasa, pagsulat, at transkripsyon ng mga dokumento sa iba
2
pang mga hindi katutubong wika, partikular na ang pinakakaraniwang ginagamit (hal.,
Ingles), ang pagsasalin ay maaaring hindi magpahiwatig ng kumpletong kasanayan sa ibang
wika, ngunit dapat itong sapat na mabuti upang payagan ang kanyang pagbasa at
interpretasyon.

II. KAHALAGAHAN NG PAG-AARAL

Ang Diyalekto ng Sambal ay halos nakalimutan na ng ating mga kababayang

Zambaleño, lalo na ngayong nasa Generation Z tayo at ang lumalagong ekonomiya, kung
saan ibinibigay nila ang karamihan ng kanilang atensyon sa pag-aaral ng iba pang mga wika
sa labas ng Pilipinas. Ang pag-aaral na ito ay isang paraan upang masukat ang kakayahan at
kaalaman ng mga kabataan sa pag-unawa at pakikipag-usap gamit ang Diyalektong Sambal.

Mula sa pananaliksik na ito, lubos na naniniwala ang mga mananaliksik na

magkakaroon ng kaunawaan ang mga kabataan sa mga dahilan kung bakit dapat nilang pag-
aralan at gamitin ang ating diyalekto. Mahalagang tuklasin ang ating sariling wika. Ito ay sa
pamamagitan ng paghikayat sa mga mag-aaral na pahalagahan at isabuhay ang ating
diyalekto, paghahanap ng mga paraan upang maging komportable sila sa pag-uusap gamit
ang Sambal at pagpaparamdam sa kanila ng kahalagahan ng diyalekto. Ito ay bubuo ng isang
mahalagang kontribusyon at makabuluhan sa mga mag-aaral, guro at mananaliksik.

Ang pananaliksik na ito ay ginawa na may layuning makapagbigay ng mahahalagang

impormasyon at kaalaman tungkol sa napiling paksa mula sa mga respondente, kamakailang
pag-aaral o thesis, at mga kaugnay na site na kailangan para sa inaasahang kahalagahan sa
mga indibidwal tulad ng sumusunod;

Mga mag-aaral. Ang pag-aaral na ito ay mahalaga sa mga mag-aaral sapagkat mas
mauunawaan at mas magiging mulat sila sa kanilang kakayahan sa pakikipagtalastasan sa
pang-araw-araw na buhay gamit ang diyalektong Sambal. Kasabay nito, mangangailangan ito
ng mas malalim na pananaw sa mga pananarinari sa kultura na alam ng mga katutubong
nagsasalita. Ang pananaliksik na ito ay makakatulong sa kanila upang matukoy ang kanilang
kaalaman sa lengguwahe, matuto ng higit pang pang-edukasyon na nilalaman, at magkaroon
ng mas matatag na indibidwalidad sa kanilang katutubong wika.

Guro. Ang resulta ng pag-aaral ay magiging kapaki-pakinabang na batayan para sa

mga guro na residente ng Zambales na pagbutihin ang kanilang kasanayan sa pakikipag-usap
sa paggamit ng diyalektong Sambal. Higit pa rito, maaari silang magbigay ng maikling
pangkalahatang-ideya at maikling balangkas sa kanilang mga mag-aaral sa halaga ng
pagkakaroon ng matatag na kaalaman sa plataporma - batay sa kasaysayan at kultura ng wika.
Nagdudulot ito ng tiwala sa mga mag-aaral at tumutulong sa pagpapatibay ng kanilang
pagkakakilanlan sa kultura.

3
 Mga magulang. Sa pagtatapos ng pag-aaral, pinaniniwalaan na matututunan ng mga
magulang ang kahalagahan ng pananaliksik na ito at magiging posible para sa mga magulang
na turuan ang kanilang mga anak tungkol sa diyalektong Sambali sa pamamagitan ng pag-
uusap at paglalantad sa kanila sa diyalekto. Bilang karagdagan, bubuo at palalawakin nila ang
bokabularyo ng kanilang anak sa mga tuntunin ng kanilang katutubong wika.

Iba pang Mananaliksik. Maaaring gamitin ng ibang mananaliksik ang pag-aaral na

ito bilang kanilang batayan para sa kanilang pagbuo ng pananaliksik. Ito ay magsisilbing
balangkas upang lalo pang malinang ang pananaliksik na naaayon sa depedyenteng baryabol
na ginamit. Ito ay magiging isang kasangkapan na magpapadali sa kanilang pagtatasa sa
pagsusuri ng datos sa mga tuntunin ng kakayahang lingguwistika.

III. PAGLALAHAD NG SULIRANIN

Ang pananaliksik na ito ay naglalayong malaman ang bisa at kakayahan ng mga

kabataan sa Brgy. Bato Sta. Cruz, Zambales mula sa pagsasalita ng Diyalektong Sambal
alinsunod sa layuning buod ng pagsukat at pagtukoy sa kakayahan ng kinapanayam.
Lalo na, hinangad ng pag-aaral na ito na masagot ang mga sumusunod na katanungan:

1. Ano ang profile ng mga residente ng Bayto sa mga tuntunin ng:

1.1 Edad;
1.2 Kasarian;
1.3 Inang Wika; at
1.4 Taon ng paninirahan sa Zambales

2. Gaano kadalas gumagamit ng Sambal ang mga residente sa kanilang

pamayanan/bahay?

3. Ano ang nadarama kapag nag-uusap ang mga residente gamit ang Sambal?

4. Ano ang mga kahirapan sa pakikipag-usap sa Sambali?

5. Ano ang implikasyon ng pag-aaral tungo sa mabisa at mahusay na kasanayan sa

komunikasyon sa mga residente ng Bayto?

IV. SAKOP AT LAWAK NG PAG-AARAL

4
 Ang pangkalahatang layunin ng pag-aaral na ito ay upang mabilang at matukoy ang
mga kasanayan sa wika at karunungan ng komunidad sa pamamagitan ng pakikibahagi sa
pag-uusap sa diyalektong Sambal, na ang tanging pokus ay ang pagtatasa ng walang malay na
kaalaman ng mga komunidad sa gramatika sa pamamagitan ng interplay. Ang pananaliksik
na ito ay isinasagawa sa isang sample ng 20 respondente ng mga residente mula sa Brgy.
Bayto Sta. Cruz, Zambales. Hinirang sila ng mga mananaliksik nang proporsyonal ayon sa
kanilang edad (kabataan at matatanda) upang magkaroon ng sari-saring tugon at natatanging
pangkalahatang-ideya tungkol sa kanilang kakayahan sa pagsasalita ng Sambal Dialect.

Ang pag-aaral na ito ay hindi eksakto para sa isang partikular na populasyon, ngunit
hinuhubog sa loob ng isang partikular na populasyon - ang mga residente sa na naninirahan
mula sa lugar sa loob ng Bayto Sta. Cruz, Zambales.Itinatakda nito na ang pag-aaral ay
maaaring hindi pangkalahatan sa ibang populasyon o residente sa labas ng barangay kung
saan kinuha ang pag-aaral.

Ang saklaw ng pananaliksik na ito ay upang kumpirmahin na ang mga residente ng

Bayto Sta. Cruz Zambales ay may kakayahan sa lingguwistika at komunikasyon mula sa
paggamit ng kanilang katutubong diyalekto, gayundin upang matukoy ang mga salik na
pumipigil at naglilimita sa kanila sa pagiging sapat sa semantiko sa tuwing nakikipanayam
gamit ang diyalektong Sambal. Higit pa rito, ang mga salik na nakitang may makabuluhang
kaugnayan sa pagtatasa sa pampublikong pagtanggap ng residente ay isinasaalang-alang,
tulad ng kanilang edad, katutubong wika, diyalekto ng mga magulang at mga taon ng
paninirahan sa Zambales.

5
 IKALAWANG KABANATA
BALANGKAS NG PAG-AARAL
Kasama sa kabanatang ito ang kaugnay na pagsusuri ng literatura, teoretikal na
balangkas, konseptwal na balangkas at ang kahulugan ng mga termino sa pag-aaral.

V. MGA KAUGNAY NA PAG-AARAL AT LITERATURA

Ayon kay Armostis (2012), kung ang mag-aaral sa wika ay tatanungin kung ano ang
layunin ng asignatura sa wika, tiyak na ang isasagot nila ay tungkol sa pagtuturo ng
gramatika at bokabularyo ng wika. Samantala kung tatanungin sila kung ano ang kanilang
layunin bilang mag-aaral sa wika, ang kanilang tiyak na isasagot ay upang matamo ang
kakayahan sa pakikipagtalastasan sa naturang wika.

Isa ang kakayahang linggwistika sa apat na komponent ng kakayahang

pangkomunikatibo na ipinakilala nina Canale at Swain (Abelos, Asperas, Paulino, 2004). Ito
ay ang abilidad ng isang mag-aaral ng wika na isaisip ang sintaks at tuntunin ng wika; ang
disenyo, ponema at suprasegmental nito. Pinili namang gamitin ni Savignon ang
terminolohiyang kakayahang panggramatika at nagsabing ito ang istrukturang pambalarila sa
lebel ng pangungusap, ang abilidad na makilala ang leksikal, morpolohikal, sintaktikal at
ponolohikal na katangian ng isang wika at upang mapakinabangan ang mga katangiang iyon
na magbigay kahulugan at makabuo ng mga salita at mga pangungusap (Savignon, 2002).

Ayon kay Ogden (2009), ang linggwistika ay ang pormal na pag-aaral saa wika. Ito ay
binubuo ng sintaks, ang pag-aaral sa istruktura ng pangungusap, semantika, ang pag-aaral ng
mga kahulugan, pragmatiks, ang pag-aaral sa kahulugan ayon sa konteksto, morpolohiya, ang
pag-aaral sa istruktura ng isang salita, at ponolohiya ang pag-aaral ng mga makabuluhang
tunog. Dagdag pa niya, kapag ang isang tao ay may angking kakayahan sa mga nabanggit,
ikaw ay masasabing may kakayahang linggwistika.

Binanggit din ni Savignon (2002) na ang kakayahang panggramatika/linggwistika ay

hindi maiiuugnay sa isang teoryang pambalarila at sa abilidad na sabihin ang mga alituntunin
kung papaano ito gagamitin. Para sa kanya, ang kakayahang linggwistika ay ang paggamit
mismo sa alituntuning pambalarila sa pagpapakahulugan at pagpapahayag. Binigyang diin pa
niya na ang pagiging kalahok sa isang sitwasyong pang komunikasyon ang siyang sentro sa
pagpapaunlad ng wika, kaya naman kinakailangang ituon ang pansin sa istruktura nito.
Walang komunikasyon na mangyayari kung walang balarila, mga palagay kung papaano
6
gamitin ang wika, kasama na ang kagustuhan ng mga kalahok ng wika na makilahok sa
pagpapalitan ng kahulugan. Samantala, binigyang linaw naman nina Canale at Swain sa
kanilang pananaliksik na hindi nila sinasabing hindi importante ang balarila o gramatika, at
kakayahang ang sa kanila lang ay ang mapailalim ang kakayahang
panggramatika/linggwistika sa mas pinalawak na kahulugan ng kakayahang
pangkomunikatibo. Sa pag-aaral na isinagawa ni Savignon, hindi iminungkahi na tatalikuran
na ng mga guro ang pagtuturo ng balarila kundi papalitan lamang ang mga pambalarilang
pagsasanay ng mga pagsasanay na nakatuon sa kahulugan dahil ito ay mas epektibo sa
pagpapaunlad ng abilidad sa pakikipagtalastasan nang hindi nawawala ang kawastuhang
morphosyntactical.

Binigyang diin naman nina Abelos et al. (2004) ang pagkatuto sa wika ay hindi
lalampas sa kakayahan na maunawaan ng lubos ang balarila at kakayahan sa pagdadala ng
makabuluhang pag-uusap kung alam ng isang tao ang tuntunin sa pagitang ng paksa at
pandiwa, at kung anu-ano pang kaalamang pambalarila. Nabanggit din nila na hindi
binibigyang pansin ng mga mag-aaral kung mas komplikado ang balarila ng wikang Ingles
kaysa balarila ng diyalektong Filipino, at ito ay dahil ang pagkatuto diumano ng balarila ay
nakakainip.

Sa pananaw naman ni Badayos (2008) ang kakayahang linggwistika ay ang

kakayahang umunawa at makabuo ng istruktura sa wika na sang-ayon sa mga tuntunin sa
gramatika. Ito rin ay ang katayuan ng isang taong may kontrol o masteri sa porma o istruktura
ng isang wika. Sa batayang ito, ipinapakita ng isang tao ang kanyang kahusayan sa paglalapat
ng tuntunin sa wika at hindi kahusayan sa pagsabi ng tuntunin nito. Halos pareho naman ang
pagpapakahulugan nina Arrogante, Mojica, at Peñalosa (2012) sa kakayahang linggwistika.
Ayon sa kanila, ito ay ang kakayahan ng isang indibidwal na maging maalam sa gramatika o
gamit ng sintaks at bokabularyo ng isang wika. Ang kakayahang panggramatika/linggwistika
sa madaling salita ay tungkol sa wastong balarila (Ottenheimer, 2011). Ang balarila o
gramatika ang nagbibigay sa atin ng kakayahan na maintindihan ang mga pangungusap na
ginagawa ng iba. Kapag pinagsama-sama ang mga makabuluhang tunog para makabuo ng
salita, at ang mga salita para makabuo ng mga parirala, pangungusap at talata, ibig sabihin ay
ginagamit natin ang sistema ng tunog at balarila ng wika nang sabay. Dagdag pa nina Seiler
at Beall (2011), ang abilidad na ito sa tamang paggamit ng tunog at balarila ay napakahalaga
sa kakayahang pangkomunikasyon. Sabi pa nga ni Aquino (2002), kung nagkakamali ka sa
balarila, maaari kang mawalan ng pagkakataong umunlad, makihalubilo, at tumalino. Dahil
ang abilidad sa epektibong talastasan ay isang mahalagang bagay na kailangan sa negosyo at
propesyon.

Ayon kay Rickheit at Stonher (2008), naging mainit ang pagtalakay noong 1960 sa
kakayahang linggwistika dahil sa ang konsepto noon ng structural linguist na si Noam
Chomsky na ang kakayahang linggwistika ang magiging batayan upang makamit ang
kakayahang pangkomunikatibo. Nakabatay sa teoryang ito ang perpektong kaalaman ng isang
tao sa linggwistika, na hindi dapat naaapektuhan ng mga salik na may kinalaman sa isipan
kapag nasa isang aktwal na linguistic performance. Dahil sa teoryang ito, umani ng batikos si
Chomsky lalong-lalo na kina Jurgen Habermas (isang Philosopher) at Dell Hymes
7
(Sociolinguist). Sinabi ng dalawa na ang pananaw na ito ni Chomsky ay walang magiging
kaugnayan sa aktwal na komunikasyon.

Dagdag pa ni MacCabe (2003), ang gramatika ay may dalawang magkaibang pakay.

Ang unang pakay nito ay ang pag-aralan ang mga elemento ng isang pangungusap o parirala
gamit ang iba't-bang parte nito na siyang nagpapakita ng malalimang istruktura ng
pangungusap. Ang kakayahan sa parteng ito ay nagpapahiwatig na ang isang tao ay maaaring
may kaalaman sa mababaw na istruktura ng wika at sa malalim na istruktura nito. Ang
ikalawa namang pakay ng linggwistika ay ang paggawa ng mga modelo na naglalarawan sa
mga tuntunin na bumubuo sa gramatika. Ang tuntunin ay kinakailangang makagawa pa ng
bagong pagbabago sa pangungusap. Ang aspetong ito ng linggwistika ay patuloy na
tinatalakay dahil sa ang isang tao ay may natural na pakiramdam kung ano ang katanggap
tanggap sa hindi katanggap-tanggap.

Ayon kay Lobeck (2000), kapag tayo ay nagsasalita, bumubuo tayo ng mga
pangungusap na hindi natin pinag-iisipan. Sa katunayan, kapag ipinasuri sa atin ang binuong
pangungusap marami sa atin ang hindi makakagawa nito dahil hindi naman pamilyar sa atin
ang mga konsepto at terminolohiya sa gramatika. Dagdag pa niya, may kaibahan naman
kapag ang unang wika natin ang gagamitin dahil sanay na nating gamitin ito sa araw-araw
nating gawain kahit na hindi naman ito pormal na itinuro sa atin. Masasabi namang tayo ay
may taglay nang kaalaman kahit papaano tungkol sa istruktura, tunog, at kahulugan ng ating
wika. Ang mga komponent na ito ng linggwistika ang nagpapatunay na mayroon na tayong
taglay na kaalaman na siyang nagbibigay daan sa atin na makabuo at makaunawa ng mga
pangungusap gamit ang sarili nating wika.

Isa rin sa mainit na tinalakay ang kaibahan ng kakayahan sa perpormans (Mahmood,

2013). Sa pananaw ni Chomsky, ang kakayahan ay ang pagkakaroon ng tamang kaalaman sa
paggamit ng gramatika at ang perpormans naman ay ang kaalaman sa mga tuntunin sa
paggamit nito. Ayon kina Bagaric at Djigunovic, (2007) umani ulit ito ng batikos sa mga
dalubwika, at dahil dito ay nakabuo ng bagong konsepto si Hymes na masasabing mas
pinalawak. Pinaniniwalaan ng mga dalubwika na ang bagong konsepto ni Hymes sa salitang
'kakayahan' ay mas malawak at makatotohanan kaysa sa konsepto at kahulugan ni Chomsky
hinggil dito. Mas pinalawak pa ni Hymes ang kahulugan ng salitang kakayahan hindi lamang
bilang kakayahang linggwistika kundi pati na rin ang kakayahang gamitin ito sa iba-ibang
sitwasyon ng pakikipagtalastasan nang sa ganoon ay lumitaw ang sosyolinggwistik na
perspektibo sa purong linggwistik na pananaw ni Chomsky sa salitang kakayahan.
Samakatuwid, ang ideyang ito ni Hymes sa salitang kakayahan ay nagsasangkot sa
kapaligiran ng isang mag-aaral sa pangkalahatan, sa mga taong kanyang nakakasalamuha at
sa lipunang kanyang ginagalawan (Abelos, Asperas, C., Asperas, M., at Paulino, 2004).

Bilang paglilinaw naman, tinukoy ni Adejare (na binanggit nina Adesida, Aina at
Adekunle, 2011) ang kaibahan ng kakayahang linggwistika sa kakayahang
pangkomunikatibo. Ayon sa kanya, ang kakayahang linggwistika ay ang pagtatangka na
ipakilala ang sistema ng wika, samantalang ang kakayahang pangkomunikatibo naman ay ang
8
abilidad na gumawa at umunawa ng mga binigkas na mga salita na hindi masyadong
nakatuon sa balarila kundi ang angkop na paggamit nito sa isang konteksto.

Samantala, tinalakay naman ni Barry (2008) sa kanyang libro kung ano ang
linggwistika. Ayon sa kanya, ang linggwistika ay isang disiplina at agham sa wika ng tao.
Dagdag pa niya, hindi tumitingin sa pagkakapareho ang linggwistika bilang disiplina, bagkus
tinitignan nito wika na kaiba at natatangi sa lahat. Ito ay isa lamang reaksyon sa mga panahon
kung saan sinubukang ilarawan ng tao ang wika sa pamamagitan ng pagtutulad nito sa iba.

Sa pag-aaral ni Coates (2004), nabanggit niya na may kinalaman ang pagkakaiba ng

kasarian sa paggamit ng wika. Ipinakita ng mga dalubwika sa kanilang pananaliksik sa iba't-
ibang komunidad na ang mga babae at lalaki ay may pagkakaiba sa pagsasalita. Ito ay
kadalasang nahahalata sa disenyo ng pagbigkas o gramatika, at minsan ay sa pagkakaiba ng
kakayahang linggwistika. Dahil sa ebidensyang ito, iminungkahi na ang babae at lalaki ay
gumagamit ng iba't-ibang istilo sa pakikisalamuha. Dagdag pa niya, ang mga babae sa
paaralan ay kaiba sa ibang grupo pagdating sa paggamit ng wika dahil ang kahalagahan ng
paggamit nila sa wika ay dahili sa pagbigkas at gramatika. Dahil sa kaibahang ito ng mga
babae sa kakayahang linggwistika, nakikitaan ng pagiging dominante ang mga lalaki sa loob
ng silid-aralan. Lumabas sa mga naging pananaliksik na ang mga lalaki ay masiglang
nakikilahok sa klase, sumasagot sa mga tanong, at nagbibigay ng mga hinuha samantalang
ang mga babae naman ay nakikinig lamang. Sa libro naman ni Gleason (2001), nabanggit
niya na mas ginagamit ng mga babae ang huwarang anyo ng ponetika kaysa sa mga lalaki.

Halos magkakapareho rin ang sinabi nina Seiler at Beall (2011) sa kanilang libro na
kung saan ay nabanggit nila na naniniwala ang ibang mga teyorista na ang babae at lalaki
may iba't-ibang pag-unawa sa mundo na siyang resulta sa iba't-ibang paraan sa
pakikipagtalastasan. Dagdag pa nila, nakikita sa mga grupo na binubuo ng mga babae at
lalaki na mas mahaba ang oras na nagsasalita ang mga lalaki, mas gumugugol ng
pagkakataon na magsalita, mas may kontrol sa paksa ng isang usapan, at nakikisali sa mga
usapan ng babae nang mas madalas kaysa sa pakikisali ng mga babae sa usapan ng mga
lalaki.

Sa libro naman nina Alberts, Nakayama at Martin (2010), nabanggit nila na ang
berbal na istilo ng mga babae sa pagsasalita ay madalas na inilalarawan na nagbibigay
suporta, may pantay na pananaw, personal, prangka at may kaangkupan sa paggamit ng
balarila, samantalang ang mga lalaki ay inilalarawang pormal, palaban, agresibo, at may hindi
gaanong kaangkupan sa paggamit ng balarila. Ngunit kahit na ito ang lumabas sa aaral at
maging sa iba pang pag-aaral na nagsasabing magkaiba ang paggamit ng wika at ang wastong
paggamit ng balarila nito sa komunikasyon ng mga babae at lalaki, may mga pag-aaral pa
ding sinasalungat ito. Sa isang bagong pag-aaral, lumabas na mayroon lamang kakaunting
pagkakaiba ang kakayahang linggwistika at komunikasyon ng mga lalaki at babae. Sa
katunayan, tinatayang kasinliit lamang o mababa pa sa isang (1) porsyento ang kaibahan ng
mga lalaki at babae sa disenyo ng pakikipagtalastasan.

9
 Sa iba namang pag-aaral ay nabanggit nina Alberts et. al, (2010) na maging ang edad
ay nakakaapekto sa paggamit ng wika, lalong-lalo na sa pagpili ng mga salita. Ang mga
bagay na pinag-uusapan mo noong bata ka pa na hindi mo na pinag-uusapan ngayon ay isang
halimbawa nito. Bukod doon, ang mga bata ay may mga bokabularyo din na hindi ginagamit
ng mga matatanda. May mga bokabularyo ding ginagamit ang mga kabataan sa mga taon ng
kanilang pagdadalaga at pagbibinata at pagkatapos ay nawawala sa pagsapit nila sa early
adulthood. Binanggit din nila na ang pagiging etniko ay maaaring makaimpluwensya rin sa
istilo ng pakikipag-usap dahil ang wikang ginagamit ng isang tao ay maaaring
makaimpluwensya sa sintaks, diin at pagpili ng salita. Isang halimbawa rito ang isang
latino/latina na natuto ng wikang espanyol at ingles ng sabay, hindi malayong gagamitin niya
ang parehong sintaks sa dalawang wika.

Dagdag pa ni Martin (2008), pagdating sa edad, nahihigitan ng mga matatanda ang

mga bata sa pagkatuto ng isang wika dahil mayroon silang mas magandang pundasyon sa
linggwistika, lalong lalo na sa pagkakaroon ng malawak na bokabularyo kung ikokompara sa
mga bata. Ang maituturing na dahilan nito ay ang pagkakaroon ng mas malawak na kaalaman
at kasanayan sa paggamit ng wika ng mga matatanda kaysa sa mga bata. Higit na may kontrol
at kaalaman ang mga matatanda kaysa bata sa mga tuntuning may kaugnayan sa balarila
samantalang ang mga bata ay kinakailangan pang madiskubre o matutunan ang mga
tuntuning ito upang magamit ng mabisa at tama ang isang wika.

Bilang pangwakas, sinabi ni Aquino ((2002) na ang kakayahang linggwistika o

kaalaman sa mga alituntunin ng balarila ay hindi sapat. Kinakailangan pang iproseso mo ang
kaalaman mo sa pamamagitan ng paggamit nito sa wastong pangungusap. Dagdag pa niya,
kung may kaalaman ka sa alituntunin ng balarila at kung paano ito gamitin nang tama sa
isang pangungusap, ibig sabihin ay taglay mo ang kakayahang linggwistika at komunikatibo.

VI. TEORETIKAL NA BALANGKAS

Ang teoretikal na balangkas na iminungkahi nina Canale (1980) at Swain (1981) ay

may tatlong pangunahing bahagi, i.e. mga larangan ng kaalaman at kasanayan: gramatikal,
sosyolinggwistiko, at estratehikong kakayahan. Sa isang susunod na bersyon ng modelong
ito, inilipat ni Canale (1983, 1984) ang ilang elemento mula sa sosyolingguwistikong
kakayahan tungo sa pang-apat na pinangalanan niyang kakayahan sa diskurso.

Sa pag-aaral na ito, ang kakayahan lamang sa linggwistika at diskurso ang natataya.

Ang pananaliksik na pag-aaral na ito ay naglalayong imbestigahan ang kakayahan sa wika ng
mga residente sa Bayto, Sta. Cruz, Zambales. Ang pag-aaral na ito ay pagtutuunan ng pansin
ang kanilang kaalaman at pag-uugali habang nakikipagtalastasan gamit ang diyalektong
Sambali. Tinitingnan ng pag-aaral na kahit papaano ay maaaring mapahusay o hadlangan ng
mga variable na ito ang pag-unlad ng kakayahan sa linggwistika ng mga residente, katulad
ng: kasarian, larangan ng espesyalisasyon, wikang sinasalita sa tahanan, at pagkakalantad sa
wikang Sambali. Ang mga ito ay itinuturing na mga independiyenteng variable. Naunawaan
10
 nina Canale at Swain (1980) at Canale (1983) ang communicative competence bilang isang
synthesis ng isang pinagbabatayan na sistema ng kaalaman at kasanayan na kailangan para sa
komunikasyon. Sa kanilang konsepto ng communicative competence, ang kaalaman ay
tumutukoy sa (malay o walang malay) na kaalaman ng isang indibidwal tungkol sa wika at
tungkol sa iba pang aspeto ng paggamit ng wika.

Ayon sa kanila, mayroong tatlong uri ng kaalaman: kaalaman sa pinagbabatayan ng

mga prinsipyong gramatika, kaalaman sa paggamit ng wika sa kontekstong panlipunan upang
matupad ang mga tungkuling pangkomunikatibo at kaalaman kung paano pagsamahin ang
mga pagbigkas at mga tungkuling pangkomunikasyon na may paggalang sa mga prinsipyo ng
diskurso. Bilang karagdagan, ang kanilang konsepto ng kasanayan ay tumutukoy sa kung
paano magagamit ng isang indibidwal ang kaalaman sa aktwal na komunikasyon. Ayon kay
Canale (1983), ang kasanayan ay nangangailangan ng karagdagang pagkakaiba sa pagitan ng
pinagbabatayan na kapasidad at ang pagpapakita nito sa tunay na komunikasyon, ibig sabihin,
sa pagganap.
VII. KONSEPTWAL NA BALANGKAS

INPUT / DATOS MODELONG PROSESO / AWTPUT

PAMAMARAAN
1. Ang demograpikong
anyo ng mga residente
mula sa Bayto Sta. Cruz,
Zambales
a. (Edad, Kasarian, Tukuyin ang
Mother Tongue, kakayahan sa
Diyalektong ng Ang pamamaraan na lingguwistikang
Magulang, bilang o ginamit ay isang Sambal ng mga
taon ng paninirahan sa malalim na residente mula
Zambales) pakikipanayam sa Bayto, Sta. Cruz,
2.Dalas mula sa pagsasalita dalawampung (20) Zambales.
gamit ang diyalektong respondente na nagmula
Sambali sa Bayto Sta. Cruz, Paghusayin at
Zambales. pagtibayin ang
a. (sa tahanan, sa komunisyon at
paraalan, kasama ang kaalaman tungkol sa
kaibigan) diyalektong Sambal.
3. Mga emosyonal na tugon
nang marinig nilang may nag-
uusap sa Sambali.
4. Paghuhusga kung bakit
hindi napakaraming tao ang
nakakapag-usap gamit ang
Sambali.
5. Mga dahilan kung bakit
kanilang aaralin o hindi
11
diyalektong Sambali kung
inalok ang opsyon.
 Pigura 1. Konseptwal na Paradaym nang Pag-aaral

Ang unang pigura o tayahin ay isang paradaym/paradigma ng isang input-process-

output (IPO) na nagpapakita ng konseptwal na balangkas ng pag-aaral. Masusulyapan mula
sa tayahin na ang mga input factor ay binubuo ng (a) personal na profyl ng mga respondente
at ang dalas ng mga residente sa pagsasalita o pakikipag-usap gamit ang Sambal dialect.

(a). Ang personal o demograpiko ng mga respondente ay ang mga sumusunod: edad,
kasarian, katutubong wika, taon ng paninirahan sa Zambales. Maaaring iba-iba ang pag-
uugali ng mga residente dependeo ayon sa edad ng mga residente kung saan makakakuha
tayo ng maraming impormasyon mula sa kanilang puna o katugunan upang matiyak kung
may makapangyarihang ugnayan sa pagitan ng edad at mga kasunod na pananaw at pag-
uugali. Ang kasarian ay maaari ding suriin kung ang pag-uugali ng lalaki ay maaaring
magkaroon ng diperensiya sa pag-uugali ng babae. Ang katutubong wika at diyalekto ng mga
magulang ay magbibigay ng hindi mapaghihiwalay na elemento o bumubuo ng kultura ng
isang residente, ito ay mag-aalok ng karagdagang mapaglarawang kaugnay na data patungkol
sa kanyang panlipunan at kultural na pagkakakilanlan. Ito ang pangunahing paraan ng
pagtukoy kung ang naturang residente ay isang katutubong Sambal. Tungkol sa mga taon ng
paninirahan sa Zambales, gagamit ito ng standardized inference sa kung gaano karaming
panahon ng residency na ginugol sa isang lokasyon ang makakatiyak sa exposure rate ng
isang residente o pagkakilala mula sa Sambal dialect.

(b). Ang dalas ng pagsasalita ng sambal ay magbibigay ng masusing likas na pag-

unawa kung gaano ka-regular ang mga naninirahan sa Bayto Sta. Cruz Zambales sa paggamit
ng Sambali kaugnay ng iba't ibang tagpuan na pangyayari sa ating pang-araw-araw na
pamumuhay; sa bahay – upang magbigay ng maikling pangkalahatang-ideya at komentaryo
kung gaano nila kalimita na ginagamit ang Sambali sa kanilang pakikipag-komunikasyon sa
tahanan, kasama ang kanilang mga magulang at pamilya upang maging tiyak; sa paaralan -
upang makita kung gaano sila nakatuon sa pakikipag-usap sa lokal na diyalekto habang
nakikisalamuha sa kanilang mga kapwa mag-aaral at guro; kapag kasama ang mga kaibigan –
upang isaalang-alang kung ang pagkakasangkot o pagiging regular ng paggamit ng Sambali

12
ay makikita sa panahon ng pakikipag-ugnayan o pakikipag-ugnayan sa kanilang mga
kakilala.

VIII. KAHULUGAN NG MGA TERMINO SA PAG-AARAL

Ginamit ng mananaliksik ang mga katuturang may kaugnayan sa kasalukuyang pag-

aaral upang lubos at madaling maunawaan. Ang listahan ng mga sanggunian na ito ay
isinasagawa upang suriin ang laganap na ginagamit na terminolohiya at parirala.

Para sa kapakanan ng pag-unawa at higit na paglilinaw, ang mga sumusunod na

termino ay binibigyang-kahulugan para sa kalamangan ng mga mambabasa:

LUGAR. Ang ibabaw na kasama sa loob ng isang hanay ng mga linya partikular na :
ang bilang ng mga parisukat ng yunit na katumbas ng sukat sa ibabaw.
BARRIO. Isang purok, quarter, o distrito ng isang lungsod o bayan sa isang bansang
nagsasalita ng Espanyol.

UGALI. Ang pag-uugali, pag-uugali, pakikitungo ay tumutukoy sa mga aksyon ng

isang tao bago o patungo sa iba, lalo na sa isang partikular na okasyon.

KAKAYAHAN. Hanay ng mga maipapakitang katangian at kasanayan na

nagbibigay-daan, at nagpapahusay sa kahusayan ng, pagganap ng isang trabaho

DIYALEKTO. Isang rehiyonal na varayti ng wika na nakikilala sa pamamagitan ng

mga katangian ng bokabularyo, gramatika, at pagbigkas mula sa iba pang mga rehiyonal na
barayti.

ETNOLINGGWISTIKO. Isang lugar ng anthropological linguistics na nag-aaral ng

ugnayan sa pagitan ng isang wika at ang nonlinguistic na kultural na pag-uugali ng mga taong
nagsasalita ng wikang iyon.

GRAMATIKA. Ito ay ang sistema ng isang wika at ang pag-aaral ng paraan ng

pagbuo ng mga pangungusap ng isang wika; morpolohiya at sintaks

MGA NANINIRAHAN. Isa na regular na sumasakop sa isang partikular na lugar,

regular, o para sa isang yugto ng panahon.

13
 WIKA. Isang sistema ng kumbensyonal na sinasalita, manwal (nalagdaan), o
nakasulat na mga simbolo kung saan ang mga tao, bilang mga miyembro ng isang
panlipunang grupo at mga kalahok

LINGGUWISTIKO. Ito ay ang siyentipikong pag-aaral ng wika ng tao.

Nangangailangan ito ng komprehensibo, sistematiko, layunin, at tumpak na pagsusuri sa lahat
ng aspeto ng wika, partikular ang kalikasan at istruktura nito.

SARILING WIKA. Ito ay tumutukoy sa unang wikang natutunan sa tahanan noong

bata pa at naiintindihan pa rin ng tao noong panahong nakolekta ang datos.

NATIVE. Isang taong ipinanganak sa isang tinukoy na lugar o nauugnay sa isang

lugar sa pamamagitan ng kapanganakan, kung pagkatapos ay naninirahan doon o hindi.

KAKAYAHAN. Mataas na antas ng kakayahan o kasanayan; kadalubhasaan.

PAGBIGKAS. Ang kilos o resulta ng paggawa ng mga tunog ng pananalita, kabilang
ang artikulasyon, diin, at intonasyon, kadalasang tumutukoy sa ilang pamantayan ng
kawastuhan o katanggap-tanggap.

SOSYALISASYON. Isang patuloy na proseso kung saan ang isang indibidwal ay

nakakakuha ng isang personal na pagkakakilanlan at natututo ng mga pamantayan,
pagpapahalaga, pag-uugali, at mga kasanayang panlipunan na angkop sa kanyang posisyon sa
lipunan.

KABATAAN. Isang panahon ng paglipat mula sa pagtitiwala sa pagkabata tungo sa

pagsasarili ng adulthood.

14
 IKATLONG KABANATA

METODOLOHIYA NG PAG-AARAL

Tinatalakay ng kabanatang ito ang pamamaraang ginamit sa pag-aaral na ito, na

kinabibilangan ng disenyo ng pananaliksik, lokasyon ng pananaliksik, instrumento ng
pananaliksik, pamamaraan sa pangangalap ng datos, at pagsusuri ng datos.

3.1 DISENYO NG PANANALIKSIK

Ayon kay Merriam at Tisdell (2015), ang isang phenomenological qualitative na

disenyo ay isang anyo ng disenyo ng pananaliksik na nagsasama ng obserbasyonal na data
mula sa set ng system at nag-aayos sa mga phenomena na natural na nangyayari sa
pamamagitan ng mga panayam at pag-uusap. Ito ay tinukoy bilang isang katha nina Gentles,
Charles, Ploeg, at McKibbon (2015). Mula sa ibinigay na analogue, ang pananaliksik na ito
ay gumamit ng isang phenomenological na pananaliksik kung saan ang mga istruktura ay
nabuo sa pang-araw-araw na buhay ng mga tao habang pinipigilan ang mga paniniwala ng
mga mananaliksik tungkol sa konsepto; pagsisiyasat kung saan nilalayon ng mga
mananaliksik na pag-iba-ibahin ang kanilang pakiramdam ng mga karanasan sa pamumuhay
sa lipunan sa pamamagitan ng paggamit ng first-hand intelligence na natipon pangunahin sa
pamamagitan ng mga panayam sa kalahok.

Ang paglalahad na ito ay namamana sa kalikasan at lawak ng maraming indibidwal

ng lahat ng mga nasangkot sa kaganapan. Dahil dito, ang proyekto ng pananaliksik ay
15
nakakalap ng impormasyon tungkol sa kakayahan sa lingguwistikang mga residenteng
naninirahan sa Bayto Sta. Cruz, Zambales sa usapin ng pag-uusap gamit ang Sambal Dialect.
Ang kategoryang ito ng kwalitatibong pag-aaral ay ginamit ng mga mananaliksik upang
magbigay ng buod ng larangan ng karanasan ng isang indibidwal sa pagkakaroon ng
pakikipag-usap sa ibinigay na diyalekto at upang suriin kung paano nila nabuo ang reyalidad
sa pamamagitan ng paggamit ng kanilang katutubong wika.Ang phenomenological approach
ay ginagamit na ngayon ng mga mananaliksik na nagnanais upang suriing mabuti ang
konotasyon, paksa, at pundasyon ng direktang karanasan ng isang partikular na
kababalaghan. Sinisiyasat ng mananaliksik ang mga estado ng pag-iisip ng isang indibidwal
sa pagtatangkang mag-distill o mag-ambag sa isang pakiramdam ng personal na karanasang
ito.

3.2 RESPONDENTE

Ang pag-aaral na ito ay nangalap ng mga residente mula sa Bayto Sta. Cruz, Zambales na ang
edad o klasipikasyon ng pantay na paunang natukoy na panahon ay nagngangalit mula sa kabataan
hanggang sa matatanda. Ang mananaliksik ay nakakuha at nakalap ng kabuuang 20 respondente o
mga kinapanayam na hilig na makibahagi sa nasabing pag-aaral. Ang mga kalahok ay iniinterbyu
nang mabuti, at ang mga nakalistang tanong ay pisikal na itinatanong na dapat sagutin batay sa
kanilang personal na paraan ng pag-uugali at depende sa kanilang mga subjective na preconceptions.
Ang mga distribusyon ng mga residente-respondent ay ang mga sumusunod; (10) mga kabataang nasa
edad 15 – 21 ang napili, (7) ang mga nasa katanghaliang gulang na nasa edad 40-59 ang napili at (3)
ang mga matatanda/senior citizen na ang edad ay mula 60-80 ang napili kaayon sa loob ng barangay
ng Bayto Sta. Cruz, Zambales. Ang bawat indibidwal ay pinili nang sapalaran at ganap na nagkataon
kung ang bawat indibidwal ay may parehong probabilidad.

LOKASYON NG PANANALIKSIK

16
 Larawan 1: Mapa ng Bayto Sta. Cruz, Zambales

Ang paring Katoliko ng bayan ay nagtayo ng isang simbahan na inilagay sa ilalim ng

pangangalaga ni Fr. Alonzo de San Agustin. Isang araw, pagkaraan ng maraming taon,
pinatay ng isang Negrito na nagngangalang Utahat ang pari na ang sermon sa pulpito ng
simbahan ay napagkamalan na mga insulto na itinuro sa mga katutubo. Ang pangyayaring ito
ang nagtulak sa mga nagtatag ng bayan na ilipat ang lugar ng bayan sa ibang lugar, ang sitio
17
ng “Salasa”, na nasa hurisdiksyon na ngayon ng baryo ng Bayto, marahil dahil sa kanilang
pangamba na lalo pang mapahamak ng mga katutubong Negrito.

Ang bayang ito ay pinangalanang "Alinsaog", na itinatag noong simula ng ika-18

siglo, na ang mga guho ay makikita pa rin hanggang sa kasalukuyan. Nanatili ang lugar ng
bayan sa lugar na ito hanggang sa huling bahagi ng ika-19 na siglo nang ito ay inabandona ng
mga katutubo dahil sa pag-apaw ng ilog ng Bayto na nagdulot ng kamatayan at pagkawasak
sa mga naninirahan. Kinailangan ng mga katutubo na lumipat sa ibang townsite, ang
kasalukuyang lokasyon ng munisipyo.

3.3 INSTRUMENTO

Sa pag-aaral na ito, ang mga datos ay nakalap gamit ang isang aide memoir bilang
instrumento sa pananaliksik. Ang aide memoir na ito ay naglalaman ng mga tanong na
tumulong sa mga mananaliksik sa kanilang dokumentasyon at pagsasaalang-alang sa
pagiging angkop ng paksa. Mayroong hindi bababa sa limang tanong sa bawat kategorya.

Kasama sa aide memoir ang isang serye ng mga tanong na partikular na idinisenyo
para sa mga taong gumanap bilang mga respondent. Ang mga tanong ay may kaugnayan sa
paksa ng pananaliksik at magbibigay ng mahalagang, direktang datos at magsisilbing
pangunahing mapagkukunan ng impormasyon para sa maraming bahagi ng pag-aaral. Ang
mga mananaliksik ay nagtanong ng limang pangunahing katanungan upang higit pang
isulong ang pananaliksik. Ang mga tanong na ito ay tungkol sa kung paano nila ginagamit si
Sambali bilang residente ng Zambales. Ang mga tanong na ito ay ginagamit upang matukoy
ang kanilang kakayahan sa pagtatasa ng mga karanasan at kaalaman. Ang datos na nakalap ay
magsisilbing lead na makakatulong sa pagkonekta ng mga ideya at bahagi ng impormasyon
sa ilang partikular na paksa at pahayag.

Bahagi I ay nakatuon sa edad, kasarian, katutubong wika, at diyalekto ng mga

magulang.

Bahagi II ang pagsusuri sa kaalaman at pagkilala ng mga residente sa mga tuntunin

ng paggamit ng Sambali.

3.4 PANGONGOLEKTA NG DATOS

18
 Ang pakay na saklaw ng mga mananaliksik ay ang mga residenteng naninirahan sa loob ng
Bayto Sta. Cruz, Zambales. Sa pagsisikap na makayanan ang pagtaas ng laki ng bilang ng mga
makikibahagi sa kanilang pananaliksik, ang gustong bahagdan ng pagtugon o ang bilang ng mga
respondenet sa sarbey ay dalawampu (20). Tungkol sa pagiging bakante ng mga respondente mula sa
pakikilahok, ang mga mananaliksik ay nagtakda ng isang sesyon ng tanong at sagot. Isinaad dito na
mayroon silang opsyon na tanggihan ang aming imbitasyon.

Upang magpatuloy, ang mga mananaliksik ay humingi ng pahintulot sa pamamagitan ng

paglagda sa katibayan ng pahintulot upang matukoy kung ang mga kinakapanayam ay nakatuon o
hindi sinasadyang tanungin. Matapos ang kasunduan, nagsaayos ang mga mananaliksik kung kailan at
saan magaganap ang paraan ng pagkolekta ng datos depende sa kung anong sistema at pamamaraan
magkakaroon ng kakayahan ang kalahok. Ang tagpuan o lokasyon ng panayam ay hinirang na tahimik
at lubos na kumpidensyal. Bago simulan ang sesyon ng pag-iinterbyu, aming inhihayag ang kalikasan
at layunin ng pag-aaral, maging ang pagpapanatili sa kanilang mga identitad na kompidensyal at ang
kanilang karapatan na magkaroon ng access mula sa naging pinal na resulta ng itinakdang
pananaliksik. Ang lahat ng mga opisyal na panayam ay na-tape at na-transcribe sa sandaling
napatunayan ang mga ito.

Ang proseso ng pakikipanayam ay nasa anyo ng semi-structured. Ang bawat taong

kasangkot ay masusing sinuri. Nagsagawa kami ng mga in-person na panayam upang
maunawaan ang mga kumplikadong interpersonal na kasanayan ng isang tao. Ito ay mga
panayam kung saan ang mananaliksik ay mahigpit na sumusunod sa isang gabay sa
pakikipanayam. Ito ay isang mas pormal na balangkas kung saan ang mga query lamang mula
sa protocol ng panayam ang kinukuwestiyon. Bilang resulta, kakaunti ang mga prospect na
susuriin at sa gayon ay higit pang mag-trigger ng mga salik na dulot ng mga kalahok kapag
tumutugon sa bawat tanong sa panayam. Ang mga serye ng mga tanong na ito ay
ipinaliliwanag pa alinsunod sa kanilang pag-unawa upang sila ay mabigyang linaw at
mabigyan ng malalim na kaalaman tungkol sa isinagawang pananaliksik. Inutusan nito ang
kinapanayam na i-verify ang katotohanan ng kanilang mga testimonya o tugon sa mga
tanong, dahil ang mga sumusunod na katanungan ay ginagamit upang makabuo ng visibility
ng mga mananaliksik sa kanilang indibidwal na magkakaibang pananaw sa isang partikular
na dataset. Inanyayahan ng mga mananaliksik ang mga respondente na magtanong pa kung
may mga katanungan na tila malabo sa kanilang kamalayan, upang makakuha ng paglilinaw
sa pagitan ng kinapanayam at ng tagapanayam. Ang hanay ng mga tugon ay isinulat at naitala
sa ganap na pagsunod sa database ng impormasyon, na pagkatapos ay kailangang talakayin
nang detalyado upang magkaroon ng pangwakas na pangkalahatang-ideya ng pag-aaral.

PAGSUSURI SA DATOS

Ang mga sample ay inilipat sa pamamagitan ng proseso ng schematization kasama

ang mga kalahok. Ang data ay na-transcribe at inuri ayon sa coding nito. Ang huling hakbang
ay sinuri ng mga mananaliksik ang mga pangunahing tema at lumikha ng isang serye ng mga
master theme.

Ang thematic analysis ay ginagamit upang matukoy ang kahulugan ng mga salita para
gamitin ng mga tao. Ito ay nakakamit sa pamamagitan ng pag-optimize ng mga umuulit na
19
tema sa manuskrito. Ang mga nakabubuo na aspetong ito ay naglatag ng pangunahing
impormasyon at insight ng data at maaaring ma-quantify, lalo na kapag ipinares sa pagsusuri
ng sentimento. Ang thematic analysis ay paulit-ulit na nagbubunga ng isang code frame na
sumasaklaw sa mga tema sa mga tuntunin ng mga code, na kilala rin bilang mga kategorya.
Bilang resulta, ang thematic analysis ay kilala rin bilang source code. Ang feedback mula sa
pagsusuri ng mga customer ay isang karaniwang paggamit para sa thematic analysis sa mga
negosyo. Ang mga nakolektang data ay sumailalim sa pampakay na layunin ng pagtukoy sa
katangian ng kababalaghan.

Ang mga datos na nakalap at nasuri matapos sumunod sa panayam ay sinuri upang
kompirmahin ang magkasalungat na pananaw sa mundo, pilosopiya, preconceptions, at
personal na karanasan mula sa mga residente ng Bayto Sta. Cruz, Zambales. Ang mga
pagkakatulad na ito ay ginamit upang ikategorya ang mga umuulit na paterno at upang
maabot ang pagtatapos ng mga tema. Ang mga tema ay sinuri upang makagawa ng isang
pinagkasunduan batay sa lingguwistikang na kakayahan ng bawat residente na nakatira sa
tinukoy na lokasyon.

20
MGA SANGGUNIAN
https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1144347.pdf
https://novakdjokovicfoundation.org/importance-children-learning-native-languages/
https://moralnapilosopiya.weebly.com/history.html
https://www.csueastbay.edu/museum/virtual-museum/the-philippines/peoples/sambal.html
https://www.jstor.org/stable/23321866
https://www.sil.org/system/files/reapdata/
15/69/79/156979493484041517191588675149491550325/10_Stone_final.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Sambal_language
https://iloko.tripod.com/BotolanSambal.htm
https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/linguistic-competence
https://www.cadreworks.org/resources/equity-and-cultural-linguistic-competence-resources-
consider
https://www.philatlas.com/luzon/r03/zambales/santa-cruz/bayto.html
https://moralnapilosopiya.weebly.com/sambali.html
https://dbpedia.org/page/Sambal_language
https://commons.und.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1290&context=sil-work-papers
https://itsmorefunincentralluzon.com/provinces/zambales/#:~:text=The%20province%20of
%20Zambales%20was,1607%2C%20was%20its%20former%20capital.
https://www.familysearch.org/en/wiki/Zambales_Province,_Philippines_Genealogy
https://peoplaid.com/2019/02/23/zambales-history/
https://hrcak.srce.hr/file/42651

21
 The Sambal Linguistic Competence of
Bayto Sta. Cruz, Zambales

Dear Respondent,

We, a Grade 11 Student of Lipay National High School, is administering an on-going

study entitled “The Sambal Linguistic Competence of Bayto Sta. Cruz, Zambales”. In these
coming days, selected individuals/residents that scope the Bayto Sta. Cruz, Zambales will be
contacted by the researchers to partake in an interview. Your response will be count as an
initiative assessment with regards in the linguistic competency of every individual from
speaking the Sambal dialect.

In this connection, we would like to request you to be one of our respondents in our
study. We hope you could help us by giving us a few minutes of your valuable time by
answering the survey questions sincerely and truthfully. Rest assured that your information
will be strictly confidential. Your individual responses will never be identifiable.
Participation in the survey is completely voluntary.
.

We are committed that all information collected is treated under the Philippine Data
Privacy Act of 2012 "protects individuals from unauthorized processing of personal
information that is (1) private, not publicly available; and (2) identifiable, where the identity
of the individual is apparent either through direct attribution or when put together with other
available information." Your individual responses

Your response and time are greatly appreciated. Thank you very much.

Very yours truly,

Jessa Mae Merano,

Althea Bianca Miraflor

22
MGA KATANUNGAN SA PAGSISIYASAT

Unang Bahagi. DEMOGRAPIKONG ANYO: Mangyaring sagutin nang buo ang mga
sumusunod na tanong. Lagyan ng tsek (/) ang patlang ng iyong nais na sagot.

Pangalan (opsyonal): ________________________________________________

Kasarian:

___Lalaki ___Babae

Edad:

___13-15 ___31-40
___16-21 ___41-59
¬___22-30 ___60 pataas

Kinalakihang Wika:

___Tagalog ___Ilonggo
¬¬___Ilocano ___Naiiba: _________(Banggitin)
___Sambal

Diyalekto ng mga Magulang:

___Tagalog ___Ilonggo
¬¬___Ilocano ___Naiiba: _________(Banggitin)
___Sambal

Ilang taon ka nang nakatira?

___0-10 na taon ___31 pataas

¬¬___11-20 na taon
___21-30 na taon

Ikalawang Bahagi. PAKIKIPAGSALAMUHA

1. Gaano kadalas mo ginagamit ang diyalektong sambal sa iyong pang-araw-araw na

pakikipag-usap?

a. Sa Bahay:
________________________________________________________________________

23
b. Sa Paaralan/Trabaho:
________________________________________________________________________

c. Kasama ang mga Kaibigan:

________________________________________________________________________

2. Ano ang nararamdaman mo kapag may narinig kang nag-uusap sa Sambali? Bakit?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________

3. Gaano mo naiintindihan ang Sambali? Mayroon bang anumang balakid kapag ikaw ay
nakikipag-uusap gamit ito?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________

4. Ano sa palagay mo ang dahilan kung bakit ang ibang mga tao sa zamabales ay hindi
nakakagagamit o gumagamit ng lengguwaheng ito?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________

5. Kung bibigyan ka ng pagkakataong pag-aralan ang diyalektong Sambali, payag ka bang

matutunan ito? Bakit?
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
____________

24
MERANO, JESSA MAE M.

Tirahan: Bayto Sta. Cruz, Zambales

Numero: 09565936678
Email address: jessamaemerano6@gmail.com

PERSONAL NA IMPORMASYON

Kasarian: Babae
Petsa ng kapanganakan: Pebrero 06, 2005
Lugar ng kapanganakan: Iba, Zambales
Edad: 17 taong gulang
Katayuang Sibil: Dalaga
Nasyonalidad: Filipino

BACKGROUND NA PANG-EDUKASYON

Senior High School:

Lipay National High School
ACADEMIC STRAND- STEM
2022- Kasalukuyan

Junior High School:

Lipay National High School
2016-2021

Elementarya:
Bayto Elementary School
2010- 2016

25
MIRAFLOR, ALTHEA BIANCA M.

Tirahan: Tubo-tubo North Sta. Cruz, Zambales

Numero: 09491617955
Email address: altheabiancaaa@gmail.com

PERSONAL NA IMPORMASYON

Kasarian: Babae
Petsa ng kapanganakan: Pebrero 10, 2005
Lugar ng kapanganakan: Sta. Cruz, Zambales
Edad: 17 taong gulang
Katayuang Sibil: Dalaga
Nasyonalidad: Filipino

BACKGROUND NA PANG-EDUKASYON

Senior High School:

Lipay National High School
ACADEMIC STRAND- STEM
2022- Kasalukuyan

Junior High School:

Lipay National High School
2016-2021

Elementarya:
Lupa Elementary School
2010-2011
San Fernando Elementary School
2011-2016

26