Professional Documents
Culture Documents
คู่มือแนวทางฯ วิทย์กายภาพ เคมี (พื้นฐาน) ม.5
คู่มือแนวทางฯ วิทย์กายภาพ เคมี (พื้นฐาน) ม.5
รายวิชาพื้นฐาน
06 03
วิทยาศาสตร์
กายภาพ 1 (เคมี) ม.5
05
04
60
่าง ปรงุ ’
ย
อ ับ
ตามมาตรฐานการเรียนรู้และตัวชี้วัด ตัว รปร
ูต
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ักส
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 หล
แจ
เฉ
กฟ
สร้างอนาคตเด็กไทย
พา
ะค
รี
รูผ
ู้สอ
ด้วยนวัตกรรมการเรียนรูร
้ ะดับโลก น
ื ครู อจท.
่ อ
คูม
คู่มือครู
M;S*LYO_EÿD;ETDIþ-T@Yh;2T;Iþ9DTJTL7E
สือเรียน
ใช้ประกอบการสอนคู่กับหนัง
เพิ่ม คำแนะนำการใช้
˹ѧÊ×ÍàÃÕ¹ ÃÒÂÇÔªÒ¾×é¹°Ò¹ Êѧ¤ÁÈÖ¡ÉÒ ÈÒÊ¹Ò áÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ ÀÙÁÔÈÒʵà Á.4-6
เพิ่ม คำอธิบายรายวิชา
เพิ่ม Pedagogy
เพิ่ม
ว O-NET
เพิ่ม ข้อสอบเน้นการคิด / ข้อสอบแน
เพิ่ม
M;S*LYO_EÿD;ETDIþ-T@Yh;2T;Iþ9DTJTL7E
วิทยาศาสตร์
ม. 5
กายภาพ 1 (เคมี)
@*J:E
-Sh;CS:DCJX$KT=9Wg²
_=ECI6W
>> ราคาเล่มนักเรียนโปรดดูจากใบสัง
่ ซือ
้ ของ อจท. ภาพปกนีม
้ ข
ี นาดเท่ากับหนังสือเรียนฉบับจริงของนักเรียน
คู่มือครู บร. ภูมิศาสตร์ ม.4-6
ิ่ม
เพ คําแนะนําการใช้ ช่วยสร้างความเข้าใจ เพื่อใช้คู่มือครู Chapter Overview ช่ ว ยสร้ า งความเข้ า ใจ และ
ได้อย่างถูกต้องและเกิดประสิทธิภาพสูงสุด เห็ น ภาพรวมในการออกแบบแผนการจั ด การเรี ย นรู ้
แต่ละหน่วย
คํ า อธิ บ ายรายวิ ช า แสดงขอบข่ า ยเนื้ อ หาสาระของ
รายวิชา ซึ่งครอบคลุมมาตรฐานการเรียนรู้ และตัวชี้วัดตาม Chapter Concept Overview ช่วยให้เห็นภาพรวม
ที่หลักสูตรกําหนด Concept และเนื้อหาสําคัญของหน่วยการเรียนรู้
100
คู่มือครู
Teacher Script
วิทยำศำสตรกำยภำพ 1
(เคมี) ม. 5
ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5
ตามผลการเรียนรู้
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551
ผู้เรียบเรียงคู่มือครู บรรณาธิการคู่มือครู
นางสาวทวิภัทร์ ไพศาลชัชวาล นางสาวจันจิรา รัตนนันทเดช
นางสาวพรทิพย์ ทับทิมทอง นายอติพล สว่างอารมย์
พิมพครั้งที่ 2
สงวนลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติ
รหัสสินคา 3448023
101
ค� ำ แนะน� ำ กำรใช้
คู่มือครู รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ วิทยาศาสตร์กายภาพ 1
(เคมี) ม.5 จัดท�าขึ้นส�าหรับให้ครูผู้สอนใช้เป็นแนวทางวางแผนการ
จัดการเรียนการสอน เพื่อพัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนและการ
ประกันคุณภาพผู้เรียนตามนโยบายของส�านักงานคณะกรรมการการ
ศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.)
ุด
สม
ใน
3. ธาตุชนิดเดียวกันจะมีจํานวนนิวตรอนเทากัน
ลง
การจัดเรียงธาตุลงในตารางธาตุอยูบ นพืน้ ฐาน
ทึ ก
บั น
ของเลขอะตอม (จํานวนโปรตอนในนิวเคลียส) การ 4. ธาตุอโลหะจะอยูทางฝงซายของตารางธาตุ
หน
ังส เน
ือเล ื้อห
มน าอา
เพ
าง ับป
สง รุง
แนวตอบ Understanding
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
Concept และเนื้อหาสําคัญของหนวยการเรียนรู
เกร็ดแนะครู
การเรียนการสอน เรื่อง โครงสรางอะตอมและตารางธาตุ ครูควรนําภาพ
ิ่ม ขอสอบเนนการคิด/ขอสอบแนว O-NET เพื่อเตรียม แบบจําลองอะตอมของนักวิทยาศาสตรแตละทานมาใหนักเรียนพิจารณา และ
เพ ใหนักเรียนเปรียบเทียบวาแบบจําลองอะตอมของนักวิทยาศาสตรทานใดที่มี
ลักษณะใกลเคียงกับอะตอมในปจจุบันมากที่สุด และในเรื่องตารางธาตุครูควร
ความพรอมของผูเรียนสูการสอบในระดับตาง ๆ แบงธาตุออกเปนกลุมๆ (ดวยเกณฑที่กําหนดรวมกัน) เพื่อใหงายตอการจดจํา
และเรียนรู
โซน 3
ิ่ม st
เพ กิจกรรม 21 Century Skills กิจกรรมที่จะชวยพัฒนา
ผูเรียนใหมีทักษะที่จําเปนสําหรับการเรียนรูและการดํารงชีวิต โซน 2
ในโลกแหงศตวรรษที่ 21
T6
102
โดยใช้ หนังสือเรียนวิทยาศาสตรกายภาพ 1 (เคมี) ม.5 และแบบฝกหัดวิทยาศาสตรกายภาพ 1 (เคมี) ม.5 ของบริษัท
อักษรเจริญทัศน์ อจท. จ�ากัด เป็นสือ่ หลัก (Core Materials) ประกอบการสอนและการจัดกิจกรรมการเรียนรู ้ เพือ่ ให้สอดคล้อง
กับผลการเรียนรู้กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. 2560) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551 ซึ่งคู่มือครูเล่มนี้มีองค์ประกอบที่ง่ายต่อการใช้งาน ดังนี้
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 3
แนวข้อสอบ O-NET มีทั้งปรนัย-อัตนัย พร้อมเฉลยอย่าง
เนื้อ มน
ือเล
อะตอม
ังส
หน
103
ค� ำ อธิ บ ำยรำยวิ ช ำ
วิทยำศำสตร์กำยภำพ 1 (เคมี) กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
ชั้นมัธยมศึกษำปีที่ 5 เวลาเรียน 60 ชั่วโมง / ปี
ตัวชี้วัด
ว 2.1 ม.5/1 ระบุว่าสารเป็นธาตุหรือสารประกอบ และอยู่ในรูปอะตอม โมเลกุล หรือไอออนจากสูตรเคมี
ว 2.1 ม.5/2 เปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างของแบบจ�าลองอะตอมของโบร์กับแบบจ�าลองอะตอมแบบ
กลุ่มหมอก
ว 2.1 ม.5/3 ระบุจ�านวนโปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอนของอะตอม และไอออนที่เกิดจากอะตอมเดียว
ว 2.1 ม.5/4 เขียนสัญลักษณ์นิวเคลียร์ของธาตุและระบุการเป็นไอโซโทป
ว 2.1 ม.5/5 ระบุหมู่และคาบของธาตุและระบุว่าธาตุเป็นโลหะ อโลหะ กึ่งโลหะ กลุ่มธาตุเรพรีเซนเททีฟหรือกลุ่มธาตุ
แทรนซิชันจากตารางธาตุ
ว 2.1 ม.5/6 เปรียบเทียบสมบัติการน�าไฟฟ้า การให้และรับอิเล็กตรอนระหว่างธาตุในกลุ่มโลหะกับอโลหะ
ว 2.1 ม.5/7 สืบค้นข้อมูลและน�าเสนอตัวอย่างประโยชน์และอันตรายที่เกิดจากธาตุเรพรีเซนเททีฟและธาตุแทรนซิชัน
ว 2.1 ม.5/8 ระบุว่าพันธะโคเวเลนต์เป็นพันธะเดี่ยว พันธะคู่ หรือพันธะสาม และระบุจ�านวนคู่อิเล็กตรอนระหว่างอะตอม
คู่ร่วมพันธะจากสูตรโครงสร้าง
ว 2.1 ม.5/9 ระบุสภาพขั้วของสารที่โมเลกุลประกอบด้วย 2 อะตอม
104
ว 2.1 ม.5/10 ระบุสารที่เกิดพันธะไฮโดรเจนได้จากสูตรโครงสร้าง
ว 2.1 ม.5/11 อธิบายความสัมพันธ์ระหว่างจุดเดือดของสารโคเวเลนต์กับแรงดึงดูดระหว่างโมเลกุลตามสภาพขั้วหรือการ
เกิดพันธะไฮโดรเจน
ว 2.1 ม.5/12 เขียนสูตรเคมีของไอออนและสารประกอบไอออนิก
ว 2.1 ม.5/13 ระบุวา่ สารเกิดการละลายแบบแตกตัวหรือไม่แตกตัว พร้อมให้เหตุผลและระบุวา่ สารละลายทีไ่ ด้เป็นสารละลาย
อิเล็กโทรไลต์หรือนอนอิเล็กโทรไลต์
ว 2.1 ม.5/14 ระบุสารประกอบอินทรีย์ประเภทไฮโดรคาร์บอนว่าอิ่มตัวหรือไม่อิ่มตัวจากสูตรโครงสร้าง
ว 2.1 ม.5/15 สืบค้นข้อมูลและเปรียบเทียบสมบัติทางกายภาพระหว่างพอลิเมอร์และมอนอเมอร์ของพอลิเมอร์ชนิดนั้น
ว 2.1 ม.5/16 ระบุสมบัติความเป็นกรด-เบสจากโครงสร้างของสารประกอบอินทรีย์
ว 2.1 ม.5/17 อธิบายสมบัติการละลายในตัวท�าละลายชนิดต่าง ๆ ของสาร
ว 2.1 ม.5/18 วิเคราะห์และอธิบายความสัมพันธ์ระหว่างโครงสร้างกับสมบัติเทอร์มอพลาสติกและเทอร์มอเซตของ
พอลิเมอร์และการน�าพอลิเมอร์ไปใช้ประโยชน์
ว 2.1 ม.5/19 สืบค้นข้อมูลและน�าเสนอผลกระทบของการใช้ผลิตภัณฑ์พอลิเมอร์ที่มีต่อสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดล้อม พร้อม
แนวทางป้องกันหรือแก้ไข
ว 2.1 ม.5/20 ระบุสูตรเคมีของสารตั้งต้น ผลิตภัณฑ์และแปลความหมายของสัญลักษณ์ในสมการเคมีของปฏิกิริยาเคมี
ว 2.1 ม.5/21 ทดลองและอธิบายผลของความเข้มข้นพื้นที่ผิว อุณหภูมิและตัวเร่งปฏิกิริยาที่มีผลต่ออัตราการเกิดปฏิกิริยา
เคมี
ว 2.1 ม.5/22 สืบค้นข้อมูลและอธิบายปัจจัยที่มีผลต่ออัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีที่ใช้ประโยชน์ในชีวิตประจ�าวันหรือใน
อุตสาหกรรม
ว 2.1 ม.5/23 อธิบายความหมายของปฏิกิริยารีดอกซ์
ว 2.1 ม.5/24 อธิบายสมบัติของสารกัมมันตรังสีและค�านวณครึ่งชีวิตและปริมาณของสารกัมมันตรังสี
ว 2.1 ม.5/25 สืบค้นข้อมูลและน�าเสนอตัวอย่างประโยชน์ของสารกัมมันตรังสีและการป้องกันอันตรายที่เกิดจาก
กัมมันตภาพรังสี
รวม 25 ตัวชี้วัด
105
Pedagogy
คูมือครู รายวิชาพื้นฐาน
วิทยำศำสตร
กำยภำพ 1 (เคมี) ม.5 รวมถึงสือ่ การเรียนรูร้ ายวิชาพืน้ ฐานวิทยาศาสตร์ วิทยาศาสตร์
กายภาพ 1 (เคมี) ชั้น ม.5 ผู้จัดท�าได้ออกแบบการสอน (Instructional Design) อันเป็นวิธีการจัดการเรียนรู้และเทคนิค
การสอนทีเ่ ปย มด้วยประสิทธิภาพและมีความหลากหลายให้กบั ผูเ้ รียน เพือ่ ให้ผเู้ รียนสามารถบรรลุผลสัมฤทธิต์ ามมาตรฐาน
การเรียนรู้และตัวชี้วัด รวมถึงสมรรถนะและคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของผู้เรียนที่หลักสูตรก�าหนดไว้ โดยครูสามารถน�า
ไปใช้จัดการเรียนรู้ในชั้นเรียนได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งในรายวิชานี้ ได้น�ารูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู้ (5Es
Instructional Model) มาใช้ในการออกแบบการสอน ดังนี้
ด้วยจุดประสงค์ของการจัดการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ เพื่อช่วย
ุนความสนใจ
ให้ผู้เรียนได้พัฒนาวิธีคิด ทั้งความคิดเป็นเหตุเป็นผล คิดสร้างสรรค์ กระต
คิดวิเคราะห์ วิจารณ์ มีทักษะส�าคัญในการค้นคว้าหาความรู้ และมี Eennggagement
1
สาํ xploration
eEvvaluatio ล
รวจ
ความสามารถในการแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบ ผู้จัดท�าจึงได้เลือกใช้
ผ
eE
ตรวจสอบ
n
และคนหา
รูปแบบการสอนแบบสืบเสาะหาความรู ้ (5Es Instructional Model) 2
5
ซึ่งเป็นขั้นตอนการเรียนรู้ที่มุ่งให้ผู้เรียนได้มีโอกาสสร้างองค์-
ความรู้ด้วยตนเองผ่านกระบวนการคิดและการลงมือท�า โดยใช้
5Es
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์เป็นเครื่องมือส�าคัญเพื่อการพัฒนา
bo 4 3
n
El a
tio
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ และทักษะการเรียนรู้แห่ง ratio na
ขย
xpla คว
รู
คว
าม
n E
าย
ศตวรรษที่ 21 ามเ าย
ขาใจ อธิบ
106
Teacher Guide Overview
วิทยำศำสตร์กำยภำพ 1 (เคมี) ม.5
หน่วย
ตัวชี้วัด ทักษะที่ได้ เวลำที่ใช้ กำรประเมิน สื่อที่ใช้
กำรเรียนรู้
107
หน่วย
ตัวชี้วัด ทักษะที่ได้ เวลำที่ใช้ กำรประเมิน สื่อที่ใช้
กำรเรียนรู้
108
สำรบั ญ
Chapter
Chapter Teacher
Chapter Title Overview
Concept
Script
Overview
หนวยการเรียนรู้ที่ 1 โครงสร้ำงอะตอมและ T2 - T3 T4 - T5 T6
ตำรำงธำตุ
• โครงสร้างอะตอม T7 - T18
• ตารางธาตุ T19 - T24
• สมบัติของธาตุและการใช้ประโยชน์ T25 - T33
ท้ายหน่วยการเรียนรู้ที่ 1 T34 - T39
ภำคผนวก T148
บรรณำนุกรม T152
109
Chapter Overview
แผนการจัด คุณลักษณะ
สื่อที่ใช้ จุดประสงค์ วิธีสอน ประเมิน ทักษะที่ได้
การเรียนรู้ อันพึงประสงค์
แผนฯ ที่ 1 - แบบทดสอบก่อนเรียน 1. อธิบายและเปรียบเทียบ แบบสืบเสาะ - ตรวจสอบผลการท�า - ทักษะการวิเคราะห์ - มีวินัย
โครงสร้าง - หนังสือเรียน แบบจ�าลองอะตอมของ หาความรู้ แบบทดสอบก่อนเรียน - ทักษะการสังเกต - ใฝ่เรียนรู้
อะตอม รายวิชาพื้นฐาน ดอลตัน ทอมสัน (5Es - สังเกตการตอบ - ทักษะการสื่อสาร - มุ่งมั่นใน
วิทยาศาสตร์กายภาพ 1 รทั เทอร์ฟอร์ด โบร์ และ Instructional ค�าถาม การร่วมกัน - ทักษะการท�างาน การท�างาน
(เคมี) ม.5 แบบกลุ่มหมอกได้ (K) Model) ท�าผลงาน และจาก ร่วมกัน
- แบบฝึกหัดรายวิชา 2. อธิบายว่าสารเป็นธาตุ การน�าเสนอผลงาน
พื้นฐานวิทยาศาสตร์ หรือสารประกอบ และ - ตรวจผังมโนทัศน์
กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 อยู่ในรูปอะตอม เรื่อง แบบจ�าลอง
- ใบงาน โมเลกุล หรือไอออน อะตอม
- PowerPoint จากสูตรเคมีได้ (K) - ตรวจใบงาน
- QR Code 3. อธิบายสมบัติของ เรื่อง แบบจ�าลอง
- ภาพยนตร์เรื่องสั้น อนุภาคมูลฐาน เขียน อะตอม
Twig สัญลักษณ์นวิ เคลียร์ของ - ตรวจใบงาน เรื่อง
ธาตุ อธิบายความหมาย อนุภาคมูลฐาน
ไอโซโทปได้ (K) - ตรวจแบบฝึกหัดจาก
4. สื บ ค้ น ข้ อ มู ล เกี่ ย วกั บ Unit Question 1
พั ฒ นาการของแบบ ในหนังสือเรียน
จ�าลองอะตอมได้ (P)
5. เห็นคุณประโยชน์ของ
การเรียนวิทยาศาสตร์
ตระหนักในคุณค่าของ
ความรูว้ ทิ ยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีที่ใช้ในชีวิต
ประจ�าวัน (A)
แผนฯ ที่ 2 - หนังสือเรียน 1. อธิบายวิวัฒนาการของ แบบสืบเสาะ - ตรวจสอบผลการ - ทักษะการวิเคราะห์ - มีวินัย
ตารางธาตุ รายวิชาพื้นฐาน การจัดธาตุในตาราง หาความรู้ ท�าแบบทดสอบ - ทักษะการสื่อสาร - ใฝ่เรียนรู้
วิทยาศาสตร์กายภาพ 1 ธาตุ และบอกแนวโน้ม (5Es ก่อนเรียน - ทักษะการท�างาน - มุ่งมั่นใน
(เคมี) ม.5 การเปลี่ยนแปลงสมบัติ Instructional - สังเกตการตอบ ร่วมกัน การท�างาน
- แบบฝึกหัดรายวิชา บางประการของธาตุ Model) ค�าถาม การร่วมกัน - ทักษะการน�าความรู้
พื้นฐานวิทยาศาสตร์ ตามหมู่และตามคาบได้ ท�าผลงาน และจาก ไปใช้
กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 (K) การน�าเสนอผลงาน
- ใบงาน 2. สืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับ - ตรวจผังมโนทัศน์
- PowerPoint ธาตุที่ค้นพบในปัจจุบัน เรื่อง ตารางธาตุ
- QR Code และน�าเสนอข้อมูลได้ - ตรวจใบงาน เรื่อง
- ภาพยนตร์เรื่องสั้น ถูกต้อง (P) ตารางธาตุ
Twig 3. ท�างานร่วมกับผู้อื่น - ตรวจแบบฝึกหัดจาก
อย่างสร้างสรรค์ Unit Question 1
ยอมรับความคิดเห็น ในหนังสือเรียน
ของผู้อื่นได้ (A)
T2
110
แผนการจัด คุณลักษณะ
สื่อที่ใช้ จุดประสงค์ วิธีสอน ประเมิน ทักษะที่ได้
การเรียนรู้ อันพึงประสงค์
แผนฯ ที่ 3 - แบบทดสอบหลังเรียน 1. อธิบายเกี่ยวกับชนิด แบบสืบเสาะ - ตรวจสอบผลการ - ทักษะการวิเคราะห์ - มีวินัย
สมบัติของธาตุ - หนังสือเรียน และสมบัติของธาตุได้ หาความรู้ ท�าแบบทดสอบ - ทักษะการสื่อสาร - ใฝ่เรียนรู้
และการใช้ รายวิชาพื้นฐาน (K) (5Es หลังเรียน - ทักษะการท�างาน - มุ่งมั่นใน
ประโยชน์ วิทยาศาสตร์กายภาพ 1 2. อธิบายและยกตัวอย่าง Instructional - สังเกตการตอบ ร่วมกัน การท�างาน
(เคมี) ม.5 การใช้ประโยชน์จาก Model) ค�าถาม การร่วมกัน - ทักษะการน�าความรู้
- แบบฝึกหัดรายวิชา ธาตุบางชนิดได้ (K) ท�าผลงาน และจาก ไปใช้
พื้นฐานวิทยาศาสตร์ 3. อธิบายความแตกต่าง การน�าเสนอผลงาน
กายภาพ 1 (เคมี) ม.5 ของการท�าปฏิกิริยากับ - สงั เกตการท�ากิจกรรม
- ใบงาน น�้าของธาตุหมู่ 1A 2A ปฏิกิริยาระหว่างโลหะ
- PowerPoint และ 3A ได้ (K) บางชนิดกับน�้า
- QR Code 4. ทดลองและสรุปผล - ตรวจผังมโนทัศน์
- ภาพยนตร์เรื่องสั้น การทดลองเกี่ยวกับ เรื่อง สมบัติของธาตุ
Twig ปฏิกิริยาของธาตุหมู่ และการใช้ประโยชน์
1A 2A และ 3A กับน�้า - ตรวจใบงาน เรื่อง
ได้ (P) สมบัติของธาตุและ
5. แสดงความเป็น การใช้ประโยชน์
คนช่างสังเกต ช่างคิด - ตรวจแบบฝึกหัดจาก
ช่างสงสัย ใฝ่เรียนรู้ Unit Question 1
และมุ่งมั่นในการเสาะ ในหนังสือเรียน
แสวงหาความรู้ (A)
T3
111
Chapter Concept Overview
แบบจําลองอะตอม
วิวัฒนาการของแบบจ�าลองอะตอมสามารถสรุปได้ ดังนี้
แบบจําลองอะตอมของดอลตัน
เป็นทรงกลมตัน มีขนาดเล็กทีส่ ดุ ไม่สามารถแบ่งแยกได้
แบบจําลองอะตอมของทอมสัน
เป็นทรงกลม ประกอบด้วยโปรตอนซึ่งมีประจุบวก และอิเล็กตรอนซึง่ มีประจุลบกระจายอยูอ่ ย่างสม�า่ เสมอ
แบบจําลองอะตอมของรัทเทอร์ฟอร์ด
เป็นทรงกลม ประกอบด้วยนิวเคลียสทีม่ ปี ระจุบวกอยูต่ รงกลางอะตอม โดยมีอเิ ล็กตรอนทีม่ ปี ระจุลบวิง่ อยูร่ อบ ๆ
นิวเคลียส
แบบจําลองอะตอมของโบร์
เป็นทรงกลม ประกอบด้วยนิวเคลียสอยูก่ ลางอะตอม โดยมีอเิ ล็กตรอนเคลือ่ นทีอ่ ยูโ่ ดยรอบอะตอมเป็นระดับชัน้ พลังงาน
แบบจําลองอะตอมแบบกลุ่มหมอก
เป็นทรงกลม ประกอบด้วยนิวเคลียสอยูก่ ลางอะตอม และอิเล็กตรอนเคลือ่ นทีอ่ ยูร่ อบ ๆ นิวเคลียส ไม่มที ศิ ทางทีแ่ น่นอน
องค์ประกอบของอะตอม
สัญลักษณ์นิวเคลียร์
อะตอมประกอบด้วยอนุภาคโปรตอนและ คือ สัญลักษณ์ที่แสดงชนิดของธาตุ เลขมวล และ
นิวตรอนรวมกันอยูภ่ ายในนิวเคลียส และมี เลขอะตอมของธาตุ เขียนแทนได้ ดังนี้
อนุภาคอิเล็กตรอนเคลือ่ นทีอ่ ยูร่ อบ ๆ เลขมวล (mass number)
A เป็นตัวเลขที่แสดงผลรวมของ
• ไอออน คือ ธาตุทมี่ จี า� นวนอิเล็กตรอนกับจ�านวนโปรตอนไม่เท่ากัน
- ไอออนลบ คือ ธ าตุ ที่ มี จ� า นวนอิ เ ล็ ก ตรอนมากกว่ า จ� า นวน
โปรตอน
- ไอออนบวก คือ ธาตุที่มีจ�า นวนอิเล็ก ตรอนน้ อยกว่ า จ� า นวน Z X จ�านวนโปรตอนและนิวตรอน
สัญลักษณ์ของธาตุ
เลขอะตอม (atomic number)
เป็นตัวเลขทีแ่ สดงจ�านวนโปรตอน
โปรตอน
• โมเลกุุล คือ อนุภาคทีเ่ ล็กทีส่ ดุ ของธาตุหรือสารประกอบทีเ่ กิดจากอะตอมอย่างน้อย 2 อะตอมมารวมกันและจัดเรียงตัวอย่างแน่นอน
• ไอโซโทป คือ อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันทีม่ จี า� นวนโปรตอนเท่ากัน แต่มีจ�านวนนิวตรอนแตกต่างกัน
วิวัฒนาการของการสร้างตารางธาตุ
โยฮันน์ เดอเบอไรเนอร์ ดิมิทรี อิวาโนวิช เมเดเลเอฟ
กฎชุดสาม : เมื่อจัดเรียงธาตุตามมวล กฎพิริออดิก : เมื่อน�าธาตุมาเรียง
อะตอมจากน้อยไปหามาก มวลอะตอม ล�าดับตามน�า้ หนักทีเ่ พิม่ ขึน้ จะได้กลุม่
ของธาตุที่อยู่ตรงกลางจะเป็นค่าเฉลี่ย ของธาตุที่มีสมบัติทางเคมีและสมบัติ
ของมวลอะตอมของธาตุ ตั ว บนและ ทางกายภาพเป็นชุด ๆ
ตัวล่าง
T4
112
หน่วยการเรียนรู้ที่ 1
สมบัติของธาตุ
ธาตุโลหะ ธาตุอโลหะ ธาตุกึ่งโลหะ
• มสี ถานะเป็นของแข็ง (ยกเว้นปรอทเป็น • มีทั้ง 3 สถานะ • มีสถานะเป็นของแข็ง
ของเหลว) • มีจุดเดือด จุดหลอมเหลว • มีจุดเดือด จุดหลอมเหลว
• มีจุดเดือด จุดหลอมเหลว และความหนาแน่นต�่า และความหนาแน่นสูง
และความหนาแน่นสูง • ไม่น�าไฟฟ้าและความร้อน • น�าไฟฟ้าได้
• น�าไฟฟ้าและความร้อนได้ดีมาก (ยกเว้นแกรไฟต์สามารถน�าไฟฟ้าได้)
แลนทาไนด์
ธาตุหมู่ 2A แอกทิไนด์
ธาตุหมู่ 8A
• สว่ นใหญ่มสี เี งิน เป็นโลหะเนือ้ อ่อน แต่มคี วามแข็งและมีความหนา
แน่นมากกว่าธาตุหมู ่ 1A เกิดปฏิกริ ยิ าเคมีได้ด ี แต่รนุ แรงน้อยกว่า • เป็นแก๊สไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ละลายน�้าได้เล็กน้อย
ธาตุหมู่ 1A มีความว่องไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมีต�่า
• ฮีเลียม (He) บรรจุในบอลลูนหรือลูกโป่งสวรรค์
• แมกนีเซียม (Mg) ใช้เป็นวัตถุดิบในการผลิตโลหะผสมอะลูมิเนียม บรรจุลงในถังแก๊สส�าหรับนักประดาน�้า นีออน (Ne)
และแมกนีเซียม แคลเซียม (Ca) เป็นส่วนประกอบที่ส�าคัญของ และอาร์กอน (Ar) ใช้บรรจุในหลอดไฟฟ้า และ
โครงสร้างร่างกายของสิ่งมีชีวิต บรรจุในหลอดไฟโฆษณา คริปทอน (Kr) ใช้บรรจุใน
หลอดไฟแฟลชส�าหรับถ่ายรูปความเร็วสูง ซีนอน
(Xe) ใช้เป็นแก๊สที่ช่วยให้สลบ
ธาตุแทรนซิชัน
• มีสถานะเป็นของแข็ง (ยกเว้นปรอทเป็นของเหลว) มีความเป็นโลหะน้อยกว่าโลหะหมู่ 1A และ 2Aมีจุดเดือด จุดหลอมเหลว และความ
หนาแน่นสูง น�าไฟฟ้าได้ สามารถเกิดสารประกอบได้มากมายหลายชนิด รวมทั้งสารประกอบเชิงซ้อนที่มีสีสันเฉพาะตัว
• เหล็ก (Fe) เหล็กกล้าใช้ในงานก่อสร้าง เป็นส่วนประกอบของลวดตะปู เหล็กเคลือบผิวด้วยสังกะสีใช้เป็นสังกะสีมงุ หลังคา และท�ากระป๋อง
บรรจุอาหาร ทองแดง (Cu) ใช้ท�าสายไฟฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้าต่าง ๆ ทองแดงผสมสังกะสีใช้ท�ากลอนประตู กุญแจ กระดุม ทองแดงผสม
ดีบุกใช้ท�าระฆัง ลานนาฬิกา สังกะสี (Zn) ใช้ท�ากล่องของถ่านไฟฉาย โครเมียม (Cr) ใช้เคลือบผิวของเหล็กและโลหะอื่น ๆ และน�ามา
ใช้เป็นส่วนประกอบของเหล็กกล้าผสมที่ใช้ท�าตู้นิรภัย เครื่องบินไอพ่น จรวด และเรเดียม (Ra) ใช้ในการรักษาโรคมะเร็งได้
T5
113
นํา นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ นํา
กระตุน ความสนใจ
1. ครูดาํ เนินการทดสอบกอนเรียน โดยใหนกั เรียนทํา
หนวยการเรียนรูที่ 1 Q ¶ŒÒ¹Ñ¡àÃÕ¹¤Œ¹¾º
แบบทดสอบ จํานวน 10 ขอ จากนัน้ ครูใหนกั เรียน
ทุกคนชวยกันตอบคําถาม Understanding â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁ ¸ÒµØãËÁ‹ ¨Ð¨Ñ´àÃÕ§¸ÒµØ¹Õé
ŧ㹵ÒÃÒ§¸ÒµØ
Check เพื่อตรวจสอบความพรอมและความรู
พื้นฐานของนักเรียน
2. ครูนําเขาสูบทเรียนโดยการเปดประเด็นและ
áÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 䴌͋ҧäÃ
มุ ด
นส
แนวตอบ Big Question
งใ
3. ธาตุชนิดเดียวกันจะมีจํานวนนิวตรอนเทากัน
ึกล
การจัดเรียงธาตุลงในตารางธาตุอยูบ นพืน้ ฐาน
ท
บั น
4. ธาตุอโลหะจะอยูทางฝงซายของตารางธาตุ
หน
ังส เน
จัดเรียงอิเล็กตรอน และสมบัติทางเคมี
ะหว รปร
าง ับป
สง รุง
ตร แก
วจ ไข
พิจ
แนวตอบ Understanding
าร
ณ
า
เกร็ดแนะครู
การเรียนการสอน เรื่อง โครงสรางอะตอมและตารางธาตุ ครูควรนําภาพ
แบบจําลองอะตอมของนักวิทยาศาสตรแตละทานมาใหนักเรียนพิจารณา และ
ใหนักเรียนเปรียบเทียบวาแบบจําลองอะตอมของนักวิทยาศาสตรทานใดที่มี
ลักษณะใกลเคียงกับอะตอมในปจจุบันมากที่สุด และในเรื่องตารางธาตุครูควร
แบงธาตุออกเปนกลุมๆ (ดวยเกณฑที่กําหนดรวมกัน) เพื่อใหงายตอการจดจํา
และเรียนรู
T6
114
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
1. â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁ Prior Knowledge 1. ครูถามคําถาม Prior knowledge จากหนังสือ
ดิโมคริตสุ (Democritus) นักปรัชญากรีก กลาววา “เมือ่ นํา ͹ØÀÒ¤·Õàè Åç¡·ÕÊè ´Ø เรียนวา อนุภาคที่เล็กที่สุดของธาตุคืออะไร
สสารมาแบงยอยลงไปเรือ่ ย ๆ จะไดอนุภาคทีม่ ขี นาดเล็กมาก และ ¢Í§¸ÒµØ¤Í× ÍÐäà เพื่อเปนการทบทวนความรูเดิมจากคาบเรียน
ไมสามารถแบงยอยออกไปไดอีก โดยเรียกอนุภาคนี้วาอะตอม” ที่ผานมา
เมื่อความรูทางวิ
1 ทยาศาสตรเจริญกาวหนามากขึ้น ทําใหแนวคิด 2. ครูถามนักเรียนตอไปวา อะตอมที่มีขนาดเล็ก
ของดิโมคริตุสไมสามารถอธิบายเหตุการณตาง ๆ ที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับสสารได นี้ เราจะสามารถมองเห็นอะตอมดวยตาเปลา
1.1 Ẻ¨íÒÅͧÍеÍÁ หรือไม (เปดโอกาสใหนักเรียนไดแสดงความ
คิดเห็น)
นั ก วิ ท ยาศาสตร ห ลายท า นได พ ยายามศึ ก ษาว า ลั ก ษณะโครงสร า งภายในอะตอมนั้ น
เปนอยางไร โดยใชวิธีการตาง ๆ มากมายตั้งแตในอดีตจนถึงปจจุบัน จนกระทั่งเกิดแบบจําลอง 3. ครูอธิบายคําตอบจากคําถามเพื่อใหนักเรียน
อะตอมตามแนวคิดและการทดลองของนักวิทยาศาสตรหลาย ๆ ทานขึ้นมา ซึ่งสามารถสรุป ได เ ข า ใจ โดยให ค วามรู จ ากความเชื่ อ ของ
แบบจําลองอะตอมที่มีการพัฒนาจนกลายมาเปนแบบจําลองอะตอมที่ใชกันอยูในปจจุบันได ดังนี้ ดิโมคริตุส นักปรัชญาชาวกรีก ซึ่งกลาวไววา
1. แบบจําลองอะตอมของดอลตัน จอหน ดอลตัน (John Dalton, พ.ศ. 2308-2387) “สิ่งของตางๆ ประกอบดวยอนุภาคที่มีขนาด
นั ก วิ ท ยาศาสตร ช าวอั ง กฤษ เป น คนแรกที่ นํ า เสนอแนวคิ ด เล็กมาก และถาแบงอนุภาคใหมีขนาดเล็กลง
เกี่ยวกับอะตอม เพื่อใชอธิบายเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของสาร เรื่อยๆ จนไมสามารถแบงตอไปไดอีก อนุภาค
กอนและหลังทําปฏิกิริยา รวมทั้งอัตราสวนโดยมวลของธาตุที่ ที่มีขนาดเล็กที่สุด เรียกวา อะตอม ซึ่งไม
รวมกันเปนสารประกอบ ซึ่งสามารถสรุปได ดังนี้ สามารถมองเห็นดวยตาเปลาได” จากนั้นครู
• ธาตุแตละชนิดประกอบดวยอนุภาคทีเ่ ล็กทีส่ ดุ เรียกวา เปดโอกาสใหนักเรียนไดซักถามเพิ่มเติม
อะตอม ซึ่งอะตอมไมสามารถแยกออกไดอีก และไมสามารถ 4. นักเรียนรวมกันตอบคําถามและแสดงความคิด-
ภาพที่ 1.1 แบบจําลองอะตอม
ถูกสรางขึ้น หรือทําลายไดในระหวางเกิดปฏิกิริยาเคมี ของดอลตัน เห็นเกี่ยวกับคําตอบของคําถาม เพื่อเชื่อมโยง
• อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันมีมวลและสมบัติตาง ๆ ที่มา : คลังภาพ อจท.
ไปสูการเรียนรูเรื่อง โครงสรางอะตอม
เหมือนกัน สวนอะตอมของธาตุตางชนิดกันจะมีมวลและสมบัติแตกตางกัน
• สารประกอบเกิดจากอะตอมของธาตุตั้งแต 2 ชนิดขึ้นไป มารวมตัวกันดวยพันธะเคมี
โดยมีอัตราสวนของจํานวนอะตอมเปนเลขลงตัวอยางตํ่า และ
อะตอมของธาตุตั้งแต 2 ชนิดขึ้นไป อาจรวมตัวเกิดเปนสาร
ประกอบดวยอัตราสวนมากกวา 1 แบบ ซึง่ ทําใหเกิดสารประกอบ
ไดมากกวา 1 ชนิด
ทฤษฎีอะตอมของดอลตันใชอธิบายลักษณะและสมบัตขิ อง
อะตอมไดเพียงระดับหนึ่ง ซึ่งตอมานักวิทยาศาสตรคนพบขอมูล
บางประการทีไ่ มสอดคลองกับทฤษฎีอะตอมของดอลตัน เชน พบวา
า
ณ
ก ไข าร
ุงแ พิจ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 3
เนื้อ ลมน
อะตอม
115
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
5. ครูใหนักเรียนแบงกลุมละ 4-5 คน แลวเปด 2. แบบจําลองอะตอมของทอมสัน เซอร โจเซฟ จอหน
โอกาสใหนกั เรียนในกลุม นําเสนอขอมูลเกีย่ วกับ ทอมสัน (Sir Joseph John Thomson, พ.ศ. 2399-2483)
อะตอม ที่ครูมอบหมายใหไปเรียนรูลวงหนา นั ก วิ ท ยาศาสตร ช าวอั ง กฤษ ได ทํ า การทดลองศึ ก ษาสมบั ติ
ใหเพื่อน ๆ ในกลุมฟง จากนั้นใหแตละกลุม ของรังสีแคโทด และพบวา รังสีแคโทดเบี่ยงเบนเขาหาขั้วบวก
สงตัวแทนมานําเสนอขอมูลหนาชั้นเรียน ของสนามไฟฟ า และทดสอบการเบี 1 ่ ย งเบนของรั ง สี แ คโทด
6. ครูตรวจสอบความเขาใจวา นักเรียนมีความ ในสนามแมเหล็ก ปรากฏวา รังสีแคโทดเบีย่ งเบนในสนามแมเหล็ก ภาพที่ 1.3 แบบจําลองอะตอมของ
เขาใจหรือไม โดยการถามคําถามเกีย่ วกับแบบ เขาหาขั้วเหนือ เขาจึงสรุปวา อนุภาครังสีแคโทดมีประจุเปน ทอมสัน
ประจุลบ และเรียกอนุภาคดังกลาววา อิเล็กตรอน ที่มา : คลังภาพ อจท.
จําลองอะตอม
• นักวิทยาศาสตรสรางแบบจําลองอะตอมจาก ตอมาออยเกน โกลดสไตน (Eugen Goldstein) ไดทดลองดัดแปลงหลอดรังสีแคโทด
อะไร จนคนพบอนุภาคใหมที่มีสมบัติเบี่ยงเบนในสนามแมเหล็กและสนามไฟฟาในทิศทางตรงขามกับ
(แนวตอบ จากการสังเกตและการทดลอง) รังสีแคโทดแสดงวา อนุภาคนี้มีประจุไฟฟาเปนบวก และเรียก
• แบบจําลองแตละแบบมีความแตกตางหรือ อนุภาคนีว้ า โปรตอน
ไม เพราะอะไร หลั ง จากมี ก ารค น พบอิ เ ล็ ก ตรอนและโปรตอนแล ว
(แนวตอบ แตกตางกัน เพราะความกาวหนา ทอมสันจึงเสนอแบบจําลองอะตอมใหมวา “อะตอมมีลักษณะ
ของเทคโนโลยีที่เพิ่มมากขึ้น ทําใหผลการ เปนทรงกลมมีอนุภาคโปรตอนซึ่งมีประจุบวกและอิเล็กตรอน
ทดลองแสดงแบบจํ า ลองอะตอมมี ค วาม ซึ่งมีประจุลบกระจายอยูทั่วไปอยางสมํ่าเสมอ อะตอมในสภาพที่
ภาพที่ 1.4 เซอร โจเซฟ จอหน ทอมสัน เปนกลางจะมีประจุบวกและประจุลบเทากัน”
นาเชื่อถือมากขึ้น) ที่มา : คลังภาพ อจท.
7. ครู แ ละนั ก เรี ย นร ว มกั น อภิ ป รายในชั้ น เรี ย น 3. แบบจําลองอะตอมของรัทเทอรฟอรด ลอรด เออรเนสต
เพื่อเชื่อมโยงไปสูการจัดการเรียนรู เรื่อง แบบ 2 รัทเทอรฟอรด (Lord Ernest
Rutherford, พ.ศ. 2414-2480) ทําการทดลองยิงอนุภาคแอลฟาไปยังแผนทองคําบางมาก ซึ่งมี
จําลองอะตอม วา อะตอมเปนสิ่งที่มีขนาด ฉากเรืองแสงที่ฉาบดวยซิงคซัลไฟด (ZnS) โคงเปนวงลอมรอบแผนทองคํา ดังภาพที่ 1.5
เล็กมาก ไมสามารถศึกษาโครงสรางไดดวย
͹ØÀÒ¤áÍÅ¿ÒʋǹÁÒ¡
วิธีธรรมดาเหมือนการศึกษาโครงสรางของ แหลงกําเนิด
α
เคลื่อนที่เปนเสนตรงทะลุผาน
α
วัตถุที่สามารถเห็นไดดวยตาเปลา การศึกษา อนุภาคแอลฟา แผนทองคํา
α
เพื่อความเขาใจเกี่ยวกับอะตอม อาจทําได α ͹ØÀÒ¤áÍÅ¿Òʋǹ¹ŒÍÂ
โดยการจําลองรูปรางลักษณะของอะตอมวา α
α
เดินทางเบีย่ งเบนเปนมุมกวาง
α ออกจากแนวเสนทางเดิม
เปนอยางไร ซึ่งแบบจําลองที่ดีจะตองอธิบาย
͹ØÀÒ¤áÍÅ¿Ò¨íҹǹ¹ŒÍÂÁÒ¡
ลักษณะและองคประกอบของอะตอมได แผนทองคํา สะทอนกลับมากระทบฉากบริเวณ
ฉากเรืองแสง ดานหนา
หน
ังส เน
ือเล ื้อห
มน าอา
4
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T8
116
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
จากการทดลอง รัทเทอรฟอรดจึงไดเสนอแบบจําลอง 8. ครู ใ ห นั ก เรี ย นศึ ก ษาแบบจํ า ลองอะตอม
อะตอมขึ้นมาใหมวา อะตอมประกอบดวยนิวเคลียสขนาดเล็ก ของนักวิทยาศาสตรทั้ง 5 คน คือ ดอลตัน
เปนที่รวมของประจุบวก โดยมีอิเล็กตรอนเคลื่อนที่วิ่งอยูรอบ ๆ ทอมสัน รัทเทอรฟอรด นีลส โบร และแบบ
นิวเคลียสของอะตอม เนื่องจากถาประจุบวกและลบกระจายอยู กลุมหมอกจากในหนังสือเรียน จากนั้นให
อยางสมํา่ เสมอตามแบบจําลองอะตอมของทอมสัน อนุภาคแอลฟา นักเรียนรวมกันอภิปรายวา โครงสรางอะตอม
ก็ควรที่จะมีอัตราการเบี่ยงเบน การหักเห และการสะทอนกลับ ภาพที่ 1.6 แแบบจําลองอะตอมของ ของนั ก วิ ท ยาศาสตร แ ต ล ะคนมี ลั ก ษณะ
ในอัตราสวนที่ใกลกัน รัทเทอรฟอรด
ที่มา : คลังภาพ อจท. อย า งไร มี ค วามเหมื อ นหรื อ แตกต า งกั น
จากแนวคิดของรัทเทอรฟอรด ซึง่ เสนอวา มวลสวนใหญ อยางไร
ของอะตอมควรจะเปนมวลของโปรตอนในนิวเคลียส แตตอมา 9. ครู ใ ช เ ทคนิ ค เพื่ อ นคู คิ ด โดยให นั ก เรี ย น
มีการคนพบวา มวลอะตอมของธาตุมักจะมีคาเปน 2 เทาของ จับคูกับเพื่อนรวมชั้นเรียนแลวสืบคนขอมูล
มวลของโปรตอนทั้งหมด รัทเทอรฟอรดจึงไดเสนอความเห็น การพั ฒ นาแบบจํ า ลองอะตอมของนั ก
เพิ่มเติมวา นาจะมีอนุภาคที่มีมวลใกลเคียงกับโปรตอน แตไมมี วิทยาศาสตรจากอดีตถึงปจจุบัน ดวยการ
ภาพที่ 1.7 ลอรด เออรเนสต ประจุไฟฟา รวมอยูในนิวเคลียสดวย สลั บ กั น อภิ ป รายวิ ธีก ารสร า งแบบจํ า ลอง
รัทเทอรฟอรด ตอมา เซอร เจมส แชดวิก (Sir James Chadwick) ทําการ และผลสรุปที่ไดของนักวิทยาศาสตรจนครบ
ที่มา : คลังภาพ อจท.
ทดลองยิงอนุภาคแอลฟาไปยังแผนโลหะเบริลเลียม (Be) ปรากฏ ทุกคน
วาไดอนุภาคใหมทมี่ มี วลใกลเคียงกับโปรตอน และเปนกลางทางไฟฟา เรียกอนุภาคนีว้ า นิวตรอน 10. ครูใหนกั เรียนเขียนลําดับขัน้ ตอนแบบจําลอง
4. แบบจําลองอะตอมของโบร นีลส โบร (Niels Bohr) อะตอมของนั ก วิ ท ยาศาสตร จ ากอดี ต ถึ ง
ได พั ฒ นาแบบจํ า ลองอะตอมมาจากการค น พบสี ข องเส น ปจจุบัน และวาดภาพโครงสรางอะตอมที่นัก
สเปกตรัมของไฮโดรเจน โดยสรุปวา อิเล็กตรอนเคลื่อนที่อยู วิทยาศาสตรแตละคนไดสรุปไวลงในกระดาษ
รอบนิวเคลียสและมีพลังงานเฉพาะตัว ซึง่ อยูใ นระดับพลังงานตํา่ A4 โดยนําเสนอในรูปแบบตาราง ดังนี้
หรือเรียกวา สภาวะพืน้ (ground state) เมือ่ อะตอมไดรบั พลังงาน ภาพแสดง
แบบจําลอง ลักษณะแบบ
เพิ่ ม ขึ้ น อิ เ ล็ ก ตรอนจะถู ก กระตุ น ให มี พ ลั ง งานสู ง ขึ้ น และ แบบจําลอง
ภาพที่ 1.8 แบบจําลองอะตอม อะตอม จําลองอะตอม
เมื่ อ มี พ ลั ง งานที่ เ หมาะสม อะตอม
ของโบร
อิเล็กตรอนจะเคลื่อนที่ไปอยู ที่มา : คลังภาพ อจท. ดอลตัน
ในระดับพลังงานทีส่ งู กวา หรือเรียกวา สภาวะกระตุน (excited state) ทอมสัน
ซึ่งทําใหอะตอมไมเสถียร อิเล็กตรอนจึงคายพลังงานที่ดูดกลืน
รัทเทอรฟอรด
เขาไปออกมา เพื่อเปลี่ยนระดับลงมาสู1ระดับพลังงานที่ตํ่ากวา
และคายพลังงานออกมาในรูปสเปกตรัม นีลส โบร
า
ณ
ก ไข าร
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 5
เนื้อ ลมน
ของแบบจําลองอะตอมที่รวมกันสรุป
ือเ
ังส
หน
117
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
1. ครู ตั้ ง คํ า ถามเพื่ อ ทดสอบความเข า ใจของ การเปลีย่ นระดับพลังงานของอิเล็กตรอน อาจมีการเปลีย่ นไปยังระดับพลังงานทีอ่ ยูต ดิ กัน
นั ก เรี ย นเกี่ ย วกั บ แบบจํ า ลองอะตอมของ หรือขามระดับก็ได โดยผลตางของพลังงานระหวางระดับพลังงานตํา่ จะมากกวาผลตางของพลังงาน
ดอลตัน แบบจําลองอะตอมของทอมสัน และ ระหวางระดับพลังงานทีส่ งู ขึน้ ไป โดยกําหนดระดับพลังงานทีอ่ ยูใ กลนวิ เคลียสซึง่ มีพลังงานตํา่ ทีส่ ดุ
แบบจําลองอะตอมของรัทเทอรฟอรด ดังนี้ คือ ชั้น K สวนชั้นถัดไปเปนชั้น L, M, N, … ตามลําดับ แตในปจจุบันใช n แทน ระดับพลังงาน
• แบบจําลองอะตอมของดอลตัน ทอมสัน และ รอบนิวเคลียส โดยเรียกระดับพลังงานที่อยูใกลนิวเคลียสเปน
รัทเทอรฟอรด มีลกั ษณะแตกตางกันอยางไร ระดับพลังงานแรก n = 1 และเรียกระดับพลังงานถัดไปเปน
( แนวตอบ อนุ ภ าคภายในอะตอม โดย n = 2, 3, 4, … ตามลําดับ
ดอลตั น บอกว า อะตอมไม ส ามารถแบ ง 5. แบบจําลองอะตอมแบบกลุมหมอก จากการศึกษา
แยกได ทอมสันพบอนุภาค 2 ชนิด คือ พบวา แบบจําลองอะตอมของโบรใชอธิบายเกีย่ วกับเสนสเปกตรัม
โปรตอนกับนิวตรอน สวนรัทเทอรฟอรด ของธาตุไฮโดรเจนไดดี แตไมสามารถอธิบายเสนสเปกตรัม
ของอะตอมที่มีหลายอิเล็กตรอนได จึงไดมีการศึกษาเพิ่มเติม
พบ 3 อนุภาค คือ โปรตอน นิวตรอน และ
ทางกลศาสตรควอนตัม แลวสรางสมการสําหรับใชคํานวณ ภาพที ่ 1.10 แบบจําลองอะตอมแบบ
กลุมหมอก
อิเล็กตรอน) โอกาสที่จะพบอิเล็กตรอนในระดับพลังงานตาง ๆ ขึ้นมา จนได ที่มา : คลังภาพ อจท.
• อนุ ภ าคมู ล ฐานของอะตอมประกอบด ว ย แบบจําลองใหม ที่เรียกวา แบบจําลองอะตอมแบบกลุมหมอก ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้
อะไรบาง และนักวิทยาศาสตรทานใดเปน • อิเล็กตรอนเคลือ่ นทีร่ อบนิวเคลียสอยางรวดเร็วดวยรัศมีไมแนนอน จึงไมสามารถบอก
ผูคนพบ ตําแหนงที่แนนอนของอิเล็กตรอนได บอกไดแตเพียงโอกาสที่จะพบอิเล็กตรอนในบริเวณตาง ๆ
(แนวตอบ อะตอมประกอบดวยอิเล็กตรอน ปรากฏการณแบบนีเ้ รียกวา กลุม หมอกของอิเล็กตรอน บริเวณทีม่ กี ลุม หมอกอิเล็กตรอนหนาแนน
คนพบโดยทอมสัน โปรตอน คนพบโดย จะมีโอกาสพบอิเล็กตรอนมากกวาบริเวณที่เปนหมอกจาง
โกลดสไตน และนิวตรอน คนพบโดยแชดวิก) • การเคลือ่ นทีข่ องอิเล็กตรอนรอบนิวเคลียสอาจเปนรูปทรงกลมหรือรูปอืน่ ๆ ขึน้ อยูก บั
2. ครู ตั้ ง คํ า ถามเพื่ อ ทดสอบความเข า ใจของ ระดับพลังงานของอิเล็กตรอน แตผลรวมของกลุม หมอกของอิเล็กตรอนทุกระดับพลังงานจะเปนรูป
นักเรียนเกี่ยวกับแบบจําลองอะตอมของโบร ทรงกลม
และแบบกลุมหมอก โดยที่ครูคอยอธิบายและ ดังนั้น จึงสามารถสรุปลักษณะของแบบจําลองอะตอมแบบกลุมหมอกได ดังนี้ “อะตอม
เสริมขอมูลที่ถูกตองใหกับนักเรียน ประกอบดวยกลุม หมอกของอิเล็กตรอนรอบนิวเคลียส มีลกั ษณะเปนทรงกลม บริเวณกลุม หมอกทึบ
แสดงวาโอกาสพบอิเล็กตรอนมีมาก และบริเวณทีก่ ลุม หมอกจางโอกาสทีจ่ ะพบอิเล็กตรอนมีนอ ย”
• แบบจําลองอะตอมของโบรมีขอเสียอยางไร
แบบจําลองอะตอมแบบกลุมหมอกที่นักวิทยาศาสตรเสนอขึ้นมา ทําใหเกิดความเขาใจเกี่ยวกับ
จึ ง ทํ า ให มี ก ารพั ฒ นาแบบจํ า ลองอะตอม โครงสรางของอะตอมมากขึ้น และสามารถเขาใจปรากฏการณบางอยางที่ไมสอดคลองกับ
แบบกลุมหมอกขึ้นมา ทฤษฎีอะตอมของโบรได
( แนวตอบ แบบจํ า ลองอะตอมของโบร แบบจําลองอะตอมแบบตาง ๆ นัน้ ถูกสรางขึน้ ตามจินตนาการบนพืน้ ฐานของความรูต าม
ใช อ ธิ บ ายได ดี เ ฉพาะอะตอมที่ มี เ พี ย งตั ว แตละยุคสมัย และเมื่อนักวิทยาศาสตรคนพบขอบกพรอง หรือมีความรูใหม ๆ เกิดขึ้น ก็จะนําไปสู
เดียว ไมสามารถอธิบายธาตุที่มีอิเล็กตรอน การเปลีย่ นแปลงแบบจําลองอะตอม เพือ่ ใหเกิดความเหมาะสมและถูกตองตอไป โดยสามารถสรุป
หน
ังส เน
ือเล ื้อห
6
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T10
118
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สรุป
ขยายความเขาใจ
Ẻ¨íÒÅͧÍеÍÁ 1. ครูใหนักเรียนดูและศึกษาเรื่อง แบบจําลอง
อะตอม จากสื่อ PowerPoint พรอมกับที่ครู
´Íŵѹ บรรยายสรุปตามไปกับสื่อการสอน เพื่อให
เปนทรงกลมตัน มีขนาดเล็กที่สุด ไมสามารถแบงแยกได นักเรียนเกิดมโนทัศนในสิ่งที่นักเรียนไดศึกษา
มาแลว
พ.ศ. 2346 สิ่งที่พบในแบบจําลอง : - 2. ครูและนักเรียนชวยกันสรุปเกี่ยวกับแนวคิดใน
การพัฒนาแบบจําลองอะตอมอีกครั้ง
·ÍÁÊѹ
เป น ทรงกลม ประกอบด ว ยโปรตอนซึ่ ง มี ป ระจุ บ วกและ 3. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนสอบถามเนื้อหา เรื่อง
อิเล็กตรอนที่มีประจุลบกระจายอยูอยางสมํ่าเสมอ แบบจําลองอะตอมของนักวิทยาศาสตรแตละ
ทาน วามีสวนไหนที่ไมเขาใจและครูใหความรู
พ.ศ. 2447 สิ่งที่พบในแบบจําลอง : โปรตอนและอิเล็กตรอน เพิ่มเติมในสวนนั้น
ÃÑ·à·ÍÿÍô
เปนทรงกลม ประกอบดวยนิวเคลียสที่มีประจุบวกอยูตรง
กลางอะตอม โดยมีอิเล็กตรอนที่มีประจุลบวิ่งอยูรอบ ๆ
นิวเคลียส
âºÃ
เปนทรงกลม ประกอบดวยนิวเคลียสอยูกลางอะตอม โดยมี
อิเล็กตรอนเคลือ่ นทีอ่ ยูโ ดยรอบอะตอมเปนระดับชัน้ พลังงาน
แบบจําลองอะตอม â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 7
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
สื่อ Digital
กิจกรรม ทาทาย ศึกษาเพิ่มเติมไดจาก QR Code เรื่อง แบบจําลองอะตอมของโบร
ให นั ก เรี ย นลองสร า งแบบจํ า ลองของอะตอมตามแนวคิ ด
ของนักวิทยาศาสตรทานตางๆ จากอุปกรณที่หาไดสะดวก เชน
กระดาษ ดินนํ้ามัน แลวนําผลงานที่สรางไดสงครูผูสอน แบบจําลองอะตอมของโบร
www.aksorn.com/interactive3D/RKB14
T11
119
นํา นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ นํา
กระตุน ความสนใจ
ครูถามคําถามนักเรียนเพือ่ กระตุน ความสนใจของ 1.2 ͧ¤»ÃСͺ¢Í§ÍеÍÁ
นักเรียน กอนนําเขาสูบทเรียนเรื่อง องคประกอบ
ของอะตอม จากการทดลองของนักวิทยาศาสตรที่กลาวมาแลว ทําใหทราบวา อะตอมประกอบดวย
อนุภาคโปรตอนและนิวตรอนรวมกันอยูภายในนิวเคลียส และมีอนุภาคอิเล็กตรอนเคลื่อนที่อยู
• จากการศึกษา เรื่อง แบบจําลองอะตอม
รอบ ๆ ดังภาพที่ 1.11
นักเรียนสามารถบอกไดหรือไมวาอะตอม
ประกอบดวยอนุภาคใดบาง
(แนวตอบ โปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอน) ÍÔàÅ硵Ã͹ (e-)
• นั ก เรี ย นคิ ด ว า ธาตุ ทุ ก ชนิ ด จะมี จํ า นวน ¹ÔÇà¤ÅÕÂÊ
â»ÃµÍ¹ (p+)
โปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอน เทากัน ¹ÔǵÃ͹ (n)
หรือไม
(แนวตอบ ธาตุแตละชนิดไมจําเปนตองมี
โปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอนเทากัน)
ภาพที่ 1.11 อนุภาคมูลฐานของอะตอม
ขัน้ สอน ที่มา : คลังภาพ อจท.
สํารวจคนหา ตารางที่ 1.1 : การเปรียบเทียบความแตกตางของอนุภาคมูลฐานของอะตอม
1. ครูใหนกั เรียนแบงกลุม ออกเปน 4 กลุม จากนัน้ อนุภาค สัญลักษณ ชนิดประจุ มวล (g) มวลเปรียบเทียบ
ใหผูแทนนักเรียนของแตละกลุมออกมาจับ อิเล็กตรอน e- -1 9.109 × 10-28 1
สลากเลื อ กหั ว ข อ ในการสื บ ค น ข อ มู ล จาก โปรตอน p+ +1 1.673 × 10-24 1,836
หนังสือเรียน หรือแหลงเรียนรูตางๆ ดังหัวขอ นิวตรอน n 0 1.675 × 10-24 1,839
ตอไปนี้
• สัญลักษณนิวเคลียร 1. สัญลักษณนิวเคลียร (nuclear symbol) คือ สัญลักษณที่แสดงชนิดของธาตุ เลขมวล
• โมเลกุล และเลขอะตอมของธาตุ โดยเราสามารถใชเลขมวลและเลขอะตอมในการหาจํานวนอนุภาคมูลฐาน
• ไอออน ของอะตอมได ซึ่งเขียนแทนดวยสัญลักษณ ดังนี้
• ไอโซโทป ÊÑÞÅѡɳ¢Í§¸ÒµØ
2. ครูใหนักเรียนแตละกลุมออกมาสรุปเกี่ยวกับ
A
หัวขอที่จับสลากไดในรูปแบบที่นาสนใจและ
X
àÅ¢ÁÇÅ (mass number) จะไดวา
เปนตัวเลขที่แสดงผลรวมของ
เขาใจงาย จํานวนโปรตอนและนิวตรอน จํานวนโปรตอน = Z
(หมายเหตุ : ครูเริ่มประเมินนักเรียน โดยใช àÅ¢ÍеÍÁ (atomic number) Z จํานวนอิเล็กตรอน = จํานวนโปรตอน = Z
จํานวนนิวตรอน = เลขมวล - เลขอะตอม
หน
ังส เน
=
มน าอา
ี้อย จม
8
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T12
120
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
ตัวอย่างที่ 1.1 1. ครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับผลการ
ธาตุลิเทียมมีสัญลักษณนิวเคลียร คือ 7Li
3 จงหาจํานวนอนุภาคมูลฐานของธาตุลิเทียม สืบคน โดยครูถามคําถาม ดังนี้
• สัญลักษณนิวเคลียสของธาตุ จะมีตัวเลข
วิธีทํา จํานวนโปรตอน = เลขอะตอม = 3 กํากับไว 2 ตัว ซึ่งตัวเลขนั้นหมายถึงสิ่งใด
จํานวนอิเล็กตรอน = จํานวนโปรตอน = 3
(แนวตอบ ตัวเลขตัวลาง คือ จํานวนโปรตอน
จํานวนนิวตรอน = เลขมวล - เลขอะตอม = 7 - 3 = 4
ตัวเลขดานบน คือ จํานวนโปรตอนรวมกับ
ดังนั้น ธาตุลิเทียมมีจํานวนโปรตอนเทากับ 3 จํานวนอิเล็กตรอนเทากับ 3 และจํานวนนิวตรอน
เทากับ 4 ตอบ นิวตรอน)
• โมเลกุ ล คื อ อะไร แตกต า งจากอะตอม
ตัวอย่างที่ 1.2 อยางไร
1
ธาตุคริปทอนมีสัญลักษณนิวเคลียร คือ 8436Kr จงหาจํานวนอนุภาคมูลฐานของธาตุคริปทอน (แนวตอบ อะตอม คือ อนุภาคทีเ่ ล็กทีส่ ดุ ของ
ธาตุที่ยังแสดงลักษณะและสมบัติของธาตุ
วิธีทํา จํานวนโปรตอน = เลขอะตอม = 36
นั้นๆ สวนโมเลกุล คือ อนุภาคที่เล็กที่สุด
จํานวนอิเล็กตรอน = จํานวนโปรตอน = 36
จํานวนนิวตรอน = เลขมวล - เลขอะตอม = 84 - 36 = 48 ของสาร ทีส่ ามารถอยูไ ดอสิ ระ ประกอบดวย
ดังนั้น ธาตุคริปทอนมีจํานวนโปรตอนเทากับ 36 จํานวนอิเล็กตรอนเทากับ 36 และจํานวนนิวตรอน หนึ่งอะตอม หรือมากกวาหนึ่งอะตอม)
เทากับ 48 ตอบ • ธาตุที่เปนไอโซโทปกันจําเปนตองเปนธาตุ
ชนิดเดียวกันเสมอไปหรือไม
2. โมเลกุล (molecule) คือ อนุภาคที่เล็กที่สุดของธาตุหรือสารประกอบที่อยูไดอยางอิสระ (แนวตอบ จําเปน โดยอะตอมของธาตุชนิด
และยังคงแสดงสมบัตขิ องธาตุหรือสารประกอบนัน้ ๆ เกิดจากอะตอมอยางนอย 2 อะตอมมารวมกัน เดียวกันจะตองมีจํานวนโปรตอนเทากัน ซึ่ง
และจัดเรียงตัวอยางแนนอน โมเลกุลหนึ่ง ๆ อาจจะประกอบดวยอะตอมของธาตุชนิดเดียวกัน ธาตุที่เปนไอโซโทปกันจะมีจํานวนโปรตอน
หรือตางชนิดกันก็ได ตัวอยางเชน แกสไฮโดรเจน (H2) เปนธาตุบริสทุ ธิท์ ปี่ ระกอบกันเปนโมเลกุล โดย หรือเลขอะตอมเทากัน แตมจี าํ นวนนิวตรอน
การรวมตัวของไฮโดรเจน 2 อะตอมเขาดวยกัน นํ้า (H2O) เปนโมเลกุลของสารประกอบที่เกิดจาก แตกตางกัน ดังนัน้ ธาตุทเี่ ปนไอโซโทปกันจึง
ไฮโดรเจน 2 อะตอมรวมตัวกับออกซิเจน 1 อะตอม เปนธาตุชนิดเดียวกัน)
• ธาตุที่ไดรับอิเล็กตรอนเพิ่มเขามาจะกลาย
เป น ไอออนชนิ ด ใด และธาตุ ที่ สู ญ เสี ย
H H H อิเล็กตรอนไปจะกลายเปนไอออนชนิดใด
H O (แนวตอบ ไอออนลบ และไอออนบวก ตาม
ลําดับ)
า
ณ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 9
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T13
121
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
2. ครูอธิบายความรูสรุปเกี่ยวกับ “โมเลกุล” วา ธาตุบางชนิดในธรรมชาติ เชน แกสมีตระกูลหรือแกสเฉือ่ ย (inert gas) ไดแก ฮีเลียม (He)
คือ อนุภาคที่เล็กที่สุดของสาร ซึ่งสามารถอยู นีออน (Ne) อารกอน (Ar) คริปทอน (Kr) ซีนอน (Xe) และเรดอน (Rn) โมเลกุลของแกสเหลานี้
ไดอยางอิสระในธรรมชาติ และสามารถแสดง มีเพียง 1 อะตอมเทานั้นที่เปนองคประกอบ จึงจัดเปนโมเลกุลประเภท โมเลกุลอะตอมเดี่ยว
สมบัตเิ ฉพาะตัวของสารนัน้ ได โมเลกุลเกิดจาก (monoatomic molecule)
อะตอมตัง้ แต 2 อะตอมขึน้ ไปมารวมกันในทาง ธาตุบางชนิดจะอยูในรูปโมเลกุลที่ประกอบดวย 2 อะตอม ซึ่งอยูดวยกันโดยแรงดึงดูด
ทางเคมี เรียกวา โมเลกุลอะตอมคู (diatomic molecule) ไดแก ไฮโดรเจน (H2) ออกซิเจน (O2)
เคมี เมื่อพิจารณาถึงชนิดของอะตอมที่มารวม
ไนโตรเจน (N2) และธาตุในหมู 7A ไดแก ฟลูออรีน (F2) คลอรีน (Cl2) โบรมีน (Br2) และไอโอดีน (I2)
กันสามารถจําแนกโมเลกุลไดเปน 2 ประเภท ซึ่งอะตอมในโมเลกุลคูอาจจะเปนของธาตุตางชนิดกันก็ได เมื่อมารวมกันจึงเกิดเปนสารประกอบ
ดังนี้ 1A 8A เชน ไฮโดรคลอไรด (HCI) คารบอนมอนอกไซด
• โมเลกุลของธาตุ ประกอบดวยอะตอมชนิด H 2A 3A 4A 5A 6A 7A (CO) ไฮโดรเจนฟลูออไรด (HF) เปนตน สําหรับ
เดียวกันมารวมกัน เชน แกสไนโตรเจน (N2) N O F โมเลกุลที่มีอะตอมมากกวา 2 อะตอมขึ้นไป
ประกอบดวยไนโตรเจน 2 อะตอม แกส Cl เรียกวา โมเลกุลหลายอะตอม (polyatomic
Br
ออกซิเจน (O2) ประกอบดวยออกซิเจน 2 molecule ) ซึ่ ง อาจเกิ ด จากอะตอมของธาตุ
อะตอม กํามะถัน (S8) ประกอบดวยซัลเฟอร ชนิดเดียวกัน เชน กํามะถัน (S8) ทีป่ ระกอบดวย
8 อะตอม กํามะถัน 8 อะตอมมาเชือ่ มตอกัน หรือเปนธาตุ
ภาพที่ 1.15 ธาตุที่ปรากฏในรูปของโมเลกุลอะตอมคู ตางชนิดกันมารวมกันเปนสารประกอบ เชน
• โมเลกุ ล ของสารประกอบ ประกอบด ว ย ที่มา : คลังภาพ อจท. นํ้า (H2O) แอมโมเนีย (NH3) กรดคารบอนิก
อะตอมตางชนิดกันมารวมกัน เชน นํา้ (H2O) (H2CO3) เปนตน
ประกอบดวยไฮโดรเจน 2 อะตอม และ
ออกซิเจน 1 อะตอม แอมโมเนีย (NH3) Science Focus
ÊÙµÃà¤ÁÕ
ประกอบดวยไนโตรเจน 1 อะตอม และ
ไฮโดรเจน 3 อะตอม กรดคาร บ อนิ ก สูตรเคมี (chemical formula) คือ กลุม ของสัญลักษณของธาตุทเี่ ขียนแทนสารประกอบ หรือโมเลกุล
ของธาตุทมี่ อี ะตอมมารวมกันตัง้ แต 2 อะตอมขึน้ ไป แบงออกเปน 3 ประเภท คือ สูตรโมเลกุล สูตรอยางงาย
(H2CO3) ประกอบดวยไฮโดรเจน 2 อะตอม และสูตรโครงสราง
คารบอน 1 อะตอม และออกซิเจน 3 อะตอม • สูตรโมเลกุล เปนสูตรที่เขียนแสดงองคประกอบที่มีอยูใน 1 โมเลกุล วาประกอบดวยอะตอม
ของธาตุอะไรบาง และมีจํานวนเทาใด เชน แกสไฮโดรเจนมีสูตรโมเลกุลเปน H2 แสดงวาแกสไฮโดรเจน
1 โมเลกุล จะประกอบดวยไฮโดรเจน 2 อะตอม แกสคารบอนไดออกไซดมีสูตรโมเลกุลเปน CO2 แสดง
วาแกสคารบอนไดออกไซด 1 โมเลกุล ประกอบดวยคารบอน 1 อะตอม และออกซิเจน 2 อะตอม
• สูตรอยางงาย เปนสูตรที่เขียนแสดงองคประกอบที่มีอยูใน 1 โมเลกุล วาประกอบดวยอะตอม
ของธาตุใดมารวมกันในอัตราสวนอยางตํ่าของธาตุที่เปนองคประกอบ เชน CH2O เปนสูตรอยางงาย
ของกลูโคส (C6H12O6)
• สูตรโครงสราง เปนสูตรที่เขียนแสดงองคประกอบที่มีอยูใน 1 โมเลกุล วาประกอบดวยอะตอม
ของธาตุใดบาง อยางละกีอ่ ะตอม และอะตอมแตละอะตอมยึดเหนีย่ วกันดวยพันธะชนิดใด เชน แกส CO2
หน
ังส เน
ือเล ื้อห
มีสูตรโครงสรางเปน O C O
มน าอา
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
าง ับป
สง รุง
10
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
ขอสอบเนน การคิด
จากจํานวนเลขอะตอม เลขมวล ชนิดและจํานวนอนุภาคของธาตุ A ถึง C
เลข เลขมวล
สัญลักษณ โปรตอน อิเล็กตรอน นิวตรอน อะตอม ขอใดคือสัญลักษณนิวเคลียรที่ถูกตองของธาตุ A B และ C
1. 2311A 1327B และ 1735C2+ 2. 2311A 1327B และ 3517C2+
A ................. ................. ................. 11 23
B ................. 13 14 ................. ................. 3. 2212A 2614B และ 1832C2+ 4. 2212A 1426B และ 1832C2+
C2+ 17 ................. 18 ................. ................. 5. 1123A 1327B และ 1535C2+
T14
122
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
3. ไอออนและไอโซโทปของธาตุ 3. ครูตงั้ คําถามเพือ่ ขยายความเขาใจของนักเรียน
1) ไอออน (ion) คือ ธาตุที่มีจํานวนอิเล็กตรอนกับจํา1นวนโปรตอนไมเทากัน โดยเรียก เกี่ยวกับสัญลักษณนิวเคลียร โมเลกุล ไอออน
ธาตุทมี่ จี าํ นวนอิเล็กตรอนนอยกวาจํานวนโปรตอนว 2 า ไอออนบวก (cation) และเรียกธาตุทมี่ จี าํ นวน และไอโซโทปธาตุ ดังนี้
อิเล็กตรอนมากกวาจํานวนโปรตอนวา ไอออนลบ (anion) ตัวอยางเชน • จงหาจํานวนโปรตอน นิวตรอน และ
โซเดียมไอออน ซัลเฟอรไอออน อิเล็กตรอนของไอออนตอไปนี้
24 2+ 31 2- 56 3+
12Mg 16P 26Fe
มีสัญลักษณนิวเคลียร คือ มีสัญลักษณนิวเคลียร คือ
23 + จํจําานวนโปรตอน = 11
32 2- จํจําานวนโปรตอน = 16 (แมกซีเซียมไอออน มีจํานวนโปรตอน = 12
11 Na นวนนิวตรอน = 12
จํานวนอิเล็กตรอน = 10
ไอออนบวก S นวนนิวตรอน = 16
16 จํานวนอิเล็กตรอน = 18 ไอออนลบ จํานวนอิเล็กตรอน = 10 จํานวนนิวตรอน =
12 ฟอสฟอรัสไอออน มีจาํ นวนโปรตอน = 15
อะตอมของแตละธาตุจะเปลี่ยนเปนไอออนบวกหรือลบไดนั้น เกิดจากปจจัย ดังนี้ จํานวนอิเล็กตรอน = 17 จํานวนนิวตรอน
• อะตอมของโลหะจะเสียอิเล็กตรอนแลวเปลี่ยนเปนไอออนบวก โดยจะมีประจุเทากับ = 16 เหล็กไอออน มีจํานวนโปรตอน = 26
จํานวนอิเล็กตรอนทีเ่ สียไป เชน Mg2+ มีประจุบวก 2 แสดงวา อะตอมของ Mg สูญเสียอิเล็กตรอน จํานวนอิเล็กตรอน = 24 จํานวนนิวตรอน =
ไป 2 ตัว 30)
• อะตอมของอโลหะจะรับอิเล็กตรอนแลวเปลี่ยนเปนไอออนลบ โดยจะมีประจุเทากับ • ธาตุใดตอไปนี้ เปนไอโซโทปกัน 206 30
82Pb 15P
จํานวนอิเล็กตรอนที่รับมา เชน Cl- มีประจุลบ 1 แสดงวา อะตอมของ Cl รับอิเล็กตรอนมา 1 ตัว 18 211 19
8O 82Pb 9F
206 211
( 82Pb และ 82Pb เปนไอโซโทปกัน)
ตัวอย่างที่ 1.3
4. ครูใหนักเรียนรวมกันตอบคําถามทาทายการ
ไอออนบวกของธาตุอะลูมิเนียมมีสัญลักษณนิวเคลียร คือ 2713Al3+ จงหาอนุภาคมูลฐานของไอออนบวก
ของธาตุอะลูมิเนียม คิดขั้นสูง H.O.T.S. “ถานักเรียนนําธาตุ Z ไป
ผานกระบวนการหนึ่ง แลวมีผลทําใหอะตอม
วิธีทํา จํานวนโปรตอน = เลขอะตอม = 13 ของธาตุ Z เกิดการเปลี่ยนแปลง นักเรียนจะ
จํานวนอิเล็กตรอน = 13 - 3 = 10
จํานวนนิวตรอน = 27 - 13 = 14 ใชสิ่งใดเปนเกณฑในการพิจารณาวาธาตุ Z
ดังนั้น ไอออนบวกของธาตุอะลูมิเนียมมีจํานวนโปรตอนเทากับ 13 จํานวนอิเล็กตรอนเทากับ 10 เปลี่ยนไปเปนธาตุใหมหรือไม
และจํานวนนิวตรอนเทากับ 14 ตอบ 5. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนสอบถามเนื้อหาเกี่ยว
กับสัญลักษณนิวเคลียร โมเลกุล ไอออน และ
ไอโซโทปธาตุ วามีสวนไหนที่ไมเขาใจและครู
คําถามทาทายการคิดขัน
้ สูง
ใหความรูเพิ่มเติมในสวนนั้น
ถานักเรียนนําธาตุ Z ไปผานกระบวนการหนึ่ง แลวมีผลทําใหอะตอมของธาตุ Z เกิดการ
เปลี่ยนแปลง นักเรียนจะใชสิ่งใดเปนเกณฑในการพิจารณาวาธาตุ Z เปลี่ยนไปเปนธาตุใหม
า
ณ
ก ไข าร
ุงแ พิจ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 11
เนื้อ ลมน
ธาตุเปลี่ยนชนิดไป เนื่องจากจํานวนโปรตอนเปน
ือเ
ังส
หน
จํานวนที่เฉพาะเจาะจงของแตละธาตุ
T15
123
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
6. ครูใหนักเรียนกลับเขาสูกลุมเดิมแลวใหรวม 2) ไอโซโทป (isotope) คือ อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันที่มีจํานวนโปรตอนเทากัน
กันศึกษาการหาอนุภาคมูลฐานจากตัวอยางที่ แตมีจํานวนนิวตรอนแตกตางกัน เชน
1.1-1.6 ในหนังสือเรียน เพื่อชวยใหนักเรียน ธาตุไฮโดรเจนมี 3 ไอโซโทป คือ โปรเทียม ดิวเทอเรียม และทริเทียม
เขาใจเนื้อหามากยิ่งขึ้น ซึ่งครูใหนักเรียนทํา
ตามขั้นตอนการแกโจทยปญหา ดังนี้ =p
• ขั้นที่ 1 ทําความเขาใจโจทยตัวอยาง =n
= e-
• ขั้นที่ 2 สิง่ ทีโ่ จทยตอ งการถามหา และจะหา
สิ่งที่โจทยตองการ ตองทําอยางไร â»Ãà·ÕÂÁ ´ÔÇà·ÍàÃÕÂÁ ·ÃÔà·ÕÂÁ
• ขั้นที่ 3 ดําเนินการ (protium, H, 11H) (deuterium, D, 21H) (tritium, T, 31H)
• ขั้นที่ 4 ตรวจสอบคําตอบของโจทยตวั อยาง ภาพที่ 1.16 ไอโซโทปของธาตุไฮโดรเจน
ที่มา : คลังภาพ อจท.
7. ครู สุ ม นั ก เรี ย นให อ อกมานํ า เสนอวิ ธีก าร
แกปญหาโจทยตัวอยางตามขั้นตอนในแตละ ธาตุคารบอนมี 3 ไอโซโทป คือ คารบอน-12 คารบอน-13 และคารบอน-14
ขั้ น โดยที่ ค รู ค อยแนะนํ า และเสริ ม ข อ มู ล ที่
ถูกตองใหนักเรียน =p
=n
= e-
Science Focus
äÍâ«â·¹áÅÐäÍ⫺ÒÃ
ไอโซโทน (isotone) คือ ธาตุตางชนิดกันที่มีจํานวนโปรตอนตางกัน แตมีจํานวนนิวตรอนเทากัน
เชน
14C และ 15N เปนไอโซโทนกัน เนื่องจากอะตอมของธาตุทั้ง 2 ชนิด มีจํานวนโปรตอนไมเทากัน
6 7
แตมีจํานวนนิวตรอนเทากัน คือ 8
ไอโซบาร (isobar) คือ ธาตุตางชนิดกันที่มีเลขมวลเทากัน แตมีจํานวนโปรตอนและนิวตรอน
ตางกัน เชน
40 Ar และ 40 K เปนไอโซบารกัน เนื่องจากอะตอมของธาตุทั้ง 2 ชนิด มีจํานวนโปรตอนและ
หน
ังส เน
18 19
ือเล ื้อห
นิวตรอนไมเทากัน แตมีเลขมวลเทากัน
มน าอา
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
าง ับป
สง รุง
12
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T16
124
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สรุป
ขยายความเขาใจ
ธาตุแตละชนิดอาจจะมีไอโซโทปไดหลายไอโซโทป บางไอโซโทปมีอยูในธรรมชาติ 1. ครู นํ า นั ก เรี ย นอภิ ป รายและสรุ ป เกี่ ย วกั บ
แตบางไอโซโทปไดจากการสังเคราะหขึ้นมาเพื่อใชประโยชนในดานตาง ๆ โดยไอโซโทปของธาตุ องคประกอบของอะตอม ดังนี้
ที่นํามาใชประโยชนสวนใหญเปนไอโซโทปกัมมันตรังสี เชน ใช 146C บอกอายุของวัตถุโบราณ • การศึ ก ษาแบบจํ า ลองอะตอมของนั ก
และใชศึกษากลไกของการเกิดปฏิกิริยาเคมี ใช 24Na เพื่อตรวจการไหลเวียนของเลือด ใช 60Co วิทยาศาสตรเพื่อนํามาใชอธิบายลักษณะ
สําหรับเปนแหลงกําเนิดรังสีแกมมาเพื่อใชในการรักษามะเร็ง และใชในการถนอมอาหาร ใช 131I ของอะตอม พบว า อนุ ภ าคมู ล ฐานของ
สําหรับตรวจอาการผิดปกติของตอมไทรอยด เปนตน อะตอมประกอบดวยโปรตอนและนิวตรอน
ที่ ร วมกั น ในนิ ว เคลี ย ส และอิ เ ล็ ก ตรอน
เคลื่อนที่รอบนิวเคลียสของอะตอม
ตัวอย่างที่ 1.4 • จํานวนโปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอน
ไอโซโทปหนึง่ ของออกซิเจน คือ ออกซิเจน -18 ไอโซโทปนีใ้ นรูปออกไซดไอออน จะมีจาํ นวนอิเล็กตรอน ของอะตอมในธาตุ ส ามารถเขี ย นเป น
และนิวตรอนเทาใด สัญลักษณไดดวย สัญลักษณนิวเคลียร คือ
A
Z X โดย X แทนสัญลักษณของธาตุ A แทน
วิธีทํา เมื่อเปนไอออนจะเปนไอออนที่มีประจุ คือ -2 มีสัญลักษณนิวเคลียส คือ 188O2-
จํานวนอิเล็กตรอน = 8 + 2 = 10 เลขมวล และ Z แทนเลขอะตอม ซึง่ เลขมวล
จํานวนนิวตรอน = 18 - 8 = 10 คือ จํานวนรวมของโปรตอนและนิวตรอนใน
ดังนั้น ไอโซโทปของออกซิเจน -18 ในรูปออกไซดไอออน มีจํานวนอิเล็กตรอนเทากับ 10 และจํานวน อะตอม และเลขอะตอม คือจํานวนโปรตอน
นิวตรอนเทากับ 14 ตอบ ในอะตอม
2. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนสอบถามเนื้อหาเรื่อง
องคประกอบของอะตอม วามีสวนไหนที่ยังไม
เขาใจและใหความรูเพิ่มเติมในสวนนั้น โดยที่
ตัวอย่างที่ 1.5 ครูอาจจะใช PowerPoint ชวยในการอธิบาย
ถาไอโซโทปหนึ่งของธาตุชนิดหนึ่งมีประจุในนิวเคลียสเปน 2 เทา และมีเลขมวลเปน 3 เทาของ 136C เพิ่มเติม
ไอโซโทปนี้จะมีอนุภาคมูลฐานอยางละกี่อนุภาค 3. ครูใหนักเรียนทําใบงาน เรื่อง อนุภาคมูลฐาน
4. ครูใหนักเรียนรวมกันตอบคําถามจาก Topic
วิธีทํา จํานวนโปรตอน = เลขอะตอม = 2 × 6 = 12
มีเลขมวลเปน 3 เทา = 3 × 13 = 39 Question จากหนังสือเรียน
จํานวนอิเล็กตรอน = จํานวนโปรตอน = 12 5. ครู ม อบหมายให นั ก เรี ย นสรุ ป ผั ง มโนทั ศ น
จํานวนนิวตรอน = 39 - 12 = 27 (Concept Mapping) เรือ่ ง โครงสรางอะตอม
ดังนั้น ไอโซโทปของธาตุชนิดนี้มีจํานวนโปรตอนเทากับ 12 จํานวนอิเล็กตรอนเทากับ 12 และจํานวน และใหนกั เรียนทําแบบฝกหัด Unit Question 1
นิวตรอนเทากับ 27 ตอบ สงเปนการบานชั่วโมงถัดไป
า
ณ
ก ไข าร
ุงแ พิจ
ปร วจ
รับ ตร
รป สง
ีกา าง
จม ะหว
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 13
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T17
125
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ ประเมิน
ตรวจสอบผล
1. ครูตรวจสอบผลการทําแบบทดสอบกอนเรียน ตัวอย่างที่ 1.6
2. ครูประเมินผล โดยการสังเกตการตอบคําถาม ธาตุ T เปนธาตุที่มี 2 ไอโซโทป พบวา ไอโซโทปชนิดแรกมีจํานวนนิวตรอน 142 อนุภาค และมีจํานวน
การรวมกันทําผลงาน และจากการนําเสนอ อิเล็กตรอน 90 อนุภาค สวนไอโซโทปชนิดที่สองมีจํานวนนิวตรอนเปน 1.5 เทาของจํานวนโปรตอน
ผลงาน จงเขียนสัญลักษณนิวเคลียรของไอโซโทปทั้งสองของธาตุ T
3. ครู วั ด และประเมิ น จากการทํ า ใบงาน เรื่ อ ง
วิธีทํา ไอโซโทปชนิดแรกของธาตุ T
แบบจําลองอะตอม เลขอะตอม = จํานวนอิเล็กตรอน = 90
4. ครู วั ด และประเมิ น จากการทํ า ใบงาน เรื่ อ ง เลขมวล = จํานวนอิเล็กตรอน + จํานวนนิวตรอน = 90 + 142 = 232
อนุภาคมูลฐาน สัญลักษณนิวเคลียร คือ 23290T
5. ครูวัดและประเมินผลจากการทํา ไอโซโทปชนิดที่สองของธาตุ T
Unit Question 1 ในหนังสือเรียน จํานวนโปรตอน = จํานวนอิเล็กตรอน = 90
6. ครู วั ด และประเมิ น ผลจากผั ง มโนทั ศ น ที่ จํานวนนิวตรอนเปน 1.5 เทาของจํานวนโปรตอน = 1.5 × 90 = 135
เลขมวล = จํานวนอิเล็กตรอน + จํานวนนิวตรอน = 90 + 135 = 225
นักเรียนไดสรางขึ้นจากขั้นขยายความรูของ สัญลักษณนิวเคลียร คือ 22590T
นักเรียนเปนรายบุคคล ดังนั้น สัญลักษณนิวเคลียรของไอโซโทปทั้งสองของธาตุ T คือ 23290T และ 22590T ตอบ
Topic
? Question
คําชี้แจง : ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
1. ใหนักเรียนสรุปลักษณะของแบบจําลองอะตอมแบบตาง ๆ มาพอสังเขป
2. ใหระบุจํานวนอนุภาคมูลฐานของธาตุตอไปนี้ 2311Na 199F และ 168O
3. ใหระบุวา สารทีก่ าํ หนดใหตอ ไปนี้ Fe H2O Au Na CuSO4 และ HCl เปนธาตุหรือสารประกอบ
4. ใหระบุวาสารที่กําหนดใหตอไปนี้ O2- Cu Ca2+ B2 CH4 และ Mg อยูในรูปอะตอม
โมเลกุล หรือไอออน
5. ธาตุที่เปนไอโซโทปกันจะมีลักษณะเปนอยางไร
6. ธาตุที่มีเลขอะตอมเทากัน แตมีเลขมวลตางกัน จัดเปนธาตุเดียวกันหรือไม เพราะเหตุใด
7. ธาตุ P มีเลขอะตอม 15 มีจํานวนนิวตรอน 16 จะมีเลขมวล จํานวนโปรตอน และจํานวน
อิเล็กตรอนเทาใด ตามลําดับ
หน
ังส เน
ือเล ื้อห
มน าอา
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
าง ับป
สง รุง
14
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
แบบประเมนิผลงานผงัมโนทศัน ประเดน็ทปีระเมนิ
4
เกณฑประเมนิผงัมโนทศัน
3
ระดบัคะแนน
2 1
ความเปนโลหะที่ดี
3. Fe Au และ Na เปนธาตุ สวน H2O CuSO4 และ HCl เปนสารประกอบ
คาํชแีจง : ใหผสูอนประเมนิผลงาน/ชนิงานของนักเรยีนตามรายการทีกาํหนด แลวขดี ลงในชองทตีรงกบัระดบั 1. ผลงานตรงกบั ผลงานสอดคล อ งกั บ ผลงานสอดคล อ งกั บ ผลงานสอดคล อ งกั บ ผล งาน ไม ส อด ค ล อง
คะแนน จดุประสงคทกีาํหนด จดุประสงคทกุประเดน็ จดุประสงคเปนสวนใหญ จดุประสงคบางประเดน็ กบัจดุประสงค
ระดบัคณภาพ
ุ 2. ผลงานมคีวาม เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน เนือหาสาระของผลงาน
ลาํดบัที รายการประเมนิ
4 3 2 1 ถกูตองสมบรูณ ถกูตองครบถวน ถกูตองเปนสวนใหญ ถกูตองเปนบางประเดน็ ไมถกูตองเปนสวนใหญ
1
2
3
ความสอดคลองกบัจดุประสงค
ความถกูตองของเนือหา
ความคดิสรางสรรค
3. ผลงานมคีวามคดิ
สรางสรรค
ผล งาน แสด งออกถึ ง
ค วาม คิ ด ส ร า งส รรค
แ ป ล ก ให ม แ ล ะ เป น
ระบบ
ผลงานมี แ นวคิ ด แปลก ผลงานมี ค วามน า สนใจ
ใหม แ ต ยั งไม เป น ระบบ แตยังไมมีแนวคิดแปลก
ใหม
ผลงานไม แ สดงแนวคิ ด
ใหม
4. Na มีจํานวนโปรตอน = 11 จํานวนอิเล็กตรอน = 11 จํานวนนิวตรอน
= 12
4 ความตรงตอเวลา
4. ผลงานมคีวามเปน ผ ล ง า น มี ค ว า ม เป น ผลงานสวนใหญมีความ ผ ล ง า น มี ค ว า ม เป น ผลงานส ว นใหญ ไม เป น
รวม
ระเบยีบ ระเบี ย บแสดงออกถึ ง เป น ระเบี ย บ แ ต ยั งมี ระเบยีบแตมขีอบกพรอง ร ะ เ บี ย บ แ ล ะ มี ข อ
ความประณตี ขอบกพรองเลก็นอย บางสวน บกพรองมาก
126
นํา นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ นํา
กระตุน ความสนใจ
2. µÒÃÒ§¸ÒµØ Prior Knowledge 1. ครูและนักเรียนรวมกันสนทนาเกี่ยวกับแบบ
ตารางธาตุ (periodic table) คือ ตารางทีร่ วบรวมธาตุตา ง ๆ ¸ÒµØ¨Òí ṡÍ͡໚¹ จําลองอะตอม และองคประกอบ เพื่อเปนการ
ไวเปนหมวดหมูตามคุณสมบัติที่เหมือนกัน เพื่อสะดวกในการ »ÃÐàÀ·ã´ä´ŒºÒŒ §? ทบทวนความรูของนักเรียนจากคาบเรียนที่
จดจํา และงายตอการศึกษา ผานมา และนําไปสูหัวขอตอไป
ตัง้ แตป พ.ศ. 2346-2456 มีการคนพบธาตุในธรรมชาติประมาณ 63 ธาตุ ซึง่ นักวิทยาศาสตร 2. ครูนําเขาสูบทเรียนเกี่ยวกับตารางธาตุ โดยครู
ไดพยายามจัดธาตุเหลานี้ใหเปนหมวดหมู โดยในชวงแรกนักวิทยาศาสตรจะแบงธาตุออกเปน ถามคําถามเพื่อกระตุนความคิด ดังนี้
หมวดหมูโดยอาศัยสมบัติของธาตุ ซึ่งไดจากการสังเกตพบความคลายคลึงกันของสมบัติของธาตุ • ตารางธาตุคืออะไร มีความสําคัญอยางไร
เปนกลุม ๆ ทําใหนํามาจัดเปนตารางธาตุได เชน แบงกลุมโดยอาศัยสมบัติความเปนโลหะ-อโลหะ ( แนวตอบ ตารางธาตุ คื อ ตารางที่ นั ก
ความเปนกรด-เบส เปนตน ตอมาเมืื่อหามวลอะตอมของธาตุได จึงใชมวลอะตอมมาประกอบใน วิทยาศาสตรไดรวบรวมธาตุตางๆ ไวเรียง
การจัดตารางธาตุ จนในปจจุบนั จัดตารางธาตุโดยอาศัยการจัดเรียงอิเล็กตรอน ซึง่ วิวฒ
ั นาการของ
การสรางตารางธาตุ เปนดังนี้ ตามเลขอะตอมเปนหมวดหมูเพื่อประโยชน
ในการศึกษาลักษณะและสมบัติของธาตุ)
เปนนักวิทยาศาสตรคนแรกที่เสนอเกี่ยวกับการ นําเสนอ ¡®¾ÔÃÔÍÍ´Ô¡ ซึง่ มีใจความสําคัญวา
จัดเรียงธาตุ โดยนําเสนอ ¡®ªØ´ÊÒÁ ซึง่ มีใจความ “เมื่ อ นํ า ธาตุ ม าจั ด เรี ย งลํ า ดั บ ตามนํ้ า หนั ก ที่ • นักวิทยาศาสตรมีวิธีการอยางไร เพื่อให
สําคัญวา “เมือ่ เรียงธาตุตามมวลอะตอมจากนอยไป เพิ่มขึ้น จะไดกลุมของธาตุที่มีสมบัติทางเคมี สามารถจดจําธาตุตางๆ ที่มีจํานวนมากได
หามาก มวลอะตอมของธาตุทอี่ ยูต รงกลางจะเปน และสมบัตทิ างกายภาพเปนชุด ๆ”
คาเฉลีย่ ของมวลอะตอมของธาตุตวั บนและตัวลาง” (แนวตอบ รวบรวมธาตุใหเปนระบบ จัดเปน
ตารางธาตุ
3. ครูถามคําถาม Prior Knowledge “ธาตุจาํ แนก
ออกเปนประเภทใดไดบา ง” เพือ่ เปนการกระตุน
ใหนักเรียนรวมกันคิด
»˜¨¨ØºÑ¹ 4. นักเรียนรวมชวยกันตอบคําถาม ครูอาจจะ
âÂÎѹ¹ à´ÍàºÍäÃà¹Íà ¨Í˹ ¹ÔÇᏴ ´ÔÁÔ·ÃÕ ÍÔÇÒâ¹ÇÔª àιÃÕ âÁÊÅÕ เลือกคําตอบที่ไมชัดเจน มาอภิปรายรวมกัน
àÁà´àÅàÍ¿
เพื่อเชื่อมโยงไปสูการเรียนเรื่อง ตารางธาตุ
1 1A 2 2A 3 3B 4 4B 5 5B 6 6B 7 7B 8 8B 9 8B 10 8B 11 1B 12 2B 13 3A 14 4A 15 5A 16 6A 17 7A 1
4. ธาตุหมู B เรียกวา ธาตุเรพรีเซนเททีฟ
Helium
3 6.94 4 9.01 5 10.81 6 12.01 7 14.01 8 15.999 9 18.998 10 20.18
LiLithium Be
Beryllium
BBoron CCarbon N
Nitrogen Oxygen
OFluorine Neon
F Ne 2
5. ธาตุในหมู 2A มีชื่อวา ธาตุแอลคาไลนเอิรท 11
Na
Sodium
22.99 12
Mg
Magnesium
24.31 13
Al
26.98
Si
Aluminium Silicon
14 28.09 15 30.97 16 32.06 17 35.45 18 39.95
S
PPhosphorus Sulfur Cl
Chlorine Argon
Ar 3
19 39.10 20 40.08 21 44.96 22 47.90 23 50.94 24 51.996 25 54.94 26 55.85 27 58.93 28 58.70 29 63.55 30 65.37 31 69.72 32 72.59 33 74.92 34 78.96 35 79.90 36 83.80
Rf Db Seaborgium
Tungsten
Sg Bohrium
Rhenium
Bh Hassium Mt Ds
Osmium
Hs Meitnerium
Iridium Platinum Gold
Rg Cn Nh Flerovium
Mercury Thallium
Mc Lv
Lead
Fl Moscovium
Bismuth
Ts Uuo
Polonium Astatine Radon
104 (267) 105 (268) 106 (271) 107 (272) 108 (270) 109 (276) 110 (281) 111 (280) 112 (289) 113 (284) 114 (289) 115 (288) 115 (293) 117 294 118 (294)
6
58 140.12 59 140.91
Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium
Ce Pr Nd Promethium
Pm Samarium
Sm Eu Gd Dy Holmium
Tb Dysprosium Ho Er Tm Yb Lu
ขอ 5. ธาตุในหมู 2A มีชื่อวา ธาตุแอลคาไลนเอิรท Cerium
90 232.04
Praseodymium Neodymium
91 231.04 92 238.03 93
Europium
237.05
Gadolinium Terbium
94 (244) 95 (243) 96
Erbium
(247) 97 (247) 98 (251) 99 (252) 100 (257)
Thulium
101
Ytterbium
(260) 102
Lutetium
(259) 103 (262)
Th Pa U Np Pu Americium Cm
Am Curium Bk Cf Es Fm Md No Lr
ดังนั้น ตอบขอ 5.) Thorium Protactinium Uranium Neptunium Plutonium Berkelium Californium Einsteinium Fermium Mendelevium Nobelium Lawrencium
T19
127
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
1. ครู เ กริ่ น นํ า เกี่ ย วกั บ การจั ด ตารางธาตุ ล งใน µÒÃÒ§¸ÒµØã¹»˜¨¨ØºÑ¹
ตารางธาตุ โดยการเลาประวัติของโยฮันน
เดอเบอไรเนอร จอหน นิวแลนด ดิมทิ รี อิวาโนวิช
เมนเดเลเอฟ และเฮนรี โมสลีย ใหนักเรียน 1A âÅËÐáÍŤÒäÅ
Alkali metal
ฟงพอสังเขป จากนั้นถามคําถามเพื่อกระตุน
ความคิดของนักเรียน ดังนี้
2A âÅËÐáÍŤÒäŹ
Alkaline earth
àÍÔ÷
1 1.01
หมู HHydrogen
• ตารางธาตุของเมนเดเลเอฟ และโมสลีย 1 1A 2 2A
แตกตางกันอยางไร 3 6.94 4 9.01
(แนวตอบ ตารางธาตุของเมนเดเลเอฟจะใช LiLithium Be
Beryllium
¸ÒµØá·Ã¹«ÔªÑ¹
มวลอะตอมเปนเกณฑในการจัดเรียงลําดับ Transition
11 22.99 12 24.31
ของธาตุ แตตารางธาตุของโมสลียใชเลข Na
Sodium
Mg
Magnesium 3 3B 4 4B 5 5B 6 6B 7 7B 8 8B 9 8B
อะตอมเปนเกณฑในการจัดเรียงลําดับของ 19 39.10 20 40.08 21 44.96 22 47.90 23 50.94 24 51.996 25 54.94 26 55.85 27 58.93
ธาตุ) KPotassium Ca
Calcium
Sc Ti VVanadium Cr
Scandium Titanium
Mn Fe
Chromium Manganese Iron
Co
Cobalt
• นักเรียนคิดวาธาตุที่จัดอยูในหมูเดียวกัน
37 85.47 38 87.62 39 88.91 40 91.22 41 92.91 42 95.94 43 (98) 44 101.07 45 102.91
มีสิ่งใดที่เหมือนกัน Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh
(แนวตอบ สมบัติทางเคมี) Rubidium Strontium Yttrium Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium
55 132.91 56 137.33 57 138.91 72 178.49 73 180.95 74 183.85 75 189.21 76 190.20 77 192.22
Cs
Cesium
Ba
Barium
La Hf Ta
Lanthanum Hafnium Tantalum
W
Tungsten
Re
Rhenium
Os
Osmium
IrIridium
87 (223) 88 226.03 89 227.03 104 (267) 105 (268) 106 (271) 107 (272) 108 (270) 109 (276)
Fr
Francium
Ra
Radium
Ac
Actinium
Rf Db Seaborgium
Rutherfordium Dubnium
Sg Bohrium
Bh Hassium
Hs Meitnerium
Mt
ธาตุแลนทาไนด
58 140.12 59 140.91 60 144.24 61 (145) 62 150.40
Ce Pr Nd Pm Sm
ธาตุแทรนซิชันชั้นใน Cerium Praseodymium Neodymium Promethium Samarium
Inner Transition 90 232.04 91 231.04 92 238.03 93 237.05 94 (244)
Th
Thorium
Pa U Neptunium
Protactinium Uranium
Np Plutonium
Pu
ธาตุแอกทิไนด
ธาตุที่อยูในแนวนอน
เรียกวา คาบ (periods) ซึ่งมีทั้งหมด 7 คาบ
หน
ังส เน
ือเล ื้อห
มน าอา
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
าง ับป
สง รุง
16 วิวัฒนาการของตารางธาตุ
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T20
128
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
á¡Êà©×èÍÂ
Inert gas 8A 2. ครูใหนักเรียนแบงกลุม แตละกลุมชวยกัน
พิจารณาตารางธาตุจากหนังสือเรียน แลวถาม
¸ÒµØáÎâÅਹ
Halogen 7A คําถามเพื่อใหนักเรียนไปสืบคนขอมูล ดังนี้
• สีแตละสีในตารางธาตุ มีสมบัติแตกตางกัน
¸ÒµØáªÅâ¤à¨¹
6A หรือไม อยางไร
คาบ
Chalcogen 18 8A
¸ÒµØ¡Öè§âÅËÐ 2 4.003 • การจัดเรียงธาตุในตารางธาตุ มีการจัดเรียง
Metalloid He
1 อยางไร
13 3A 14 4A 15 5A 16 6A 17 7A Helium
5 10.81 6 12.01 7 14.01 8 15.999 9 18.998 10 20.18 (หมายเหตุ : ครูเริ่มประเมินนักเรียน โดยใช
BBoron CCarbon NNitrogen OOxygen FFluorine Ne
Neon 2
แบบสังเกตพฤติกรรมการทํางานกลุม)
13 26.98 14 28.09 15 30.97 16 32.06 17 35.45 18 39.95 3. นักเรียนแตละกลุมสืบคนขอมูลจากแหลงการ
10 8B 11 1B 12 2B Al Si
Aluminium Silicon
PPhosphorus SSulfur Cl
Chlorine
Ar
Argon 3
เรียนรูตางๆ เชน หนังสือเรียน อินเทอรเน็ต
29 30 31 32 33 34 35 36
หนังสืออางอิงตางๆ ในหองสมุด
28 58.70 63.55 65.37 69.72 72.59 74.92 78.96 79.90 83.80
Ni
Nickel
Cu
Copper
Zn
Zinc
Ga
Gallium
Ge As
Germanium Arsenic
Se
Selenium
Br
Bromine
Kr
Krypton 4
4. นักเรียนแตกลุมรวมกันวิเคราะหผลจากการ
สืบคนขอมูล
46 106.40 47 107.87 48 112.41 49 114.82 50 118.69 51 121.75 52 127.60 53 126.90 54 131.30
Pd Ag Cd InIndium Sn Sb Te IIodine Xe 5. ครูสุมนักเรียนจากกลุมตางๆ เพื่อนําเสนอผล
Palladium Silver Cadmium Tin Antimony Tellurium Xenon 5 จากการสืบคนขอมูลเกี่ยวกับการจัดเรียงธาตุ
78 195.09 79 196.97 80 200.59 81 204.37 82 207.19 83 208.98 84 (209) 85 (210) 86 (222)
ในตารางธาตุในปจจุบัน
Pt
Platinum
Au
Gold
Hg
Mercury
TlThallium Pb
Lead
Bi
Bismuth
Po
Polonium
At
Astatine
Rn
Radon 6
110 (281) 111 (280) 112 (289) 113 (284) 114 (289) 115 (288) 116 (293) 117 (294) 118 (294)
Ds Rg Cn Nh FlFlerovium Mc
Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium
Lv Ts Og
Moscovium Livermorium Tennessine Oganesson 7
63 151.96 64 157.25 65 158.93 66 162.50 67 164.93 68 167.26 69 168.93 70 173.04 71 174.97
Eu
Europium
Gd Tb Dysprosium
Gadolinium Terbium
Dy Ho Holmium
Er
Erbium
Tm
Thulium
Yb Lu
Ytterbium Lutetium
95 (243) 96 (247) 97 (247) 98 (251) 99 (252) 100 (257) 101 (260) 102 (259) 103 (262)
Am Cm Berkelium
Americium Curium
Bk Californium
Cf Einsteinium
Es Fermium
Fm Mendelevium
Md Nobelium
No Lawrencium
Lr
ภาพที่ 1.19 ตารางธาตุในปจจุบัน
ธาตุที่อยูในแนวตั้ง ที่มา : คลังภาพ อจท.
เรียกวา หมู (group) มีทั้งหมด 18 หมู แบงออกเปน 2 กลุมใหญ ๆ คือ
า
ณ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 17
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T21
129
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
6. ครูและนักเรียนรวมกันอภิปรายเพื่อใหไดขอ จากตารางธาตุ สามารถสรุปเกี่ยวกับการจัดเรียงธาตุในตารางธาตุได ดังนี้
สรุปวา การจัดเรียงธาตุในปจจุบนั จัดเรียงตาม 1. จัดเรียงธาตุตามแนวนอน โดยเรียงลําดับเลขอะตอมที่เพิ่มขึ้นจากซายไปขวา
เลขอะตอม ซึ่งแบงธาตุออกเปนหมูได 8 หมู 2. ธาตุตามแนวนอน เรียกวา คาบ ซึ่งมีทั้งหมด 7 คาบ ไดแก
และคาบได 7 คาบ โดยสรุปไดวา คาบที่ 1 มี 2 ธาตุ คือ H และ He คาบที่ 5 มี 18 ธาตุ คือ Rb จนถึง Xe
• ธาตุในหมูเดียวกันจะมีเวเลนซอิเล็กตรอน คาบที่ 2 มี 8 ธาตุ คือ Li จนถึง Ne คาบที่ 6 มี 32 ธาตุ คือ Cs ถึง Rn
คาบที่ 3 มี 8 ธาตุ คือ Na จนถึง Ar คาบที่ 7 มี 32 ธาตุ คือ Fr จนถึง Og
เทากัน จัดเรียงไวในแนวดิ่งจะมีสมบัติทั้ง
คาบที่ 4 มี 18 ธาตุ คือ K จนถึง Kr
ทางเคมีและกายภาพคลายคลึงกัน 3. ธาตุตามแนวตั้ง เรียกวา หมู ซึ่งมีทั้งหมด 18 แถว แบงออกเปนธาตุกลุม A หรือธาตุ
• ธาตุ ใ นคาบเดี ย วกั น จะมี จํ า นวนระดั บ เรพรีเซนเททีฟ และธาตุกลุม B หรือธาตุแทรนซิชัน โดย
พลังงานเทากัน ซึ่งจะจัดเรียงธาตุตามแนว • ธาตุกลุม A มี 8 หมู คือ หมู 1A ถึง 8A โดยธาตุในแตละหมูจะมีสมบัติคลายกัน
นอนและจะมีแนวโนมของการเปลี่ยนแปลง และมีชื่อเรียกเฉพาะหมู เชน
สมบัติตางๆ ตอเนื่องกันดวย หมู 1A ชื่อวา โลหะแอลคาไล หมู 2A ชื่อวา โลหะแอลคาไลนเอิรท
หมู 6A ชื่อวา ธาตุแชลโคเจน หมู 7A ชื่อวา ธาตุแฮโลเจน
หมู 8A ชื่อวา แกสมีตระกูล หรือแกสเฉื่อย
• ธาตุกลุม B มี 8 หมู คือ หมู 1B ถึง 8B โดยเริ่มจากหมู 3B ถึงหมู 2B เรียกวา
ธาตุแทรนซิชัน
Science Focus
ÍÍ¡«Ôਹ
ออกซิเจนเปนธาตุที่อยูในหมู 6A หรือธาตุแชลโคเจน
มีสญั ลักษณเปน O ในอากาศมีออกซิเจนเปนองคประกอบอยูป ระมาณ
รอยละ 21 โดยปริมาตร ซึ่งออกซิเจนเปนสวนสําคัญในการสันดาป
พืชและสัตว1จําเปนตองใชในการหายใจ (กระบวนการเมแทบอลิซึม
ของเซลล) และออกซิเจนไดมาจากกระบวนการสังเคราะหดวยแสง
ของพืช
มนุษยจําเปนตองอาศัยออกซิเจนในการดํารงชีวิต โดยการ
หายใจเอาออกซิเจนเขาไป เพือ่ ใชในกระบวนการเผาผลาญสารอาหาร
ตาง ๆ ใหเปนพลังงาน ซึง่ เฮโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงจะเปนตัวสําคัญ
ในการชวยพาออกซิเจนไปยังเซลลตาง ๆ ทั่วรางกาย ทําใหเซลล
ของอวัยวะตาง ๆ มีชีวิตอยูได หากเซลลของอวัยวะตาง ๆ ในรางกาย
ไดรบั ปริมาณออกซิเจนลดลง หรือขาดออกซิเจน จะทําใหอวัยวะนัน้ ๆ ภาพที่ 1.20 ออกซิเจนจําเปน
ตายได ดังนั้น ออกซิเจนจึงมีความสําคัญตอการดํารงชีวิตของมนุษย ตอการหายใจของสิ่งมีชีวิต
หน
ังส เน
เปนอยางมาก
ือเล ื้อห
18
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T22
130
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
4. ธาตุ 2 แถวลาง ซึ่งแยกออกมานั้น เรียกวา ธาตุแทรนซิชันชั้นใน (inner transition 1. ครูอธิบายสรุปเกี่ยวกับเนื้อหา หรือเปดโอกาส
elements) โดย ใหนักเรียนไดสอบถามในสวนที่มีขอสงสัย
• ธาตุแถวบน คือ ธาตุที่มีเลขอะตอมตั้งแต 58 ถึง 71 เรียกวา กลุมธาตุแลนทาไนด 2. ครูนาํ นักเรียนอภิปรายสรุปเกีย่ วกับพัฒนาการ
(lanthanide series) ธาตุกลุมนี้ควรจะอยูในหมู 3B โดยจะเรียงตอจากธาตุ La ธาตุในกลุมนี้ ของตารางธาตุและตารางธาตุในปจจุบัน โดย
จะมีเลขอะตอมมาก และเปนธาตุหายาก ครูใชคําถาม ดังนี้
• ธาตุแถวลาง คือ ธาตุที่มีเลขอะตอมตั้งแต 90 ถึง 103 เรียกวา กลุมธาตุแอกทิไนด • ธาตุตางๆ ใชเกณฑอะไรในการจัดลงใน
(actinide series) ธาตุกลุมนี้ควรอยูในหมู 3B โดยเรียงตอจากธาตุ Ac ธาตุในกลุมนี้จะมี ตารางธาตุ
เลขอะตอมมาก เปนธาตุหายาก และเปนธาตุกัมมันตรังสีที่มีครึ่งชีวิตสั้น (แนวตอบ การจัดเรียงอิเล็กตรอนตามกฎ
5. ธาตุไฮโดรเจนมีสมบัติบางอยางคลายธาตุหมู 1A เชน มีเวเลนซอิเล็กตรอนเทากับ 1 ออกเตต)
และมีสมบัติบางอยางคลายธาตุหมู 7A เชน มีสถานะเปนแกส ไมนําไฟฟา เปนตน จึงแยกไว • นักเรียนคิดวาตารางธาตุสามารถเปลี่ยน
ตางหาก ไมถูกจัดใหอยูในหมูใด
แปลงไดอีกหรือไม
6. ธาตุที่เปนโลหะและอโลหะถูกแยกออกจากกันดวยเสนขั้นบันได โดยทางซายของ
(แนวตอบ สามารถเปลี่ยนแปลงไดถามีธาตุ
เสนขั้นบันไดเปนโลหะ สวนทางขวาของเสนขั้นบันไดเปนอโลหะ สวนธาตุที่อยูชิดเสนขั้นบันได
จะมีสมบัติกํ้ากึ่งระหวางโลหะกับอโลหะ เรียกวา ธาตุกึ่งโลหะ (metalloid) ไดแก โบรอน (B) ชนิดใหมเพิ่มขึ้นมาหรือมีธาตุที่ไมสามารถ
ซิลิคอน (Si) เจอรเมเนียม (Ge) อารเซนิกหรือสารหนู (As) แอนติโมนีหรือพลวง (Sb) จัดเขาในระบบตารางธาตุปจจุบันได หรือ
เทลลูเรียม (Te) พอโลเนียม (Po) และแอสทาทีน (At) มี ผู คิ ด ค น ตารางธาตุ แ บบใหม ที่ มี ค วาม
ครอบคลุ ม มากกว า เดิ ม ก็ อ าจจะทํ า ให
ธาตุไฮโดรเจน H ตารางธาตุเปลี่ยนแปลงได)
8A
1A 2A 3A 4A 5A 6A 7A
B
Si
Ge As
Sb Te
Po At
ธาตุกึ่งโลหะ
า
ณ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 19
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T23
131
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สรุป
ขยายความเขาใจ
1. ครูและนักเรียนรวมกันพูดคุยเกีย่ วกับธาตุทคี่ น ตารางธาตุในปจจุบนั มีธาตุบรรจุอยูค รบแลวทัง้ 7 คาบ โดยสหภาพเคมีบริสทุ ธิแ์ ละเคมีประยุกต
พบใหมในปจจุบันทั้ง 4 ธาตุ ตามรายละเอียด ระหวางประเทศ หรือ International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) ไดตกลง
จากหนังสือเรียน บรรจุธาตุที่คนพบใหมอีก 4 ธาตุ เขาไปในตารางธาตุ ดังนี้
2. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนสอบถามเนื้อหาเรื่อง 1. ธาตุที่มีเลขอะตอม 113 ไดรับชื่อวา นิฮงเนียม (nihonium) มีสัญลักษณเปน Nh
ตารางธาตุ วามีสวนไหนที่ยังไมเขาใจและให โดยธาตุชนิดนีถ้ กู คนพบในประเทศญีป่ นุ ซึง่ เปนธาตุชนิดแรกทีค่ น พบในประเทศทางเอเชียอีกดวย
ความรูเพิ่มเติมในสวนนั้น 2. ธาตุที่มีเลขอะตอม 115 ไดรับชื่อวา มอสโคเวียม (moscovium) มีสัญลักษณเปน Mc
3. ครู ใ ห นั ก เรี ย นทํ า ใบงาน เรื่ อ ง ตารางธาตุ โดยตั้งชื่อตามชื่อของเมืองมอสโก ในประเทศรัสเซีย ซึ่งเปนแหลงวิจัย คนควา และสังเคราะห
แล ว มอบหมายให นั ก เรี ย นตอบคํ า ถามจาก ธาตุชนิดนี้
Topic Question ลงในสมุด แลวสงเปนการบาน 3. ธาตุที่มีเลขอะตอม 117 ไดรับชื่อวา เทนเนสซีน (tennessine) มีสัญลักษณเปน Ts
โดยตัง้ ชือ่ ตามชือ่ ของรัฐเทนเนสซี ในประเทศสหรัฐอเมริกา ซึง่ เปนบริเวณทีต่ งั้ ของศูนยวจิ ยั ตาง ๆ
ในชั่วโมงถัดไป
ที่คนพบธาตุชนิดนี้
5. ครู ม อบหมายให นั ก เรี ย นสรุ ป ผั ง มโนทั ศ น
4. ธาตุที่มีเลขอะตอม 118 ไดรับชื่อวา โอกาเนสสัน (oganesson) มีสัญลักษณเปน Og
(Concept Mapping) เรื่อง ตารางธาตุ และ โดยตั้งชื่อตามนายยูริ โอกาเนสเซียน (Yuri Oganessian) นักวิทยาศาสตรชาวรัสเซีย ผูบุกเบิก
ใหนกั เรียนทํา Unit Question 1 สงเปนการบาน การสังเคราะหธาตุหนักตาง ๆ
ชั่วโมงถัดไป
20
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
รวม
เกณฑ์การให้คะแนน
ผลงานหรือพฤติกรรมสอดคล้องกับรายการประเมินสมบูรณ์ชัดเจน ให้ 3 คะแนน
ผลงานหรือพฤติกรรมสอดคล้องกับรายการประเมินเป็นส่วนใหญ่ ให้ 2 คะแนน
ผลงานหรือพฤติกรรมสอดคล้องกับรายการประเมินบางส่วน ให้ 1 คะแนน
เกณฑ์การตัดสินคุณภาพ
ช่วงคะแนน ระดับคุณภาพ
14–15 ดีมาก
11–13 ดี
8–10 พอใช้
ต่ากว่า 8 ปรับปรุง
T24 5
132
นํา นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ นํา
กระตุน ความสนใจ
3. ÊÁºÑµÔ¢Í§¸ÒµØ Prior Knowledge
âÅËÐ ÍâÅËÐ áÅС֧è âÅËÐ
1. ครูและนักเรียนรวมกันสนทนาเกี่ยวกับตาราง
ธาตุ และการจั ด เรี ย งลํ า ดั บ ของธาตุ เพื่ อ
áÅСÒÃãªÑ»ÃÐ⪹ ÁÕÊÁºÑµàÔ ´‹¹Í‹ҧäÃ
เปนการทบทวนความรูของนักเรียนจากคาบ
ธาตุแตละชนิดในตารางธาตุจะมีทงั้ สมบัตทิ เี่ หมือนกันและ เรียนที่ผานมา และนําไปสูหัวขอตอไป
สมบัติที่แตกตางกัน จึงทําใหนําธาตุแตละชนิดไปใชประโยชนได 2. ครูถามคําถาม Prior Knowledge “โลหะ
แตกตางกัน ซึ่งสามารถระบุชนิดและสมบัติของธาตุ และการนํา อโลหะ และกึง่ โลหะ มีสมบัตเิ ดนอยางไร” เพือ่
ธาตุแตละชนิดไปใชประโยชนได ดังนี้ เปนการกระตุนใหนักเรียนรวมกันคิด
3.1 ª¹Ô´áÅÐÊÁºÑµÔ¢Í§¸ÒµØ 3. นักเรียนรวมกันตอบคําถามและแสดงความคิด-
นักวิทยาศาสตรใชสมบัตขิ องธาตุในการจัดหมวดหมูข องธาตุออกไดเปน 3 กลุม ใหญ ๆ ดังนี้ เห็นเกี่ยวกับคําตอบของคําถาม เพื่อเชื่อมโยง
สมบัติ โลหะ อโลหะ กึ่งโลหะ
ไปสูการเรียนรูเรื่อง สมบัติของธาตุและการ
สถานะ เปนของแข็งที่อุณหภูมิหอง พบไดทั้ง 3 สถานะ ของแข็ง
ใชประโยชน
(ยกเวนปรอทมีสถานะเปน
ของเหลว)
ความมันวาว ผิวเปนมันวาว สวนมากผิวไมเปนมันวาว บางชนิดผิวเปนมันวาว
(ยกเวนแกรไฟตและเกล็ด บางชนิดผิวไมเปนมันวาว
ไอโอดีน) แนวตอบ Prior Knowledge
การนําไฟฟา นําไฟฟาและความรอนไดดี ไมนําไฟฟาและความรอน สวนใหญมีสมบัติเปนสาร
และความรอน (ยกเวนแกรไฟตนําไฟฟา กึ่งตัวนํา (semiconductors) 1. โลหะ เปนกลุม ธาตุทมี่ สี มบัตเิ ปนตัวนําไฟฟาได
ไดดี) ซึ่งจะสามารถนําไฟฟาไดดี นําความรอนที่ดี เหนียว มีจุดเดือดสูง ปกติ
ขึ้น เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น เปนของแข็งที่อุณหภูมิหอง (ยกเวน ปรอท)
ความเหนียว สวนมากเหนียว ดึงยืดออก อโลหะทีเ่ ปนของแข็งจะเปราะ เปราะ เชน แคลเซียม อะลูมิเนียม เหล็ก
เปนเสนลวด หรือตีเปน ดึงยืดออกเปนเสนลวด
แผนบางได หรือตีเปนแผนบาง ๆ ไมได 2. อโลหะ เปนกลุมธาตุที่มีสมบัติไมนําไฟฟา มี
ความหนาแนน สวนมากมีความหนาแนนสูง มีความหนาแนนตํ่า บางชนิดมีความหนาแนนสูง
จุดหลอมเหลวและจุดเดือดตํา่ เปราะบาง และ
บางชนิดมีความหนาแนน มีการแปรผันทางดานคุณสมบัติทางกายภาพ
คอนขางตํ่า มากกว า โลหะ เช น ออกซิ เ จน กํ า มะถั น
จุดเดือดและ สวนมากสูง (ยกเวนปรอท สวนมากตํ่า โดยเฉพาะ บางชนิดมีจุดเดือดและ ฟอสฟอรัส
จุดหลอมเหลว จุดหลอมเหลวตํ่า) อโลหะที่เปนแกส จุดหลอมเหลวตํ่า บางชนิด 3. กึ่งโลหะ เปนกลุมธาตุที่มีสมบัติกํ้ากึ่งระหวาง
มีจุดเดือดสูง
โลหะและอโลหะ เชน ธาตุซิลิคอน และเจอร
การเกิดเสียง มีเสียงดังกังวาน ไมมีเสียงดังกังวาน ไมมีเสียงดังกังวาน
เมเนียม มีสมบัติบางประการคลายโลหะ เชน
า
ณ
เมื่อเคาะ
ก ไข าร
ุงแ พิจ
นําไฟฟาไดบางที่อุณหภูมิปกติ และนําไฟฟา
ปร วจ
รับ ตร
รป สง
ีกา าง
จม ะหว
ไดมากขึ้นเมื่ออุณหภูมิเพิ่มขึ้น เปนของแข็ง
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 21
เนื้อ ลมน
งายคลายอโลหะ
T25
133
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
1. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 3 คน แลว ¡Ò÷´Åͧ »¯Ô¡ÔÃÔÂÒÃÐËÇ‹Ò§âÅËкҧª¹Ô´¡Ñº¹íéÒ
ให ช ว ยกั น ศึ ก ษาชนิ ด และสมบั ติ ข องธาตุ
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร
จากหนังสือเรียน หนา 21 • การสังเกต ¨Ø´»ÃÐʧ¤
2. นักเรียนแตละกลุม รวมกันอภิปรายภายในกลุม • การทดลอง 1. ทําการทดลองเพื่อศึกษาปฏิกิริยาระหวางโซเดียม แมกนีเซียม และ
• การจําแนกประเภท
อะลูมิเนียมกับนํ้า
ตรวจสอบและรวบรวมขอมูล และทุกคนตอง จิตวิทยาศาสตร
2. เปรียบเทียบแนวโนมความวองไวในการเกิดปฏิกิริยาของธาตุหมู IA
• ความมีเหตุผล
ทําความเขาใจใหตรงกัน แลวใหสมาชิกทุกคน • ความสนใจใฝรู IIA และ IIIA กับนํ้า
• ความรับผิดชอบ
ภายในกลุมรวมกันเปรียบเทียบความเหมือน
และความแตกตางของธาตุทั้ง 3 กลุมนี้ ÇÑÊ´ØÍØ»¡Ã³áÅÐÊÒÃà¤ÁÕ
3. ครู สุ ม ตั ว แทนของนั ก เรี ย นแต ล ะกลุ ม เพื่ อ 1. บีกเกอรขนาด 50 cm3 5. นํ้ากลั่น 9. ลวดแมกนีเซียม
2. คีมคีบสาร 6. ชิ้นโซเดียม 10. แผนอะลูมิเนียม
นําเสนอขอมูลที่แตละกลุมไดไปสืบคนขอมูล 3. กระจกนาฬกา 7. กอนโพแทสเซียม
มา โดยครูตรวจสอบขอมูลจากการนําเสนอ 4. ตะเกียงแอลกอฮอลพรอมที่กั้นลม 8. กระดาษลิตมัสสีแดงและสีนํ้าเงิน
เพื่อความถูกตอง ÇÔ¸Õ¡Ò÷´Åͧ
(หมายเหตุ : ครูเริ่มประเมินนักเรียน โดยใช 1. ใสนํ้ากลั่นลงในบีกเกอรขนาด 50 cm3 จํานวน 4 ใบ ใบละ 25 cm3 ! S a f e t y f i r s t
แบบสังเกตการทํางานกลุม) 2. ใสชิ้นโซเดียมขนาดเทาเม็ดถั่วเขียวที่ซับนํ้ามันใหแหงแลวลงใน
บีกเกอรใบที่ 1 จากนั้นนํากระจกนาฬกามาปดปากบีกเกอรทันที โลหะโซเดียมจะทําปฏิกิริยา
อธิบายความรู สังเกตการเปลี่ยนแปลง เมื่อการเปลี่ยนแปลงสิ้นสุดลง ใชกระดาษ รุนแรงกับนํ้า ดังนั้น จึงไมควร
ลิตมัสสีแดงและสีนํ้าเงินทดสอบสารละลายในบีกเกอร สังเกตและ ทิ้งโลหะโซเดียมที่เหลือจากการ
1. ครู ใ ห นั ก เรี ย นปฏิ บั ติ กิ จ กรรมการทดลอง บันทึกผล ทดลองลงในอางนํ้า เพราะจะ
เรื่อง ปฏิกิริยาระหวางโลหะบางชนิดกับนํ้า 3. ทําการทดลองเชนเดียวกับขอ 2. แตใชกอนโพแทสเซียมแทน เกิดปฏิกิริยากับนํ้าอยางรุนแรง
ชิ้นโซเดียม สังเกตและบันทึกผล
โดยให นั ก เรี ย นศึ ก ษาวิ ธีก ารทํ า การทดลอง 4. ใสลวดแมกนีเซียมขนาด 0.5 cm × 1.0 cm ที่ขัดสะอาดแลวลงใน ตองนํามาทําลายดวยแอลกอฮอล
ในหนั ง สื อ เรี ย น หน า 22-23 จากนั้ น ให บีกเกอรใบที่ 3 สังเกตการเปลี่ยนแปลงและบันทึกผล จากนั้นนํา กอนจะเททิ้งลงในอางนํ้า
บีกเกอรไปตั้งไฟเพื่อใหนํ้ามีอุณหภูมิ 60 ํC เปนเวลา 3 นาที สังเกต
นักเรียนบันทึกสรุปขั้นตอนการทดลองในรูป การเปลี่ยนแปลง เมื่อการเปลี่ยนแปลงสิ้นสุดลง ใชกระดาษลิตมัสสีแดงและสีนํ้าเงินทดสอบสารละลาย
ของแผนภาพและออกแบบตารางบันทึกผล ในบีกเกอร สังเกตและบันทึกผล
การทดลอง 5. ทําการทดลองเชนเดียวกับขอ 4. แตใชแผนอะลูมิเนียมแทนลวดแมกนีเซียม สังเกตและบันทึกผล
ลวดแมกนีเซียม
ชิ้นโซเดียม กอนโพแทสเซียม
แผนอะลูมิเนียม
22
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T26
134
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
¤íÒ¶ÒÁ·ŒÒ¡Ò÷´Åͧ 2. ครู ใ ห นั ก เรี ย นร ว มกั น อภิ ป รายก อ นทํ า การ
1. แกสที่เกิดขึ้นจากปฏิกิริยาคือแกสอะไร จะมีวิธีทดสอบอยางไร ทดลอง โดยครูถามคําถามกอนทํากิจกรรม
2. สารละลายหลังจากการเกิดปฏิกิริยาของธาตุแตละชนิดมีสมบัติอยางไร ดวยคําถามตอไปนี้
3. จงเรียงลําดับความวองไวในการเกิดปฏิกิริยากับนํ้าของโซเดียมและโพแทสเซียม • ปญหาของการทดลองนี้ คืออะไร
4. จงเรียงลําดับความวองไวในการเกิดปฏิกิริยากับนํ้าของโซเดียม แมกนีเซียม และอะลูมิเนียม • สมบัติที่สําคัญของธาตุหมู 1A 2A และ 3A
มีอะไรบาง
ÍÀÔ»ÃÒ¼šÒ÷´Åͧ • นักเรียนคิดวาธาตุใด จะเกิดปฏิกิริยากับนํ้า
จากการทดลอง พบวา โซเดียม แมกนีเซียม และโพแทสเซียมสามารถทําปฏิกิริยากับนํ้าได มีแกส ไดดีที่สุด
เกิดขึน้ และเกิดสารละลายทีม่ สี มบัตเิ ปนเบส เนือ่ งจากสารละลายเปลีย่ นสีกระดาษลิตมัสจากสีแดงเปนสีนาํ้ เงิน 3. ครู ใ ห ค วามรู เ กี่ ย วกั บ ข อ ควรระวั ง ก อ นทํ า
โดยโซเดียมและโพแทสเซียมทําปฏิกิริยากับนํ้าที่อุณหภูมิหองอยางรุนแรง ซึ่งโพแทสเซียมจะเกิดปฏิกิริยาที่ กิ จ กรรมการทดลอง เช น โลหะโซเดี ย ม
รุนแรงกวาโซเดียม สวนแมกนีเซียมทําปฏิกิริยากับนํ้าที่อุณหภูมิหองไดชามาก แตปฏิกิริยาจะเกิดเร็วขึ้นเมื่อ สามารถทําปฏิกิริยารุนแรงกับนํ้า เกิดแกสที่
นํ้ามีอุณหภูมิสูงขึ้น ในขณะที่อะลูมิเนียมไมทําปฏิกิริยาทั้งในนํ้ารอนและนํ้าเย็น
ติดไฟ และเกิดการไหมเมื่อสัมผัส ควรใชดวย
ความระมัดระวัง
จากการทดลอง สามารถสรุปแนวโนมความเปนโลหะและอโลหะของธาตุตามตารางธาตุได 4. ครูใหนกั เรียนลงมือทําการทดลองตามขัน้ ตอน
ดังนี้ และบันทึกผลการทดลอง
ความเปนโลหะ 5. ครูใหตัวแทนนักเรียนของแตละกลุมออกมา
1A 8A
นําเสนอผลการทดลองหนาชั้นเรียน โดยให
นักเรียนเปรียบเทียบผลการทดลองของแตละ
ความเปนโลหะ
1 H 2A 3A 4A 5A 6A 7A He
กลุม วาเหมือนหรือแตกตางกันอยางไร หากผล
2 Li Be B C N O F Ne การทดลองแตกตางกัน ใหนักเรียนรวมกัน
3 Na Mg Al Si P S Cl Ar อภิปรายสาเหตุทที่ าํ ใหผลการทดลองแตกตาง
4 K Ca Ga Ge As Se Br Kr กัน
5 Rb Sr In Sn Sb Te I Xe
แนวตอบ คําถามทายการทดลอง
ความเปนอโลหะ
6 Cs Ba Tl Pb Bi Po At Rn
1. แกสไฮโดรเจน
7 Fr Ra
2. ธาตุแตชนิดมีสมบัติเปนเบส
ความเปนอโลหะ
3. ความว อ งไวต อ การเกิ ด ปฏิ กิ ริ ย าของธาตุ ห มู
1A จะเพิ่มขึ้นตามคาบ ดังนั้น ความวองไว
า
ณ
ตอการเกิดปฏิกิริยาจะเพิ่มขึ้นจากโซเดียมถึง
ปร วจ
โพแทสเซียม
จม ะหว
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 23
เนื้อ ลมน
แนวโนมความเปนโลหะ
T27
135
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สรุป
ขยายความเขาใจ
1. ครูใหนักเรียนรวมกันอภิปรายเกี่ยวกับผลการ 3.2 ¡ÒÃ㪌»ÃÐ⪹¨Ò¡¸ÒµØºÒ§ª¹Ô´
ทดลอง โดยครูใชคําถามหลังทําการทดลอง จากแนวโนมสมบัตขิ องธาตุในตารางธาตุทไี่ ดศกึ ษามาแลว ทําใหทราบวา ธาตุในหมูเ ดียวกัน
ดังนี้ จะมีสมบัตทิ ใี่ กลเคียงกัน ตอมาจะเรียนรูเ กีย่ วกับลักษณะ สมบัตเิ ฉพาะตัว และการนําไปใชประโยชน
• เปรียบเทียบความวองไวตอการเกิดปฏิกริ ยิ า ของธาตุเรพรีเซนเททีฟในแตละหมู และธาตุแทรนซิชัน ดังนี้
ของธาตุแตละชนิด ¸ÒµØËÁÙ‹ 1A
• เมื่อโลหะทําปฏิกิริยากับนํ้าแลว สารละลาย âÅËÐáÍŤÒäÅ alkali metals
ที่ไดมีฤทธิ์เปนกรด กลาง หรือเบส 1
• แกสที่เกิดขึ้นในการทดลอง คือแกสใด 3 6.94 ลักษณะและสมบัติ
2. ครู ม อบหมายให นั ก เรี ย นแต ล ะคนเขี ย นผั ง
LiLithium 2 • สวนใหญมีสีเงิน (ยกเวนซีเซียม (Cs) จะมีสีทองเจือปน)
มโนทัศนสรุปสมบัติของธาตุหมู 1A 2A และ 11 22.99 • เปนโลหะเนื้อออน มีความหนาแนนตํ่า
Na 3 • มีความวองไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมีสูง เกิดปฏิกิริยาเคมีกับธาตุหมู 7A ไดดี
3A ลงในกระดาษ A4 สงเปนการบานใน Sodium
19 39.10 และเกิดปฏิกิริยารุนแรงกับนํ้า จึงตองเก็บไวในนํ้ามัน
ชั่วโมงถัดไป KPotassium 4 • มีเวเลนซอเิ ล็กตรอน 1 ตัว ทําใหสญู เสียอิเล็กตรอนไดงา ย ดังนัน้ จึงมีความเปน
37 85.47 โลหะสูง
Rb
Rubidium 5
• ในธรรมชาติมักพบอยูในรูปสารประกอบ เชน โซเดียมคลอไรด (NaCl)
55 132.91
ลิเทียมออกไซด (LiO) เปนตน
Cs
Cesium 6
87 (223)
Fr
Francium 7
ภาพที่ 1.24 ธาตุหมู 1A
ที่มา : คลังภาพ อจท.
ตัวอยางการนําไปใชประโยชน
จึงนํามาทําเปนแบตเตอรี่ ขนมปงใหฟู
มน าอา
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
าง ับป
สง รุง
24
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T28
136
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
¸ÒµØËÁÙ‹ 2A 1. ครูใหนักเรียนแบงกลุม กลุมละ 4 คน ศึกษา
âÅËÐáÍŤÒäŹàÍÔ÷ alkaline-earth metals เรื่อง สมบัติของธาตุตามหมู จากหนังสือเรียน
2 หนา 24 - 28 หรือแหลงเรียนรูตางๆ โดยแบง
4 ลักษณะและสมบัติ
Be
9.01
กันคนละเรื่อง ดังนี้
2 • สวนใหญมีสีเงิน
Beryllium
12 24.31 • เปนโลหะเนื้อออน แตมีความแข็งและมีความหนาแนนมากกวาธาตุหมู 1A • สมบัติของธาตุหมู 1A
Mg
Magnesium 3 • เกิดปฏิกริ ยิ าเคมีกบั นํา้ และธาตุหมู 7A ไดดี แตปฏิกริ ยิ ามีความรุนแรงนอยกวา • สมบัติของธาตุหมู 2A
20 40.08 ธาตุหมู 1A • สมบัติของธาตุหมู 7A
Ca
Calcium 4 • มีเวเลนซอิเล็กตรอน 2 ตัว ทําใหสูญเสียอิเล็กตรอนไดงาย ดังนั้น จึงมีความ • สมบัติของธาตุหมู 8A
38 87.62 เปนโลหะที่ดี • สมบัติของธาตุแทรนซิชัน
Sr 5
Strontium 2. จากนั้นใหนักเรียนนําเรื่องที่ตนเองศึกษามา
56 137.33
Ba 6
อธิบายใหเพื่อนภายในกลุมฟง จนเกิดความ
Barium
88 226.03 เขาใจที่ตรงกันภายในกลุม
Ra
Radium 7
ภาพที่ 1.27 ธาตุหมู 2A 3. ครูสุมตัวแทนนักเรียน 2 กลุม ออกมาอธิบาย
ที่มา : คลังภาพ อจท.
เกี่ยวกับสมบัติของธาตุหมู 1A และ 2A โดย
ตัวอยางการนําไปใชประโยชน
เบริลเลียม (Be) กลุม หนึง่ อธิบายสมบัตขิ องธาตุหมู 1A อีกกลุม
เปนโลหะที่มีความแข็งแรง นํ้าหนักเบา แตเปราะ มักนํามาใชเปนโลหะ หนึ่งอธิบายสมบัติของธาตุหมู 2A
ผสมเพื่อทําใหโลหะแข็งแกรงขึ้น 4. จากนั้ น ครู ใ ห ซั ก ถามข อ สงสั ย โดยครู เ ป น
แมกนีเซียม (Mg) ผูอธิบายคําตอบจนนักเรียนเกิดความเขาใจ
เปนธาตุทพี่ บไดมากในธรรมชาติ โดยพบเปนสวนประกอบของเปลือกโลก จากนั้นครูตั้งคําถามเพื่อทดสอบความเขาใจ
อยูประมาณรอยละ 2 และเปนธาตุที่ละลายอยูในนํ้าทะเลเปนอันดับ 3
นิยมนํามาใชเปนวัตถุดบิ ในการผลิตโลหะผสมอะลูมเิ นียมและแมกนีเซียม ของนักเรียน
• ธาตุหมู 1A และ 2A มีสมบัติใดคลายคลึง
แคลเซียม (Ca)
ภาพที่ 1.28 ภาพเอกซเรย เปนโลหะสีเทาออน เปนธาตุที่มีความสําคัญ กันและมีสมบัติใดที่แตกตางกัน
ของลําไสใหญ ตอสิ่งมีชีวิตอยางยิ่ง เนื่องจากเปนสวนประกอบ (สมบัตทิ คี่ ลายคลึงกัน คือ เปนโลหะเนือ้ ออน
ที่มา : คลังภาพ อจท. ที่สําคัญของโครงสรางรางกายของสิ่งมีชีวิต สวนใหญเปนสีเงิน สวนสมบัตทิ แี่ ตกตางกัน
แบเรียม (Ba) เชน กระดูกและฟน
เป น ธาตุ ที่ จ ะพบได น อ ยใน คือ ธาตุหมู 1A มีความไวตอปฏิกิริยาเคมี
ธรรมชาติ สามารถทําปฏิกิริยา สูงมาก จึงไมพบโลหะหมูนี้เปนธาตุอิสระ
กับอากาศไดดี ทําใหพบไดเฉพาะ ภาพที่ 1.29 โครงกระดูก
ในรู ป ของสารประกอบเท า นั้ น ที่มา : คลังภาพ อจท. ในธรรมชาติ แตพบอยูในรูปสารประกอบ
นํามาใชประโยชนในหลายดาน สวนโลหะหมู 2A มีความแข็งและหนาแนน
า
ณ
ก ไข าร
มากกวาหมู 1A ที่อยูคาบเดียวกัน)
ปร วจ
รับ ตร
การทําเหมืองแร การถายภาพ
รป สง
ีกา าง
จม ะหว
เอกซเรยทางการแพทย เปนตน
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 25
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T29
137
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
5. ครูใหนักเรียนศึกษาคนควาเพิ่มเติมจากแหลง ¸ÒµØËÁÙ‹ 7A Chemistry
เรียนรูตาง ๆ เกี่ยวกับสมบัติของธาตุหมู 3A ¸ÒµØáÎâÅਹ halogen in real life
และยกตัวอยางธาตุหมู 3A ที่ควรรูจัก พรอม 17 โซเดียมฟลูออไรดทนี่ าํ มาเติม
9 ลักษณะและสมบัติ ลงในยาสีฟน สามารถปองกันฟน
บอกประโยชนจากธาตุชนิดนั้น ๆ แลวสรุปลง FFluorine
18.998
• เปนอโลหะทีม่ คี วามวองไวตอการเกิดปฏิกริ ยิ า ผุได เนือ่ งจากโซเดียมฟลูออไรด
2
ในกระดาษ A4 สงครู จากนั้นครูตั้งคําถามให 17 35.45
เคมีสูง จะไปชวยเพิ่มความแข็งแรงให
นักเรียนชวยกันตอบ Cl • ในธรรมชาติมกั พบธาตุหมูน ใี้ นลักษณะโมเลกุล กับชั้นเคลือบฟน ทําใหทนทาน
Chlorine 3 คู ซึ่งประกอบดวย 2 อะตอม ตอกรดที่แบคทีเรียตาง ๆ ผลิต
• ธาตุหมู 3A มีสมบัติเปนอยางไร 35 79.90
• เมื่ อ รวมตั ว กั บ ไฮโดรเจนจะมี ส มบั ติ เ ป น ขึ้นได นอกจากนี้ ฟลูออไรดยัง
(แนวตอบ เปนโลหะ แตความเปนโลหะนอย Br
Bromine 4 กรดรุนแรง เชน กรดไฮโดรคลอริก (HCl) ชวยยับยั้งการเจริญเติบโตของ
กวาธาตุหมู 1A และ 2A มีสถานะเปน 53 126.90 กรดไฮโดรฟลูออริก (HF) เปนตน เชื้อจุลินทรียได
IIodine 5 • มีเวเลนซอเิ ล็กตรอน 7 ตัว ทําใหรบั อิเล็กตรอน
ของแข็ง เวเลนซอิเล็กตรอนเทากับ 3 ตัว มี 85 (210) จากธาตุอื่น ๆ ไดดี ดังนั้น จึงมีความเปน
จุดเดือดและจุดหลอมเหลวสูง และสูงกวา At
Astatine 6 อโลหะสูง
ธาตุหมู 1A และ 2A) 117 294
6. ครูสุมตัวแทนนักเรียน 2 กลุม ออกมาอธิบาย Uus 7
ภาพที่ 1.30 ธาตุหมู 7A
Ununseptium ที่มา : คลังภาพ อจท.
เกี่ยวกับสมบัติของธาตุหมู 7A และหมู 8A
ตัวอยางการนําไปใชประโยชน
โบรมีน (Br)
มีสถานะเปนของเหลวสีแดง สามารถระเหยไดงา ยทีอ่ ณ
ุ หภูมหิ อ ง เปนอันตรายตอเนือ้ เยือ่ ของมนุษย เนือ่ งจาก
ไอระเหยสามารถทําใหเกิดการระคายเคืองตอตาและผิวหนังได
ไอโอดีน (I)
มีสถานะเปนของแข็ง ไมละลายนํ้า มีความจําเปนตอการดํารงชีวิตของสิ่งมีชีวิต เนื่องจากเปนธาตุที่เปน
องคประกอบสําคัญในการผลิตฮอรโมนที่สําคัญบางชนิด นอกจากนี้ ยังนํามาใชในการผลิตยาฆาเชื้อ
และสียอมผาไดอีกดวย
ในการฆาเชื้อโรคไดดี จึงนิยมนํามาเติมลงในนํ้าหรือ
ู ในร ีกา
สระนํ้า เพื่อทําใหนํ้าสะอาด
าง ับป
สง รุง
26
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T30
138
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
¸ÒµØËÁÙ‹ 8A 7. จากนั้นครูใหซักถามขอสงสัย โดยครูเปนผู
á¡Êà©ÕèÍ inert gas อธิบายคําตอบจนนักเรียนเกิดความเขาใจ และ
18
ลักษณะและสมบัติ ตัง้ คําถามเพือ่ ทดสอบความเขาใจของนักเรียน
2 4.003
He • มีสถานะเปนแกสไมมีสี ไมมีกลิ่น ละลายนํ้าไดเล็กนอย • ธาตุ ห มู 7A มี ส มบั ติ อ ย า งไร พร อ มทั้ ง
Helium 1
10 20.18 • มีความวองไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมีตํ่า ยกตัวอยางธาตุที่ควรรูจัก
Ne
Neon 2 • มีเวเลนซอิเล็กตรอน 8 ตัว จึงยากตอการสูญเสียหรือรับอิเล็กตรอนเพิ่ม (แนวตอบ ธาตุหมู 7A หรือธาตุแฮโลเจน เปน
18
Ar
39.95
ตัวอยางการนําไปใชประโยชน ธาตุที่มีสมบัติเปนอโลหะ มีความวองไวตอ
3
Argon
36 83.80 นีออน (Ne) การเกิดปฏิกิริยาเคมีสูง ในสภาพธรรมชาติ
Kr
Krypton 4 เปนแกสไมมีสี เปนแกสที่ไมวองไวในการ จะพบวาธาตุกลุม นีใ้ นลักษณะเปนโมเลกุลคู
54 131.30 เกิดปฏิกิริยา จึงนิยมนํามาบรรจุในหลอด ซึ่งประกอบดวย 2 อะตอม คุณสมบัติอยาง
Xe ไฟฟา1 เพื่อชวยยืดอายุการใชงานของไส
Xenon 5
หลอด และนํามาบรรจุในหลอดไฟโฆษณา หนึ่งของธาตุหมู 7A คือ เมื่อรวมตัวกับ
86 (222)
Rn
Radon 6
เพื่อใหแสงสีสมแดง ไฮโดรเจน (H) จะมีฤทธิเ์ ปนกรดรุนแรง เชน
118 (294)
ภาพที่ 1.33 ธาตุหมู 8A ภาพที่ 1.34 หลอดไฟนีออน
กรดไฮโดรคลอริก (HCl) กรดไฮโดรฟลูออริก
Uuo
Ununoctium 7 ที่มา : คลังภาพ อจท. ที่มา : คลังภาพ อจท. (HF) ธาตุหมู 7A จะมีเวเลนซอเิ ล็กตรอนจาก
ธาตุอื่นๆ ไดดี จึงมีสมบัติความเปนอโลหะ
สูง ตัวอยางของธาตุหมู 7A ทีค่ วรรูจ กั ไดแก
อารกอน (Ar) ฟลูออรีน (F) และคลอรีน (Cl))
นํ า มาใช บ รรจุ ใ นหลอดไฟฟ า • ธาตุ ห มู 8A มี ส มบั ติ อ ย า งไร พร อ มทั้ ง
เพื่อชวยยืดอายุการใชงานของ
ไส ห ลอด ใช ใ นอุ ต สาหกรรม ยกตัวอยางธาตุที่ควรรูจัก
การเชือ่ มโลหะ และนํามาใชบรรจุ (แนวตอบ ธาตุหมู 8A หรือแกสเฉื่อย ไดแก
ในหลอดไฟโฆษณาเพื่ อ ให แ สง
สีมวงและสีนํ้าเงิน ฮีเลียม (He) นีออน (Ne) อารกอน (Ar)
คริปทอน (Kr) ซีนอน (Xe) และเรดอน (Rn)
คริปทอน (Kr)
ฮีเลียม (He) นํามาใชบรรจุในหลอดไฟแฟลช ธาตุในหมู 8A จะมีสถานะเปนแกสที่ระดับ
เปนแกสไมมีสี ไมมีกลิ่น ไมมีรส สําหรับถายรูปความเร็วสูง อุณหภูมิและความดันปกติ และเปนธาตุที่มี
ไมติดไฟ นิยมนํามาใชบรรจุใน
บอลลูนหรือลูกโปงสวรรค ใชผสม ซีนอน (Xe) ความวองไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมีตํ่า มี
กั บ แก ส ออกซิ เ จนแล ว บรรจุ ล ง เปนธาตุที่ไมมีสี ไมมีกลิ่น พบ เวเลนซอเิ ล็กตรอนทีค่ รบ 8 อยูแ ลว จึงยากตอ
ภาพที่ 1.35 ลูกโปง ในถังสําหรับผูที่จะลงไปทํางาน เพียงเล็กนอยในบรรยากาศ เปน การสูญเสียหรือรับอิเล็กตรอนเพิม่ มีลกั ษณะ
ที่บรรจุดวยแกสฮีเลียม ใตทะเล หรือสําหรับนักประดานํ้า แกสที่มีฤทธิ์เปนยาสลบ และนํา
นอกจากนี้ ยังมีการนําฮีเลียมเหลว เปนแกสไมมีสี ไมมีกลิ่น ละลายนํ้าไดเล็ก
า
ที่มา : คลังภาพ
ก ไข าร
ุงแ พิจ
อจท.
รับ ตร
รป สง
ีกา าง
ตองการใหเกิดปฏิกิริยาเคมี)
จม ะหว
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 27
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T31
139
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
สํารวจคนหา
8. ครูสุมตัวแทนนักเรียน 1 กลุม ออกมาอธิบาย ¸ÒµØá·Ã¹«ÔªÑ¹ transition elements
เกี่ยวกับสมบัติของธาตุแทรนซิชัน 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
9. จากนั้นครูใหซักถามขอสงสัย โดยครูเปนผู 21
Sc
44.96 22
Ti VVanadium Cr
47.90 23
Mn Fe
50.94 24 51.996 25 54.94 26 55.85 27
Co
58.93 28
Ni
58.70 29
Cu
63.55 30
Zn
65.37
อธิบายคําตอบจนนักเรียนเกิดความเขาใจ และ Scandium Titanium Chromium Manganese Iron Cobalt Nickel Copper Zinc 1
39 88.91 40 91.22 41 92.91 42 95.94 43 (98) 44 101.07 45 102.91 46 106.40 47 107.87 48 112.41
ตัง้ คําถามเพือ่ ทดสอบความเขาใจของนักเรียน YYttrium Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd
Zirconium Niobium Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium Palladium Silver Cadmium 2
• ธาตุแทรนซิชัน มีสมบัติอยางไร พรอมทั้ง 57 138.91 72 178.49 73 180.95 74 183.85 75 189.21 76 190.20 77 192.22 78 195.09 79 196.97 80 200.59
ยกตัวอยางธาตุที่ควรรูจัก La Hf Ta
Lanthanum Hafnium Tantalum
W
Tungsten
Re
Rhenium
Os
Osmium
IrIridium Pt
Platinum
Au
Gold
Hg
Mercury 3
(แนวตอบ เปนโลหะซึง่ สวนใหญมจี ดุ หลอมเหลว 89
Ac
227.03 104
Rf Db Seaborgium
(267) 105
Sg Bohrium
(268)
Bh Hassium
106
Hs Meitnerium
Mt Ds
(271) 107 (272)
Rg Cn
108 (270) 109 (276) 110 (281) 111 (280) 112 (289)
รักษาโรคมะเร็ง
มน าอา
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
28
ตร แก
T32
140
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
ตัวอยางการนําสมบัติของธาตุมาใชประโยชนในชีวิตประจําวัน 1. ครูถามคําถามเพื่อเชื่อมโยงสิ่งที่นักเรียนได
เรียนรูไปใชประโยชนในชีวิตประจําวัน ดังนี้
´ŒÒÁ¨Ñº
ทําจากพอลิเมอรที่มีอโลหะเปนองค • นักเรียนคิดวา สามารถนําขอความรูเ กีย่ วกับ
ประกอบ จึงไมนําความรอน สมบัติของธาตุในหมูตางๆ ไปใชประโยชน
อยางไรบาง
(แนวตอบ ขึ้นอยูกับดุลยพินิจของผูสอน)
2. ครูใหนักเรียนเขียนบันทึกการเรียนรูหลังเรียน
(learning logs) เรื่อง สมบัติของธาตุและการ
ใชประโยชน
3. ครูใหนักเรียนรวมกันตอบคําถามจาก Topic
Question เพื่อเปนการทบทวนความรูเรื่อง
µÑÇËÁŒÍ à«ÅÅÊØÃÔÂÐ สมบัติของธาตุและการใชประโยชน
ทําจากโลหะอะลูมิเนียมหรือ ทําจากซิลิคอนซึ่งเปนสารกึ่งตัวนํา เมื่อไดรับแสง
สเตนเลสที่นําความรอนไดดี อาทิตยจะนําไฟฟาได
ภาพที่ 1.39 หมออะลูมิเนียม ภาพที่ 1.40 เซลลสุริยะ
ที่มา : คลังภาพ อจท. ที่มา : คลังภาพ อจท.
Topic
? Question
คําชี้แจง : ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
1. เพราะเหตุใดธาตุหมู 1A จึงเปนธาตุที่ใหอิเล็กตรอนไดดี
2. ธาตุชนิดหนึ่งอยูในหมู 2A นักเรียนคิดวาธาตุนี้มีคุณสมบัติอยางไร
3. ธาตุแทรนซิชันชนิดใดที่นิยมใชทําเปนสายไฟฟาและอุปกรณไฟฟาตาง ๆ
4. ธาตุกึ่งโลหะชนิดใดที่มีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวสูงเหมือนโลหะ แตเปราะเหมือนอโลหะ
นิยมใชทําวงจรไฟฟาขนาดเล็กและอุปกรณไฟฟา เชน โทรทัศน ไมโครคอมพิวเตอร
โซลารเซลล
5. ธาตุชนิดหนึ่งมีสถานะเปนแกสที่อุณหภูมิหอง ไมวองไวตอการเกิดปฏิกิริยาเคมี
ใชบรรจุในหลอดไฟโฆษณาใหแสงสีสม นักเรียนคิดวาแกสชนิดนี้คือแกสชนิดใด
า
ณ
ก ไข าร
ุงแ พิจ
ปร วจ
รับ ตร
รป สง
ีกา าง
จม ะหว
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 29
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T33
141
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อภิบายความรู
4. ใหนกั เรียนแบงกลุม เปน 9 กลุม ศึกษาเกีย่ วกับ Summary
สมบั ติ แ ละการนํ า ไปใช ป ระโยชน ข องธาตุ â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ
แทรนซิชัน โดยการจับสลากเลือกธาตุที่แตละ
กลุมจะไดศึกษา ดังนี้ Ẻ¨íÒÅͧÍеÍÁ
• กลุมที่ 1 ธาตุเหล็ก วิวัฒนาการของแบบจําลองอะตอมสามารถสรุปได ดังนี้
• กลุมที่ 2 ธาตุทองแดง
ภาพที่ 1.41 วิวัฒนาการของ แบบจําลองอะตอมของดอลตัน
• กลุมที่ 3 ธาตุสังกะสี แบบจําลองอะตอม
ที่มา : คลังภาพ อจท. เปนทรงกลมตัน มีขนาดเล็กทีส่ ดุ ไมสามารถแบงแยกได
• กลุมที่ 4 ธาตุโครเนียม
แบบจําลองอะตอมของทอมสัน
• กลุมที่ 6 ธาตุโคบอลต
เปนทรงกลม ประกอบดวยโปรตอนซึ่งมีประจุบวก และ
• กลุมที่ 7 ธาตุเงิน อิเล็กตรอนซึง่ มีประจุลบกระจายอยูอ ยางสมํา่ เสมอ
• กลุมที่ 8 ธาตุทอง แบบจําลองอะตอมของรัทเทอรฟอรด
• กลุมที่ 9 ธาตุแมกกานีส เปนทรงกลม ประกอบดวยนิวเคลียสทีม่ ปี ระจุบวกอยูต รงกลาง
แลวใหตัวแทนกลุมแตละกลุมออกมารายงาน อะตอม โดยมีอเิ ล็กตรอนทีม่ ปี ระจุลบวิง่ อยูร อบ ๆ นิวเคลียส
ผลการศึกษาใหเพื่อนกลุมอื่นฟงหนาชั้นเรียน แบบจําลองอะตอมของโบร
เปนทรงกลม ประกอบดวยนิวเคลียสอยูก ลางอะตอม โดยมี
อิเล็กตรอนเคลือ่ นทีอ่ ยูโ ดยรอบอะตอมเปนระดับชัน้ พลังงาน
แบบจําลองอะตอมแบบกลุมหมอก
เปนทรงกลม ประกอบดวยนิวเคลียสอยูก ลางอะตอม และ
อิเล็กตรอนเคลือ่ นทีอ่ ยูร อบ ๆ นิวเคลียส ไมมที ศิ ทางทีแ่ นนอน
ͧ¤»ÃСͺ¢Í§ÍеÍÁ
อะตอมประกอบดวยอนุภาค สัญลักษณนิวเคลียร
โปรตอนและนิวตรอนรวมกัน คือ สัญลักษณที่แสดงชนิดของธาตุ เลขมวล และ
อยูภ ายในนิวเคลียส และมี เลขอะตอมของธาตุ เขียนแทนได ดังนี้
อนุภาคอิเล็กตรอนเคลือ่ นที่ เลขมวล (mass number)
อยูร อบ ๆ
A เปนตัวเลขที่แสดงผลรวมของ
ภาพที่ 1.42 องคประกอบของอะตอม
ที่มา : คลังภาพ อจท.
• ไอออน คือ ธาตุที่มีจํานวนอิเล็กตรอนกับจํานวน
โปรตอนไมเทากัน
- ไอออนลบ คือ ธาตุทมี่ จี าํ นวนอิเล็กตรอนมากกวา
Z X จํานวนโปรตอนและนิวตรอน
สัญลักษณของธาตุ
เลขอะตอม (atomic number)
เปนตัวเลขทีแ่ สดงจํานวนโปรตอน
จํานวนโปรตอน
- ไอออนบวก คือ ธาตุทมี่ จี าํ นวนอิเล็กตรอนนอยกวา ภาพที่ 1.43 สัญลักษณนิวเคลียร
จํานวนโปรตอน ที่มา : คลังภาพ อจท.
หน
และจัดเรียงตัวอยางแนนอน
ี้อย จม
ู ในร ีกา
30
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T34
142
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สอน
อธิบายความรู
ÇÔÇѲ¹Ò¡Òà 5. ครูใหนักเรียนศึกษาคนควาเพิ่มเติมจากแหลง
¢Í§¡ÒÃÊÌҧµÒÃÒ§¸ÒµØ
1 เรียนรูตางๆ เกี่ยวกับสมบัติของธาตุหมู 4A
โยฮันน เดอเบอไรเนอร ดิมิทรี อิวาโนวิช เมเดเลเอฟ
5A 6A และยกตัวอยางธาตุที่ควรรูจัก
กฎชุดสาม : เมื่อจัดเรียงธาตุตาม กฎพิริออดิก : เมื่อนําธาตุมา
มวลอะตอมจากน อ ยไปหามาก เรียงลําดับตามนํ้าหนักที่เพิ่มขึ้น 6. ครูถามคําถามเพื่อเชื่อมโยงสิ่งที่นักเรียนได
มวลอะตอมของธาตุที่อยูตรงกลาง จะไดกลุมของธาตุที่มีสมบัติทาง เรียนรูไปใชประโยชนในชีวิตประจําวัน โดย
จะเปนคาเฉลีย่ ของมวลอะตอมของ เคมีและสมบัติทางกายภาพเปน นักเรียนคิดวา สามารถนําขอความรูเกี่ยวกับ
ธาตุตัวบนและตัวลาง ชุด ๆ
สมบัติของธาตุในหมูตางๆ ไปใชประโยชน
จอหน นิวแลนด เฮนรี โมสลีย อยางไรบาง
กฎออกเตต : ถานําธาตุมา 8 ธาตุ จัดเรียงธาตุตามเลขอะตอม เนื่องจาก 7. ครูสุมตัวแทนของนักเรียนแตละกลุม ออกมา
แลวจัดเรียงธาตุตามมวลจากนอย สมบัติตาง ๆ ของธาตุมีความสัมพันธ อธิบายเกี่ยวกับสมบัติของธาตุแตละกลุม แลว
ไปหามาก ธาตุตัวที่ 8 จะมีสมบัติ กับโปรตอนในนิวเคลียสหรือเลขอะตอม ครูใหนักเรียนซักถามขอสงสัย โดยครูคอย
คลายคลึงกับธาตุตัวที่ 1 เสมอ มากกวามวลอะตอม และเปนตาราง
ธาตุที่ใชถึงปจจุบัน อธิ บ ายคํ า ตอบจนนั ก เรี ย นเกิ ด ความเข า ใจ
1 1.01
HHydrogen
ตรงกัน
18 8A
2 4.003
1 1A 2 2A 3 3B 4 4B 5 5B 6 6B 7 7B 8 8B 9 8B 10 8B 11 1B 12 2B 13 3A 14 4A 15 5A 16 6A 17 7A
He
Helium 1
3 6.94 4 9.01 5 10.81 6 12.01 7 14.01 8 15.999 9 18.998 10 20.18
LiLithium Be
Beryllium
BBoron CCarbon N Oxygen
Nitrogen
O Fluorine
F Ne
Neon 2
11 22.99 12 24.31 13 26.98 14 28.09 15 30.97 16 32.06 17 35.45 18 39.95
Na
Sodium
Mg
Magnesium
Al Si
Aluminium Silicon
S
PPhosphorus Sulfur Cl
Chlorine Argon
Ar 3
19 39.10 20 40.08 21 44.96 22 47.90 23 50.94 24 51.996 25 54.94 26 55.85 27 58.93 28 58.70 29 63.55 30 65.37 31 69.72 32 72.59 33 74.92 34 78.96 35 79.90 36 83.80
K
Potassium Calcium
Ca
Scandium Titanium
Sc Ti V
Vanadium Chromium Manganese Iron Cobalt
Cr Nickel
Mn
Copper Zinc
Fe Gallium
Co Ni
Germanium Arsenic Selenium
CuBromine
Zn
Krypton
Ga Ge As Se Br Kr 4
37 85.47 38 87.62 39 88.91 40 91.22 41 92.91 42 95.94 43 (98) 44 101.07 45 102.91 46 106.40 47 107.87 48 112.41 49 114.82 50 118.69 51 121.75 52 127.60 53 126.90 54 131.30
Rb
Rubidium
Sr Y
Strontium Yttrium
Zr
Zirconium
Nb
Niobium
Mo Tc Ru
Molybdenum Technetium Ruthenium Rhodium
Rh
Palladium Silver Cadmium
Pd Indium
Ag
Tin
Cd
Antimony Tellurium
In
Iodine Xenon
Sn Sb Te I Xe 5
55 132.91 56 137.33 57 138.91 72 178.49 73 180.95 74 183.85 75 189.21 76 190.20 77 192.22 78 195.09 79 196.97 80 200.59 81 204.37 82 207.19 83 208.98 84 (209) 85 (210) 86 (222)
Cs
Cesium
Ba
Barium
La Hf
Lanthanum Hafnium Tantalum
Ta
Tungsten
W
Rhenium Osmium
Re
Iridium
Os
Platinum Gold
Ir
Mercury
Pt
Thallium Lead
Au Bismuth
Hg
Polonium
Tl
Astatine Radon
Pb Bi Po At Rn 6
87 (223) 88 226.03 89 227.03 104 (267) 105 (268) 106 (271) 107 (272) 108 (270) 109 (276) 110 (281) 111 (280) 112 (289) 113 (284) 114 (289) 115 (288) 115 (293) 117 294 118 (294)
Fr
Francium
Ra Ac
Radium Actinium
Rf Db Seaborgium
Rutherfordium Dubnium
Sg Bohrium
Bh Hassium Mt Ds
Hs Meitnerium Rg Cn Nh Flerovium
Darmstadtium Roentgenium Copernicium Nihonium
Mc Lv
Fl Moscovium Ts Uuo
Livermorium Tennessine Oganesson 7
58 140.12 59 140.91 60 144.24 61 (145) 62 150.40 63 151.96 64 157.25 65 158.93 66 162.50 67 164.93 68 167.26 69 168.93 70 173.04 71 174.97
Ce
Cerium
Pr Nd Pm Sm Eu
Praseodymium Neodymium Promethium Samarium Europium
Gd
Gadolinium Terbium
Dy Holmium
Tb Dysprosium Ho ErErbium
Tm
Thulium
Yb Lu
Ytterbium Lutetium
90 232.04 91 231.04 92 238.03 93 237.05 94 (244) 95 (243) 96 (247) 97 (247) 98 (251) 99 (252) 100 (257) 101 (260) 102 (259) 103 (262)
Th
Thorium
Pa U Neptunium
Protactinium Uranium
Pu Americium
Np Plutonium Cm Berkelium
Am Curium Bk Californium
Cf Einsteinium Fm Mendelevium
Es Fermium Md NobeliumNo Lawrencium
Lr
• นําไฟฟาและความรอนไดดมี าก (ยกเวนแกรไฟตสามารถ
ุงแ พิจ
ปร วจ
รับ ตร
นําไฟฟาได)
รป สง
ีกา าง
จม ะหว
อา นร
หา ี้อยู ใ
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 31
เนื้อ ลมน
ือเ
ังส
หน
T35
143
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ สรุป
ขยายความเขาใจ
1. ครูเปดโอกาสใหนักเรียนสอบถามเนื้อหาเรื่อง
ÊÁºÑµÔáÅСÒÃ㪌»ÃÐ⪹ • มีความเปนอโลหะสูง มีความวองไวตอการเกิด
สมบัติของธาตุและการใชประโยชน วามีสวน ¨Ò¡¢Í§¸ÒµØºÒ§ª¹Ô´ ปฏิ กิ ริ ย าเคมี ในธรรมชาติ มั ก พบธาตุ ห มู นี้
ไหนทีย่ งั ไมเขาใจและใหความรูเ พิม่ เติมในสวน ในลั ก ษณะโมเลกุ ล คู เมื่ อ รวมตั ว กั บ ไฮโดรเจน
นัน้ โดยทีค่ รูอาจจะใช PowerPoint ชวยในการ • สวนใหญมีสีเงิน เปนโลหะเนื้อออน มีความเปน จะมีสมบัติเปนกรดรุนแรง
โลหะสูง มีความหนาแนนตํ่า มีความวองไวในการ • ฟลูออรีน (F) ใชประโยชนในรูปสารประกอบ เชน
อธิบายเพิ่มเติม เกิดปฏิกิริยาเคมีสูง NaF ใชเติมลงในยาสีฟน คลอรีน (Cl) นํามาเติม
2. ครูใหนักเรียนทําใบงาน เรื่อง สมบัติของธาตุ • ลิเทียม (Li) ใชเปนขั้วแบตเตอรี่ โซเดียม (Na) ใช ลงในนํ้าหรือสระนํ้า เพื่อทําใหนํ้าสะอาด ไอโอดีน
และการใชประโยชน ประโยชนในรูปสารประกอบ เชน เกลือแกง (NaCl) (I) ใชผลิตยาฆาเชื้อและสียอมผา
ผงฟู (NaHCO3) ธาตุหมู 7A
3. ครูมอบหมายใหนักเรียนสรุปแผนผังมโนทัศน
(Concept Mapping) เรื่อง สมบัติของธาตุ ธาตุหมู 1A
และการใชประโยชน และใหนักเรียนทํา Unit
Question 1 สงเปนการบานชั่วโมงถัดไป ภาพที่ 1.45 สมบัติของธาตุ
4. ครู ใ ห นั ก เรี ย นทํ า แบบฝ ก หั ด เพื่ อ ทบทวน ในแตละหมู
ที่มา : คลังภาพ อจท.
ความเขาใจของนักเรียน จากแบบฝกหัดรายวิชา แลนทาไนด
พื้นฐาน วิทยาศาสตรกายภาพ 1 (เคมี) ม.5
แอกทิไนด
ธาตุหมู 2A ธาตุหมู 8A
• สวนใหญมีสีเงิน เปนโลหะเนื้อออน แตมีความแข็ง • เปนแกสไมมีสี ไมมีกลิ่น ละลายนํ้าไดเล็กนอย
และมีความหนาแนนมากกวาธาตุหมู 1A เกิด มีความวองไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมีตํ่า
ปฏิกิริยาเคมีไดดี แตรุนแรงนอยกวาธาตุหมู 1A • ฮีเลียม (He) บรรจุในบอลลูนหรือลูกโปงสวรรค
• แมกนีเซียม (Mg) ใชเปนวัตถุดิบในการผลิ1ตโลหะ บรรจุลงในถังแกสสําหรับนักประดานํา้ นีออน (Ne)
ผสมอะลูมิเนียมและแมกนีเซียม แคลเซียม ((Ca) และอารกอน (Ar) ใชบรรจุในหลอดไฟฟา และบรรจุ
เปนสวนประกอบที่สําคัญของโครงสรางรางกาย ในหลอดไฟโฆษณา คริปทอน (Kr) ใชบรรจุใน
ของสิ่งมีชีวิต หลอดไฟแฟลชสําหรับถายรูปความเร็วสูง ซีนอน
(Xe) ใชเปนแกสที่ชวยใหสลบ
ธาตุแทรนซิชัน
• มีสถานะเปนของแข็ง (ยกเวนปรอทเปนของเหลว) มีความเปนโลหะนอยกวาโลหะหมู 1A และ 2A
มีจุดเดือด จุดหลอมเหลว และความหนาแนนสูง นําไฟฟาได สามารถเกิดสารประกอบไดมากมายหลายชนิด
รวมทั้งสารประกอบเชิงซอนที่มีสีสันเฉพาะตัว
• เหล็ก (Fe) เหล็กกลาใชในงานกอสราง เปนสวนประกอบของลวดตะปู เหล็กเคลือบผิวดวยสังกะสีใชเปนสังกะสี
มุงหลังคา และทํากระปองบรรจุอาหาร ทองแดง (Cu) ใชทาํ สายไฟฟา อุปกรณไฟฟาตาง ๆ ทองแดงผสมสังกะสี
ใชทํากลอนประตู กุญแจ กระดุม ทองแดงผสมดีบุกใชทําระฆัง ลานนาฬกา สังกะสี (Zn) ใชทํากลองของถาน
ไฟฉาย โครเมียม (Cr) ใชเคลือบผิวของเหล็กและโลหะอื่น ๆ และนํามาใชเปนสวนประกอบของเหล็กกลาผสม
หน
ังส เน
32
ตร แก
วจ ไข
พิจ
าร
ณ
า
T36
144
นํา สอน สรุป ประเมิน
ขัน้ ประเมิน
ตรวจสอบผล
Self Check 1. ครูตรวจการนําเสนอขอมูลเกี่ยวกับสมบัติของ
ใหนักเรียนตรวจสอบความเขาใจ โดยตอบคําถามในตาราง หากนักเรียนตอบคําถามไมถูกตอง ธาตุตามหมู
ใหนักเรียนกลับไปศึกษาทบทวนตามหัวขอที่กําหนดใหทายตาราง 2. ครูสังเกตการทํากิจกรรม ปฏิกิริยาระหวาง
ถูก/ผิด ทบทวนที่หัวขอ โลหะบางชนิดกับนํ้า
1. แบบจําลองอะตอมของโบรและแบบจําลองอะตอมแบบกลุม หมอกตางกัน 1.1 3. ครูตรวจสอบผลจากใบงาน เรื่อง สมบัติของ
ที่การเคลื่อนที่ของอิเล็กตรอน ธาตุและการใชประโยชน
2. อะตอมมีลักษณะเปนรูปทรงกลม ประกอบดวยอนุภาคที่มีประจุบวก 1.1 4. ครูตรวจการทําแบบฝกหัดจาก Unit Question
และมีอิเล็กตรอนซึ่งมีประจุลบกระจายอยูทั่วอยางสมํ่าเสมอ ขอสรุปนี้ 1
คือ แบบจําลองอะตอมของรัทเทอรฟอรด
5. ตรวจแบบบั น ทึ ก กิ จ กรรม เรื่ อ ง ปฏิ กิ ริ ย า
3. การทดลองยิงอนุภาคแอลฟาไปยังแผนทองคําทําใหคนพบโปรตอนที่มี 1.1
ประจุบวก ระหวางโลหะบางชนิดกับนํ้า
6. ครู วั ด และประเมิ น ผลจากผั ง มโนทั ศ น ที่
4. เลขอะตอมเปนตัวเลขที่แสดงผลรวมของจํานวนโปรตอนและนิวตรอน 1.2
นักเรียนไดสรางขึ้นจากขั้นขยายความรูของ
5. ไอโซโทปของ 17Cl ชนิดหนึ่ง มีเลขมวลเทากับ 37 จะมีจํานวนโปรตอน 1.2
เทากับเลขอะตอม คือ 17 นักเรียนเปนรายบุคคล
มุ ด
6. ธาตุ X มีอิเล็กตรอนเทากับ 21 และมีเลขมวลเทากับ 45 แสดงวาธาตุ X นส 1.2
งใล
ทึ ก
จะมีจํานวนอิเล็กตรอนเทากับจํานวนอิเล็กตรอนของ 24Cr3+
บั น
â¤Ã§ÊÌҧÍеÍÁáÅеÒÃÒ§¸ÒµØ 33
เนื้อ ลมน
เกณฑการตดัสนิคณ
ุ ภาพ
ชวงคะแนน ระดบัคณุ ภาพ
14–16 ดมีาก
11–13 ดี
8–10 พอใช
ตาํกวา 8 ปรบัปรงุ
1
2
T37
145
นํา สอน สรุป ประเมิน
Unit Question
1. C D A B
2. แบบจําลองอะตอมของโบร อะตอมประกอบ
ดวยนิวเคลียสอยูตรงกลาง มีโปรตอน และ คําชี้แจง : ใหนักเรียนตอบคําถามตอไปนี้
นิวตรอนอยูภายใน สวนอิเล็กตรอนจะเคลื่อนที่ 1. จากแบบจําลองอะตอมแบบตาง ๆ ตอไปนี้
อยูโดยรอบเปนระดับพลังงาน สวนแบบจําลอง
อะตอมแบบกลุมหมอก อะตอมประกอบดวย
กลุม หมอกของอิเล็กตรอนเคลือ่ นทีร่ อบนิวเคลียส K
L
M
อยางรวดเร็วตลอดเวลาไปทัว่ ทัง้ อะตอม บริเวณ A B C D
ที่กลุมหมอกทึบ จะมีโอกาสที่จะพบอิเล็กตรอน ภาพที่ 1.46 แบบจําลองอะตอมแบบตางๆ
ที่มา : คลังภาพ อจท.
มากกวาบริเวณที่มีกลุมหมอกจาง
เรียงลําดับการพัฒนาแบบจําลองใหถูกตอง
3. ทอมสันเปนนักวิทยาศาสตรทคี่ น พบอิเล็กตรอน 2. เปรียบเทียบความแตกตางของแบบจําลองอะตอมของโบรและแบบจําลองอะตอมแบบ
ซึ่งอิเล็กตรอนมีประจุลบกระจายอยูทั่วใน กลุมหมอก
อะตอม 3. นักวิทยาศาสตรทานใดเปนผูคนพบอิเล็กตรอน และไดเสนอวาอิเล็กตรอนมีการดํารงอยูใน
อะตอมอยางไร
4. H+ มีจาํ นวนโปรตอนเทากับ 1 มีจาํ นวนนิวตรอน 4. ไอออนบวกของไฮโดรเจน (H+) ไมมีอนุภาคมูลฐานชนิดใด เพราะเหตุใด
เทากับ 0 และมีจํานวนอิเล็กตรอนเทากับ 0
5. ถาไอโซโทปหนึ่งของธาตุชนิดหนึ่งมีประจุในนิวเคลียสเปน 2 เทาของ 126C และมีเลขมวล
ดังนั้น H+ จึงขาดนิวตรอนและอิเล็กตรอน เปน 1.5 เทาของ 126C ธาตุไอโซโทปนี้จะมีอนุภาคมูลฐานอยางละกี่อนุภาค
5. อิเล็กตรอน 12 อนุภาค โปรตอน 12 อนุภาค 6. ธาตุ A B และ C มีสัญลักษณนิวเคลียรเปน 168A 167B และ 157C ตามลําดับ จงพิจารณาวา
และนิวตรอน 6 อนุภาค มีธาตุใดบางที่เปนไอโซโทปกัน เพราะเหตุใด
7. กําหนดตารางแสดงจํานวนอนุภาคมูลฐานของอะตอม เลขมวล และเลขอะตอมของธาตุ
6. ธาตุทเี่ ปนไอโซโทปกัน คือ อะตอมของธาตุชนิด ตาง ๆ ให ดังนี้
เดียวกันมีเลขอะตอมเทากัน แตมีเลขมวลตาง ธาตุ จํานวนโปรตอน จํานวนนิวตรอน จํานวนอิเล็กตรอน เลขมวล เลขอะตอม
กัน หรือกลาวไดอีกอยางหนึ่งวา มีโปรตอนเทา A 14 13
กันแตมีนิวตรอนตางกัน ดังนั้น ธาตุ B และ C
B 11 12
จึงเปนไอโซโทปกัน
C 35 17
7. ก. ธาตุ A อยูในหมูที่ 3 คาบที่ 3 D 7 14
ธาตุ B อยูในหมูที่ 1 คาบที่ 3 ก. ธาตุ A B C และ D อยูในหมูใด และคาบใดของตารางธาตุ
ธาตุ C อยูในหมูที่ 7 คาบที่ 3
หน
ข. สัญลักษณนิวเคลียรของธาตุ A ควรเปนอยางไร
ังส เน
ือเล ื้อห
ค. ธาตุใดบางที่จัดอยูในหมูเดียวกับธาตุโซเดียม (Na)
ี้อย จม
ู ในร ีกา
ะหว รปร
27
ข. 13A
าง ับป
สง รุง
34
ตร แก
วจ ไข
พิจ
T38
146