DALUMAT NG/SA FILIPINO

LECTURE | SECOND SEMESTER

Focus on non-infectious conditions such as addiction and

SUSING SALITA allergies
Susing salita _ Sexually Transmitted Diseases (STD)
Kalimitang umusbong ngayong pandemya.
“Keywords” sa English. Ano ang bakuna?
Politikal ang mga salitang ito dahil Malaki ang naging papel nito Biological na preparasyon na nagdudulot ng aktibong
ngayong panahon ng pandemya.
proteksyon laban sa isang nakakahawang sakit.
1. Bakuna
Nagtuturo sa katawan para gumawa ng kopya ng spike protein
2. Czar
para kapag lumantad ang totoong virus ay makilala ito ng
3. Community Pantry
katawan.
4. Lugaw
Ang nilalaman ay kamukha ng mikrobyong nagdudulot ng sakit
5. Mukbang
na maaring ginawa sa pamamagitan ng sumusunod:
I. BAKUNA (Dr. Myrissa Melinda L. Alip, UP-D)
Iba’t ibang uri ng COVID-19 vaccine
Nagsimula ng nagkaroon ng epidemya ng smallfox o bulutong.
Iba pa ito sa chickenfox na sinasabi.
“Variola birus”

Umpisa ng Variolation
16th Siglo: Tsina at India. Ang pagbabakuna ay sa pamamagitan ng
stick o patpat na kung saan ay may ibinubuga sa pinakaunang butas at
diretso sa ilong ng pasyente.
17th Siglo: Turkey at Europa – hinihiwaan ang braso at ibinubudbod
ang pulbos (na nagsisilbing gamut noong unang panahon).
Lady Mary Wortley Montagu
1715: Nakaligtas sa smallpox
Pina inokulado ang kaniyang tatlong (3) taong gulang na anak
ng “mikrobyo” ng small pox sa Turkey.
Pinupulbos ang dagta o langib mula sa nana ng isang may
smallpox at ilalagay ito sa sinugatang braso ng isang malusog na
indibidwal.
Cowfox vs. Smallfox
Pinagmulan
1796: Edward Jenner (pinakaunang gumawa ng eksperimento)
mula sa nana ng sugat ng isang maggagatas ng baka na dinapuan
ng “cowpox” birus o bulutong mula sa baka.
Variolation:
a. Buong Mikrobyo
Dinaktibong mulsakit (inactivated/killed) pathogens
Pinahinang bakuna; paulit ulit na ipinasa at pinatubo sa ibang
medium.
Viral vector vaccine
b. Subunit
Bahagi ng birus ang ginagamit upang makilala ng imyun system
 Bumubuo ng mga sundalo sa katawan natin na siyang susugpo sa birus
sa katawan natin.
c. Genetic approach: nucleic acid vaccine
Ngayong panahon ng pandemya lahat tayo ay umaasa na ang mga
bakunang ipinamimigay ay:
 Muling ibabalik ang kasiglahan ng mundo
 Kaligtasan ng buong sangkatauhan
 Mapangalagaan ang ating mga mahal sa buhay, makabalik sa normal
– sa trabaho, pag-aaral, at paglalaro ng mga inosenteng mga bata.
II. CZAR (Prof. Jesus Federico “Tuting” Hernandez, UP-D)
Ivan the Terrible – kauna-unahang tsar (1547-1584)

Varriolae vaccinae (vaccinia vaccine); Vaccine (Baksin)

 Mula sa cowpox virus “vacca”

“Pagbabakuna”
Si Louis Pasteur ang nagpalawak ng usapin tungkol sa bakuna.
1879: Lumikha ng mga bakuna laban sa chicken cholera, Kahulugan
anthrax, at rabies. Pangalan ng tao - hal. Julius Caesar
1891: Ginamit ang salitang “vaccination” o pagbabakuna.” Emperor - malaking ginagampanang posisyon sa isang malaking
1885: Siyam na taong gulang na si Joseph Meister ay gumaling lipunan, makapangyarihang tao
dahil sa bakuna ng rabies. Ruler (tyrannical; autocratic)
Political appointee
Pagbabagong anyo at kahulugan ng bakuna Position of control
1979: Nabura ang smallpox sa mundo
Polio, measles, mumps, and rubella, and vaccines for these
diseases reduced the disease burden greatly.
1 | GNED 12
DALUMAT NG/SA FILIPINO
LECTURE | SECOND SEMESTER

Semantic Ambiguity
Ang isang salita (gaya ng czar) ay puwedeng magkaroon ng
dalawa o higit pang kahulugan.

Drug czar
A government official supposed to combat drug trafficking
(political appointee) - may isang suliranin na dapat solusyonan. Parang Community Pantry at Community Barter
A powerful drug dealer (position of control) – kapag ginamit ang
pagiging “political appointee” sa masamang paraan kung saan naging
parte ka ng problema.

Czar
Nagsimula sa Russia pagtapos ay sa Amerika, bago dumating
sa Pilipinas.
Naapektuhan nito ang education (history and literature).
Nagturo ng libro na galling sa Amerika, ang konsepto nila ay pilit
na ipinapakain sa Pilipinas.
 Politics – ang pagpunta pa lamang ng tiga-Amerika sa Pilipinas ay
political na agad.

 Bases and Conversions Development Authority President and CEO

Vince Dizon, Baguio City Mayor Benjamin Magalong, Public Works and
Highways Secretary Mark Villar, and Health Undersecretary Dr. Leopoldo
"Bong" Vega (sila ang tinaguriang pinoy czar and/or pandemic czar).
 The four government officials will serve as point persons for key areas of
the government's framework to fight the pandemic dubbed as T3 (Test,
Track, Treat).

Witty Pinoy Community Pantries

Czararat [png] Pantry

Mula sa salitang czar (tsar, tzar, csar). Titulo ng emperor ng
Russia na nagmula sa Old Slavic tserari, na nagmula naman sa
Latin Caesar. Sa kasalukuyang gamit, tinutukoy nito ang isang
tagapamahala na itinalaga ng pangulo para tugunan ang mga
suliranin ng bansa.
Ang salitang czararat ay resulta ng orthographic manipulation
ng salitang slang na chararat na ang ibig sabihin ay pangit.
Ilang punto
Bawat salita ay may kuwento
Nagbabago ang anyo, tunog, at kahulugan ng mga salita.
Likas sa wika ang manghiram
Malikhain ang mga mananalita
Sinasalamin ng wika ang reyalidad ng lipunan
Ang wika ay sisidlan ng kasaysayan
The origin of the word “pantry” comes from the Old French term
“paneterie” which itself roots from PAN the French for bread.
Ano sa Filipino ang pantry?
Paminggalan – isa sa patunay na may salitang namamatay at
nabubuhay muli dahil sa pangangailangan ng henerasyon.
Community pantry – paminggalan ng bayan
Hapag ng bayan
Mesa para sa lahat
En-Tag Dictionary, KWF (4th ed., 2000)
Pantry – despensa (dispenser); paminggalan
Tinggal ang salitang ugat ng paminggalan
 Noceda at Sanlucar (1860) – itago ang mga kalakal upang ipagbili ito
sa magandang panahon

III. COMMUNITY PANTRY (Dr. Aurora E. Batnag, PSLLF) Kahulugan ng Tinggal

 Maituturing na protesta sa pamahalaan KWF Diksyunaryo (1998) – pagtatago at paglalagyan ng
anumang bagay na hindi nasisira agad upang ipaghintay ang
panahong ito’y kakailanganin; imbak
UP Diksiyonaryo (2001) – 1: nakaimbak, 2: walang paggalaw,
gaya ng paninda na hindi nabibili o walang bumibili.

Paano na buo ang “paminggalan”

Larawan ng unang community pantry sa Maginhawa st. Panlaping pang- + tinggal + -an
 Na-redtag si Patricia (estudyanteng mula sa UP na nagsimula ng Pangtinggalan – pantinggalan – paninggalan
community pantry) at sinabing miyembro raw ito ng NPA. Sa katagalan, ang /n/ ay naging /m/ sa dila ng bayan (haka
lang ito).
 Ang layunin ay maging swabe sa dila at maging madulas na bigkasin.

Alam pa ba ang mga ito?

Paminggalan
Batalan – kabuuan
Community pantry ng mga KPop at KDrama fans
2 | GNED 12
DALUMAT NG/SA FILIPINO
LECTURE | SECOND SEMESTER
Banggerahan – bahagi ng bahay kung saan naghuhugas ng plato, at
nagpapatuyo.
Dapugan – lutuan kung saan gumagamit ng kahoy
Platera
Community
Ayon sa Collins Cobuild Dictionary, ang “community” ay “a
group of people living in the same locality and under the same
government.”
Ang isa pang kahulugan ay “sharing, participation, and
fellowship.”
Community pantry, kahulugan sa kasalukuyan
Lalagyan ng mga pagkain para sa pamayanan. Sa pagkakaalam
ko, sa Pilipinas lamang lumaganap ang ganitong katawagan. Sa
Amerika ay may tinatawag na “food pantries” kaya ang salitang
“pantry” ay hindi na lamang maliit na kuwartong imbakan ng
pagkain. Nangangahulugan na rin ito, sa kasalukuyang panahon
ng: “a shelter or other place where food is dispensed to the needy,
either as groceries or as meals.”
Sa kasalukuyan, ang community pantry ay pagbabahaginan.
Tulong Anakpawis, Pamalakaya Pilipinas (samahan ng mga
mangingisda), at Tulong Obrero.
IV. LUGAW (Prof. Emmanuel Jayson V. Balota, UP-D)
Ikinakabit kay Leni Robredo ang salitang lugaw dahil may supporter
siya na nagluluto ng lugaw.
Ang issue na “essential ba ng lugaw?”
Bakit kailangang Inglesin?
 Hindi mo puwedeng inglesin ang lugaw bilang porridge dahil may
pagkakaiba ang kanilang itsura. Ang porridge ay cereal, ang lugaw ay
bigas o kanin.
 Kailangan daw maging specific sa pagsasalin sa Ingles dahil sa
kaibahan sa kultura. Imbis na porridge lamang ay dugtungan ng rice – rice
porridge dahil sa kultura ng bigas na mayroon sa Pilipinas.
Pagluluto ng pagkain, nang may gatas hanggang lumambot
(Bicol: Lisboa 1754)
Pagluluto ng kanin, paggawa ng atole (isang Mehikanong
inumin, mainit, at gawa sa arinang mais)
Bogtong: Ilogao, bago bay-in (Bakal kapag tinutunaw)
Atoleng kanina (Kapampagang: Bergano 1860)
Pagluluto ng kaning napakamatubig (Bisaya/Cebuano:
Encarnacion 1885)
Kaning niluto nang may tubig o gatas, uri ng gachas (porridge)
 Linugaw – pera, kaban ng bayan
 Alipin ng lugaw – alipin ng pera, buwis ng bayan o yaman
ng bayan
 Kita at trabaho: “tubong-lugaw” at “naglulugaw”
o Tubong lugaw – konti ang puhunan, marami ang kikitain;
Malaki ang patong sa paninda kaya malakas ang kita.
o Naglulugaw – paggawa ng kahit ano, kahit ‘di na sakop ng
trabaho mo para masabi na may ginagawa ka
V. MUKBANG (Kyung Min Bae, UP-D)
Mukbang by Collins Dictionary
Interestingly, the dictionary points out that 2020 was not all
about the pandemic, “Megxit”, or Prince Harry and actor Meghan
Meghan’s decision to stand down as members of the UK royal
family, was among the top words of the year. The anti-racism
movement Black Lives Matter was one of the other keywords.
As was “mukbang”, the Korean word that refers to a video or
webcast in which the host noisily eats a large quantity of food for
the entertainment of viewers.
Food porn, binge eating, or social eating?
“Eating broadcasts” began popping up around 2009 in Korea.
Web users eating while broadcasting.
Afreeca TV has a daily average viewership of 3 million.
Out of the platform’s 5000 channels that are streaming, 5% of
those are eating broadcasts.
Deeper meaning of Mukbang:
The rise of one-person household in Korea
Their ensuing loneliness;
Vicarious satisfaction;
The interactive aspect of Mukbang is so appealing to these
lonely hearts.
For Koreans, eating is an extremely social, communal activity,
which is why even the Korean word “family” means “those who eat
together,” – professor Sung-hee Park of Ewha University’s Division
of Media Studies.
A big part of the mukbanging experience is the potential ASMR
component.
ASMR stands for “autonomous sensory meridian response” and
people who experience this phenomenon claim they receive
immense pleasure from watching or listening to everyday habits.
Postmanteau: X + Bang
Gong + Bang [studying broadcast]
Online users looking for the pressure of feeling observed to
focus.
While this trend began long before the pandemic happened, it
has gained more popularity during the COVID-19: loneliness,
overwhelm, and procrastination.
Cook + Bang
Interactive communication with viewers
“Chef-trainer”
Naeng-teol/Naeng-pa (excavation fridge)
(n. naengjanggo, v. teolda/pada)
Mukbang in the time of pandemic
Emotional Solidarity despite physical distance
Satisfying food cravings
Creative way to promote food culture
3 | GNED 12