GEED 10103 Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran Micalyne R. Amurao

GEED 10103
Filipinolohiya at
Pambansang
Kaunlaran
COMPILED BY:
MICALYNE R. AMURAO
Instructor
PANIMULA/INTRODUKSYON
Sa unang kabanat ng modyul na ito nakapaloob ang kahulugan ng salitang Filipinolohiya at
ang kaugnayan nito sa ating kultura. Sa kursong ito mauunawaan ang kalikasan ng
Filipinolohiya na nakaugnay sa Wikang Filipino at nasyunalismo, siyensya at (mamamayan) at
ang kalagayan at halaga ng Filipinolohiya sa pamamagitan ng paglalatag ng sitwasyong
pangkultura, pangwika at panlipunan sa bansa at ibang bansa.
Matatalakay din sa kursong ito ang kronolohikal na kasaysayan ng Industriya sa/ng Bansa.
at makapag-analisa ng kalagayan ng Pambansang Industriya sa Pilipinas at sa ibang Bansa.
Maaaral din dito ang tungkulin ng wika at ang mga taong nagbigay pakahulugan dito. Sa
pagaaral ng wika nararapat lamang na alamin din kung ano-ano ang mga antas o anyo nito
upang lubos na maunawaan kung ano nga ba ang wika at bakit ito patuloy na nagbabago sa
paglipas ng panahon.
Matutunghayan sa modyul na ito ang pagbabago ng ating alpabeto mula baybayin

hanggang abakada tungo sa makabagong alpabetong Filipino at ortograpiyang pambanasa.
Nais din nito na makapagtamo ang mga mag-aaral ng kaalaman at kasanayan sa Industriyal
na Pananaliksik (critical research paper) pananaliksik Kritika sa industriya(critical paper on
industry) upang makapagbuo ng artikulong Pananaliksik batay sa dokumentasyon ng
industriya. Pati ang mga uri ng pananaliksik at paraan nito ay nakapaloob din dito.
Table of Contents
PANIMULA/INTRODUKSYON ....................................................................................................................... 2
Syllabus Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran ......................................................................... i
UNANG KABANATA ................................................................................................................................. i
Filipinolohiya: Kahulugan at Kalikasan ng Kamalayang Bayan ..................................................
1
FILIPINOLOHIYA AT PAMBANSANG KAUNLARAN ...................................................................... 1
ARALIN 1: Kahulugan ng Filipinolohiya ..............................................................................................
1
Kaugnayan ng Filipino sa Kultura ........................................................................................................
1
Kalikasan, Kasaysayan at Kamalayang Bayan ................................................................................. 2
Filipinolohiya at Kultura .........................................................................................................................
3
Ano ang wikang Filipno? .......................................................................................................................
3
Kaugnayan ng Filipino sa Kultura ........................................................................................................
3
Maikling Kasaysayan .............................................................................................................................
3
Ano ang wikang Filipino? ...................................................................................................................... 5
P/FILIPINOLOHIYA ............................................................................................................................... 7
Mga larangan ng P/Filipinolohiya .........................................................................................................
7
ARALIN 2: Wikang Filipino At/Ay Diskursong Mamamayan .........................................................
7
WIKANG FILIPINO .................................................................................................................................
7
Tungkulin ng Wika ..................................................................................................................................
7
Dalawang taong nagbigay kahulugan sa Diskurso ........................................................................... 8
Pasalita at pasulat na diskurso ............................................................................................................ 8
MGA DISKURSONG PASALITA ......................................................................................................... 9
Pagkakaiba ng Pasalita at pasulat ...................................................................................................... 9
Konteksto ng Diskurso ...........................................................................................................................
9
APAT NA PARAAN NG PAGPAPAHAYAG O URI NG DISKURSO ........................................... 10
IKALAWANG KABANATA .................................................................................................................... 11
ARALIN 1: FILIPINOLOHIYA: KALAGAYAN NG HALAGAHAN BATAY SA SITWASYONG
PANGKULTURA, PANGWIKA, AT PANLIPUNAN ........................................................................... 11
SITWASYONG PANGWIKA ...............................................................................................................
11
1. Panahon ng Kastila ......................................................................................................................
11
2. Panahon ng Amerikano ...............................................................................................................
12
3. Panahon ng Hapon ......................................................................................................................
13
ARALIN 2: KASAYSAYANG PANG-EKONOMIYA NG PILIPINAS .............................................. 14
Bago Dumating ang mga Kastila .......................................................................................................14
Panahon ng Kastila ..............................................................................................................................14
Panahong Komonwelt .........................................................................................................................15
Panahon ng Hapones ..........................................................................................................................
16
Panahon ng Republika ........................................................................................................................
16
IKATLONG KABANATA ........................................................................................................................ 19
Kalagayan ng Pambansang Industriya sa Pilipinas at sa ibang Bansa .................................. 19
Aralin 1: ANG SEKTOR NG AGRIKULTURA AT ANG BAHAGING GINAGAMPANAN NITO
SA PAGPAPAUNLAD NG EKONOMIYA ......................................................................................... 19
Paghahalamanan. ............................................................................................................................
19
Paghahayupan. .................................................................................................................................
19
Pangingisda. .....................................................................................................................................
20
Paggugubat. ......................................................................................................................................
20
Kahalagahan ng Agrikultura ........................................................................................................... 20
ARALIN 2 ...............................................................................................................................................
22
DAHILAN AT EPEKTO NG SULIRANIN NG SEKTOR AGRIKULTURA .................................... 22
Mga Dahilan at Epekto ng mga Suliranin sa Sektor ng Agrikultura ......................................... 22
Mga Patakaran at Programa Upang Mapaunlad ang Sektor ng Agrikultura ...........................
23
Mga Instituyon at Ahensiya ng Pamahalaan ................................................................................
24
ARALIN 3 ...............................................................................................................................................
26
ANG SEKTOR NG INDUSTRIYA AT PANGANGALAKAL: BAHAGING GINAGAMPANAN SA
PAGPAPAUNLAD NG EKONOMIYA................................................................................................ 26
ARALIN 4 ...............................................................................................................................................
29
DAHILAN AT SULIRANING NG SEKTOR INDUSTRIYA AT PANGANGALAKAL ................... 29
Epekto ng Industriyalisasyon ..........................................................................................................
30
Mga Patakaran at Programa upang Mapaunlad ang Sector Industriya at Pangangalakal ...
31
IKA-APAT NA KABANATA ................................................................................................................... 33
UGNAYAN NG FILIPINOLOHIYA AT MGA INDUSTRIYA SA PILIPINAS ................................... 33
ARALIN 1: ANO ANG INDUSTRIYA ................................................................................................. 33
EKONOMIYA .................................................................................................................................... 33
MGA SEKTOR NG EKONOMIYA ..................................................................................................
33
MGA SEKTOR NG INDUSTRIYA ..................................................................................................
34
PANGUNAHING OPORTUNIDAD PARA MAPALAWAK ANG SEKTOR NG SERBISYO .. 35
PAGMAMANUPAKTURA................................................................................................................35
URI NG INDUSTRIYA AYON SA LAKI .........................................................................................35
INDUSTRIYALISASYON ................................................................................................................35
ARALIN 2 ...............................................................................................................................................
36
PANINIWALA AT PANANAMPALATAYA ........................................................................................ 36
Pagsamba ng mga Sinaunang Pilipino .............................................................................................
36
RELIHIYONG PAGANISMO ...............................................................................................................
39
POLYTHEISMO ....................................................................................................................................
39
ANIMISMO ............................................................................................................................................ 39
PANTHEISMO ...................................................................................................................................... 39
Anito ...................................................................................................................................................
40
Bul-ul ..................................................................................................................................................
40
ISLAM .................................................................................................................................................... 40
• MUSLIM .....................................................................................................................................
40
• ISLAM.........................................................................................................................................
40
LIMANG HALIGI NG ISLAM ...............................................................................................................
40
1. SHAHADA .....................................................................................................................................
40
2. SALAH / SALAT ...........................................................................................................................
40
3. ZAKAT ...........................................................................................................................................
40
4. SAWM ............................................................................................................................................
40
5. HAJJ...............................................................................................................................................
40
KORAN / QUR’AN ............................................................................................................................
41
ARALIN 3: KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO .... 41
Mga Konseptong Pangwika ................................................................................................................
41
NASYONALISMO .............................................................................................................................
41
WIKA ..................................................................................................................................................
41
Iba’t ibang Kahulugan ng Wika; .....................................................................................................
42
Aspeto ng pag-unawa, pagpapayaman at siyentipikasyon ng wika .........................................
44
Anyo ng Wika ....................................................................................................................................44
1. Pabalbal
/Balbal ...........................................................................................................................44
2. Kolokyal ...............................................................................................................................
..........45
3. Lalawiganin/Panlalawigan ................................................................................................
..........45
4. Pambansa/Lingua
Franca ..........................................................................................................46
5. Pampanitikan ......................................................................................................................
..........46 ARALIN 4: Antas ng
Wika ...................................................................................................................47
A. PORMAL ........................................................................................................................................
47
1. Pambansa. ....................................................................................................................................
48
2. Pampanitikan o Panretorika. ......................................................................................................
48
B. IMPORMAL ................................................................................................................................... 48
1. Lalawiganin ...................................................................................................................................
48
2. Kolokyal .........................................................................................................................................
48
3. Balbal. ............................................................................................................................................
48
Karaniwang paraan ng pagbuo ng salitang balbal: .....................................................................
49
ARALIN 5: Pambansang Wika ...........................................................................................................
50
Pahapyaw na Kasaysayan.............................................................................................................. 50
Wikang Opisyal .................................................................................................................................
51
Wikang Panturo ................................................................................................................................
51
Monolinggwalismo ............................................................................................................................
52
Bilinggwalismo ..................................................................................................................................
52
Multilinggwalismo .............................................................................................................................
52
Register ng Wika ..............................................................................................................................
52
Barayti ng Wika..................................................................................................................................... 53
Homogenous .....................................................................................................................................
53
Heterogenous ...................................................................................................................................
53
Linggwistikong Komunidad .............................................................................................................
53
Unang Wika .......................................................................................................................................
53
Pangalawang Wika ..........................................................................................................................
54
Idyolek ................................................................................................................................................
54
Dayalekto ...........................................................................................................................................
54
Meron tatlong uri ng Dayalek: ........................................................................................................ 55
Ekolek.................................................................................................................................................55
Pidgin .................................................................................................................................................56
Creole .................................................................................................................................................56
ARALIN 6: Kasaysayan at Pag-unlad ng Wikang Filipino .............................................................56
Panahon ng mga Katutubo .............................................................................................................57
Panahon ng mga Kastila .................................................................................................................57
Panahon ng Propaganda ................................................................................................................58
Panahon ng mga Amerikano ..........................................................................................................
58
Panahon ng Hapones ......................................................................................................................
59
Panahon nga Malasariling Pamahalaan .......................................................................................
59
IKA-LIMANG KABANATA ..................................................................................................................... 64
ARALIN1: Kahulugan ng FILIPINO ....................................................................................................
64
FILIPINO ................................................................................................................................................
64
Pambansang lingua franca .................................................................................................................
64
Wikang Pambansa ...............................................................................................................................
64
Opisyal na Wika sa Komunikasyon ................................................................................................... 64
Opisyal na Wikang Panturo ................................................................................................................ 65
Pormal na deskripsiyon ng Filipino ayon sa KWF ...........................................................................
65
ALPABETO at ORTOGRAPIYANG PAMBANSA ........................................................................... 65
ORTOGRAPIYA ............................................................................................................................... 65
Mula Baybayin Hanggang Abakada ..............................................................................................
65
Bagong Alpabetong Filipino ............................................................................................................
66
1. Grafema .........................................................................................................................................
67
2. Ang Pantig At Palapantigan ...........................................................................................................
68
3. Pagbaybay Na Pasalita ...................................................................................................................
70
4. Pagbaybay Na Pasulat ...................................................................................................................
70
IKA-ANIM NA KABANATA.................................................................................................................... 75
Sulating pananaliksik ............................................................................................................................
75
1. Sulating Pananaliksik ......................................................................................................................
75
Kahulugan ng Pananaliksik ................................................................................................................ 75
Katangian ng Pananaliksik ................................................................................................................. 76
Layunin .................................................................................................................................................. 76
Tungkulin/Responsibilidad ng Mananaliksik ....................................................................................76
Ano ang Thsesis Proposal? ................................................................................................................77
Uri ng Pananaliksik ..............................................................................................................................79
Mga Paraan ng Pananaliksik ..............................................................................................................80
Uri ng Paglalarawang Paraan ............................................................................................................80
Lawak ng Sarbey ..................................................................................................................................80
Dawalang Teknik na Ginagamit sa Pagsasagawa ng Pananaliksik na Debelopmental ...........80
Pamamaraan ng Pangongolekta ng Datos ...................................................................................... 81
Apat na Elemento na Dapat sa Paggamit ng Obserbasyon Bilang Pamaraang
Pangongolektang mga Datos .............................................................................................................
81
Mga Bahagi ng Pananalisik .................................................................................................................
82
B. Paraang Pagtatanong .....................................................................................................................
85
Mga Katangian ng Epektibong Tanong ........................................................................................ 86
Mga Paraan at Kasang kapan Para sa Pagtatanong ..................................................................... 86
Dalawang Uri ng Pananaliksik na Pakikipanayam ..........................................................................
86
Mga Hakbang sa Paraang Pagtatanong .......................................................................................... 86
Mga Hakbang sa Paggawa ng Sulirang Paananaliksik ..................................................................
87
Ang Pagpili ng Paksa ............................................................................................................................
88
Mga Panuntuan sa Pagpili ng Paksa ................................................................................................ 88
Pinagmulan ng Suliranin ..................................................................................................................... 88
Katangian ng Isang Mahusay na Suliranin .......................................................................................
88
Mga Halimbawa ng Suliranin o Paksa .............................................................................................. 89
Mga Pamagat ng Isang Sulating Pananaliksik ................................................................................ 89
Ang Pagpapahayagn ng Layunin .......................................................................................................
89
Paggawa ng Tentatibong Balangkas ................................................................................................ 89
MGA AKDANG PINAGSANGGUNIAN ................................................................................................
91
Republic of the Philippines
POLYTECHNIC UNIVERSITY OF THE PHILIPPINES
OFFICE OF THE VICE PRESIDENT FOR BRANCHES AND CAMPUSES
CABIAO NUEVA ECIJA CAMPUS
Syllabus Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran
Pamagat ng Kurso : Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran
Kowd ng Kurso : FILI 1
Bílang ng Yunit : 3 yunit
Prerekwisit : Wala
Deskripsiyon ng Kurso :
Tinutugunan ng kurso ang pangangailangan ng isang lapat na kamalayang gagabay sa pagkakaroon ng pagpapahalaga sa pambansang kaunlaran gayundin ang pagsusuri sa
iba’t ibang salik na nakaka-apekto sa pag-unlad nito.
Tatalakayin ang Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran bilang isang kaisipan/prinsipyo at tunguhin na nakalapat sa talino at karunungang Filipino. Pahahalagahan ang Filipino
bilang wika ng pagkatuto na pundasyon sa paglikha sa kamalayang makabansa tungo sa hangaring pahalagahan at pauunlarin ang mga industriya ng bansa. Lilinangin ang
mga kasanayan sa pag-unawa, pagsusuri at pagsasapraktika ng mga kaisipan sa Filipinolohiya sa pamamagitan ng dokumentasyon at pananaliksik na nakatuon sa tiyak ng
larang/disiplina
Nahahati ang kurso sa tatlong bahagi: Una ang pag-unawa sa Filipinolohiya bilang isang kaisipan na nagpapabatid sa kahalagahan ng isang industriyang makabansa.
Pangalawa ay ang pagsusuri ng kalagayan ng halagahan ng wika, kultura at lipunan batay sa kaisipang Filipinolohiya na may kasamang sa pagsipat sa kalagayan at tagumpay
ng ibang bansa sa ugnayang ng programang pangwika at pang-industriya. At pangatlo ay ang tuluyang paglalapat at pagsasapraktika ng mga kaisipan sa pamamagitan ng
aktuwal na interaksiyon o emersyon sa mga tiyak na industriya ng/sa bansa bilang bahagi na proseso ng dokumentasyon at pananaliksik na mapag-uugnay ang gampanin ng
ng mga batayang kaalamang nakabatay sa danas. Sa dulo ng kurso ay makabubuo ang mga mag-aaral ng isang panimulang papel/pananaliksik na naglalaman ng Filipinolohiya
sa industriya ng/sa bansa. (a)dokumentasyon ng danas sa emersyong isinagawa, (b)pagsusuring kinakikitaan ng paglalapat ng kaisipang Filipinolohiya at (c) pagpapahalagang
kaisipan na makakatulong sa isang industriyang makabansa.
Bunga ng Pagkatutong Pang-institusyon Bunga ng Pagkatutong Pamprograma Mga Layunin ng Kurso
(Institutional Learning Outcomes) (Programs Outcomes) (Course Objectives)
1. Malikhain at Mapanuring Pag -iisip/Creative and ➢ Nakatutukoy ng iba-ibang perspektibo at mga

Critical Thinking ugnayan ng mga teksto at konteksto ➢ Maipaliwanag nang may husay ang kahulugan at
➢ Nakagagamit ng analitikal at kritikal na mga kalikasan ng Filipinolohiya na nakaugnay sa
kasanayan sa pag-aaral ng teksto Wikang Filipino at nasyunalismo, siyensya at
Nakatatalakay at/o nakalilikha ng iba’t ibang (mamamayan)

➢
malikhaing anyo at uri ➢ Makapaglahad ng kalagayan at halaga ng
Nakagagamit ng mga angkop na teorya at Filipinolohiya sa pamamagitan ng paglalatag ng

➢
metodolohiya sa paraang mapanuri at malikhain sitwasyong pangkultura, pangwika at panlipunan
sa bansa at ibang bansa.
Nakapagsusuri, nakabubuo at nakagagamit ng
➢
mabisang dulog sa pamumuno at pamamahala ➢ Matukoy ang kronolohikal na kasaysayan ng
upang makaalinsabay sa global na integrasyon. Industriya sa/ng Bansa.
Nakalilikha ng epektibong pakikipagkomunikasyon at ➢ Makapag-analisa ng kalagayan ng Pambansang

➢
nakabubuo ng mapanuri at malikhaing kaisipan. Industriya sa Pilipinas at sa ibang Bansa
Nakatatalakay ng mga bagong ideya at kalakaran sa ➢ Makapagtamo ng kaalaman at kasanayan sa

➢ larangan ng pagsasanay. Industriyal na Pananaliksik (critical research
paper) pananaliksik Kritika sa industriya(critical
paper on industry).
2. Mabisang Pakikipagtalastasan/Effective ➢ Nakalilikha ng epektibong pakikipagkomunikasyon at
Communication nakabubuo ng mapanuri at malikhaing kaisipan.
➢
Nakatutugon ang kakayahang panteknolohiya ng
mga mag-aaral sa mabisa at maghusay na
pagtuturo ng wika, pagsasagawa ng pananaliksik at ➢ Makapagpamalas ng awtentikong kaalaman
iba pang gawaing pang-akademiko. batay sa Interaksiyon / Partisipasyon / Imersyon /
➢ Nakapagpapahayag nang mabisa sa Filipino sa Dokumentasyon sa aktuwal na industriya.
anyong pasalita at pasulat. ➢ Makapagbuo ng artikulong Pananaliksik batay sa
Nakapagsusulat at nakapag-eedit nang malinaw, dokumentasyon ng industriya.

➢
masinop at malawak sa Filipino, bukod sa ➢ Makapagbahagi ng mga artikulong pananaliksik
naihahayag ang iniisip o nadarama sa malikhaing sa akademya at industriyang inaral.
paraan.
➢ Nakakapagpayo sa mga ahensya o institusyon kung

paanong epektibong magagamit ang Filipino para sa
talastasan, kampanya, networking at iba pa.
3. Matatag na Oryentasyon sa Paglilingkod/Strong ➢ Naipakikita ang diwang makabayan, makatao, maka-

Service Orientation Diyos, moral at estetiko.
➢
Nakapagsusuri ng papel ng humanistikong
edukasyon sa paghubog ng tao at lipunan.
➢ Nakapagpapamalas ng pagkiling sa serbisyo sa
isang propesyon.
4. Pakikipag-ugnayang Pampamayanan/Community ➢ Nagiging responsable, epektibo at etikal sa

paggamit ng mga datos na may kaugnayan sa
Engagement
edukasyon, komunikasyong pangmadla, mga agham
panlipunan, sining, agham pangkatawan,
pangangalakal at industriya upang makaagapay sa

integrasyon at ekstensiyong global.
➢
Nailalapat ang mga kaalaman at kasanayang
akademiko sa pagsusulong ng mga adbokasiya na
makapagpapaunlad sa komunidad partikular sa mga
paaralang bayan at industriya.
➢
Nakakalahok sa mga samu’t saring trabaho,
gawaing pagpapaunlad at publikong diskurso lalo
bilang tugon sa mga pangangailangan ng mga
pamayanang pinagsisilbihan
5. Kasanayan sa Responsableng Paggamit ng ➢ Nakatutugon ang kakayahang panteknolohiya ng

mga mag-aaral sa mabisa at maghusay na pagtuturo
Teknolohiya/Adeptness in the Responsible Use of
ng wika, pagsasagawa ng pananaliksik at iba pang
Technology gawaing pang-akademiko.
6. Masidhing Pagpapahalaga sa Tuloy-tuloy na ➢ Nakatutukoy at nakakapagpamalas ng

pangangailangan kakayahan sa panghabambuhay
Pagkatuto/Passion to Lifelong Learning
na pagkatuto
➢ Nakapagpapamalas ng mga kasanayan sa

pananaliksik nakatuon sa mga disiplina sa ilalim ng
humanidades
➢ Nakapagsusuri, nakabubuo at nakagagamit ng

mabisang dulog sa pamumuno at pamamahala
upang makaalinsabay sa global na integrasyon.
➢
Nakatutuklas, nakabubuo at nakalilikha ng mga
pananaliksik upang makapagbahagi ng kaalaman at
karunungan.
➢ Nakapagtatrabaho nang mag-isa sa mga pangkat na

multidisiplinaryo at multi-kultural; nakaaangkop sa
mga gawaing multidisplinal at multicultural na mga
pangkat.
➢ Nakikilahok sa paglikha ng bagong karunungan o sa
mga proyektong pampananaliksik at pagpapaunlad.
7. Mataas na Antas ng Pamumunong ➢ Naipagkakaloob sa mga mag-aaral ang nararapat na

Pangorganisasyon/High Level of Leadership and katunungan at karanasan sa pagsusuri at pagbubuo
at paggamot ng mabibisang dulog sa pamumuno at
Organizational Skills pamamahala upang makaalimsabay sa global na
integrasyon.
8. Malay sa Personal at Propesyunal na Etika/Sense of ➢ Nagiging responsable, epektibo at etikal sa

Personal and Professional Ethics paggamit ng mga datos na may kaugnayan sa
edukasyon, komunikasyong pangmadla, mga agham
panlipunan, sining, agham pangkatawan,
pangangalakal at industriya upang makaagapay sa

integrasyon at ekstensiyong global.
➢
Naipakikita ang diwang makabayan, makatao,
makaDiyos, moral at estetiko.
➢ Nakakikilos nang may pagkilala sa mga
pananagutang propesyunal,istoriko at etiko.
9. Malay sa Pagtugong Pambamsa at ➢ Naipakikita ang diwang makabayan, makatao,

Pandaigdigan/Sense of Nationalism and Global makaDiyos, moral at estetiko.
Responsiveness ➢ Naitataguyod at naipapalaganap ang yamang
historikal at kultural ng bansa.
Bílang ng oras: 3 oras bawat linggo sa loob ng 18 linggo o 54 oras sa isang semestre
Plano ng Kurso
Linggo Paksa Bunga ng Pagkatuto Pamamaraan Sanggunian Pagtatasa (Assessment)
(Learning Outcomes) (Resources)
(Week) (Topic) (Methodology)
Oryentasyon sa VMGO (Vision, Naibibigay ang kahingian 1ST VIDEO University Student Handbook
Mission, Goals at Objective) ng ng kurso at ang VMGO. CONFERENCING PUP Website
Unibersidad. Nailalahad ang magiging
1 Synchronous
Pagbibigay ng mga kahingian sa kurso, saklaw ng talakayan ng
Mode of Learning
pagtatalakay sa kasaklawan ng mga kurso at sistema ng
paksain sa klase at sistema ng paggagrado. Lektura
paggagrado (grading system).
Malayang
talakayan
2-3 2ND VIDEO https://pdfcoffee.com/dcvet-1-2alibado-
Filipinolohiya: Kahulugan at Kalikasan Naipapaliwanag ang CONFERENCING christine-an-paula-ftakda1docx-pdf-
ng Kamalayang Bayan kahulugan at kalikasan free.html

Synchronous
ng wikang Filipino na
a. Wikang Filipino at/ay Diskursong nakaugat sa Mode of Learning https://www.scribd.com/presentation/
nasyunalismo, agham 485601574/Pilipinolohiya-pptx
Makabayan (nasyunalismo) Lektura
bayan at mamamayan.
b. Wikang Filipino at /ay Mamamayan https://prezi.com/dmwnblg_3xys/paguulat-
ng-unang-pangkat/
c. Wikang Filipino at/ay Agham-
Bayan Bongulto, P. (2015). Filipinolohiya.
Retrieved from
https://prezi.com/rlifkvkp8_ef/filipinol
ohiya/
Martax, R. (2014). WIKANG

FILIPINO BILANG KASANGKAPAN
SA PAGLINANG NG
PAMBANSANG KULTURA TUNGO
SA PAGKAKAKILANLAN
(Sanaysay). Retrieved from
https://satuitomaharanimarta.wordpr
ess.com/2014/02/09/wikang-
filipinobilang-kasangkapan-sa-
paglinang-
ng-pambansang-kultura-tungo-
sapagkakakilanlan-sanaysay/
Tan, R. (2011). Pilipinolohiya.

Retrieved from
https://rexjlt.wordpress.com/2011/07/
25/pilipinolohiya/
Kasaysayan ng Wikang Filipino.

(2009). Retrieved from
http://www.gmanetwork.com/news/n
ews/nation/171158/kasaysayan-
ngwikang-filipino/story/
https://prezi.com/iyie8j6of6ze/filipinolo
hiya/
https://www.slideshare.net/MjAspa/m
ga-tungkulin-ng-wika
https://www.slideshare.net/avigailgabal
eomaximo/diskurso-sa-filipino
https://prezi.com/ogswlzz8lrh2/konteks
to-ng-diskurso/
Filipinolohiya: Kalagayan ngPangkultura,
Halagahan 3RD VIDEO https://www.slideshare.net/RichelleSer
4-5 batay sa Sitwasyong Napaghahambing ang CONFERENCING ano/kasaysayan-ng-wikang-pambansa-

Pangwika at Panlipunan kalagayan ng halagahan 81940212
Synchronous
a. sa Pilipinas ng Filipinolohiya batay sa Mode of Learning https://www.slideshare.net/RichelleSer
b. ibang bansa sitwasyong Pangkultura, ano/kasaysayan-ng-wikang-pambansa-
Lektura
Pangwika at Panlipunan sa 81940212
Malayang
Pilipinas at sa ibang bansa talakayan https://www.slideserve.com/devaki/kas
aysayan-at-pag-unlad-ng-wikang-filipino
https://www.slideshare.net/hayunnisa_
lic/pagbabago-sa-panahon-ng-
mgaamerikano-1
https://www.coursehero.com/file/3228
0001/60720647-4-Pilipinolohiya-Covarat-
Salazardoc/
https://www.slideshare.net/WendellTar
aya/kasaysayan-at-pagunlad-ng-
wikangpambansa
https://www.slideshare.net/shanialover
es/ekonomiks-kalagayan-ng-
ekonomiyang-pilipinas-sa-ibatibang-
panahon
Pambansang 4TH VIDEO
6-9 Filipinolohiya at/sa CONFERENCING https://www.slideshare.net/aidacomi 1st Quiz

a11/sektor-ng-agrikultura-58794248
Kaunlaran Komprehensibong Synchronous
nailalahad ang Mode of Learning
a. Kasaysayan ng Industriya sa/ngat kasaysayan ng industriya Lektura https://www.slideshare.net/sirarnelP
Bansa sa bansa. Malayang Hhistory/aralin-21-sektor-
b. Kalagayan ng talakayan ngagrikultura
Pambansang
Kritikal na pag-aanalisa sa https://www.slideshare.net/cristinejoy
Industriya sa Pilipinas at sa ibang
kalagayan ng obando/ap-aralin-2-sektor-
Bansa
pambansang industriya sa ngagrikultura-fourth-quarter
• Agrikultura at Pagsasaka
Pilipinas https://www.slideshare.net/dionesioa
• Pagkain at Kalusugan
• Langis at Enerhiya ble/modyul-12-sektor-ng-
• Pagmimina Napag-uugnay ang agrikultutaindustriya-at-pangangalak

• Transportasyon https://www.coursehero.com/u/file/51
Gampanin ng
Komunikasyon 592331/GROUP1-UGNAYAN-
Filipinolohiya sa mga
• Pabahay at Imprastraktura NGFILIPINOLOHIYA-AT-
industriya ng Pilipinas
• Turismo INDUSTRIYASA-
• Pananalapi PILIPINASpptx/#question
• Edukasyon Natutukoy ang iba’t ibang
https://pt2.slideshare.net/melprosper
antas ng wika
• Teknolohiya atbp. omanalo/pagsamba-ng-
c. Ugnayan ng Filipinolohiya at mgasinaunang-pilipino
mga industriya sa Pilipinas
https://www.slideshare.net/thaddeus
soria/kahulugan-at-kahalagahan-
d. Antas ng Wika ngwika
https://www.slideshare.net/jessicavd
uque/antas-ng-wika-28063693
https://www.slideshare.net/reignange
lagenz/kasaysayan-ng-wikangfilipino-
109400600
5th VIDEO
10-11 Introduksyon sa Industriyal na Natutukoy ang katangian CONFERENCING https://www.coursehero.com/file/549

at mga bahagi ng
Pananaliksik (critical research paper) Synchronous 89651/Sulating-Pananaliksikdocx/
artikulong pananaliksik
pananaliksik Kritika sa industriya(critical
Mode of Learning https://www.slideshare.net/allanortiz/
paper on industry)
Lektura pananaliksik-unang-hakbang-
Malayang 54345434
talakayan https://www.coursehero.com/file/918
62239/Kahulugan-at-Layunin-
ngPananaliksikdocx/
https://www.slideshare.net/rubymica
h14/mga-bahagi-ng-pananaliksik
https://www.slideshare.net/JanCrisid
esCorrado/pananaliksik
https://slideplayer.com/slide/1458422
8/
38171/pagbasa-2pptx/
https://www.slideshare.net/JuniorPan
opio/pananaliksik-2
https://www.scribd.com/uploaddocument?archive_doc=394235291
Pananaliksik at Pag-aaral sa napiling 6th and 7th VIDEO
12- industriya Napaghuhusay ang CONFERENCING https://www.coursehero.com/file/549 89651/Sulating- 2nd Quiz

16 a. Interaksiyon/Partisipasyon/Imersyo kasanayan sa Synchronous Pananaliksikdocx/ https://www.slideshare.net/allanortiz/
n/ Dokumentasyon sa aktuwal na pangangalap ng Mode of Learning pananaliksik-unang-hakbang-
industriya datos batay sa 54345434
Lektura
b. Pagbuo, Pagsusulat at Pagrerebisa interaksyon sa
Malayang https://www.coursehero.com/file/918
ng Artikulong Pananaliksik industriyang talakayan 62239/Kahulugan-at-Layunin-ngPananaliksikdocx/
c. Pagsasa-ayos ng Pinal na Papel kinapapalooban.
https://www.slideshare.net/rubymica h14/mga-bahagi-ng-
pananaliksik https://www.slideshare.net/JanCrisid
Masusing
esCorrado/pananaliksik
nakapaghahanda ng
artikulong https://slideplayer.com/slide/1458422
pananaliksik sa
8/
pamamagitan ng
pagsulat at https://www.coursehero.com/file/563
pagrebisa.
https://www.slideshare.net/JuniorPan opio/pananaliksik-2
Correspondence https://www.coursehero.com/file/549 89651/Sulating-
17- Nakapag-oorganisa Mode of Learning Pananaliksikdocx/ https://www.slideshare.net/allanortiz/ Final Assessment/Output

18 ng kolokyum/forum Asynchronous pananaliksik-unang-hakbang-
Presentasyon ng mga
Pananaliksik para sa presentasyon Discussion 54345434
ng isinagawang through https://www.coursehero.com/file/918
artikulong messenger and 62239/Kahulugan-at-Layunin-ngPananaliksikdocx/
pananaliksik canvas
https://www.slideshare.net/rubymica h14/mga-bahagi-ng-
pananaliksik https://www.slideshare.net/JanCrisid
Nakapagbabahagi ng esCorrado/pananaliksik
isinagawang
artikulong https://slideplayer.com/slide/1458422
pananaliksik hinggil 8/
sa industriyang napili.
https://www.slideshare.net/JuniorPan opio/pananaliksik-2
PARAAN NG PAGMAMARKA
Class Standing
• Quizzes 70
Kahingiang Papel 30
Kabuuan 100
INIHANDA NI: BINIGYANG PANSIN NI:
MICALYNE R. AMURAO JENNY Q. ESTINGOR

Guro, PUP Cabiao Campus Pangalawang Pangulo para sa Ugnayang Akademiko, PUP Cabiao Campus
PINAGTIBAY NI:
FERNANDO F. ESTINGOR
Direhe, PUP Cabiao Campus
UNANG KABANATA
Filipinolohiya: Kahulugan at Kalikasan ng Kamalayang Bayan
Mga Layunin
1. Natutukoy ang kahulugan ng Filipinolohiya.
2. Natutukoy ang maikling kasaysayan ng wikang Filipino.
3. Naipapaliwanag ang kaugnayan ng wikang Filipino sa ating Kultura.
FILIPINOLOHIYA AT PAMBANSANG KAUNLARAN
ARALIN 1: Kahulugan ng Filipinolohiya
• Ang Filipinolohiya ay binubuo ng dalawang salita, “Filipino" at "Lohiya " (logos) na ang ibig
sabihin ay pag-aaral ng wikang Filipino.
Kaugnayan ng Filipino sa Kultura
- itinuturing na anak ng kultura ang wika o lenguwaheng ginagamit.

- Nagbibigay diwa at saloobin sa isang kultura. - Nag-uugnay sa mga
tao
• Prospero Covar – ‘Ama ng Filipinolohiya”
- Isa sa tatlong namumuno ng “Indigenization Movements”
• Ang Filipinolohiya ay isang sistematikong pag-aaral upang palitawin ang pagka-Pilipino sa iba’t
ibang larangan.
- Pilipinong Kaisipan
- Pilipinong Kultura
- Pilipinong Lipunan
• Ang kaisipan, kultura, at lipunan ay nag-ugat sa mga karanasan ng mga katutubong Filipino –
ito ang mga basihan ng homonisasyon o pagkatao. Maaaring ang mga ito ay hawig sa iba pang
lahi, ngunit ang Pilipino, bilang isang pang-uri ng iba’t ibang sangkap ay may sariling hekusyon,
estetika, at kaayusan.
– ang mga ito ang nagging pananda ng pagiging makabansa at isang lahi.
Ang relihiyon, wika, at sambahayana ay ilan lamang sa halimbawa ng bawat larangan na

meron ang mga Pilipino.
Ang mga Kastila at Amerikano ay may ambag sa akademikong disiplina sa Pilipinas. Ito ang
dahilan kung bakit may roong maayos at magandang edukasyon sa bansa. Subalit, kabalikat
nito, naging isip-kolonyal ang mga Filipino kung saan ang takbo ng pag-iisip ng bawat isa ay
mala kanluranin samantalang taga silangan sila.
Pinalaganap nila ang unibersalismo kung saan ang ethnic, parochial, at provincial ng
bansa ay unti-unti ng nawawala o napapalitan. Subalit, kailangan din ng Pilipinolohiya ang
akademikong disiplina upang mapalaya ang Pilipinong kaisipan, kultura, at lipunan at hindi ang
kabaliktaran nito.
Ang teorya sa Pilipinolohiya ay nagbabalangkas ng mga datos upang magbigay

liwanag sa pag-unawa ng tatlong larangan. Samakatuwid, pawang datos ang nagdidikta ng
metodo sa pag-aaral nito
• Ang dating Philippine Studies ay walang pantayong pananaw dahil ito ay nakatuon sa mga
banyaga o sa mga naturingang Pilipino na nanaliksik ayon din sa pananaw ng mga banyaga.
• Nag-ugat ang mga pananaw ng mga Pilipino sa mga katutubong kamulatan at kamalayan
upang mabuo ang makabansang kabihasnan at hindi laman upang pag-aralan ang mga
nangyari sa mga Pilipino at Pilipinas.
Kalikasan, Kasaysayan at Kamalayang Bayan
•Isang arkipelago ang Pilipinas kung kaya nagkaroon ng maraming katutubong wika.
•1935 Konstitusyon
- Nabanggit ang pagkakaroon ng wikang pambansa.
- Nakasaad sa Artikulo 14 Seksyon 3 na "Ang Kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa
pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang pambansa na batay sa isa sa mga umiiral na
katutubong wika.
• Nobyembre 13, 1936- Itinatag ni Pangulong Manuel Quezon ang SURIAN NG WIKANG
PAMBANSA.
Ama ng Wikang Pambansa
MANUEL L. QUEZON
- Tungkulin ng Surian ba nagsagawa ng pananaliksik, gabay at alituntunin na magiging batayan
sa pagpili ng wikang pambansa.
- Jaime de Veyra, tagapangulo ng komite na nagsagawa ng pag-aaral at napili ang Tagalog

bilang batayan ng Wikang Pambansa.
1937- Inilabas ni Pangulong Quezon ang Kautusang Tagapagpaganap Blg 134 na nag-aatas na
Tagalog ang batayan sa pagpili ng wikabg pambansa.
•1940- Kautusang Tagapagpaganap Blg 203 na nagpapahintulot sa pagpapalimbag ng
Talatinugang Tagalog-Ingles at Balarila.
- Nagsimula ang pagtuturo ng wikang pambansa sa lahat ng paaralan sa buong bansa.
•1959- Kagawaran ng Edukasyon Kalihim Jose Romero ng Kautusang Blg 7 na Pilipino ang
opisyal na tawag sa Wikang Pambansa.
•1973- Ayon sa Saligang Batas, itinakda ang panibagong tawag sa wikang pambansa ay
Filipino.
Filipinolohiya at Kultura
Ano ang wikang Filipno?
Filipino
- ang pambansang wika at isa sa mga opisyal na wika sa bansang Pilipinas;

(Ang Ingles ang isa pa—ayon sa Saligang Batas ng 1987 ang wikang ginagamit ng mga
Pilipino) - Isa itong pamantayang bersiyon ng wikang Tagalog.
- pambansang linggwa franka, wikang 3emester, wika sa opisyal na komunikasyon at opisyal na
wikang panturo. Ano ang kultura?
Kultura
- ang pagsalin-salin na kaugalian, tradisyon, paniniwala, sining at pamumuhay ng mga tao sa
isang lugar.
Kaugnayan ng Filipino sa Kultura
- itinuturing na anak ng kultura ang wika o lenguwaheng ginagamit.
- Nagbibigay diwa at saloobin sa isang kultura.
- Nag-uugnay sa mga tao
- Ang wika ay nalilinang dahil sa kultura.
- Ang wika ay ang susi sa tagumpay ng pag-usbong ng isang lahi sa paglikha at pagpapanatili
ng kultura
Maikling Kasaysayan
• Pebrero 28, 2001- iniharap ni prop. Gandhi cardenas ( dating tagapangulo ng
kagawaran ng Filipinolohiya)sa tulong ni Prop. Bayani Abadilla ang filipinolohiya bilang
programang pang-akademiko sa PUP university curriculum evaluation committee
• Taong-aralan 2001-2002 ( unang 4emester) binuksan ang programang ab filipinolohiya
bilang programang pang-akademiko at tumanggap na ng mga mag-aaral
• Sa taon ding ito pinalitan ang kagarawan ng Filipino ng katawagang kagawaran ng
filipinolohiya.
Kahulugan
• ( mula kay Prof Cardenas)
➢ disiplina ng karunungan na nakasalig sa makaagham na pag-aaral sa pinagmulan,
kalikasan, at ugnayan ng wika, panitikan, kultura, lipunan, kasaysayan, komunikasyon at
iba pang batis ng karunungang Pilipino. Nililinang din nito ang mga karunungang ambag
ng mga Pilipino sa daigdig ng mga karunungan
➢ Nakatuon sa pagkakadalubhasa sa pagtuturo at pagkatuto ng wikang filipino, gayundin

sa holistikong pag-uugnay nito sa ibang batis ng karunungan pilipino na bumubukal sa
panitikan, kultura, kasaysayan, antropolohiya, agham, sikolohiya at iba pang disiplina na
nangangahulugan ng pagtataglay nito ng interdisiplinaryong paraan ng pag-aaral
( Dalubwika, p.5, 2001)
Ab Filipino-lohiya (Bilang programang pang-akademiko)

• Tumutugon sa :
• Pagpapataas ng pagkilala at pagpap[ahalaga sa pagka-Pilipino
• Pakikisangkot sa pagtatatag ng isang lipunang makabansa, malaya, maunlad
makatao at maka-diyos ( sa panahon ng sibilisasyong cyberspace)
• Pagkakamit sa karunungan sa dalawang wika Filipino at Ingles
• ( mula sa ABF Kurikulun TA 2001-02)
Mula kay apigo (bunga ng pagtatangkang Dumugtong sa pagpalalim ng fililpinolohiya)

• Kahuluga
❖ Agham na nakatuon sa pag-aaral ng pilipinong kalinangan at karanasan na
kinapapalooban ng Pilipinong pag-iisip, pilipinong kultura at pilipinong lipunan
tungo sa pagbuo ng karunungan at kabihasnan na mula tungo at para sa Pilipino
❖ Bilang disiplina at larangan ay nagsiislbing kasangkapan, tagapagtago o imbakan
at daluyan nito ang wikang Filipino na maituturing na siyang pinakanukleyo nito
❖ Pag-aaral sa Filipino na tao at Filipino na (mga wika) at sa ugnayan ng
dalawang ito na tinatawag na lipunang Pilipino na kinapapalooban ng kultura,
pulitika at ekonomiyang Pilipino sa pamamgitan ng marami at iba-ibang larangan
o displina hal, agham at sining.
Ano ang wikang Filipino?

• Wikang Filipino
❑ ayon sa konstitusyon 1987 ng pilipinas, artikulo 14 seksyon 6:
▪ Opisyal na wika at pambansang wika ng Pilipinas
▪ Ay batay sa lahat ng mga wikang umiiral sa pilipinas at sa iba pang mga wika ❑
Ayon kay Ernesto constantino
▪ Natural
▪ Buhay
▪ Dinamiko
▪ Egalitaryan
▪ Demokratiko
▪ Yunipaying
▪ De hure at de fakto
\
P/FILIPINOLOHIYA ayon kay ni Covar, ito ay “sistematikong pag-aaral ng Pilipinong

kaisipan, Pilipinong kultura, at Pilipinong lipunan upang palitawin ang pagkaPilipino.” Lahat ng
tao ay may kaisipan, kultura, at lipunan: mga ugat na basihan ng pagkatao. Ang laman ng 3
malalaking antas ng karunungan ng Pilipinolohiya ay bunga ng Pilipinong pag-iisip at
karanasan.
Sa kabuuan, pinag-aaralan ang kaisipan, kultura, at lipunan upang palitawin ang pagka
F/Pilipino ng bawat larangan. Hinabi at nililok ng mga F/Pilipino ang lahat ng larangang
nabanggit dahil bunga ang kaisipan, kultura, at lipunan ng karanasang F/Pilipino. Gayundin sa
wika sapagkat ang wika ay karanasan. Ibig sabihin tayong mga Pilipino ang gumagawa sa mga
ito at ito ang pananda n gating pagkabansa at lahi.
• Larangan ng kaisipan
Tao ay isang banga. Ito may labas, loob, at lalim. Binubuo ng katawang lupa at kaluluwa.
Kapag namatay ang tao, katawang lupa ay nagiging alabok; kaluluwa ay yumayao at
pumapanaw. Sa Pilipino, tanda ng pagkamatay ay paghihiwalay ng kaluluwa sa katawan; sa
Amerikano, ang ”brain dead” ay tanda ng pagkamatay.
• Larangan ng kultura e.g., Wika
Imbentaryo ng mga tunog ng isang wika ay ayon sa tambalan ng mga tunog. Halimbawa,
kung may P malamang may B may T malamang may D may K malamang may G
iba’t ibang kalidad ang bawat tunog (Tag-Vis)
• Larangan ng lipunan e.g., Sambahayan
Figura 1. Konsepto ng istruktura ng Pilipinong sambahayan ay extended family
P/FILIPINOLOHIYA
*Ayon kay Covar Ito ay “sistematikong pag-aaral ng Pilipinong kaisipan, Pilipinong

kultura, at Pilipinong lipunan upang palitawin ang pagkaPilipino.”
*Ayon kay Salazar Ito ay ang ”pag-aaral ng Kapilipinuhan, pagkaPilipino at mga anyo’t
paraan ng pagpapakaPilipino.”
Mga larangan ng P/Filipinolohiya
Para kay Covar – Wika, sikolohiya, pilosopiya, relihiyon, musika, pagguhit, eskultura,
sayaw, arkitektura, drama, panitikan, at pelikula.
Para kay Salazar – Maaaring isama ang larangan ng agham, teknolohiya, politika,
komersyo, pamamahala, ekonomiya at iba pa basta ito ay may kinalaman sa mga Pilipino,
pagkaPilipino at mga anyo’t paraan ng pagpapakaPilipino.
ARALIN 2: Wikang Filipino At/Ay Diskursong Mamamayan

WIKANG FILIPINO
✓ Wika ang pangunahing instrumento sa komunikasyon.
✓ Ito ang midyum na kung saan mas marami ang nagkakaunawaan at nagkakaroon ng
mas makabuluhan at makahulugang diskurso.
Tungkulin ng Wika
▪ Interaksyonal – nakapagpapanatili, nakapagpapatatag ng relasyong sosyal.
▪ Instrumental – tumutugon sa mga pangangailangan.
▪ Regulatory – kumokontrol, gumagabay sa kilos/ asal ng iba.
▪ Personal – nakapagpapahayag ng sariling damdamin o opinyon.
▪ Imajinativ – nakapagpapahayag ng imahinasyon sa malikhaing paraan.
▪ Heuristik – naghahanap ng informasyon/datos.
▪ Informativ – nagbibigay ng imformasyon/datos.
DISKURSO
✓ Ang diskurso ay pasalita o pasulat na pahayag na mauuri batay sa piniling mga salita at
estruktura ng mga pangungusap at ang mga paraan ng paggamit nito sa pagpapahayag
ng impormasyon, tema o paksa, estilo at balangkas ng kaalamang ibinabahagi at
inaasahang interpretasyon ng mambabasa.
✓ Nagmula ito sa Middle English na “discours”, na mula sa Medieval at Late Latin na
“discursus”.
✓ Ito ay nangangahulugang “argumento” at “kumbersasyon”.
✓ Tumutukoy din ito sa kakayahan sa pagsasaayos ng kaisipan, pamamaraan o ang
pagiging makatuwiran ng isang tao.
Dalawang taong nagbigay kahulugan sa Diskurso

1. Noah Webster (1974)
✓ Ayon kay Webster, ang Diskurso ay tumutukoy sa berbal na komunikasyon tulad ng
kumbersayon.
✓ Maaari rin itong isang pormal at sistematikong eksaminasyon ng isang paksa, pasalita
man o pasulat tulad ng halimbawa ng disertasyon.
2. Leo James English (2007)
✓ Ayon kay Leo James English, ang kahulugan ng diskurso ay may kinalaman sa
pagsasalita at pagtatalumpati.
✓ Ang diskurso ay isang pagbibigay ng pagtatalakay sa iba’t ibang paksa, pasulat man o
pasalita.
Kumbersasyon
Ay isang klase ng pag-uusap o komunikasyon na kadalasang nauuwi sa walang saysay
na usapan.
Pasalita at pasulat na diskurso
1. Pasalitang Diskurso
- binubuo ito ng mga makahulugang tunog na isinasaayos sa tamang
organisasyon upang makabuo ng mga makahulugang salita.
- Sistema ng mga tunog at sistema ng mga salita.
- Karaniwang magkaharap ang mga participant kung kaya’t bukod sa
kahalagahan ng mga salitang sinasambit, pinagtutuunan din ng bawat kasapi ang ibang
sangkap ng komunikasyon
MGA DISKURSONG PASALITA

1. Usapan o kumbersasyon
2. Usapan sa telepono
3. Interbyu
4. Pangkatang diskusyon
5. Talumpati
6. Debate
7. Balagtasan
2. Pasulat na Diskurso
- nangyayari ito sa pamamagitan ng mga simbolo gaya ng letra, bilang at
mga larawang nagdadala ng mensahe sa tatanggap nito.
- maaaring maganap ang pagrerebisa at matamang paghahanda ng
isusulat na mensahe
- Higit na pag-iingat ang isinasagawa ng isang manunulat. Sa sandaling
ang mensaheng nakapaloob sa isang sinulat na diskurso ay nakarating sa tatanggap at
ito’y kanyang nabasa, hindi na maaaring baguhin ng manunulat ang kanyang sinulat.
Pagkakaiba ng Pasalita at pasulat

1. Kasaysayan
2. Sa paraan ng paghahatid ng mensahe
3. Sa panahong ginugugol sa pag-aaral
4. Sa sitwasyon
Konteksto ng Diskurso
• Ang konteksto ng isang diskurso ay maaaring interpersonal, panggrupo,

pangorganisasyon, pangmasa, intercultural at pangkasarian.
1. Kontekstong Interpersonal - usapan ng magkaibigan

2. Kontekstong Panggrupo – pulong ng pamunuan ng isang samahang pangmag-aral.
3. Kontekstong Pang-organisasyon Memorandum ng pangulo ng isang kumpanya sa
lahat ng empleyado (o pagnagpopromote)
4. Kontekstong Pangmasa - Pagtatalumpating isang pulitiko sa harap ng mga botante.
5. Kontekstong Interkultural – pagpupulong ng mga pinuno ng mga bansang ASEAN 6.
Kontekstong Pangkasarian – usapan ng mag-asawa
APAT NA PARAAN NG PAGPAPAHAYAG O URI NG DISKURSO

1. Pasalaysay o Narativ
- may layuning magkuwento ng magkakaugnay na pangyayari; makukulay
na karanasan sa buhay.
2. Paglalarawan o deskriptiv
- naglalayong makabuo ng imahe o larawan sa isip ng mga mambababsa o tagapakinig;
pagpapahayag ng ating nakikita, naririnig at nadarama.
3. Paglalahad o Ekspositori
- tungkulin nito na humanap ng kalinawan at humawi sa ulap ng pag-aalinlangang.
- ginagamit sa pagsagot sa mga tanong na nangangailangan ng pagsasanay na
kasagutan; pagsulat ng mga ulat tungkol sa Agham at Kasaysayan; pagsusuri sa
maikling kuwento at mga nobela at pagpapaliwanag sa iba’t ibang aralin sa
paaralan
4. Pangangatwiran o Argumentativ
- may layuning manghikayat at magpaniwala sa pamamagitan ng makatuwirang pananalita.
GAWAIN
Panuto: Sagutan ang mga sumusunod na pahayag.
1. Ito ay isang klase ng pag-uusap o komunikasyon na kadalasang nauuwi sa walang
saysay na usapan.
2. Pormal o sistematikong eksaminasyon ng isang paksa pasalita man o pasulat.
3. Ito ay uri ng diskurso na nakatuon sa pagbibigay ng isang sapat at matibay na
pagpapaliwanag ng isang isyu o panig upang makahikayat o makaengganyo ng
mambabasa o tagapakinig.
4. Ayon kay __________, ang Diskurso ay tumutukoy sa berbal na komunikasyon tulad ng
kumbersayon.
5. Ayon kay __________, ang kahulugan ng diskurso ay may kinalaman sa pagsasalita at
pagtatalumpati.
6. Ito ay uri ng diskurso na kung saan isinasambit natin ang mga detalyeng kalakip ng
isang partikular na pangyayari upang maibahagi sa iba ang mga bagay na ating
nasaksihan.
7-9. Magbigay ng tatlong tungkulin ng wika.
10-11. Ibigay and dalawang anyo ng diskurso at ipaliwanag ito.
12-13. Dalawang tao na nagbigay ng kahulugan ng diskurso.
14-15. Magbigay ng dalawang uri ng diskurso.
16-20. Ipaliwanag ang dalawang anyo ng diskurso.
21-25. Ipaliwanag ang kaugnayan ng Filipino sa ating Kultura.
IKALAWANG KABANATA
ARALIN 1: FILIPINOLOHIYA: KALAGAYAN NG HALAGAHAN BATAY SA SITWASYONG
PANGKULTURA, PANGWIKA, AT PANLIPUNAN MGA
LAYUNIN
1. Natutukoy ang panahon kung saan maganda ang lagay ng ekonomiya ng bansang
Pilipinas?
2. Nakikilala ang mga pangulong Malaki ang naging ambag at impluwensya sa pag-
unlad ng ating bansa.
3. Naipapaliwanag ang mga kontribusyon sa ating wika ng mga bansang sumakop sa
Pilipinas.
SITWASYONG PANGWIKA
Mahigit sa 100 wika at 400 na dayalek ang matatagpuan sa Pilipinas. Ang mga pag-
aaral na ginagawa pa kaugnay ng wika ay nagpapakita ng pagkakatulad ng mga ito.
Gayunman, sa kabila ng mga pagkakahawig ng mga wika sa Pilipinas, malaki pa rin ang
problema dahil sa kolonyal na karanasan ng bansa kung saan ang isang banyagang wika ay
nagpupumilit na magdomina sa isang lipunang nadodominahan sa bilang ng mga hindi
nagsasalita ng wikang ito (P. Constantino, et. Al.).
Nahahati sa panahon ng (1) Kastila, (2) Amerikano, (3) Hapon, at (4) Republika
hanggang sa kasalukuyan.
1. Panahon ng Kastila
• Ang pananakop sa pamamagitan ng paghihiwa-hiwalay at pagbubukod-bukod sa mga
Pilipino ay isinasakatuparan ng mga prayle sa pamamagitan ng pag-aaral nila ng mga
wikang katutubo sa halip na ituro ang wikang Kastila.
• Ang dahilan ng mga prayle na hindi pagtuturo ng wikang Kastila sa mga Indio:
a) Gusto ng mga prayle na manatili sa kanila ang pamahalaan.
b) Dahil lumalakas ang kilusang liberal sa Espanya, nasuri ng mga prayle na higit na
makabubuti para sa kanila kung hindi matututo ng wikang Kastila ang mga Pilipino at
hindi makapagpapahayag sa pamahalaan.
c) Ang kaalaman sa wikang Kastila ay makahihikayat ng pag-aalsa sa panig ng
mamamayan sapagkat mauunawaan nila ang mga batas ng pamahalaan.
d) Malakas ang paniniwala ng mga prayle sa kanilang sariling lahi, na sila’y superyor.
• Ang Unang Hakbang Tungo sa Pagtataguyod ng Wikang Katutubo

a) Ngkaroon ng Kilusang Propaganda noong 1872 na siyang naging panimula ng
pagkapukaw pa ng iba upang maghimagsik. Sumilang ang Katipunan ni Bonifacio.
Ginamit ang wikangTagalog sa kanilang mga kautusan at pahayagan.
b) Ang unang kongkretong pagkilos ng mga Pilipino na ginawa noon at nang pagtibayin
ang Konstitusyon ng Biac-na-Bato noong 1899.
c) Sa pagkakatatag ng Unang Republika (Aguinaldo) nawala ang impluwensiya ni
Mabini sa pagpapatibay ng Tagalog bilang opisyal na wika sapagkat nasaad sa
Konstitusyon na ang paggamit ng wika ay opsyunal alinsunod sa batas. Masasabing
ang dahilan nito’y ang pamamayani ng mga ilustrado sa Asembleyang
Konstitusyunal. Pangkat ito nina Buencamino, at gayundin nais ni Aguinaldong
maakit ang mga di-Tagalog. Sa gayo’y naging biktima ng pulitika ang wika.
2. Panahon ng Amerikano
• Ayon kay Senador Morgan ng Alabama, ang Pilipinas ay mahalaga bilang base militar at
komersyal ng Amerika sa silangan. Inaasahan din nilang mangangailangan sa Pilipinas
ng mga kagamitang mabibili sa kanilang bansa sapagkat mababago na ang sistema ng
pamumuhay sa kanilang ipakikilalang edukasyon.
• Sa pagkakatatag ng pamahalaang sibil ng Pilipinas, ipinahayag ni Presidente McKinley

sa Komisyon ng Pilipinas sa pamumuno ni Hukom W. Howard Taft na bigyan ng
espesyal na atensyon ang pagtuturo ng Ingles sa Pilipinas bagamat sinabi niyang
“kailangang ipagkaloob ang edukasyon sa wika ng mga tao”. Naniniwala ang mga
mananakop na dapat ibigay ang libreng edukasyon sa kanilang wika sapagkat wala raw
karapat-dapat na wikang katutubo dahil “mga barbaro” ang mga iyon.
• Hindi naging madali ang pagtuturo ng Ingles. Hindi maiwasan ang paggamit ng wikang
bernakular sa kanilang pagpapaliwanag sa mga bata. Noon 1900 ang Superintendente
Heneral ng mga Paaralan ay nagbigay ng rekomendasyon sa Kalihim ng gobernador
Militar ng paggamit ng bernakular bilang pantulong na wikang panturo. Pinagtibay
naman ng Lupon ng Superyor na Tagapayo ang resolusyon sa pagpapalimbag ng mga
librong pamprimarya sa Ingles-Ilokano, Ingles-Tagalog, Ingles-Bisaya at Ingles-Bikol.
• Noong 1906 pinagtibay ni Dr. David Barrows (direktor ng Kawanihan ng Pagtuturo) ang
isang kurso sa wikang Tagalog para sa mga gurong Amerikano at Pilipino sa Philippine
Normal School sa panahon ng bakasyon ng mga mag-aaral.
• Nagbago na naman ang pamamalakad nang ang nahalili bilang Direktor ay si Frank
White dahil sa pagreresayn ni Barrows. Ipinahayag ni White na Ingles lamang ang
gagamiting wikang panturo at ipinagbabawal ang bernakular.
• Ganito ang nakalagay sa Service Manual ng Kawanihan ng Edukasyon:

a) Tanging Ingles ang dapat gamitin sa pag-aaral
b) Organisado at sentralisado ang sistema ng edukasyon (laging Amerikano ang
direktor ng Kawanihan)
c) Sapilitan ang pagtuturo ng Ingles. Itinuro ang kasaysayan ng Amerika, ang
literaturang Ingles at Amerikano, ang mga ideyal at kaugaliang Ingles at Amerikano,
istruktura ng gobyerno at iba pa. Una pinasaulo ang Star Spangled Banner kaysa
Land of the Morning.
• Ang naging resulta: ang pagwawalang-bahala ng mga nakapag-aral sa anumang bagay
na Pilipino at pagyakap at pagmamalaki sa anumang bagay na Amerikano.
• Ang padalus-dalos na desisyong Amerikano at ang kanilang pagsisikhay na

mapalaganap ang Ingles bilang wikang komon ay sinalungat at tinutulan ng mga Pilipino
at maging mga Amerikano. Ayon kay Davi Doherty “hindi mangyayaring maging wika ng
buhay-tahanan at lansangan ang wikang ito. Kaya iminungkahi niyang bumuo ng
pambansang wika sa pamamagitan ng pagsasama-sama ng pitong bernakular na wika.
• Mga Isinagawa ng Kawanihan ng Pambayang Pagtuturo:

a) Paghahanap ng mga titser na Amerikano lamang
b) Pagsasanay ng mga Pilipino na maaaring magturo ng Ingles
c) Pagbibigay ng malaking emphasis sa asignaturang Ingles
d) Pagbabawal ng paggamit ng bernakular sa loob ng paaralan
e) Pagsasalin ng mga teksbuk sa wikang ito
f) Paglalathala ng mga magasing lokal para magamit sa mga paaralan
g) Pag-alis at pagbabawal ng wikang Kastila sa paaralan
h) Hindi nag-iisa ang Kawanihan ng Pambayang Pagtuturo sa popularisasyon at
pagtataguyod ng wikang Ingles bilang wikang komon ng Pilipinas. Sa likod nito’y
laging nakalaan ang lehislatura at ang iba’t ibang departamento at ahensya ng
pamahalaan. Ayon kay Kongresman Manuel Gallego “Upang matupad ang layunin
ng pamahalaan, na isulong ang patakarang Ingles, sa pamamagitan ng iba’t ibang
probisyon, pinagtibay ito ng Komisyon ng Pilipinas at Lehislatura ng Pilipinas bilang
opisyal na wika ng Departamento ng Katarungan ng pamahalaan mula sa Hukuman,
sa Korte ng Tagapamayapa, sa Kataas-taasang Hukuman, at sa mga Korte sa buong
kapuluan.
i) Hindi nag-iisa ang Kawanihan ng Pambayang Pagtuturo sa popularisasyon at
pagtataguyod ng wikang Ingles bilang wikang komon ng Pilipinas. Sa likod nito’y
laging nakalaan ang lehislatura at ang iba’t ibang departamento at ahensya ng
pamahalaan. Ayon kay Kongresman Manuel Gallego “Upang matupad ang layunin
ng pamahalaan, na isulong ang patakarang Ingles, sa pamamagitan ng iba’t ibang
probisyon, pinagtibay ito ng Komisyon ng Pilipinas at Lehislatura ng Pilipinas bilang
opisyal na wika ng Departamento ng Katarungan ng pamahalaan mula sa Hukuman,
sa Korte ng Tagapamayapa, sa Kataas-taasang Hukuman, at sa mga Korte sa buong
kapuluan.
3. Panahon ng Hapon
• 24 Hulyo 1942, pinalabas ang Ordinasa Militar Blg. 13 na nagsasaad na ang Niponggo
at Tagalog ang siyang opisyal na wika, pinapayagan lamang ang paggamit ng Ingles
bilang pansamantalang wika.
• Nagkaroon ng Kapisanan ang Paglilingkod sa Bagong Pilpinas (KALIBAPI). Layunin nito
ang pagpapabuti ng edukasyon, pagpapalakas at pagpapaunlad ng pangkabuhayan sa
Pilipinas sa pamamatnubay ng Emperyong Hapones. Si Benigno Aquino Sr ang direktor
nito. Pangunahing proyekto nito ang pagpapalaganap ng wikang Pilipino sa tulong ng
Surian ng Wikang Pambansa.
4. Panahon ng Republika hanggang Kasalukuyan

• Ang Pilipino sa halip na gamitin agad ay pinagdudahan pa. Eksperimento muna ang
paggamit ng bernakular sa lalawigan ng Iloilo noong 1948 hanggang 1954 at muli noong
1967-68 sa Iloilo at Rizal.
• Ang mga klase sa Tagalog ay naging labis na gramatikal at di nakaakit at nakahikayat sa
mga estudyante sa wikang pambansa.
• Sa Konstitusyon ng 1987, pinagtibay na ang Wikang Filipino bilang wikang pambansa.
Ito’y batay hindi lamang sa Tagalog kundi sa lahat ng wika sa Kastila at Ingles. Sa mas
tiyak, ito ang tinatawag ngayon na pambansang linggwa frangka na wikang ginagamit ng
mga Pilipino sa pakikipag-usap sa isa’t isa sa kabila ng kanilang iba’t ibang wikang
sinasalita.
• Sa kabila ng pagbabago sa basehan ng wikang pambansa, hindi pa rin natatapos ang
paggigiit pa rin ng ilang sektor na Tagalog pa rin itong Filipino. Isa pa ring problema ng
wikang pambansa na di pa nalulutas ay ang pagpapagamit dito bilang midyum ng
pagtuturo. Sa kasalukuyan, ang inaadap ng gobyerno ay bilinggwal na Patakaran sa
Edukasyon na pinagtibay noong 1973 at ipinairal noong 1974 hanggang sa kasalukuyan.
ARALIN 2: KASAYSAYANG PANG-EKONOMIYA NG PILIPINAS
Bago Dumating ang mga Kastila
Bago dumating ang mga Kastila, masasabi na may sariling sistemang pampulitika at
pang-ekonomiya ang ating bansa.Dahil ang Pilipinas ay napaliligiran ng karagatan, ang mga
sinaunang Pilipino ay naninirahan sa tabi ng dagat. Karamihan sa ating mga ninuno ay umaasa
sa ating mga likas na yaman upang matugunan ang pangunahing pangangailangan ng tao.
Dahil kakaunti pa lamang ang tao masasabi na wala pang gaanong kompetisyon. Ang
sistemang pangekonomiya sa panahon na ito ay ang barter na kung saan hindi gumagamit ng
salaping pangbayad ng produkto bagkus ay pagpapalitan ng produkto. Ang bansang Tsina ang
kapalitan ng ating mga ninuno sa pamilihan. Dala ng mga Tsino ang porselana, banga, at seda
kapalit ng produktong katutubo tulad ng pagkain at kagamitan.
Panahon ng Kastila
Sa pagdating ng mga Kastila, ipinakilala nila ang bagong sistema ng pamilihan. Nagmula
sa simpleng sistema ng pagpapalitan ng kalakalan hanggang sa napalitan ito ng bagong
sistemang ipinakilala ng mga Kastila sa ating mga ninuno noong 1521. Dahil sa patuloy na
paglaki ng populasyon at pagdami ng pangangailangan ng tao at naging komplikado ang
sistemang barter, ang pamahalaang kolonyal ay nagpakalat sa paggamit ng tansong barya na
tinatawag na barilang Espanyol. Sila ang nagturo sa atin ng paggamit ng iba't ibang uri ng
sinaunang teknolohiya sa pagtatanim tulad ng araro, suyod, at kawit. Sa kanilang pagdating,
bumuo sila ng sistema ng pagtatanim at nagmistulang amo ng mga katutubo ang mga Kastila
kaya lumaki ang pangangailangan dahil sa buwis na ipinapataw sa mga katutubong Pilipino.
Napilitan silang magtanim sapagka't hindi na sapat ang dating kinamulatan sa
paghahanapbuhay. Natutong gumawa ng produkto na sobra sa kanilang pangangailangan at
ang mga sobrang ito ang siyang nagsilbing pambayad nila sa lahat ng uri ng buwis na ipinataw
ng mga Kastila. Sa Simula, hindi kailangan ng pera sapagka't nagbabayad ang mga Pilipino ng
buwis sa gusto nilang halaga. Sa panahong ito, nakilala ang reales na ginagamit ng mga
Pilipino sa pagbabayad ng buwis sa halip na produkto, pero hindi nagbabayad ang mga
Pilipinong nagtatrabaho sa pamahalaan ng Kastila tulad ng cabeza de barangay. Dahil sa hindi
husto ang kaalaman at hindi nakapag-aral ang mga Filipino noong panahon ng Kastila,
nakaranas ng pag-aaubuso at diskriminasyon. Binigyang pabor ng mga Kastila ang mga tao na
nagbibigay sa kanila ng benepisyo tulad na lamang ng mga Tsino sapagka't mas malaki ang
buwis na kanilang binayaran. Nagkaroon din ng klasipikasyon sa estado ng tao noong panahon
ng Kastila.
Ang mga Pilipino ay tinawag na indio samantalang mestizo ang mga Pilipinong ang ama
ay Tsino at ang ina ay Pilipino. Kung may kabutihan na naidulot ang mga Kastila sa ekonomiya
ng Pilipinas, mayroon ding mga suliraning dulot ang sistemang ipinakilala ng mga Kastila.
Nagkaroon ng sistema kung saan ang isang pueblo ay kailangang maglaan ng ilang bahagi sa
kanilang produkto upang ipagbili sa pamahalaan. Pagkatapos ipunin ang mga nalikom na
produkto, dadalhin ang mga galyon sa Acapulco, Mexico. Nagsimula ang sistemang ito mula
ika16 siglo at tumagal ito hanggang 1815. Tanging ang mga Kastila at Tsino lamang ang
nakinabang sapagka't mula sa Tsina ang mga produktong dinadala sa Acapulco ng mga galyong
dumadaan sa Pilipinas. Hindi pinapayagang bumili basta basta ng produkto ang sinumang tao
kung walang reales comfras, tawag sa salaping pambayad sa binibiling produkto sa galyon.
Hiniling din ng pamahalaang Kastila na magbigay ng kontribusyon sa mga simbahan ang mga
katutubong Filipino tuwing may pista at mahahalagang okasyon na pinagdiriwang sa kanilang
nayon.
Inatasan ng pamahalaang Kastila na magtrabaho ang mga kalalakihan sa loob ng

apatnapung araw para sa pamahalaan ng walang bayad. Tinatawag itong poloy servicios o
forced labor. Nagkaroon ng pagbabago sa sistemang pang-ekonomiya at pangpulitikal noong
ranahon ng Kastila. Dumating mula Espanya ang mamumuno sa bansa na tinatawag na
GobernadorHeneral. Isa si Gob. Hen. Jose Basco Y Vargas na gumawa ng mga programa ukol
sa ekonomiya ng bansa. Sa panahon niya, umunlad ang agrikultura ng bansa at natuto ang mga
tao ng pagtatanim ng bulakat mga sangkap sa pagkain tulad ng paminta. Nagkaroon ng mga
plantasyon, binigyang-halaga ang paggamit ng kalabaw sa pagtatanim, lumaganap ang
monopolyo ng tabako, at lumago ang produkro nn nagmumula sa agrikultura. Dahil dito, nakilala
ang Pilipinas ng mga mangangalakal na Europeo at nabuksan ang malayang kalakalan sa
pagitan ng Ingles at Pilipino. Sa panahon na umunlad ang Pilipinas sa paggamit ng lupa,
kasabay naman nito ang pag-usbong ng sistemang enkomyenda. Sa pamamagitan ng kautusan
ng Hari ng Espanya na iparehistro ang mga lupa, sinamantala ng mga mayayamang Espanyol
ang halos lahat ng lupa. Dahil walang kaalaman ang mga katutubong Pilipino ukol dito, walang
nagawa kundi tanggapin ang kanilang kalagayan. Dito nagsimula ang pangangamkam ng lupa
at ang paglawak ng pagtatayo ng hacienda. Pamunuan ng mga Amerikano. Sa panunungkulan
ng mga Amerikano, umunlad ang pagtatanim ng abaka, tabako, asukal, palay, at iba pang
produkto. Umunlad ang pagsasaka at gumamit ng mga makabagong pamamaraan sa
pagratanim at dahil dito lumaki ang produksiyon na nagdulot ng pag-unlad sa pamumuhay ng
mga Pilipino. Sa pamamagitan ng mga patakarang panlabas na ipinatupad ng Amerika tulad ng
Payne Aidrich Act at Underwood Simmons Tariff Act, mabilis na umunlad ang industriya ng
Pilipinas.
Panahong Komonwelt
Noong 1934, sa pamamagitan ng Batas Tyding-McDutfie, binigyang-ganap ng Kongreso

ng Amerika ang kasarinlan ng Pilipinas. Pinagtibay ng Asemblea Nasyonal ang Commonwealth
Act No.2 o National Economic Council upang magsilbing tagapayo ng pamahalaan ukol sa mga
isyung pang-ekonomiya ng bansa. Sa panahon ding ito itinatag ang National Development
Company. Layunin nito na pangalagaan at pangasiwaan ang operasyon ng mga industriya ng
bigas. Naitatag din ang National Power Corporation upang niatugunan ang pangangailangan ng
bansa sa elektrisidad. Umusbong din ang pagmimina sa panahong ito. Nakilala ang Pilipinas sa
pagmimina ng ginto.
Panahon ng Hapones
Sa panahong dumating ang mga Hapones sa bansa, masasabi na labis na nakaranas

ng paghihirap ang mga Pilipino. Bumagsak ang ekonomiya ng Pilipinas dahil sa digmaan.
Nasira ang mga pananim, humina at tuluyang tumigil ang produksiyon sa pabrika at nagkaroon
ng kakapusan sa mga pangunahing pangangailangan ng tao tulad ng damit, pagkain, at tirahan.
Dahil sa matinding kahirapang naranasan ng mga tao nawalan sila ng pinagkakitaan, napilitan
na silang ipagbili ang kanilang pag-aari upang sila ay mabuhay at bumaba ang halaga ng
salaping Mickey Mouse Money na ipinalabas ng pamahalaang Hapon.
Panahon ng Republika
Pagkatapos ng ikalawang digmaang pandaigdig, idineklara naman ang kasarinlan ng Pilipinas

noong 1946. Isa sa mga pangunahing suliranin ng Pilipinas ay ang pagbabangon sa bumagsak
na ekonomiya ng bansa. Winasak ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig noong 1941-1945 ang
malalawak na lupain na pinagkukunan ng kabuhayan ng mga Pilipino. Upang makabangon at
makapagsimula ng bagong sistema, humingi si Pangulong Manuel Roxas ng tulong sa Estados
Unidos para simulan ang malawakang pagbabago sa ekonomiya ng bansa.
Sa administrayon ni Pangulong Roxas noong 1946-1948, ipinairal ang mga patakarang

pang-ekonomiya: (1) sistema sa tenent farming — sa sistemang ito, ang pitumpong porsiyento
ng ani ay mapupunta sa nagmamay-ari ng lupa at ang naiwang bahagi ay ilalaan para sa mga
magsasaka. Ginawa ito para mapalakas ang kapakanan ng magsasaka at mahihirap sa
kanyunan; (2) pagbibigay ng Parity Rights sa mga Amerikano — ito ay pagbibigay ng pantay na
karapatan sa mga Pilipino at Amerikano sa paglinang ng likas na kayamanan ng Pilipinas. Dahil
dito, maraming rnahalagang economic activities, gaya ng pagmimina, paggawa ng mga
beverage, at iba pa ay nanatiling nasa kontrol ng mga Amerikano. Itinatag din sa panahon ni
Roxas,ang Rehabilitation and Finance Corporation upang mamahala sa distribusyon ng mga
pautang at tulong na ipinagkaloob ng Estados Unidos sa rehabilitasyon ng ating bayan.
Si Elpidio Quirino (1948-1953) ang nagpatuloy naman ng patakarang pangkabuhayan

na naiwan ni Roxas. Ipinatupad niya - ang patakarang paghalili sa inangkat na produkto.
Naniniwala si Quirino na may kakayahan ang Pilipinas na magsarili upang tugunan ang
pangangailangan ng mga Pilipino. Ayon kay Quirino, kayang tugunan ng bansa ang lumalalang
depisit sa balanse ng mga pandaigdigang bayarin sa pamamagitan ng pagkontrol sa mga
inangkat na produkto. Nakilala din ang Import Control Law noong 1950 na nagbigay ng malawak
na kapangyarihan sa Bangko Sentral ng Pilipinas na higpitan ang ng dayuhang produkto sa
bansa.
Taong 1954-1957, nagkaroon ng malaking pagbabago sa Pilipinas sa ilalim ng

administrasyon ni Ramon Magsaysay, kinilalang "Idolo ng Masa." Ang mga sumusunod ay
ang pagbabagong pang-ekonomiya: (1) pagpapabuti sa kalagayan ng mga baryo, (2) Land
Reform Act — layunin nito na lutasin ang alitan sa pagitan ng magsasaka at ang may-ari ng
lupa; (3) National Resettlement and Rehabilitation Administration — layunin nito na bigyan ng
lupa ang walang lupa at paunlarin ang hangganan ng lupa; at (4) paunlarin ang kalidad ng ani
ng mga magsasaka.
Si Pangulong Carlos P. Garcia (1957-1961) ay nakilala sa patakarang

pangekonomiyang "Pilipino Muna" na humihikayat sa mga negosyanteng Filipino na pumasok
sa retail at dayuhang kalakalan. Layunin ng programang ito na maging malaya ang ekonomiya
ng Pilipinas sa kontrol ng mga dayuhang bansa tulad ng Estados Unidos. Binigyang-pansin din
niya ang industriya ng Pilipinas sa pamamagitan ng pagtataguyod ng Retail Nationalization
Trade Act na nagpapahintulot sa mga negosyante ng pabebenta ng tingi-tingi lamang.
Ipinatupad din niya ang Austerity Program sa layunin na matuto ang mga Pilipino na magtipid.
Si Pangulong Disdado Macapagal (1961-1965) ay nakilala sa kaniyang programa na

"Isang Bagong Panahon" sa ekonomiya. Tinawag na dekontrol ang patakarang pang-ekonomiya
ni Pang. Macapagal dahil sa pagkontrol ng inaangkat at salaping dayuhan na nagdulot ng
malaking depisit sa balanse ng pandaigdigang bayarin ng Pilipinas. Dahil dito, nagkaroon ng
pagbagal sa pag-unlad ng produktong inililuluwas. Sa kaniyang administrasyon, pinagtibay ng
Kongreso noong 1963 ang Batas Republika Big. 3844 o Agricultural Land Reform Code. Batas
na nag-aalis ng sistemang kasama sa pagbubungkal ng lupa.
Si Pangulong Ferdinand E. Marcos ang may pinakamahabang panununungkulan

bilang pangulo ng bansa. Umabot ng dalawampung taon ang kaniyang panununungkulan
(1966-1986). Sa administrasyon ni Pangulong Marcos napagtibay ang Atas ng Pangulo Blg. 27
na nagtatakda ng pag-aari sa pitong ektarya ngpalayan at maisan. Ang programang "Masagana
99" ang naglunsad ng bagong paraan sa pagsasaka at pag-unlad ng agrikultura. Pinagbuti din
niya ang proyektong turismo at pangkultura sa Pilipinas. Sa panahon din niya napagbuti ang
pagpapagawa ng mga kalsada, tulay, at proyektong imprastraktura. Ngunit sa panahon din niya
lumaki ang pagkakautang ng malaking halaga ang ating bansa na umabot sa $25 bilyon noong
1984 at lumaganap ang katiwalian at ang pagkontrol ng mga malalapit na kamag-anak at
kaibigan ni Marcos sa iba't ibang produkto at serbisyo at mga korporasyong pag-aari ng
pamahalaan. Kasabay ng pagbagsak ng pamahalaan ni Marcos ang hindi paglaki ng
pambansang kita ng Pilipinas at pagkaranas natin ng krisis pang-ekonomiya.
Nanumbalik ang demokrasya sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong

Corazon C. Aquino (1986-1992). Ang mga patakarang pang-ekonomiya na naganap sa ilalim
ng administrasyon ni Pang. Aquino ay ang pagsasapribado ng korporasyong dating pagmamay-
ari ng pamahalaan, pagtatayo ng Presidential Commission on Good Government na kung saan
layunin na makuha ang mga ninakaw na yaman ng bayan. Ipinasa din ang Comprehensive
Agrarian Reform Law, at ang Local Government Code. Nanumbalik ang institusyong
pangdemokrasya at malayang kalakalan ang pakikisangkot ng pamahalaan sa pandaigdigang
kalakalan. Ngunit dahil sa maraming pagtatangka na pabagsakin ang pamahalaan ni Pang.
Aquino, naging mahina pa rin ang ekonomiya ng bansa.
Sa ilalim ni Pangulong Fidel V. Ramos (1992-1998) nagkaroon ng pagbabago sa

ekonomiya ng bansa. Sa pamumuno ni Pang. Ramos nagkaroon ng aktibong paggalaw ng
ekonomiya ng Pilipinas. Naipatupad ang patakarang nagtanggal sa mga monopolyo sa
telekomunikasyon, pananalapi, at iba pang sector ng pamahalaan. Binigyang-pansin ng
pamahalaan ang pagtatamo ng katayuan ng bansa na maging Newly Industrialized Country
(NIC). Pinagbuti ang pakikipagkalakalan sa labas ng bansa at rag-anyaya ng mga dayuhang
mamumuhunan. Naging sentro rin ng ating bansa ng pagpupulong ng mga lider ng mga
bansang nasa rehiyong Asia-Pacific. Ang Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) Summit
ang isa sa mga naging matagumpay na kumperensiyang idinaos dito sa bansa. Nagtipun-tipon
ang mga pinuno ng 18 bansang kaanib ng APEC upang magbalangkas ng mga hakbangin
tungo sa pagpapaunlad ng kalakalan sa rehiyon.
Si Joseph Estrada ang ika-13 pangulo ng Pilipinas. Inihalal ng mahihirap at isang

idolo ng pelikula. Nakilala ang administrasyong Estrada sa programang "Erap Para sa Mahirap."
Sa kaniyang State of the Nation Address na "A Challenge of Unity for the Filipino Nation" noong
July 1998, ipinahayag ni Pang. Estrada ang mga programa sa ilalim ng kaniyang
administrasyon. Ang mga sumusunod ay ang: (1) pagtatanggal ng pork barrel, (2)
pagpapalawak ng GNP ng 2-3%, (3) paggamit ng badyet ng pamahalaan ng tama at
pagpapatupad ng mga proyekto na makatutulong upang mapaunlad ang ipon ng bansa, (4)
pagtulong sa mga mamamayan mula sa kahirapan, (5) pagpapatupad ng Visiting Forces
Agreement. Sa ilalim ng kaniyang administrasyon ay nagkaroon ng pandaigdigang pagbulusok
at ang bansa ay nalugmok sa matinding kurapsiyon at katiwalian, pagsusugal, droga, at iba
pang krimen. Si Estrada ang kauna-unahang pangulong pinatalsik ng Kongreso, nilitis, at
humarap sa parusang kamatayan. Noong Enero 2001, pinatalsik siya ng People Power Two
Movement.
Si Gloria Macapagal-Arroyo ang ika-14 na presidente ng Pilipinas. Sa ilalim ng

kaniyang idministrasyon nakilala siya sa mga programa na (1) paghihikayat sa mga Pilipino na
magtrabaho sa ibang bansa, at nakilala din siya sa "OFW-Bagong mga Bayani," (2)
pagpapaunlad ng ekonomiya ng mga iba't ibang rehiyon lalo na ang mga probinsiya, (3)
pagdadala ng produktong probinsiya sa lungsod upang, mapataas ang GDP ng bansa. Sa ilalim
panunungkulan ni Pang. Arroyonaganap ang mga pandaigdigang pagpupulong ng mga bansa
sa Asya tulad ng ASEAN Summit sa Cebu. Nangako din si Pang. Macapagal-Arroyo na
tutulungan ang mahihirap, paunlarin ang ekonomiya, at lalabanan ang krimen.
GAWAIN
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan.
1. Maraming dayuhan ang sumakop sa ating bansa sa nagdaang panahon. Kung ikaw ang
tatanungin sa anong panahon mo masasabing maganda ang lagay ng ekonomiya ng
bansang Pilipinas?
2. Sa mga pangulong nabanggit, sino sa kanila ang masasabi mong may malaking
naiambag sa pag-unlad ng ekonomiya ng Pilipinas?
3. Ano-ano ang mga naging kontribusyon sa ating wika at kultura ng mga bansang
sumakop sa bansang Pilipinas?
IKATLONG KABANATA
Kalagayan ng Pambansang Industriya sa Pilipinas at sa ibang Bansa
Mga Layunin
1. Natutukoy ang bumubuo sa sector ng agricultura;
2. Naipaliliwanag ang bahaging ginagampanan ng sector na agricultura sa ekonomiya;
3. Nasusuri ang dahilan at epekto ng suliranin ng sector agricukltura;
4. Nailalarawan ang bumubuo sa sector ng industriya at pangangalakal;
5. Natatalakay ang bahaging ginagampan ng sektor industriya at pangangalakal; at
6. Naitataya ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sector industriya at pangangalakal.
Aralin 1: ANG SEKTOR NG AGRIKULTURA AT ANG BAHAGING GINAGAMPANAN NITO SA

PAGPAPAUNLAD NG EKONOMIYA
Isang pangunahing sector ng ekonomiya ang agrikultura. Ang sector agrikultura ay

binubuo ng espesyalisasyon at gawaing pamproduksyon na nababatay sa heyograpiya o
lokalidad at pisikal na aspeto ng isang lugar. Dito nagkakaroon ng kasanayan ang mga tao
batay sa kanilang kapaligiran at ang nagiging uri ng hanapbuhay ay nakatuon sa mga gawaing
dulot ng kalikasan. Karaniwang ang produkto ay iyong tinatawag na produktong primarya, o
mga likas na produkto at hilaw na sangkap na galling sa kalikasan at hindi pa dumadaan sa
pagproproseso. Ito ang dahilan kung bakit tinatawag din ang sector na ito na sector primarya.
Malaking bahagdan ng ating ekonomiya ay nabibilang pa rin sa sector ng agrikultura.
Sinasabing ito ang sector na nagtataguyod sa malaking bahagi ng ekonomiya dahil ang lahat ng
sector ay umaasa sa agrikultura upang matugunan ang suplay ng pagkain ng bansa at mga
hilaw na kagamitan na kailangan sa industriya. Nahahati ang sector ng agrikultura sa
paghahalamanan, paghahayupan, pangingisda at panggugubat.
Paghahalamanan.
Maraming mga pangunahing pananim ang bansa tulad ng ang palay, mais, niyog, tubo,
saging, pinya , kape, mangga, tabako at abaka. Ang mga pananim na ito ay iniluluwas sa ibang
bansa . Itinatayang noong 2001, umaabot sa P 287.43 bilyon ang halaga ng palay, mais at iba
pang pangunahing pananim ng Pilipinas. Kasama rin sa paghahalaman ang produksyon ng
gulay, halamangugat at halamamng mayaman sa hibla (fiber) sa gawaing pang-agrikultura ng
bansa. Ilang halimbawa nito ang pagtatanim ng mani, kamoteng kahoy, kamote, bawang,
sibuyas, kamatis, repolyo, talong, kalamansi. Mahalaga rin ang naitutulong ngmga produktong
ito sa ekonomiya.
Paghahayupan.
Ang pagahahayupan naman ay binubuo ng pag-aalaga ng kalabaw, baka, kambing,
baboy, manok at pato. Ang paghahayupan ay nakatutulong sa pagsuplay ng ating mga
pangangailangan sa karne at iba pangpagkain. Upang mapigilan ang pagbaba ng bilang ng mga
kalabaw, itinatag ng Batas Republika Bilang 7307 ang Philippine Carabao Center na
mangangasiwa ng pagpaparami at pagpapaunlad ng populasyon ng kalabaw bilang katulong sa
pagsasaka at pinagkukunan ng karne, gatas at katad. Ang paghahayupan ay gawaing
pangkabuhayan na kinabibilangan ng ating mga tagapag-alaga ng hayop. Mayroon din mga
pribadong korporasyon na nasa ganitong hanap buhay.
Pangingisda.
Itinuturing ang Pilipinas bilang isa sa mga pinakamalaking tagatustos ng isda sa buong
mundo. Katunayan ang isa sa pinakamalaking daungan ng mga huling isda ay nasa ating
bansa. Maaring ang pangingisda ay pangingisdang komersyal, munisipal at aquaculture. Sa
mga ito, ang aquaculture ang pinakamalaki ang naitala sa kabuuang produksyon ng pangisdaan
na 87.80 bilyong tonelada (42.74 bahagdan) noong 2001. Kasunod nito ang pangisdaang
munisipal (30.84 bahagdan) at komersyal (26.79 bahagdan). Bahagi rin ng pangingisda ang
panghuhuli ng hipon at sugpo, kasama na rin ang pag-aalaga ng mga dmaong dagat na
ginagamit sa paggawa ng gulaman.
Paggugubat.
Ang paggugubat ay isang pangunahing pang-ekonomikong gawain sa agrikultura.

Patuloy na nililinang nating ang ating mga kagubatan bagamat tayo ay nahaharap sa suliraning
ng pagkaubos ng ating kagubatan. Mahalaga kasi itong pinagkukunan n g ating supaly ng
plywood, table, torso at veneer. Bukod sa mga nabanggit na produkto, pinagkakakitaan din ang
mga produktong na hindi kahoy tulad ng rattan, nipa, anahaw, kawayan, pulot-pukyutan at dagta
ng almaciga.
Kahalagahan ng Agrikultura
Ang inilalaki at iniuunlad ng isang pambansang ekonomiya ay nababatay sa paglaki at

pagtaas ng kita ng sector ng ekonomiya. Ilan sa tungkulin ng agrikultura sa pag-unlad ng bansa
1. Ang agrikultura ay pangunahing pinagmulan ng hanapbuhay.
Malaki ang bahagdan ng populasyong na nabibilang sa sector agrikultura. Pangunahing

pinagkukunan ng mga mamamayan ng umuunlad na mga bansa ang agrikultura para sa suplay
ng pagkain at hilaw na material. Karaniwan itong ang pinagkukunan ng kabuhayan ng maraming
tao dahil hindi gaanong kailangan ng pagsasaka ng kapital, lakas paggawa at karunungang
teknikal.
2. Pinagkukunan ng Pagkain at Materyal sa mga Industriya.
Sinusuplayan ng agrikultura ng pagkain at iba pang pangangailangan ng mga tao. Ito rin
ang pinanggagalingan ng mga hilaw na sangkap upang mapatakbo ang industriya. Halimbawa,
kailangan ng produksyon ng goma para sa industriya ng gulong; bulak at halamang mayaman
sa hibla para sa tela at sinulid; kahoy para sa mga muwebles; at dahon at ugat para sa pagkain,
kemikal o gamut.
3. Nagsisilbing ‘Market’ o Pamilihan ng mga Produkto sa Industriya.
Sa isang maunlad na ekonomiya, ang kitang nagmumula sa agrikultura ay nagiging daan

sa pagtaas ng kita ng mga magsasaka, nakabibili sila ng mga produkto na ginagawa ng mga
industriya tulad ng makinarya sa pagsasaka, abono, damit, gamut at maging mga produktong
pagkain na hindi nagmumula sa pagsasaka. Dahil may tuwirang poamilihan ang mga
induastriya, tataas ang mga kita at magiging matatag ang sector ng industriya.
4. Pinagkukunan ng Kitang Panlabas.
Pangunahing iniluluwas ng mga umuunlad na bansa ang mga produktong agricultural.

Nagluluwas ang Pilipinas ng kopra, hipon, prutas, abaka at mga hilaw na sangkap upang
madagdagan ang ating panlabas na kita. Nagsisilbi rin ang agrikultura na batayan ng mga
dayuhang namumuhunan sa pakikipagkalakalan sa isang bansa. Kung mataas ang produksyon
ng agrikultura, nahihimok ang mga dayuhang kapitalista na makipagkalakalan dito.
5. Pinagkukunan ng Karagdagang Tulong ng Ibang Sektor ng Ekonomiya.
Nagsusuplay ang sektor ng agrikultura ng karagdagang pondo tulad ng kapital o

lakaspaggawa sa ibang sektor ng ekonomiya. Maaaring malipat sa ibang sektor ang kitang
nagmumula sa agrikultura sa pamamagitan ng mga buwis na ibinabayad ng mga magsasaka o
sa kanilang pagiimpok sa bangko. Ginagamit ang mga kitang ito sa pagtatayo ng negosyo.
Mahalaga ang papel ng sector agrikultura. Nararapat lamang na paunlarin ito upang mas lalong
mapalaki ang kapakinabang na magmumula dito. Maraming paraan upang mapaunlad ang
agrikultura.
GAWAIN
1. Magbigay ng isang paglalahat tungkol sa papel na ginagampanan ng sector ng

agrikultura sa pagpapaunlad ng ekonomiya.
2. Bakit kailangang pagtuunan ng pansin ng pamahalaan ang sector ng agrikultura?
3. Ano ang naitutulong ng sector ng agrikultura sa pagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa?
ARALIN 2
DAHILAN AT EPEKTO NG SULIRANIN NG SEKTOR AGRIKULTURA
Mga Dahilan at Epekto ng mga Suliranin sa Sektor ng Agrikultura

Malawak ang kontribusyon ng agrikultura sa ating pambansang ekonomiya. Subalit
maraming suliranin ang kinakaharap nito. Dahil dito, unti-unti nang bumababa ang kontribusyon
nito sa kabuuang GNP ng bansa. Maraming dahilan kung bakit nagging mabagal ang pagsulong
ng sector na ito. Ilan sa mga ito ang sumusunod: 1. Mabilis na Pagkaubos ng mga likas na
yaman lalung lalo na ng kagubatan.
Malawakan ang paggamit ng ating mga likas na yaman. Mabilis na nauubos ito dahil s
amga pangangailangan ng mga hilaw na material sa paggawa. Isa na rito ang mga troso at
mineral. Patuloy ang pagkaubos ng mga kagubatan. Dahil dito, kumokonti ang suplay ng mga
hilaw na sangkap na ginagamit ng mga industriya. Sa pagkawala ng mga kagubatan,
nawawalan ng tirahan ang mga hayop kaya hindi sila makapagparami. Nagiging sanhi rin ito ng
pagbaha na sumisira sa libulibong ektaryang pananim taun-taon. Naapektuhan din ng
pagkaubos ng mga watershed ang suplay ng tubig na ginagamit sa irigasyon ng mga sakahan.
Ang pagkaubos ng kagubatan ay nagdudulot rin ng erosion ng lupa. Dahil sa kawalan ng mga
puno, natatangay ng agos ng tubig ang lupa sa ibabaw, kasama ang sustansya nito. Hindi
nagiging produktibo ang mga pananim na itnatanim dito.
2. Pagbibigay Prayoridad sa sector Industriya.
Prayoridad ng pamahalaan ang paglalabas ng mga kalakal sa pandaigdigang pamilihan.

Dahil dito isinusulong ng pamahalaan ang pagpapaunlad ng sector industriya. Mas binibigyan
ng pamahalaan ng maraming proteksyon at pangangalaga ang industriya. Dahil dito,
nawawalan ng mga manggagawa at mamumuhunan sa agrikultura. Mas pipiliin pa nila ang
pumunta sa industriya dahil sa mga insentibo dito. Bunga nito, bumaba ang produskyon at tubo
sa agrikultura.
3. Ang Di pantay pantay na pagmamay-ari ng lupang pansakahan.
Nananatiling suliraning ng ating bansa ang sistema ng pagmamay-ari ng mga lupain.

Malaking bahagdan ng mga lupain ay nasa kamay pa rin ng mga panginoong may lupa.
Bagamat may repormang pansakhang pinaiiral ang pamahalaan, nananatiling maliit ang
porsyento ng mga magsasaka na nagmamay-ari ng lupa. Dahil dito, hindi nahihikayat ang mga
magsasaka na pagibayuhin ang pagsasaka upang tumaas ang produksyon. Malaki rin ang
kakulangan ng karaniwang magsasaka sa pondo upang makapagpundar ng mga abono, binhi
at iba pang gamit. Isang suliranin din ang pagpapaabot ng pautang at tulong panteknolohiya sa
mga magsasaka upang kanilang matutunan ang makabagong pamamaraan ng pagsasaka.
4. Pangangailangan sa Paggamit ng Teknolohiya.
Ang mga lupain na para sa pagsasaka ay lumiliit dahil na rin sa paglawak ng mga
panirahan, komersyo at industriya. Dahil dito, kinakailangan na mapalakas ang produktibo ng
mga natitirnag lupain sa agrikultura. Upang maisagawa ito, kailangan ng matinding paggamit ng
sangkap ng produksyon upang maging produktibo ang mga lupain. Dito papasok ang
teknolohiya. Mahalaga ang teknolohiya sa pagpapataas ng produksyon. Sa kasalukuyan ay
mababa pa ang antas ng teknolohiya na ginagamit sa agrikultura. Nangangailangan ng
modernisasyon ng agrikultura upang maisagawa ito. Maraming kakaulangan ang ating
pagsasaka lalung lalo na sa paggamit ng mga pataba, pamuksa ng peste at makabagong
teknolohiya sa pagtatanim. Kung hindi matutugunan ito, mananatiling mabagal ang pag-unlad
ng agrikultura
5. Kakulangan ng mga pasilidad at imprastraktura sa kabukiran.
Ang suliranin ng agrikultura ay bung na rin ng kakulangan s amga pasilidad at istruktura

na tutulong sa agrikulturaupang mapabilis and pagunlad nito. Halimbawa, maraming lugar sa
kanayunan ang kulang ang suplay ng patubig lalo na sa panahon ng tagtuyot. Dahil dito,
kinakailangan ng mahusay na sistema ng irigasyon o patubig. Kailangan din ng mga daanan 18
na magpapabilis ng daloy ng mga kalakal at produkto mula sa bukid patungo sa pamilihan. Ito
rin ay mahalaga upang mababa ang gastos ng mga magsasaka sa pagdadala ng kanilang
prudkto sa pamilihan. Ang mga pasilidad para sa pagpapatuyo at pagproproseso ng butil at
maayos na imbakan ng mga produkto ay kamahalaga rin.
6. Kakulangan ng suporta mula sa iba pang sector.
Marami pang pangangailangan sa agrikultura na kailangan nag suporta ng iba pang

sector ng ekonomiya. Ang mga maliliit na magsasaka ay nangangailangan ng pondo upang
makabili ng mga input tulad ng mga butil, kasangkapan, traktora at mga pataba. Ang kawalan ng
mga ahensiyang magpapautang ng pambili ng mga bagay na ito ang nagtutulak sa mga
magsasaka na mangutang sa mga usurero na nagiging dahilan ng pagkakabaon nila sa utang.
Kung mayroong mga ahensiya na magbibigay ng subsidyo sa pagbili ng mga traktora, baba ang
gastos sa pagsasaka at magiging daan sa pagmomodernisasyon ng pagsasaka.
Mga Patakaran at Programa Upang Mapaunlad ang Sektor ng Agrikultura
Dahil sa sinasabing “backbone” o gulugod ng ekonomiya ng bansa ang agrikultura,

mahalaga na mapaunlad ang sector agrikultura. Kung mapapataas ang produksyon sa
agrikultura, mapapataas din ang kita ng mga taong nabibilang sa sector na ito. Sa gitna ng mga
suliraning, sinisikap ng pamahalaan at ng pambansang ekonomiya na mapataas ito. Isang
patakarang ipinatutupad ng pamahalaan ang industriyalisasyon sa mga gawaing pansakahan.
Malaking bahagi ng patakaran ng Medium-Term Philippine Development Plan ay ang
pagpapaunlad ang agrikultura sa sumusunod na pamamaraan:
1. Key Production Approach.
Sa pamamaraang ito, itinutuoon ang pagsuporta sa pagpapatupad ng makabuluhang

reporma sa lupa at pagbibigay ng tulong at paglilingkod tulad ng pagtatayo ng sistema ng
patubig, daan, post-harvest facilities, pagpapautang at pagsasanay sa mga magsasakang
napiling benipisyaryo. Ito ang mga itinuuring na mga mahahalagang sector ng agrikultura na
higit na madaling linangin at makapagbibigay ng malaking kita sa mga manggagawa sa sector
agrikultura.
2. Paglahok sa Pandaigdigang Kalakalan.
Dahil sa mabilis na globalisasyon , kinakailangan ng pamahalaan na maisakatuparan

ang mga sumusunod na pagbabago at programa sa agrikultura: pagtataguyod ng repormang
pansakahan ibayong pangangasiwa nang epektibo sa mga proyektong pangisdaan, pagsasaka
at paggubat, palawakin ang pagtatayo ng mga imprastraktura sa mga lalawigan, pagtatanim ng
iba’t ibang klaseng mga pananim, pagtingkilik sa produktong Filipino, pangangalaga sa
kapaligiran, pagpapatupad sa mga programang nagbibigay ng alternatibong kabuhayan sa mga
umaasa sa paggugubat, pagpapaunlad ng mga programa sa edukasyon at kalusugan upang
mapaunlad ang antas ng kabuhayan ng mga manggagawa sa agrikultura. Marami rin mga
patakarang pang-ekonomiya na may direktong epekto sa kalagayan ng sector agrikultura tulad
ng pagtataas ng kalidad ng mga iniluluwas na produkto upang makapagpaligsahan ang mga ito
ang mga dayuhang produkto. Isa pa ring programang gumagamit ng mga pamamaraang ito ang
Gintong Ani na nakatuon sa pagpapalawak ng pangisdaan, paghahayupan at produksyon ng
palay, mais at iba pang pananim na mataas ang halagang pangkomersyal.
Mga Instituyon at Ahensiya ng Pamahalaan
Ang mga proyekto ng pamahalaan kaugnay ng agrikultura ay pinamamahalaan at

ipinatutupad ng mga ahensiya ng pamahalaan tulad ng Department of Agriculture (DA),
Department of Agrarian Reform (DAR), Department of Environment and Natural Resources
(DENR), Bureau of Fisheries and Aquatic Resources (BFAR), National Irrigation Administration
(NIA), National Food Authority (NFA) at iba pang ahensya . Sa usapin ng pamamahala,
pangangalaga at pagpapaunlad ng kagubatan, ang DENR ang nangungunang ahensya. Ito ang
ahensiya na nagsasagawa ng mga operasyon nito sa kagubatan sa tulong ng mga ahensya
tulad ng Forest Management Bureau (FMB), Protected Areas and Wildlife Bureau (PAWB) at
National Mapping and Resources Information Authority (NAMRIA).
Pangunahing pananagutan ng DENR ang mga programa sa paggugubat. Naging mabilis

ang pagpapatupad sa mga programang ito bunga ng paglulunsad ng mga proyektong tulad ng
industrial tree Plantation o taniman ng puno para sa industriya, samasamang taniman ng mga
puno at Program for Forest Ecosystem Managent (PROFEM). Ilan sa mga gawain nito ang
pagtatanim ng mga punong ornamental at namumunga sa mga paaralan, kampo, tabi ng mga
pangunahing lansangan at sa mga kalbong kagubatan, pagtatayo ng mga nursery para sa mga
halaman at puno, mga parkeng pasyalan at mga plantasyon ng puno sa sariling bakuran.
Bahagi rin ng programa sa pagpapunlad ng kagubatan ang mga rehabilitasyong ng mga
watershed, kampanya laban sa pagkakaingin, pamamahala sa mga naninirahan sa kagubatan
at illegal na pagtotroso.
Sa usapin naman ng pangisdaan, ang BFAR ang namamahala, nagpapatupad at

tumitiyak upang magamit nang maayos ang mga pangisdaan at yamang tubig ng bansa. Ang
BFAR din ang namamahala sa mga programa ukol sa mga pangangalaga ng mga yamang
tubig, pagpapataas ng produksyon ng isda at pagpapalawak ng serbisyo para sa mga
mangingisda. Isa sa nangungunang daungan at pinakamalaking pamilihan ng isda sa
TimogSilangang Asya ang daungan ng pangingisda sa Navotas. Dito rin ang daungan ng mga
barkong pangkomersyal na ginagamit sa pangingisda.
Isang organisasyong itinatag noong 1967 na anim na bansa ang Southeast Asian
Fisheries Development Center (SEAFDEC) na namamahala ng mga pananaliksik upang
mapataas ang produksyon ng pagkain sa Timog-silangang Asya. Programa sa reporma sa Lupa
Ang kawalan ng sariling lupa ang pangunahing dahilan kung bakit naghihirap ang karamihan sa
magsasakang Filipino. Ang suliraning ito ay hindi bunga nga kakulangan ng lupain kung hindi
ang di pantay pantay na pamamahagi ng mga lupain s abuong bansa. Ang reporma sa lupa ay
isang programa ng pamahalaan na naglalayong mabago ang system ang pagmamay-ari ng
lupain at mapaunlad ang buong istruktura o kaayusan ng pagsasaka. NIlalayon din nito ang
pagtatatag ng isang progresibong pamamalakad sa lupa sa pamamagitan ng pamamahagi ng
lupa at pagbibigay ng tulong-paglilingkod sa mga benisyaryo upang mapabilis ang antas ng
kaunlaran sa mga pook-rural. Nangunguna sa pagpapatupad ng programang ito ang DAR. Ito
ang bumubuo ng mga patakaran, plano at plano at programa na nauukol sa reporma sa lupa.
Itinatag din ang
Land Bank of the Philippines upang matugunan ang pinansyal na pangangailangan ng
programa.
GAWAIN
Pagpapalalim ng Kaalaman Ngayong natalakay na natin ang mga suliranin at

programang pansakahan, subukan nga natin kung mapapalalim pa nating ang mga natutunan
natin sa araling ito. Ilagay sa mga kahon ang mga suliraning kinakaharap ng agrikultura.
Panuto: Pagtapatin ang mga titik at bilang na magkatugma. Tukuyin ang iba’t ibang programa o
ahensiya ng pamahalaan na tinutukoy sa Hanay B. Isulat ang titik ng tamang sagot sa loob ng
kahon.
Hanay A Sagot Hanay B
a. Gintong Ani 1. Isang programa ng pamahalaan na naglalayong
mabago ang system ang pagmamay-ari ng lupain at
mapaunlad ang buong istruktura o kaayusan ng
pagsasaka
b. Repormang 2. Ang namamahala, nagpapatupad at tumitiyak upang
Pansakahan magamit nang maayos ang mga pangisdaan at
yamang tubig ng bansa.
c. Key Production 3. Nangungunang ahensiya sa pamamahala,
Approach pangangalaga at pagpapaunlad ng kagubatan
d. SEAFDEC 4. Programa na nakatuon sa pagpapalawak ng

pangisdaan, paghahayupan at produksyon ng palay,
mais at iba pang pananim na mataas ang
e. DENR 5. Isang organisasyon na namamahala ng mga
pananaliksik upang mapataas ang produksyon ng
pagkain sa Timog-silangang Asya
f. BFAR 6. Pagbibigay ng tulong at paglilingkod tulad ng
pagtatayo ng sistema ng patubig, daan, postharvest
facilities, pagpapautang at pagsasanay sa mga
magsasakang napiling benipisyaryo
ARALIN 3
ANG SEKTOR NG INDUSTRIYA AT PANGANGALAKAL: BAHAGING GINAGAMPANAN SA

PAGPAPAUNLAD NG EKONOMIYA
Ang sector ng Industriya at Pangangalakal Ang isang mahalagang sector ng ekonomiya

na namamahala sa sa pagproproseso ng mga hilaw na material upang ito ay maging isang
produkto ay ang sector ng industriya. Ang industriya ay tumutukoy sa malawakang paglikha ng
mga produkto at serbisyo na ibinebenta sa pamilihan. Masasabi na industriyal ang anumang
produksyon na ang pangunahing layunin ay lumikha ng mga kalakal na ipinagbibili sa iba. Sa
sector na ito, mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga pamilihan sa pamamahagi ng mga
produkto at ginawang serbisyo. Kung ang isang produkto ay nilikha hindi lamang upang
matugunan ang personal na pangangailangan ng lumikha nito kung hindi upang ipagbili ng
maramihan, maituturing itong bahagi ng sector industriya. Isnag katangian ng industriya ay ang
pagkakaroon ng antas na pagsasama sama o ugnayan ng mga iba pang sector.
Ibig sabihin nito ay kung may kakayahang iproseso ang hilaw na materyales hanggang
sa maging ganap na produkto ito. Bukod dito, kinakailangan din na may kakayahan ang sector
na likhain ang lahat ng makinarya o kagamitan na kailangan upang magawa ang isang
produkto. Kayat ang sector ng insudtriya ay nagsisimula sa pagkuha ng hilaw na materyales
hanggangs sa aktwal na produksyon at distribusyon ng produkto. Nahahati sa mga sumusunod
ang sector ng industriya : a) pagmimina, b)pagmamanupaktura, c) konstruksyon at d) utilities
tulad ng elektrisidad, gas at tubig.
a) Ang Pagmimina ay paraan ng pagkuha, pagpoproseso at pagbebenta sa

pamilihan ng mga yaring produkto ng nakukuhang mga yamang-mineral, yamang di-
metal at enerhiya na matatagpuan sa mga bundok, kapatagan, baybayin at mjaging sa
karagatan.
Halimbawa ng mga mineral ang cadmium, chromite, cobalt, tanso,ginto, bakal,

manganese, lead, mercury, molybdenum, nickel, palladium, pilak, uranium at zinc.
Mga halimbawa naman ng mga di-metal na mineral ang asbestos, barite, fentonite,
semento,diatomite, dolomite, feldspar, guano, gypsum, adobe, magnesite, marmol, mica, natural
na gas, perlite, petrolyo, batong phosphate, pyrite, aspalto, buhangin, sulfur at talc.
Ang mga mineral ay pumapaloob sa tatlong yugto ng a) pagkuha ng hilaw na sangkap,

b)pagproproseso ng mga mineral upang maging produktong intermedya ( nangangailangan pa
ng karagdagang pagproseso upang maging ganap na yaring rpodukto) and transpormayson ng
produktong intermedya sa mga yaring produkto.
b) Ang Pagmamanupaktura ay tumutukoy sa pagbabagong anyo ng mga

bagay na ginagamitan ng mga kemikal na pamamaraan upang makalikha ng isang
produkto sa pamamagitan ng makina o kamay na isinasagawa sa pabrika o bahay.
Pangunahing sa nalilikha nito ang mga pagkain na nagmumula sa hilaw na kagamitan.
Nililikha din ng pagmamanupaktura ang mga produkto tulad ng mga pang-araw araw na
gamit sa tahanan. Malaki ang naitutulong sa pagunlad ng industriya ng
pagmamanupaktura ang pagtaas ng kalidad ng produkto,teknolohiya, pagbaba ng
halaga ng gastos at mahusay na paraan ng paghahatid sa pamilihan.
c) Ang konstruksyon ay tumtukoy sa industriya ng pagtatayo ng mga tulay,
kalsada, pagawaan, pabrika, gusali, mga tirahan at iba pang mga istruktura at
imprastraktura. Ito ay itinuturing na mga fixed capital na kung saan ginagawa ang mga
produkto. Sa pagdami ng mga namumuhunan sa Pilipinas, naitatayo ang mga pabrika at
kalakalan sa Pilipinas. Dahil dito tumataas ang antas ng konstrukyon bunga na rin ng
pangangailangan sa mga imprastraktura ng mga namumuhunan sa bansa.
d) Utilities (kuryente, gas at tubig), dahil sa matinding pangangailangan ng

mga
mamamayan ng mga batayang serbisyo para s atubig, kuryent at gas, kinakailangan na
pagbayuhin ang pagpapaunlad ng sub sector ng utilities. Tungkulin ng ekonomiya na tiyakin na
nakalatag ang mga imprastraktura at mga teknolohiya na kailangan upang maihatid ang mga
serbisyon ng tubig, kuryente at gas sa nakararaming mamamayan. Dito malaki ang papel na
ginagampanan ng pamahalaan dahil upang mapatakbo at mapaunlad ang sector na ito,
kinakailangan ng malaking capital.
May malaking responisbilidad ang pamahalaan na siguraduhin na nakaabot sa mga

serbisyong ito sa nakararaming mamamayan. Sa kabuuan, ang mga subsector ng industriya ay
pawang mahalaga sa pagunlad ng isang ekonomiya. Ang maayos na pamamahala at
pagpapatakbo sa apat na subsector ay mangangahulugan ng karagdagang dami sa kapasidad
ng ekonomiya na makalikha ng mga produkto at serbisyo na tutugon sa pangangailangan ng
nakararaming Filipino. Nagmumula sa sector na ito ang 30% ng produksyon ng isang bansa.
Nagbibigay din ito ng trabaho at Gawain sa may higit na labing anim na porsyento ng mga
manggagawa. Bunga ng kita sa mga kalakal na gawa ng industriya na inilalabas sa ibang
bansa, kumikita ang ekonomiya ng dolyar. Kung masigla at maunlad angs ektor ng industriya,
mas makililikha ang ekonomiya ng mga kapakipakinabang na mga produkto at serbisyo para sa
mga mamamayan.
Ang patuloy na pag-unlad ng sektor ng ekonomiya ay maari ring magbigay daan sa

paglikha ng mga bagong kagamitan na magpapahusay sa produksyon. Inaasahan sa
pagdaraan ng panahon higit pa nating mapalakas ang kakayahang industriyal at makalikha ito
ng mga produktong capital na makapagpapapabilis sa pagsulong ng ating produskyon. Kung
malawak rin ang paggamit natin ng makinarya, mapapalaki rin natin ang “dagdag halaga” o
value added) na nalilikha sa paggawa ng mga produkto. Kung mas mataas ang antas ng
proseso na gumagamit ng mag makabagong teknolohiya, mas mataas din ang halaga nito.
Kung nauukol ang sector ng industriya sa mga proseso ng paglikha, ang sector ng
pangangalakal ay tumutukoy naman sa mga kalakalang panlabas at panloob. Ito ay maaring
nasa anyo ng kalakalang pagtitingi o panlahatan.
Kasama rin dito ang paghahatid, pag-iimbak at pamimili ng produkto.Mahalaga ang

kalakalang panloob sapagkat nagbibigay ito ng hanapbuhay sa maraming manggagawa at
nakatutulong sa pagbili ng mga produktong industriyal at agricultural.
Gawain
Pagpapalalim ng Kaalaman Uriin ang mga sumusunod na produkto. Lagyan ng letra A

kung ito ay nabibilang sa pagmimina, B kung ito ay pagmamanupaktura, C kung konstruksyon
at D kung ito ay nabibilang sa utilities.
_____ 1. serbisyo ng tubig _____ 6. canned foods
_____ 2. pagkuha ng langis _____ 7. pagtatayo ng mga tirahan
_____ 3. pagproproseso ng asbestos _____ 8. paggawa ng kalsada
_____ 4. paggawa ng shampoo at sabon _____ 9. pagbebenta ng mga bakal
_____ 5. Pagbibigay ng kuryente _____ 10. serbisyong telepono
Panuto: Suriin ang talahanayan at pagkatapos ay sagutin ang mga sumusunod na tanong
1. Tungkol saan ang talahanayan? Ano ang ipinakikita nito?

2. Alin sa mga subsector ng industriya ang pinakamalaking bahagdan ng produksyon? Bakit
kaya?
3. Alin kaya ang may pinakamaliit na bahagdan ng produksyon? Bakit?
4. Paano kaya mapapataas pa ng ating ekonomiya ang iba pang subsector ng industriya?
Magmungkahi ng mga hakbang.
ARALIN 4
DAHILAN AT SULIRANING NG SEKTOR INDUSTRIYA AT PANGANGALAKAL
Upang maunawaan natin kung gaano ang kakayahan ng ating sector industriya na
tugunan ang mga pangangailangan sa produksyon, mahalaga na matunghayan muna natin ang
iba’t ibang uri ng produksyon sa industriya. Ito ang mga sumusunod: (Ekonomiks para Filipino,
Edisyon 2002, IBON)
a. Maliitang produksyon at may kabuhayang nakasasapat sa sarili.
Halimbawa ay ang mga mananahe, sapatero gumagawa ng mga sirang kagamitan, mga
talyer. Pangkaraniwan na mismong may-ari rin ang gumagawa at may taglay na kasanayan sa
produksyon at maaring nag-eempleyo lamang ng ilang manggagawa. Sa kaslaukuyang
mababang antas lamang ang produksyon nito. Limitado ang capital ng mga namumuhunan at
nahihirapan silang makautang ng dagdag na capital mula sa bangko kung kaya’t mabagal ang
pagunlad ng negosyo. Ang maliliit na kinikita ay kadalasang napupunta lamang sa pagbili ng
materyales o sahod ng kanilang mga manggagawa.
b. Katamtaman Hanggang sa Malakihang produksyon.

Ito ay binubuo ng mga katamtamang laki ng negosyo na ang may-ari ay kadalasang
tumatayo ring tagapangasiwa ng negosyo. Ito ay kadalasang kinabibilangan ng mga gawaing
mabusisi ang proseso. Kadalasan ay manwal ang paggawa at bihirang mekanisado ang
produksyong nagaganap. Hindi makabago ang mga pamamaraan dito, subalit sa ilang kaso ay
gumagamit rin ng relatibong modernong teknolohiya na kailangan para sa produksyong pang
eksport.
c. Ilang Gawaing Pagmamanupaktura.
Matatagpuan dito ang mga negosyong katamtaman hanggang sa malaki kung susukatin
sa antas ng capital ng paggawa. Sinasabing may relatibong antas ng mekanisasyon sa
produksyon, subalit karaniwang assembly line and tipo ng produksyon. Maari ring matagpuan
dito ang mga industriyang kinatatangian ng mababang pagproproseso ng hilaw na materyales
gaya ng paggawa ng banana chips at iba pa.
d. Produksyong mala-industriyal.
Sa antas na ito, masasabing may naabot na ito na antas ng integradong mekanisasyon.

Ang karaniwang tungkulin ng mga manggagawa rito ay mapanatili at patakbuhin ang mga
makina sa produksyon. Subalit hindi buo ang proseso ng produksyong matatagpuan dito.
Kadalasan ay pagaasembol at repackaging lamang ng mga imported na sangkap ang gawaing
makikita sa mga negosyong kabilang dito.Bagamat mataas ang mekanisasyon at teknolohiya ng
ganitong produksyon, masasabing ang kontribusyon lamang sa produksyon at ang lakas
paggawa. Sa kabuuan makikita na ang simpleng pagproseso lamang ng mga produktong
ginagamit sa araw araw ang kayang gampanan ng sector industriya.
Isa pang maaring kahinaan ng ating sector ay ang higit na pagtuon sa pangangailangan
ng pamilihang eksport and hindi para sa local na pagkonsumo. Isa sa mga suliraning
kinakaharap ng ekonomiya ang kawalan ng sapat na kakayahan na lumikha ng mga produktong
intermedya. Nagdedepende tayo sa imported na makina at teknolohiya, kasangkapan at kemikal
sa paggawa ng mga produkto. Napakarami ang mga dayuhang nakikiisa sa sector ng industriya
sa ating bansa kayat kadalasan ay natatalo sa kompetisyon ang mga local na namumuhunan
bunga na rin ng kawalan ng capital at mababang produktibidad.
Epekto ng Industriyalisasyon
Sa pagnanasang mapataas ang produksyon sa sector industriya, nagsasagawa ng

industriyalisasyon ang ating ekonomiya. Subalit makikita natin na marami ring limitasyon at
suliraning dulot ito. Una, Ang malawakang paggamit ng teknolohiya laban sa paggawa ay
nakapagdudulot ng pagkawala ng mga hanapbuhay lalong lalu na ang mga manggagawang
walang kasanayan; Ikalawa,lumalaki ang utang panlabas ng bansa bunga na rin ng paggasta na
kailangan sa programang industriyalisasyon; Ikatlo, nagdudulot ng polusyon at pagkasira ng
kapaligiran ang masyadong mabilis na industriyalisasyon.
Kasabay ng pagsulong industrialisasyon, ay ang mga suliraning kinakaharap din ng

sector ng pangngalakal. Pangunahing sa suliraning ito ay ang 1) patuloy na pagiging palaasa ng
ekonomiya sa kalakalan at 2) pagpapanatiling balanse ng kalakalan. Ang pagiging palaasa ng
ekonomiya sa kalakalang panlabas ay hindi nakakatulong sapagkakat dahil dito nagdedepende
rin ang presyo ng mga bilihin sa presyong panlabas. Malaki ang epekto sa ating mga
produktong inilalabas ang mga pabago bagong takbo ng kalakalang panlabas. Ang balanse ng
kalakalan ay nakakaapekto rin. Mabuti ang balanse ng kalakalan kung mas malaki ang
iniluluwas kaysa inaangkat na produkto.
Kung mas malaki ang iniaangkatkaysa iniluluwas, nagiging suliranin ito dahil
mangangailangan ang bansa ng karadagang pondo upang mapunan ang kakulangan. Sa
kalagayan ng Pilipinas, nagiging mas mataasang iniaangkat dahil na rin s apangangailangan ng
mga imported na produkto na gagamitin sa industriya. Kung wala nang kaukulang pondo, pati
ang reserba salapi ng bansa ay nagagamit para dito. Kung titingnan ang talaan ng mga
produktong ating inaangkat, mapapansing nangunguna na ang petrolyo at mga kaugnay nito,
mga bakal at mga sangkap na kailangan sa pagbuo ng mga mabibigat na makinarya at
kasangkapan. KInakailangan din natin ng mga produktong kemikal, mga sasakayan, pataba at
maraming pang iba. Ito lahat halos ay gamit natin sa produksyon sa industriya.
Mga Patakaran at Programa upang Mapaunlad ang Sector Industriya at Pangangalakal
Nilalayon ng pamahalaan na mapunlad ang sector industriya at pangangalakal bunga

na rin ng kahalagahan nito sa ekonomiya. Siniskap ng pamahalaan na mapaunladang maliliit at
katamtamang laking industriya dahil na rin sa kahalagahan nito sa pagbibigay ng empleyo sa
maraming tao sa bansa. Dahil dito, may mga lugar na itinalaga ang pamahalaan na tinatawag
na Regional Industrial Development Center ( RIDC) na ang layunin ay mapaunlad ang mga
piling lugar na magiging sentro ng industriya sa iba’t ibang bahagi ng bansa. Ipinalalagay na ang
programamg ito ay makatutulong upang mapataas ng bansa ang antas ng ekonomiya at maging
isa itong Newly industrialized country o NIC.
Naglagay rin ng mga pook pamilihan sa iba’t ibang lugar sa Pilipinas tulad ng
Zamboanga, pampanga, Iloilo at iba pang lugar upang maitaguyod ang kalakalang panloob.
Upang matulungan naman ang mga maliliit na namumuhunan inilunsad din ang programang
“Tulong sa Tao” Dito maaring humiran ng capital ang sino mang nagnanais magnegosyo ukol sa
produksyon ng pananamit, sapatos, metal at mga produktong gawa sa leather. May assistance
ding binibigay ang pamahalaan sa pagpapaunlad ng industriya ng mga sasakyan, papel at mga
produktong gawa sa kahoy at kawayan. Sa pandaigdigang kalakalan, nagging mapursigi ang
pamahalaan sa pakikilahok ng Pilipinas sa Wold Trade Organization (WTO).
Naniniwala ang PIlipinas na higit na lumaki ang pagkakataon ng bansa na

makipagkalakalan sa 36 pandaigdigang pamilihan at maganyak ang mga local na tagagawa na
maging mahusay at maipakita ang kakayahan sa larangan ng kainamang kapakinabangan kung
makikibahagi ang ating bansa dito. Bagamat marami rin ang sector na natatakot sa maaring
maging epekto nito sa mga local na namumuhunan at manggagawa, aktibong nakikibahagi pa
rin an gating bansa sa WTO. Maraming pinasang batas batas ang pamahalaan naglalayong
mapaunlad ang sector ng industriya at pangangalakal. Bagamat may naniniwala na ang ilang sa
mga batas na ito ay hindi mabuti sa mgaFilipino, ipinasunod ng pamahalaan sa paniniwalang ito
ang magsusulong ng pag-unlad ng ekonomiya. Ilan dito ay ang mga sumusunod:
1. Executive order No. 182 na nagbubukas sa iba pang aspeto ng pamumuhunan na

datirating nakalaan lamang sa mga Pilipino
2. pagsuspinde sa kwalipikasyon ng nasyunalidad sa mga institusyong multilateral
3. pagbabago sa Build-Operate-Transfer Law na nagpapahintulot sa operasyon ng mga

dayuhang mamumuhunan sa sector ng edukasyon, pasilidad sa kalusugan, solid
waste management at iba pa
4. Executive Order No. 185 na nagpapalawak ng kompetisyon sa sector ng pagbabarko
5. Liberalisasyon ng sistema ng pagbabangko

6. Pagsasapribado ng sector ng telekomunikasyon Upang mahikayat ang pagkakaroon
ng mataas na pamantayan ng kalakal at paglilingkod, itinatag din ng pamahalaan ang
Bureau of Products Standards sa ilalim ng Department of Trade and Industry.
Gawain
Pagpapalalim ng Kaalaman
A. Tukuyin kung ang mga sumusunod na produksyon ay nabibilang sa (a) Produksyong
malaindustriyal, (b) Maliitang produksyon, (c) Katamtaman Hanggang sa Malakihang
produksyon, at (d) Ilang gawaing pagmamanupaktura.
________ 1. Pagawaan ng asero
________ 2. Pabrika ng pagkaing de lata
________ 3. Gumagawa ng sirang payong
________ 4. Pabrika ng kimikal
________ 5. Pagawaan ng relo
________ 6. Paggawaan ng air conditioner
________ 7. Talyer sa paggawa ng sirang sasakyan
________ 8. Paggawaan ng sirang sapatos
________ 9. Patahian ng damit
________ 10. Pabrika ng mga gulong ng sasakyan
B. Sagutin nang may paliwanang ang mga tanong:

1. Magbigay ng limang suliraning kinakaharap ng sector industriya at pangangalakal.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2. Ipaliwanang kung bakit kaya ang sector na ito ay nahaharap sa ganitong suliranin.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3. Sa iyong palagay, ano kayang programa ang dapat ipatupad ng pamahalaan upang
mapaunald pang mabuti ang sektor ng industriya at pangangalakal?
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
IKA-APAT NA KABANATA
UGNAYAN NG FILIPINOLOHIYA AT MGA INDUSTRIYA SA PILIPINAS
ARALIN 1: ANO ANG INDUSTRIYA
EKONOMIYA
Ang ekonomiya ay sumisimbolo sa kung ano ang estado ng pamumuhay ng isang

bansa. Ito rin ay sumasalamin kung mayroon bang naging pagbabago sa nakalipas na panahon
hanggang sa kasalukuyang sitwasyon. Dito malalaman kung ang isang bansa ay maunlad,
kumakaharap sa matinding problemang pang-ekonomiya o may malaking positibong pagbabago
sa hinaharap. Sa madaling salita, ang ekonomiya ay sumasalamin sa sitwasyong
pangkabuhayan ng isang bansa.
MGA SEKTOR NG EKONOMIYA
SEKTOR NG AGRIKULTURA
Ang agrikultura ay isang agham at sining na may kinalaman sa pagpaparami ng mga

hayop at mga tanim o halaman. Ito ay mahalaga dahil dito nagmumula ang mga hilaw na
materyal na pinakikinabangan ng industriya.
SEKTOR NG PAGLILINGKOD
Dito pumapasok ang pagbibigay ng iba't ibang serbisyo sa mga negosyo at mga
konsyumer. Ang mga bumubuo sa sektor ng paglilingkod ay pananalapi, insurance, komersyo,
real state, kalakalang pakyawan, kalakalang pagtitingi, transportasyon, pag-iimbak, at
komunikasyon.
SEKTOR NG INDUSTRIYA
Ang sektor ng industriya ay may malaking papel na ginagampanan sa pag-unlad ng

ekonomiya ng bansa dahil ito ay lumilikha ng produkto at paglilingkod na kailangan upang
matugunan ang mga pangangailangan ng mamamayan
MGA SEKTOR NG INDUSTRIYA
PAGMIMINA
Isang proseso ng paghuhukay at pagkuha ng mga bagay mula sa lupa. Ang pagmimina
ng mga bagay mula sa lupa ay tinatawag na ekstraksiyon, paghango, o paghugot. Maaaring
maging kabilang sa pagmimina ang paghango ng mga metal at mga mineral, na katulad ng
uling, ginto, pilak, platinum, tanso, at bakal. Maaari rin namang iba pang mga bagay, katulad ng
langis at likas na gas.
URI NG PAGMIMINA
1. QUARRYING (IBABAW)
2. DREDGING (ILALIM NG TUBIG)
3. PAGHUHUKAY
KONSTRUKSYON
Sektor ng industriya na nakapokus sa pagpapagawa ng mga malalaking gusali at

imprastraktura. Malaking tulong ito para sa mga mamamayan na ngangailangan ng trabaho.
Ito ay planong pang imprastraktura ng pamahalaan na naglalayong maglatag ng mga

road networks, mahahabang tulay, flood control at urban water systems, mga pasilidad para sa
public transport gaya ng mga ports o daungan, airports o paliparan, at mga riles ng tren.
“Ayon sa isang artikulo, naging 46% ang bahagi ng konstruksyon sa bansang pilipinas dahil sa
pagdami ng mga malalaking gusali, planta at pabrika. Malaking tulong ito para sa mga
mamamayan na ngangailangan ng trabaho. Tulong din ito sa ekonomiya ng bansa anupat
darami ang magtatrabaho sa loob mismo ng bansa at hindi na kailangan ng mga pilipino na
dumayo pa sa kabilang mga bansa para lamang makahanap ng pagkakabuhayan. Nasusukat
na ngayon ang estado ng bansa sa pamamagitan ng dami ng mga gusali o konstruksyon. Kung
patuloy na darami ito ay tiyak na uunlad ang bansa natin sa sektor ng industriya.”
PANGUNAHING OPORTUNIDAD PARA MAPALAWAK ANG SEKTOR NG SERBISYO
• Pagpapalawak sa laki at saklaw ng pang-export para sa modernong serbisyo.

• Pagpapalawak ng turismo para sa pagunlad ng ekonomiya ng bansa.
• Pinapaunlad nito ang mga gawain upang ang mga Pilipino ay hindi na magtrabaho sa
ibang bansa at manatili na lamang dito
PAGMAMANUPAKTURA
Ito ay ang proseso ng pagbabago ng hilaw na materyales para gawing yaring produkto.
Sa sektor na ito ng industriya ang hilaw na materyales ay sumasailalim sa pisikal o kemikal na
transpormasyon.
URI NG INDUSTRIYA AYON SA LAKI
LARGE-SCALE INDUSTRY
Binubuo ng higit sa 200 na mga manggagawa, ginagamitan ng malalaki at kumplikadong

makinarya sa pagpoproseso ng mga produkto at kailangan ng malalaking lugar para sa
produksyon tulad ng planta at pabrika.
COTTAGE INDUSTRY
Napapaloob dito ang mga produktong gawang kamay o hand-made products). Hindi
hihigit sa 100 mangagawa ang kabilang sa industriya at maliit na lugar lamang ang sakop ng
operasyon nito.
SMALL AND MEDIUM-SCALE INDUSTRY
Binubuo ng 100-200 na mga mangagawa at ginagamitan ng payak na makinarya sa

pagpoproseso ng mga produkto.
KAHALAGAHAN NG INDUSTRIYA
• Nagkakaloob ng hanapbuhay
• Nagpapaunlad ng ekonomiya ng bansa
• Nagsusuplay ng yaring produkto
INDUSTRIYALISASYON
Panahong panlipunan at pang ekonomiyang pagbabago na humuhulma sa isang

samahan ng mga tao mula sa magsasakang lipunan patungo sa isang lipunang
industriya,kabilang ang malawakang reorganisasyon ng isang ekonomiya para sa
pagmamanupaktura.
ANO NGA BA ANG KAUGNAYAN NG FILIPINOLOHIYA SA INDUSTRIYA?
UGNAYAN NG FILIPINOLOHIYA at INDUSTRIYA
• PAREHAS ITONG KASANGKAPAN SA PAGPAPAUNLAD NG BANSA
GAWAIN
1. Alin sa mga gawain ng agrikultura ang may pinakamalaking ambag sa ating ekonomiya?
Bakit?
2. Ano-ano ang maaaring solusyon sa mga problema ng masang pilipino.
3. Bakit sinasabing “Pinakagulugod” ng Pilipinas ay ang pagsasaka?
4. Ano-ano ang kasalukuyang programa ng pamahalaan sa pagpapaunlad ng sektor ng
agrikultura?
5. Sa iyong palagay, anong mga programa at proyekto pa ang maaaring ilunsad ng
pamahalaan upang higit na mapatatag ang sektor ng agrikultura?
6. Wika ba talaga ang pangunahing rason sa pag unlad ng industriya?
ARALIN 2
PANINIWALA AT PANANAMPALATAYA
Pagsamba ng mga Sinaunang Pilipino
Arkeolohiya
- ay ang pag-aaral sa mga kalinangán ng tao sa pamamagitan ng pagbawi,

pagdukumento at pagsusuri ng mga materyal na labi, kabilang ang arkitektura, mga artifact,
mga biofact, labi ng mga tao, at mga tanawin. Ang pagbibigay linaw sa kasaysayan, bago pa
ang kasaysayan, pag-aasal at ebolusyong kultural ng tao ang layunin ng arkeolohiya. Ito lamang
ang disiplina na nagtataglay ng kaparaanan at teoriya para sa pagtipon at pagpapaliwanag ng
impormasyon tungkol sa nakaraan ng tao bago pa na may nasusulat na kasaysayan, at maari
din gumawa ng isang kritikal na alay sa ating pagkaunawa sa mga nadukumentong lipunan.
Napupunan ng ibang larangan sa antropolohiya ang mga natuklasan ng arkeolohiya, lalo na ang
antropolohiyang kultural (na pinag-aaralan ang kaugalian, masimblo, at mga materyal na
kasukatan ng kultura) at antropolohiyang pisikal (na kabilang ang pagaaral ng ebolusyon ng tao
at osteolohiya).
Pinupunan din ng ibang disiplina ang arkeolohiya, katulad ng paleontolohiya (ang

pagaaral ng buhay bago pa ang kasaysayan), kabilang ang paleosoolohiya at paleobotanika,
heograpiya, heolohiya, kasaysayan, kasaysayan ng sining, at klasiko. Isinalarawan ang
arkeolohiya bilang isang paglikha (craft) na tinatatala ang agham upang liwanagin ang araling
pangtao (humanities). Nilalapit ng arkeolohiya ang pagkaunawa sa mga nawalang kultura at
mga tahimik na aspeto ng kasaysayan ng tao na walang palugit.
ANIMISMO at MGA SINAUNANG PANINIWALA ANIMISMO

• Pagsamba sa kalikasan
• Pagsamba sa kalikasan
• Lahat ng bagay ay may kaluluwa
BATHALA
• Sinasamba ng mga sinaunang Pilipino
• Tagapamagitan sa pagitan ng patay at buhay na nilalang
MANGKUKULAM
• Nagbubuga ng apoy
• Gumagamit ng salamangka para sa masamang layunin.
PANGATAHOJAN
• Nakikita ang mangyayari sa hinaharap
HOCLOBAN
• Nangagamot o pumapatay sa pamamagitan ng pagkumpas ng kamay
MAGTATANGAL O MANANANGGAL
• Nahahati ang katawan
OSUANG O ASWANG
• Kumakain ng lamang – loob ng tao.
MANGAGAYUMA
• Kumokontrol ng isip, kilos at puso ng biktima.
• Inumin atbp.
RELIHIYONG PAGANISMO
PAGANISMO
• paniniwalang taglay ng mga unang Pilipino bago dumating ang dayuhang mananakop
• paniniwala sa maraming diyos at ang papel na ginagawa ng kalikasan sa kanilang
buhay.
POLYTHEISMO - Paniniwala sa MARAMING DIYOS.

• Bathala- kataas-taasang Diyos ng mga Tagalog.
• Kabunian- diyos ng mga Ifugao
Ilan sa mga diyos na ating sinasamba ay sila:
• Apo Laki- diyos ng digmaan
• Apo Tulo- diyos ng tubig
• Apo Angin- diyos ng bagyo
• Dian Masalanta- diyosa ng pag-ibig.
ANIMISMO - Ang lahat ng bagay ay MAY BUHAY.
PANTHEISMO - Ang lahat ng bagay ay IISA.
Anito- kaluluwa ng mga yumaong kamag-anak.

Bul-ul- imaheng ginagamit ng mga unang tao upang makipag-usap sa mga Diyos at anito.
ISLAM
• PARA SA MGA MUSLIM - Si MUHAMMAD (Most High Priest) ang huling propeta ni
ALLAH (diyos ng Islam at mga Muslim)
Nagsimulang mangaral si Muhammad matapos makatanggap ng rebelasyon kay SAN
GABRIEL at ipangaral ang bagong relihiyon, ang ISLAM.
• MUSLIM – tawag sa tagasunod ng Islam at sumasailalim sa kalooban ni ALLAH.
• ISLAM – “pagsuko o pagsunod sa kagustuhan ni ALLAH” ang ibig sabihin. Ito ang
relihiyon ng mga Muslim.
LIMANG HALIGI NG ISLAM
1. SHAHADA - paniniwala na “walang ibang Diyos maliban kay Allah at si
Muhammad ang propeta”.
2. SALAH / SALAT - pagdarasal ng limang (5) beses sa isang araw nang
nakaharap sa Mecca.
3. ZAKAT - Paglilimos sa mahihirap.
4. SAWM - Pangingilin o pag-aayuno sa buwan ng Ramadan at
pagpapahayag ng Koran.
5. HAJJ - Paglalakbay sa banal na lupaing MECCA. HADJI – tawag sa
nakarating na sa Mecca.
KORAN / QUR’AN – banal na aklat ng Islam.
• Pinahihintulutan ang paglupig sa mga hindi naniniwala at pagsunod sa mga halimbawa sa
buhay ni Muhammad.
• Pinahihintulutan ang polygamy o pagkakaroon ng asawa ng isang lalaki hanggang apat (4)
na beses kung kaya niyang buhayin o sustentuhan nang pantay-pantay ang mga ito.
• Tungkulin ng bawat Muslim na igalang ang kanilang mga magulang, ipagtanggol ang mga
biyuda at bata at mabait sa mga alipin at mga hayop.
ARALIN 3: KOMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO
Mga Konseptong Pangwika
PANIMULA
NASYONALISMO
• Pagmamahal sa bansa
• Isang kamalayan sa lahi na nag-uugat sa pagkakaroon ng isang relihiyon, wika, kultura,
kasaysayan, at pagpapahalaga.
WIKA
▪ Ano nga ba ang kahalagahang naidudulot ng wika sa buhay ng tao?

▪ Ang bawat nilikha ay naghahangad na magkaroon ng kahusayan sa wika.
▪ Ito ay isang mahalagang kasangkapan upang maipahayag ng tao ang kanyang
damdamin at kaisipan.
▪ Ang kakayahansa paggamit nito nanasasalig sa isipan, damdamin at kilos ng
tao ay resulta ng isang dinamikong prosesongbunga ng kanyang
karanasankabiguan, tagumpay, pakikipagsapalaran at maging ng kanyang mga
pangarap at mithiin.
Sa pamamagitan ng wika, nabubuo ang mabuting relasyon sa kapwa, napapaunlad ng tao

ang kanyang sarili at nakatutulong din siya sa pagpapaunlad ng kabuhayanng iba. Dahil sawika
nakatatanggap at nakikibahagisiya sa kapwa ngbisang dala ng pagbabago sa kultura at
kabihasnan.
Ano nga ba talaga ang wika? Bakit ito’y totoong napakakomplikadoat tunay na may
kapangyarihan?
Ang kahulugan ng wika bilang representasyon ng karanasan ay nag-iiba sa bawat tao. Ito’y
umuunlad at patuloy na nagbabago. Kailanman ito’y hindi static.
Isa sa mgapinakadakilang biyayang ipinagkaloob ng Diyos sa tao ay ang wika.
Ito angkasangkapanupang maipadamang tao sa kanyangkapwa ang kanyang iniisip,

nadarama at nakikita tungkol sa kanyangpaligid.
Wika: Kahulugan, Katangian, Kahalagahan
Ang wika ay bahagi ng kultura at kasaysayan ng bawat lugar. Ito rin ay isang simbolismo tungo
sa pagkakakilanlan ng bawat indibidwal. Sa pamamagitan ng wika, ay nailalabas o
napapahayag natin ang ating mga emosyon at saloobin, masaya man o malungkot. Ginagawa
natin ito sa pamamaraan ng pagsusulat, pakikipagtalastasan at iba pa.
Ang ating wika ay may iba’t-ibang barayti. Ito ay sanhi ng pagkakaiba ng uri ng lipunan na ating
ginagalawan, heograpiya, antas ng edukasyon, okupasyon, edad at kasarian at uri ng pangkat
etniko na ating kinabibilangan. Dahil sa pagkakaroon ng heterogenous na wika tayo ay
nagkaroon ng iba’t-ibang baryasyon nito, at dito nag-ugat ang mga variety ng wika, ayon sa
pagkakaiba ng mga indibidwal.
Iba’t ibang Kahulugan ng Wika;
Ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin
at mithiin. (Edward Sapir)
Matatagpuan sa wika ang mga tanda o simbolo na nagkakaroon ng kahuluganayon sa mga

gumagamit nito.
Ang mga simbolo o tanda ay maaring salita, bilang, drowing, larawan o anumang hugis
na kumakatawansa konsepto, ideya o bagay.
Ang mga tao’y nabubuhaysa mga simbolo na kinukontrol naman nila. Ang kakayahanng mga
tao na kontrolin ang mga simbolong ito ay napatangi sa kanya sa iba pang nilikha. Ito rin ang
ikinaiba ng tao sa hayop. (Lachica , 1993)
Si Caroll (1964) ay nagpahayag na ang wika ay isangsistema ng mga sagisag na binubuo at

tinatanggap ng lipunan.
Ayon kayTodd (1987) ang wika ay isang set o kabuuanng mga sagisag na ginagamit sa
komunikasyon. - hindi lamangbinibigkas na tunog kungdi ito’y sinusulat din.
Ang mga tunog at sagisag na ito ay arbitraryo at sistematiko. Dahil dito, ayon sa kanya, walang
dalawang wikang magkapareho bagamat bawat isa ay may sariling set ng mga tuntunin.
Ayon naman kay Bram, ang wika ay nakabalangkas na sistema ng mga arbitraryong simbolo at
tunog na binibigkas at sa pamamagitan nito’y nagkakaroon ng interaksyon ang isang pangkat
ng tao.
Ang wika angpangunahin at pinakatiyak na anyo ng simbolikong gawaing pantao ayon
kayArchibald Hill.
Ayon kayHenry Gleason, ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitangtunog na pinipili

at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong kabahagi at kasama sa
isang kultura sa kanilang pakikipagtalastasan.
Katangian ng Wika
Kahalagahan ng Wika
• Wika ang ginagamit natin sa pakikipagtalastasan.

• Sa pamamagitan din nito nalalaman natin kung ano ang gustong ipahiwatig ng ating
kapwa.
• Nagkakaintindihanat nagkakaunawaanang bawat isa sa pamamagitanng paggamit ng
wika.
• Ito ang nagbubuklod sa bawat tao hindi lamang dito sa Pilipinas kundi maging sa mga
ibang bansa rin.
• Sa pamamagitan ng wika kaya nagkakaunawaanat nagkakaroon ng madaling
komunikasyon ang bawat tao kundi pati na rin sa mga karatig bansa nito.
• Ang wika ang sumasagisag sa napakaraming aspekto ng buhay ng tao.
• Ang wika ay kaluluwa ng isang bansa at salamin ng lipunan.
• Ang wika ay sagisag ng pambansang pagkakakilanlan.
• Ang wikang pambansa ay siyang susi sa pagkakabuklod-buklod ng damdamin at diwa
ng mga mamamayan.
• Nakakapagkomunikasyon sa iba at nasasanay tayo sa gramatika • Instrumento
sa pagpapahayag ng iniisip at damdamin
• Daan sa pagkakaunawaan at pagkakaisa.
• Mahalagang sangkap ng nasyonalismo.
• Ito ay susi sa pakikipagkalakalan
Aspeto ng pag-unawa, pagpapayaman at siyentipikasyon ng wika
• Pagsasatitik mula sa salita patungo sa isinulat na simbolo ng komyunikasyon

• Kodipikasyon mula sa pagbibigay kahulugan sa pinaka maliit na morpema, pan/api at
mga salita pati pagbusisi sa ibat-ibang paraan ng pagbubuo ng kahulugan o semantika.
May 6,000 hanggang 7,000 ang mga wika sa daigdig. Ang siyentipikong pag-aaral ng
wika ay tinatawag na Lingguwistika. Ito ay nag-ugat ang salitang wika mula sa wikang
Malay. Isa pang katawagan sa wika na nagmula naman sa Kastila ay ang lengguwahe.
Tinatawag ding salita ang wika. Katulad ng language - tawag sa wika sa Ingles - nagmula
ang salitang lengguwahe sa salitang lingua ng Latin, na nangangahulugang "dila", sapagkat
nagagamit ang dila sa paglikha ng maraming kombinasyon ng mga tunog, samakatuwid ang
"wika" - sa malawak nitong kahulugan - ay anumang anyo ng pagpaparating ng damdamin o
ekspresyon, may tunog man o wala, ngunit mas kadalasang mayroon.
Anyo ng Wika
1. Pabalbal /Balbal
May katumbas itong “slang” sa Ingles at itinuturing na pinakamababang antas ng wika.
Mga salitang Pangkalye o Panlansangan.
Tinatawag din itong singaw ng panahon sapagkat bawat panahon ay may nabubuong mga
salita.
Pinakamababang antas ng wika na karaniwang ginagamit sa lansangan.
Karaniwang ito ay nabubuo ng isang grupo tulad ng mga bakla na nagsisilbing koda nila sa
kanilang pakikipag-usap.
2. Kolokyal
Mga salitang ginagamit sa pang-araw-araw na hinalaw sa pormal na mga salita.
Nagtataglay ng kagaspangan ang mga salitang ito subalit maaari rin namang maging
repinado batay sa kung sino ang nagsasalita gayon din sa kanyang kinakausap.
Ginagamit sa okasyong impormal at isaalangalang dito ang salitang madaling maintindihan.
Mga Halimbawa
✓ alala
✓ lika
✓ naron
✓ kanya-kanya
✓ antay
3. Lalawiganin/Panlalawigan
Karaniwang salitain o dayalekto ng mga katutubo sa lalawigan gaya ng mga Cebuano,
Batangeno, Bicolano, at iba pa na may tatak-lalawiganin sa kanilang pagsasalita.
Isang palatandaan ng lalawiganing tatak ay ang punto o accent.
Salitang ginagamit ng mga tao sa isang partikular na pook.
Mga salitang ginagamit sa isang lalawigan at hindi pamilyar na gamitin sa ibang lugar.
4. Pambansa/Lingua Franca
Ginagamit sa mga aklat, babasahin, at sirkulasyong pangmadla.
Wikang ginagamit sa mga paaralan at sa pamahalaan
Salitang higit na kilala o ginagamit sa pook na sentro ng sibilasyon at kalakalan.
Mga Halimbawa
✓ aklat
✓ ina
✓ ama
✓ dalaga
✓ masaya
5. Pampanitikan
Pinakamayamang uri
Kadalasa’y ginagamit ang salita sa ibang kahulugan
Gumagamit ng idyoma, tayutay, at iba’t ibang tono, tema, at punto
Isang eksperto na rin ang nagsabi na ang panitikan ay ang “kapatid na babae ng kasaysayan,”
ito ay dahil sa ang wikang pampanitikan ay makasaysayan dahil sa kanyang kakayahang
lumikha ng piksyunal o kathang isip.
Ito ay nagaganap sa tuwing ang wikang pampanitikan ay malayang nagagamit sa pagkatha ng
dula, katha, palabas, at iba pang likhang pampanitikan.
Mga Halimbawa
✓ Mabulaklak ang dila
✓ Di-maliparang uwak
✓ Kaututang dila
✓ Balat sibuyas
✓ Taingang kawali
✓ Nagbukas ng dibdib
ARALIN 4: Antas ng Wika
Ang pagkakaroon ng antas ng wika ay isa pang mahalagang katangian nito. Tulad ng
tao, ang wika ay nahahati rin sa iba’t ibang kategorya ayon sa kaantasan nito. Kung tutuusin,
ang antas ng wikang madalas na ginagamit ng isang tao ay isang mabisang palatandaan kung
anong uri ng tao siya at kung sa aling antaspanlipunan siya nabibilang.
Mahalagang maunawaan ng lahat ng tao ang mga antas ng wikang ito nang gayo’y
maibagay niya ito sa kanyang katayuan, sa hinihingi ng panahon at pook at maging sa
okasyong dinadaluhan. Mahahati ang antas ng wika sa kategoryang Pormal at Impormal. Sa
bawat kategorya, napapaloob ang mga antas ng wika.
A. PORMAL
Ito ang mga salitang estandard dahil kinikilala, tinatanggap at ginagamit ng higit na
nakararami lalo na ng mga nakapagaral ng wika.
1.Pambansa. Ito ang mga salitang karaniwang ginagamit sa mga aklat

pangwika/pambalarila sa lahat ng mga paaralan. Ito rin ang wikang kadalasang ginagamit ng
pamahalaan at itinuturo sa mga paaralan.
2.Pampanitikan o Panretorika.
Ito naman ang mga salitang gamitin ng mga manunulat sa kanilang mga akdang
pampanitikan. Ito ang mga salitang karaniwang matatayog, malalalim, makulay at masining.
B. IMPORMAL
Ito ang mga salitang karaniwan, palasak, pang araw-araw na madalas nating gamitin sa
pakikipag-usap at pakikipagtalastasan sa mga kakilala at kaibigan.
1. Lalawiganin. Ito ang mga bokabularyong diyalektal. Gamitin ang mga ito ang mga partikular na
pook o lalawigan lamang, maliban kung ang mga taal na gumagamit nito ay magkikita-kita sa
ibang lugar dahil natural na nila itong naibubulalas. Makikilala rin ito sa pagkakaroon ng
kakaibang tono, o ang tinatawag ng marami na punto.
2. Kolokyal. Ito’y mga pang-arawaraw na salita na ginagamit sa mga pagkakataong impormal.

Maaaring may kagaspangan nang kaunti ang mga salitang ito ngunit maaari rin itong maging
repinado ayon sa kung sino ang nagsasalita nito. Ang pagpapaikli ng isa, dalawa o higit pang
salita lalo na sa mga pasalitang komunikasyon ay mauuri rin sa antas nito.
Halimbawa:
nasa’n (nasaan),
pa’no (paano),
sa’kin (sa akin),
sa’yo (sa iyo), kelan

(kailan), meron
(mayroon)
3. Balbal. Ito ang tinatawag sa Ingles na slang. Sa mga pangkat-pangkat nagmumula ang mga ito
upang ang mga pangkat ay magkaroon ng sariling codes. Mababang antas ng wika ito,
bagamat may mga dalubwikang nagmumungkahi ng higit pang mababang antas, ang antas-
bulgar (halimbawa nito ay ang mura at mga salitang may kabastusan).
Karaniwang paraan ng pagbuo ng salitang balbal:
Paghango sa mga salitang katutubo Panghihiram sa mga wikang banyaga
Halimbawa: Halimbawa:
Gurang (matanda) Epek (effect)
Bayot (bakla) Futbol (naalis, natalsik)
Barat (kuripot) Tong (wheels)
Pagbibigay ng kahulugan ng salitang tagalog Pagpapaikli
Buwaya (crocodiles – greedy) Pakialam – paki
Bata (child – girlfriend) Tiyak – tyak
Durog (powdered – high in addiction)
Papa (father – lover)
Pagbabaliktad ng Buong Salita Papantig

Etned – bente Dehin – hindi
Kita – atik Ngetpa – Panget
Tipar – Parti
Paggamit ng Akronim Pagpapalit ng Pantig

Halimbawa: Halimbawa: G – get, nauunawaan
Lagpak – Palpak –
Bigo
US – under de saya Torpe – Tyope – torpe, naduwag
Paghahalo ng salita Paggamit ng Bilang
Bow na lang ng bow 45 – pumutok
Mag-jr (joy riding) 1433 – I love you too
Mag-gimik 50-50 – naghihingalo
Mag-MU
Pagdaragdag Pagbabaligtad at Pagdaragdag

Puti – isputing Hiya – Yahi – Dyahi
Kulang – kulongbisi
Pagpapaikli at pag-Pilipino Pagpapaikli at Pagbabaligtad

Pino – Pinoy Pantalon – Talon – Lonta
Mestiso – Tiso, Tisoy Sigarilyo – Siyo – Yosi
Panghihiram at Pagpapaikli Panghihiram at
Pagdaragdag
Security – Sikyo Get – Gets/Getsing
Brain Damage – Brenda Cry – Crayola
Sa lahat ng antas ng wika, ang balbal ang pinakadinamiko. Maaari kasing ang usong
salitang balbal ngayon at laos na bukas. Nakatutuwa ring pang-aralan kung paano nabubuo ang
mga salitang ito. Minsan nga, dahil sa napakasalimuot na prosesong pinagdadaanan ng isang
salitang balbal, nagiging lubhang mahirap nang ugatin ang pinanggalingan nito. Kayrami ngang
kabataang gamit nang gamit ng mga salitang balbal na hindi nila alam kung paano nabuo.
ARALIN 5: Pambansang Wika
Hindi naging madali ang pagpili nito.
Dumaan sa mahaba at masalimuot na proseso.
Pahapyaw na Kasaysayan
1934- Nagkaroon ng Kumbensyong Konstitusyunal
- Lope K. Santos at Pangulong Manuel L. Quezon
1935- Art. XIV Seksyon 3 ng 1935 na Saligang Batas
- Batas komonwelt Blg 184 (Surian ng Wikang Pambansa)

1937- iprinoklama ni Pangulong Quezon ang wikang Tagalog bilang batayan (Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 134).
1940- inumpisahang ituro ang wikang pambansang batay sa Tagalog sa lahat ng

paaralanpubliko at pribado.
1946- ipinahayag na Tagalog at Ingles ang opisyal na wika ng Pilipinas (Batas Komonwelt Blg.
570).
1959- pinalitan ng Pilipino ang wikang pambansa (Kautusang Pangkagawaran Blg. 7).
1972- nagkaroon ng mainitang pagtatalo sa Kumbensyong Konstitusyunal
- unang na gamit ang salitang Filipino bilang bagong katawagan sa wikang pambansa
ngunit hindi napagtibay.
1987- Art. XIV, Seksyon 6 ng S.B.
- Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
Ang Filipino ay ang katutubong wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong grupo. Katulad ng iba pang wikang buhay, ang Filipino ay
dumaraan sa proseso ng paglinang sa pamamagitan ng panghihiram sa mga wika ng Pilipinas
at mga di katutubong wika at sa ebolusyon ng iba’t ibang barayti ng wika para sa ibaibang
sitwasyon, sa mga nagsasalita nito, na may iba’t ibang sanligang sosyal at para sa mga paksa
ng talakayan at iskolarling pagpapahayag.
Wikang Opisyal
isang wika o lenggwahe na binigyan ng bukod-tanging istatus sa saligang batas ng mga

bansa,
mga estado, at iba pang teritoryo.
wikang kadalasang ginagamit sa lehislatibong mga sangay ng bansa.
Wikang Panturo opisyal na wikang ginagamit sa
pormal na edukasyon ang wikang ginagamit sa
pagtuturo at pag-aaral sa mga eskwelahan at ang
wika sa pagsulat
ng mga aklat at kagamitang panturo sa mga silidaralan.
Monolinggwalismo
ang pagpapatupad ng iisang wikang panturo sa lahat ng larangan o asignatura,
(England, Pransya, South Korea, at Japan), iisang wika sa larangan ng komersyo, wika ng
negosyo, at wika ng pakikipagtalastasan sa pang-arawaraw na buhay.
Bilinggwalismo
Ito ay paggamit at pagkontrol ng tao sa dalawang wika na tila ba ang dalawang ito ay
kanyang katutubong wika. (Leonard Bloomfield, 1935).
Taong may sapat na kakayahan sa isa sa apat na makrong kasanayang pangwikang

kinabibilangan ng pakikinig, pagsasalita, pagbasa at pagsulat sa isa pang wika maliban sa
kanyang unang wika. (John Macnamara, 1967).
Ang pagkakaroon ng dalawang wikang panturo sa mga paaralan at wikang opisyal na

iiral sa lahat ng mga pormal na transaksyon sa pamahalaan man o sa kalakalan. (Artikulo 15,
Seksyon 2 at 3 ng Saligang Batas ng 1973).
Magkahiwalay na paggamit ng Pilipino at Ingles bilang wikang panturo mula Grade 1

pataas sa mga tiyak na asignatura. (D.O. No. 25, s. 1974).
Multilinggwalismo
ang tawag sa patakarang pangwika kung saan nakasalig ito sa paggamit ng wikang
pambansa at katutubong wika bilang pangunahing midyum sa pakikipagtalastasan at pagtuturo,
bagamat hindi kinakalimutan ang wikang global bilang isang mahalagang wikang panlahat.
Register ng Wika
Mga wika/salitang partikular ang gamit sa isang tiyak na disiplina.
– minsan sinusulat na “rejister”, ito ay barayti ng wikang espisyalisadong ginagamit ng

isang partikular na domeyn. Ito ay may tatlong uri ng dimensyon.
a.) Field o larangan – ang layunin at paksa nito ay naayon sa larangan ng mga taong
gumagamit nito.
b.) Mode o Modo – paraan kung paano isinasagawa ang uri ng komunikasyon.
c.) Tenor – ito ay naayon sa relasyon ng mga nag-uusap.
Halimbawa:
• Mga salitang jejemon
• Mga salitang binabaliktad
• Mga salitang ginagamit sa teks
• Mga salitang ginagamit ng mga iba’t-ibang propesyon gaya ng mga doktor
Barayti ng Wika
Ito ay pagkakaiba ng mga wikang sumusulpot at nagiging bahagi ng pamumuhay ng
mga tao sa iba’t ibang larangan o panig sa bansa.
Homogenous
Homogenous ang wika kung pare-parehong magsalita ang lahat ng gumagamit ng isang
wika (Paz, et al., 2003).
Heterogenous
Heterogenous ang wika kung hindi pare-parehong magsalita ang gumagamit ng isang wika
dulot ng mga salik panlipunan.
Linggwistikong Komunidad
binubuo ng grupo o pangkat ng mga taong kabahagi ng tradisyon, paniniwala at

kaugalian at wika.
Ayon kay Gumperz (1968), ang kabuuang katangian ng taong kinakatawan ng regular
at kadalasang interaksyon sa pamamagitan ng katawan at berbal na senyales at ang
makabuluhang pagkakaiba sa gamit ng wika.
Unang Wika
Ito ay ang wikang kinagisnan mula sa pagsilang at unang itinuro sa isang tao. Kilala
din itong katutubong wika, mother tongue, arterial na wika at kumakatawan sa L1.
Pangalawang Wika
- alinmang wikang natutuhan ng isang tao matapos niyang maunawaang lubos at magamit
ang kanyang sariling wika o ang kanyang unang wika
- Ito ay bunga ng kanyang exposure sa iba pang wika.
Idyolek ang uring ito ay tangi sa isa o pangkat ng mga tao na may komon na wika. May
mga taong kilometriko at mabulaklak kung magpahayag. May mga ilan ding nakagawiang
magsalita nang malakas o di kaya ay mahina. Mayroon ding mga tao na may isang salitang
nakasanayan nang banggitin nang paulit-ulit sa bawat linya ng kanilang pangungusap.
– bawat indibidwal ay may sariling istilo ng pamamahayag at pananalita na naiiba sa

bawat isa. Gaya ng pagkakaroon ng personal na paggamit ng wika na nagsisilbing simbolismo o
tatak ng kanilang pagkatao. Ito ay mga salitang namumukod tangi at yunik.
Halimbawa :
“Siguro nga ammm….dapat tayong magkaisa ok….Ito ay ammm….susi sa pagkakaroon

ng katahimikan sa bansa, ok? Kung hindi ngayon, ammm…kailan pa kaya? Dapat ay ngayon
na, ok?
“Magandang Gabi Bayan” ni Noli de Castro
“Hindi ka namin tatantanan” ni Mike Enriquez
“Ito ang iyong Igan” ni Arnold Clavio
“Hoy Gising!” ni Ted Failon
“Ang buhay ay weather weather lang” ni Kim Atienza
“I shall return” ni Douglas MacArthur
“P%@#!” ni Rodrigo Duterte
Dayalekto - ang barayting ito ay inuuri ayon sa lugar, panahon at katayuan sa buhay ng
mga taong nagsasalita at kabilang sa isang heyograpikal na komunidad. Tinatawag din itong
panrehiyunal o wikain.
– Ito ay varayti ng wika na nalililkha ng dimensiyong heograpiko. Ito ang salitang gamit
ng mga tao ayon sa partikular na rehiyon o lalawigan na kanilang kinabibilangan. Tayo
ay may iba’t-ibang uri ng wikang panrehiyon na kung tawagin ay wikain.
Meron tatlong uri ng Dayalek:
• Dayalek na heograpiko (batay sa espasyo)

• Dayalek na Tempora (batay sa panahon)
• Dayalek na Sosyal (batay sa katayuan) Halimbawa:
• Tagalog = Bakit?
Batangas = Bakit ga?
Bataan = Baki ah?
Ilocos = Bakit ngay?
Pangasinan = Bakit ei?
Sosyolek sinasabi naman itong pansamantalang barayti. Tinatawag itong pansamantala
dahil nadedevelop ito sa pamamagitan ng malayang interaksyon at sosyalisasyon natin sa isang
partikular na grupo ng mga tao.
– na minsan ay tinatawag na “Sosyalek” Ito ay pansamantalang barayti
lamang. Ito ay uri ng wika na ginagamit ng isang partikular na grupo. Ang mga
salitang ito ay may kinalaman sa katayuang sosyo ekonomiko at kasarian ng
indibidwal na gumagamit ng mga naturang salita.
Halimbawa: Allergy ( Galis para sa mahihirap) Gravy ( Sarsa para sa ordinaryong tao) Slim
( tawag sa mga payat na tao)
• Repapips, ala na ako datung eh (Pare, wala na akong pera)
• Oh my God! It’s so mainit naman dito. (Naku, ang init naman dito!)
• Wa facelak girlash mo (walang mukha o itsura ang gelpren mo o kaya ay pangit ng
gelpren mo)
• Sige ka, jujumbagin kita! (sige ka, bubugbugin kita!)
• May amats na ako ‘tol (may tama na ako kaibigan/kapatid o kaya ay lasing na ako
kaibigan/kapatid)
Etnolek - barayti ito ng wika na nadedevelop mula sa mga salita ng mga
etnolinggwistikong grupo.
– Isang uri ng barayti ng wika na nadebelop mula sa salita ng mga
etnolonggwistang grupo. Dahil sa pagkakaroon ng maraming pangkat etniko sumibol
ang ibat ibang uri ng Etnolek. Taglay nito ang mga wikang naging bahagi nang
pagkakakilanlan ng bawat pangkat etniko.
Halimbawa : Waray, Bukidnon, B’laan, T’boli
• Vakuul – tumutukoy sa mga gamit ng mga ivatan na pantakip sa kanilang ulo tuwing
panahon ng tag-init at tag-ulan
• Bulanim – salitang naglalarawan sa pagkahugis buo ng buwan
• Laylaydek Sika – Salitang “iniirog kita” ng mga grupo ng Kankanaey ng Mountain
Province
• Palangga – iniirog, sinisinta, minamahal
• Kalipay – tuwa, ligaya, saya
Ekolek tumutukoy ito sa mga salita na kadalasang nagmumula o sinasalita sa loob ng
bahay.
– barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating tahanan. Ito

ang mga salitang madalas na namumutawi sa bibig ng mga bata at mga
nakatatanda, malimit itong ginagamit sa pang araw-araw na pakikipagtalastasan.
Halimbawa : Inihaw/Sugba, Tinola/ Sinabawan/ Sinigang,
• Palikuran – banyo o kubeta
• Silid tulogan o pahingahan – kuwarto
• Pamingganan – lalagyan ng plato
• Pappy – ama/tatay
• Mumsy – nanay/ina
Pidgin - ito ay tumutukoy sa wikang walang pormal na estruktura. Nadedevelop ito dahil
na rin sa pangangailangan na makabuo ng isang pahayag. Kadalasan, napaghahalu-halo ng
nagsasalita ang kanyang unang wika sa wikang sinasalita ng isang komunidad na bagong
kinabibilangan niya.
– Ito ay barayti ng wika na walang pormal na estraktura. Ito ay binansagang
“nobody’s native language” ng mga dayuhan. Ito ay ginagamit ng dalawang
indibidwal na nag uusap na may dalawa ring magkaibang wika. Sila ay walang
komong wikang ginagamit. Umaasa lamang sila sa mga “make-shift” na salita o mga
pansamantalang wika lamang.
• Ako kita ganda babae. (Nakakita ako ng magandang babae.)
• Kayo bili alak akin. (Kayo na ang bumili ng alak para sa akin.)
• Ako tinda damit maganda. (Ang panindang damit ay maganda.)
• Suki ikaw bili akin ako bigay diskawnt. (Suki, bumili ka na ng paninda ko. Bibigyan kita
ng diskawnt.)
• Ikaw aral mabuti para ikaw kuha taas grado. (Mag-aral ka ng mabuti upang mataas ang
iyong grado.)
Creole - ito ay produkto ng pidgin na wika, kung saan, nadedevelop naman ang pormal
na estruktura ng wika sa puntong ito.
– mga barayti ng wika na nadebelop dahil sa mga pinaghalo-halong salita
ng indibidwal, mula sa magkaibang lugar hanggang sa ito ay naging pangunahing
wika ng partikular na lugar. Halimbawa dito ay pinaghalong salita ng Tagalog at
Espanyol (ang Chavacano), halong Arican at Espanyol (ang Palenquero), at ang
halong Portuguese at Espanyol (ang Annobonese).
Halimbawa : Chavacano ng Zamboanga, Chamoro ng Guam
• Mi nombre – Ang pangalan ko • Di donde lugar to? – Taga saan ka?
• Buenas dias – Magandang umaga
• Buenas tardes – magandang hapon
• Buenas noches – Magandang gabi
Ang wika ay makapangyarihan, ito ay nagsisilbing tulay tungo sa pagkakaunawaan at
nagbibigay ito ng kapayapaan at katahimikan. Pero ito rin ay pwedeng magdulot ng
polarisasyon o ang pagtanaw ng mga iba’t-ibang bagay sa magkakasalungat na paraan, na
pwedeng lumikha ng hidwaan dahil sa maling paggamit ng mga salita. Tunay nga na ang wika
ay buhay. ARALIN 6: Kasaysayan at Pag-unlad ng Wikang Filipino
Panahon ng mga Katutubo
• Baybayin ang tawag sa katutubong paraan ng pagsulat

• Binubuo ito ng labimpitong (17) titik: tatlong (3) patinig at labing-apat (14) na katinig
Ang mga katinig ay binibigkas na may kasamang tunog ng patinig na /a/. Kung nais
basahin o bigkasin ang mga katinig na kasama ang tunog na /e/ o /i/, nilalagyan ang titik ng
tuldok sa itaas. Samantala, kung ang tunog ng /o/ o /u/ ang nais isama sa pagbasa ng mga
katinig, tuldok sa ibaba nito ang inilalagay.
Samantala, kung ang nais kaltasin ay ang anumang tunog ng patinig na kasama ng
katinig sa hulihan ng isang salita, ginagamitan ito ng panandang kruz (+) bilang hudyat sa
pagkakaltas ng huling tunog.
Gumagamit ng dalawang pahilis na guhit // sa hulihan ng pangungusap bilang hudyat ng

pagtatapos nito.
Panahon ng mga Kastila
• Maraming pagbabago ang naganap at isa na rito ang sistema ng ating pagsulat.
• Ang dating alibata ay napalitan ng Alpabetong Romano na binubuo naman ng 20 titik,
limang (5) patinig at labinlimang (15) katinig. a, e, i, o, u b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s,
t, w, y.
• Pagpapalaganap ng Kristiyanismo ang isa sa naging layunin ng pananakop ng mga
Kastila.
• Ngunit nagkaroon ng suliranin hinggil sa komunikasyon.
• Nagtatag ang Hari ng Espanya ng mga paaralang magtuturo ng wikang Kastila sa mga
Pilipino ngunit ito ay tinutulan ng mga prayle.
• Ang mga misyonerong Kastila mismo ang nag-aral ng mga wikang katutubo.
1. Mas madaling matutuhan ang wika ng isang rehiyon kaysa ituro ito sa
lahat ang Espanyol.
2. Higit na magiging kapani-paniwala at mabisa kung ang isang banyaga ay

nagsasalita ng katutubong wika.
• Ang mga prayle’y nagsulat ng mga diksyunaryo at aklat-panggramatika, katekismo at

mga kumpesyonal para sa mabilis na pagkatuto nila ng katutubong wika
➢ Naging usapin ang tungkol sa wikang panturong gagamitin sa mga Pilipino.

➢ Inatas ng Hari na ipagamit ang wikang katutubo sa pagtuturo ng
pananampalataya subalit hindi naman ito nasunod.
➢ Gobernador Tello – turuan ang mga Indio ng wikang Espanyol
➢ Carlos I at Felipe II – kailangang maging bilinggwal ang mga Pilipino
➢ Carlo I – ituro ang doktrinang Kristiyana sa pamamagitan ng wikang Kastila
Noong Marso 2, 1634, muling inulit ni Haring Felipe II ang utos tungkol sa pagtuturo ng
wikang Kastila sa lahat ng katutubo. Hindi naging matagumpay ang mga kautusang nabanggit
kung kaya si Carlos II ay naglagda ng isang dekrito na inuulit ang mga probisyon sa mga
nabanggit na batas. Nagtakda rin siya ng parusa para sa mga hindi susunod dito. Noong
Disyembre 29, 1792, nilagdaan ni Carlos IV ang isa pang dekrito na nag-uutos na gamitin ang
wikang Kastila sa mga paaralang itatatag sa lahat ng mga pamayanan ng Indio.
Panahon ng Propaganda
• Sa panahong ito, marami na ring mga Pilipino ang naging matindi ang damdaming
nasyonalismo. Nagtungo sila sa ibang bansa upang kumuha ng mga karunungan.
• Dr. Jose Rizal, Graciano Lopez-Jaena, Antonio Luna, Marcelo H. del Pilar
• Sa panahong ito ay maraming akdang naisulat sa wikang Tagalog. Pawang mga akdang
nagsasaad ng pagiging makabayan, masisidhing damdamin laban sa mga Kastila ang
pangunahing paksa ng kanilang mga isinulat.
Panahon ng mga Amerikano
• Nagsimula na naman ang pakikibaka ng mga Pilipino nang dumating ang mga
Amerikano sa pamumuno ni Almirante Dewey.
• Ginamit nilang instrumento ang edukasyon na sistema ng publikong paaralan at
pamumuhay na demokratiko.
• Mga gurong sundalo na tinatawag na Thomasites ang mga naging guro noon.
William Cameron Forbes – naniniwala ang mga kawal Amerikano na mahalagang

maipalaganap agad sa kapuluan ang wikang Ingles upang madaling magkaunawaan ang mga
Pilipino at Amerikano.
Nagtatag ng lupon si Mc Kinley na pinamumunuan ni Schurman na ang layunin ay alamin

ang pangangailangan ng mga Pilipino.
1. Isang pambayang paaralan ang kailangan ng mga Pilipino
2. Mas pinili ng mga lider-Pilipino na gamitin bilang wikang panturo ang Ingles.
Jorge Bocobo – naniniwalang ang lahat ng sabjek sa primaryang baitang, kahit na ang
Ingles ay dapat ituro sa pamamagitan ng diyalektong local.
N.M Saleeby, isang Amerikanong Superintende – kahit na napakahusay ang maaaring

pagtuturo sa wikang Ingles ay hindi pa rin ito magiging wikang panlahat dahil ang mga Pilipino
ay may kani-kaniyang wikang bernakular na nananatiling ginagamit sa kanilang mga tahanan at
sa iba pang pang-araw-araw na gawain.
Bise Gobernador Heneral George Butte – naniniwalang epektibong gamitin ang mga
wikang bernakular sa pagtuturo sa mga Pilipino. Labag man sa iniutos ni Mc Kinley na gamiting
wikang panturo ang mga wikang bernakular sa mga paaralan ay nanatili pa rin ang Ingles na
wikang panturo at pantulong naman ang wikang rehiyonal.
Panahon ng Hapones
• Sa pagnanais na burahin ang anumang impluwensiya ng mga Amerikano, ipinagamit

nila ang katutubong wika partikular ang wikang Tagalog sa pagsulat ng mga akdang
pampanitikan.
• Ito ang panahong namayagpag ang panitikang Tagalog.
• Ipinatupad nila ang Order Militar Blg. 13 na nag-uutos na gawing opisyal na wika ang
Tagalog at wikang Hapon
Panahon nga Malasariling Pamahalaan
• Saligang Batas noong 1935, Seksyon 3, Artikulo XIV – “Ang Kongreso ay gagawa ng
mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang pambansa na
batay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika.”
• Dahil sa probisyong ito, itinatag ni Pangulong Quezon ang Surian ng Wikang Pambansa
na ngayon ay Sentro ng Wikang Filipino upang mamuno sa pagaaral sa pagpili ng
wikang pambansa.
• Nilikha ng Batasang Pambansa ang Batas Komonwelth Blg. 184 – opisyal na paglikha
ng Surian ng Wikang Pambansa noong ika-13 ng Nobyembre 1936
• Ang tungkulin nito ay magsagawa ng pananaliksik, gabay at alituntunin na magiging

batayan sa pagpili ng wikang pambansa ng Pilipinas • Si Jaime C. de Veyra ang naging
tagapangulo ng komite
• Napili nila ang Tagalog bilang batayan ng wikang tatawaging Wikang Pambansa
• Ipinalabas noong 1937 ng Pang. Quezon ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 –
nagaatas na Tagalog ang batayan ng wikang gagamitin sa pagbubuo ng wikang
pambansa.
Ilang dahilan kung bakit Tagalog ang napiling batayang wika :
1. Mas marami ang nakapagsasalita at nakauunuwa ng Tagalog kumpara sa

ibang wika.
2. Mas madaling matutuhan ang Tagalog kumpara sa ibang wikain sapagkat

sa wikang ito, kung ano ang bigkas ay siyang sulat.
3. Tagalog ang ginagamit sa Maynila at ang Maynila ang sentro ng

kalakalan sa Pilipinas.
4. Ang wikang Tagalo ay may hostorikal na basehan sapagkat ito ang

wikang ginamit sa himagsikan na pinamunuan ni Andres Bonifacio.
5. May mga aklat na panggramatika at diksyunaryo ang wikang Tagalog.
Dahil sa pagsusumikap ni Pang. Quezon na magkaroon tayo ng wikang

pagkakakilanlan, hinirang siyang “Ama ng Wikang Pambansa”.
• Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 noong Abril 1940 – nagpapahintulot

sa pagpapalimbag at paglalathala ng Talatinigang Tagalog-Ingles at Balarila sa
Wikang Pambansa.
• Pinasimulan ang pagtuturo ng wikang pambansa sa mga paaralan

pampubliko at pampribado sa buong bansa.
❑ Pinagtibay ng Batas Komonwelth Blg. 570 na ang Pambansang Wika ay magiging isa na
sa mga wikang opisyal ng Pilipinas simula sa Hulyo 4, 1940.
❑ Nilagdaan ni Pang. Ramon Magsaysay ang Proklamasyon Blg. 12 noong Marso 26,
1954 na nagpapahayag ng pagdiriwang ng Linggo ng Wikang Pambansa ay magaganap
mula sa ika-29 ng Marso hanggang ika-4 ng Abril bilang pagbibigay-kahalagahan sa
kaarawan ni Balagtas (Abril 2).
❑ Nilagdaan ni Pang. Magsaysay ang Proklamasyon Blg. 186 noong Setyembre 23, 1955
na nag-uutos sa paglilipat ng petsa ng Linggo ng Wika mula ika13 hanggang 19 ng
Agosto bilang pagbibigay ng kahalagahan sa kaarawan ni Pang. Quezon (Agosto 19)
Noong Pebrero, 1956, nilagdaan ni Gregorio Hernandez, Direktor ng Paaralang Bayan ang
Sirkular 21 na nag-uutos na ituro at awitin ang Pambansang Awit sa mga paaralan. Nagpalabas
si Kalihim Jose E. Romero ng Kagawaran ng Edukasyon ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 7
noong Agosto 13, 1959 na nagsasaad na kailanma’t tutukuyin ang Wikang Pambansa, ang
salitang Pilipino ang gagamitin. Nilagdaan ni Pang. Ferdinand Marcos ang Kautusang
Tagapagpaganap Blg. 96 na nagtatadhana ng pagsasa-Pilipino ng mga pangalan ng gusali,
edipisyo at tanggapan ng pamahalaan noong Oktubre 24, 1967.
Marso 27, 1968, nilagdaan ni Rafael Salas, Kalihim Tagapagpaganap, ang Memorandum
Sirkular Blg. 96 na nag-aatas ng paggamit ng wikang Pilipino sa mga opisyal na komunikasyon
sa mga transaksyonng pamahalaan.
Memorandum Sirkular Blg. 488 noong Hulyo 29, 1972 na humihiling sa lahat ng tanggapan
ng pamahalaan na magdaos ng Linggo ng Wika.
Saligang Batas ng 1973, Artikulo XV, Seksyon 2 at 3 – “Ang Batasang Pambansa ay

magsasagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na paggamit ng pambansang
wikang Pilipino at hangga’t hindi binabago ang batas, ang Ingles at Pilipino ang mananatiling
mga wikang opisyal ng Pilipinas”.
Noong Hunyo 21, 1978, nilagdaan ng Ministro ng Edukasyon at Kultura, Juan Manuel ang
Kautusang Pangministri Blg. 22 na nag-uutos na isama ang Pilipino sa lahat ng kurikulum na
pandalubhasang antas Nabagong muli ag Konstitusyon nang sumiklab ang Edsa I noong
Pebrero 25, 1986 at nahirang na pangulo ng bansa si Gng. Corazon c. Aquino.
Saligang Batas ng 1987, Artikulo XIV, nasasaad tungkol sa wika:
• Sek.6. Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino.
• Sek.7. Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang

opisyal ng Pilipinas ay Filipino at hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles.
• Sek.8. Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat

isalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic at Espanyol.
• Sek.9. Dapat magtatag ang Kongreso ng isang komisyon ng wikang pambansa

na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang mga rehiyon at mga disiplina na
magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod ng mga pananaliksik sa Filipino at iba
pang mga wika para sa kanilang pagpapaunlad, pagpapalaganap at pagpapanatili.
Noong Enero taong 1987, sa bias ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 117 na nilagdaan ni
Pangulong Corazon Aquino, nilikha ang Linangan ng mga Wika sa Pilipinas (LWP).
Noong Mayo 21, 1987 nagpalabas ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 52 si Kalihim

Lourdes R. Quisimbing ng Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports na mas kilala sa
Patakarang Edukasyong Billingwal ng 1987.
Mayo 27, inihayag na agad sa bias ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 54 ang Panuntunan
sa Implementasyon ng Patakaran.
Agosto 25, 1988, ipinagtibay ang Atas Tagapagpaganap 335, na nag-aatas sa lahat ng mga
Kagawaran, Kawanihan, Opisina, Ahensiya, Instrumentaliti ng pamahalaan na magsagawa ng
mga hakbang na kailangan para sa layuning magamit ang Filipino sa opisyal na mga
transaksiyon, komunikasyon at korspondensiya.
Kapapasok pa lamang ng dekad 90 nag nilagdaan ni kalihim Isidro Carino ng Kagawaran ng

Edukasyon, kultura at Isports noong Marso 19, 1990 ang isang Kautusang Pamgkagawaran Blg.
21 na nagsasaad na gamitin ang Filipino sa panunumpa ng katapatan sa Konstitusyon at sa
bayan.
• Agosto, 14, 1991, pinagtibay ni Pangulong Corazon Aquino ang Batas

Republika Blg. 7104 na lumikha ng Komisyon sa Wikang Filipino.
• Amg Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ay nag-iisang ahensiyang pang-

wika ng pamahalaan na binubuo ng mga kinatawan ng iba’t ibang grupong
etnolingwistiko at iba-ibang disiplina.
• Nilikha ito upang magsagawa, mag-ugnay at magtaguyod ng mga

pananaliksik para sa pagpapaunlad, pagpapalaganap at preserbasyon ng Filipino at iba
pang wika ng Pilipinas.
• Bubuuin/Binubuo ito ng labing isang komisyoner na ang isa ay

magsisilbing tagapangulo.
Noong Hunyo 12, 1996 naman ayipignagtibay ni Pangulong Fidel Ramos ang
Kautusang Tagapagpaganap Blg. 343 na nagpapatibay sa Panunumpa ng Katapatan sa
Watawat.
Sa panunungkulan ni Pangulong Fidel Ramos ay naitala ang isa sa mga

mahahalagang bahagi ng kasaysayan ng wikang pambansa. Ang Proklamasyon Blg. 1041 na
nilagdaan noong Hulyo 15, 1997.
Ang proklamasyon ay nagtatakda na sa halip na isang linggong pagdiriwang lamang,

ginawa niyang buong buwan ng Agosto ay tanghaling Buwan ng Wikang Pambansa.
GAWAIN
PANUTO: Isulat sa patlang bago ang bilang kung ang mga sumusunod na salita ay
BALBAL, KOLOKYAL, LALAWIGANIN, PAMBANSA o PAMPANITIKAN
___________________1. Parak
___________________2. Asawa
___________________3. Naulan, Nakain
___________________4. Crayola
___________________5. Nagmumurang Kamyas
___________________6. Tahanan
___________________7. Pusod ng pagmamahalan
___________________8. Papanaw ka na? ___________________9.
Kelan?
___________________10. Pa’no
PANUTO: Ibigay ang hinihinging kasagutan sa mga pahayag na nakasulat sa bawat titik.
A. Kahalagahan ng Wika
1. ______________________________________________________________________ 2.
______________________________________________________________________ 3.
______________________________________________________________________
4. ______________________________________________________________________
B. Mga Antas ng Wika
5. ______________________________________________________________________ 6.
______________________________________________________________________ 7.
______________________________________________________________________ 8.
______________________________________________________________________
9. ______________________________________________________________________
10. ______________________________________________________________________
IKA-LIMANG KABANATA
ARALIN1: Kahulugan ng FILIPINO
FILIPINO
Ayon kay Garcia, et. Al (2010), malaganap na ang promosyon ng wikang pambansa at
maging ang mga asignatran ay maliwanag na nakasulat at tinatawag na Filipino.
Pambansang lingua franca
Sinasabing pambansang lingua franca ang Filipino dahil ito ang ginagamit ng mga tao
mila sa iba’t ibang katutubong wika o magkakaibang pinanggalingang probinsiya upang
magkaunawaan at makipaguganayan.
Wikang Pambansa
Nakapaloob sa konstitusyon 1987 ng Republika ng Pilipinas, ang Filipino ang Wikang

Pambansa. Dahil sa wikang ito tinatalakay ang mga bagay-bagay ukol sa bansa na siya
namang naiintindihan ng bawat mamamayang Pilipino.
Ito ay ginagamit sa pakikipagugnayan.
Opisyal na Wika sa Komunikasyon

Ginagamit ang Filipino a opisyal na komunikasyon
Ang wikang Filipino ay ginagamit sa:
Delibersyon sa lehislatura at pagsulat ng batas;
Pag-isyu ng mga deskrito at mga kautusang ehukutibo;
Pormulasyon ng mga pambansang patakaran;
Paghahanda ng mga impormasyong pampubliko kauganay na programa ng gobyerno;
Pagdaraos ng mga paglilitis at pagpapasiya sa hukuman;
Pagsulat ng memorandum at iba pang sulat komunikasyon;
Mga opisyal na dukomento; at
Mga tungkulit at gawain sa estado.
Opisyal na Wikang Panturo
Kinikilala ang Filipino bilang mabisang wika ng pagtuturo at pagkatuto
Ginagamit ang wikang Filipino sa pagtuturo at pag-aaral sa iba’t ibang disiplina ng

kaalaman at lahat ng antas ng edukasyon.
Pormal na deskripsiyon ng Filipino ayon sa KWF
Resolusyon Blg. 92-1 (Mayo 13, 1992)
Ito nag katutubong wika, pasalita at pasulat sa Metro Manila, ang Pambansang
Punong Rehiyon at sa iba pang sentrong urban sa archipelago na ginagamit bilang wika ng
komunikasyon ng mga etnikong grupo.
Ngunit noong ika-28 ng Agosto, 1986 sa bias ng Resulosyon 96-1, sinusugan ang
batayang deskripsiyon ng ng Filipino na ganito ang isinasaad: Ang Filipino ay ang katutubong
wika na ginagamit sa buong Pilipinas bilang wika ng komunikasyon ng mga etnikong grupo.
Noong Agosto 5, 2013 ay pinagtibay ng bagong Kalupunan ng KWF ang Kappasiyahan

Blg. 13-39. isang rebisadong depinisyon ito ng wikang “Filipino” at ipinahayag ang sumusunod
na pakahulugan.
“Ang Filipino ay ang katutubong wika na ginagamit ng Buong Filipinas bilang wika ng
komunikasyon, sa pagbigkas, at sa pasulat na paraan ng mga pangkating katutubo sa buong
kapuluan. Sapagkat isang wikang buhay, mabilis itong pinauunlad ng araw-araw at iba’t ibang
paggamit sa iba’t ibang pook at sitwasyon at nilinang sa iba’t ibang antas ng saliksik at
talakayang akademiko ngunit sa paraang maugnayin at mapagtampok sa mga lahok na
nagtataglay ng mga malikhaing katangian at kailangang karunungan mula sa katutubong wika
sa bansa.”
ALPABETO at ORTOGRAPIYANG PAMBANSA
ORTOGRAPIYA - Masusi at maingat na pag-aaral na may patungkol sa pagbabaybay ng mga

salita - ito ay ang representasyon ng mga tunog ng wika na nakalimbag na mga simbolo tulad
ng alpabeto - Ang gabay sa ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo ng mga tuntunin kung
paano sumulat gamit ang wikang Filipino. (Almario 2013)
Mula Baybayin Hanggang Abakada
Ang kasaysayan ng ortograpiya ng wikang Filipino ay maaaring ugatin mula sa sinaunang

panahong gumagamit ang mga Filipino ng katutubong paraan ng pagsulat na tinatawag na
baybayin.
Ang baybayin ay binubuo ng labimpitong simbolo na kumakatawan sa mga titik: 14 na

katinig at 3 patinig. Ang mga simbolong kumakatawan sa mga letra ay gaya ng sumusunod:
Ang mga titik na ito ang naging batayan ng abakada na binuo ni Lope K. Santos nang
kaniyang sulatin ang Balarila (1940). Idinagdag sa orihinal na mga titik ng baybayin ang katinig
na R at ginawang lima ang patinig: A,E,I,O,U kayâ dalawampu (20) ang mga titik ng lumaganap
na abakada hanggang sa panahong tinatawag ang Wikang Pambansa na wikang Pilipino.
Nakahanay ang mga ito sa sumusunod na paraan: A, B, K, D, E, G, H, I, L, M, N, NG, O, P, R,
S, T, U, W, Y. Sa pagbása ng mga titik, ang mga katinig ay binibigkas nang may kasámang
patinig na A, gaya ng sumusunod: /A/, /Ba/, /Ka/, /Da/, /E/, /Ga/, /Ha/, /I/, /La/, /Ma/, /Na/,
/Nga/, /O/, /Pa/, /Ra/, /Sa/, /Ta/, /U/, /Wa/, /Ya/.
Sa kabila ng pangyayaring lubhang naimpluwensiyahan ng wikang Espanyol ang mga

wikang katutubo sa Filipinas, hindi isináma sa abakada ang mga letra para sa mga tunog na C,
CH, F, J, LL, Ñ, Q, RR, V, X, Z. Nanatili ang mga ito sa mga pangngalang pantangi, gaya sa
Carmen, Pacheco, Fullon, Jaro, Magallanes, Cariño, Quirino, Barrameda, Vizcaya, Maximo, at
Zamboanga. Ngunit marami sa mga salitang hiram sa Espanyol at nagtataglay ng naturang mga
titik ay tinapatan ng mga tunog sa mga titik ng abakada, gaya ng nagaganap na noong
paghiram sa mga naging palasak na salitang Espanyol.
Ang iba pang gabay sa pagsulat, gaya ng kung paano gamitin ang “ng” at “nang,” kung
kailan nagiging R ang D, o kung bakit nagiging U ang O sa dulo ng salita kapag inulit, ay
hinango sa mga tuntunin mula sa Balarila ni Lope K. Santos. Ang makabuluhang mga tuntunin
ay tinipon ng Surian ng Wikang Pambansa makaraan ang Ikalawang Digmaang Pandaidig.
Pinamagatan itong Mga Batayang Tuntuning Sinusunod sa Pagsusuring Aklat (walang petsa) na
inihanda ni Bienvenido V. Reyes sa isang hiwalay at nakamimeograp na polyeto at naging
gabay ng mga guro, manunulat, at editor.
Bagong Alpabetong Filipino
Sa Konstitusyong 1973, tinawag na “Filipino” ang Wikang Pambansa. Sinundan ito ng

isang bagong gabay sa ortorgrapiya na nabuo noong 1976 at nalathala noong 1977 sa pamagat
na Mga Tuntunin ng Ortograpiyang Filipino. Isa sa nilalaman nitó ang pagbago sa abakada na
naging tatlumpu’t isa (31) ang mga titik sa pamamagitan ng dagdag na labingisang (11) titik na
napagkasunduan sa isang serye ng mga simposyum noong 1976. Dahil sa dami ng mga titik ng
bagong alpabeto ay tinawag itong “pinagyamang alpabeto”.
Muling sinuri ang alpabeto, binawasan ng mga bagong titik, at noong 1987 ay
nalathalang dalawampu’t walo (28) ang mga titik sa gabay na Alpabeto at Patnubay sa Ispeling
ng Wikang Filipino ng Linangan ng mga Wika sa Pilipinas, ang binagong pangalan ng Surian ng
Wikang Pambansa. Tinanggap ang mga dagdag na titik na: F,J,Ñ,Q,V,X, at Z.
Tinanggap ang mga dagdag na titik na: F,J,Ñ,Q,V,X, at Z. Pinalaganap din ang isang
“modernisadong alpabeto” na ipinababása ang mga titik sa paraang Ingles, maliban sa Ñ
mulang alpabetong Espanyol, gaya ng sumusunod: A /ey/, B /bi/, C /si/, D /di/, E /i/, F /ef/, G
/dyi/, H /eyts/, I /ay/, J /dyey/, K /key/, L /el/, M /em/, N /en/, NG /endyi/, Ñ /enye/, O /o/, P /pi/,
Q /kyu/, R /ar/, S /es/, T /ti/, U /yu/, V /vi/, W /dobolyu/, X /eks/, Y /way/, Z /zi/. Ngunit hindi
nasagot ng 1987 gabay ang ilang sigalot, lalo na ang hinggil sa kaso ng kambal-patinig o
diptonggo, na lumitaw mula pa sa 1977 gabay.
1. Grafema
Pangunahing tungkulin ng ortograpiya ang paglalapat ng grapema sa pahayag na

pasalita at bigkas. Tinatawag na graféma ang isang set o pangkat ng mga bahagi sa isang
sistema ng pagsulat. Ang mga grapema sa praktika ng ortograpiyang Filipino ay binubuo ng
tinatawag na mga titik at mga dititik.
1.1. Titik.
Ang títik o létra ay sagisag sa isang tunog sa pagsasalita. Binubuo ito ng mga patínig o
bokablo (vocablo) at ng mga katínig o konsonante (consonante). Ang serye ng mga titik o letra
ay tinatawag na alpabéto. Ang alpabetong Filipino ay binubuo ng dalawampu’t walong (28) titik
at kumakatawan ang bawat isa sa isang tunog. Binibigkas o binabása ang mga titik sa
tunogIngles maliban sa Ñ.
1.2. Di-titik.
Binubuo ang di-titik ng mga tuldik at mga bantas. Ang tuldik o asento ay gabay sa
paraan ng pagbigkas ng mga salita. Sa lingguwistika, itinuturing ang tuldik na simbolo para sa
impit na tunog o kayâ sa diin o habà ng pagbigkas.
Sa abakadang Tagalog, tatlo ang pinalaganap nang tuldik: (a) ang tuldik na pahilis (´) na
sumisimbolo sa diin at/o habà, (b) ang tuldik na paiwa (`), at (c) ang tuldik na pakupya (^) na
sumisimbolo sa impit na tunog. Kamakailan, idinagdag ang ikaapat, ang tuldik na patuldok,
kahawig ng umlaut at diaeresis ( ¨ ) upang kumatawan sa tunog na tinatawag na “schwa” sa
lingguwistika.
Ang bantas ay kumakatawan sa mga patlang at himig ng pagsasalita sa pagitan ng mga
titik at pantig, sa pagitan ng mga salita at mga parirala, at sa pagitan ng mga pangungusap.
Binubuo ito ng kuwit (,), tuldok (.), pananong (?), padamdam (!), tuldok-kuwit (;), kudlit (‘), at
gitling (-).
2. Ang Pantig At Palapantigan
Ang pantíg o sílabá ay isang saltik ng dila o walang patlang na bugso ng tinig sa
pagbigkas ng salita. Binubuo ang mga pantig ng mga titik na patinig at katinig. Bawat patinig
(a/e/i/o/u) ay isang pantig; samantala, kailangan ng bawat katinig ang isang patinig upang
maging pantig. Dagdag pa, may isa (1) lámang patinig sa bawat pantig samantalang maaaring
mahigit sa dalawa ang katinig sa isang pantig.
2.1. Kayarian ng Pantig.
Alinsunod sa sinundang paliwanag, ang pantig ay maaaring binubuo ng isang patinig, o

isang katinig at isang patinig, o dalawa o mahigit pang katinig at isang patinig. Sumusunod ang
mga kayarian ng pantig at kinakatawan ng P ang patinig at ng K ang katinig:
2.2. Pagpapantig ng mga Salita.
Ang pagpapantig ay paraan ng paghati sa isang salita alinsunod sa mga pantig na

ipinambuo dito. Nakabatay ito sa grapema o nakasulat na mga simbolo. Halimbawa, /u·be/
(ube), /ba·hay/ (bahay). Narito ang ilang tuntunin:
Una, kapag may magkasunod na dalawa o mahigit pang patinig sa posisyong panguna,
panggitna, at pandulo, ito ay inihihiwalay na pantig.
Halimbawa: /a·ak·yat/ (aakyat), /a·la·a·la/ (alaala), /to·to·o/ (totoo).
Ikalawa, kapag may magkasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang una ay
isinasáma sa sinundang patinig at ang ikalawa ay isinasáma sa kasunod na pantig.
Halimbawa: /ak·lat/ (aklat), /es·pes·yal/ (espesyal), /pan·sit/ (pansit), /os·pi·tal/ (ospital).

Nasasaklaw nitó pati ang mga digrapo, gaya sa kut·son (kutson), sit·sa·ron (sitsaron), tit·ser
(titser).
Ikatlo, kapag may tatlong magkakasunod na katinig sa loob ng isang salita, ang unang
dalawa ay sumasáma sa patinig ng sinundang pantig at ang ikatlo ay napupunta sa kasunod na
pantig.
Halimbawa: /eks·per·to/ (eksperto), /trans·fer/ (transfer), /ins·pi·ras·yon/ (inspirasyon).
Ikaapat, kapag ang una sa tatlong magkakasunod na katinig ay M o N at ang kasunod

ay alinman sa BL, BR, DR, PL, at TR, ang unang katinig (M/N) ay isinasáma sa unang patinig at
ang sumunod na dalawang katinig ay napupunta sa kasunod na pantig.
Halimbawa: /a·sam·ble.a/ (asamblea), /tim·bre/ (timbre), /si·lin·dro/ (silindro), /tem·plo/

(templo), /sen·tro/ (sentro).
Ikalima, kapag may apat na magkakasunod na katinig sa loob ng isang salita, isinasáma
ang unang dalawang katinig sa sinusundang patinig at isinasáma ang hulíng dalawang katinig
sa kasunod na pantig.
Halimbawa, /eks·plo·si·bo/ (eksplosibo), /trans·plant/ (transplant), /hand·breyk/

(handbreyk).
2.3. Pantig ng Inuulit.
Kapag ang salita ay nagsisimula sa patinig, ang patinig lámang ang inuulit.
Halimbawa: /a·ak·yat/ (aakyat), /i·i·big/ (iibig),/ u·u·bu·hin/ (uubuhin).
Nagaganap din ito kahit may panlapi ang salita. Halimbawa: /ma·a·ak·yat/
(maaakyat), /u·mi·i·big/ (umiibig), /nag·u·ubo/ (nag-uubo).
Kapag nagsisimula sa kayariang KP ang salita, ang unang pantig lámang ang inuulit.
Halimbawa: /la·la·kad/ (lalakad), /ba·ba·lik/ (babalik). Nagaganap din ito kahit may
panlapi ang salitang-ugat. Halimbawa: /mag·la·la·kad/ (maglalakad), /pag·ba·ba·lik/ (pagbabalik).
Kapag nagsisimula ang salita sa kambal-katinig o kumpol-katinig (consonant cluster),

ang unang katinig at patinig lámang ang inuulit. Halimbawa: /i·pa·pla·no/ (ipaplano),
/mag·ta·trans·port/ (magtatransport), /pi·pri·tu·hin/ (piprituhin). Nagaganap ito kahit sa kaso ng
hindi pa nakareispel na salitang banyaga. Halimbawa: “magbiblessing,” “ipako·close,”.
3. Pagbaybay Na Pasalita
• Patitik ang pasalitang pagbaybay sa Filipino. Ang ibig sabihin, isaisang binibigkas sa
maayos na pagkakasunod-sunod ang mga letrang bumubuo sa isang salita, pantig, akronim,
daglat, inisyals, simbolong pang-agham, atbp.
4. Pagbaybay Na Pasulat
•Sa pangkalahatan, natutupad pa rin ang payak na tuntuning “Kung ano ang bigkas, siyáng
sulat” sa pagbaybay na pasulat. Siyempre, hindi ito nasusunod sa “mga” na isang pagpapaikli
sa lumang anyo nitóng “manga” at ginagamit hanggang sa bungad ng ika-20 siglo. Mahalaga
ring pag-aralan kung kailan ginagamit ang maikling “ng” at ang mahabàng “nang,” isang
tuntuning pinairal mulang Balarila at bumago sa ugali noong panahon ng Espanyol na
mahabàng “nang” lagi ang isinusulat.
4.1 Gamit ng Walong Bagong Titik.
Isang radikal na pagbabago sa pagbaybay na pasulat ang paggamit ng walong (8)

dagdag na titik sa modernisadong alpabeto: C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z. Pangunahing gamit ng mga
ito ang pagpapanatili ng mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita mula sa mga
katutubong wika ng Filipinas. Ang mga titik na F,J,V, at Z ay napakaimportante upang maigalang
ang mga kahawig na tunog sa mga katutubong wika. Hindi tulad noong panahon ng abakada na
ang “Ifugaw” ay isinusulat na “Ipugaw” o ang “Ivatan” ay isinusulat na “Ibatan.”
Narito pa ang ilang halimbawa:

safot (Ibaloy) sapot ng gagamba
falendag (Tiruray) plawtang pambibig na may nakaipit na dahon sa ihipan
feyu (Kalinga) pipa na yari sa bukawe o sa tambo jalan (Tausug)
daan o kalsada
masjid (Tausug, Maranaw mula sa Arabe) tawag sa gusaling sambahan ng mga Muslim vakul
(Ivatan) pantakip sa ulo na yari sa damo na ginagamit bilang pananggalang sa ulan at init ng
araw.
kuvat (Ibaloy) digma vuyu
(Ibanag) bulalakaw
zigattu (Ibanag) silangan
4.2. Bagong Hiram na Salita.
Ginagamit din ang walong dagdag na titik sa mga bagong hiram na salita mulang
Espanyol, Ingles, at ibang wikang banyaga. Tandaan: “mga bagong hiram.” Ang ibig sabihin,
hindi kailangang ibalik sa orihinal na anyo ang mga hiram na salitang lumaganap na sa baybay
ng mga ito alinsunod sa abakada. Halimbawa, hindi dapat ibalik ang F ng orihinal na forma sa
Espanyol dahil ginagamit nang matagal ang “porma” pati ang mga deribatibo nitóng “pormal,”
“impormal,” “pormalismo,” “pormalidad,” “depormidad,” atbp. Hindi rin dapat ibalik ang “pirma” sa
firma, “bintana” sa ventana, ang “kalye” sa calle, ang “tseke” sa cheque, ang “pinya” sa piña,
ang “hamón” sa jamon, ang “eksistensiya” sa existencia, ang “sapatos” sa zapatos.
4.3. Lumang Salitang Espanyol.
Mahalagang mohon hinggil sa mga lumang salita mulang Espanyol ang mga nakalista sa
Diccionario Tagalog-Hispano (1914) ni Pedro Serrano-Laktaw hanggang sa mga entri sa
Diksyunaryo Tesauro Pilipino-Ingles (1972) ni Jose Villa Panganiban. Nakatanghal sa inilistang
mga lumang hiram na salita mulang Espanyol ang naganap na pagsasaabakada ng mga tunog
na banyaga gayundin ang pagbaluktot sa anyo ng mga orihinal na salita, gaya sa “bakasyon”
(vacacion), “kabayo” (caballo), “kandila” (candela), “puwersa” (fuerza), “letson” (lechon),
“lisensiya” (licencia), “sibuyas” (cebolla+s), “silahis” (celaje+s), “sona” (zona), “komang”
(manco), “kumusta” (como esta), “porke” (por que), at libo-libo pa sa Bikol, Ilokano, Ilonggo,
Kapampangan, Pangasinan, Sebwano, Tagalog, Waray, at ibang wikang katutubo na naabot ng
kolonyalismong Espanyol.
4.4. Di-Binabagong Bagong Hiram.
Ngunit pigilin ang pagbaybay paabakada sa mga idinadagdag ngayong salita mulang
Espanyol. Maituturing na bagong hiram ang mga salita na hindi pa matatagpuan sa dalawang
binanggit na diksiyonaryo sa 4.6. Halimbawa, maaaring hiramin nang buo at walang pagbabago
ang “futbol,” “fertil,” “fosil,” “visa,” “vertebra,” “ zorro,” “ zigzag.” Samantala, dahil sa walong
dagdag na titik, maraming salita mulang Ingles ang maaaring hiramin nang hindi
nangangailangan ng pagbago sa ispeling, gaya ng “fern,” “folder,” “jam,” “ jar,” “lével” (na hindi
dapat bigkasing mabilis, gaya ng ginagawa ng mga nag-aakalang isa itong salitang Espanyol),
“envoy,” “develop,” “ziggurat,” “zip.”
4.5. Problema sa C, Ñ, Q, X.
Gayunman, mapapansin sa mga binanggit na halimbawa ng bagong hiram na salita na

hindi pa ginagamit ang lahat ng dagdag na titik. Walang halimbawa ng hiram na salita na may
mga titik C,Ñ, Q, at X. Bakit? Narito ang paliwanag. Isang magandang simulaing pangwika mula
sa baybayin hanggang abakada ang pangyayaring iisang tunog ang kinakatawan ng bawat titik.
Sa kaso ng C, problema ang pangyayari na may dalawang paraan ito ng pagbigkas na
maaaring katawanin ng K o S. Halimbawa, K ang tunog nitó sa unang titik ng coche (kotse)
ngunit S naman ang tunog sa unang titik ng ciudad (siyudad). Sa kaso ng Ñ, napakalimitado
kahit sa Espanyol ang mga salita na nagtataglay ng titik na ito. Ang ilang salitang pumasok na
sa Filipino ay natapatan na ng NY, gaya sa “donya” (doña), “pinya” (piña), “punyeta” (puñeta).
Sa kaso naman ng Q at X, may palagay na hindi isahang tunog ang mga nabanggit na
titik—nagiging “kw” o “ky” ang Q at “ks” ang X. Sa gayon, tulad ng babanggitin sa 4.9, ginagamit
lámang ang mga ito sa mga pangngalang pantangi (Quintos, Xerxes) at katawagang teknikal at
pangagham (Q clearance, X-ray). Kapag humiram ng pangalang pambalana at nais reispel, ang
ginagamit noon pa sa abakadang pagsulat ay ang katumbas ng tunog ng Q at X. Ang Q ay
nagiging K sa mulang Espanyol na “késo” (queso) at KW sa mulang Ingles na “kwit” (quit) o KY
“barbikyu” (barbeque). Ang X naman ay tinatapatan noon pa ng KS gaya sa “ekis” (exis).
4.6. Panghihiram Gamit ang 8 Bagong Titik.
Sa pangkalahatan, sa gayon, ang lahat ng walong dagdag na titik sa alpabeto ay

ginagamit sa dalawang pagkakataon.
Una, sa mga pangngalang pantangi, halimbawa, Charles Cordero, San Fernando,

Jupiter, Santo Niño, Quirino, Nueva Vizcaya, Maximo, Zion.
Ikalawa, sa mga pormulang siyentipiko at katawagang teknikal, halimbawa, “carbon

dioxide,” “Albizia falcataria,” “jus sanguinis,” “quo warranto,” “valence,” “x-axis,” “zeitgeist.”
4.7. Eksperimento sa Ingles.
Sa pangkalahatan, ipinahihintulot at ginaganyak ang higit pang eksperimento sa

reispeling o pagsasaFilipino ng ispeling ng mga bagong hiram sa Ingles at ibang wikang
banyaga. Dapat madagdagan nang higit ang “istambay” (stand by), “iskul” (school), “iskedyul”
(schedule), “pulis” (police), “boksing” (boxing), “rises”.
(recess), “bilding” (building), “groseri” (grocery), “anderpas”
(underpass), “haywey” (highway), “trapik” (traffic), “gradweyt”
(graduate), “korni” (corny), “pisbol” (fishball), “masinggan” (machinegun), “armalayt”
(armalite), “bisnis” (business), atbp. Ang ganitong reispeling ay malaking tulong sa mga
magaaral dahil higit na madali niláng makikilála ang nakasulat na bersiyon ng salita.
4.8. Espanyol Muna, Bago Ingles.
Dahil sa mga naturang problema, iminumungkahi ang pagtitimpi sa lubhang pagsandig

sa Ingles. Sa halip, maaaring unang piliin ang singkahulugang salita mulang Espanyol, lalo’t
may nahahawig na anyo, dahil higit na umaalinsunod ang wikang Espanyol sa bigkas at baybay
na
Filipino kaysa Ingles. Higit na magaang basáhin (at pantigin) ang “estandardisásyon”
(estandardizacion) mulang Espanyol kaysa “istandardiseysiyon” (standardization) mulang
Ingles, ang “bagáhe” (bagaje) kaysa “bageyds” (baggage), ang “birtúd” (virtud) kaysa “virtyu”
(virtue), ang “ísla” (isla) kaysa “ayland” (island), ang “imáhen” (imagen) kaysa “imeyds” (image),
ang “sopistikádo” (sofisticado) kaysa “sofistikeyted” (sophisticated), ang “gradwasyón”
(graduacion) kaysa “gradweysiyon” (graduation).
4.9. Ingat sa “Siyokoy.”
Mag-ingat lang sa mga tinatawag na salitang “siyokoy” ni Virgilio S. Almario, mga

salitang hindi Espanyol ay hindi rin Ingles at malimit na bunga ng kamangmangan sa wastong
anyong Espanyol ng mga edukadong nagnanais magtunog Espanyol ang pananalita. Napansin
ito nang iuso ni Rod Navarro sa programa niya sa radyo ang “konsernado,” na pagsasa-
Espanyol niya ng Ingles na concerned. Pinuna ang artistang anawnser dahil “siyokoy” ang
Espanyol.
Ang tumpak na anyo nitó sa Espanyol ay “konsernído” (concernido). Ngunit marami

siyáng katulad sa akademya at midya.
4.10. Eksperimento sa Espanyol.
Iba sa salitang siyokoy ang sinasadyang eksperimento o neolohismo sa pagbuo ng

salitang paEspanyol. Nagaganap ito malimit ngayon sa paglalagay ng hulaping pangkatawagan,
na gaya ng –ismo, -astra (astro), -era (ero), -ista (isto), ica (ico), -ia (io), -ga (go). Pinapalitan o
pinagpapalit ang mga ito sa ilang eksperimento kung kailangan at nagbubunga ng salita na iba
sa orihinal na anyo ng mga ito sa Espanyol.
4.11. Gamit ng J.
Sa pangkalahatan, ang bagong titik na J ay ginagamit sa tunog na /dyey/. Ibig sabihin,

hindi na ito gagamitin sa panghihiram mulang Espanyol ng mga salitang ang J ay may tunog
na /ha/ at tinatapatan ng H, gaya ng ginawa noon sa justo at juez na may anyo na ngayong
“hústo” at “huwés.” Ilalapat, sa gayon, ang bagong titik na J sa mga katutubong salita na may
tunog
/dyey/, gaya ng “jálan” at “jántung” ng Tausug, sínjal ng Ibaloy, at “jínjin” at “íjang” ng Ivatan.
Gagamitin din ito sa mga bagong hiram na salita, gaya ng “jet,” “jam,” “jazz,” “jéster,” “jínggel,”
“joy,” “enjóy” ng Ingles, “jujítsu” ng Hapones, at “jatáka” ng Sanskrit.
Ngunit hindi sakop nitó ang ibang salitang Ingles na nagtataglay ng tunog /dyey/ ngunit
hindi gumagamit ng J, gaya sa general, generator, digest, region na kung sakaling hiramin man
ay magkakaroon ng anyong “dyeneral,” “dyenereytor,” “daydyest,” “ridyon.” Hindi naman
kailangang ibalik ang J sa mga salitang Ingles na matagal nang isinusulat nang may DY, gaya
sa “dyípni” (jeepney), “dyánitór” (janitor), at “dyáket” (jacket).
GAWAIN
I. Piliin ang titik ng tamang salitang mabubuo sa mga sumusunod na pahayag.

____1. ____ ang sistema ng komunikasyon sa pagitan ng mga tao sa pamamagitan ng mga
pasalita o pasulat na simbulo.
A. wika C. sintaksis
B. diskurso D. kompitens
____2. Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang ____.

A. simbulo C. tunog
B. kultura D. sambitla
____3. Ang wika ay nagbabago, samakatwid, ito ay ____.

A. pinipili C. dinamiko
B. isinasaayos D. kagila-gilalas
____4. ___ ang tawag sa makahulugang tunog ng isang wika.

A. ponema C. pangungusap
B. morpema D. diskurso
____5. ___ ang tawag sa makaagham na pag-aaral ng mga pangungusap.

A. balarila C. sintaksis
B. gramatika D. diskurso
____6. Ang salitang Ingles na language ay galing sa salitang Latin na lingua na ang ibig sabihin
ay ____.
A. dila C. tunog
B. bibig D. salita
____7. Ang sinasalitang tunog ay nalilikha sa pamamagitan ng ___.

A. baga C. bibig
B. babagtingang-tinig D. aparato sa pagsasalita
____8. Nagkakaiba-iba ang wika ng mga bansa at mga pangkat dahil sa pagkakaiba-iba na
kanilang ___.
A. edukasyon C. kultura
B. kasaysayan D. bokabularyo
____9. Ang pagkakaroon ng barayti ng wika ay ipinaliliwanag ng teoryang ___ na

pinagbabatayan ng ideya ng pagiging heterogenous ng wika.
A. sosyolinggwistik C. pragmatik
B. metalinggwistik D. diskorsal
____10. ___ ang barayti ng wikang nalilikha ng dimensyong heograpiko.
A. dayalek C. jargon
B. sosyolek D. idyolek
IKA-ANIM NA KABANATA
Sulating pananaliksik
1. Sulating Pananaliksik
Batayang Kaalaman
Isang komprehensibong gawain ang pananaliksik. Bunga ito ng organisadong

atsistematikong pagmamasid at pagsasagawa upang makatuklas ng mga bagongimpormasyon
na magagamit sa buhay ng isang indibidwal.
Sa pagdating ng makabagong teknolohiya, lalong naging masidhi ang pagsasagawang

pananaliksik. Naging magkakapit-kamay ang teknolohiya at ang paksang ibig bigyan
ngkalutasan na tutugunan ng pananaliksik.
Sa bawat galaw ng indibidwal, saan man siya bumaling, tila nakangiting nag-
aanyayaang kanyang kapaligiran upang magsagawa ng pananaliksik.
Isang akademikong Gawain ang pananaliksik. Nabibigyan ng pagkakataon ang mag-

aaral na mapalawak ang karanasan, madagdagan ang mga kaalaman at higit sa lahatmaging
kapakipakinabang sa kanyang sariling pag-unlad, ang nagagawa ng pananaliksik samag-aaral.
Mahalagang magkaroon ang sipag at tiyaga sa pananaliksik. Kailangang mag-ukol

nangmahabang panahon upang maisagawa nang may kabuluhan ang anumang pananaliksik.
Kahulugan ng Pananaliksik
Ayon sa dalubhasa, ang pananaliksik ay paraan ng paghahanap ng teorya, pagsuboksa

teorya o paglutas ng isang suliranin.
Ayon naman kay Kerlinger (1973), ang pananaliksik ay isanmg sistematiko,kontrolado,

emperikal at kritikal na imbestigasyon ng mga proposisyong
· haypotetikal tungkol sa inaakalang relasyon sa mga natural na pangyayari.Sistematiko

ang pananaliksik kapg sumusunod ito sa mga hakbang o yugto na nagsisimula, pagtulong sa
mga suliranin, pag-uugnay ng mga suliranin sa mga umiiral na teorya. Angsistematikong
pananaliksik ay kontrolado at ang bawat hakbang na imbestigasyon ay nakaplano.
Ang pananaliksik ay isang sining. Walang iisang paraan o tamang paraan
ngpananaliksik.
Katangian ng Pananaliksik
1. Obhektibo
2. Mayaman sa mga ginagamit na datos
3. May angkop na pamamaraan o metodolohiya
4. Dokumentado
5. May sinusunod na tamang proseso sa pagsulat
6. Kritikal
Layunin
Sa pagsasagawa ng pananaliksik, dapat na alam kung ano ang layunin ng gawaing ito.
Dapat na:
• Makatuklas ng mga bagong impormasyon, ideya at konsepto.
• Makapagbigay ng bagong pagpapakahulugan o imterpretasyon sa dati

nang ideya.
• Mabigyang – linaw ang isang mahalagang isyu o paksa.
• Makapagbigay ng mungkahing solusyon sa problema.
• Makapagpatotoo o makapagpangatwiran sa tulong ng mga

mapapanaligang mgamateryales o dokumento tungkol sa mga paksang
nangangailangan ng paglilinaw.
• Nakapagbibigay ng mga ideya o mungkahi batay sa pangkasaysayang

perspektibopara sa isang pangyayari o senaryo.
Tungkulin/Responsibilidad ng Mananaliksik
Gaya nga ng nabanggit na sa mga unang talakay, isang komprehensibong gawain

angpananaliksik lalo na sa mga mag-aaral. Narito ang ilang tungkulin/respinsibilidad ng isang
mananaliksik
1. Pagkamatiyaga
2. Pagkamaparaan
3. Pagkamasistema sa Gawain
4. Pagkamaingat
5. Pagkamapanuri o kritikal
6. Pagkamatapat
7. Pagiging responsible
Ano ang Thsesis Proposal?
- isang detalyadong plano na ginagamit ng mga mag-aaral bilang gabay

sapagsasagawa ng isang pananaliksik. Ito ay nagpapakita ng lohikal at sistematikongpagdulog
ng mga mag-aaral upang maisagawa ang kanyang pananaliksik.
Halimbawa:Mga mag-aaral ng Elizabeth Seton Taong 1975 hanggang 2005: Nasaan na

sila ngayon?
Bakit nahihirapan ang mga mag-aaral na pumili ng isang suliranin ngpananaliksik?
1. Kinukonsidera ng mga mag-aaral ang maraming suliranin sa

pananaliksik.
2. Ang kinakailangang mga datus ay mahirap makamit.
3. Hindi lahat ng mga suliraning panlipunan ay nasusukat.
4. Hindi alam ng mga mag-aaral ang isang ispesipikong suliranin.
5. Hindi batid ng mga mag-aaral ang pagkukunan ng sanggunian at
impormasyonsa isang suliraning pananaliksik.
Ano ang mga maggaandang katangian ng isang mabuting pananaliksik?
1. Ito’y dapat ispesipiko.
2. Nasususkat
3. may kinalaman sa isang praktikal na suliranin
4. napapanahon
5. nahuhubog ang isang katuturan ng isang kaisipan o konsepto
6. nakalilikha o mas napabubuti ang isang gawang panukat o instrumentongpanukat sa

pananaliksik sa pagkuha at pag-aaral sa mga datos
7. kinakailangan ito’y naipapakita o naipahahayag sa isang relasyon sa pagitan ngisa o higit

pang variable.
Ano ang kailangang iwasan sa isang suliraning pananaliksik?
- Mga suliraning may kinalaman sa moral na katanungan
Ang relasyon ba ng magulang ay nakaaapekto sa pagtatanghal ng mag-aaral sa klase?
- Mga katanungang na walang pagsubok na pangkaisipan

Ilang mag-aaral na lalaki ang nakapagpatala sa paaralan?
- Mga katanungang nasasagit ng “oo” o “ hindi” at tiyak na may kasagutan
Kayo ba ay tumatanggap ng may kapansanang mag-aaral sa inyong paaralan?
- Mga katanungan na may kinalaman sa kababalaghan na imposibleng

makalikom ngmga datus upang masagot ang katanungan
Naniniwala ka ba sa multo?
- Isang paghahambing sa isang kalagayan.
Anu-ano ang mga nakamit ng mga pangulo ng Pilipinas sa kanilang panunungkulan?
Ano ang haypotesis sa isang pananaliksik?
- ito ay isang suhestiyong kasagutan sa isang suliranin o pag-aaral- isang

lohikal, isang makabuluhang paghihinuha, upang magbigay daan sa isangmatalinong
pag-aanalisa sa isang suliranin Nang magamit upang ito’y mabigyan ngkasagutan.
(Leedy)
Ano ang tinatawag na variable?
- Ito ay isang konsepto na nagpapakita ng isang kabuoan o bagay gaya

ng:Kasarian, edad, katalinuhan, klima, nakamit, marka, edukasyon, kalagayang
panlipunan
- Isang símbolo na ang bilang o itinakda rito
- Anumang bagay na maaaring mabago sa halaga o bilang batay sa

kasidhian okaantasan
(MsGuian)
Ano ang pangkalahatang uri ng variable?
1. Independent Variable- Ito ay may kakayahang magbago na nakaaapekto

sa iba pang variable na tinukoy
- Ito ay tiyak na masusukat, namamanipula o maaring mapili ng isang

mananaliksikupang matukoyat makamit ang relasyon sa isang nasusuring pagbabago
(Tuckman)
1. Dependent Variable- Isang mahalagang aspeto na nasusuri o

naoobserbahan at masusukat upangmatukoy ang epekto nito sa isang independent
variable. (Tuckman)
Halimbawa:
Anong sistemang pampagtuturo ang nakaaapekto sa isang programang pangdalubhasaan o
pang-masteral?
Independent Variable: sistemang pampagtuturo
Dependent variable: programang pangdalubhasaan o pang-masteral
Ang isang kasiyahan sa trabaho ay nakaaapekto sa kahusayan ng isang guro?
Independent Variable: kasiyahan sa trabaho
Dependent Variable: kahusayan ng isang guro
2. Interverning Variable - Ito ay pagtanggap na kung saan makikita na sa parehong variable

ang pagkaapektosa isang katangian. Ito ay maaaring makaapekto sa pagbaba o
pagtaas ng isang kalagayanng independent variable tulad ng edad, kasarian, at
edukasyon.
Uri ng Pananaliksik
1. Emperikal o mala-siyentipiko – Nangangailangan ng malalim na

pagsusuri ng mgaibedensya at paktwal na datos. Ito’y nailalarawan, nasusukat,
naihahambing at natutuosupang makita ang relasyon ng hypothesis sa panukalang tesis
na isang trabahongsiyentipiko.
2. Applied Research – Gumagamit ng sopistikasyon, sapagkat ito’y

kalkulasyon atestatistika. Karaniwang ito’y bunga ng madaliang pagsaagawa ayon sa
hinihinging panahon.Ang isang magaling na halimbawa nito’y sa panahon ng eleksyon.
Gumagamit ito ngprediksyon na nagkakatototoo. Ginagawa rin ito sa benta ng kalakal sa
ilalim ngadvertisement.
Ang mabisang resulta nito ay depende sa serbey at sa napiling sampling.
3. Pure Reseach – Ginagawa ito sa sariling kasiyahan ng isang tao upang

maunawaanang isang bagay na gumugulo sa kanyang isipan. Maaari naman itong gawin
ayon sa hiligng mananaliksik.
Mga Paraan ng Pananaliksik
A. Palararawan (Descriptive Method) – Ito’y idinesenyo para sa mananaliksik tungkol

saisang kalagayan sa kasalukuyan. Ipinaliwanag ni Best (1963), ang palarawang pananaliksikay
isang imbestigasyon na naglalarawan at nagbibigay-kahulugan tungkol sa isang bagay opaksa.
Ito’y may kinalaman sa mga kundisyon ng mga ugnayang nagaganap, mga gawaingumiiral,
mga paniniwala at prosesong nagganap, mga epektong nararamdaman o mgakalakarangt
nilinang.
Uri ng Paglalarawang Paraan
1. Pag-aaral ng Kaso (Case Study) – ang paraang ito’y detalyadong pag-aaral tungkolsa isang
tao o yunit sa loob ng sapat na panahon.
2. Sarbey – Ang mga sarbey na pag-aaral ay ginagamit para sukatin ang umiiral napangyayari
nang hindi nagtatanong kung bakit ganoon o ganito ang isang bagay, paksa opangyayari.
Lawak ng Sarbey
2.1.Sensus – isang sarbey na sumasaklaw sa buong target na populasyon.
2.2.Sarbey – ilang bahagi lamang ng populasyon.
3. Mga Pag-aaral na Debelopmental – sa paraang debelopmental, nagtatakda atkumukuha ng

mapanghahawakang impormasyon tungkol sa pangkat ng mga tao sa loob ngmahabang
panahon.
Dawalang Teknik na Ginagamit sa Pagsasagawa ng Pananaliksik na Debelopmental
3.1.Longitudinal p Mahabang Panahong Paraan – Sa paraan ito, pinag-aaral

angparehong sampol ng mga kalahok sa loob ng mahabang panahon.
3.2.Kros-Seksyunal na Paraan – (Cross-Sectional Method) Ito ay tungkol sa pag-

aaralng mga kalahok na may iba’t ibang gulang at iba pang mga katangian sa
parehongpanahon.
4. Mga Pasubaybay na Pag-aaral (Follow-up Studies) – Ito ay ginagamit kung ibig

namasubaybayan ang isang payak na kundisyon. Ang pasubaybay na pag-aaral ay
kailangankung ibig tiytakin ang maaaring bunga ng isang pag-aaral.
Halimbawa:
Ibig tiyakin ng mananaliksik kung ang Pre-School Education ay nakabubuti samga bata
sa mga asignaturang tulad ng wika, agham at matematika.
5. Dokyumentaryong Pagsusuri (Documentary Analysis)
Nangangailangan ngpagkalap ng impoirmasyon sa pammagitan ng pagsusuri ng mga

nasusulat na record atmga dokumento upang malutas ang mga suliranin. Ang isa pang
katawagan ng uri ngpalarawang pag-aaral ay pagsusuri ng nilalaman. (content analysis)
6. Patakarang Pagsusuri (Trend Analysis) – Ito ay isang popular na paraan ngpalarawang

pagaaral na tinatawag din ng iba na feasability study. Ginagamit na datos sapag-aaral na ito
ang mga kondisyong umiiral sa kasalukuyan.
7. Mga Pag-uugnay na Pag-aaral (Correlational Studies)
Ito ay isang palarawang pag-aaral na idinesenyo para alamin ang iba’t iang baryabol na
magkakaugnay o may relasyonsa isa’t isa sa target na populasyon.
B. Eksperimental na Paraan – Sinasabi ni Gay (1976) na ito lamang ang paraan

ngpananaliksik na tunay na makasusubok sa palagay o hypothesis tungkol sa ugnayang sanhiat
bunga. Idinagdag ni Ary at mga kasama (1972), na ang eksperimento ay kadalasangitinuturing
na pinakasopistikadong pamaraan ng pananaliksik para subukin ang mgapalagay o hypothesis.
Ibinigay ni Ary at iba pa ang mga katangian ng pamaraang ito:
1. Ang malayang baryabol ay maaring mabago.
2. Ang lahat ng iba pang baryabol maliban sa iba malayang baryabol ay

walangpagbabago.
3. Ang epekto ng manipulasyon ng malayang baryabol sa di malayang

baryabol ayinoobserbahan o pinag-aaralan at sinusulat.
Pamamaraan ng Pangongolekta ng Datos
A. Pamamaraan Obserbasyon – Ito ay kinapapalooban ng obserbasyon ng

mananaliksiksa sitwasyong pinag-aaralan. Sa ganitong pag-aaral, ang mannaliksik ay
nakatugon satuwirang paglalarawan ng sitwasyong pinag-aaralan at ang pinakamabuting
paraan paramakamit ang layuning ito ay ang pagmamasid.
Apat na Elemento na Dapat sa Paggamit ng Obserbasyon Bilang Pamaraang

Pangongolektang mga Datos
1. Mga desisyon sa pagtiyak ng mga resulta at paka o obserbasyon mismo.
2. Pagdedevelop ng gabay sa pagmamasid na siyang operasyonal na pahayag ngmananaliksik

tungkol sa paksang dinisisyunang obserbahan at ang instumentong gagamitinsa pagtatala ng
naobserbahang datos.
3. Ang mga tagamasid, ang kanilang pagkakakilanlan, recruitment at pagsasanay.
4. Interaksyon ng respondent at ng tagamasid na kinapapalooban ng mga desisyon kungalam o

hindi ng respondent na siya ay inoobserbahan. Binanghay ni Fox (1969)ang mga sumusunod
na hakbang sa pamaraang pagmamasid:
1. Paglalahad ng suliranin at hypothesis ng imbestigasyon
2. Pagpapaliwanag ng mga resulta at nilalaman ng obserbasyon
3. Pagpili ng teknik para sa obserbasyon
4. Recruitment ng mga tagamasid
5. Pagdebelop ng patnubay sa pagmamasid
6. Pagsasanay ng mga tagamasid para sa sapat na reability
7. Disenyo ng plano ng pagkuha ng datos sa obserbasyon
8. Pag-imbita sa paglahok ng piling sampol

9. Implimentasyon ng plano ng pagkuha ng datos
10. Paghahanda ng ulat
Mga Bahagi ng Pananalisik
Binubuo ng (5) limang kabanata ang isang pananaliksik at ito ay ang sumusunod:
Kabanata I - Suliranin at Kaligiran NitoKabanata
II – Mga Kaugnay na Literatura ng Pag-aaralKabanata
III – Metodolohiya / PamamaraanKabanata
IV – paglalahad at PagpapakahuluganKabanata
V – Lagom, Konklusyon at Rekomendasyon
Suliranin at Kaligiran Nito
Bawat pananaliksik ay nagsisimula sa isang suliranin. Sa simula, ang suliranin na

napiliay maaaring napakalawak. Kung sakali, ito ay kailangang gawing tiyak. Maaari rin na ang
pangkalahatang suliranin ay gawing maliliit at tiyak.
Ang panimula ay dapat tumatalakay nang tuwiran sa suliraning pag-aaralan. Ang ilang
mananaliksik ay nagsisimula sa bahaging ito sa pamamagitan ng paglalahad ng masaklawna
mga kaisipan ideya. Sinisimulan ng ilan ang unang pangungusap ng panimula tulad ng
“Ang panglahing layunin ng pag-aaral ay _______________,” pagkatapos ay

nagpapatuloy sa paglalahad ng rasyunal ng pag-aaral. Ang bahaging ito ay maaaring magsama
omaglahad ng ilang mga naunang pananaliksik ba maaaring magpalakas o magpatatag
ngdahilan ng imbestigasyon.
Gayunman, dapat na maging maingat nang sa gayon ang tunay na pagrerebyu

ngliterature ay naisasagawa sa susunod na kabanata. Ang bahaging ito ay panimula ng
naturalna natural na magbibigay-daan tungo sa paglalahad ng suliranin. Gayon pa
man,isinasagawa ng ibanbg mananaliksik ang kaugnay na literature sa panimula. Sa
ganitongkaso, ang kaugnay na literature ay hindi na hiwalay sa kabanata.
Ang mga tanong ay higit na ginagamit kaysa ibang estilo ng paglalahad ng mga tiyakna
suliranin, bagaman sa ilang mga tesis o disertasyon na nirebyu ng mananaliksik, ang mga
haypotesis o hinuha ay pumapalit sa mga tiyak na tanong. Ang ganitong pag-aayos
aytinatanggap dahil sa realidad na ang tesis/disertasyon ay sumusubok sa hinuha. Gayunman,
ang ibang mgha tesis ay naglalahad ng suliranin sa tipong pangkalahatan at tiyak na
mgalayunin. Alin mang mga suliranin at ang mga hinuha ay nasusubok.
Sa panimulang bahagi ng ulat sa pananaliksik, ang mahalagang kontribusyon ng

mgapagaaral ay dapat isaman. Ito ay sinusundan ng saklaw at mga limitasyon ng suliranin. Sa
panimula rin, may talakay sa kahulugan ng mga terminolohiyang ginamit. Ang
pangunahinglayunin sa pagsasama ng mga kahulugan ay para sa maunawaan ng mambabasa
kungpaano ginamit ng mananaliksik ang mga terminolohiya sa kanyang pag-aaral.
Sa Batayang Koseptwal naman, inilalahad ng mananaliksik ang mga ideya hinggil sa

pagaaral na isinasagawa. Ipinaliliwanag din sa baahaging ito ang pagbuo ng sarilingpananaw
ng mananaliksik tungkol sa isang problema. Pagkatapos mapag-aralan ng ilangteorya na may
kaugnay sa isang pananaliksik, maaaring bumuo ng isang konseptwal nabalangkas na
tinuturing na pangunahingb tema, pokus o layon sa pag-aaral o pananaliksik.Nagiging
panuntunan ito sa paggawa ng alinmang pag-aaral.
Mga Kaugnay na Literatura
Ang bahaging ito ay nagpapakita ng antas at malawak na kaalaman ng

mananaliksik.Ang mahusay na mananaliksik ay nakapaglalahad nang sapat na kaligiran para sa
suliranin,sa magkakaugnay, makatotohanan at makabuluhang pahayag. Inaasahan na may
ugnayanang panimulang bahagi at ang kaugnay na literature.
Karamihan sa mga sumusulat ng tesis/disertasyon ay hindi gaanong nahihirapan

sapagsulat ng kaugnay na literature, dahil sa masistemang paraan ng paghahanap o
pagsulatnito. Ang mga sumusulat ng tesis/disertasyon ay gumagamit ng iba’t ibang sistema
ngorganisasyon. Ang iba ay gumagamit ngdichotomy (o magkahiwalay) na banyaga at local
naliterature. Gayundin, pinaghihiwalay ng ibang pang literature sa konseptwal at
pananaliksik.May ilan na isinulat ang kaugnay na literature sa pamamagitan ng tuwirang
pagtalakay ngmga pagkakatulad-tulad at pagkakaiba-iba ng mga nakaraang pag-aaral.
Metodolohiya/Pamamaraan
Naglalaman ang kabanatang ito ng mga pamamaraan na gagamitin sa pagkuha ngmga

datos, instrumentasyon at pagsususri sa piniling paksa sa suliraning pananaliksik.
Maaaring gamiting pamaraan sa pagkalap ng mga datos o materyales sa

pananaliksikanginternet interbyu, library at iba pa.
Sinusulat ng mananaliksik ang ginamit na pamaraan tulad ng kung ang pag-aaral

aypalarawan, pangkasaysayan o eksperimento. Dito ipinaliliwanag kung bakit ang
pamaraangiyon ang ginamit. Gayunpaman, sa ilang okasyon, higit pa sa isang pamaraan
angginagamit. Ang sumusunod na seksyon ay tumatalakay sa mag baryabol na
binigyangkonsiderasyon kasama na ang uri ng lebel ng bawat isa. Ito ay sinusundan ng target
napopulasyon at ang sampling. Ang target na populasyon ay dapat ilahad nang malinaw. Ang
instrumentong ginamit sa pagkuha ng mga datos ay ang sumusunod na dapat bigyan ngpokus
sa presentasyon. Ang mga tiyak na hakbang sa pagbabalideyt ng instrumento aydapat na
ilahad, ang mga instrumentong nakahanda na ay dapat talakayin ayon sa mga isinasagawang
pagsubok sa baliditi at reliyyabiliti. Makatutulong din kung isasama angparaan ng pag-
administer ng pagsusulat. Ang kasunod na inilahad ay ang disenyongistatsitikal at ang
pagsusumang ginamit sa mga datos na nakuha. Ang dahilan sa pagpili ngb istatistika ay dapat
banggitin sa bahaging ito.
Paglalahad at Pgpapakahulugan ng mga Datos

Ang bahaging ito ng ulat sa pananaliksik ay naglalahad ng mga resulta at
mgapagtalakay. Inaasahan na talakayin ang dahilan ng mga resulta. Ito rin ang bahagi na
dapatihambing ang nakuhang resulta sa mga resultang nakuha ng mga naunnag pananaliksik.
Sakasong ito, ang mga kasalukuyang resul;ta ay maaaring kinumpirma/magpatotoo otumaliwas
sa resulta ng mga naunang pag-aaral.
Ang mga talahanaya, grap at iba pang mga kagamitang grapik ay nakatutulong
sakalinawan ng presentasyon. Kailangan lamang ang pag-iingat nang sa gayon
angpagkakasunud-sunod ang mga grapik sa pagtalakay. Kung ang mga talahanayan ay
maikli,maaaring isama na laamng ang mga ito sa teksto.
Lagom, Konklusyon Rekomendasyon
Ang lagom – ay nagsasama-sama ng mga pangunahin at mahahalagang natuklasan

sapag-aaral. Dapat na maging maingat sa bahaging ito. Hindi dapat isama ang kahit
anolamang.
Ang konklusyon ay halaw sa buod ng mga kinalabasan at ito ay inaangkop sa

mgatanong na inimbestigahan.
Sa rekomendasyon naman inilalahad ang mga mungkahing maaaring makatulong

sainiharap ng mananaliksik upang maging kapaki-pakinabang ang isinasagaswang pag-aaral.
B. Paraang Pagtatanong
Pinakaangkop ang pagtatanong kung layunin ay humanap ng impormasyon sapanlabas

na antas. Pili at maayos na pagkakasulat ng mga tanong ang kumakatawan sapinakamahusay
at epektibong paraan ng pagkuha ng datos.
Mga Katangian ng Epektibong Tanong
1. Dapat na maging malinaw ang lenggwaheng gagamitin.

2. Ang nilalaman o paksa ng tanong gayundin ang panahon ay dapat na
tiyak. Madalas nahindi alam ng respondent kung paano sasagutin ang tanong dahil sa
ang nilalaman ay hindigaanong tiyak, gayundin ang tinukoy na panahon.
3. Ang tanong ay dapat nagpapakita ng isang layunin.
4. Dapat na malaya ang tanong sa anumang palagay.
5. Ang tanong ay dapat na bukas sa mungkahi.6. Ang tanong ay dapat na

may kabuuang linggwistik at konsisteng gramatikal.
Mga Paraan at Kasang kapan Para sa Pagtatanong
1. Ang Pananaliksik na Pakikipanayam – ito ay maisasagawa kung posible anginteraksyong

personal. Ang pananaliksik na pamamaraan ay kinapapalooban ngpangonglokta ng mga datos
sa pamammagitan ng tuwirang pasalitang interaksyon ngkumakapanayan at kinakapanayam.
Dalawang Uri ng Pananaliksik na Pakikipanayam
a. Balangkas na Pakikipanayan – ang mga tanong ay nakalahad ng tiyak sapermanenteng

listahan at ang interbyuwer ay nagtatanong nang walang labis at walangkulang ayon a
pagkakasunud-sunod sa listahan.
b. Di-binalangkas na Pakikipanayan – Ang kumakapanayan ay may listahan ng mgatanong, hindi

niya kailangang sundin ang pagkakasunud-sunod nito.
2. Ang kwestyoner/Talatanungan – kung hindi posible ang personal napakikipagtanungan,

sinusulat ng mananaliksik sa papel ang mga tanong at pinasasagutanito sa mga respondent.
3. Ang Tseklist – binabalangkas na instrumento para sa pagtatanong
4. Ang Critical Incident Technique – nagpapahintulot sa respondent na pimili ng mgapangyayari

na mahalaga o kritikal sa kanya.
Mga Hakbang sa Paraang Pagtatanong
1. Pagtiyak na ang pamaraang patanong ay angkop sa suliranin.
2. Pagkilala sa lawak ng paksa sa pagtatanong.
3. Pagkilala sa buong lawak ng mga tiyak na mga katanungan na maaaring itanong.
4. Paunang klasipikasyon ng posibleng mga tanong na maaaring sabihing kritikal o hindikritikal

sa pananaliksik.
5. Pagkilala sa mga kailangan sa suliranin ng mananaliksik para sa interaksyon

ngmananaliksik at respondent.
6. Pagkilala sa mga limitasyon ng pakikitungo sa respondent.

7. Pagpili ng interaksyon ng mananaliksik sa respondent.
8. Pagpapasya sa mga uri ng mga tanong na gagamitin at ang porma ng mga sagot.
9. Pagpili ng teknik o paraan ng pagtatanong.
10. Pagdedebelop ng instrumento para sa pagtatanong.
11. Mga panimulang pag-aaral para matiyak ang katangian ng instrumento.
12. Implementasyon ng plano sa pagkuha ng datos.
13. Implementasyon ng plano sa pagsusuri ng datos.
14. Paghahanda ng ulat ng pananaliksik.
Mga Hakbang sa Paggawa ng Sulirang Paananaliksik
Masalimuot ang paggawa ng isang sulating pananaliksik. Bunga ito ng pagbata sa initna
dulot ng pakikipambuno sa mga libro ay laybrari, pagpupudpod sa utak kung paanogagawin o
sisimulan, paghahati-hati sa panahon upang mabahaginan ng sapat na oras sadami ng iba
pang pinagagawa.
Ang mga sumusunod ang iba’t ibang hakbang na dapat sundin: a.

pagpili ng paksa
b. pagpapahayag ng layunin
c. paggawa ng tentatibong balangkas
d. paghahanda ng bibliograpiya
e. pangangalap ng datos
f. pagpapahalaga sa mga nakalap na datos
g. paggawa ng pangwakas na balangkas
h. pagsulat ng burador
i. pagrerebisa
j. aktuwal na pagsulat ng pangwakas na papel
Ang Pagpili ng Paksa
Mga Panuntuan sa Pagpili ng Paksa
1. Maaaring ibigay ng guro ang saklaw ng paksang gagawan ng sulating pananaliksik.
2. Maaring sa inters ng estudyante ang paksang gagawan ng pananaliksik.
3. Hindi dapat masaklaw upang kayang gampanan sa loob ng limitadong panahongnakatakda

para sa naturang pananaliksik.
4. Siguraduhing may mapagkukunan ng sapat na materyales.
5. Ang lubhang teknikal na paksa ay dapat iwasan sapagkat maaaring may kahirapanggagapin
ang mga termino at hindi na angkop para sa panimulang pananaliksik.
6. Kailangang napapanahon
Pinagmulan ng Suliranin
May mga suliraning madaling malulutas subalit ang ibang suliranin ay masalimuot
atnangangailangan ng plano o hakbang na kinasasangkutan ng lugar at tao.
Kasama rin sa pinagmulan ng suliranin para sa pnanaliksik ang mga mambabasa samga
aklat at iba pang mga sanggunian tulad ng mga dyaryo, magasin at dyornal.
Katangian ng Isang Mahusay na Suliranin
1. Mahalaga na may interes ka dito.
2. Kailangan ay may kapaki-pakinabang na halaga ito sa iyo, sa iyong paaralan

okomunidad.
3. Dapat ay hindi pa ito lubhang nasasaliksik.
4. Ito ay dapat nagtataglay ng bagong kaisipan.
5. Kailangan ay saklaw ito ng iyong karanasan.
6. Dapat na maging libre ito sa legal o moral na balakid. Mga Halimbawa ng Suliranin
o Paksa
Mga Pamagat ng Isang Sulating Pananaliksik
1. Isang Pag-aaral sa Paggamit ng Wikang Bernakular ng mga Mag-aaral sa Ikatlong Taon sa

Mataas na Paaralang Las Pinas.
2. Isang Worktext sa Pagtuturo ng mga Kasanayang Pangwika sa Sining ng Komunikasyon

Para sa mga mag-aaral ng Ama Computer College, Sangay ng Makati
3. Isang Pag-aaral sa Kasanayan ng Paggamit ng Wika ng mga Mag-aaral sa mga Sulating

Filipino ng Ikaapat na Taon sa Mataas na Paaralang Makati
4. Isang Pagsusuri sa Pag-aaral sa Kasanayang ng Pagsusuri ng Mga Mag-aral sa Ikaapatna

Taon ng Perpetual University sa Paggamit ng mga Teoryang Pampanitikan sa mgaakdang
Filipino.
Ang Pagpapahayagn ng Layunin

Matapos matiyak ang paksa o suliranin na nais saliksikin, kailangang makagawa ngisang
paunag pahayag ng layunin ng papel. Dapat na suriing mabuti ang bawat salita upangmatiyak
ang kahulugan. Kahit sa bahagi pa lang na ito ay kailangan nang mabigyang-katuturan ang mga
termino. Kapag naisakatuparan na ito ay handa nang pumunta sa silid-aklatan upang
magsimula nang magsaliksik.
Paggawa ng Tentatibong Balangkas
Ang pagbabalangkas ay ang sistema ng isang maayos na paghahati-hati muna ng

mgakaisipan ayon sa tataluntuning lohikal na pagkakasunud-sunod bago ganapin ang
paunladna pagsusulat. Ito ang pinakakalansay ng sulatin na nagsisilbing hulmahan ng
kalalabasang porma ng isang katha. Ito ay nagsisilbing gabay ding humahaya sa isang ganap
namatalinong paghakbang ng bawat puntong tatalakayin o ilalahad.
Sa alinmang sulatin – paglalahad, komposisyon, pananaliksik, atb. – karaniwan nangang

balangkas ay naglalaman ng mga bagay na sumusunod, at ang mga ito ay nagpapakitana rin sa
mga bahaging dapat tuntunin sa pagsulat:
Pamagat (Paksa ng Sulating Pananaliksik)
1. Introduksyon/Panimula
1.1. Ang Layunin ng Pananaliksik
1.2. Ang Kahalagayah ng Paksa o ng inyong isinusulat o sinulat
1.3. Ang Kaligirang Pangkasaysayan ng Paksa
2. Katawan ng Sulating Nauukolo Mismo sa mga Bagay-Bagay na Napag-alaman
Tungkol sa Paksa (Related Literature)
2.1. Unang Puntong Dapat Talakayin
2.2. Pangalawang Punto
2.3. Pangatlong Punto
3. Pamamaraan
3.1. Eksperementasyon
3.2. Ilustrasyon o Larawan
4. Pangwakas
4.1. Konklusyon 4.2. Rekomendasyon
i. Talaan ng Saggunian/Bibliograpiya
ii. Apendise
iii. Glosaryo
iv. Dahon ng Pasaalamat
GAWAIN
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na katanungan.

1. Ano-ano ang mga tungkulin ng isang mananaliksik? Ipaliwanag ang bawat isa.
2. Ano ang tawag sa pinakaunang pahina ng pamanahong papel? Walang nakasulat sa
pahinang ito sa madaling salita blangkong papel ito.
3. Dito makikita nilalaman ng pamanahong papel at nakatala ang kaukulang bilang ng
pahina kung saan matatagpuan ang bawat isa.
4. Sa bahaging ito inilalahad ang pangkalahatang layunin o dahilan kung bakit isinasagawa
ang pag-aaral. Tinutukoy din dito ang mga ispesifik na suliranin na nasa anyong
patanong.
5. Dito tinutukoy ang simula at hangganan ng pananaliksik.
MGA AKDANG PINAGSANGGUNIAN
Almario, Virgilio S. Tradisyon at Wikang Filipino. Lungsod Quezon: Sentro ng Wikang Filipino,
1997. Print.
Constantino, Pamela at Monico Atienza, mga patnugot. Mga Piling Diskurso sa Wika at Lipunan.
Lungsod Quezon: University of the Philippines Press, 1996. Print.
Covar, Prospero R.. Larangan: Seminal Essays on Philippine Culture. Maynila: National
Commission for Culture and the Arts, 1998. Print.
Davies, Roger J. and Osamu Ikeno, mga patnugot. The Japanese Mind: Understanding
Contemporary Japanese Culture. Tokyo: Tuttle Publishing, 2002. Print
De Mente, Boye Lafayette. Japan’s Cultural Code Words: 233 Key Terms That Explain the
Attitudes and Behavior of the Japanese. Tokyo: Tuttle Publishing, 2004. Print. Edwards, John.
Language and identity: An Introduction. Cambridge, UK ; New York: Cambridge University
Press, 2009.Print.
Flores, Patrick at Cecilia Sta. Maria de la Paz. Sining at Lipunan. Lungsod Quezon: Sentro ng
Wikang Filipino, UP Diliman, 1997. Print. Gonzalez, Andrew B. FSC. Language and Nationalism:
The Philippine Experience Thus Far. Lungsod Quezon: Ateneo de Manila University Press,
1980.
Print.
Greenblatt, Stephen. “Culture.” Critical Terms for Literary Study. Mga pat. Frank Lentricchia and
Thomas McLaughlin. Chicago: The University of Chicago Press, . 225-232. Print.
Jourdan, Christina and Kevin Tuite, mga pat.. Language, Culture and Society: Key Topics in
Linguistic Anthropology. Cambridge, UK; New York: Cambridge University Press, 2006. Print.
Kramsch, Claire. Context and Culture in Language Teaching, third impression. Oxford: Oxford
University Press, 1996. Print.
Lange, Dale L. and R. Michael Paige. Culture as the Core: Perspectives on Culture in Second
Language Learning. Greenwich, Connecticut: Information Age Publishing Inc, 2003. Print.
Lumbera, Bienvenido. Writing the Nation/Pag-akda ng Bansa. Lungsod Quezon: University of

the Philippines Press, 2000. Print.
Lumbera, Bienvenido L.. “Saan Tutungo ang WIkang Filipino Ngayong Binubura Ito ng
Globalisasyon?” Filipino at Pagpaplanong Pangwika: Ikalawang Sourcebook ng Sangfil. Pat.
Pamela C. Constantino. Sanggunian sa Filipino, UP Sentro ng Wikang Filipino, National
Commission for Culture and the Arts, 2005 260-265. Print. Maggay, Melba Padilla. Pahiwatig:
Kagawiang Pangkomunikasyon ng Filipino. Lungsod Quezon: Ateneo de Manila University
Press, 2002. Print.
Malicsi, Jonathan C. Gramar ng Filipino. Lungsod Quezon: Sentro ng Wikang Filipino, UP

Diliman, 2013. Print. Mooney, Annabelle, et al. Language, Society and Power: An Introduction,
third edition. London; New York:
Almendral, loc cit.Sanggunian:Wikang Filipino Retorika at Sulating Pananaliksik. Ligaya

Tiamson – Rubin et al pp. 176-194
Sining ng Komunikasyon. Magdalena O. Jocson et al pp. 156-190
Filipino Pangkolehiyo. Arrogante pp. 175-190
Gamiting Filipino Pagbasa at Komposisyon. Kagawaran ng Filipino Dalubhasaang Normal ng

Pilipinas pp. 227-238

GEED 10103 Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran Micalyne R. Amurao

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

GEED 10103 Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran Micalyne R. Amurao

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GEED 10103

Matutunghayan sa modyul na ito ang pagbabago ng ating alpabeto mula baybayin

Syllabus Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran

Pamagat ng Kurso : Filipinolohiya at Pambansang Kaunlaran

Kowd ng Kurso : FILI 1

Bílang ng Yunit : 3 yunit

(Institutional Learning Outcomes) (Programs Outcomes) (Course Objectives)

1. Malikhain at Mapanuring Pag -iisip/Creative and ➢ Nakatutukoy ng iba-ibang perspektibo at mga

Nakatatalakay at/o nakalilikha ng iba’t ibang (mamamayan)

Nakagagamit ng mga angkop na teorya at Filipinolohiya sa pamamagitan ng paglalatag ng

upang makaalinsabay sa global na integrasyon. Industriya sa/ng Bansa.

Nakalilikha ng epektibong pakikipagkomunikasyon at ➢ Makapag-analisa ng kalagayan ng Pambansang

Nakatatalakay ng mga bagong ideya at kalakaran sa ➢ Makapagtamo ng kaalaman at kasanayan sa

➢ Nakapagpapahayag nang mabisa sa Filipino sa Dokumentasyon sa aktuwal na industriya.

anyong pasalita at pasulat. ➢ Makapagbuo ng artikulong Pananaliksik batay sa

Nakapagsusulat at nakapag-eedit nang malinaw, dokumentasyon ng industriya.

➢ Nakakapagpayo sa mga ahensya o institusyon kung

3. Matatag na Oryentasyon sa Paglilingkod/Strong ➢ Naipakikita ang diwang makabayan, makatao, maka-

4. Pakikipag-ugnayang Pampamayanan/Community ➢ Nagiging responsable, epektibo at etikal sa

pangangalakal at industriya upang makaagapay sa

5. Kasanayan sa Responsableng Paggamit ng ➢ Nakatutugon ang kakayahang panteknolohiya ng

6. Masidhing Pagpapahalaga sa Tuloy-tuloy na ➢ Nakatutukoy at nakakapagpamalas ng

➢ Nakapagpapamalas ng mga kasanayan sa

➢ Nakapagsusuri, nakabubuo at nakagagamit ng

➢ Nakapagtatrabaho nang mag-isa sa mga pangkat na

7. Mataas na Antas ng Pamumunong ➢ Naipagkakaloob sa mga mag-aaral ang nararapat na

8. Malay sa Personal at Propesyunal na Etika/Sense of ➢ Nagiging responsable, epektibo at etikal sa

pangangalakal at industriya upang makaagapay sa

9. Malay sa Pagtugong Pambamsa at ➢ Naipakikita ang diwang makabayan, makatao,

Filipinolohiya: Kahulugan at Kalikasan Naipapaliwanag ang CONFERENCING christine-an-paula-ftakda1docx-pdf-

ng Kamalayang Bayan kahulugan at kalikasan free.html

Martax, R. (2014). WIKANG

Tan, R. (2011). Pilipinolohiya.

Kasaysayan ng Wikang Filipino.

4-5 batay sa Sitwasyong Napaghahambing ang CONFERENCING ano/kasaysayan-ng-wikang-pambansa-

6-9 Filipinolohiya at/sa CONFERENCING https://www.slideshare.net/aidacomi 1st Quiz

• Pagmimina Napag-uugnay ang agrikultutaindustriya-at-pangangalak

10-11 Introduksyon sa Industriyal na Natutukoy ang katangian CONFERENCING https://www.coursehero.com/file/549

12- industriya Napaghuhusay ang CONFERENCING https://www.coursehero.com/file/549 89651/Sulating- 2nd Quiz

17- Nakapag-oorganisa Mode of Learning Pananaliksikdocx/ https://www.slideshare.net/allanortiz/ Final Assessment/Output

MICALYNE R. AMURAO JENNY Q. ESTINGOR

FILIPINOLOHIYA AT PAMBANSANG KAUNLARAN

ARALIN 1: Kahulugan ng Filipinolohiya

Kaugnayan ng Filipino sa Kultura

- itinuturing na anak ng kultura ang wika o lenguwaheng ginagamit.

Ang relihiyon, wika, at sambahayana ay ilan lamang sa halimbawa ng bawat larangan na

Ang teorya sa Pilipinolohiya ay nagbabalangkas ng mga datos upang magbigay

Kalikasan, Kasaysayan at Kamalayang Bayan

- Jaime de Veyra, tagapangulo ng komite na nagsagawa ng pag-aaral at napili ang Tagalog

- ang pambansang wika at isa sa mga opisyal na wika sa bansang Pilipinas;

➢ Nakatuon sa pagkakadalubhasa sa pagtuturo at pagkatuto ng wikang filipino, gayundin

Ab Filipino-lohiya (Bilang programang pang-akademiko)

Mula kay apigo (bunga ng pagtatangkang Dumugtong sa pagpalalim ng fililpinolohiya)

Ano ang wikang Filipino?

P/FILIPINOLOHIYA ayon kay ni Covar, ito ay “sistematikong pag-aaral ng Pilipinong

*Ayon kay Covar Ito ay “sistematikong pag-aaral ng Pilipinong kaisipan, Pilipinong

ARALIN 2: Wikang Filipino At/Ay Diskursong Mamamayan

Dalawang taong nagbigay kahulugan sa Diskurso

MGA DISKURSONG PASALITA

Pagkakaiba ng Pasalita at pasulat

• Ang konteksto ng isang diskurso ay maaaring interpersonal, panggrupo,

1. Kontekstong Interpersonal - usapan ng magkaibigan

APAT NA PARAAN NG PAGPAPAHAYAG O URI NG DISKURSO