Republic of the Philippines

Department of Education
Caraga Administrative Region
Division of Agusan del Sur
Trento District II
Trento West Central Elementary SPED Center
BANGHAY ARALIN para sa CLASSROOM OBSERVATION sa
Araling Panlipunan 5

TEACHE HARRIET F, TAGUD GRADE &

R: SECTION:
DATE: MAY 23,2022 LEARNING AREA: ARALING PANLIPUNAN
TIME: QUARTER:

I. LAYUNIN

Ang mag-aaral ay naipamamalas ang mapanuring pag-unawa sa

A. Pamantayang konteksto,ang bahaging ginampanan ng simbahan sa, layunin at
Pangnilalaman mga paraan ng pananakopng Espanyol sa Pilipinas at ang epekto
ng mga ito sa lipunan.

Ang mag-aaral ay nakapagpapahayag ng kritikal na pagsusuri at

B. Pamantayan sa pagpapahalaga sa konteksto at dahilan ng kolonyalismong
Pagganap Espanyol at ang epekto ng mga paraang pananakop sa
katutubong populasyon

1. Nasusuri ang mga epekto ng sistema ng pagbubuwis na

ipinatupad ng Espanya sa bansa.

2. Naipaliliwanag ang sistemang bandala.

3. Nasasagot ang mga epekto ng mga patakarang ipinatupad ng

C. Mga Kasanayan sa
Espanya sa bansa.
Pagkakatuto
Isulat ang code ng
MELCs: AP5PKE-IIe-f-6
bawat kasanayan
Pagpapahalaga: Pagpapahalaga sa kalayaang tinatamasa natin
ngayon, pagpapahalaga sa ating mga ninuno

Integrasyon: Edukasyon sa Pagpapakatao, Musika

Istratehiya: Discovery Learning & Explicit Teaching

II. NILALAMAN
Patakarang Pang-Ekonomiya: Pagbubuwis at Sistemang Bandala

Integrasyon: Edukasyon sa Pagpapakatao, Musika

Pagpapahalaga: Pagpapahalaga sa kalayaang tinatamasa natin

ngayon, pagpapahalaga sa ating mga ninuno
 Istratehiya: Discovery Learning & Explicit Learning

III. KAGAMITANG
PANTURO
A. Sanggunian
1. Mga Pahina sa Modyul 4 sa Araling Panlipunan 5
Gabay ng Guro Most Essential Learning Competencies (MELCs) p. 44

2. Mga Pahina sa Modyul 4 sa Araling Panlipunan 5

Kagamitang Pang-
Mag-aaral
3. Mga Pahina sa Teksbuk pp.
4. Karagdagang
Kagamitan mula sa
portal ng Learning
Resource
B. Iba Pang Kagamitang
Panturo

IV. PAMAMARAAN
A. Balik-aral sa Panonood at pag-awit ng “Araling Panlipunan Song”
nakaraang
aralin at/o
pagsisimula ng
bagong aralin

Integrasyon sa Musika:

Ang inawit natin ngayon ay may tempong allegro o may

masiglang tempo

Ating balikan ang nakaraang aralin sa pamamagitan ng pagsagot

sa sumusunod na katanungan.

Panuto: Lagyan ng tamang letra ang bawat bakanteng kahon

upang mabuo ang tinutukoy na kasagutan.

1. Sino ang mga ipinadala ng Espanya sa pagpapalaganap ng (KRA 1: Objective 1:

Kristyanismo sa Pilipinas? Modelled effective
applications of content
knowledge within and
across curriculum
teaching areas) COT-
RPMS Indicator 1

2. Ano ang tawag sa pagmimisyon na ginawa noon?

 3. Siya ang namuno sa pagkakatatag ng kolonyang Espanyol sa
Pilipinas?

4. Ano ang tawag sa mga paring namumuno sa parokya?

5. Unang lugar na pinagmisyonan sa Pilipinas?

Paggamit ng Laro- “TUKLASIN ANG (KRA 1: Objective 4:

Displayed a wide range
NAKATAGONG LARAWAN” of effective verbal and
Paglalapat ng Discovery Learning non-verbal classroom
communication
strategies to support
learners under-
standing, participation,
engagement and
achievement) COT-
RPMS Indicator 3

B. Paghahabi sa
layunin ng
aralin Sa bawat tamang sagot sa aking katanungan ay mabubuksan
natin nang unti-unti ang puzzle. Handa na ba kayo? Nais n’yo
bang malaman kung ano ang ating hidden picture?

Panuto: Sabihn ang WASTO kung tama ang pahayag at

DI-WASTO kung mali ang pahayag.
_______ 1. Ang unang misa ay naganap sa Limasawa.
_______ 2. Ang unang pangkat ng mga misyoneryo na
nakarating sa Pilipinas ay ang mga Dominikano.
_______ 3. Ang krus at espada ay sagisag ng simbahan at
pamahalaan.
_______ 4. Minabuti ng mga misyonero na magtatag ng
pamayanan na nakapaligid sa simbahan.
C. Pag-uugnay ng Paglalapat ng Lokalisayon at Kontekstuwalisasyon (KRA 2: Objective 6:
Exhibited effective
mga halimbawa practices to foster
sa bagong aralin learning environ-ments
and promote fairness,
respect and care to
encourage learning.)
COT-RPMS Indicator
5

1. Ano ang masasabi mo sa unang larawan?

 ____________________________________________________
2. Sa ikalawang larawan?

____________________________________________________
3. Sa ikatlong larawan?

____________________________________________________
4. Sa inyong palagay, sa pagdating kaya ng mga Kastila sa bansa
ay nakapagpatuloy pa rin sa pamumuhay nang malaya ang mga
katutubong Pilipino sa kanilang lugar/bansa? Bakit?

____________________________________________________
5. Ano-ano kayang patakarang pang-ekonomiya ang pinatupad
ng mga Kastila sa ating bansa?

____________________________________________________
D. Pagtalakay ng
bagong PAGTALAKAY SA PAKSA
konsepto at
paglalahad ng Binago ng mga Espanyol ang payak na pamumuhay ng mga
bagong katutubong Pilipino. Nagpatupad sila ng mga patakaran na unti-
kasanayan #1 unting nagpahirap sa kabuhayan ng ating mga ninuno. Pinalitan
nila ang kanilang pamahalaan at nagtatag ng pamahalaang
kolonyal. Kinamkam nila ang mga ari-arian ng bansa at hinakot
ito ng sapilitan.

Tributo ang tawag sa pagbubuwis na ipinataw ng mga

Espanyol sa mga Pilipino noon.

Ipinatupad ang extractive na patakaran kung saan kinuha ang

maaaring pakinabangan gaya ng lakas-paggawa at likas na
yaman.

Umasa ang bansa sa real situado o royal subsidy na tulong

salapi mula Mexico upang matugunan ang pangangailangan sa
kolonya.

Ang mga Encomendero naman ang naatasang maningil ng

tributo kasama ng mga Cabeza de Barangay, dating datu na
nagsisilbing tagapamayapa at maniningil ng buwis kapalit ng
hindi pagbabayad at pagtatrabaho.

Ang pagbabayad ng buwis ay siyang naging simbolo sa pagkilala

sa kapangyarihan ng hari ng Espanya.
Narito ang mga taon ng pangongolekta at halaga ng tributo:
• 1571 – 8 reales
• 1589 – 10 reales
• 1851 – 12 reales

Sa taong 1884, ipinatupad ang pagkakaroon cedula personal. Ito

ay kapirasong papel na naglalaman ng mga katibayan sa
pagbabayad ng buwis.

Mga Buwis na Ipinataw

 Donativo De Zamboanga – ito ang buwis upang suportahan ang
mga hukbong militar sa pagsakop ng Jolo.
Falua – ito ay ang buwis na siningil upang depensa sa bantang
pananalakay ng mga Muslim sa mga iba’t ibang lalawigan.
Vinta – ito ang buwis na binabayaran sa may kanlurang Luzon
upang suportahan ang hukbong militar sa pananalakay ng mga
parating na Muslim na nambibihag ng mga katutubo upang
ibenta at gawing mga alipin.

Sistemang Bandala

Noong ika-17 siglo, sa panahon ni Gobernador-Heneral

Sebastian Hurtado de Corcuera nagsimula ang isa pang anyo ng
buwis. Ito ay ang sapilitang pagbebenta ng mga produkto sa
pamahalaan. Ito ay isang uri ng di-tuwirang pagbubuwis
sapagkat ang halaga ng mga produkto ay itinakda ng pamahalaan
at hindi ayon sa hinihingi ng pamilihan. Madalas na hindi
nababayaran ang mga produktong ipinagbibili sa mga tao at
karaniwang promissory note ang ipinambabayad sa mga
magsasaka na naging dahilan ng pagkalugi. Upang madagdagan
E. Pagtalakay ng at lumaki ang kita
bagong
konsepto at MALAYANG TALAKAYAN
paglalahad ng
Paglalapat ng Higher Order Thinking Skills
bagong
kasanayan #2 Ano – ano ang mga patakarang ipinatupad ng mga Kastila?
Ipaliwanag ang bawat isa?
Ano ang naging masamang epekto ng mga ito sa mga Pilipino? (COT-RPMS
Kung ikaw ay nabubuhay sa panahon noon, paano mo haharapin Indicator 6)
ang mga patakarang ito?

Integrasyon sa ESP

Paano mo mapapahalagahan ang mga sakripisyo ng ating mga

ninuno sa pagkamit natin ngayon ng Kalayaan?

F. Paglinang sa Paglalapat ng DIFFERENTIATED ACTIVITIES/

kabihasnan INSTRUCTIONS
(Tungo sa
Formative Pangkatang Gawain
Assessment)
PANGKAT 1 – PANGKAT PANGKALUSUGAN
- SUPER EASY

Panuto: Ayusin ang mga ginulong letra upang mabuo ang

salitang tinutukoy ng bawat pahayag.

1. N T V I A - ito ang buwis na binabayaran sa may

kanlurang Luzon upang suportahan ang hukbong militar.

2. U Q O A T - ito ang tawag sa takdang dami ng kailangan

ibentang produkto sa pamahalaan.
3. F L U A A - ito ay ang buwis na siningil upang depensa sa
bantang pananalakay ng mga Muslim sa mga iba’t ibang
lalawigan.

4. S T E M A I S G N B D A N A L A - ito ay ang
sapilitang pagbebenta ng mga produkto sa pamahalaan.

5. E C M O N E N O R D E - ito ang naatasang

maningil ng tributo kasama ng mga Cabeza de Barangay.

6. B T R U I O T - ito ang tawag sa pagbubuwis na

ipinataw ng mga Espanyol sa mga Pilipino noon.

7. R L E S E A - ito ang tawag sa halaga na ipinambabayad

nila noon.

8. C L A E D U P S E R N A O L - ito ay isang
pirasong papel na naglalaman ng mga katibayan sa
pagbabayad ng buwis.

9. D T I V O N O A E D Z M A B O A G N A -
ito ang buwis upang suportahan ang mga hukbong militar sa
pagsakop ng Jolo.

10. B E Z A C A E D B R N A G A Y A - ito ang

tawag sa Dating datu na nagsisilbing tagapamayapa at maniningil
ng buwis kapalit ng hindi pagbabayad at pagtatrabaho.

PANGKAT 2 – PANGKAT PANGKALIGTASAN

-VERY EASY

Panuto: Pagtambalin ang Hanay A at Hanay B. Isulat ang

letra ng tamang sagot.

Hanay A Hanay B
________ 1. Unang ipinataw ng mga a. Extractive
Espanyol sa mga katutubong Pilipino.

________ 2. Piraso ng papel na

naglalaman ng pagkaka-kilanlan at b. Kolonyal
lugar kung saan siya nakatira.

________ 3. Takdang dami ng

produktong kailangang ibenta sa
pamahalaan. c. Promissory Note

________ 4. Patakaraang ipinatupad

d. Cabeza de
kung saan kinukuha ang mga
Barangay
maaaring pakinabangan gaya ng lakas-
paggawa at likas na yaman.

________ 5. Sila ang mga dating datu

na maaaring magsingil ng buwis sa e. Falua
mga katutubo.

________ 6. Pamahalaang ipinatupad

ng mga Espanyol. f. Tributo

________ 7. Tulong salapi mula

g. Encomendero
Mexico upang matugunan ang
pangangailangang kolonyal.

________ 8. Tawag sa ipinambabayad h. Quota

ng mga Espanyol sa mga magsasaka.

________ 9. Sila ang mga Espanyol na

inatasang maningil ng buwis. i. Royal Subsidy

________ 10. Ang buwis na

binabayaran upang depensahan ang
mga pananalakay ng mga j. Cedula Personal
Muslim.

PANGKAT 3 - PANGKAT PANGKALINISAN

- AVERAGE EASY

Panuto: Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag.

Lagyan ng tamang letra ang bawat bakanteng linya upang
mabuo ang tinutukoy na kasagutan.

1. Buwis na sinisingil upang maging depensa sa bantang

pananalakay ng mga Muslim sa mga iba’t ibang lalawigan

F ___ L ___ A

2. Naatasang maningil ng tributo kasama ng mga Cabeza de

Barangay.

E ___ C O ___ ___ N ___ E R ___

3. Tawag sa pagbubuwis na ipinataw ng mga Espanyol sa

mga Pilipino noon.

___ R I ___ U ___ O

 4. Kapirasong papel na naglalaman ng mga katibayan sa
pagbabayad ng buwis.

C __ D U ___ A P ___ R S ___ N ___ ___

5. Buwis upang suportahan ang mga hukbong militar sa

pagsakop ng Jolo.

DO__A__I__O DE Z__MB__A__G__

6. Tawag sa takdang dami ng kailangan ibentang produkto

sa pamahalaan.

Q ___ ___ T ___

7. Tawag sa dating datu na nagsisilbing tagapamayapa at

maniningil ng buwis kapalit ng hindi pagbabayad at
pagtatrabaho.

C A __ __ Z __ DE B A __ A __ G A __

8. Tawag sa halaga na ipinambabayad nila noon.

R ___ ___ L ___ S

9. Ang buwis na binabayaran sa may kanlurang Luzon

upang suportahan ang hukbong militar.

___ I ___ T A

10. Sapilitang pagbebenta ng mga produkto sa pamahalaan.

S __ __ T E __ A __ G B A __ D __ __ A
PANGKAT 4 - PANGKAT PANGKAAYUSAN - EASY

Panuto: Kopyahin ang crossword puzzle. Basahin at

unawain ang mga tanong na nasa ibaba.
 Paglalapat ng laro “DEAL OR NO DEAL”

Panuto: Basahing mabuti ang bawat katanungan. Isulat ang

DEAL kung tama ang ipinapahayag ng bawat pangungusap
at NO DEAL naman kung mali.

1. Tributo ang tawag sa pagbubuwis na ipinataw ng mga

Espanyol sa mga Pilipino noon.
2. Sistemang Bandala ang tawag sa sapitang pagbebenta ng mga
produkto sa pamahalaan.
3. Quota ang tawag sa ipinambabayad ng mga Espanyol sa mga
magsasaka.
4. Promissory Note ang tawag sa takdang dami ng kailangan
G. Pag-uugnay sa
ibentang produkto sa pamahalaan.
pang araw-araw
na buhay 5. Reales ang tawag sa halaga na ipinambabayad nila noon.
6. Encomendero ang tawag sa naatasang maningil ng tributo
kasama ng mga Cabeza de Barangay.

Pagpapahalaga: (Edukasyon sa Pagpapakatao)

Ang ating mga ninuno ay dumanas ng maraming hirap sa

panahon ng Kastila. Marami rin silang isinakripisyo upang ating
makamit ang kalyaan. Kaya nararapat lamang na gantihin natin
ang kanilang mga sakripisyo sa pamamagitan ng patuloy nating
pag-alala at pagpapahalaga sa kanila. (KRA 2: Objective 5:
Exhibited effective
strategies that ensure
safe and secure
learning environments
to enhance learning
through the consistent
imple-mentation of
policies, guidelines and
procedures.) COT-
RPMS Indicator 4
H. Paglalahat ng Ngayong nalaman na natin ang mga naging epekto ng patakarang
 kolonyal sa ipinatupad ng Espanya sa bansa. Sagutin ang
sumusunod na katanungan.

Isulat ang salitang TAMA kung wasto ang pinapahayag na

pangungusap. Kung ito naman ay MALI, palitan ang salitang
may salungguhit upang maging tama.

___________ 1. Sumigla at gumaan ang pamumuhay ng mga

katutubo ng dumating ang mga dayuhan.

___________ 2. Tributo ang tawag sa pagbubuwis na unang

ipinatupad ng mga Espanyol.

___________ 3. Ang pagbabayad ng buwis ay siyang naging

simbolo sa pagkilala sa kapangyarihan ng hari ng Amerikano.

___________ 4. Ang vinta ang buwis na siningil upang depensa

sa bantang pananalakay ng mga Muslim sa mga iba’t ibang
lalawigan.

Aralin ___________ 5. Isa sa mga naging epekto ng pagpapatupad ng

kolonyalismo sa bansa ay ang pagbawas ng mataas na tingin ng
mga katutubo sa kanilang mga sarili.

___________ 6. Malaki ang ipinagbago sa pamumuhay ng mga

katutubong Pilipino ng dumating ang mga Espanyol.

___________ 7. Lumaki ang kita ng mga magsasaka ng ipatupad

ang sistemang bandala sa Pilipinas.

___________ 8. Maaaring ikulong at pagmultahin ang mga

katutubo kung walang maipakitang cedula sa mga Espanyol.

___________ 9. Ang Donativo De Zamboanga ang tawag sa

buwis upang suportahan ang mga hukbong militar sa pagsakop
ng Jolo.

___________ 10. Ang sistemang bandala ay ang sapilitang

pagbebenta ng mga produto sa pamahalaan.

I. Pagtataya ng
Aralin Panuto: Basahing mabuti ang bawat katanungan at isulat
ang letra ng tamang sagot.

a. Ano ang nangyari sa pamumuhay ng mga katutubong Pilipino

noong nagpatupad ng mga patakaran ang mga Espanyol?
a. Naging mahirap ang pamumuhay ng mga Pilipino.
b. Naging maayos ang pamumuhay ng mga Pilipino.
c. Walang nagbago sa pamumuhay ng mga Pilipino.
d. Gumaan ang pamumuhay ng mga Pilipino.

2. Paano ipinairal ng mga Espanyol ang mga patakaran sa

Pilipinas?
 a. Pinakiusapan ang mga Pilipino na sumunod.
b. Gumamit sila ng dahas upang sumunod ang mga Pilipino.
c. Kusang sumunod sa mga patakaran ang mga Pilipino.
d. Ibinigay ng kusa ng mga Pilipino ang kanilang mga ari-
arian.

3. Ano ang kauna-unahang patakaran na ipinairal ng mga

Espanyol sa mga Pilipino noon?
a. Pakikipagkalakalan
b. Pagbibigay ng mga kalakal sa pamahalaan
c. Sapilitang Paggawa
d. Pagbubuwis

4. Paano ipinahayag ang pag angkin ng Espanya sa lugar ng

Pilipinas?
a. Sa pamamagitan ng pakikipagkasundo.
b. Sa pamamagitan ng pakikipagkalakalan.
c. Sa pamamagitan ng pagpataw ng buwis sa iba’t ibang
paraan.
d. Sa pamamagitan ng mapayapang ugnayan.

5. Paano pinakinabangan ng mga Espanyol ang mga Pilipino

noon?
a. Sa pagsisilbi sa pamahalaan.
b. Sa paggamit ng lakas upang maglingkod sa pamahalaan.
c. Sa pagiging espiya ng Espanya sa bansa.
d. Sa pamamahala ng salapi.

6. Saan kinuha ang perang ginamit upang tustusan ang

pangangailangan bansa?
a. Sa mga Espanyol na namamahala sa Pilipinas.
b. Sa mga dayuhang mangangalakal.
c. Sa mga donasyon ng mga Pilipino.
d. Sa tulong mula sa Mexico.

7. Sino ang inatasang maningil ng tributo o buwis sa mga

Pilipino?
a. Mga dayuhang mangangalakal
b. Mga Pilipino
c. Mga Encomendero at Cabeza de Barangay
d. Mga gobernadorcillo

8. Ano ang layuning gawin ng sistemang bandala?

a. Sapilitang pagbebenta ng mga produkto sa pamahalaan
b. Ayaw ipagbili ang mga produkto sa pamahalaan
c. Ipinamimigay ang mga produkto sa pamahalaan
d. Itinatago ang mga produkto sa pamahalaan

9. Bakit nagtatalaga ng takdang dami lamang ng produkto sa

 pamahalaan?
a. Upang hindi mapagod masyado ang mga Pilipino sa
pamahalaan
b. Upang madagdagan at lumaki ang kita ng pamahalaan
c. Upang madali silang matapos sa mga gawain sa
pamahalaan
d. Upang kaunti lamang ang mga Pilipinong magtatrabaho sa
pamahalaan

10. Ano ang maaaring mangyari sa mga Pilipino kung hindi nila
dala ang cedula?
a. Sila ay igagawa ng bagong cedula
b. Sila ay bibigyan ng magandang pabuya
c. Sila ay pagmumultahin at ikukulong
d. Sila ay pagsisilbihan sa pamahalaan

Sumulat ng islogan na mayroong kinalaman sa pagbubuwis o

sistemang bandala. Gamiting gabay ang rubrik na nasa ibaba.

J. Karagdagang
gawain para sa
takdang aralin
at remediation

V. MGA TALA
VI. PAGNINILAY
A. Bilang ng Mag-
aaral na
nakakuha ng
80% sa
pagtataya
B. Bilang ng Mag-
aaral na nanga-
ngailangan ng
iba pang gawain
para sa reme-
diation

Inihanda ni:
HARRIET F. TAGUD
Ratee

Observed by:

MARY O. PLAZA
Principal II
Rater