JU SREDNJA MEDICINSKA ŠKOLA

SARAJVO

Maturski rad iz Socijalne medicine

KVALITET ZDRAVSTVA I
ZDRAVSTVENE ZAŠTITE

Predmetni profesor Učenik

Hadžić dr Selma Ražanica Lejla IV-c

Sarajevo, 2022. godine

Sadržaj

1.0 Uvod..........................................................................................................................................3
2.0 Savremeni koncept zdravstvene zaštite.....................................................................................4
2.1 Mjere zdravstvene zaštite..........................................................................................................4
2.2 Mjere zdravstvene zaštite se svrstavaju u pet osnovnih grupa:.................................................5
2.3.Mjere za unaprjeđenje i očuvanje zdravlja................................................................................5
2.4.  Mjere za sprječavanje i suzbijanje oboljenja i povreda...........................................................5
2.5. Mjere za rano otkrivanje oboljenja...........................................................................................5
2.6.  Mjere za dijagnostikovanje i blagovremeno i efikasno liječenje.............................................6
2.7.  Mjere za rehabilitaciju.............................................................................................................7
3.0 Nivoi prevencije........................................................................................................................8
3.1  Primarna prevencija..................................................................................................................8
3.2. Sekundarna prevencija..............................................................................................................8
3.3. Tercijarna prevencija................................................................................................................8
3.4. Kvalitet u zdravstvu i zdravstvenoj zaštiti................................................................................9
3.5. Pojam i definicija kvaliteta.....................................................................................................10
3.6. Kvalitet zdravstvene zaštite....................................................................................................10
3.7.  Procjena kvaliteta..................................................................................................................11
3.8. Osiguranje kvaliteta................................................................................................................11
3.9. Kontrola kvaliteta...................................................................................................................12
3.10. Upravljanje kvalitetom.........................................................................................................12
3.11. Kontinuirano unaprjeđenje kvaliteta....................................................................................12
3.12. Mjerenje kvaliteta zdravstvene zaštite.................................................................................12
3.13. Strategije za postizanje kvaliteta u zdravstvenoj zaštiti......................................................13
3.14. Kako poboljšati kvalitet zdravstvenih usluga u BiH............................................................14
4.0. Zaključak................................................................................................................................16
Literatura.......................................................................................................................................17

2
1.0 Uvod
Kod nas se koriste i drugi termini za zdravstvenu zaštitu kao što su „narodno zdravlje“ i „javno
zdravstvo“. „Narodno zdravlje” je adekvatniji termin  nego „javno zdravstvo“,  a njegovu
definiciju rekao je Winslow: „Narodno zdravlje je nauka i vještina sprječavanja bolesti,
produžavanja života i unaprjeđenje zdravlja i mentalne i fizičke vitalnosti pojedinca putem
kolektivnog i organizovanog rada, čiji je cilj da sanira okolinu, da se bori protiv  bolesti koje
imaju socijalni značaj, da uči pojedince pravilima lične higijene, da organizuje ljekarske i
sestrinske službe za ranu dijagnostiku i blagovremeno liječenje oboljelih, kao i da se sprovode
specijalne mjere koje će svakom članu zajednice obezbijediti  životni standard povoljan  za
održavanje zdravlja. Krajnji cilj ovih mjera je da svakom pojedincu omogući da uživa svoje
neotuđivo pravo na zdravlje i dug život“. Zdravstvena zaštita je organizovana i sveukupna
djelatnost društva  na očuvanju i unaprjeđenju zdravlja građana, sprječavanju, suzbijanju
i ranom  otkrivanju bolesti, povreda i drugih poremećaja zdravlja i blagovremenom i
efikasnom liječenju i  rehabilitaciji. Začetak pojedinih mjera zdravstvene zaštite javlja se još u
prvobitnim zajednicama. U to vrijeme cilj zaštite se odnosio na očuvanje sposobnosti ljudi za
lov, obradu zemlje i borbu sa neprijateljima. Znači u prvom planu bila je borba za opstanak 
zajednice. Suštinski, zaštita se u tom periodu svodila na stvaranje osnovnih uslova za održavanje
života. Razvojem društveno-ekonomskih odnosa javljaju se složene i brojnije zdravstvene
potrebe, pa samim tim i njihovo zadovoljavanje dobija složenije forme. Započinje veća briga
zajednice o svojim članovima, borba za humanije odnose među ljudima, nastojanje da se produži
ljudski vijek, borba za kvalitetniji, slobodniji i sretniji život. Pojavom hrišćanstva, u prvi plan
počinje da se ističe duhovno zdravlje uz istovremeno stvaranje ustanova za izolaciju oboljelih u
cilju sprječavanja širenja zaraznih bolesti. Daljim razvojem društveno-ekonomskih odnosa, u
XIX vijeku za vladajuće klase bilo je  od posebnog značaja očuvanje zdravlja radnika, jer su
zdraviji ljudi ostvarivali veći profit, uz istovremeno smanjenje troškova za liječenje. Ovakvi
razlozi doprinose daljem bržem razvoju zdravstvene zaštite uz sve veći uticaj društva kao cjeline
na brigu o zdravlju stanovništva. 

3
2.0 Savremeni koncept zdravstvene zaštite
Shvatanje zdravlja i činilaca koji ga određuju u velikoj mjeri je doprinijelo drugačijem pristupu
definisanja i grupisanja mjera za zaštitu zdravlja. Zbog toga je savremeni koncept zdravstvene
zaštite zasnovan na prirodnom toku oboljenja. Rečeno je da se razvijene zemlje i zemlje u
razvoju sve češće sukobljavaju sa problemom hroničnih nezaraznih oboljenja. Zbog toga se pri
objašnjenju prirodnog toka oboljenja, u prvom redu misli na hronične bolesti. 

 Nastanak jednog oboljenja ima dvije faze:

 period prepatogeneze i
 period patogeneze

U periodu prepatogeneze čovjek je u ravnotežnom položaju sa svojom okolinom. Pri tome je on,
i pored toga što je izložen velikom broju izazova, raznovrsnih po svom karakteru, intenzitetu i
trajanju, relativno zdrav. Osnovni cilj je da se svako zadrži u tom položaju što je moguće duže.
Ovakav cilj se može postići samo ako se ne dozvoli da se izazovi stvaraju; ako su stvoreni treba
ih eliminisati, a ako za tako nešto ne postoji mogućnost, onda ih treba spriječiti da djeluju.

Ako se ni u jednom od prethodno preduzetih mjera ne postigne cilj, nastupa bolest, odnosno
prirodni tok oboljenja prelazi u period patogeneze. Kod hroničnih bolesti ovaj prelazak je obično
neprimijetan, tako da se u početnoj fazi čovjek rijetko javlja zdravstvenoj službi. Obično se
kontakt sa ljekarom ostvaruje relativno kasno, u periodu manifestne faze oboljenja. 

Rana, presimptomatska faza oboljenja se odlikuje pojavom izraženih znakova poremećaja

zdravlja, bez primijetnih simptoma koji bi naveli bolesnika da se obrati za pomoć. Tako, na
primjer, to su početne promjene na grliću materice kod žena koje se, nerijetko, pretvaraju u rak
grlića, zatim promjene na dojkama u vidu čvorića koje takođe mogu da pređu u rak dojke.
Početne promjene kod tuberkuloze često prolaze nezapaženo.

Šećerna bolest kod starijih osoba počinje kao smanjena tolerancija na glukozu zbog čega se u
početku javlja blag porast nivoa šećera u krvi. Ako se bolesti otkriju u ovoj fazi, postoji
mogućnost potpunog izlječenja ili držanja bolesti pod kontrolom. Kasnije, efekat liječenja je
minimalan i bolest ide ka svom ishodu kao što je hronicitet, invalidnost, komplikacije i smrt.

2.1 Mjere zdravstvene zaštite

Savremeni koncept zdravstvene zaštite zasniva se na prirodnom toku oboljenja. Osnovni cilj u
tom konceptu je zadržavanje čovjeka u ravnotežnom položaju sa njegovom okolinom a ako to
nije moguće, onda što ranije otkrivanje oboljenja i efikasno liječenje. 

4
Mjere zdravstvene zaštite su:
 mjere za unaprjeđenje i očuvanje zdravlja;
 mjere za sprječavanje i suzbijanje oboljenja (mjere specifične zaštite)
 mjere za rano otkrivanje oboljenja;
 mjere za blagovremeno i efikasno liječenje i 
 mjere rehabilitacije

2.2.Mjere za unaprjeđenje i očuvanje zdravlja

Ove mjere sprovodi zajednica kao cjelina, a odnose se na očuvanje i poboljšanje zdravlja
cjelokupnog stanovništva. One su usmjerene, u prvom redu, na unaprjeđenje uslova života i rada,
podizanje opšte i zdravstvene kulture i povećanje životnog standarda u cjelini. U ovu grupu
mjera se svrstavaju aktivnosti kao što su:

 rješavanje opštih socijalnih problema(prava, jednakost,solidarnost);

 poboljšanje ekonomskih uslova;
 snadbijevanje higijenski ispravnom vodom za piće;
 dispozicija otpadnih materija;
 stvaranje odgovarajućih uslova na radnom mjestu;
 stvaranje uslova za normalan i neometan psihički i fizički razvoj,
 razvoj i unaprjeđenje zdravstvene djelatnosti.

2.3.  Mjere za sprječavanje i suzbijanje oboljenja i povreda

Mjere iz ove grupe usmjerene su ka suzbijanju uzročnika oboljenja i povećanju odbrambenih
sposobnosti čovjeka putem opštih i specifičnih mjera, uz istovremenu zaštitu od riziko faktora
brojnim ličnim i zajedničkim zaštitnim sredstvima. To su sljedeće mjere:

 imunizacija;
 dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija;
 asanacija;
 korištenje ličnih i zajedničkih zaštitnih sredstava

Ove mjere predstavljaju direktnu ili indirektnu zaštitu od riziko faktora, kada ne postoji
mogućnost da se oni uklone iz okoline čovjeka. 

2.4. Mjere za rano otkrivanje oboljenja

Ovo je prva grupa mjera u periodu pategeneze prirodnog toka oboljenja i ima za cilj otkrivanje
poremećaja zdravlja u ranoj fazi oboljenja, još prije pojave prvih simptoma. Dakle, u fazi u

5
kojoj bolesnik još ne osjeća da je bolest već počela da se razvija. U toj fazi bolest se najčešće
lahko zaustavlja i liječi, ili drži pod kontrolom i na taj način se ne javljaju teški oblici i
komplikacije, sprječava se invaliditet, pa i smrt. Vrlo često to je faza bolesti u kojoj postoji
mogućnost i potpunog izlječenja. Mjere imaju i ekonomski značaj jer se uz pomoć njih smanjuju
troškovi liječenja, periodi nesposobnosti i preranog penzionisanja. Najpoznatiji metod ranog
otkrivanja bolesti je depistaža. Ovaj pojam je L. Breslow definisao na sljedeći način:

DEPISTAŽA JE POSTUPAK KOJIM SE IDENTIFIKUJU, UZ POMOĆ TESTOVA,

PREGLEDA I DRUGIH TEHNIKA, PRETPOSTAVLJENI POREMEĆAJ ZDRAVLJA ILI
VEĆ OFORMLJENE BOLESTI.

Depistaža može biti:

a. masovna – ako se brzim i ekonomičnim sredstvima testira veća grupa lica naizgled dobrog
zdravlja, u cilju otkrivanja nekih patoloških poremećaja: 
b. multipla – pri kojoj se korištenjem baterije testova (dva ili više) otkriva veći broj
poremećaja ili oboljenja nakon čega se takva lica šalju odgovarajućem ljekaru koji utvrđuje
dijagnozu i stepen oštećenja zdravlja;
c. mnogostepena – pri čemu veći broj osoba učestvuje u ranom otkrivanju oboljenja i 
d. selektivna – koja obuhvata dio stanovništva ili grupe pod rizikom.

Primjeri mjera iz ove grupe odnose se na samopregled dojke, mjerenje krvnog pritiska, itd.

2.5.  Mjere za dijagnostikovanje i blagovremeno i efikasno liječenje

Osnovni cilj mjera ove grupe je utvrđivanje prave prirode oboljenja ili povrede, efikasno
liječenje, sprječavanje pogoršanja stanja, a kod zaraznih bolesti i širenja, sprječavanje mogućih
komplikacija, invaliditeta i u najgorem slučaju sprječavanje smrti.

Liječenje se sprovodi:

 prema mjestu – u kući, bolnici, vanbolničkim ustanovama;

 prema uzroku – uzročno, kada je uzrok poznat i simptomatsko;
 prema načinu – medikamentima, hirurški, fizikalno i psihoterapijski;
 prema uspjehu – izlječenje može biti potpuno, a stanje može da se poboljša, ostane
nepromijenjeno ili da se pogorša i može nastupiti smrt, kao rezultat neuspješnog liječenja.

6
2.6.  Mjere za rehabilitaciju
Ove mjere treba da podstaknu preostale odbrambene sposobnosti u organizmu nakon bolesti ili
povrede i time spriječe nastanak invaliditeta ili smanjenje sposobnosti. Na taj način se oboljeli ili
povrijeđeni brže varaća u svoju životnu i radnu okolini iz koje je bio privremeno odsutan. Prema
tome ko vrši rehabilitaciju i sa kojim ciljem, ona može biti medicinska, psihička, profesionala i
socijalna.

7
3.0. Nivoi prevencije
Prema savremenom konceptu zdravstvene zaštite i onom što je rečeno, pet grupa mjera svrstano
je, prema Levelu i Klarku u tri nivoa prevencije, zbog toga što svaka grupa mjera ili sprječava
nastanak bolesti ili povrede, ili sprječava teže forme, komplikacije i smrt oboljelih i
povrijeđenih.

Slika 1. Mjere prevencije

3.1  Primarna prevencija

 mjere za unaprjeđenje i očuvanje zdravlja
 mjere za sprječavanje i suzbijanje oboljenja i povreda (mjere specifične zaštite). 

To su dvije grupe mjera koje pripadaju periodu prirodnog toka oboljenja,znači,u periodu
kada kod čovjeka još nije nastupio poremećaj zdravlja, ali rizik postoji, jer je sve vrijeme
izložen djelovanju različitih rizikofaktora.

3.2. Sekundarna prevencija

 Mjere za rano otkrivanje oboljenja
 Mjere za blagovremeno i tačno dijagnostikovanje oboljenja i povreda i njihovo efikasno
liječenje

8
3.3. Tercijarna prevencija
 Mjere rehabilitacije

Drugi i treći nivo prevencije se odnosi na period patogeneze prirodnog toka oboljenja, znači, na
period kada je došlo do poremećaja zdravlja i mjere treba da spriječe teža stanja, komplikacije, i
najmanje željeni ishod – smrt.

Mjere za unaprjeđenje Zdravstveno vaspitanje, podizanje standarda,

I očuvanje zdravlja poboljšanje higijenskih uslova, obrazovanje

Mjere specifične zaštite Vakcinisanje, dezinfekcija, dezinsekcija,

prevencija

od bolesti i povreda deratizacija, anasacija, lična I kolektivna

Primarna

zaštitna sredstva

Mjere za rano Depistaža, sistematski pregledi (skrining),

otkrivanje oboljenja masovni, selektivni, multipli, mnogostepeni,
rutinski rad, zdravstvene službe.

Mjere za brzo i tačno Liječenje sa ciljem izlječenja, sprječavanja

dijagnostikovanje, brzo širenja bolesti, pojave komplikacija, skraćenja
Sekundarna
prevencija

i efikasno liječenje vremena nesposobnosti, sprječavanja troškova

bolesti i povreda zaštite, sprječavanja smrti.

Mjere rehabilitacije Fizička, psihička, radna i socijalna (društvena)

prevencija
Tercijarna

rehabilitacija.

Na ovaj način se praktično napušta podjela zdravstvene zaštite na preventivnu i kurativnu i

zauzima se stav da je cjelokupna zdravstvena zaštita preventivnog karaktera.

3.4. Kvalitet u zdravstvu i zdravstvenoj zaštiti

Prvi pokušaji mjerenja kvaliteta zdravstvenih usluga bili su zasnovani na ishodnom prilazu.
Pionir u ovoj oblasti je bio francuski ljekar Louis (Luj), koji je prvi sistematski ispitivao ishode
različitih tretmana hirurških pacijenata. Engleski hirurg E.W. Goves (Gov) je još 1809. godine
bilježio i analizirao rezultate svih operacija, a praćenje ishoda operativnog zahvata radio je i
godinu dana nakon operacije (5,6,7,8,9). Jedan od globalno najvažnijih ljekara koji su se bavili
kvalitetom zdravstvene zaštite jeste Avedis Donabedian. On je tvorac najpoznatije i veoma
široke definicije ocjene kvaliteta Struktura-Proces-Rezultat. 

9
 Tabela 1. Nivoi prevencije

Kvalitet u zdravstvu i zdravstvenoj zaštiti predstavlja jednu od najsloženijih karakteristika stanja

i funkcioniranja zdravstvenog sistema. Zapravo, kvalitet predstavlja odgovornost svih
komponenti/učesnika sistema: stanovništva, aktuelnih pacijenata,potencijalnih pacijenata,
donosilaca odluka, naručilaca i izvršilaca usluga.

Slika. 2. Kvalitet zdravstvene zaštite

Procjena kvaliteta je prvi korak u osiguranju kvaliteta, obuhvata analizu strukturnih, procesnih i
ishodnih varijabli.  U većini zemalja svijeta procjena i osiguranje kvaliteta najviše su zastupljeni
u bolnicama, a jedan od razloga jeste što je bolnička zaštita veoma skupa i zahtijeva strogu
kontrolu trošenja resursa.

3.5. Pojam i definicija kvaliteta

Kvalitet je jedan od temeljnih filozofskih pojmova i označava određenost nekog predmeta ili
pojave po kojoj se razlikuje od drugih predmeta ili pojava, odnosno po kojoj se specifično
odnosi ili reagira prema drugim predmetima.

Generalno, kvalitet podrazumijeva prirodu, vrstu i karakter nečega, tj. stepen perfekcije sadržan
u nečemu, što označava postojanje izvjesnog standarda ili nivoa dostignuća određenih
karakteristika individue ili organizacije.  Kvalitet, u suštini, predstavlja odgovornost svih:
stanovništva, aktuelnih pacijenata, potencijalnih pacijenata, donosilaca usluga, naručilaca i
izvršilaca usluga. 

10
3.6. Kvalitet zdravstvene zaštite 
Kvalitet zdravstvene zaštite predstavlja jednu od najsloženijih karakteristika stanja i
funkcioniranja zdravstvenog sistema. Dobar kvalitet označava onu zdravstvenu zaštitu koja
odgovara potrebama pojedinca, porodice ili zajednice, a pružena je pod najpovoljnijim i
najprihvatljivijim uvjetima. Kvalitet zaštite je stepen do koga su pružene zdravstvene usluge
pojedincima ili populaciji povećale vjerovatnoću željenog ishoda po zdravlje i usaglašene su sa
standardima zaštite. Prema Grantovoj definiciji, kvalitetna medicinska zaštita je potencijal
elemenata te zaštite za ostvarenje opravdanih medicinskih i nemedicinskih ciljeva bolesnika i
ljekara. Ciljeve prema Grantu, određuje pacijent uz pomoć svog ljekara ključnom pretpostavkom
da je pacijent informiran i da zajedno s ljekarom dijeli odgovornost za odluke u pogledu
zdravstvene zaštite. Prema Lohrovoj definiciji kvalitet zdravstvene zaštite je onaj stepen pri
kojem zdravstvene usluge za individualne bolesnike i populaciju povećavaju vjerovatnoću
željenih zdravstvenih ishoda i koji je konzistentan tekućem profesionalnom znanju.

Kvalitet zaštite sadrži dva aspekta :

 stepen podudarnosti sa prihvaćenim principima ili standardima,

 stepen spremnosti za zadovoljenje ukupnih potreba pacijenta i dostizanje željenih ishoda
i usaglašenost sa resursima.

Iz citiranih definicija kvaliteta proizlazi sva njegova složenost. Složenost se ogleda u delovanju
niza faktora, koji se prema Brook-u mogu grupirati:

 varijable vezane za sistem osiguranja zdravstvene zaštite u cjelini,

 varijable vezane za davaoce zdravstvenih usluga, 
 varijable vezane za korisnike.

Slab kvalitet zdravstvene zaštite može se kategorizirati kao prekomjerno, slabo i neadekvatno
korištenje resursa, kao slabije tehničke ili interpersonalne sposobnosti i vještine, što može voditi
povećanim rizicima za bolesnike i nezadovoljstvo korisnika pruženim uslugama ili ukupnim
sistemom zdravstvene zaštite.

3.7.  Procjena kvaliteta 

Procjena kvaliteta je proces opažanja, mjerenja, komparacije i vrednovanja kvaliteta radi
određivanja koliko se dobro pruža zdravstvena zaštita prema dogovorenim standardima.
Procjena kvaliteta teži da stvori takav sistem standarda koji može pokazati kada se pružanje
zdravstvene usluge spustilo ispod dozvoljenih granica koje proizilaze iz tih standarda.

11
3.8. Osiguranje kvaliteta 
Osiguranje kvaliteta predstavlja preduzimanje aktivnosti usmerenih na osiguranje visokog
standarda primjenom najboljeg dostupnog znanja radi unaprjeđenja ishoda po zdravlje. Ovaj
termin sve više se zamjenjuje terminom menadžment - upravljanje kvalitetom ili unaprjeđenje
kvaliteta.

3.9. Kontrola kvaliteta 

Kontrola kvaliteta je proces mjerenja odnosno procjene kvaliteta uz povratnu informaciju o
karakteru pružene zaštite.

3.10. Upravljanje kvalitetom

Upravljanje kvalitetom predstavlja vođenje politike kvaliteta i podrazumijeva planiranje,
mjerenje, evaluaciju i unaprjeđenje kvaliteta.

3.11. Kontinuirano unaprjeđenje kvaliteta

Kontinuirano unaprjeđenje kvaliteta su stalne aktivnosti ka poboljšanju kvaliteta u koji su
uključeni svi zaposleni i organizacija ukupnog sistema.

Slika 3. Prikaz kontinuiranog unaprjeđenja kvalitete; plan, mjerenje, analiza, unaprjeđenje,

ponavljanje.

3.12. Mjerenje kvaliteta zdravstvene zaštite 

Mehanizmi za procjenu, unaprjeđenje ili upravljanje kvalitetom su različiti i diskusije o
najdelikatnijim pristupima nisu okončane ni do danas. Kvalitet strukture obuhvata karakteristike
resursa zdravstvenog sistema usmjerene na procjene mogućnosti sistema da osigura kvalitetnu

12
zaštitu. Ona se odnosi na ljekara pojedinca, odnosno zdravstvene radnike, koja uključuje dozvolu
za rad, specijalizaciju, druge oblike edukacije, godine staža, godine starosti i slično.

Kada se radi o zdravstvenim ustanovama, one podrazumijevaju dozvolu za rad, akreditaciju,

karakteristike opreme, prostora, lokacije i slično. Struktura obuhvata i instrumente i sredstva
kojima se raspolaže te način organizacije i veze među njima. Kvalitet procesa obuhvata
aktivnosti koje su poduzete od strane pacijenta i za pacijenta u sistemu zdravstvene zaštite.
Proces ima dvije komponente; tehničku i interpersonalnu.

Tehnička komponenta posmatra se sa aspekta specifičnosti i pojedinih bolesti, kao adekvatnost

preventivnih, dijagnostičkih, terapijskih i rehabilitacionih procedura, ili kretanja pacijenta sa
jednog nivoa zaštite na drugi ili ukupni tok i koordinaciju kroz sistem. Interpersonalna
komponenta odnosi se na vještinu komuniciranja pacijent-ljekar, stepen dobijanja informacija o
bolesti, ili uključivanje pacijenta u proces donošenja odluka o vlastitom zdravlju, prihvatanje
sistema zakazivanja posjeta i slično.

Kriteriji kvaliteta predstavljaju skup pravila ili uputstava za mjerenje ili prosuđivanje različitih
aspekata zaštite ili kvaliteta usluga. Namijenjeni su davaocima usluga. Kriteriji se donose na
osnovu iskustva stručnjaka ili literature. Kriteriji se moraju stalno kreirati i dograđivati iz razloga
što univerzalnih kriterija nema i što se naučna saznanja o bolestima stalno mijenjaju.  

Svaki ishod zdravstvene zaštite treba se procjenjivati u najmanje četiri pravca:

 uticaj ljekara 
 uticaj samog pacijenta 
 uticaj socijalne i fizičke okoline 
 tehnički i ekonomski uvjeti zdravstvene službe.

Ishod zdravstvene zaštite u zavisnosti je i od strukturnih i procesnih elemenata, što dovodi do

toga da ishodi nisu uvijek pod kontrolom zdravstvene službe.
Postoje različite metode kojima je moguće mjeriti ili procijeniti aktivnosti i rezultate vezane za
kvalitet. Nabrojat ćemo najznačajnije metode, postupke i instrumente:
metod tragača -tracer- podrazumijeva podjelu posmatranog sistema na podsisteme, pri čemu se
posmatra samo jedan podsistem ili njen dio, a zaključak se odnosi na cijeli sistem. To se koristi
pri procjeni zdravstvenog stanja stanovništva, gdje ocjenjujemo samo vodeće bolesti, a
zaključujemo o stanju zdravlja populacije samo na osnovu ovih bolesti.

13
mapa kriterija- podrazumijeva odabir najboljih dijagnostičkih, terapijskih ili rehabilitacionih
postupaka, koji trebaju dati najbolje rezultate u liječenju određene bolesti.
Indikatori kvaliteta-kvantitativni pokazatelj kojim se može procijeniti nivo kvaliteta u liječenju
bolesti ili njezi. To bi mogla biti vrijednost krvnog pritiska prema primijenjenom tretmanu.
Indikatori kvaliteta mogu biti strukturni, procesni ili ishodni.

3.13. Strategije za postizanje kvaliteta u zdravstvenoj zaštiti

Svjetska zdravstvena organizacija predložila je više strategija za upravljanje zdravstvenim
sektorom orijentiranim na kvalitet. Ciljevi nacionalnog programa za razvoj kvaliteta bili su visok
nivo profesionalnog kvaliteta, efikasnost u korištenju resursa, minimalni rizik po pacijenta,
zadovoljstvo pacijenta i bolje zdravlje kao rezultat zaštite. U program su uključeni Ministarstvo
zdravstva i profesionalci, vlasnici zdravstvenih ustanova i drugo. Postavljeni su opći principi
programa: podaci koji će se koristiti trebaju poticati iz redovne zvanične statistike, finansiranje
na nivou okruga, mora se raditi prema zakonu o zdravstvu i mora se pratiti kvalitet ishoda.

Slika 4. Povezanost kvaliteta zdravstva sa efektivnošću, efikasnošću, sigurnosti, vremenom,

pravednošću i posvećenosti pacijentu.

3.14. Kako poboljšati kvalitet zdravstvenih usluga u BiH

Svaka društvena organizacija mora imati mehanizme pomoću kojih će registrirati povratne
informacije, mehanizme za sistemsku analizu i izvještavanje o postignutim rezultatima.
Općenito, metode se mogu podijeliti u dvije grupe: unutrašnji i vanjski pregledi kvaliteta.

14
Unutrašnje preglede obavljaju ljekari, medicinske sestre, farmaceuti ili drugi zdravstveni
profesionalci dobrovoljno unutar ustanove u kojoj rade. Određeno tijelo iz Kliničkog okruženja
se bavi određivanjem organizacionih standarda i njihovim posmatranjem i vrši eksterni ili
vanjski pregled kvaliteta. 
 
Posredne metode koje se koriste u poboljšanju kvaliteta su razgovori sa pacijentima, proučavanje
liječničkih zapisa, kolegijalni pregledi i ciklus kvaliteta, medicinska revizija, slijeđenje traga i
zadovoljstvo pacijenata u formi pripremljenih upitnika. Što se tiče sigurnosti zdravstvene zaštite,
posebno bi trebalo bilježiti žalbe, koje bi pregledali iskusni zdravstveni menadžeri i kliničari, oni
bi odgovarali na žalbe u skladu sa procedurom i u predviđenom vremenskom okviru, što se treba
urediti na nivou svake ustanove. 
Također bi trebalo zabilježiti i svaku poduzetu akciju na temelju žalbe. Izostanak komunikacije,
objašnjenja ili izvinjenja može od relativno male nezgode napraviti događaj koji postaje glavni
razlog zbog kojeg pacijent i njegova rodbina insistiraju na zakonskoj nadoknadi štete. Najčešće
korišteni sistematski pristup za ispitivanje mišljenja pacijenata je anketiranje na osnovu
upitnika. Istraživanje se može odnositi na zadovoljstvo pacijenta sveukupnim uslugama ili na
posebne aspekte tretmana ili zdravstvene zaštite. U našoj zemlji neke zdravstvene organizacije
primarne i bolničke ustanove zdravstvene zaštite sistematski anketiraju pacijente o zadovoljstvu
zaštitom, ali to još uvijek nije ni blizu stvarnih potreba za ovom vrstom ocjene. U BiH, klinički
standardi odnose se isključivo na strukturu i resurse, a ne na to kako se koristi ili koji se rezultati
postižu.
 
 
 

15
4.0. Zaključak
Kvalitet rada zdravstvene službe može se ocjenjivati na osnovu kvaliteta njenih „proizvoda“ –
pruženih zdravstvenih usluga i njihovih efekata na zdravlje i zadovoljstvo korisnika.

Krajnji cilj zdravstvene službe jeste da „proizvodi“ zdravlje, a ne usluge, a ishod bi trebalo da
bude mjerilo njenog rada, odnosno zaštite koju pruža. Treba uzeti u obzir da je ishod posljedica
niza faktora vezanih za pružanje zaštite, ali  se ne smije zaboraviti da izvjestan uticaj na ishod
imaju i karakteristike bolesti, bolesnika (njegovo ponašanje u vezi sa zdravljem itd.), činioci
okoline i drugi faktori van kontrole službe.

Sve ovo upućuje na zaključak da se ishod može smatrati pokazateljem kvaliteta samo u mjeri u
kojoj je nastao kao kvalitet pružanja zaštite. SZO definiše kvalitet zdravstvene zaštite kao
zdravstvenu uslugu koja po svojim obilježjima zadovoljava definiranim zahtjevima, a sadašnjim
stupnjem znanja i dostupnim resursima ispunjava očekivanja bolesnika da dobiju najbolju
moguću skrb uz minimalan rizik za zdravlje i blagostanje.

Prema zakonu o kvaliteti zdravstvene zaštite i socijalne skrbi kvalitet zdravstvene zaštite jeste
rezultat mjera koje se poduzimaju u skladu sa savremenim spoznajama u zdravstvenim
postupcima, a koje osiguravaju najviši mogući ishod povoljan ishod liječennja i smanjenja rizika
za nastanak neželjenih posljedica za zdravlje ljudi.

Nacionalna strategija u zdravstvu 2012-2020. govori u potrebi provedbe načela učinkovitosti i

djelotvornosti sistema kvalitete zdravstvenih postupaka na svim razinama zdravstvene zaštite,
načela orijentiranosti prema pacijentu te načela sigurnosti pacijenta. Također, ističe potrebu
stalnog unaprjeđenja kvalitete zdravstvene zaštite i sigurnosti pacijenta.

16
Literatura

Mašić I, Nikšić D. Kvalitet i osiguranje kvaliteta u zdravstvu i zdravstvenoj zaštiti. Med

Arh, 2003;  57(3): 189-96.

Kohn TL, Corrigan MJ, Donaldson SM. To Err is Human, National Academy of Science,
Institute of  Medicine, National Academy Press, 2003

Committee on Quality on Health Care in America, Crossing the Quality Chasm, National
Academy  of Science, Institute of Medicine, National Academy Press, 2003.

Nolte E, McKee M. Does Healthcare save lives - Avoidable mortality Revised, The Nuffield
Trust,  2004: 101-23

Novo A. Istraživanje kvaliteta bolničkog tretmana mjerenjem zadovoljstva pacijenata   u odnosu

na stopu rehospitalizacije. Magistarski rad. Medicinski fakultet Univerziteta u Sarajevu. Sarajevo

2006: 26-38.

Jenkinson C, Coulter A, Bruster S. Application and validation based on survey hospitalised pati
ents in five countries, Picker Institute, 2003: 6-7

Sackett LD. et all. Evidence-Based medicine, Churchill  Livingstone, 2000: 57-63

Mašić I. Medicina bazirana na dokazima (EBM) u općoj praksi, AIM, 2003; 11(1-2):3-4.

McDonald R. How protective is the working time directive, BMJ 2004; 329:301-2.

Novo A. Patient Safety. Mat Soc Med, 2007; 19(4): 227-31.

17
Toromanović S. Istraživanje kvaliteta primarne zdravstvene zaštite mjerenjem zadovoljstva
korisnika zdravstvenih usluga. Doktorska disertacija, Medicinski fakultet Univerziteta 1 
Sarajevo, 2005: 45-8.

Reuben E. Vrsnoća medicinske skrbi. Medicinska naklada Zagreb 2003: 9-10

Mašić I, Ridanović Z. Medicinska informatika. Avicena, knjiga   II,Sarajevo, 2000: 197-200.

Shaw CD. Kalo Isuf, A background for national quality policies in health systems,

World Health Organisation, 2002.

Datum završetka rada:

Datum odbrane rada:

Ocjena rada:

Pitanja iz rada:

1.__________________________________

2.__________________________________

3.__________________________________

18
Predmetni profesor

_______________

19