Medieval Unidade 10 11 12

Unidade 10.- O GALEGO NA IDADE MEDIA1.
I.- O GALEGO NA IDADE MEDIA.
1.- Contexto histórico, social e cultural.
1.1.- O Reino de Galicia na época medieval.
1.2.- Séc. XII - ½ XIII: Esplendor (a Era Compostelá).
1.3.- Desde ½ XIII: Decadencia socio-económica e política (non cultural).
2.- A lingua galega na IM.
2.1.- A transformación en lingua escrita.
2.2.- Monolingüismo social oral.
2.3.- Trazos da lingua galego-portuguesa medieval.
3.- O proceso de minorización do galego.
4.- A consolidación de dúas variedades lingüísticas: de “o galego-portugués” a “o galego e o portugués”.
II.- A LITERATURA GALEGO-PORTUGUESA MEDIEVAL. CUESTIÓNS XERAIS.
1.- Orixes das poesía romance.
2.- A cultura trobadoresca en Europa.
3.- Ámbito xeográfico da poesía medieval galego-portuguesa. (Visto anteriormente, punto I/2.2).
3.- Vías de penetración da cultura trobadoresca.
4.- Etapas na evolución da poesía medieval galego-portuguesa.
5.- Autores e intérpretes.
6.- Tradición manuscrita.
1
Tirado do libro de texto: Lingua e Literatura, 1º Bacharelato, Baía Edicións, pp. 207-232 (unidade 10).
LINGUA GALEGA E LITERATURA, 1º BACHARELATO. LITERATURA MEDIEVAL. 1
Unidade 10.- O GALEGO NA IDADE MEDIA2.
I.- O GALEGO NA IDADE MEDIA.
1.- Contexto histórico, social e cultural.
1.1.- O Reino de Galicia na época medieval.
Galicia medieval sociedade feudal; trazos comúns coas sociedades europeas do momento.
 Economía Agrícola/mariñeira. Artesanal (nos burgos: burguesía): denominacións rúas (ex.).
 Sociedade estamental Poder (nobreza, clero) / Campesiños (campo), burguesía (vilas, cidades).
 Política Integración de Galicia en 1º: reino astur-leonés, 2º: reino castelán.

Independencia de Portugal: séc. XII.
 Cultura Dominio da igrexa católica: monopoliza o saber (mosteiros, bibliotecas,

universidades…). Excepción: a cultura cortesá (laica) cortes dos nobres.
 Marxinados (ler): a muller / xenofobia / outros.

Conflitos: cristiánsherexes; nobres burgueses, campesiños; nobres  monarcas, etc.
1.2.- Séc. XII - ½ XIII: Esplendor (a Era Compostelá).
- Relativa paz (Galicia é a retagarda na guerra contra os árabes): aumenta poboación, comercio…
- Melloras na agricultura: comercialización de excedentes.
- Crecemento das cidades (burguesía).
- Papel destacado da nobreza galega na corte astur-leonesa e logo na castelá.
- Descubrimento restos apóstolo Santiago (séc. IX: ano 813, en tempos de Afonso II o Casto, rei de Asturias)
Santiago = centro de peregrinación (Camiño de Santiago).
Consecuencia do anterior: nacemento de dúas manifestacións artísticas (entran polo Camiño de Santiago):
a) Arte románica.
b) Lírica trobadoresca galego-portuguesa.
Idioma galego: período de máximo prestixio e plena normalidade (lingua oral usada por todas as clases sociais).
1.3.- Desde ½ XIII: Decadencia socio-económica e política (non cultural).
Factores que a motivan:

- Independencia de Portugal (séc. XII): Portugal, reino independente.
- Unificación de Galicia, León e Castela (con Fernando III, séc. XIII): o poder político desprázase a Toledo.
- Guerras de Sucesión:
a) XIV: Pedro I / Henrique de Trastámara.
b) XV: Xoana a Beltranexa / Isabel a Católica.
Tropas dos RR CC someten á nobreza chega unha clase dirixente (aristocracia, escribáns…)
de fóra de Galicia que impón a súa lingua (castelán).
- Crise social en toda Europa: estancamanto económico / Peste Negra.
- Revolucións Irmandiñas.- Levantamento labregos+burgueses contra os abusos dos nobres.
2.- A lingua galega na IM.
2.1.- A transformación en lingua escrita.

Latín clásico Latín vulgar NO Península Ibérica Evolución Galego.
↓ ↓
Usado no Lingua oral.- O galego procede da evolución do latín vulgar que se falaba no NO da
ámbito relixioso Península Ibérica. Esta evolución dá lugar a un romance (o galego) que, antes de constituírse
e cultural. en lingua escrita, levaba centos de anos sendo lingua oral. Así:
Séc. VIII: Expresións e palabras romances (en galego) dentro de textos escritos en latín.
Lingua escrita.- Séc. XII-principios do XIII: Primeiros textos escritos en galego.

2
Libro de texto, pp. 207-229.
2.2.- Monolingüismo social oral.
Lingua oral Lingua escrita. Conviven:

Ámbito social Latín.
O galego era usado por todas as clases sociais na IM: clases populares Galego (desde o século XII) (os que
(labregos, mariñeiros), habitantes de vilas e cidades (artesáns, tendeiros) sabían escribir).
e nobres.
A presenza do castelán en Galicia é inexistente neste período.
Ámbito xeográfico
Toda a PI troba en galego-portugués (agás a zona dominada polos árabes, que compón en árabe clásico ou
mozárabe) e os condados de Cataluña (que o fan en provenzal).
Autores: galegos, portugueses, casteláns (Pero García Burgalés), aragoneses (Martín Moxa), algún provenzal
( Arnaldo) e xenovés (Bonifaci Calvo). [Non é necesario aprender os nomes nin a cita que segue].
“Non ha mucho tiempo qualesquier dezidores e trobadores destas partes, agora fuessen castellanos,
andaluzes o de la Extremadura, todas sus obras componían en lengua gallega o portuguesa”. Marqués de
Santillana, séc. XV.
Explicación: especialización por xéneros da literatura medieval.
2.3.- Trazos da lingua galego-portuguesa medieval.
Koiné.- Os autores utilizaban para as composicións unha especie de código preestablecido, unha especie de
convención ou koiné.
Características da lingua medieval galego-portuguesa: ler cadro páx. 216.
3.- O proceso de minorización do galego.
 Séc. XIII: Documentación.- Fernando III foi o primeiro rei que utilizou o castelán na súa
comunicación con Galicia. O seu fillo Afonso X consolidou esta situación.
 Séc. XIV, XV: Guerras de Sucesión

a) Aristocracia. Entrada en Galicia dunha aristocracia castelá, que trae consigo a súa corte e o
seu idioma (os cargos de Gobernados de Galicia, Adiantado Maior, etc. estaban en mans de
xente vida de fóra de Galicia).
b) Igrexa. A maior parte de abades e bispos viñan de fóra de Galicia e tamén traían o seu idioma.
4.- A consolidación de dúas variedades lingüísticas: de “o galego-portugués” a “o galego e o portugués”.
 1º.- Latín vulgar 2º.- Chegada dos pobos xermánicos (séc. V) 3º.- Chegada dos árabes (séc.
VIII): arrinconan os pobos cristiáns no norte da PI. Estes pobos (que falaban un latín vulgar xa
evolucionado) comezan a separarase, dando lugar aos distintos romances; así, no NO da PI, o
latín vulgar alí falado dá lugar ao galego-portugués.
 Tras a independencia de Portugal, empezan a tomar camiños diferentes: separación

galegoportugués:
1º Galego-portugués
2º Portugués Galego
Séc. XII: Portugal, reino independente Galicia carece de corte propia que potencie o idioma
a) Avanza hacia o sur (Reconquista) e (está dentro da coroa castelá).
entra en contacto coas linguas
mozárabes.
b) Lisboa acaba fixando o estándar do
idioma.
c) Os reis portugueses impulsan o
portugués como lingua oficial e de
cultura.
II.- A LITERATURA GALEGO-PORTUGUESA MEDIEVAL. CUESTIÓNS XERAIS.
1.- Orixes das poesía romance. 1 p.
Latín. Ata séc. XII: Latín lingua literaria Occidente. As linguas romances son aínda linguas ágrafas.
Ex: Códice Calixtino (cf. páx. 221, marxe dereita), en latín.
Romance.
1º.- Cantares épicos (desde o séc. VIII, transmisión oral) / Cantares de xesta.
En castelán consérvase íntegro o Cantar de Mío Cid (mediados séc. XII).
2º.- Lírica (poesía trobadoresca), desde mediados séc. XII. Cambio de gustos (debido ao crecemento
económico) relaxación hábitos guerreiros, refinamento costumes, revalorización da muller poesía
amorosa en lingua romance: poesía trobadoresca.
2.- A cultura trobadoresca en Europa. 1 p.
Orixe: sur de Francia. Lingua provenzal. Foco inicial no ducado de Aquitania: Guillerme IX, duque de Aquitania
(1º trobador: 1071-1126) e a súa neta Leonor de Aquitania (raíña de Francia e logo de Inglaterra) Extensa corte
literaria, protexen as artes, modelo de refinamento que se expande a toda Europa:
Fins XII, comezos XIII: nos reinos de Occidente hai escolas autóctonas que compoñen á moda provenzal
(adaptándoa aos gustos locais). [Ler escolas catalá, italiana, francesa, siciliana, xermana]. Neste contexto xorde a
escola galego-portuguesa.
3.- Ámbito xeográfico da poesía medieval galego-portuguesa. (Visto anteriormente, punto I/2.2).
3.- Vías de penetración da cultura trobadoresca. 1 p.
a) Camiño de Santiago: ruta de difusión da arte románica e de entrada de xograres e trobadores.

b) Monxes de Cluny.
c) Nobres franceses nas guerras da Reconquista.
d) Afonso III o Boloñés; viviu en Francia (casou con Matilda II, herdeira de Boulogne –N de Francia- e
converteuse en conde de Boulogne) ata ocupar o trono portugués, e educou con mestres franceses ao seu
fillo, don Denís de Portugal.
4.- Etapas na evolución da poesía medieval galego-portuguesa. 0.5 p.
O ciclo trobadoresco g-p desenvolveuse durante máis de 150 anos.
1196: Texto trobadoresco máis antigo (un sirventés político).
1196 Pre-afonsina Etapa de adaptación. Poetas máis antigos.
1245 Afonsina Reinados de Afonso III (Portugal) e Afonso X (Castela). Centro difusor na corte
literaria de Afonso X.
1284 Dionisíaca Centro difusor desprázase a Portugal (corte de don Denís).
1325 Pos-dionisíaca Recompilación de cantigas anteriores.

Cambio de gustos (séc. XIVprosa).
1354 Escola galego- Etapa de decadencia.
castelá Últimos trobadores; composicións recollidas no Cancioneiro de Baena (séc.
XV).
1445

5.- Autores e intérpretes. 1 p.
Diversións nas cortes dos nobres: xogos de mesa, exercicios cabaleirescos, montería, trobar A poesía
trobadoresca desenvólvese arredor das cortes reais e os palacios dos nobres. De aí trasládase a rúas e prazas.
Cantigas.- Concebidas para ser cantadas, con acompañamento instrumental. A simple lectura rouba parte da súa
riqueza.
Clase social (orixe) Autor/intérprete

Trobador Alta nobreza. Autor
Segrel Baixa nobreza. Autor e intérprete. Cobra polo seu traballo.
Xograr O pobo. Intérprete
Algúns chegaron a compoñerBurlas dos trobadores.
6.- Tradición manuscrita. 0.5 p.
Corpus da poesía medieval g-p 1680 textos de 150 poetas. Chegou ata nós a través de manuscritos:
Manuscritos Cancioneiro da Ajuda

“contemporáneos” Pergamiño Vindel Sete cantigas de amigo de Martín Códax, coa notación
musical.
Fins XIII-principios Pergamiño Sharrer Sete cantigas de amor de don Denís, coa notación musical.
XIV, en pleno
desenvolvemento da
escola g-p.
Copias renacentistas Cancioneiro Colocci-
Brancuti
Copiados nos séc. XVI (ou da Biblioteca
e XVII a partir de Nacional de Lisboa)
códices medievais Cancioneiro da Consérvase unha copia de fins do XVI, pr. XVII: o
hoxe perdidos. Biblioteca Vaticana Cancioneiro da Bancroft Library.
Taller do humanista
Angelo Colocci.

UNIDADE 11.- LÍRICA PROFANA MEDIEVAL. CANTIGAS AMOROSAS.
1.- CANTIGA DE AMIGO. (PP. 234-240).
1.1.- Orixes Autóctona. Modelo común “cantiga de amor feminina” pobos

indoeuropeos. Parentesco coas kharjas mozárabes. Xénero pre-
trobadoresco.
1.2.- Características Eu poético: unha muller (amiga). Ti poético: ver “Personaxes” (1.6).
xenéricas. Palabra clave (Marca de xénero): palabra “amigo”, 1ºs versos da
composición.
Ambientación: natureza.
Léxico: popular + arcaísmos (…)3.
Símbolos da natureza.
Recursos de repetición.
Tipoloxía
a) Tradicionais: máis fieis á forma autóctona de canción feminina /
dístico + refrán / paralelismo + leixaprén.
b) Contaminadas / Trobadorescas. Influídas pola cantiga de amor.
1.3.- Forma Refrán (…). Cantigas de refrán/de meestría (…).

Paralelismo. Literal-estrutural-semántico (…) ~ Perfecto (sinónimos/orde
palabras)-imperfecto (semántico/sintáctico) (…).
Leixaprén (…).
1.4.- Temática. a) Panexírico. Louvanza (da súa propia beleza) ou das habilidades poéticas
Campos semánticos do amigo.
b) Amor correspondido / insatisfeito.
c) Prohibición (de ver ao namorado): por causa da nai / por causas maiores
(guerra, forzas da natureza).
d) Natureza (paisaxe).
Subxéneros Subxéneros temáticos:

temáticos -Mariñas ou barcarolas: referencias ao mar.
-De romaría: referencia a unha ermida ou santuario (lugar de encontro).
-Bailadas: Para danzar. Ritmo rápido.
-Albas. Despedida dos namorados á alba despois de pasar a noite xuntos.
1.6.- Personaxes Amiga. Amigo. Irmanas e amigas (confidentes). A nai (interlocutora /

confidente / prohibe (…). A natureza.
1.7.- A natureza no Funcións:

discurso amoroso. Referencial: paisaxe-escenario.
Personaxe: interlocutora a amiga diríxelle queixas e preguntas.
Simbólica: Auga=Fertilidade, relación amorosa. Cervo: sexualidade
masculina. Outros.
Dúas lecturas:
a) 1ª lectura: literal a paisaxe é escenario ou interlocutora.
b) 2ª lectura: simbólica tendo en conta os símbolos presentes na
composición, a paisaxe remite ao campo do amor.
Lectura.- “Vaiamos irmana, vaiamos dormir”, Fernando Esquío (páx. 236).
3
(…) Hai que completar o exposto no guión polo libro. Seguimos o libro de texto.
2.- CANTIGA DE AMOR (PP. 240-243).
Características Eu poético: un home (o trobador). Ti poético: a dama, Deus, interlocutorio

indeterminado, o Amor… O eu poético expresa o seu amor pola dama.
Relación amorosa Transposición relación feudal de vasalaxe: vasalo/trobador –
señor/dama.
Palabra clave: “senhor” (denominación que recibe a dama).
Imitan o modelo da canço provenzal.
2.1.- Código Combina motivos das principais correntes culturais medievais:

do amor
cortés a) Feudalismo.- Esquema das relacións home/muller: home-vasalo/muller-
(fin’amors). señor.
Relación: pacto de vasalaxe amorosa (~vasalaxe feudal)  lealdade do
namorado, aceptación-atención-defensa da dama.
Amor cortés: signo de distinción social, propio da aristocracia (vedado a
quen non fose nobre).
b) Cristianismo.- Imaxe feminina (idealizada) próxima á da Virxe: suma de
todas as virtudes.
c) Neo-platonismo.- Concepción do amor como ascese (camiño de elevación
moral que debe levar ao namorado a merecer os favores da dama a través
dunha dura aprendizaxe).
2.2.- Temas. LD Louvanza da dama. Presenta a dama dotada de todas as virtudes físicas e
Campos morais.
semánticos. AP Amor do poeta. Explícito (con expresións “que eu quero ben”, “que eu
amo”…) ou implícito (dáse por suposto).
RD Reserva da dama. Actitude da dama respecto á relación:
- Mesura: Equilibrio na relación dama/namorado (código amor cortés).
- Desmesura. O contrario ao anterior.
- Prohibición: por parte da dama, de vela ou falarlle, para “guardarse”.
CA Coita de amor. Fases:
Entra polos ollos Sufrimento  Loucura  Morrer de amor (tópico
frecuente).
2.3.- Forma. A cantiga de amor resulta da combinación da canço provenzal + elementos da

poesía popular autóctona.
Recursos:
- Dobre: repetición dunha palabra en dous lugares simétricos da mesma
estrofa.
- Mordobre: repetición dun lexema (con variación nas terminacións) en
dous lugares simétricos da mesma estrofa.
- Fiinda: Grupo de versos (de número inferior á estrofa) que aparecían ao
final da cantiga para completar ou reafirmar o sentido da composición.
Lecturas (Fernando Esquío):

- “Amor, a ti me venhóra queixar”.
- “Senhor, por que eu tant'afán levei”.

UNIDADE 12.- CANTIGAS DE BURLAS. XÉNEROS MENORES. CANTIGAS DE
SANTA MARÍA. PROSA MEDIEVAL.
1.- CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDICIR (PP. 250-253).
1.1.- Diferenzas Finalidade: satírica e burlesca.

escarnio / maldizer. a) Cantigas de escarnio sátira encuberta: uso de equívoco (palabras
0.5 p. con dobre sentido).
b) Cantigas de maldicir sátira directa, chamando ás cousas polo seu
nome.
1.2.- Valor. Triple valor:

Tipoloxía. - Sociolóxico Retrato da sociedade da época e da mentalidade do
home medieval.
- Histórico Aparecen os feitos contados con un punto de vista
diferente ao das crónicas da época.
- Lingüístico Reproducen a lingua do pobo.
Ciclos temáticos. 1.- Sátira política: problemas políticos e militares do século XIII. Dous
ciclos:
a) O ciclo dos castelos. Críticas aos cabaleiros que entregaron os
2.5 p. seus castelos a Afonso III o Boloñés.
b) O ciclo da Guerra de Granada. A covardía dos cabaleiros
casteláns na Guerra de Granada, que traizoaron ao rei Afonso X o
Sabio e lle negaron a súa axuda.
2.- Sátira literaria. Cantigas burlescas que teñen como obxecto a literatura e
os seus autores. Dous ciclos:
a) Enfrontamentos xograis-trobadores. Por:
- Reclamar os xoglares o rol de compositores (privilexio dos
nobres).
- Burlas pola falta de calidade artística.
b) Parodias das cantigas de amor (e do código do amor cortés).
3.- Sátira social/persoal/de costumes. Concrétase nun individuo a crítica a

todo un grupo social, p.e.:
a) Os infanzóns (cabaleiros pobres), ridiculizados polas súas
pretensións nobiliarias e a miseria en que viven.
b) Cregos, frades e monxas, ridiculizados polos seus vicios pouco
cristiáns (especialmente gula e luxuria).
4.- Sátira obscena. Referencias ao sexual e escatolóxico. Un número

elevado vai adicado ás soldadeiras.
1.3.- Lingua e Linguaxe directa Valiosa fonte para coñecer a lingua popular na Idade
forma. Media.
0.5 p. Recursos equívoco e ironía. Equívoco: consiste en xogar co dobre sentido
das palabras.

2.- OS XÉNEROS MENORES (PP. 253)4. 1.5 p.
Pastorela. Estrutura:
a) Encontro dun cabaleiro e unha pastora nun entorno bucólico.
b) Diálogo entre ambos; solicitude por parte do cabaleiro do amor da pastora.
c) Aceptación ou rexeitamento por parte da pastora.
Pranto O poeta expresa a dor pola morte dunha persoa (de clase social alta: un rei, unha
raíña) e loa as súas cualidades.
Estrutura: Lamento pola morte / Loanza virtudes defunto / Eloxio sucesor ou
oración por defunto.
Tenzón Dialogada: 2 poetas / simetricamente / opinan dun tema.

1ª autor escolle tema e métrica, expón a tese e alude ao 2º.
2ª autor debe mostrar a súa habilidade poética: retoma os trazos formais
empregados polo 1º e dá a réplica.
Temas: aldraxes xograres/ Afirmac. presuntuosas trobadores / censuras
(soldadeira Mª Balteira).
4
Non entran o lai, descordo e sirventés moral (libro de texto, p. 254).

3.- AS CANTIGAS DE SANTA MARÍA.
3.1.- 427 composicións, elaboradas no século XIII. Tres bloques:

Caracterización da a) Cantigas narrativas.- Narran milagres feitos pola Virxe: intención
obra. didáctico-relixiosa.
b) Cantigas de loor.- Transposición da cantiga de amor ao divino:
neste caso a Virxe é a senhor, e o poeta o seu vasalo-namorado.
c) Serie heteroxénea de cantigas.
3.2.- Estrutura. Agrúpanse en series: 9 narrativas e a décima de loor.
Cantigas Estrutura:
narrativas 1.- “Razón”.- Resume o contido da cantiga.
2.- Refrán.- Condensa a ensinanza moral que se quere transmitir.
Repítese ao final de cada estrofa.
3.- “Cobras” ou estrofas.- Desenvolven o relato do milagre.
Contido: Esquema fixo de contido:

1.- Resumo do que trata a cantiga (na “razón”).
2.- Breve presentación do protagonista.
3.- Formución do problema.
4.- Intervención (milagre) da Virxe.
5.- Lección moralizante + agradecemento á Virxe.
Cantigas de loor Ler.
3.3.- Métrica. Ler.
3.4.- Autoría. Ler páx. 256, marxe esquerda.
Afonso X dirixe un equipo formado por: informantes / tradutores / poetas /
músicos / debuxantes das miniaturas.
É o autor (de puño e letra) de 10 composicións “que eu fiz”, o resto
“ordenei que se escrevera”. Ler páx. 257, comezo da General Estoria.
Afonso X e a súa Corte.

3.5.- Fontes. a) Orais: desto direy un miragre que contar oý.
b) Escritas: coleccións latinas e romances (populares /cultas,
peninsulares / europeas).
Milagres marianos presuntamente sucedidos ao propio rei (ou á súa familia
e corte), milagres relativos a santuarios franceses e da Península Ibérica.
3.6.- Motivacións. a) Relixiosas.- Devoción real do rei á Virxe Contribución ao culto á
Virxe.
b) Políticas.- Restarlle influencia a Santiago de Compostela, ao tentar
desviar as peregrinacións a santuarios marianos.
3.7.- Códices. Catro códices diferentes, do séc. XIII, de grande riqueza musical, con máis
de 1500 miniaturas.
Ler: Códice de Toledo, Códice da Biblioteca Nacional de Florencia,
Códices T e E da Biblioteca do Escorial (pp. 258-9).
http://www.youtube.com/watch?v=3z7Q5y-Axfs,
http://www.instrumentsmedievaux.org/PartMed/Cantigas/CSMIDI.html
http://cantigas.webcindario.com/cantigas/indicecantigas.htm

4.- A PROSA MEDIEVAL.
0.5 p. Prosa vinculada ás Cortes dos reis e dos nobres Exercían de mecenas para
que copistas, tradutores e cronistas copiasen, versionasen e traducisen
textos.
1.- Prosa literaria Tres ciclos temáticos:

3 p. a) Ciclo bretón ou artúrico.
P.e. A demanda do Santo Graal (séc. XIV).
Ambientadas na Bretaña francesa ou na Gran Bretaña.
Ideal de cabalería + cristianismo aplicados a historias relacionadas
co rei Artur, os cabaleiros da Táboa Redonda, a corte de Camelot, o
mago Merlín, o Santo Grial, a espada Escalibur, os amores de
Tristán e Isolda, etc.
b) Ciclo troiano (ou clásico).

P.e. Crónica Troiana (séc. XIV), mandada copiar por Fernán Pérez
de Andrade.
Visión fantástica do mundo clásico: viaxes de Ulises, guerra de
Troia, etc.
c) Ciclo carolinxio.
Relatan aspectos da historia lexendaria do emperador Carlomagno.
2.- Prosa Finalidade propagandística (e lexitimadora). Mestura elementos históricos +

historiográfica. bíblicos + fantásticos.
0.5 p. P.e. General Estoria, que aspiraba a ser unha historia universal desde a
creación do ser humano ata o reinado de Afonso X. Cfr. miniatura páx. 261.
3.- Prosa xacobea Textos centrados na vida e milagres de apóstolos e santos relacionados co
(ou haxiográfica). fenómeno xacobeo.
0.5 p. P.e. Miragres de Santiago. Versión en galego feita a finais do XIV do
Codex Calixtinus (Liber Sancti Iacobi) (do XIII). Inclúe a descrición da
catedral compostelá, a vida de Poncio Pilatos, etc.
4.- Prosa - Ordenamentos xurídicos (declaracións de testemuñas, denuncias,

xurídica- sentenzas xudiciais), regulamentos de confrarías e gremios, escritos
didáctica. notariais, libros de contas (P.e. Livro das Posisoes do Espital dos
0.5 p. Pobres da vila de Muros).
- Manuais ou tratados para aprrender oficios ou actividades: p.e.

Tratado de Alveitaria, sobre a cría e enfermidades dos cabalos.

ANEXOS LITERATURA MEDIEVAL
FERNANDÉSQUYO
1.- CONDICIÓN SOCIAL. O nome: trobador ou xograr?
- San Nicolás de Neda: sepulcro Diego Esquío.

- Mosteiro de San Martín de Xubia: sepulcro composto. RO...IGO ESQIO FILLO DE DIEGOESQ`DA.
- A familia Esquío era de condición nobre: Gonzalo Esquío cunha descendente da poderosa casa de
Traba; Alfonso Esquío foi xuíz do Couto de Xubia e Neda, (privilexio de Afonso XI polo seu heroico
comportamento na batalla de Algeciras en 1309); Diego Esquío foi cabaleiro ó servizo de Fernán Pérez
de Andrade; Rodrigo Esquío foi alcalde do castelo de Narahío e administrador xeral dos estados do
Conde de Andrade e dous Juan Esquío foron priores no mosteiro de San Martiño de Xubia.
- Anteposición do don ó seu nome nunha cantiga de escarnio: "A vós, dona abadessa / de min, don
FernandÈsquyo..."
Palacio dos Andrade Castelo de And rade
2.- ÉPOCA EN QUE VIVIU.
Non hai documentos que permitan saber en que época viviu o poeta. Atendendo á colocación nos
cancioneiros e ós datos internos da súa obra, é posible sitúalo na época dionisíaca ou inmediatamente
posterior. (Don Denís foi rei entre 1279-1325). Nos cancioneiros aparece ó final precedendo a Estevan
da Guarda, protexido de Don Denís e probable colaborador do Conde de Barcelos.
3.- ALGÚNS TEXTOS DE FERNANDO ESQUÍO
I (…) Cfr. libro de texto.

“Vaiamos irmana, vaiamos dormir
nas ribas do lago, u eu andar vi
a las aves meu amigo” (…)
II III
D'ir a Santa María do Lagu'hei gran sabor O voss'amigo, assí Deus m'empar,
e pero non irei alá, se ant'i non for, vi, amiga, de vós muito queixar,
irmana, o meu amigo. das grandes coitas que lhe fostes dar,
des que vos el vira.
D'ir a Santa María do Lagu'é-mi gran ben,
e pero non irei alá, se ant'i non ven, Polo seu mal vos filhou por senhor
irmana, o meu amigo. e, amiga, sodes del pecador,
e diz que morte lhe foi voss'amor,
Gran sabor havería eno meu coraçón des que vos el vira.
d'ir a Santa María, se i achass'entón,
irmana, o meu amigo. Polo seu mal, e queixou-se m'ende,
ca el morr'e de vós nunca atende
Ja jurei noutro día, quando m'ende partí, senón coitas que sofre por ende,
que non foss'a l'ermida, se ante non foss'i, des que vos el vira.
irmana, o meu amigo.

Fernán do Lago
IV V
Amor, a ti me venhóra queixar Senhor, por que eu tant'afán levei,

de mia senhor, que te faz enviar gran sazón ha, por Deus, que vos non vi
cada u dórmio sempre méspertar e pero mui longe de vós viví,
e faz-me de gran coita sofredor. nunca aqueste verv'antig'achei:
Pois méla non quer veer nen falar, "Quan longe d'olhos, tan longe de coraçón".
que me queres Amor?
A minha coita, por Deus, non ha par
Este queixume te venhór dizer: que por vós levo sempr'e levarei,
que me non queiras meu sono tolher e pero mui longe de vós morei,
pola fremosa de bon parecer nunca pude este verv'antig'achar:
que de matar home sempr´ha sabor. "Quan longe d'olhos, tan longe de coraçón".
Pois méla nenhum ben quiso fazer,
que me queres Amor? E tan gran coita d'amor hei migo
que o non sabe Deus, mal pecado!,
Amor, castiga-te désto, por én Pero que vivo muit'alongado
que me non tolhas meu sono por quen de vós, non acho este verv'antigo:
me quis matar e me teve en desden "Quan longe d'olhos, tan longe de coraçón".
e de mia morte será pecador.
Pois méla nunca quiso fazer ben,
que me queres Amor?
Amor, castiga-te désto, por tal

que me non tolhas meu sono por qual
me non faz ben e sol me faz gran mal
e mi-o fará, désto son jolgador.
Poi-lo seu ben cedo coita mi val,
que me queres Amor?
VI VII (Tamén no libro de texto, p. 262)
A vós, dona abadessa, A un frade dizen escaralhado,

de min, Don Fernand'Esquío, e faz pecado quen lho vai dizer,
estas doas vos envío, ca, pois el sabe arreitar de foder,
porque sei que sodes essa cuid'eu que gai'é, de piss'arriçado;
dona que as merecedes: e pois emprenha estas con que jaz
quatro caralhos franceses, e faze filhos e filhas assaz,
e dous aa prioressa. ante lhe digu'eu ben encaralhado.
Pois sodes amiga minha, Escaralhado nunca eu diría,

non quer'a custa catar, mais que trage ant'o caralho arreite,
quer'eu vos ja esto dar, ao que tantas molheres de leite
ca non tenho al tan aginha: ten, ca lhe pariron tres en un día,
quatro caralhos de mesa, e outras muitas prenhadas que ten;
que me deu ũa burgesa e atal frade cuid'eu que mui ben
dous e dous ena baínha. encaralhado per esto sería.
Mui ben vos semelharán, Escaralhado non pode seer

ca sequer levan cordões o que tantos filhas fez en Marinha
de senhos pares de colhões; e que ten ora outra pastorinha
agora vo-los darán: prenhe, que ora quer encaecer,
quatro caralhos asnaes, e outras muitas molheres que fode;
enmanguados en coraes, e atal frade ben cuid'eu que pode
con que caledes orans. encaralhado per esto seer.
Cancioneiro da Biblioteca Nacional 1604 bis,

Cancioneiro da Vaticana 1137

CANTIGAS DE ESCARNIO E MALDICIR
Maria Peres, a nossa cruzada, Os beesteiros daquesta fronteira

quando veo da terra d'Ultramar, pero que cuidan que tiran mui ben,
assi veo de pardom carregada quero-lhis eu conselhar ũa ren:
que se nom podía com ele merger; que non tiren con María Balteira,
mais furtam-lh'o cada u vai maer, ca todos quantos alí tiraron
e do perdom ja nom lhi ficou nada. todos se dela con mal partiron
assí é sabedor e é arteira.
E o perdom é cousa mui preçada
e que se devia muit'a guardar; Tirou ela con uũ beesteiro,
mais ela nom ha maeta ferrada destes d'el-Rei, que saben ben tirar;
em que o guarde, nem a pod'haver, e, primeira vez, polo escaentar,
ca poiso cadead'em foi perder, leixou-se i logo perder un dinheiro
sempr'a maeta andou descadeada. e des i outr'; e, pós esqueentado,
tirou con el, e ha dele levado
Tal maeta como será guardada quanto tragía tẽ eno bragueiro.
pois rapazes alhergam no lugar,
que nom haja seer mui trastornada? Os beesteiros dos dous carreirões
Ca, o logar u eles ham poder, tiran con ela, e pon-se sinal;
nom ha pardom que sì possa asconder, nen os outros, que tiravan mui mal,
assi sabem trastornar a pousada. atiraran a dous dos pipeões;
foron tirando, e bevendo do vinho;
E outra cousa vos quero dizer: o beesteiro, com'era mininho,
atal pardom bem se dev'a perder, non catou quando s'achou nos colhões!
ca muito foi cousa mal ganhada.
Pero García de Ambroa
Pero da Ponte
Miniatura do Cancioneiro da Ajuda, onde se ve

unha soldadeira danzando e tocando o pandeiro.

CANTIGAS DE SANTA MARÍA1
74.- "Como Santa Maria guareceu o pintor que o demo quisera matar porque o pintava
feo".
Quen Santa Maria quiser deffender,

non lle pod' o demo niun mal fazer.
E dest' un miragre vos quero contar

de como Santa Maria quis guardar
un seu pintor que punnava de pintar
ela muy fremos' a todo seu poder.
Quen Santa Maria quiser defender...
E ao demo mais feo d' outra ren

pintava el sempr'; e o demo poren
lle disse: «Por que me tes en desden,
ou por que me fazes tan mal pareçer
A quantos me veen?» E el diss' enton:

«Esto que ch' eu faço é con gran razon,
ca tu sempre mal fazes, e do ben non
te queres per nulla ren entrameter.»
Pois est' ouve dit', o demo ss' assannou

e o pintor ferament' amaçou
de o matar, e carreira lle buscou
per que o fezesse mui çedo morrer (1).
Porend' un dia o espreytou aly

u estava pintando, com' aprendi,
a omagen da Virgen, segund' oý,
e punnnava de a mui ben compõer,
Por que pareçesse mui fremos' assaz.

Mais enton o dem', en que todo mal jaz,
trouxe tan gran vento como quando faz
mui grandes torvões e que quer chover.
Pois aquel vento na ygreja entrou,

en quanto o pintor estava deitou 9
en terra; mais el log' a Virgen chamou,
Madre de Deus, que o vess' acorrer.
E ela logo tan toste ll' acorreu

e fez-lle que eno pinzel se soffreu (2)
con que pintava; e poren non caeu,
nen lle pod' o dem' en ren enpeeçer.
E ao gran son que a madeira fez

veron as gentes logo dessa vez,
e viron o demo mais negro ca pez
fogir da ygreja u ss' ya perder.
E ar viron com' estava o pintor

colgado do pinzel; e poren loor
deron aa Madre de Nostro Sennor,
que aos seus quer na gran coita valer.
1 ...e ameazou duramente o pintor, que o mataría, e buscou camiño para facer que morrera
axiña.
2 ...botou por terra [o andamio] no que o pintor estaba (...) e fixo que se sostivese co pincel.
225: "Como hu clerigo ena missa consomiu ha aranna que lle caeu no calez, e andava-lle
ontr' o coiro e a carne viva, e fez Santa [Maria] que lle saysse pela unna".
Muito bon miragr' a Virgen faz estranno e fremoso,

porque a verdad' entenda o neicio perfioso.
Cant. 103
E daquest' un gran miragre vos será per mi contado,

e d'oir maravilloso, pois oyde-o de grado,
que mostrou a Santa Virgen, de que Deus por nos foi nado,
dentro en Cidad-Rodrigo. E é mui maravilloso
Ontr' os outros que oystes, e tenn' eu que atal éste

o que vos contarei ora que avo a un preste
que dizia senpre missa da Madre do Rei celeste;
e porque a ben cantava, era en mui desejoso
O poblo de lla oyren. Mas un dia, sen falida,

ena gran festa d'Agosto, desta Sennor mui conprida
estava cantando missa; e pois ouve consomida
a Osti', ar quis o sangui consomir do glorioso
Jhesu-Crist'. E viu no caliz jazer ha grand' aranna

dentro no sangui nadando, e teve-o por estranna
cousa; mais mui grand' esforço fillou, a foro d'Espanna,
e de consomir-lo todo non vos foi mui vagaroso.
E pois aquest' ouve feito, non quis que ll' enpeecesse

Deus o poçon da aranna nen lle no corpo morresse;
e pero andava viva, non ar quis que o mordesse,
mas ontr' o coir' e [a] carn' ya aquel bestigo astroso.
E andava muit' agynna pelo corp' e non fazia

door nen mal, por vertude da Virgen Santa Maria;
e se ss' ao sol parava, log' a aranna viya,
e mostrando-a a todos dizend': «O Rei piadoso

Quis que polos meus pecados aqueste marteir' ouvesse;
poren rogo aa Virgen que se a ela prouguesse,
que rogas[s]' ao seu Fillo que cedo mi a morte désse
ou me tolles[s]' esta coita, ca ben é en poderoso.»
Esta aranna andando per cima do espaço

e depois pelos costados e en dereito do baço,
des y ya-ll' aos peitos e sol non leixava braço
per que assi non andasse; e o corpo mui veloso
Avia esta aranna. E un dia, el estando

ao sol, ora de nõa, foi ll' o braç' escaentando,
e el a coçar fillou-ss' e non catou al senon quando
lle sayu per so a unlla aquel poçon tan lixoso.
E tan toste que sayda foi, o crerigo fillou-a

e fez logo dela poos e en sa bolssa guardo[u]-a;
e quando disse sa missa, consumiu-a e passou-a,
e disse que lle soubera a manjar mui saboroso.
As gentes que y estavan, quand' ouveron esto visto,

loaron muito a Madre do Santo Rei Jesu-Cristo;
e des ali adeante foi o crerigo por isto
mui mais na fe confirmado, e non foi luxurioso.

103.- “Como Santa Maria feze estar o monge trezentos anos ao canto da passara,porque lle
pedia que lle mostrasse qual era o ben que avian os que eran en Paraiso”.
Quena Virgen ben servirá

a Parayso irá.
E daquest' un gran miragre vos quer' eu ora contar,

que fezo Santa Maria por un monge, que rogar
ll'ia sempre que lle mostrasse qual ben en Parais' á

a Parayso irá.
E que o viss' en ssa vida ante que fosse morrer.

E porend' a Groriosa vedes que lle foi fazer:
fez-lo entrar en ha orta en que muitas vezes ja

a Parayso irá.
Entrara; mais aquel dia fez que ha font' achou

mui crara e mui fremosa, e cab' ela s'assentou.
E pois lavou mui ben sas mãos, diss': «Ai, Virgen,
que será

a Parayso irá.
Se verei do Parayso, o que ch' eu muito pidi,

algun pouco de seu viço ante que saya daqui,
e que sábia do que ben obra que galardon averá?»

a Parayso irá.
Tan toste que acababa ouv' o mong' a oraçon,

oyu ha passarinna cantar log' en tan bon son,
que sse escaeceu seendo e catando sempr' alá.

a Parayso irá.
Atan gran sabor avia daquel cant' e daquel lais,

que grandes trezentos anos estevo assi, ou mays,
cuidando que non estevera senon pouco, com' está

a Parayso irá.
Mong' alga vez no ano, quando sal ao vergeu.

Des i foi-ss' a passarynna, de que foi a el mui greu,
e diz: «Eu daqui ir-me quero, ca oy mais comer
querrá

a Parayso irá.

O convent'.» E foi-sse logo e achou un gran portal
que nunca vira, e disse: «Ai, Santa Maria, val!
Non é est' o meu mõesteiro, pois de mi que se
fará?»


a Parayso irá.
Des i entrou na eigreja, e ouveron gran pavor

os monges quando o viron, e demandou-ll' o prior,
dizend': «Amigo, vos quen sodes ou que buscades
acá?»

a Parayso irá.
Diss' el: «Busco meu abade, que agor' aqui leixey,

e o prior e os frades, de que mi agora quitey
quando fui a aquela orta; u seen quen mio dirá?»

a Parayso irá.
Quand' est' oyu o abade, teve-o por de mal sen,

e outrossi o convento; mais des que souberon ben
de como fora este feyto, disseron: «Quen oyrá

a Parayso irá.
Nunca tan gran maravilla como Deus por este fez

polo rogo de ssa Madre, Virgen santa de gran prez!
E por aquesto a loemos; mais quena non loará

a Parayso irá.
Mais d'outra cousa que seja? Ca, par Deus, gran

dereit' é,
pois quanto nos lle pedimos nos dá seu Fill', a la
ffe,
por ela, e aqui nos mostra o que nos depois dará».

a Parayso irá.

PROSA MEDIEVAL
MATERIA DE BRETAÑA. FRAGMENTO DE A DEMANDA DO SANTO GRAAL
Aquel castelo havia nome "Brut" e era bem assentado, se houvesse

abastamento (1) de água. E o senhor daquel castelo era rei e havia
nome Brutos, por amor daquel rei Brutos que o poborara (2)
primeiro. E sabede que o senhorio daquele castelo se estendia a
todas partes üa jornada. Aquel Brutos, que entam reinava, era um
dos bons cavaleiros do mundo e mui rico à maravilha, e havia muito
conquerido (3) per sua cavalaria, e havia üa filha de XV anos, que
era a mais fremosa donzela do reino de Logres. E aquela sezom (4)
que os cavaleiros vieron, estava el-rei acostado a üa fresta em seu
paço. E quando os viu assi armados vir e sem companha, conhoceu
que eram cavaleiros andantes, e foi mui alegre com eles, ca muito
amara sempre cavalaria e aqueles que se trabalhavam dela. Entam
lhes enviou dizer per dous cavaleiros que viessem com ele pousar,
ca non queria que pousassem com outrem. Quando Galaaz e Boors
ouvirom seu mandado (5), teverom que era grã cortesia e
guardecerom-lho muito e forom-se com os cavaleiros. E depois que
foram dentro e foram desarmados, el-rei feze-os assentar a par de si
e fez-lhes muita honra e começou-lhes a preguntar das suas
fazendas. E eles lhe disserom ende algüas cousas. E a filha del-rei Brutos, que era mui
fremosa cousa, catou mui grã peça (6) Galaaz e semelhou-lhe tam fremoso e tam bem talhado,
que o amou de coraçom, que nunca amou cousa no mundo tanto, que non partia del os olhos.
E quanto o mais catava, mais se pagava del (7) e o mais amava.
Assi amou a donzela Galaaz, pero nunca o vira nem soubera que cousa era amor, e
catava Galaaz e prezava-o em seu coraçom mais que todalas cousas e que nunca molher
homem prezou; e por esso lhe semelhava que se o nom houvesse a sua vontade, que morreria.
E por esto cuidava ela acabar mui ligeiramente seu desejo, ca o cavaleiro era mui mancebo e
mui fremoso. E ela cuidava que de grado se outorgaria em tal cousa, porque ela era das
fremosas molheres do reino de Logres. E esto a confortava, que era ele cavaleiro mancebo. E
por aquesto cuidava acabar mais toste (8) seu desejo. Mas era em seu coraçom tam triste,
porque havia pavor que, se fezesse algüa infinta (9) que o queria amar, que esto lhe seria a mal
teúdo (10), se lho soubessem; e se algüa cousa nom fezesse como houvesse aquelo que
desejava, que o nom poderia sofrer. Esto cuidou a donzela enquanto seu padre siia (11)
falando com os cavaleiros. E depois que cuidou tanto, que nom pode mais, foi-se pera a
câmara e leixou-se cair em seu leito e começou a fazer tam grã dó (12) como se tevesse seu
padre morto ante si. Pero nom dava vozes, mas chorava tam de coraçom, que maravilha era. E
ela assi fazendo seu dó, entrou sua ama, que era dona de grã guisa (13), que a criara de
pequena e a amava tanto como se fosse sua filha. E quando ela viu a donzela tam de coraçom
chorar, maravilhou-se que era e disse:
─ Ai, Senhora! Que havedes? Fez-vos alguém algum pesar? Dizede, minha senhora,
porque chorades, e eu vos porei i conselho (14), ca jamais nom serei leda, em-mentre (15) vós
fordes triste.
E a donzela nom lhe quis dizer porque chorava. E ela começou-a a confortar, e disse-
lhe:
─ Em todalas guisas, dizede-me que havedes e donde vos vem este pesar.

E a donzela calou-se e leixou já quanto seu dó. E disse-lhe a ama:
─ Se me nom dizedes o que havedes, eu o direi a vosso padre. Pero será milhor que
mo digades, ca se cousa é de cobrir, nom hajades medo que vos eu descubra nunca.
Quando a donzela viu que sua ama o queria dizer a seu padre, foi muito espantada, ca
havia mui grã medo, ca era mui bravo e de forte coraçom.
─ Ai, dona! Por Deus, disse ela, nom vades; ante vos direi o que me preguntastes, mas
per tal preito (16) que me nom descobrades.
─ Nom hajades medo, disse ela, ca pois é cousa de encobrir, eu vo-la encobrirei mui
bem.
Entom disse a donzela:
─ Eu amo tanto um destes cavaleiros andantes, que aqui som, que, se o nom houver à
minha vontade, que nom chegarei a cras (17), ante me matarei com minhas mãos.
Quando a dona esto ouvira, houve tam grã pesar, que nom soube que fezesse, ca bem
sabia que se a donzela o cavaleiro houvesse à sua vontade, que nom podia ser que o el-rei nom
soubesse, que tarde ou cedo; e quando soubesse que o cavaleiro com ela era, ele era tam bravo
que mataria a donzela e quantos a i ajudassem.
Entom lhe disse a dona:
─ Ai, cousa sandia e misquinha e cativa, que é esto que me dizes, ou hás o sem (18)
perdido, ou és encantada, que és donzela de grã guisa e és tam fremosa, e metes teu coraçom
em um tam pobre cavaleiro estranho, que nom conheces? E se esta noite aqui for, nom será
aqui de manhã nem ficará aqui por lhe dar teu padre toda sua terra. Guarda o que dizes e o que
pensas e o que te poderá vir. Ai! cousa sandia, e como ousaste esto pensar? Certas (19), se o
teu padre souber, todo o mundo nom te poderá valer, que te nom talhe a cabeça.
Quando a donzela esto ouviu, foi tam espantada, que bem quisera ser morta, ca do
cavaleiro nom podia tolher o coraçom em nenhüa guisa, ante se trabalharia de haver em toda
guisa o que pensava. E desconfortava-a muito a braveza de seu padre. A donzela, que em estas
cousas pensava, chorava todavia. E quando falou, disse:
─ Ai! astrosa (20), cativa e a mais maldita cousa do mundo, maldita seja a hora em que
eu naci.
─ Ora me dizede, disse a ama, semelha-vos bom conselho o que vos dei, de tolherdes
(21) vosso coraçom daquel cavaleiro?
─ Si, disse ela, a quem podesse fazer de seu coraçom o que quere.
─ Convém, disse ela, que o façades, se escarnida (22) nom queredes ser.
─ Dona, disse ela, eu o farei, pois que vejo que al nom se guisa de ora ser.
Assi disse a donzela por se encobrir, mas al tinha no coraçom e al mostrou aquel serão
(23). Pois que (24) se ambos os cavaleiros deitarom em üa câmara, a donzela, que bem
cuidava que já dormiam e que sabia o leito de Galaaz, com grã pesar de que havia de fazer
contra sua vontade o que lhe amor mandava, ca por sua má aventura tinha a donzela de rogar o
cavaleiro. E pois ela veio à câmara u eles jaziam, entrou dentro e foi tam espantada que nom
soube que fazer. E pero tornou em seu primeiro pensar que lhe o amor aconselhava, e
esforçou-se tanto contra sua vontade, que foi a Galaaz e ergueu o cobertor e deitou-se a cabo
dele (28). E Galaaz, que dormia mui feramente pelo trabalho que houvera, nom se espertou.
Quando a donzela viu que dormia, nom soube que fezesse, ca, se o espertasse, teria-a
por sandia (27) e que assi soía (28) fazer aos outros que i vinham; e haveria ende (29) maior
espanto e maior sanha (30), quando visse que se assi desnudava sem rogo (31). Entam disse
antre si, a voz baixa:
─ Cativa, escarnida som e arrefeçada (32), e jamais nunca haverei honra de rem que
faça, quando por meu pecado e por meu feito e sem rogo me vim deitar com este cavaleiro
estranho, que nom sabe rem (33) da minha vida! Depois disse:
─ Ai, cousa néscia, que é esto que tu dizes? Tu nom poderia fazer cousa por este
cavaleiro, que te seja vergonha nem desonra.
E ela cuidava que, pois ela se deitar a par dele, que el comprisse seu coraçom (34), e
em nenhüa guisa nom cuidava, pois que ela era tam fremosa e de tam grã guisa que el tam
vilão fosse que nom comprisse sua vontade. Entam se chegou a ele mais que ante e pôs mão
em ele mui passo (35) pelo apertar; mas, quando sentiu a estamenha que o cavaleiro vestia, ca
sem estamenha (36) nunca ele era noite nem dia, ela foi tam espantada que disse logo:
─ Ai, cativa, que é esto que vejo? Nem é ele cavaleiro dos cavaleiros andantes que
dizem que som namorados, mas é daqueles que a sua vida e a sua lidice (37) é sempre em
penitência, pela qual lhes vem grã bem para o outro mundo e perdoa Deus àqueles que erro
houverem feito contra ele. E por nenhüa rem, disse ela, nom posso eu acabar com ele o que
queria. E como quer que este cavaleiro seja ledo para parecer, grande é o marteiro (38) da sua
carne, mas mostra bem que o seu coraçom pensa em al, e nom em aquelo que a minha carne
mesquinha e cativa deseja. Este é dos verdadeiros cavaleiros da demanda do Santo Graal, e em
mal ponto (39) foi tam fremoso por mim.
Entam começou a chorar e fazer seu dó o mais baixo que ela pôde, que a nom
ouvissem. A cabo de üa peça (40), espertou-se Galaaz e tornou-se contra (41) a donzela, e
maravilhou-se e abriu os olhos. E quando viu que era donzela, espantou-se e foi sanhudo (42)
muito e fez-se afora dela e sinou-se (43) e disse:
─ Ai, donzela! Quem vos enviou acá? Certas, mau conselho vos deu; e eu cuidava que
de outra natura érades vós; e rogo-vos, por cortesia e por honra de vós, que vos vades daqui,
ca, certas, o vosso fol (44) pensar nom catarei (45) eu, se Deus quiser, ca mais devo dultar
(46) perigo da minha alma, ca fazer vossa vontade.
Quando a donzela esto ouviu, houve tam grã pesar, que nom soube que fezesse, ca a
resposta de Galaaz, que ela amava sobejo, lhe fez perder o sem e lhe fez perder todo o
coraçom. E el lhe disse:
─ Ai, donzela! Mal aconselhada sodes; metede mentes (47) em vossa fazenda, e catade
a alteza do vosso linhagem e de vosso padre, e fazede que nom prendam desonra per vós.
Quando a donzela esto ouviu, respondeu como mulher fora de sem:
─ Senhor, nom há i mester al, pois que me tam pouco preçades (48), que em nenhüma
guisa nom queredes senam matar-me. E a morte é migo cedo, ca me matarei com minhas
mãos e haveredes ende maior pecado, ca se me tevéssedes i convosco, ca vós sodes razom da
minha morte, e vós ma podedes tolher (49), se vós quiserdes.

E Galaaz nom soube que dissesse, e disse à donzela que se se matasse como dizia e per
tal razom, bem entendesse que nom daria el rem por sua morte; e de outra guisa lhe disse ca se
fosse a mais fremosa que Nosso Senhor fezesse, el nom cataria mais por ela. E disse-lhe ca
mais lhe valeria se estar em virgindade, ca se lhe os outros fezessem tanto como ele, bem
poderia ser que morreria virgem. E a donzela, que era toda como tolheita (50), quando viu que
nom poderia de Galaaz haver seu prazer, disse:
─ Como, cavaleiro, todavia (51) queredes ser tam vilão, que me nom queredes al
fazer?
─ Nom, disse el, bem vos digo e bem sede em segura.
─ Por boa fé, disse ela, esto será folia (52), ca morredes porém ante que daqui saiades.
─ Nom sei, disse el, o que será, mas se esso fosse, ante eu queria morrer fazendo
lealdade, ca escapar e fazer torto (53), o que nom queria.
Depois que esto ouviu, nom atendeu mais, ante saiu e foi correndo à espada de Galaaz,
que pendia à entrada da porta da câmara, e sacou-a da bainha e filhou-a a âmbalas mãos e
disse a Galaaz:
─ Senhor cavaleiro, vedes aqui o engano que havia nos meus primeiros amores. E mal
dia fostes tam fremoso, que tam caramente me converá (54) comprar vossa beldade.
Quando Galaaz viu que ela tinha a espada na mão e que se queria ferir com ela, saiu
todo espantado e deu-lhe vozes:
─ Ai, boa donzela! Sofre-te um pouco (55) e nom te mates assi, ca eu farei todo o teu
prazer.
E ela que era tam coitada que nom poderia mais, respondeu per sanha:
─ Senhor cavaleiro, tarde mo dissestes.
Entam ergueu a espada e feriu-se de toda sua força per meio do peito, de guisa que a
espada passou-a e pareceu da outra parte, e a donzela caiu em terra morta, que nom falou mais
palavra.
Apud A. Magne, A Demanda do Santo Graal, I, páginas 154-160

1- provisión; 2- poboara; 3- conquistado; 4- estación, momento; 5- recado; 6- ollou, contemplou longamente; 7- gústaballe; 8- cedo; 9-
finximento; 10- tido; 11- estaba; 12- lastimar tanto; 13- de alta posición social; 14- remedio, 15- mentres, 16- coa condición; 17- mañá 18-
xuízo; 19- certamente; 20- infeliz; 21- liberardes; 23- tarde; 24- despois de que; 25- con todo; 26- xunta del; 27- tola; 28- acostumaba; 29- por
iso; 30- ira; 31- sen pedir; 33- neste contexto significa nada; 34- vontade, intento; 35- ben amodo; 36- tecido áspero de la; 37- alegría; 38-
martirio; 39- em mala hora; 40- momento, lapso de tempo; 41- voltouse para; 42- furioso; 43- persignouse; 44- tolo; 45- entenderei; 46-
temer; 47- prestade atención; 48- eloxiades; 49- librarme dela; 50- paralizada; 52- loucura; 53- cometer unha ofensa; 54- convirá; 55-
contente.

Notas finais.

Medieval Unidade 10 11 12

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Medieval Unidade 10 11 12

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Unidade 10.- O GALEGO NA IDADE MEDIA1.

I.- O GALEGO NA IDADE MEDIA.

1.- Contexto histórico, social e cultural.

1.1.- O Reino de Galicia na época medieval.

1.2.- Séc. XII - ½ XIII: Esplendor (a Era Compostelá).

1.3.- Desde ½ XIII: Decadencia socio-económica e política (non cultural).

2.- A lingua galega na IM.

2.1.- A transformación en lingua escrita.

2.2.- Monolingüismo social oral.

2.3.- Trazos da lingua galego-portuguesa medieval.

3.- O proceso de minorización do galego.

4.- A consolidación de dúas variedades lingüísticas: de “o galego-portugués” a “o galego e o portugués”.

II.- A LITERATURA GALEGO-PORTUGUESA MEDIEVAL. CUESTIÓNS XERAIS.

1.- Orixes das poesía romance.

2.- A cultura trobadoresca en Europa.

3.- Vías de penetración da cultura trobadoresca.

4.- Etapas na evolución da poesía medieval galego-portuguesa.

5.- Autores e intérpretes.

6.- Tradición manuscrita.

I.- O GALEGO NA IDADE MEDIA.

1.- Contexto histórico, social e cultural.

1.1.- O Reino de Galicia na época medieval.

 Economía Agrícola/mariñeira. Artesanal (nos burgos: burguesía): denominacións rúas (ex.).

 Política Integración de Galicia en 1º: reino astur-leonés, 2º: reino castelán.

 Cultura Dominio da igrexa católica: monopoliza o saber (mosteiros, bibliotecas,

 Marxinados (ler): a muller / xenofobia / outros.

1.2.- Séc. XII - ½ XIII: Esplendor (a Era Compostelá).

1.3.- Desde ½ XIII: Decadencia socio-económica e política (non cultural).

Factores que a motivan:

2.- A lingua galega na IM.

2.1.- A transformación en lingua escrita.

Lingua escrita.- Séc. XII-principios do XIII: Primeiros textos escritos en galego.

Lingua oral Lingua escrita. Conviven:

A presenza do castelán en Galicia é inexistente neste período.

2.3.- Trazos da lingua galego-portuguesa medieval.

3.- O proceso de minorización do galego.

 Séc. XIV, XV: Guerras de Sucesión

4.- A consolidación de dúas variedades lingüísticas: de “o galego-portugués” a “o galego e o portugués”.

 Tras a independencia de Portugal, empezan a tomar camiños diferentes: separación

1.- Orixes das poesía romance. 1 p.

2.- A cultura trobadoresca en Europa. 1 p.

3.- Vías de penetración da cultura trobadoresca. 1 p.

a) Camiño de Santiago: ruta de difusión da arte románica e de entrada de xograres e trobadores.

4.- Etapas na evolución da poesía medieval galego-portuguesa. 0.5 p.

O ciclo trobadoresco g-p desenvolveuse durante máis de 150 anos.

1196: Texto trobadoresco máis antigo (un sirventés político).

1196 Pre-afonsina Etapa de adaptación. Poetas máis antigos.

1325 Pos-dionisíaca Recompilación de cantigas anteriores.

LINGUA GALEGA E LITERATURA, 1º BACHARELATO. LITERATURA MEDIEVAL. 5

Clase social (orixe) Autor/intérprete

6.- Tradición manuscrita. 0.5 p.

Manuscritos Cancioneiro da Ajuda

LINGUA GALEGA E LITERATURA, 1º BACHARELATO. LITERATURA MEDIEVAL. 6

1.- CANTIGA DE AMIGO. (PP. 234-240).

1.1.- Orixes Autóctona. Modelo común “cantiga de amor feminina” pobos

1.3.- Forma Refrán (…). Cantigas de refrán/de meestría (…).

Subxéneros Subxéneros temáticos:

1.6.- Personaxes Amiga. Amigo. Irmanas e amigas (confidentes). A nai (interlocutora /

1.7.- A natureza no Funcións:

Características Eu poético: un home (o trobador). Ti poético: a dama, Deus, interlocutorio

2.1.- Código Combina motivos das principais correntes culturais medievais:

2.3.- Forma. A cantiga de amor resulta da combinación da canço provenzal + elementos da

Lecturas (Fernando Esquío):

LINGUA GALEGA E LITERATURA, 1º BACHARELATO. LITERATURA MEDIEVAL. 8