1 – Công thức phong vũ biểu.

CÔNG THỨC PHONG VŨ BIỂU

--------------------------------
I. DẪN NHẬP
Xét một khối khí lý tưởng (perfect gas) nào đó. Do ảnh hưởng trọng trường nên khối lượng riêng của khí
sẽ biến thiên theo chiều cao. Khối lượng riêng của khí lại có liên quan đến áp suất khí. Vậy có thể xem áp suất
khí là hàm theo độ cao. Tìm ra quy luật biến thiên của hàm này chính là công thức phong vũ biểu (barometer).

II. THIẾT LẬP

Xét lớp khí mỏng nằm giữa hai mặt ngang có tiết diện chọn làm 1 đơn vị ở độ cao z và z + dz.
Theo khí tĩnh học (aerostatics), độ giảm áp suất khí giữa hai mặt ngang bằng trọng lượng của lớp khí mỏng đó:
dp = - mg = - ρVg = - ρS.dz.g = - ρg.dz (S = 1)
với m: khối lượng khí; V: thể tích khí; ρ: khối lượng riêng; g: gia tốc trọng trường.

p
Phương trình Mendeleev-Clapeyron cho lớp khí mỏng:
pV  RT  p  RT   
m m m
   RT
với p: áp suất khí.
μ: khối lượng của một mol chất nào đó (g/mol).
R = 8,31 (J/mol.K): hằng số chung của khí.
T: nhiệt độ tuyệt đối của khí (K).
Thay ρ vào biểu thức trên được:
p g
dp   g.dz  
dp
dz
RT p RT
Lấy tích phân hai vế được:
g g g g
ln p   z  C  p  e RT  e RT .eC  C' e RT
 z C  z  z

RT
với C’ = eC = hằng số.
Điều kiện biên: z = 0, p = p0 → p0 = C’
Tóm lại:
g
p  p0 e
 z
RT

Đây được gọi là công thức phong vũ biểu. Nó phản ánh áp suất (pressure) khối khí lý tưởng giảm khi lên
cao theo quy luật hàm mũ (exponential function). Lưu ý: nhiệt độ khí xem như không đổi.
với p0: áp suất khí tại mặt đất.
p: áp suất khí tại độ cao z.

Đồ thị của hàm áp suất p theo độ cao z.

http://trangvatly.tk
2 – Công thức phong vũ biểu.

III. HỆ QUẢ
Có phương trình cơ bản: p  nEd
2
3
với n: mật độ (density) phân tử khí.
Ed : động năng trung bình chuyển động tịnh tiến của phân tử khí.

Lại có: Ed  kT
3
2
với k   1,38.1023 (J/K): hằng số Boltzmann.
R
NA
Do đó: p = nkT. Thế tương ứng vào công thức phong vũ biểu:
g g
nkT  n0 kTe  n  n0 e
 z  z
RT RT

với n0: mật độ phân tử khí tại mặt đất.

n: mật độ phân tử khí tại độ cao z.
(Công thức phân bố hạt theo chiều cao: càng lên cao mật độ phân tử khí càng giảm cũng theo quy luật hàm mũ)

---------------------------------------------

http://trangvatly.tk