Professional Documents
Culture Documents
รู้จักแบตเตอรี่ ตอนที่ 1
รู้จักแบตเตอรี่ ตอนที่ 1
ดร.พิมพา ลิ้มทองกุล
ห้องปฏิบัติการวัสดุและงานระบบเพื่อใช้ประโยชน์ทางพลังงานไฟฟ้าเคมี
หน่วยวิจัยวัสดุสำหรับพลังงาน
• ศูนย์เทคโนโลยีโลหะและวัสดุแห่งชาติ
e-mail: pimpal@mtec.or.th
รู้จักแบตเตอรี่ ตอนที่1
ลองคิดดูว่าคุณจะรู้สึกอย่างไรเมื่อตกอยู่ในสถานการณ์ดังต่อไปนี้ รถสตาร์ตไม่ติด โทรศัพท์แบตฯ
หมด คอมพิวเตอร์ใช้งานไม่ได้เพราะไฟดับและ UPS ไม่ได้สำรองไฟไว้ หรือเครื่องปั๊มหัวใจที่ต้อง
ใช้ช่วยชีวิตคนที่คุณรักไม่ทำงานเพราะแบตเตอรี่เสื่อม?
ในปั จ จุ บั น การมี แ หล่ ง พลั ง งานที่ เ คลื่ อ นได้ สำรองไฟ (UPS) หรือเซลล์แสงอาทิตย์ เราควรใช้แบตฯ
เพื่อให้พลังงานกับอุปกรณ์ต่างๆ นับเป็นสิ่งจำเป็นต่อ มือถือให้หมดก่อนแล้วค่อยชาร์จหรือไม่ หรือชาร์จไปใช้
ชีวติ ประจำวัน แบตเตอรีเ่ ป็นแหล่งพลังงานหลักแหล่งหนึง่ ไปจะระเบิดไหม มีวิธีป้องกันแบตเตอรี่ระเบิดอย่างไร
ที่สามารถเคลื่อนย้ายพลังงานไปตามสถานที่และเวลาที่ ถ้าแบตเตอรี่หมดแล้วเอาไปใส่ตู้เย็นแล้วมันจะฟื้นกลับ
ต้องการได้ทำให้มีการใช้งานเพิ่มขึ้นมาก ครอบครัวหนึ่ง มาได้ไหม หลายคนอาจมีคำถามมากมายในใจเกี่ยวกับ
อาจมีการใช้แบตเตอรี่ถึง 30-60 ก้อนเลยทีเดียว แบตเตอรี่ ผู้เขียนจะไขข้อข้องใจต่างๆ ในรูปแบบ
คุณล่ะ! รูจ้ กั แบตเตอรีด่ แี ค่ไหน แบตเตอรีเ่ ริม่ มี คำถาม-คำตอบผ่านบทความชุดนี้
ใช้ตั้งแต่เมื่อไร แบตเตอรี่แบบไหนที่เหมาะกับรถ เครื่อง
74 กรกฎาคม - กันยายน 2557
การคิดค้นแบตเตอรี่เกิดขึ้นเมื่อใด?
มีการค้นพบแบตเตอรีท่ เ่ี ก่าแก่ทส่ี ดุ ของโลกโดยคาดว่าประดิษฐ์ขน้ึ กว่า 2,000 ปีทแ่ี ล้วในยุคพาร์เทียน (343 ปี
ก่อนพุทธศักราช ถึง พ.ศ. 746) ที่นครแบกแดด ประเทศอิรัก จึงมีชื่อเรียกว่า แบตเตอรี่พาร์เทียน หรือ แบตเตอรี่
แบกแดด (ภาพที่ 1)
แบตเตอรี่พาร์เทียนเป็นไหดิน มีท่อทองแดงล้อมแท่งเหล็กอยู่ภายในไห สันนิษฐานว่าอิเล็กโทรไลต์เป็นกรด
จากธรรมชาติ เช่น น้ำผลไม้ หรือ น้ำส้มสายชู ได้มีการลองประกอบแบตเตอรี่จำลองโดยใช้น้ำองุ่นปรากฏว่าให้
แรงดันประมาณ 2 โวลต์ [1] ทั้งนี้ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าชนในยุคพาร์เทียนนั้นใช้ไฟฟ้าที่ได้จากแบตเตอรี่
พาร์เทียนสำหรับกิจการอันใด แต่มีข้อสันนิษฐานว่าอาจใช้สำหรับการชุบเคลือบโลหะ
ที่มาของคำว่า “battery”?
คำว่า battery ในภาษาอังกฤษมีหลายความหมาย พจนานุกรม Merriam-Webster [3] ได้บัญญัติ
ความหมายของคำว่า battery ไว้ดังต่อไปนี้ 1) การทุบตี หรือการต่อสู้ 2) กลุ่มสิ่งของหรือคนที่เหมือนๆ กัน ที่มา
ต่อหรือรวมกันเพื่อการต่อสู้หรือการรุก 3) กลุ่มปืนของเรือรบ 4) กลุ่มอาวุธยุทโธปกรณ์ในกองทัพ 5) ปฏิบัติการ
เตรียมพร้อมสำหรับการยิงปืน 6) อุปกรณ์ผลิตไฟฟ้า 7) พิชเชอร์และแคชเชอร์ในกีฬาเบสบอล
แบตเตอรี่มาจากคำว่า battuere ในภาษาละติน ซึ่งเป็นรากของภาษาแองโกล-ฝรั่งเศส คำว่า baterie ซึ่งมี
ที่มาจากคำว่า batre หรือคำว่า beat แปลว่า ตีหรือทุบหลายๆ ครั้ง (strike) จากคำว่า beat หรือ strike นี้เป็นที่มา
ของความหมายที่ 1-5 ส่วนการใช้คำนี้ในวงการเบสบอล เพราะการขว้างลูกเบสบอลของพิชเชอร์คล้ายกับการยิง
ลูกปืน [4]
การใช้คำว่าแบตเตอรี่ในความหมายว่าเป็นอุปกรณ์ผลิตไฟฟ้า เริ่มโดย เบนจามิน แฟรงกลิน (Benjamin
Franklin) ในปี ค.ศ. 1748 (พ.ศ. 2291) เขาได้ต่อตัวเก็บประจุ (capacitor) ที่ทำจากโหลแก้วเคลือบโลหะ (Leyden
Jars) หลายๆ โหลเข้าด้วยกัน (ภาพที่ 2) เพื่อจ่ายกระแสไฟฟ้าที่ชาร์จมาจากไฟฟ้าสถิต [5] และเรียกชุดจ่าย
กระแสไฟฟ้านี้ว่า battery (เนื่องจากต่อกันเป็นชุด และก่อให้เกิดปรากฏการณ์ยิงกระแสไฟ) คำว่า battery นี้ยังคง
ใช้ต่อมาเมื่อ อาเลสซันโดร วอลตา นำแผ่นโลหะสังกะสีและแผ่นทองแดงคั่นด้วยแผ่นกระดาษแช่ในน้ำเกลือมา
ซ้อนๆ กัน เรียกว่า ชั้นวอลเทอิก หรือ วอลเทอิกไพล์ (voltaic pile) ก่อให้เกิดการอาร์กของกระแสไฟฟ้าระหว่าง
ขั้วขึ้น
ภาพที่ 2 ภาพวาดของ Leyden jar หนึ่งหน่วย [6] (ซ้าย) และแบตเตอรี่ที่คาดว่าเป็นของ เบนจามิน แฟรงกลิน
ซึ่งประกอบไปด้วย Leyden jar 35 หน่วยต่อกัน [7] (ขวา)
แบตเตอรี่คืออะไร และประกอบด้วยอะไรบ้าง?
แบตเตอรี่เป็นอุปกรณ์เคมีไฟฟ้าที่ให้กระแสไฟฟ้าจากการเปลี่ยนแปลงทางเคมีของสารเคมีที่อยู่ในเซลล์
แบตเตอรี่ แบตเตอรี่ประกอบด้วยส่วนหลักๆ สามส่วนคือ
1) แคโทด1 (cathode) หรือ ขั้วบวก
2) แอโนด2 (anode) หรือ ขั้วลบ
3) อิเล็กโทรไลต์ (electrolyte)
ขณะใช้งาน ขั้วแอโนด (ขั้วลบ) เป็นขั้วที่เกิดปฏิกริยาเคมีที่
ให้อิเล็กตรอน (ปฏิกิริยาออกซิเดชัน) และขั้วแคโทด (ขั้วบวก) เป็น
ขั้วที่เกิดปฏิกริยาเคมีที่รับอิเล็กตรอน (ปฏิกิริยารีดักชัน) อิเล็กตรอน
ทีไ่ ด้จากปฏิกริ ยิ าทีข่ ว้ั ลบ (เมือ่ ขัว้ ลบต่อกับขัว้ บวกด้วยลวดโลหะ) จะวิง่
ผ่านลวดเกิดกระแสไฟฟ้าทีน่ ำไปใช้ได้ ส่วนอิเล็กโทรไลต์เป็นสารละลาย
ที่ไม่นำอิเล็กตรอนแต่มีหน้าที่ส่งผ่านไอออนที่จำเป็นต่อเกิดปฏิกิริยา
ดังกล่าวได้อย่างต่อเนื่องจนกว่าแบตเตอรี่จะหมด
แบตเตอรี่มีก่ปี ระเภท?
แบตเตอรี่แบ่งเป็น 2 ประเภทหลัก คือ
1) แบตเตอรี่แบบใช้ครั้งเดียวทิ้ง หรือ แบตเตอรี่ชนิดปฐมภูมิ (primary batteries)
2) แบตเตอรี่แบบชาร์จไฟใหม่ได้ หรือ แบตเตอรี่ชนิดทุติยภูมิ (rechargeable batteries)
แบตเตอรี่แบบใช้ครั้งเดียวทิ้ง เมื่อปฏิกิริยาเคมีเกิดไปบ้างแล้ว (ปฏิกิริยารีดักชันที่ขั้วบวกและปฏิกิริยา
ออกซิเดชันที่ขั้วลบ) จะไม่สามารถเกิดย้อนกลับได้จึงใช้ได้เพียงครั้งเดียว ส่วนแบตเตอรี่ที่ชาร์จไฟใหม่ได้ ปฏิกิริยา
เคมีสามารถเกิดไปข้างหน้า และย้อนกลับได้เมื่อจ่ายกระแสไฟฟ้าให้แบตเตอรี่ (ชาร์จแบตเตอรี่) จึงใช้ได้หลายครั้ง
1
แคโทด คือ ขั้วไฟฟ้าที่มีปฎิกิริยารีดักชันเกิดขึ้น ซึ่งเป็นขั้วไฟฟ้าบวกในเซลล์แกลแวนิก หรือเป็นขั้วไฟฟ้าลบในเซลล์อิเล็กโทรไลต์
(ที่มา : พจนานุกรมวัสดุศาสตร์และเทคโนโลยี)
2
แอโนด คือ ขั้วไฟฟ้าที่เกิดปฎิกิริยาออกซิเดชัน อาจเป็นขั้วไฟฟ้าลบในเซลล์แกลแวนิก หรือขั้วไฟฟ้าบวกในเซลล์อิเล็กโทรไลต์
(ที่มา : พจนานุกรมวัสดุศาสตร์และเทคโนโลยี)
78 กรกฎาคม - กันยายน 2557
แบตเตอรี่หมด หมายความว่าอย่างไร
แบตเตอรี่หมด หมายถึง ปฏิกิริยาที่ก่อให้เกิดไฟฟ้าไม่สามารถดำเนินต่อไปได้ ทำให้แบตเตอรี่จ่ายไฟต่อไม่ได้
สาเหตุอาจเกิดจากสารเคมีที่อยู่ในเซลล์แบตเตอรี่ได้ทำปฏิกิริยาไปจนหมด หรือปฏิกิริยาเคมีที่ก่อให้เกิดกระแสไฟฟ้า
เกิดไม่ได้ เนื่องจากส่วนประกอบสำคัญของเซลล์เสื่อมสภาพ เช่น แท่งของขั้วบวกหรือขั้วลบภายในเซลล์แบตเตอรี่
ขึ้นสนิม หรือ สารละลายอิเล็กโทรไลต์ระเหยไปหมด เป็นต้น
แบตเตอรี่ที่มีขนาดจิ๋วที่สุด
แบตเตอรีท่ เ่ี ล็กทีส่ ดุ ในโลกมีขนาดเพียง 3 มิลลิเมตร
ประกอบด้วยแท่งนาโนทำจากดีบุกออกไซด์เส้นผ่าน
ศูนย์กลาง 100 นาโนเมตร (หนึ่งในพันของเส้นผม)
และยาว 10 ไมโครเมตร (หนึ่งในสิบของเส้นผม)
แบตเตอรีใ่ ห้แรงดัน 3.5 โวลต์ และกระแสเพียง 1/1 ล้าน
ของไมโครแอมป์ เท่านั้น แบตเตอรี่นี้ประดิษฐ์ขึ้นที่ศูนย์
วิจัยแห่งชาติแซนเดีย เมืองอัลเบอร์เคอร์กี้ ประเทศ
สหรัฐอเมริกา โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้เข้าใจการทำงาน
ของวัสดุที่ขั้วแบตเตอรี่ในระดับจุลภาค เพื่อพัฒนา
แบตเตอรี่ให้มีประสิทธิภาพสูงขึ้น อีกทั้งใช้งานได้ ภาพที่ 6 แบตเตอรี่ที่มีขนาดจิ๋วที่สุดในโลก
ยาวนานขึ้น (ภาพจากศูนย์วิจัยแห่งชาติแซนเดีย [10])
80 กรกฎาคม - กันยายน 2557
แบตเตอรี่ที่มีขนาดใหญ่ท่สี ุด
แบตเตอรีข่ นาดใหญ่ทส่ี ดุ ในโลกทีไ่ ด้รบั การติดตัง้ มีขนาดใหญ่เกินตูค้ อนเทนเนอร์หลายตูต้ อ่ กัน กินพืน้ ทีข่ นาด
ตึกย่อมๆ กว่าหนึ่งตึก แบตเตอรี่นี้เป็นแบตเตอรี่ชนิดลิเทียมไอออนของบริษัทผลิตไฟฟ้าโทโฮกุ ประเทศญี่ปุ่น ซึ่งผลิต
โดยบริษัท โตชิบา ติดตั้งอยู่ที่สถานีจ่ายไฟฟ้าเซ็นได ใช้ในการควบคุมคุณภาพความถี่ของไฟฟ้ากระแสสลับให้คงที่
และจัดการไฟฟ้าที่ได้จากแหล่งพลังงานทดแทน แบตเตอรี่นี้มีกำลังไฟฟ้า 40 เมกะวัตต์ สามารถจ่ายไฟฟ้าให้บ้านได้
32,000 หลังคาเรือนเป็นเวลาครึ่งชั่วโมงติดต่อกัน โดยจะเริ่มใช้งานในปี 2558 นี้
เอกสารอ้างอิง
1. Iran chamber society
2. Buchmann, I. (2011), Battery in a Portable World 3rd Ed., Cadex Electronics Inc.
3. www.marriam-webter.com/dictionary/battery: Retrieved date: 17 April, 2014
4. en.wikipedia.org/wiki/battery_(baseball): Retrieved date: 17 April, 2014
5. en.wikipedia.org/wiki/history_of_battery: Retrieved date: 17 April, 2014
6. www.sciencebob.com: Retrieved date: 17 April, 2014
7. The Benjamin Franklin Tercentenary: www.benfranklin300.org: Retrieved date: 17 April, 2014
8. www.answers.com/topic/voltaic-pile: Retrieved date: 17 April, 2014
9. www.energybc.ca/: Retrieved date: 17 April, 2014
10. share.sandia.gov/news/resources/news_releases/world%E2%80%99s-smallest-battery/ Retrieved date: 23 April, 2014
11. http://www.forbes.com/sites/williampentland/2014/01/25/worlds-10-biggest-grid-scale-batteries/ Retrieved date: 23
April, 2014