Aralin 14

ARALIN 14
Gramatikang Filipino
null
ARALIN-14.pptx Page 1 of 40
Gramatika o balarila, ang agham sa paggamit
ng salita at ang kanilang pagkakaugnay-ugnay
at ang mga bahagi at tungkulin ng mga salita sa
isang pangungusap ay isinisaalang-alang nito.
null
Kalapit din sa gramatika ang kawastuhan ng
pangungusap na gagamitin, pasulat man o
pasalita na kinakailangang umayon sa tamang
gramatikal istruktyur: ang kaayusan o sintaks,
kahulugan o organisasyon o pagkabuo at
maging ang panahunan ng mga salita
(Bendalan, 2013).
null
1. Pagpili ng angkop na salita
Nakasalalay sa salitang gagamitin ang malinaw na

pagpapahayag. Dapat tandaan ang kahalagahan ng
paggamit ng angkop na salita sa isang pahayag dahil may
mga salitang kahit tama ang kahulugan ay hindi naman
ang mga ito angkop na gamitin.

null
1.Pagpili ng angkop na salita
Tingnan at suriin ang sumusunod na halimbawa:
A. (Mali) Alam mo, bagay na bagay kay Cindy ang

kanyang makipot na bunganga.

B. (Tama) Alam mo, bagay na bagay kay Cindy ang

kanyang makipot na bibig.

C. (Mali) Maarte sa mga laruan ang bunsong anak ni

Aling Mercedes.

D. (Tama) Mapili sa mga laruan ang bunsong anak ni

Aling Mercedes.
null
Sa ating wika, may mga salitang pare-pareho ang

kahulugan subalit may kani- kaniyang gamit sa pahayag
(Bernales et al., 2012):
Halimbawa:
bundok, tumpok, pumpon, tambak

kawangis, kahawig, kamukha
sabayan, samahan, saliwan, lahukan
daanan, pasadahan
aalis, yayao, lilisan
null
May mga pagkakataon din na kinakailangang gumamit

ng eupemismo o paglulumanay sa isang pahayag kahit
na may mga tuwirang salita naman para rito (Bernales et
al., 2012):
Halimbawa:
pinagsamantalahan sa halip ng ginahasa

namayapa sa halip ng namatay
palikuran sa halip ng kubeta
null

2. Mga Uri ng Salitang Ginagamit sa Pagpapahayag

(Montera et al., 2012)
null
2. Mga Uri ng Salitang Ginagamit sa Pagpapahayag
A. Likas- mga salitang katutubo

Halimbawa: isda, gulay, aklat, bituin, bato, mata, kahoy,
pagkain, pera, langit
B. Likha- mga inimbentong salita bunga ng pangangailangan ng

mga mamamayan sa kanilang pakikipagtalastasan
Halimbawa: telebabad, tapsilog, kapuso, kapamilya, lobat,
pabebe,
1. Pabebe- isang pang-uri na ang ibig sabhin ay umarteng

parang baby o magpa-baby o magpa-cute.
null
C. Hiram/Hango- mga salitang buhat sa ibang wika
Halimbawa:
hayskul, lektyur, brodkast, dyip, bintana, basketbol, orkestra,
epektibo, drayber, iskor, ekspert
null
3. Ang tamang pagbigkas ng Salita Gamit
ang diin
null
3. Ang tamang pagbigkas ng Salita Gamit ang
diin
Narito ang halimbawa sa isang komersyal (Batnag et al.,
2011):
Lalaki: Tayo na ba?

Babae: Tayo na. (At tumayo ang babae)
Ang ibig sabihin ng lalaki ay: Magkasintahan na ba tayo? o Girlfriend

na ba kita? Ang tayo (ikaw at ako) ay mabagal ang bigkas at walang
impit na tunog. Ang posible sanang sagot ng babae ay “oo” o “hindi”,
ngunit inulit niya ito gamit ang ibang diin—ang salitang tayo na may
impit na tunog sa dulo.
null
diin
Apat na Uri ng salita ayon sa diin:
A. Malumay- Halimbawa: tao, tatay, lalaki, magulang, ilaw
B. Malumi- Halimbawa: hati, bata, diwa, dila
C. Mabilis- Halimbawa: takbo, bulaklak, batas, tatak,
D. Maragsa-Halimbawa: dugo, yugto, salita, dukha
null
diin
null
diin
null
diin
Ang mga marka sa itaas ng mga patinig sa nabanggit na mga

halimbawa ay tinatawag na tuldik. Bagama't hindi na
gaanong ginagamit ngayon, ipinakikita ng mga ito kung
paano bibigkasin ang isang salita.
Tandaan: walang tuldik ang malumay na salita, paiwa ang

tawag sa tuldik ng mga salitang malumi, pakupya ang sa mga
salitang maragsa, at pahilis naman sa mga salitang mabilis.
null
diin
Upang makaiwas sa kalituhan, mahalaga ring matutuhan ang
angkop na pagbigkas ng mga salita ayon sa diin (Batnag et al., 2011):
Tingnan ang halimbawa ng diyalogo sa ibaba:

Hukom: Ikaw ba ang pumatay?
Nakasakdal: Hindi po ako si Teryo.
Kung susuriin mo nang mabuti, walang kaugnayan sa isa't isa ang

palitan ng mga pangungusap ng hukom at nakasakdal, dahil may
pagkakamali sa bigkas o pagsulat. Ganito dapat ang sinabi ng
nasasakdal: “Hindi po ako, si Teryo.” Ang kuwit (comma) ay
nagpapakita ng ng sandaling tigil pagkatapos ng salitang “ako” na ang
ibig sabihin ay hindi siya (nasakdal) ang pumatay kundi si Teryo.
null
diin
Isa pang halimbawa: (Batnag et al., 2011).

Myra: Bakit hindi mo sa akin sinabi?
Dolly: Bakit hindi mo sinabi sa akin?
May sinabi si Dolly sa ibang tao na dapat ay kay Myra niya sinabi.
Mayroon namang hindi sinabi si Myra kay Dolly. Ito ang ipinagtampo ni
Myra kay Dolly: siya ang dapat na nakaalam ng sinabi ni Dolly sa ibang
tao. Samantala, ang pangungusap ni Dolly ay nagtatanong naman kung
bakit may inilihim si Myra, o bakit hindi sinabi sa kanya ang dapat sana'y
sinabi ni Myra. Pareho ang mga salitang bumuo sa pangungusap ng
dalawang nag-uusap ngunit naiba ng puwesto ang pariralang “sa akin”.
Ang pagkakaibang iyon ng puwesto ng isang maikling parirala ay
nagpabago sa kahulugan ng dalawang pangungusap.
null
4. Pagsusunud-sunod Ng Mga Sangkap Ng
Pangungusap
null
Ang Ayos ng Pangungusap
1. Karaniwan
2. Di karaniwan
Mga di-Ganap na Pangungusap
1. Eksistensyal 7. Pulmolaryong panlipunan
2. Paghanga 8. Pagpapalam
3. Matinding damdamin 9. Pampook
4. Nagsasaad ng Panahon
5. Pagtawag
6. Pagbati
null
Uri ng pangungusap ayon sa gamit
1. Pasalaysay o Paturol
2.Pautos/ Pakiusap
3. Patanong
4. Padamdam
Ang mga pangatnig
Conjunction sa Ingles ang pangatnig. Ito ay
mga kataga o salitang nag-uugnay ng dalawang
salita, parirala, o sugnay na pinagsunus-sunod
sa pangungusap.
null
Mga Cohesive Devices
Cohesive devices ang tawag sa mga
salita at pariralang nag-uugnay sa mga
salita, parirala, at sugnay sa loob ng
pangungusap sa loob ng talata at ng mga
talata sa loob ng komposisyon.
mga halimbawa
taliwas sa, taliwas sa mga, batay sa,
bukod dito, alinsunod sa at marami pa.
null
Ang Gamit ng mga Cohesive Devices
1. pagpapahayag ng pagdaragdag
2. pagpapahayag ng kabawasan
3. pagpapahayag ng dahilan-resulta ng isang
pangyayari o kaganapan
4. pagpapahayag ng kondisyon
5. pagpapahayag ng taliwasan,salungatan o
contrast
6. pagpapahayag ng pananaw o punto de bista
7. pagpapahayag ng pagsang-ayon, di-
pagsang-ayon at di-ganap na pagsang-ayon
8. pagpapahayag ng probabilidad ,
kakayahan, o panindigan
9. pagpapahayag ng pagbabago ng paksa
o tagpuan
10. pagpapahayag ng pagbibigay-linaw
sa isang ideya, pagbubuod at paglalahat
11. Pagpapahayag ng halimbawa
12. pagpapahayag ng pagpapatunay
13. pagpapahayag ng kabaligtaran
14. pagpapahayag ng pagsusunuran ng
kalagayan o pangyayari
15. pagpapahayag ng uugnayan ng mga
pangungusap o talata
16. pagpapahayag ng sabay na kalagayan
o pangyayari
Kohesyong Gramatikal
Dalawa ang Kohesyong Gramatikal
1. Anapora
2. Katapora
Mga Uri ng Pangatnig
1. Nag-uugnay ng magkatimbang na yunit
2. Nag-uugnay ng di-magkatimbang na yunit
Mga Uri ng Pangatnig
1. Nag-uugnay ng magkatimbang na yunit
b. Pamukod
c. Panalungat o paninsay
2. Nag-uugnay ng di-magkatimbang na yunit
a. Panubali
b. Pananhi
c. Panlinaw
Mga Uri ng sugnay
1. Sugnay na makakapag-iisa
2. Sugnay na di-makakapag-iisa
Uri ng pangungusap ayon sa kayarian
1. Payak
2. Tambalan
3. Hugnayan
4. Langkapan
Pagbuo ng Pangungusap
1. Dapat nagkakaisa ang mga aspekto ng pandiwa
sa pangungusap.
2. Huwag pasamahin sa pangungusap ang hindi
magkakaugnay na kaisipan.
3. Tiyakin ang timbang na ideya at paralelismo sa
loob ng pangungusap.
4. Gawing malinaw sa pangungusap kung alin ang
pangunahing sugnay at ang panulong sugnay.
5. Gamitin ang tinig na balintayak ng pandiwa
kapag ang simuno ng pangungusap ay hindi
siyang gumagawa ng kilos.
6. Huwag ilayo ang salitang panuring sa
tinuturingang salita.
7. Sa Filipino, nauuna ang panaguri kaysa
simuno sa karaniwang ayos ng pangungusap.
8. Iwasan ang pagsama-sama ng maraming
kaisipan sa isang pangungusap.
Mga Bahagi ng Pananalita
1. Pangngalan – panawag ito sa ngalan
ng tao, hayop, bagay, pook at
pangyayari.
Mga Uri ng Pangalan:
a. Pantangi - specific
b. Pambalana – generalize
Kailanan ng Pangalan
a. Isahan
b. Dalawahan
c. Maramihan
Kasarian ng Pangngalan
a. Panlalaki
b. Pambabae
c. Di-tiyak
d. Walang kasarian
Kalikasan ng Pangngalan
a. Likas
b. Likha
c. Ligaw
Kayarian o Anyo ng Pangngalan
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan
2. Panghalip – salitang panghalili sa ngalan ng tao, bagay, hayop,
pook at pangyayari.
Mga Uri ng Panghalip
a. Panao
Unang panauhan
Ikalawang Panauhan
Ikatlong Panauhan
b. Pamatlig
c. Pananong
d. Panaklaw
3. Pandiwa – nagsasaad ng kilos o galaw ng
lipon ng salita sa mga pangungusap
Mga Aspekto ng Pandiwa
a. Perpektibo
b. Imperprktibo
c. Panaklaw
Mga Pokus ng Pandiwa
a. Aktor Pokus
b. Gol Pokus
c. Benepaktib Pokus
d. Direksyunal Pokus
e. Lokatib Pokus
f. Kawasatib Pokus
g. Instrumental Pokus
h. Resiprokal Pokus
Mga Tinig ng Pandiwa
a. Tukuyan
b. Balintayak
4. Pang-uri
Ito ang mga salitang nagpapahayag ng
katangian o mga salitang naglalarawan
Kaantasan ng Pang-uri
a. Lantay
b. Pahambing
c. Pasukdol
Mga Pang-uring Pamilang
a. Patakaran/Kardinal
b. Panunuran/Ordinal
c. Pamahagi/Fraksyunal
d. Patakda
5. Pang-abay
bahagi ng pananalita na nagbibigay turing sa
pandiwa, sa pang-uri o kapwa pang-abay.
Mga Uri ng Pang-abay
a. Pamanahon
b. Panlunan
c. Panggaano
d. Pamaraan
e. Pang-agam
f. Panang-ayon
g. Pananggi
h. Panulad
i. Panunuran
j. Pamitagan
k. Pananong
l. Panturing

Aralin 14

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Aralin 14

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ARALIN 14

Nakasalalay sa salitang gagamitin ang malinaw na

A. (Mali) Alam mo, bagay na bagay kay Cindy ang

B. (Tama) Alam mo, bagay na bagay kay Cindy ang

C. (Mali) Maarte sa mga laruan ang bunsong anak ni

D. (Tama) Mapili sa mga laruan ang bunsong anak ni

Sa ating wika, may mga salitang pare-pareho ang

bundok, tumpok, pumpon, tambak

May mga pagkakataon din na kinakailangang gumamit

pinagsamantalahan sa halip ng ginahasa

2. Mga Uri ng Salitang Ginagamit sa Pagpapahayag

A. Likas- mga salitang katutubo

B. Likha- mga inimbentong salita bunga ng pangangailangan ng

1. Pabebe- isang pang-uri na ang ibig sabhin ay umarteng

Lalaki: Tayo na ba?

Ang ibig sabihin ng lalaki ay: Magkasintahan na ba tayo? o Girlfriend

A. Malumay- Halimbawa: tao, tatay, lalaki, magulang, ilaw

B. Malumi- Halimbawa: hati, bata, diwa, dila

C. Mabilis- Halimbawa: takbo, bulaklak, batas, tatak,

D. Maragsa-Halimbawa: dugo, yugto, salita, dukha

Ang mga marka sa itaas ng mga patinig sa nabanggit na mga

Tandaan: walang tuldik ang malumay na salita, paiwa ang

Tingnan ang halimbawa ng diyalogo sa ibaba:

Kung susuriin mo nang mabuti, walang kaugnayan sa isa't isa ang

Isa pang halimbawa: (Batnag et al., 2011).

You might also like