‫فصل اول‬

‫شیمی تجزیه چیست؟‬

‫قسمت چهارم‬

‫مسئلۀ ‪: 12‬‬

‫‪ 500‬میلی لیتر سولفوریک اسید ) ‪ (𝐻2 𝑆𝑂4‬با غلظت 𝑁 ‪ 0/1( 0/1‬نرمال) تهیه کنید‪ .‬در صورتی که بدانیم‪:‬‬

‫‪𝑑 = 1/84‬‬ ‫‪𝜌 = %98‬‬ ‫‪𝑀 = 98‬‬

‫‪19‬‬
 ‫حل‪:‬‬

‫الف) محاسبۀ نرمالیتۀ اسید غلیظ یا اسید مادر‪:‬‬

‫‪10 𝜌𝑑 10 × 1/84 × 98‬‬

‫=𝑁‬ ‫=‬ ‫‪98‬‬ ‫‪= 36/8‬‬
‫𝐸‬
‫‪2‬‬
‫ب) محاسبۀ حجم مورد نیاز از اسید غلیظ برای تهیۀ ‪ 500‬میلی لیتر محلول 𝑁 ‪: 0/1‬‬

‫اسید غلیظ‬ ‫اسید مورد نظر‬

‫‪𝑁1 × 𝑉1 = 𝑁2 × 𝑉2‬‬

‫‪36/8 × 𝑉1 = 0/1 × 500‬‬

‫𝐿𝑚 ‪𝑉1 = 1/36‬‬

‫یعنی‪:‬‬

‫‪20‬‬
 ‫مسئلۀ ‪: 13‬‬

‫‪ 250‬میلی لیتر کلریدیک اسید 𝑁 ‪ 2‬از یک اسید غلیظ با مشخصات زیر تهیه کنید‪.‬‬

‫‪𝜌 = %37‬‬

‫‪𝑑 = 1/18‬‬

‫‪𝑀 = 36/5‬‬

‫حل ‪:‬‬

‫ابتدا نرمالیتۀ اسید غلیظ را از روی اطالعات داده شده بدست می آوریم‪:‬‬

‫‪𝑀 36/5‬‬
‫=𝐸‬ ‫=‬ ‫‪= 36/5‬‬
‫𝑛‬ ‫‪1‬‬

‫‪10 𝜌𝑑 10 × 37 × 1/18‬‬
‫=𝑁‬ ‫=‬ ‫‪= 12/06‬‬
‫𝐸‬ ‫‪36/5‬‬

‫حال باید حجم مورد نیاز از اسید غلیظ برای تهیۀ ‪ 250‬میلی لیتر اسید 𝑁 ‪ 2‬را محاسبه کنیم‪:‬‬

‫اسید غلیظ‬ ‫اسید مورد نظر‬

‫‪𝑁1 × 𝑉1‬‬ ‫=‬ ‫‪𝑁2 × 𝑉2‬‬

‫‪12/06 × 𝑉1‬‬ ‫=‬ ‫‪2 × 250‬‬ ‫>=‬ ‫𝐿𝑚 ‪𝑉1 = 41/59‬‬

‫یعنی اگر 𝐿𝑚 ‪ 41/59‬از اسید غلیظ 𝑁 ‪ 12/06‬برداریم و در بالن ‪ 250‬میلی لیتری توسط آب مقطر به حجم‬

‫برسانیم‪ ،‬اسید 𝑁 ‪ 2‬ساخته ایم‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫مسئلۀ ‪: 14‬‬

‫‪ 250‬میلی لیتر سولفوریک اسید 𝑁 ‪ 2‬از یک اسید غلیظ با مشخصات زیر تهیه کنید‪.‬‬

‫‪𝜌 = %98‬‬

‫‪𝑑 = 1/84‬‬

‫‪𝑀 = 98‬‬

‫حل ‪:‬‬

‫ابتدا نرمالیتۀ اسید غلیظ را از روی اطالعات داده شده بدست می آوریم‪:‬‬

‫‪𝑀 98‬‬
‫=𝐸‬ ‫‪= = 49‬‬
‫𝑛‬ ‫‪2‬‬

‫‪10 𝜌𝑑 10 × 98 × 1/84‬‬
‫=𝑁‬ ‫=‬ ‫‪= 18/4‬‬
‫𝐸‬ ‫‪98‬‬

‫حال باید حجم مورد نیاز از اسید غلیظ برای تهیۀ ‪ 250‬میلی لیتر اسید 𝑁 ‪ 2‬را محاسبه کنیم‪:‬‬

‫اسید غلیظ‬ ‫اسید مورد نظر‬

‫‪𝑁1 × 𝑉1‬‬ ‫=‬ ‫‪𝑁2 × 𝑉2‬‬

‫‪18/4 × 𝑉1‬‬ ‫=‬ ‫‪2 × 250‬‬ ‫=>‬ ‫𝐿𝑚 ‪𝑉1 = 27/17‬‬

‫یعنی اگر 𝐿𝑚 ‪ 21/17‬از اسید غلیظ 𝑁 ‪ 18/4‬برداریم و در بالن ‪ 250‬میلی لیتری توسط آب مقطر به حجم‬

‫برسانیم‪ ،‬اسید 𝑁 ‪ 2‬ساخته ایم‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫تذکر‪ :‬در مورد اسید های غلیظ و قوی مثل سولفوریک اسید‪ ،‬همیشه اسید را به آب اضافه می کنیم‪ .‬به این معنی‬

‫که قبل از انتقال اسید به درون بالن‪ ،‬ابتدا مقداری آب مقطر در بالن می ریزیم و سپس اسید را به آن اضافه می‬

‫کنیم‪.‬‬

‫طرز تهیۀ محلولی با نرمالیتۀ مشخص از مواد جامد‬

‫برای تهیۀ محلولی با نرمالیتۀ مشخص از مواد جامد‪ ،‬از رابطۀ زیر استفاده می کنیم‪:‬‬

‫𝐶‬
‫=𝑁‬
‫𝐸‬
‫پس از بدست آوردن مقدار 𝐶 ‪ ،‬یا غلظت معمولی می توان به مقدار گرم مورد نیاز از مادۀ جامد برای حل کردن‬

‫آن در حجم دلخواه دست یافت‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫مسئلۀ ‪: 15‬‬

‫‪ 50‬میلی لیتر محلول 𝑁 ‪ 0/2( 0/2‬نرمال) از پتاسیم یدید )𝐼𝐾( تهیه کنید‪.‬‬

‫‪𝑀 = 166‬‬ ‫‪𝑁 = 0/2‬‬ ‫‪𝑛=1‬‬

‫حل‪:‬‬

‫𝐶‬ ‫𝐶‬
‫=𝑁‬ ‫>=‬ ‫‪0/2 = 166‬‬ ‫>=‬ ‫𝐿𝑚 ‪𝐶 = 33/2 𝑔/1000‬‬
‫𝐸‬
‫‪1‬‬

‫𝑔 ‪33/2‬‬ ‫𝐿𝑚 ‪1000‬‬

‫𝑥‬ ‫𝐿𝑚 ‪50‬‬ ‫𝑔 ‪=> 𝑥 = 1/66‬‬

‫یعنی‪...... :‬‬

‫‪24‬‬
 ‫مسئلۀ ‪: 16‬‬

‫‪ 250‬میلی لیتر محلول 𝑁 ‪ 3( 3‬نرمال) از کلسیم کربنات ) ‪ (𝐶𝑎𝐶𝑂3‬تهیه کنید‪.‬‬

‫‪𝑀 = 100/1‬‬ ‫‪𝑁=3‬‬ ‫‪𝑛=2‬‬

‫حل‪:‬‬

‫𝐶‬ ‫𝐶‬
‫=𝑁‬ ‫>=‬ ‫=‪3‬‬ ‫>=‬ ‫𝐿𝑚 ‪𝐶 = 150/15 𝑔/1000‬‬
‫𝐸‬ ‫‪100/2‬‬
‫‪2‬‬

‫𝑔 ‪150/15‬‬ ‫𝐿𝑚 ‪1000‬‬

‫𝑥‬ ‫𝐿𝑚 ‪250‬‬ ‫𝑔 ‪=> 𝑥 = 37/53‬‬

‫یعنی‪....... :‬‬

‫‪25‬‬