‫فصل اول‬

‫شیمی تجزیه چیست؟‬

‫شیمی تجزیه شناسایی و تعیین مقدار مواد و اجزای تشکیل دهندۀ آن است‪.‬‬

‫شیمی تجزیه بر دو قسم است‪:‬‬

‫شیمی تجزیه کیفی یا 𝑠𝑖𝑠𝑦𝑙𝑎𝑛𝐴 𝑒𝑣𝑖𝑡𝑎𝑡𝑖𝑙𝑎𝑢𝑄 در مورد شناسایی مواد است‪.‬‬

‫در شیمی تجزیه کیفی با چه چیز است سروکار داریم‪.‬‬

‫شیمی تجزیه کمی یا 𝑠𝑖𝑠𝑦𝑙𝑎𝑛𝐴 𝑒𝑣𝑖𝑡𝑎𝑡𝑖𝑡𝑛𝑎𝑢𝑄 در رابطه با تعیین مقدار مواد و اجزای یک نمونه است‪.‬‬

‫شیمی تجزیه کمی‬

‫در شیمی تجزیه کمّی با چه مقدار موجود است سروکار داریم‪.‬‬

 ‫مراحل یک تجزیه شیمیایی‬

‫‪ -1‬نمونه برداری آن‬

‫‪ -2‬انحالل نمونه و شناسایی‬

‫‪ -3‬جدا کردن اجزای مورد نظر‬

‫‪ -4‬اندازه گیری اجزای مورد نظر‬

‫‪ -5‬محاسبه و بحث در بارۀ نتایج‬

‫نمونه چیست؟ نمونه یا 𝑒𝑙𝑝𝑚𝑎𝑆 جزئی از ماده است که دارای شرایط کل ماده است‪.‬‬

‫ابتدا نمونۀ جامد که به کل آن 𝑘𝑙𝑢𝐵 گفته می شود را بصورت خرد شده در می آوریم و سپس کل آن را مخلوط‬

‫می کنیم و جزئی از آن را جهت تجزیه برمی داریم به همان نمونه یا 𝑒𝑙𝑝𝑚𝑎𝑠 می رسیم که تمام خواص 𝑘𝑙𝑢𝐵‬

‫را داراست‪.‬‬

‫نکاتی که باید در رابطه با نمونه برداری یا نمونه در نظر بگیریم‬

‫‪ -1‬اطالعات راجع به گذشته و آیندۀ نمونه مورد آزمایش‬

‫‪ -2‬تغییراتی که در ماده می توان ایجاد کرد‬

‫‪ -3‬رابطه بین ارزش یک ماده و هزینۀ آزمایش‬

‫‪ -4‬میزان صحت آزمایش‬

‫‪ -5‬حالت فیزیکی ماده‬

 ‫شیمی تجزیه کیفی‬

‫برای شناختن یک مادۀ نامشخص و برای بررسی آنها‪ ،‬صرفنظر از حالت فیزیکی آن باید از یکسری اصول نظری‬

‫استفاده کرد‪.‬‬

‫برای شناسایی کیفی یک ماده باید ابتدا نمونه را تخلیص کرد‪.‬‬

‫تخلیص شامل موارد زیر است‪:‬‬

‫تقطیر ‪ ،‬تبلور ‪ ،‬رسوب گیری ‪ ،‬کروماتوگرافی ‪ ،‬و روشهای استخراج به کمک حالل ‪.‬‬

‫تقطیر‪ :‬اساس کار جدا کردن دو ماده با استفاده از نقطه جوش آنها‬

‫تبلور‪ :‬در این روش از خاصیت انحالل نمکها در حاللهایی مانند آب استفاده می شود‪.‬‬

‫رسوبگیری‪ :‬راهی برای جداسازی کاتیونها و آنیونها است‪ .‬هدف اصلی رسوب مادۀ مورد نظر است‪.‬‬

‫برای جدا کردن یونهای حاصل از انحالل نمکها ترکیبی به آن اضافه می کنند که با یکی تشکیل رسوب بدهد‪.‬‬

‫مثال‪ :‬محلولی شامل یونهای ‪ 𝐹𝑒 2+ ، 𝐵𝑎2+‬و ‪ 𝐶𝑙 −‬داریم‪ .‬برای رسوب دادن یون ‪ 𝐵𝑎2+‬به آن یون سولفات‬

‫می افزایند و رسوب سفید باریم سولفات تولید می شود‪.‬‬

‫↓ ‪𝐵𝑎2+ + 𝑆𝑂4 2− → 𝐵𝑎𝑆𝑂4‬‬

‫برای رسوب دادن یون ‪ 𝐹𝑒 2+‬از یون هیدروکسید استفاده می شود‪.‬‬

‫↓ ‪𝐹𝑒 2+ + 𝑂𝐻 − → 𝐹𝑒(𝑂𝐻)2‬‬

‫برای رسوب دادن یون ‪ 𝐶𝑙 −‬از یون نقره استفاده می شود‪.‬‬

‫↓ 𝑙𝐶𝑔𝐴 → ‪𝐶𝑙 − + 𝐴𝑔+‬‬

‫کروماتوگرافی‪ :‬در این روش تقسیم اجزای نمونه بین دو فاز ساکن و متحرک صورت می گیرد‪ .‬مانند کروماتوگرافی‬

‫کاغذی‪.‬‬

‫درپوش‬

‫سوزن‬

‫جهت حرکت فاز متحرک‬

‫فاز ساکن (کاغذ کروماتوگرافی)‬

‫نمونۀ مخلوط‬

‫فاز متحرک ( حالل)‬

‫شروع کروماتوگرافی‬ ‫پایان کروماتوگرافی‬

‫استخراج‪ :‬در این روش حالل نقش مهم را دارد‪ .‬اگر مخلوطی از اجزای مختلف داشته باشیم‪ ،‬حالل مناسب موجب‬

‫حل شدن جزء مورد نظر در خود می شود و با فاز آبی تشکیل دو فاز می دهد که توسط جدا کننده های مناسب‬

‫قابل جدا شدن هستند‪.‬‬

‫مانند یُد که در آب حل شده و برای جدا کردن آن کربن تتراکلرید استفاده می شود‪.‬‬