แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 14

กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
รายวิชาเคมีเพิ่มเติม ว 30223
ชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5
ภาคเรียนที่ 1
หน่วยการเรียนรู้ที่ 8 อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
เรื่อง
สอนโดย นายนัทธพงศ์ สารีมูล
โรงเรียนสุวรรณภูมิพิทยไพศาล
ช น
ั้ ม ัธ ย ม ศ ึก ษ า ป ีท ี่ 5/1 ว ัน
ท ี่...................เ ด ือ น ..............................พ .ศ .....................ค า บ
ที่.........................
ช น
ั้ ม ัธ ย ม ศ ึก ษ า ป ีท ี่ 5/2 ว ัน
ท ี่...................เ ด ือ น ..............................พ .ศ .....................ค า บ
ที่.........................
ช น
ั้ ม ัธ ย ม ศ ึก ษ า ป ีท ี่ 5/3 ว ัน
ท ี่...................เ ด ือ น ..............................พ .ศ .....................ค า บ
ที่.........................
มาตรฐานการเรียนรู้
มาตรฐาน ว 5.2 เข้าใจการเขียนและการดุลสมการเคมี ปริมาณ
สัมพันธ์ในปฏิกิริยาเคมี อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี สมดุลในปฎิกิริยาเคมี
สมบัติและปฏิกิริยาของกรด-เบส ปฏิกิริยารีดอกซ์และเซลล์เคมีไฟฟ้ า
รวมทัง้ การนำความรู้ไปใช้ประโยชน์

ผลการเรียนรู้
 สาระเคมี ม.5 ข้อที่ 2 คำนวณอัตราการเกิดปฎิกิริยาเคมี และเขียน
กราฟการลดลง หรือเพิ่มขึน
้ ของสารที่ไม่ได้วัดในปฏิกิริยา

จุดประสงค์การเรียนรู้
1. อธิบายเกี่ยวกับการคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีได้ (K)
2. แสดงวิธีการคำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี จากกราฟ
และสมการเคมีได้ (P)
3. มีวินัย มีความกระตือรือร้นในการเรียนและทำกิจกรรมต่างๆ (A)

สาระสำคัญ
เมื่อมีปฏิกิริยาเคมีเกิดขึน
้ การเปลี่ยนแปลงที่สังเกตได้คือสาร
ผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึน
้ ปริมาณของสารในระบบจะมีการเปลี่ยนแปลง การวัด
ปริมาณของผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึน
้ หรือวัดปริมาณของสารตัง้ ต้นที่ลดลงอาจ
ทำได้หลายวิธี ขึน
้ อยู่กับลักษณะ และสมบัติของสาร เช่น ชั่งมวลเมื่อสาร
เป็ นของแข็ง วัดปริมาตรเมื่อสารเป็ นแก๊ส วัดความเข้มข้นเมื่อเป็ น
สารละลาย เวลาอาจจะวัดเป็ นวินาที นาที ชั่วโมง หรือวัน ทัง้ นีข
้ น
ึ ้ อยู่กับ
ปฏิกิริยาว่าเกิดขึน
้ ได้ช้าหรือเร็วเพียงใดเขียนเป็ นรูปสมการได้ดังนี ้

อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี = ¿

สัญลักษณ์ที่ใช้ในการศึกษาเรื่องอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
[ ] แทน ความเข้มข้นของสาร หรือปริมาณของสาร
∆ แทน การเปลี่ยนแปลง
 t แทน ระยะเวลาที่เกิดปฏิกิริยาเคมี
เครื่องหมาย + แทน การเพิ่มขึน
้ ของผลิตภัณฑ์
เครื่องหมาย - แทน การลดลงของสารตัง้ ต้น

สมรรถนะสำคัญของผู้เรียน
- ความสามารถในการสื่อสาร
- ความสามารถในการคิด
- ความสามารถในการแก้ปัญหา
- ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี

สาระการเรียนรู้
ความรู้
- การคำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
ทักษะ/กระบวนการ
- ทักษะการจัดกระทำ และสื่อความหมายข้อมูล
- ทักษะการตีความหมายข้อมูลและลงข้อสรุป
- ทักษะการคำนวณ
คุณลักษณะ
- มีวินัย
- มีความสัตย์
- มีความกระตือรือร้นในการเรียนและทำกิจกรรมต่างๆ

การจัดกิจกรรมการเรียนรู้
1. ขัน
้ สร้างความสนใจ (engagement)
1.1) นำเข้าสู่บทเรียน
 1.2) ทบทวนความรู้เดิมเรื่องความหมายของอัตราการเกิด
ปฏิกิริยาเคมี
2. ขัน
้ สำรวจและค้นหา (exploration)
2.1) นักเรียนแบ่งกลุ่มนักเรียนออกเป็ น 5 กลุ่ม กลุ่มละ 5-7 คน
เพื่อศึกษาค้นคว้าเรื่องหน่วยของอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี และการ
คำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
2.2) ยกตัวอย่างการคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
3. ขัน
้ อธิบายและลงข้อสรุป (explanation)
3.1) ตัวแทนกลุ่มออกมาทำโจทย์บนกระดาน โดยให้นักเรียน
ภายในห้องตรวจสอบความถูกต้องไปพร้อมๆกัน
4. ขัน
้ ขยายความรู้ (elaboration)
4.1) นักเรียนทำข้อสอบ ENT เพื่อทดสอบวัดความรู้ เรื่องการ
คำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
5. ขัน
้ การวัดและประเมินผล (evaluation)
5.1) นักเรียนทำใบงานที่ 14 เรื่อง การคำนวณอัตราการเกิด
ปฏิกิริยาเคมี
5.2) นักเรียนสอบเก็บคะแนนหลังเรียน
5.2) ครูประเมินการเรียนรู้ของนักเรียนจากใบงานที่ 14 เรื่อง
การคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
5.3) ครูประเมินพฤติกรรมจากการปฏิบัติกิจกรรมของนักเรียน
จากการสังเกตพฤติกรรมระหว่างเรียน
6. สื่อ/แหล่งการเรียนรู้
6.1) หนังสือเรียนรายวิชาเคมีเพิ่มเติม ชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5 เล่ม
3 ตามผลการเรียนรู้ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ (ฉบับปรับปรุง)
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขัน
้ พื้นฐาน พุทธศักราช 2560
6.2) Power Point เรื่อง การคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
 6.3) ใบความรู้ที่ 14 เรื่อง การคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยา
เคมี
6.4) ใบงานที่ 14 เรื่อง การคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
6.5) แหล่งเรียนรู้ห้องปฏิบัติการเคมี

การวัดผลและประเมินผล
สิ่งที่จะวัด วิธีการและเครื่องมือวัดผล เกณฑ์การ
ประเมิน
พุทธิพิสัย
- อธิบายเกี่ยวกับ - ใบงานที่ 14 เรื่อง การ
การคำนวณอัตรา คำนวณอัตราการเกิด - ผ่านเกณฑ์ร้อยละ
การเกิดปฏิกิริยาเคมี ปฏิกิริยาเคมี 70
ได้
ทักษะพิสัย
- แสดงวิธีการ - ใบงานที่ 14 เรื่อง การ
คำนวณหาอัตราการ คำนวณอัตราการเกิด
เกิดปฏิกิริยาเคมี ปฏิกิริยาเคมี
จากกราฟ และ - สอบเก็บคะแนนหลังเรียน
สมการเคมีได้
จิตพิสัย
- มีวินัย มีความ - สังเกตพฤติกรรมเป็ นราย - ผ่านเกณฑ์รูบริคส์
กระตือรือร้นในการ บุคคล ระดับ 2 ขึน
้ ไป
เรียนและทำกิจกรรม
ต่างๆ (A)
แบบประเมินพฤติกรรมในชัน
้ เรียน
คำชีแ
้ จง ให้ครูเป็ นผู้ประเมินจากการสังเกตพฤติกรรมของผู้เรียนในชัน
้
เรียนโดยให้ระดับคะแนนลงในตารางที่ตรงกับพฤติกรรมของนักเรียน
โดยทำเครื่องหมาย () ลงในตาราง

เกณฑ์การให้คะแนน 3 = ดีมาก 2 = ดี 1= พอใช้

เกณฑ์การประเมิน คะแนนเต็ม 9 คะแนน

ระดับ 3 ดี คะแนน 7 - 9

ระดับ 2 ปานกลาง คะแนน 4 - 6

ระดับ 1 พอใช้ คะแนน 1 - 3

นักเรียนที่ได้คะแนนอยู่ในระดับ 2 ขึน
้ ไป แสดงว่าผ่านจุดประสงค์การ
เรียนรู้

เกณฑ์การให้คะแนนประเมินพฤติกรรมในชัน
้ เรียนแบบ Rubrics

รายการ ระดับคะแนน
ประเมิน 3 2 1
1. มีวินัย เข้าเรียนตรงต่อ เข้าเรียนสายโดย เข้าเรียนสายโดย
เวลา การแต่ง มีเหตุจำเป็ น การ ไม่มีเหตุผลจำเป็ น
กายเรียบร้อยดี แต่งกายดี หรือไม่เข้าเรียน
มาก การแต่งกายไม่
เรียบร้อย
2. มีความใฝ่ รู้ นักเรียนให้ความ นักเรียนให้ความ นักเรียนให้ความ
ใฝ่ เรียน สนใจในทุกๆ สนใจในกิจกรรม สนใจในกิจกรรม
เรียน มีความ กิจกรรมการ การเรียนรู้เป็ น การเรียนรู้น้อย
กระตือ เรียนรู้อย่างดี อย่างดี มีความ ไม่มค
ี วาม
รือร้นในการ มาก มีความ กระตือรือร้น กระตือรือร้น
 เรียน กระตือรือร้น
3. ทำกิจกรรม มุ่งมั่น ตัง้ ใจ มุ่งมั่น ตัง้ ใจ ไม่มุ่งมั่น ไม่ตงั ้ ใจ
ต่างๆ ทำงานที่ได้รับ ทำงานตามที่ได้ ทำงานตามที่ได้
มอบหมายดีมาก รับมอบหมายดี รับมอบหมาย
ผลงานเสร็จตาม ผลงานเสร็จตาม พอใช้ ผลงานไม่
เวลาที่กำหนด เวลาที่กำหนด เสร็จตามเวลาที่
กำหนด

แบบประเมินพฤติกรรมในชัน
้ เรียน นักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/1

รายการประเมิน สรุปผล
เรียน มีความ
มีความใฝ่ รู้ใฝ่

ทำกิจกรรม
มีวินัย

ต่างๆ

เล ชื่อ - สกุล รว
เรียน
(3)

(3)

ผ่า ไม่
ขที่ ม
น ผ่า
(9
น
3 2 1 3 2 1 3 2 1 )
1
2
3
4
5
6
 7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

รายการประเมิน สรุปผล
เรียน มีความ
มีความใฝ่ รู้ใฝ่

ทำกิจกรรม
มีวินัย

ต่างๆ

เล ชื่อ - สกุล รว
เรียน
(3)

(3)

ผ่า ไม่
ขที่ ม
น ผ่า
(9
น
3 2 1 3 2 1 3 2 1 )
25
26
27
28
29
30
31
32

ลงชื่อ.....
......................................ผู้ประเมิน

............/..................
.../...........
แบบประเมินพฤติกรรมในชัน
้ เรียน นักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/2
 รายการประเมิน สรุปผล

เรียน มีความ
มีความใฝ่ รู้ใฝ่

ทำกิจกรรม
มีวินัย

ต่างๆ
เล ชื่อ - สกุล รว

เรียน
(3)

(3)
ผ่า ไม่
ขที่ ม
น ผ่า
(9
น
3 2 1 3 2 1 3 2 1 )
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

รายการประเมิน สรุปผล

เรียน มีความ
มีความใฝ่ รู้ใฝ่

ทำกิจกรรม
มีวินัย

ต่างๆ
เล ชื่อ - สกุล รว

เรียน
(3)

(3)
ผ่า ไม่
ขที่ ม
น ผ่า
(9
น
3 2 1 3 2 1 3 2 1 )
25
26
27
28
29
30
31
32
 ลงชื่อ.....
......................................ผู้ประเมิน

............/..................
.../...........
แบบประเมินพฤติกรรมในชัน
้ เรียน นักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/3

รายการประเมิน เรียน มีความ สรุปผล

มีความใฝ่ รู้ใฝ่

ทำกิจกรรม
มีวินัย

ต่างๆ
เล ชื่อ - สกุล รว
เรียน
(3)

(3) ผ่า ไม่

ขที่ ม
น ผ่า
(9
น
3 2 1 3 2 1 3 2 1 )
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24

รายการประเมิน สรุปผล
เรียน มีความ
มีความใฝ่ รู้ใฝ่

ทำกิจกรรม
มีวินัย

ต่างๆ

เล ชื่อ - สกุล รว
เรียน
(3)

(3)

ผ่า ไม่
ขที่ ม
น ผ่า
(9
น
3 2 1 3 2 1 3 2 1 )
25
26
27
28
29
30
31
32

ลงชื่อ.....
......................................ผู้ประเมิน

............/..................
.../...........
แบบบันทึกคะแนนรายบุคคล

รายชื่อนักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/1 ภาคเรียนที่ 1 ปี การศึกษา
2562

คะแนน
 9
8
7
6
5
4
3
2
1
เล

20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
ขที่
ชื่อ - สกุล

ใบงานที่ 14.1 เรื่อง

การคำนวณ
หาอัตราการเกิด
สอบเก็บคะแนน (20)

แบบประเมิน
พฤติกรรมรายบุคคล
(9)
ม

9)
(3
รว
น้ำ

(3)
นน
คะแ
หนัก
 เล

32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21

ขที่
ชื่อ - สกุล

ใบงานที่ 14.1 เรื่อง

การคำนวณ
หาอัตราการเกิด
สอบเก็บคะแนน (20)
คะแนน

แบบประเมิน
พฤติกรรมรายบุคคล
(9)
ม

9)
(3
รว
น้ำ

(3)
นน
คะแ
หนัก
 ลงชื่อ.......
....................................ผู้ประเมิน

............/..................
.../...........

แบบบันทึกคะแนนรายบุคคล

รายชื่อนักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/2 ภาคเรียนที่ 1 ปี การศึกษา
2563

คะแนน
สอบเก็บคะแนน (20)

พฤติกรรมรายบุคคล
รว น้ำ
ใบงานที่ 14.1 เรื่อง

หาอัตราการเกิด

เล ชื่อ - สกุล
แบบประเมิน ม หนัก
ขที่

(9)
(3 คะแ
การคำนวณ

9) นน
(3)

1
2
3
4
5
6
7
8
9
 เล

28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10

ขที่
ชื่อ - สกุล
ใบงานที่ 14.1 เรื่อง
การคำนวณ
หาอัตราการเกิด
สอบเก็บคะแนน (20)

คะแนน
แบบประเมิน
พฤติกรรมรายบุคคล
(9)
ม

9)
(3
รว
น้ำ

(3)
นน
คะแ
หนัก
29
30
31
32

ลงชื่อ.......
....................................ผู้ประเมิน

............/..................
.../...........

แบบบันทึกคะแนนรายบุคคล

รายชื่อนักเรียนชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/3 ภาคเรียนที่ 1 ปี การศึกษา
2562

คะแนน
 9
8
7
6
5
4
3
2
1
เล

20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
ขที่
ชื่อ - สกุล

ใบงานที่ 14.1 เรื่อง

การคำนวณ
หาอัตราการเกิด
สอบเก็บคะแนน
(20)
แบบประเมิน
พฤติกรรมรายบุคคล
(9)
ม

9)
(3
รว
น้ำ

(3)
นน
คะแ
หนัก
 เล

32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21

ขที่
ชื่อ - สกุล

ใบงานที่ 14.1 เรื่อง

การคำนวณ
หาอัตราการเกิด
สอบเก็บคะแนน
คะแนน

(20)
แบบประเมิน
พฤติกรรมรายบุคคล
(9)
ม

9)
(3
รว
น้ำ

(3)
นน
คะแ
หนัก
 ลงชื่อ.........
..................................ผู้ประเมิน

............/..................
.../...........

บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 14 กลุ่ม
สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี เรื่องการ
คำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
ชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/1 ทำการสอนวันที่.........
เดือน............................ พ.ศ...............

1. ผลการนำไปใช้จัดกิจกรรมการเรียนรู้
การใช้ส่ อ
ื /แหล่งเรียนรู้
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
......
การวัดผล/ประเมินผล
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
2. ปั ญหา/อุปสรรค
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...........................................................
3. ข้อเสนอแนะ/แนวทางการแก้ไข
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...
 ลงชื่อ.......................................
.............

บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 14 กลุ่ม
สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี เรื่องการ
คำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
ชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/2 ทำการสอนวันที่.........
เดือน............................ พ.ศ...............

1. ผลการนำไปใช้จัดกิจกรรมการเรียนรู้
การใช้ส่ อ
ื /แหล่งเรียนรู้
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
......
การวัดผล/ประเมินผล
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
2. ปั ญหา/อุปสรรค
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...........................................................
3. ข้อเสนอแนะ/แนวทางการแก้ไข
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...
 ลงชื่อ.......................................
.............

บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้
แผนการจัดการเรียนรู้ที่ 14 กลุ่ม
สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี เรื่องการ
คำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
ชัน
้ มัธยมศึกษาปี ที่ 5/3 ทำการสอนวันที่.........
เดือน............................ พ.ศ...............

1. ผลการนำไปใช้จัดกิจกรรมการเรียนรู้
การใช้ส่ อ
ื /แหล่งเรียนรู้
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
......
การวัดผล/ประเมินผล
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
2. ปั ญหา/อุปสรรค
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...........................................................
3. ข้อเสนอแนะ/แนวทางการแก้ไข
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
..............................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...
 ลงชื่อ.......................................
.............

ความคิดเห็นของครูพี่เลีย
้ ง
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
ลงชื่อ...........................................................

ความคิดเห็นของหัวหน้ากลุ่มสาระการเรียนรู้
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
ลงชื่อ...........................................................

ความคิดเห็นของผู้บริหาร
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………
ลงชื่อ..............................................................

ชื่อ………………………………………………..........………………………….ชัน
้ ……
……….....……….เลขที่……………….....
ใบงานที่ 14
 การคำนวณอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
คำชีแ
้ จง จงตอบคำถามต่อไปนีใ้ ห้ถูกต้อง
1. จงเขียนสมการที่ใช้ในการศึกษาเรื่องอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
.................................................................
2. จากปฎิกิริยาต่อไปนี ้ 2A(g) + B(g) 3C(g) + D(g) เริ่มต้นใช้แก๊ส A
3
5 โมล ทำปฏิกิริยากับแก๊ส B 3 โมลในภาชนะ 500 cm เมื่อเวลาผ่านไป
25 วินาที วัดปริมาตรแก๊ส D ทันที พบว่า เกิดขึน
้ 0.5 โมล จงคำนวณหา
ก.อัตราการเกิดแก๊ส C ข. อัตราการลดลงของแก๊ส A ค.อัตราการเกิด
ปฏิกิริยา (ในหน่วยโมลต่อวินาทีและโมลต่อลูกบาศก์เดซิเมตรต่อวินาที)
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
.................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...
...................................................................................................................
...........................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
.................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...
...................................................................................................................
...........................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...................................................................................................................
...
 ใบความรู้ ที่ 14

เรื่อง การคำนวณหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี

สำหรับปฎิกิริยาเคมีใดๆ เช่น สาร A ทำปฏิกิริยากับสาร B เกิด

เป็ นสาร C ซึ่งสามารถเขียนสมการแสดงได้ดังนี ้

A + B C

เวลา t1 [A]1 [B]1 [C]1

เวลา t2 [A]2 [B]2 [C]2

ขณะที่ปฏิกิริยาดำเนินไป สาร A และสาร B จะถูกใช้ไป มีผลทำให้

ความเข้มข้นของสาร A และซึ่งเป็ นสารตัง้ ต้นลดลง ส่วนความเข้มข้นของ
สาร C ซึง่ เป็ นผลิตภัณฑ์จะเพิ่มขึน
้ การหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมีเพื่อ
ให้ทราบว่าปฏิกิริยานีเ้ กิดขึน
้ ช้าหรือเร็วเพียงใด มีรายละเอียดดังนั ้
อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร A
อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี = เวลาที ่ ใช้ ในการเกิ ดปฏิ กิ ริ ยา

−[ A ] 2−[ A ]1 ∆[ A]
= t 2−t 1 =- ∆t
อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร B
อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี = เวลาที ่ ใช้ ในการเกิ ดปฏิ กิ ริ ยา

−[ B ] 2−[B]1 ∆[ B]
= t 2−t 1 =- ∆t
อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร C
อัตราการเกิดปฏิกิริยาเคมี = เวลาที ่ ใช้ ในการเกิ ดปฏิ กิ ริ ยา

+ [ C ] 2−[C ]1 ∆[C ]
= t 2−t 1 =+ ∆t

สามารถเขียนสมการใหม่ได้ดังนี ้
 ∆[ A] ∆[ B] ∆[C ]
อัตราการเกิดปฎิริยาเคมี =- ∆t =- ∆t =+ ∆t

ในกรณีสารตัง้ ต้นและสารผลิตภัณฑ์มีจำนวนโมลที่สมดุลไม่เท่ากับ 1 โมล

aA + bB cC
อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร A a mol
จะได้ว่า อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร B = b mol

อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร A อั ตราการลดลงของความเข้ มข้ นของสาร B

b = b

−1 ∆[ A] −1 ∆[ B] −1 ∆[C ]
a ∆t = b ∆t = c ∆t

ตัวอย่างที่ 2 ปฏิกิริยาการสลายตัวของแก๊ส N2O5 ดังสมการ

2 N2O5 (g) 4NO4 (g) + O2 (g)

จงเขียนสมการแสดงความสัมพันธ์ระหว่างอัตราการเกิดปฏิกิริยากับการ
ลดลงของสารตัง้ ต้น และอัตราการเกิดสารผลิตภัณฑ์

2 N2O5 (g) 4NO4 (g) + O2 (g)

2 mol 4mol 1mol

 1
อัตราการเกิดแก๊ส O2 = 4 (อัตราการเกิดแก๊ส O2 . =
−1
2 (อัตราการเกิดแก๊ส N2O5)

∆[O 2] 1 ∆[ NO 2]
∆t
= 4 ∆t
=
−1 ∆[ N 2O 5]
2 ∆t

้ คือ ปฏิกิริยาการสลายตัวของแก๊ส N2O5 ได้แก๊ส NO2 และ O2

นัน
สามารถหาอัตราการเกิดปฏิกิริยาจากกสารต่างๆ โดยคิดจากความเข้มข้น
ของสารตัง้ ต้นที่ลดลงและผลิตภัณฑ์เพิ่มขึน
้ ในสมการที่ดุลแล้วได้ดังนี ้
∆[O 2] 1 ∆[ NO 2]
อัตราการเกิดปฏิกิริยา = ∆t = 4 ∆t =
−1 ∆[ N 2O 5]
2 ∆t

ตัวอย่างที่ 3 เชื้อเพลิงสะอาดชนิดหนึง่ ที่สามารถใช้ในเครื่องยนต์ใน

อนาคตคือ

2 H2 (g) + O2 (g) 2H2O (g)

ก. จงเขียนความสัมพันธ์แสดงการเปลี่ยนแปลงความเข้มข้น ของ H2 ,
O2 และ H2O กับเวลา
−1 ∆[ H 2] −∆ [O 2] 1 ∆[ H 2O]
อัตราการเกิดปฏิกิริยา = 2 ∆t = ∆t = 2 ∆t

3
ข. เมื่อความเข้มข้นของ O2 มีอัตราการลดลงเป็ น 0.23 mol/dm .s
อัตราการเพิ่มขึน
้ ของความเข้มข้นของ H2O จะเป็ นเท่าไร
หาอัตราการเพิ่มของ [H2O] เมื่อทราบ [O2]
 1 ∆[ H 2O] −∆ [O 2]
2 ∆t
= ∆t
3
= - ( -0.23 mol/dm s)
3
= 0.23 mol/dm s
∆[ H 2O]
∆t = 2 x 0.23
3
mol/dm s
3
= 0.46 mol/dm s
3
อัตราการเพิ่มขึน
้ ของความเข้มข้นของ H2O 0.46 mol/dm s