เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง โมลและสูตรเคมี

ว30222 ปริมาณสัมพันธ์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

Keywordที่นักเรียนต้องรู้
1) มวล และ น้ำหนัก
2) ระบบและสิ่ งแวดล้อม
3) มวลอะตอม
• มวลอะตอม
• มวลอะตอมสัมพัทธ์
• มวลอะตอมเฉลีย่ ของธำตุ
4) โมล
• ค่ำคงตัวของอำโวกำโดร
• มวลต่อโมล
• มวลโมเลกุล
• มวลสูตร
• ควำมสัมพันธ์ระหว่ำงโมล มวล และปริมำตรของแก๊ส
5) สูตรเคมี
• กฎสัดส่วนคงที่
• อัตรำส่วนโดยมวล
• อัตรำส่วนโดยมวลเฉลี่ย
• ร้อยละโดยมวล
• สูตรโมเลกุล
• สูตรอย่ำงง่ำยหรือสูตรเอมพิ ริคลั

1
เอกสารประกอบการเรียน เรื่อง โมลและสูตรเคมี
ว30222 ปริมาณสัมพันธ์ กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4

Keywordที่นักเรียนต้องรู้
1) มวล และ น้ำหนัก
2) ระบบและสิ่ งแวดล้อม
3) มวลอะตอม
• มวลอะตอม
• มวลอะตอมสัมพัทธ์
• มวลอะตอมเฉลีย่ ของธำตุ
4) โมล
• ค่ำคงตัวของอำโวกำโดร
• มวลต่อโมล
• มวลโมเลกุล
• มวลสูตร
• ควำมสัมพันธ์ระหว่ำงโมล มวล และปริมำตรของแก๊ส
5) สูตรเคมี
• กฎสัดส่วนคงที่
• อัตรำส่วนโดยมวล
• อัตรำส่วนโดยมวลเฉลี่ย
• ร้อยละโดยมวล
• สูตรโมเลกุล
• สูตรอย่ำงง่ำยหรือสูตรเอมพิ ริคลั

1
 1) มวล และ น้ำหนัก
มวล คือ เนื้อของวัตถุทั้งหมด มีหน่วยเป็น กรัม (สัญลักษณ์ g) หรือ กิโลกรัม (สัญลักษณ์ kg)
น้ำหนัก คือ แรงโน้มถ่วงของโลกที่กระทำต่อมวลของวัตถุและทำให้วัตถุตกสู่พื้นโลก วัดน้ำหนักได้โดยใช้เครื่อง
ชั่งสปริง วัตถุที่มีมวลมากจะมีน้ำหนักมากด้วย

2) ระบบและสิ่งแวดล้อม
ระบบ (System) คือ สิ่งที่เรากำลังศึกษา
ประเภทของระบบ แบ่งออกเป็น
- ระบบเปิด (Open system) หมายถึง ระบบที่มีการถ่ายเทมวลให้กับสิ่งแวดล้อม กรณีเกิดแก๊สต้องปิดฝา
- ระบบปิด (Close system) หมายถึง ระบบที่ไม่มีการถ่ายเทมวลให้กับสิ่งแวดล้อม
- ระบบโดดเดี่ยว ( Isolate system) หมายถึง ระบบที่ไม่มีการถ่ายเทมวลและพลังงานให้กับสิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อม (Environment) คือ สิ่งต่างๆ ที่อยู่นอกสิ่งที่เรากำลังศึกษา
2 N
"
3) มวลอะตอม 1 Na
11 2. 99 → 5 ไป มวล วตรอน โแกะรอย
2 • +
= +

มวลอะตอม (Atomic mass) คือ มวลของธาตุ 1 อะตอมซึ่งเป็นผลรวมของมวลโปรตอน นิวตรอน และ อิเล็ก

ตอน แต่เนื่องจากโปรตอนและนิวตรอนมีมวลมากกว่าอิเล็กตรอนมาก (ประมาณ 1800 เท่า) ดังนั้น มวลอะตอม จึงมีค่า
ใกล้เคียงกับผลรวมของมวลโปรตอนและนิวตรอน เท่ากับ 1.66X10-24 กรัม 1 AM U =

atomicmassunit
4) มวลอะตอมสัมพัทธ์
มวลอะตอมสัมพัทธ์ (Relative atomic mass) คือ ค่าที่ได้จากการเปรียบเทียบมวลจริง ของธาตุ 1 อะตอม
กับมวลมาตรฐานคือมวลของ C-12 1 อะตอม
มวลอะตอมสัมพัทธ์ = มวลของธาตุ 1 อะตอม (กรัม)
1/12 มวลของธาตุคาร์บอน 1 อะตอม (กรัม) 1am a- 2. แ× า -

ๆ
5) มวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุ
มวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุ คือ ผลรวมของไอโซโทปธาตุ คูณปริมาณร้อยละในธรรมชาติ ซึ่งธาตุส่วนใหญ่ใน
ธรรมชาตินั้นจะมีหลายไอโซโทป แต่ละไอโซโทปมีมวลอะตอมและปริมาณแตกต่างกัน เช่น คาร์บอนมี 3 ไอโซโทป
คือ คาร์บอน-12 มีมวลอะตอม 12.00 มีปริมาณร้อยละ 98.892 คาร์บอน-13 มีมวลอะตอม 13.00335 มีปริมาณ
ร้อยละ 1.108 ส่วนคาร์บอน-14 เป็นไอโซโทปกัมมันตรังสีและมีปริมาณน้อยมาก
มวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุ= ∑ (มวลอะตอมของแต่ละไอโซโทป x ร้อยละที่มีในธรรมชาติ)
100
ตัวอย่างที่ 1 จงหามวลอะตอมสัมพัทธ์ของธาตุ A เมือ่ ธาตุ A มีมวล 26.56x10-24 กรัม
มวลอะตอม ม ท ของ A มวล A 1 อะตอม
......................................................................................................................................................................................
=

¥ มวล C- 121 อะตอม

......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
iii. =
#
......................................................................................................................................................................................
2
นิ
สั
อ้
ห๋
พั
ธ์
 ตัวอย่างที่ 2 ธาตุ B 2 อะตอม มีมวล 2.30X10-23 กรัม จงหาจงหามวลอะตอมสัมพัทธ์ของ B 1 อะตอม ( หา มวล B 1 อะตอม อน1

โ
" 23

......................................................................................................................................................................................
มวลอะตอม ม แ

กภ
☐ = ฺ

" "
10
"

10 ☒1
=

......................................................................................................................................................................................
มวล D 1 อะตอม

wyy
_ e
=
1
......................................................................................................................................................................................
= 693
อ 0=6.9 3
.
×ะ

......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่างที่ 3 ธาตุทองคํา (Au) มีมวลอะตอมสัมพัทธ์เท่ากับ 197 ธาตุทองคํา 5 อะตอมมีมวลกี่กรัม
......................................................................................................................................................................................
1 92 =
Au 4
☒.si 1%35.1 ✗า
......................................................................................................................................................................................
อ้ะ
......................................................................................................................................................................................
~

อ
4
.
-

......................................................................................................................................................................................
'

"
AU =3 27 . ✗7
อ2

......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่างที่ 4 ธาตุคาร์บอนมี 3 ไอโซโทป ดังนี้ จงหามวลอะตอมเฉลี่ยของคาร์บอน
C-12 มีมวลอะตอม 12.00 มีปริมาณร้อยละ 98.892
C-13 มีมวลอะตอม 13.00335 มีปริมาณร้อยละ 1.108
C-14 เป็นไอโซโทปกัมมันตรังสีและมีปริมาณน้อยมาก
ม ม05M อม ④ ย c- (12.00×98.892)+(11.00335×1.108)
......................................................................................................................................................................................
_

100
......................................................................................................................................................................................
= 12.0111

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่างที่ 5 ธาตุคลอรีนในธรรมชาติมี 2 ไอโซโทป คือ Cl-35 และ CI-37 มีมวลอะตอมเท่ากับ 34.969 และ
36.956 ตามลําดับ มวลอะตอมเฉลี่ยของคลอรีนเท่ากับ 35.45 จงคํานวณว่ามี Cl-35 และ CI-37 อย่างละกี่
เปอร์เซ็นต์ในธรรมชาติ
มวล อะตอม เ ย 35.4s
......................................................................................................................................................................................
d- การ ×%
......................................................................................................................................................................................
=

d- 37 C100 × %)
......................................................................................................................................................................................
ะ
-

35.45 [34.969 + ¢36.956C 100 )]

......................................................................................................................................................................................
=

"

-
~

า
......................................................................................................................................................................................
◦◦

3 5 45
......................................................................................................................................................................................
×
=) 4.969 × + ) 695.6-36-956 X

75.7926
=
§
......................................................................................................................................................................................
d-] 5 75.79265 %
......................................................................................................................................................................................
ะ

d- 37 24.20735 %
......................................................................................................................................................................................
ะ

......................................................................................................................................................................................

3
พํ
ริ
ก่
ภื๋
ลื่
อั
ภุ๋
อั้
รี่
ธ์
จิ้
ร้
ต้
ฏํ๋
ฐั้
 กำรบ้ำน (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 8)
1. มวลอะตอมสัมพัทธ์ของไฮโดรเจนเท่ากับ 1.01 มวลของไฮโดรเจน 1 อะตอม มีกี่กรัม
......................................................................................................................................................................................
1. 01
=

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
" 4
=
1. 6 7 66× 1
......................................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................................... -

......................................................................................................................................................................................
2. มวลอะตอมสัมพัทธ์ของโซเดียมเท่ากับ 22.99 โซเดียม 1 อะตอม มีมวลเป็นกี่เท่าของ 1/12 มวลของ
คาร์บอน–12 จำนวน 1 อะตอม
......................................................................................................................................................................................
22. qy

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
3. จงหามวลอะตอมสัมพัทธ์ของ 32S เมื่อ 32S จำนวน 1 อะตอมมีมวล 53.05 × 10-24 กรัม และค่าที่
คำนวณได้มากกว่าหรือน้อยกว่าค่าที่ปรากฏในตารางธาตุ อธิบายได้อย่างไร
......................................................................................................................................................................................
sht
"
มวล จะ ตอบ ม ส
......................................................................................................................................................................................
=

......................................................................................................................................................................................
-
3 1. 9) 78) 1 3253
......................................................................................................................................................................................
_

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
4. ธาตุออกซิเจนมีมวลอะตอมสัมพัทธ์ 16.00 ธาตุ A 1 อะตอมมีมวลเป็น 4 เท่าของมวลของออกซิเจน 2
อะตอม ธาตุ A จะมีมวลอะตอมสัมพัทธ์เท่าใด
......................................................................................................................................................................................
1 01 ต อม 16
......................................................................................................................................................................................
.
=

2 04 ตอม 32
เอง จาก A ก มวล 4 ะ า
......................................................................................................................................................................................
ะ

......................................................................................................................................................................................
ออ si 3 2 74
......................................................................................................................................................................................
12 ไ
......................................................................................................................................................................................
→

4
ญื๋
สั
อั
ก็
ว่
มี
ผั
หื
 ......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
5. จงหามวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุอิริเดียม (Ir) จากข้อมูลต่อไปนี้
ไอโซโทป มวลอะตอมของไอโซโทป ปริมาณร้อยละในธรรมชาติ
Ir – 191 191.961 37.30
Ir – 193 192.963 62.70
มวล อะตอม เฉ ย : (
197,96137.80) + G92,963X62.70)
......................................................................................................................................................................................
100
......................................................................................................................................................................................
=1
pcs
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
=141.54

......................................................................................................................................................................................
6. ธาตุซิลิคอน (Si) ที่พบในธรรมชาติมี 3 ไอโซโทป มีมวลอะตอมของแต่ละไอโซโทปเท่ากับ 27.98, 28.98
และ 29.97 โดยมีปริมาณร้อยละ 92.21, 4.70 และ 3.09 ตามลำดับ จงหามวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุซิลิคอน

......................................................................................................................................................................................
= (7-90x92: 21/+( 28.98 4.7014 (29.9,09 x

......................................................................................................................................................................................
100

......................................................................................................................................................................................
1800.8491
......................................................................................................................................................................................
=

100

......................................................................................................................................................................................
=- 20,000

7. ธาตุเงิน (Ag) ที่พบในธรรมชาติมี 2 ไอโซโทปคือ 107Ag มีมวลอะตอมเท่ากับ 106.91 และ 109Ag พบใน
ธรรมชาติร้อยละ 48.16 ถ้าธาตุเงินมีมวลอะตอมเฉลี่ยเท่ากับ 107.87 จงคำนวณหามวลอะตอมของ 109Ag
......................................................................................................................................................................................
107
Ag 106.91 อยละ31.8 #
มวล อะตอม เฉ ย : 107.87
......................................................................................................................................................................................
2. = x อยละ 40.16 3
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

/
มวล อะตอม เฉ ย : C106.91X 57.84) +( x40.76/ 40.161 = 5,244.786
......................................................................................................................................................................................
loo X = (244.786
......................................................................................................................................................................................
107.07 : (5, 542.217) + (48.16) == 1710 0.9
......................................................................................................................................................................................
100
:มวล อะตอม ของ " Ag อ 108.9
......................................................................................................................................................................................
5,342.214 + 48. 16x = 18,78G
5
คื
ลี่
ลี่
ลี่
ร้
ร้
 8. ธาตุยูโรเพียม (Eu) พบในธรรมชาติ 2 ไอโซโทปคือ 151Eu มีมวลอะตอมเท่ากับ 150.92 และ 153Eu มี
มวลอะตอมเท่ากับ 152.92 ถ้ามวลอะตอมเฉลี่ยของธาตุยูโรเพียม เท่ากับ 151.96 จงหาปริมาณร้อยละของธาตุ
ยูโรเพียมแต่ละไอโซโทป
151 E2 มวล อะตอม 130.92 If = มวล อะตอม เฉ อ 1:57.96
1%

Ev มวล อ งกอม 152.92 71% 1 . 00- 4/

3
......................................................................................................................................................................................
133
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
C130.12 x 1 St ( 13292 xce
157.96 =
......................................................................................................................................................................................
10 อ

......................................................................................................................................................................................
16,196 = 130,927 +75,292- 132.2x :"Er อยละ 98
......................................................................................................................................................................................
-96 = -2 X 133 Eu soras Sh
......................................................................................................................................................................................
&: 4/
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

6) โมล mole)
โมล คือ หน่วยบอกจำนวนอนุภาคของสารในระบบ SI
(1 mol = 6.02X 1023 / atom

7) ค่าคงตัวของอาโวกาโดร
Corimol = 6.02 4703 molecula
ค่าคงตัวของอาโวกาโดร คือ ความสัมพันธ์ของแก๊สต่างชนิดกันที่มีปริมาตรเท่ากันจะมีจำนวนโมเลกุลเท่ากัน
คือเท่ากับ 6.02 x 1023 ที่อุณหภูมิและความดันเดียวกัน raty mol = 6.02 1102
ions
8) มวลต่อโมล
มวลต่อโมล คือ 1 mol โมเลกุลของธาตุใดๆ มีมวลเท่ากับมวลโมเลกุลของสารประกอบนั้นในหน่วยกรัม และ
ประกอบด้วยอนุภาคเท่ากับ 6.02 x1023 โมเลกุล เช่น
ธาตุ มวลอะตอม มวลต่อโมล
ลิเทียม Li 6.94 6.94 x 1.66X10-24 x 6.02 x 1023 = 6.94
เหล็ก FE 55.85 55.85 x 1.66X10-24 x 6.02 x 1023 = 55.85
ทองคำ 196.97 196.97 x 1.66X10-24x 6.02 x 1023 = 196.97
โพแทสเซียม 39.10 39.10 x 1.66X10-24 x 6.02 x 1023 = 39.10

9) มวลโมเลกุล จ นวน มวลโมเล ล = ขา ลโพเลก ระรา อง ประกอบ

รารามหลวงนค ง

มวลโมเลกุล คือ มวลต่อโมลของผลบวกของมวลอะตอมของแต่ละธาตุในโมเลกุล

10) มวลสูตร
มวลสูตร คือ มวลต่อโมลของผลบวกของมวลอะตอมของแต่ละธาตุที่ไม่ได้อยู่ในรูปของโมเลกุล
จง หา มวลโมเล ลกร
ล ว ก:Cix2) + ( 32x7) +C16 x 41)

KMnOy =C39x) + (3311) AC1644) 6

ร้
กั
ริ
รึ่
ค์
ำ
ฟิ
ลื่
กุ
กุ
ล์
 ตัวอย่างที่ 6 จงหาอนุภาคของสารที่มีปริมาณ 1 โมล ในตารางที่กำหนดให้ต่อไปนี้

สาร จำนวนอนุภาค หน่วย

Kr 6.024 10
23
อะตอม
H2O H2O 6.02x1023 โมเลกุล
H 276.02 x 102 อะตอม
O 6.02 x 102 อะตอม
Na2x1023
SO4 Na+ 2x 6.02x102 ไอออน
6.02

SO42- 6.02
x10 ไอออน

ตัวอย่างที่ 7 น้ำ (H2O) 0.5 โมล ประกอบด้วยไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O) อย่างละกี่โมลและคิดเป็นอย่างละ
กี่อะตอม
osmol to
remote the
MolH =
......................................................................................................................................................................................
=i molt
......................................................................................................................................................................................
molO = smoltaO 1 Imolto
......................................................................................................................................................................................
o.

......................................................................................................................................................................................
== 0.5mol.D

......................................................................................................................................................................................
จ นวน อะตอมของ H =156.02010" atom
......................................................................................................................................................................................
0.576.02 กาล" atom
......................................................................................................................................................................................
จ นวนอะตอม ของ 0 =

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

·
ตัวอย่างที่ 8 แคลเซียมฟอสเฟต (Ca3(PO4)2) 2 โมล ประกอบด้วยแคลเซียมไอออน (Ca2+) และฟอสเฟตไอออน
3-
(PO4 ) อย่างละกี่ไอออน
......................................................................................................................................................................................
mol cart = 2 molkastonia -
could
Blackand
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
=- 6 MOIET
......................................................................................................................................................................................
2mo/
MollOu3 = CACPOGI) * -
......................................................................................................................................................................................
MOI
imOy)2)
......................................................................................................................................................................................
=- 4 mol Soy -
......................................................................................................................................................................................
GX
จ นวน ของ H = 6.02 ภา ง
......................................................................................................................................................................................
== 4 = 6.021103
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
7
อั
ำ
ำ
ำ
 a (NAL
จาน วน ใน ภาค Mole -> Massfewerpower 10Inoltrearrest
E
Grace
6.024 102
กำรบ้ำน (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 11)
1. จงคำนวณจำนวนโมลของสารต่อไปนี้
ข้อ สาร จำนวนอนุภาค จำนวนโมล

1.1
ฮีเลียม 1.02 × 1022 อะตอม
On: "
………………………………………………………………
5=
………………………………………………………………
0.01

………………………………………………………………
5อ
………………………………………………………………
1.2
แก๊สแอมโมเนีย 3.01 × 1025 โมเลกุล ………………………………………………………………
………………………………………………………………
0.000594668
………………………………………………………………
1.3
เหล็ก 3.61 × 1020 อะตอม ………………………………………………………………
………………………………………………………………
T = 0.16672523
………………………………………………………………
1.4 1.6607024
กำมะถัน 1 อะตอม ………………………………………………………………
………………………………………………………………
:= 1.66 102
………………………………………………………………
x

1.5 โพแทสเซียมไอออน 100 ไอออน ………………………………………………………………

………………………………………………………………

2. จงคำนวณจำนวนอนุภาคของสารต่อไปนี้
ข้อ สาร จำนวนโมล จำนวนอนุภาค หน่วย
………………………………………………………………
2.1 อาร์กอน 3.00 us = 3.00 18.00 1704
………………………………………………………………
x = 18.0 6 ถาว

………………………………………………………………
2.2 เหล็ก 8.50
23
*
57.1A x10
2 : 0.50 = =S1,17110
………………………………………………………………
………………………………………………………………
*
0.006024103
2.3 โซเดียมไอออน 0.001 =0.001 0.00662 4103
1=
………………………………………………………………
………………………………………………………………
2.4 น้ำ 5.00 %
102 30.7 ลา
………………………………………………………………
#OK = 3.00 += 30.7 x

……………………………………………………………… 18

2.5 ไนเทรตไอออน 1.0 × 10-5 อม 1.10 =

1.0
23 : colo 6.02
6.02 1 1
0

………………………………………………………………
ยาง

8
อ้
อั้
3. โพแทสเซียมซัลเฟต (K2SO4) 0.1 โมล มีจำนวนโพแทสเซียมไอออน (K+) และซัลเฟตไอออน (SO42-) อย่างละกี่โมล
......................................................................................................................................................................................
mol Kit = 0.1MOICKISOy) =
amolk = 0.2 molK
......................................................................................................................................................................................
1 Mol ( ISOn
......................................................................................................................................................................................
Mol soy = 0.1MOICKE SOULE imolson
......................................................................................................................................................................................
1 M01 ( ke Soul
......................................................................................................................................................................................
=0.1 molsof
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

4. อะลูมิเนียมซัลเฟต (Al2(SO4)3) กี่โมล ที่สามารถให้ Al3+ 6.02 × 1022 ไอออน และในปริมาณสารดังกล่าวมี

ซัลเฟตไอออน (SO42-) กี่โมล
......................................................................................................................................................................................
60x 12
......................................................................................................................................................................................
AC APY) =
=

......................................................................................................................................................................................
- 1อ
......................................................................................................................................................................................
=0. pinol
......................................................................................................................................................................................
1 MOI Ape(soul
O.TMO) Alt +
หา Al BOI)
......................................................................................................................................................................................
3
&Alt
......................................................................................................................................................................................
=10.05 malAlc ( 301)
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
3.MoISORY =
0.05 molAbsoul t 0.18 mol
at som =
......................................................................................................................................................................................
7 Alc (SOCI

ตรวจสอบความเข้าใจ
ให้นักเรียนเขียนสัญลักษณ์  เพื่อแสดงถึงข้อความที่ถูกต้อง และเขียนสัญลักษณ์ X เพื่อแสดงถึงข้อความที่ไม่
ถูกต้อง หน้าข้อความข้อ 1-3

% 1. สารต่างชนิดกันที่มีจำนวนโมลเท่ากันจะมีมวลเท่ากัน
I 2. สารต่างชนิดกันมีจำนวนโมลเท่ากันจะมีจำนวนอนุภาคเท่ากัน
* 3. สารต่างชนิดกันมีมวลเท่ากันจะมีจำนวนอนุภาคเท่ากัน

เพิม่ เติม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
9
 HEI C - 12 0 - 16 N214

ตัวอย่างที่ 9 น้ำตาลทรายมีสูตรโมเลกุล C12H22O11 น้ำตาลทรายมีมวลต่อโมลเท่าไหร่

มวล อ โมล =UIT2772/+ C1x2274C16511)
......................................................................................................................................................................................
(C12Hcc =342
......................................................................................................................................................................................
Onl

......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................

ตัวอย่างที่ 10 แคลเซียมซัลเฟต (CaSO4) มีมวลต่อโมลเท่าไหร่

มวจ อ โมล CaJOy =
......................................................................................................................................................................................
40 + 32+ G16AY

......................................................................................................................................................................................
=136

......................................................................................................................................................................................
CUISO4 · SH201 = (67.35 + 1614) + SC2+
.....................................................................................................................................................................................
32 + ( 16

.....................................................................................................................................................................................
=249.5

ตัวอย่างที่ 11 การคำนวณมวลโมเลกุลของ NH3

N H3 = 12+113/
......................................................................................................................................................................................
= 15
......................................................................................................................................................................................

ตัวอย่างที่ 12 การคำนวณมวลสูตรของ MgCl2

244 70.9 = 94.9
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

กำรบ้ำน (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 15-16)

1. จงหามวลโมเลกุลและมวลต่อโมลของสารต่อไปนี้ โดยใช้ค่ามวลอะตอมจากตารางธาตุในหนังสือเรียน
ข้อ สาร มวลโมเลกุล มวลต่อโมล
1.1 แอสไพริน (C9H8O4) 100 100

1.2 แอซีติก (C2H4O2)

6. อ 60
1.3 ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) 44 44

1.4 ไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S) 34

34

10
ต่
ต่
 2. ฟอสฟอรัส 1 โมเลกุล มีสูตรโมเลกุลเป็น P4 ถ้ามวลโมเลกุลของฟอสฟอรัสเท่ากับ 123.88 จงหามวลอะตอมของ
ฟอสฟอรัส
97 = 123.80 มวล อะตอม ฟ อส ฟอ ส
......................................................................................................................................................................................
123.08
......................................................................................................................................................................................
P= +

9 =30.97
......................................................................................................................................................................................
มวล อะตอม ฟอสฟอ ส 2 อ 0.97
.....................................................................................................................................................................................
3. ในปี พ.ศ. 2528 นักวิทยาศาสตร์ค้นพบอัญรูปใหม่ของคาร์บอนที่เป็นโมเลกุลซึ่งมีมวลโมเลกุลประมาณ 720 และ 840
อัญรูปทั้งสองชนิดนี้มีสูตรโมเลกุลเป็นอย่างไร
720-> Ch=MX12
......................................................................................................................................................................................
720=MX12
......................................................................................................................................................................................
กะ oi 60-70 60
......................................................................................................................................................................................
030 -> Ch=nx12
.....................................................................................................................................................................................
240 = NAIL
......................................................................................................................................................................................
: น = 69.9 70717
......................................................................................................................................................................................

4. สารประกอบ A 1 โมเลกุล มีมวล 2.56 × 10-22 กรัม จงคำนวณมวลต่อโมลของสารประกอบนี้

=- coin
the ele
eta t
......................................................................................................................................................................................
Mol
mol
......................................................................................................................................................................................
=13.71 10 x

== 134 g/ mol
......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

5. คำนวณจำนวนโมลของสารที่กำหนดให้ต่อไปนี้
mole = Focusadmi Castel

ข้อ สาร มวล (กรัม) จำนวนโมล

5.1 อะลูมิเนียม (Al) 2.70 ①Mole: wo = OMOQAIGigannotneedbe to

== 0.1 mol

5.2 ดีบุก (Sn) 17.5 mol=#I = 0.17 molsn

5.3 น้ำ (H2O) 0.36 mok = 0.02 molto

เลด (II) ไนเทรต

5.4
(Pb(NO3)2)
82.75 nol: # # t): ous

11
ถื
จุ้
ร์
รั
 6. สารต่อไปนี้มีจำนวนอนุภาคเท่าใด #= 0. sno ↓: 3.01 ขา molecule
8อ one :
6.1 เฮกเซน (C6H14) 43.0 กรัม ตอบ ……………………………………………………………………………..……………………….
0.5

1,9866110"
&= 0.36 no = atom mol 0.33 x =

6.2 คาร์บอน (C) 4.0 กรัม ตอบ …………………………………………………………………………………….……………………….

6.02 1023 Molecule
6.3 แก๊สไนโตรเจนมอนอกไซด์ (NO) 30.0 กรัม ตอบ ……………………………………………………………………………….
3. อานา " ion
6.4 ไนเทรตไอออนในเลด (II) ไนเทรต (Pb(NO3)2) 82.75 กรัม ตอบ …………………………………………………………. NO

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

7. จงคำนวณจำนวนโมลและมวลของสารต่อไปนี้
ข้อ สาร จำนวนโมล จำนวนมวล (กรัม)
7.1 ตะกั่ว 1 อะตอม
1.66520" "molab 3.74 20 gab
7.2 ฟอสฟอรัส 6.02 × 1022 อะตอม
0.1 mol P 3.1 g 9

7.3 แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
131 CO2
1.81 × 1024 โมเลกุล 3.01 mol CO2

7.4 เลด(II)ไนเทรต (Pb(NO3)2) ซึ่งมี

ไนเทรตไอออน 3.01 × 1023 ไอออน 0.25 mol Pb( NOK OLBg Pb (NO)

·
8. แก๊สไข่เน่าหรือไฮโดรเจนซัลไฟด์ (H2S) เป็นแก๊สพิษซึ่งมีข้อกำหนดว่าในอากาศ 1 ลิตร ไม่ควรมีแก๊สนี้เกิน 2.4 × 10-8 โมล
จงหามวลของแก๊สไฮโดรเจนซัลไฟด์และธาตุองค์ประกอบแต่ละชนิดในปริมาณแก๊สในอากาศ 1 ลิตร ตามข้อกำหนดนี้
มวล HIS ในอากาศ 1 - 12 air + 2.7
x 10 ·OmoP = 3 htes
......................................................................................................................................................................................
=- 87.6 200g Hall
......................................................................................................................................................................................
x

== 0.167 100g H2 3
......................................................................................................................................................................................
มวล H2 = 1 Lai) x

2ixxio tense in the litest the in

.....................................................................................................................................................................................
l
......................................................................................................................................................................................
=4.0 x 10 % gH
......................................................................................................................................................................................
มวล S = 1 Lair = 10fmolHLO
hotspotto
2
......................................................................................................................................................................................
A #

......................................................................................................................................................................................
=เจ ลาวgS
......................................................................................................................................................................................
=7: 60 x 10 9 S
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

12
ลี
อ้
 9. กรดซัลฟิวริก (H2SO4) 9.8 กรัม แก๊สไฮโดรเจน (H2) 2 กรัม และแก๊สไฮโดรเจนคลอไรด์ (HCl) 36.5 กรัม สารใด
มีจำนวนโมเลกุลน้อยที่สุด
......................................................................................................................................................................................
6.028183
He 4.3 1 1 +- = 6x102
Soy 4.8g ->
1

......................................................................................................................................................................................
&0.08 1
......................................................................................................................................................................................
29. -> 2 + + + Sorno" =
6000
He
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
HCI 3659 - 36.5 x
35x 6.018181 = 6003 10"
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
HC1 อย ด
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

10. สารประกอบของธาตุไนโตรเจนและออกซิเจนมีหลายชนิด ซึ่งมีสูตรโมเลกุลแตกต่างกัน จงเสนอสูตรโมเลกุล

ของสารประกอบของธาตุไนโตรเจนและออกซิเจนที่มีมวลโมเลกุลเป็น 30.01 44.02 และ 46.01
NO = 14+H6
......................................................................................................................................................................................
NO = (14121 416
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
=44

NO 2 = 14 + CBOXY
.....................................................................................................................................................................................
= 46
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
11) ความสัมพันธ์ระหว่างโมล มวล และปริมาตรของแก๊สgasi Monte เสมอ จะวเ โม ล เ า ป มาตร จง เ า น21 moll
น

า 2.27dmrnST9
บ

(273 K) Chatm)
ควรรู้ นักวิทยาศาสตร์กาหนดให้อุณหภูมิ 0 องศาเซลเซียส และความดัน 1 บรรยากาศ เป็ นอุณหภูมแิ ละความดัน
ทีภ่ าวะมาตรฐานของแก๊ส (Standard Temperature and Pressure เรียกย่อว่า STP)

ตัวอย่างที่ 13 จงหาปริมาตรของแก๊สจำนวน 1 โมล ที่ STP ในตารางที่กำหนดให้ CV)

ข้อ สาร มวลต่อโมล (g/mol) มวลของแก๊ส 1 ลิตร (g) ↳marg ปริมาตร (L)

Topic: & mole pieces

1 He 4.00 0.179 % of =- 0.04

2 CH4 (มีเทน)
3 H2O
16.05
18.02
0.716
0.804
the
4 Ne 20.18 0.900
จ. (NAtowild
mole = = = = =telami
13
mus tenforcinwoor 10InoltreSecret =
a
more - Grace

6.02x10
ตั
สุ
กิ
กั
กิ
ก็
ก่
ก่
ก่
ริ
น้
ตัวอย่างที่ 14 แก๊สไนโตรเจนไดออกไซด์ (NO2) จำนวน 1.51 x 1023 โมเลกุล มีมวลและปริมาตรที่ STP เท่าใด
④
mole: rooster #
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
(h)
=- 0.25 mol.
......................................................................................................................................................................................
↳

neE.

↳
.....................................................................................................................................................................................
Mass = 0.23x 14+( 162) 4

v = 0.23122.4 dmin St
.....................................................................................................................................................................................
= 0.2546

=: 11.5
I =3.6 dm" sti
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
กำรบ้ำน (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 24)
1. เปรียบเทียบจำนวนโมลของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) และแก๊สไฮโดรเจน (H2) ที่มีปริมาตร 5.6 มิลลิลิตร ที่ STP
-

....................................................................................................................................................................................
S
(82 = = = = 0.00002Smoke
......................................................................................................................................................................................
22. 4

......................................................................................................................................................................................
Hi x200 - = 0.00025 mokc
......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
2. คำนวณมวล โมล จำนวนอนุภาค และปริ M
มาตรที่ STP ของสารต่อไปนี้ จาก -
↳
M
ข้อ แก๊ส มวล (g) โมล (mol) จำนวนอนุภาค (โมเลกุลหรืออะตอม) ปริมาตรที่ STP (L)

จา
2.1 โอโซน (O3) 2.40 กะ tamol N = 0.05 x 6.02 สาว" = 0.301
1022
= 3.01
102 V= 0,05X22.7
= 1.72
den:
2.2 คลอรีน (Cl2) 2.40 0.02

N= 0.03x 6.02510 = 0.1806

1.80 6 =
กา
7022
v = 0.03 22.7

= 0.072

2.3 มีเทน (CH4) 0.03 = = 1.12

M
0.0
0.05 N= 0.05 16: 02 120% = 0.307x102 -ทะ

3.01 2022 =0.0

2.4 อาร์กอน (Ar) Posted : 2

0.05 3.01 × 1022 V. 0.0322.4 = 1.12

3. แก๊สออกซิเจน (O2) 48.0 กรัม มีความหนาแน่นเท่าใดที่ STP

....................................................................................................................................................................................
! =100
......................................................................................................................................................................................
Mol
......................................................................................................................................................................................
=3

-
จาก D: #
......................................................................................................................................................................................
Hit

D- GO
.....................................................................................................................................................................................
=3x22:

=- 67.3
=1.43
.....................................................................................................................................................................................

14
ที่
 Moleen
Mass=> m Number of
particle Cwol
s
1 u a uń▇
u (dm ) sTP

A 22. dm

o
H=
periore = #: .
Mote
n
LA
d 6.02 X 10a
)Ll.

จ นวน อะตอม ห อโมเล ล

ำ
รื
กุ
 4. ความหนาแน่นที่ STP ของแก๊สฮีเลียม (He) มากกว่าหรือน้อยกว่าอากาศ เพราะเหตุใด
อากาศ หนาแ น มากก า เ ยมเ องจาก N และ เ น อง ประกอบ ห ก
....................................................................................................................................................................................
ง งสอง มวลโมเล ลมากก า เ ยม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
5. คำนวณมวลโมเลกุลของแก๊สชนิดหนึ่งซึ่งมีความหนาแน่นที่ STP เป็น 1.79 กรัมต่อลิตร
....................................................................................................................................................................................
1.79912:
......................................................................................................................................................................................
1.79 x22" +
......................................................................................................................................................................................
M=

40.79 / mol
......................................................................................................................................................................................
M=

.....................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
6. คำนวณมวลโมเลกุลของแก๊สชนิดหนึ่งซึ่งมีมวล 0.74 กรัม และมีปริมาตร 340.0 มิลลิลิตร ที่ STP
....................................................................................................................................................................................
M
V
-

......................................................................................................................................................................................
#W =
22.4
-

......................................................................................................................................................................................
:

......................................................................................................................................................................................
LEE = 48.75 g / moll
.....................................................................................................................................................................................
MW =

.....................................................................................................................................................................................
12) สูตรเคมี คือ สัญลักษณ์ที่เขียนแทนธาตุและสารประกอบ โดยแสดงชนิดและอัตราส่วนของธาตุที่เป็น
องค์ประกอบ
#: 2:16:
2

13) กฎสัดส่วนคงที่ คือ อัตราส่วนที่ธาตุมารวมกันเกิดเป็นสารประกอบที่คงที่

เช่น น้ำมีอัตราส่วนโดยมวลของธาตุไฮโดรเจนต่อธาตุออกซิเจนเท่ากับ 1 : 8 เสมอ ไม่ว่าจะเตรียมน้ำโดยวิธีใดๆ
CM
14) อัตราส่วนโดยมวล คือ อัตราส่วนอย่างต่ำของมวลของธาตุที่เกิดเป็นสารประกอบที่คงที่
Ch)
15) อัตราส่วนโดยโมล คือ อัตราส่วนอย่างต่ำของโมลของธาตุที่เกิดเป็นสารประกอบที่คงที่
n= #
w

15
ฮี
ยู
มี
มี
ฮี
ป็
ซึ่
นื่
ลั
ทั้
ลี
ลี
ค์
ว่
ว่
น่
กุ
 e
1 (empirical formula)
enau
2. a (molecular formula)
ง

1 a D an
3. (structural formula)
a
n
N CH ă

H H H H H H
 ตัวอย่างที่ 15 เมื่อเผากํามะถัน (S) กับโลหะทองแดง (Cu) จะได้ผลิตภัณฑ์เป็นสารประกอบคอปเปอร์ (II) ซัลไฟด์
(CuS) ดังสมการ Cu(s) + S(s) CuS(s) ซึ่งมวลของกํามะถัน (S) กับโลหะทองแดง (Cu) แสดงดังตาราง
ที่กำหนดให้ จงหาอัตราส่วนโดยมวล และโดยโมลของโลหะทองแดงต่อมวลของกํามะถันมีค่าเท่าใด และมีค่าเฉลี่ย
เท่าใด (ทาง Cm
อัตราส่วนโดยมวล อัตราส่วนโดยโมล
การทดลองที่ มวล Cu(s) มวล S(s) มวล CuS(s)
Cu : S Cu : S
1 1.0 0.5 1. 5 1.0 ะ 0.52 ะ 1 0.0เรา :O 01 5 61 % - .

2 1.9 1.0 2. 9 1. 9:10 1. % 1 0.0299 ะ อ . อ แ3 %1

3 2.9 1.5 4.4 2. % 1.51.93 ะ 1 0.04%0.0468 %1
4 4.0 2.0 6. 0 4.0:20 2ะ 1 0.0629 :O . อ62s 11
5 4.9 2.5 7. 4 4. 9:25 1.16 ะ 1 0.0777าi . อ ◦7 .
ก H
① Cu:S ⑦ ③ ④ 4 อ 20
......................................................................................................................................................................................
%¥ ¥.si?--
.
_
_

. _

i¥ 63.55
-

.....................................................................................................................................................................................
32
00 [4% 0.0313 0.0416 ะ 0.0468 0.062% 0.0625
......................................................................................................................................................................................
0-0 1st :O 15 6 .
อ

......................................................................................................................................................................................
↳÷
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
0.0771 :O -0781

ตัวอย่างที่ 16 เมื่อเผาโลหะแมกนีเซียม 2.64 กรัม จะได้แมกนีเซียมออกไซด์เกิดขึ้น 4.4 กรัม และ เมื่อนําโลหะ

วนให แมกนีเซียมมา 2.424 กรัม เผากับออกซิเจน 1.616 กรัม เกิดเป็นแมกนีเซียมออกไซด์ทั้งหมด การทดลองนี้เป็นไป
หาม
\
ตามกฏสัดส่วนคงที่หรือไม่ ④ 4- 2.6 4)
① Mg :O a) CMI
......................................................................................................................................................................................

|
2 64 ะ 1.761.5 ะ 1
? ะ ¥ 1 1ะ 1
อ 11:01
......................................................................................................................................................................................
.

ะ
......................................................................................................................................................................................
② Mg :O
.

.....................................................................................................................................................................................
4 ะ 1. 16 2.42¥ 1.616 1. § ะ 1
÷ 1ะ1
0 % อ เอา ะ
......................................................................................................................................................................................
2
# ±
.

......................................................................................................................................................................................
l๚ น ย ขน ตา ง
G) Md =

MW คง i. รมว

16
ส่
ชิ
ทั่
ำ
ำ
ฏื๋
ญ่
 ตัวอย่างที่ 17 คาร์บอน (C) 1.20 กรัม ทำปฏิกิริยาพอดีกับแก๊สออกซิเจน (O2) 3.20 กรัม ได้แก๊สไม่มีสีชนิดหนึ่ง
แก๊สชนิดเดียวกันนี้สามารถเตรียมได้จากปฏิกิริยาระหว่างกรดไฮโดรคลอริก (HCl) กับแคลเซียมคาร์บอเนต
(CaCO3) ซึง่ วิเคราะห์แล้วพบว่าแก๊สที่เกิดขึ้น 100 กรัม ประกอบด้วยคาร์บอน 27.25 กรัม ข้อมูลเหล่านี้เป็นไปตาม
กฎสัดส่วนคงที่หรือไม่ เพราะเหตใด
......................................................................................................................................................................................
/ I

:City
......................................................................................................................................................................................
#

:If
......................................................................................................................................................................................
#

.....................................................................................................................................................................................
12
......................................................................................................................................................................................
2.27 : 2:22
0.1.0.7
......................................................................................................................................................................................
I
:

1: 1 %
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
·
/
/

.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่างที่ 18 ในการเผาเหล็ก (Fe) 11.17 กรัม กับ กำมะถัน (S) 9.00 กรัม พบว่ามีกำมะถันเหลืออยู่ 2.59 กรัม
จงคำนวณอัตราส่วนโดยมวล และอัตราส่วนโดยโมลของสารประกอบที่เกิดขึ้น
......................................................................................................................................................................................
โดยมวล 11.17: 9- 2.59
......................................................................................................................................................................................
11: 77: 6.47
......................................................................................................................................................................................
1.77: 1
......................................................................................................................................................................................
โดยโม 1.54:
......................................................................................................................................................................................
จ
I

50 32
......................................................................................................................................................................................
0.0 3:0.02
......................................................................................................................................................................................
1: 1
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่างที่ 19 โซเดียม (Na) 2.30 กรัม ทำปฏิกิริยาพอดีกับแก๊สคลอรีน (Cl2) 3.55 กรัม เกิดเป็นเกลือโซเดียมคลอ
ไรด์ ถ้านำเกลือโซเดียมคลอไรด์ 2.92 กรัม มาทำให้สลายตัวจะได้โซเดียมและแก๊สคลอรีนอย่างละกี่กรัม
......................................................................................................................................................................................
2.92 Nadex isMarch =
lily
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
2.92 Nallt 3 = 1.75
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
อา หา มวล ธา อง ประกอบ ก ว ใน CplizOg

เรอบลาTH:troopspropre
มา et

17
ตั
ทุ
ค์
ตุ
 16) ร้อยละโดยมวล คือ อัตราส่วนโดยมวลของธาตุองค์ประกอบในสารประกอบแสดงในรูปของร้อยละโดยมวล

ตัวอย่างที่ 20 ออกไซด์ของเหล็ก 159.69 กรัม ประกอบด้วยเหล็ก 111.69 กรัม จงคำนวณร้อยละโดยมวลของ

เหล็ก (Fe) และออกซิเจนในออกไซด์ของเหล็ก
......................................................................................................................................................................................
1 x 55.8
......................................................................................................................................................................................
-100
77.0
......................................................................................................................................................................................
=- 77
.....................................................................................................................................................................................

ตัวอย่างที่ 21 จงหาร้อยละโดยมวลของคาร์บอน และไฮโดรเจน ในคาร์บอนไดออกไซด์ และไอน้ำ ตามลำดับ

มวล อยละ ( ใน LOG มวล อยละ ใน Ha

/
......................................................................................................................................................................................
1
O

= ettle roo
=100
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
== 17.27 = 2.71

.....................................................................................................................................................................................
กำรบ้ำน (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 30)
1. ฟอร์มาลดีไฮด์ประกอบด้วยธาตุคาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O) มีสมบัติเป็นแก๊สพิษที่มีกลิ่นฉุน
ใช้มากในอุตสาหกรรมพลาสติกและการดองสัตว์ ถ้าฟอร์มาลดีไฮด์ 300 กรัม มีคาร์บอนและไฮโดรเจนเป็น
องค์ประกอบ 120 กรัม และ 20 กรัม ตามลำดับ จงคำนวณร้อยละโดยมวลของธาตุองค์ประกอบแต่ละชนิดใน
ฟอร์มาลดีไฮด์
......................................................................................................................................................................................
อยละโดน มวจ C = #x100
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
= 40 %

20
อยละ โดย มวล H = _ # 100=6.71
......................................................................................................................................................................................
300

......................................................................................................................................................................................
อยละ โดยมวล 100_48 - 6.7=93.3%
......................................................................................................................................................................................
0 -

......................................................................................................................................................................................
2. จงคำนวณมวลเป็นร้อยละของธาตุแต่ละชนิดในสารต่อไปนี้
2.1 พารา-ไดคลอโรเบนซีน (C6H4Cl2) ซึ่งเป็นส่วนผสมหนึ่งของลูกเหม็น
ธาตุ จำนวนโมลอะตอมของ มวลของธาตุ (g) ร้อยละโดยมวล
องค์ประกอบ ธาตุใน 1 โมลของสาร
C ( 72 49,02
H · % 2.73
Cl 70.9 48. 2

18
ร้
ร้
ร้
ร้
ร้
 2.2 ทิน (II) ฟลูออไรด์ (SnF2) ซึ่งเป็นส่วนผสมของยาสีฟันบางชนิด
ธาตุ จำนวนโมลอะตอมของ มวลของธาตุ (g) ร้อยละโดยมวล
องค์ประกอบ ธาตุใน 1 โมลของสาร
Sn I 118.719 75.75 %)

F 2 14.251
389
3. จงคำนวณมวลเป็นกรัมของออกซิเจนในแร่ควอตซ์ (SiO2) และหินปูน (CaCO3) อย่างละ 1.00 กิโลกรัม
......................................................................................................................................................................................
มวล อใน
SiO, IRg
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
2 16
== 1000 = 80.00 *
%
=
=532,6
.....................................................................................................................................................................................
1

......................................................................................................................................................................................
มวล 0 ใน CaCO, 1kg
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
B ↳
Ca ( 03 < ... - * - =479, 6
.....................................................................................................................................................................................
== 1000 % 1

4. สารตัวอย่าง 0.500 กรัม ประกอบด้วยธาตุคาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O) เมื่อเผาไหม้อย่าง
สมบูรณ์ พบว่าเกิดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 0.687 กรัม และไอน้ำ (H2O) 0.140 กรัม จงคำนวณร้อยละโดย
มวลของคาร์บอน ไฮโดรเจน และออกซิเจนในสารตัวอย่าง
อย จะ โดย มวล ของ ( ใน สาร 8,500
g
.....................................................................................................................................................................................
มวล ( ใน CO2
......................................................................................................................................................................................
mollow Imo1
0.687g CO2 + 44.01 gCO2 a IMOICOL x 12.0191 = 0.187 (
.....................................................................................................................................................................................
emolC

......................................................................................................................................................................................
อยละโดย มวล =OTOFg 100 =37.4
......................................................................................................................................................................................
x
อยละโกย มวล # ใน สาร
......................................................................................................................................................................................
0.500
9

1ใน H2O = 0.740g Hc0 IMolHLO = emolto = 4 = 0.017 gt

.....................................................................................................................................................................................
มวล x

70g H2 0

OOISE
9
โดย มวล =
.....................................................................................................................................................................................
อยละ =100 =3...
อย ละ โดย มวล ของ สาร อน 0.soog
อ 00-
1
.....................................................................................................................................................................................
17.4- 3.14 =59. S

17) สูตรโมเลกุล คือ สูตรที่แสดงจำนวนอะตอมของธาตุองค์ประกอบที่มีอยู่จริงใน 1 โมเลกุลของสาร

เช่น น้ำ มีสูตรโมเลกุลเป็น H2O แสดงว่า 1 โมเลกุลประกอบด้วยไฮโดรเจน 2 อะตอม และออกซิเจน 1 อะตอม

18) สูตรอย่างง่ายหรือสูตรเอมพิริคัล คือ สูตรที่แสดงอัตราส่วนอย่างต่ำของจำนวนอะตอมของธาตุที่เป็น

องค์ประกอบ เช่น กลูโคสมีสูตรโมเลกุลเป็น C6H12O6 อัตราส่วนของจำนวนอะตอมหรือโมลของ C : H : O
เท่ากับ 1 : 2 : 1 กลูโคสจึงมีสูตรสูตรเอมพิริคัลเป็น CH2O

สูตรโมเลกุล = (สูตรเอมพิริคัล)n หรือ มวลโมเลกุล = n (มวลสูตรเอมพิริคัล) More

ttoheriver IstGx2) +
G61)

19
คื
ส้
ร้
ร้
ร้
ร้
 MM
mote = g n
G
Cn >
s a
a en un ne uen▇
n au nC.nl/-:n0
n (mole ratio) 1 a hena i nn
u f an ia I
an m n na

t na r ene

= ( a), n
= I. 2, 3.

(.

** 0.2– 0.8 e h anbin

nit n laE
(U9 u1
ฬํ๊
 ☒ m
m pa u E
(a agn
hnn n (F ) n (C) 40.92 % l (H)
มใน 100ก ม ① ②
4.58 % u an (O) 54.50 % u a v
n n ( ņ 176)
②
① ล ตรโมเล ล
ตร เอม ตรโมเล ล ¢ 31%0 3)
C : H :O หา
µ =
≈ 3 : 4 :3 =
2
งาย ตร อ าง
าย
"

C ตร อ าง ) 8:54
40.9 2:45 ร4

ตรโมเล ล ( ตร อ าง าย1 n
.

H 806
=

= GH 40 แ
=
12 1 16 =
,

ต โมเล ล
3.4 1:45 8 (มวล ตรอ าง าย) n
= :3 .
4 0625
-
_

÷ 3.4062s ; 1.0011 : 1. 34 45% 1

CGH 403) ท
.

× 3 i 3.0033 : 4. 033 77 :3
-0 1 76 =

[112 3) แ× 41+(3×16) ]
176 × +
=
ก

176 = ( 88J n

กะ 2
พ๊มุ
สู
สู
พิ
สู
สู
สู
สู
ง่
สู
สู
ง่
สู
ง่
ย่
ย่
ริ
ย่
ย่
ร์
ถั
กุ
กุ
กุ
กุ
 n n
e e
n on a u v E C)12 n la E )
0.2 n u a u (O) 1.6 n g uns i
a a 60 w C. H :O
อ าง าย

|
¥ :# c Hzo
:|
=

aioii
'
41 ตรโมเล ล 60 =
¢ Hsd ตรโมเล ล
÷ 0.7 1 ะ 2 : 1

¢12 1) ①✗ 27+(16×1)]
¢

60 = × +
n
=
④ Hz 0 ) 2

°
60=30 ก = Cz Hq 2

ก= 2

D n As 65.2% u 0 34.8% T n i a
230 on▇ = 75 0 = 16)

.As0. v. A , 03 . A , 04 A5, 05

¥ :3÷ -

0.86933333:21 75
÷ 0.86933333 i 1 ะ 2.501917 19

× 2 i 2 ะ 5.00383938

2 :$
AS 205
สู
หุ๋
ง่
สู
ำ
ย่
กุ
กุ
ตัวอย่างที่ 22 จงหาสูตรโมเลกุลและสูตรเอมพิริคัลของสารที่กำหนดให้ในตาราง
สาร สูตรโมเลกุล สูตรเอมพิริคัล
น้ำ He 0 It2 0
กรดไฮโดรคลอริก HCI #21
โพรพีน Cy H6 CH2
ไฮโดรเจนเปอร์ออกไซด์ HLO 2 HO
กรดแอซีติก CH 3200 H CHSC00H
กลูโคส Cott1200 CH2 0
โพแทสเซียมไนเทรต KNO3 KNO3
โพแทสเซียมเปอร์แมงกาเนต KMnOy KMnO4
แมกนีเซียมซัลเฟต My SOy MySOy
ตัวอย่างที่ 23 คำนวณสูตรเอมพิริคัลของสารที่ประกอบด้วยร้อยละโดยมวลของธาตุองค์ประกอบ ดังนี้
ข้อ ร้อยละโดยมวลของธาตุองค์ประกอบ
โพแทสเซียม (K) คลอรีน (Cl) ออกซิเจน (O)
1.1 43.18 39.15 17.67
1.2 31.90 28.93 39.17
1.3 28.22 25.59 46.19

1.1 โพแทสเซียม (K) คลอรีน (Cl) ออกซิเจน (O)

43.18 39.15 17.67
มวล (g) (11 39.1
3

17.67
โมล (mol)
<18 - 1101990191
=
39,15
35.45
&
1.10437276 17.6 7
=

หารด้วยเลข 1 1.00000239
0.99997779
จำนวนน้อย =I
=- 1
ที่สุด
สูตรเอมพิริคัล ACPO

20
 1.2 โพแทสเซียม (K) คลอรีน (Cl) ออกซิเจน (O)
31.90 28.93 39.17
มวล (g) 31.90 28.93 39.17
โมล (mol) 39.17

sina.tt
90ne
1
อ 81 60 7 898
=
2 448125
=
0-81585678 = ..

หารด้วยเลข
จำนวนน้อย 1 1.000 27 3.00068

1 =3
ที่สุด
=

สูตรเอมพิริคัล KC 103

1.3 โพแทสเซียม (K) คลอรีน (Cl) ออกซิเจน (O)

28.22 25.59 46.19
มวล (g) 28.22 2.5.59 46.14
โมล (mol)
%
-
÷k
= 0<721776 = °
721362 = 2886875
หารด้วยเลข
1 1 4
จำนวนน้อย
ที่สุด
สูตรเอมพิริคัล KC 104

ตัวอย่างที่ 24 เมื่อฟอสฟอรัส (P) 9.29 กรัม เกิดการเผาไหม้จะได้สารประกอบออกไซด์หนัก 21.29 กรัม จงหาสูตร

เอมพิริคัลของสารประกอบออกไซด์

ฟอสฟอรัส (P) ออกซิเจน (O)

มวล (g) 9.29 12.00
โมล (mol) 9 "

¥
ราก
ะ oits
=
0.6า 93งงงง

หารด้วยเลข 0.619133 วง 0.7s

7. 2 1 09 7 9 51
o.qyqr-gy.gg
=

1
จำนวนน้อย แวมามะ
0 แ 93
-

ที่สุด
ทำให้เป็น 5 6.05489775
เลขจำนวนเต็ม
สูตรเอมพิริคัล Ps 06

21
หื
หื๊
งึ้
 กำรบ้ำน (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 40)
1. สารประกอบชนิดหนึ่งประกอบด้วยธาตุคาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O) เท่านั้น จากการวิเคราะห์พบว่า
มีคาร์บอนร้อยละ 48.83 และไฮโดรเจนร้อยละ 8.12 โดยมวล จงหาสูตรเอมพิริคัลของสารประกอบนี้

คาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O)

มวล (g) 48.83 8.12 43.05
โมล (mol) 78.83
&3.0
- =4.06916667 8.12 -

+6
12 =2,690625

3.01788618
หารด้วยเลขจำนวน 1.5 1234998
I

น้อยที่สุด 12 ; 3.0246999 6 -26. 0357723 6

* 2, 2

ทำให้เป็น
6 2
-

เลขจำนวนเต็ม 3

สูตรเอมพิริคัล C, H 602

2. เมื่อนำสารประกอบไฮโดรคาร์บอนชนิดหนึ่งมาเผาไหม้อย่างสมบูรณ์จะได้แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) 6.60

กรัม และไอน้ำ (H2O) 4.10 กรัม จงหาสูตรเอมพิริคัลของสารประกอบนี้
CrHy + O2 -
CO2tHcO
......................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
หา มวล (ใน CO2 an HPW H2O
......................................................................................................................................................................................
CO 449 C 129 HOTOg H29
......................................................................................................................................................................................
CO2 660g C =6,60g x129 HP 4.20 g H =R29
......................................................................................................................................................................................
44
9
......................................................................................................................................................................................
=1.89
=0.46
9

......................................................................................................................................................................................

คาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H)

มวล (g) 1.8 0.46
โมล (mol) = 0.15

#: 0.46
#

หารด้วยเลขจำนวนน้อย 2,13

is :
1. 0 -
0.4
=3.
0.13
ที่สุด
สูตรเอมพิริคัล C He

22
มี
มี
มี
มี
 3. สารประกอบชนิดหนึ่งประกอบด้วยกำมะถัน (S) และไนโตรเจน (N) เท่านั้น ถ้าสารประกอบนี้มีกำมะถันเป็น
องค์ประกอบร้อยละ 69.60 โดยมวล และมีมวลโมเลกุลเท่ากับ 184 จงหาสูตรโมเลกุลของสารประกอบนี้

กำมะถัน (S) ไนโตรเจน (N)

มวล (g) 69.6 ม 30. 2

โมล (mol) 69.60 90%

To
-

N
3 0.4
2.17091951 -> = 2.77 142857
1Y

หารด้วยเลขจำนวนน้อย 1.00021 980

1
ที่สุด =1

สูตรเอมพิริคัล & #
......................................................................................................................................................................................
ตรโมเล ล
....................................................................................................................................................................................
มวลโมเล ล C : MURSNIIท
......................................................................................................................................................................................
104 = / 6) ก
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
4
M=

4. กรดซอร์บิก (sorbic acid) ใช้ผสมในอาหารเพื่อยับยั้งการเจริญเติบโตของจุลินทรีย์บางชนิด สารนี้มีมวลโมเลกุล

112.13 ประกอบด้วยคาร์บอน (C) ร้อยละ 64.3 ไฮโดรเจน (H) ร้อยละ 7.2 และออกซิเจน (O) ร้อยละ 28.5 โดย
มวล จงหาสูตรโมเลกุลของกรดซอร์บิก

คาร์บอน (C) ไฮโดรเจน (H) และออกซิเจน (O)

มวล (g) 64.3 7.2 28.5
โมล (mol)
#s =- 7.2 -
28. S

16
=1.78125

=5,3583334 3
หารด้วยเลขจำนวน 5.35833333
1.7 0125 =- 3.00 878713
7.2
- :4.04210326
2. 8S
-

1.78725
=1

น้อยที่สุด 1.78125

ทำให้เป็น 3 % %
เลขจำนวนเต็ม
สูตรเอมพิริคัล CCsHyOlc = C6H882
หา ตรโมเล ล
......................................................................................................................................................................................
ตรโมเล ตร ล)
ละ เอม
....................................................................................................................................................................................
ก

1127): ( Cy Hy 0)
......................................................................................................................................................................................
n

( GENSI +
CAY) + 1).
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
23
สู
สู
พิ
สู
กุ
สู
ทั
ศิ
กุ
กุ
กุ
 7. แก๊สชนิดหนึ่งประกอบด้วยคาร์บอน (C) ร้อยละ 79.89 และไฮโดรเจน (H) ร้อยละ 20.11 โดยมวล และมีความ
หนาแน่น 1.34 กรัมต่อลิตร ที่ STP จงหาสูตรโมเลกุลของแก๊สนี้
C H

mass 79. 8
79. Ol
mole <- = 6.6375 :20.11
1. L
%

1 7,02663

( I

twee ( MNissan (
หา มวลโมเล ล = MUL
CCH3In
......................................................................................................................................................................................

El
a. 30 = C12+3) U
....................................................................................................................................................................................
M=2
......................................................................................................................................................................................
C2HG
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

แบบฝึ กหัดท้ำยบท (เคมี เล่ม 2 สสวท. หน้ ำ 42)

1. จงตอบคำถามต่อไปนี้
1.1 12C มีมวลอะตอมในหน่วยของหน่วยมวลอะตอม (u) และกรัม และมวลอะตอมสัมพัทธ์เป็นเท่าใด
......................................................................................................................................................................................
2 มวล อะตอม = 1287 1.66 AiORhy
....................................................................................................................................................................................
10
......................................................................................................................................................................................
=2
x10 g
......................................................................................................................................................................................
มวลอง ตอม ม ท 12
......................................................................................................................................................................................
1.2 คาร์บอนมีมวลอะตอมเฉลี่ยเป็นเท่าใด
12.02
......................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
1.3 มวลอะตอม มวลอะตอมสัมพัทธ์ และมวลอะตอมเฉลี่ย เหมือนและต่างกันอย่างไร
เ น าของ แ ละไอโซ โกม
......................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
24
สั
ค่
ป็
ต่
มี
พั
ธ์
กุ
 2. สารละลายในข้อใด มีมวลมากที่สุด
ข้อ ส่วนผสมของสารละลาย มวล
สารเคมี น้ำ
2.1 HCl 0.500 mol 10.0 mL 20. 29

2.2 NaCl 0.300 mol 15.0 mL 27.539

2.3 CuSO4.5H2O 0.070 mol 20.0 mL 37.39
2.4 C6H12O6 0.010 mol 25.0 mL 26.09
CuS0y. SH20 0.87 0 mol
มวลมากที่สุด คือ ...........................................................................................................................................
3. จงหามวลของโซเดียม (Na) ที่มีจำนวนอะตอมเท่ากับโพแทสเซียม (K) 8.00 กรัม
จ นวน อะตอม K =Ogk1mol
k +oralom
K= to
......................................................................................................................................................................................
1.21110 MR

....................................................................................................................................................................................
มวล Na จ นวนอะ atom
......................................................................................................................................................................................
ถอน : 1.23 สา ล"

=- 123x28 atom Nat ImolNeatonNa22.99SN = 4.70 No

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
4. ภาชนะใบหนึ่งมีมวล 400.00 กรัม เมื่อนำมาบรรจุแก๊สไนโตรเจน (N2) ที่ STP จนเต็ม จะมีมวลเท่ากับ 408.11
กรัม ถ้านำภาชนะใบนี้มาบรรจุน้ำจนเต็มจะมีมวลเป็นเท่าใด
......................................................................................................................................................................................
V.N ไนตาธนะ
....................................................................................................................................................................................
= (40 0.11 - 400 gNex IROINY eculN2 = 1000MLN = 6.48xOMING
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
มวล H2Oใน ภาชนะ = 6,78810ML H2O =
IgH2O : 6.9ขาลง
HO
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
จะ มวล = 400g +C62/8x10"
....................................................................................................................................................................................
=6. จอ ยา ง
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
5. จงหาความหนาแน่นของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) ที่ STP ในหน่วยกรัมต่อลิตร
CO2 1701 มวล 4g ป มาตร 22- 4h
......................................................................................................................................................................................
D. 1 = time : 1.46.91 /2
....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

25
ที่มี
จึ
มี
ำ
ำ
ริ
 6. ตะกั่ว (Pb) มีมวลอะตอม 207.2 มีความหนาแน่น 11.4 กรัมต่อมิลลิลิตร จงคำนวณ
6.1 ปริมาตรของตะกั่ว 1 โมล

1mol -27Apr10.2
3
......................................................................................................................................................................................
ML3b/modae
....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
6.2 ปริมาตรของตะกั่ว 1 อะตอม
①61 mo) = 602 0 aton = 10.2 ML
......................................................................................................................................................................................
+ Imolth
96 latom= 10.2mLPb
flators -3.02X10 " MLPB
....................................................................................................................................................................................
imolab 6,02x10%atomPh

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
7. แอมเฟตามีน (amphetamine) มีสูตร C9H13N มีความหนาแน่น 0.949 กรัมต่อมิลลิลิตร จงคำนวณ
7.1 จำนวนโมลของแอมเฟตามีน 6.75 กรัม
MW = ( 912) + C13KSTCTHAI
......................................................................................................................................................................................
=135.23 g/ mal
....................................................................................................................................................................................
Imol CgHisN = 0.05 mo CgHesN
not แอ มเฟ ตา น =
6.75yCgHIN =
......................................................................................................................................................................................
135.239 Catec
N

......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
7.2 ปริมาตรของแอมเฟตามีน 1.25 โมล
1.2s mol C gHas N = 135239CgHIN 1MLCHLYN = 170ML CgHIN
......................................................................................................................................................................................
1mol CgHisN

....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
7.3 จำนวนอะตอมของธาตุองค์ประกอบในแอมเฟตามีน 18.04 กรัม
......................................................................................................................................................................................
CHIDN = 9 +17+1 = 22 atom
....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
CaHee N = 6.02คาล"molecule (gt N = 29OM
18.04 9 Cy Hp N = Imol C9ACNN = 103x10
......................................................................................................................................................................................
135.239Cd the N MMOICgHey N
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
8. ธาตุ A จำนวน 0.500 โมล ทำปฏิกิริยาพอดีกับแก๊สคลอรีน (Cl2) 16.8 ลิตร ที่ STP เกิดเป็นสารประกอบ B
เพียงอย่างเดียว จำนวน 0.500 โมล ถ้ากำหนดให้สารประกอบ B มีมวลต่อโมลเท่ากับ 133.33 กรัม จงคำนวณมวล
ต่อโมลของอะตอมธาตุ A
......................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
26
มี
 smalC2
......................................................................................................................................................................................
molClc = 1610 LC = = = 0.730molel
......................................................................................................................................................................................
22.42 Ch2
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
0.3 molBAB
20.3 mol 1)+ 0.7 smolClur, wo 93 =
......................................................................................................................................................................................
A

1molB

....................................................................................................................................................................................
มวล 27.0 g/ mol
......................................................................................................................................................................................
Ag =
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
9. เมื่อสาร Z 15.0 กรัม กลายเป็นไอหมดจะมีปริมาตร 5.6 ลิตร ที่ STP มวลโมเลกุลของสาร Z มีค่าเท่าใด
......................................................................................................................................................................................
5. เ
12. 4

MW- - A = 60g / molz

....................................................................................................................................................................................
%
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
-...

10. ดีเกลือเป็นสารเคมีที่สามารถดูดความชื้นได้ดี โดยสูตรเคมีทั่วไปของดีเกลือคือMgSO4.nH2O ถ้านำดีเกลือมา

วิเคราะห์พบว่า มีแมกนีเซียม (Mg) อยู่ร้อยละ 9.86 โดยมวล จงคำนวณสูตรเคมีของดีเกลือ
......................................................................................................................................................................................
มวลโมเล ล
....................................................................................................................................................................................
My S Oy, nit, O
......................................................................................................................................................................................
=101 + 12
......................................................................................................................................................................................
0 ↓

อยละ IOS My >9.86

......................................................................................................................................................................................
จะไ #
& 06
......................................................................................................................................................................................
-=

101 +120 100

......................................................................................................................................................................................
2,700 = 9.06 CHOR 1201
....................................................................................................................................................................................
181 = 123.4
......................................................................................................................................................................................
=6. 86
......................................................................................................................................................................................
:: คะ 7
......................................................................................................................................................................................
:. Mg S8y. TH , O
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
27
ร้
ด้
กุ
18) สมการเคมี คือ การอธิบายการเปลี่ยนแปลงของสารที่เป็นสูตรเคมีและสัญลักษณ์แบบสั้นและเข้าใจง่าย เช่น
ประโยคข้อความ ผงฟู หรือโซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนตทำปฏิกิริยากับสารละลายแอซิติกได้สารละลายโซเดียมแอ
ซิเตต แก็สคาร์บอนไดออกไซด์และน้ำ
สมการข้อความ โซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต + แอซิติก โซเดียมแอซิเตต + แก็สคาร์บอนไดออกไซด์ + น้ำ
สมการเคมี NaHCO3 (s) + CH3COOH (aq) CH3COONa (aq) + CO2 (g) + H2O (l)

ปฏิ กิริยำเคมีพื้นฐำนที่ต้องทรำบ
1. โลหะ + กรด เกลือของโลหะ + แก๊สไฮโดรเจน
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2. กรด + สารประกอบคาร์บอเนตหรือสารประกอบไฮโดรเจนคาร์บอเนต เกลือชนิดใหม่ + น้ำ + แก็ส CO2
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
3. เผาสารประกอบคาร์บอเนต สารประกอบออกไซด์ + แก็ส CO2
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
4. เผาสารประกอบไฮโดรเจนคาร์บอเนต สารประกอบคาร์บอเนต + น้ำ + แก็ส CO2
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
5. เผาสารประกอบไนเตรต สารประกอบออกไซด์ + แก็ส NO2 + แก็ส O2
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
6. น้ำปูนใส (Ca(OH)2) + แก็ส CO2 หินปูน (CaCO3) + น้ำ

7. กรด + เบส เกลือ + น้ำ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
8. โลหะหมู่ 1 หมู่ 2 + น้ำ สารประกอบไฮดรอกไซด์ + แก๊สไฮโดรเจน
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
9. ปฏิกิริยาเผาไหม้
สมบูรณ์ ; สารประกอบไฮโดรคาร์บอน (CxHyOz) + ออกซิเจน น้ำ + แก็ส CO2
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

28
ไม่สมบูรณ์ ; สารประกอบไฮโดรคาร์บอน (CxHyOz) + ออกซิเจน น้ำ + แก็ส CO + C (เขม่า)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
19) การดุลสมการ คือ การทำให้จำนวนอะตอมของธาตุก่อน และหลังการทำปฏิกิริยามีจำนวนที่เท่ากัน
ตัวอย่าง จงดุลสมการเคมีต่อไปนี้
• ……..C2H6(g) + ……..O2(g) ……..CO2(g) + ……..H2O(g)

• ……..CaCO3(s) + ……..HCl(aq) ……..CaCl2(aq) + ……..H2O(l) + ……..CO2(g)

• ……..Na2SO4(aq) + ……..BaCl2(aq) ……..BaSO4(s) + ……..NaCl(aq)

• ……..Mg(s) + ……..HNO3(aq) ……..Mg(NO3)2(aq) + ……..H2(g)

• ……..CaCO3(s) + ……..H2SO4(aq) ……..CaSO4(s) + ……..H2O(l) + ……..CO2(g)

• ……..Al2O3(s) + ……..H2SO4(aq) ……..Al2(SO4)3(s) + ……..H2O(l)

• …….. (NH4)3PO4(aq) + ……..NaOH(aq) ……..Na3PO4(aq) + ……..NH3(g) + ……..H2O(l)

• ……..Fe3O4(s) + ……..H2(g) ……..Fe(s) + ……..H2O(l)

• ……..O2(g) + ……..CS2(s) ……..CO2(g) + ……..SO2(g)

• ……..NaCN(aq) + ……..CuCO3(s) ……..Na2CO3(aq) + ……..Cu(CN)2(s)

• ……..N2H4(g) + ……..N2O4(g) ……..N2(g) + ……..H2O(l)

• ……..Na2O2(s) + ……..H2O(l) ……..NaOH(aq) + ……..O2(g)

29
20) กฎทรงมวล คือ มวลของสารก่อนเกิดปฏิกิริยาเท่ากับมวลของสารหลังเกิดปฏิกิริยา
ตัวอย่าง สาร A 3 กรัม ทําปฏิกิริยาพอดีกับสาร B 5 กรัม เกิดสาร C และสาร D พบว่ามีสาร C เกิดขึ้น 2.5 กรัม
จะเกิดสาร D ทั้งหมดกี่กรัม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

ตัวอย่าง แมกนีเซียม 50 กรัม ทําปฏิกิริยากับสารละลายกรดไฮโดรคลอริก 17.3 กรัม เกิดแก๊สไฮโดรเจน เมื่อปฏิกิริยา

สิ้นสุดลงพบว่าสารละลายมีมวล 19.5 กรัม มีแมกนีเซียมเหลืออยู่ 2.6 กรัม จงหาว่ามีแก๊สไฮโดรเจนเกิดขึ้นกี่กรัม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

21) การคำนวณปริมาณสารในปฏิกิริยาเคมีหลายขั้นตอน
ตัวอย่าง จงดุลสมการเคมีของปฏิกิริยาย่อยพร้อมทั้งเขียนและดุลสมการคมีของปฏิกิริยารวมต่อไปนี้
1) ปฏิกิริยา (1) ……NO(g) ……N2O2(g)
ปฏิกิริยา (2) ……N2O2(g) + ……O2(g) ……NO2(g)
ปฏิกิริยารวม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
2) ปฏิกิริยา (1) ……N2(g) + ……O2(g) ……NO(g)
ปฏิกิริยา (2) ……NO(g) + ……Cl2(g) ……NOCl(g)
ปฏิกิริยารวม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
3) ปฏิกิริยา (1) ……Na2O2(s) ……Na(l) + ……O2(g)
ปฏิกิริยา (2) ……Na(l) + ……O2(g) ……Na2O(s)
ปฏิกิริยารวม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
4) ปฏิกิริยา (1) ……CO(g) + ……H2(g) ……CH3OH(g)
ปฏิกิริยา (2) ……CO2(g) + ……C(s) ……CO(g)
30
ปฏิกิริยารวม ...............................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
5) ปฏิกิริยา (1) ……HBr(g) + ……O2(g) ……HOOBr(g)
ปฏิกิริยา (2) ……HOOBr(g) + ……HBr(g) ……HOBr(g)
ปฏิกิริยา (3) ……HOBr(g) + ……HBr(g) ……H2O(g) + ……Br2(g)
ปฏิกิริยารวม ...............................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่าง วิธีการกำจัดแก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์วิธีหนึ่งทำได้โดยใช้ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ ทำปฏิกิริยาเคมีกับแคลเซียม
ออกไซด์ ซึ่งได้จากการเผาหินปูน ปฏิกิริยาเคมีที่เกิดขึ้นเขียนแสดงได้ดังนี้
CaCO3(s) CaO(s) + CO2(g) .....(1)
CaO(s) + SO2(g) CaSO3(s) .....(2)
เมื่อใช้หินปูนหนัก 1.35 × 103 กิโลกรัม จะมีแก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์ปริมาตรกี่ลิตรที่ STP
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่าง ซิลิคอนที่ใช้ในชิ้นส่วนของอุปกรณ์คอมพิวเตอร์มีขั้นตอนการผลิตเพื่อให้ได้ซิลิคอนบริสุทธิ์ดังสมการ
(สมการเคมียังไม่ดุล)
SiO2(s) + C(s) Si(s) + CO(g) .....(1)
Si(s) + Cl2(g) SiCl4(l) .....(2)
SiCl4(l) + H2(g) Si(s) + HCl(g) .....(3)
ถ้าต้องการซิลิคอน 100.0 กิโลกรัม จะต้องใช้คาร์บอนในการผลิตกี่กิโลกรัม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
31
22) สารกำหนดปริมาณ คือ สารตั้งต้นที่ทำปฏิกิริยาหมดก่อนสารอื่น
ตัวอย่าง แคลเซียมคาร์บอเนตทำปฏิกิริยากับกรดไฮโดรคลอริก ดังนี้ (สมการเคมียังไม่ดุล)
CaCO3(s) + HCl(aq) CaCl2(aq) + H2O(l) + CO2(g)
เมื่อใช้แคลเซียมคาร์บอเนต 50.0 กรัม ทำปฏิกิริยากับกรดไฮโดรคลอริก 0.500 โมล จะเกิดแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์
กี่ลิตร ที่ STP
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่าง จากปฏิกิริยาเคมี 2H2S(g) + SO2(g) 3S(s) + 2H2O(l)
ถ้าผสมแก๊สไฮโดรเจนซัลไฟด์และแก๊สซัลเฟอร์ไดออกไซด์อย่างละ 5.00 กรัม เมื่อปฏิกิริยาเคมีเกิดอย่างสมบูรณ์จะ
เหลือสารใด และเหลืออยู่กี่กรัม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

32
ตัวอย่าง ถ้านำแก๊สไฮโดรเจน 30.0 ลิตร มาทำปฏิกิริยากับแก๊สไนโตรเจน 20.0 ลิตร จะเกิดแก๊สแอมโมเนีย (NH3)
มากที่สุดกี่โมล ที่ STP
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่าง ผสมสารละลายกรดเกลือเข้มข้น 1.50 โมลต่อลิตร ปริมาตร 25.0 มิลลิลิตร กับสารละลายโซเดียมไฮดรอก
ไซด์เข้มข้น 0.800 โมลต่อลิตร ปริมาตร 40.0 มิลลิลิตร ปฏิกิริยาที่เกิดขึ้น เขียนแสดงได้ดังนี้
HCl(aq) + NaOH(aq) NaCl(aq) + H2O(l)
จงตอบคำถามต่อไปนี้
• สารใดเป็นสารกำหนดปริมาณ
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
• เมื่อปฏิกิริยาสิ้นสุดจะได้สารละลายโซเดียมคลอไรด์กี่โมลต่อลิตร
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

33
23) ผลได้ตามทฤษฎี คือ ปริมาณของผลิตภัณฑ์ที่คำนวณได้จากสารกำหนดปริมาณตามสมการเคมี
ผลได้จริง คือ ปริมาณของผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นจริง
ผลได้ร้อยละ คือ ประสิทธิภาพของการทำปฏิกิริยา สามารถหาได้จาก
ผลได้ร้อยละ = [ผลได้จริง (กรัมหรือโมล) / ผลได้ตามทฤษฎี (กรัมหรือโมล)] x 100

ตัวอย่าง แก๊สแอมโมเนียทำปฏิกิริยาเคมีกับแก๊สไฮโดรเจนคลอไรด์ ได้แอมโมเนียมคลอไรด์ ซึ่งเป็นของแข็งสีขาว ถ้า

ใช้แอมโมเนีย 0.200 กรัม จงคำนวณ
• มวลของแอมโมเนียมคลอไรด์ที่เกิดขึ้น
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
• ผลได้ร้อยละของปฏิกิริยาเคมี ถ้ามีแอมโมเนียมคลอไรด์เกิดขึ้น 0.20 กรัม
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
ตัวอย่าง ไนโตรเบนซีน (C6H5NO2) เป็นสารที่ใช้มากในอุตสาหกรรมการทำสี เตรียมได้จากปฏิกิริยาเคมีระหว่างเบนซีน
(C6H6) กับกรดไนทริก (HNO3) ดังสมการเคมีต่อไปนี้
C6H6(l) + HNO3(aq) C6H5NO2(l) + H2O(l)
ถ้าใช้เบนซีน 20.30 กรัม ทำปฏิกิริยาเคมีกับกรดไนทริกมากเกินพอ จะเกิดไนโตรเบนซีนกี่กรัม และถ้าได้ไนโตรเบนซีน
เพียง 28.7 กรัม ผลผลิตที่ได้คิดเป็นร้อยละเท่าใด
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
34
ตัวอย่าง น้ำมันระกำ (methyl salicylate) เตรียมได้จากปฏิกิริยาต่อไปนี้
C7H6O3(s) + CH4O(l) C8H8O3(l) + H2O(l)
กรดซาลิซิลิก เมทานอล น้ำมันระกำ
จากการทดลองพบว่าเมื่อใช้กรดซาลิซิลิก 15.0 กรัม ทำปฏิกิริยาเคมีกับเมทานอล 11.20 กรัม จะได้น้ำมันระกำ
12.4 กรัม จงหาผลได้ร้อยละจากการทดลองนี้
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................

35