Chương 1

om
.c
PHÁP LUẬT ĐẠI CƢƠNG
ng
co
an
Dành cho sinh viên không chuyên ngành
th
Luật, khối ngành Khoa học Tự nhiên
o ng
du
u
cu
ThS Ngô Minh Tín

Email: nmtin@hcmus.edu.vn
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
CHƢƠNG I
om
 Bài 1: Nguồn gốc, bản chất, đặc điểm, chức năng của
.c
Nhà nƣớc
ng
 Bài 2: Nguồn gốc, bản chất, chức năng của Pháp luật
co
an
th
o ng
du
u
cu
Bài 1: Nguồn gốc, bản chất, đặc
điểm, chức năng của Nhà nƣớc
om
.c
ng
I. Nguồn gốc của Nhà nƣớc
co
II. Bản chất của Nhà nƣớc
an
III. Đặc điểm của Nhà nƣớc
th
IV. Chức năng của Nhà nƣớc
ng
V. Hình thức và bộ máy nhà nƣớc
o
VI. Bộ máy nhà nƣớc cộng hòa xã
du
hội chủ nghĩa việt nam

u
cu
I. Nguồn gốc Nhà nƣớc (Origin of the State)
Nhà nƣớc xuất hiện nhƣ thế nào? Vào thời gian nào? Vì sao
om
nó lại xuất hiện?
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
Nhà nƣớc là gì?
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
om
Nhà nƣớc là một tổ chức có quyền lực chính trị đặc biệt,
.c
có quyền quyết định cao nhất trong phạm vi lãnh thổ,
ng
thực hiện sự quản lý xã hội bằng pháp luật và bộ máy
co
đƣợc duy trì bằng nguồn thuế đóng góp từ xã hội.
an
th
o ng
du
u
cu
1. Học thuyết bạo lực (Force Theory)
om
2. Học thuyết tiến hóa – Học thuyết gia trƣởng
.c
(Evolutionary Theory)
ng
3. Học thuyết thần quyền (Divine Right Theory)
co
4. Học thuyết khế ƣớc xã hội (Social Contract Theory)
an
th
5. Học thuyết Mác (Marx’s Theory) ng
o
du
u
cu
Học thuyết bạo lực (Force Theory)
om
 Cho rằng nguồn gốc của nhà nƣớc là từ chiến tranh –
bạo lực, từ đó một nhóm ngƣời chiến thắng - “kẻ thắng
.c
làm vua” có quyền cai trị đối với tù binh - nô lệ.
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Học thuyết tiến hóa – Học thuyết gia
trƣởng (Evonutionary Theory)
om
 Cho rằng nhà nƣớc tiến hóa theo thời gian, ban đầu là
từ các gia đình riêng lẻ rồi đến các gia tộc, sau đó tập
.c
trung lại thành các bộ lạc, dần dần hình thành nên nhà
ng
nƣớc. Nhà nƣớc là kết quả từ “gia đình” và “quyền gia
co
trƣởng”.
an
th
o ng
du
u
cu
Học thuyết thần quyền (Divine Right
Theory)
om
 Cho rằng mọi sự vật trên thế giới đều do Thƣợng đế
sáng tạo ra, và Thƣợng đế tạo ra nhà nƣớc để duy trì
.c
trật tự thế giới bằng cách trao quyền lực tối thƣợng,
ng
siêu nhiên, vô hạn cho nhà nƣớc. Dẫn đến quyền lực
co
nhà nƣớc là vĩnh cửu, bất biến.
an
th
o ng
du
u
cu
Theory)
om
Phái
.c
Quân
ng
quyền
co
an
th Học
ng
thuyết
o
du
thần
quyền
u
cu
Phái Phái
Giáo Dân
quyền quyền
Theory)
 Phái Quân quyền cho rằng, Thƣợng đế trực tiếp trao
om
quyền cai trị dân chúng cho nhà nƣớc mà đại diện là
.c
Hoàng đế (Vua). Từ đó Hoàng đế (Vua) là ngƣời có
ng
quyền lực tối thƣợng, quyền lực tuyệt đối. Tiêu biểu
co
cho phái này là các nƣớc phong kiến Phƣơng Đông.
an
th
o ng
du
u
cu
Theory)
 Phái Giáo quyền cho rằng Thƣợng đế trao quyền lực
om
tối thƣợng cho Giáo hội – Church (đại diện là Giáo
.c
hoàng - Pope), sau đó Giáo hội mới trao lại cho Hoàng
ng
đế (Vua) bằng nghi thức “trao vƣơng niệm”, thƣờng
co
thấy ở các nƣớc phong kiến Phƣơng Tây.
an
th
o ng
du
u
cu
Theory)
 Phái Dân quyền cho rằng nguồn gốc của quyền lực là
om
từ Thƣợng đế và quyền lực đó đƣợc trao cho nhân dân
.c
để rồi họ ủy thác cho nhà nƣớc (mà Vua là ngƣời đại
ng
diện). Có thể thấy đƣợc tƣ tƣởng này trong tƣ tƣởng
co
Nho giáo của Trung Quốc
an
th
o ng
du
u
cu
Học thuyết khế ƣớc xã hội (Social
Contract Theory)
om
 Cho rằng, con ngƣời không thể sống trong trạng thái tự
nhiên vô chính phủ, vì vậy, học cần tự giác ký kết với
.c
nhau một khế ƣớc để giao cho tổ chức làm trung gian,
ng
trọng tài nhằm đảm bảo an ninh , quyền tƣ hữu và các
co
quyền cá nhân khác. Tổ chức đó là nhà nƣớc.
an
th
o ng
du
u
cu
Thomas Hobben John Loke Jean Jacques Montesquie

Rousseau
Bên cạnh các học thuyết vừa trình bày lý giải về
om
nguồn gốc nhà nƣớc còn có các Học thuyết Tâm lý,
.c
Học thuyết Siêu nhiên, chúng đƣợc gọi chung là các
ng
học thuyết phi Mác-xít về nguồn gốc của nhà nƣớc.
co
Tồn tại của các học thuyết trên:
an
•Dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa duy tâm
th
ng
•Không gắn liến với điều kiện vật chất của xã hội –
o
các nguyên nhân về kinh tế.

du
u
•Chƣa đƣa ra đƣợc bản chất của nhà nƣớc – bản chất
cu
giai cấp của nhà nƣớc
Học thuyết Mác (Marx’s Theory)
Chủ nghĩa Mác – Lênin là hệ thống quan điểm và học thuyết
khoa học của C.Mác (Karl Marx, 1818-1883), Ph.Awngghen
om
(Friedrich Engels, 1820-1895) và sự phát triển của V.I.Leenin
.c
(Vladimir Ilich Lenin, 1870-1942). Nội dung đƣợc cấu thành từ
ng
3 bộ phận lý luận, có mối quan hệ thống nhất, biện chứng với
co
nhau: Triết học Mác – Lênin, Kinh tế học chính trị Mác –
an
Lênin và Chủ nghĩa xã hội khoa học
th
o ng
du
u
cu
Karl Marx Friedrich Engels Lenin

George Wilhelm Ludwig
Triết học
om
Friedrich Hegel Feuerbach
(1770-1831) Đức (1804-1872)
.c
ng
co
Claude Henri
Chủ
an
de Rouvroy
nghĩa
th
Saint Simon
Mác- (1760-1825)
ng
Lênin
o
du
Chủ nghĩa
Chính trị
Adam Smith xã hội
u
học cổ điển
cu
(1723-1790) không
Anh
ƣởng Pháp
David Ricardo Charles Fourier

(1772-1823) (1772-1837)
Lịch sử thế giới
om
.c
Thời tiền sử Cổ đại Trung cổ Cận đại Hiện đại
ng
(Pre-History) (Antiquity) (Middle Ages) (Early Morden) (Morden)
co
an
Các hình thái kinh tế - xã hội (Chủ nghĩa Mác-Lênin)
th
ng
Cộng sản nguyên thủy Chiếm hữu nô Phong kiến Chủ nghĩa Tƣ Chủ nghĩa
lệ bản Cộng sản
o
(Primitive
du
Communism) (Slave Society) ( Feudalism) (Capitalism) (Communism)

u
cu
om
Tƣ liệu
Sản xuất
.c
ng
Lực
lƣợng
co
Sản xuất
an
Phƣơng Hình thái
th
Quan hệ
thức Sản Sản xuất
KT-XH
ng
xuất
o
du
Quan hệ
Sản xuất
u
cu
Kiến
trúc
thƣợng
tầng
QH sở
om
hữu
TLSX
.c
ng
Ngƣời
co
lao động
an
LỰC QH Tổ
QUAN
th
LƢỢNG ng chức –
Quản lý
HỆ SẢN
SẢN XUẤT XUẤT
o
du
Tƣ liệu
sản xuất
u
cu
QH
phân
phối
om
QHSX
tàn dƣ
.c
Hệ
ng
thống ý
co
thức xã
hội
KIẾN
an
CƠ SỞ
th
QHSX TRÚC
thống trị
HẠ TẦNG THƢỢNG
ng
TẦNG
o
Thiết
du
chế
chính trị
u
- xã hội
cu
QHSX
mới
Bộ lạc
om
Bào tộc
.c
Thị tộc
ng
co
an
th
Công cụ lao Kinh Năng suất
ng
động phát nghiệm lao lao động
triển (đá, động của tăng, của
o
đồng, sắt) con ngƣời cải dƣ thừa
du
u
cu
3 lần phân công lao động

Thủ công nghiệp Buôn bán phát triển,
Chăn nuôi tách
tách khỏi nông thƣơng nghiệp ra
khỏi trồng trọt
nghiệp đời
om
Chế độ tƣ
hữu xuất hiện
.c
Phân chia
giàu nghèo Công xã
ng
nguyên
co
thủy tan rã.
an
Nhà nƣớc
th
ng
Gia đình nhỏ đƣợc thiết
o
tách khỏi thị
lập
du
tộc
Hình thành
u
công xã nông
cu
thôn
-Nhà nƣớc xuất hiện tại xã hội tồn tại chế độ tƣ hữu và phân chia
om
thành các giai cấp đối kháng. Nhà nƣớc là sản phẩm của những đối
kháng giai cấp không thể điều hòa đƣợc.
.c
ng
-Nhà nƣớc là một phạm trù lịch sử, xuất hiện khách quan nhƣng
co
không vĩnh cửu và bất biến. Nhà nƣớc luôn vận động, phát triển và
sẽ tiêu vong khi điều kiện khách quan cho sự tồn tại của nó không
an
còn nữa.
th
o ng
du
u
cu
4
hình
Nhà nƣớc Athen
om
thức
.c
nhà
nƣớc
ng
xuất
co
Nhà nƣớc Roma
hiện
an
đầu
th tiên
ng
trong
o
du
Nhà nƣớc Giéc-manh

lịch
sử
u
cu
Nhà nƣớc Ấn độ, Ai

cập, Trung Quốc
II. Bản chất của Nhà nƣớc (The nature of the State)
TÍNH GIAI CẤP (Class) TÍNH XÃ HỘI (Social)
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
1. Tính giai cấp của nhà nƣớc
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
Chiếm hữu nô lệ Phong kiến Chủ nghĩa tƣ bản

1. Tính giai cấp của nhà nƣớc
“Nhà nƣớc là sản phẩm và biểu hiện của những mâu
om
thuẫn giai cấp không thể điều hòa đƣợc”
.c
“ Nhà nƣớc là một cơ quan thống trị giai cấp, là một có
ng
quan áp bức của một giai cấp này với một giai cấp khác;
co
đó là sự kiến lập một “trật tự”, trật tự này hợp pháp hóa
an
và củng cố sự áp bức kia bằng cách làm dịu bớt xung đột
giai cấp”.
th
o ng
du
u
cu
2. Tính xã hội của nhà nƣớc
Nhà nƣớc phản ánh ý chí chung, lợi ích chung của xã hội
và cũng thể hiện qua các nhiệm vụ chung của nhà nƣớc.
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
III. Đặc điểm của nhà nƣớc (Characteristics of State)
1. Nhà nƣớc thiết lập quyền lực công cộng đặc biệt tách rời khỏi xã
om
hội và áp đặt với toàn bộ xã hội
2. Nhà nƣớc quản lý cƣ dân theo sự phân chia lãnh thổ
.c
3. Nhà nƣớc có chủ quyền quốc gia
ng
4. Nhà nƣớc ban hành pháp luật và quản lý xã hội bằng pháp luật
co
5. Nhà nƣớc thu các khoản thuế dƣới dạng bắt buộc
an
th
o ng
du
u
cu
IV. Chức năng của nhà nƣớc (The function of the state)
om
Chức năng của nhà nƣớc là pƣơng diện hoạt động cơ bản của
.c
nhà nƣớc, có tính định hƣớng lâu dài, trong nội bộ quốc gia và
trong quan hệ quốc tế, thể hiện vai trò của nhà nƣớc, nhằm thực
ng
co
hiện những nhiệm vụ đặt ra trƣớc nhà nƣớc.
an
th
o ng
du
u
cu
- Căn cứ vào tính pháp lý của việc thực hiện quyền lực nhà
nƣớc
om
.c
ng
CHỨC
co
NĂNG
an
th
o ng
du
ĐỐI
Lập Hành
Tƣ pháp
u
NỘI
cu
pháp pháp
- Căn cứ vào hệ thống và chủ thể thực hiện chức năng
om
.c
ng
CHỨC
co
NĂNG
an
th
o ng
du
ĐỐI
Toàn thể
Cơ quan
u
nhà
cu
NỘI
BMNN
nƣớc
- Căn cứ vào phạm vi lãnh thổ của sự tác động
om
.c
CHỨC
ng
NĂNG
co
an
ĐỐI
th ĐỐI
ng
NỘI NGOẠI
o
du
u
cu
XD, PT Bảo vệ Chống Ngoại

An ninh Phòng
đất chế độ xâm giao,
trật tự chính trị thủ
nước lược hợp tác
om
.c
THỰC HIỆN
CHỨC NĂNG
ng
co
an
th
PHƢƠNG
HÌNH THỨC
PHÁP
o ng
du
u
cu
Lập pháp Hành pháp Tƣ pháp Thuyết phục Cƣỡng chế
V. Hình thức và Bộ máy Nhà nƣớc
5.1. Hình thức Nhà nƣớc
om
Hình thức nhà nƣớc là những cách thức tổ chức và phƣơng thức
để thực hiện quyền lực nhà nƣớc
.c
ng
co
Hình thức
NN
an
th
o ng
Hình thức,
Phƣơng pháp
du
cách thức tổ
thực hiện
chức
u
cu
Chế độ chính
Chính thể Cấu trúc
trị
Hình thức chính thể là việc tổ chức và vận hành quyền lực NN
om
ở TW có 3 nội dung cơ bản:
.c
- Cách thức, trình tự tổ chức quyền lực NN ở TW
ng
+ Cách thức: Bầu, bầu cử; Bổ nhiệm; Thế tập.
co
+ Trình tự: Theo thứ tự trƣớc sau. Sự thành công của cơ quan
an
trƣớc là tiền đề để thành lập cơ quan sau; Thiết lập độc lập.
th
- MQH giữa các cơ quan quyền lực NN ở TW
o ng
- Sự tham gia của nhân dân vào việc tổ chức quyền lực NN ở
du
TW
u
cu
om
.c
Chính
thể
ng
co
an
th
Quân Cộng
chủ
ng
hòa
o
du
u
Hạn chế:
cu
Tuyệt Tổng Hỗn

Đại nghị; Đại nghị
đối Lập hiến thống hợp
Hình thức cấu trúc là việc NN đƣợc cấu thành từ những đơn vị
om
hành chính lãnh thổ nhƣ thế nào.
.c
ng
co
an
Cấu trúc
th
o ng
du
u
cu
Liên bang Đơn nhất
5.2. Phƣơng pháp thực hiện quyền lực nhà nƣớc (chế độ chính trị)
om
Vai trò của quần chúng nhân dân trong bộ máy quyền lực NN ở
.c
TW
ng
co
an
Chế độ CT
th
o ng
du
u
cu
Dân chủ Phi dân chủ
5.3. Bộ máy nhà nƣớc
Là hệ thống các cơ quan NN từ TW đến địa phƣơng đƣợc tỏ
om
chức theo một nguyên tắc chung thống nhất, tạo thành cơ chế
.c
đồng bộ để thực hiện các nhiệm vụ và chức năng của NN
ng
Cơ quan NN – Bộ phận cấu thành của BMNN, có một số đặc
co
điểm:
an
- Không trực tiếp sản xuất của cải vật chất
- Có quyền nhân danh nhà nƣớc th
o ng
- Thành lập, chắc năng, nhiệm vụ , thẩm quyền do luật định
du
Các thiết chế cơ bản bao gồm:

u
cu
- Nguyên thủ quốc gia

- Nghị viện
- Chính phủ
- Tòa án
VI. Bộ máy Nhà nƣớc CHXHCN Việt Nam
om
.c
ng
co
an
th
o ng
du
u
cu
VI. Bộ máy Nhà nƣớc CHXHCN Việt Nam
Đƣợc tổ chức và hoạt động trên nguyên tắc:
- Quyền lực nhà nƣớc là thống nhất, có sự phân công, phối
om
hợp, kiểm soát giữa các CQNN trong việc thực hiện quyền
.c
LP, HP, TP
ng
- Đảng lãnh đạo
co
- NN đƣợc tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và PL, quản
an
lý XH bằng HP và PL
th
- Tập trung dân chủ ng
- Bình đẳng và đoàn kết dân tộc
o
du
u
cu
om
.c
NGUỒN
GỐC
ng
co
an
th
VAI PHÁP BẢN
LUẬT CHẤT
ng
TRÒ
o
du
u
cu
ĐẶC
ĐiỂM

Chương 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

om

ThS Ngô Minh Tín

hội chủ nghĩa việt nam

Thomas Hobben John Loke Jean Jacques Montesquie

các nguyên nhân về kinh tế.

giai cấp của nhà nƣớc

Karl Marx Friedrich Engels Lenin

David Ricardo Charles Fourier

Lịch sử thế giới

Communism) (Slave Society) ( Feudalism) (Capitalism) (Communism)

3 lần phân công lao động

Nhà nƣớc Giéc-manh

Nhà nƣớc Ấn độ, Ai

Chiếm hữu nô lệ Phong kiến Chủ nghĩa tƣ bản

XD, PT Bảo vệ Chống Ngoại

Lập pháp Hành pháp Tƣ pháp Thuyết phục Cƣỡng chế

Tuyệt Tổng Hỗn

Liên bang Đơn nhất

Dân chủ Phi dân chủ

Các thiết chế cơ bản bao gồm:

- Nguyên thủ quốc gia

You might also like