Ang pang-abay na pamanahon ay nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang kilos na taglay ng pandiwa. Mayroon itong tatlong uri:
May pananda - nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa, at hanggang
Halimbawa: "Kailangan mo bang pumasok nang araw-araw?"
Walang pananda - kahapon, kanina, kanina, ngayon, mamaya, bukas, sandali, at iba pa
Halimbawa: "Manonood kami bukas ng pambansang pagtatanghal ng dulang Pilipino."
Nagsasaad ng dalas - araw-araw, tuwing umaga, taun-taon, at iba pa
Halimbawa: "Tuwing buwan ng Mayo ay nagdaraos kami sa aming pook ng santakrusan."
Panlunan[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng lugar kung saan naganap ang pangyayari. Samakatuwid, ito ay nagsasabi kung saan ginawa, ginagawa, at gagawin ang kilos sa pangungusap; sa ibang pananalita ay tumutukoy ito sa pook na pinangyarihan, o pangyayarihan ng kilos sa pandiwa. Karaniwang ginagamit ang mga pariralang may sa, kina o kay. Ginagamit ang sa kapag ang kasunod ay isang pangngalang pambalana o isang panghalip. Ginagamit naman ang kay at kina kapag ang kasunod ay pangngalang pantangi na pangalan ng isang tao. Halimbawa: "Maraming masasarap na ulam ang itinitinda sa kantina." ; "Nagpaluto ako kina Aling Inggay ng masarap na mamon para sa kaarawan."
Pamaraan[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay naglalarawan kung paano naganap, nagaganap, o magaganap ang kilos na ipinahahayag ng pandiwa. Ginagamit sa ganitong uri ng pang-abay ang mga panandang nang, na, at -ng. Halimbawa nito ay magaling, mabilis, maaga, masipag, mabait, at iba pa. Halimbawa: "Sinakal niya ako ng mahigpit."
Pang-agam[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagbabadya ng hindi o kawalan ng katiyakan sa pagganap sa kilos ng pandiwa. Ginagamit sa pangungusap ang mga pariralang marahil, siguro, tila, baka, wari, parang, at iba pa. Halimbawa: "Marami na marahil ang nakabalita tungkol sa pasya ng Sandiganbayan."
Ingklitik[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay mga kataga sa Filipino na karaniwang nakikita pagkatapos ng unang salita sa pangungusap. Ito ay ang man, kasi, sana, nang, kaya, yata, tuloy, lamang/lang, din/rin, ba, pa, muna, pala, na, naman at daw/raw. Halimbawa: "Lasing na yata siya."
Benepaktibo[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng benepisyo para sa isang tao. Ito ay karaniwang binubuo ng pariralang pinangungunahan ng para sa. Halimbawa: "Ang ikinokolektang buwis ay para sa pag-unlad ng bansa."
Kawsatibo[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng dahilan ng pangganap sa kilos ng pandiwa. Ito'y makikilala sa parirala o sugnay na pinangungunahan ng dahil sa. Halimbawa: "Dahil sa TPLEx, mas mabilis na ang biyahe mula Maynila hanggang Baguio."
Kondisyonal[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng kondisyon para maganap ang kilos na isinasaad ng pandiwa. Ito ay may mga sugnay o pariralang pinangungunahan ng kung, kapag/pag, at pagka. Halimbawa: "Magiging maganda ang kalsada kung lilinisin nila ang mga nakakalat na basura."
Panang-ayon[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng pagsang-ayon. Ginagamit dito ang mga salitang oo, opo, tunay, sadya, talaga, syempre at iba pang halimbawa. Halimbawa: "Talagang mabilis ang pag-unlad ng bayan."
Pananggi[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng pagtanggi o pagtutol. Nilalagyan ito ng mga pariralang katulad ng hindi, di at ayaw. Halimbawa: "Hindi pa lubusang nagamot ang kanser."
Panggaano o pampanukat[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng timbang, bigat, o sukat. Sumasagot ang pang-abay na panggaano sa tanong na gaano o magkano. Halimbawa: "Tumaba ako nang limang libra."
Pamitagan[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay nagsasaad ng paggalang. Ginagamit dito ang po/ho at opo/oho. Halimbawa: "Kailan po ba kayo uuwi sa lalawigan ninyo?"
Panulad[baguhin | baguhin ang batayan]
Ito ay ginagamit sa pagtutulad ng dalawang mga bagay. Halimbawa: "Higit na magaling sumayaw si Armando kaysa kay Cristito."
Ang pang-abay ay mga salitang nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri o kapwa pang-abay.
Ang pang-abay ay may 17 uri:
1. Pamanahon - nagsasaad ng panahon ng pagganap at sumasagot sa tanong na kailan
2. Panlunan - nagsasaad ng pook o na pinangyarihan ng kilos. Ito ay sumasagot sa tanong na saan. 3. Pamaraan - nagsasaad kung paano ginanap ang kilos o pangyayaring isinasaad ng pandiwa. 4. Panggaano - sumasaklaw sa bilang, dami o halaga. 5. Panulad - nagsasaad ng katangiang napapaloob sa pangungusap. Karaniwang ginagamit na hambingan ng pang-uri. 6. Pang-agam - nagsasaad ng di-katiyakan o pag-aalinlangan. 7. Pananong - ginagamit sa pagtatanong ukol sa panahon, lunan, bilang o halaga. 8. Panang-ayon - nagsasaad ng pagsang-ayon o pagtangaap sa kausap. 9. Pananggi - nagsasaad ng pagsalungat o pagbawal. 10. Panunuran - tumutukoy sa sunud-sunod na hanay o kalagayan. 11. Pamitagan - nagpapakilala ng paggalang at pagsasaalang-alang. 12. Panturing - nagsasaad ng pagtanaw ng utang na loob 13. Kawsatibo - nagsasaad ng dahilan, binubuo ng sugnay o pariralang nagsisimula sa dahil sa, sapagkat atbp. 14. Kundisyunal - nagsasaad ng kondisyon para maganap ang pandiwa. 15. Benepaktibo - nagsasaad ng kagalingang dulot para sa isang tao, tagatanggap ng kilos. 16. Pangkaukulan - pinangungunahan ng tungkol, hinggil, o ukol. 17. Inklitik - binabago ang orihinal na diwa ng isang pangungusap.