Model upakowania

chromatyny w chromosomie
metafazowym

Alberts, Molecular Biology of the Cell (2017) CRC Press

Nukleosomy (”koraliki na sznurku”)
Osiem białek – centralny tetramer zawierający po
dwie podjednostki histonów H3 i H4 oraz pary
dimerów H2A-H2B, jednego powyżej i jednego
poniżej centralnego tetrameru.
Histon łącznikowy H1.
140-150 pz nawinięte na rdzeń + 50-70 pz związanych
z histonem łącznikowym.

Brown, Genomy (2019) PWN

Miejsca kontaktu między histonami a DNA. Dla przejrzystości pokazano tylko interakcje
między DNA a pojedynczym dimerem H3-H4. Na czerwono zaznaczono części histonów
oddziałujące z DNA. Głównymi miejscami oddziaływań są rowki mniejsze.

Około 40 wiązań wodorowych uczestniczy w oddziaływaniu DNA z histonami nukleosomu.

Molecular Biology of the Gene (2014) Pearson Education

 Euchromatyna – mniejszy stopień upakowania,
aktywna genetycznie

Heterochromatyna – DNA o zwartej strukturze, ale

mniej zwartej niż chromosom metafazowy; zawiera
głównie nieaktywne transkrypcyjnie regiony; zawiera
niewiele genów lub w ogóle ich nie ma.

Heterochromatyna konstytutywna – występuje stale we wszystkich komórkach; DNA nie

zawiera genów, dzięki czemu zawsze może być wysoce skondensowany; DNA centromerów,
telomerów oraz pewne fragmenty położone w innych regionach chromosomów.

Heterochromatyna fakultatywna – występuje przejściowo, obserwowana czasami w

pewnych typach komórek; zawiera geny nieaktywne w pewnych komórkach lub na
niektórych etapach cyklu komórkowego – kiedy geny te są nieaktywne, wtedy występują w
postaci heterochromatyny
Każdy chromosom zajmuje w jądrze komórkowym swoje terytorium
Białka niehistonowe tworzące W tworzeniu pętli biorą udział
Pętle chromatyny
’rusztowanie’ chromosomu białka – kondensyny;
w procesie tym
wykorzystywana jest energia
z hydrolizy ATP

From Genes to Genomes (2017) McGraw Hill

 Typowy wygląd chromosomów
metafazowych
Centromery u człowieka:
1-5 Mpz, z czego 1-4 Mpz tworzy DNA
alfoidalny – powtarzające się
sekwencje o dł. 171 pz + inne rodziny
powtórzeń DNA o dł. do 70 pz.

Telomery człowieka. Długość wystających

w stronę 3’ jednoniciowych odcinków jest
inna w każdym z telomerów.

Z telomerami związany jest kompleks

białek nazwanych szelteryną – chroni
przed nukleazami i pośredniczy w
aktywności enzymatycznej telomerazy.
Rola centromeru w podziale jądra Brown, Genomy (2019) PWN
Techniki barwienia stosowane do otrzymywania wzoru prążków na chromosomach

Bal, Genetyka medyczna i molekularna (2017) PWN Brown, Genomy (2019) PWN
Brown, Genomy (2019) PWN
Brown, Genomy (2019) PWN
Prążki G chromosomu nr 1 w
trzech rozdzielczościach (400,
550, 850)

1q31.2
Chromosom 1
Ramię długie
Region 3
Prążek 1
Subprążek 2

Bal, Genetyka medyczna i molekularna (2017) PWN

Problem replikacji chromosomów liniowych:
A) końcowy fragment Okazaki nie może zostać zainicjowany

Brown, Genomy (2019) PWN

Problem replikacji chromosomów liniowych:
B) starter końcowego fragmentu Okazaki znajduje się na końcu 3’ nici opóźnionej

Brown, Genomy (2019) PWN

Telomeraza o aktywności odwrotnej transkryptazy i telomerowy RNA

Telomeraza jest aktywna w:

-komórkach embrionalnych
-komórkach rozrodczych
-komórkach macierzystych

Jej aktywność wykrywa się w 85% nowotworów.

Molecular Biology of the Gene (2014) Pearson Education

 Przykłady sekwencji powtórzeń telomerowych i RNA telomerazy

Dokończenie procesu wydłużania

końców chromosomów
Wydłużanie końców
ludzkiego
chromosomu przez
telomerazę

Brown, Genomy (2019) PWN

Budowa pętli t (t-loop) w komórkach ssaków.
Pętla ta powstaje przy udziale jednego z białek wiążących
telomery TRF2. Powstaje ona na końcu cząsteczki DNA, gdy
wolny koniec telomeru zawija się i wciska do wewnątrz
podwójnej helisy.
Model inhibitorowego działania
białek wiążących telomery na
aktywność telomerazy.

Molecular Biology of the Gene (2014) Pearson Education

Replikacja genomu wymaga synchronizacji z cyklem komórkowym

Punkt kontrolny
G2-M

Punkt kontrolny
G1-S

Brown, Genomy (2019) PWN

 Warunkiem przejścia punktu G1-S jest udzielenie miejscom inicjacji ”licencji na replikację”

Przejście pre-RC
z fazy G1 do S

Powstanie kompleksu prereplikacyjnego Aktywacja kompleksu prereplikacyjnego.

Powstanie kompleksu preinicjacyjnego.

Brown, Genomy (2019) PWN

 Brown, Genomy (2019) PWN

Molecular Biology of the Gene (2014) Pearson Education

Poziom CDK w trakcie cyklu komórkowego reguluje przyłączanie i aktywację helikazy

 Molecular Biology of the Gene (2014) Pearson Education

Działanie białek kohezyjnych

(kohezyn) u organizmów
eukariotycznych, po przejściu
widełek replikacyjnych.

Kohezyny utrzymują nici DNA

razem aż do etapu anafazy,
w której następuje ich degradacja
i umożliwienie rozdzielenia
Brown, Genomy (2019) PWN potomnych chromosomów.
Degradacja kohezyn i separacja chromatyd siostrzanych w trakcie mitozy

Molecular Biology of the Gene (2014) Pearson Education

Shugoshin - z języka japońskiego - ”opiekuńczy duch”
 Nukleoid E. coli

Model struktuy nukleoidu E. coli

Brown, Genomy (2019) PWN

Brown, Genomy (2019) PWN