თავის ქალას დაყოფა

სახის ქალა

ტვინის ქალა
 სახის ქალა
ცხვირის ძვალი (Os nasale)

ზედა ყბის ძვალი (maxilla)

ქვედა ყბის ძვალი (mandibula)

ყვრიმალის ძვალი (os zygomaticum)

სასის ძვალი (os palatinum)

ინის ძვალი (os hyoideum)

სახნისი (vomer)
ცხვირის ქვემო ნიჟარა (concha nasalis
inferior)

ცხვირის ზემო და შუა ნიჟარები ცხავის ძვალს მიეკუთვნებიან!

 ზედა ყბის ძვალი

სხეული (corpus maxillae)

• მაქსილარული (ჰაიმორის წიაღი-
sinus maxillaris)
• წიაღის ხვრელი -hiatus maxillaris

მორჩები
• შუბლის (processus frontalis)
• ყვრიმალის (processus zygomaticus)
• სასის (processus palatinus)
• ალვეოლური (processus alveolaris)
 ზედა ყბის სხეული
წინა ზედაპირი (facies anterior)

• თვალბუდის ქვედა კიდე (margo infraorbitalis)

• თვალბუდის ქვედა ხვრელი (margo infraorbitalis)
• ეშვის ფოსო (fossa canina)

საფეთქელქვედა ზედაპირი (facies infratemporalis)

• ზედა ყბის ბორცვი (tuber maxillae)

• ალვეოლური ხვრელები (foramina alveolaria)

ცხვირისკენა ზედაპირი (facies nasalis)

• ნიჟარის ქედი (crista conchalis)

• საცრემლე ღარი (sulcus lacrimalis)
• ზედა ყბის ნაპრალი (hiatus maxillaris)

თვალბუდისმხრივი ზედაპირი (facies orbitalis)

• თვალბუდის ქვედა ღარი (sulcus infraorbitalis)

 ზედა ყბის მორჩები
შუბლის მორჩი (processus frontalis)
• საცრემლე ნაჭდევი (incisura lacrimalis)
• ცხავის ქედი (crista ethmoidalis)
• წინა საცრემლე ქედი (crista lacrimalis anterior)
ყვრიმალის მორჩი (processus zygomaticus)

სასის მორჩი (processus palatinus)

• ცხვირის ქედი (crista nasalis)
• ქმნის მაგარ სასას
• უკავშირდება სასის ძვლის ჰორიზონტალურ
ფირფიტას
ალვეოლური მორჩი (processus alveolaris)
• კბილბუდეთა რკალი (arcus alveolaris)
• კბილბუდეები (alveoli)
• კბილბუდეთა ძგიდეები (septa interalveolaria)
• კბილბუდეთა შემაღლებები (juga alveolaria)
 ქვედა ყბის ძვალი
სხეული
• ალვეოლური მორჩი (processus alveolaris)
• კბილბუდეთა რკალი (arcus alveolaris)
• კბილბუდეები (alveoli)
• კბილბუდეთა ძგიდეები (septa interalveolaria)
• კბილბუდეთა შემაღლებები (juga alveolaria)
• ნიკაპის წვეტი (spina mentalis)
• ორმუცელა ფოსო (fossa digastrica)
• ქვედა ყბა-ინის ხაზი (linea mylohyoidea)
• ქვედა ყბა-ინის ღარი (sulcus mylohyoideus)
• ქვედა ყბის ხვრელი (foramen mandibulae)
ტოტები
• როკისებრი მორჩი - თავი (caput), ყელი (collum), ფრთისებრი ღრმული
(fovea pterygoidea)
• ნაჭდევი (incisura mandibulae)
• გვირგვინოვანი მორჩი
ქვედა ყბის კუთხე (angulus)
• გარედან საღეჭი ხორკლი (tuberositas masseterica)
• შიგნიდან ფრთისებრი ხორკლი (tuberositas pterygoidea)
 სასის ძვალი
პერპენდიკულარული ფირფიტა (lamina perpendicularis)

• ზედაპირები - ზედა ყბის, ცხვირისმხრივი

• ქედები - ნიჟარის, ცხავის
• Processus orbitalis (თვალბუდის მორჩი)
• Processus sphenoidalis (სოლისებრი მორჩი)
• Incisura sphenopalatina(სოლისებრ-სასის ნაჭდევი)

ჰორიზონტალური ფირფიტა

• ზედაპირები - ცხვირისმხრივი, სასისმხრივი

• ცხვირის ქედი (crista nasalis)
• ცხვირის უკანა წვეტი (spina nasalis posterior)
• ქმნის მაგარ სასას

პირამიდული მორჩი (processus pyramidalis)

• მდებარეობს ფირფიტების გადაკვეთაზე

• სასის დიდი ღარი (sulcus palatinus major)
 ყვრიმალის ძვალი
მორჩები
• შუბლის (processus frontalis)
• საფეთქლის (processus temporalis)

ზედაპირები
• ლატერალური
• თვალბუდისმხრივი
• საფეთქლისმხრივი

ხვრელები
• ყვრიმალ-სახის
• ყვრიმალ-თვალბუდის
• ყვრიმალ-საფეთქლის
 ტვინის ქალა

ქალასარქველი
ქალას ფუძე
 ქალასარქველი

შუბლის ძვალი
თხემის ძვალი
საფეთქლის ძვალი
სოლისებრი ძვალი
კეფის ძვალი

გარეთა
ფირფიტა შიგნითა
ფირფიტა

ფირფიტებს შორის მდებარეობს ღრუბლისებრი ნივთიერება (დიპლოე)

შიგნითა ფირფიტას სხვანაირად მინისებრ ფირფიტას უწოდებენ (მსხვრევადია)
ქალასარქველი
 შუბლის ძვალი (os frontalis)

ქიცვი (squama frontalis)

• გარეთა ზედაპირი - ბორცვები, თვალბუდის ზედა ხვრელი და კიდე
• სატვინე ზედაპირი - ქედი, ბრმა ხვრელი, ზედა საგიტალური სინუსის
ღარი
• საფეთქლის ზედაპირი - გარეთა ზედაპირს ემიჯნება საფეთქლის
ხაზით

თვალბუდის ნაწილები (partes orbitales)

• სატვინე ზედაპირები - თითისებრი ჩანაჭდევები
• თვალბუდის ზედაპირები - საცრემლე ჯირკვლის ფოსო, ჭაღის ფოსო

ცხვირის ნაწილი (pars nasalis)

• გლაბელა, ცხვირის წვეტი

თვალბუდის ნაწილებს შორის ცხავის ამონაჭდევია

თვალბუდის ზედა კიდე გრძელდება ყვრიმალის მორჩში
შუბლის ძვლის წიაღი ცხვირის შუა გასავალში იხსნება
 სოლისებრი ძვალი (os sphenoidalis)
სხეული (corpus)
• სოლისებრი წიაღი
• ზედა კედელი -თურქული კეხი (sella turcica), ჰიპოფიზის ფოსო,
ჯვარედინის ღარი (sulcus chiasmatis)
• წინა კედელი - წიაღის ხვრელი
დიდი ფრთები (ala major)
• ზედაპირები - სატვინე, თვალბუდის, ზედა ყბის, საფეთქლის
• კიდეები - ყვრიმალის, შუბლის, თხემის, ქიცვის
მცირე ფრთები (ala minor)
• დიდ ფრთებს ემიჯნება თვალბუდის ზედა ნაპრალით (fissura
orbitalis superior)
• მათ ქვეშ გადის მხედველობის არხი (canalis opticus)
ფრთისებრი მორჩები
• მედიალური ფირფიტა (ბოლოვდება ფრთისებრი კავით-
hamulus)
• ლატერალური ფირფიტა (გარეთა მხრიდან გააჩნია ფრთისებრი
ფოსო)
დიდ ფთებზე გვხვდება მრგვალი (foramen rotundum), ოვალური (foramen ovale)
და წვეტიანი (foramen spinosum) ხვრელები
 საფეთქლის ძვალი (0s temporalis)
ქიცვი (pars squamosa)
• ზედაპირები - საფეთქლის, სატვინე
• კიდეები - თხემის, სოლისებრი
• ყვრიმალის მორჩი
• ქვედა ყბის ფოსო (fossa mandibularis)
დაფის ნაწილი (pars tympanica)
• სადგისისებრი მორჩის ბუდე (vagina)
კლდოვანი ნაწილი (პირამიდა) –pars petrosa
• წინა ზედაპირი - სამწვერა ნერვის ჩანაჭდევი (impressio trigemini),
რკალოვანი შემაღლება, დაფის სარქველი, დიდი და მცირე კლდოვანი
ნერვების არხთა ნაპრალები/ღარები
• უკანა ზედაპირი - შიგნითა სასმენი ხვრელი, რკალქვეშა ფოსო
• ქვედა ზედაპირი - გარეთა საძილე ხვრელი, საუღლე ფოსო, კლდოვანი
ფორაკი
• სადგისისებრი მორჩი (processus styloideus)
დვრილისებრი მორჩი (processus mastoideus)
კლდოვანი ფორაკის ძირზე იხსნება დაფის მილაკი (გაივლის დაფის ნერვი და არტერია)
სახის ნერვის არხი ბოლოვდება სადგის-დვრილისებრი ხვრელით (foramen stylomastoideum)
კუნთ-ლულის არხი იყოფა სასმენი ლულის და დაფის აპკის დამჭიმავი კუნთის ნახევარარხებად
შიგნითა საძილე ხვრელი პირამიდის მწვერვალზე მდებარეობს
პირამიდასა და სოლისებრ ძვალს შორის დაფლეთილი ხვრელია (foramen lacerum)
პირამიდასა და კეფის ძვალს შორის საუღლე ხვრელია (foramen jugularis)
 კეფის ძვალი (os occipitale)
ქიცვი (squama occipitalis)
• სატვინე ზედაპირი -ზედა საგიტალური სინუსის ღარი,
განივი სინუსის ღარები, ჯვარედინა შემაღლება, კეფის
შიგნითა ქედი
• გარეთა ზედაპირი - ქედის ხაზები, გარეთა ქედი, კეფის
გარეთა შემაღლება
• კიდეები - ლამბდისებრი, დვრილისებრი
გვერდითი ნაწილები
• როკები - сondylus occipitalis (ატლასთან
დასაკავშირებლად)
• როკის არხი (сanalis condylaris)
• ენისქვეშა ნერვის არხი (canalis nervi hypoglossialis)
• სიგმოიდური სინუსის ღარი
ძირითადი ნაწილი
• ხახის ბორცვი (tuberculum pharyngeum)
სოლისებრი და კეფის ძვლების შეერთებით
დიდი ხვრელი (foramen magnum) იქმნება თავქვე (clivus)
 თხემის ძვალი (os parietalis)

ზედაპირები
• გარეთა -ბორცვი
• სატვინე - არტერიული ღარები

კიდეები
• შუბლის
• საგიტალური
• ქიცვის
• კეფის

კუთხეები
• შუბლის
• სოლისებრი
• კეფის
• დვრილისებრი
 ცხავის ძვალი (os ethmoidalis)

ჰორიზონტალური ფირფიტა
• დაცხრილული ფირფიტა (lamina cribrosa)

პერპენდიკულარული ფირფიტა
• მამლის ბიბილო (crista galli)

ცხავის ძვლის ლაბირინთი

• წინა უჯრედები -იხსნებიან ცხვირის შუა გასავალში
• შუა უჯრედები -იხსნებიან ცხვირის შუა/ზემო გასავალში
• უკანა უჯრედები -იხსნებიან ცხვირის ზემო გასავალში
• ყველაზე დიდი უჯრედი ცხავის ბუშტუკია (bulla
ethmoidalis)
 თავის ქალას შეერთებები
ყიფლიბანდები

• წინა (თხემის და შუბლის ძვლებს შორის)

• უკანა (თხემის და კეფის ძვლებს შორის)
• წინა-გვერდითი (სოლისებრი)
• უკანა-გვერდითი (დვრილისებრი)

ნაკერები

• გვირგვინოვანი (შუბლისა და თხემის ძვლებს შორის)

• საგიტალური (თხემის ძვლებს შორის)
• ლამბდისებრი (კეფისა და თხემის ძვლებს შორის)

საფეთქელ-ქვედა ყბის სახსარი

• ქვედა ყბის თავი

• საფეთქლის ფოსო
• კომბინირებული სახსარი
• გააჩნია სასახსრე დისკო
 საფეთქელ-ქვედა ყბის სახსარი

ქვედა ყბის როკისებრი მორჩი (თავი)

საფეთქლის ფოსო

კომბინირებული, როკისებრი სახსარი

გააჩნია სასახსრე დისკო

ლატერალური იოგი (ამაგრებს უშუალოდ)

სადგის-ქვედა ყბის იოგი

სოლისებრ-ქვედა ყბის იოგი

 ქალას წინა ფოსო

წინა ფოსოს ქმნის შუბლის ძვლის თვალბუდის ნაწილები და ძირითადი ძვლის მცირე ფრთები
წინა ფოსო ცხავის ძვლის დაცხრილული ფირფიტის ხვრელებით უკავშირდება ცხვირის ღრუს
 ქალას შუა ფოსო

შუა ფოსოს ქმნის:

სოლისებრი ძვლის დიდი ფრთა
მრგვალი ხვრელით უკავშირდება ფრთა-სასის ფოსოს
საფეთქლის ქიცვი
თვალბუდის ზემო ნაპრალით უკავშირდება თვალბუდეს
პირამიდის წინა ზედაპირი
 ქალას უკანა ფოსო

იქმნება:
დიდი ხვრელით დაკავშირებულია ხერხემლის არხთან პირამიდის უკანა ზედაპირით
კეფის ძვლის ნაწილებით
 თვალბუდე (orbita)
ზედა კედელი
• შუბლის ძვლის თვალბუდის ნაწილი
• სოლისებრი ძვლის მცირე ფრთა
ლატერალური კედელი
• სოლისებრი ძვლის დიდი ფრთა
• ყვრიმალის თვალბუდის ზედაპირი
ქვედა კედელი
• ყვრიმალის თვალბუდის ზედაპირი
• ზედა ყბის თვალბუდის ზედაპირი
• სასის ძვლის თვალბუდის მორჩი

მედიალური კედელი
• ცრემლის ძვალი, ცხავის ძვლის თვალბუდის ფირფიტა
• სოლისებრი ძვლის სხეული

თვალბუდის ზედა ნაპრალით და მხედველობის არხით უკავშირდება ქალას ღრუს

თვალბუდის ქვედა ნაპრალით უკავშირდება ფრთა-სასის და საფეთქელქვედა ფოსოებს
ცხვირ-ცრემლის არხით უკავშირდება ცხვირის ღრუს
 ცხვირის ღრუ
ქვედა კედელი
• მაგარი სასა - სასის ძვლის ჰორიზონტალური ფირფიტა, ზედა
ყბის სასის მორჩი
ზედა კედელი
• ცხვირის ძვალი, შუბლის ძვლის ცხვირის ნაწილი
• ცხავის ძვლის დაცხრილული ფირფიტა
• სოლისებრი ძვლის სხეულის წინა კედელი
ლატერალური კედელი
• ცხავის ძვლის ლაბირინთები, ცრემლის ძვალი
• სასის ძვლის პერპენდიკულარული ფირფიტა
• სოლისებრი ძვლის ფრთისებრი მორჩის მედიალური ფირფიტა
• ზედა ყბის სხეულის/შუბლის მორჩის ნაზალური ზედაპირები
მედიალური კედელი
• ძგიდე - სახნისი, ცხავის ძვლის პერპენდიკულარული ფირფიტა
წინა კედელი
• ცხვირის ზურგი

ცხვირის ღრუ მსხლისებრი შესავლით უკავშირდება გარემოს, ხოლო ქოანებით ცხვირ-ხახას

 ცხვირის გასავლები (meatus)

ზედა გასავალი
• ცხავის ძვლის შუა/უკანა უჯრედები
• სოლისებრი ძვლის წიაღი

შუა გასავალი
• შუბლის წიაღი
• ზედა ყბის წიაღი
• ცხავის ძვლის წინა/შუა უჯრედები

ქვედა გასავალი
• ცხვირ-ცრემლის არხი
 ფრთა-სასის ფოსო (fossa pterygopalatina)
საზღვრები
• წინიდან ზედა ყბის სხეული
• უკნიდან სოლისებრი ძვლის ფრთისებრი მორჩი
• მედიალურად სასის ძვლის პირამიდული მორჩი
• ზევიდან - სოლისებრის დიდი ფრთა და სხეული

კავშირები
• თვალბუდესთან თვალბუდის ქვედა ნაპრალით
• ცხვირის ღრუსთან სოლისებრ-სასის ხვრელით
• ქალას ღრუსთან მრგვალი ხვრელით