Duhanpirja; Përbërësit e

tymit të duhanit
Tymi i duhanit përmban rreth 7000
kimikate. Shumë prej tyre janë
helmuese dhe mbi 60 dihet se janë
shkaktarë të kancerit Në përbërësit
kimikë të cigareve përfshihen:

● Nikotina: Është një alkaloid pa ngjyrë, helmues që rrjedh nga bima e duhanit.
Është një ilaç i fuqishëm, i cili ndikon në tru dhe krijon shpejt varësi.
● Katrani: Është një substancë ngjitëse kafe që formohet kur duhani ftohet dhe
kondensohet. Ai mblidhet në mushkëri dhe mund të shkaktojë kancer.
● Monoksid karboni: Një gaz pa erë, pa ngjyrë që lirohet nga djegia e duhanit. Kur
thithet, hyn në qarkullimin e gjakut dhe ndërhyn në punën e zemrës dhe enëve
të gjakut. Deri në 15% të gjakut të një duhanpirësi mund të mbajë monoksid
karboni në vend të oksigjenit.
● Arseniku: Arseniku gjendet zakonisht në helmin e minjve.
● Amoniaku: Amoniaku është një gaz toksik, pa ngjyrë me një erë të mprehtë.
Komponimet e amoniakut zakonisht përdoren në pastrimin e produkteve dhe
plehrave. Përdoret gjithashtu për të rritur ndikimin e nikotinës në cigaret e
prodhuara.
● Aceton: Keton i lëngshëm i paqëndrueshëm aromatik, i përdorur si tretës.
Heqësi i manikyrit është një tretës, për shembull.
● Pesticidet: Një numër pesticidesh (kimikate toksike që përdoren për të vrarë
dëmtuesit, zakonisht insektet) janë të pranishme në tymin e cigareve. Këto
pesticide gjejnë rrugën e tyre në cigare sepse ato përdoren në bimët e duhanit
ndërsa ato rriten.
● Poloniumi - 210: Element radioaktiv – përdoret në armët bërthamore, si dhe në
burimin e nxehtësisë atomike.
● Metanol: Karburanti i përdorur në industrinë e aviacionit.
Fakte mbi pirjen e duhanit
● Duke pire 20 cigare ne dite,njeriu fut ne trup 1gr te katranit te cigares cili kryesisht mbetet
ne mushkëri.
● Në rrafsh global, 1,8 milionë raste të vdekjes shkaktohen nga kanceri mushkërive gjatë një
viti. Pirja e duhanit është shkaktari më shpeshtë i kancerit të mushkërive, që shkakton
rreth 1,2 milionë vdekje nga kanceri i mushkërive gjatë një viti.
● Për dallim nga personat që nuk pinë duhan, duhanpirësit kanë 22 herë më shumë mundësi
të zhvillojnë kancer të mushkërive gjatë jetës së tyre.
● Pas 10 vitesh pa duhan rreziku nga kanceri mushkërive pothuajse përgjysmohet, për
dallim nga rreziku që u kanoset duhanpirësve. Sipas te dhenave te OBSH aktualisht ne
gjithe boten konsumatoret e duhanit jane rreth 1 miliard.
● Cdo vit vdesin rreth 5.4 milion persona si rezultat demeve te shkaktuara nga konsumi i
duhanit.
● Ne shekullin e 20-te rreth 100 milione persona kane vdekur si shkak i demeve te duhanit,
ne shekullin e XXI ky numer llogaritet te shkoje ne 1 miliard.
● Eshtë vërtetuar se për çdo 20 cigare rreziku 15-fishohet.
● Kryesisht te pirësit e duhanit, mosha kur ky shfaq simptomat e kancerit është rreth 50-60
vjeç dhe prej saj njeriu mund të përfundoje edhe në një ndërhyrje të mundshme kirurgjike.
Duhanpirësit vdesin 5-8 vjet me herët se ata qe nuk pinë dhe i ekspozohen rrezikut dy here
me shume nga sëmundja fatale e zemrës, dhjete here me shume rrezikut nga tumori ne
mushkëri,disa here nga rreziku tumorit ne fyt,pankreas,veshke.
Pasojat në organizëm
Pirja e duhanit dëmton pothuajse çdo organ të trupit dhe ndikon në shëndetin e
përgjithshëm të një personi.
1. Vlerësimet tregojnë se pirja e duhanit rrit rrezikun për sëmundjet
koronare të zemrës dhe për goditje në tru nga 2 deri në 4 herë .
2. Pirja e duhanit gjithashtu rrit rrezikun e vdekjes nga kanceri dhe sëmundje
të tjera te pacientët dhe të mbijetuarit me kancer.
3. Pirja e duhanit mund ta bëjë më të vështirë për një grua të mbetet
shtatzënë. Mund të ndikojë gjithashtu në shëndetin e foshnjës së saj para
dhe pas lindjes. Pirja e duhanit rrit rreziqet për:
● Lindja e parakohshme (e hershme).
● Lindja e vdekur (vdekja e foshnjës para lindjes)
● Pesha e ulët e lindjes
● Sindroma e vdekjes së papritur të foshnjave
● Pirja e duhanit mund të ndikojë gjithashtu në spermën e meshkujve, e cila
mund të zvogëlojë fertilitetin dhe gjithashtu të rrisë rrezikun për defekte të
lindjes dhe abort.
4. Pirja e duhanit mund të ndikojë në shëndetin e kockave.Gratë që kanë
kaluar vitet e lindjes së fëmijëve që pinë duhan kanë kocka më të dobëta sesa
gratë që nuk kanë pirë kurrë duhan. Ata janë gjithashtu në rrezik më të
madh për thyerjen e kockave.

5. Pirja e duhanit ndikon në shëndetin e dhëmbëve dhe mishrave të

dhëmbëve dhe mund të shkaktojë humbje të dhëmbëve.
6. Pirja e duhanit mund të rrisë rrezikun për katarakt
7. Pirja e duhanit është shkaktar i diabetit të tipit 2 dhe mund ta bëjë më të
vështirë kontrollimin e tij. Rreziku i zhvillimit të diabetit është 30-40% më i lartë për
duhanpirësit aktivë sesa joduhanpirësit.
 Enfizema
Tek njerëzit me emfizemë, qeset e ajrit në mushkëri (alveola) janë të dëmtuara. Me
kalimin e kohës, muret e brendshme të qeseve të ajrit dobësohen dhe çahen - duke
krijuar hapësira ajrore më të mëdha në vend të atyre të vogla. Kjo zvogëlon sipërfaqen
e mushkërive dhe, nga ana tjetër, sasinë e oksigjenit që arrin në gjak.Gjatë
frymënxjerrjes, alveolat e dëmtuara nuk funksionojnë siç duhet dhe ajri i vjetër
bllokohet, duke mos lënë vend për hyrjen e ajrit të freskët dhe të pasur me oksigjen.

Shkaqet:

Shkaku kryesor i emfizemës është ekspozimi afatgjatë ndaj irrituesve të ajrit, duke
përfshirë:
1. Tymi i duhanit
2. Tymi i marihuanës
3. Ndotja e ajrit
4. Tymi kimik dhe pluhuri
5. Rrallëherë, emfizema shkaktohet nga një mungesë e trashëguar e një proteine
që mbron strukturat elastike në mushkëri. Quhet emfizema e mungesës së
alfa-1-antitripsinës.
 Komplikimet :
Njerëzit që kanë emfizemë kanë gjithashtu më shumë gjasa të
zhvillojnë:
1. Mushkëri të kolapsuar (pneumotoraks). Një
mushkëri e kolapsuar mund të jetë kërcënuese për
jetën tek njerëzit që kanë emfizemë të rëndë, sepse
funksioni i mushkërive të tyre tashmë është shumë i
rrezikuar. Kjo është e pazakontë, por serioze kur
ndodh.
2. Probleme me zemrën. Emfizema mund të rrisë
presionin në arteriet që lidhin zemrën dhe
mushkëritë. Kjo mund të shkaktojë një gjendje të
quajtur cor pulmonale, në të cilën një pjesë e
zemrës zgjerohet dhe dobësohet.
3. Vrima të mëdha në mushkëri. Disa njerëz me
emfizemë zhvillojnë hapësira boshe në mushkëri të
quajtura bula. Ato mund të jenë sa gjysma e
mushkërive. Përveç zvogëlimit të hapësirës në
dispozicion për zgjerimin e mushkërive, bulat
gjigante mund të rrisin rrezikun e pneumotoraksit.
Faktoret e rrezikut
Faktorët që rrisin rrezikun e zhvillimit të emfizemës përfshijnë:
1. Pirja e duhanit. Emfizema ka më shumë gjasa të zhvillohet te
duhanpirësit e cigareve, por duhanpirësit e purove dhe pipave janë
gjithashtu të ndjeshëm. Rreziku për të gjitha llojet e duhanpirësve
rritet me numrin e viteve dhe sasinë e duhanit të pirë.
2. Mosha. Megjithëse dëmtimi i mushkërive që ndodh në emfizemë
zhvillohet gradualisht, shumica e njerëzve me emfizemë të lidhur
me duhanin fillojnë të përjetojnë simptoma të sëmundjes midis
moshës 40 dhe 60 vjeç.
3. Ekspozimi ndaj mjedisit kukonsumohet duhani rrit rrezikun e
emfizemës.
4. Ekspozimi në punë ndaj tymrave ose pluhurit. Nëse thithni tym
nga disa kimikate ose pluhur nga drithërat, pambuku, druri ose
produktet e minierave, keni më shumë gjasa të zhvilloni emfizemë.
Ky rrezik është edhe më i madh nëse pini duhan.
5. Ekspozimi ndaj ndotjes së brendshme dhe të jashtme.
Frymëmarrja e ndotësve të brendshëm, të tillë si tymrat nga
karburanti për ngrohje, si dhe ndotësit e jashtëm - shkarkimet e
makinës, për shembull - rrit rrezikun e emfizemës.
 Trajtimi

● Medikamente bronkodilatatore: mund të ndihmojnë në lehtësimin e simptomave

të emfizemës duke relaksuar dhe hapur rrugët e ajrit në mushkëri.
● Steroidet: mund të ndihmojnë në lehtësimin e simptomave të emfizemës që
lidhen me astmën dhe bronkitin. Megjithatë, me kalimin e kohës, steroidet e
thithura mund të shkaktojnë efekte anësore, të tilla si dobësim të kockave,
presion të lartë të gjakut, diabeti dhe katarakte.
● Antibiotikët: mund të përdoren për të ndihmuar në luftimin e infeksioneve të
frymëmarrjes të zakonshme tek njerëzit me emfizemë, si bronkiti akut,
pneumonia dhe gripi.
● Vaksina: Pacientët me emfizemë duhet të marrin një vaksinë kundër gripit çdo
vit dhe pneumoni çdo pesë deri në shtatë vjet për të parandaluar infeksionet.
● Terapia me oksigjen: Ndërsa sëmundja e pacientit përparon, ata mund ta
kenë gjithnjë e më të vështirë të marrin frymë vetë dhe mund të kenë nevojë
për oksigjen shtesë. Oksigjeni vjen në forma të ndryshme dhe mund të
shpërndahet me pajisje të ndryshme, duke përfshirë ato që mund t'i përdorni
në shtëpi.
● Kirurgji ose transplant i mushkërive: Transplantimi i mushkërive mund të
jetë një opsion për disa pacientë me emfizemë. Për të tjerët, mund të rekomandohet Ne te majte: mushkerite e shendetshme Ne te djathte:
një operacion për zvogëlimin e vëllimit të mushkërive, gjatë të cilit hiqen pjesë të mushkerite e diagnostikuara me enfizemë
vogla të indeve të dëmtuara të mushkërive.
● Terapia me proteina: Pacientëve me emfizemë të shkaktuar nga një mungesë
e antitripsinës alfa-1 (AAT) mund t'u jepen infuzione të AAT për të ndihmuar në
ngadalësimin e përparimit të dëmtimit të mushkërive.
● Rehabilitimi pulmonar: Një pjesë e rëndësishme e trajtimit të emfizemës
është rehabilitimi pulmonar, i cili përfshin edukimin, këshillimin mbi
ushqyerjen, mësimin e teknikave të veçanta të frymëmarrjes, ndihmën për të
lënë duhanin dhe fillimin e një regjimi ushtrimesh. Për shkak se njerëzit me
emfizemë shpesh janë të kufizuar fizikisht, ata mund të shmangin çdo lloj
aktiviteti fizik. Megjithatë, aktiviteti i rregullt fizik në fakt mund të
përmirësojë shëndetin dhe mirëqenien e pacientit.
Bronkiti kronik
Bronkiti është një infeksion i traktit respirator që irriton
Bronkiti mund të jetë akut ose kronik. rrugët e frymëmarrjes brenda mushkërive. Konsiston në një
gjendje të mushkërive që zhvillohet me kalimin e kohës, në të
cilën bronket (kalimet e mëdha të ajrit që të çojnë në
mushkëri) inflamohen. Kjo bën që ato të prodhojnë sasi të
mëdha mukusi dhe mund të çojë në një kollë kronike dhe
probleme të frymëmarrjes.
Klasifikimi i bronkitit

Bronkit akut Bronkit kronik

Nëse është kronike, ajo nuk
Nëse është akut, ndodh një herë,
largohet kurrë dhe një person
dhe pastaj një person shërohet.
jeton vazhdimisht me të,
megjithëse ndonjëherë mund të
Njerëzit kanë një rrezik më të
përmirësohet dhe
lartë të zhvillimit të bronkitit akut
përkeqësohet.
nëse:
Bronkiti kronik rezulton nga
acarimi dhe dëmtimi i përsëritur
përjetojnë një virus ose bakter që
i mushkërive dhe indeve të
shkakton inflamacion
rrugëve të frymëmarrjes.
duhan ose thith tymin e dorës së
dytë
Shkaku më i zakonshëm është
keni astmë ose alergji
pirja e duhanit, por jo të gjithë
me bronkit janë
Mënyrat për të shmangur
duhanpirës.Mënyra më e mirë
infeksionin përfshijnë larjen e
për të shmangur bronkitin
rregullt të duarve dhe shmangien
kronik është të shmangni
e tymit dhe grimcave të tjera.
duhanin.
 Simptomat
Shenjat dhe simptomat e bronkitit akut dhe kronik
përfshijnë:
● një kollë e vazhdueshme, e cila mund të
prodhojë mukozë
● temperaturë të ulët dhe të dridhura
● një ndjenjë shtrëngimi në gjoks
● një dhimbje të fytit
● dhimbje trupi
● gulçim
● dhimbje koke
● hundë dhe sinuse të bllokuara
Një person me bronkit mund të ketë një kollë që zgjat
për disa javë apo edhe disa muaj nëse tubat bronkiale
kërkojnë një kohë të gjatë për t'u shëruar plotësisht.
Simptomat e bronkitit kronik mund të shfaqen
rregullisht. Për shumë njerëz, kjo ndodh gjatë muajve
të dimrit.
Shkaqet
Ka shumë shkaqe të njohura të bronkitit kronik.
● Faktori më i rëndësishëm shkaktar është
ekspozimi ndaj tymit të cigares ose për shkak të
pirjes aktive të duhanit ose thithjes pasive.
Shkaqe të tjera përfshijnë:
● Ngacmuesit e thithur të rrugëve të frymëmarrjes,
p.sh. smogu, ndotësit industrialë, kimikatet e ajrit
(p.sh. amoniaku dhe squfuri) mund të shkaktojnë
bronkit kronik.
● Ekspozimi i përsëritur ndaj infeksioneve virale
mund të shkaktojë bronkit kronik.
● Njerëzit me një sfond të lidhur në sëmundjet e
frymëmarrjes, p.sh. astma, fibroza cistike ose
bronkektazia kanë një predispozitë më të lartë
për të zhvilluar bronkit kronik.
● Refluksi kronik gastroezofageal është një shkak
më pak i shpeshtë i shfaqjes së bronkitit kronik
Qëllimi kryesor i trajtimit për bronkitin kronik është :

● të lehtësojë simptomat,
● të parandalojë komplikimet
● të ngadalësojë përparimin e sëmundjes.

Qëllimet kryesore të terapisë kanë për qëllim reduktimin e mbiprodhimit të

mukusit, kontrollin e inflamacionit dhe uljen e kollës.

Trajtimi me medikamente
1. Bronkodilatorët, të cilët relaksojnë muskujt rreth rrugëve të frymëmarrjes.
2. Vaksinat për gripin dhe pneumoninë, pasi personat me bronkit kronik janë në
rrezik më të lartë për probleme serioze nga këto sëmundje.
3 Antibiotikët nëse merrni një infeksion bakterial ose viral të mushkërive

Terapia me oksigjen, nëse keni bronkit të rëndë kronik dhe nivele të ulëta të
oksigjenit në gjakun tuaj..
Rehabilitimi pulmonar, i cili është një program që ndihmon në përmirësimin e
mirëqenies së njerëzve që kanë probleme kronike të frymëmarrjes. Mund të përfshijë:
1. Një program ushtrimesh
2. Trajnim për menaxhimin e sëmundjeve
3. Këshillim për të ushqyerit
4. Këshillim psikologjik
Një transplant i mushkërive, si mjeti i fundit për njerëzit që kanë simptoma të
rënda që nuk janë përmirësuar me ilaçe
Metoda të tjera trajtimi Diagnostikimi
● Rehabilitimi pulmonar dhe Fizioterapia
respiratore janë pjesë e rëndësishme e trajtimit për
Testet e funksionit pulmonar
bronkitin kronik.
● Ndërprerja e duhanit përmirëson funksionin Spirometria. Ky test përdor një pajisje spirometër për të parë se sa mirë
mukociliar dhe ul hiperplazinë e qelizave të kupës. funksionojnë mushkëritë tuaja. Është një nga testet më të thjeshta dhe më
Ndërprerja e duhanit është treguar gjithashtu se zvogëlon të zakonshme të funksionit pulmonar.
dëmtimin e rrugëve të frymëmarrjes duke rezultuar në
nivele më të ulëta të mukusit të eksfoluar në qelizat Pulsoksimetria Një oksimetër është një makinë e vogël që mat sasinë e
trakeobronkiale. oksigjenit në gjakun tuaj. Për të marrë këtë matje, një sensor i vogël ngjitet
ose kapet në gisht o Kur makina është e ndezur, një dritë e vogël e kuqe
● Fitnesi i rregullt mund të ketë efekte pozitive në
mund të shihet në sensor. Sensori është pa dhimbje dhe drita e kuqe nuk
menaxhimin, trajtimin dhe parandalimin e sëmundjes.
nxehet.
Ushtrimet aerobike dhe stërvitja e rezistencës së
gjymtyrëve të sipërme dhe të poshtme kanë treguar X-ray e gjoksit Ky test bën fotografi të indeve, kockave dhe organeve
ndryshime pozitive në zvogëlimin e pengimit të rrjedhës së tuaja të brendshme, duke përfshirë mushkëritë.
ajrit, pastrimin e rrugëve të frymëmarrjes, përmirësimin e
aftësive funksionale dhe rritjen e niveleve të energjisë.
● Shmangia e irrituesve: Të qenit i vetëdijshëm për
irrituesit e mundshëm brenda shtëpisë dhe vendit të punës
mund të ndihmojë në reduktimin e faktorëve të rrezikut që
lidhen me bronkitin kronik dhe në reduktimin e
acarimeve. Ngacmuesit që duhen ditur mund të përfshijnë
pluhurin, kimikatet, avujt, ndotjen e ajrit dhe tymin.