UZORCI U KLINIČKOJ BIOHEMIJI

Uzorci koji se koriste za analizu u biohemijskim laboratorijama

Razlika između seruma i plazme (sastav, način dobivanja)
Krv, crvena, viskozna, neprovidna tečnost, složenog organskog i anorganskog sastava.
Nestanični dio krvi sadrži proteine koji učestvuju u procesu koagulacije, po završetku
koagulacije nestanična tečnost koja se može lako izdvojiti naziva se serum.
Krv koja se koristi za biohemijske analize može se dobiti iz vene, arterije tj kapilara. Najčešće se
koristi venska krv.
Ali najveći broj analiza ipak se radi u serumu.
Ponekad se za rad koristi plazma, tada se dodatkom antikoagulansa sprječava koagulacija krvi.
Za neke konstituente (gasovi krvi ili mliječna kiselina) vrlo je važno obratiti pažnju na korišteni
izvor jer su razlike u vrijednostima značajne.
Priprema seruma je jednostavna, uzorak krvi se ostavi u začepljenoj epruveti 5-7min. na sobnoj
temperaturi, pa centrifugira na 1500-2000 obrtaja/min. nakon taloženja krvnih elemenata i
fibrinogena bistra, žućkasta tečnost iznad taloga je serum. Tj serum je krv bez fibrinogena i
krvnih elemenata.
Plazma je krv bez uobličenih elemenata, a od seruma se razlikuje po tome što sadrži fibrinogen.
Plazma može zamijeniti serum kod gotovo svih biohemijskih analiza, a mnogo se lakše dobija, te
hemoliza prilikom dobivanja plazme nije veliki problem za analitičare.
Koncentracija Hb u plazmi je do 0,03g/L, a u serumu do 0,3g/L.
Kapilarna krv se koristi za hematološka ispitivanja kao i kod klasičnih biohem. metoda (npr
određivanje glukoze).
Uzima se ubodom sterilne igle iz jagodice prsta, ušne školjke a kod male djece iz palca na nozi ili
pete.
Venska krv uzima se iz vena u lakatnom pregibu ili na dorzalnoj strani ruke.
Puna krv se rijetko koristi, samo onda kad je koncentracija anilata koji se određuje približna u
eritrocitu i u plazmi. Plazma i serum sadrže približno 93% vode a puna krv 81%, dakle
određivanje je za 12% veće nego u punoj krvi.
Arterijska krv se uzima ponekad, npr za ispitivanje pulmonalne funkcije. Za analizu pH i gasova u
krvi, ali se češće koristi tzv arterijalizirana krv, to znači da se jagodica uha ili peta podvrgnu
lokalnoj hiperemiji primjenom masti ili grijanjem sa vodom na 40 stepeni.

Za uzimanje uzorka koriste se staklene epruvete, uglavnom vakumirane. One su silikonizirane

zbog sprječavanja hemolize i nakupljanja tvari na stijenkama epruvete.
Vakutejneri su dostupni u velčinama 2-30mL.
Razlikuju se prema boji čepa.
Zeleni čep - heparin, Crni čep –oksalat, Lavanda – EDTA, Plavi – citrat.

1
Antikoagulansi (kada se pojedini ne smiju koristiti?)
Oksalat, NE može se koristiti kod određivanja Ca, Na i K u plazmi, Amonijum oksalat NE koristiti
kod određivanja N.
Oksalat inhibira aktivnost amilaze, laktat dehidrogenaze i kisele fosfataze.
Oksalati sprječavaju koagulaciju vezivanjem Ca.

Citrat, koristi se kod određivanja Ca, sedimentacije eritrocita, fibrinogena i protrombinskog

vremena.
Inhibira aminotransferazu i alkalnu fosfatazu te stimuliše kiselu fosfatazu kada se kao substrat
koristi fenil fosfat.

Fluoridi, djeluju tako što vezuje Ca i inhibira glikolizu eritrocita pa se tako dobivena plazma
može koristiti kod određivanja glukoze.
NE koristi se kod određivanja ureaze i holin esteraze jer inhibira aktivnost ovih enzima.

ACD rastvor, u njemu se čuvaju eritrociti.

Komponente rastvora su limunska kiselina + trinatrijum citrat + glukoza rastvorena u dest. vodi.
Za rad se koristi 1 dio ACD sa 4 dijela krvi.
U ovom rastvoru se eritrociti mogu čuvati danima na +4stepena, ili na sobnoj temp. 48h.

EDTA (etilen diamino tetrasirćetna kis.) NE koristi se kod određivanja Ca, Na i Fe, ni kod NPN.
Danas se najviše koristi smjesa fluorid/EDTA.
EDTA inhibira aktivnost alkalne fosfataze, leucin aminopeptidaze i kreatin kinaze.

Heparin, fiziološki antikoagulans koji je normalno prisutan u krvi u malim količinama.

Sprječava koagulaciju tako što inhibira aktivaciju protrombina u trombin pa i fibrinogena u
fibrin.
Ima antilipemična svojstva – inhibira lipoprotein lipazu, dovodi do porasta konc. masnih kis. i
amonijaka i stabilizuje trombocite.
Najčešće se koristi amonijeva i litijeva sol heparina.
U ovakvoj plazmi mogu se odrediti svi konstituenti osim amonijaka i kisele fosfataze, pa je ovo
najbolje i najskuplje antikoagulaciono sredstvo.
Inhibira hidroksibuturat dehidrogenazu i laktat dehidrogenazu.

2
Faktori na koje treba obratiti pažnju prije i prilikom uzimanja uzorka
1. Izbjeći grube greške kao što su zamjena uzorka ili uzimanje uzorka od pogrešnog pacijenta.
2. Dijeta
3. Uticaj lijekova
4. Vrijeme uzimanja lijekova
Npr. vanilija utiče na određivanje kateholamina i njihovih metabolita u urinu, paradajz također,
unos UH utiče na rezultate tolerancije na glukozu, unos Ca na njegovo lučenje urinom i sl.
Poznat je i uticaj nekih lijekova, npr oralnih kontraceptiva ili fenobarbiton...
Nekada treba voditi računa i o vremenu uzimanja uzorka jer recimo određivanje Fe, glukoza,
kateholamini,kortikosteroidi i kortizola ima dnevne oscilacije i do 30-50%. Najbolje je uzorke za
ove analize uzimati ujutro, neposredno nakon što se pacijent probudi.

Prilikom uzimanja uzorka treba voditi računa na:

- Položaj pacijenta, posebno za određivanje proteina i supstanci vezanih za proteine u
serumu. Kad pacijent u procesu uzimanja uzorka promijeni položaj iz mirovanja i sjedećeg u
stojeći, vrijednosti rastu i za 5-15%.
- Staza, predugo korištenje podveska može dovesti do staze. Podveske treba izbjegavati
kod uzimanja uzoraka za analizu gasova ili laktata. Usporavanje protoka krvi dovodi do porasta
pH krvi, pada p02, rasta pCO2, te porasta koncentracije laktata zbog stimulacije anaerobnog
metabolizma.
- Hemoliza, može nastati zbog korištenja premalih ili prevelikih igala, zbog vlage u šprici,
naglog miješanja uzorka i separacije...krajnji rezultat je lažno pozitivan rast koncentracije onih
supstanci čija je koncentracija niža u eritrocitima, javlja se dilucija serumskih sastojaka.
Konstituenti koji se značajno mijenjaju pod uticajem hemolize su proteini, albumini, lipidi, Fe,
Ca, k, Mg, P, enzimi, bilirubin, holesterol, trigliceridi, renin, noradrenalin, aldosteron.
- Lipemični uzorci, dobijeni od pacijenta sa lipoproteinemijom. Plazma ili serum imaju
mutan, bjeličast izgled i kada je pravilno uzeta. Kako masti povećavaju apsorbanciju u vidljivom
dijelu spektra (400-500nm) treba koristiti slijepu probu, ili se radi ekstrakcija lipida ili
deproteinizacija uzorka.
- Ikterična plazma, sadrži bilirubin, utiče na mjerenje u vidljivom dijelu spektra, korekcija
se vrši uz korištenje slijepe probe.

Čuvanje uzoraka
Onog trenutka kada se uzorak krvi uzme odmah ga staviti na +4°C (pomoću kockica leda),
posebno ako se određuju gasovi krvi ili laktat (inače imamo glikolitičko djelovanje eritrocita).
Uzorci za analizu gasova u krvi su stabilni na ledu 1h.
Ako se određuju kateholamini treba obratiti pažnju na stanje pacijenta (anksioznost) i po
potrebi ga umiriti.

Punu krv ne treba čuvati duže vrijeme, čak ni na 4°C.

3
Ako analizu trebamo odložiti duže od 4h najbolje je kao antikoagulans koristiti amonijev
heparin.
Ako se plazma ili serum moraju čuvati duže tada vodimo računa o:
1. da u roku 4h na sobnoj T ne dolazi do promjene sadržaja metabolita i aktivnosti enzima.
2. da se serum ili plazma mogu čuvati 24h na 4°C bez značajnih promjena
3. ako treba da se čuvaju duže moraju se zamrznuti ili liofilizirati u manjim porcijama koje po
potrebi otopimo i koristimo samo jednom.

URIN KAO UZORAK

Najčešće se koristi prvi jutarnji urin, dnevni i noćni uzorak urina, te u kvantitativne svrhe 24-
satni urin.
Prvi jutarnji se koristi za kvalitativno ispitivanje jer je najkoncentrovaniji.
Ovakve analize se rade sa svježim uzorcima, bez konzervanasa, mada se u nekim slučajevima
mogu dodati toluol ili mertiolat.
Kada se ispituju bolesti bubrega koristi se prvi jutarnji ili večernji urin.
Dnevni urin se skuplja od 8h ujutro do 20h naveče a noćni od 20h naveče do 8h ujutro.
Kod kvantitativne analize se koristi 24-satni urin koji se skuplja tako što se prvi jutarnji baci a
onda se skupe sve dnevne porcije urina zaključno sa prvim jutarnjim urinom narednog dana.
Izmjeri se diureza i zapiše na uputu za laboratorij.

Kod obrade urina poseban problem je njegovo čuvanje, ako se čuva duže razmnožavaju se
bakterije i sastojci razlažu djelovanjem enzima. Zato se dodaju konzervansi. Kao konzerviran se
može čuvati na +4°C.
Najčešće se koriste toluol, timol, formalin, ksilol, borna kiselina, benzojeva kiselina, hloroform,
kamfor...
Ali neki od njih, npr. formalin, ako se koriste u većim količinama izazivaju precipitaciju uree i
inhibiraju neke reakcije (test na esterazu u eritrocitima).
Kako skupljati urin zavisi od tipa analize.
Kod hem. Ispitivanja znati da sve supstance osim elektrolita bivaju razložene od strane bakterija
te ako se ispitivanje ne vrši odmah treba dodati konzervans ili zamrznuti 24-h urin.

Kada se ispituju šećeri ne treba dodavati konzervanse.

Kod određivanja porfirina, urobilinogena i mokraćne kiseline urin skupljati u tamnoj boci uz
dodatak Na-karbonata, pH urina 8-9.
Kod određivanja steroida i kateholamina dodaje se 6M HCl.
Za sva druga ispitivanja (24-satni urin) korisit se timol-izopropanol, osim kod 17 ketosteroida i
žučnih soli.
Mada je najbolje analizirati urin odmah.

Kod analize sedimenta urina treba da:

1. urin svjež, koncentrisan, specifična gustina > 1,010
2. urin kiseo sa pH < 6
Dakle najbolje prvi jutarnji urin a da se sačuvaju morfološke osobine sedimenta dodati
formaldehid.

4
Ostale vrste uzoraka:
Cerebrospinalni likvor, amnionska tečnost, želučani sadržaj, pankreasni sok, žuč, crijevni sok,
punktati, majčino mlijeko, stolica, tkiva.

Laboratorijski kriteriji za neprihvatanje uzorka:

Najčešće – neadekvatna identifikacija uzorka (ime pacijenta, adresa, soba, starost, spol,
identifikacijski broj).
Neadekvatan volumen krvi, neodgovarajuće heparinizirane epruvete, hemoliza, problemi pri
transportu, neke interference kao ikteričan serum, lipemija, zamućenje, dijeta, izlaganje
izotopima i sl.

OPŠTI PREGLED URINA

Radi se sa svježim uzorkom urina koji se dobije ujutro kada je specifična gustina urina najveća.
Stajanjem dolazi do razaranja glukoze od strane bakterija, urea se pretvara u amonijak
posredstvom bakterija uz rast pH i nakupljanje fosfata u uzorku urina, također stajanjem dolazi
do oksidacije urobilinogena u urobilin.
Tako da je poželjno obraditi urin 2h nakon uzimanja, ako se analiza odgađa urin se ostavi na 2-
8°C ili se koriste konzervativi (etanol, toluen, fenol, timol).
Fizikalni pregled urina
- Volumen – pod uticajem je unosa tečnosti, eksrecije, gubitka tečnosti, te pod uticajem
stanja srca i bubrega.
Normalno odrasla osoba izluči 750-2000mL urina/dan. Za mjerenje se koriste graduirani cilindri
ili se kontejner sa urinom izvaže prije i poslije prikupljanja uzorka, masa u gr se izrazi kao
volumen u ml.
- Miris – normalan urin nema neprijatan miris.
Miris na amonijak je znak prisustva bakterija, miris voća ukazuje na ketone, sladak miris na
glukozu ili dr šećere. Neprijatan miris je znak upale i prisustva bakterija.
Miris je vrlo važan kod otkrivanja urođene metaboličke bolesti „Maple sirup oboljenje“.
- Izgled i boja – boja zavisi dosta od specifične gustine urina. Normalno boja varira od
bezbojne do tamno žute. (vidi tabelu na str. 65)
- Specifična gustina – ispitivanjem ovog parametra može da se dijelom utvrdi sposobnost
bubrega da koncentriše urin.
Normalna vrijednost je 1,003-1,035.
Vrijednosti od 1,020 ili veće su znak dobre funkcije bubrega.
Vrijednosti veće od 1,030 se javljaju kod dehidratacije, dijabetesa, proteinurije, srčanih
oboljenja ili kod parenteralnog uzimanja visokoh doza antibiotika.
Smanjena relativna gustina se javlja kod pacijenata sa hipotermijom ili onih koji koriste
diuretike.
Kod niskih vrijednosti mikroskopski nalazi urina nisu valjani.
Relativna gustina se mjeri hidrometrima (15-20mL uzorka) ili refraktometrima (kap urina)
- Osmolalitet – urin zdravih bubrega je od 50-1200mOsm/kg. Osmotski pritisak se mjeri
osmometrom.
Relativna gustina i osmolalitet su povezani linearnim odnosom, iako postoje izuzetci.
- Ph – urina kreće se od 4,5-8,4. Ispituje se indikator papirom.

5
Mikroskopski pregled urina
Mikroskopski pregled sedimenta važan je kod otkrivanja infekcija, upala, neoplazmi...
Koristiti svjež urin jer se stanice počinju razgrađivati već 3h nakon uzimanja uzorka.
Pohrana uzorka na 2-8°C, uzorak obično koncentriran 10-20x u svrhe standardizacije.
Ispitivanje raditi sljedećim redosljedom:
1. u graduiranu epruvetu za centrifugiranje prebaciti 10ml urina
2. centrifugirati pri 1500 rpm 5 minuta
3. ukloniti supernatant dekantiranjem ili aspiracijom
4. kap resuspendovanog sedimenta na predmetno staklo, pokriti pokrovnim
5. ispitati pod manjim i većim kontrastom

Anorganski dio sedimenta

Od soli najčešće su tu amonijev i magnezijev fosfat, oksalati, fosfati, CaCO3, urati itd.
- Urati se javljaju kod kiselog pH i predstavljaju klinički normalan nalaz. Bezbojni su,
okrugli ili igličasti, tope se u bazama ili zagrijavanjem na +60°C.
- Kristali mokraćne kiseline su također prisutni kod kisele pH vrijednosti. Bezbojni ili žuto-
smeđi, u obliku romba. Također se tope u bazama. Prisutni kod normalne populacije, kod
pacijenata sa gihtom i koji primaju hemoterapiju.
- Amonijum uratni kristali, prisutni kod alkalne pH, smeđe boje, otapaju se na +60°C sa
acetatnom kiselinom. Dio su normalnog nalaza.
- Tripel fosfati, u alkalnom urinu, bezbojni, 3-kraki, 6-kraki ili u obliku mrtvačkog sanduka.
Topivi u acetatnoj kiselini, dio normalnog nalaza sedimenta.
- Kristali CaCO3 također topivi u acetatnoj kiselini, dio normalnog nalaza.
- Kristali Ca-oksalata, bezbojni, oblik koverte, topivi u diluiranoj HCl. Prisutni kod
normalne populacije ili kod trovanja glikolom.
- Cistinski kristali, bezbojni, heksagonalni, topivi u bazama, kod oboljenja cistinoze.
- Holesterolski kristali, bezbojni, topivi u hloroformu i eteru, prisutni kod oštećenja
bubrega.
- Tirozinski kristali, bezbojni ili žuti, igličasti ili oblika rozete, topivi u bazama, kod
oštećenja jetre i aminoacidurije.
- Leucinski kristali, žuti, sferoidni, topivi u toplom alkoholu, kod oštećenja jetre i
aminoacidurije.
- Bilirubinski kristali, smeđe crvene boje, u obliku romba ili kocke, topivi u bazama, kod
bilirubinurije,
- Sulfonamidi, mogu se javiti kao kristali također, oblik kocke, globula, topivi u acetonu,
prisutni kod terapije antibioticima.

6
Organski dio sedimenta
1. Bakterije – normalan urin je sterilan i ne sadrži bakterije, ponekad se mogu javiti zbog
kontaminacije prilikom skupljanja uzorka ili predugim stajanjem. Prisustvo bakterija sa titrom
većim od 105 ukazuje na infekciju urinarnog trakta.
2. Gljivice – ovakve infekcije su česte kod pacijenata sa dijabetesom, kod onih koji uzimaju
kontraceptive ili antibiotike. Najčešća je candida albicans. Lako ih je zamijeniti sa eritrocitima ali
gljivice se ne mogu razoriti djelovanjem kiselina.
3. Paraziti – znak su vaginalne ili fekalne kontaminacije. Najčešće se u urinu može naći
Trichomonas vaginalis, kod muškaraca prisustvo trihomonasa je znak uretritisa.
4. Stanice – normalno se u urinu može naći poneki eritrocit, leukocit i epitelna stanica. Ne
bi smjelo biti više od nekoliko eritrocita pod velikim uvećanjem. Prisustvo u većem broju
ukazuje na oboljenja mokraćnih puteva, vaskularne ozljede, poremećaj bubrega i donjeg dijela
urinarnog trakta. Izobličeni eritrociti mogu biti znak parenhimatoznog krvarenja.
Eritrociti su bikonkavne pločice, promjera 7mikrometara, svijetlo žuti, nemaju jedro.
U hipertoničnom urinu su manji i smežurani, u hipotoničnom veći i bubre.
Ako su eritrociti duže prisutni u urinu može doći do razgradnje hemoglobina.
5. Leukociti – normalno je 1 leukocit na 3 vidna polja. Povećan broj (piurija) asocira na
infekciju urinarnog trakta.
6. Epitelije
-pločaste epitelne stanice, velike, nepravilne sa malim jedrom
-okrugle, izdužene, vretenaste ili repaste, one su manje od pločastih
-bubrežne epitelne stanice, one su jajolike i sa velikim jedrom
Prisustvo ovih stanica javlja se kod lipidurije, nefrotskog sindroma i dijabetesa.

Cilindri – bjelančevinaste tvorevine koje nastaju u bubrežnim tubulima. Građeni su od

uromukoida i vjerovatno nastaju zbog staze precipitarnog uromukoida.
Također nastaju kada u urinu raste koncentracija soli i kada opada pH urina.
Mogu se podijeliti na fiziološke i patološke.
Fiziološki su granulirani ili hijalini cilindri, mogu se javiti kod fizičkih naprezanja, dehidratacije i
groznice.
Patološki cilindri mogu biti staničnog i nestaničnog tipa i dijele se na eritrocitne, leukocitne,
epitelne, bakterijske i gljivične.
Eritrocitni cilindri su polutransparentni ili granulirani i sadrže u svom sastavu eritrocite. Javljaju
se kod parenhimatoznog krvarenja, oboljenja glomerula.
Leukocitni cilindri su transparentni i najčešće ispunjeni segmentiranim neutrofilima. Javljaju se
kod bubrežnih upala.
Bakterijski cilindri su polutransparentni ili granulirani, javljaju se kod bubrežnih infekcija,
pijelonefritisa.
Gljivični cilindri slični su izgledom bakterijskim, ali su ispunjeni gljivicama. Javljaju se kod
bubrežnih infekcija, pijelonefritisa i sepse.

Od ostalih patoloških cilindara mogući su granulirani cilindri, voštani, fibrinski, masni, kristalni i žučni.
Fibrinski – kod isplavljivanja produkata koagulacije. Masni – kod lipidurije. Žučni – kod isplavljivanja
žučnih soli. Kristalni – kod degenerisanja stanica, malapsorpcije i ekskrecije.

7
Hemijski pregled urina
Obuhvata pregled urina na prisustvo: šećera, ketotijela, bjelančevina, žučnih boja.

Dokazivanje glukoze;
Dokazivanje šećera u urinu radi se reakcijama po Fehlingu, Benedictu i Nylanderu. Kod zdravih
osoba ove reakcije su negativne.
Proba po Benedictu;
Reaktiv po Benediktu: destil. voda+limunska kis+bezvodni Na-karbonat. Zagrijati. Dodati CuSO4 otopljen
u destilovanoj vodi. Dopuniti dest.vodom do 1L.
Urin + reaktiv po Benediktu, pomiješati i zagrijati na vodenom kupatilu 5 minuta. Dolazi do
promjene boje, to je polukvantitativni test

SUPERNATANT PRECIPITAT GLUKOZA g/l

Plav - 0
Plavo-zelen - 1
Zelen Mala količina, žut 2-5
Žuto-zelen žutosmeđ 10
Narandžasto-žut crvenosmeđ 20 ili više

Osim glukoze ovaj test je pozitivan i na salicilnu kis., visoke konc. urat, druge redukujuće šećere
(laktoza, fruktoza)

Najviše se koriste enzimatske reakcije za dokazivanje glukoze u urinu. Koristi se glukozo

oksidaza koji se lako izoluje iz nekih sojeva bakterija (Penicilium notatum, Aspergilus niger).
Zadnja faza reakcije: R-OH + H2O2 ----peroksidaza---˃ R=O + H2O
Gdje je R-OH redukovani oblik indikatora, R=O oksidovani oblik.
Redukovani oblik indikatora je bezbojan a oksidovani je obojen.
Kao indikatori koriste se o-toluidin, o-dianisidin, benzidin. Test se provodi sa trakama papira
koje se urone u urin i posmatra se promjena boje u roku 30-60 sec. prema priloženom uzorku
boja.

Dokazivanje proteina
Kod zdravih osoba proteini se ne mogu dokazati.
Za dokazivanje radi se reakcija zagrijavanjem i reakcija sa sulfosalicilnom kiselinom.
*Reakcija zagrijavanjem;
Podesi se pH urina na 5-6 dodavanjem diluirane acetatne kiseline.
Ako je uzorak zamućen treba ga filtrirati ili centrifugirati.
10mL urina zagrijati u epruveti, ako se pojavi zamućenje ono je dokaz prisustva proteina. Ovako
se može dokazati koncentacija proteina ispod 0,1g/L.
*Test sa sulfosalicilnom kiselinom;
Sulfosalicilna kiselina + čist urin. Uzorak uporediti sa netretiranim uzorkom.
Bijeli precipitat = proteini prisutni u višku od 0,1g/L.
Ovo je jednostavan test ali su mogući lažno pozitivni rezultati (zbog korištenja kontrastnih
sredstava, tolbutamida).

8
Dokazivanje ketotijela
Ketotijela koja se mogu dokazati u urinu su aceton, acetosirćetna kiselina i betaoksimaslačna
kiselina.
Aceton i acetosirćetna kiselina se dokazuju Legalovom probom sa nitroprusidom, nastaje
tamnocrvena boja (reakcija je osjetljivija na acetosirćetnu kiselinu a njome se ne otkriva beta-
oksi-maslačna kiselina).
Specifična reakcija na aceton je reakcija po Fromeru sa salicil aldehidom. U alkalnoj sredini
salicilaldehid se kondenzuje sa acetonom u dioksi-di-benzolacetat koji ima intenzivnu crvenu
boju.
Test po Roteriju; saturirati urin sa čvrstim amonijum sulfatom pa dodati rastvor Na-
nitroprusida. Promućkati i dodati amonijak.
Za razvijanje boje potrebno je i do 10 min. pogotovo ako su prisutne male količine ketona.
Test po Gerhardu; specifična reakcija za acetoacetatnu kiselinu. Nije tako osjetljiva kao ostale
reakcije i radi se samo kad su one pozitivne. Urin + FeCl 3 ---˃ crveno-ljubičasta boja.

Dokazivanje žučnih boja

*Dokazivanje urobilinogena/porfobilinogena
Urin + Ehrlich reagens, sačekati 1,5 minut da se razvije boja, potom dodati Na-acetat,
promiješati i uporediti boju sa uzorcima normalnog urina.
Povećane koncentracije urobilinogena i porfobilinogena daju intenzivnu crvenu boju.
Da bi se razlikovalo koji od njih daje pozitivnu reakciju radi se ekstrakcija sa hloroformom. Ako
boja pređe u hloroformski ekstrakt prisutan je porfobilinogen.
Erlihov test može biti pozitivan i na neke lijekove i indolske derivate.

*Dokazivanje bilirubina
Bilirubin se počinje lučiti urinom kad mu koncentracija poraste iznad 35mikromola/l.
Većinom se dokazuje oksido-redukcijskim reakcijama pri čemu se bilirubin redukuje u
smaragdno zeleni biliverdin.
Truso-Rosin reakcija; urin + sirćetna kiselina + jod (J2) u alkoholu. Ne miješati. Na dodirnoj
površini nastaje smaragdno zeleni prsten.
Fouchetov test; urin + barijum hlorid ---˃ precipitat. Da odstoji 5 minuta pa filtrirati, precipitat
skupiti, osušiti i dodati kap Fouchet reagensa (FeCl3 u trihlorosirćetnoj kiselini), znak pozitivne
reakcije je nastanak plave ili zelene boje.
- Za dokazivanje bilirubina koriste se i Ictostix i Urobilistix test trake.

(provjeri treba li dokazivanje hemoglobina i primjena suhe hemije, praktikum str. 82)