Imago Primi Saeculi

>^^v; k' ;^•^
^\^0,
>:
^^M
r --.,.»!,
^^wc<i'
^vk'
^.
•i"^,
?^^, i ,*s
-^-fî.
r^Jr^/Ti
iy<'';^y-^,^yc,,«».
i^f^
^,.^^^ W\^
,^/^^V1
'QSO^%^f),
rrj
\f\^Y^^'^r\->
W^ 4f^-.J^^•
7>^rs/^^'
,/^/•
^
.x^,--"^.^ " ^'*'^%:,.^^^^^^:>

>
AGO
RIMI SiECVLI
SOCIETATIS
I S V.
REGI Si^CVLOP.VM
IMMORTALI
SOLI DEO
CVIVS providenti^
DEFINITVM EST OMNE S^CVLVM
CVIVS iETERNITATI
OBNOXIVM EST OMNE TEMPVS
CVIVS GLORIi^
OMNIS SOLENNITAS CONSECRATA
ILLI SOLI
minimaIESVsocietas
s y
SEDDILECtl FILII NOMINE TER AVGVSTO
AVSA SE SISTERE
PRIMVM HOC S^CVLVM
ET VNA SVORVM FILIORVM
SVDORES ET SANGVINEM
VITAM ET MORTEM
TEMPVS ET ^TERNITATEM
DEMYM OMNIA
VNIVS DEVOTA GLORIA
VNIVS SVBDITA MAIESTATI
CVLTV DEMISSISSIMO, VENERATIONE SEMPITERNA
D. C. Q^
* 3 L E-
L C R S.
ges•^
Qv
ne
YeBa
tnmen
^4 ,
'veL cafii "vel infortunio offendits in

quoL hlo le-
ipfo limine , de haheto. Societntem I s v, hoc
etHS SiHculari anno, exhihere mundo '^lacuit. lUa eii
igitw quot. <virgmis^ etiammm ^tMtefuafiorentis 0• ^
tamen matur&, decoro hahiiu conffîcua^ o^fuhlimis m mediofedet,

Lumen^ quod htc oftendit fidtis , quod proponit orhi terrarurru^
Pomtnm I s s eii Hunc quia Societas noHra gerit tn oculis,
quia gefia^ inpeBore ^ quia
illa, quantumcumque confpicua
.
re-priLfentnt in
-^fed I s
nomme
fuum :
, ideoq^
fe ofientat
ad im-
minentesfuo capti cdeiles genios^ cum iripliciDoBrinA,<*iMarty~
rij , ^ff Virgmitntis aureola , êlut ex tnerito dand4 , atque inter
gemtnos hinc indenûbicines^Juhileum Soctemtis magnifice pr^di-
pfai.113. cantes ^memor iffa Inflituti ^
AuBorisfui , Non nobis , tnqwt^
Domine,nonnobiSjied nomini tuo daGloriam.iiW/VT;/W(f//c^
njni contra Fidî Virtutis^ defertores adferendo firingit:
huim Crucem , hcc eil trmmphale fgnum militi&fu&^ 'vel in rnedtjs
flammU quidlihet interimpajfura , non deferit ad huim fiih?n'tftO'
.•
nem^ qua licet ^feîandam^ ^

'vtcumque morthus expnmendum^
tum^ qui^ pofito diademate Omnitntu fu&^ ad naturs. noilr& ahie-
^ (îonemfe ipfe demipt^ infra fe hahct omnia cmufcumque digmtutis
infgnia^profcnftaprocul afe 'votofmgulari•^ mhil duhitzinsfthi et^
iamohlata contemnere^ qu& elatn in alteno vertice quam demififime
Adh&cfuhteBum etuspedihus tempHS eft^ ilk^dfalicet,
'veneYAtUT.
quodprimum iam emenfa f&culum reoie contrmt^&termtntem porro^
(quandoqutdem inprimo etiamnum^vigore 'virtuiiseH) m ^jotis ^
oculu hahitura. Et hanc iilij quaf certnm , jônde^ quatuot folen-
nium [ytfacrajura loqmmtur)'votorum curafolicitu^ quAoccupatis
circa Volumenprtmi f&culi quatuor Genijs exprtmuntur. lUis adeo
rem agentihm publico quafi ime tranflatum ad Socletutem efl, ex
, ,
*Oamdts Ffalmo 9 1 Carmen tllud non tamficulare fed perenne:

.
,
Adhuc multiplicabnntni' in iencda vbcri•bene patientcs bL•
crnnL. AFiiltipiicabnntur, inqMam^ etiamtium tnuolutaôlim tnmen

explicanda^ficula Sociemtis noflr^^qmhHS illa^ ceu Talma phifquam
vlyiT.
Ornirh.'
lib
ca
' ^•
centenaria , frutlmfer&t in ienc6la vberi,
iôu tam 'vmca.fupra Immanafe crigens^fuoj^ I s
^
expo-
fita y benc patiens erit•, vt annuntieL, 'vita?nfe?nper nouamfe hau-
^^
cum Fhoenice, auc^
rire de cdo^ operHmj^fuQrum magnitudim, ^yfenium in iuuentute.

'
^ nouofemper fludwmmquam mterrupt& ^rtutis wuentutem ih
ipfo fcnto'poîdere. Sic nimirum Societas vt Vum-ijfme, 'vt ex

Grdco "verHt illey vt Phoenix florebit. Tert. lib.
Denique (quod^ ne longiorfnn^ njerho moneo) ternis, qu& ante co- camis c.i 5
tumnas hinc ^
inde demtttuntur Emhlematis fingula fingulorum ,
fex lihrorum huiufce Voluminis argumenta reJJ)ondent•^ 'vnica ^hi-

que Luna Societatem 'vntcam referente. H&c entm^ non aliter qmm
illa^ quodcumqMe hahet ,fepi îrtutisfeH dignitatis fuA li4men i Soli
fuo I s V reddit acceptum.
SYNOPSIS TOTIVS OPERIS.

I c LcSIor 3 ctim propoftum nobis hoc Oêrejit imaginem tibi
quAmdam exhibere primifecuh Societatu I s i ne forte diuer-
fam conceptu nofiro tibi reprafentes , operapretmm fuerit totms

Opem Synopfm fub aiheSIum ponere. Itaque quemadmodum in
omnt <~ Societd^ exempUrfui Ducis intuetur , fic in hoc fcripto ijfdem fere
njefligijs opm fuum uromouet 3 quibiis Christvs acceptum Patre mn-

nm efl exfecutus.
Hic cum in forma Dei eiiet , femetipfum cxinaniuit formam ferui Liber i.
accipicns, ^ inBar mendicabuli inflabulo natui efl.

Ita Primiii Liber Igna- ^''•^•,
imm exhibebit prim£ nobilitatps 'Xiirtim ad mendtcabula redafium : ^ exmde

natam hanc Mmtmam Societatem : cums etiam InHitutum compendio defcribit.
C R I s I nAtiuitatem hoc de illo memoriiH proditum accepmuJ: LiberII.

Ies V s proficiebat fapientia , & xtate & gratia apud , Deiim & ho- Luc.z.
inines. Ewj nêfiigijs infiflentes Libro Secundo Crefcentem exhibebimus Socie-

tatem , ^ ad hunc annum centefmum longe lateque propagatam.
ConfrmAta. tandem <ei<iif,cocpit I s s facere 6c docere. Huiui exemplo LiberIII.

'
Ltber Tertms Societatem producet Agentemêiusq; yariasfun&ioTjesêxerciiia. °^'
Sed quemadmodum ChristvSj pofl rem pr£clare geitam^ wdtgna paf- LiberIV»
^' "'^"^'
fus eft , nobt^ relinquens cxemplum, vtrequamnr veftigia eins•, tta Liber
'îirtus Soctetatem exhibebit IPatientem , 'ârijfque calumnijs ac perfecutioni-
hus exagitatitm.
Rurfiis quemadmodum Christvs per pajjlonem futtm permnit ad cx- Liber V.
^^'^'
akationem nominis (vt loqmtur Apoiiolus) gloruim nuUis terrarum fm- '
bui comprehenfam } fic Liber ^mntm poflyanas tempeflates ac proceU(UySocie'

tatem dabit Honoratam ^ ^ fummorum yiroruw encomijs commendatcim.
T>emque Liber SextuJ,

qne Ltbris traSiAtafunt^ totidemfere Capitibm
CiC conuemre dcmonfirdbit.
^ qmfifmguUris qu£ ^
VroumcU .
deSocietate ynmerfm quin- LiberVI•
Flafjdro-'êlgi~
In hoc Opere non omnia debitd accuratione perpolita , aut ad 'tncudem re~
uocata deprehenderis i facile , ^ hoc affcSim noflro crgA chdn^^mAm ma-^
trem condonabis : qm ne Ludis hifce faciiUrtbfii deejfct ^ Tomum hunc opinio-
ne maiorem ^ fid yix [emefiri ab homimbns occupatijjimis conceptum ^ compof-
tum^nc tyfu excufum m lucem protriidens, eumdem candori tuo beneuolentmque
commendat. Vde^(^ fimre. tAntaerpia.
,
hk Annm cdehr<itur:, :
Temperis notam non adfcribm/is. fatts ipfafeproditfolenm
: ft^ quidem e facris Pagmis petitd.
Uorum Cofm£ ftj Damiam auj^kijs (quorum mtdis idem efl ^

qua S^cuUrls
U^m fiue San-
SoaetAtis) [-
m pr£Coms vocc mutAmur adfuturam illam proximo S. Ignatij feflOy SacuUris
anm celehitatem ^ qimn nemo yidit mc yifums efi

in pofierum i tpf* ficramm
Litterartim yerha tempMfuum expnmunt^
. 3z. eXVLtate, eXVLtate IVstI In DoMIno:

fiue ipfo S.lgnntijfefioy SacuUn wbdeo tm recreati.Deogrates refundmHSi hoc
ipfum debitJ. temporis riOtd his yerbis fcicra Litter<e conjtgnAnt^
Luc. I. eXVLtaVIt spIrItVs MeVs In Deo saLVtarI.

THyfipUcet^ mn tmpii-s.diltermvefecukm^fed atermtatmSocietati precare,
G
PRIMI S.ECVLI
SOCIETATIS IESV•
DISSERTATIONES
PROLEGOMEN^
DE Si£.CVLARI
IVBILEO,
DISSERTATIO PRIMA.
De wflit^to O^cris,
%lui 1e sv imagincni J^^^g»

faeculi Socictatis
damus: quam vtinam omnis fempcr pofteri- ^^^^„Jyl
tas intueatiir ! Non haiic quideiTi fcripcione pofleruijug
noftra emortuisadumbraram coloribus•, fed '""/"'/^*•
viuam illam fpiraiitemque cciamnum ante
oculos noftros , primoium Patrum pulcher-
rimis exemplis animatam, viuidam, vege-
tamquc primigenia: Societatis imagincm. 11-
lam,inquai"n, vtinam pofteritas omnis fcm-
perintueawr! Cerce ne labentibus annis alU
qnando fortaiTe e confpeda fubducat fefe, illam nobis, illam alteri (-
culo prxrentem iirtimus: publicum 7i,cemitaciteftiinonium,qualis pri-
mo fxculo Socktas fuerit quid egcrit, percLileritvc: quo rucccnli , lau-
:
de, approbatione quibns initiis increinentisque in eam, quam omnes

:
admiramur, atTurrexeric molem. hoc rufccpci Operis conillium eft. Ita

maiores credimus , ka poftcros cxigere a nobis , qui vtriufque fxciili
quaii ncxus & vinculum fumus. Maiores quidem, vc de eomm fide
conftet , quod integram florentemque noftras in manus cradiderint,
& primo fpiritu plenam: pofteros vei'u,vc fciant qualcm a nobis rcpe-
tere debeanc qualem
j
& ipfi tertio deiii iii venturas propagarc
astates: tumetiam , nc incurianoftracieco inoue aliquando6c in tenc-
bris, Yt fic, piimi fasculi ftamm fruftra requiiaiic,

Prodeni
a' iMAdO PRlMl SJECYLi SOC. lESV.
Projcnc illam quidem &
loquentur omnibus fxculis hiftorix no
ftrcT atque annales: in quibus fi alia vlla cxoriens Rerpublica,h.Tc cer-
tc Familia diligens fukj ab initio vti gerendis, ita teie fcribcndis rcbus
inteiitai Vcium perpetua opeiis ierics interrupta rerum d!nerfitate,noii
itapaiicer, atque in femcc vniucrlam Societatis magnitudinem oileii-
dit, &: illam piimi fxculi gloriam qiia: vbi tota iimul fub vnum quaii
:
adlpcdium datur , longe maximam habct admirationem. Deiis im-

i/f Utitia inoitalis! qiuimampla circumduccntibus oculos obijcitur fcenagau-
«aufa,
diorum! Atam pamis iniriis, cocexagitatam calumniis, tor prefiam
odiiSj vbi iam vnius ambitu ilrculi ita late diffufam ccrnimus pcr
vtmmque orbem, non nifi ciimfole rerminet currumjquisomniuin
vt
tam porcns fui,vc eiumpentem Ixdtia vocem valeat condnere? Eaiii
ab Apoilolica Scde tancum videre confiimatam,Diuo Parcnci Ignatio
fuit olim rumma votomm: vidit, & quo Ixtitix knfn Xauciium,Fa- !
brum,LayniLiiTii Borgiam,Mercunanum, ClaudiLiin, ccteiosque Fa-
,
milix iioihtT pra:cIaros viros, nuntiara incrementa quoties exhilara-
runt! Nos
tinebimus plaulum?
qui fuccediinus in
CoUigimus, qua: toto

prxclare adiiim aSociis gauifi
omnesquas
illos afFccere fingula
qaidquid vel egere
Tarculo fparfa iuerunc.
:
iam eil.non m parcem Ir-

ticiXjfed totam fimnl poilcilionem vcnimus. Coronam claudimus,
habucrrcla:t:ici:Ecauiras,coii-
nos compleolimiu' vniuerfa.
,
qiiam fuis ipii faolis intexuere,& pulcherrimi penodum irtas no- :1
^gratia- ftra abfoluit. Quis ferat, ii illam iinimus labitacice, nulloqaeinno-
7(*m 10-
(i
cefceic monnmciuo ? In arunm eac perennatura & conreqiiencibus j -
îaLn. «4- nunciet farculis, vc beneaixQrit Dominus coronte cmni bentgnitatis fux: \x~
tijfiimi, fortunatiiTimi fxcularis anni, quemtotelapiis ante annis, quaii
coronam acccdere voluit, & expleci fcliciter vnius curriculi efle me-
tam palma nobili
,
& criumphalibus fcrtis decorandam iii gloriam ma-
gni nommis fm. Illi, illi gloriam dari viilt , illud Uudari fxculari carmiiie
jTaTm.ii. tn f^culum -^ illud annu7itiari popttlo qui ?2afcetur^ quem fecit Do-
]Pfslra.77. tnmtis ^ "vt cognofcat getieratio altera,narrentque & '\{\ filiis fuis ^ yt
tnDeo IfemftMm^ (^ non obhmfcctntur opernm Dei. Hac benefaoloruni
iuoium agnitione coiitenta Diuinitas crt icd & hanc ilioiure exigit.
:
Exftet igitur grati animi monLimentum, quod nati pro Pambiis filij
audori Deo poiLieic,
''''"^^• '-^•
monimmtum <cre perenmus.
ode jc. Txegdiqmftti PjrawiaHm altius :
quas vario item emblemate, vr noftmm nos opuSjdoîsque notis J£,-

pimultts gypti) iniciipseic, arcaiiis illi &
vulgo ignotis. Nos apertius piimife-
^mnUno- cuii imagincm ex illo pricccica conipiciendam damusi magnis menti-
^"' bii.s iiicitamentum,vt opinamur, hand paulo potentius quam aiu The-
miilocli trophxaMiltiadis, aut Inlio Cxfari confpeda Gadibus fta-

tua Alcxandii, aut Q. Maximo P.Scipioni locaCcE in atriis imagincs
maiorum: quas ciim intiierencur, animum fibi fatebanturad virtutem
saiiiift.in vchementer accendi,& non ccrx illi fcilicet, ncque figurx cantam in-
Pâm.iu-
^^^ vim, fed memoria rerum geftamm eamflammam egregiis virisiti
peolore cixfccrc j non icdandam piius quam iua vircute corum famam
gloriainqae
PROLEGOMENA DE ANNO SiECVLARI. 3
gloriamqvie adxqiialTent. Nimirum iEmulatione fuorum vehemen-
tius rapitur excellcns natura, & coniundomm pociils domeilicisque
quam aliorum exemplis.
Noncft igitur,quod labori noftro cimeat aliquisfnrpicionem vani-
tatis; quaii id egenmus vt nos noRraque laudando extolleremns. Dei
,
vniusopus Socictas eil:, non hominum labor: Dci opus celebramiis, fe

laudcin ipfe /w oên^/y/ fuis, & quam maximis exrolli pi-a;coniis,quoties
imperat ? Illis autem quod pcrmixta eil Parentum noitrorum laus^
non ideo njerecundU domeflici fanmmM vt illeait, quiiiquam /'/^/'/^»/. Vciieius
,
qiios Ueus tanti opens adiutorcs mohtoresque aliumplic, oratione

noftrareiungi nonpolVunt: illorum decora, noua Numinis b£neficia
liuu; eoinmemorario, nonnifi publica adlio gratiarum.
Qj.iod fi quis veretur, ne maioriim laudes vindicemus nobis, Sc
pronoibis, fi non extranea , aliena ialtemollentemus bona, lapienter
monec; fcd cur non intelligit, harc ideo fierij vt aliena qua: fint, oibi
conllcc; & mox propria a iepofterisque exfpedari noilaim quifque
fciat?cur non videc pricclaram Sociisimponi neceiricatem,quando ad
abiolLuiilimum iftad exemplar oinnium ddnceps feculorum exiên-
tiir ^tates ? Et profcdo ita ie res habet maiorum gloiia pofteris quaii
;
lumcn eil,qaod obfcuro degencies eiTe non paciturj horum focordia

iii
tantoflagitioiior, quanto illorum vitaprarclaiior. Eam porio gloriose

memoiare qiii pergunt, vbi tuipicer dcfciLicre, quid obtinent, nifi, vc
ftecipici contia illosParentum claritudoj ruxque ignauix accendant
facem,ne in occulto fit? Ea quoqne ex caulsa maiorum fadla celebrare
eoniilium fuir. Nihiladuerrusvecuftatempraifidij fatisrncque tam fan- e^^ '^''«/^''"
^*'
<ilnm qnidquam,qiiod non illa corriimpar.Vc alia deiintjfola temporis ^^"^*
diutiunitatcdilapia flLiunt omniajetiam faluberriinis adftiida leCTibiis:
aliquid icnfim lemittunt nepotes de parerna contentionej tandemque
auita clantudinc contencijin defidiam vertuntur, quafi ad ea tantum
ellcnc gcnki ,
qiur maiorcs virtute fua pcperere. Ccrdflima peiiis illu-
itiiiini familiariim arceri ceitius non potefi:,quaiii pcienni maiorum
recordationc : quomm perpemo ingeraiuur oculis, ob-
prxclara faila
iicrrenturanimis, exftimulent,vi'geanc, conquiefcere non finant. TVw- Ezecli.4j.
flum lacnudcm, templum HcbrcTis ofimdi pcrEzechielem volebac olim

Dominus vc contemplatione auguiliilimcT domus, excicaicnmr ali-
:
quando ad leligionem atqne iemulationem parentam. Quanco maio-

iem vim apud animos noftros habere par eft pulcherrimam hanc mo-
Icm, quam centiim lam annis tam prodigiose elaboratam diuinocoii-
iilio , tam ake edudam glorioiis toc Pacmm laboiibus , inter limices
vtriurque feculi, quafi e propinquo concemplamur ? qnos noii ftimii-

los admoLieic, vt, dum cernimus quibus eam fLUidaniit firmarintqaet'y^«ff in
prxiidiis, eadem & ipii comparemus nobis; vt altero mox fiEculo, ter- ^'^"'^^ °<:^
&vltra, integra femper &firma perfeuerec

tiocjiie, m diem Domini ma-io^!^z\
gnurn. Tunc animis, Saperi ii vmqnam alias , ! mm roboreviiidique
iiuienta opus ei-ic; fi veie dicitur in illliarc tempora, fiue naca, fmc re^
ieruata diiiinkus hcec fubiidiariaEccleiiLr maiius, vc nouiiiimisdiebus
bellet klltDomim, fiioque tum ftfenuiflime collaboret Diici, quando i.Reg.is,
4 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
^..
«.4+•
iniquum wttrficiet fpiritu ons fm. ita fit ! cum femine clcirornm
P;ua]m i)erMa?jeafit
tantam
piOpitius
m
I
,& s V s,
l;ona,6iher€clitas faîcia iint nepotes eorum,
tam
vz
prxclaro: Socictatem expcditionis
filij eorum propter illos

.
<-vfquem £ternum maneanti

educandi
faciac
jemm
iTiLir
^
eoritm,
hoc anno
glona eorum
qucm quia primi
la:ciilaii.
non denhnqucitur\ Ita
fortalVe
vouemus, ita omina-
publico coniignare
monumcnto aggrcdimur originem ritumque centefimuni
, omncm
aiinum cclcbrandi paulo accuratius perlcqucmurjprxmifsa cradlatione
dc LudisSxculanbus, totaque ratione lubilci.
DISSERTATIO SECVNDA.
Oe Ludu 8^?4 Vômanorum, -
PeYcnfi.m-^ 1"^ Vibis coiiditx natalem non quotannis folam infigniceie-*

^^"'^^
di cf-ra
JL^r biiratc colucre Romanij veiLim ccntciimo quoque anno Sa:- &
facuiarcm j-y [^^^,^,^; Liidis. liiic ca rcHgio Fuic haufta cx Sibyllarum libris.vt crcdi
Ubr.vnt volLierunr•, iiue ingenita principi populo pciennandi cma, incolumita-

Romam. temque & a'teinitatem precandi a prxfidibus Diis. foculo SiEculares
diilos, latio nominis arguit. SxQX\\u\n fitiefcendorum hommum lonaijjt-
Latm."^"*
^>'^'i^^ (}^tium ^ dixit. Ceiicum annoium ambitu veternm multi
finiuerc; & recepta modo opinio noii vltia extendic: quo quia nonniii
i.Trift,
admodiim panci viuendo pcitingunt, meiito de Ouidius:
&UOS £tas aipicit ' femd.
hiice Liidis
Inde prxconis folennis vox ad fpeolacLila inuitantis, quas neque

illa
fpcdairet quifqiiam, neque denno elTet rpcdamrus, Significans, inquit

jgy/ji'"^'''"HciOdianus, piazcedta: huiiraique celebricatis interuallum fupra om-
ncm liominum elie SEtatcm. quo dc intciuallo licec didcntiant SlTL•
ptores, iatis accuratetamen piOdiderc,SxcLilaiesLudos aliud fnilie ni-
hil, quam de confcruato pioximis ccntum annis Impeno publicaiii
gratulacioneni, cumiolcnnibus votis, vt Numinumfauor
^^""'•'" KemcjueTiOmanAmyLatiumque fclix
tAlterum m lujirum , meLmsque jcmper
iciinm profogarct.
Santhns
iacoqitat
SocittM.
r~
£[
ôcietati
j||j quidcm profano
-n r• •
Qnanto iandius hoc fxcidan anno
ritu,
noitrx precan eonuenic ab immoiTah Deo, auctore &mo-

ici
deratore temporumj pcrcniiicatis omnis largitore? qui opeium iuoruin

bcncfactoRimquc cclebrari mcmoriam iam olim prxcepic non tan- :
tiim coiticcrato folcnni die in annos iingulos culcu rempi£crno,red&:

icmt. =,5.
ji^|]-j^]j-Q pnrcerca,rcdeunte ccito annoium curnciiIo,raciO lubileo.Cui
OngeLfi-'^^ Sxculaiibus Ludis dilpucationem prarmittiinuSj propterea qiiod
i/»K/<w 5-i- ab his potitis quam a lubilco oitam putamus centeiimi anni cclc-
vîcriiis Ludi , qui dciiide Sxculares divili funt ,

principio Ditis & Profer-
a!u'ci''po'i'i- P^"-'^'
^^^"^^ tueiunt. auohi poftmodum cetcrorum Dcorum facnficiis,
*^ l'^'^'li"'i Apollinis ac Diana:in piimis: olim a Valufo Valefio
primum^
hn'cf!''"'
oimt.i«ius' Scruio Tullio imperantCj Dcoruai monitu tiinodio celebiata in mc-
mOiiaiij
,
PROLEGOÎENA DE ANNO S^CVLARI. 5

moiiam reddicx ranitatis tribus liberis : idque ad aram qnamdam pro- ^"'"• lit»••
an-
peTerencumj in campoj qui dcindc Manius, fubrerrarepcrcam, Diti bus Ludis
Pacri & Proferpinx facram: quxRcge Tullo Hoftilio, tempore belli

cum AlbaniS) illic defolVa, hominum memoria cxciderar.
P. Valeniis Poplicola, is qui primus ab exadis Regibus
fiiir, primus quoque ricum hunc iii Vrbem indiixille tcrtur fiue Vale- :
iij cxemplojquod lalutarem vniuerfopopulo fperaret, qiii tnbuspue-
ris fuerat ; iiue moiiitu potius carminum Sibyllinorum : in quibus , fi
morein hunc fandum habcrent, Populo Roi-nano ceita Imperij pro-

mictebaturxcGrnicas. Et hxc iUa Marciali Lib.4.Epis
'•
quic KomuleHi ficra Tercntus halêt :
•
& Aufonio, Idyll.ii.
TrWii Terentino celebrata t7''mocIia, ludo:

a duccntefiino quadraêlimo icptimo, vel , vt alij , a treccntefimo fcre PrimiLu^
Vrbis condita: anno, iiniiulis dcindc ixculis rcliiiiose culta Ludorum '^' SachU-
ia^ciuaruim nomine»
Ordo cclebritatis hic erat : iuuatenim, quoniam \\xc vfque adeo rum&
pemulâta iion iunc, paulo dilisientius commcmorare. Inftante Lu- '^^f^'''''*
domm tcmporcj in omnemltaliam dimkccbantiir prarconcs, populos

*
inuicatmi ad lLidos,quos mortalium nemo vidiiret, ncmo iteiumeiTet

vifarus. Paucis ante fpcdacula dicbus, Imperatoripfe, ConfLdes &
Quindcciminii;,ante Apollinis Palatini louis Capitolini templa pro &
fuggeitu coniidcnces, populo piamina fcu fcbriia dillribuebant, Lxdas,
fulphur, bicLimen> quibiis flagkia expian ilaka fLiperftitione pcrfaa-
fum erat. Prxterea in tcmplo Dianas hordeLim , trkicum, fabas populo
darimos, Parcis orfercnda vc piopkix fcilicet akerum de fcliciori ita-
:
minc nerent fxciikim. Tum ad formam initioriim Ccrcris cafte per-

iiigilia fiebant \ mox omnibus nodu ac-
toto triduo facuiiicia cemplis
que kiterdiu , omnibus circis &theatns kidi omnis generis. Circeii-
iium memink Sueconius Hiftrionum & Sakationum Plinius , Vena-
,
tionum CapitoUnus. Primx Ludorum noolis hora fecunda, eflforsa

humo, Dkis & PiOferpiacE apcriebatur ara; hoftiasquc fumas Impera-
tor, ConfLdes,Quindccimuiri immolabant. Incerim ftriiola in theatri
morem extemporanca fccnajlychnis atque ignibus rclucebantomnia,&:
Kyirius caummibusq• peifonabant.Summo mane inCapitoliumprimo,
loui folennia facra faduri; indead theatL-um ibanc, celcbraturi kidos
ApolUiiis & Dianx. Akero die matrana: nobiles adfccndere in Capi-
tokiim, frequentare leotiileinia, lunoiiis aram adire facrificia :
Diuis omnibuSjOmnibus ans. Die tertio,iii tcmplo ApolUnis Palatini,

tcr noiiem puen prxcexrati, totidemque virgines, patiimi omnes ma-
trimique, Grxca Romanaque voce, hymiios fempernouos & pa:anas

concmebanc pro a:ternirate Impenj, pro Scnatus PopuHqLie incokimi-
tate: quoriim de numero celcbre efi: Horatij carmeii Ixculare. Tandem,
complctis folcnnibas, araDitis &: PiOferpincE, qax egeftis riideribus
primanode aperta fuerat, mrkim tcrra obmebamr,nonnifi fequenti-
bus Sxcularibus Ludis referanda. Qui Ludos feceranCjinfcriptum fuo
noinine rci gefta: monumenmm m Tcrento reknquebaiic,
3
HxQ
6 IMAGO SMCVLl SOC lESV.
Eprofanis Hxc dc ritibus ,
profanis quidem &exoletis ,• fcd e quibus , velut 8
Titibiu fij (lcniiilimis tencbris, obicLiraqucTdam affulgeac lux ad annum ixcnla-
fiimuli.
j-ei-j-j jfî-i45^n\5 cclcbrandum. Nam, prartcr publicam gradamm adio-
nem, quam hymnisque ciga Deos teltabanrur, eraac hi
toc racrificiis
Ludi quafi luftrum quoddam & cxpiamentum Vrbis: quam credebaiic
Iioc ritu a prxteritis expurgaii noxis, renouariqiie denuo & inrtaarari;
ac meliorcm puccabantur in poftcrum viuendi racioiiem. noii vm-
bra quxdam fandioris in lubileo expiationis? Solennia pro Republi-
ca vota quid nifi monita funt, vt meliora perpecuo vota faciamus, pro
fclicibus Sociccatis incrementis ?
Scd quoniam coepimus Romana: vctiiftatis paulo altiits

, in adyta
penetrcmus, & Ludomm feriem , obfcuiam haolenus vulgo igno- &
tam , difcutiamus , aliquantum longa forcaflis , fed noua, vc opinor, 6c
non inctudita dis-reillone. Milleiimum Vrbis condicce annum insienti
ludoriim & fpcotaculorum apparatu a Philippo Imperatore fuiHe ce-
^/i/?c»i.i- lcbratnm, ceitaconilat Aniialium fide. An autem cenrefimus quirquc
m centefi- initio fxciili ftatS ratione temporum perinde fliGricobrciuatuS;, id vero
ntH
'7^^'»-iiiambiguoeiL Neganr, quorquot fciipsere SiEculares Ludos, nonnifi
iiHmccie- cencefimo dccimo aniio referri folitos : omninm inltar Onuphiius
braHermt. tempoium fe-
Panuiiiius diligentiiBmus inueiligator; qui confequenti
jirgumen- "c aptcofteiidit, poftcenceiimum femper & decimum annum notaros
ne- iniieniri in Commentariis Quindecimuirorum: quorum erat & Liidos
ganttftm.
j^^^ curareperagendos, &pera(5los publicis commentariis coniignare*
quos proinde in hac re eorum muneri propiia libentiiis fe fatetur fequi,
qiiam aliiim Hiftoricorum quemliber. Ec luculenta, fateor^ audoritas
eft. Accedant veturti quidam Gra:ci verfus, quos SibyllinoseflbZo-
lib.Mifcei, iimiis dicic: Angelus Politianus ita Latine reddidit:

^""^'^^'
<iAfl '-vbi iam bumana longijfima tempora ij'itx
Orbts Agens amios referet centumque decemquey
SisKomixnememor : &qUcxfequnntur.
vbi longiiTimum humana; vit;E tempiis, ideft icrculum, annis cenfuni
decem circLimfcnbitur, Ludisque Sa:calanbus deilinatur. Denique
Horatius iii Carmine feculari,
Certus '-undenos decies per annos
Orhis yt cantus referatque ludoSi
Ludorum orbem centum decem annoium ambicu definit : in cuins hic
ienccntiam Acio & reliqui omnes eunc Incerpretes.
Oêndi- Verum ego non aflentior qui non minus firma ainiloritatc
iis :
tur, cen- oftendi poOe vidco , Sarculares Ludos centefimoquoque anno, tam-
tefimnm
,^^^^^ infiani initio fxculi, fuilTe diêftos. Quod ex temporum ferie
fuijfeceU- etiam deduccmus. Ac pnmo quidem, li expendere volumns, quos illi

bratHm, taf-jti faciunt, QuindecimuiiOmm commencaiios , & quibus Horatij
^fertelL•^
forum, mus incogiiitos omiiino, & numquam 5
rcuquorumque omnium nicitur auiiloricas, Sibyllinos verfus an puca-
Antiati, M.VaiToni, T.Liuio, Sex.Pompeio, aliisque veceribns, qui

audicosque
•,
fuilTe Valerio
Apud ccn- Sarculaics Ludos centeiimo quoque anno celebrari folicos tradideinnt?
B°auii,c'i7r vcZoiimuui, vt D.Auguiliiiumj aliosquerecentioresomictam. Adde,
commen-
PROLEGOMENA DE ANNO S>ECVLARI. 7
commcntarios iftos QuindeciinuiiOriim nonniil temporibus Cxfaris-
AiiguiH tliilie confcripcos: ciir pi-cTLiuio, Varrone, Anciate, merentur
fidem? Sibyllinis verfibus (iimodo, qui apudZoiimum exrtanr, Si-
bylliniiiuK) auotoricatem Varronis oppono iâ icribenti-i: ,^mdecim-
uiros renuntiajje ex Sibylldrum libri^ , 'Xfti Ludi centefimo quoque anno fie-
rent. Nec temere Alcxandcr ab Alcxandio ^^/-
fcnpiilie ccnfendus :
l,i, 5.GL-
ma. origine pngulis centum anrns ex pracepto Swyllmorum carminmn peo.tnt.

DcHoiacij vcriu laborandnm minimei a mulas
Certm <-ut denos decies per annos
eiiiaiita legicur: "1
l•(>rtLllus, -
Gcorg.
Orbps
j •
& cmtus r '

rcjerdtque lndos.
1 1
bcr,&M.ss.
l-a-
lam vero T. LiuiLis a fecnndis Sa:cularibus terrios qiiarrosqae ka or- bml^"™"

dine rccenfcc, vt manifcrtum fareacuiOnuphiius, in ea Liiiium fuilTe î^cuhdi, -
^^'"^/'*"'''-
fententia, quod fccundiSxcularesanno Vrbis conditcE quadrin^zenteii-
mo primo cckDratitacnnc, teitij veio quingcnrelimopnmo ,
quarti s&QuUres.
aiitcm iexcenccfimo primo : vt &
Florus iUic in Epitoma Iib. 49, me-
minit. Ec de Ludis Augufti Sxculaiibus aiêns Liuius, addit ôs : Lib. 136.
ctntefimo qitoque anno ( is enim termmus fx,cuU ) fieri mos eii. Cur illc po-
tiiYs, qucim eodem tempoie Horatius, cencefimo quoque anno fieui

folicos dixic, & non centciimo decimo ? curtamapcrte inido fecnli eos
coilocac? an credibile adeo diligentem Hiltoricum aut Sibyllx vcr-
fus ignoralTe, aut Quindecimuiromm tabulas, aut Romanuin
morem ? Ec hxc quidem de primis Sarcnlaribus ante tcmpora Atigu-
lli, quosnimia vecultas obfcuriores reliquit, &tantum non tenebris
inuolutos.
Mucata Republica inftaurati quoque Ludi funt anno V. C. feptin- Qmnti
gentefimo trigciimo fexto, Auguib voluntate potius, quam ordine '^'^''•^^-
temporis id cxigcnte,inqLiic Salianus nimiium poil ciuilia bella reno- :

in Epîtomc
a^^"°"'^
iiati in melius Imperij xtcrnitatcmDiis voiuic commendacam,illo in
pnmis Sxculaii Horatij carmine, quod pueii puellxque ex more

cccinerunc.
Ac opinioni noftra: nihil fauct magis qnam Claudij CrEfaris fa- sextiLa-
diwwi'. ciii cum hunc puimnm
adueirarij refragari non poilint, «^» •^'«''«''
'"*
aiunt, qui ad aniium centerimum Sxculaics Ludos redcgeric. Is ab
Aiigurto proximos, ordine iextos, anno V. C. oclingenteiimo dcdir;
infticuitque prarterca centerimoquoqiie aniio Vrbis \\\ fiuui-um referri
debere. Vcccrcm morem, crcdo, ex Linij ientencia reuocare ftuduir, &
lege lara ftabiliie quod illum & cxa6liiis viderct & folennius ineunte
:
fempet fxculo obfcruaii Sed fatcndum eft, huiufce inftituti nec a

.
Domiciano, neca SenciO habitam elTe rationcm. His ncmpe tempori-

busconuenic, quod Pomponius Lxtus de Sxcularium iiiteruallo fcri-
bit Amhitwne Cxfirum^ ci{pie?2tium td folenne
:
corruptHS
temporibtis exhiberi, ordo [ Icaque abaiino octingen-
in Epi:om3
^°"' '
°^'
efl ^ (^ pro libidine habiti S^culares.

tefimoquo Claudius fecit, ad millcfimnmquo Philippus, bis prascerea
dati SxcLilares Liidi,cum nonnifi femel debuiilent. Domitiannmfe-
^^p,;^;
interiedo tantiim fpacio annomm fnpra quadraginta a pioxiinis Lndt Sa-
cilVe
Claiidij,exTranquillo, Tacito, Hilloricis, Papinio &Mamale Poecis, "iiara.

cerciira eft: Septimium Seucium aucem interlapiis pliifquam centum
, aimis
8 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
0^.« annis poil Domitianum ,
qui fpedator intcrfuit Herodianus tradit,
'^'
j'*i \,
CHiaies,
iuaque a^cate fa6tos Dio icribic.
11/' r •
r
- .
r
Vrhis con-
aitx,
„
Alillcjintm .^, ^
Ha loiigc inaxima
,, -••
,
MiUeliini tandcm Vrbis anni lolennitas ex omni feculomm
Principum Chriftianus Imperator a Baronio aikrimr.

»
celebrancc Philippo;qui priinus Romanorum
••
Beftia^
memo
innu-
Capitoiin. itt mcrabiles in circo maximo vcnationi obiedtar: in quibus elephan-.
Auravr.' tiXXX1I4 alccsx. tigrides X. leones manrueti lx. icopardi cicu-
dtor^m i'hi-
icsxxx. liyamas X. hippoporamLis i. ihinoceros vnus, arcoleomes x,
Pomponiui camelopardi X. onagrixx. equi fcd xl. gladiatorum paria mille.
Kpuom" Sccnicos ludos 111 Pompeij theatro tribiis diebus tocidemque nodibus
fnTchilfti ^^^,^ popalus fpeftauic , fiinalibus atque lychnis cencbras vinccnti-

»4?• biis. Etiamnum tcites Ludorum Philippi nummos plurimos eft rcpe-
rire: in quibiis practer Imperatorum patris ac filij nomen ^ & hanc in-
fcriptionem, saecvlares avgg. vel additaquardam longaûi-
tacis fymbola, velanimalium form^, ex iis crcdo, qu2E Philippum ex-
liibuiire diximus. Nummus altcr apud Occoncm infcriptus legicur;
MILIARIVM SAECVtVM. alter SAECVLVM NOVVM. Memi-
nic in Chronico Cailiodorus
âdraginta etiam wijfus natali Vrbts Ko-•
:
mî concurrerunt ^ "

agon miUe annorum Acius. Qiios Ludos etiam Sa:cula-
res appellat Sextus Aurelius Vidlor, licec impius Zofimus, odio fbrcalTe
'
fecHndns
Chriftiani nominiSj poft Seueium neget amplius fuiffeinftauratos.
& Ex ^'^^ ^'^ liqiiet ( vt ad incepEum redeamus ) ab anno treeenteii^
mo j circa qusm vel inftituti credunmr, vel potius primum celcbrati,
^MuLru {^noulis
fere ineuntibiis faiculis fuos ailignari Sxculares Ludos veteruiii
ftmihtcr audoricate. Sed quid de Sacculari primo V.C. quid iceiii de fecundo
Lndn ct- fiLie duccntefimo diccmus ? nulla enim iii hiftoriis mentio eft Salia- .
c ratM.
^^^j^ nofterjclariflimus huius xw\ temporum indagator,ad annum V.C.
pitom,
Jucei-,|-e{iiYj myj j^^ fcribi t : /i^f/? Tômana Vrbis alter fccuUris annifi, quem
yerofmile efl multis 'Roma Itidis^ facrificiis conmuiisque celebratum. ad fmtw^

rem autem huiuj anm celebritdtem njidetur tertium lufirum Rege Seruio Tul-
lio conditum. Ex quibas apparec exiftimatTe Salianum eentefimuin ,
quemque annam ludis folennibus & facrificiis, conuiuiis(ûe publi-

cis ac priuacis , fuiiTe celcbiatiim , eciam ante Ludos ad Tercntum in-
ftitutos.
Torienh Mihi vcnic in menteiTi rufpican, alios abinitio fuilTc Tercntmos,
tmuoali] g]JQ5 Sa^ciilaies LLidos;red commani tandem nomine permixcos. Ec
Terenuni, Tercntini quidcm Dici ac Proferpinie , Sxculares Phoebo &
Diaiix pa-
Ss.cuU-^ facri perhibentur. Tercntinos pro auertenda peftilciitra coii-
*"""
ftac primutn inftitutos : S^culares-, Ixtitia! eranc & publicar graculatio-
nis. Tcrentini nonnifi iiode & furuis hoftiis peragebantur: Sarcularcs
n"cnt.iib'j. ii-ice palam & albis vidlimis. Fauec Ludouicus Viues,quiD. Augufti-
deciuit.ad
iium fere etiam in paites trahic, cum de eo ira loquitur: Alios njidetur
njelle cffe Ludos Ditis " ProferpiniC, atque Sccculares. Quod fi forte noii
omniiio inanis hcrc iufpicio elt , cur dici non potefl: inde ab Vrbe coii-
dica centefimum femper aniuim ixculari aliquo plaula fuiiTe exoma-
tum ? acceflilTe deinde circa annum treceiiteiimum Terencinos Ludos,
ex Liuij fentencia incunte femper fa^culo vni celcbracos 3 atque inde
commu-
:
PROLEGOMENA DE NO S ifiC VL AR . ^
commiini tandem nomine Sxciilares didtos. Quod fi fubinde excra
ordinem adli legunturj id pro neccilitate ita ta6liii-n tacile concedimus,
ad placamdam Deorum iram; ficuc & lubileum modo, licet ilato tem-
poredefinitLim fic, ex caufsa fxpe extmordinem initicLucur. Ec Scecula-
rii Citrminis ( quod ait Acro Horatianus interprcs ) duplex demtio ejfc ricuKHowt.
confueuerat : aut emm pro fed^ndJ, ajitanddque pefidentid ( extraordmem

fcilicct ) autpiO certo ' definito An?iorum numero cantabatHr. quem nume-
riim egocentiim annorum quidem recunente ini-
hiille concendo, &
tiofjEculi plerumque obferuatLim. Harcex tam recondita antiquitatc
delibalie fuinciac. cxpcditiorem force viam felicior aliquis iiiueniet.
'^'^'^' "^'^'
annum millcfimum Sarculares Ludos Rom.^ celebiatos non-
"
niii iemel inuenies ab Honorio Auguilo. dc quibus Claudianus /^^^^,
'
;•
SpeclAtosqHe iterum nulJi celelprantia ludos
pccuU Cor^ful.
Circumflexa r.tpit centenus
ExiiHmanc audlorcs, veticos a Conftantino, vbi Dalam Christi '^'!! ^ .
ndem amplexus clt. Nam eius edicto clauia Deomm templa,iubla- ««»
tosqiiecuin facrificiis ludos plunmoSjELifcbius narrac. Ab Hoiiorio ea

tantum lege putantur permiili , vt iine iaciificiis & idolorum euku foli
tantum daientiu' Circenfes & Thearrales ludi, in mcmoriam priftina;
celebricatis ; a qua difficiUime aiielli Romani poterant. donec tan- *«
^^?'*-
dem ifta ccntefimi anni celebritas ad colcndum centeiimum quem- /,^^"/'^^^
que Natalem randliore ricii tradutla eft: incertum quibus commHuni

Seruatoris
iniciisj fed ea quoque ex caufsa (quodpoftea dicemns) vt Populus /""^•
Romanus ab inani S;rculannm Ludornm celebratione reducererur ad

veium folcnne iacrum. quod petito ab Hebrasis vocabulo lubileum
dixerejprimusqne Bonifacius VIII. decreto fanxit centefimo quoque
aniio celebrandiim.
H.^c origo centenariiE celebricatis. Ncc rnpcrftkiofa niimeri obfcr- Centcna-
naciocft. Origcnes, HieronymuSj Rupercus Beda , multiplcx in eo ,
''"'^
'»;A-"
"^^^.
myftefium e facris Litceris iaueniunt: fiue Noemi arcam anno cencefi- ^l?
mo perfedam explananc, iiiie centenauio patri natum IfaaCjfiue pere-
grinaiitem Abrahamnm centum annos interra piOmiilionis, fiueillud
deniqae diaino promiilo nobile ccntviplum. Copiam cerce exinaiam &
iignihcari inultitudincm omnis agnouit andqukaSjqua: linguas centum^
craque centiim, centurn aras, pro multis & innumerabilibus dixic. Ego,
quia centenariLis numerns, dccem decadum iliucturacompletus, exi-
miiis rarusquc vifiis eil: in arcace moitalium, & infignis pra;cerea anno-
iLim terminus, vnde nouum licerec aiifpicari cuiiiciiluiTi,qnod Sxcii-
lum dixere ; idco in facra profanaque Republica cum lcecitia exceptutn
atque obferuatiim exiftimo. Louanienfis Academia fuperioie TiEculo «p^;^,^,^
primum ab origine fua centeiimum publica faEcularis lubilei Ixtitia fectindM
coluic: & nuper ducentcfimum fecundo feculari lubileo. Millefiinum ^^^'^^•^1''^
ab obitu D.Bauoms Tutelaris fui in êde principe,qux illi facra eft, ad- ^^^ /,^^.
modam folcniiem egit Scnacus Populusque Gandaaeniis : ac biennio menfis,
pofl: milleiimum D. Lceuini Prsfulis & Martyris inclyci, tum in ea- ^^^^-
dem iEde,tum in Societatis Iesv templo, quod eidem Diiio cere
'^"f^j/^^^'
publico d fundamcncis exili:adlum,perairiplis regiisque donaiiis exor- 'O.LAiim,
narunc.
IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV*
Qîngen- narunt. Et niipcr annus hiiius fxculi xxxiv. ab obitu D.Norberti
Qiliiigci^^^ciimus, a Candidiflimo Prxmonlh-atenliiim Ordine, plauill
'jfliw'
krii. & gracLilationc iniigni, ad memoriam fimul &cxcmplum pofteriratisj
peiaClus Nec diibiumjquin alias iubinde Religiofa:
eft. Familia: cente-
iimiim annum folcnncm egerintj licec monumenta non exftenr. Qui-
bus omnibus tanto artate inferior, hoc Scrculaii anno qiiaii a longe
& vkima acccdat minima Sociccas noiba, crefcAtque in miUe rmllta,
DISSERTATIO TERTIA.
Oe luhiko iMdi&orpim.
("\ Vain profanaapnd Romanos Ludorum Sxculariumj tam fan(5lcl

âpud lLida:os aiiiii Inbilei inltitutio tuit ; antiqnior multo ipsa
Vrbccondita ad aiinos propemodum o6tingeiitos. ialtem vcrique
populo communc, quod folennicacis caulla, accepti a Numine benefi-
cij memona fuir, cultLi perpecuo apud pofteios rcnonanda, ea geitien-
tis lascitiiE iignificatione, quam Romani deiignarunc Litdorum nominei
^^^'''Ci) quaii nulla fatis voce poflent exprimere, lobel appellauere; La-
iHhilem
Untuvox,unc lubikum dixeris. Quod vocabulum magnas cuiLildam,&:non fe ca-
Apudser- picntis lÊtidrE indicem voccm eiuditi interpretantur. vocabulumori-
Tom"i"^" §^"^ quidcm HebicXum fed nec ita inuficatumj vt quidam puEant, La-
;
«:.6.ci.5. tinis Scriptoribns, quin inde cecineiit Silius:
Et UtHi fcopulu audmit iubtU Cyclops.

nec ita barbarum aut detenoris acui, qnin iubilandi verbum Varroni
Feitoque fucric cognicnm. Eiiis vim, quoniam frequentiilimns vfus eft^
ira Felhis explaiiat lubilare^ efl ôce confusAinclamarc prie gdudio. & noii
;
iiiPfai. «5.
yj-jQ locoidem Auguftinoeit iubilare, atque gaudium quod corde con-
sonHeniens ceptumeilj & veibis explicari non potcft, ramen voce ceilaii. An noii
s&cHian exprimere
vidcntur id quod Sociecatcm I s Lrtillimo ifto iLibilco
\& ce- r , j
,
i
r^cicnteiii cerniinus ? gaudium coide conceptum de cam propensa iii le
r
teUttan.
Dd benigiiicate vel ad omnium ftiiporcm gaudium , inquam, illud, ;
quod gratulabunda explicare poteft,

nullis fatis verbis aut grata aut
voce tertatur j confasa &
incondita quidem, tumulcuario qiiafi operej
fed quod vcl inde iubilancis eile agnofcas ^ &
iine arte aut fuco erum-
pcncem Ixtitiam continerc non valeiitis. Teftatiir, inquam, effiisa gra-
tulatione , & vocc magna in iubilo ; & qua fe per extrema tciT.^ lace
diffuram circumipicic, extrema terrte ad iubilandum cum Ifaia inLiicac:
quaque omnem terram filiis fuis ad prxdicandnm feliciore forte diui-
rfai.150.
^^,^-^ videt, quam Chananitis ad incolcndum Hebra:is fuic, m cymbahit
'^, j. iubdutwnis cu m Regio Vate canit omnu terra , fftlmum dici^
te ?iomim eius. illum
&:ciiLimphalem 'û-mv ^
fciliccrj vc
: lubdate T>eo
hoc loco lnterpr£tes,militaiem ^-
fîf, cnius lictiiTima lecordatio abinftitu-
ta difputatione iam nos pxiie abdnxerac.
Symhola lubilci oiigincm qui a reptimi diei qaiete petunt, Conditoris exem-
jHbiia,
plQ prazccpcoqiie imperata , vt Panlianus aut a qnieta vbertace cemT,
;
"-"' quiE nec raftro Lxfa nec vomere, fpontc iud fruges otiantibus dabat, vc
PROLEGOMENA DE ANNO S^CVLARI. II
Pientinus; anc a renouaco focdcre cum Noemo quinquagefii-no poft ^''';5<i«
dilLiuium anno, vc Montigianus •, iymbola lubilei ponus ingenioseT„ft*î!

conquiiLinrj qudm eius ortum cx fide nairant . Illum autem quafi ^"'''•'^•
'
conciliaiuix vccuilatis caufsa incci-tum faccre quid atcinet , cum e -

cns Litreris maniteite conilet ^ auolore Deo inilicutum anno primo /,•?/?/>//?/«
egrdlionis ab yflgypto ? OperiEpretium eit remomncm paLllacclra-''/^''"'"'
tius cognorcerc,quoniam & recondita: antiquiuatisplLirimumliabct, ^^Lînoms
iaci"^ eruditionis. exiyE.g]-
Vti feptimum quemquc hominiim
diciii quieci iam inde abexor-F'"»
dio mundi deftinauerat Deusj rabbacumqae dici iuilerac : ica cum dc-
inde populnm fuum ab ^gypto edaolLim in nouam eilec pollellio-'
nem immillums fcprimum quemqueannum

, agroruin quiete, manu-
miilioiic icruorum de gcnte Hcburca, arrisque alieni remiilione ia-
crum folcnnemque haberi vokiit; anque inde Sabbaticum appellan,
partim iii memoiiam adepta; libeitatis, paidm aJitcr hereditalis no-
iia:: expleris aucem ieptein fabbaticis, hoc eil:, quadraginra nouein
annis, iandificari dcindc anniim quinqnageiimum, vocanque lubi-

leumiaiic lobclcum porius ( vt fcnberemalunc , qui de apicibus difpu-
taiit) a voce illa lohd. Quam ii ciim aliis clans;orem buccince interpre- •^Pî^f'"",
teris , alludes quidcm ad laitKia; ligna lacro ilto anno dari lolita, & ie-iib.i.cap.5.
pteiii buccinas qiiaium vfus eit in lubileo. ac ii libertatem cum lofe-
pho^cam Hicronymo dimiilionem, ijîov/ feu rcmiilionem cum Scptiia-
ginta, ad mcntem puto facti Scripcoris accedes propius Vocabis ^ iii. Leuit.15. :
qiiir, remijfionem: ipfe efl enim lubilem. quafi dicac: Ipfe enira remiilionis
annusell; iiue ita intelligas remicti quemlibet in piiilinam heredita-
tem, libeLtatemquc ( qux duas eranc prxcipu;^ lubilei immunicates,
prxcer alias cum nibbatico communcs) iiue potius amiiVam liberca-
tcm hercditatemque diuenditam , quafi remillam ad fuos poilliminio
redire. hercdicatcm quidem gracis, ad paupercs dominos libertatem :
vcro non ad feruos tantum qnod anno qiiolibec fabbatico fiebac fed
(
)
eorum quoque liberos coniugcsque, quadraginca nouein annorumob-

fequio qLiafi pretio redcmpcam Acque hinc idem Comelio eft arjniij ^" "?•.'-?•
.
lobel^ quod a72n{is omnm fecum adfercns bo-aa^ (^ quemque in priflinam li-
bertatem hereditatemque rediicens: a radice labal, quod Hebra:is eil: aiier- .
rc atque adduccic cum infigni la;ticKT fignificacione ,

quam Ixto bucci-
naru.m clangore & publica omnium grariilatione teftabantur.
Inftituws igkur, quemadmodiim diccbamus, primoegreilionisan-
no, tam Sabbaticus quam lubilens fuit. Scd, quod in aperto eft, neuter
obfemari perquadragincaannos m deferto potuit j ciim neque terram,
cui requicm darcnc, haberenc piopriaiTi , nec quos emerenc agros reci- tranfmf-
perentve. Exquo rurfum tnm priinum numerari cosptos, cum,/^ lordane
liquer,
tranfmilTo lordane, ia Chananicidem iiigicfli, quail pedem fixere ^"cltn^J•^^
iniereponcilionem: fiuea capd lericho inicium ftacim dncas ciim Sa- inEpifom.
liano; fiue a feptimo dcin anno poft primam videlicet fadam a lofae miu"dT™84
,
in Galgalis terra: diuiiionem cum Serraiio &Cornelio. Exquo tein- Toin.i.in

,
*
pore aniuis feptimus, Sabbaticus primus : ac deinde quinquageiimus, quifti?.
priuius lubileus fuk. vterque, vt credibile eft , in recenci inilitutione, Leaftftj,'^'
t, calê
12 IMAGO PRlMi S.tCVLi S OC. lESV.
caile faniflcque obferuatus . Hoc initio deinceps tempora apud -
fed vix axos per annos fabbaticos diuifa, fecula per lubileos : qui licet vix vm-
demde. qnam fincerc obieruaci ( aut vitio gentis a cultu veri Numinis facilli-
me dilabeiitis ad idola, auc ciebris calamitatibus bellorum, feruitutiif,

exiliorumquej tamen numeraci femper fiiere certiflima temporuiTii
) :
noca, veteris hilloriie lux, ad annos feptingenDps Grascomm Olympia-^

dibtis piior.
Idem He. Scd iUud nobis, pra^fertim qui Societatis noilras labileum a mcnfe
hrxps & Septembri numeramus, die videlicetran6lisCofmas &Damiano facraj
nobt^ iH-
jjii^jjj inquam, non praEtermictendum videtur. lubileum apud ludxos
fj.^
mchoari quoquc lolicum a menieTilrij qui ciuilis qiiidem anni pri-
mus, facri vero feptimus eratj noihoque rcfpondec Septembri. Quod
ii &illudaddimus,menribusvros fLiille lunaribus , ac Tifii magnam
Septembris, magnam Odobris noftri partem folcre compledi; imo

vero annum ciuilcm ica pleriimqiie exeunte Septembri inchoari foli-
incap.i. tum,vt piOpterca fcnpferic Hieronymus ^ menfem Oolobrem apiid
^^" ""
omnes Orientales efle primum deprehendemus primum apud He^
;
braôs lubilei dicm non magno abefie interuallo a primolLibilcinoftri.

forte etia Pr^cerquam quod, pro varia liinarium meniiiim reuolutionejprimuin
aUqHando
^^{^[_^{^-^ Septcmbris apLidnosvigeiimumfeptimum aliquandoiii-
cidere miriim non fic atque adeo idem tunc illis, quod nobis modoj
:
exordium lubilei. Quod facilius etiam contingere potuit , fi cum Ser-

j-^^j.|q dicimus, dimiflis in omnem circa reoionem buccinaroribus fefti-
Tom.i.in
lof. c.i }• ' ^
q.M. uo clangore tubarum lubileo mitium dari folere, die Tifri decimo:
decimus cnim ad vigefimum feptimum noftrum &propiCis accedet&
inEpitom. isspius vcl fi cum Saliano a
: primo diemenfis lubileum inchoamus,
anno primo fed decimo tantum dic qui miili fuerant prascones iingulis in vrbibus
° tuba infonuilTe, denuntiantes lubileum a decem diebus iam inchoa-

'
tum horum decem dieriim ambitu primum lubilei noftri diem ple-
;
rumque inuenicmus inclufum.

Sed omm Verum ab hac obrcruacione omen ducere non placet felicius .
mdii*sa nobis ab aniiLio CofmiE & Damiani fefto aufpicium eft, faliitarium
^c!fnt£&
^^dicorum non animis minus quam corpoiibusj quos fibi cutelares
DamiAnu diuiiiicus datos credic hic facer Ordo, ad miferorum morcalium opem,
medclam, falutem calamitoiis Ecclefia; temporibus excitatus quando :
non iinc numineDiuum contigit , vt qui eum confirmauic Paiilus III.

e gente Farneiia, ante Pontificatum Cardinalis fueiit titulo fandornin
Cofma: & Damiani & inter prognoftica de
•
aliquando Ponti-
futuris
ficibus Icmmata, quaiarandiMalachiasnominealiquamvaticinij fu-
munt au6loritatem,hoc fymbolo iain olimlegatur pra^figuatus, Hya-
cinthus Medicorum. Sit igitur felicior in ajuum fortunadorquenobis
ranclornm Cofmx & Damiani dies Societati natalis, quam primiis
lubileiHebricomm. quem etiam^ftantc quoquo modo Republica,nu-
meiare potius, vt fupra diccbamus,quam religiofo cuku obferuare con-
iueueranc. vt vcl ideo typum tantum fuifle Audlores dixerintj &eaqu^
iignabantur bona , Chnftianorum temporibus referuata: doiiec tan-
dem omnis lubileomm annorum cieremonia vna cum ludarorum Re-
publi-
PROLEGOMENADEANNOS.^CVLARI. 13
publica prorfus excindia eft j eiediquc ipfi d facie Domini, inftar pro- jndiorum
fugi Cainijtoco orbe exules, fine Rege, iincSacerdote, iineSacrificio, ^«^'^'^«*
iineTemplo, perpetno in ludu & mocrore tot lam fa^culis degunt, iinCp^f/,^'"
vlia fpe lazcitia: auc iubilationis* $xtmaw.
DISSERTATIO QJ/ARTA.
De luhilcu Chviflifino,
AD \ Chriftianum tandem lubileum ventum

flgna.
tAureA centeno confurgunt fecuU Thoeho,
eft. plaufus date &:
.
chrifle
najcente
*jHbtteH^
Et radiAt cAefle mbar. MiJeratHS ab alto Chrtfita-
Viliui tcterru Putris .

'
de Virgine CArmm ^,^\ ^ ,
lacob.C.ird.
IndutM^ dc Cemcf.
noilrazque lucis in auras prodiens mortalis Deus, noui nobis lubilci

aufpiciurti facit. Ita feiitiunc >
quotquoc rcripsîc iftiid Hebra:oruin
quinquagenanum folenne typum noftri geililTc; verumqne lubileum
Seruacoris aduentii fumpfille initium. tunc preilis antea iiigo iegis rc-
diille Dei tunc amiliam toc riculis cuique rediilTc
libertatem filiorum ;
ca^leftis Regni hereditatem. Quidj qiiod Hiftorici non ignobiles tra-
didcre Chnftum Dominum confecralVe annum lubileum felicillimo

fuo natali ? diciint enim ex Bedas & Eufebij fupputationibus natuin
fuilTe anno ab Orbe condito qnater milleiimoquinquageiimo, qui erat
od:uagefimus primus mundi lubileus. Quce fupputaiidi ratioiivera

(Saliano enim non piObatur,qui duobuspoit annis natum ponit) 0/?^«- Bemon.i j.
^'^'^'
deret vtique, inquit Benzoiiius, ijeteris lubdei fgurdm termmatam ' ^"
wChristo nafcente tempore Jubdei: atque mde nouum exorcum nu-
merarique ccepcum lubileum Chiiftianoium.
Verum nobis potius cum Nauarro placer, vetcrem lubileum facr^ Nauanus
Pentecoftes typum fuitTe, & quinquageiimum hunc diem per tot "ubtâ.w*
quinquagefimos annos fuiiTe praciignatum: eademque luce typumom- ^- ,.
ncm ex Ecclefia: fenfu fidelicer implecum quod vetuftis ipfa veiTibus ^,» He-
j
eanic. Quare il quid Chriiliano, vc nunc peragimr, Hebrxoque Iiibi- br&ornm

leo commune adhuc manetj id eric folum nomen, & myftica qucedam ^^fa^/"*'-
iimilitudojquod illis corporiim allertio cura^fuit, noiliis animorum:
quae veriorlibertas. Annorum cerce diuerra a principio ratio femper
fuit: illis quinquagcfimo, noftris centeiimo quoque anno id folciine
rcpctcntibusj in memoriam racratiiTimi Natalis Domini: viide fic, vc

a farculari potius Vrbis natali conruetiidinem fluxilie crcdam. Sed pau- Eufeb.ia
loid diligentius inueftigandum.
rl""/?
lubilei meminic Eulebius ad annum Scueri xii. Sed an Chriftiani ? nM-verofi.
Fama vulgauitcenterunum qucraqueolim fuilTe lubileum. An abipfis rmlnerm
Eccleiix primordiis ? nonnifi coniedura eft, nimium adhuc vi2!ente fu- , ^-^'*.
perltitione Gentilium. VeiOlimilius initium ducitur a temporibus Con- ab tmer-
ftantini Magni: cum fc palam efferrej&omnia pauladmobtinereChri- '»#"»«
ftiana Religio coepit. Exemplum erat iii oculis, folennc facrum Sa^cu- ^^J^ ^£^^
5
larium dorHm.
4 iMAGO PRIlvil S&CYLl SOC. lESV*
larium Ludorum: quibus dum centerimum quemq; Vrbis
natalem tam
rcli>;iose coli viclciir,cin credibile efl: nihil cogitalTc de celcbrando potius
irculaii Scmaroii.s Nacali dicjquando ab rllo iam i-clicius quam ab Vr-
be condita tempora aniiosque pndcm coeperant mimeraic? Atquc ipfc
Conibntinus, dam primus Sxculares Ludos aut vccuic aiitneglcxir,
quid aliud voluic,
iBnron.Tom.volucrir, vt fui ipfc
^,7;^^"^'dcric
quam
] impias fupeiil:itioncs iacio pcrmiitari inftitu-

to? aratulationcm enim publicamque lartitiam tantum abeft vt tollere
decennalia , vicennalia ac tricennalia de-
quanto folcnnius id Fadiuus, fiin ciustempora
riimmo plaLiiu :
incidilTct farculans Rcgis Rcgiim Natalis ? Qucm an fequentcs dcin

cokicrinc Imperacores Ponrificesque, alcam apud Hiftoricos filentiuits.
fr" ""^L. Qiiod dc Millefimo prxfcrtim CLim Crantzio inre optimo mirerc.
inschoi.ad iulium Rofcum inuenio aiTerenEem, confueuiire olim centefimo
lib.
Card. ck
lacobi
qnoque anno Natalis Christi celcbritatcm elle maximam, cxemplo
l I
t \
Ccr-.tdhvo. SjL'ciilai"ium Ludorum. Vulgatiim ciie,centclimum quemqueannum.a
Traft.dc NaciuitateCHRisTi fuiiTe liibileLim,Ioannes Friburgeniis rcriptiim relU
"Si•^•
q^jt.ii-iô & exomaru infigni Indulgentia aR.omanis Ponnficibus,etiain
ante Bonifacium VIII. illoium temporum probus Hiiloricus loannes
ijeiub.c.?. ViUanus audor eft. Quare & lufto Rijcqnio ita vifum fingulis annis ,
cenreiimis, obfxculi TraAiyymalav ^ Roma;lolenne aliquodfiiifle, quodi

ccteiis ex multitudine accurrencmm vndique populorum & carrcmo-
niarum fanditate telcbrius eflec atque pracftantius eumque morem a :
profana Ludorum fupcrftitione ad veri Numinis cultum ^ vci alios

compluieSjfalubricer eflctradudum. Cerce inter cauilas cenrenariiE ce-
iib. s. de lebntatis, hxc a Polydoro , Cornelio noftro , aliisque Audoribus , le-
jnLeuiLzj. cenfcQir: vt Populus Romaniis ab inani Sarculaiium Ludorum celebra-
tione reduceretur ad verum folcnne Sacrum. quod in eomm locum ii
rucceilit, merito ftatim ab eorumdem intermiilionecreditui• inftitutiim.
Jdprobat Ea ceite iam olim adeo inualuerac fama, vc loanni Monacho Bonifa-
/.7»? z-;//- cius jpfe teftatus fic , vnam hanc iibi fuilTe cauflam annum Ccntefi-
^jBon^fa-^
1"^^!'"^'' lolcnni decreto ftabiliendi. Id ruaferat ingens hominum miii-
o/iwA'///. titiido, qii;r fub annum millcfimLim tiecenteiimum e longinquis rc-
Llbjufb t*^ gionibus Romam fponte confluxerat, non ob aliam, vt aiebant,quain
C3p.5.s:6. Centefimi annijcelebiiratem. repertnsqne efh fenex centcnario maior,
i^*^''^-'rd-
piOfedus e Galliis, vc fcribit lacobiis Cardinalis oculatus teftis , qiii
"
sap }. coram Pontificc cetcrisque Patnbus teftatus eft , ad eain rupenore lar-
cnlo pateino fe exemplo veibisqiic commonitum piiiiesqiie tum e
:
Gallistum ex Italis etiam tiim ruperftitcs fuilie, ex eodem lacobo Na-

uariLis haber, qui piioiis Centeiimi adhnc meminiiTent.
ipfms^tti Qiiibus addudus rationibus Bonifacius,retota Pnrpnratorum Pa-
faii;4m. trum examini iudicioque ante permifsa ( &
eiac ipfe eruditiiIimus,qLiod
Aiinales tcftaiuur) famam illam &
vulgatam paffim de Centefimo fi-
dem, ne ventLiris quoque fasculis incerta fiiidiLiaret, decreto fuo fir-
maiidam ccnfuic, ad memoriam pofteritatis. PiOfeHus id fe facere ex
fidd mtiqHorum reUtwne, &
nonniii reccptnm fcilicet ante morcm fcripti
fatrocimo commumre Qinbus ex veibis Nanarrus alijque dooliiTimi
.
Scdptores contia Polydorum , Crantzium, Volacerraiium & Nouato-

res.
^
PROLEGOMENA DE ANNO S^CVLARI. 1$

rcs^ re^le deducunr, Bonihicium VIII. non inilitutorem anolorcmque
Indalgcnciarum & lubilei, fed inftauiatorem tancummodo fuitle. Ec
innnere Platina videturj cum ait : hibileum quoqite idem retulit anno mil-
lifmo tnce7itefmo. refeiimus eiiim qua: iam ante nos iii vfu fucrunt.
lUud tamen inconfelio, quemadmodum ante Olympiades apud
Gixcos cemporiim , ira apud Chriftianos coca lubilci ratio ance Boni- Bonifaciiu
facium incerta fuir. Primus ipfe, quod diffitecur nemo, in ius redcgic, „,^^ '^^J_
piimus decretis addidit, piimLisapparam maximo peiegit fubannum tcfimtim
Domini M» ccc. eo coiicuriLi hominum ex orbe totOj vcduceiita per- Fj'^'^/^".
eCTiinorum millia qualibec feie facri aniii die Romx numerata memi- fj^
nerinc illiusaiui Scdptores•: &, vt Platinaloquicur, vix mcedere per yr- sAntonm.
r Chron.p5.
L ./ J .
ve?n amplam qmdem c> nja.jicim uceret.
/
lacob.caid.
lubileum igitur Centclimo lcmper anno dcinceps celebrandumBo- ^^^'^

nifaciiis infculpferat tabulx marmorexad Vaticanas torcsj fed morta- Bonifac.sc
lium commodo conrrahere fpatia vkx brcuitas fuaiic. Icaque, quod i.8.'c.i.
mirere, ter vno fxculo variatum. Annus Centefimus Bonifacio pla-
cuerat more maiomm : Qiiinquageiimus Clementi VI. veteiis Legis cUmens
cxcmplo, vc vcie eflec re ac nomine Iiibileus Vrbano VI. Trigeiimus ^^«''""'»*
:
tertiLiSiob myitcnum annorum Christi , qiu omnis L-utia:^ ac lubi- TTfnum

leinobis arigo eil:. fed hic numerus bis taiituminodo obreruatuSj cc-fecit Jh~
tciis deiii Pontificibus minus probatus eft. Tandem Sixtus IV. ex de- ^'/^^''^''
creto Pauli II. quinqueannomm fpaciodefiniuit, ri.Tn-

deceironsfui, viginti
celebrauitqne primnsj nulla vt iEtas expers forec imo 5c vnius hominis gefirnum ;
"^^'"'^'
vica irui poilcc ixpius. isque numerus communi dein approbatione re-
SiXtnsH
•
1 a D
ceptus, etiamnum obcincc. nec liiie mylteno, vc pulchre Kycquius. vigefimum
•
1 I
^ •
.
Cum enim in Moiaica Lege, inquic, bina lubilei fxGula cenccnario i'**"^"'»•.'
quoqne annorum gyro claudeientur, duas Legum tabulas myftice re-

feientiaj mcrito Chiiftianx felicicatis temporejcum facrum DeiEuan-
gcliiim quacei-nis fcriptum voluminibus , in quatnor orbis partes pro-
pagatum ci]:,quateiiia gratiie ac rcmiiilonis fxcula fingulis rsdeLint Cen-
tenariis, quinque & viginti annorum periodo ciicumrcripta. Quornm
vldmum nuper publica Orbis gratulacione peregit Vrbanus VIII.Poiic.
Max. quem non Ecclefia: tanrum toc iam aiinis feliciter, ied noftr^
priuatim Sociecari crcdimus in hxc tempora diuinicus refcruatumj
quando illius inclyca Barbeiina domns , ex arce Romana, prima orbi
quafi fignum extulit Sa!culans noilri lubilei. priccones (an ita appcUa-
ri finit incredibilis comm benignicas ?) EminentiiTimi Nepotes tuere;
& illa Regix munificcntia; fama in omnem late orbem iam peruLil-
,
gata. vt qui primum a Paiilo III. Farnefio fxculiim ducimus, akeruni

ab Vrbano VIII. Barberino non minus faufto omine numeremus.
DISSEK,-
16 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV*
DISSERTATIO (U I A.
Defrmiito iMeo mnoYnm (jnmqnii^gintit,
Be! is
^c dc publico Iiadcnus lubileo verum eius exemplo alia quic*
:
jHbUefu JL J. dam induda eftconfuetado

quam quoniam lubilei etiam no-
j
frtuatHs miiie appellant, mericu priuatum dixeris. Flandiis , Gallis, Germa-
^«^£ "is , aliisque Belgij Populis emanaiTe Benzonius tradit. Sic ita faneJ
,
iib.i.de Bclgarum iit iftud inuentum. decec ergo, qui iiibilandi conruetudinem
iubii.c.4.
^ji^j^^^^j^^ propriam fecere , ad celebiandum Sociecacis commnne lubi-
leum iingularem operam conferre. Mos ita habet Qui Rcligionis, Sa- :
cerdotijConiugalis vitas annum quinquagerimum attigere, nouuni

,
/ff/Wm»/, veluti feculum condere &

iubilare dicuntur. kaqiie Religiofa: viciE
-addiiiti Vota denuo nuncLipant Sacerdotes ad aram faciunt ritu pri-
:
initiariim Coniuges nuptiali ornatu , quo primiim fponii folent , ad

:
icdem facram deduciinmr. illicgratiisDeo folenniter adis, geniale do-»

mi epulum reduces exfpedat , totusque dies fefto plaufu lietkiaque tra-
itimmn- ducitur. Qum& immiinkates quiedam Monaftica lege adftridlis con-
mmes. j,gjj fgiei^,- idemqne deinceps honor Patribus lubilariis , qui Abbati-
;
bus haberi. Vcrnmqueemeritx datur astatij cuius & iii milicia rationem
Numeioi.8. habcn apud gentes omnes inuenio, natura ducc & diuina lege Leuitas :
olim quinquageiimo xtacis anno liberari folitos onere miniftrandi iii

Tabemaculofoederis, & quietx tantummodo rerum cuftodia^non finc
hoiiore deputari. Atque inde hanc immunitatum originem dediicere
3>e lubu. mauult Rycquius , quam a manumiifione feruorLim aut lubilei priui-'
^'^'^'>•
legiis apud Hebraros.
TaiuiliH. Vidic Mechlinia anno luiius (xcviVi xvii. iiliufmodi lubileum Illu-
^rifs. Ho. ftriiEmi Antiftitis fui Mathia; Houij, quinqLiagefimum a fufcepto Sa-
^^ci^^ôô celebrantis annum , nobiliiTima iii coroiia Belgieorum Pisfu-

7ilf^'
li]m;,omniumque Ordinum frequentiiTima panegyri: qiios incer & Me-
chlinienfe Societatis 1 s Gymnaiium feftiuam edidit giatLiladonem
vario carminum gencrCa rhythmico in primis ; induolo in fceiiam ve-»
Gener.4. .teie illo lubal primo citharas & organoiitm inuentore, a quo iiibilan-
^""^^"'".^
di ricum ac nomen Mafius alijque deduxere. Itlud tamen memorabi-
7io77amm q"od fama accepimus , fiib Ernefto Eburonum Antiftite in ipfius
^^-^^,
niecmu.[' DioEceii Parochum fuiiTe, quiccntefimum Sacerdotij fni annum cele-

dam Sa- I^faj-it, Iioc cft, Bclgico iiiore fecundum lubileum. Hecatombeii fece-
Ceiitena- ^^ Laccda^monij pro cenmm vrbibus quas tenebantj an non Hecatom-

riw. ben hic fecilTe dicendus pro cciitum annis ? prodigium certe non tam
a:tatis,quam attigeie complures , non paucietiam iuperauerei Ted lon-
gaûiE dignitatis & Sacerdotij Sa^cularis. Rarum cnim , ideoque plaufii
& iubilo dignum vel ad quinqnagefimnm in eomunere annum per-
,
Seliias ueniiTe: rarum, inquam, in noftra pixfemm BelgicaSociecatis Iesv

Tambiu Pi-ouiiicia in qiia, prarter communes vbique terrarum Sociis omnibus
:
rarm
labores, propriae & perpetuas miiliones, Caftrcnfis, Nanalis,
quxdam
Hollandica, Zclandic3j Frifia, & ad peftilentes a:giOs, tum multorum
iiinul
PROLEGOMENA DE ANNO S^CVlARI. 17
iimul munerum
laboriofaadmmiftratio, plerofque acerbo funere ante
diem eripmnti longioie dlgnoS vita, quam Dei caufsa tam generose
contemnunt. Nec defueic tamen primo ifto fxciilo, qui Prouinciatn
haiic exhilararunt lubileo, vegeti fenes, & gerendis rebus in
ca quoque xtate apciiTimi vnum alcerumve incerferere iuuat. Guilicl-
:
mo Heicano , poii: Religiofa: vkx quinquagenarium folenne publice Hercanuh

eelcbratum 5 quaii pro maiiumiilione, impetrata ad clalTcm Regiam ^^^'^
( ardiiam protcdlo proiiinciam , fiqua toto Belgio ) miilio fuit: cx ^^"^*
viiO etiamtum corporis vires & animi alacritas crat. Francifcus Co- Strantts
Iteius, qua concionibus qua rcriptis Orbi notns, adminiftrata ec- ^*'^'^'^^-
,
lam vniuersa Prouincia piudencix laude clams, luum & laiictioris
\kx & Sacerdotij lubileum Populo Bruxcllcnli fpedandum dedit.

Gandauenfes mire recrcauit -<^gidij Bauarij Rcligiosa iii vefte iu-
bilantis LrciiTimus conipeclus : quem primum e Sociis in eam vr-
bcm ingreiTum tanto temporc vel diuini verbi Prazconem habuerant,
Reolorem. Leonardum Leiiium non magis ingenij mo-
vel Collegij
numentis quam vircutum fama ajtemum , ex orbe toto confultum pro
oraGulo, de Rcligiosa vita iubilantem Louanicnfes Socij fauftis accla-
mationibus func proreciui. At celcbriusnihil, quamRcligiofusIacobi
Scratij tum Prxpofiti Prouincialis lubileus per omnia qua? eo anno ;
obibat celebracus Collegia publico priuatoque plaufu , dupHci chroni-

co ex veibis Regij Vatis exprelTus:
IVbIL£MVs Deo In eXVLtatIone.
eXVLteMVs Deo In IVbILatIone.
Numeralcs vigefimum nonnm huius {xcvXi annum ii2:nant,
litrerce
qui integerrimo feiii ab ingrelTu in Tyrocinium erat quinquageiimus.

Verimi quid immoramur vita funolis? viuis potius giatulaiidum eil.
Felices qui talem ammm <-videre diemqu^! \^\. io
Viuartt , viuant candidi fenes ^ & quam fuis ipfi laboribus pcr annos
quinquaginta illuftiauere Societatem , hoc Sêculari anno iubilantem
fpeotent. Slio priuatim lubileo addant publicum , gaudium vero ple-
num pars ipfi la^dtias magna futuri, qui laborum tlierunt: fidi teftcs
,
camm reram qua: magna feculi parte gcftcT

altero ilrculo a:quc felicicer
Viuant inquam , 6c
eam videant cfflorefcentem.
. ,
Te.ccin pnmis , communis oi-nnium Parens, Muci Vitellefce, hic e^^<''»<'-
commemorarc locusadmonec. Tibi iLibila,tibi plaufus cxcitandi. Tri- ^^^pumts'^

plicislubilei terminos vnacXtate complexuses, Si vigefimum quintum P. N.
Ecclefia lubileuin numeratj hic tibi a fufcepto munere totius admini- ^^'^^• '^**
ftranda;Socieratis quincLis & vigeiimus eft. Si quinqiiageiimum Re-

ligiofxvitx cclcbramus lubileum hunc eriarn limkem exceilifti feli-
;
citer. Si centcfimus a prima origine lubilcus fuit; cuiiSjtLius eft ante
alios , CcnceGmus Societatis annus. Primum ce SiCcuUrem Pra-

hic
foftum Ceneralem omnis fciec poftericas , vt fiios appellabac Roma
Sxcularcs Auûfhs. Viuc omniiim noftruiri voco, Parcr deiideratiilimej,
tria piLidcntiflimi Neiloris fxcula triplici lubileo adumbrafti. -
DIS,
IS IMAGO PRIMI S iE CVL I S C. lESV.
DISSERTATIO SEXTA.
Oe fcrdl mhilo 5
SocktMis
LHtheranAj ei^
luhilco.
opfofito
C:tr mn A. DeiTc nunc velim qui ocnlis painm icquis fortafle noftrnm hod
mhiUtSo- /^ adfpicicnt Sxculare lubileum , nec iine conuitio caullas requi-
auanaofe- rei^t taiKi apparanis. ica homincs liint :qua: noua j quse magna appa-
rAewbi- leiic,traducuiu fcrmonibus•, &, prout varia funt Itudia voluncatum,
lumtxci-
pj;obant , improbantve. Dcdftcnc, opinor, fi expendennt animo, quod
Luthcra- ruperioribus aimis ingemifccns Gcrmania vidit, & Chriftianus orbis
»'•^
exhorruit. Omnes iubilaiidi caulLT vt reliquis communes iint, hajc
vna Societati tam propria ,
qnam ipfa diuino confilio aduerfus hxrc-
{^^ obiefta elL• iubilum expediamus.
Agc, ferale
Beyeriinck VoluebatUL" aiinus nuper decimiis feptimus fnpra millefimum fex-
in lubilco. } ,
X. . .^ . \ (- ,- ,
Adcm.cot- cenceiimum Lutherani impia; religionis \wx l^culauem numerauere.

:
biioiubUo- quod piims; fcilicet tum apparuere pertileiitis flammas, quas

lum. funefto inccndio Germaniam primum , aliquot deinde vicinas PiOuiii-
cias quafi ageute procella fubito peruaiic. Sxculum ( quod felix fau-
ffcum )iltculum eile iadabantj ex qiio nimirum Diuis hominibiifque;
infeiliiTima gens Religionem auitam per nefas cxcuflerat. Toties inte-
lim bellis ciuilibus exarferat Germania rebellium fanciuine & Albis :
fxpenumero & fluxerat Rhenus omnem fere Europam domefticis

:
peiiriifcuerant fedicionibus, publica ipfi bellomm fax, & fxcuii noftii

communis Erinnys. Et tamquam re bene gcftaLudos celebrauere ver-
tente fcrculo. Excitantur ad plaiifum pra;cipua2 Saxonia: & Germania:;
vrbes. ipargitur vulgus farcularis nummus. in cxlum toilitur infa-
iii
mis impoftor. omnialibrisfora, carminibus theatra, muneribus do-

micilia, iubilo gaiidioque vniucrfa peritrepic Regio. Quac, malum,
ifthaic tam flagitiofa dementia? Na: cgo ipfos infeios trinmphalTc exi-
IHmo luis violoriis , &
feralibus ludis priEtulilie facem. Ec erit qui
Ignatio , crit qui Socictati I s V feculares plaufus fieri vcl êgre ferat,
vel cLim acerbitate miietur?
Nimimm decontempta Pveligione, de profanatis maiomm Sacris,
de prolHcLua Votorum nexibus, de conciratis ad
cartitate, deruptis
fcditionem populis, de toc ciuilibus bellis magna alacritate iubilare li-
cebic. de allerta maiorLim Fieê, de piOpugnaca Pveligione, vindicata
Sacrorum reiierentia ,
procurata toties populorum ciuiumqne concor-
dia, de gloriofis laboiibus fuis , iiibilare non eric concclTnin Societati?
Sacis, opinor, velcacenteme,malcuola rctundimr criminatio. '
Jqmtm Conferamus tamen pedein , fi placec & quem arcerno confilio Lu- \
. op/70- thero Deus oppoiuit, fcripto quoqiic noilro opponamus Ignatiuni.

fitiu Lft-
Apparebic prouidentia Niiminis certiiTima exhibeacis remedia prÊfen-
tiilimis venenis, Ita venenatis infefta animantibus Africa, herbaruiTi
eadcm efHcaciilimarum feraxcft. Neque e cauernis ferpentes anre pro-
repere natura pacitur, quam ininiica illis fraxinus fiOndere cceperic;
cLiius
PROLEGOMENA DE ANNO S^CVLARI. I9
cuius florcs ang;uium morfibus certa medela. Eadem in hcxrcfibus fieti
quocnaici nouas vkiere. QLiid ego hic piima Eccle-
tot fa:ciila diccni:,
fix tempora commcmorem ? quid oppoiitutn diumitus Simoni Mago
Simonem Petmm,Neilorio Cynllum Arno dignummagno nomine ,
magnuni AchanaiuimPAn lOrcuico Iouiniano,Helaidio,Vigilantio ob-

ieAus HiciOnymus? An cafii retudifti,Auguftinc, Manem atque Pela-
gium ? quando non flne niimine Diuumcontigit, vt eodem die hic in
Angliaj tu in Africa nafcereue. An ita fors tulic Tanchelinum in-
vt in
jfuro^crcc vicflor Norbcitiis ? vt in Albigenfes moueret arma Domini-
cus, vt Fiancifais adelVer, vc vna cam fuis egregius vterque pugil dimi-
caicc & vinceret?
Ncc de Ignatio atqne LutheiO obferuaucre dodiiHnii
diilimilia iîutij &
homincs. Quid, quod eodem anno fuperioris facculi viseiimo primo ^^'^J^^^'• ,
( a quo melius IxcularGm diicere Lutherani poteranc ) quo , aduita lam

traria,
nequitia , palam EcclefidS bcllum indixit Liuhcras h^fus in Pampelo- •,
neiiii arcclgnacius, ex vulnere foiciorquej quaii defendend^ Re-

aliiis
Iigionis iignum fuilalit? Liithcrus Petriiedem piobris conuitiifque la-

cdicic aggreditur: Ignatius, quafi ad iLifcipieiidam canlTam, a B. Petro
prodigiose curacur. Luthcrus ambitione, libidine victus,a Religio-
iia^
ia vica ad profanam defcifcic Ignatius Deo vocanti impigre obfecii-

:
tus, a profana ad P.eligiofam tranfit. Lutherus cum facra Deo viugine

inccftas nuptias init faciilegus : perpetuo continencix voco ie ailiingic
Ignatius. Lutherus omiiem Supeiiorum impudenter contcmnicaudio-

ritatem : monita iunr, plena Chriftiana: demiflioniSjfLib-
prima Ignacij
ciie & parere. In Scdcm Apoftolicam fuucntis in morem declamat Lii-
therns: illam vbiquc tuctur Ignatius. Ab ea quotquot poteft Lntherus
aiicLTk quocquot poccllconciliat, reducitquelgnacius. Aduerlus illain
:
nimntur omnia Luchcri ftndia atque conacas: Ignatius fuos fuorum-

qiie labores peculiaii voto illi confecrat. Lutherus facris EccleiiiE riti-
biis venerationem cultumquc decrahit: Ignatius omnem illis reueren-
tiain aiierit ; faciificio in primis, Euchariitia: , Deipara:, Tute-
laiibus Diuis, & illis tanto Lutheii tuiOL'e impugnatis Poncificum Iii-
dalgenais quibus nouo lemper inucnco celebiandis Ignacij Socio-
: in
rumqae defudat induitiia. Ec Lutliero taraen pix Ignatio , illi Gcr-
mania: piobro, Epiciui porco, Europa: exicio , orbis infelici portento,
Dciatque hominum
, bene decretum faille cenrcbitur lubilum
odio
fecLilaue? Sedreliquapeufequamur. vniiufque eiiim videnda funt viio
faiculo incrementa quoniam ea tantoperc iaolanc Lucherani.
^
Non nifi partem EuropiE Lntheri dementia atcigic: totam omnino ignat^
inftimca ab liJnado Sociecas Iesv pcruaiic. llla nec Alpes nec Pyre- '»^««"''*
nazosmontes iLiperare vmqiiam potuit: hxz pnma a noltris homini- Ji^critn-

'
busoccupatapnriidiaiunt, qiiaii vicales corporis & pr^rcipuie paites. cremcnta.

Itaquepcrlcaliam, pcr Hifpaniam omnem acLnlicaniam , primo fta-
tim ortLi tamqnam rubita qua:dain lux Socij ditfuii: quo Lutheri fed;a
numquam pcnetrauic. Ad Septemtrionem hxvcCis dominari Te poile
crcdidit:: at illam vbique Societas perfequi, confii-mare Catholicos,
-excicare langucntesj vaciilaiices maiiu teuerc, lapfos erigere, hxrQZicis
C 2, ciTc
elie terrori , voce fcriptifciue conuinceie : vc teterrimos hoftes IcfuicaS
( iic appellabant maxime cocpds officere palam indigiiarenturi
) fuis
tantis vbiquc, tamque klicibus remmnoibarum inciemenns, vt mo-
riens ingemiiccrec Melanchthon ( fiue vero animi dolorc , liue pcr coii-
uitium ) oibcm vniuerrum breui lefuitis implendum.
Addc: quxin Germaniam , Galliam, Angliam, Belgiuin procelb
deixiiiit, nona femper hxreiistuitjiibiiempci• diilimilis, & nihil minus
quamLuthcri prolcsjcur fua vocant,aliamm peftium incremenraPquam
mulca,quam infefta inuicem,alia ex aliis exorta func capita! execiata pa-
rcntem progenicsj qiix &abillo, & a reiiquis, & fecum ipfa dilientirer,
non mint\s quam illa fubito naca c Colchici draconis dcntibus milicia.
tJon Lu~ Et miraculotamen,fiplacec,adfcnpiere, tantos ad Liithernm tam
then tn- bre^j tcmporc fados elTe concurilis. At Thomas Morns Marryr incjy-
^"- ^^'^^ refpondifle fertur, homines ad propoficam vita: libidinolx licen-
lumftmt; tiam cffrenes ruere, eamdem haberc ipeciem miraculi,quain quod laxa
fnv«aTi"3. deorfum cadant. Ita olim Callirtx meretrici, fuorum iadanci niime-
nimreolatorumpras paucitate audkorum Socratis, idem philofophus
dixerat: Bgo adfcendo j tu defcendis, fe vidclicec per pr^rupta nici, 6c
iii arduiim ducere virtutis adfcenfum, quo non nifi paucillimis fequi
lubet: illam vero facili dercenfu pronamferri in vitia atque libidiiiem,

inquicfponce fua abiefti mortalcs non magnis indigent ad iequelam
fidlgna- hoitamentis. Annon iimile Luthcri miraculum fuic? At Ignado ho-
**J' i-nines a libidine, a luxuria , a voluptatibus corporis , a pcccandi dulcc-
dineac iibercate abftrahenti j ardua, dura, corpori moleita , viilgo cxo-
fa ruadenti j tot tam breui tempore adhasiilTc fc6latores, dodiina illu-
ftres, genere nobiles, opibus claiiores tancam ex iis fubiro con-
fpretis j
flatam efle cohorcem , toto orbe diuideiet vircs vbique vnam

quc-e ; &
camdem, fibique in omnibus iimilem fub vno capice^duce , modera- •,
tore, pro vna nde &

Ecclefiaconiundliilimisanimis pnojnantcm ;vno-
que feculo infinita propcmoduin millia animamm , vel e Gcntiliuin
tenebris,vel Iixreticorurn fraudibus, vel cocno vitiorLim cxpcdita, ab
a^terno ferualTe exitio, & inculilTc cxloj id vero prodigiiim , id miLacu-
lum dignum.
eft, id iubilo
Quamquam quid tam operose vtriufque incremenra compono ? Vt-
^clu' cumque fua magnifice extoUant Liitherani, non exceisere Europam.
\£^' Eii qnas iadct angnrtias impiira religio, prcrclara iubilandi caulla.
ropam. Societas I s V vix nata, Europa: fiiiibus egreOa, in Amcricam, Aiiam,
Africam primofcieatquceodcin ccmpoLe penecrauic. Lcgant reciinda
hnius Opens parte cxculcam a nobis in Amcrica Brafiliam, Perii-
uiam, Cubam , Mexicum, Chilcn , Paraquariain in Afia Cai-nbaiam, :
Mogor, Ormuiiam, Goam,Commorinum,Oi-am Pircaiiam, Malabar,

Trauancor, Malacam, Moluccas, & illam tot Marcymm fanguine
rigatam laponem, atque illa Sinarum ampliiliina rcpcemdecim PvC^na:
in AfncaCongum,Angolam, Mozambicum, Monomotapam,yEthio-
piam, fcu Prefte-lannis fchirmaticiRegnum , alialqiie vaftiflimas rc-
giones. ipfa fummatim nomina recenrere longum cft. Aii ilon limul
Orbem vniueifum fuis laboiibus complexa Sociecas ?
I nunc,
PROLEGOMENA DE ANNO SyECVLARI. 21
I nnnc, & Luthernm tuum comparajquifquis es, & iubilandi cauf-
fas habeie te crede. Non dumcaxat, fed Chriftianis factis
ha!c peraguata
cxculca runt Regna: ncc cxciika cuiTim; fed plarima fixis fedibus,
muka etiam incegra C R i sto adiundla. Vnius Xauerij induftria
hxreticorum omnium conatibus opponipotcft. plus vimm liunc pro
Chiirtiana republica egilTe, qaam LLithenalieclas omnes, Bozius fcri-
pfic. Ille igitur maiorum noftrorum haolenus campus fuit,Orbis vni-
ueifLis. hic fluxic quotidie fador, fcepillime fanguis.

Hx iubilandi nobis cauflaziunt. hxc Sxcularis anni tropha:a tuis Nohiii^.
detrada alieclis, erepta inferis qua: tibi, Luthere, tuoque opponimus
;
'Hfi^J^
lubilo ferali. omnes homincique erant incitandi tu probris
In ce Diui :
canp.
maledidirqae vexandus, tu e memoria pofterinatis toUcndus omnino.
Deo iinmorcali, C R s duci, vidiici Eccleiiie , ludi eranc coii-
i
iecrandi, dicendarqae gratulationes, de referuato in hxc tempora con-

celToque dininitus Ignatio, de forciiTima illius cohorce, qua^ toto iain
ikcLilo inuidia, rempiccmum iibi bcllum cum tua impictate proficetur
elle furcepcum.
DISSERTATIOSEPTIMA.
De Lihorpim fcnc^ iivgammto,fljlo':, O^crU njmetate,
EXpoiitaonginecaufifquelubileiSiEcularis ,quoniam de inilitu- Series Li-
^'"'"'"^•
to Opeiis fuperius egimus de libromm ferie pauca di-
,
camus. Sex in paiccs diftributa func omnia &, quoniam Imagiiiem :
primi damus, totidem aut fpedacula auc ludi vocari pollenc,

fa^culi
quibus idcntidem fua millilia rabiungunmr Romano more. Vlcima

Belgicas noftiie propria eft, ac fingularis : quinque reliqux vniucrfai
Socictaticommunes. earLim inter fe ordo nec forcuito, nec cafu ica dige-
ftusj fed vt Societas (quoniam ad Scruatoris I es gloriam nata eft
atque adoleuit qucmadiriodLim ceceris in rebus , ita & in hoc Opere
)
a^tatisab eo inter morcales exaolê fit imago.

InitiumOperis Societatis incunabulacontinet: tenuia quidem illa, eArgn'
mentunt
fedeo magis fimilia. Quiscredatjinfpecu, latibulo boum,
^* t'^''
asterni Patris inchoari confilia Pquisa Virgine DeLitnj quis a Bethle- '
mt:
hem tenui vico Seruatorem orbis exfpedec? Age, quis a milite riidi,
quis a vulnerato vidoqiie penimefcat exercitum ? PrimiisillumLibei:
educec, aurpice I s forciilimo duce, cohortem adlegente r i a.
Stridtim tamen omnia, vt quxque memoria maxime digna videntur.
vt ne adum agere ( iiint cnim hxc Annalium noftrorum prodica mo-
numentis fed vnum fub adfpeoliim ( quod initio monuimus Societa-
) )
tis vniuerfac tam egregiam molem ,breui quaii in tabula pidam, auc
vclut in theatro ipedaculum fadam mnndo, Angelis & hominibus,
cxhibcie videamur.
Akero deinde Libroauiitior illa crcfcenfque defcribitnr, non Vrbis Lihrife^
^^"'^''
manibus, non Iralix coercita fimbus; fed egrelTa vkra Oceani Uttora,
cmeniaHifpaniam, pcruagata Luiitaniam, in Gallias, Germaniamque
C 5 U
22
&c
IMAGO PRIMI S^CVLI
Bclginm noftrum primo llatim orcu .
Quid ? quod & in ex-«
tremos Indias fincSj yEthiopum gemina Regna , AmericiE ignotas an-
tiquitati latiilimas peruadens regiones
SOC. lESV*
quafi fnccensa tcda pailitn

,
obuia qua^que conipuic, nullis cohibita terminis , nullis circumfcripta
limitibus, vltra oibem iuiim, alium etiam quod veteres de Alcxandro)
(
mente complexa. Neque luc Aud:ori fuo diflimilis ; cuius vix nati fa-
ma longe lateque percrebuitj 6c ab vitima Aiabia cum muncribiis
Reês exciuir.
Llhiier- Sed & exemplo magna iam tiim agere Societas didicit,
Seiuatoris
'^"''
animo maiora complecli. Qui , Dcus immorcalis , aduerlus hicreticos,
quantique confliitus qui in emdienda iuuentute, confirmandis do'
!
cendiique populis ,
gentibus Chr sto i iungendis, &c quam per-
peCLii vcique tciramm exadi laboies Teidj Libri id argumentum.
!
quo vero propius accedis ad Ie sv ^ magnorum anilor facinorLim

gloriofa Societas? illum folexoriens per agros vrbeique miia ipecla-
bac agencem , occidens idem relinqucbac opexibus ifdem quotidie
prope diftentum.
•^'^". Ac enim numquam magna virtus fine inuidia eft. in mfonteni
Ies VM quantaincubuit! Sequens igitLirLiber tempeitatibus proccl-
urque pleniilimus , fcopulos inccr obciettatoriim , inuidorLim fyrtes,
maledicorum horribile murmut, truftra frendentibus holtibns Calui-
niitis, LucheranifqLie furcntibus, amicis trifte naukagium fxpc for-
midantibuSj mcolumem Deo duce fiftet in porcu eo Seiiiatori fuo ii- :
înilem magis, quo pluiibus exercitam cafibus, glorioram peiicLiiis,

vulncribus formofam , profufo faiiguine nobilem.
Lihri Vti antem plerumque accidit, vt magna virtus vincat innidiam ; &i
^fiinn:
jj denique videaCLir admirabile, qnod neque nutauit concuilbm , ne-
quc timuit oppugnatum , neque expugnatum propemodum , exhor-
ruic: ita Societas ipfis ab ierumnis quaii foLtitudinis notis dcconique
,
cicacricibus , exceliiorin admiratione elTe, mukis etiam in ainonbus

ccEpit. adeo vc dubium iir, fnane domi magis gloria pefftiinxeric ho-
ftium ocnlos, an palam a:iumnis & fangiiine labiem paueiic. Quintus
igitur Liber, prarter domefticas clarorum dodliina & innocentia vicas
Patrum iam vita fun£lomm laudes, infuper decrcta Pontificum, im-
munitates, virtutum prazmia , confuka Senatnum , Regionum Vr- &
bium approbationem , clariirimorum toto oube viLOmm pLxclara te-
ftimonia dabit in lucem, co iam aduerfariis, qui maxime ha^retici
formidolofa magis, quoplunbus Rcgum,Pi'incipum,gentiumque mu-
,
nita priEfidiis. Ec vero num &
in liac gloria I s refcrc ? ReFerc
fane, ni fallor. quidenim? qui pepcndk a crncc, qua demuin gloria a
leto rediuiuusemicuit! quitamquam mortalis natura: conceflaat , fu-
pranatLiram immorcalis reucrtk; &
gloriokis vi6loL* adrcendit ad Pa-
trem. ille, inquam, qui omnium aliquando poft homincs natos cala-
mitofiiiimus , in ccelo nunc maximus , adoiacus in terris , inferis ipfis
debelladsformidolofus. Quippe vti viitLitis comes iniiidia cft, ica in-
ukiiam deuiolam fequkur gloriaj eo maioi-j quo infeflior illa pic-
mebat aidentiiis.
Poilre-
PROLEGOMENA DE ANNO S^CVLARI. 23
Polhemus res geftas iii Belgica noftra compleolicar qucC ; quidem Ltbrifex-
"'
vt terrarum non adeo magna portio iic, non minimam tamcn Sociera-
tiscontiiiet laudem. Paruo fpacio vimis egregia magnum fui fpecla-
ciiliim prxbet. In Pontico ficto dcbellatus eft Xerxcs. nec Alcxandri
glorias montiiim fauces obfuere. prolcalix angulo pcr duo iirciila Vibs
koma ludiaca eft. Ec vcro celebeiTima pacis ftudiis , Marte celcbrior
Belgica, nonfuos modo
redEuiOpam pxnetotam (abiic inui-
Belgas,
(diaveibo) iam hominis a!cacem & amplius, necdum tanta variecarc
nacioniun.deformata, compleotkur. In hoc Martio campo, cote vir-
tuds, fortitLidini noftrx patuic area. hic Sociecas vix nata e veftigio in-
notuit, mox adoleuic, dimicauit egicgie, vulnera accepic , fanguineni
mifit : & quod Societas vniuerfa prxbeue poffic, id parne omne Belgica
vna exiguis terminis fuis videtur elTe complexa. Hge fuHC mftituti Ope-
ris pi^-ccipua: paites.
lam vero , anno laetum canamus fanftLimqne Parana, Nenuda,

vc SscLiIari
neque ilerilis placuic neque nuda narratio; quando nec ludorum apud f'^ n^rra-
,
Romanos amocnitas abfqne miililibus fuit exhibita. Quid cnim ? qui ^tacJm'
hiftoriiE iciibendiE incambunt, ii Imperatorum hoitationes,S\enatuum tui,
militum plaufus referre confuenemnt, non quod rcs ex iic
geftcX iinc, verum vc fua fic Ledoii voluptas ii Thucydidi licuit in-
terdum bieuia caimina admifcere; nobis in gi-attilationibus viitatum
j
moremj in hominibus vulgi ingenium fpeolantibus, cui omnium mox

rerum fatictas iic, vt inquit irocraccs,quanto xquius vifum,emblemata,
carmina,orationes, velut miiTilia quxdam interferere, & quail de rofis
fercum, violis, narciilis, hyacinthilque,ceu minoribus floribus, incexe-
re? Et vcro a quibus ifta potius ,
quam qui proiitentur litceras qux ab
Humanitate nomen inuenere, exipedes?
'"'»"''**
Nec de poematibus erir,ciedo, qui diflentiar. dc orationibus foiTaii
non-nemo mirabitnr. Ac nos veteium inltitura iectamur. An non ma-
iorcs fuos Romani laudare foliti pio roftris milites apud Thucydi- ?
dem quamgrandiorarione Pericles pro patria interfedios, Dcmoiihe-

nesTulliurquequantafacundia cxornauere! nimirnm , vc quos forci-
tercadcntes aliquisopemcrac terrarum angulns, forenii collocarcntur
in luce ^ & dirertiifimis verbis , Pario marmore auguftius
in animis ciuiiim habeucnt
fus
monuinentum.
Accedunc emblemata , ceu rerum quxdam
veternm exemplo, maiorum res geftas incidentium
ptiorum potius, qui hieroglyphicis vii arcana qua^que
didere. Ne tamen hic rLipercilio tnfti iic Lcdor, qni
,
fimilitndines , fiiie
^gy-
pofteiicati cra-
iingiila ad
, rur-
rigi-
^ cmblt'
'»'**'*•
dam normam accnracius exigat ; neqne animaca releget ab emblema-

ncque compoiica. icaenim placuit admifcere diuerfa; & veio iii
tis,
eiufmodi rebus aibitrariam elTe video do6loram indodorumque feii-

tentiam. Quare nec animantes , ncc vero fvibulas hiftoiiafc^ne feclu-
dimus; rdmus enim & hxc placuiiTenon paucis. miilticudiniScriptor,
non pauculis hominibus, reruire contendac.
Si quidexpolitnm minus videbitur, minufqae elaboratumj iicha-
beto : &
tempLis fuiile brcuiinmuin viii icmclUis vnius, non tantum '"««/^ vm
f'""'^^''^
a\XQ\x-
24 IMAGO PRIMI SiEGVLI SOC. lESV.
elucubrando huic Libio, fed etiam typis excudcndo prxfcnptum: Stri-
pcorcs veio eos, quos aut ad concioncm dicerc, auc litceras docerc , aur
aliis Societatis munenbus implicari iimul oportuir. Oleiiin igitur magis
noctumafcjucMinerLiasagicadoncs, &:ereptas qnotidiaiiis negotiis ho-

las redolere, quam ociofum Lycxmn TufculLimve, necelTe eft.Diilimi-
lem fcriptionis charaderem Audorum variecas fccic neque difplice- :
bicopinor. Solet enim plerumqueiucundaenemuratio, &ingeniomni

placcre diueriiras.
Fotfmpro Niinc te , Deus Opt. Max. cnius vniiis honori omnis hic noftei
Societatis
dcuotus cit labor : ncc tc minus , Optime Ie s (quo enim potius tc
incolttmi•
tHtet
nominc appellet minima noitra Socictas, Opcimum cxperta Parentem
iam nafcensj adulca Dudorem , impiignata PiOpugnatorem Seruato-
remque qnam tuo nomine infignire tibi plaGuic ^ vt libertos cile nos
5
tuos, rociofque iii aErnmnis, memores iimus?) te, inquam , Optims

Iesv, tuamque appello fuauiiTimam Matiemj ii Marian^ gloriic
domi tot defeiifores, toi: apiid extcras gentcs propLignatorcs, tot vbiquc
rerrariim aluit ftudiofos cohortcm tuam ceterno tibi adftridain
; ierua
facramentoj pugnaique inter &vidoiias, profpera inter & adneria^
tuo iii obfequio aanare fac & fermmre. Vos autem duo fidera Co-
fma & Damianej minimas Sociecatis magni Tutelaresi tu eciamjii pla-
cec, &pl3cebit omnino, fanttiilime Pater Ignati, Francifce Xaueri,
Borgia , Aloyfi , ceterique illuftres e Sociecate Hcroes & precor id (
Vnus qiiod vniiieiii boni confulite hiec iii vos ftudia noftrai qnibus
)
veih-a facinora laudare vifum cft, tocique a^ternitati imicanda relin-

quere. Viuite facratiiTimi & Sociis veftris per
Manes ^ ,
calcata vobis
veftigia euncibuSj ne a:ternum fauere & praseiTe definice.
Vnum iam fupereft: quoniam hxc Prolegomena fecncuris (v6
ita dicam) fpedaculis ludifqLie proloquuntur, ne a reliquo opere dii^
iideant, vt lua illis miiTilia ex oracorio poedcoque penu deprompu
fubiungamus.
EXER-
PROLEGOMENA DE ANNO S^CVLARL 2$
EXERCITATIO ORATORIA.
GRATIARVM ACTIO DIVINy^ BONITATI
frofnndfiu Societate, (S^ fr^fffi apprecatio, ^t Sockt/ii
crefiat (tnnk (Sr îr^^tihm.
Secundum dies ligni erunt dies populi mei y e>• opera mmuum
eorum mueterxbunt, liaix 65. v. i 2.»
Ij qiiam prona ad conferenda beneficia diuina be-

eft
nignitas, tam prompta foret ad refercndas gratias hu-

maiia facultas elTet cur fperare poiTemus , quos ipfa
5
fecic dignos beneficiis , eoidem fbre officiis non in-
gratos. Tamctfi non eft quod nos deterrcat ipfius GratU

prolixx iii nos liberalicatis maCTnificeiicia. cui fatis eft, ^^"l^".
vc gran iiinus pro accepcis benehciis, acceptorum memimliej nimis reddend*.

quam fatis , quorum meminerimus , corum mukitudinem receniLiiiTe
commemorando , magnitudinem diccndo extulilVe. Quid igicur pro-
cliaius,quain illi gratum elTe,qLii interprecatur cum relatam gratiam iibi
debicam, cum debere te noueris ? quid facilius ,
quam illic ingrati ani-
mi non iniui maculam , vbi voliiilTe reddere pro coUacis meritis , eil
noui merici conferciidi illecebra ? quid expedicius, quam illic nonina
expedire, vbi debici ioludo, eft acccpti confeiTio? Quare infignis eiTet
ftupor, illi, aquo plura quam fperare, maiora quam optare polTes, vel,
ii quam andei:es accepiili quantum debcas ignorare iumma
poiics, , , ;
impudeiitia, cum dcbcre tc noueris, palam tion proficcri: grauiilimunl

flagicium, cum nec ignorarc poflis, & proficeri debeas, nolle gratias re-
feriCj.quarum relatio haud faneiit difficilior, quam ipfomm acceptic)
beneficiorum. Porro ne quis me horum criminum vel arguere vt in-
gmtum vel infimulare vc impudentem vel condemnare vt impium
5 ,
iiire poilic ; dabo operam, noii quidem qu^ vnius iftatis curriculo
vc ea,
Deus immoutalis iii Societatem vel ad ornamenuum vel ad prsfidium
conmlir, quanca eiTequamampliilima,
fint oftciidam•, ied vn,profeillis
vbi bencficiomm magnitudincm aflcqui non poiTum, ibi fakem grati-
tudinis dcbicum ingens , & cui minime foluendo fimus, reuereiiter
agnoicam.
Secnndiim dies ligni erunt diespopuli wei. Liceat hic mihi exiftimarc,
cum \\xc Ifaias vacicinando piMcdiceret , non modo in fidelem Dci po-
pulum & Ecclefiam, inltar ligni proptcr ilumcn coniiti vernancem,

mcntis aciem intendilTe; verum eciam reipexilTe ad Ignatium, &Ignatij
Familiam, &
Familia: Socios, &
Sociorum pricilabilia opera , ope- &
rum deniquediuturaitatein nulla vinquam artatclabefadandam.Quid
aiim? an non Societas videri poteil illud lignum, arbor illa , qiiae iiec•-
diim vnius fa;culi vctuftatc corroborata, non feniim ac pedetentim ier-
pere, fcd funul ac femel, quaqua porrigit terminos orbis,paculis diifuia
D ramis
26 IMAGO PRIMI SiECVLI
ramis omnes vbique terramm regioncs cocpic opacare? Arborum nullî
eil, aiic plaiicarumi qua; non aliquod habuit incremcriu fui
hac vnus annus fuit inter minimam ftirpem 6c maximam arbo-
rem, prius vtinuenca iic matiira ad fruolum, quam ad vfum isire-
S C. lESV.
;
tur idonea. Enimuero vixdum Romx fata egerat radices, ciim vltra
valiiilima Oceani fpatia ftirpe propagaCa , vifa eft rcpente illic
crefcere vcarbor, fed velucai'buftum,vt ita dicam , iiluefcere. Miratur
quis plurcs Americx parccs vcliic excra orbcm poficas, pauciilimis ab-
hinc annis iii communem Cbrilliaiii orbis ambicum reduolas ? miratur
inueceracam tot rxculis barbaricm ex vlciiTia Barbaria extcrminacam?
apertas fandiffimiE Religioni noilrce terras illas, quas mortalium ocu-
lis per toc xtaces namra iiibduxerat ? leferac lioc in acceptis Nobre-»
gar, Azpilquetai, totque impuliis Apoftolico fpiritu viris acque iii ,
primis Thaumauirgo illi lofepho Anchietarj de qito PriEfulum pii-

inus iii Orbc nouo Pecrus Leicanus folenne habebat dicere, Socictatem
inAmerica annuluni elTe aareum, annuli gemmam eiTe Anchietam.
Gaudet quis non eos tantum qui iiiFelici natui';^ conditione miferri-
mam ieruiebant reruitutcm , fed & nobilifTimos fanguinc ProcercSj
clariiiimos diademate Imperatores, coronatos vertices, humerospurpu-
ratos in Africa fuauiiTiino Christi
ingo fubmififle? gaudet ma-
&
crum illud ilerile yEthiopix iblum diiperfo niiper Fidei lemine vir-
tutum frugibus coepilTe effloiefccre ? agnorcat hic Ouicdi, Paezij,
Barreiij, Silaerix curas j agnoicat Ignatij ipfius & Societatis vniuerfe
indea fai principio pro Abafiinis lludiaj nec laborum opprefla mole,
nec iiniilris lucceilibus & frcquenti votomm fmftracione retardaca.
Nam quidinalias nunc mundi oras dcferatur oratio? laponiam ceiie
non pra^ccrmittam tacicus, per cuius fexaginta fex Regna qiianto
truolii ramos luos ha:c arbor exccnderit , facili conieiiluia qiiiuis
arTequetur dixao pluribus annis magnum ilUim Indiamm Apo-
,
,
ftolum , Fideique facorcm Xancnum iftic feinentem fecille. Cuius

viri vberrimos frnolus in acemum ii cogas, dices eum non vnius
arboris fuifle fnrcLilum , fed miikarum arborum fcminarium. Nec
.
CLim vita finita; funt eias pro Oriente curar. Ampliflimum Chinaruin
Regniim, toc recroiiculis claurum humano commercio, quod viuiis
penetrare non pocuit,nunc tandcm eCcTUs Chrilliano patefccit imperio,
Niiper enim fidcliiTimis nuntiis intelleximus, Chinamm Imperato-
rem inania Numinum iimulacra omnia e Larario fuo
Quid ad fidcm Cliriftianam capeiTendaiTi , qiiam eo adfcen-
affinius
dilVe, vbi, progrediatur, piOximns gradus eil, Cacholicum efle? Scd
milii pcr alias reoioncs fmilus colligenti ante ocnlos obueifacur il-
lud frucriferum folum , in caius grcmio hxc arbor primum fata eft;
quod illam fuo, vc crefccrer, fucco aluit •, vt iloreret , calorc fouit •, vE
Socktatis propagarecur, adminiculis fulfit; Europa ,
qua: me fua feciinditate
frnausin ad fefe rapic,& alia terrarum fola dcferere hortatur. Non poillim in hoc
tfroâ.
^.^t^jpQ ^ i^ q,îo ob immeniitatcm exultare poilit oratio, figcre vefti-
gium , ii reliqua profequi confilium fuerit cnimueio tanta
: liic ilig-
geritur diceiidi iilua , vt magis vbi definere poilim ^ quam vnde inci-
perc
PROLEGOMFNA DE S^CVLARI. ±7
pere debcam, iit mihi laborandLim. \âre fummam omniiim fru-
duum in medio ponam, qiia; canmm habec ipfa vbertatis, vt nequc
mea, (\ux nulUeli:, neque cuiufquam, ad inflammandos animos elo-
quentia rcquiratiu•. Hxc publica eil totius prope Enropx vox, hic
communis eil pliirimorLim ienfus , euerra in Europa da^monum ca-
ftella, excerminata e fcelerum cubilibus monftra, reuocacas ab exilio
vircutcs , Mafas a fuiicre excitacas, do(ilrinam lcholis rcfticutam in- ,
imbutos, pLieros pietate in templis

fances e plano Chriilianis prxceptis
infoimatos, iuuenes in gymnaiiis moiibus expolicos, viros e
loco Chrirtianiofticij admonitoSj vfiim Sacramentorum primo vigori
frcqaentia?que rertitutLim : harc omnia tam prxftabilia^ tam exquiiica
opera, magna ex parre, ad huins arboris fruttus pcrtinerej fiuc, quod
perinde eft, Dei clementiilimi elle in Societacem beneficia: cuius bine-
iicentiarccum quodammodo certat,&: collata bencficia conferendis
fuperare concendit. Nunc vero, il non miniis conrcriiatas falutis, quam '^^^ ô^
"^"'^'"*
accepca^ eft beneiicium : quod falutis conieruaca^
quia pra;tericis peri-
,
culis erepta;, certa elt voiiiptas; acceptx vero, quia tiituns calibus ad- penculu
Iiuc expofiiXj cercLis cft metLiSj profeilo quoniam Deo immortali, ^*^^'"'''"^•
quia auolore hasc arbor fata eft, iniinids nominibus obftndlos
illo
nos agnorcimiis , nccelle eft illius benignicatein memoria fempiterna
proiequamur ,
qui camdem ab infeftiffimis hoftibus,
ne exftirpare-
lur, fuo praîidio; a peftilennflimo iiiuidias afflaxu, ne fideraretur,
fuofauoicj amaledicenda: fulminibusj ne amburerctur, fua clemeii-
tia; a turbulentiiTimis perfecutioniun tempeftatibus , ne euerteretur,
lua proLiidentia coiireruaiiit. Quidquid potuit vel inuidia obtredla-
tione, vel odium maleuolencia , audacia im-
vel calliditas dolis, vel
portunicate , vel iracuiidia furorej hoc totum, vc hanc ftirpem in
fcmiiie oppiimcrent , collegerunt. Lutherus ( quo veneniim fiium
fpaigere latius incipiente h;ec aibor pullulare coepic , quafi ad prorepen-
tem e latcbris iuis lcrpentem nouam Deus palmam produceuct) Luthe-
rtis inquam , &
quotquot iii eius partes jfua vel libido vel fufor at-
traxit, hanc nouellam plantam primum piibefcentein ftirpicus euel- ,
leie tods lacertis ; deinde peftifero Caluini fpiritu afflaci populi, iam
efflorefccntem , leueriflimis edidis, iniquiiTimis profcriptionibus^
cmdeliilimis iuppliciis, tamquam turbiiie aliepo , aut tempeftate
eueitere •, tapdem adulcis iam radicibus confirmatam , inied:a feca-
li vbique ChdiliancE P.eligionis hoftes velut fi•^
exfciiidere, omiies
gno daco contetidemnt. ac illa , contra lacertos firma , contra tem-
peftates folida, concra fecures dura,egit radices altius , extnlit trun-
cLim fublimius , diffudit ramos ladus protulic frudus vberius. Sed
,
quoifum ifta? nimirLim vcintelligaiit omnee, hos, quos in cumuluin

congcffi, huius arboris fruolus, ha:c, inquam, tam multa numero, tani
rara nouitate, a Societate gefta facinora, elie iii Societatema Dcocol-
lata beneiicia. Qa?e piOfedo tanta fnnc, vt ad eam paitim cumula-
tiilime adornandam, pardm fideliiTime conferuandam , Dei beneuo-
lentia & piouidentia conipiraile videatiir. Hxc igicur toctantaquc
bona, qiiot quantaque accepilTe fupra votum eft hominis, nos, ii
D i grati
7.% IMAGO PRIMI SiiCVLI SOC. lESV*
grati eiTe veliimis, Deo accepta ferre deceti imo, ne ingrad iiimi.'?,
Gratitudo oportec. Quod vt iiat, exemplo erit Naaman Syrusj qui labe &c con-
commcn- cpx
tagioiie lepix lordanis aquis cluta, ne fibi labes animi , nullii
exemfio manibus elui poteiV, aipergeiecur ex ingratitudine, pctiic vib Elileo

Naaman. exiguamillius terraSjiii qua corporis ci reddita fuerat integritas, pai-
ticulam ;
quam dcinde fecum in Syriam deuexit, ex eaqite j ne quis tan-
tibeiicficij obliuioni locus elVct, loGum plcnum religione efFccir, cu-
ius tacito adfpedu , quod rufcepciat, bcneficij memoriam
ad illius,
excitaretiir. Qup nominc hunc locnm appellabo ? an , qnia bcneficij

eiiiTi monebat, memoria: monumeiitum an quia obliuifci non po-?
terat, oblinionis repiilchriim ? Vtmmqiic illi confonat; vtpote qui

lion potemt a fuo auolore adipici , qtiin cogerctur meminille bene-
ficij j nec huius pocerat meminiiTc , quin idem obliiiioni eilet infepul-
riim ; neque iniepultum efle pocerac, qum obliuio ciufdcm fcpelire-

6tir. Non opus ert nobis peregrinx & hofpitis terra:; portione ad re-
fricandam beneiicentiic diuinse memoriam ncmo enim tam hofpcs :
eiiin Socictate, quin intelligat; nemo tam carcus, quin videat ^ nemo
tam ingratus, quiii agnofcat, fe diuinis beneficiis vndique reptiim:
ita vc iliorum mcmoriam perdere,maior fit labor,quam delere, crimen.
Quapropter, vt qui bonoium omnium, qnibns cumulati fu-
mus , es principium , idem iis &
orationis noftrar, qua tot bona, qiii-
bus nos cxoinafti , rccenruimus , finis noii eadem nobis meiis eil
:
qux Furnio, qui cum parenti fuo Antonianas partes iecuto veniam a
CiErarc Augufto impetraiiet , Uanc njndm, '\wQ\p\\.^haheo imuriam tuamy
Cafar, effeciflt nn aîuerem e^ morerer ingratus. Alia noftra vox erit:
Hxc tuaeft, clementiilimc Deus , non illatanobis iniuria,fed collata

gratia, qiiodnon, vt ingrati viucremus, efFeceris fed , vt grati viiie- •, &
remus & moreremur , coegeris. Sed cum tna exnbcrantis in omnes li-
beralicatis amplitudo in eo faftigio iit coUocata , vt fcmper beneficia
diftribuat
tia poflic
, numquam
gratus efle.
miis, illud certenon deiinemus

defideret
Quare cum numquam
;
vbique
fupereft, vt
profiteri
nemo iii
tibi
,
te niii
gratiam referre
nos referrenon poiie.
-
confcien-
Tuinterim, cui tam eft infita beneficentia, quam hominibus propria

egeftas, vt tuis beneficiis faueas, precamur; tantisqae muneribus
addas in omncs annos, luftra, a^tates confequcnces ,
perpetuicatem : vt
quoauotore haccarborin arce orbis tcrrarum fata cospit crefcere; eo-
dem fautore pergat florere , ilbi ad fruoluiTi , aliis ad falutem , tibi ad
gloriam rempiternam.
HORO-
PROLEGOMENA D£ ANNO SJECVLAKl 2^
HOROSCOPVS SOCIETATIS 1 S ,
NASCENTIS DIE FESTO SS. COSM^ ET DAMIANI.
DVobus homiiium vaniifimorum gencribiis iure merito indigna^

tur Chriftiana fapientia. Akeriim eft eorum, qui,cuiii fe peritos
natalium iadenc, nafcenti cuiqueiidus aliquod fatale praeficitinr j cuius
iideris vis ac numen infantium xtatibus tempus, moribus genium , cii-
piditatibns impetum, felicitati autcalamitatiiucceillim, raorti termi-
niiiTi tam certum imponat ac figat, vt nihil inexpugnabili decreto i\\i\.is,
& plurquam feriex neceiiitati poilit obfiftere. Alcerum genus credu-

litatem fuam Planctariorum vt eos B. Auguftinus appellat ) fallacibus
(
commentis accommodat, & eorum romnia pro oraculis , errantes ftel-

laspro ducibus , vanitatem pro veritate ,
pro rcligione iuperftitionem
fufcipit atquc admiratur. VtiOrumque nobis eft damnanda vecordia. Horofcopi
Illi enim fallunt, hi falli cupiunt illi fcientcs mentiuiitur, hi mentien- '"#^^"'
:
'"""'^''^'
tibus credunt: vcnque vero vnanimiconrenru proficentLir , a fortuita
iiderum conrpiratione ,
placitisque ftcUarum , humanarj id cft liberie,
mentis rationes afFedusqiie pendere ; & has eiTe Parcas, quac fubeunti-
bus lucem mortalibus remm omnium futurarum fata difponant. Ac
quanto falubrius , qnantorcligiofius, hottiines Christo initiati j cx- renefiet
plofis Chaldaôrum deliriis , ciim quis in hanc vitaim nafccndo ingre-

ditiir, obferuarent, non, quie tum ilella cx\o prarfideatj fcd quis QxM-
tum imperct; qiix Beatorum, nort qua:f*lanctarum fignaful-

ftellis
gcantjnon quid terror minecur aftrorum, fed qnid SLipcromm fauoi

ipondeat; quis Cxlicolaium fortunec, non quis d^moiium funeiletT;, tûL•
momenta temporum cui San<5lo, non cui iideri,fit facer dies? '^''"'^'«
num eft,
fed Viigineiri; non Marcem,

j
nafcentibus Piiefidem aliqucmex faftis petere: noii Vener^m,

Martyrem; noii draconem auC c^ntm^ feruetMu
fed
Ghriftia-
^ ^y^
fed Angelum lucis. Chriftianum, natalis did lastitiam non ad iiderum

ordinem, fed ad cacleftium animamm referre tutelam. Intcr Chriftia-
nos, qucmadmodum Sandli adfunt, itapar eft vt pr^fint nafcencibus4
& natales hominultlj qups imperio regnnt, virtutibils,gratiis ornamen-
tisqne diuinis angeant & locupletent. Atqnc hic eft myrticus & iacer
Iioroicopus; qnem iucundum infpicere: de quo piurrt
indagare tutiim,
ac fantftum eft identidem cum fpe bona, non cum formidine recordari*
Neque vero,quando natalem Iesv intueof,aliorfum me re-
Societatis 1''* Sode-
fpedare fas eftj quam ad vos^ decora MartyrUiH, exempla fracrumiMe- 'nl\"''^f^
aicorum principcsinclyci , Cosma &
Damiane. Qnam faufto tmmfHigent
omineiam centum abhinc annis facer hoiloii veftro dies ^ naicenti ^^•
primum Societati afiiilrerit, teftatur modo cetttefimiis eiufdem Socie-p^^)^^

mm -
tatis natalis, ab ipsa vehementer exopcatus, ab Ignatio eius condico-
fe iam olim prxuifus, ab immortali Deo, vnico & principc hiiiiis ope-
ris archite(iloj concelTus, ab Vrbano VIII. Pontifice Maximo amplif-
fima maximcque folenni Indulgentia cohoncftatusj ab eiiifdeiTi Emi-

nentiilimo fratris filio Antonio Barberino Cardinale tanto ap-
'-
D 5
paratLij
paratn, impensLi, fplendorc RomcEcelebratus j
quantum neque optare
pro modcftia Societas debLiir,nequeaiigcre piOpemodum Pationus
ilia
munificaitiiiimus pro animi fui magnitudine pocuit:. vcftro, Mar-

tyreSj aufpicio, tucela, gloria, ope, maiorcm claritacem rnumamr hic
Supcris hominibusquc iiicundillimus dies, quam ab aftiis omnibuSa
ipsaqueadeo rolarium maieftatc radiomm ac Ince. Valeanc ailrologo-
rum dcliiamenta: derideatur inane aftiOiuin imperium: rumpancur
ilellarum coeuncium iiexus. Vos, vos, natalium noftrorum Prcxfides
agnorcimus ac veneiamur; non ftellas. Virtutcs veftrie, exempla, faci-
noia vcfti-a nos fanftius afficiunt, clemcntias vrgent, velocius trahunt,
quainomnisillefatidicusordo, &adamaacina catenacxlomm. Cum
cnim fuericis & humaiiarnm infinnicatum perkiilimi Medici, & gra-
tuici beneficiorum geiieris omnis laraitores , & geimani animomm
conibciacionc mire concordes, & fordirimiciuciatLium pio Christo

toleratonim violores ac Martyresj cx harum coiitemplatione vircutum,
tamquam cxlcftium iignorumincuitn , Sociecatis confi-
cio, & quodammodo augurando pronuntio, a vigoue & efficackate di-
uini influxLis veftri,Sociecatis hominibus neque in iaiiandis laboran-
dum animis diligentiam , nequc gratuicnm in minifteriis exhibeiidis
obrequium , ncqne iii domeftica tuenda fraternitatc coiicordiam , nec
inpericulis Dei hominumque srumnis laboii-
caufsa rubenndis, auc
busque perferendis,animum atque conftantiam defumram. Qiix im-
vtfielU. gula vt a vobis, tamquam ftcllis genitalibuSjnafcenti SocieratiimprelTa
eiTe oftcndam•, prius hoc demonilrandum videtur, vos fuilTefemper, Sc
eiic llellas humano gcneri maxiine propitias ac faliitares. In quo icx-
Mcnsa centorum eft mihi tcllium inftar vniueria Graecomm , apud quos vixi-
f "& ^'^j laboraftis, & tiiumphum conrecuti eftis, Ecclefia: qua: quoc verfi-
i.Noucmb. bus veilLarum laudum modulaciones decantar, totidem teftimoniis af-
feuerac ac prasdicat , vos elTe clanilima mimdi fidcra vos ab ipib ;
Christo tamquam inerrantcs ftcllas remm vniueiiicaci demonftra-

tos 5 vos lucernas radiis miraculorum emicantcs 5 vos velLiti confpicua
liiminaria duo orbi cerrarum afFuliiere, &: perturbatioiium nebulas fei-
uore fidci vcftr^ negotio diilipare j vos luccs diainitus corufcaii-
niillo
tes venerabilis EccleficE ca4Lim claritate veftra circumfundeie, luci- &
diffimam caligantibiis vbique facem pixferre^ vos denique efle fpedia-
bile par aftiOium, cum vera: kicis parenrc avirora exorientium , in qui-
bus, tamquam in fplcndidiilimis domiciliis , fulgormaterix expers ha-
biccc, ac Ixtillime propagetur. de vobis Grxca canit Ecclciia, nii-
iTieris tam cfflucntibus quam fcftiuis quorum liccc paulo folutior ro-
•,
tunditas, delcAare umen fine fatietate nos potefl:. Qujbus perbelle

hoc elogio Andreas Pyrus, icriptor qiioque Grarcus, applandk : Ho-
dierno die ferenaatque exoritur pMYerum Christi cammemoratio,
clariffimis mtraculorum ftdgonbm <-vfqueqHaque reiplendens. Nec eil quod
vereatur quifquam aut ceftimet, euanuiik iam pridem harc fidera; &,
pofteaquam carlo fiio hi ciues receptifunc, confoitionis teirciiicper-
tarfos, & mortaliiim impaticntcs oculoriim , rebus noftiis noii amplius
interelTe. Viuunt, enim , ac fulgcnt (
quod iiiftid^ Docloiibus Daniel
Vatcs
PROLEGOMENA DE ANNO SiECVLARI. 3I
Vates fanvile promifit ) qtia/le/£ m perpeta.^s £ternitAtes ; nec alius eo- Dan. u,
rum eric erga nos beneuolennx, qiiain beaticudinis finis.
Quos defumptos ex Precadoilibus Gnxcorum verlus ita Latine reddcre
^
iibLiic'
^mwuis rdiSiis poJfiJeni terris polum^

Nunc tamen , ^t olim , Anargyn fignis micdnt.
Erqnamuis hxc naturci fidcnbiis , njt parud zjr exilia ortni riin. Pancg^
obfcuret tamen cantnm abell:, vthi

: lolcs ernmpeiitibus iii primum ûi
iiii crepnrculum SociccatisadhuctcneriEiannliis caliginem fua clarita- etjueim.
tc induxerint, vtcamdem ctiam communicads e ca^lo radiis, imprei^ Ynmmt
iisque ornamcncorum fuorum nobiliiTimis iiCTiiis & charaitenbus il- , |'''*'f*''
iuitrannt. Idiam animaducitere, curie precium fuenc. Nam minime ^,.7«;^;:;^
dubia ruiiimilicudineSocictatcin obiignatam efle volneriinr. fi'^'^^
FLieruntMedici Cosmas ac DAMiANvs;quommiiiduikia,ioIicitn- ^-îcMcl•^
dine, charkace,& corpora exgrauiiTima morboram pernicie, & vka; ex

prxrenci morce, & voluntates ex violentii affedionum, & animas deni-
que hominum plurimomm exfaucibus Oici erept^,ac fanitati reftkur^
iunt. Quod intelligens Oncntis Ecclefia, hos denno modulos in eoniin
laudes effiindic: ô njos nominc (i^pelUhmm'^. MimBros ? ctn SMedtcos tam
anmorum quam corporUm ,
" tffjAnabihiim £grotattonum ? qui ex thefturis
diumi Sptritns medicatnentii ftlubemmA proferentesârcdna, quadam
(^ facra
chirurgia fiHciorum ijulneraperfinatis. Qu^^ medicandi induftria CctIc-
fti quadam deriuatione in Sockcatis huius alumnos ka tradu6la vide-
tLir,vtparilludio acfelickace, camquam filij Medicoram partes eo- ,
ram gnauicei obeanc, iiue in integra animom valecudine conieruanda,

iiue in adnersa depellenda. omnes omnkim
Qi[p genere medicinie, 11
artium coramoditates, facukaces atque copias difpicis, nihil elt me-

liiis, nihil nobilius, nihil optabilius, nihil hominum generi datum prar-
ftabiliiis. Qiiod cum perrpediim habeant artis tam diuina: Profeflb-
les, vtpriEllent qncEa tantis Magiiliis didkeiunc; non inuki, crcdo,

illud ex laudatiilimo Hippocracis iureiurando vfarpabiint: In quam-
tumque domum ingrejfus fuero , ad agrotantium fAutem ingrediar. Neque
fortius loquunturquamfactant. Nam fi quis per vniuerfam Societa-
tem, velut myfticorum quaindam Medicoriim academiam offici- &
nam,oculos circumdncerc vokierk deprehendet profedo ac videbk,
;
hnnc optimos medicini^ cxleibs auolores ailidua ledtione terentem,

iUum hxreiium errorum anacoini^ diibiilum ^ alium in vircucura
tamqiiam falutariLim lierbarum indagatione veriantem. Nec deerit,
oui fpiricualia ad falutem Exercicia prxfcribar, qui in valecudinario af-
iideat a!gns, qui plagas exiugac Sc vlcera ,
qui cicleiHum cibomm de-
licias langucnti ftomacho kTbminidrcc. QKipt, qiiamquc verfati iii hac
arte Dodores, in cathedris, in pulpkis, in templis, in fcholis , in tribu-
nalibus facris, incaftris,in tranilris naukim
iankatem populorum
,
auc reola inftkLitione mencur , aut depulsa mentiiim acgrotatione refti-

tuunt Animaduercas , ex hotum pra^rcriptione & ana , odiorum fri-
gora
gora calore charitatis cxpelli ardentem libiduiis intempcriem , caiii-
re; anguftias pedoris ,
difcipiinx feucncate conilringi

-,
;
inonia refrigciante redaii mgluuiei exuperamiam prxicripra ieiunij

euacLiationc digeri) aciimoniam bilis, maniuecudinis lenitace
conicicntix fercnicate diduci
^ ceruicis duritiem, ruauitaie
,
j
-
laxicarem inertiai,
moaim
emollirijomncmdenique moialium morborum exercitum contrariis
medicamcntomm vinbiis dcbellari. Nullum aucem d\ his Medicis
fLifpcdum tempus, nulla: falHdio iordes , nuilum minifterium oneri,
nulU excubias aAuiis intanpcfta nox. Veftii igicur , hoc eft , Medico-
rum iunt filij, quotquot in hanc Sociecatem coeiint & quam illis ar- j
tem de cxlo transfudirtis , eam non tantummodo ad veftriE vigilantia:

& laboris exemplum, icdetiairi ad liberalitatis & beneficenti^ imira-
//. Gra- tioneiTi exercent. Quemadmodum enim vos asgris omnibus nulla fpe
"*'"i liicri conruluillis, & icuocata in vfum Apoltolica animoriiin fublimi-
tate, quidquid gratis accepiilis, id omne gratis quoque largici efti.s,

aquxdudtum gratiiE omnis indigendbus apericntes: ita Socieca<;,ne pre-
tio beneficium elocet, ac vendcndo peidat, iine emolumenti terreni
ipc, finc pra:mio, nihil ad caiculum reuocans , noii
ad bilancem , nihil
computat quanti, fed cui dederic iion ponderac quantum lucri fibi,
j
led qnantLim mireris auxilium , ferat; non facic medicinam , quia fibi
expcdit , fed qnia decet j charitati litac, cupidicati non inieruit. Aufpi-
cibus itaque noftris ac Ducibus, Cosmae & Damiano adfciibam,
Senec.!ib.4.
d< ""'
quod Dus fuis Latiiius Scoiciis : Omntci mercede^fme ijllo ad iffos '<
cap.tj. uemente commodo^ficmnt. Hi)!:cquoque ratio,fi exempUri ab fuo non
aherrat j feruet -^
ne ad res honeflas conduâ. yemat. Pudeat <-vllum '-vende
ejje beneficmm. GratmtosbabemHs , non Deosj vt ille, fed C s ac
liemiib.i.
Damianvm. Hos feqmmur duces ^ quantum humxna imbeaUitas patitur:
«ap. 1. dcmns beneficiay non feneremus. Hoc magm animi O* bont propnum efi^ non
fruElum baieficionmj fequi , fed ipfa. Sed neque obliiiifci poiTum infigne
hoc pra^conium, quod tocus Oriens de gratuica Mcdicorum noftro-
rum opera &: curationibns modulacur: Ojjicina njefira. medtca tnexhau-
fius qmdam eilfons, qui, quo fcpius haufe'ris , eo copiofor ejjlmt \
qmque ejfu-'
fus redtmdat , c^- quotidie exhauflus irripletur. Gratu accepipis ^grdtis datis.
Quamobrem quod fxpiiTune vos Aiiargyios Fafti Grxcoium appel-
,
lanr, id fummo veftro meritofaciunt: tam, quod omnino nummorLiin

fuiftis expeitesjinopia fponcefnrccpraopulrnti; tLim,quod omnes etiam
pecLUiia: vias ignoraftis, niliil quaîkis, nihil vclki caiifsa facienres. Hu-
inaniuTi profedlo faftigium exccdic hxc
omnibus vos beneficia laus ,
conFerre, calamitates dctrahere, procurare falutem , operam giiauitcr &

iine ceflatione impenderc fic camen , vc nulla vos veftis , nullum vas,
;
nullum mancipiiim,nulla conditio pecunix,nulla mercesa piOpoficain-

tegiitate continentiaquc deduxeit. Ex quo inihruco veftro Societas vni-
uerfa gratis concionatar,gratis peccatacondonar,gratis Epulum cxleile
inftruic, gratis iacrificat ,
gratis milirat, gratis miniftrat, gratis docer.
JII.Con' Quid autem de concordia veftra dicam? An vos cum Gra^cis di^
tf^ddi
iiinum quoddam iugum appellabo Enimuero cOniun6lis virib.us, ?
gcminorum mftar iugalium , laboiacis. Aa conipicuam caslefti luce

bigam.
PROLEGOMENA DE ANNO S.ECVLARI. 3g
biiâm, vnius mcntis,vniusgenij, domicilij , vehen-
virtutis polTeflOres
tcm Communia iunc vobis

? omnia, iicuc communem habcntoculi
diem. An iacram ac veiKiabile tratRim par, vna eiintiam, vna labo-
raiKium, vna medcndum? Quidcjuid ab alteiurro prxll:atur,amboruiu
voique geminos porius elTe quam germanos,maiorviri:utuinqaam
cll:•
vultuum iiinilicudo demonftrat. Habec aiitem hoc a vobis genuina

foboles Socictatis,vr,qiiod omni coniangumicate ceitius ell:, finc vircu-
tibusiratreSjVtquediuerrnm i-inguinemaftedibus miiceantjnon ibrtui-
tagermanitare ibciati, ied cleda. Ac diiperfa quidem per omnes
orbis angiilos Sociccatis membra, tot nationibas regnirque diuiilijquoc
limitibus tellus: iedh.Tc tantummodo interualla locomm,noii
iTiaKium;dircrimina fei-monis,non peotorisjcolorum diiiimilitado,non
iTioriim. In hacfamilia idem Latinns Grxcus , Luiicanus dc &
BTaiilu.SjHibcrnus & Sarmata,Ibei- & Gallus,Brkamiiis &Belga: atque
in tam diiparibus nullum cerramcn,nulla concentiojnihilex quo
gciiiis
fenciasplnres cile. Snfpiciuncinuicem,inuicem ccdunr,mucuo diligunt.

quos charicas C R i s
NiJiil llia putant intcreiie, vbi nati iint, pe-
peric, Sociecas mircuit;idem propoiicum, idemtenor vitx, eadcm voci
copula colligauit. Qnidni igitur, quod Imperatoris Aiireliani nummo
numifii-ia ftantes vna Imperatores,
rona circLundacum
VGVs
; cui ha:c adiicicur ,
impreflum ell fymbolum , id liuic CoEtui augurcL• euenii-e? Exhibec
&
medio ac fublimiore inter eos
loco caput oiientis Solis, radionimciicumquaquere effundentinm co-
R V M. Vt eiiim Sol oriens concordes Auguftos vciimque

benigna fauoris fui luce illuftmt: ita vbicumque in nominc Iesv
congregantur Sociecatis huius participes, diilciffimx fratemicatis vin-
concordia
culo colligati; ibi immorcalis iuftitia: Sol C Ri s s in eorum me-
dio, ad nexnm illHm animorum Iplcndoris fui claritate condecoran-

dum , aidiufque ilringcnduiTi , cxoiicur &
inclaicfcit. Qua Socioriini
coniundione qnid excogitaii potefl: aut ad iucunditatem dulcins, aut
ad folatiumopportunius , aut ad robur firmius, aiit ad inuiolum inter
adueria retinendam animnm conducibilius ? Concordia, legum, vr-
biiim, RciTnomm familiamm nodus,tutela railitia;, exercituiim
cuftos,
anima, callronim vallum, vicloriarum auipex, Dci tamulos non tan-
tum vt frarres compage amoris conglutinaCj veiinnenam, vceiufdeni
cohoitis & ftipendij militcs, ad pugnas, ad clades,ad prxbenduni
hoftifanouincm ad mortcs aut vexariones ipsa morce acerbiores, iii-
, ,
formac & emdiL Namqiie & hoc decus ab athlecis tbitiiliinis Cosma '^^^
^"
& m
Damiano Societas hanc lacem prodicns,vi natalitix cominu-
nicationis accepit, vc eam non fugalaboris deiidix, rcpudiatio periai-
loium timiditaci , militiae teriOr latebris cradcreti fed vc vel marcyria,
vela^rumnas marcyriis parcs, infiada fempcr conftantia exciperec, to-
lerarcr, ampkclcreciu-, ambiret. Quando icaque inarcyrio purpuratos
inmeor Cosmam ac Damianvm, huiurce purpurai laciniarn
Sociecati porrigunt, & hac qnaii telTeni infigniunt hx dignitatis cphe-
bos. Proipicicbant enimiam olim pcdpicaciilimis animis irruentes in
hunc Ordinem tempcftates : coniuracorum m eam infidias , coniilia,
auda-
IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. lESV.
audaciam , fiuOrem noii ignorabant: ante oculos erant h^recicoruni
faccs, mucroncs iicariornm, barbarorum venena, odiaiudicuin,penu-
ria tclHum , equulci, lOta:, laquei tyrannorum: patibula Britannia:^
ignes laponum, Bataiiia; carceues, Braiilorum ridus, ParaquaiiorLUii
claua?, venenata Pcruuiastela, Turcarnm acinaces iii nouoium homi-
num innocentiam imminebanc. Exfiliis, profciiptionibus, naufragiis^
latrociniis , nudirad , fquallori , ierLiitud , & fcxcentis aJiis
incdicr, ilti,
peftibus obiiciendus erac nouus hic paitus. Ac qua teolus armatura?

quibus munitns prariidiis ? Nimimm aftulferunc cius natalibus noii
Caftor & Pollux^ fabuloii tcmpeftatum dcpulfores fcd C s s 5 &
D I V Sj animoiiilimi milices Christi kix forcitudinis, : &
tolcrancia:, alacritatis lucidillimas notas , commentitia itellarum om-
Mfnoiog. nium ncceilicatc potentiores ei reliquerunt impreilas & inditas. Me-
i.Noucrabr. f-, .
nologo quidem Lrrxco hiduo pnncipes & anteiignani noltri ^&=^
j . , • •
i i r
^ttTOJ -^ }(^ TTVpyoi aVeiroi , lucidiiiimx columna; & inconculllr curres,

appcllantur j quod non 00 vircutum fpendore cffLilgeanc, fed earum-
dem quoque firmitate inter extremos cruciatus ftabiliantur ac durenc.
Vos autem, Socij , beneficio natiuicatis veftr;^ , & geminarum cxortu
atque imprelTione ftellarnm , oportet exemplo ftcllas , conftantia co-
lumnas, infuperabili animorum robore turres non videri, elle. Vos (
oportet in periculis intrepidos , in adueriis tranquillos j in profpentare
compofitos, in dimicationibus fortes, morte viuaccs perltare, iii ipsa &
quodammodo immortales. Qupd enim infantes quofdain galeis arma-
tos in hanc vitam piOdireobferuamns, id modo quam euenauim ii-
gniiicationem portendat, ooii inquiro veruratamen iic exiftimo, :
vniuerfos huius Societatis homines , galeatos nafci ac prodire opoitere,

ad muciOncshoiliumimminentcscapitibus, ad omnes forruna: idus,
omncs aduerfariorum iniurias, omnes calamitatum impecus acpro-
cellas, non rubcundas tantummodo alacribiis &
fordbus animis, red
infradiis edam vidbus retLindendas. Qupd muniminis genus eciain
idix sf. Ifaias iic commendac Calea ftlutis in capite eius.
(
:
Atqiie ha;c non fata, led muncia ; non fortes a necciiicatc,

vires a CcTlefti auxilio profedie j noii decreta genitura;, fed beneiicia,
<\ax propitij conftitutio cxW. , Cosmam & Damianvm veluc
confpirantes mm ftellas profercns atqueconiungenSjnafcend Societa-
ti imperdit: inquam, faludferx exercitado medicinas, gracuitutn
liasc,
obrequium, animounm concordia, maityrij votum & amor. Pro qui-

SS. Cof- bus veilnsimmortalibus in hanc Familiam meritis, Patroni optimi, ii
mM&Da- paresvobis «iratias nonpoiTum a^êre, quarfo obteftorque . ne mcx na-
fiarparen- tunx potius quaaiiinmenlicaci veltiOmm benehciomm, id tiibuen-
,
tHmSoae- dum putcds. Plus enim vobis debemus, quam parentibus liben. pa-
rendbus enim in fqualloi-e & fordibus prociead a vobis nad fumus lu-
*•*"•
;
cidi atquerplendentes.lllinos genuere ad incertam faliids condidonem•

vos ad minime dubiam fempitcrnx beatitatis ercxiftis. Illi nobis
patdam dedemnt, hanc terram vos cxliim piOmitdcis. Ab illis, ; vc
argn ac debilcs a vobis, non tantiim vc valaitcs fed eciam Medici
; , vc
cllcmus, accepimus.lllienim humanis nos do6tnnis imbaendos cura-
ruiit.
mnc, vos diiiinis. Parcntes nos ad compendium & quarilum , vos ad
prolixiilimxlargiratis effniionem incitatis. Illirangiiine tracrcs coniun-
xerunr, vos charitate. Ab illis denique, timidi atque aOiedi^ a vobis,
conftanteSj gcneroii, & maityrij appeccntcs euadimus. Pr±{l:anti{Iim2
igitur inSocietatem beneuolentia, & iludio prorilis diuiiio exiliciftis,
tam oprabilem illi forrcm in ipfis incunabilisdecemcntcs. Quanto au-
tcm nunc gaudio hiumini, cuin feicnis luminibus videcis, non eile
omnino dcgencucs, quonim natiuicati fauorcm veil:ram tam prolixe
impenditis? ciimqae animaducrcicis illos clicntes, illos beneiiciano"^^
,
illos filio.s vclbOs , iam centeiimi natalis redira nrobaros , noui feciili
feiicitatcm, nouos animos, noiiafquc virtuces iibi non tam a fuis cona-
ribus ,qi!am a vcilra ope ac patrocinio polliccii ? Audco enim diccre:
Erir, eric aliquando tempus illud , cum Sociecas
beneficio coniirmaca,prxiidio cullodita,
die nata , vcftro
&
'
propagatd
rantiim dLicenteiimum,ied vlrcriores etiam natalcs intueacur & cele-
brec.Intercavcro vnufquiiiqaeSocioram harcferc lapientis viricogitata
inanimo infixa meditabitur & viurpabit: îdm ego mxgnormn <-uiro- sen. Epift.
tum (C s AE atquc D i i
)
@r imagines habeam,incitamenta ani- *"*•
rm 3 (dy' nîtules cekbrefn ? ^hiidm illos honoris caiifsdpmper appeikm ? âm

fvenei'Ationem parcntibus meis debeoj eamdem lUis Sociecatis pareni:ibLis,<t
qmbHStmti boni initiafluxerunt.
-V R D X N.
Id eft, Eos qui tn Societate I s ?mrti4i funt ,ficulum explemjfe:

honoratam enhnfeneoiutem ejfe , non câs, dmturna aut numero
,
annorum &fl'imetur^feaYrudenuam homimhm ^ro canis ejje,
QVotLirquifque adco long.TLiiis, vt fxculum viuendo expleat? vc

vel ardeiKiiTime cupiant mifcri mortales diu viuere, quis noii
prohibeacur vcrccundia fenediucem iftam vouere, nedum fperare? Ap-ic
Societas I s annnm ccnteiii-num ,• Ted quis m ea centenarius ? quaai
mulci potius longiiimie ab eaa;tate diilant Habec adolefcences floren-
?
tiiTimos, &: forci excelfoque animo iuuenes fenes autem, quafi poft •
vindemiam racemosj admodum raros. Scilicct impallefcunt ftudiis & Ctir panci
immoriuntur: conficiuntur laboribus ante diem, 2,lonoiis qnidem illis, -^"^" ^^^
at alsiduis, & prope inhnitis. Si quos torce benignior leruaret natura, •>'>
,„ so
alius vartantc PvCgionem peftilentia, dum moricncibiis opem ferc, con- ttt^-
tagioabfumitLir alius, vt pietas ne abfita cailris, militix occumbit,vbi

;
morbi folent grailari liberius , & mors tamqnam de fuo metiem copio-
fam legcre. Qaid, quod mari etiamfe commiccanc, quaii teria deiic fe-
pulchns? Adeo paucis contingit ienefcerej feculum viiiere prope iiemi-
£ 2. ni.
.
36 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC lESV.

ni. Borgia ,tam in Imperio Hifpano qiiam in hocOrdine rebus geflis
clarus, negabat olimapudCaiOlum Ca:icircm manc xtats non gran^

di macuram canamquc prolem cxfpcdiandam clle. Rccte tum illecjui-^
dcm: adolcfcebat eiiim confii'mabatui'qae primum Socictas: lcd cur de-
curfo feculo tam paucimodo canis ac lcncdiue vcnerabilcs? Scncs noii
liri :
eilcnc, inquic illc, non ftaret Relpublica. Mcns, ratio coniilium , iine
Regnaj in fcnibus .
quibus ncqac ciuicatcs coalefceue neque Impcna durare , neque itabi-
,
valcbuncne igitur iuuencs eam iii

quam ipii tam diucrlarindolis & naturai coierCj Sociccatcm diu cucri &
conferuarc? Qna?, malum ifta eft cenfendi impericia? Ego vcro omnes
!
,
Omnes in Socios aio fcnes clTe, &quotquoc exti-emum Socictatc 1 s diein

Societate
obcunr, vixillc. Cui• ndcs? nihil inopinatnm dico- nihil, quod
poifunt. non rationibus vincam necellanis ; nihil ,

quod coniuctudine aut ve-
tcrc aiu noilriialienum vidcacui'. Nonnc callidi rci-umxfLimarorcs , fe-
ncs famos & dcliros ,

quiopis alienx cgencvt incedant, vtcurcncLH-j
vtne qnis iiniiler cafus impmdentesobruar, noniam ienum in nnmero
babenc, fed repuerafceie dicunc , & ad infanciam rcdire ? Non illcpide;
dccrepitus illc noftia memoiia ienex , nepomlo fexennijTriennio,

inquir, Aduiane, mcmaior cs. annum agebac centciimLim &;ccrtium:
SencUtu
nonannii
ecnJend.J,
fed pr£cU'
fxculi prioris
hilo liabebat. '
adam
»
arcacein, ac
non
ii iam ad iniantiam
annis ienedlus xilimanda.
^ _.
(Ctatem extenaersjaciis.
.
reuercilTet, pro ni-
rebus cnini iapicntcr & pra:claie geftis dignkas conciliatnr & audori-
tas prxcipua fencolutis ornamenca. Deus infantcm non iinat crefcere,
,
non membris coriOborari, non vfu ficii emditiorem j qui ncc loqui di-
fcaCjncc fapere: hunc tu, quia diu infans fucru, adultum dixeris auc
jwmirari fcncm? Aii poma, qux acerba iempcr & immitia iunt,
vt iilueftria
*'^^^""- dicunmr numquammacurelcerc• ita qui e puenna non excedac, adhiic
hxreat in nucibus & crepundiis, icncfceLC omnjno dicendus non eft?
ncâre non potcs. Vide, quo te dcducam. Qmd traolas verni? num-
qiud xqueadultifancaiini principio,quam eodem inclinato au-
tumnales ? numquid non mamriores, quamqui neautumao quidem
aucmollclcunt?Quod pomis, quod vuis qaod fiudlibus ce-
micefciint ,
MîHri- teris concedis, homini negabis? non potcs. Macuritate igitur, non lapiu
tasincjuo
j-^j-j-jpQ^-jjj ^^,[^^5 imL-)lctiir. matLiricas autcm diiznitatc conilitaitiu• & au-
croritate. Hx vclo lapienna 6c prudcntia acqLUiLintur, rebas gcitis

oflenduntui•, dcnique populi fenfu &
opinione, non fecus ac guftatii
pci-cipiuntur. Qnpd mcns cogitatione comprchciidit, latio docet at- &
que explanat, exemplis demonftro. Commuiiis omnium primufqiie
humani geneiis paiens, nonncmaturaxtatccondicus ell:? nonne perte-
diiflima maximeque vcncrandaPannos tamcn non niimerabac,non con-
traxeratrugas, capillisnon canclcebat. Igitur nonanni,non cani auc
ruga:,fenem taciunt aut maturum dignLimque qui aliis maior & pro
, ,
parcnte habeamr. Quidillc quem Viigo-matcr vceiO viuam circumdc-

dit? nonne ab ipfis incunabulis xqualis eiac antiqui dieium Patris? fi (
tamcn ita loqui fas eil de eo qui ance dies tempora ab xcerno exifte-
bat)
bat) numquid non maior credentium Patre Abrahamo? Non iijkur
aduko lobLilloque opus eft corpore ad feneciutem , ncdum morbis
fradojaiit adiiiceritum veigcnte: non opus ell annos vixiffc Neilo-
rcos, vc xqiiaue illum aut pluribus etiam farcnlis vixilic ccnicare. Si ad'
TiOiam Neitorjaut domi xcatem coniumpfiilerjii
Ai'gi.s,rcbus ludicris
cum dedecore & iniamia turpiilimis aaimum libidinibus concaminar-

ict, fi captus mendaci airidcntis Fortuna; viilm ambinioni miicre fer-
iiiilierjaneo incer viros piincipes loco futuriim fuilk cxiil:imas?aucom- Senespue-

'^^"^''^^'
nino quiiquam cnm con{ulac,auc viarducem opret, quem exorbicaue
vidct, neque quo ccndat, nequequidleqnacurintelligere? ab eo connr- mercntnr.
mari vclit,dum animo vacillat auttrepidat, queni vmbris neicio &
quibiis hominum furpicionibus agicari, quem mortcm confpicit hor-
rcrenon aliter, qnam puerilarnas & lemures himc ? vocet, qui,
ii corporis dctrimentafeponas, a pucro nihil diftat? huic vc patii blan-
diatuu? huicobtcmperct? huicle laaque ciedac? Sapiac priLYs iibi delirus
illc, pucrilesnugas ipcmat, adolcrcendx impctuscocrccac, refrencc li-
bidiiics, animum in poccftate habeat: denique tuiic incipiat iiiucnibus

coli & in vcneracione eiVej cum iuuencutis ipfe petulantioris piobia, te-
mcritatem & eflienatain cupidicatcm rLiperaueiit. Ceteiiim dum ab iis
vincetiir, non veneuabor vt fencm, fed vc puerum dcfpiciam & contem-
nam. Etenim Salomonem , cum dnodennis adhuc,alcercaiitibiis in fre- sakmon
qucntillima populi concione mcrctricibus, fapiencillimam illam abfo- tnppienttA
lutamque&piOpe diuinam rententiam piOiiuntiauit, cum diuitias & J^"^'''^^^''^

maieftatem virtuti pofthabuir, cum iii remotiiTimas vique regiones
nominis iui famain piOpagauic,
vrgcnte & prxcipici
ai-bitror vere fenem
mulierum amoribiis fraclus
artate iners languic,
fnccubuir, credis aris infames Deoscoluit,cum plebi graiiis &
Pnncipibus ncglcdus & contcmptus, Deo Opt. Max. odioius eflc
cocpit, nihilque digiium fe & piiftina vircute, nihil dignum homine,
fLiilie :
,
cuin vero
'^^^f»
defptult•
Us.
nedum Rcgc,meditatus eft; pucrumj non virum, auc fi qiiid puero

magis miferum & tatuum cft, non feiiein fiiilie, quis non facearurPOpi-
norego,non cos qui in Surannxoptimx probatiilimxque feminar amo-
rem exarfeiOnt, criminis innocentcm accuiaiunt,infonccm capite dam-
nariinc, tamecii annis, quos ceniebanc, grauiraccm•, mnncre , quo fun-
gcbancur,dignitatcm auctoritacemquc prx ic ferrent^fcd Danielemjajra-
te non proucdia, concioncm ad tribunal reuocantem , qiiiEftionem in
nefarios iudices exercentcm , fua confeilione conuiolos pocna
talionis mnlilanccm, omncs fenis partcsexpleuilTe. Non igicur artas de-
cliuis ac deficiens, non cani & lugx larua quxdam fenei5i:utis-,fed mens,
confilium, moderado& macuiitas fenem faciunt. Harcfi abiinc a Sa-
cictatelES V, merito illi a luina timuiib, &
raros in ca fenes ctTe auc
fa:culum explere caurams cs. Verum enimuero vt a Sociis abellenc anni ^» -^""^•
cxtremi & cani , fi virmte

prudenti-i, coniilio,animi integricate
& vita: dignitate, doda audoritate
& conftantia pra;ftenr; iinon fibi,
, ii
rum
ritai.
»
tate ?no—
ied Rcipublica! fe & vniueriis natos credant^ fi mentemitain Deam

ercdam habeant, vttamen mireris nnmquam afflidifcjae folandis de-
fint, vc d riidibiis doccndis , ignauis inflammandis , ueducendis eiTanci-
E 5 biis
3 IMAGO PHIMI S.^CVLI SOC. l£SV.
bus iiLimqiiam ccflent•, quid canflx eft cur illis metuas, ciir fenes eiTcf
& parentum loco amandos colendofque inficiens?Non erac ictate gran-
dis lofephus ^ cum a Phaiaone y€gypd Rege iuflus cft fenibus regid-
€ concilio prxfidere: nimirum lam ante ipfe vnus -<€,gyptum ab im-
pendente calamicate vindicaiierat, cui ne profpiciendcr qiiidem^ ne di^
cam aLicrtcndx, tot grandxui & ia:culaies, vt ita dicam , fenes luiiece^
rant. Sed quid cgo vetcra commemoro, cum liceat mihi vti domerticis,
Lainij & & nnperrimis ac prope pracfentibiis exemplis ? Lainiiis nofter qnalem fe
5traa&
TridenLi in iila iapientillimorum Pacrum corona atque orbis cheacio
exhiDUK ? qualem item nolter rrancilcus Scrada Louanij , ad quem au-
dicndum Doclores ipii & Oratores cLim auditoiibus iuis cateruatiiTi
confliiebant? Erat tamcii hic, annos a:il:imcs, adolefcens i ille etiam-
niim iuucnis vtcrque aucloritate, quifeneolutis apex eft, & morum
:
e^layfj maturitate ipfis icnibus vcncrabilis. Aloysivs Gonz aga, vt in Ordi-

m"i»nus
"^'^^hunc adfcribi poiTet,nonne maiores ruos(quos qualclque viLOs!)ra-
tionum momentis expiignauic ? fcd quanta id cum moderatione &: ob-
fcrnantia? Nonnc voKiptatis omnis fenfus ( quod mukis vix excre-
ma artate, ac ne vix quidemcontingit) nonne,inqLiam , voluptatis om-
nis fcnfus in eo erat cxtindius ? deierbuerat conrumpcurqne erac ardo?
vbi accepto e ciclo igne cocpic ardere. Et ea moderatione homo fe-
illc,
Smi'iji.u nilem matuncatcm adeptus cfle negabicur? Quid referam St i s-

r,ipneriiia
L V , cui Iiuiiis Societatis candidato adluic cum Cxlitiim PvCgina,
^ml/m. ^ beatis mentibus frequens erat ac familiarecommercium ? aii
^^^^"^"^
non, ad exemplum optimi celebratiiTiinique fenis , Seruatoris noilri

complexu dignatus cftj matuiufque habitus cui a Virgine-macre hoc
pignuscredcrctur?Scncm profeolofe probauerat, cum in medio corm-
ptiiiim^ gentis forti & inconcLiOb animo ftcterar, cum aduerfus dome-
fticos & confanguineos perobrtantes difficukates ad ciLicis trophsuin
perrLiperat, acerrimus iii vincendis hol-tibus, minime mollis m fper-
nendis fuis, vc fupra parentcs CHRiSTVMale amari palam oftendc-
let. nonille pueriliter mortem horrebat ; fcd quafi vhx illiim ccpilTet
fatictas ,
qua Dco frui piohiberetur quidquid
, in votis habebat diiroliii
crat mortalis concretionis, vc exfoluca vinculis hiicc mcns libera iii cx^
Inmeuolarec. Ecqiiid fenem agnofcis,qui maturitate virtucum,morLim-
que canitie fxculum explcuerit ? Prxtcreo Vbaldinos Caie- &
T s,aliolquc fexcentos noihi Ordinis in adolefccntia fenes. Vni-
foanris cLis tamcn ell: , cuius obliuifci fic nefas, I a s noltei' rc -
£erch-
7nanm - memoria.Hunc V s , cLiius adliuc receiis & fpirans animis noftris obucrfatur
vidimus,pi"iuiquam Socierati le tiadidic inltimcndum-,
tradiditaLUem , cum pnmum per ictatem ( qiiainquam nulia virtiiti
jmmaturaeft a:tas) aut pociiis pei- leges humanas licuit: hunc, inquam,
vidimus & fius & extciis qua reolc faôrum exemplo , qiui monito-
,
rum prudencia, iam tuin ciim primaclemeiita difcerct, (a\uu

vix tyrocinium ingreiVum, lodalibus luis prxfeftum. Erat in congreili-
5c /
bus comis, in fcholis fapicns , domi religioius, iii diuinis afTiduns , in
obfequeiido promptus agendo granis ac piudcns veibo abfoliio,
, in :
sccatem matLuitare prxcurrebat neque aliccr viLCutLun corona repms,

:
quaiu
qLumfifeailumipfum piis cxercitationibiis expleuiilec. Taiui referr,
diuina, qua: in legibus nolhis cliicet,lapientianiti, de acloaccepta &

luce tarditatem ingenij anceuerterej vc homines gnaui induihij le- &
gendis volueiidiique hirtoriis vica: breuitacem folenc conipenlare. Vides
igitur tyroncs, qui in miiiima hac Congregationc funt minimi, fenes &:
quafi centenarior-elTe. Rdtat , vc ab omnibus eos hoc loco numero &
haberi dcmonftrem. Senes,cum aut illis blaiidimur , aut honoris caufsa scms auf
nominamus, Patres vocari, antiqaiirimum cll:^ & quemadmodum /'<??>«
aAfembiiJ nomen mite Senatni habet, "{^'^. '?^'
iiciidem Patrcs Confcripn olim diccbantur. Qui vero ciues feruaranr

auc Imperij limites produxemnc, autdenique rebus prieclare gcftis fum-
mam in Republ. dignkatem piOmerici erant, patria: Pacres audiebanc.
quid notiiis? Non igicur aniiis hoc dabatur , fed viitiui, fed dignitati.
Quibus vero adolefcentes elTe vicio vertebas,nonne quacumque iincieta-
te , in PrcsbyteiOrum feu fenum Iiunc Ordinem quafi in Senatum coii-
icripti funt? nonne Patres,nequealiofcre verbo compellanmrPquidcri-
tius? Noiine Suiiimi Pontificis audloritate, ex fuggefto, prius etiam
qiiam facris iniciati Rierinr, ad popuUim verba faciunt, credendomni
capitaexponuntj dirciplinamChiiftianam fuadcnt, conuertere in me-
lius mores & iEterna fedlan hortancui? quid vfii receptius ? Senes igitur
habeii ciir infolens videamr aucnouum? ludices & Dci aiTenbres in
cxlis viginti & quatuor, Senioresin faciO codicevocari nemo ignorac.
Magnus illc Ifraeliticai gcntis Legiflator ,
quos in confilium adfciuir,
quos gubernando populo focios elTe voluit, Seiiiores dixir quos
in ,•
Christvs duodccim, illi plures Ecclefiie prsfecerunt, in iis Senio-

rum verbum vfurpac Apoftolus. non tamen ceitx ie xtm aut Apofto-
li, aut C R I s V s, aut Moyies , aut Numen , alligarunt vc ,•
quos Seniorcs indigitarent, ceceris xtate pra^cellerent. Cum igitur qui

Deo vocante in PresbyteiOrum hnnc Ordinem adleguntur, Senes ab
Ecclcfia vocentur, & elTe iubeantnr•, quifquamne eric qui fenes efls
inficiabitur? Crede mihi^honoraca feneduseftjnondiutuma(iitamen rerafene.
ert aliquid diu in hacvita, qua; veluc vmbraprasterit) non quieannos ^nitnquo
niimerec {
qiii inde a primi parentis lapfu pauci funi: & a:rumnofi ) fed
""^^''^*
virtus & prudcntia mortalibus feiiediLitis conciliancaucloricatem.Ac-

que vtinter eos, qui communi a^ftu infaniencis debacchantirque turba:
auferri ie finnnt, nemo fenex eft, quamuis farculum totiim vixerici fed
vel Yuer centum mmrum momtur :vbi omnes diuina reguntur rapien-
ica
tia, omni Philofophia &
qua: qnantumnis longa experientia certior eftj
addoctiam, vbi ab Iesv a!Ccina Patiis Sapicntia in focietatem labo-
riim iludiommque fLint vocati, omnibiifque pacernacura& folicicu-
dine fubucniunt & confuliint s nemo eft cui non reneclutis gloria de-
beacur, nemo qui dies fuos ajtatemqne non expleat & quamuis pra^- ,
mature mori videacur, centumque aiinos vixilTe credi noii

debeat.
- EXER-
40 IMAGOPRlMIS.ECVLISOC.lESV*
EXERCITATIO POETICA/
CARMEN S^CVLARE
AD lESVM ET MARIAM
PRO INCOLVMITATE SOCIETATIS.
AE c V L V felix, meliore quondcim
Erutum Vena ^ gewinique plauJL•
Orbis exaffHm ,
properant beati
Condere Soles*
,
I
îagne labentis Moderator

^Hi iJAgos certa ratione torques
Sidernm curfus , rapidoqm calum
Turbine yerfas^
0m afices rerum , yitnasque caujfas,
Temporum momenta, e^ mnos
diesque
Oimdens, in te fmul omne fmplex
CoUigis atiUm j
iure folennes tlbt fenati

ûctmm pompas , tibi iure nofir<&
Serumnt Mufs, fociantque pulfis

Qarmirm neruis»
cAitero rurfus redeunte faclo^
ûod tibi Uu recinant minoreSy
Dic: Notto femper meliora cmrmt
S^culafufi,
Tulchrior femper meliorque primA
Floreat proles : eat in nepotes
Integer patmm njegetusque fanguis^
Viuaque yirtM.
Crefcat in mdu-i , folidiijue plenA
'Roborii partam fludeAt parentum
Cloriam ietemis faperare fiiUis
Scrior xtas.
quibiii mentis generofns ardor ,
Inque defejjm Ubor, ailHantis
JE.mulus Solis , per ytrumque late
Didttur orbem ;
Nonfumm calt ( veque fabulofe

VIU cortma cecinere ftta )
1^071 ftmns { cAi mmifefla <- eit)
Vltima cttra^
Mdg7lA
: : }
PROLEGOMENA DE ANNO SiECVLARI. 4I

^ngnA de nobisTatre prolocutOy
Tatre, qui cAos, humilesque terroi^
Et maris giauct vada falfi verbo
Condidit njno.
Cmn per olBantes Brebi caterua-i
VnicumT)ncIor traheret maKiplumj

âmque Komanoi, poptdos daturus,
Scanderet arces:
Hunc gregem, u^te^ noflris
dixit, tibiy
hiclytum fignis j propriurn dicamm :

Hic nouis (irmis tibi fulnugandnm
) ad Umm fmul alta nubes

:
SoUs exarfit radiij (^ auro

Debeat orbem.
Lxta coeperunt fmul dnlîcAto

Currere fecla.
V^te fupremi momtu
,
ParentiS
Confoue amplexH facdi clmitesy
potms tutela j tuoque feptos
CNjfmme ferua
Siper extremos tud fgnA Sinas,
Siper ignotx popnlos Cataiie,
Fer plmretratos fermmqHe Mauros,
SeraSy O^ hido^s^
Siue fuhieEits gelido "ôot<e

Solmmm f'igiis glaciemque terrts,
Sme pugnantem nebuUs imbi-e '
^Hfrimm Aujlrum,
Seu catenatos mAris c^• iJtarum
Impigre obmxi trahimHS labores,
Sme '-uiHuriU emimns decoro
Funere palmas^
Caudeat numquAm pereunte fi-uSiu
Tulcher Ignatl comitumque fudor
liMArtyrum fufiis pt m omne fxnguis
Fertdps £uum:
Si tuum I s V tibi ftcra turma
Spmtum nafcens afiimumque traxit,
Traxit c^ nomen, numerosque tanii
Implere laborat
Oi^minis, duris bene prapar-atum
Ojferat pecius, alacremque <-5
Impetum terris^ animosque mxgno
JEquet Olympo.
Sup^licem tecum miferatx gentem
ZJirgo^ qu£ luHis njmit xqua njotis^
aAdpty - noilris fmlem (âmoenis
Commodet aurem.
42 IMAGO PIIIMI SiECVLI S OC. lESV.
îgnA fupremu?n genmffe Diumen
Virgtnum 'Trtcfes , genmjje Uta
^hiotquot IgYiatl foboles tuis ad~
uolmmHr iirls,
rAitum Rcgina , hommumqne cuoSi

CN^stuam,M(iter,foholemtuerey
More tHta77tis tcnermn benignie
Matrii alumnum.
^md rociit Diuos prcce finmlari
Lucidis Loiola receptns aslrts
( Hic <x)bi lofigaferie futuros
Ordinat annos:)
^jiodque Xauefl pia ôotx êE{mty
ht tot auratis Superum locati
Sedibus, '-uitie focidis ingens

GloriA fratres.
Sic erit : toto fonuere Olympo
CAitum plaufus , gemmatque pUufum
OoHm c^* 1 s V chorm - R I
T)icere laudes>
Sodctas
i:,
PROLEGOMENADEANNO S^CVLARI. 43
Socictas Iesv.
Noncil qui fe abfcondat a calore eius. Ffil.iS.
I R I AE tenehr£y Tboeboque incognitx re^na^

Et qHOi perpetHo nox premit atraplagas j
FahuU qmm <-veteres olim finxere Toet£ ,
fredita ab antiqudfimphcitate fuit.
€He procul nug(C : ?iuUx fine fole latebrie,
Terra nec <ethereas effugit <-vlla. faces.
Tu licet extrcmas Scythi<£ glacialij ad oras
Hmc procul k patriis finibH.f exful cas^
Et modo quodpla.u.fins, rdtibHS modo curritur aquoi'^
^ccque eadem femper fidera terra, njidetj

Siue fuh aduerfo deprejjas cardine terras^
yifaque adbuc nulli barbara Kegna petas ,•
îd fugts , (ih demens ? incafum mteris : omni

Sol adertt ,
fngi^s tu licet njfque^ loco.
SeriHs aut citim his cunciit calonbus ardent:
CNjiHM db his toto tutns in orbe lociii.
ôd radij Solis , C(Xtm facit iHud I s .*
Omnis ab hoc laUj qmpatei , ardet Immiis,
F2. Socie-
Societatis Iesv Symbolum

AD MAIOREM DEI GLORIAM.
"3 ;:3
. . 5
.. .
mii^p
V I•.•
'J3
..I
'vn
... i^S
:
nu3 ov ati^n ngn
Votorum hic fcopus eil.
Vota qmd dd mdmum muUris mens meA ?
Hoc ôucas , 5:; detur ^ /re «<7.
^ facrx flxmmtc : mens ignis ddulter^
^M.ifja. hiec de pharetrd njirginc teU '-volant.

ZJt Socij ficris prxdentnr ab igmbiis ignesy
Vrat (gT' hoc folis vtramquc domum,
j£ternamqHe orbi dent hxc incendta lucem,
No772ims ' ficmm crefcat '-ut indc deciis.

Socii
PROLEGOMENA DE ANNO SiECVLARI. 41
Societatis Iesv iigillum.
Sub Cruce tuta latet.
RI sC
Mentitos
[6 .
coluit
,
quo tuta Uteret ab
marmora. Deos.
hofie,
Sic Siculi Cererem, Triuiatn coluiBiJ lones :
TempU fua, Thebis Bacchiii in ^rbe tulit.

luno Agamemnomas quondAm efi tiifata MycanaSj
Oriaque ab antiqm PuKica Kegnx Tyro.
auxilio njeteres cremiiis <iAthen£j
TalUdis mxilio 1)£ terrct fletit.
Delos oApoUmeaeB,(^ Fhocis Aonis ora:

Et Paphos (^ Veneri facra
,
tythera .
*^^ma njxnis yario fib nomine templisy
Vnum prtc venerata louem.
bene, quod hoc procul exulat <cuo ,
qAhîcio tuti quod meliore fumus !

îfque fihi titulos ' qu£ Vult nommd qu<erat:
}• cobors Donnm fub cruce tuta latet.
Fj SS. COSM AS
SS.CosMAs &Damianvs confirmatae Soc.Prxftites.
Felicibus aufpiciis.
Onfruilra, n^lgiUs fermnt Ubentix naut£

Tempora : necfi-uiira. fderit clara notant.
Sidenbnj puppes fimiofAcûe ijela. regimtur:
Sideribm dubiie trafjcmntur acûae.
D^rat m JEmomd cum Tiphjs fuppefederet,
^x '-Uiiga, qu£ certU! fderafixa locis.
Specixbat Geminos, ^êEiabat Ononis ignesy

Et (pijjos Hyitdum Vleudumque choros.
Temporii nec na.utU, nec na.utis omma, profunt

Siderui funt certi^ queis ^Jia, tuta, duces.
rattfignmnferro metuendus Onon,
Hoc timeam fragili per freU puppe '-uehi.
e/ii geminus puro cnm Iticet in athere Vollux,
His ducibus tutum nauita carpit iter.
(tAltera 7iunc zArgo ^ cm puppisfiilgct I s V

D^mme , ctcrulea^s ardct inire njioj.
Vhis aliquid gemmis 0^ Eoi merctbus orbts,
Vliis aliqmd fuluic êllere quxrit ouis.
êdite Tymaridie y iarn non meajiderd^ fratres:

'-volunt alio lumine êla ren.
fjiite: noEiurnatn C s s cumfi^tre CAnriAm
.' Dinget: htcTollux^

Kom£ fcitAtU7n
Sidere nos iujjitfolnere
hic mihi Caitor erit.
oracuUi e^•
Roma ratem.
illo
*'
Societatis
j :

Societatis Iesv lubileum.
lubilemus Deo ialutari nonro, Pfil.g^.
Ar' j EVa/e/a I r Gej SitcuUre cdrmen

Cane Uta turbay nonte^
Oomim
^'/ ' '

gerens I s v.
oAnimare pleffra lubd
JuTyip Kihiuet^ Cithcir£ tuhet repertor.
»; ^^ Mare qHifjuis,
TcUjTi tHmentis njndas,
^ feroces
'^
' &
' ' 2?"Wi' <srctTpdav
Scopulosque
Et operta
, Vorticesqtie,
Keduci f?vul paternos.

fvigit
Rate penafeSy
&
co?itigit
Canit, (^ periculcfo
,
£9?-•' !!"
Superis Deoijue foluit
curfti.
'/
fiiî
' arr^•^
asMftfi'
^
zAge, pajja tot procellas ,
eAge,palfi'tot tmnukaSy
' eU<5"iO? £^''5/3

'
Temru
Fauet aura ,
cohors in annjs:
graues labdres
leniore
/ «.7«.' «' ivfvv. Feltoi per arua flat/4.
fiiy'j ^^/ r
^
d^ge, SxcuUre carmen
Cane Uta turba I s V.
t^
IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. IESV,
4$
• AivSpov ' aAKW Ff / alta
Secura prteliantes,
ventos
Nimbosqne^ grandinesqtie
Ridet tumultuAntes:
Agttque firmiores
\
Terr<z per nexus,
) . Viretque Utiore
^^^mos opertiifronde.
') ^,
' ^ Sic tu cohors 1
Lacti licet Lemano
s v,
.'
"•).««(:?/'
;^'
^7«
Exorta tetra
Cerwani^que rcgnis
nubes
Fatali^ ille nimbus

<3iinetur yfque ^
Concujja tot procellii^
,
<-vJque;
Tot turbidis frocellisy

''^ ^ Ad afira latiores
Oijfundis yfque <(^ ijfqut
$ aVe$«
-^ VJe
'?. Cohors beata ramos.
E''iy(p^v
Mira
''«!'(^ ^
//,
Gaude cohors beata.
Et StecuUre tandem
Deprome Uta carmen.
Vbi clara fax €oo
> Ab
//
" ^1§ '^
0'Va «/@«•
dvoiyi
^
axe frima furgity
Vbi wefpen cadentes
Abfcondit flammas^
'-vnda,
TJbi fnfcagens propinquo
^
'(^ '«• Torretur njfiA fole,
'/^/
ayXcLcu;
2« (« /' '/.
crarS xSiQS"^
Vbi fi-igidus nitentes
Cernit Gelonus ArSlos:
famafer remotas
Late '-uagatur oras.
, y^ ^^ Tibi clauja regna

Terri marique cliufa^
laponumhue Chrifliano
Serum
!.
''@^ , Uipnse
• Tellus madens cruore,
Tibi Permrui diueSy
^
Talusque Mexicanay
Silmque Bra.filorumy
) « |3(^ «^ Et qua-s (Jolumbus oras
-^
'
/ /;>^6'!'.
TJtojq/a
aS" Kycum
.
Magalaniusque Vidit,
Gratantur. Euge
^ja Sxculare carmen
Deprome tarba I
Utum
s V.
Socie-
PROLEGOMENA DE SiECVLARI. 49
Societas Iesv anno ikculari de Parentis fui
in fc amore fibi gratulatur.
LoyoLa
Centum
S^pe Ignatiy
ego pnmorum ^ ampledlitur annos,
tecum queis erat a^na domm.

tempord pAtrum,
In te oculos y in te fenfM^ in te ordferebanti

Et qmd )6^ , nil cdndor erat»
Et qaoties aliquis Komma, tujjus dbiret
Vrbe fub amplexuffas erat ire tuos.

,
S<epe mifer dixi : Cur non mea tempore tali

Stamwa fatales euoluere coh ?
Cura tibi poteram propwr^ LoyoU , njidifty

Exemplifqne tuis aUoqmoque frui.
Hiiczgo dum folitis tncendi njotd querelis,
Aures ijifi fuit njox pepulifje meas:
^md quereris j primis quod non tibi contigit annis
Sub cura niAgni <-umere pojfe Patris?
Falleris: in feros extenditur t/Ia nepoteSy
NuL• fibi ijerm temporA ponit amor.

Atque adeoy qmmms nobis hxc 'Viuitur ataSg
Nos quoque LoyoU proxima cura fumm.
Et iam non dnbns potes hoc cognofcere fignis.
Adipice, quid fgfn pagina noHraferat.
Ad^cis? en cencum LoyoLa ampleditur annos.
His tM fuccuwbit <>5 quereU notis.
G Socic-
, :
Societas anno fxculari copiofos fruolus promittit.
In fenefta vberi. FfiLî.
CKmitj io, qmmuis agitata,per mnoSi

centum,
Speratas tmdem lamgent arhor opes.
FruBra ilh "ôreas jfrufira incnhuere premendo
Vonderd ;
qmn damms crefcere 'Uifafms.
AdSfice ,
qmm late dijfundat frondibus ijmbraj-f
Adifice ,
qmd peperit ,
ferre laborat onm.
Htcc arboVy Loiola^ tua , quam femt I s s,
^Multi
Et tamen
?
Excoluitque fua fepius
ijenti
hinc
,
ammos ,
manu.
mult^ impetiere procelU
hinc fibi opes.
^ ^ rar/Jis lam totum Ampkîtur orberm

lamque erit ^ ^-vt fenio yfertditxte grams.
Copiapomorum crefcet , dum fxcuU crefienty
Vberwrque equens qmlibet mnns erit.
(Jarpite lam mites ex arbore ^ carpitefruSIffSS
En iUos proms porrigit ipja comis.
Talm<£ Europiicac miraberis Indta frUSlM
ûos mittet ratibus per freta <- fms.
^Mittet ad Eoo pofitas fub fole Molucas s
Mittet ad ignotas^ quas '-u.idet Vrft , plagaJ.
oAi ,
quemcumque b feret hinc Viciorid rAmum,
Imponet capiti, maxma Koma^ tm.
Progno-
: :
PROLEGOîENA DE ANNO S^CVLARI. 51
Prognoilicon iequentis feculi SocietatislEsv.
Auipicium melioris xuu

felix meliorts nafatur aui
T?laudite LoioU iAm,facra turha, tuo.
HdEiemis tjfrenis tumcfaSid licentia ponti
Sideraquc ^ tabulas ûiftferire tU(U.

HuAm non eluuiem ,
quas non Europaj)rocellas
tAttulit^ aut quos non barbard regna, metusl
At modofdru metu: fubfdent aquoris ir<e
;
puto lam flutitii, qui timeatur, erit,
Omnia princtpm furgMJt mêntia duris

Hoc '-uoluit pretio maxima fiare Den.u
Fofi tamen ereffa cum fidnt fAfligiA molis,
^md-aequiit huor perdere, laudat opuf.
Sic noHem excipiunt formof luwina Fhcebi;
Sic trifies hiemes aquorii , alta quies.
Prima ratis tandem bis denis condita lupruSj

Cum C£li ^ peUgi terra lateret aquis 5
Arîcitim agnomt J£cli mehons oliuam^

^mi tulit inuentofidd columbiifolo.
Continuo filuic^ <-vi^que affurgere monteSy
Etfacies terra: ,
qUie/kit a/2te, redit.
LoioLea ratis totidem quoque conditit luJiriSj

Aujpicium fcclt lam melwris habes.
G 1 Socic-
: :
52 IMAGO PRIMI S.£CVLI SOC. lESV;
Societas aeternitatem intuetur.
Non eft mortale quod opto.

CVrritur , (s* longa petitur teres annuliis hafia
Hoc lUUAt : hac ardens prarma. curfits habet.
tAnnule prmcifvj femper redeuntis imago^
Oecurfe merces non inhonora ijiai
Tft 3 LoioUa qu<e weta (it ^ltma genti ,
Exprimis , (^ curfu
qmdpetat ilUfuo.
Currit ad Euphraten, O"} q(fi• titgafrangit, Ardxems
Currit c>• adfontes^ aduena^ ^KlJe, tuos.
Currit ad jEthiopeSy 6^ adufios foltbm Indosi
Currit e^* adgeminie dijjita, Regna lauiC.
Currtt adextremos hominum laponafque Sinafquej

ûofque ôlucafuis harbara clmdit aquis.
Currit S^ adpopiilos humano fangume pafiosy
Et quos occtdua Tethyos ojnda fent.
Oiuerfi curfus ifinis tnmm ommhus ^vnti
Cum mortale mhd<-uota Uborquepetunt.
^
Trans Indum gemmas alius fibi cogat mrumy
zAtque alias alio littore quterat opes
^Mrere quod ga%as dArabum, quodf^cuU <-uincaty
Hxc nofirxfemper glori^ gentis erit.
IMA-
i
G
PRIMI S^:CVLI
SOCIETATIS IESV.
LIBER PRIMVS.
SOCIETAS NASCENS.
CAPVT PRIMVM.
Cfir dmerfis Umôrihm dimrp Bjligwjomm
Ordims nafcantm,
cR Religioforum Ordines a Deo excitari,

s
quam conftans tam vera eft rede fentientium per-

fuafio fed cur in tempora tam diuerfa finguloruin
:
ortus ac veluti natalesdigerantur, non pcrinde no-

tiim eft omnibus. Ceterum etii arcanoruin cx\z-
ftium ciEcaplerumque ik inueftigatio ; non itata-
men humanis \\xz oculis fempcr iubduck Deus, vt
nullum eoriim numquam oftendac. qus dum liice
fua velutper nubem erumpuntjoculos noftros ad fui concemplationem
inuitant. Qnippe cum Deus, quafi maieftate poiica veloque didudo,
,
aperic conhliaiua, iam intueriilla faseftatquecxpenderc, noii taiituin

vencrari.
Obferuamntpridem virifapientiilimi, qua parce laborare auc vecu- Co-nfdia
ftate torpere nobiliores aliqux EccleficE paites coeperunc, & labaiidi ^^^^'^^^
periculum minari, continuo a vigili illa aeterniE Mentis prouidentia dmestn-
laborantibus fuccurri•, idque effici vt afflidas recreentur, ac ^n^xwo iii^»^t,ej[e
Vigori fibiqaereddantiir. Accepimus , quo cempore nata cft Socictas, Vî"lI~
non paucos facrornm Deo hominum, quibus animarnm iiniandamm rmufuc^
incumbebatcura(quiE fuit illorum temporum corruptela) Dei ruique '^'^^^'^^,
ncCTliaentes, otio maîs ac deiidixquam piecatiac miineri fuo deditos, Fioiimun-
elanguille perexiguam mmulris aoctrina:,minorem inquibuluam virgme hxrcf.
j
tutis fuifle curam hinceorum qux fequi, qu^ fiigere oporteret, maxi- ''^^-"P•^*•
:
inaiTi populi ignorantiami hinc in auaritiam , libidinem , Dei coiitem-

ptum Sc in omne flagitium priecipicein curfum. Tali reium ftam quid
G 3
exfpe-
54 IMAGO PRIMI SiECVLl S C. lESV*
cxfpcdari
porta, plcnofe
',, '5 vt
agmine cfFuHdcrenc ,
(
quod concigic )
& in vrbes
& errores, qua
ac popiilos iam
daLi
vitiis
fais corruptos fubitacontagione longe latccjue grafiarcntur. Exorta So-

ciccatej tandem refpexere fefe j &; veluti e longo vecerno cxcici , multi
quod erant officio ac dignitate, moribus ctialii ac viituce eile lludue-
runc. trequentcr audiuimus a fenibus iiicmorari, vbicumque Socie-
tas veftigium pofuinet, aliam continuo rerum facicm exllitillej & pro
impiccate, ignorantia, luxu, rei Chriftiana; peritiam , religionem , pro-
bos caftoiquc morcs celerker effloruifie. Quce dum
kcry- narrarcrlt ,
mas gaiidij, quod incimis pedonbns fentiebanr, indices fxpe non con-
tinebantj quod in ea vfque tempora vixiiTent, quibus vidcbant coUa-
pfam pietatem nec iam vircatem minus , quam prius vitia, inna-
erigi,
Iciccre &
coli» Hoc vbi in obferuationem magis i-nagifque incumt^
iidem iam fe feliccs , imo calamitates temporum prope feliccs-voca-
banc, quibus par elTcc magnitudo quod optauerant magis quam
rolatij,
rperauerant: nec finemfaciebantDciconiilialaudandi, quod tam op-

portune Socictatem orbi Similem faciebanc perito Medico^
dediflet.
cLii iatis non cll vim ardoremqne morbi iiicunda quadam grataque
magis quam cFncaci fiigoris tcmperie lenire• fed piOpoiitum ac certutii

ell cauiram radicemque mali perfequi , & funditus toUcre: ita Deum
aiebantjciim videretcormptelamin vulgns ferpere, illi Eccleiix paiti^
qucE cereras fcruare debebar, medicinam faccre voluifle, vt felici rcrum
conuerfionefanitatcm populns ab illis iterum reciperet, a quibus ante
iioniiihil hauferat concagionis. Atque hxc multorumfuit opinio.
'^ltera
^|jj ^j. qîifqLie pro animi fiii iudicio fcrc fentcnciam , qni dilig;e-'
vartetas Daiit decorem domus Domini , iii eumqae penitus eraiit intenti , lua-
tempeftim ucm Dci prouidentiam hic admirabantur qna Ecclefiam fpedabili ;
faftidien.
tes mnnst. \ . 111•
quQj^^ni Oidinum difcrimine adornare & puicherrinia circumami-
^ 1•
,
ctam vanetate,veintad elegantiampergeret expolirei non vc animas

piorum tantiim obleolaret, fed vt obledatione delinitis cumulatius
prodeliec: & quem m. modum alimenta ,
quas ad viilum mortalium
neceflaria erantj varia fecit, iingillifque voluptatem fiiam pcrmifciiir,
ne deciiet quodcairi vario hominum palato allubefceret ; ita varios in
Ecclefia Oidines ab eo excitari pra^dicabant, vt quibus eilec animus Dei
confiliis parere,ii hinc abfterrereHtur, vnde allicerentur. Quamdiu
eiiec
quidem faftidio non vexaremnr, tanca varietate opus non fuifle. Sicut
enim primorum hominiim ftomachis valentibus obuias fruges, inuen-
tafquc in arbuftis baccas, vel ad necciiitatem iuiFecifle, vel ad honeftain
voluptatem ita vitam Apoftolicam recenti ac vegete primomm Cliri-
:
ftianorum vircuti fanolitate illa fuafatis acceptam fuifle , quam proindc

a principio tanta varietatc & apparatu Deus non condiuerat; fed, cum
fcnfus populi vna cum moribus eiiec mLitatus , faftidium illud, qiio ple-
riquefacros homines vicio freculi auciTabantur, recenci hac opporcuna-
que varictate depiiliiie, & in reuerentiam amoremqiie vertiffe.
Rurfus, vc condendo Orbi dies pluresimpendit, licct vno temporis
momcnto totiim opus omnibus fuis numeds potuilTec abfoluere; ita
cuin cxornanda: Eccleii;E fuie alias atque alias ietates aiTcrebant defti-
naile.
:
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 55

nafle. Cum igitur hoc fxculo hicrecicorum impietas venerabile & fa-
crum Monachorumnomen percalumnias acque mcndacia ludibrioii-
inul &odio exporuilietj leferuatam in h;rc tempora Societacem,qncX &
efletOrdo Religiorus,& maxime variusjSc tamcn ab aliis ica diicc-
111 fe
deret, vc Monachorum neque numeiO neque iiomini accenicretnr & ^
quamuis Ordo elTec mendicans gratis tamen rerLiiret alienx laluti.

,
Deum itaque tam multiplici hominum ingenio, tamque variiE animo-

rum procliuitatij fapientiflime conluluitTe , ac velutobrccutam,neiii
tanta familiaruin copia deelleCjad quamprceceteris iua qucmque ani-
mi propeniio foidter inuitaret, diuinus impuirus blande compellercr.
Ec profedo ica res habet. quam muki ad ccrtum vicie R.cligioras gcniis.
animum adiecemntj qui, cxilitilTcc is Ordoquem aliis prxtule-
runtji ceceris fortailis abhorruilienc omiiibus? quam multi in hanc
Sociecatem conuenere; qux nifi fLiiilet, numquam de confiliis C r i-
s I fequendis coniilium mencemque rufcepiircnc? Ita hi ex ingenio &c
indole fua fentiebant.

Plurestamen principem caniTam crediderunt, vc nouas fataniE ma- Tertu
'"^
chinationes nouis prasiidiis Dens infrincrat , &: opporcima auxilia labo- '^'^"J^'>
ranti KeipubliciE iuxm tempore lubmictat qui vt piOiiidenciam liiam refihiu op~
:
patemamque curam clarius manifeftec, inde iolec incerdum rubiidia ponatt^r.

pctere, vnde minime Iperes. lcacum Pelagius & Manes omni tuiOre aas.nchro-
vexai'encEccleiiam,quis vmquamopem contra hoftcm ex ipfo hofte ch°iaw7"u
fperalTet ? Auguftinus tamen ex illa ipsa fadione & colluuie aduerrus
illam prodiic, iamque vidoriis infolencem elaramqae proftraiiic, fre-
gitjCuertit; non aliter quam olim Paulus ludômm vim arque rabiem
maximedebilitauicatquecontudic, quam vnus omnium maximc ar-
mauerat. Nolhis quoque tam miieris temporibus, quis pucairec, Eccle-
fix, quam vanaque eloquentia inflati homines inuade-
tot eruditione
rent, fuppetias ferendas ab illitterato & rudi milite, cumque fuciirinn
luiius aeui hasreticis,quod olim Neftorio Cyrillus,louiniaao,Hcluidio,
. Vigilantio Hieronymus , Ario Athanafius Ica aduerius Albigenfcs,
?
<Juorum infelices reliquix, tefte Florimundo, necdum funt penitus ex- ^'^^^^^^^»'.
tinoliE, nobile illud athlecarum par, Dominiciim & Franciicum , velut

in aciem ac piilucrem Numen eduxit: omncs hoftefuo tancoiortiores
ac quanto meliorem cauflam propugnarunt.
feliciores,
Cum igkur poutentum illud orbis terrarum & funcfta pcftis Marti-
omnem ex animo prius excuiliilet, ac taii-
nus Lutherus relisJioncm
dem vnacum vefte omnem eius fpeciem, ipfamque peccandi verecun-
diam , exuiilet, & impium Pontifici Eccleiic-Eque bellum indixilTec; Fiorimundas
nonne aduerfus illam in arenam prodiic Ignatiiis, homo militaris, qui, ceacbrar-
depoiitorago, humilem laceinam vnaque virtutem & ardoiemiiiduit, siukztO.

& nouos nouas militiiE confcripiic focios, quorum inermis pietas de ^-Jl^^'^^
armata impietate triiimpharec ? Non deeranc quidem cunc iiue facro- inft« so-
'^'"•"'^"i'
rum Pr.Eiule.';, iiue illuftres in Ecclefia Ordines, iiue graues Theologi,
quorum eruditio & fanolitas magno aduerfus eam peftem erat vfni
ied,ne vcrfutiiTimi hoftis aftutia plns virium ad inuadcndam, quam
diuiaa fapientia ad propugnandam Eccleiiam adferre videieturi noiia
fopple-
56 iMAGO PRIMl S.ECVLi SOC, lESV.
fupplementa contra nouas machinationes fubmific, quac integra 8c ti-
centia reftauraicnt piignam , ardore mflammarent aliorum
animos, iociorumque virtiitcm rublenarent fua. Recentium quippe
milicum vt nouus, ita maior fere eil ardor; dumque verecundia 5c lau-
danda a:mulacio non patitur fatigatos tironibus cedere, languor faspe
verciELir in vircutcm, & hoftis profpemta vidoiia mukipliccm vndi-
que ex inopinato accipit cladem. Et veio nouas forceique fiippetias
exigcbac fa:ciili prioris calamitas. Conuellcbacur mireraiidum in mo-
diim toto fere Septemtrione Religio, iamque fcrpebat ad Oceaiiurn
2L•res hxrcfisj quas velut flamma copioiiim na6ta pabillum, fufo celeriter in-
cciidio omiiia longe lateque dcpafGcbac. Quippe mox a Luthero(ne
^lropaf» ^^^^ ^^ Anabaptiftis dicatn ) Mclaiichthon, Carolftadius, Zwinglius,

innfxmt. Liceuns, Oecolampadius, Caluinns, fimilis parcnti foboles , piOdiere:
& ab illo, & iiitcr fe & fccum ipfi non
j miiitis diilenferulic, quairi , vc
feriint fabulie , illa fubito nata e draconis dentibus militia. vna tameii
omniiim & concors in co erat voluntas , vc nihil religionis prtCter no-
men inatle fcriiaient. Etenim ex ea tollebant , quidquid libido & ani-
mi mollities horreret. Itaque accubances iii conuiuiis, vino laiignidi,
cibo confedi, racrofanda Fidei myfteria damnabantj quidquid Bac- &
cho &Venere fuggerentibus erudlabaiit, pro cxleili volebaiit eiie do-
dirina. In facrarum Litterarum interpretatione non , non Dei
mentem,non Patium non Conciliorum , auotoritatemi fed libidincs
fiias in confiliiim adhibebatit, Sc. deiiramenta fua pro diuinis oraculis
palHm Nec religio erat Dei vcrbum adukerarc, aut edatn
venditabant.
e facrorum voluminnm numero cuellere libros totos ii nimis apert^ ,
infanias {ux adiieriarentiir. Hoc auii , quod flagitium non aiidcrent?

Nullum prope tam embefccndum erac fcelus, cui ex Euangelio illo fiio
patiOciiiium non qnxrerent: hinc nullaapud cos caftimonia , nuUa vo-
torum rcligio, nullaieiunia, nulla facrorum ,nulla Dei prxcipientis anc
vetantis renercntia. Peftifera interim doomataauide hauiicbaiitur a ru-
dibus populis iii folatiiim delinquendi, prona femper iii pcius natura,
iibi, vt fit, libenter obrequentc. quo quilque impetu ciipidicatis hx ta-
piebamr, hoc putabat aut oporteuc, autlicere. Icaque Deum, Diuos,

iiomines ceitatim violabant. adeo non (ans eiTe videbatur, fi moribus
B. Hicron, fuis aflererent illud DiLiiHieronymi diolum,neminem eile tam impiuin
1. 7. ift
iraiam.
quem hiEreticus impietate non vincac, nifi etiam inter fe de palma im-
coftcrusifl pietatis contendercnc. Merito igkur Theologus ille erudmone& vir-
Prafat. En-
aliud ad animamm exitium dxmoncs non
chir.
«ouctf.
Con-
tiu;^ clariis fcripiic,
dtnros,
r
ii
} r^ r
hiimana Ipccie in tcrras venirent.
•
eniin ad fcclemm
11
quidquid
1 r
eile fa-
1 •
hoiTorem incitatj quidquidvirtutem acpietatcm coitimendat•, hocom-

ne tamquam aniles fabulas explodebant, atqueex hominuin animis ac
memoria ibant euiilfum. Tam robuftie interim crant impudcntia;, vt
puriilimi fefontes Euangelij recludcrepaiiimia6larcnt,cuni adituiii ad
€
omnc ncfas omnibus
;rapinis, ca^dibus, rebcllionibns
apeiircnt.
omnia
Quod Euangelium
ReformatiE Religionis titulum imponebantjCxkim,flagitioruin

pretium,fuis aireciis addiccntcs, modo
diim
permifccntes, facrilegiis
credcrcnt eofe,
ppaant,
iiiis
quamuis per
fpe-
facri-
.
LIBER PRIMVS. SO CIET AS NASCENS. 57

facrileiia & libidines fuas, ire. Catholicos vero, aiiitr Religionis tena-
ceSjCrudehiliinetracidibantj vtquibus a:ternam vicam auferre non po-
teranr, hanc lakciii eripcrent. Ncc nec iexui parcebanr. Chii-:
a:caci ,
iliani fangainis inundatione Regna itiLegra cruentaiuiic. volupcas ca-

pcabatuL• ex innocentium fuppliciis, tam barbaris & horreiidis, vt pri-
icam tyrannomm immanitaccm faciat micem huius comparatiorvtque
ad carnificinam tancam damnarenuur, fatis erac criminis Cacholicuin
eiXc. Sed quid hxc retero, perinde ac fi hxrefeos facrilega iacinora vel
fummatim numerari queant? dcfleri polTunt, non narrari. ESaxonia
igicur peftis ha:c prodicns Germaniam fere totam occupauit: inde ad
Aquilonem & Onentein conueria, Daniam , Noruegiam , Sueciam,
Gotchiam, Pannoniam, Hungariam popuLibiinda vallauit. Tum ad
Occidencem & Mcridicm pari celeiitare dclata, Galliam iniiaiit;An-
gliam deinde, Scociairi, Hiberniam, penicus funeftauic. Ita ab vno
Saxone temulento laceratain mcmbns fuis Ecclefia,aii opus non ha-
buit auxilio nono &robore, quo vel damna fiia repararet, vel bac-
chantem illam fiiiiam compcfcerct ? Opus habuitpiOfedo, & datam
eil tanto porcntiiis, quanto clades erac noccntior. Ignatiiim cum Lu-
therocommific Deiis , mctuendum hoili aduerfarium, qiiia profliâ-
tiffiinx impiecati, inuida arma,Chriftianas virtutes obijciencem. Lu-
theri afleclis Societatem fuam oppofuic, qiic-e rantiim flagiriorum hor-,
rorcm, quantam h^reiis fcelerum licendamjtantum amorem pietacis
in terras & regna inueberec, quancum illa virtutis odiiim incautis po-
pulis inftillabac: non minus denique hiimanam falutem munirer,
quam illaaffligeret. Satis vt: appareat,deploratiiiimo illo temporcSo-
cietacem a diuina pvouidentia excitatam vcEcclefia nouo pra:{idio aii-
j
<il:a, tam ingentia fli-agis imminentis accepta;que damna feliciiis vel
amoliretur, vel refarciret.
CAPVTSECVNDVM.
Socktas cz/atkimis frddicif^,
VT imminentes populis clades, ica magnas

frequenter prxnuntiac prodigiis, fignis, vaticiniis
fclicicates
:
Deus
illas,
orbi^^^^,j7;^^
vtim-«fj bono-
pios
J l '11-'
metu potius emendec, qiiam pcEiia, &exidam in falutein wtizdizj,'^'^ "*'!'
loYii,^lCtttS
has, vt folecur bonos, & a:rumnaram aceibitates, qii:E illos vrunt, mici- ,„ came-
7
get, ac poilcdtatis gaudia cam illis commLmicec. Certa fiquidem iiie- ^'«'» cr >
liomm fpes a praEfcnti malorLim furcim abdncit animos j & ^"'"^"""'

tempore feparata funt, plena voluptatis cogicatione iungic, vc fxpe noii
miniis iuuent exfpedata, quam acccpca deledlenc. Nec minus poileris
duplicatur gaudium, cum quod amanr, id antequamelTec, Deo pecu-
bono plene fmi, cuius fola ex-
liadter cura! fuifle intelliguntj fcque eo
fpedadone maiores illoram votoque gaudebant:. Crercic etiama vad- "''?»« '«
ciniis,rerara quie fic pixdicuntur, maieftas & reucrenda. Quis enim '^J'""'^"'
uDitet deillarum ianctitate, quas Vericas ipla ancelaudar,quam cer-
xis ofteiidit? Ccrce diuiaum quiddam eis iiieile oporcet,qu«eciam ante
origi-
58 IMAGO PRIMI S^CVLI lESV. S C.
origincm fuam Numinc quodammodo confcciantur & commen-

dantur pollcritati qiuim vcl iUx vcl poilericas elle coeperLinr. His
priusj
addc, huiufmodi vaticinia amoris quxdam clie eaqne pcripicua l^Jna:
qui, fi cxilis eil:, celarc ic potcft immenrus erumpir, nec arcanornm
; ,
paticns cit. Christvs igicur, quia Ecclciiam iuam ceneirimo Iponfi a-

morc diligic, non fuftinuit Socictacem fuam ruppetias illi lacuram cain
donec cam orbi darcr. Prxlibandum erac fxculis prion-
diii occiilriuv,
fuijtoh-
fcura, G-
bus illius aaudium. Sed futuroi-uin prxdidiones quam vcrx, tamob-
fcura:: neqiie aliccr fcre Inccm accipcre, nifi ab euentis• anx
hcemac- nuntiata iiiillc, nullum ipla dubitationi lociim rclinqiuint, cum omni
.
ctj^mnt. cx parte vaciciniis fuis relpondenr. Quani apertc, quam non inuolLire
( iam videtur) & iine ambagibiis locuti iimt Vates de vcnturo
vt nobis
in orbem luimanx falutis alTcrcore Chri sto ? Eum omnes canebaiir,
promittcbant, & ceuprxfentcm pxne ceitatim deprxdicabanr. Viiiis
adeo illiim coloribus Ifaias depinxic , vt reiiim gcftarum hiiloriam fcri-
pCillc potius, qnam quofdam ipei tantum radios ftndim velut per nu-
bcm cmicantcs, vc Vatibus mos eft, oll:endiik vidcatur. Quam tameti
omnibus qui illiim ante legebanr,viius eft ohkm'usiOl;fi'cro ^,- ille,
. i. cle quo FrophetA dicit hoc? defe, m de alio aliqHo; Poteilne inuolucius aliquid
elle,magisqLie cxcum,qiiam ii non appareac, quo de homine, auc qua
de re ficicrmo? Apof!:olis,quos ipfe Seiuatortam diu,tamqLie acciirate
cradiuerat, non intcUigebantur Scriprnrx ( fic Hebrxi vocabant facra
Vatum volumina) doncc inFufo dc cxloSpiritn,corum ingenio quail
accensa pcrnoctcm face prxluxilkr. Quid,quod
Pontificcs ipii, qui-
bus inciimbcbat diuina oracula intcrprecari, longefibi aliumMeiliam,
inoribLisque & apparata a Christo plane diucrfiim, finxcrant & ex-
ipedabant Ec qnamqiiam,vt diuinx legis ac voluntatis interpretcs, vc-
?
teraque eiiolucrcnt, ac nouacffarentur^ fetamen, vtCaiphx conrigir,

non capiebant: ipfi , fuaque illos oracula fallcbant. Adco quafi obicura
fub nube occukaii folent , qux vcniences anni affusacuentorum luce
paulatim euoluunc ac produnt•, ncc alicer kre hiimanx mencis acicni
ludiint, quam qux oculis cininus obie6la,dubia lui ipccie illos quan-
fed fimu!;, an ,
tumiiis fixos intcntosque fallunt. Moucii videas cminus quidpiam;
an ab alio, ambigas: fi edica quiccaquc il:ecmok's,
tunim te vidcre, an aiborem , diibitcs: ii progredi cernas, ob inueriial-
liim tamcn hominem a iumento fxpe non diicernas,quamLiis tam acii-
tum vidcas quam anc aquila, aiit ferpens Epidaurins.
Nos igitur,qui iaciOrum voluminum arcanosknfus cminus rantum,
&:oculi,sdcficicnnbus kqiiimur, & adqiios tcmporiim & xui vitio noii
omncs
bus
velut
: ac
libri
tum dcmum vaticinia ',

diuini peruencmnc, in ccnebris veiTamur
cum quxab illis eminiis, Sc
per nebulam ollenrabancur^ cominns tandem pulsaque nube pro-
mulro deniiori-
pius intucmiir. Tumvero

iucunda mcmoriarepenmiis, qualis anre res
quid
virafLieritj dubios reddideric, quidve latu-eiic, cur vkjiie adco hal-
F.cckfiak lucinaremur. Scd vceo veniamus, quo hxc tendunCj Sacra veteris xni
oracLila idcam quamdam Ecckfix delcriptionemque exhibenr, indea
de7mpta
Christi aducncuj Regniquc eiiis conftitucione, perdnentem vique
ad
LIBERPRIMVS. SOCIETASNASCENS. 59
aJfirciilorum omnium deciiriam vkimamqae mecam i&iniis defcri-
batu tcinpora in qiubus verlamar. iubsnc cnim Ecclciiam in primis Prxmonita
lecuram eile de vitlori-i, quamuis impietas omnibus inkiOmmarmata ^^^^^^"-
ilini.somnes in illam vu"cs &
labicm eifandac acque coniumac. Vidc-/^'„/^^^^^
biCLir quideiii inceidLim iis cantLun-non iiicciimbeLe: led oppoitinio aii- viiionJi
xilio lablcuabitLir d Duce & Imperarore iuoj &

ex metiilutliiqueita'^''"^'^'*"''
rccrcabicur y \z lacrymae, quas dolor expreilerir^ gandio manaie pcr-
ganr. Qucmadmoduin bclli Dudores hoil:ium condlia & conatns,
Quos per cxploratoi*es cognoucrinc, miliribus cxponcrc, ne ad
improiiiras iiruptioncs trepidi armaforcailis &
aaimosabijciant;vrque
pcnculis animoiius occuriaiic ac reiiilanc, eos propinqua copiariiin
auxiliarium Ipe cOnfinnarc , certamque ab his viclonam polliccri:
dciiique luLim iii illos commendareamoremj cnram, Iiberalitatcm ac- ;
quc ixpe iUos acccnderc, vt a pericLdis ipiis &cladibus animos iu-

ica
incre videantur. Euradem in rnodum Ocus, qui Ecclciiam iuam in ho-
itico militantem, in apcrca qLiandoque &
excrema diicrimina videc ad-
diicendam, fpem eius cercillimiserexit promifliSjfore quidem vtacer-
rime oppiignetiir, & iii magnas redigacur anguiliias; ied randem vc
caulsa , ica bello vidlricem tore. Tcmpora, qiiibus liiperiore xuo af-
fligebatui• Eccleiia, iam tum PvCgio Vati oilendiCj ciusqae veibis pr:E- ^-^
^
nionuir, non detuturos prodirorcs fuorumqiiedcrcrcorcscaltLOmm, qui
cuiileqnafi belliim per reditionem excitaienr. Sed nonne promicticfe^^^-ff^
laboranci pro voco bu en curum , profusaque iii afflidos liberalicacelEsv £<:-
femper vfuram & cum m^rmabitur qiia: opem ei fcrac, opporcune'^''^''* "
? .
'
tOnicripcurum nouam, inuictiqae robons legionem, qnam adeo luam „,,
luoquenomine volet appellari ? Ccite, qui fcquentia vaticinij veiba,
quie.Mc qux cuenciunc expcnderit; Socieratem Iesv laboranci Eccle-
fix, rotque fuoruin dekclionibus wfirmatx ^ iiitcmpore rubmiliam,
nonobfcure tacebitiir adumbratam. Cum cnim ab armata perfidia
cingeretur vndiquc & innadcretur, & aruis, qui maano numcro re-
bcllabant, premeretur arqne z;?j?rwjrfi«ri an non Deus omnia in me-
lius vertir, atque ex hac ipsa iccclTione , mollibus & igiiauis quafi refe-
î-jjillamlongc fecin illuibiorem ac valcnnoiem quippe fpuricE illi, ?
deliciisquc haolx, & fe taiitum corporaqLie fua curantium tiirbir fub-

iluLiic Socictatcm , legioncm iUam iuam; qux & eius vcitigiis quam
piOxime conaretur infiilcre, & hoftibns inrrepide fe opponerec.

Obrcuritatem ieiKentix Dauidis faciebat vocabulum Hebrûm n^r\
haiath quod quidem cohoicem iiue rocietatcm iignifica!: ob nomi-
y
;
nis tamen ambiguiratcm vt facilc fic, Incerpres vercerat in vocem

,
afnmalia : qua verfione nihilominiis poiita , adhuc codem fpedla-

re poteil: oraculiim, vc elegancer dcmonilrac Velafquez nofter. SedTom.i.ia
res adhuc abfcns , acicmque dubiam iiibtcrtug;iens, illud haud paulo ph'iip!c.i.
reddebat obfcaiius. Euenta cum vacicinio conferamus. Quam longe amiot.j.
pacecad Oricntem Aiia, quam lace ad Occidentem AmeticaexcLU-rit,
quam vafta ad Meridicm protenditur Atrica, peitam immenia terra-
rum fpatia verus Dci culcus pridem exolenerat. inEuropa, parce or-
bisminima^rupererac Ecclefiai fed feditione bclloque inteilino mifere
i lacera-
6 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV.
lacerabatur , cum Dcns opem illi ab a:uo promilTam fercns iuffir ^ -
maliafna habitAre in eh fuie, vt fonat: Hebrxa vox, Socicraucm iuam,
cohoiccm Hiam, leLMonein iuamjiuilk babitare in ect. Cum aiidis mimd^
iiit fiu in auxiliLim mkccre, aii equo.s generoium
animal, an clepluiuuos
ingeniofam bcllLiam j & militix idoneam , an tigndcs , an leones, & ii
qux func his auc fciociores aut fbrtioies ferx^milUimm in holles aibi-^
traris ?id ii opinaris, procul abeiras d vcro. Sua ajnmalia iuos vocac mi-
liccs, qLioium robur & virtutcm apud alium Vateiii animalium noris
non alitcr quam Seraphim & Chciiibi!n,iu!n-

figunsciLie dcrcripfcrat
mos
:
fcliciirimosque militiar cxleftis Pi-incipes , animaluiiB iiinilicLidi-

nc adumbrauerac Ica ie Numen captui noftro accommodat:
Sociemis fenfibus noilns fubdiicuntui•, aliqua tamen
ratione iiuclligamiis, Scd
,
defcrtptio. qux &
qualia facic /^ illa aninhtL•^. Vidcamus eiiim, an Sociis Ies
nomen hoc conuenire poflit. Dac ^mmAihns (im frontes qmtaor vt ,
in omnem mundi regioncm non pcr intciuaila fed eodcm limul tcm-
,
pore oculos ciicinnquaq^ dcfigaiu. Vniiri7qundqiii\mc[VAX.,ante fdciemfuam

« qud facies Ipe^labanrjfpedabanr aurem
gradicbatur. Iioc clt, gradicbacur
inomncm fimul partem. Non igitiu• EiiiOpx tantum lcgioncm illarii
fuam quaii prxfidium impofuitj fcd in hoftcm toto orbe ipaiiiiin
emificj non taiitum folicicus rciiiare conuulicC Eccleiix reliqiiias, fcti
eciam opprcflia reliqui orbis Regna ab immani ryrannide & barba-
rie libcraie. Asnofcisne igitiii• in animalibus his Socictauem ? de qnl
iius V. in pJLis Pontifex, No?2 contenti ,
quorum
inquir, terrarum finwm, vt animis
y.oi, & virtati vnus orbis non fufticciet, n^fque AclOrientAlcs (^ OccidmtAles
Indms ^-^ nouos mundos peKetrarnnt. Sed ciu? an vc aurum inde
gcmmasquc, & incognitas merces reportarent Terqife eorMm,'mc\mT, ?
Keona tpfafidcm Chrt STI agnouerunt. Vix egreili

exercitia etiam
Sockt.is erant ad bellandum belL• Domini ^ cuin Reg;na iiireirra ditioni Rciiis iui
^Trr'^ Christi fiibiecerLUK. iif, inquicliaias,^»fff// T^r/offj, Miliriam banc
Profheta. iildein titulis oinat codemque ,
qno cxleLtem: animAiia^
jfais i8.
iiiodo ^«ê/oj• , mox alio compcllabic nomine. lteynrc\ukjAngehn^s^
loccs. magnnm in celericace iolcc elTc momennim. Ite ad geritem cun-
uulfim (^ ddaceratam^ ad regioncs ab idololacria & hxreiiinftuoiiffi-
me valtacas, piidem rercilVas ab Imperio meo & annlfas. Ad fopnlum
terribdcm,pofi qnem non eii alius. ad lapones & Sinas, vbi contiiigcc vo-
bis vi6lona, fed non incruenta. Pvigandi {\i\m agri ilii veibo fanguine,
vc in iis palmx veftrx laurexque viilriccs Ixciu.s crcfcanr. Sxuienc irt
vos qui populum irtum \r\cmn conculcauernnt. Sed ncpalmam in ma-
nibiis velliris timor iniiingat: audctcmodo vinceie. Si ranciim pugna-
iicritis, vcl cadcndo vincetis. Ite y & loiigafpe prope Iraolum populiim,
ac diutiimx tymnnidi intabcfcentcin , iii Ubcrcatcm vindicare.

Ite pcr ignota pnfcis mada, &ceu nubes per orbcm ciixum vndiqueTo-
Itte. Nulla vos morecnr corporis ciu-andi, nulla commeatus cura.
Quos olim mifi fme ficculo (^^ perd , nnllius rei pcnuria aglorioiiilimis
cxpeditionibiis letardauit. Neque vos derineant eiufmodi onera &
laucinx, impedimcnta potius, quam fubfidia militix mex, Accepto
imperij iigno,/ii', '-oolaie ; & vt grauidx nubes doLlrinam vellram vfque
111
L R R S. S C S S C S. 61
in vkimas iniuLis cifLindice mcique anioiis obiequns veliit cultum fe-
;
mentem, quam tacitis, iouete.

H:cc egO,qniamagninca & aagufla, vercciindarci• Socictati adfcii-
bciCi niii opcra Dei manitcllarej non tam nobisglorioium clkt, quam Bcnzon.iib,
illij & iiqUcC dico, a me eiiein; inuenca. Sed cuin ab uicoiriipcis graui-
^..J^g'"'"''
busquc aucloribus,Bcnzonio, Lumnio, Bozio, & Vlyile Aldiouando i° F«dcr.
aliisque, Societaci tribuanCLir, cur tas noii hceorum mdiciuiii leiiliim- comaLa-
que ime inuidia rererre?
Habuicetiam Vaces 5
Ecclefia,poil:quam ex vetere illa ludaôrum
«.?.
in aiisiLiiHorem DeoqLie wAois dio;nam Ineciein a Christo eft rcno- F'"^-'J-''^'

^!
uaLa: quos incei• primus & vnus ieue celcbraeur loanncs Apoltolus s.hanne ,
idem, & iacra: HillOria; accuraciHimus rciiptor. Is in co libiO, quem £«'2«^'-^•

icnbic de rebus qiias in Ecclcija eucnturas a Deo acceperac, vidiilc fe
ait ftellamde ca:lo cadcntem , cum quintus Angelus tuba cecinit,
Quid, obfeciO , dici poterac ad rem noftram aut opporcnniiis aut eui-
deiKius? Eccleiiam carlum, Doolores ilcUas, Angelos daclorcs Ordi-
*
num &Eccleiiaium redores, quaii facris nons deiignari nemo ncicir,
quicumque Hincaliquor
vcl mediocriter in lacris Licteris ertvcifîtus.
anceixculiSjVelut in re minime dubia, minimcqLie obfcnm, S.Thomas
Aqiiinas-auc.vcali), Anglicus, quatiior Angclisquatuor Prardicacorum inrap.?,
Ordines, qiu liia xtate florebant, delignacos aic. Ue quiiico lic intcr-
prctatur dicam,an vadcinatur? Alium m Pr£iIicatOf-um Oydmem excita-
tum iri, mm alia fucrit hxrefs exorta. Quidquimne vel a nobis, qui
pra:di6lionem euentn comprobatam vidimus, dici pollec apertius ? Or-
ta ell hireiis, cum fhlla de cxlo cecidit, ciip:i Dodor Lucheius ab Ecclefia
Quidcenkcis,Pannoiii,tuqueBellarminc, viri faciarLim Litte- Apui oCoi.
feceiiit.
ramm peritifiimi? DeEcclcfm, inquiunt,& crElefti Religionis vita, reco"c.t.

pentino& hornbilicaili Lucherus iii terram decidiC;, fadus de Sacerdo- '.'^!;™;^
te profamis, ex paupere locuples, ex ca:libe concincnte maricus Tom. j. & &
aduker: humilem cellam in palatium, facram & pannoicim vellem m
vanam &mollem, viclum tcnuem & parabilem vertit in lauticias &
CLipedias; quiqae proprcr Christvm agios , nummos, libeios, vxo-
rem contciTipicrat iteium vxoris, liberoiiim polleirionumque caiiisa
;
Christvjm rcliquit, & Chviftianain libcrtacem in libidiiuim liccn-

tiam commurauir. Cecidit \iii\M fielld, erupitqae ex inferis h^si-eiis,
cLim Ignatius, &: illc qucm ducebat Ordo, tuba. cecinit, diuinique Vcrbi
jprxconium quaquauerrus cccpit cxtollere. Qûirquimne igicurdubi-
"tabit, an magnum illud fLierit bonum quod,
Ecclefic-e vaititatem {iiara
lugenti, & excremis cum pericidis conflidanti Dcus promiiit ? quod
oraculis toties repetitis ,
tam amplis tainque magniflcis
qiiod veibis
commcndauic ? Ingens profedo difcrimen fuic, quod a ram infami
ruina ftellx de ca:lo cadentis adiit. Qiiippc data eiac ftella; cadncr
clauis putei ithyffi. €t ciperuit pHteum abyffi: " adfcendit fumm futei^ ficut
fv.mm fornacps maonx: (^ obfcurAtus e/i fol aer de fiimo putei. Num-
quid enim hi quinci Enangclij bnccinatores , diuini culcus pm\TqLie re-
ligionis tucem,quam extincuerenon potueiunc, eiiOrum caligine veliic
denfo fumoinuoluerunt•, adeoqueSolem iplum luftiaxDeum proic-
H 3
(Slillima
62 IMAGO PRIMI SJECVhl SOC. lESV.
,
diiTima viucndi licentia , vclut
pciinde ac fi omnino non eiTec? Sed nolo tam hincilo aignmen-
roingentisj quo cladcs illa abunde penlatur , iolanj Ixcularcm lianc
obieda nube , ica obfcurare conati
fa:daic Ixcitiam. Eil profeclo vnde laudcmus Dui benignicatem vi-

^3170. gilemque curam qui fuic in nQcciiitaze adiHtor fortis } iaolurainque
,
illam nouo mukiplicicjue cxlorum ornata ica iolatur, vc vitiacuin

Eccleiix noxiumque germen videri poilicampucalTc, cuiiis ioco iiiccre-
fcerent noiii furculi,LTciilimafoliorum vmbra, & mox fruduum co-
pia exLibcraturi j auc ccrte eradicata:labrLifca; feracem prarihiKium ra-
ccmomm vitcm rubftimillc.
Sed non contcncus promiflione remcl facla_, ficutolim omnibus ora-
culis, vique ad dciignata & loca, & tcmpora, & hcbdomadas, Filiiim
venturum cancbac imo illo iplo tempore quo venerarî ciim pciPonti-
;
ficcs itidicabat, cum Herodi cil quo loco naicituius c&t:
ica modo hanc Filij Tiii Societatem, vlqiie ad ipfa feie cempora quibiis
^^ nata, Ecclciix fucE promitcere cellauic. Ego vero medij tcmpo-

*rr£di8a
etiamSo- lis vadcinia cxponam vbeiiuSj qu;r partim cx S. Vinccnriocom-
ciem s.
iiiei-idat atque explicat Orlandinus paidm ex loacliimo Abbate pliiii- ,
Trad.de ' ma pi\Tclaiiilimaqiie adfcitBenzonius. Nimiscnim magnihcarunt &:

sap.'/^'.'"'
illt-iftriii, quam vt a nobis fine verecundia poiTmt fufiiis relciTi.qua: qui*
dem nifi publica efient, & aliquot ctiam liEcuIis ante Sociecarem con-
dicam iii luccm edita , fLifpicioncm mouere poilcnc,non iam tiim pro-
nuntiata , fed poftea fuilTe excogitata; adeo maniiefte Societatein noii
quafi futurain , fcd veliic pra^fcntem,nec minus a^Lio illi quam noftro
T'* !^r
iôtam defcnbunt. ZJ ent Hrum cnim aiunc muum Ordiriem " Keltgto-
bate. ^^^^ Doclorum^ dcpgr^cindum ab Ies ,

qui ita Clcricorum iic, vc compledla-
^^^^ etiam laicos Religiofij , qui clareat fexto Scclefu tempore, atque in fins
loTcrAbb
c.to&14. rnundi•^ eumque fore e^• ApofiohcuTn quique pecuhariter fubfit obedienti£
,
loach.°ci•
^^^^^'^'^ Vo7mficis^ (^ eruditum y
qui tumidis magiflerns ( verbarunc Vacis)
fiudiis fuis filentium imponat. Quam hxc planaj quam aperta, quam So-
cietati propria!numquid cnim Societas hxc alio quam Iesv infi^ni-
tiirnomine ? numquid Ordoeft Clei-icorum,qui (^ adiurores lia-
bet laicos Quani mulcis eriOrum magiftris eriiditione fua rcripdsqiie
?
iilcndum impoluic ? Sedquisferatanobis dici, quodiidcm dicunt Aa-

idemcap.i. dloresj Ordincm ilKim fpintiis libertate & Dei eroa lUum fauore praci- ,
puecommendandumi Yerjetmne altos omnes juperaturum, ay^mjtar Bcma-

mim pr£ ceterls Deo ddigcndmn ? opcrd Tontifices fotituros pace ? Or-
dinem hunc luôrum futurmn cm ddtiim fit fcrfccle tmiian îtam Fdij ho~
,
Um\ in
tninis^ colleciurosque in aream T)omwi ^timam meffeml qiii dicancur federe
c.i4.A{Toc. îper nubemproptcr contcmplationcm: fnturum denique Ordinem perfetiorum
'-uirorHm^fcrHantiHm '-Jitam Christi ' Apopolorum^ & id 2cn\is plura;
qiur tamcn a Benzonio & aliis Socicrati Iesv atcnbiiuntur. FaxitDcus^
vc cam prarclara encomia taolis icpnTfcntet Societas.
Iiarc
Pauca nunc libct recenfere, qux lub ipilim Societatis orcum edira
funt oraculaj qno propinquiora , eo edam apertiora pednde fcre atque :
aiiiOra, a fole iam vicino plus liicis mntiiata, fubluihi noite haiui
paiilo eit clarior. Obiit Mediolani annis ante Socictatem conditam
circi-
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 6$
circitei• quindecim Archangela Panigarola, Cocnobij Marthar, cui S.
"'""'/'^
prxtlik, R.clhj;iola,maiina: viKutis mulici-. Huic femni: Diuos fxpe fpe-
olabilcs lc obculille, & i-amiliaritcr cum ea lermocinaado tutuia multa n^da Pam-
prx'dixilVc. Foite imploranti lubiKiium pro Ecclciia, quam pcccandi <?"'''''' <^
impudentia, & ex hac lcniim naiceiis hxreiis mifei-e ibac inkftatiim, saccVin.
diuinitus relponfum ell:, appctcrc lam tcmpus illud quo EcclciLx toto
jomîl"'
,
orbe laboranti iucciirreretLir, per Sacerdotes Apoii:olicos de Societate num.ji.

Ie s V. Hoc Diuuin monitu miie iolata fuas Archangela,deceiIIt. Ma-
ria dcinde Arconata, Xlonaftcrij ciuidem Anniftita,ccrtas preces Virgi-
nibus fuisindixic, quibus Deiim tam telicium temporum acceleratio-
iiem qiiotidie flagitauent. Anno tandem 1564. S.Caiolus BoriOmxus in
Paltoralis ciir.i: iubiidium impetrauit Bcnediclum Palmiam, elocme}!- '°^'V-^^"'
Gluli.
^, \^v rr -T 1. 1.
I I
tcm ( vt Gluiiiaiius ) (gr zêii pleniljimum concwnam-em Societatis 1 s v, »* c.j.

cum alijs fiddhl//iiy quorurn Ordinem optalât tÎedioLxni flabilire. Horuin
adiicnta & nomine cognito, iacras illa: Virgines, apud quas recens ad-
huc Aichangel^ memoria &vaticinatio,iem omnem Palmio cxpo-
erat
fuere, & publicis poilmodum litceris ad Claudium Aquauiuam Socie-
tatis Iesv PrarpoiitLim Generalem datis,AntilHram ruam annis fuperio-
ribus de prapinquo Societacis ortu ac vircutc, ica, vci diAum eft, vatici-
natam elic tcftificata; iunc. Par fuit huic alcera pra:di6tio , ieque recens.
Franciicum Xaueriuin Parifiis fplcndide nimisac ma2;niiice viueii- Tuifdi.vite
J J /^ J r\' S.Xauet.l.i.
tem parensdomum reuocare decieuerat. udoraca coniihum parentis, c.x.
Franciici foror, Dircalceatarum Antil-fcita, virgo fandimonia infignis^

lallo Patii perluaiiu,nerumpcui parcerec: quippe iUum a Deo noiu Or-
bis vlcimique Orientis Apoftolum deftinamm. Exl-tant ha: littera^ iii
Xaucrio calkllo ceftcs vaticinationis^ cuius euentus tam orbi eft notuSj
vt nullam cius paL'ccm lateat. Nec Bclgium hoc noftrum eiuimodi ora-
cLilis noii doriatur.
Erat Ainhemij Rcinolda vidua opinione fanclitatis inclyta. Huic Ratier. \n
Deus apemit Religioois & bellorum calamitates,GeimanicE ac pociiii- mf"u.t.*'

mum Belgio immincntes. Sed , armis vrcumque pofids, Reliaionem
quoque Catholicam pernouum Religioforum Presbyterorum Ordi-
nem inftauramm iri. HocNLiminis oraculum Reinoldafex ante natam
Societatem annis in corona piOpinquoram expoiuir, vt latius Libro
fextohuius Opcrisexplicabitur. Sed quia e plunbus Europx regioni-
bus fingula rekLTc rcriptionis huius angufticX non pei-mictunt,traiica'C
placec in almm Orbem.
Societas noftra vt faluti fuitctiam Ethnicis, ita & illis mulco ance
Deo prarmonftrata. In vaftiiTimis iUis ParaquaiiiE prouinciis,tan-
fuit a Ann.paraq.
tam vbiqueinteibarbaros memoriam veftigiaque S. Thoma! Apoftoli iii7.foi.

lOJ.
inuenei-e Socij, vt dubitari non poilic , Apoltolum
olim fuiiie. Sed iftic
nihil Chriftianx Pveligionis illic durauerat pra:cerfamam,Apoftolique

6c vaticinationis ab lUo piOlatcX inemoriam. Priedixerat iam tum,poit
iTiulta iarcula Saceidoces fibi in Apoftolico munere aliquandofucceA
fiuOs, qui eadem, qux tunc ipfe , pofteros docerent; quique, vt ipfe,
cruces manu geftarenc.Vila in manibus noilrorum crux, quam horiun
ignari pro fdpione geftabanr, &iubrecuta Euaiigelij explicacio, baiba-
ris
ris fidem qnos Apoftolus olim venturos promife-
fccic,nofl:iOs efle cos,
rat.OracLilum ipfia maionbus longiifcrie acccpcrant.Ncc vaiium com-
mentum crcditum tiiit, cum per diiiundliflimas narioncs , quas in-
elVe
ter nec ell: nec cllc pocuit commercium , ab omnibus idem prorfus va-
ticiniumcclebrareCLir. Hascin Occidentis India.'
An.iiitKiop. In ^thiopia fcrunt quemdam ope noftiOium C r i s adinn-
1.15. .2,17.
£^^^^-â|y£^£J.^[Yg^[-,j2p^JQ^1^^5 ( populuseftyE;hiopi^pra:cetesba-
barns ) agenti ab incolis diotLim: venturos eo breui Saceidotes albos,
quiyEthiopiamenOmm plcnam, aliam legem eflbnt edoduri.
Plura non recenfeo, ne copia pariat faftidiam. illud tamen tacitns
picTteiire noa pollum ,
quod eiienai fiio comprobandam, vc cetera,
lîbera in rerum cacleilium contemplationi fuauicer inten-
coiifidiinus. S. Tercfix
+'..."' tasoblata rpeciesSociorum 1e s v, candida in ca^lo vcxilla manu ge-
ftantium. Quod rpedaculum magna voluptateintuentijQiiidfi fcires,
inquic Christvs, quantum opis olim ab his ierendum licEccleiiai?
Atque hoc idem illud eft quod loachimo Abbati vifum fuit. Sed fpes
tanta bonis erit folatio, nobis vero ftimulo, vt virtutcm paremus, ac
animos, hac Dei militia & Socictate in vicimo rerum d:ifcrimine liofti
obiicienda dianos.
CAPVT TERTIVM.
I s V s frimm itc frmpuiii auîor Socktatii.
Ocietas Iesv, vt a S. Ignatio de Loiola non ducic nomen, ira
s neque onginem primam.

harc filiorLim in Parencem eft iniiiria,honorem
&
aliud fentire aiit loqiii^ nefas. Neque
illifunm abrogantium,
Iesvs fed iincentas iudicio illius & verkaci fubfcribentium. Qnippe Societas
ac^So-"'
^ ^ ^ V humanum inuentam non cfl:, piOteftum , cuius fed ab illo ipfo
ckiHtii. nomcn gcrit* Ipfe enim I s s illam viuendi normam , ad quam fe

dirigic Socictasj fuo primum excmplo, deindc etiam veibis expreilir.
Voca iiquidem illa, qua: lunc nexus & vclut anima Rcligionis, Apofto-
lis iuis ac Difcipulis pnmus propofuitj perfuaiitque. Quie res cum e
DD. Augulliiii, Hicionymi, Thomx, principuni Theologorum,fen-

tentia tam fic manifeftaj vtin dubium vocari non poilic; quid caufl'^
eil, cur non & Religiolos Apoftolos fiiilTe, & vitam Religiofam vt a
C piimum traditam,
R I s ab Apoftolorum Socictace piimLun ita
acceptam cukamquc fuilTe fateamur? Idcm xqiie ccrto affirmare licec
de Clero illiiis ietatis fermc vniLierfo, qui ad Apoftolorum exemplar
totus inftituebatar. neque verofimile eft hanc Rcligionemcum Apo-
llolis cxtin6lam intercidilTe ; fcd continua fucceilione in coruin Difci-
pulis propagatam.Dubicarede hac renon finit PoiTidonius in Vi-
fiiille
ta S. Aiigullini quem refeut mox aficerdotij Ordme fufcepto intra Sccle-

,
ftxm mîtHiJp Monaiierium (^ cum Oeiferuts Viuere cocpjje fecundum mo~

,
dum ^
reguUm fub ftnEIis conflitutAm Sic Poilidonius. .
Sed, qiiod ad faciendam fidem fatis eft hceretici Apoftolos his vo- :
usobiinolosfuiiTenegantjnequecafte vixifle, cdam poftquam Chri-

STVM
STVM vocantem ieciiti funtjtumiilcaofiiliinevocifcrantnr.Scntiunteniin
arcem hic hoc eft libidines fuas peti, quas illis prima funt
religionis (ux,
maximaque relijio. ex harLim enim aibitrio omnia iioux relisionis
iux placita iaaxerunt. Qaomm tam folicica adueifus manifeftam vc-
ricacem digladiantium iiifaniaj dum
feipiam iLigulat,fimul coiuiincic,
qiiis fic rcmpeique fiieiic Orchodoxoium de Apollolorum Rclicrione
lcnfus, qiKX fentenria. Apoiloli igitur, primiquc illi Sacerdotcs Religio-
ii, non idcotdbus illis votis fcfe obftrinxcamt , vt a turba rcmoti fibi
tantuin ac Deo viuerent, fed vt in fuam alioiitmque ralutem pari folici-
tudine & cura incumberenc morces in extrcmisdn-
j carceres, fupplicia,
ceicnc, qnaiidocumqucagerecur falusanimarum: proqiiaomne iolmii
illis cllcc patriaj vexari a barbaris, voluptas ludibrio habcrij gloiiaj ex- j
camificauij beneficium ^ votuin, peiirc.

Qlixcuiii ita iint, efl:, Societatem Iesv ab Apoilolo-
rnm Inllituro ac Pveligione noii difterre nifi tempoie nec eiTe nouum
j
Ordinem, fed cantiim inftaurationcm quamdam primas iilius Religio-

nis, cLiius auClor vnns & folusfuic 1 es s. Sicut enim Apoftoli falu- •^""'f''»
beirimis Magirtri fui coaliliis abfecuti , Euaiigelij piOinulgandi caiifsa J^t^ \-

caftam paupcrcmqae vitam duxemnc lic idem Iiiibcutum profitentur ôUc*. j
quicumquc huic Societati dant nomen. Ec quemadmodum illi pccu-

liaiitcr fe Ch Ri sto confccrarunt, vt proialute animamm ex eius
nutu ad quodlibet mundi impigre aduolarcnt: ita ctiam So-
latns
cietas Iesv, quacamque fe porrigunt tericX , quacumque fe ma-
ria diffLindnnc, obedienti^ fua: labommque fpacium explicat. Apo-
luoli ceterique Difcipuli Christvm, qLiamnis iam ab hominuni
commercio iublatum, prxfentem tamen in Pcrro & impeiantem

paii obediendi rtudio iemper agnoiicic: Societatis huius aliimni iii
idem proifus obicquium , C r i s i Vicario dcuouent {dz , ciuf-

que iiutum pro diuino oraculo femper intuentur. Deniquc ficut illi &
communi vit;r iiorma , & continuis valtiiiimonim itinerum laboribusi
proililutealicna fufceptis Christvm duccm fecuti funt : ica Socie-
tarishomines(quod deillis dixic Puis IV. ) ficut nomen Ies affumpfe-
runt , jta opere, doSirmd (^ exemplo Dofnmnm nofirum IesvmChristvm
mitari, eia.t yefligidfeqm mtimtur. Ex quibus fatis apparet,Societatein
I s V non clTe Pveligioncm nouam,red vel camdem qus fuit Apoftolo-

nim, vcl illi fimillimam, qu£ piimam fui au(£torem, prarcer 1 e s M,
agnofcat ncmincm.
Ncc aliad renfcre Sammi Pontifice5,quomm efFara in rebns huiiif-
modi eriori noii funt obnoxia, quia ncfcio quid inftaroraculi ab ipfo
Nnmiiie accipcre cxiitimantur. Icaque le6ta Inftituti noftii formula Sochioi
""-
Paulo 1 1 1. hanc vocem expreiTic SpiritHs Dei hic. Greaorius XIII.
:
"^""""^
m gcmina Societatis conhrmatioae, S.lgnatmm m[titutorem ac Socios eius ,^^^,

'
SpiritMfanrio excitatos pronunciat. Gregorius XIV. Religionem Societa-

i/j" Es V nouilfimis hifce diebHs dmina, promdentiii cxcitatam ait. Ita Poii-
tifices: quoruai tdHmoniis non pro arbitno adhibemr fides , fed debe-
tiir. Qoîn ipfe S.Ignatius Sociecacis conditiE laudem noii folum ex mo-
dcil:ia,lcd etiam ex animi fui leateiicia,Deo accribuic omnem dum , aic,
I /'
.
(, IMAGO PRIMI S&CNhl SOC. lESV.

fimmAm ftpientiam e^• bonitiXtem T)ei creatuns nofiri ejfe^ qn£ confirnatura
W?j oube?'fmtiira , atque uromotura infuo fxncio fcrmtio hanc minimAm Socie-
tatem I s v, ft illam dignuta mchoarc.
Qmd veio illa tainillullriSjCotaque miraculiim Ignacij aLihuc iu- ,
nenis & cxleftium rerum rLidiSj milicafiter ferocis conueriio, gla-

8>c ,
diiciae & balthei cum fcipione & facco peLmucatio quid illa fpecies ?
C s
E. I fercntis crucem ruumqae Romx
I patrociniiim
,
pollicen-
tis,precantioblata, dum
Ordinis ilii appiObationcm piOcui\ULiius pe-
tcrct Romam ? an hxc non euincunt,opus quod moliebatui• Ignacius,
Dci fuilTc, non hominis ? Quid illa Bartholomxi Gaidiccioni Cardi-
nalis fubita mucatio, qua: illum ex Ignanj adiierrano rcpente iii patro-
num vertic , tametfi contra nouos Oidines, CoUcgarum omnium ani-
mos & fuuni obfirmauerat Non ? fiiit hxc indicij hiimani inconftan-
tia, fcd vis occulra diuini imperij, humanam pcrtinaciam f ruilia reni-
tennem expugnantis; cuifacile eft, vc voluntatis kix obftacula difiiciac,

ipfam quoque contumaciam fiangere.
ArgumencadeniqueSocietatisa Dco, non ab hominCjOriginem tra-
hcntis funr, approbatio eius &
confiimatio a toc Poncificibusrcnoiiata,
& fcmpei• atque
aliis diplomatis ftabilita; tot hominum dod:rina
aliis
& genere iUuftnum, qui Sociccatcm amplexi funt, incredibilis 6c virtiis
conftaiitiai cam bieuitempore augmcntnm, per tot aduer-

tantum eius
fariorum impetus crefcentis, imo ab illis vires capicntis , nec nifi obie-
da omnibus patientia pugnantis profcdus denique ad fidei, pietatis
j
ac religioiiis inciementum tantus, vt, fi luoluofum vidcatur aliquoc

populos per hiErefiin abEcclefia reuulfos defecifle, non minus iucun-
dum fic toc noLias gentesad Christvm per Societatem adduolas.Non
Iiasclgnatij, noii Sociomm eius foit induftria, quia moitalem imbeciU
litatem excedit. vis eftNaminis , Societatem iuum elie opus piObands:
CLii animos rufficit & vires, vc quod ipfe viik, illa nihil cuncletui• ag-
gredi; qiiod ipfefacic,facere illa videatur. qux donec, vt coepic , origi-.

ni (nx hxrens laborabit, tam diu malis humanis altior cadiica morca- ,
licate robuftior, fentiet etiam origiaisfux magnicudmem dc viies.
C V Qjy R .
C/^r hm Ordim nomm Societfttis I s v.
VEre cxca
modo eum quem iii
eft inuidia, quie nori difcernit in quid
odit, rabiem fuam eftundac. laiidem in con-
impetnm faciar,
tumeliam vercere, honeftum probio, virtutem crimini dare nihil cun-

€latLii•. indulgere fibi gandet, etiamfi aliud iuroris pictium non reieran
quain maius toimcntuni fui. Hoc fcntic malo fuo iatelix hncrefis, qux
non tantum Socictatis homines odiis , calumniis , &, vbi vel fucaro fi-
tloque religionis aut iufticias citnlo potuic, eciam gladiis fecuribns &
femper iiiuafirj fed eciam Societatis nomen omnibus probris & conui-
tiis exagkauit, tamquam abipfo faftii ruperbia peticam. quod re-&
uera, vti mox demonftrabimus , ipia animi fubmiilio excogitauic &
reli-
LIBER PRIMVS. S C t S SCE NS. 67
reli^îo. iuxintcrim iliperbix haud xgre ignofcit, qua fupremum rcrum
ludlciLim iibi arrogar, & quidqiiid ilii diiplicec,quamuis facrum,quam-
nisfanduiTij pariiiiperciUodamnac: &,cum veibanon potcft,aniinuin
tamen acciiiat, & de mence fcrc fententiam j
perinde ac fi ocnlos in co-
gitationes quoque humanas itainrercrec,vc Lynceus iUea Poeds fin-
oicLir panccum fepta & atborum truncos viiu traiecilTe. Sed friiftra ôdctaten)
hxrecici vc iii Sociecatemi ita in eius nomen ilomachantur: cuius fplen- ^^!;,*'/1!"'
doiemac kicemdumaigris abinuidia oculis non ierunc, graculorum luminars'

""•
more Soli nequidquam obftrepentium, vanis tantum clamoribus ina-
nes iras explent fcd quarum pocnas primi ipil & foli fentiunt. Nam
j
quod deprGlTLim volunc, ica inieolando magis cxtollunt; quod obrcu-

ratum, magis illuihanc. Vc enim non elcgancer minus qiiam vere
tdbcui" D. HieiOnvmus hoc ipium hxrecicoium odium ii^num dl
, ,
s.Hicron,
• . . . •'
\- J fl XT • Ep. 8o.ad
I
glorix maioris eius quem odio prolequuntur ac

deteltantur.Neque im- Auguft.
mcnco kaiudicat vir-iandus.vt enima malis laudarimfamia,itaabiir-

dcm carpi ac lacerari gloria efl:;damnan ac diris deuoueri, quidam vir-
tutis deimprobicare ac malitia triumphus. Itaque illorum IVic coimitia
rcicllere noii eft animus.ipii illa facis damnanrjdum quod culpant, am-
biunrjiiobirqueridendi raagis,quam confutandimaceriam pra^bent.Ni-
miram hoc iibi nomen (quis credat?) fumpfilTenr, iitantuiTi id illis ve-
niiict inmentemroccupatumenim illuda Sociecate,Societati excorque-
re func conati^ vt iakem nomine pictaccm prarferrentjqua videbant do^
d:iinam iuam & mores deftitni.
lii oppido Thiiringix Mulhufio (vt referunt Annales Collegij noflri An.chtiiu
'^'^"
Hcyligenlladiciiiis Lutheranus verbi minifter icripco edito alkriik,
)
ic rcliquoique Lutheranos veros efle lefukasj noii vero illos, qni ab
Io;natio Loyola dicerentur orti: quos acenime perihingens, mmfice

iibi nouo hoc nomine gratLilabatur. Sed notara
aUiique Lutheranis de
eit a fapientibits hxrcticomm kuitas, quod,cumvanis feante nomini-
bus appcUallent, ad cxtremum nomen noftrunl, quod ante probris pro-
fciderant, vt honorificLim fibivendicatent. Neque aUud prxmium ex
illa tam lubtili nominis noilri inuaiione recukiiinc , quam dupkcatain
ignominiam: cum & laudi putabanc fibi iore, quod iiobis tamquam
iuperbum exprobraueranCj & quidquid in lefaicas ante euomueranrj
idomne in nouos illos leiuitas aptiilime quadraret. Sed milTos facia-
mns hafreticos , qiiorumtela inexpugnabiU hocfcuto repulfa fuos taii-
tum feriunc ac Ixduiit auolores.
Non negamus tamen, llomcn hoc quibufdam etiam Orthodoxis CurSocie'
noLium efle vifumj fed hi admirationem fuam verterunt ki laudem, ^fJ^^^
vbitaoli cauflas intelkxere ,
quas hic vikun effc referre. In confeilb eft,
Ordinum Religioforum, vc vaiij ac diuerfi kint, ica riomen varium ac
diuerlum elTc. Neque enim eadem omnium effc origo. Alij ab Inftkutl
fuiprimis Au6loribus, alij a loco, aUj a prxcipuo quod exercent mu-
neie, aUj a cerca vircuce, alij deiiiqae a CxUtibus m quornm tutela cu- ,
pkbaiit elTe Ordinum luorum nomina deriuarant. Rede oiniies, nec

,
iinegrauibus cauilis. Neque vero negkgenter quaîiaTin eft ac delibe-

racum a prknis Pacribus noftris denomme, quorecens h;^c appellare-
a. tui
tiu• f-amilia. cum autem difccptandOjVt firjalius aliud cenferct,S.P.Igna-
tius hoc ab cis iuo vcluc lurc poftulauit, vt noui huiusccctus nomen
fuo pcrmittcrcnc arbitrio. Triplex poriiliinum
teret, mouic: quain m priina tuic
caiilla
humilicas Chriftiana. Veicbatur

ne,ii communi ciclibcrationi nominis arbitiium permitteret,Socij, pro
illum , vt
,
hoc pc-
fuo in Parentem optimura araore, nafccntcm hunc ccetum Ordmein

Ignatij aut Ignatianum appellarent, nonnullas Religioforum familias
imitatijqLK-e abauilore & duce fuo vocabulum laudabiiiter diicunt:.
quod niillo modo pariums ci-at Ignatius. Cuius fencentixliia: doclori-
rfa^"^"'^"'"
^"-'^ Apoftolis vidcCLir vfus
,
qaorum liumilitatein coramcndat D. Au-
guftinus, quodeoSj quos ad Religionem fuam adiunxcrant, noii Pau-
lianoSj non Petiianos, lcd Chriftianos nominauednt. QLiamquam , ii
redle vcliraus xilimare,ab Auilore iiio Socictas nomen accepic. Cluu
enim in hac condcnda nilul fibi , fed omnia Dco tribuercc liinatias
C R I s V Mque I s V veruni ac primum eius efle audlorcm pro-
nuntiaiet; folertiilime perfccit, vtjquod m Philofophis, iii ReliiTionc
Chiiiliana,in Religioiis Oudinibus vlicatum €{]:,& Auiboris fiii nomen
Religio ferretjnec tamen Ignatij nomcn,quod latere cupiebat,audiiccur.
Qooad vocem Societas, ne ha;c quidem ab Ignatio piiinuin
s.Auguft. eft viurpata , eciam ad Rcligioforum Oidinem denotaiidum. D. Aiigu-
tacieric.ad iliiius, vir lupra cenluram, poftquam reckaikt veiba S. Liic-c
^°^"
primos Chriilianos defci-ibentis ; Religiofos fuos alloquens, Ui^firie,
in.c\\.nz
^
focietdti teflimonium perhibet leffio ,
quam audtflis. BeatLis iteiii
s.iridor.in
liidorus Hifpaleniis, & Leo
X. iummus Pontifex aliis Rcliiiofoium
Luc. H>fp. UrdiniDiis hanc nomcnclaturam tribuunt i ita vc in hac voce nuila no-
lib. 1. Hift. •
/T •
1 \ •
Erem. ca- uicas aigiu pollit, multo minus aiiogantia.

niaid.c.14.
5(3^^ akera & pocior huins appellationis cauiTa efl:,ne Societati nomen
imponerctur almd,quam quodlgnatius diuinitus didicerat:qui,permif-
fa fibi a Patribus nominis dandi poLefl:ace,nihil dubitans,nihil 35,
pronuntiauic nouam hanc familiam Socictaccm Iesv vocandam. cuius
vocabuli fpccies & amoi-j iam inde ex Manrefanis de Regno Chri sti
vcxillifque meditationibus, aliifque prarclaris mentis iUuilTationibus,
iinimo cius aldilime infcdei-at.Scdtiinc potiirnnum huius amore nomi-
nis ell: captus,cLim anno prioris fxculi ijjS.PetiO Fabro & lacobo Layne
comitibus Romam peciit.quippc poftiemo icineris die,ciimiam mocni-
bus appiOpinquaierjin templum dcrcrcum orandi caufsa dcflexit de via.
ibi vehcmcntius prccanti &
a feniibus abftrado clariilima in lucc Dcus
Patcr illi fefc peu fpeciem ortendit;, I s Filio geilanti crucem fup- &
pliciis lacerato prxfcntem Ignacium fociorque commcndans. Quos
Iesvs cum in iidcin ac patiOcinium piOmptiilime reccpillec, ad
Ignaciumplacido fci-cnoque vultu conuerfus , Ego njobis, inquir, Ro«?.e
fropitms ero. atque id ipfum, vc Maffeiiis clt auolor, vel 111 priinis cauf-
ix fuit, cLir Tgnatius confirmatx pollmodum Societati auguftiili-
mum Ies V nomen indiderit. Addit Pecrus Ribadeneira, qui hxc a
lacobo Laynelgnatij comice acceperat, tam alte Ignacij menti nomeii
I s V fuiire tunc imprelTum, vt non alio nomine Societatem appella-
rc obfirmatiilimo animo decreueritj aiTeiens vfqueco cercuin iibi elle
Deum
Deum id velle, vc ab ea mente numquam
dimoueri fe polTe dicerer.
Qnin ab liinacio teitami• ieandilVe Polancus, ciiin dicerec contra Dd Orian.iib.*,
Iiucuin letaCtiimm, neqiie leuepiaculuin commiilurum , li ca in re vel

tantiUum ha:iicairec. & qnamquam cx eiiis coccu non deeraiit , qui mu-
tationcm nominis ruadci-ent, quod iam cum aiTogantic-E nonnuUi So-
ciecatem inliinularenc , qux nomea iioc auguftiilimum ciim omni
Chrillianorum cccm communejtamquam iuum & propnum vendi-
carecj Ignacius camen in fententia perilicit, omni aileueratione affir-
mans, fe, quamuis Socij ad vnum omnes , aut quiuis aliiis cuius iequi
coniilium nalla peccati lcx cogerec, diilcnarent nuinquam in eornin
j
iencentiatndiicclluuum , nec aliqiiaiido commillurum vc id nomen fe

,
fuperitire mutecur.Quibus autcm Ignatij coniirccudo ac modcllia pcr-

ipecla eratj ij iatfciebant:,niimqiiamillum in affiimanda lenteiiriatbif-
fe tam ruura, nectales vmqnam vocesedere coniueuille
, mii clmt qua;
alTercret, iupenorcquadam neqne immeritoric Pacres

lucc peripiceret.
iLidicabant. Quid enim? illa vaticinatio loachimi Abbacis his verbis
\tcnus,ipftim Ordinern quem deflgriiitX^^ws•^ illa Archangelx Panigarol^, ^°^^^• ^^^•'
illa Pvaynolda: Arnhemicnfis prxdiolio, quibus hic Ordo nondum na- par.i.cap.5.
^'^^'^^'
tus Socictas I s appellabatur, nonneconuincunt, hocnomen a Deo
magis quam ab Ignacio profcttum quidem mcca-
? Scimiis, Ignatium ignatius k
phoris a militia dncl;is delcolacum muka in hac facra milicia more
,
wito/^ô-
ccs Iwenter
quodam lituque militad iLatuilie, multamilkanbus vocabulis ianxif- ^„,„,„„
fe: vc CLim in Monte Seirato probatuius Deo nouas mdimenra militix,
iaccum pio thorace induic, totamque no6lein equitain more in nouis

armis Dei Genitricis imaginem-.cum in libello Exercitio-
viiiilanit ante
rum inducic Chrii-tum Impcracorem moi-tales omnes fub vcxilluai
iuiim inuitantcm cum in iormnla Initituri ait, îcumque m Societate
\
noflra., qnam Iesv nomine mfgniri cupimns,'vult Jub crHcis ojcxilloDeo mili-
tare } cum alibi trequcnciflime eiuimodi loquendi formulis vtitur ; ciiin
obedicntixviicutem, fummi
momenti, vult in Societate pri-
in militia
mam etiam ac principem eflc. hinc tamen minime conficitui•, mili-
tare illiid vocabulum, S c i s, Ignatij fuilTe inuentum, non Dci.
attemperareenim foletie ingcniis humanis diuina prouidenoaj 6c in-

cicato illo meliora iam capcllcntium, viuidoque naturx impem,quo
ante in deteriora ferebanrui', portmodiim ad vircutem vti. Qnippe
idem ac remper fibi fimilis cl]:animus,eamdcmque vim prodit,iiLic er-
rori obiequatur , fiue verirari. ka iiigentibus illis Pauli animis, quibus
aliquando fpirauerat minas & cardcs, vfus cft ad tot gentium falucem,
Ita pifcatorcs Apoftolos quibus labor fuus ctiam erat vokiptani, ad
,
aliud pifcandi genus percraxit, cum iuilit eos ciXe pifcatores honunum.
perindeac iilolum illorum laborem elTe vellecalium, non aliam vola-
pncem. Ita & Ignatio fc Dûs accommodauit, illiqae fuggeilic inter ce-
rcra etiam nomcn militare, quo nuncLiparec Ordinem j ita vt bel-
latou ille animus Deo lam ad alia arma vocanci obrecutus,miliriain c-

•
crcderec le non deiemille, led permutalk. Huc acccdit Poncificum Paa- i s »o-
IIL IV. &illoPonnfice Concilij Tridentini, Pij V. rênPon-
li lulij III. Pij
Gregorij XIII. Sixti V. Clcmentis VIII. auaoritas, Ordinem no-

I 3 ftrum
2'
ftrum non nominc quam Societatcm I s appellanrium. Grego-
alio
rius XIV. cum quidam hoc nomen, qoamuis a Sede Apoftolica pro-
baruin, auii elienc carpere, decemic yiomcn Societ,itis 1 s ( veiba eius
fjnt ) qm ImdAbilis Inc Ordo nafcens Sede <iApofiolicd nominatHs f/?, hac- -
tenia mpomtm ^perpetnis futnri^ temponbus in ed retinendum Atque
ejje.
hanc Giegorij Conllicauioiiem Pauliis V. luculence confirmauic. De-

nique Vibaiius V 1 1 1. iii Apoil-olicis littcris Caiionizacionis S. Igna-
tij, Religionem hanc ctiam vocac Societatem 1 s v. Tot igitur Ponti-
fices, quos Numcn inueipretcs fuos elle voluic, hoc noraen dum vfur-
panr, quodaminodo confecranc, nec minus videncui• ad origiuem hu-

mana maiorcm referrCj quam Ordinem , ciiius ert nomen.
QuUeffi' /^^\ excremum rpeclaukin hoc nominc S.P.N.poftciitatis (ux ingen-
'socutaus
temquamdamvtilitatem: praiuidebac enim haud dubiequalitau-i apud
Ibs V. illos vim elTet habicurum iii omni reiiim ftaca ac tempore.ex eo quippe
incelliguntqui huicmiliti^ dant nomen, non in coetnm Ignanj, neque

ad rolicudinem & vmbram,ied in Filij Dei pcculiarem quamdam iocie-
catcm ac miliciam, ad folcm, ad aciemjconcra fatanam ac vicia fe voca-
iii acque ad vrgendum illad opus,quo nullum Deo accepcius , nallum
hominedignius, propter quod 1 s s ipfe vica omnium voluit mori.

Sub auguftiiriaiis illis iignis, nominc l s & Ciucc, nnlitaiidiim•, illa
omnibus inferGnda Regnis, omnibus tertis. Aufpice ac duce Iesv
nihil non pro gloria eius audendum, nihil detrcolandura : aidua pro
expedids, acerba pro iucundis, dura pro mollibus duccnda: vincula pro
libertate ,
pro deliciis morcem pro vica elie habendam illi
tormeiita, ;
pugnaiidumj vincendum, moriendum. Neque enim rccuiaadam mili-

ti pugnamj ciiius maximam molem & perirula Dux in prima acie for-
tillime dimicans capke fuo excepit, imo in qua fe vitamque fiiam de-
uouiCj vt vitam militum feruarec. Talibus piOkclo exemplis fcgnes
acerrime ftimulari, degeiieres argui. Nimirum animos milicum Dux
habec in fuo: cuius, fi genciofus I1C3 vcl nomen audientibus milkibus
animideclie non pollunt; ipfa quoque ignauia ad eiufmodi Dacts no-
iTien {z{z eiigit j deque imbelli ac mericulosa fic audeiis, laboris ac &
periculorum anida. lcaque hanc piOieiTi miliciam nominari non pof-
funcquin fimul vircutis admoneantui^folaenim nominis commeiriora-
tio femper obiicit animo illum a qiio id habent,nec ab ems virtute pati-
tur oculos dimoueri. Vrger, incitat perennibiis ftimulis , vc tam augu-
ilo titulo rcfpondeantj pracfertim cum quam facilis pugnandi labor,
tam cerca iic vidoria vincere volcncibus j tefte D. Hieronymo, qui ex-
percLis eft, quam pronum huius Ducis aufpiciis hoftem debellare.
fn PfaiT^-
^^^' inquit, ji/i^y^^ I s T>ucc njcnimiis. Nunc ipfe Ies w s Dux nofley
gladium tenet^ "
fenjper nos fr^ccdit , pugnat pro nobis ^ e^* njincit ad^
uerfarios.CmimMS fdcerdotitlibus tubis , (^ circumms lericho, hoc efi ifliim
mmidum^ t^ udunt murt eius, c^* '-uiEiores exfifiimiis. Gratias ergo agamns
Duci noflro I E s ; illo enim Dnce, tllo pugnante, nos nJincimiis.
Hxc & muko plara prxuidens S. Ignatius, iimul intelligebac nul-
lam iiire metuendam ariOgantia: notamj cuin grati animi ac icli-
gioii iitjfeu bencficia Dci lingularia, feu profcilionem pcculiaris obfe-
quij,
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. Jl
quij, quamuis commuai nomine fignificare. nec in aliorum ininriain isiomen
cedir, tametii idem illis nomen conueniac. Cui enim aliorum Difci- ^'"^ '"«""-,
puloium fecic iniuriaui loannes Apoitolus , cum Difcipulum illum, '^^proprfJ

qucm diligcbac Iesvs, fefenomiiiauici' cui Paakis, cum icfe Doclo- ajfumitHr.
rem Gcndum ac Kiagiftaim? Qu-id ? ipium nomen Religionis, quod

Chriitiaiiorum commune eft ouinium, nonne accributum lam ellOr-
dinibus qui diuino fe cultui dedicamnt adiedla Religione votoium?
Itaalij Coccus, vel aSandtiflnnaTRiNiTATE, vela SandoSpfRiTV,
vel a Christo, iine vHa inuidia nomen adiciuerunc. Ica S. Domini-,
cLiSj fine Epifcoporum oiieniione ad quos proprie diuii)i verbi prxdi-
(
catio pertincr) Ordini fao PrÊdicatorum nomen iinpofuic. Ergo neque

Socictari, cum eam ab a:terno Patre Filius 1 s s in fidem tucclamque
receperic,
iibi
vicio debec,
cem
Ducis
fibi
& ipfa
fi id
cum
quod ,
vitam Saluatoris iniuuandisad ialatem hominibus
diuina gratia pcculiari iladio fequendam, verti
nomine ipfopras
imponat, priEcipua cura acque viituce
vlcro neceilicatem
infigne Crucem ampled:cndi, quaqueille prîuit, impigie
fe ferar j ac iimul feli-
fequendi; iimul cundis morcalibus prxbeac aniam iufte redarguendi

eos, ii qui iii nominis tanci dignkatem pcccent cuius Iiix & fplendor
.5
:
nec minimos in illis latere patimrj fed eos, fi qui iinc , illico ma-
nifeftat, omniumque oculis ingerit :ita vt Sociecatishuius alumnis ad
omnem virtutem fufficere poiTit & debeat, vel fola nominis fui rccor-
datio. Qiiamobrem lgnatius,vt erat modeftiiiiiTius,nolebat fuos quid-
qnam randiilimo illo nomine niii inciramentum vircucis aiTumere:
e
folebatque haiic Sociecacem minimam appellare, vt oftendcret, alios
Religioiorum Coctus non modo reipsa ei]"e,qLiaiTiuis nomen haud vfur-
pcnt, Societates Ies v^ fed eciam noftros ica de fe, deque aliis fencirc dc-
bere, vt kk omnium minimos elTe dicant ac fentiant.
C V QJ/ 1 V .
Bmtft Virgp^ ntitvix y fpttronfi , imo ftltcra ^dtit
auEioY Socktfitis,
AMantium inter fe ftudia non tendunt in diuerfum j vt idem pro-

amec vcerque , fatis eil: amor akerius rapic is feciim amici
tinus :
animum & vota,quocumque fercur. Nec eniin animos tantum incei le

iungit, fed eofdem facit; ita vt nec poiFint velle contr^ria, & tainen
amare. Vt enim viiica voluntas a fe diuelli non poceft, nec poceil noii
amare quod amat ita nec vere inter fe amantium affediusdiffidere po-
:
teft, quia vnns, quia idem eft. Ec hic diilciirimus amoris fmdus eft,
imo ipie amor, idem velle, idem amare. Quid vero mucuo amore
coniundius, qiiam Iesvs & Maria? Ergo Societatem quam
amat Iesvs, amac Maria. Cni Iesvs eft propicius, propitia eil Ma-
RiA. Quam Iesvs fouet, tiietur, fuam vocac; fouet, cuetur, luam vo-
Maria. Certc cum Iesv Tuo beiieficiis in illam cercat; & ica qui-
cac
dcm^ vt, quamuis fiiperare illum benefaciendo non poilic, cius ta-
meii
72 IMAGO PRIMI S^CVLI S OC. lESV.
men beneficia vel impetrando , vcl ad Societatem tmnrmktendio,
faciat fua.
R I Fclixergo Societas, in qnam cam diilcis cercaminis fruilus redundar,•
%"socu-
cuivtbenefaciant, ceutant Iesvs & Maria. Paaim dixi, Socictas Ie-
tatemDeo sv,quanta quanca cft, beneficium cft Mariae, qnia Mariae debec
fepeni. Ignadum , & 111 Ignado fe totam. Nec enimell ambigeiidum, vt aic
pianis i.i. PlatLis nofter, quin Ignatius Sociecatis Fundator, qiiantnlcumquefuir,
^^^'^'
opus Virginis fuent. Illum enim vitx meliori milericois Mateipepe-
rit^ viuere incipiencem, ca:lefl:i folatiorum vclut lade fouitj crcrccntem,
per dara &: aduerfa ad Chriilianam fortimdmem educauit j adiiltuni

deniqiie, ad virilem, vt ita dicam, & robuftam viraicis ac fanditans
maturicatem perduxir; & in Societate,qnaminterim moliebatur , coii-
denda laboiantem perpetuo iuuic. Animos luffecit vt aggicderecur,
faculracem vt poiTct. Vita enini noua iam dcliberata feiLienciorlgna-
lius, cum coto animo, totoque corpore, anteMatiis clemenciilimrEpro-
itracas effigiem fLipplexorarec^vt adkum fibi facerec ad Filij obfequiuai
& gratiam repence folum intremuit, totumque cubiculum ingenti
;
motu concullum eft. Exoratce id Virginis fignum fuifle, crcdibileeft.

B. Virgo Anrequam cnim e paterna domo exceflillec Ignatius, quadam noote,
apfarn mukoquc lumine circumfiifa Virgo,
^. dLni-i vigilat,
p.jgj-^jj-f^
augLiftiiTima fpeciCj
Ies VM in vlnis gcftans, ipcdandam fe illi aliquamdiu prxbuit.
Qualis hxc erat fcena ? Adfpiciebac Ignatius Virginem , Virgo Igna-
tium ; & quamuis tacitis vtrimque vukibus, amor tamen hinc addice-
bat omnem curam , illinc omne promittebat obfequium. Non opus
crat verbis , vbi amor tam facundus erat j
qiii non potcrat elTe miitus,
quia erat mntuus. Sed nec otiofiis crat. cx illis quippe oculis tela &:
faces vibrabac, quibus per omnem deinde vkam faucius iiiic & arfic
Ignatius. Qnis enim tunc illius fcnfus fiiit,quod gaudium, quie felici-
fux admiracio, cum viditillos ociilos in
tacis fe coniedlos , quibus
Deus ipfe adfpici gaudct ? cum vidk illos oculos m fc figi, quibus mor-
talem adfpici eft immorcalem fieri, eft perire noii pofle, cil: ca:loDeo-
qiie donari? Itaque adfpedus hic omncs illi vanitatis illecebras re-
pentc in fartidium veicic , tantumque virginex puiitatis amorem inie-
cit, vt omnes rcrum fcEdarum & caducarum imagines ex eiiis memo-
ria penitus deteiferit. Donum hoc cam eximium Ignatio cum dedir,
an non tain manifelto iiszno fuam illi oilendit beneuolentiam.mafer-
namqiie cnram, quam muka prius claraque in luce oftenderat (^(t}
lam mora illa, qua rpcdandam fe dedic,qiiid iignificaLik aliudj qiuiin
fe Ignatio qiiafi in proximo femper adftimramj pionam in dona &
munificcntiam ? Ncque enim Ignatius vmqiiam deinceps illam abelTe
fcniitj nifi quod oculis eam femper non vidcric. Cetcmm tam eximio
illo in Duccm noftmmbeneficio clemcntiilima Dci Mater tanto ancc
i)rxmonere nos vokiit, huius minimiE Societatis patronam apud Fi-
ium fuum femper fe fore fibique, fecundum Deum, oportcre admi-
;
rabilem eius ormm recundosque progrclTiis adfcribi ; necaliunde cxle-

ftia nobis rperaiida prxfidia , niii ex ipsa, cuius nos Deus tutcla: voluic
clfe commiiTos.
Porro
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASGENS.
Porro nouus hic a Virgine inie6lus ardor^patemamm asdium
ftiis vkra contineri nonpocerat; eluotabatur, erumpebatjiamque flam- ^11««^
- 73
mam fiiam per orbem tcrrarum elfundere properabac. Diua ergô du- Senatim
ce in iter fe dedic Ignatius •, ac principio Moncem Serratum petiic, cele- '""'J'^•
berrimum Viiginis domicilmm. Quo enini iponce iam pauper fe

confeiret potius, quam ad illam, cuius vnius fauore fatis erat forcunacus
ac felix ? Ibat plcnus animi , viixque nuper Virginis, ac magna fecum
volLiens. Ec quoniam amanti fcllinatio quoque tardaeft, afFecftum,
quo in Mariam fuam
rapiebatur, non iuftinuit difFerre, do-
nec ad aram cius peningerec: in ipsa via voco fe caftitatis obftrinxit,
idque Dcipararobculit, amoris mutui pigiius iEternum. Ratum habuic
Virgo^ nec noua in clientem beneficia enim caltimoniam
diftulit: eius
in omnem deinceps vitam ab omni labe feruauk intadam, & eadem
adhuc in via ingens ab eo difcuflit animi corporisque difcriracn. Mau-
rum, qiiia Matris virginitatiobtredarat, ftatuerac confode-
re, vkurus parker & fadurus flagitium nifi Diua ipfa vt pronum eft
; (
credere)iumcntnm, cui mfidebac Ignatius, reda icurum alio flexiflet.

Ad facrum montem peruediLis, Deo ac Deipara religiose falutatis mi-
liciam exorfurus nouam, pugionem & enfem ad Matris aram kifpen-
dk, veUit profan.T milkix rpolia, qua: illi carleftis amor detraxic, &z vi-.
dtrici Virgini crophazum fixit. Hic traditis pauperi veftibus,rudemqiie
faccum indncus ,
quo falutacam ab Angclo Viro-inein
pridie eius diei
colit Eccleiia, ante Virgmis aram in precibus & lacrymis no6lem to-
tam peruigilauit milkiam racram aufpicatus eo fere ritu, quo accepe-
;
rat nobiles olim equires , cum profanx milicnc , rotatti

initiarentur
nodcm marmis folitos excubare. HicDucifu^ folennedixk facra-
maitum, eius auloiciis pugnacurus donec auc vica fupereflec, auc
hoftis.
Dciparam pietas iii dies crenifj
Talibiis orta piineipiis Ignatij in
quantum ciciceie pomic^quJE femper fuk fumma. Niliil vinquarn ai^-
grediebatur, quod eius ante patrocinio non commendabac, adeoqj iiiis
ilkid ad Deum precibusfemper interponebat. Ac Virgo clientis fui pie-
tatem ingeniibus beneficiis pergebat viciffim remunerari , & quidem
.fepe fpedTiabilis credo, vtnonfcirec cantum fedetiam videret Igna-
: ,
tius, cLii perpctuam iii omnibus negotiis opem, cui tantos fauoixs dc-
beret. Vidit, agnouitque; & huius in ipfum ac Societatem fauoris pLil-
chciiima nobis reliquit monumenca, libellum Exerciciorum & Conlti-
tutiones: opulcula mole quidem exigua, fed vtilkate ingentia , qua:-
dam crlcftis philofophicX quafi facraria, quibus nulla laus, nulla par
eft admiracio. Scripiic illa quidem Ignatius , fed diolantc MAKiA.Exercitia
Ciim enim libellum Exercitiorum in Manrefano illo recedli fuo, hoc^"''^*if"^
eft in primo vitse melioris tirocmio, confcripferiti vndehomo m\\ita-Jif,t/fcn-
ris & Ikterarnm mdis nifi ab hac Magiftra fua tantam haulkicc kicem,F'i•
tanram Chriftianas fapientix perfe6tionem ? qnam audtoritas pri- &
,
m^Sedis approbauit; & quotquot legunt, fufpiciunc veneranmr;
quotquoc vfurpanc, quantum in eo Cieleftium remediorum lateac, fen-
tire exprimere non poillint. Neque enim fruftra coco illo tem-
K
pore
&
74 IMAGO PRIMI Sy^CVLl SOC. lESV*
pore fiequemiifime fpeilandam fe obtulic Maria-, fed lucerua
illi
LuJouic.cle
Pontein Vi-
animum eius magis cjuam ociilos impleLiit. Ac ne vlla dubitandi iu*
ta P.Aluar.
peifit cauila, vni cuidam hasc Exeicitia iam aggredienti, cuius explora-
c.43.§.I.
ta randitas omnem
fidem merecur, ipfaDeipara iignificauic, gratiili-
mas fibi elTe has meditaciones, vtpoteqnas &
ipfa dum vixit, fempef
animo verfaiiec, acdeinde Ignatium docuilTetjeascjue fcribentem pluri-
Coniiita-
mum iauiiiet. Nec miiuis Societatis Conftituciones ac leges opus
tiones So- vt hiimaiio maius, itadigninimum diiia Virgine magiftm. In his iaii-
ctctatisope
d:us Pater cum fe nobis, quamuis id non ageiet, fuo penicillo depinge-
B.f''irginis
fcripr,i.
ret, inqaodam commentariolo relbtur ad fe fi-equencer venilTe Media-
P.dePalma tores, quoriim nomine Iesvm deiignat & Mari am ne nefdat Socie- \
Iib. Excrc.
die S.c.pje- tas parere ie legibns ab Iesv & Maria magis quam ab Ignatio latis.
nult.
Quidni ergo Maria fic nutrix, patrona &altera veluc aiictor Socie-
tatis, cum qualem Societatem efle voluit, Ignatij manu ipfa quodam-
modo defcripferic Ec quoniam amantium obfequiis pretium facic a-
?
mor, omnetn occaiionem teilificandi amoris fui in Diuam auide capta-

bat Ignatius. Erumpebac hic &
prodebat fe in eius verbis , aotionibus,
fcriptis^quia in pedore femper asftuabat. lllum tiansfufum volebat in
fuos. Qu.am cnim Scholafticis noftris & Coadiutoribus pra^fcripferat
horam precandi, eam aurpiciis Virginis volebat infticui, & fub eius tu-
tela impendi, fpem faciens,vt,ea interueniente,citius votorum compo-
tesredderentur. Sibi induftdam illam toties feliciter ceifiiTe, quoties
B.Virgo vfurpailet hac nihil non impetrafle fcj nihil non fperaie. Hac fifus,
:
Petro Fer- Petro Ferro ad Medicorum defperationem asgrotanci promifit fanita-

ro appa-
tem fidem Ignatij cumulate liberante dicam, an compenfante Virgi-
:
rens fani'
tatemat- ne? nam argropra^ter fanitatem eciam confpeilum fui obtulic, fola-
,
tultt. tiuin ipsa fanicate dulcius, & nulliusnon morbi pcena cmendum, ii
talepLTmium moibi eiTe poflec. Denique ciim varia ex Ignatio quicre-
rentur deSQcietatisinftituto, rationum omnium fummam folitus erat
referre in feceiTum illiim Manreianum , quem fub magifterio Deipa-
Primi Pa~
tresvota
ftuncupa-
r^ traduxir.
Confedo Parifiis Philofophiai ,
vt ipfe primique eiiis Socij {t{z
Deo votis rite nuncupacis confecrarent, ac Societatis, quamDeipara
runt tn pei• Ignacium moliebaciir, fundamenca iacerenc, & hanc animi fuifeu-
ade c^ Fe-
tendam atquc religioncm fequentibus annis rurfus innouarent^ non
beatd
Virginii. aliud placLiit tempus, non alius locus, quam dies & a:des Virgini facra,
quaiieoritunouella proficeretur Societas fein fide& clientelaVirginis
nafci velle, &crefccre, & perennare. Hocfpiritu qucm ab Ignatiohau-
ferant Socij , aflfeduque in Deiparam pleni, cum Romam Venetiis ice-
ram proiicircerenmr , ad Lauretanam eius xdem triduum fubftitere.
quo tempore pietati fiiac indulgentes , coalcfcentem Societatem Diua:
impense commendamnr. Qua:,mimm di6tu,poft anni ludam,ex vo-
toomnium fuic confticuta & approbata, non iine certa Patrona: fujc
ope quam per affiduas preccs efflagitauerant. Porro Ignatius iam Sa-
,
ccrdocio initiatus, pro fuo in Deiparam amorc, non alibi fuftinuit

ajterno Pacri eiusFilium primum immolare, quain in icde Matris. So-
cietaci dcinde omnium ruifragiis prxpofitus, rurfus facellum Virgini
facrum
LIBERPRIMVS; SOCIETASNASCENS. 7j
i-icram ad diiii inquo primus multiscum lacrymis^cetens
Pauli elegirj q^rimafe^
collacrymantibusjiolcnnein edidit prokilionemj quam ex eadem for- /f"«'^ <*-
mula reliqui mox quinque rite funt rubiecuti. Exuide IgnatiuSj quo- 'f^rZll"'
ties fui vuuerent, Diaosque adhiberenc tellesj ftamic vt jAidlobea-
cum ccceros vnineriimj Mariam tamquam omniam Reginamex- t£r,rgi^
'"^^ "'*•
prelio nomine implorarent , vtpote fidei, quam Deo darent, fcriiandai
pocentiiii;nam auxiliatiicem. Quid? templum quod domui ProfelTo- Trimum
ruin,qua: ciim ipsa Societate nauaert,cx volo iandi Pacrisobtigit(quod '"^?^.
dcinde ex angiillo & inornato
Alexandcr Cardinalis Farneiius) nonne
rabile irtudeil:, quod in
capaciilimum
templi hiiius
fccit
fuic faiKilx
& augulliiTimnm
Mariae Memo-
pnmarium raccllnm, Dcipar:e
? )
tlmliHnt
dicatfim.
imagincm miraculis eelebrem ,

qiu-e nunc ramma populi Romani pie-
tacc & concuriu celcbratur, cum ipfo cuidepiila inhxrebat pariete,
iingularis artiiicum iiidaftria traduxeiic. Neque illud leiie indicium
ti\ Virginei in Societatem animi, qiiod eo iplo anno, qiio confirmaca
ell a Paiilo III. SociecaSj templum iftudimpecratum fitj vc hanc piOti-
niis natam quaii vliiis & linii fuo Virgo Macer , & tedlo carentem in
domumiuam recepille vidcatur. In hocVirginis domicilio Socictaris
functiones priiniim excrcica; ; hic ab ipfo Ignatio tradita catcchefis , &
ardeiues diuino fpirica conciones habitas ; hic irequentandiE Confeilio-
nis dc Euchaiillia: mos poft toc feGularenouatusj hic,cum iacerecvir-
tus&: pictas, beatiilima: Viiginis Matris ope aufpiciisque rerarrexir.
Quare Cardinalis Baronius in publicaconcione templumhocAnalta-
iiamnuncupare non dubitauk , alkidens ad non abiimile Nazianzeni
diolam, cuvn in diux quoque Matris templo Conftantinopoli fidcs
orthodoxa reuixiiTec.
Ciim vero illud commune orbis terramm perfngium , auguftiiTi- «^^^'
mum religionis facrarium, ardes Iesv ac Mariae natalis, Lauretana ^^^slde'
domiis, Ignatio adhuc ruperll:ice,Societati fuitcoiiiinina, pomitne Ma- tAticom»
iiiA manireftius m domum ruam intiOducerc & recipere Sociccatem ? ""If*'
Viia hic circa noftrorum illisque confitenciura capita ca:lcftis flamma,
quid aliud fuir, qnam flamma qua:dam amoris in hos & illos e Virgi-
neo pedore erumpentis Ncc iii vno Ig;natio contineri potuithoc amo-
?
ris in Diuam incendium. Diftudin fe in filioiLim animos, vrque illo-
rum crga optiinam Matreni, ica optimx Matris erga illos affeolLim &
ftudium accendit. Fiancifco Xaueno in5entes illos animoSj quibus In- Xaucrij
^^'g^^^^'
dia torusqLie Oricns , imo terrariim orbis videbatur anguftus, iiifpira-
iiic Maria in a:de {lii Laurecana. Vitam obied;am,
eius tot periculis g-,„emaf.
quot in Oceano eranc fyrces & fluilus, quot in Indiis totoque Onente
feitns,&
dxmoniscrant fatellites j quot in barbarorum manibus arcus tela,

^^''^^'^*^
&
remper expediuic r i a. Huius ope vixdum imploraca, dxmonem
aliquando ex humano corpore fruftra frementem frendcntemqiie Xa-
uerius eiecic; aduerius illius Farias & terrores Mariae praciidio noii
modo armatus , fed etiam fecums. Quoties cnim importiinilli-
fatis
mushoftisinuidlam hanc virtutem vcrberibus debilicare fruftra cona-

tiisefl:? quoties intentato morcis mecu frangere? tum prxcipue cuin
in laponiam nauigaret , cuiii & iorces & nauarchi

, ira ob filiam quafi
i culpa
76 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV. •
fubmerilim impotenci dolore elTerata,

culp.i Xauerij mare ipfum a &
dxmonibus cxarpcratum , in vnum Xauerium veluc coniurailcnr. In
laponiam nihilominus forpes ell appulfus, & quidem die aflumptn: m
caÎos Virgini facro : fcntire vc poller, cuiiis adipirans iauor iUi
toc inter pciicula iccLindalVct.
Maria Ipfa quoquc B. Sraninaum Koftkam, B. Aloyfium Gonzagam,
ntHittsan- qualc par mucnum ! in Socictatem ingredi iullit : pariiemnc iubenti, &
^"'/«'^
obcdicncix ihidum mox retulere publica icligiune &
aiis culn. Ec
ingredicn- Stanillao qiudem Filiiim luum pueLuh ipecie,tamqiiam a;terni amoris

^*' cettiflimum pignusjin vlnas vlno depoiuk. Aloyiiiun nafcentem,
eiusque fimul matrem , e viccE difcrimine exemit, parcurientis voto ex-
oraraj ne dubiraret Aloyiius ariam remper habere pro matre, a qua
vicam acccpilict magis ,
quam ab ea qua: lilum pepcrerat. Nec vero
deacner fuit filius: decennis enim fele per votum caititatis tantx Ma-
tris obfequio coniecrauit. Felices nimium iuuenes, quibus prarfentem
videie licuit Mariam , eiusque voces audire qiia: Caclitcs ipfos mul-
ccnt acque obledlanc. eoque maior, quia noii
Ingens hic fauor fliit,
folis concelTus. lUa lacobo Ledefma, PetroAnaico, Sebaftiano Bar-

radas, aliisquenon paucis in Societatcm ingrediendianolorfuit, gaii-
dium & felicitatem fuam non capientibus, quod talcm faliuis luar du-
cem iimul & obfidem naoli eflent. llla Patri Thomx Sanchez
lic balbuciem; Societatis, quam omni expetebat voto, non miniis
-
qiiam lingux impedimcntum. Scd paiicorumne hacc eft felicitas? plu-
Qhi Ma-
rimorum fuic,
Maria fc
&
fortaffis omnium. Quotufquifqne enim noftium a
qiioque ad Societatem non fenfit impclli,etiamfi

non videiit, vocem impcrantis non
adftantis
co omnes foitaiTis a Maria vocaii, cum, quod
B.Borgia ccnfuilie videatur. Is enim ciiin deprehendilTec aliquan-
ef|.^
? hiiic
Nec tcmeiedi-
prope geminum
^ronaJ'*' ^^ tiroiies nonnullos , qui Deiparam non delegiflent pacronam, illis

non eiege- male mctuens,monuic Magiitrum Nouitiomm , vt eorum faluti prxci-
raHt,aSo- ^^ inuipilarec. Plus quam prxiaiziiim videtur hic fand:i viri fenfus
cietate de- i- • ,- •• r- i r r
ftcernnt. n'iHe, illi ipli detecerunt omnes, vtpotequorum auc inaulpicata erac
vocatio, auc punienda ingratitudo beneficium Virginis non agnofceii-
tium: infelicitas veio eo miierabilior,qnod ne monitiquidem Virginis
fauorem fibi demeriti fuerint. ad qnem obcinendum prope facis eitob-
tinere enm vclle minimis enim obfequiis capitur Virgo, mukoque
:
magis feftinat bcneficia conferrc, quam mortales aut peteie aut accipe-
re. Huins tam prompta: clementia^ praeclare coofcia Societas, fimul-
qiic Ignatiana: pietatis heres , Macris Virginis pasne non minus quaiii
Iesv Filij obfcquio feie totam coniecrauit. Quocumqiie ipfa peiiecrat:,
Virginis eam culciis comitatur: omnibus hunc inculcac•, hunc \oc&, ca-
lamo, exemplo inccr Orthodoxos propagar, inter hxreticos propugnat,
& immenfum vbique pietacisin hanc ardorem e flatrunis, quibns ipfd
Gonfalmts ardet, accendit. Qiiantopere hoc igne flagralTe exilHmamns Gonial-
SilHeria uum Silueriam ? qui Viicrinis imaciinem larononhabebat inmanibus
j/li"** in ocLilis, ipfam in animo femper qux ima<io Reai Monomotapje :
oltenla,illum, vt Christo nomen daiet, repente permouic. Virginem

ipfam.
LIBERPRIMVS. SOCIETAS NASCENS. JJ
ipiam, non tantum eius imagincm barbaro vifam credeies. Ignatio Jgnati]
-^^'^^'^'
Azcbedio quatuor lam vulneribus letalicer faucio.nulla Caluinifta- ^
rum nxrencorum vis, ne ciiidclitatis quidem adiuta mnis, extorquere ajfedm.

potiiit e manibus fcmimortuis imaginem Deiparx itaquecum eada- :
tLis eil prxccps in Oceanum Socioium ianguine iam rubcntem^ cuius
vnd^ Caluinirtis clemenciores cadentem Azebedium reueientej: exce-

pcre, nec haunre func auis, quaii Dominam iuam ftellam maiis m -
eius manibus vcnerarentur , quam hiErecicorum impietas iii imagine

violauerat. Q\\x Diuam vis euelleiepotuilTec eviuentis animo, e cuius
morientisdigitisne imago quidem ab ipsa violentia pomit extorqueri?
Quanto vcio iiicendio flagrabat Alphonfus Rodriguez ? aufus eil ^^lfhonft
Dciparam iii ccicamen amoris prouocare, ignofcenda temericate, quia '^"j^^l^
iliaiit illam amor, non fuarurus niii magnus cfibCj cui fcmper licuic tamVtr-
meietur. 15
impune dcfipere. Ncque venia ei eft opus , qui peccaco fuo landem g'nemds'
Salmeron, cum per Quadragefimam concionare-
tur, inteimillb dicbiis fabbatinis aigumento, de Virgine Matre perorare
""""'
iolitus eiatjai"nore,quoin illamrapiebatur/acundum femper faciente.

Sed quid recenlco eximios e Societate noftra Virginis cukores, quafi
numerus eoriim iniii polTec? citius hominibus illa deftituetur, qiiam
maguiE in Deiparam pieratisexemplis. Sednequea propoiitodefledo,
ciun ha:c reccnfco, aut inter Virgineos in Societatem fauores refero. il-
lam enim colere, illain amare, ipfius beneficiumeft; & maius farpe
qiiam ea quibus clientum obfequia folec remunerari. Ec quo figno cla-
riLis illa poceft probare fe Matiem noftram, quam ciim amoris fui dul-
cedine pcdlora noilra & animos implec? quem cum dedit, humanivo-
ti modum cxceilic, qnia pignus & fecuritatem quamdam feliciifima;
immortalitatis nobis dedit. lam vero quorquot func Fefti dies Deipar^ Vanaf*.
1 1 17•• • • • • 1- \ c• • • -11 inaamortt
lacri,tocidcm vei Virginei in Societatem rauons , vel Sociecatis illam secutatU
amantis funt argumenta. Immaculatam Conceptionem venerata efl ergaDci»
"""*""•
Socictas, cum Romx primas Thcfes Theologicas, viuente adhuclgna-
tio,
nem
propofuit
airerebac.
tia difcederet•,
j
Deinde cum legem ,

in quibus princeps qnasftio immaculacam Conceptio-
ne quis ab hac vmquam fenten-
cui tnend^ Societatem"quoque inftitutam fe diuinicus
cognouille ra:pe teftatus eit Alplionfus Rodriguez, vir notas fandita-
tis.Pro hac alTerenda per ties horas in Concilio Tridentino perorauic
lacobus LayneSjtanra vi tantoquc fuccelTii , vc facra Synodus , quie ab
ore dicentis admirabiinda pependerat , eo decreto, quo totam Adami
progeniem natiux labis ream proniintiar, puriilimam Dei Matrem fe
non compfehendere auAorirate fua fcriptoque coafignatum reliqueric.
Natalem Virg-inis celebrioiem fecic in aula Resiis Luficaniie Bor2ia,
cuin Suffragia virtLiribus Virginis inrcripta aulicis diftiibuit; quibus
ita placuk confuetudinem deindciicverfa. Prx-
pictatis rollertia, vt in
ientationem de niimero Feftorum Deiparx pasne fublatam recinuic
P.FrancifcusTnrrianus, cum voce & fcnptis Ponrificem ad eam reti-
nendam permouic. Grata iiiic Deiparx viri pietas cuias prcEmium ,
ab illa quoque accepit,ca:lo poftmodum tranflcripcus eo ipfo die,quem

defendcrac: cuius Fcfti celebritatem & culcnm Societas per Bclgiura
5
hoc
78 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC* lESV.
hoc noftrLim mirLiin in modum illaftrauic aiixicque. Annnntiationis
pcmigilio .irma fua Deiparx coniccrauic l;j,iiatins , illa luce Socieratem
Iesv aufpicatus qua luce anguftum Iesv nomcii eciclo primum iii
,
terras dclanim eft ad Virginem Deo luo mox impixgnandam. FciH Pa-
rificacionis magna pars fiik Simeon Iesvm vlnis iullinens Iesvm ;
quoqncruum, vcioliin Simconis, ita Ignatij biachiis aliquandoimpo-

fuic Maria. potaitne mains amoiispignus aut hiecdaie, aut ille acci-
perc? pomicnc huius Ferti imago dulcius rcpiaiienrari ? Allumptioncm
primis votis iuis celebrarunt piiini Patres: quem diem Socicracis Fc-
folebatappcllare P. Bobadilla•, omnes deinceps vcSocictatis nata-
iem colcre; qui iuit etiain vcluti natalis Socictatis noftrx fimul & Re-
iigionis Chriiliana; in laponia^ quia laponix Xauerium dcdir. Poftre-
mo, in quamcumque paitcm fe veitit Societas, eam Mariae a-
moue fepram vidct. Harc enim Ignatij , Ignatius Mariae opus fiiic.
Ec ne cetcros qui Societaci vniueifa: piiEfuerunt, itidem fuilTe dubite-

mus, Lainius & Borgia in Fcfto Deipaua: cognatam vificanns ad in-
euadumhoc munnselcifti funt. diceiesciim Patmin votis Virginisfnf-
iiagiuin conrpiraile. Paticm Claudium luiic miuicii Virgo ipfaprxfe-
cic quod ciim faceiec, fpctlari voluit a Patribus Claudio Matthaso &c
:
Thoma Albigero, tamquam (ux teftibiis oculatis. Mutij ad-

iiuc iuperfticis modeftia vetat, ne feifum noftrum apeidus expiima-
miis.Hoc tamen, illo vel audientCjfas effc dicere, Societatem nunc azque
ac olim Virgini cura; eiTe , &
a capite vigorem, virtutcm, felicicatem iii
membra manare debere: de quo cum folicita eft Virgo, non miiuis dc-
monftrat iii fide & clientela fiia Societatera elTe, quam ciim ipfaMarti-
no Gutcierez oftendit Societatcm vniuerfam fub ampliilimo pallij fui
tegmine colle6i:am. Quid ego nunc commemorem , quoties Societa-
temcumextremainopiaj inuidia, calumniis, iniuriis ludantem iuue-
tic Virgo?
Abrampcnda eil femel argumenti infinid dulcedo, & beiieficia gra-
to animo votifque recolenda, qnx commemoratione non poC-
exliaurire
famus. Tibi igicur,Virgo Mater, Socicras tua, quia fecniidum Deuin
totam fe tibi debec , tibi , inquam , fibique toto afFcdu gratulatur^ &
quia nihil fe maius habec, totam fe cibi a;ternuiTi dcuouec. Patrodnio
tuo, vt definc cecera , facis fclix tu bcneficium cimm ferua, auge, abrol-
:
ue, & in iubilea l.rtiora femper & la^tiora per omnem pofteritatem
tranrmitte.
C.APVT SEXTVM.
Fofi Christvm (5-Mariam Socieuth A^5ior
<cr Fanns frn^m Ignfttim,
MAgna
nam
molitnrus iii
fere folec excluderc;

terris Deus, a fapientic-e kxx
ne Iixc, quar plcrLimqiie plus habet cx-
confiliis hnma^
citatis quam perici:rj diuinioperispaitem ilbivcndicetjneveinconfulta

mortaliushominiperuersetnbuat, quoddcbetDco. Sic olimadpri-
mam
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASGEHS. 79
mam illam ampliffimamque Filij fui Societatem conflandam, vfuseft
Deus liominibus in quibus nulla eraciciencia, niii pifcandi. Sic minU
mam hanc Societatem orbi daturiis j adhibere voluic hominem qui ni-
hildidiccrac niiiarma ttadarc. Fuitis Ignatius deLoiola patria Caii- /^«4i;«f
taber, iHrpc nobilis de qua quid attinet dicere, cum minima ficpars
:
5«"/«»«'"-
in Ignarij laude,qu.'Ea maiorum itemmateac virciite deriuatur ? Ferdi-

^'o»"''!^!
nandi Regia adolercentem edncauit. Animus illi erac erctflus & excel- nt.
&quodammodo igneusi
fus, gloriarqae non minus capaxquam auidus;
fedquam omnem a vircuce militari fruftra petebaCj doncc didiciceatn
ab expiignatione vitiorLim quain vrbium, a viifloiia fui quam lioftiui-n,
redius pcti. Pompeiopolim ceperac Gallusêodem impetu arcem ca-
prutus, nifi oblHcillec Ignatius: quam dum confiliOj animis, maiiu
ittcnue propngiiat, tormeiui a:nei globogiauiterfaucius cecidir, &cuin
eo omniiim animi. fed felicius cecidic, quam fi ftans viciiTer, 6c hoftiuin
proftratorum aceruos vi6lor calcalTet: cecidit enim,vc alius rerurgeret;&:
cum eo paritet Chriiliani oibis pietas, iam pridem collapfaacproftra-
ta, reflorefceret. Quippe vulnus quo Ixfus erat, animi vitiis, vulneri-
bus vciqiie grauioribus , pro remedio fuit &
vc hoftibus de arce, ita
;
Ignatio de feipfo, de moriim corrLiptcla, de ha^refijVidoriiE pulchrioris

initium. Itaque telum illud hxreiim , impietatem, iimilcsqiic orbis pe-
jftes graiiius perculit quamlgiiatium : credibile vciicbenigna Dei manu
pocius, libratiiin fuiflb. Deciimbentem ex vulnere, & hii-
quam hoftili
mana remedia nequidquam adhibentem,recreauit Apoftoloium Priii-
ceps, & m illo vno tot fiiorum millia. Dum vulnus tarde coalerdt , vc , „•
falleret t.Tdium, coepit hiftorias Diuomm leiflitare, quia profaniE dc- p,orttm u-
erant. &
hinc continuo Ignacius illorum quos legebac fimilior, quain l>foru?>%
fiii. Christi fupplicia &
dolores optabat redimere fuis. cuin )^[.
'"/''"*"'
vtrHm
11 r
1
para nebar, gaiidcbat, amabat. cuin Petro &

Andrea lalutabat crucem, mutamr.
1 1
&pari amorem eam rapicbatur. cum loanne oleo ferLienti opcabat im-
mergi. camPaulo cemicem fecuri. cum Laurentio prope-
fubijcicbat
rabat ad prunas; cum Ignatio fuo in ridusleonum , vc I s cordi
quoque fuo inicriptiim oftciideret. cum Anachoreris abdebat fe m fil-
iias. cLim Apoftolis, Iesv Christi nomen perorbem circiimferebat.
cum omnibus idola calcabat & vitia, per ignem fermmque viam ad
Deum afFedabat. Ita generoius ille animus induebat animos omnium,
&vnusomnium laboribus parfibividebaCLir. Nec mora. aDiuis, qui-
bus iam fimilis elTe afFedabat, confirmatus, non fortius cogitauic quam
fecit. domum , opes, confanguineos, fcipfum deferuic. Moncem Ser-
ratum perir. Scd quoniam fugiendo nemo fe poteft fugercj ne impro-
bus ille fui amor redicum fperaret , vinculum illi perenne iiiijcic: cafti-
tacem vouet. Deiparam ininriam ferro vltiirus,oilen-
In via Maiiri in
dkqiiidem fe ex militari ferocia quiddam adhuc fpirare indomitum;
fuum tamen m Virginem teftatus eil amorem , cui non virtus , fed pe-
ritia virtiitis deerat. Iii Monte Serrato gladiutn & pugioncm, iam dg-
iTiini lacrymis fpeciofius qiiam nuper hoftili ianguineftillantcs, prp-

,
fani Maicis exuiiias, magna: Matri dedicat. Inde primo diluculo, vt

tenebris vircutem ceUret , Manrefat-n contendit. Ibi quidquid nuper
animo-
gO IMAGO PRIMI SJECvLl SOC. lESV.
- animotum atqne iramm in hoftem cTeflerac, in fe conuercic. praeftdntiil
;;Ki^m
roctntHm. 1€€
- iimos quolcine, quos legerat, iemuiari aulus in
corporc. qua: prima vircutis facies, vt Ina
horrore blanditur animis magnis, Ignaciam ceperat. Negleduni
ita
macerando potillimuin
illa rriiliitia &
capilliciam barbamqne finic inhorreicere, exciefcerc vngues , vultum
informifquallore detormari. humuserac cubile, ceruical lapis,inquo
fomnus perexiguus, cui non vacabat,fed fuccumbcbat; & quamuispx-
nenuUus crat,"adhuc tamen illum medianodeinterrumpebat orandi
cauisa. Ter quotidie flagellis in fe aciiter feuiebac : icptenas horas iii
genua prouolutiis , attente & continencer orabar,pi-iEter id cempus quod

iingulis icem diebus audiendo Sacro, Vefperrinisque Coinpletoriis &
prccibus dabar. Cibiis illi crac panis emendicatus ; modicum aquiE,
potus. tam mifero vi6ba fcmel tantiim in die languentes vires reficie-
bat, hoc erat vires rcficere potius , quam conficere quem ramen die-
fi ;
bus Dominicis, tamqnam laiuius epulaturus, bis adhibebat, iicopia ad-

crac. Quibus diebus ad Pcrnitentiae & Euchariilix Sacramenta ilimm^
religione accedebar. Si qiiid otij a piecibus diuinoque culcu fupererar,
miniftrabat a^gris , itipem pauperibus mendicabat, omncs ad piecatem
horcabatur, quam aliis benignus tam corpori fuo femper inki-tus,
mone illi fiepe per ludibrium infidiante. Hauric interim diiiinims illam
-
lucem, qua libellum Exercitiomm confcnpfit, in qno per fuos gra-
dus viam penitus aperic ad alLiilimum fanditatis fail:igium, quam ilU
iEterni Patiis Sapientia eca^lo in terras kcmn detulit, fadisque & vocc
Apoftolosdocuic. His meditationibus quotquot vacarunt, fe fibi tam
diilimiles iubito planeque alios mirati, facile viderunt, humanam
icientiam, quie in Ignatio nulla tum adhiic erat, eo non poile afiurgere,
Sed quoniam noa deerant qui malebant: cas carpere qnam experirijPon-
tificia auoloricas , qua confirmatx func , maiores inuidia iccii. Ex hoc
fonte illa ingens humanas falutis & inexplebilis auiditas, a qiia ibla vide-
bat Deum ipfum e cxlo interras, in humanos artus, in labores incredi*
bilesjin tormenta,incrucem,inacerbiiiimam mortem abieptum.Ex hoc
fonte Sociomm adledio,ipiius Societatis conftitutio,& vniuerfadercri-
ptiopromanauit. Miris interim illullrationibus & piuis animi gaudiis
Ignatius fruebamr.Sed quies hxcfiiit,nonfecLnitas:Deo \\xc folatia feq;
mox fubducente, & I^natium iibi velut rclinquente. tantis enim anso-
ribus conicientias torqucri milerum & agitari permilit, vt lilum quafi
deftituifle videretur. Quid faceret Ignatius, omnia iam remedia incaf-
fiim expeitus ? Quod impetrare a Deo non potnerat, extorquere quo-
dammodo aggreiTus efl:. Immani aufu animum obfirmauit omni cibo
abftinerejdonec priftina rediretanimo tranquillitas j vnius e fandis Pa-
exemplum ^ quod habebat iii memoria feruentius icmulatus,
tiibus ,
quam prudentius. lamqne adeointegia hebdomada continuauerat iii-

ediam, necdefolita precandij corpusdiuerberandi, ceteraquefeueritatc
quidquamremiferat; vlcra progrelTiirus, nifi Confeirarij imperium ve-
4
jgnatij.
tuilTct. Sed breui rediic Deus ,
copiofior.
fes vna prx
fepeilliCHRisTvs hicvirus,
ceteiis memorabilis
&
cum illo animi lux & ferenitas priore
fuit,
Mater Virgo.Interecfta-
fiepe
qure ad odiduum durauit. mor-
tuus
LIEERPRIMVS. SOC lET AS ASCEN S. 8l
tnus crcdebacur & repukus niiltenuis cordis palpitatio lateiitis
, fLiillet: ,
vit^ reliqiiias prodidi(Tet: e qua veluteromno euigilanSj I s nomen

cum fuaiii rufpirio ingemiiiauit. Quo
tempore toram Societatis fof-
mam,& quaii fabricam, Ignatio dininitus oftenfam creditum fuit.
pra^rerciin cum, quic de Societate diuimtus cognorac^ in recelTum illum
Manrefannmferefoleret referre. Acqne hiEc initia hierc virmtis illius,
qUc-E deinde in lerofolyitiirana profeClione terra marique omncm in
parcem fe probauit, & alumnum orco formidabilem , vtilem to-

ti terrarum orbi, cxlo acccptum fecit* Nihil itaque mediocre moliens
Ignatius, cercurqne id requi,quo gloriam Dci maxime poiVet amplifica-
re^ ica magno ad quod litcerarum erat, defticutus, coniilio
id prÊiidio,
plaiie mcmorabili Iiomo crium ac trigintaannomm Grammaticam in-
ter pucros ccrpitdifccre. Non
minus intcrim alienie falutis quam litce- Ignatim
rarum rtudiofus, laboris fui ftipendium Chriftianum rcculitjimmania "^^>-^ "-"i'
Barcinone verbera, Compluci & SalmanticiEcarcerem & catenas* (\\ix piicat.
probra & pcenas ille maiore gaudio ruftinens quam alij horrore fuge-
rent, omnia in materiam viitiitis ita vertit, vt diccres illum ab ipiis in-
iuriis contra ipiasarmari. Demiim Parifiis, vbipietatis eiufdem caufsa fg*"^tim
infamiam carceribus & cacenis crrauiorem pirne adiic, Socios fibi ad- ""'""^ "'
lunxic nouem quornm plerolque tama virtuns primum , deinde ipla
:
virruce famam vincente iibi deuinxic •, omnes fere vt locis acque natio-
nibus, ka & naturis aclinguis primirque confiliis diilimiles. Ex hispro-
feminaca cft Sociecas vniuerfa. tanta liquidem inter fe voluntatum coii-
iiliorumque iimilitudine funt vindi , vt quze in aliis folent efle diiTeii-
iionum cauiTai, in illis coniunAionem animorum & concordiamalerc
viderentLir. ideoquc mirandum magis, qnod Ignatius illis vix notus,
cgenus, vitxque genere & natura nulli fimilis, eos inter fe & iibi tam
cito coniiinxerit, breuique tanto fpiritu omnes imbuerit, vt ad quam-
dam Apoftolomm imaginem vidcrentiir accedere, niii quod numerLun
non icqualTcnc. Hos omnes afFabilitace mira fermoms , ied potiilimiun
virtute, quiE blandiilima eft animorum conciliatrix, ad obfequium di-
uinum permouic. Quorum is ardor fuit & conftantia in fui defpicien-
tia & maceratione, meditandi induftria
in & pietate, in alienas falutis
cura , vt magiftrum Ignatium in difcipulis facile agnofceres. Nec feli-
cius eos C R I s geiiuit,quani educauit fpem tanti operis,quod,
iii
illis huius confilij igiiaris, per ipfofmet tamen moliebatur,• Deoque

tandein vota eius iecundante,feliciflime perfecir. lam Societacis Infti-
tuta approbauerat Paulus III. Summus Pontifexjiain Ignatius & Socij
videbanmr famma votomm ailecnti cum ecce tibi repentina difcor-
,
dia, fed ex hiimilitate profeda, de infimo vltimoque loco. Concors

oinnium fententia nouellis copiis prarfecerat DLicem Ignatiiim ,
quia
has ipfe ad C r i s i iigna primus exciuerat , deinde inftruxerac ac
direxerat. fed qui omiiium iudicio probabamr , non probabatur fuo.
itaque diuacerrime reftitic, actandem coegic Patres in fuffragia rurius
ire. rurfus eledus, rurfus detredauiconus
donec tandem libera Lainij j
voce: AuE Deo hoc munus imponenti cederet,aut Societatem dirimeret}

ac dcniquc Confcirarij imperio coinpuirus,admiiic onus: quod deinde
L non
$2' IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV. ,
non minori humilitatc gcilk,quam ne gcreret laboraucrat. Coadus,

jgnatim crgo Sociccati prarcllc, quam fccundum, Dcum ipfc rLifcitanerat , iure ac
Conflitu- lcaibus illam llabilirc clt ag;orelVus. Sed quantolkidio, Deus boiie! quoc
^,f. lacrymis, quot piecibns, qiiot lulpinis cxio eas maior Dei glo-
eiiciiit!
ria norma eiat & amiiflis, ad quamexpcndebat quidquid conftituerct.

Sed quoniam humam iudicij imbecillicas, aut atieda impedita , auc
pcrfpicacitatis inopia, difcernere id femper non poccft,• Ignatius,omni
affedu repoiko j Deum ingenti concentione poicebac opem vimque
perfpiciendi quid pociilimiimexpediret: dcin rationes vtramque par- m
tem ponderabat fccum, &5
quamque momencis expcndcbac. Quod
conititucrac , iterum ad Deiim reFeiebatj lucemque cum precibus &
lacrymis implorabat. nec illudlacis,vthaberet racum quod iic ftacuerac:
fed omnia icerum icerumque ad crutinam rcLiocabac impcniiore quam
. prius ftudio j rurrumcûe in lacrymas &
preces efl-undebat feie, vt luccm
pleniorcm impecraret , nec quidquam non e maiore Dei gloria decer-
neret. Ad extremum,quidquid exaiancrat in vtramque partem impo-
,
,
nebat arcE iii qua uem diuinam quondie tacicbar, vc lcribenti deliberan-
tique vberius illucefceret Dei voluntas maiorque gloria. Quadraginra
aics ipfos continuos (vt conieftura de rcliquis fiat) aidcntiiTime precan-
do dcliberandoque vc vnum illud mto ftatueret liceretnc :
ProfeiTorum domibus, qnas totas liberalis hominum mifericordiafuf-
tentac , iii furapcumque neceflariLim proueiitus vel

templi faltem
modicos poiTidere, Exftant etiamnum Commentarij quidam in arcula
pofl cius mortem reperti, in quibus per hos quadraginta dies habitum
anim.T {\ix manu fua perfcripiitj diLiino fane iiiftinitu,
variofque fenfus
vt incrcdibilium prope donorum , qnx largiilime ex immeiifo diuini-
tatis fonte hauriebat, fpecies ad poftcros aliqua emanaiet. In iis elucec
ad viuum exprcfla virifandiitas, admirabilitafque diuina: liberaliratis
in feruum fuumj & quanti ap"ud nos ponderis elTe oporteat relidas ab
eo Conftitutiones ac Leges, in quibiis fefenobis (quamuis id non age-
rct) fuo quaii penicillo depinxit. Hic Ince clarius apparet, quanta ei enbc
cum diuina Mencc coniunftio, quantacommunicatio in expendendis

ac pertradandis tcrme iingulis Confticutioniim locis , quanta vis lacry-
marum, quantus imber, quam affluens, quamque redundans diuinai
confolationis copia•, quam cum humani ped:oris anguftix non iatis
caperent,emmpebat frequcnterin corpus, magnoeius farpe languore,
magnoque labore vt in ipia facrificatione nonniimquam interclu0
:
voce , cum faciiltas libere rcfpirandi non elkc, proloqui omnino vcr-
bum ac pionuntiare non poflet, qiioad tanta lila diuina; dulcedinis
copia vbertafque remitteret. Fiebat interdum vtpreces inter & racrificia
tantis ardoribus a^ftuaret, vt omnes partcs corporis exardefcerent , ve-
nxque oinncs manifcM cordis palpitatione micarcnt , interdnm veid
etiam pilus capitis inhoircrcerec. Sic beatus Pater Conftitutiones fuas
claborabat; neque aliis ftudiis aiit prxiidiis, cum eas fcriberer, vtebacur.
nulkis enim apud eum libcr, przEter MilTarLim volumien ,•
Jftudium eius
precatio erat, bibliotheca, perennis cum diuina Mentecongreilus. Ne-
que tamen laiua diligentia, ipiiuique Societacis importunis precibus
fcri-
fcriptas, volnit Societati eiVe pio lcgc; fcd cis grauiilimorum Patinm iu-
dicio iubiccit. opcabat enim cjuxcotnationum vanetari, toto
talcs cllc,
oibe, finc exccptione vlia congruercnt haud ignams , cxceptionibus

^
le^nim lcges ipias eneruari. Itaqiie a tota Socictatc feuerc cxpcniasjfum-

moquc conicnla probacas , itei-um tamen ad limam reiiocauic, & anno '
dcmuin cn.iD.Lui.piOmulgauit.Ac nemmquidem vim legis habcrc,

iiiliab viiiucria Societate iterum recognitasj voluirj corredurus il quid
dcpreheiidilTec vfiis & adio^ quod cam accurata deliberatio non prxui-
dillec. Polteius tandemobitumad PixpoiiciGeneialis comitiaconuo-
cara Socicras,eas iceium iiimina conicniione piObauic,&: quadam quaii

venciacione leccpic. Per idem tempus Pontifex Paulus huius nominis
quartiis, eas ab qaatuor CardinalibLis examinan iuflas , diu multum- &
tandcm falnas atque integras qnemadmodum acccperar,
quediicLillas,
ne verbo quidem immiitato, rcllituic. Qnic qiiidem Conftitutiones
ciim ad intimam huiiis Inibtuti rationem naturamquepercineanrj iint-
que nciLii quodammodo & fandamenta Iiuius quam fequimur difci-
plinx ipfumqueadeo Socieratis Inftitutum aliiim quam Ignatium fe-
;
cuiidum Deum non habeac Audoremj cum ipfi Socij , prima nafceii-
tis roboia, ab Ignatio conrcripti fuerinc
Sociecatis auxilia ac inftru-. &
di, iurc mccito vniuerfa Societas Ignatiiim Audtoiein Parentemquc
fuLun fccundum Deum agnofcic 6c veneratur.
CAPVT SEPTIMVM.
Alum Sockutis coltimnfi' S. Framfim Xatêrim.
I fas eft res tcnucs cum amplis anguftifqueconfcire, miiiimiEhu-
s iiis Societatis
bratio quxdam fliere, Quod
I
enim
s
hnic
primum Ecclefiie adum-
primoidia, naicentis
Petrus &: Paulus, hoc fuere fgnatlm
Socict.ui IgnatiLis & Xaaevius j niii quod illis Eccleiix agmm ianguine ^,^'^^^-^
fuo ligare, his Societacis aicolam fudorerantuiTi & laci'ymis perfiindere ^^ Solie^
licucnc. quamquam longum qiioddam & peracerbum Ignatio & Xa- '"^^ •"-
'^'*"*•
iieno maitynum fuk, maityriocarei-e: cui neuterdcfain, ied hoc vtui-
que: id enim altecin Syria, in Indiisalterfmftra quasiiuk. Ceteruin ve-
comparationi formam methodumque rerum
iiia iit \ & aclioniim, noii
dignitatem confcrimiis Diuoriim, noii ianclicatem ; quorum res geftae
tam quam iimilefuk vitxinftiaitum, & quam llmilis

iimiles fuerunt,
Iktc minima Societas irti ampliillmiE a Chiifto primum inchoatx.
vtqueprimxua ftctit Ecclcfia Petro & Paulo tamquam cclumnis fe-
, jgnatius
candum DcLim potillimum nixaj ica Ignatio & Xauerio Socictas na- & xûc-
fccns: fcd Pctro &l2natio Romic Paulo & Xauerio incer Gcntes ica
, :
"'-y'^'/*
Dcus voluit. latius hi qLudem laborarnnt, fed non vtilius j imo nec la- Tatdo.
tius, quiacura & dirciftio vriiiirquecapkiscum vtuoque membro terra-
riim orbem paiiterperagrauit: vtqae ad exailum lOtuiida: figura: am-
bitum non minus kiuac inrerior circini pais , qux videtur cedare, nec
cefl-ir, quam quascirciimduckur, faolura quod exterior, ii tantum vices
locLiique miucncurj ka non mmus Roma: Petius & Ignatius , quam m-

L 2. ter
'
84 IMAGO PRIMI S.ECVL1 SOC. lESV.

terGentcs Paulus&Xanerius, illi Ecclefiam , hi Societatem ilabiliiie-
rant, auxemnc, propagaiunc: & fortailisamplius, quia viitus a capite

manare debet membia-,& pareserant vtrimque mutuis curis & labo-
in
ribus, iiDcus tantum fundionum vices ac fpatia permutare.
Denique higubeinaiunt nauemj illi remiges validi fuere vciiC|Ue ad ;
fcliccm curiiim a;quc neceiTarij. Scd Petrum C ris s capuc Ec-
cleii;r dedic Ignatium SoGietaci &c vcmmqLie PvOinx rerum iummce

, ;
prxelTc voluir. vtiique eilim crucem iuam humeris gertans occuirit,

illi Roma abennti, huic Romam eunti: vtiique metum ademir,vtrique
animos addidit, vtrique Romx propicius fuitj vircutemque dedic ,
qua
& aduerranos vterquc profligaiet, & cum fuis toto oibe laboranuibus
prouidcado, confulendo, imperando,totoparicerorbe laborarent.
Quam vero ilmilesmoribas, expedmonibus, animis Paulas Xa- &
nerius fucre! illum ideamjhunc idex imaginem credas. Paulum impla-
cabilc bellam C ri s inferentcm , & Eccleiix nafcentis membra
lacerantem diiiina vis tandem fiegitj & in partes iiias traxic : XaiieriLiin
Deo contumaciter reiiftentemj Ignacius expugnauic magis quam flexit.
Aperuic Deus Anani^ Paulum iibi dcleclLim,qui Gen- nomen eius per
tes & Regna circumferretriignificauit qiioque DeLisXauenj forori Xa-
uerium fe deftinare Apoftolum , a quo nomen eius in nouum Oubcm

vltimumque Orientem perferretur. Ambo iam audorati Christo,
parcs orbi terrarum animos attulere quorum fi labores conccmplere,
:
geminas Apoftolorum wimasi fi itinera , alatos pntes. in quibusvtcr-

qne ter naufragium paiTus , & cum illis tot gentium falns nifi mare ;
icntiens quOs veherec,virtutem fuis fliriis potentiorem in littoia eifudif-

fet incolumem. Nec minore periculo immanes vterque gentes inftru-
xir, qiiam adiit. necem Pauli coniurauere ludî in Xauerij caput, ;
Bonzij. Paulus in corbe permuros dimilTus, Francifcus in trondofis ai-

borum impetum declinauit. Sadaria & iemi-
ramis lacensbarbarorum
cindlia Pauli morbos corpoiibus exegerunt idem fecerc cruces & rofa-
?
ria Xanerij. Cadauera Paulus animauic ? Xauerius fcpelicnda iam cor-

pora reddidit vitiE. Sed maiora his miracula eranr ipii , & in vcroque ex-
celfus ille & inuidus animns, & magnimdinis Chiilliana: plcniis , quas
non in ambieiidis,fed fpernendis honoribus & commodis conliiHtiqua:
diuin^ gloriÊ ftudio ardensj Deoque non fibi nixa, niliil fnpra vires
fuas putat; quam labores, vigilia;, aeris atquehominum iniuricT/ames,
iitis, vitcE pericula, toimenta non debilitaiu,fcd pafciint &i angenr, noii
fecLis• atque olcum flatnmas accendic. Hxc Chnftiani exccliitas pcdo-
ris, cLim flagrannirima charitate coniuncla, anguilum vcrique reddeliat

oibem teirarum.Hinc vterquetam meriiic gloriofum Apofloli nomen,
qUcim expleuic munns.
Poftremo, vc Paulns iii ftabilienda inftituendaque Ecclefia, eiufqne
XaueriM jfinibus proFerendis,velut dexterum Petri brachium iint; ita Xaueriiis iii
ô'^^""^'^"'^^ propagandaque Sociecate, Sc^ quod illa fpedat amplitican- ,
menuL
perfeê do Pvcligionis Chnftiaiia: cuku, pleniHime re perfecit, quidquid Igr.i-
txfecntns tius aut faciebat , auc faciendum animo conceperat. Ec quamuis ante
*^
confiimatam Societatem iii Indias nauiiiaturus Roma difcelVeiic Xa-
ueiius.
LIBERPRIMVS. SOCIETASNASCENS. $$
nec vmquamicripuis ab Ignatio Conititutiones viderit C quce
ucriiis,
X morce Xauerij in Europa primiun hiere piOmulgac.-e) in Societatis ra-

nien adininillracione cam admirabilis eius taitcum Ignatij mente con-
fenlio, vc crederes nilul agere Xauedum ialndia nifi diKilii Ignatij; anc
niliil facere Ignatium in EuiOpa, niii ex icnfn Xauerij. Id pa.Licis
oitcndo,ex qnibus fieii poteil conieclura de omnibus. Ignarius noa

tamquam prxlatum fmtribus fiiis, fed tamqiiam famulum fe priebe-
bat: Xauerius Paulo Collegij Goani F.ed;ori in mandatis dedir^ Chii-
ftianc-E magis humilitatis quain poteftatis memor, iiiliil minus iu im-
perioquam impcnumcogkarec. Vterquedererum iuccelTu a laboraii-

tibus procul Sociis, voliiit cercis ad fctcmpoiibus iciibi. Vcerque voluic ô^"e'!""'^*
nolhOsarcanacogitationnm Prxfidibus fuis apcnre.Vterqucconraen- o.:anainus
tLEexa-.ncn, rerum carlei-tium medicationem,ftudioiiiIimeiuis inculca- 5«.
uiCjtamquam neceiiaria virtuns & vitae fandions alimenta. Riidium Je^^vtts""^
& puciOium inrtitutio ica fuic ambobus cordi , vt ab ea re pendere cen- ^- xauerij.
lercnt omnem prope Reipublicie Cliriibanx felicicatem & falutem.
quod inuiius vocCj fcriptis , exemplo mandaueuunc iiiis magis, quam
commendarunr. nec mmore charitate voluerunt nofocomia caiccref-
qae ad affliolorum rolatium a riiis trequcntari. Quam vero honorcs
vterqueaucrlabamr,&a Sociecateexcludebac, tam volebac Eccleiiarum
AntilHces aSocietaceobfemari. NeLiter vmquam aliquid admific, aut
a fuis admitd palius eft, tamqiiam laboris Chriftiani ftipendium.Cor-
pons macerationes neuterpurauit aequalcs omnibus pricfcribendasi fed
videndum cenfebant, quid cLiiufque condicio, viies, virtus feiTent.Cuin
vcerque magnam in noilris dootrinam requircreti inntilem tamen il-
lam, imo noxiam, iudicabat, ii viitute deilitneretur. Quâre confidera-
ti etiam erant ambo & pavci in adlegendis ad Sociecatem mnlci in pe- ;
riclicanda adleftorum indole acviitLitej neqnaquam cnn(Stabundi iii

dimiccendis quos minus idoncos expeiimenca oltendebanc. Xauerius
,
anclor erat Sociis, vc vota quocidie renonarent , tamquam aceriimum

celum contra diabolum, & firmiilimum conftantia; munimenciim:
I^natius ob eamdem cauilam votornm renouationem etiam lc^c fan-
ciuic. Vterque ex obedientia orilimabat veram germanamqne fobolem
Societatis. Icaque Xaneriusoblequij cxadlorerat acer, quod ipfe Igna-

tio re, voluntate , ludicio ac fententia miie prasftabat vtqae Ignarius
:
Xauerium, hoc nomine, prarcipuo quodam fenfu diligebat j ita Xa-

vcl
uerius facillimus erat erga obfequcntes ac morigeros, feuems in contu-
macibuscoercendis nullam pemiciem dicens maiorem peruicacibns
;
ingeniis potTe connngere, quam ii timide indulgentcique tmclentur.

Itaque Antonium Gomcz quamuis egregiis natuiÊ dotibus infignem
,
virum,qLia!niiis Collegij Goani Rectorem, quia darum illum ac refti-
.
tantcm lcniir, e Sociecate dimiiiti hoc ipfo tempore, quo Ignatius iii
Euiopa, dadsin omncs PiOuincias litcei"is feueiO obediendx impedo
,
ne qiiis Modcratoium contnmaccm qucmpiam fuftinercc, fed

caLiitj
conrinuo dimitteret, ii illi ipiiqui pra£elTent,obedire negliê-
renc. Vfque adco vnus idem fpidcus tands inceiuallis difiunitas

Ignadj & Xauerij mentes afflabac. Ita XaueLl•s opdmus difcipulus noii
L 5
modo
modo hauferat omnem magiftri doclrinam fcd etiam mentem & ani-
,
mum quodammodo induei-ati piOrius vt ii Conftitutiones iandi Patns

Ignacij numquam pedacx fuillcntin Indiam, ftenliec tamen illic Socie-
tas, nec vllum diiciimen vcl ipfa percepillec ,
iiii cum in X,aueno fuum
qiioq Lic haberec l•Jatium.
CAPVT OCTAVVM.
Socictfitis Inflitutiim k Sede Apfiolica confirmatHY,
Ocietas qiiamuis adhuc erat exigna, & cantum veluc fegctis fpes iii
heiba, vtpote a Poncificc nondum confiimaca ; maior tamcn erat

quam vt inuidia eam terre pollec. Hornbxlem \\xc illi impegit hxrercos
calLimniam ; fed qiu-E tancum profuit, quaiitum noccre ihiduciat : nec
enim in audorum capica dumtaKat retorcum ell, quidquid illi in inno-
ccntiam crantmachinati• fed etiam infamia ipra,qiiam noux tamiliie
inurere conabantur, Socieratis oloriam auxit: caiilla enim tLiic vt Ro-
manus ludex in Socioium morcs &
vitam inqiiiierer. in quibns cuiu
aliam calumniaiiim cauilam non deprehendererj quam mouum probi-
tatcmj publicoinnocentiie tcllimonio virtutcm paucis notam anteocu-
lospofuit vniuerforum. Itaque tama breui hinc affurgens, non Vrbem
modo & Italiam, fed Alpes tianfgreiia, magnam Europa: partem no-
mineiimul & deiiderio Sociccatis impleuit; fimulqnePatnbus animos
fccit.vc de Rcligione condenda feno deliberarent. Dum deliberant,
mdus indies crefcens omnes facile indiixit , vtere communi id fore
deccrnerent, ne tantaorbis Chriftiani vtilicas homi-mox cum pancis
nibus concideiet 5 ii coRim locum laborcique laccede-
deeflent qui in
rent. Videbant quidem Patres arduum iinpetiatu ncgotium fore nihi- ;
JgHatiui lominus Ignatius Deo nixns, qucm Roma: iibi iam propitium fenferar,
y«;»mt
ncc dnbitabac deinceps fore, hanc curam iibi d Sociis impofitam in-
Pontifici genti animo coaiplexns, Initicuti lormuiam in certa capira qnam dilu-
frofomt. cide ac brenitcr tam acciuate diCTeiTic , in idoncam occafionem immi-
nens illud Pontifici iimul & deiideiium fuum proponendi. Commo-
dum Pontifex ( is erat Pauliis III. ) negotiorum inrbis (z{c nonnihil
fubduxerat, &
Tibiutini lecenus ainccnkate ac folitudine animum &
Hanc nadus opportimitatem Ignatius, Infticutiformu-
vires reparabat.
lam Contaicnum Cardinalem illi iupplicitcr otfcic, oratque vc
per
Apoftolica eam audloiitatc iancire dignecur. Pontitcx acceptam iubec
a Thoma Badia facri Palatij Magiftro, qui dcindc iii Cardinalium
coEtum adfcnptus hiit, cognofci. Ab co probatam , vbi legit accurace-
que perpendit ipfe Pontiiex, iiue admiratione reium captus^ iiue diuino
a^dtus m{^mGtUySpirittis Dei^ 'mo^miêii ///c.Patrumquc pia ftudia & con-
iilium vchementer piObauic : iimul iftud adiecir, animo,
fcfc pra^ragiie
piam illam Patrum iiidaftiiam id tcmporis in publicuin animaruin
Donum confpirantcm ,aifli6lisEcclcfiiE rebus non lciii prxiidioatquc
omaiiicntoforc. Hoc teftimonium aCHRiSTi Vicaiio Sociecaci da-
Uim iii.Nonas Sepc.anno cu.o.xxxix. velut primaquxdam approba-
tio
LIBER PRIMVS. ,S.O C lET AS ASC NS. 87
tiofuit. Quam approbationcm vtetiam diplomate ianciuct atquc con- Pontifex
fimiaret, logatus ab Ignatio PontiFex, vc crat prudenrillimns, nequi<i

[^^l2"jZ'
pi-a:cipiti coniilio tam dcploraris Ecclefiar tcmponbus ilatLUiie xidcw- jlummf
tnbus Caudinalibus, apud quos nihil giatKX torct
CLir, loci, negotinm ^'«"''^'^•
rotumcommifit.Eratin illis Baitaolomarus Guidiccionius,vir quidem
pius ac diuini humanique luris cgregie peritus , ceteium a nouis R.eli-
aioiiibus adeo alienus,vtnec a:quo aiiimo teuret earum,qua: tnm eranr,•
trequcntiam , deque iis ad quatuor dumcaxat rcdigendis librum co«-
diceretur. Atque hoc paolo Summus Antilles occuircbat in-
uidix, quxomais erat confumenda in Guidiccionio, ii nouam Re-
lUe
liîoncm probailet, quem & nouis pariter & antiquarum numero in^
feftum palam conftabac. h igitur cum praîudicium hoc ad caiif-.
eile
fam atculiliec, aduerfarius magis quam iudex, primo nequidem addu-

ci potuic vt legeretlnfticuti tormam, dein CoUegas in Ignaiium parum
propcnfoshaud difticulcer in rcntentiam fuam adduxir. Itaque ccrtatTi
ac psene confeolam rem coniilio & autloritate fua repente difcuiTir,
diuturniiquefruftrationibus tantum-non euertit•, fed non fpem & ani-
mos Ignatij. Initabat is atque vrgebat, nec minus litterara viris Princi-
pibus & ciLiicatibus ad Pontificem & Cardinales,eade re grauifiimai.
cumquefruftra cflent omnia , icque tamen fperare persJebat Ignanus.

Videbantur ip(x repulfx animos illi addere, & fpes nullaipei maioris
efle cauiia. quippe quanto minus humani fauoris apparebat, tanto ccr-
tiils diuinum iibi polliccbatnr. Hunc ergo continenti fupplicatione, ie-
juniis cetcrirque corporis afflioladonibus eblaiidiri infticitjvouirque

inruperdiuina: Maieltati tria SaciOium millia, fivoluncaccs humaiias
flederetfua. Exoratam Numinis Maieftatem declarauk eucntus. rur-
fus ad cos qui caufliE prxcrant, &c maxime oberanc, plenus fpei adiic
Ignatius: mrfus permodefte illis poftulaci fui lationem expofuic. ccct &
quam rcpcntina tam conrtans voluntacum mutatio ,
quas haftenus
contumacia ipfa videbatur armaile, Infpiciunt rurfus diligcnter Socie- W'>«f«w
tatis Inftitutum , & penitus exploraiit nec minore confcnfu illud pro- p^^X'^/^
:
bant, quam ante obftinatione reieceranci tam nunc cauflk fauentes, C^yMna-
^"'
qnam paulo ante infefti. Iraque cenfent Sociecatein in Religionum nu-
memm cooptandam katamen,
; vt, dum quid maxime
dies aperiret
condiiceret Eccleiiae, fexaginta Profelios nou excederec. Taie decretum
jiemo ita mirabatur, ac ij enim fua difcede-
qui feceranc. fcntentia
bant; qiiam non mutauerant, ne tum quidem cum ab illa difcederent.
Niiniram occuka vis Numinis obftinacos animos ka perculir, vc cre-
derentre iam repiignare Deo,niii i'epugnarcnc fibi. Fidem huius impul-
fus interioris fecitipfe Gnidiccionius, cum Religionum quidem muki-
tudini rufFragari Te negabat poflcj huktamen vkra refragari inftinolu
quodam fuperioie viclum nec audere omnino,nec polTe.Tam potencem
crgo impuiruin non nifi cileftem elTc fentiens, qui maxiine Societatis
ortuifueratobkiolamsjica fauere cumCollegis kidkibus fubito cccpit,
vtproillaapiidPontificem Maximum nemo vmqLiam ardennus egiflfe
dicatur. Pontifex talemtam ancipitis deliberacionis exitum admiracus, Societask
^^^'
nec minus <iauifus a Guidiccionio fibi commendad cauflam.qua: acrio- ^/", "
SS IMAGO PRlMi SiSCVLI SOG. lESV.
rem illo non
Rcligioneni ,
habiierat aduerrarium, prolixo animo
& inditum nomen, v. Kalendas
Sociecati
no ciuingentciimo quadragcfimo fupia milleiimum, feito die Sandlo-
mm Cofmx & Damiani declarauic confirmaukque, Profeilbrumnu-
an- .
& Socictatem ipfain
mero ad lexaginta dumtaxat, vc Caudinales cenfueranc , coarolato.

Ceterum quotquot in nafcentcm Societatem difficultatcs incurremnt,
ôtidem iucre iii illam diuini faiioris argnmenta. iic enim patuiu omni-
bus, qiianto & quam non prarcipici confilio Scdes Apoftolica Socicta-
tein Rcligionem cfle iulierit. Deiiide trienniiim illud, quo definicus
Profeiiomm ftetit numcrus , Societatis velut altera probatio fuit , qujc
cciTic in magnam eius laudem & commcndationem. Frudius enim ex
noftrorum labotibus iiidies crefcens, & cuin illo cantoriim opemm mi^
raciix fama PontifiGem breui permonit, vt plcnam angendi numeri
poteftatem Societati faceret , videntem tanuim Eccleiia: praiiidij acce-
dcre, quancum hominum accederec ad Societatem. Tam profper intc-
riinnuiltius Socios pcr Eufopam fpaifos laboiantefque tanta volnptatc
perfadk, quantum boni publici a Socictatis iam violurx pofteris pote-
rat exfpedari, quod fuic fiudibus mduftriar metiebantur. Ipfe vero
Ignatius tanto diuinx glorix incremento licdilimus, prieter qnam nihil
fpeolabat aut cupiebat, mox voti fide fe liberauic , cum dedit operam vt
cria illa Hoftiarum millia, quamuisapaucis Sacerdotibus , Deo quam-
primum immolarentur.
Tanto patrocinio recnra poterat videri Socictas', & erat , nifi impla-
bcUura indixiflet: qux tam grata funthumano geneii,quatn
cabile vitiis
innifa eidem rcs eft virtus. Sed nocendo profnere aduerfarij , non tan-
tum quia veramvirtutem atcollkquidquid infeftat; fedetiam quia ini-
Societatem quitatc fua Pontificcs Maximosprouocariint, vtcauflk iullae ex animo
-varij deiM- patiOcinarcncur,& fauores ac bcneficia iii Societatem mukiplicarent, &c
auolorkate fua maleuolentiam IrancTerent. Oiiamquamnoii
^^ fola xmu-
^""'Jj''
cesconjir'
tnarmt. loruiTi
.
improDitas ,
ri•
led ctiam rei
.<>ii
Catholicie maius
•
bonum
i rr
caufla liepe
r \
fuk, cur Societatem tot pasne quot ab ea condka fuere Pontifices, iin-
morcalibus bencficiis ac priuilegns omarint. Ac Paulus quidemllL
///. amo
pi-j^tejquam quod Socktatem,vti diotum eft,primus ki Religionum nu-
mernm reporiik;aniio poftterno,quierat ra:cLilicn.i3.xLiii.pridieIdus
Marcij,ex auguftiilima illa non modo Ignatio om-
fandlkaris cathedra
nem Societatis amplificandas PiOfelTorum certo nnmero fublato, po-
,
teftatem feck-, veruin etiam confcriptam iam illam declaratamquc

Sanolie Romaiice Ecclefix Reliaionem iua iterum audorkate conhr-
mauit, publicifque confignauk, tribufqnc nominatkn Epifco-
Ikteris
pis, Ciefennati, Albiganenfi, ac Parcntmo, inandauk, vc obtredlatores
Societatis, aut quocumque modo negotium ei faceflentes, omni aud:o-
InlimllU rkate pocnaqnc compefcercnt. lulius ddnde III. qtiim ConcilioTri-
anno 1550.
Jei-jtino Sedis Apoftolica: Legatus Societati impense fauerat,iam Ponti-
fex, Societatis Iiiftkutum denuo ramm voluicanno cid.id.l. xn. Kal.
Augufti: & qux in Pauli deceilbris fui Ikceris aut obfcura efle poteranr,
auc ambiguam habkura mterprctationem videbantur, ea ipfe prolixo
diplomatc declarauk,& ad Ignatij mentem fenfumque diftinxit.Pius V.
aimo
aniio cio.i3.Lxxi. dic vn.Iul. dcclaraukSocietatcm elTeOrdinem men- '?'"« ^^^
dicanrem, aliiiqi mcndicantinm Oidinibus annumeianit, priuilegiis & """"'571•
Gregonns
£coi-iauir. Greaoiias Xlll.cLiiuspropcniiilunnminSocictatcm animnm
xilimare laris liccc, tum ex plurimis piiuilcgiis, tum ex laudibus qni- „„ j^g^^
biis eam mirifice ornauit, anno co. id. lxxxii. Kal. Febr. Sociecacis
Iesv Inilirutum, pnuilcgia, Conllicutioiies dciiiio confirmauk^ eorcjae
qui perado tiiocinio emirerunt tria vota, quamuis tancum iimplicia,
vere tamen & proprie Pveligiofos elVe dccreuit. alioquc rurius diploinatc,
quod codem anno dcdit viii. Kal. lun. prolixe approbauic, qnidquid
priorcs Pontiiiccs Soactati concellcrant , {iraiilque eam dcnno ampliili-
me conhrmauki atque omni audorkate fiia prohibuir, ne quis Socictatis
Inliimtum impiuj,narcc , grauiilimaiquc panas in decreti huius violato-
res conlHtuk. Qiiam conHrmationem panaique itcrum rcnouac , magif-
qiie cxplanat Grc;ônus XlV.anno co. id.xci iv. Kal.Iul dato diploma- Gtegdnm
tc: in quo non dubitat aHcrcrc Societatis damnum ad comniiine EcclefiiE ,^""'
^^ ^
damnumj intciirkatemadcmrdcm vtilkatcm maxime pcrtinerej decer-

nkqiie nomen Socieratis I s v, quibufdam iiicelTeba-
quod hoftilker a
tiir, m ea rctincndum clTe, miikaque alianon mutanda , qua: labcFadare
ac conucllcre fmftra nkebatur inuidia, quamuis Ipecie lamaque rcdli

perfonata. Ad cxtremum Paukis V. anno hukis fxciili fcxto die xxx. Aiu K
ûlli, Socictatis Inrtituaim & prkiilcgia kcrum confirmauk: pr:fremni
^f»">^<^°^•
veroconftiuidones Gregorij Xlll. &XIV. approbauk, kcrumque m-

nonaiiit, caidcmqiie qiias alij pocnas m Societatis perturbatorcs dccreuic.
Ha-c toc Pontificiim tanca animoriim confeniione in idem confpirans
aucloritas Socktatcm ita ftabiliuk , vt eam nnlla iam maleuoloruni inui-
dia conuellcrc aut labefadiarej fed ncque inuadere^ nifi per Ponti-
ficix maicftatis atque adco diuinx humanxque contcmptum. Quam
qui conculcauerintjtam grauibus poenis ac ccnluiis efle coeicendos Apo-
ftolica Scdcs dccrcLiit, vt cos commiferadone pocius SocietaSj quam
odio piOicquacur.
CAPVT NONVM.
Qtudftm Soctctittls Inîtnto iîiodftmmodo fecnlifirm.
INftkutnm iftud tanto aduerrarionim impetu totks oppugnatum , toC

iniunis fatigatum
,
pcrinde ac li in pernicicm generis humani verceret,
przfcribit Sodalibus parcm (vix & alienx fakios curam ica vc neque Re- ^
ligiofi Socictatis, neque eoriim Modcracores officio fuo faciant fatis, niil
vtramque pari contcntionc fLifcipiant. Scd quoniam vt habet parcemia, ,
nemo tclicker akcri monftrat viamjqui fibinon nouk femkam•, ideo faii-
tlus Patcr in vitam nioreique ciformandos toto animo kicubuk,
quoruin virtutem tori volebat orbi prodelTe. Quare fi in Infticuto illo fuo
quidpiam potuiliet animaducrcere quodmaiori Dei glorix vtcumque
,
officcrct,autquidquam vkra excogkare,quod eam augerer;hoc conciiiuo

fuilkc adiedurus, ilkid rublaturu?. Acqncncabcrrarct a fcopOjqacm
petcbatjOCLilos fcmpcr defixos tciicbatm vita acmoiibus Ies Christi.
Quid
9 IMAGO PRlMi S^CVLI SOC. lESV,
/»/?;>»-
Qh^<^
^^"'^'"'"' Christvs non populo tantum & multkiidini, fed etiain
tumSocie-
Dikipulis fuis & Apoilolis ad maiorcm Patris fui gloriam imperauir,
^flrmcdo. praricfipiir, ruaiic,quod
S.lgnatius InlHciito iuo non
ftuduit complcCli?
anriA Volcbat Christvs Apoilolorum animos & morcs fuis eliequam jfi-
CiiRisTi.
ii-iiliii-j-ios. Vt hoc eil, vt iammum fibi & aliis bonum omni
tales eHcnr^
lludio procLirarcnr, debebant excnteie diuini obfequij imporcuniili-
mas remoras, opes, vokiptatesj honores, eafdemque peilimas humani
generis pcftcsj quas tere nemo fine ininria vel iua, vcl aliorum,auc
comparat, aiit tuetur. Opes cnim dum cupidos magis poilidenr, quam
poiiidciKuij animum ad cxcclia, ada:ternanatum, aureis catenis quaii
captiuum tencnc , neque alTurgere illiim iinunt ad cogitacioncs auiO &:
argcnco prctioiiorcs. Dcinde cum cicleftis iUa viucndi rado vigilias,
flitigationcs, fudorcm, imo fanguinem & vicam irpe exigat quid rale 5
fperari poteil ab eo, qui voluptati inemilimx doiniiicT iemit, ne dicam

ancillaCLir? Ad extueinum,animus humanus libeicatem iliam fcreper-
nicioiam iibi tacit, aut ceite pamm vtilem : in feipfiim iniquillimus,
/ diun iibi maxime indulgec, quiaplaceiitia magis quam falutaria ple-
rumque fed:acur; & piOilicuia fugic tamquam noxia: mukoqueilli fa-
cilius ell: fcliciter imperare populis & Regnis quam fibi. Ingreflurns ,
tam ardLium ducem habere

cxco, temcrario, ftulco,
dcbuit;, ne
iccr ,
hoc eft fibij obfcqneretnr•, alieno imperio fubijci, ne pei-deretnr

Talibiis prc-Efidiis attollendus erac, vc res gererecfe Deoque dignasj&,
.
ne vmquamSirennm illamm blanduiis incancams reiiocaretur , voto-
ram religione conftiingcndus. Sed qnoniam ne fic quidem aduerfus
blaiidienccs illas peftes lacis tuta eft mortalis imbccillitas ,
qiu^ fibi fa-
cile obfequicur, putatqtic rationis id ede, quodabanimi vel cnemaci
fegnitic, vel impotcntis cupiditace proficircitur^ ianciliis Parer Ignatius
vt omnein coiiuptclx aditum obibueicc j hxc vira: fandioris mnni-
menta hoc cil vota ipfa, quanciim pornit, ftabiliuit. Vt enim erat acri
,
& perfpicaci animo, lucisque cxleftis pleno, diligencer exploranit om-

nes acceflnSj pci' quos improbus fui amor in nonnullis Congregacioni-
bus ad ipfa hxc Religionis firmainentapeneciMuerat^ qn.T, fi non om-
ninocoiuicllcre, certe grauiter folcc concutere, dum Rcligionis indul-
Socllatts
*^'"""'^ aducrfus ipfam vtitiu•. Huius tal caiui qiiam blandi hoitisdi-
Lieicicula & aditus quanta fagacitatc dcprehendit Ignatius, quam tu-
tis dcindc pra:iidiis obfepfit? An poterat paupertatcm,quam vocatRe-
ligionis niurLim magis inaccelkin reddere, quam cum ProfelTo-
, liorti
rum domibus non folum non permictit ceiifns annuos , quibus alanc
fuos ac furtcnccnti fcd ne quidem vllnm eiurmodi fubildium , quo iiue
a:diam, fiueteinpli, tempore (vc fic) &a:nofati{centium, farta re6ta re-
ftaurent ? aut cdam quo tcmpli 11611,
ceceraque ad iacros vfus
ncccllaiiacomparcnc. fed neque, iicum ncccflitate confliclentur, eas
Colleîoram aniiuo ceiiiaiuuari permifit. Quid, quod neqne prouen-
tusexCapcllaniiSjVC vocant, neque ex Sacris anniiieriariis, & id genus
aliis fundionibus , ne in lacranj quidem impenias admitrac? Neqiie
magni refcrc, Collegioriim Sociecatis ac Seminaiiomm paupercatem

iion elTc tam feueram : cum enim Profefll ilnc pnma ac ptiecipua So-
ciccatis
LIBER PRIMVS. S C I S S C S. 9
cictatis pars,prxcipue qnoquein illis fpedlanda eit voti huius & icfti-
manda perfeciio. Quarc Pius V. noii abrL|ue racionedeclarauit Socic- Socieus

^'^"
tacem OruiaemelTe meiidieantem. Ncqueveroaliis minLis quam Pro- ^-/^
r ,r• 1 1 r> rJ 1 j • 77H nduans

rdiis mcndicanaiim j quandocumquc aut Prxiiaes id imperaiit, auc
nccelllcas. CoUegia quidem & Semmaiia redirus ac fundos poilidcnt;
fed tamcn preilis admodum limicibus comm quoque circLimfciipta eil:
paupertas. QuibLiicumquc enim nortris hxc incolencibus, nonminus

quam ProfeiliSj neciueiacrificia , neqiie exequias, neque iulla anniuer-
iaria celebrare propoiita mcrcede licet j
quod tamen aliis fua pau-
pertas non inteL-dicir. Ncque fas eft vllam pro Thcologicx prokf-
iioiiis, coiicionum, catcchereon, folariorum xgris capciuisque impen-
fomm, auc Sacramencoium adminiftiatoriim labore, mercedem ac-
cipcrs: vc & gracuicailla chaiiuas popukim inuirec ardentius ad falutis
rcmedia , & pia Societatis in his adhibendis libercas, ac operofa fcduli-
tas numquam iordidum quxftum degenercc. Qita iii refanolus Pa-
in
ter a:iniilan nos voluit pauperratem diui Paiili cui etfide alrari, vt air, : icorint.^,
viuere ius & fas permitcerer; placuic tamen, qua: iuile poterac, non ad-
mictere, vt conftaret omnibus,nullum ab illolucrum niiianimarum,
tot ac tantis laboribus peti. Ceterum lerum omniuin, quarum com-
munisêltin Societate poiTeiiio, tam reftriclus efl: vfuSjVt ipfa pauper-
tas aroliorem exigcre non polle videatiir. Neque timendum eft ne ie-
neritas hcTC aliquando laxetur. Profcflienim omnes, quibus vniuerix
cLira Sociecacis ac moderacio incumbic, peculiari fe voto obftringunr,
namqiiam pafluros fe, vt quidpiam in legibus pauperratis aConftiCu-

tionibus prxfcriptx innouetLirauc mutetur niii fortaflis illam iuftis dc :
cauilis magis arclaiidam elie iudicai"cnc. Atque ica paupercatcm ex

omni parce vallauic Ignatius.
Cafticati vero tanto plus aggerum, vtita dicam , & valloritm cir- Callitat^
ciimdedit- quomaiiis iniurix eilobnoxia, faciluisque Ixditur. Ac ne f-^M^*'»

vcl Icui iiegligencix lic locus auc venia, vult eain Angclicx pmitatis elle
iemulam. Sed qiu poceil: ad tancum decus aipirarc mortahs fragili-
tasj cum tanta puiitas, teile Sapiente, Dei fic donum? Igitur obtineri
poceft & accipi ,
quia donum efl. Quare piiefcripfit km Ignacius non oratio fn-
fiequencem modo oiacionem , ied etiam illos docuic accuratiilimam '^"'"^*
huins inrticuenda: methodum. Quid enim non impetrac frequens & ,
re£le fada oratio ? diuinum in primis amorem

timorein paricer &
animis iibi dedids ingenerat. Amoris diuini flamma impuram autfo-
pic, aut extinguir. Timor vero Dei quam fortes ueddit in hac pugna? fmor
non aliud telum ccrtius profligac Iioitcm,vt nemo niii infamis fui prodi- '^^'>
tor cladem hic accipiat,CLim timendo poinc holl:em debellare.MiiacuIi
inrtar habebatar in Curia Philippi recundijquod Sociecatis Patres cnm
promiicLio fexu tam verfarentiir innoxij. icaque vulgauerat rnmor,illos
herbam circumferre, qux vim haberec iiiterimendx libidinis. miiic
Philippus ipfe ad P. Araozinm de hac herba fcifcitamm. nec inficiatus
eil: Araozius aliquid fubelic mmori ceremm peropcare fe hanc her-
bain Philippo omnibusquc cius Aulicis in vfu
miiii vocaii, cuius vis Societatis Patres
;
eam timorem Do-

vbique feruarec
^ iniioxios. Hxc
2, rerpoii-
92 IMAGO PRIMI SJE CYLl SOC, lESV.
refponiioper omnemperiiagaca Cuiiam, fecundiflimis accepta eft aii-
ribus-, quia non vere mmiis quam kftiue docuit, ab ipfo timorc
pcricLilis
cfficacis
iccuritatcm
parcns cll; •:\:
& peti & dari.
nutrix, fammam
his
Orationis ^
geric cui\im Societas.
m
qux timons tam
Cetcra-
rum Fundionum fuas cnique crcdic, huic ipeciatim 8c quotidic inuigi-
lac,piO itadio vel neglcdu oracioiiis ccrera procedere non ignaia. PJu-
viFinsfiu- limum criam coiiducit callicatis incolumitati moderacio vidus: quain
^'^^'^*
ita Societas temperatj vt ncque afiiduis docendi ac iKidendi laboribus
non ii.ifficiaCj neque occafioncm inccmperanciiE copia fubminiitret.

Icaque iic vires reficic, vc fomenta libidinis lubtrahaCi fic fo-
mctita h;rc fiibtraliir^ vt viies non debilitct. Huic modcrationi vidns

accedunt ieinnia, corporum diueibcradones, alixque atfliOLariones iii
Socictate admodiim viicatie. &
quamuis nihil ccrtum in hocgcnere
omnibiis prxfcriptuin ilrjfingiilis camen proiudicio Modcratornm hxc
adiTiibendafunr. Neque enim noilros ardoii iuo permittcre voluit fan-
£tus Pater,qui in pleiilqiie hciio magisqiiam ftimuloegctj dum aiit vi-
iibus iLilcipit iriaioia,ant iibi inconluke obfecutiis modum non feruac.
ttijfnga, lam otij damna quis neicit ? quo qiii ditfluit, luxiiria fimnl lolec
diffluere. Anuc ftagnans iituque torpens vliginoia! paludis aqua , riuu-
li e pcdpicLio fonte labcntis piincatcm i^quabir, quam dciidia fimul d>c
mundicies animi coniiftanc. vc vcl liinc llatuas,nihil agentem pcilime

agere. Ergo tam capiralcm pudicincE hortcm e Societate fandliis Patcr
noller ita piOfcribit , vt lcge lata non alinm velic in omnibus ailidui
hhrorum
Jaboris efle qiiam valecudmis fincm.
cLiilodiam vigec: quijnifi
hoftis illecebns
plerLimque
coniimpi
caftiuatis prodicores.
Ad luTc,ob(ccenos, quamuis
magna
fe facile ^ AidiiTimam quoqne fcniiium
ieueritatc coerceantnr, blandiilimi
quam incuftoditi, tam
aurea: ceteroquin a'tatis ac vena?,& abf-

ceiti
,
obfcccno-
qj^^g
attingi.
coiitrouerija principes inftio 2:eneie fcriptores, a fuis noii patitur
Ec mcnco: quid cniiii prpddt illa lciie, quas vtiiius ignoranturf
laudabilis eft fdcntia, fcire qaid ignorandum ik: illa vero execrabiiis,
qiKT, dum anget lingux, inficicanimaEpuiitatem. QjLiis veneniim hau-
riar, licetexaiuO piOpinetur aut gemma? Alia crimiija foltxs audores
inficiuntj fola libiorum impuricas cft, qua: vnum facit & legencis &
lciibentis ciimen Hac de cauisa Munns Vicclleicns Socierati
. \-
pofitus Gcncralis, adhuc rupcrllcs, Epiftola de Oratione ad Socicta-
tem vniaciicim data libros illos attingi feuere verat , ex quib,usînquir,
numquam dodrinaztancum accedet, quantum \t caiiimonicedcccdar,
inprocliui eil:. Plura in hanc rententiam graniirime addit, qoibus pe-
ftileiucs illas chaitis damnat, noftrisque penitus interdicir. Itaqiie iii
nuUis vmquam bibliotliccis Sociecacis cxrtant, fed aut relcgantui: iii
pcrpctLias tencbras,autnon aliaqnam Vulcani liice donancur.

•
,_ Sed niiUum a*que difcrimcn imminet caftiinoniar atque ab altcro
jpetia cKm fcxu, qui liEpe,quamuis ctiain id non agat, ipiam conlranriam labcm-
^*''^''''
dat, ipfum robur infringit, virtutemque iLUTimam ex illo tailigio fuo
HerLtio' rcp^''^^^ Qiiod vt vete.res omnibus ob oculos cla-
dccuibatin pi\Tceps.
rius pioponefenc, finxeranc Hcrculem , illum tyrannorum, odiorum
carle-
L
CcTlcftium, torqLie
bus moniuis pcioris
tnrpiiriinc
fatnia
R H
^
SOCIETAS NASCENS.
VS.
monihorum adcoqne & volupcaris ipfius
,
,
modo
viclum tnipiilnnain reruilJc ieruiCLuem , & maiore in-
iuiTLun ab imbclli horte culilicj quam gloria amiatis illud ho-
ab hac, modo ab illa
93
omni-
muliere
itibus ac tyrannis impoiaemc. Nimiium nulla virciis ab hoc peii-

culo iatis cit tutaquod cum dcelle noii poiTic tot iiiccr anim^
.
riim iiuiandarura munera; lanitus Patcr Ignatius feLieie cdixic tota

Societare, non modo vc teminarum , qnatnuis nobilium, aut decum-
bcnciLim , domos incomicatus nemo adirec; icd omiiino ea elicc in al-
loqucndis obieruatio ac ciicumfpedio, tametii cxomologeii danda
ellcc opera vc auics quidem comicis , fcd oculi numquam excluderen-
,
tur. Vtqiie legcm hanc exemplo iaaciret, ciimvnume Sacerdotibus

domcilicis hominem fenem & annquiebonitaris ( quamuis per iimpli-
cicatcra omiii culpa vacancem) huic decreto contraueniiTe cognolTet;
tamen,ad cctcrorum commonicionem, coram Sacerdocibus vnum
in locLim conuocatis , iiifiic reiim flagello ieciEdere,quoad ilnguli iin-
iTulos e Pfalmis Dauidicis pronunciarenc: quorum pnmus Pialmus erac
qiiinquageiimus. Pono hxc lex ita viget in Societate, vc ii quid coii-
tra hanc dclidum obligemr comes ad Prcxiides, quamuis non ex•
fit,
pofcentes, id llatim reteire, feuere puniendus fi negligaCi adeoque pe-

ncLiliim dimiiiionis aditurus, fi fecundo aut teitio re tanti momenti m
obligatam Societaci fidem non pra:ll:ec. Quod fi mulieres ad Colk-
gium aucdomum Societatis, vcqnempiamalloquantur, accedant^ne-
•niinicum illis licet colloqui, niii loco aperto, &omniiim oculis pa-
tcnte. QucE caucela Societads adeo non eft noua, vc ipfius Eccleiixaii-
tiquiilimis quoque dccretis maxime fit confentanea. Nam Clemens I.
Epiilola pnmii feiiere prxcipic vc nulliis Clericus vel Monachus folus
,
ad ieminas accedac,vcl cum iis loquatur. His coc caftimonix pi'cEiidiis

accedicfrcquens Confeffionis & Euchai-iftix 5: quibLis Sacramentis,
qnxdam visineft
de vnanimi faiKitoram Patrum fententia, peculiaris
obfca-nam illam flammam fedandi, & tam corporis quam animi mun-
diciem intaclam illibacamque feiuandi. Vimim enim illud eil•, ex quo
gcrminaiitvii"gines;quodqae, vtaic mellitus
minimis, iii grauioribLisomnino collic
",
confcnfum.
minuit fcnfum iii
Acqne hcec funt anxilia, per quasSocietas integritati confii-

lir. Qiiod fitot treiiis ac vinculis impedica & confti"id;a ciipidicas ni-
hilominus in delictum erumpatj hic feireain, hic adamantinam, hic

inexorabilem fe pra:bet Socictas , necalirei• manifefto vulneii medecur,
quam impurum a puro corpore mcmbmm rcfecando : ciiius poens
metiis non infimum qnoqne munimencum huinseil voti.
Poriovomm ObedicntLx S.Ignatius ipsa Dei auftoricace ac maie- okMe:eU'
ftate, tamquam inexpugnabili lorica, circumdedic : fimulqac volunca- namSccie'
tem &:iLidiciui-n piOpnum,peirimosobedientix hortcs, procul a fiio-
l^J^^^'
rum coecu piOicripfir i
quibus hoftibus fi quis manum porrexerit, eum voimtfan.
ne quidem afr^noicic vtpote iacra huius militix veluti teilera de- ^'^ ^g"^•'
iii fuis ,
ttHS.
liicLitiim. Iraque facere qiiod imperatur, minimum hic cft imo obe- :
direnon eil, ii is qui facit quod iimindum eft, icu volunrat; feii iadi-
M 3 cio
94 IMAGO PRIMI SitCVLI SOC. lESV.
cioab imperante dilTcntiat. cxcitatem quamdam hk nobis impcrat;
ira vc in niiiDenm impe-
impcriis Prc-Eficium nihil videre nos vcliu,
rantcm, &narcentem hincinuiolabilem obedicndi legcm. Quodipfc
MiitiiisVi- Mutiiis VitelleiGLis, quo Prxiide adhuc fruitui- Sociecas, facis aperte
EpULdc figiiificat in Epiftolii j quam de Omtione fcripiic ad vniucriam Socie-
^'"'
catcm, cum m illa fic ait Fer obedientiAm probixtur gairiAna foboles Socie-
:
tatis: nu<c qms reponit infms^ hoc educat cibo^cid froducit matun-
R.P. Munus. £x cuius verbis hoc deducas Erao noniutu
tatem. Ica :
„- .
^ .obedicncix intecziicate delticuri .
germana ioboles Sociecatis, nec eos Societas leponicin iLiis,iiqiii hac
Nec minus arauitcr Francifcus
ituisdc Me- BoFLîa obedientiam commendat: Aa <7«iiiw,inquit, omnia refert Societas^
fpirii. tamquam ad Jcopum ^^ 'Oexi/Ium^ quxqne eiiis ejt turns pra:cipua 1 am .
fiiblimis Pra:iidumdehac vircutc lenius, qnemanimis luoriim ingene-

ranr, ingens obedientio! eit pra:iidium. Sed quale quanaimqiie cius cil
piOpngnaciilum auica iUa Epiftola ab ipio S. Ignario ad Socierarem
Luiitanicam fcripra? qux millics repctita, nouos remper aculeos iis,
qnibus prÊlegiturjrelinqiiicinfixos.* quibus acriter incirantiiradranram
in obediendd accurationcm j qiiancam ipfa exigic. Sed audue iiiuac
ui^l""' -^ Ignatium fiib exordium Epiftola; huius animos fuorum amicc

obedicnt. innadentem , eosque primoquafi allulcu dulci qiiadam violencia fcli-
ciilimc expiignantem. yib /;/>, inquit, Keligiofs Qrdimbi4i facilms px-
tiamur fiperart nos iemnis
quam fuo qmque
, ajigiliis ^
ritn ac difciplmafinciefufcipmnt: '-uera
cetera njiElHs cultHsque A^fentatc,
quidem ac perfeSIa
obedientid abdicatwncque <~uolmitiitis atque itidicijmaxime '-veli?» , Fratres
chanjfimi, ejfe conR)!cuos ,
quicumque in hac Societate Deo T>ommo noHro de^
ferumntewfdemqm SocietatiJ veram germananique fobolem hac quafnota
:
?30 qm numquam intueAntm' perfinam ipfim cm obeditmt , fed m eJi

j
Christvm Dominum^cmtis caufâ obediunt. Siqmdem Supenori^nec prn~

de?n!a, bonitate jCeterifve quibtifibet dminis donis orn^tm mflruoiusque ft^
fropterea. obtemperandiim efij
que aitcioritatefungatur, quidicit:
^^me fpernit : nec contra. , fue
fedob
confilio
idjolu7n, quodîces gerat Dei^ emjdem-
^m <~uosaudit^me audit
ant prudentid minus
i ^ qm
^Tjaleat,
"TJos
quidqmm
-
tdcirco de obedientia remittendum ,
qmtenHs ille Superior ( quando illim
ferfonam refcrt , cuias fapientia falli -non ,
fipplebitque ipfe qmdquid
defuerit ) probitate altisque ornamentis careat. fqwdeY/i dijertis
yerbis Christvs T)oniinus cum dixijfet: Super cathedram Moyf federunt
Scribie <^ Vharifci 5 protinns addidit : Omnm ergo
quxcumque dixermt <-vo~ ,
l^fs,firuate (^faate fecundum ^-uero opcra eorum nohtefxcere. Ha!c fan 61 us

;
Pater noiler qua: deinde pari femper orationis vi periequicur, tanro-

:
qiie rationum pondcre vrgec ac premit, vc vel deploracam contuma-

ciam iii obediendi ffcudium poilit coiuiertere.
&-
Ohedictj- Tiibus hifce votis quamim adiecir, & qiiidem folenne, qno ProfeiTi
(Jenoucnt fe obfequio Romaiii Pontificis , vt, quocumque terraruni
tum. Euangelij caulsa luUenc iUos piOhcilci,aci eius nutumprompri lempcr
finc & expediti. Neque deciedarc polilint hoc impenum, niii iimnl
voti iui fidem violenc, qiiamuis nullo inftintli viatico, quamnis ad
liiEreticos, quamuis ad barbaros mittantur qiiamuis ad eas regiones j
vbi
vbi Socictas niiiliim habec domicilium , aut habicura fperatiir. neque
infelia latronibus itinera , neqiie maria tcmpeftatibus fimul & piratis
intelta, ncqae icopuli & lyitcs naufragiis infameSj neque ha;reticorum
auc barbaiOiLim fecures kiuicamm faniuineinkd:x&: adhuc maden-
tes, ncque adliiic tumantia noftiOmm corporibus laponiic bull:a,ncque
BiaiiloLLiiniiiiiluuics humanx carnis auida, vllam huic voto ^ratiaLn
faciiinc, aut idonea iunc caulla, cur vel tergiueriari liceac, quamuis in-
tcL' fendcendum iic, & xcas exigenda, nec vllafpcs ledims
harc pciicula
tain coaceraaram malorum congeriem ioletur. Ciii vmquam nocenci
talccxiilium iaa cnlpa imperauic, quale hifce viris fna (ponte indicic
piecas, & immenfa
gloriam diuinam piopagandi cupido ? Alij quidem
Rcligioii calibus periculis capuc farpe obieclamnCj neque defunc quO'
riim animos Deo plenos illa ipfa inuicant, & adhuc exercent^ nemo
taaicu eorum ex obedientix lua: voto a Pontifice cogi poteft ad tam
arduiim munus, non magis quam quilibec alius iiulla voti relisiioiie
obllriclus, vt intcr Theologos iatis conllat. Atque itacautum eil, ne
Ipiritus illc Apollolicus in Socieuate vmquam fopiatur, aut euaneicat.
Scd hxcqiioqueSocietatis virtus mernkinuidiam, certum magnitudi-
iiis fua: iignum. Quid illa^quxfo, commenraeft? nihil aliud fcilicec
hoc vocum ellcqLidm tedam adulationemqua Pontificis fauor putidc
capcatiir. Itane veadul•atio? ergo Xauenj,Crimiiiales,Ouiedi,Cam-
pianj, Azebedij , Siluerij, rotque alij , virtucuiri magis nomina quam
hommum, fudorcs iiios, vitam & ranguinem adulacioni vitioturpiili-
mo immolarunt? Tot vii'irapientia& virtune inclyti, quothabuic, ha-
bet, & porro habicura non tam Pontifici quam ambitioni
eft Socictas ,
fe dcLioiierent? Ideone S.Ignatias tam acre fibi bellum intulit, ideo

tantum Liborum exhauiic, vt faorum animas & iliam infami vitio tam-
quam idolo orferrec ac dcdicarec? Vfqueadeone inuidiar niliil eftne-
tas, vt & caslnin inuadat, ncc Diuis ipfis parcat ? Qnx, obfecro , ex tali
titcx noLiit
&US honori ,
(nemo enim gracis eft nocens quis
adulatione fpcrari pollct vtilitas
tamquam pefti
Religiofo
&
?
turpillimi vicij fruclus? Nam quotumquemque de toc millibus Pon-

vtquenollct omnes qiix fpeselle potcftomnibus, vbi ne-
?
mini licec vel oblacatn dignicatem , adulationis nempe

admittere? cuqi in nullo
,
coetu adkiis icque

exitio hiiius Socictatis
qiiam admiiTis honoribus clarior, ita iuos inftimic , vt ii fas eiTet, nec
?
,
fit
)
obftm-
qua^ fpretis
cedcrcc in diuinx gloria: &

animarum detnmentum , optent potiiis
inimiis ,
quam cirulis & digniratibus affici . Quin aiidi, inuidiaj ^-^^,^^
&rumpei-e: ad ambitionem ftirpitus excidendam, Socict^ns \egi- honores
bus inrtimtisquc caiiemr ''^"^*
, vr in hac ipsa folenni quiûuor vocomin
profeilione (cuius tu qiiarmm adulationis iniimulas voto infuper ) alio
quifque fe Dco obliget, ne vel domefticos vel externos honores , noii
modo redis iludiis planoque cuiTu , fed ne cranfuerfis quidem &obli-
quis itineribus auciipetur. Quod fi quem forcetalem in Societace de-
piehenderit, ilatim prodac, Praipofitisqae denuntiet. proditusque, ii
maniterto crimine tencamr, pro iperans honoribus perpetuamulcle-

tur igaominia, omnisque ilifFragij iure in perpctuum fpolietur. De-
latos
96 IMAGO PRIMI S^GVLI SOC. lESV.
lacos autcm & imperatos honores , nifi prxcepti vis adigat ^ & Pontifex
ipfe compellat, cadem voti rcligione rccurec, Sic nempc adiilacur Pofi-
tiiici Socictas, vc etiam voti {icramencnin tali eius huoii opponac ,
qui
vnusaduhuionisfmotus eiVe polVet. Quamqiiam non diflitetur Socie-
tas fc PontificLim gratiam ac beneuolendam oinni voco expetere , fed

qua prorcgamr conna malcuolcntiam , fed qua iuuecur in omnium
ialutc procLiranda, fcd qua munita latius prodelTe & pluribus poiTir.
qiix noii eft infamis & erubefcenda honorum , lcd laadabilis & fanda
labomm ambido; Nonnulli quidem honores Ecclefia-
e Societate aut
fticos, aiic dclatas Infulas admiferc• fed pio impeiio coadi, ied e qui-
busnihilfplcndidi, prxtertimlum faciamqLie porcilatei-nacceperei vn-
pocequoriim itipatoies fuere barbari exicio illorumimminentes,quo-
ram aulre antra auttuguria, quoium deliciie faines iitis, quorum &
quies percnnis labor, qiiorum ftipendia gladij , tela , recuies , venena.
Sic ad Indos profedlus efl: Xauerius Nuntius Apoftolicus. Sic Salme-
ron & BroetLis Nuntij Apoftolici a Pontifice deftinati func in Hiber-
niam, tot vicic periculis qiiot iam tnm lemm illic potie-
hxreticis, qiii
banriir, obieilam. Sic Moralcs Epifcopus in laponiam efl: milTus. Sic
Nunnez in ^thiopi.- Patriarchamconfccratus ;iic eiusfocij Andreas
Ouiedo & Melchior Carnero Epifcopi, Nunnio olim iliccefluri , fed iii
difcrimina & a^rumnas vcrius quam honores. Ac tametfi honores So-
cietas poftmodum ilios eft deprecata j curas tamen & pericula non re-
curauic, quorum fola fe non negat. Lainius
feruereferrique ambitione
& Borgia facram pnrpuiam fanda quadamcontumacia conftantiilime
reieceruntj qiiam Tolccus admiiit coadus, Bellarminus omni conten-
tidne, quani ipfe & Societas extremam adhibuerunt,excuterenon po-
Epiicopatum Tei-gc(Hnum,Caniiius Vicnncnfem, Claudius
tuit. laius
.
AquauiLia Archiepifcopatum Neapolicanum , Cotconus Arelatcnfem,
inuidis animis repudiarunt gloiiam ingentem omnes confecuci, qiiia
;
fugemnr. Sic Ignatius omnis coimptelos radices ad fibras viqueperfe-

cutus , Societatis incolumitati omni ex parte
quibus ciim
etiani acerrima humana: prouidcntis fagacitas nihil vltra addere polle
videatur, inucnit tamen Ignatius qua: adderec, nec leuioris quam
illa momenci.
CAPVT DECIMVM.
Trm frÛrm Societi^ti fcmtmria, ^tiAflorem
fi^c njlgorem tnhmmt.
^Ltailla Ignatij mens, quar nihil non pcrfpexic, videbatetiam Re-

ligioni iua: diucurnitate periculiim nafci polVe. videbat m rebus
nis nihil magnam cile & dnrare , nihil tam firmum quod paula-
tim exedendonon perimerenc tcmpus & vetuftas. Neque cniin opcra
folutn manu fa6la & ipfam naturam, fed etiam virtutem & animoruin
robur, ipfa dies paulatim carpit, & veUit occulta teredine fal-
lente eneruat tandem atque conrumit. Icaquc aduerfus hanc quoquc

tempo-
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCEHS. 97
temporis violcnciam armauit viiriitemjvt,qLiamiiis illiid vincat
omnia, lianc tamen expugnarenon pollcr. Armatiua lia:c votorum cll POtorum.
reiiouatio; qua: bis quotannis, ab iis qui ccrtum in SocicCace gradum ^"'""'"^"
nondum habcnt.noii leui opeia initicuicur: criduum eiiim ante,ab

& Deo vacant. Qno tcmpore
ni cura negotiiique cxpediti, libi cantiim
in levitamqae luam acriter inquirunt & iicubi deprehendant aliquid
j
om-
t^
'^"'"
-
\''Tlt'n1
aut langnoicaucincunalabetaclum , aut Religionis intcgrirati miiius

conientaneum, idomni ope rGilaurare concendunt. Dcniqiie non mi-
niis ad rcnouanda ha:c voca comparancfe, quamiiea primum cfleiic
qux quarto demiim dic infigni apparacu, nec alio litii

niincupaturi:
quani quo primum ea piOnunciariint omnes oidine vno in loco ,
ante aram iuppliccs inftaurant. Hic raluberrimx conruecudinis ritus

crt. Scd cur tantam illa vim habere dickur, vt virtiitem eciam contra
arui damna muniac? vicx fanolion.s pelks haiid icio an vlla iit
Iiicer
nocciitior, & tamen occultior, quairi ilauis &

muneris fui obliuio.
Hxc enim omnis ac pietatis eii: fepLilrura exi-
vclur piOfunda viituris ,
tinmqueanimis ancequam fencitLir. nec eiiim fe niii ipfis

tere adfcrc,
quas taciccladibas pLodit. Hanc tam capicalcm Religionis hoftcm pro-
cul aicer rcnouata iimul ciim voris memoria dignitatis ac v'\ix Reli-
gioivr.QuiE memona tanto molimineac Coties reitaurata, deficere non
potcil cLimque viuida lemper iic ac recens, facile gubernat frenatque
;
animuin,& diucrticulamore fuo circumrpicienrem haud ;rare conti-

ner, ne defieclac a cuiiu iubiicit enim eius oculis primam illam fui
:
pblaiionem, & fidem Peo datam ; quas fxp^ non minorem vim habec
tam viua fpeciereprarrentata, quam primum prxftica.
Altcr huius renouationis irudus a fandlo Patre Ignatio rpcifl:atus,eft deHotia.
deuotionis augmentiim : nomine non intelligit dulce-
cuius dcuotionis ^'^'" '"*'
*
dincm quamdam 6c luauitatem exreruinpiamm excrcicatione fcatLi- "^^
ricntem-ied promptam,fed cxpediram/ed ardcntem animi alacritatem,

quo: inimica carditati
in diumo obiequio ardiuun

& ncgligentix , incitaco
iiiipetLi,perriirnpicquidquidnatLirx legnities reformidar
occnrric.
qnodam
Nec temere fraclum hunc

& pleno
,
5
& quidquid
fuis
promittit Ignatius : fcntiunc enim hoc pix alacritatis iiicrementum,
quotquoc fcfe ad hxc vota Deo ruiTus offcrenda non oicitanteu auc
perhindorie comparant. Neque obfcura ell: hiiius rei lacio. memoda
enim pcroiHcij rccordarionem excitata, conrcicnciamftimulat vellicac-
que ad fidem libeiandam. Conicicntia his ipfis ftimulis fegniticm ac
rardiratcm increpat, abigitqiie e pe(ilore. Quibus impediinentis puliis,
niliil eft quod proiium animi iam incicati curfum aut remorecur,
aut fiilat.
Tertia,nec fupcrioribus minor, vtiliras, quam adferc h^c pietatis in- conrta»-
''*""/"«''*'
d\ animi conftantia in
duftria, vizx propofico. Propdum fi-
quidem humano ingeniovidumeft inconliantia. Omnes leuitatevexa-
ninr ac tardioi &: alcemis cupidicatibus iaftati , modo damnamus qua:
appctiLiimuSj modo ineaquxdamnauiimisreuoluimur: necqiiidquam
in homineram llabilc, quamperpetuainilabilitas. Ab huius importu-
nitace vicij taiito plus eil pedculi Religioiis
,
quo moleftiora naturx
iam
8 IMAGO PRIMI îECVLI S OC. lESV.
Natttn i:iin deprauatx (
qiur infciliilima virrutis cil hoilis )^confilia fiint '-
deprati^t^
^|. Rcdic cniiii illa, quantumuis foititei- pulia icui tam dilplicet la-
bor, qiiam voluptas cll in votiSj cui dilciplina Rcligiofa, odioius rigoi:
eil &
vexatio; callitas, perpetua lixa &
pugna; paupercas , anguftKTj
obcdicntia, ierLiitus videtur; cui grauis eil: alienx ialacis cura ncgligeii-
ti iain Hiam j cui dcmum ingrata eil virtiis, labore vtique paranda ac
iiulorc. Hoftis igitufhxcintelbnaquatnuis animum non cxpugnat, dc-
bilitat tamcn, illcccbriiqae &; blanditus ka iltpe labctadac, vcdcnei-a-
ruilii proditioiie dubitare, & in bcn^ cocptis nutare cogat. Scd hanc
exaimari poiTc fperauit Ignatius fola vorofum , quaii racramenti milita-
ris, inltaurationc. Ncque eum fpes fetcUit. Cdm enim nona hxc fpoii-
iio obligatam prius fidein conhrmec, animum qiioque corroborat in

votonutantcm iiiouis viiibus augct perfeiierantem. Huius auxilij prx-
feiitcm vim fcnfcre primi Patres noftri de quibus poft vota iccrum 6c
:
HbfF.inVi- fepius Parifiis repetita, MafFcius nofter, Id ad confirmanJas , inquic, in
LifcapTi'.^ fitfcepto confdio mentes omnium minfice •'ualmt. SenrcrLintpoi-tcri, quorum

multi, qui deFcdionem iam meditabanrur , auc dabij & inccrti fludiia-
bant, hac renouationis ope fubito corroborati , in fide ac ftadonc pcrili-
tcrunc. Scntiunc demum omacs, tantnm animorum , teruoris , viriuni
hinc iibi accedei-e, vc Deo ac Rcligioni tum primum iniriaii fibi vi-
deantLir, nec vUum fere a prima iui obladonc difcrimcn, nili cempcr-
ris agnofcant. Atquc hxc de votorum renoiiatione.
Altcium,quod faiKilus Pater miie vrgec,& omnino nccenariiimftatijit,
ne pnmcTiium illud Societatis robur vmquam elanguefcat, eit, indma
animi renra,momrqueacperturbationes,Moderatoribus fuis pcninus &
Ratiocon- ^^ humanum vclud xgntudinum
fyco apcrirc. Aiiimum fiquidem ,
^Hpertri. omnium reccptaculum, modo amor, modo odium, modo ipcs modo ,
reldendH. timor, tamquam xWus fcbrilcs, altcrna ladladone infcftant; inccrdum

ftolida fui admirado, vdnt aqua inccrcus, vaniilime inflat; intcraum
iia corripit, qnx furor ctfi breiiis, ramcn fnror ci\; fxpe trifdcia velut
fxpe voluptas tamquam peilis vcneno fuo atflar^ nunc
lcthargLis obruiti
iniiidiaceu canccr excdit^nunc ilukx iulpicioncs, vclut akaquxdam
caligo, excxcant: fcd pcllimc omnium vcxac infanus ainor lui morbo- ,
rum omnium iadix5c capuc;quitamqnam lenra quxdam rabes animi

robur carpic atque depafcit^ ranto fibi iiifcftiorj quanto indiil-
gcntior.Haium omnium ^gritudinum qiuini pcrtilens eil vis,tam facili?
eitcnra, fi modo eas xger eilub cuius eit cura, tamquam Medico, tem-
pclliuc maniFcilct.Ncc xgdtiidincs modo/cd ctiam vitiofas animi incli-
nationcs eodcm candorc vuk dctegi randlus Pater, dum tempus & cauf-
L• moibi,& nondum plane egcr,aaxilium admkrunt.Ncc immedco rani
foUcitus hic fuic Ignatius. Nihil enim xque ainabat atque iuoruin faki- ,
tcm qux hoc lemcdio deftituta, non in difciimen modo, fed in certain
,•
fxpe peniiciem ruerct. Ncmo cnim fibi ruiiicic nemo aUis aut fibi vm- ;
quam exkiofuk, nifi per occakam aliquam emfmodi xgnmdinem:

0immtape- ^'""o nuUa cladcs humanum genus infcftac, qux oiiginem hinc non dii-
rire, ini- cat. Itaquc, vt pars magna morbi cil, ne dicam pernicies , morbum oc-
cLikare ka e contrado ialuds inkium periculum fakids, qui de-
Tnf : eil, ilU
pcllcrc
LIBER PPvIMVS. SOCIETAS NASCENS. 99
pellereid vult & poteil, detexiile. imO;, animo latebac iii quidquid iii
lucem profcrre ialuberrimum elt conlilium. quia IxpQ morbus ipecie

iankatis blanditur j qucm dum pericus Medicus xgm ol-teiidit,nullo ne-
gotio difcatiC: hic vcro errorem haud grauate dcponit , quem aniofckj
Sc pei-iculum ftudiose cauet quod proipicit. Quod ii remedium lioc
omnibus Religiofis cam ellcc viicamm, quam eil ialucarej quis eorum
vmquam lalutcm iuam in diicrimcn adduceret ? Sed inanis pauor, duni
auxilium formidat, non abfque iiigend piaculo in exitiuin vertitur. Ncc
intilligiint mifcri hanc eiTe machinam , quain illis admoiiec humaiice
falucis hoilis , obfcoeno & vili proco iimillimusj qui dum honeftam
virginem molkuc abducere, iiihil xque laborat , quain vt illa impro-

bum confilmm parentes fuos celet fi enim illud prodat , non prcEdam
:
modo, fed rpem quoque prxdx fibi ereptum iri videt. Quoniairi vcro Sinceriia-
non poteil non eite Deo acceptiiiima illa fubmiiTio animi, quce \\M\-^^''f^^^"^'
mos ruos motus ac fenfus quantumuis crubefceiidos , akeri, nihil diili-
mulando, detegit non raro Deus hanc prxfentiilimo prxmio remu-
j
neratur: vc pkirimis, & plerumque, non citius voces excidant ore,quain

malum e vifceribus. Neque poteft hic candor alicui eiVe iraudi. Netas
enim eft Pr^fidibus vti illa fcientia ad auxilium
, niii folatium eius &
qui illam dedit: qaas ii deeflet, ad eiufmodi manu facile adhiberetur,
qna: damno illiforencforcaiTis & ruincc. Quis aurem illi noceie aui: vcl-
letauc poilet, qiiem fincero profequkur afFedu? Nihil ilquidem Pr>r-
iidum curam & amorem xque piOuocat, atqiie aperta illa &: minime
fucaca fincerkas; vbi e contrario non poteil noii fuipedum & odiofum
illis elTe filcntkim , aut filentio peior oratio inuoluta & ambaCTibus
perplexa, & qualifcumque dcmum arcani diffimulatio; cum Ventatis
teftimonio conftet , eum malc agere qui odkkicem. Neque reticenda loan, j,
func quxdaiTijquia leuia videncur &: exigua: nihil ciiim leue 6c exiguum
eft, iii quo res maxims: veramtur , quê minimis fere cauilis & ftant &
cadunt. Nec eft quod fatis tibi in ts prc-Efidij repoiicum
eiTe ducas ad
perfananda animas mx viilnera. Adhibebit enim Deus vim fanandi re-
medio, quod priefciibet animas Medicus quam negabit eidem , cutn
:
ipfe tibi prxfcripfeiis. Nimirum vuk te non tibi debere fanicatem , ied
iibij a quo folofperare eam potes, & accipere. Demum tantx eft virtu-
tis ha:c iinceritas, vt quot iam inde ab ortu Societatis aperuit pericula,
toddem difcuflerk damna.

Tertium & forcalTe maximum munimentum, quo incolumitatem
fuam tuecur Societas, eft feu concumacium feu perniciorouum homi- Dimijfw k
num, feu miffionem vrgentium & extorquentium dimiflio, etiam poil- ûaeuie.
quam Religionii votis rkefsobftrmxerunt.QjLiamdkniikonemmuki
quidem cakimniaiitur aut vellicant: fcd igiiorantia fere carpit, quod non
capk dumque rationem non videt , fine ratione rem geri putat. Hxc
;
enim quommdam vekit exauoloratio iioii tanrum Societati vehemca-

ter prodeft, fed ipfis etiam noii raro qui fic exaudorantur.Nam ficon-
tumaces kint, autflagitiofi ,

quis noii vidcc hoc eos in Religionc elle,
qiiod in corpore putre corrupcumque membrnm? amputandum,nc par-
tes adhuc iiaceras vitiec. dementk^ geaus ell, pcrnicicm, cumpotes, noii
i amoli-
'

amoliri•, & contagionis omncs inuafur^ inicio, infe6los a fanis non (c-
cerncre. Nemo a vitiis tutus erk, vbi neque enim ibi

illa tuta iunt.
iiftunt vbi oriuntiir. Habcnt hoc commnne cum pd\c-^ contagionem
fuam loiiCTe lateque diffundunt. Potens nimimm ell in vtramque par-
tem exemplum &, quod miferix noftrx genus cft valentiiis in pdo-
s ,
rem. Ita fit vt quod ab vno peccatum eft, luant vninerii, cum inrcr
,
mukos nemo fibi tantum peccet. Serpunc vitia, & proximum quem-
que inficiunt; dum c[ux tolerantur, quaii iure ficri incipiunr. Sic paula-
tim maior pars vincic meliorcm , & coetus viTiuerius incipit fcmire cor-
mptis hominibus & moribus , quibus imperare debuerat. Sed crudele,
inquics, hoc remcdium efl: j imo criidelis eft bcnignicas vni parcere , per
quem omnibus noceas. Nam vni iic indulgere, eft multos ixpe perdere;
neciprum, cuiindulgetur, iemare. An cmdelis eft colonus, qiii ftir-
Dimijjlo pes herbis vtilibus nocituras euellit? An fxuus Medicus, qui vitia-
esl•»êc-^^^^ corporis partem mauuk tollij quamvicam? An immitis ludex,
«^^
« - parck malis, ne noceat bonis? Non opinor. Ciir igitnr Socieras
^^^j ^^Q^^
crudclis, fi paucos tollendo, feraet omiies? Videtur qnidem fibi illa

partem vifcerum iaorumabrumpere, dam a fe, quos tam caros habuit,
feparat: fed mauulcrationemiii confilium adhibere,quam afFeolum; 5c
fequi potius quodexpedit, quam quod inuat; ne mox fibi diiiimilis,
inane taiitum Religionis fimulacrum dc vmbram fe elTe deploret, nec
quidquam fcre fui prxter nomen veftemque videat quando citius in- ;
tegri a corrupcis morbuirij quam xgn avalentibus ianitatem trahunt.

Nec cnim vUx Religiones, quarum interiic fplendor & vircus , nifi a
fuomm vitiis eucrfe func : cum
tam Jfirmnm fic, quod ftare diu
nihil
polTitj ii iiiteftinos hoftes foueat. Huic igitur malo Societas feliciilime
occurrens fauciac fe ne Ixdatur, ipiaque membrorLim fuorum mutila-
,
tioiie fuam conrernac Iraque Reginre Lufitanixadrniranti

integritatem
aliquandopeicnnem illum vegetumque Societatis florem, & caulTam
rogaiitij aptiffime refpondit Collegij Reotor hanc elTe, quia venam fibi
aliq'ândo Societasincidit. coiruptus enim fanguisleui vulnereoppor-
tLmeemius, totius corporis eft valecudo. loannes Clarins, nobilis iii
Academia Louanienii quondam Theologix Doitor, cum celeberri-
mus quidam Concionator eiTet dimiflus, Icfuitx, inquit, non iolenc
aquam mundam efFunderc. Humbertus Ordinis PP. Prxdicatorum
Humberc.de quintus Gcncralis, Oportet, inquit , njt Keligio dejûmetur, ad hoc vt infui
lyp.^.c.iTp{ritateferuetr.<-;mÎa.€deûmatio^ efi impuritas multd. Pkira addic
in hanc fentcntiam mnko his foitiora. vtque vinum fece turbidLim,
hanc eiiciendo fe limpidam reddit & clarum ita Religio fe purgat ;
eieda quommdam fece. Quod innuere ipfe Chri st vs eft vifus, dum
loan. ij. luda cx coctu Apoilolorum dimilio fubiunxit D^nc clmficatus efl Fi- :
Ims hominis. Dcnique hanc vtilitatem fatis aiTeric iciicentia & viiis
SS. Ignatij & Xauerij quorum de hac remdicium nemo Pontificuin
•,
improbauk, laudaiiint &: approbamnt haitenus omnes,acprxferriin

Greo.xiv.Gregorius XIV, quidum Iiancdimittendij & omnemvotommobli-
laaniMsi. gationcm tollendi poteftatem dcnuo confirmat, Eam, inquit, ratam ^r
de confirm.
tntaBam ejfe 'xôlumHS , tamqHam rem mAgnl momenti ad Societatis pimtatem
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. lOI
^ conferuationem retinendam. Ita Summus Pontifex, qui paucis verbis
ingentem huius remedij vim vircutcmque complexus eft. Neque for- Matiu of-
taflealiud quidqiiam ad Sociecatis iiicolumicatem eft efficacius. Carce- ^'"^ "^fi"'
res quidem & fupplicia etfi improbos frequenter emendeiit ; iiepe ta-
'""'^*
men compefcanc tantum corporaj non vitiaj coguntque fubindc taii-

tum diilimulareneqiiitiam, non deponere cum nocentes vultum tan- :
tiim & ora, iion animos mutancj pcenaiTi criminum horrentes, noii
crimina; tbrtafle peiiis peccaturi, vbi vincula euafcrint. Vcnunc iilen-
fio prasteream j quoties perditiilima viuendi licentia, qiiam h^refis huius
fxculi inucxit, caufla iir, ciir improbi Religiofi, qui non timenc mere-
ri/ed paci poenam,ad ha:recicos confugiant. a quibus blande accipiiui-
tur, gratulationibus, officiis, ftipendiis demulcentur in folatium im- :
pietatis Illuminati vocanturj quia nempe fidei perfidiam , Reliaiofx

caftimonix facrilegas libidines, vircuti &
honeftati voluptatem tur- &
picudinem prxculerunr, malueruntque Baccho Veneri feruirejquam &
C R I s o. In quod impietatis baracrum fortafle non mergerentur, fi
Rcligione poflent difcedere fine apoilafix ciimine , votis ibluti fuo &
arbkram vitam ducere. Quam multos Religiofos vidimus, inquic
MontholoniLis , aliorum Ordinum viros prieclaros & fanolos grauicer Monthoion,
^';°'°'^
ingemifcere, quodhoc remedio deftituti coctc-
familias faas purgandi ,
rentur aut Religiofe difciplinas aut fuorum difpendium facere? Qua^ ca-
lamicas non ex fandliffimo illorumlnftituto , fed ex infelicitate hoium
tempomm nafcitur, 6c hierefeos mendicicate, qux ex fentinis noftris
& quirquiliis fuas facit gemmas & iLimina; ex ruinis noftris fuas fabri-
caSj-ex ouibus perditisiuos Paftorcs; ex Apoftatis fuos Apoftolos.
Ad extremum, nobis neceiTaria ejftvita noftra, vt Auguftinus ak, Aueuft.iib.
^°"° ^'"
aliis faina noftra : vt non dubitet etiam vir tantus affirmare , eum qui duUlt.
famamfuamcuftodic, inalioseiTemifericordem. Certe fi vUi Ordini, p,'am£ itt•'
Societati in primis fua fama eft neceiTaria, quia totam fe alienx faluti tegntM
cx Inftituto fuo impendit: qnam ita procurare non poiTet, nec tam vti- '^"'''If'^'*
liter fe Eccleiias obfequiis confecrare, fi integritate nomiiiis eflet defti-

tuca. Maximiim qiiidem momentum ad docendam vircutem eft ipfa
virtus , fed per exiftimationem fui qua fublata tamquam neruis fuis
: ,
ac lacertis ,
quibus animos erat expugnatura , deftituitur. Integricatem
vero nominis feruarc Societas qui poiTet , fi eos ,
per quos exiftimatio-
nis fuacdifpendium patitur,feruare cogeietur? Hajc enim iudicij huma-
ni feu pemerfitas eft, feu inielicitas, vt quod vnus facrorum Deo homi-
&
num peccauic , adfcribat omnibus, perpetrati ab vno criminis reos
notam abolere .
peragat vniueifos: necomnium virtus iiiuftam iibi ab vno ignominia:
vfque adeo vel vnius crimen fufpedlos facit om-
nes. Ex quibus fatis conftar, dimiiTionem contiimacium & improbo-
rum Societati efletam vtilem &
neceflariam , quam illi aliifque vtilis
eft & neceflaria fua incolumitas & falus. ^ vr
lam qui impoiuune vrgent vt votis loluantur, lubmde quo- nem im-
lUis
que cedic Societasj fed poftquam omnem eos iuuandi induftriam P'"'^»"^
nequidquam fatigauit eofque dimittit, vel ideo fads noceiices ,
: ^,71^^«-*
quod votis fuis volucrint folui. Nam hoc graue eilpiaculum, duSecie.
^*^•
5 jam
iam tum animo voliint.ite a P.eligione dcfecilTe. nain qua^ po-
teft cfle iufta tam horribilis cum Deo diuorcij aut digna fatis caur-
ici? CedendLim tamen rubindc iraportiinitati pucat Societas , tum ne
ad triftiora coniilia confugiant fatis iam intelices, iuamîe gemi-

nent cladem tum etiam quia fmdus ab illis fperari magnus noii
;
poteft, qui iam meliore fui parte, hoc eil animo, Kcligioii efle deiic-
riint. Cun6tabunda tamen eilSocietas & diflicilis in eiuimodi homini-
bus dimittendis,etiam tunc, cum vtile vidctur ab illo qui defedionein

vrget, libcraii: tum quia hxcdiHicukas nonnullos ad ianiorem mentem
reducic, tum quia adiierfahuic facilitas multis elTec pemiciofa. Sed non
ideo ccnfet exi"ped;anduin,donec fpes eft reiipiicendi. Quid enim iuua-
rec dimittendi poteftaSj cum talis fpei non alius fit terminusquam vitx?
Nulla enim eft tam deploiata improbitas, cuius fpcs quo- emendandx
que deplorata iit, cum via numquam fera iic ad bonos mores, aut
obrtruda.
Porro Sacerdotcs qiii dimittuntur, etii non habcant quo alantur , dc
neminetamenniiidele queii polVunt. via eft emm Societas iure fuo:
quod ius cum non ignorarent , aut Societatem ambire non dcbueranr,
aut calamitati non dedifle cauiTam. Neque Epifcopos qui facris illos ,
iniciarunr, vlla lex obligat eos alendi, vt perpeiam a quibufdam exifti-

matur. lure enim fiio tunc celTerunt, cum voliintaria: paiipcrcatis tim-
lo facros Ordines fufcepere.
Dimifis
mhil de-
tas.
"''
Decrctum
Cengreg.7.
quidqnam debec prastcr commnnem qiiain
Sed neque Societas iis
clare deducit Decrctum tertium Congregationis

"£^^1111, iiec apicc
quod vni-
,
cuinis hominum debet, charitatcm. Qiiam autem hoc ^quum fic, prac-
mutato,operx eft pretium hicinfererei fic autem ha-

bet: Cum ratione Sacerdotis cuiurdam, qui importunis poftulationi-
, ,
bus dimiiTionem e Societate impetrauerat, Pontificique libellum fup-

plicem ad alimcnta a Societate impetranda obtLderat, propofitum per
Illuftriffimum Cardinalem Bellarminum a fua Sanditate fuilTet, vt
profpiceret Societas, quid fado opus ellet circa dimiiTos a SoGietace Sa-
ccrdotcs, qui maiorum hereditate, quique Religionis omniqac alio
titulo carcnt:
Poftferiam prolixamqiie huius rei difcuilionem, cenfuit Congrega-
tio, omni animi rubmillione rogandam eile iuam Sandicatcm , digna-
rctur Societatis iiira, receptamque iam inde ab initio fui conruerudinem
tueii : maxime ciim grauiiiima: cauflx finc ,
qua; nihil in Iiac re mucaii-
diim fuadeanr.
Ac primo, pauciiTImos a Societate dimitti, qni alimentis ad viram
neceliariis careant: ac vix in iingulis Prouinciis vnum alccrumve reperi-
ri poile qui egeat: imo in vniueiia Societate adeo eile paucos, vc ab
omnibus cotiiis Societatis Prouincialibus, qui Roma: nunc funCj vix

dccem eius generis homines dcfignari poiTinc.
Scciindo, inter eos qiii dimittuntur, vix qucmqnam repenri,qui
non iis natur.-e donis, exercitatione ftadioque in Socierate coiifirma-
tis, pr.Tditiis fir, vc facili negotio conditionem confequi poilit, qua fe
vitamque fuam modefte 2c lioneile tiieatur, ii modo viri boni officio

funai
fungi vclic : iin minus ,
pergatqae in delitlis , ob qu.x vc plurimuin
dimittLintur, pocnis potiiis tales inroleiitias trxnandas elVe, quam prx-
mio remunerandas.
Tcrtio, accedic, Societarem raaximos fumptus, nullo fuo emola-
mento, in alendis talibus Nouitiatiis ac iludiorum tempore, acquc
in rcliquo etiam quo in illa vixemnt aiinorum decurfu tLililIe, vc
peradi lumptus longe emolumenta ilipcient: vt merito queri non
poHinCj maxime cuin auc ob delida non lcuia, auc imporcuna roga-
tione dimittancLir.
Quarco, neque maior videtur ineiTe Socicrati obligatio, dimifTos
obciilpam alendi, quam ludici eos, quos ob manifeilum deliftum
Bcncficio auc Clcricali titulo priuauic, damnauitque. Neque ta-.
men quifquam damnatorum talium ludicem iuper alimentis coiiue-
nire confueuit:.
Quîncoj & fane duriiTimum foret, Societatem ad pL-eftanda ali-
menca teneri eorum, quos ob non leues ciilpas dimitcit. Ncque enim
quifquam aliorum Ordinum tenetur ad alenduni eos, quos i Reli-
gione fiia ob dclida prxfcindit qui, ii res propius confiderentar,
:
miiltu plurcs m iitigulis reperientur, quam qui a Societace dimitcuii-

tiu'; maxime componancur cum lis, qui a Societate dimiffi me-
fi ,
diis viuendi carent cuin tamen plerique eomm, qui i reliquis Rcli-
:
gionibus pr.Trciiiduntiu• , iion raro pluribus egeanc. neque tamen quii^

quam haclenus talibiis alimcnta a Rcligionibus fuis ^-
iiandaefie: neque quirqnam ea inuerecLindia & audacia, qui cum
ob manifeflum ciimcn ab Ordiae ab eodem alimen-
reiedlus eiTct,
ta fibi deberi iure contcndcrcc , aut Scdem Apoftolicam fuper iis
compellarer.
Sexco , alimentorum fnppedicatio viam ad co-
aperircc deinde hrEc
girariones de dcferenda Religione rufcipicndas maxiiiic in iis qui mi- ;
res .
nus kiuentcs , commodorumqne fiiorum iludiofiores , otiique amato-
Spcsenim hxcalimenti non paucos foite trahcret, qui illa
deftkuti in Religione decinentLir. Fieretque paulatitn, vt, cum emo-
lumento hoc , ac quaii dciercx Religionis pr^mio, pkircs prouocati,
vocanonerelid;a,ra:cnIum rcpetcrent j CoUegia, qux a^gre admodum
opcrarios fuos ruftentant, magnam necellarix inx donis partein, iii
tales efFundercnt: , non fine graui FnndatorLun ac Benefadoriim fuo-

rnm olFeniione, qui dona fua in tales nollcnc piOfundi ac manuin ;
ctiami-ctiahcrent, cleemofynaiqucnegarent, qiias ad tales diuercen-

das merito vereri pollenr.
elTe
Scptimo, cxtat &

Toloiani Parlamenti nobiliiiima deciilo, qua
P. Claudium Bernardum , Prouinciali P. loanne Gentilioa Societatc
iniqnum poilulare.
cgrellum, pctentemalimenta a Sociecate, iudicaiiit
Odauo, eft denique &: illud non leiiis momenci iii hoc negotio,
quodjcum anno ci3. id. xcvn. Aprilis xxi. memoriale quoddam Cle-
menti felicis recordationis VIII. porrcdum foiiTet de Sacerdotibus
a Societate dimiilis, paupeiratis ac Rcligionis timlo ordinatis , cuin
ad cgcftacem, adeoquc Sc ad meadiciutem dcucnke poflintj Ponti-
fcxque
04 IMAGO PRIMI SyECVLI SOC. lESV.
fcxqiic Cardinali Matthxo ex Congrcgatione Concilij , memorialc
difpiciendum tranii-nirilTct ifque a P. Laurentio de Paulis Biciie iibi
5
tradi pctillet, quo Socieras in ordinandis Sacerdotibus fuis vtitiir,

ouo Confticationi Pij V. fuper ordinandis deiOg;atiu-i Summoque
poftea Pontifici, re pnus ferio & accurate difcufla, retulitiet Cardi-
nalis alias hoc ncgocium pcr Summos Congrega-
Pontificcs &
tioncm fandi Officij fuilTe examinatum , & intadum dcmiim reli-
dliim; Pontifex, iis auditis, eamdcm eciam rem intcgram Societa-
ti rcliquerit. Hadenus dccrctum. ciim quo argumentiim hoc finio,
tfifte quidem nominej fed re tam vtile Societati , vt maius a Sede
Apoftolica beneficium ne optare quidcm poilit. Nihil enim Socie-

tati arque prodeft j atque hxc iaotiira; nihil illam tam aiigct, quam
hxc reieolio; nihil asque fecnram facit, atque hoc omnium pericii-
lum. Quanta vero Ignatij quamdiuina fapientia, qiUT tam robuftis

prxildiis Societatem fuam etiam aduerrus temporis iniurias arman-
do orbem docnit, noii omnia temporis eiTe ipolinm,fed vimitem
& Rclifrionem ita munid polTe, vt necasuum quidem cam labcfa-
diuram clTe videatur; &jquod rebus omnibus exoletam quamdam
fcLireneilutem, feu interitum adierre dicitur, Societati polliceatiir
artatem veCTctam femper ac florentcm, fuarque iuuentuti parcm j & an-
norum taimun curfum, non damna fcnfuram.
Sed millam faciamus cnftem nonniillis atque inamoenam hanc
dimiiTionis mateiiam. Nunc quoniam Narcentem Societatem , eiui-
que Inftituti incunabula hoc primo velut adu repr^rentauimus , re-
itat, vt fpedatoribus noftris miiTilia quasdam ( niii forte natalitia mu-
nera dici mauultis ) non tam puctio quam afFedu metienda difpcr-
ciamur.
^^£-i
^^
sSjS^
â;onor''- >\\,
EXER-
LIBER PRIMVS. SOCIETASNASCENS. lOS
R I R I A.
Oe nomine I s .
Ie svs nomen ialutis eil.
ZJocxhis nomen ems I s : ifife enim fdluum fdciet populiim fmm

apeccatis eorum. Match. i.
^S^^^v^^^ voTi£s immortalcm infantem, quoties irioitaleni
^/^^^^W-fu L)eum,ALiditores, tacitamecum mencc pcrpendo ; co-

fufpenius ambigOjqnid magis amplcotar, aufpiius
i^^^^^^ M^ '''^^
^^x-^'iM^^ admirer; blandam iilcntis Maieftatis infantiam , aii
%!%^^^^^^% vcrendam vagientis infantiie Maieltatcm. Hoc au-

|f^^Î^&2^^^ tem rcs illa hinc fuauior eft ad amorem, indefabli-
mior ad llupoicm, quod cxilicas ifta, & magnitudo illa, ica iimnl inccr
lcpugnenr, atque ica conucniant, vc illius demilTa benignitas nihil de
Iiaius prxcellenci dignitate imminuerc videatur. Inuolauntarillaqui-
dem, fed luis adeo fiunc Incida inuolucris, vt iii caduca infirmicate ita-
bilis virciiSjin obicura ignobilicaceclaia fublimicas, in iacentefnbmif-
iione ereola magniaido , in ncglciila hiimanitate adoranda diuinitas
cluccfcat. Ac proinde, nifi ha^cita fuis latebris immerfa elTent; piOfc-
€c6 neque amor crederetur eile tam vehemens, neque tam poccnseire
maielLis. Nam Deus brachiis prehenlari,iinu inuolui, ofculo contiii-
gi, ad aram iifti, cnlcio fauciari non polkt, niiirubcamis inuolucro
larcret; & abdi noii pollct, nifi tanta eilet cius potcntia, qua! & optimo
iimul amoris obfccundarcc imperio, &maxima: amandsnonoflicei-ec
dignirati. Igitiir rem iilam tam ruaucm,quam miram, amor inuenit,
potellas exiecuta eii; vc, ciim alia pleraqae, quas Dei funt, eiusprasfen-
tiam manifeftc declarcnt ; hoc dulce prodigium , illum a quo
manauit, pollit abicondcrc. Vnde rei attonitus nouicace, cum Chryro-Serm. 14J,
logo iure mihi vidcor exclamare polle ûod ncitura non habet , ojfus
:
nefcit ignorAt ratio , mens non capit , pauet cAnm^flupet terra^ creatura mi-
,
ratnr j quomodo fermo enart\tbit hununHi ? ûts attmget arccmum Dei, par-
tum Virgmis , rerum cauffzi^ fecnlornm negotium , commercium diumitatis (^
carnii^ njnmn T)eum ? Quare de intante hoc Verbo
hommem T)eumque ,
quxnam ego vcrbaOiatorinfanspro dignicatcproferrepouero? Quani-

qaam non eft, quod operoiius infantiam hic purgem meam; fiue qiioA
ipeiem forc, vt is qui iic amac abfcondi, diclionis mea: tencbras
non reformidet iiuc ctiam quod, quo miniis eloquens vobis vidcbor,
:
co melius recens nacum intanccm fim omnibns expreirarus Qnare .
Oinnc illud amoiis potencicrquc miraculam cctei-aque auguftiilima- ,
luai argumenca rerum puudeiis voleiisque prxccrco j ac duo dumtaxac

dc
IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
Vftotra- de pueiO velut pner tradabo. Primum folius Christo impofid no-
[iunda:
^-^^^ clemeiita dinumerabo: deiiide eiufdem fignificationem breiiiter
Primo ht- . ^ . ,
tera nomt-
nis, Secun- Enimuero ne in litteris colligendis nimins fim , milHim facio Latini
dofigmfi^
nominis quinarium, 6^ in cdculo nomen nouum fcnptum quinque vulne-
Apocai.i. rum fculptura: omitto etiam ciim Ciimana Sibylla odo monadasjOolo
Ai^far & j^gj,,^j^^5
Q^f|.Q
hccatontadas in Gra^co nomine obferuari. Solos enim
Gloira. ^
Ltb.i.
Oucul
Hcbra:os,quoniam puerHebrxms eftjConfulo; & cum illisiii Iesvagh
diuinims indito nomine per lod , Schin , Vau , Ghain fortunatiim
cxi
Cx\ ^"• quaternarmm numero. Ncque vero in animum facile inducam, iine
lib.ii. c.s
Gyald. myfterio qiiatuor litteris Deum-hominem nominarij quando intelligo
Hift.Deor.
syntag f . cclebcnimum Dei ipiius nomen, non tantum Hebrxis racrariim reriun
^^°'^£'j^J[- promif-condis tetragrammaton efle, per lod, Hc, Vau,Hej

omnium
Vniucrf. verCim etiam audio a plcrifqiie nationibus , non miniis diiiino nutu,
HonJi.rdequam occulco naturai prodigio, Deum qiiatuor Ikteris promintiari.
nom.iisv.
Deum
T^mtna
qttatHor
Ecce
ygj-jf^j.
cibi odies quater nomina
j^^ quibus receiifendis
Arabibus eil tÛet.

1: fic expnmentia gentes interdi-
alphabeti ieiiem teneo.
littcru tx- Antar6licis Topa.

frimentiat
yEthiopibus AmUk.
Croatiis
Flandris
LIBERPRtMVS. SOCIETAS NASCENS.
A^ A'mÂ>ij ^/', ,
Ortumque ,
©-, ,
Occafumcîie ,
. hoc ipfum Canchte
^î nomme complet
Auflrum , Tioreamque rigentem,
I07
Sibylla: Lib.i. Orac.
ParLim ellec nomine, niii reipsa Adam ipfe,

omnisquc polleritas, arqne
adeo omnis homo, quacernaiium corpore animoque muokieret. Si-
quidem vt humanus animus, Pychagora docente, rerum omninm qua-
ternarium exhibec, per illud quod eit, quod viuic, qiiod icnritj quod
intelligic icahominiscorpus quamoringcntia mundi raembra, lijnem
;
pulmone, aerem carne, aquam cercbio, terram oilibns ita quatuor ;
principes qualitates, cholera, fanguine, phlegmace, acia bile^ ica qua-

temas anni vices, quatuor Êcatibas ita quatuor mundi lacera, quatuor
;
Orientem dextero, Occidentem Ltuo, Meridiem vertice, Aquilo-

ruis,
nem calce , Philofopho tefte, compledlitur. Adde, eiufdem hominis

quatiior eik nouiilima ; eiusqiie iEtcmicarem aibo,fiue quadro, iicinari.
Qu^cm qiiidcm MiciOcofmum dum ifto numero referciim auditis, fi-
mul eodem quaternario Megalocoimum plcnum efle confpicins. Quid
deinde? Eia Societas Ie s , quas qnadnlictero ifto nomine iniiaiiita
cs, qurEqiie aiiniim quadragefimum faiculo recurrente iam colis; om-
nibus beneuole annuendbus , tetragrammato ifti nomini per quater-

narios tnumphum adorna. triumphator in Ifrael,
Sed quia tuus ifte ^'^""^'
modo pauper cft; age quadiigam Ezechielis illi emendica. PiOilliat auaterna-
icaque in aienam cum fuo cunu Cheriibinus ifte, cui nomen eft qua- ''"^ '^<^°^'
dmplex, &
cuius fingula animalia quadriformia. Scibftmta ardenti
"'"'*''
purpura infiftat mediie quadiiga: Verbum infans, ralutis telTeram prx-

tendens crucem; in cuius quadro latere,nomen falutis lod, Schin, Vau, yj «;i
Ghaiii gemma fulgiiranre rculpatur. Quadrigam praceant qiiatuor

Angeli, qui congiegaruri cle6los a qnatuor ventis : lateri dextero affi-
ftantquatuor Euangeliftx; Ixuo quatuor celeberrimi Dodores fub- :
fequantur quatuor notifiimi Religioforam Ordines tuque his te ad- .
iunge quadrimcmbris Societas , cuius Socij iinguli, ac prarfertim qaa-

tuor vota Profeili, illud tetragrammaton nomen expediti feire pcr
vniuerfi quatuor laterapone fubeant pr;rfacx illie nuper genccs qua-
:
tcmx & quatemx. Agite nunc Angeli^ & qiiatuor argenteis tubis ter
quater intonate In nomine Ie s
: omne genu, fleciatur ^ cteJefiium^ terre- PHiiip.tt
firmm (^ infernorum. Igituuflexo in primis poplire, quatuor inFeromm

loca fefe incument: tuque deinde cum quatuor tuis partibus, quacuor
elementis, quatuor anni cemporibus, quatuor ventis, quatuor rerLun
fubftaiitiis, vniuerra terra fubfide tudenique inclinare fiiperna ciui-
:
tas in quadro pofita, ter quaternis nixa fundamenns, toddemqiie por-

tis ad quatuor cacli climata patefaolis. Prouoluantur ifthic iii genuae
vigintiquatLior fedilibus,vigintiqnatuor feniores inrer quatuor anima-

liaconftitiiti: & ex illis centum quadragintaquatuor millibus fignato-
rumêx ter quatcrnis tribubus filioriim irrael triginta fex millia qiia-
ternariomm vencrentur hoc nomen , & alternis inclament Digmts eii :
Apoc.j,
C& cLim diLiiniilimo nomine ^ elianus eB Ies vs, accifere

,.
/^gfuis
njirtutem, ^
diHifiitatem, "
ftpientiAmy 0^ forUtudinem^ (^ honorem, '
ôrwn ,
Vc
io8 JMAGO PRlMi S^CVLl SOC. lESV.
N-minA Vc aucem puei: elTe pergam, qiii tclicia pucro impofiti nominis elc-
ccrt.u cb incnta fum nadtus, modo ciufdem iignificationem pcrquiiO. Olim {o-
Romaiiis Graecis Hebrieis vt alios complures omkcam
T^Xm
ata
'^'^'^"^ ^"^'^ , , (
)
^^^^^ forcLiic03rcd coniiilcoj pro cuiurquc vel piiblica dignicate,vel priua-
ta inrec;ritatc,aliaque nomen rebus accommodatum impo-

de caufsa
komaKis, neie. Ac primuin quidem Romani a vi6tis gentibus domirisque Pro-
ab Achaia , Afiica Afia fuperatis ab AllobiOgibus, BalearU
iiinciis, , ;
bus, Callaicis iubadisja Getulia, Germaiiia, Macedonia fubingatis;

Cxfares faos atque Vidoies AchaicoSj Afncanos^ Aiiaticos, AUobro-
gicos,Balearicos, CallaicoSjGeciilicos, Gci-manicos,Macedonicos nun-
Gucis^ cuparunc. Quod GrxcorLim lubcc recordari apnd hos Artaxerxes ;
ii memoiiaMnemon, DcmetriLis abvrbium

expugnatione Poliorcetes,
Damippus ab audacia CeraunuSjDion Prufieus abeloqnencia Chryfo-
ftomus, Pyirhi proauus a robore Alcetes, Pyrrhiis a belli noLiitate
Neoptolemus,Ptolem2Eusa beneficcntia EucigeteSjPhociona probitacc
Chicilus, SeleacLis a vidoria Nicanor, plures deniqne ob alias rationes
JUhrAis.
^^^^^^ ^\i^^ fiia nomiiia funt auipicati. Quid iam dd Hebra;is ? quid de
facris paginis ? aigumenta qiiot vcrba, tot
vbi quot nomina, tot vita; •,
piopemodnm noranda myfteria. Quid apud Iios Adam ? idem qui ex

tcrra. quid Abraham? pater multimdiiiis. quid Haac? lifus. quid
lacob? fupplancator. qaidEfau? operans.quidlofephângmentum. qiiid
Beniamiii? filius dcxterx. Sic Aaron,docens;Moyres, afilimpcus; lo-
fue/aluatori Saul,pofl:ulaCLis; Daiiid, diledus; cecerique innumen,illud
quod vita vel prodigio intus ocGultabant, nominis iignificatione foiis
prodidGrunt. Cereiiim vr ex Latino, Grxco, Hebrxo fonce non teme-
ie nomina dimanarunr ita contendo , facratiilimum Sematoris no-
•,
men , noii niii ab arcano conlilio, atquc altiflima ratione fuum omeii
iniienilTei
Tu igitur age in primis Matthaê, tot farculis exfpedatum, tot pro-
digiis prasfignatLim, toc imaginibus adumbracum, tot vaciciniis piicdi-
dlLim , toc votis expeticum, tot rulpiriis exoptatnm, tot deniqiie lacry-
Matth.i. mis quasficumnomen ediiTeie. Vocabis^ inquic, nomen eius Iesvm. Qiiid
ita? amabote. Inccrpretationem nominis Ai\cci\ws:Ipfeemm,2iii,fal-
uum faciet popHliim fiium peccatis eorum Vnde plane illis aiTentior, .
qui exillimant hoc nomenab Hebraicoillo7e/«rf^/7,idefta falutejdedu-

cij vc qui rakis exftitic omnium ^ eciam nomen ipfum falutisobtinear.
Muko fane illiid ante C hr i st i tcmpora a Rabbi Haccados, ^ca-

te Confulum Romanorum Antonium Confulem his
eft aiieitLun ,
qui
hnn"s?*'
verbis affatiir : îd Mejpas Immnesfducibit, '-uocahitur lEsyAGU :gentes
Auan.c.is. autem qux fidem ews feuiubuntur y yocabunt enm Iesvm.
alteniis nationis ^
'Tropterea tnuemes hoc nomen Iesvs defignAtum in textu Genefs 49. ^. 10.
Veniat ejui mittendus efl ^
ipfe. 5; enim accipias in Hebrao primas litteraf
hamm diflionumg conficies nornen Iesv. Ha:c Rabbi Haccados, quem lu-
.,, . axi Magiftriim noftrum ianotum foliti funt appellare. Eodem artifi-
c.io vfa eft Sibylla Ei'ythra:a, quce circa annos Ezechia: Regis floruit:
iila enim de Christo quardani carmina Gicrca contexuit, qiioruni
(
quod mirabile eft) primce littcra: vnde inchoantur,iii normam acrolH-
chidis
cll,
LIBER PRIXIVS» SOCIETAS NASCENS.
chiJis conficiiint ciiifmodi rententiam
Iesvs CuKisrw s Dei Filiiis Sdiuator.
: iVaS"? -
Vbi ingeiuose
, 109
infuper fuo
^ id
more Auguftinus aduerdc, cx piioribiis littcris eommdem verborum -•^•.8 J*

'"""'*''
cxfurgere verbum ';^'', id efl: pifcis. Ac enim quis ille pifcis ? Noii
alius lane quam qui procellofo mundi huiiis nautragantis Oceano
narans , iiibmerio hiimano generi, veluc akcri fida llario & falus .,
exllitk.aut ille,qui amauiiiimo dolomm ruorum felle, fub vnius Tobice
typo, oculos omi-iiuin reclufit. aut ille deniquc, qui in craticula crucis
toiuis ac torridus ,perdito orbi non tanmai pabulumj ied falutem vi-
tamqne iuiiccic. Maneac itaquefixum racumque fingiilari myfterio,
Iesvm, Iesvagh, hoc eik falutem nominari. Sed quanc.T, obfecro, ,
aut admirationis, aut veneiacionis eflet Iesvm ialutcm nominan,niii

vciicatem iiiiniiicationis ilHus criôre firmalTec? Perae iîrur,
6: tuii crLioiis clcmenta iam cenfe & e-ymologiam indaga. VerLun
;
e.;o ad iitiiis afpedlLim fanguinis erubefco & attonicus hcTrco:

A,a, , ''Domine Deus : ecce nefcio loqiii^ quia puer
fum. nihil hortim
ego icrem.i;
capio, nihil intelligo. Neque enim profellus fum de atiOciilimo ill:o

ij-)cd:aculo me loqui aut velle , aut polTe^ fed dumtaxat pueri inftarj
litterulas voluere , & quid fibi velic I es nomen , inquirere. Abunde
mihi eft, vcacquicfcamjhocnomen inane non eiTe Vocxhii nomen eitu : Matth.i,
Iesvm: i^[e enim fduum faciet populum fuum peccatis eorum. Tocuin
lioc nomen, totus Iesvs eft noiier. Accedeeia mecum, qnifquis es,&:
eminus velligia illius venerare, Numen eil: pedes ofculaie, Pontifex
cft: manus prchenfa, Dominus eft: collo incumbe,frater eft: os diliua-
uia,fponfus eft. Tocus enim IesvSj ac totam nomen illius,nofl;rum eil;.
Quid trepidas ? Age poftula^ vt donum tibi offeretur: admitte, vt

dcpoikum tibi ciedecur : debitum tolle, tibi ce-
exige,tibi roliietnr vt :
dec vc pignus: immola, tibi parebic vc vid:ima. Nemorare, nedubi-
,
tajcxlcllie hoc doaum,immortalcdepoiiaim,liberale debitLim,fecu-
pignus, nobilem vi6limam , fidens poftula, fidelis admitcej coii-
ilans exige, fecuins tolle, felix immola. Pcrgac inreiea vnufquifque
noftiuin, ingencibiis animis, imkatione Chriftiani nominis
partes oinnes acnuraeiOs, pro fuo quirqaeviCiE genere, probis moii-
05;
bus, atque omni exercitatione virtucis implerc. Vos vero prxreliquis,
Patres religiofi, quibus illad Iesv
psrgire non tancuin prkiato animamm veftrariim emolumenco falu-
nomen muko religioiiiBmum ,
tkiue conkilere; led tetragrammaton illud nomen, eiafdemque vim,
percerras & maria, per quatuor orbis plagas felicitcr propagare. Nihil
cnim animi vdlri vigor, dkiinitusque concelTa dona habent maiiis,
quam vtpoilinti nihil ardens voluntas, & incenfa vircus habec melius,
quam vc vcUt prodelie quara plurimis. Dixi,
5 ORATIO
IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV»
ORATIO SECVNDA.
Dc nomim Iesv m folennitdte Circvmcisionis,
mit ^rmfuft SocktM I s v*
lESVsnomen cruentum eil.
Vecdbu nomen eiuf I s : tpfe emm fduum ficiet popuhm fuum

pcccatis eorum. Match* i.
Q Voniam hodierna
conticercit, atquc opere folo,
Vidcmr alicnum toiea racione,
cxordio, iolius voces operis audiantur.
die ipfum Verbum
ii
, adeoquc
& quidem cruento,
hodie taccatomnis Oiacor,
Vnde cum fpctlandi iion lo-
ipfa eloqucntia
loquicur;
,
&
noa
pio
qiiendi, kk offeiat argumentumj ncmo mirabitur me fpectacLilLiin

cxhibencem non vri priftino inore diccndi. Speclatoies igitur adclle
,
nunc iubco, non Auditorcs cum maiko virgine Virginem rpcdarii-

: ,
ccm, ipeiftacores Angelos, fpedatoies vos vniuerfos. Ecce tragcEdiam

inchoac prologus infans Deus iine vefte perfonatus , ador fine vocc,
j
choros exhibentc vagitn , loqiientibus lacrymis ^ nouo tragoediir ricu,

prima fcena cataftiOphen exhibet. Speolate ecce pallent labra coralli-:
na; ecce marccnt xokx 2,ena:: vbertim ftillanc iiemina: oceilorum sJCin-
mulx• crebro gemic os fonnofum; alternis finguldt lad:eLim pc-
îus. Speclate: mifcre tremunc fiigidulas manus, vndique cicubac mol-
licclla caio; tenerepalpitancparuula cum corculo vifceraj toti trepidaiic
infantiles aitus. Spediate: adafperastangentium manus teiiella mem-
brailirpiranti culpam damnatij iine culpa rcus pauetj ad idlum vui- &
luis pnei• formidar; delicaculus infans adcnlcrum pctnnum perhorrerdr.
Interea rigidam dextram teneriimus expcritur tormcnto plcdi-
tur; infantulufquejquemvixdum habet, fanguinem profandit. Ira vo-
•
5
Matth. j. caba mmmeius Ies M. A6lum eft. Cxlum & ccrra, quid Iioc zHi
Verene confpicor tortitudinem illam infinnari ? fiduciam paucre?
TraBa»- Ixtitiam triftaii? fanitatem argrotarc? caftitatem circumcidi?
Euolcien-
ctrcumci-
^'^^'^'^ boc myilcriiim, retegendx lacebra: , inuclliganda rario tain
iiobis
fionisyac inuficati fpeiilaculi, nominiiqiie tam cruenci. Enimuero exiftimoquot
mmimf.
circLiincilionis, tot impoiiendi nominis fuilie racionej;. Vos autem quor-
quot adhibui fpcdatorcs nunc Oratores cfledeiideiO•, vc ego, qui iii
,
exordio tacitii"; omnia fulpexi, reliqua ctiamorationc: attonitus obmii-

tefcam diimque ab omnibus tam noui , & haolenns inauditi facinoris
•
caullam qua:iO,inc nouum prarftem omnibns Auditoiem. Atquc ia

Qmntur pnmjs dic a^ê, ciim marico viiîne VirCTo-matcr qiio: potuic ciTe rario
,
Fn-gine &
^^^'^^'^^^^^^^^^^^ talis intantis ac tanti ? vnde int-antul.us auc hoc pocuic
S.Iofepho, mcruiirc, aut voluit tolerafle? memitne qui peccare ^jon potuic? vo-
Iinmeqiiifari ncquiuit? vellepotuit lapis lydius approbari? fons lim-
pidiflimus expnrgari?iiix candidiiTimaemendan? fol iiplendidiflnnus il-
luitraii?templLim facraciiTimum expiari? Qnp nouo yel veteri moie ar-
que
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASGENS* III
quc hoc purillimum aurum correitum ? crat fine fcoria. fere-
inftituco
niHimum hoc rpcculum deterfum ? erat iine macula. liEuiilimum hoc
marmoi' cxpolitum? crat iinefcabntie. lliiceriiliiTium hoc frumentuin
euentilatum? eiat iine palcis. integeriima hxc vicis pucata i erat iinc fa-
peruacuis rarmeiitis. Homo, inc|uam , omnium hominum innocentif-
iimus circumcifus ? erat line ciiminc. Quid igicLir caulla: cft quid ad ?
hxc Virgo-mater? lUa nihil ore, ied adlpedn flebilis adftat fpcdiacu-
lo, tam iliuciacorde, quam Filius carnc feruaique omnia hxc in cor-
;
dcfuo. Tacetvicillim (quid enim aliud agat? ) modeftiiTimus lofeph,

& depiellb collo tiagocdiiE huius fpedlator ingemifcic. Vos ego com- quxrirur
pcllo, vos teftor,eiuidem traguediÊ fpeolatores ac teiles Angeli , quid "^ -^«gf-
c.indcm caulTac ell, cur infans, & infons quidem,hiEC patitur ? car vim
'^'
omncm non repulillis? Ac, inquiunt, homo cum iit, humana palTus
c[\. Ego vero concra: Non homo tantum , fed hominis opifex eit^ ii &
Patrem habuit, feminam ncfciit: matrcm vidic, at illa virgo
at ille
viri neicia permanlic: Virgo quidem concepit infancem, at eumdem
artatcgrauem virum circumdedic: cxplcds illum menfibus geiiuit, fed
diu antc gcnitum: natum vocauic/edeumdem patrem agnouit. Agite
fe
crgo itemm ( dabids enim fcio hanc niihi veniam , benigniflimi Cxh-
tes, ii in tam argumento vobifcum pergam argutari nuper ar-
fuaui )
cano matris latcbac in vtcro? fed eumdein etiam tunc niillum mencis
noftra: veftrarquc latebat arcanuir». iacebat in 00? at idem fulgui-abac
in cxlo. iiiLiebat vbera ? at idcm reo;cbat iidcra. vasiiebat iii ftr-amine?
at tonabac in arthere. prxlepi claudcbatur ? at vniuerfa compledreba-
tur. Qnx cum ica fint, non tantum infons , fcd & Deus eft qui potuic ;
ergo circumcidi, ciiius oiigo, xternitas cuius libertas , peccandi impo-

;
tentia; cuius natura, boniras-, voluntas, integritas; opiis, innocentia?

Quid igicur cauflx fingi aut concipi pocei-|: ? Stant attonitx Angelicas
mentesjtantumque fpeolaculum filentio ac ilupore venerantur. Itaque
pace vefl:ra,immortales Animx, ad mortales me connerto; ad vos, in-
quam, Auditorcs , aiit potms Oratorcs mei : vosenim , vt libere qnod
fentio eloqnar, hodie plus qiiodammodo iuris habetis quam ipfx bca-
"^'"^*•
tx mcntcs, cum de mortali Dco ratiocinandum eit, qui iiufquam An-
gelos, fcd lemen Abrahx apprchendit. Loquimini vos itaque, audicn- cjuxritur
tc me, quxfit caiilTatam indignxtragoedix: atque in primis, vt gra- ^^^<''w*;«-
datim procedam, vos honcftiilimarum dirciplinarum omatiirimi cul-

tores qiiid cenlecis ? quid ex ipfis naairx priiicipiis, quid . ,-, -
fuper hac leadfertis? Placuir,inquiunt, hoc maniFeftoiigno ofteiidcrc, fophisred-

ie germanam,veram, naturalcm carncm , non ex vicino aere emendi- duar pri^
cataiTij cxlove deciiam induilTe. Ita eft^ & ilc Manichxum , Valenti-
'^'^''^'"''
num, ApoUinarcmeuerritis, vcftrxqucicntentixEpiphanium a(Terto- ^^^'^'^ '"•

rem habetis. Quidvos Allrologi? Prounofticoii hoc elTe cenfctis , rei abAfiro-
veiitura: cercumqueprxiagium? fcio vobis mane ca^kim rutilans plu- "&-
iiiam portenderevcfperuinamj primamqLic illam purpuram fxpe feio- na:
îeatcti
tina cxcipi tempcftace. Quid prxcerea? Defuper , inquiiint, cxlo
mi- '^
cans fanguinens cometes, nequencer aiTolec Principis alicuius aut Re- amnta: '
gis iHcericum prxiagire. Vc vc eil ^ illud faiie omnibLis cxploracum eft,
hunc
112 iMAGO PRIMI SMCYLl SOC. lESV.
hunc primum imbrem, maximum nimbum; rangninemque hunc, Re-
gis PvCgum crnentam moitemhiifleconfecutam. Vos autem, Expertif-
iimi Dominijquid dc hoc cxpcrimcnto pronuntiatis? Quia exuberan-
tem in nos amoris calouem vos febiim vocace diutius in ie ferre non
( )
poteuatj an ei vefia fuit incidenda ? Bonnm

tadlnm. Sed quid deinde?
Anne vt humano gencri iam ienio confcclO , propinato ianguinis in-
fancilis hauih'., vires, vicam , iuucncucem initaurauec ? Contendit enim
tib.desd- niiiltis arCTutifciue rationibus Maifilius FicinuSj fcncm.fi pueri fanCTui-
cap. II. nem lui?atj in nouam
inuentutem. rcnes vos hoc clto ludi-
iclticui
a [Hnfpc ciiiin ied : &

cura. Vos autem lurir-periti, quid cenrens? quod eft ve-
rtw,fe}t~ Itrum iiiffragium? Ideonc forcallis hoc egic , vt iam iponcanens om-
'"
nium FideiulTor efted:us, nondum ceilb pLiblica: iblunonis die , antici-
*
patu ( vt loqnimini ) iolutione , vcl potius Iibcrali donationc, aiit re-

fundcrct ciedicori, donatario largirecui? Re6le habet. Qua: porro
aiit
rt Theoio- veftra fententia cft,Eximij Domini,ac MagiftiiNoilriPDicitis Primo:

£'s,feptma R-xtio i efl:, quia iic voluit. Dicitis Secundo : R.atio a poftaiori
cre aua:
^^.^ ^^ j^^^ figno feic cx celebeirima vctuftiilimaque famiha magni
Abralix lcgitimum femcn oftenderet. Ita rencit vobircuni
eiVc, illiuique
veiler Dodor Annelicus, Vos autem Tosatx Nobilitatis Amplillimi

5.pr,r.q 57.
Togata ConiiliaiijjVofqaeNobiliirimi Magiftratusjquid in hocaolu FilioDci

Nehhta-^ propoiitum fnilVc Genfecis? An vt,quam oliin Legiflator legem omnibus
deama:'^ tulcrat , hodic confirmaretj atqiie opere iuo ipfe iubfcriberec? Cerce
Gaiat.4. hoc Apoftolus innuic , dum aic Deui Tilium ftmrn ^ facium fub lege.
:
vobifque confentit fcitum illud vetus: Paterelegem, qumi ipfe tulerts. An

pocius idcirco, vt lcgem hanc paticndo , eamdcm prudenccr abrogarer,
Hacrefi 30.
^ iubcrct nouam? Certc vobis hac in paixc adftipulnbitur Epiphanius.
Sagata Scd CLim dc cruore hic agatnr,quid iudicatis vos foitiirimi belli Dliccs,
jôbi iia- yQ^îyg
f^„Q Nobiles? Anne fanouinem hunc fudit oeneroiiffimus pii-
(twa: gilj vt ollenderec ianguinolcnta prcxuidia maions cercaminis , ingentef-
qiieanimos, quibus iam tum hoftes noftios opprimeret, fpolia detra-
hcrer, &
de iifdem hoc ftratagemate doinicis triumpharet? Veriun hic
cgo vobifcLim demiror nouum pngna: modum, vbi Imperator inermis
pedculose ducllat: cni iagnm, panniculi•, baltcii.s, faici.T; tympana, ge-
mitus; tuba, vagitus; clamor, lacvyma:; tela, fufpiria: cuiCampus Mar-
tius, ftabulmn; CLirrns falcams, pnriepe fonipedes, afellus &c bucula:
;
cui cercarCjCfi: vinci ;cui ftare, iacere cft cui deniquc triumpharc, eft
;
ianguinem fiindcre. Vid:orix interimapplaudimustali, tantxque: qu^

vtdolore ipii ftetic immcnio, fic maximam nobis omnibus attulit vo-
Retigio- luptatem. Ncque par efl, vt vos ego pra!rercam,qui Religiofamj& pr^
•^f f^'^~ rcliqnis fandiorem vita; rationem piOfcffi eftis : voiquc Hierarchi
lici Or-
(lcfiajticUy ...1 r n- \ r ••
dinis VinEccleiialtici: nni placeat tquaprardin omneseltis beni i^nita-
- \
Societa- fe) hunc modo mihi faaorcm imperciri, vt pro vobis Sociccatcm I s v,
duodecl•^^
cui hodicma folennitas in paucis celebeLrima cl]: , fingulatim interro-
ma: geni. Dicite igitnr, Patres reUgiofi, cur I s vs parens faludSj ac vic^
Princcps vcftrx, fucric circumciius? An, vt obccinperandi exa(ftam le-

ibidem. gcm fua admirabili obedientia ftabiliret? Sic ccniet Epiphanius; voique
ita cenictis, quibus eadcm vircas prx ceceris potiilimuai cordi eft.
An
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. II3
An vero vt importunam caunis moleftiam compefcendam , & caftimo- decima'-
niam rigide colendam elTe iliaderet? lca vobis fuifraâCLir Ambroilus. tertia:
Lib. dc
£avidelicec virCLis efl:, quam iandus Pater noller 111 omnibus optauic Abraham
I.
Angelicamj fed quam C ri s s modo deiiderac ellc diuinam. An cnp. 17.

dccima-•
forte ne qucmquam ex ludxis ofFenderet; fi,quod fandtcac morc Maio- quarta:
rum quiique viurpabac , ipfe folus abnueret ? Re6le,vc nos pariter &
caueamus , qui publico bono naicimur, ne vel vUis priuatis vmquam
oflFendicLilo iimus. Aneamob rem infami hocftigmate peccati voluit decima-
omnibus prxberet exempUim? qutnta:
inuii, vt alcilTimx in fe demiiTionis iic
Bernaudus: iicminimxSocietads Religioii,ab hominibusminimifieii, Sermone dc

Circumc.
ab eiique defpici xquo animo fortique toleremus. An propterea in fan- dtctma-
dliiTimo corpore circumcifus eft, illadqLie digniilimum I s nomen
5
"exta:
acccpic, vc nos qui diuino quodam coniilio iii huius nominis confor-
tiuin vocaci , eiuimodi prxclarum fadtum , noii tantum circiim-
cifione quadam intcrnorum animx ienfuum, verum eciam exteriorum

corporis xmulemur? Cum Apoilolo nempc femper mortifcationem t. Corinth.
1•
I sV in corpore circumferentes : vt non modo nomen , led '-vt^
ijita Iesv mmifefieturm corponbus noflrisi & quamdiu ian(fliirimi nomi-
nis, tamdiu circumciiionis illiurmodi recordsmur. An ideo dcnique decima-
fiptima;
violenta manu cruentum nomeii aflumpfit, vt vnufqLiifque noftiuin
iibi peculiaritei: inculcatum exiftimet ,
qaod olim de eodem diclum
Apoilolo : Ego enim oBendam lUi ,
quanta oporteat eumpro nomine meo pati^ Aa.s.
Ita fe res haber, vt fcilicet pro faluce mortalium acceptum illud diLii-
nillimum nomcn paratiilimi iimus , quxcumque vis vrgeac, efFuio
crnore vitaque oppignorau proficcn.
Tandem dicice vos vniueiii, quxnam ratio circumcidendi ? Num- dccima-
quid non propter hoc ipium circumcifus , propter quod natus, propter otlaua.
quod palUis? Ita cum vniuerfis Bcmaidus. Vna omnium, vna fingulo- Scrm. 1. dc
Circumc.
mm eit latio, falus omnium/alus iingulorum: quemadmodum toca &
circLimcillo lalus eft ; ita totum nomcn fdunm fictat popu-
eftialus : ri>t Maith. i.
lum fuum peccatis eorum. Equidcm ideonoii cmenticum fed verum ,
corpus indacuseft: ideo lcgidmus filias Abrahxfuit: idco hoc cxkiin
inaiie rubuit: ideo cmencus Cometavifus eft: ideo hicFideiuflbr folu-

tionem prxoccupauk: ideo Iiuic asftuanti incifa vena: ideo hanc Lzo\(.
lator legem palUis eft: ideo Bellacor fanguinolento Martecertauir: ideo
denique obedientiam, caftimoniam aniini demiiiionem , , re-
frenacionem , fortitudinem opere & cruento nominc docuic , njt fduum
populum fumn peccatis eorum , vt iingulorum Ie s
faceret s ellec, &
omnium. Eia ad falutem ad I s veftmm currite finguli , currite
,
vniucrii: illeomnesanimi maculaseluet; ille vuliius omne fanabic; ille

vniuerfos reos abfoluet & iingulos iWz fduum ftciet popnlurn fuum pec-
;
catis eorum. Nunc quando hadlietiLis vos ego audiui porius, quain dicen-
temme vos audieiitis licear, oro ad extremum, nomine omniam &

; ,
iingulorum mihi tria verba depromere. Age iraque anima meaj cui
,
maculx multx, cui vulnera multa,qua£ fxpenumerb ica, ad ialatem

iftaiTiocyus propera. Ecce Bethlehemicicx rupis fcatuiit primus fonsj
fontis noui primus riuLis j noiii riui primum lauacrum: hoc laaa me,
I S V,
114 IMAGO PRIMI SMCYLl SOC. lESV.
Zach. 13. I s V , & amplius laua , vt fua vaticinio conftec veiitas: 7» dte illa. erii
fo7Js patens domm Dmid, ' habitanttbus lemftlem ^ in ablutionem peccdtorii
^y- men/iruatic. Ecce aperta: terrx prima vitis; feola^ vitis prima vuaj
\ux noiix primiim vinum: mi 1 s v, mi Samantane, vulneri meo iii-
funde vel cruttam Ecce tribus luda: elc(5lus hoitus ; vernantis horri oli-
!
Canti I.
iia primai recentis oliu£e oleum primum. Oleum cjfufum nomen tuum^ mi
I s v: applica vim nominis huiiis animx mear, critque vulneribus per-
fanandis perFeda medicina. Quid denique ? Ecce rnbunai , ied ludicis

rei rcdDomini fcrui; fed
; .
fingumum j])onfi. Parce,o ludex, qiii pro
me leiis es parce,o Domine, qui pro me {tiaus es parcfe, Deus , qui
; ;
Vi\{\\\ fingmnum Iponfis t%\ mi Lidex fed iimul milericordiarum pa- ,
ter! mi Domine,red pariter dilede f-rater! mi Deus, fed idem blaii-

diens infans Dicam e;2;o, fpe eredus ac plenus Non verebor hoc fo-
'. :
nim, vbi Pacris eft iudicare vbi Fratris eftpacrocinari j vbi Infancis cft
j
fententiam dicere. Dixi.
ORATIO TERTIA.
Oe nomimlESY,
Vocabitur nomen eius Admirabilis. IfrU 9.
I s V in condendd. Societate admirabdem ftîjfe.
QWx precatus eft olim

cor Ignatius, illo die qiio
aDeo immortali Societatis noftrx condi-
Romanus Pontifex iliam auguftiirimo
I s V nomine iniigniri voluic, vcea res fibi Sociifque fuis ac Reipu-
blicx Chiiftiance bene atqiie fclicker euenirctj eadem nos fiagulari Dei
beneficio, longo tcmporum ac labornm iam confedio cLirfLi , plene cu-
mulaceque confeciitos elie, merito publica celebritate graculamur.
Quod iienim illa folennis appellacio, Poncificis au6loricate confecra-
ta, tanram habuit in reliEciciam,quaiitam nominis illius dignicas poftu-
lar: profe6lo cLim iam peraoliiarculi exordia progrelTurque cogitando
repetimns, tanto maiorinos volupcate perfundi necefleeit, quanto il-

luftiioribus argnmcntis omnes diuini illius nominis iii condenda So-
cietate numeros expletos intuemur. De quibus iingulatim fi loqui vel-
lem, quis tandem ellet oracioni mciE modus ? vnde principium cape-
remPauc vbi exitum iiiueiiirem ? Ego igitur, vc ceitos mihi fines termi-
nofqae confticiiam, iftiid breuicer nitar ofteiidere, I s in erigenda
propagandaque Societate,fui nominis admirabilitatem vclut infigni
pofito monumentOjOrbiprodidilTe.Veriun cum bene pAidenterque ad-
mirandi vim ac nacuram tenere, cauflas me^ non mediocriter interiit,
prius intellisere neceiTe eft, in quo vera admirationis fita fic ratio. Ha-
bent id quidem magnarum & inuoliitarum rerum fuccelius profperi
& inopinati , vt clamorcs & obftiipercentium animomm varios &
celeres hominibus efficiant: vemm hoc euenit farpius , vt ple-
motus in
riquefeiudicio mukitudinis, quod in his rebus dircernendis grauiifi-
muin
mum elie non iolct , ciicuinueniri vigcritiuc patiaiitur. Quicl enim?
armorum ftrcpicu & cubaLuni iono populos latc percellerCj valere ce-
lerirate coniilij, itcr cjuocuinc]ue libuerit hollimn iiicernccione libi pa-

tcFacerc, diliunctillnnas ccrras curlibiis fuis ac victonis illiilh-arc, an
CiTo illud admiratione dignum appellem? PiOpius acccdo. Ncgo iila ellc
admiianda, Pvclpublicas iacentes crigerej diflipatas componere,exa-
nimatas recicare. Intrabo ctiam magis. Nego eam faris iurtamvideii
admirandi macenam,,dasmoncs miieiOram coiporibus immerros di-
uina vi expellere, caecis ac iurdis videndi audicndiqae reddere faculca-
tcm, mortuos ad vitam cuocarc, ii in his rebus diuina; glorix iludiLiiii
defideretur. Admirabilis eft ille, qui a:cerna ftatiiic virtutiim ruai-ain zAdimra^
monumcnta polleiis eaaiii ad cxcmplum ialucemque profiirura: illum ^'^'^êsvs
omnes inerico intuentur atque luipiciuiic, qui caneltium armomm ^^ ^-^^^^^
prxiidio non Imperij, fcd Rcligionis fines amplificatj qui non inter- tate^^Hod
^^'"^-'"-
fccloruin millia numerac, fcd icruatomm quiiluUum molitar exci-
j .j^. . . •/' •
dium, nili impiecatis nullos tnamphos nili iii cailum niLichendos. Si

;
I
,
;
•
1 -11,-• tumbonii
illo confilioialutis noltras parens I s s hociuperiore Socieca-

tem noftram, veliit generoiam & ad quazuis
cercamina expcditam le-
gioncm , non militaii tantiim cingLilo, fed eciam nomine fiio donari
ornariqne volLiir^ illam eduxic in folem ac pulLierem prarliorum ii lU ^
lias laboribusdxmonum tyraiinidem & flagitiofum illum triumiiira-
tuditj
ganearuin
lere & odio
-
tiim, e voluptatibus, aiiaikia, fupeibiaqne
iifurorem atqueamentiam eoruin
imbutum
nidore atque tumopiOiumpcnteSj bellum
contia aras
RomaiiiE Religionis intiiUt iigna ad iola cermmni vltimarum num
omni fce-
&
omnia comparauerant fi facra
concienim j grauiilime con*
hominum tregitj qui ex illo
qiiid cft cauiTx, quin 1 s in illa condenda Societate qux res tan- ,
tas eius aufpiciis cgit, admirabilem nominemus Atqne harc admiran- ijuodami^ ?
di ratio magnas profedoexco capitc vircs accipit, quod ad illum re- lêmcho,-^
'"*
ruin grauiilimarumcLurum conficiendum Ignadum Loiolam elegeric.
Ciim hominem nomino, iatis mihi videor diccrc. Eius enim vic^ ra-
tionem fi inipexeiis in armis erat enutritu*:• ii ingenij cukuram , noii
,
humanis, non diuinis difciplmis inftmdus ii xz^zis progreflam, ad ;
Ladni fermonis ponenda ludimenta vix idoneus elTe videbatur. Itaque

poil multa iam milidn^ confecta Itipendia, Graramatica: ftudiumag-
greditur.
primum
Tunc
pcr
dcnique? verumramen aggrcditui'.
compendia vagatur
poft diiitiirnos labores , illi
ranciim abell vc progreilus faciat, vc
,
xtaci vix tolerabiles j iii ipfis adhuc pnnci-

Quo ruccelTii? dum ^
f^^" ^^
"^^^^'^'^'
piis coiififtat. Opinor, cum decuira illi propemodutTi eric a^tas, cuin
cxhauilx virescum iibi inutilis cum de refaranda hxreticorum infa-
, ,
nia, de perdicis ad fmgem reiiocandis de impiecate exterarum gentiura

,
abolenda nequidquam cogitabii:. Nam quis ex his tam obfcuns de-

fperatifque principiis non intclligat: illas tam ardnas ab Ignatio de Reli-
giofo coetu fundando concepcas fpes infirmis & labantibus fundameii-
tis Ec tamcn
nixas tuifle? (
rem admiratione digniflimam! arcana
ac iLifpicienda xternx Menris confilia!) dum omnibus humanis prx-
iidiis dcftkuitur , dum voluntaria rerum omnium inopia meditatos
recar-
6
retardat conatus,
IMAGO PRIMI StECVLI
dum viclum oftiatim quotidiecjUiEritat dum inter
S OC. IESV.
,
.
"
pueros fcdet audKor, dam ingenij fui expcncnr tarditatcin Anciierpiir, ;
vbi paupertati iubfidium qiuTrebat, Hifpanicnfem mcrcatorcm,

vimm iii primis opulcntum, moncre aadet , giaces vc a^gac Dco, qiiQ
fcilicct lcdiiis iiCj vc olim iua in paciiaSociecaci I s CpUeoiuin con^
dat. Lubet hic mihi ingenio meo concedere: lubet ani-
o-pruden. ^-,^,^- ^,^^ admiiatioiicm Qikeio cx vobis,
pafcere. grauiiTiini faii,
^
ot'/r«-'~ ftiillmique Patres, Balili, Anguftine, Hieroiiyme, &

fira; tradandorum animoium artificcs : Homo quilpiain, fcientiarum om-
niiim rudiSj & non niiiintcr cartrouum
clamoies lituorumqac cantus
ad bellicam vircutem inanemque gloriam educatus, militaribus ftu-
diis alto qnodam aiiimo nuiicium rcmittit: a rcbus humanis ad diui-
nas fe transferre ferio cogitat neque in fuam vnius tantum, fcd in alio-
:
riiin falutem toco pedore incumbere vehemcntcr deiiderac , paratiTs

lion valetudini, non laboii, non vicas parcerc. Quid agat? qiud molia-
tur ? quid clt quod hac tandem de re vobis poflic vidcri ? Piofcito ii
,
redle veftram mtegiicatem atque piudcntiam cognoui, non mulcinn

mefallk, fi confulamini, qiiid iitis refponruri. Primum anccadtr
commilla expiare: deiiide ad declinandas iilcccbras vitiorum in aliquo
fpecu latitare illic, liquidem tantoalienns ialiitis defiderio ceneatur,
:
hac de caufla ieiuniis & aliis afpencatum fonriis corpus attercre, ia f:^-
cris precationibus horas complures quotidie ponere aut ceite, hoc :
robore animi atque hac indole vircutis & continentix' iit, vc iine con-
tagione vUius turpitudinis ac iceleris in publicum egredi le poilc con-
fidat, facem omnibus ad omnem Iioneftatem prarferre. Dubitari vix
potcil, quin ii audiatis hominem id a;catis ad fpiiioias Grammacico-
rum prxccptiuncLilas hauriendas fefe conuerceie , illico iudicaturi iids,
Iia:c ab illo lludia conatu quidem minimo fufce-

magno , vero
ptnm iri. Scd quid ego ita nimirum vt, ian-
graues perfonas indiixi?
dliilimi illiPatrcs hic iudices iedeant, egonon perorandojfed rem fim-
pliciac nudaoratione proponcndo coiiuincaraj Ies in molicnda
Socictatc prorfiis adinifabilem exfticille. Quid enini ? poLueruntne
vnius milicis ftudia cam ieio rufccpta laceratas ac diftrailas pictatis at-
que dooliinxreliquias colligerc&inftauiarePpotaerunt incuriionesilla:
hÊredcoium atqueimpctiistam furcntcs ac violenti, vcomncs Reipu-
blicx Chriftianx partes labc;Hi6land;"E viderentur , ea quam modo dixi
imbecillkatc rullineri? EnimueiO,ii quis ex alta fpccula abliinc annos
ccncum contemplatus fuilTcr, quanta flagitiomm acdeprauacarum opi-
tiionum labcs tota EuiOpa Teie pandcret, quam impLinepeflilenciiiimo-
rmnhominum colluuics florentiirimas vailiiTimalqLie regiones perua-
garctur, quam exignxac piOpemodum nuWx agerentLir adLierfus illos
perduelles multis in locis excubia:: deinde fi cogicationibus (quoniani
agiles ac liberx funt) iii Africam, iii Afiam , in Ameiicam fe conuer-
tiiret, obferLialTctque ,
quam illic mirerandum in modum proftracÊ
Religioni impiecas inrukaret: poftremum,
ad fcholam illam ii
retorfilTet ocliIos, iii qua iub kidimagiftro repacrafcebat Ignadas, ho-
mo crium ac crigintaaniiorum a:tatis: hxc^ inquam , omiiia fi ob ocu-

los habuilTec, vmqu.imne exiftimailet fore, vc poft adeo triftia & ab
omni rcole viucndi ordinc ac rationealiena tempora repente fiEculum
hoc cxlis glorioluin, terris optabile , ha!ieticis ac fceleracis tbrmidan-
dam , inopmacum, poileris rtupendum, nobis ob recenteiTi
baibaiis
eius memoriam multo iucundiilimum oriretur? Acqui tam fublimium ^»^fte fe
rerum fpem ilia agendi ratione intercluderepotius, qiiam orbi inferre ''^'^^"'^
videbatur Ignatius. Cum enim hic & illic, vagabundi in morem, ma- msrelde-
nuin ad rtipemporrigit,& iubinde in aliomm falLite procuranda infi-^'»^•
gniquidem charitate , fed qUcXviris etiamgrauiiTimis iiiconrukavide-
bacar, operam gnauiterlocat, ab vrbium Prarfedlis in cuftodiam da-
tur, quxihones de eo habencur. Quid ad ha:c Ignatius ? gaudet hos
piecacis fua: fruClus iziz carpere. Non, inquitj id defugio, ncque in eo
laboior innocentiie me:E toc in locis inijciuncur vincula; inijciantut
fane: volens illa compledlor. Quid igicLir cogitas ? an id cum aiiimi tui
decretis adcoprarcelfis pugnare noa vides? Quid ? in neruoacvinculis
haberi, rapi ad cribunalia, in illo paupertatis iqualiore nofocomio- &
rum iordibus ailidue verrari , fermonem aliisdare, odiofum omnibus
iieri, h^c quo percinent? Vt fandioris vitas & propofiti focios tibi
concilies ? ac , fi id velles quodam fplendore
, audoritatem tibi patiLis
vitx & commcndatione fatncE comparares. VcChristi caufsa nullo
fis apud homines loco at CLiius nomen contemnitur, eius quoque mo-
?
nica haud magni putantur. Vt cegrotantibus confolatioiiem aliquam

adferas at morbomm contagia teprius conficient, quam orbi tanco-
?
pere laboranti adeile poilis. Multa, mihi crede, func dufmedi, vr,
ctiamii in homiiie priuato negligenda fint•, tamen in eo qui fe rebus
gerendis admouere deiiderat, omui ope declinanda videantur. Quie-
ritur enim in priuata iniuria, patientis lausj in piiblica, exiftimationis.
Scd non dilatabo orationem meam etenim pofTet eiTe infinita, fi mi- :
hilibeac explicafe, quim praztcr fapiendilimorum hominum fpes ac-

que iiidicia es s e tenebris in apercum liicemque
Societatem iiiam I
pioduxerit. Neque vero , quod admirandi caiiiias incredibilicer exag- deniqHe

gerat, illa circnm incunabula fua maCTno nifu complures annos cx-^"''^ ^**
traxit: quemadmodum olim Komanos accepiinus per annosrere tre-po^^ ^^,
centos circum ipfam matrem fuam cum finitimis fuiiie liiolatos. Wix-rtttoto
dum orta diem viderar, ciim ad Dci gloriam falutemque terrarnm labo- "'"^^ f^"'
res fuos non anguftionbus quam totius orbis regionibus definiuit.
Quippe ab Oriente penecrauit trans liidum & Gangem ad Sinas & la-
pones ab Occidente curfum inftimit trans immenfam illatnOceani
:
interfuii vaftitatcm, qua nouus Orbis a noftro dirimicur: omnes finus,

promontoria, littora, infulas, vrbes noiia illuftri Chriftianx Reli- &
gionis fama compleuit: in aciem dimicadonem cum hoftibusve- &
nit: vicit: vi£los legem iuiTit accipere: maximaque vicloriie merces.
fuit, templa Dcorum fimulacris exinanire, ^temo Numini aras erige-
municipia
rc, cseli &
colonias fundare. Non fuit profedo , quod for-
tiiTimum illiiin Hebiasorum Ducem lofue imitatiis Tgnacius, iblem iu-
berec ad conficiendam vidloiiain ftare. Qua fol furgebat & qua la-
,
bcbamr, parem fere ac perpetuum nobiliiTimarum vidoiiarum curfum

3 inten-
IIS IMAGO PRiMl S^CVLI SOC. lESV.
•intendebac. Ica niminuTi poftqiiam fe ipfe vicerac, fperare viiloriam
orbis potuic. Bucephalum , equum illum ob feiOciam toruitatcmciuc
VLiltus &naturai diuiim atque intraolabilem , adfrcna fclToremque pa-
tienduin adei:Terac Alexander. Refticic ad id Philippus rei nouitate re-
creatLis, eiimque ex equo defilientem paceme complexus; Ma6le, in-
quirj filij hac forritudinis gloria, & Regnum , quod iihtd animi tui iii-
ui6tum robur a^qitare pofllc, armis quarre: namMacedonia mea tenou
capk. kanceft? Equum inlolencein Alexander domuit: continuonc
caulTa fuit , cur a parente audircc, vt ad nouas prouincias , quafi exi-
mium prxmium iortitudini debitum, conuolarec ? Non opinor. At
cx quo indomitas deprauataE naturac cupidicates tanta animi prasiland^
•lijnacius refrcnauic, meiitolESvs illumhis identidem vocibus ad res
omniiim maximas incitalTe creditiu•: Roma,lgnad, &Icalia cota tuo
miiior eft animo Europa ipfa te non capic: noua Rcgna, nouus Or-
:
bis qiiiEiendLis vbi Religionis trophaca ftacuantur. Tibi Hifpanouum,

,
tibi Luiicanomm Regum numeiOfiiTimai clanes nuperrime fcruierunt,
vt amplilTima tucetuorumque viriutiexplicandae fpatia aperirent.Quas

Iesv Optimi Maximique Regis voces ciim audimusj & iam tam
inopinacis rcmm maximarum rucceiTibus ctimulatas videmus; quid
agimus ? qiiid fencimus poiTumus admirationem ipfi noftram conci-
?
nere? poillimus res tantas fermone velle Compledi, in quibiis difertif•

iimi Oratores omnes viresj neruosj opes,
ornamcnta,liimina, fuaui-
•taces, florcs, illecebras orationis (ux abforberi fateanmr? Equidcm ve-
raidiim mihi non eft, nc non videar ad illuftrandam 1 s gloriam

appofite perorafle, ii (qiiod in diuinis rebus fieri folec ) indidto mihi fi*
lentio tantarum rerum magnitudinem fucro veneratus.
Oratiomhui de mgu^fimo Ies Nomme niifum el{

Infcripiomm fiihmngers, non tfim m qmm p^
lieromm memorU impimmdiim.
REGI
«1
REG I REG V
DOMINO DOMINANTIVM
PRINCIPI REGVM TERR^
lESV CHRISTO:
SVB CVIVS AVGVSTISSIMI NOMINIS TRIVMPHALl SIGNO
NATA, CONFIRMATA,
INCAMPVMEDVCTA
CONTRA TETERRIMOS RELIGIONIS HOSTES
S C I S
ANNVM lAM CENTESIMVM

IGNATIO DVCE
VITAM PRO DIVINI CVLTVS INCREMENTO PACISCENS,
INQVEROMANI PONTIFICIS VE RB IVRANS, J^f^
Refp.
AD TVENDAM SALVTEM MORTALIVM ad re-

„,„„.
DEO ET ECCLESI^
TERRA ET MARI
NON SVDORE ET SANGVINE
SINE
SOLOMAIORIS DEI GLORI^ STIPENDIC)
I L I V 1 T.
C V I V s
SAPIENTl^ CONDITAM
BONITATI PRODVCTAM
POTENTI^ CONSERVATAM
S C I E*T
REFERRE NOS VOLENTES LVBENTESQVE PROFITEMVR.
QVO
120 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. lESV.
Q^ V
ETIAMNVM ROM^ ET VBIQVE PROPITIO,
INTER OBLOQVENTIVM CALVMNIAS,
INTER INSIDIAS HOSTIVM,
INTER TORMENTA CARNIFICVM,
RVINAS INTER PVBLICAS
ERECTISTAMVS.
C VV s I
NOMINI DEBEMVS, VIRTVTI TRIBVIMVS,

GLORI^ CONSECRAMVS,
QVOD IN OMNIBVS
• i.Cor 4.
fccuncliim
*PREMIMVR, SED NON OPPRIMIMVR;
Icilionem
Ambrofij,
Thcoph.
PERSECVTIONEM PATIMVR, SED NON DERELINQVIMVRj
Caiet. &c.
DEIICIMVR, SED NON PERIMVS,

SEMPER MORTIFICATIONEM lESV IN CORPORE NOSTRO
CIRCVMFERENTES.
ILLI NOMINI, ILLI NVMINI,
C V I V s
AD VERTTATEM SPLENDOR ILLVMINAT,
AD VIRTVTEM RVBOR INFLAMMAT,
PATERNIS IGNATII LEGIBVS
DEVOTA ET CONSECRATA SOCIETAS
FVLGOREM NON AFFECTAT ALIENVM,
lESV SVI RADIIS SAT ILLVSTRIS;
NEC PALLESCIT AD SVSPICIONEM MORTIS ET VVLNERVM,
MEMOR ETIAM HVNC VICISSE POST SANGVINEM.
ORA-
LIBER PRIMVS* S CI AS AS C S. 121
ORATIO QVARTA.
£)/? Iesv C RIs
efficcrc dchefit rccordfitio
D^ce
mminis
fc^êndo,&'
SocietM
^ I
in nohis
s v.
QVa Dei prouidentia contigifie dicam ,Ignati, vc Socieratis a ce

conditcxfanftiilimam appellationem vniuerfe ceteroqui Rcipu-
blicx Chriftianx ralutarem ac communem,vni tibituisiûealledacori-
biis propriam eflc volucris atque militarem neque enim te virnm
?
ciim in omni tna a(5lione prndentem & circumipedtum , tum diuina

lucc prx mulcis illuftratum, fas eft exiftimare, in re tanti momenti
quidquam iine ratione , coniilio, auoloritate ftatuere voluiHe^ '.:-
timcum •' fuauiffimum Pacificacoris Iesv nomen, & militi;^ interim,
quam fiib eodem
ac colligata tamque
,
\
alacresque profitemura Religioj tam apta inter fe
ac reciprocante nexu coniunota copulata'
que exfiilanr, vc, quoniam Imperatoris fui nomine iiifignita effc, nec
Sociccatem Ies fine eius Dace concipere nec DLicem eius Iesvm iine
,
Societaris inicriptione recordari facile poilimus. Quid enim ? an non,

cLim primumlEsv nomeii AlTercori falutis nollrx fuit impoiitiiin, au-
rca faiculorum omnium pax^ nobiliore foederis arciij incarne eins iaii'
cita & cum Deo confirmata eft ? an non,cui-n vage difperfajin eamdem
cnm ludaiis Ecclefiam coaleicere cocpit Gentilitas, non iam amplius
Synagoga, Dei coepta eli nnncupari? Qup igicuE
fcd Sociecas Iesv Filij
vel auolore tranquilliilimum pacis nomeii ad milicaris faî cnmultus
transferre, vcl alVcrcore emincncillima: dignitatis tituliim vni a ce inili-
tuto Ordini aufus es viiidicare? Equidem fic arbicror, Auditores, id
nonniiimagncX illius Prouidentia:cun6la moderantis du£lu iudicioque

fadum elTe( eo prcTfertim EccleficE ftatu ac tempore, quo latebris luis
Orcique tenebris emerfa recens Iiasrefis, facrilegas perfidiiE faces toto
Septemtrione longe lateque circumfcrebat ) vt & fignum ilUid bellij
pacificum aliasaclenc, contra perduelles ad iniiingendam illorumau-
daciam Duftor nouus extollcrct & legiones fiias aduerfus immanem
;
illam funain ceterrimamque peftem , (\\.\x iam palam &armata volita-

bat, in campum acicmqLie piOdicuras nonfLioIgnacijjauc cuiufpiam
,
c mortalium gencre Imperatoiis , fed Societatis Iesv titulo condecora-

rct. Niii enim exobiedadiuinitusCHRisTi crucem humeiO geftan-
tis fpecie ( cui iam tumab a:cemo Patre, quam deiignauerac animo,
militia commendabacur ) certo didicillet, ica fixum nimiium racum-

que diuina lege efle, vc iftiurmodi aufpiciis noiia caftra metareturj
neutiquam fane, qua erat modeftia & rubmiilione , auguftiiiiinam
communisEcclefiaEnuncupationem aucfibi faisque vindicalTec, aurad
eredi a fe vexilli religioncm facramentamq; traduxilTet. Tum ennn-
iieio non moueri fe, ied impelli^ non excicarijfed inflammari non da- ;
ci, fedcogi quodammodo occulcavi imperioque fcnfic,ad perpecauin
atque implacabilcbcllum vno hoc copiarura fuamm Duce auqiie aii-

itore nefariis diuinx gloriaiprodicoiibus inferendum vc iam minime :
Q^ niimm
122 liViAGO PRIMI S.ECVLI SOC. lESV.
miruiil videri vobisciebear,Auclitoi'es, fi hodierna die ftudium omne
meimi cogitationemqae ad hoc argnmencuin paulo latius cxplicaii-
dum conuciteiOj qnopcrlpcdiim vobis penitus probatumquc om- ,
nem vka; noftnr lationcm iii hoc fitam ellc oporcere , vc pi.Tclarilli-
morum facinorum imicatione Ducis noftri Iesv Chrjsti,
fortiilniii
acLiius Sociecace noinenclatuuam accepimus, velligiis preise uiiiftere

firmiterquc poilimus.
- Fuic quidcm haitcnus rcmpcr,atque ctiamnnm cftjn^tcrni Dci firma
S s/f-
immobilisque volunras, ex abdito rationis increatx confilio piOfecla,
ejuendM
ab omm~ vt quotquoc imagincm Filij ilii nobiliirnna: Mentis a fe procreacE ii-
miliCLidine reprxientarent,eumdem & veiicatis tellcm,& milicLx du-
cem,&difciplinarum omnium magiftmm fcquerentur.Quorrnmenim
ira.5 5.4.
fpeclac illa vaticinantis \(\ vox Ecce tepc?n ôpuUs dedi eum^ ducem
:
^ prxceptorem Geritibiis'? Intcr toc opinioiium qux mcntibus nofiris ,
de rebus diuinis obijciebantur, vaiietaces flu(ftLiabamus inceni cui

potiiTimum fententia: prxberemus ailenium, quis confilio adclTec du-
bitantibus? quis mobilcs nutantesque firmaiet quis de obfcnm veri- ?
tate cercos, de pcrplexis qiixftionibns expeditos, de myfteriis fiipra {zn-
fiim omnem cogitationcmque pofitis redderec fccuros ? Tenebamur

profLindiilima quadam ignoracione rcinm omnium, qiiidem ad
qiK-e
confequendam lalutem vtiles ac neccflaria; fnnr. quis rudes atque iin-

peiicos viix melioris prxceptis imbueiet? quisignaiOS rcligioiiisexco-
leret ? cornmendtias DcommGcndlium iormas verxdi-
qiiis tot inter
uinitatisnaturam, cultum, ca;i"imonias cdocciet ? Poli oblatum priii-

cipio nacLir.xnoftra: vitiumac conuptelam,grauinimiseramus errori-
bus irreciti. quis labyrinthos explicarct? quis cxpcdiretaniravftiisPquis
iinus enolueret? quisviariim innernmque, quic ad xternam falLitem
tenduntj ignaros per anguilas & perplexas vitx femitas duceret? Rcm-
publicam habebamns iam inde a piimis incunabulis veriore fatoqudin
Cadmea olim progenics, miuidi militix dcuotam. quis habcret dele-
dtus? quis armis inftruerec ? qiiis ad pugiiam cxeicerec? quis c caftris iii
acicm educerct ? quis iigna prxcederec ? quem Imperatorem milices
S.AiigUft. fequercmur ? iriomoy aicille, fcquendns non erat qm videri poterat Dem ^ ;
Serm. de
Nat. Dom. feque'ndn.1 erat ,
qm njideri mn poterat. Quid liluc rei eft, Audicores?
citat. a fan- nLimquid percurbati animo ? niimqLiid perculii ? numquid contcrrici
floThoma
j.part. q.i. cftis? mifcros nos hac lege,plancque pcrditos, niii confilinm a Mife-
art. le.
ricordia fupfa fidem omnem lationemquc humanam diuina Boniras
ac Sapicntia cxcogicaric? BcllLim nobis cnm infciliflimo hoile êrcn-
dum ert; tirones cum vctcranis j imbclles cum foitibiis , rudes atqne
ignariciim vafrisexcrcicatiscjuccommitrendi fiimus.Habent illvqueni
fequantur , antciignaiium Lucifcriim , ram viiibus potentem quam vi-
(ftoriisclarum nos contra niidi atqueinermcs , iationc,coniiIio, prx-
;
iidiis omnibiis deftitnci,qiicm iniunaram depuiroiem ? quem defeiiio-
rcm vitx? quem falutis vindicem? quem milicia: iioiba: principem

tiott homi- audoremque inftituemus? Hominemnc queinpiam ex Adami ftirpe
tiHm ak-
piOcreatumi' atomnesilli iam vi6li piOftiatique ingum illius crude-
^ttis aut
ylnfrelorh: liilimum ignominioiillimumquc patiebantur. An aliquem ex ccelefti-
bus
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I2g
hus fpidtibus hi vero ecfi & naturiE viribiis pares, &gratiie pi-cxiidiQ
?
foitiores, & ailiduitane vincendi gloria celebnores eilenr; quomodo,

CLnn IiLimanis obtucibas corpoiiim expertes obijci Hon
noilra anceirenc ? qiio modo m hoftem ducerent? quo modo labo-
rnm,penculorumj vulnerum, mortis deniqut contemncndiE cxcmplo
fiana ,
timidos nos iegnescine excicarenc ipli naturx rnblimioris arque immor-
talis bcneficio iecuii? fapiencia & potertate infinitum?
ita quidem oracula diuina pronuntiabaiic Dommum T)eum njefirumO^m.iy^,.
:
fequimmi, (^ audite <x>ocem eiui. Enimucro cum haud minus ipfc qiiam
Angeli a corpoiiim natLirazque humaniE eoncretione longe ciiet remo-
tiilimus,qiia lc rationc fpeotandum oculis noilris oiFeirct? quo modo
seftum, tngns, inediam, egcilatem rcmm omnium, ierumnasque mi-
Ikaiis infticuti propi"ias,nullius ipfc egens tolemrct ? Hicnimiium mi-
iciicordia nobis & commiferanoac opus eft, ne funditns inrereamns.
IiiLienit mcdium iuprema Bonicas , quo fociata vcriufque natiinc com- iiicirco
mimione, acquc iii vnam pedonam coagmeiuatajante oculos atque ora «"•»^ '"^ \
noftra mortalem carnem conditioncmque inducus veriaretur Ocns,'^^^'""'^''

Qmd igicur ? Vt exhiheretur hommi^ 0~ qui yideretur db homme, (g^ quem Auguft. %•
homofcqueretur, Deni fAîns eslhomo, Pra^clare profeolo atque iapieii-
ter! nam fi rem ipfam attentius infpicere, fuisquc , vt quidem fieri par
eil:, momentis expendcre velimus, nonne hic quod fccunduin Austu-(
itinum Angclicus quoque Doclor annotauit ) eminentillimus inteL•

alios finis eil:, obqucm DeiFiliiis humanas natuicX copulatus eit? nem-
pe vt earumdcm,quibu.s obnoxia illa cfl:,mireiiarum communicatione,
tanto efficacioic ad iequciidum ie flimulo peuurgeret, qnanto confta-
rcc ipfo cxpcrientiaque ccitius, nullius xxwmnx periculique pra:-
tciquam vnius pcccari immunem eiTc voluilTe? Nonne idcirco & in-
cdia vexari, & fici& exhauiiri laboribus & violari concume-
confici , ,
lia, & cmciari viilncribns, & morte deiiique acerbiilima exciiiCTui vo-
Inic, vt ad Gamdcm belli periculoiLimque focietatem vocacos eiTc nos
Di
recordaremur?
Sed nimirum cerrandi \\xc pro falute noftra atqiie Ecclefix incolu-'^^•^""^
'. ^-1
. .
Licis exeinplo atqoc imiranone necellitas, communis bonls
omnibus, nefcio quonam pado Ordini noilro propria, maius aliquod

SocierattS
Relmofif,
...
lladium a nobis maiorcmqae contentionem in hoc laudis genere re-
quiric. tainccfi cnim dignitas nominis ,
quo infioniti fumus , icqualicer
concciHi omnibusîpfa camen appellatio,pofl:quam diiiini inftinotu
iic
Nnmiiiis figillacim adhibita iiobis eli: , anguftioiibus terminis cccpta ^'"''"^'
definiri, itaque circumiciibi viiii eft, vt, cum eius racio ad omnes , vfus ^^/^^*^ —
tamen officiumque pro Eccleiia dimicandi ad Religiofos Societatis «rw wo»?»-
nolli-a: viuos, priecipuo ac peculiari quodam Romani Pontificis induU"*^^^^'^»
to,pcrtincre videatur. Ignorare certe poceft nemo , qnod nos experiri ^^^ „^^
etiam qnotidiano gloriamnr,neminem feregrauilTimis hifce tem- /'«^«^
ponbus Fidei Rcligioniqne bellum indixilTe, qui non vna inimici- '""'"'"•
cias nobifcum immortales fibi duxeric etie fufcipiendas. Non minus
de Socictacc quam de Paulo did:Lim arbitrere Ego enim ofiendam illi^ .?,
:
qiwita oporie^t ciim pro mmine meo âti. Deus bone! quot impeciti caliim-
Qi niis?
niis ? quot lacefiiti iniuriis quot laccrati liiiguis?
? qaoclibcllis vexati ?
c|uot iiylis confixi lumus? in conuiuiis lodunt, ia ciicalis vcllicanrj

liidiiicantur domi , calumniantur toiis palam inuido, clam malcdico •
dente carpiinr i
piOlperis rebus noihis dolcnt , adueriis LxtaiitLir, mi-
nis exukanc. Qaidquid vipiam deprauatarum docliinamm
in lacem
typis cxciudicur, quidquid in rebus fidei pcrucrfum iuxraac concrouer-
fum difputatur in rcholiS) quidquid voce publica dcclamatur in itiggs-
ihs; id omne contumcliis &
conuitiis adiieiius Societatem confperium
eil•, veluc aut inficcCLim futaium fic omne mendacium, qnod non hoc
fale fuerit condkiim, ant hindamenco aliertum,quod ab
iine latione ac
liis contra nos obtreclationibus pondus aflcniionemque ruaiii non ac-
ccpeuit. Omnium ceice inimicorum fidei tela fic iti nos conrorqueii-
turjquaii iandlitatis ac Religionis Catholicai incegritas in
Ordmis incolumitatc fita fit: quo veluc robore qaodam
' vnius
publica: ialu-
tisconuLiHo atque labefactaco vt illi quidem ratiocinaiitur ) mox ipfa
(
fides, piecas, caîimonia!, cultusqae priftinus, enellipcnitus atquc cxlhr-

paii nuUo negotio poile videantiir. Scd hoc quidcm beneiicium inter-
precamur, cum, vc dixi, in laude ponamus, improbis dilplicuiirc. Iii-
terim alienacione irtaveilia vtimur, hiErecici, contra impias &nefarias
moliciones quibiis veikarem impugnatis; tantoqae maiore impem af-
rurgimus in defenrionemomniuin , quanco magis vni impetimiir: ad
malcdiifla &
probia, quic ore fpurco in nos ingeritis , tardi, imo recrncs;
ad iniurias vero ab Eccleiia propulfandas prompti, alacrcs, cxpediti.
Quo in ceicamine, vti&iii ratioiiibus vitx noftix Iiiftituriqiie vni-
iieriis , id & pra; oculis habemus,& pra: nobis feritnus , nequid diuer-
fum nediim pugnans aut alienum ab exemplo Ducis noftri fecilTe vi-
,
deamur. Siquidem vnum hoc certum nobis peifuafumqne eft, vc a

i.Coiinc.i.
Deo ad Societatem filij ems vocati, huic dumtaxac mereamus, huiustan-
tummodo figna piOfequamur, hunc vnum in otio ac pnIuere,domi
militiarquc, ccrriflimum omnis virtucis & ranclitaris exemplar iinine-
mur. Ha:c & vocationis noftia: fiiiis, &appcllacionis caulla, pcrfe- &
(itionis denique fumma cft cui quemadmodum a maioiibus noftris
:
fatisfaolum lic, fi honoirficentiilimo Pij IV. tcftimonio comprobare

volLieiO,nercio piOfedojampliorefnc inuidice inimicicias timere ab ob-
tredtatonbus quam imicationis truclum a nobis ipfis fperare dcbca-
,
mus. Aiigebat illc minimam hanc Sociecatem ciiin faiiore ino, tum
oniamentis acque imiminiratibus innumeris qua: ne teinere aut for- :
tnico iii indignos , fed bcne dc Republica Chriftiana mericos, congef-

iillc videietur, benciiolcntix rationcm orbi Catholico veibis hifce
Bullatium
Socictat.
teilatam cilcvoluit: ,î ficut nomefi Socwrum Iesv ajfimpferunt itx •,
opere^ docIrmii(^ exeniplis Dominum noflrum IesvmChristvm imitari

' Qnidquamne dici potiiit ant ad expli-
eiHs i,'eHigia feqni nituntur.
candam nomenclationis noihx intclligcnciam manifeftius? aut ad re-

tundendam hoftium calnmniampotendus? aiitadOrdinis nortri laii-
dem fplendorcmqueamplificandum gloiioiius? auc ad xmulatioDem
FelltcMt
imitationemqae Christi inanimis cxcitandam vehemencius?
noftris
maledici: VcUemcquidcin, maledici ifli calumniacores, cum publicis dcclama-
tionibiK
tionibus & rcnptis, Famamnedicamanpopularcinauram, cx nommis
noihi vcllicacione aiicupaiicur , tiimilla tantiiper calumniandi libidiiie,
aliumptaque lationetamhoc ad fereferant, libiqiie diiliim exiftiment,
quam & audiunt & inc:lliiiunc, fummo Dei iii cerris Vicario placuille. Vn r^.
Quid cnim ? Iicuic per Apoltolicam Sedem Francilcis duobus eximia
fanclitate viris, vni Minomm Minimoinm
, alrcri , nomcn,ad impri-
mendam altiiis adediacorLim iuoium animis fubmiilionis virtuccm,vcl-•
iitproprium viiirpare, quo firmius iibi perfuadcrent, tanto ipfos mo-
deitiores in omni vica elle oporcere, quanto iua ipfi compelladone coii-
iiinci pollent manifellius moribns fuis officioque defuide, niii femino-
res, minimofque omniiim exKibuillent. Liciik pr2:cellcncibus Maj;nx
Mattis cLdtonbus, eiufdem Pontificis aiiclontate, Sernitis vocari; vc
niiivocabulum extemamquc mentiri fpeciem aliud agcndo vcUentjMa-
riaiix ierLiitutis tam nobiliSj tamque libero:, numquam immcmorcs
ellent. codcmiure San(5limonialibus quibuidam,noii Maciuin
Licuic
ant Sororum, quo Feie reliquac notanmr, ied Angehcarum titulum
iibi vindicarcj vc beatarnm mcntiuin nitorem atque callimoniam xmu-
landam fibi elle repctitis identidem appellationibus commoneientur:

Ignatio Sociilque eiiis virio veitetur, ii ex nomiiie diuinitus Oidini ilio
concellb ardiiore quodam vinculo obligaii (c faceaiuur, ad Ducis fui
I s V , cuius elTe niimquam non volunt meminiire , veftigia
ie focios
prciliiis conilantiufqiie profequenda At Societatis I s

? nomen com-
munc cll Chiiftianis omnibus. Reole equidan. Ec fociis I s vocari
licec cunclis qui in mmine Domtm Ies falLitaribus aquis abluti iu- . i^,
mus. Bclle piOfcclo. Ec eiurdem Societatis dignarione ad requcnduin

Ies V prouocari nos excitarique maniteftum eft. Enimueio fapicn-
tcr.Verum & Minorum &: Minimouum Seraitai-um Angelicarum & &
nomcn , refqae ipfa communis dt Chriflianis vel omnibus, vcl ccrte
optimis; num igitiir infolcntia: arrogantias argiicn-
:
idcirco, remcritatis ,
di fuiK hominesrandlillimi, qui inilincili diainims,Ponnficis Summi ii
non iuilli fortaffis aut coniilio, aucloricate certe atque approbatione,

qiiod publici iiiris iuic, pecidiaiis ciiiuidam officij prarcipuiqiie obfe-
qiiij profcilione, vcluc accepti bcneficij vkro obligationis
memoriajad fe tianftulerunc ? Voceiitur fane Socicrates I s quotquot
orbe toto ccEtus exfiiliLint bonorum; non inficiamur, ncque inuidemus.
Excitentur eciam hiiius nominis lecordationc ad infticuendam vi-
tam Saliiatoiis quam ilmillimam gratLilabimur profedlo , atqne;
etiam laudabimus. ncmo fit qui prarclariilima heroicarum eius vir-

tiitum exempla non ad fe quoque percinerc exiftimet optime me ;
herculeacdiuiiie. Vtinamquidem omnes ita ieiitiant planeqne ,

id ii-
biiion perfuadeant modo, fed etiam agant atque efficiant! At ii &

Dei voluntate, & Apoftolica: Sedis gratia, Ignatius iibi fuifqLie pr.T-
cipuam quamdam cx hac notione imponendam efle necciiitatem iudi-
cauit hoc propius militiam I s virmtelque eius in omni vita fequen-
di, quo cum nomine ipfo quod gerimus , connexa indiiTolubiliiis at-
,
que coniundapcrpecnam quamdam animis obiiciiint fpecicin mcmo-

namqLic tnuncris noibi fempitemam quid,amabo , excogitauit arro- ;
Q 3 gaiiccr?
126 IMAGO PRIMI SvfiCVLI SOC. lESV.
gantcr? quid iiifolenter, fLiperbe, contumaciter inucnit? quid a Rcliaio-
£i fummiilione alienum ? imo, quid non cuiiiiatione , coniilio, pm-
dentia, pictatis peTfeolionifcjue lludio coniund;iirimiim vlurpauit?
m/«r/-
Societatis vocabulo nuiicupamur: magna, excelleHs, & lupra
Ies
meritLim omne appcUacio. fatemur equidem ingciiLie. At, pcr Deuin
ijHieflfor. immortalem
,
quid hoc tandem aliud eft qiiam Imperatoris I es fo-
tttercer-
^-^^^ contLibcmales,commilitones eflc nos oporterc? quid niilad labo-
res cxmmnalque gcnerose pcrpctiendas , ad fortkei' aduerra omnia iupe-
/«H s V randa, ad cmcem animose 1 es diice atque aufpice ferendam vocari?
qiiid nifi fub impenis I s pro ialLite piOximorLun ftipendia facere?
fub fignis I s V contra vitioaim ac inferorum phalanges militare ? fub
Iesv aufpiciis fanguinem vicamque diuinas gloria; deuouere? Q_uis
fub hoc Duce timidns aut ignauus audeat comparere? Etenim ii, vti
in ceteris fere rcbus omnibus, ita in bello nihil icqiie milites excitare
folet ad res pix'clare foniteique gerendas , ac claritas Ducis, excmpli-
que propolir.i cLim fpe laudis & pr<Emij amplitudojquo animi robore,
Drtce for qua conitantia, quamagnitudineprxdicoseileconuenir, qui Ducealo-
tijjimo: riamur omniui"n,quocquot anteaolis recro farculis exftitemnt, auc fu-
turis porro exilituri iunt, prudentiiTiiTio , fortiflimo, prxiianciilimo?
ciiius iii re militari maior laus elTe poceft atque dignitas ? cuius in bello
contra tartaieos hoftcs iufcipiendo par fapientia atque cowiilinmi•
'
cuius in adminiftiando prcTftantior viitns ac foutitudo? quis prxliis ex-

na-
eicitatior? violoriis clarior? triumphis celebrior Non adolefccntiain ?
jcens "Vt- .i\ r iiAi inr. ••
qnod de Aiexandro & Pompeio littcrx
f,> ille luam aut luuentutem , pro-
diderunt; noii robur, vt plcrique fcliciflimi Imperatores;
virilis xtatis
fcd iiifantiaui a pugnis vidoriifque aufpicatus vcrerrimum tcterri-

dAmonem; i-nnmquc Orci ferpentem noii fabulorus in cunis Hcrcules adultera
.
fa-
tus, fed vcrior Dei foboles Virgine-matre progenitusj primo fui omi
nafcendiqiie initio eliiic affiixit , piOCrinit. Vixdum liicem hanc mor-
,
talibus commimem adfpexeiat cum xterni Patns imperium , olim ad

,
Ifa. S.i.
fe prophctica voce delacum , Velociter fj>oL• detrAhe,cito prisdare } occu-
pandum vinccndi celerirate ratns vna cum nominis a ie faicepti ap-

,
pellatione bellum orius cit, mox exitio hoftibus nobis ialuti prxiidio- ,
Ibidcra 3. quc futurum. VocAnomen eius Accelerd jôlia detrahere : FcBma prtcdarL
^
ûiA anteqmm fciat puer <-uocarc patrem fuum c^ matrcm fucim , auferetur
fortitudo Damdfci, (^ Sanidnx ^coramrcge Ajjyrwrum, Oblu6laba-
tur vaferrimus callidifliinusque draco coniuctis t-allendi artibus oppo- :
fnit fallacix prxftigiirque cins diuina: iapientix conillium, cni pro-

prium
-
lob j. 1 3, ac folcnne eft apprehendere fipientes in aflntU-eorum. Conccndebac
lojj 41.14. robore ac poteftatCj qui {\h\ facins videbatur '-ut neminem tmeret in- :
lob 14. 11 camis

fuegit in ipia imbecillicate vires illiiis , detraxit fortem &
lob 9. 19. mfortitudine fuii tenellus infans: cuius forttudo quxritur^ robufliffimi^s
eH. Exultabat manubiis/poliiSjtiOpxis cum plnrimis,tumnobiliiIimis,
tanto ad intciitum generis nollri feiocior, quanto ruccelUi iplo bello-
Apoc. C. 1. min eucntuquc elacior j exiuit obuiam '-uincens njt njinceret : ftitit au-
moncns daciamfurencis,rupcrbiamque vicx deuotione compreflit,omni Codro
Deciifquc gloriofior. Infolefcebat tnumphis , nec iam annis aiu luftris
prxdo
priEdo laurcams , fed dicbus, imo hoiis iingulis pompas fuas paiinaris
lacro numerabac: momento compefcuic nOi^mi.im ex)olans prm- Coiofi. 15.
,
-
cipatfi,f ^ oteates , traduxit confidenter , palam tnumphans illos injemet-
tpfo. Quid, quod cum movte ipia infenique, qii^ duo a nemuie viola- monem&
vmquam , iiedum vinci ponuere, con^jrciVus, vtraque fcliciihi-nc ex- '"/"««'»•

pugnauit, expugnatadinpLut, direpta in ordincm potertaremqne fuam,
maxima homiiium la:[itia, Angelorum gratulationc,dc\:monuin lu6la,
terrore, admiratione, redegic? Ero rnors tuaô mors, mor[us tuus eroinferne. ofce 13.14;
Incredibilia quidem ifta runt noftris ieniibus, iupraiûe naturam zxc\~ ;
"tanc tamen nefcio quo modo in nobis commcmoiatione ipla pfouo-

cantque non tantuin diuinorum eius operum,quic imirari non pofla-
mus, admirationem ac vcnerationem verum etiam viitucuin iilius,,
quas aiTequi vtcumque nitendo fas eftjdeiidenum arque a:mulationei-n.

Etenim iiaiilimano audoricarque Ducis militum animos incicaie - ^^''^^"^f
lcc ad ialutem luam in dilcnmcn pro vita atque incolnmitace iUius 01-
ferendam-, ficonfilium acque in rcbus difficillimis iapientia , ii \{us pe-

ritiaqae rei militaris, fi animi magnitudo , ii prafliorum fortircf fciici-
terqiie geftomm gloria, ii tiiumphomm numerus ac fplendor legio-
nes ipfas cxcitare folcnt ad quaruis pcricLda pro tLienda communi fa-
Iiite, piiuataque Impeiaroris vira ac libertate concemnenda quis no-
, ;
ftium tam officij fuiimmcmorerin, qui tanti Ducis tam-

que augufti, in quo harc omnia fiimma nadli fumus, non dico igno-
miniose figna deicrcre, ied dcgenens animi tLirpkudinc gloriam audcac
inquinare? quis, nili Duci fuo perducUis , non animum colliget ? non 7J I s
vires acuet? non viiiiomnem potentiamque explicabit, ad prarclaniTi- ^*^"^^ ^h

ma eiusveliigia pergloriam e^ ignobilitdtem ,
per iijfAmixm & bo?iAm fi~ i.cor.6.8.
»i<iw
,
vnlnera mortemque ipiam acerbilTimam confe-
per cmciatus ,
d;anda? Piideat protcdionominis, qncm imitationis piget: nequeenim

focium militemve 1 s fas cum,qui fub Imperacore tatn
el-t appellari
forti tamque magnanimo purauerit ignauo iibi arqne otiofo cllc licere.
Veniat in menrcm-, oro, vox illa Ducis noilri inrer poftreinas eius no-
biliffima, qua lenon vnius dnmtaxac iubmiilionis, ied omnium pul- idenim
chermaLIm virtutum exemplam miiinbus iuis, ad excitandam in eo- ^'»^«'^
rum animis a:mulationcm,propoiuic: Exemplum dedi ajobis ^ '-vt^qHem- I03n.13.11,
admodum ego feci nyobis, ita (g^ njosfaciAtps. Condere teftamentum ani-
mus erat poilridie moiituio. quas tabulas icnberet? quid quibus he-
reditatis dillribueret? qiiid omniuin pra-tcrquam panpcrtatis indigus
legaret? il\nna!um Senecam ruptis mox venis interitarum , cum prohi- yac't"si.ij>
bicus acyrannoelTet tabulas infticuerc, conuerrum ad aniicos,quibur-

cum iuciinde vixerat , dixilTc ferunt, quando pcr C-eiaris imperiuin
aliud iam aginec liceiet,neqiie quod legaret fuppcteret, imaginem fe
iis wvix fiu-e, qnam nullus ingrati difcipuli furor & crudclitas erepcura
clTent, hereditacis loco relinquere. Non fuit K.rc profedlo, fi re(5te di-
ftum expendimus, niii inanis qunsdam Philofophi illius oftentatio, ar-
rogantix quam viitutis, qua fc prxditam vidcri optabat , fimilioi". Ve- imagimm
omnino ijeumaniorque honcftaris fpecics illa, quam fandiore iure
rior '^^^'f"*
adnos deLiolutam,vltiina Ducis nolhi iniritunone vdutheredicaiiatTi

quod-
2
quod Jam pignus
IMAGO PRIMI SiECVLI
a C Risnempe virtutumaccepiiTxus,
SOC. lESV.
imaginein
eiLis,meinoriamciae vicx rempicernam. HcEc incuenda nobis atque am-
plcclcnda fimper ha-c tamquam milicare fymbolum circumferenda
;
eft; hac ad iniuriarum perpersionem,mai"iruet;udinem , benignitatem,

ireliquaramque vircutum cxercitationem cxftimulandi fumLis hacad j
tuendcC Veiitatis Fideique CatholioT propagandx ftudium cxcirandi;

liac ad cxcmplum miliciiE eius aînulationemque acceiidendi j hac ad
implacabile cunl viciis odiumj perpcmumque ciim hoftibus diuinje
glorix bellum furcipiendam inflammandi.Hxc miniriim illa eft,qLUin
^
quam e.v-
"
Gentium Apoitolus
I s V caftra fequiintur
8c in ieipfo exprefsit
, commendauic.
quibulve lcntentiis id agit, vt Impcratori noltiO qnam limillimi efh-
, & imitandam
Deum immortakm
omnibus qui
! quoc ille
x^Gor.4.ii.
cjgî-j^m> nuncCorinthiis incnlcat femel iterumvc Imitatores mei efiote,
Ga!.4. 19-
[• ego Christi. modo
mo: filioli mei^quos iterumYArturio,donecformett4r Christvs
:
Galacis fenfu affcotuque cliaritatis tenerd-

in Vobis. tLim
Ephef, 5.1.
Epheiiis:£/?(?ie ergo imitatores Oei,ficutfilij chcirijfmi.\d.m. vero illud ad Ro^
manos quo pondcre & efficientia diuincE rationis: Nam quos ,'
^
Rom.g.i?.
prtedefiinmit co7iformes fieri imaginii Filijfui? quim. clegance appolitaqueli-
Rora.i j.ij.
iriiiizuainc: Sicut m die
ambulemus^no-a in comejfatwnibHS c^• ebrietati"
hm , non in cubilibiis c^" imfudicitits , non in contentwne (^ amulatione : fed
indumimDommum Ie svm Christvm ? quid hoc tandem aliud Nam
eil C R I s V quam
moribus vitxqae eius exemplo
indai, virtute,
ita penitus circmnueftiii ac cegi, vc noii iam aiiimo fpiricuque noftro
Vegctaii acviuere, fed mente ac ratione quadamrublimiore,ad cxpri-
Hom.
DPauu*
tf.
Videamur. An
detur, quod indutus
putesj hanc viiili
^
mcndam immortalem diuinitatis iii mortali corpore fimilitudinem
Chryfoftomus olim aiyiitjiomo indutm idejfe <--
toga
eB? Stola
ii
muliebri virum indue,
vefl:iuens,maremaibitrabere:rufl:icnminpur-
femiiiaiTi
pura^regem; hunc in lacema,rufticuin interpretabimur. qiio quis cuku

atqne amidu incelTerit, hoc vd eiie vel videri velle proficebitar. Mun-
diobleolamenta ii quidem mente induimus , quid niii mundus ? fi car-
nis illccebras tiirpeiqae voluptates, quid nifi caro ? fi fpeciem virtutis &
Iioneilatis,quid nifi viicus honeftalqiie? ii deniqiie C R i s i Impe-
iatoris noftii mores ac vitam , quid niii Christvs ipfe quadam
viuendi iimilitadine eflhciemur ? Aii forte iniuria temereque Pauliis,
6ai.
io.
». tfi.
poftquam Christvm indnerat , gloriatas efl: ? C r i s confi-
XHS fum cruci : Viuo mtem ia7n non ego^ njimt vero in me C
, R i s s.
Magnum profedlo quid a nobis, acque admiratione digniim, exigit

ifta compaiatio: quam quidcm ii eodem fenili acque aiiimo percipe-
tmulatus remus , quo percepiile alias magnum iilud AiYicx lumen Auguftinum
ni'^^'
^ccepimusj quantaj SLiperi ! mox in omni vitas genere mucario quanca ?
conuciiio animomm? quanta moiLun emcndario per vniueriam Remp.

Chnrtianam ? quantum in nobis ipiis peifeilionis ianttiratisque ftu-
diuin exiifteret? Oblamm forcuitolacramm Lictcrarum voluncncuin
ignota: vocis admonitu primoque obtiitu Apoilioli Chri-
explicuiliet,
Lib.s.Conf. sTVM iiidui cohorcantis verba legillec, Nec '-vltra, inquic, '^jfllm legere,
nec opHS erat. Quid enimi" an quia libitum haotenus fuit improbo cer-
tamine
LIEER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I29
umine cum Dco Opc. Max. concra rationem (cdus di- per iummum
micare, liccbitctiam in poilemm?Iiuiithad:enus ftudia vulgi mouere
&rednei'e, odiis iniuitaque contentionc effcrLiefcerc, gcnio in popinis
?
indLilgei-e, ditflucre deliciis , mimos rakationcfque impudicas Ipcotare
pemoclareinfornicibus, pergrxcaninluilnsj corpiis iibidi-

in chcatris,
nibus, animum iceleribusj terram Baiîtiis contaminare^ nui"i^,&pla-
ccrc eadcm pofthac Video Imperatorctn meum 1 s' in-
duCLun ignominia & concempcu numquid honores aurxqne popu-
;
laris ventos captabo ? cerno i-indimonia: modciliarque velo circumda-

tiim,• numquid proculcata pudicitia vitce tuipicudinem adamabo?
animadaerco pacis toga , charitatis pnrpura, paupertatis pallio, coro
dsnique virtumm pulcherrimaiLim & prxitantirsimamm amiclu ve-
ilitum & condecoracum numquid odia, diicordias , inimiciums, furo^
j
rem, amcntiam, aLiaritiam , fcelus omnc Haginumque cam exemplis

eiiis concraria, tam aduerfanria moribus , tam gloria: nomiiiiquc iniu-
ria , cam confiliis rationique infefta, tam falLiti noftra! perniciora con-
fediaboii' Dncem
fobiiumjvigilanrem, laborioium,milcs ocio,fomno,
vino deditus icpnkufque comicabor? Apage hanc a militia C r i s 1
I s V ignominiam procul illa macula , pcftis ac pernicics , iifdein

:
armis, iiidem belli iniignibus , eodem quo Dux mens militix cultu
prsceuntem fequar ad certamcn, contendam ad vidoriam , ad triiim-
phum adfpimbo. Vellem equidem, Auditores, hacreicc animis, atque «osimitiiri
'^'^^'"'^'
eriam mciitibus infixa noftris fedcret, iila tam illuftris tamqiie diuina
ciiin Pauli C ri s iiidui iubentis comparatio, tum Auguitini secundh
eumdem commentatio: quamquam hoc ambigen-
iiiduere iatagentis propter
di quis locus reliquus clTe poteft apud eos dicenti quibiis cum propcn- , '!!^Tf'
lione iua, tam legibLis inkitutoque maiorum, vita omnis 111 diiiino f«w,
amore, qui fempei• parcns atqucau6lor fimilitudinis exilitit, confu-
mendaefl:? Iniidebit enimuero acque infculpca etiampei-manebit non
ad memonara tantum pra^teriti temporis, fed adcxemplum poiteiira-
fempiternum. Cumenim experientki vfuqiie ipfo conilcc , tum de-
tis
mum militcs virorum fortium in acie officio fungi , cliiti ad corporum

iii pericLilis iocietatemanimorum quoque cum Imperatore confen-
iloacceflerit; quid tamvtile, tam neceilarium, tam gloriorum rebus
ftudium efficacius ^
Ordiniquc noftro vniuerfo? quid ad ex9itandum in nobis .xmulandi
animo poteft, quam Ies amor acque diledlio?
Dubitanti olim de aifeolu Sulamitidis fux, viium fuit teftanda: veiita-
im~
'^''^^-
ti vnicum hoc lignnm requucre, wzx imitationcm, Pone me ^ inquit
^^^^ g ^_
)^
Sponfus, vt (tgnaculumfuper cor tuum^
taam, Sponfa
^t mors
,
,
^t fignAculnm fuper brAchium tumn:
durdflcut mfernHS iemulatio. Agedum fidem
tuum, inquam erga me aifedlum acque amorem.
, qiui
ratione me abs te diligi teilabere ? quibus docebis argumentis ? quibns
cxemplis comprobabis ? Aclionum meamm cum tLiis, Sponfe mi, -
militadine quaatum te diligo, tantum fcilicen effingam arque imita-
;
bor.BcUehercule: nam illa quidem meorum effigies,vitxqLie momm

vukui animoque tuo imprimenda eft, vc cerni foris inter-
ipccies, ita
nolcique ab omnibtjs manifeilo poiiic. Igitar /w/^nwav w//;/,o fponfa,
(jla R
r.uiiicinuis quaf fandculo , êr amorem milnfortitcr adhxrendo , -' me qmfi fgmcide
pj,""'^''^"''
canr.
/m^-iiw iiff /^/^/
fuerit imprefjio Aworis

,
- rncam fuhtili exprejjwne firrAlitudinem
tAnta erit & exprejjio jimihtudmis j
trahits. ^^
quArAo miln for~
,
tiusper amorem mhxferis , tanto mihi per infiitiam puntxtem fmdior eris•^
qumto te rmhi imprejfensfortnis^ tanto eoo Chkist

inte forw.ibor expref- s
Jius. Nimirum inuicem reipondcnc, pcU-ibuiquc vcl mmuuiuur deni-

mcnris, vcl inciementis augcntur, vt annuli impreilajii^nicinccxprcila
iii cem ciugics, ica C r i s i amor acqiie imitatio: ii ren-iiicrit ille,
Iianc qLioc|ue dcbilirari ac langucfcere; iiviies ceperic, iftum corrobo-

rari atque confiimari panter neccllc cft. Ec fane ii magnitudincm diiii-
ni erga nos amoris, natuia; nofti\r,cui copulatus elt, lociccate mctimur,

riiil. 1.7. qua in fimditHdinem hotninum fxclus cft, ^ habitu inuentus ^Jt hoym•^ qiio
oHicij gcnere, qua voKintatis fignificatioiie csitius maniferriLifque di-
lcclionem ceftiiicabimur quam muma viciilim & accnrata lineamen-
,
vt liqtict torum vitx eias mouumque in animis noihis expreiri imagine lani '{
exempitst,
^^^ ^ pleuique mortalium
{] , ccrd rationc
vel natura: , vel
atque conlilioj vel etiam turpi quadam minimcque honefta lcus aaimi
ailentatione, vtrumque hoc amandi & imkandi ftudium raiita interfc
cohxfionc colligalTe intelleximus, vt corporum etiam deformirares vi-
tiaque animomm ( qua parte amoiibus iuis diilimiles elliint) imican-
da duxerint•, qua nos alacricate 6c concentione fcrri pau eft ad abiokuif-
iimiim niimeris omnibus Impciacoris nolbi exemplar imicand!.im ?
Alexandri Proceres rtipatorcfque inflexam cius in humeiOs cemicein
exprcflere: purida illa quidem, attamen ex aftodlu erga Ilegcm inum,
j
qiiemea inclinatiodetoimabat , luicepta cemulatio. Pc;^rum Sarrapic I
aquilinum olim narmn exoptarunt; eoque,fi cui obtigiillt, velut ma-

<jno quodam Deorum immoitaliuinbeneficio fibi izratulaii ioliri iiinr,
,
I
etli ridiculo voto &

gratulatione, ccrtiirimo cimen amoris erga Cy-
rum Principcm qui eodemnoratus ei'at,argumento. Qiiid, quod
j
Ariilotelis gibbum a:inLilacores difcipiili, incuriiatioiie dorii, vc potc-

rant, expi-clkiiint? quodHei'calcs,Sardanapalus, aliiquecomplurcs mu- .
lieriim amoribus impliciti, vtquam piOximcad lUariim lcxum acce- !
derenc, mulicbrem omnem mundum caltumque vfque ad i-tolam,

theriftrum, aciim & colum ad lanincium aiiumpieram: ? quod ^'Egyptij
lippitLidincm, claudicacionem, tocius corporis nutarioncm atque incon- i
ftantiam (quibus quid eflc poteil: in hominum corpohbiis incpdus?)

Rcgum quos depcnbanr cxemploimitatiiunc? Scd,vt ridicula ilinc iila,
Chron.Min.
'"^^^'
,
ita illiid piOFefto vel ob iummum animi candorem ciim laudc coniun-
citatis
qiiod Aiinalcs dc loaiine
viromcmoriicprodidemnt: quod Francifci parcntis fui iandif-
quodam cokimbinx fiinpli-
iimi, quem tencirimo amore complexus erat, non rantuni aiiliones om-
nes geftufque, fed inflexiones etiam ac nutiis oculorum in prerio habc-
ret, cLim fedente confidcte, cum ilante coniillere, cum deainbulanrc
piOgrcdi, cum iacente dccumbere, cum dormicnte qLiiercerc,cum oran-
te fupplicare, cum laborantedefatigari^ quin ^\- cum tLifliente, fteina-
tante, fpiiente, cafdem cxoncrantis ie naturcr iiue coniiuliioncs iiue de-
ftillationeSjquainproxiineppiiecexpriineie coniLieuilTe. Taiici remper
amalle
LI3ER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I3I
amalTeflic, vt qux atnes imitere, & ex alceriurius prxfentia alterum
eciam xftitifle cerco affirmari conuincique poiTit. Nosigiair,quibus ^ ««^î
pecLiltri quodam Relig-ionis NominifqLie auoloramento , quo iniiani-/'"'"''^
ti iuiius, maior quasdam, quam qux inelie vuigo lolet , incLimbic ne-
ceffiaslESVM Ducem iioilrum amandi, vitaque & moribus expri-

meidii quo iludio ac contenrione , quod omni eius vica pra^ftantif- iii
iinum eilj imitabimur? quibus animis labomm omnium periculo-

nmqiie fociecatem expetemus ? qua fide atque integricate per omnes
JiimancX witx varictates , per fccunda atque aduerfa j/êr arma lufiitKe^ vc i.Cor.i.7.
iic Apoftolus, dextris '

finifiris ^'îxtunx.zvw iequemur? qua forticu-
iine ac conftantia raliuem noftram pro gloria eiiis atque animarum
incolumicate alTerenda in difcrimen oiieremus ? vllane corporum in-
commoda retardabunt ? animoruiri cxdia fatigabunt ? innidorum la-
befadabunc calumni^? hoftium minx commouebunt? laborespro-
llernent? pericula profligabunt ? Recordamini, obfecro, pra^claram
illam omnique fiEculorum memoria digniiTimam fandiffimi Antiili-
tis Malachix fententiam qiiem cum inteiitum operi, periculofo qui-
:
dem, fed ad promouendam Dei gloriam mire accommodato, mortis

infamisque propofito mctu decerrere fui a rufcepto munere niterentui-j
Siniie, fratres, inc\uit, finite me Mxgifirum meum: fine f<i«/?^' _/««?
itnitari s. Bemar.
Chrifiianus^fiQ R1 s nonfeqmr. Dicani lioc, Auditores , quanta \.^^'

poifum vocis laterumqiie contentione, vc ab omnibus exaudiar Sine ntniefuiu :
(, lefmt<e fumus^fi Ies non fequimur. Mcrito defercae militi2e'^'"'»«>:

vircLitilque arguimur, tanti nominis profeilioni non refpondcmns , fi
huicDucifada confiliaque noftra non probamus. Subeunda fe oiFert
pro I s V nomine ignominia: contumelias,calumnia?, maledidla longo
icxamine proponuntur inimicitia^, labores, pericula cingunt vndique
:
& circumuallant verraiimr ob oculos carceres, compedes, fupplicia,

:
^niors ipfa , cum acerbiilima immanitate diriiTimirque cmciatibus con-
jiunda. Expertis loquor quotidiaiiie funt iftas nobis pro diuina gloria
:
furdpiendcE dimicationes ^ alTidua pro animaram falute cum infide-

ilium fccleie atquc atrocitate certamina ampledenda. Quid agimus,
commilitones? an referemus a confliolu pedem ? aii tcrga vcitemus ? aa
'^rma piOUciemus ignaui? an cedemus difficultatibus ? vinccmur ta^diis?
iuccumbemus iniuriis? fidem focij, fignaaudiorati, milices Ducemde-
feremus? Sinite nos, fmte,\n<:\\i3.\x\, Imêratorem noflrHmimitari : fine cauf-
fd lefmta fumusjfi Ies nonfequinmr. Quie vero vcl timiditatis iii

1€ genere exciiiatio, vel focordix defidiiEve defenfio nobis relid:aefl:, '^dhoc vo-
""'
a prxceptis inrticutiiqae maiomm degeneres, tam excelfo praiclaro- j'"''
cum prajrertiin in hoc,tefte Apoftolomm

Christvs pajfiii eflfro nobis,v\oh\s
.^'
queDuci noftro, Nominique eius, turpitudinem aliquam inuraiTius?/:.^»^w»r.
fimus,quia(^ i.p«,i.iu
relinquens exemplum
fequamur "vt
'^ eius ? Quidtandemexiftimabimus ? diilimilem nobis ab ipiiiis

vertigiis rcinitam, diuerramque vitas conditioneni obiieniiTe ? vt ille in
fole, nos in vmbra j ille in piuuere, nos in otioj ille iii rebus afperis, nos
in obleotamentis vitam tranfigamus ? Nolite, pei; Deum immortalem,
cogkationes veftras ad tantamindiguicatem abiicere : alia prorfus legc
R i aucto-
132 IMAGO PRIMI S^CVLI S QC. lES?
puxcepns imbuti
,
audoiati, alioiicramenco obftriiti, aliis acqi? mftU
tLiti iunuis: per ,
per incommoda , per alpera > per mole\a feii-
iibus, pcr nacura: contraria per veltigja denique.( \ cun- i
da vcrbo complcdar) C ri s i Iesv Dueis noftri incedeuiuiTl

nobis cil:. Atdifficiles illxvixfuiK,. dumqae imperia. Qiudquaûe '
i;gitur ainaiuibus poteft et-le difficilc? quidquimne durum milichus,
quod e.xcmplo pniis pcrieccnc Imperiitor, quam verbo iulient ? W-n-

Dubrauus^
.ceilaum Bohemix R.cgem:,; illuthi faadicatis iama confpicuum iio- ,
Liv*.' niiinenca tefta.nmr, cuiia.piO mor.e kicempella node perfrigidaque he-

ine colcndi NLiminis .cAUila templa obirct:, e Procenbus Podiniuau
rqucinpiain fapp.Ucationis comitem adjcmilie: pra^jbat ipfe per faxa ge-
iu honida, pcr Inunum niuibus briunaque obficam , per cÊii inclemeii-
tiaitt ventis ac frigoribus infeftam , capke pedibufque nudis , vix cenui
^rxciadListumca,lacemaqiiecoopertus-,hic veio Scythicis pellibus to-

ioqufe tegmine Sannatarum aduerfiis• frigora inuimtus. prQducuntur
^reeesj extrabicurambitusacque fupplicatiOj algereicDiiin, iumtrem&-
.t€,mox rigere, .demum manus pedeiqaeadciendum caLorem fupplo-
;dcr€ Ppdininus. Id vero cum e ftrepicu percepiliec Wenccllaiiis, moric
frigorifque impaciencem blande compellare cohortaiiqne vt perfeue-
iar,et. Ille concra,neque ptecari fe diucius ,
,
neque pcdibus iniiftere , -

dum iiiarabLdarepolTe. Igimr vt animum virefqae fubiLcerecdeficientij
QiKE a praceunte me, inquit Rex, imprimunmr veftigia, tu identidem
preme atque infifte Poduiine,&iiiie dnbioperllabis. quod cumillenon
fegiiitcr pra;ilitiilec, fuoqae pede prxcedeiitis veftigia cererer , confeftiiTi
frigus abfcedeLe, remittcre tremor , corpus vniuerfum non incalefcere
folum/ed inflammad ccepit; vt non iam• tardo difficiliqae incellu Re-
gem pone fequi, fed expedito, atque iiicitato giellu prxuercere fe poiTe
coiifiderct. Icinc veroihos animos lOburque Podiiiino dederc Wen-
ceflaiveftigia, vcitiaere trigidiirimQ calerct ? hunc vigOrem membris,
has animofaces fubiecere, vc Regem non cam ^quis pailibus fubfequi
qiiam anteuerterc videretur ? Nos aucem quo tandem animo erimus,
qiiibiis tanto celfiora fantSliofaque propofita fuiit Ie s Ducis noftri
ledanda vcftigia? Hum ad ingentes illos diuinx jcliaritatis ignes, quibus
fuccenfa funt atque inflammara , torpentes ac ftnpentes obrigebiraus?

num fcgnes, ignaui, queribiindi, difficultates itinerum pcrhorrefce-
mus ? num ii qua tempora periculofa inciderint, fi laborioia ie obtule-
riiic certamina, fi cum frigore, inedia, aliirque humana: vicê miierus &
calamitatibus, ii cum animi noftri cupidicatibus ac perturbationibus,
ii cum ccteris depugnandum fueric, num, inquam imperia Diicis ,
afpemabimur? pauidi coniiftemus? aut iii fugam lacebrafque nos con-

ikiemus? antecubas vidi? anteaciem fufi? ante puaElium dimicacio-
nemque proftrati? Quar, malum! ha:c inerda focordiaque ? quod dcde-
cus? quod probrum? qu^ labes? quis hoc asquis oculis afpicere, quis fer-
re patienti ac remiilb animo queac a I s Sociis? in caftris 1 s ? fub
Duce figmfque I s v? Quapropter vt cxtremum aliquid reperiat ora-
tio,vos etiam atque etiam obteftor, Audicores, per religionem vitarque
ian6tiinoniaiTi,ad quam olim iingulari Dei beneficio vocati,per facram
mili-
inilitiam cui adfcripti per facramenti fidera, qua obftriiili Deoque de*
,
uoti fiimus, vt Impeiatorem ac Ducem veftrum, in quamcumque par-

ccm ligna conuerteric , ereclo excelfoque aniino fequamini. NuUa con-j
tcrrcat aduerfariorum vis atque poteilas, nuUie frangantinuidorum cri-
minationes , nuUa deijciaiit vitac incommoda nulla morcis pericula
,
cruciatusque diftarbenc, Nolice, obfecro, maiorum veftrornm laudes

tanto labore & vircuce partas otio igiiauiaque veftra obterere; nolite toc
illuftriumanimarum, quas Dco procreatori fuo afleruerunt, frudlum
atque cropaâ iiiercia velira prodigere: nolicetot tamque illLiftres vi;5i:o-t
îaSj gentium tam copiofo ludore fanguiiieque empcas , degeneris

vbiuis
animi probro contaminare. Excitare profeolo vos debec atque mcen-
derctum Ignatij Ducis veftri iumma virtus atque religio, tum primo-
riim Patrum , iii promouenda diiiina gloria iludium atqne conteiitio.
Quptillilaboies, quoc incommoda, quot peiicula , pro Deo amina-
riunque falute ililcepemnt, exhauferunt, exandarunt? quam foiti mi-
niiiieque perturbato ammo Ducem Iesvm iecuti, omnem eius vi-
tx racionem exerckacionemque virtutum imitati funt ? quam ver
ram germanamque Sociomm Iesv cffigiem in fe ipfis expreffam
jîobis reliqueiunt ? Horam veftigiis iniiftendum omniao vobis eft, Aur
jdkores horum exemplo ad procurandam aiiimorura falutem niten-
:
dum horum imicatione fequendus eiiingendurq.ue peromnem vitara

:
Dux noller & Imperator Iesvs. Id a vobis iLuefuo poilulac fides veftrgi
quara aftrinxiftis, idmilitia cui nomen dediftis,id racrainentum,quo
fpopondillis non defucuros vos Chriitian^ Reipublica^, id Orduiis
Nominisque &
ad inuidiain excellens compellatio , ii
veftii pra;clara
Dux vefter cui meretis , quem colicis , quem amacis i id Deus ter Optir
STI T)omim
•\
.
mus Maximus ^per quem '-vocati eilis m Societatem Filij eim Iesv Chri- i.Cot.1.5.
ORATIO QjyiNTA.
Dc âtrocimo O.Virgim, (B^felkitaU Sockti^tis,fjiiod
fiih eim fmgidmi fit twtdpl•,
DVos elTe,
tu licec
quos caelorum terrarumque iinperium domina-
inter
impare, diuifum eft, qui iUa tum bonkatis amplicudine
polieant, cum poteftatis excellanc magnitudine, vcnihil eis delic, nec
facukatis vtpoitint, nec bonkatis vc velint,homines omnes diumis opi- Iesvs &
buscumulaie, Dei videUcet Filium & Macrem; noii tancum diuina ^^^^^
oracula proclamant; verum etiam exquilita illa , quibus cocum geniis y^/^fi;^
humanum complexi funt beneficia , omni p^ne fa£culorui.Ti mzmoiuy ^4"^'^'
vbique teriarum promulgarunt. Quapropter fi quis hos duos, quo- ^
rum nutu publica generis humani falusnkitur, poiTic obfequiis adeo
demereri, vt alterum liabeac iii bonis comparandis fautorem, ake-
:iibi
rram in malis propulfandis adkitricem•, enimuero toc eum tantisque

pra:iidiis rnuniri neceiie eft , vt niliil fpecaie poilk, velad animi tcan-
.quillkacem pr^fentkis , vel ad felickatem opcabilkts , vel deniquead
R 3
a^cer-
aitemam falutem conrequendam fecuiius. Non hoc obfcurum fuic
Ignatio , vbi c densa veceris vitx
caligiiie casca node produdus ad &
diuina: gratix lucem diemque , oculos aperuic. Vt enim crat aka qua-
dam mente pra^dicus, cum exauotoratus iam profano beilo,{iib Chri-
STO Imperatore, pra;lia noua pr^liaturus, cccpit merere, cumque aiii-
ir)um induxiirec, non arcis vnius Pampiloncniis angulo, vel vrbis moe-
nibus, vcl proLiiiicix limitibus, mends amplimdinem circumfcri-
bere j fed in omnium nationum populorum commercium fefe cf-
ac
fundere, illudque capaciilimum rerum excelfarum pedus in totius hu-
mani gcneris falutem longe lateque explicare^ nihil illi potius fuit,
quamduo hxcfubfidia, fini fuo confcquendo pemecelTana,omni tum

corporis tum animi contentione comparare.
Atque vt omittam de illius in Christvm fingulari afieobu dicendo
commemorare,eumjfecundumDeiFilium,DeiMatremfingulariremper
amore complexum fuiiTe, hunc eius amorem filios eins a parcnte noii
degeneresin fe transfufum habuiiTe; Deiparam quoque viciilimj'&
Ignatium, & illius filios in fuam fidem ac clientelam lufcepille , atque
'
adeo Ignatij familiam non Iesv tantum Societacem , vemm & Ma-
RiAE Sodalitatem, &eiTe & dici debere ; confilium hac oratione,
eft
qua potero breuitace, demonftrare. Hoc tamen, priusqiiam dicendi

curriculum ingrediar, vobis perfuadeatis velim, hac in caufsa , pietatis
potius quam cloquentias, hiftoria^ quam orationis, amoris dcnique
quam ingenij partes ameelTe fufceptas. Itaqne fi aut humilius,aut pref-
iiLis, auc fuccindims egerOjquam vel macerix grauitas, vel cauiJk dieni-
tas, vel perfoniE amplitudo poftulat; petoa vobis, vt tantum oracio-
quantum & modeftai pietati , 5c concifie hirtorias,
ni me;E concedatis,
& vehementi amori concedendum exiftimabitis.
Vt autem idem ipfe iit mihi principinm dicendi, qui fuit Audor
j£natijaf- huius Ordinis inftituendi, Ignatius, vbi primiim ca-lefti claffico ad
B.Firlf^ racram Christi militiam aduocatus fuiti iatn indeinclytus ille bcl-
tiem. lator tanto iii Virginem-matrem amore ccepit, tantam rcrum fua-
ferri
rumrpem atque tutelam in hac veluti arce collocare, tam iingiilares

ciufdem Matiis inter plurimas aErumnas atque miferias ( ii vltro pro
Christo fufceptaincommoda his nominibus appellarefas eft) exper-
tus eft fauores , vc non aliam ob cauflam natum fiiilTe putes Ignatium,
quam vtDeus immorcalis, qnantum heroica in Mariam fidticia con-
iunda cum nobili in Christvm amore poiIit,toti terrarum orbi,
velut in ampliiiimo theatro, fpedandum proponeret. Enimuero cum
iam deliberatum fuifTet Ignatio, fuperioris ^tatis errores noua infti-
tuendiEvitiE ratione corrigere, totumque penitusfe reducerejnon peto
quid prius , ied quid aliud fecit ,
quam Deiparam , in rebiis dubiis vc
confilium, in arduis vt robiir, in adueriis vc conftantiam , in dcfperacis
vtopem prasberet/upplicibusprecibns implorare? Vix enim illurtrium
Dei Heroum celeberrima facinora leftitauerat , vix fubierat
in Eccleiia
animum, prasftantiflimos quofque, ex iis quos leaerat, a^mularij cum
accenfus precandi ftudio , intempefta noote deiilit e lefto , totoque
animo corporcque proftratus aiite auguftiffimam Deiparie effigiem,
feruen-
LIBERPRIMVS. SOCIETASNASCENS. 135
feruentes & humili mixcas fiducia preces effundic: exoratique Numinis
aiiJunum mox agnofcit. Eccniin Ignatiofcumones plenos ma^ni pon- fg^î^tio
dens acqiie momenti in illo iuo aixano rccellli cum Dei Matue confe- ^'^ "^''
reiiue,cccc tibi ingenti mota concatitur ten\r ioimviîozi aoinixs ac- te domm
repente conrremiicit:, vail:ia[uc ftrepicus tLimultii fencftra fia6la diililic. ^remtnu
Ecquod omen , caius rei prari-igium fuiiVcjquid portcndille illam cre-
pidaiicium SEdium concLiilionem autumatis ? Credo equidem iion dii-
bia conied:iira rem coniecuturum, qui dixcric illo nutantis domus
infoiiro motu , ac ruencis fencllrx tremore , Deipaiam uacito quafi va-
hunc
ticinio pra;dicere voliiiflc; ,
quem iibi decuriiucrac, Filij fui
armigerum, quam primumiuosin ackm cdudturus elTet, iignumque
ad pugnam daturiis, hoftcsomnes iuratosDei, Ecclefi.-E inimicos, ac
neiandx perduellionis iigniieiOs ingenti terrore concatiurum, ruitura
iaaniiim Deorum iimulacra , confringendas profanas aras , collapfuia
barbarorum fana , dxmonum cailella expiignandai dcniquc, quocum-
que violricibus plantis inceliLirus elTcc , illic iub eius pedibus totain in-
feroi'Lim legion-em ab imis fedibus tremorcconquailandam. adeo ho-
ilibiis fuis iam tumjpiiufqnam folenni iacramcntOj fupucmo Impera-
tori aiidoiams elkt, foumidandam feccrat illa mulier, quae terjibilis eit
vt caftromm acics oidinata. Sed vidcte, quemadmodum hunc^ quem

elegerat vt eflec Chrirtiani exercitus contra milires a principe tcncbra-
rum Credo vos non ignoiaie, quod Pkitar-
leilos primipilus, aimarit.
chiis de SuUa litteraram monumentis confignauit. Huic paulo ante,
qnam tiimulcuoia illa ciuilis pugnx procella per totam Italiam deto-
nuit, dormienci de node Bellona paludata & fcrox , faiuam in capite iii-
bam qnaciens appamic , eique teriificum acferale fuhncn porrexir, no-

minatim rcceniens iinciiilos iluiis hoftes , iubciis co fulmine illos ferirc:
quo & illi vclut i6li, cadcre vidcbantur. Hac fpe fulcus, in hoftcs fe cx-
pediuir^ & vnovcliui xrtuforcuna:,acroiTcnrevid:oriarnm totam Ira- ,
liam inundauit. Portentiira non abiimile Imperatori noftro, pnui- ignatUts

quam fagatus forcia Domini bella in ferocientes Ecclefic-e hoftes {uh '^'^''""^^
Virginis aufpiciis geftiirus in campum prodirct , euenic. Vt enim SuIL-e*^^"-^'''*''
de no6te Bellona, ita Ignacio in ipsa peiuigilatione nootuina inui6ta

illa bellatnx Maria, auguftoac ^' quodam horrore confpicua,
ipedabilem (qL• exhibuic•, non f-ulmenj fcd ipfum ful-
cique prcTbnit,
minum fabricatorem Filium luum, intanrili fpccie amabilem ied me-
5
,
tuenda maieftate hoftibns terribilcm de qno magnificein : metns

coiOnatLis Vates Tu terribilis es , ?>*
: refifiet tibi & tu Ignati hoc pfaim.yj. ?
fulmine arraatus tcriibilis es, quls refiftet tibi ? Videor mihi Lutheium
incuerijtutbinem illumac tempeftatem EccleficT, furentemaudacia, pe-
Item GermanicT nefarie inolientcm,Chiiilianis omnibusfermmflana-
masque minitantem, ad confpedium noftri Imperatoris diuinis armis
iTiuniti, abicola rnupiter parma fiigientem. Cerno animo Ignatium
,
bellatrices fuas copias iii arenaexplicantem, inuidlo fuoriim exeiciCLi,

velut quadiato agmine, vbique gradientem, peu medios boftiuin cu-
i neos gloriose penetrantcm, & vidoriis fiiis terrarLim vltima comple-
dencem. Veifacuumihi ante oculos iulminatrix illa Ignatij legio^ qua^.
3 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC,
Virginis audiu ac bcncficio, per calcaras dxmonum
lESV.
ccruiccs, perom-
nium feolariomm turmas gcneiOloMaitcconciias,pci• il!a ncbnda.tar-
nroriim moniha acquc portenra, Lucheros, Caluinos , Suin^lios, Be-
zas, Melanchnhones, aliofeiue fcxccntoSjViclrix vehitur ac tcitui• trium-
pii^trix., Qiiis crgo reiirtct illi fic an-nato ? Exihit ^tfnlgnr lacnlum einf^
ZacW.ji.
inquit iaccr Vatcs: kacx Ignadana dextia, vcluc ex iarcnco arcn miilile
tclum, vcluc ex conccnta balilla ingcns laxum, vclut ecolhiis iiubibus
cxculliim fulmcnj ita, inqiiam, hoc rutilnm ac flammenm Iesv nomcii
debacchances impiinc holks, cnibrabiciir. Vt autem ad illud reueiur,
iii
quod vnum mihi in hac omni oiarione cll• piOpoiiciim; quid aliiid
tam cximio in Ducem noitrum bencficio Dcipaia fignihcare voluir,
quam tanto antc cius milites pr.tmoncre, hnius deuota:Filio iuolcgio-
nis forc fc fcmpcr Patronam, libique iccunddm Deum vidlorias tna- ,
luibias, adoreas , laiiicas atque truimphos adfcnbi dcbcrc ncc aliiindc j
cxleitia nobis fpcrandapicxiidiaj niil ab ipsa, cuins nos Dîis clucIx

voIuitclTecommilVos? Piodibat lam ex fuo arcano conclaui, masinifi,
co exceiroque animo totum ie ad Dci gloriam ac hominum falutein
explicatiirus Ignatius i & non cri-adu, icd cmfu kftinajis ad iacra: mili-
xix tiiOciniLim, itcr in Monrcm Scrratum inteiidit , apud camdem Vir-
ginem pugnie poiitaiiis rudimenra, a qna pugnandi confilia ccnerai•.
Ad montcm illumiumma atque antiquiilima rcbgione celcbicm feie
conterebat Ignatius , in quo eft facra Deiparx xdes, in a:de l]:acua pltu
rimis bcneficiis in calamitofos dcriuatis, ac illLirtnbus fiipia nacuiain
prodigiis nobilirara. Ne autem ad Parthenicum illudfanum prof-anits
ipfe venirct, vtquc Virginis racraiiam caftus intnnetj hoc eodcm in ici-
ncre votoie (qiiod Dcipaixprofuo in eam pccuiiaiiiludionoininariiii
obtulit )
pcrpctux caftitaris obibinxic: & quaii Virginem nouo iibi
obligallct bencficio, iUa viciilim, nc iii illius clVct xre, deiioto fibi clicn-
ti ex illa a\Q, ad vltimum vfquc ipiritnm, cxccllcntis pudiciti.r, inrami-
natxque mcntis &: corpoi is donum cxlclti bcnignitatc conccflic. Ita in-
hoc mutuo bcne meicndi ccrtamine ri ieinpcr tiiLimphabar,
cum ad ipiam violoiix buis, ad IgnatiumfrLi6tiis redirer. Ntcobfcud
clemcnciilima: Prxfidis ( vt fas eft interpretaii ) tutcla, fubindecapids
animique diicrimcn cuaiic. Adiunxcrac cunti fc comirem Mauriis ho-
mo nondiim cnim illa icntina e Tarraconenii Hilpania omnino ciccla
(
erat qui cucn, illaco rcrmone dc intaminata Dci Matrc,din iinpic.pernc-

)
ganct cam a paitu Viiginem,mox iubdicis eqno calcaribns inpajûm

proximum dcflcxit, ac Ignatiiim indignatione plcnum vcliqnk. Exarse-
rcfcilicctin magnanimo ftatim Ignarij pcdoreexcclfxindolis igniculi,
fopiti magis quam cxtindli. humanarum itaque rarioniim momcntis
IniatiM diuinacxaminaiiti , ceitum fuit iniuriam feiro piOtinusabolcrc. Tunc
r.Frrghns ipichxcpYO Virginc, lixc m Maimim,
hxc contrafc: Vah qnidau- !
hotwrcm
cliLiimLis? dubito, maîlne exccranda iit iiiioua qux Viroincm Ixfk,
mi/;r<ii»r. '' aures qnxlxdcntcm percepciunr. Qiiid agisÎgnati? pxneimpius

failus cs audicndo, quid dicam,xquo animo pcifcrcndo ? crgonc A-
RiA impuraaudict? audiec, inqiiam, Maria impura & quidcm au- ,
dicnte Ignatio? Iioc atrox icclus tam lence vindicalle, cft Dci vindidam
iii
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 1^1
in fe proLiocalTe. qiiid? plurnepoterit os impudens Mauri ad Virginis
honorem violandum ,
quim ad piOpugnandum ? aii
Ignatij dexcera
fortc exaudlomta bcllo manus vc imbcllis contemnitur ? itanevero?
fcier, fciet Maums arma Ignatium non deferuifle, fed mutaile, dum
inacula, Vhgini incontaminata: adfperfa, eluecur fangiiine, vel ho-
ftilijVel meo. Agc, Ignati, hoc ferro piacidum tolles , vel felicker Vir-
aincm defendendo, vel fortiter pro Virgine moriendo. Perindc eftj vbi
& vinci vidoria, & viiicere rriumphus eft. aggredere : tua interim vel
iuititia, Virgo, caulTam bonam refpiciet, vel clementia faciec. Dixir.
i
nec mora : homo
ad detendcndam Dei Matrem forticer audax, pie &
'
iracunduSjCum iam illi pro rarione impetus clTet, confdiumab cuentii

mLituatur anceps, ac,nifi Virginis id caulsa fecillcr, pa:ne temcrauiiim;
in ambiguo curarum tumulcu, eo capto coniilio, vc,ii mulajCiii iiiiide-
bar, femitam qiiam tenuerac Maurns, iniret, intelligeret facrilegum il-
,
lum haud dubiepugione confodiendum.Mox igitur laxatishabenisiL^-

mentum curfui fuo permittitâtque ica dubiam ac lubricam veluti fortis
I
aleam fufpenfus exfpeilat, &conidio cercoincermm euentum. Vbi ad
vi±diuordum ventum eft; excemploiumcncum, licet iii confpedla pa-
gus, magisque tricus innitarct callis; tamen in alteram fe panem, quiE
ad Scrratum flecflcbar , immific. Sic Mauro caedes adempta,
Montem
; c;rdis cura Ignatio. Morarer lubenter iii hoc tramite, figeiemque cro-
^phxum huic Marianx iniurias vkori, ad porteritacis memoriam illu-

li ftre; nifi Ignanus, qui huic vni rei maxime intenms erat, vt primam
'
hoc in Deiparam ftudium nouo femper amoris vincerec argamento,
religiofi curfLis celeritace meam m
dicendo tarditatem aiiteucrceret, co-
i
geretque me quod ipfe citiilimis paiTibus fere
feilinare , vt ruperauic
montis iugum, idem oratione mea propere conicendain. Ignatius, ignmm
fiipcratomontis vertice, nobile illud Deipara: domicilium,religione ^"^^'»
aiiguilum, facro plenus honore, ac rubmifsa animi reuerentia ingiei^ hmiftt!"
\ fus; ea ipsa noole, cui feftus Angelicce Salutationis dics illuxcrar, ].- feque^Dei-
<='>"'
uiailante aram Viro;inis excubias emt. Niinc, ii vernin eft illud Py- ?^^^
thagor;^ pronuntiatum, aiium animum heri intrancibus templum,

Deonimque fimulacra e vicino cernentibus; quem animum fuilTe pii-
tatis Ignatio, flanti ad aram, cernenti e vici-

publicam illam fclicitatis
no illud plenum amabili maieftate ac religione Virginis fimulacrum,

qux tot pcftcs exilinxit, tela intenta proborum cemicibus repLdic, mu-
I
'
crones ab innocentium iugulis reicciCjtot mortuos a funereexcicauic•, tot

cxas liimen, furdis aures, rationem amentibus, mutis orationem red-
didit? Hic Ignatium c^leftis potcntia, in venas ac medullas intimas de-
1 lapfa, agitarc: hic ipfe,rubalcerius pugnamms aquilis, refeexarmarej &:
ad Virginisarame tholo anadiemagladium acpugionem,emerit2Emi-
litia: fymbola, quibus mundo meruerat , nou^ militi:E candidatus,
iam arma proijcis, cum pailim Dei
-
pendere. Scdquid agis,lgnaci ? tu
I
hoftes in Ecclefiam communem matrem impie armanmr ? lUi fago in-
I
duti iigna explicant, aquilas attoUunr, trophâ figunt, triumphos me-
i
dkantur: tu imbellisex arcnafugis, & inconclaiietc abdis ? m in vm-
bra, illi in fole^ tu in iacra cxde,illi in Maitio puluere j tu precibus, illi
S prxliis
3 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC.
prxliis vacant. Sed ne metuas,Ignati :
lESVi
fortior ell inermis virtns, quani
armata impietas. numquam magis tuifti occiipatus ,
quam cum hico-
tiofus. Ita elbiii arcanoillo nodlis otio, publicum mmidi agebac nc-
gotium: priuatoiUo
in &
angufto laL'e, magnus &excelius Ignatij aiii-
mus, quaquaucrium tcrminos porrigic oibis ten-ainm, vagabacur. vna
illa quci apud Virginem cxcubuic notle, multommciierum, annomm
SoctetM nnnc
^(. f-ccLilorum opus moliebacui'. Atteiidite paulifper ad ea qu^
Serrato ilibijcio & hoc recretLim cum
; Dei Genitnec, iii iIUlis xdc, eii node ha-
conccpta. bicum colloquium , quaiigradumatqiie adimm ad celliilimum illud
Chriftiaiix peifedionis, in quo portea eminuic , fartigium , faoliim iii-
telligetis. Etenim hic in Deiparam amor alcillime iniicus Ignatij viicc-
ribiis, indcin primos eius filios manauitj tiim in alios dillcminatus,taii-

dcm ad hare vlqne tempora, fefe diftudic. Vixenim
in pofteros omiics,
in illo pio Montis SeriaEi fcceiVu, Dei Geniciix cxlo pepcrcrac Ignatium,
cum repente in Ignacio genuit Societarem. Sed quo loco, qiio tempore
eamnatainexiftimatis? Certe ii lucem cius nacalemtnmloci dignirace
3:ftimare , tum cempoiis celebritate metiri vclimusi ea duo in piimis ad
laiidem Ignatianx familix magnifica, ad rplendoreineius illuftria, ad
dccus eximia, ad commendationem prcTclaia, & ad Ignatij in Dcipa-
ram cultum , amorcm ac iludium aro;uendum lons,e cfficacilTima le-
Smetas periemus. Locus eftj Lutccixadiacens, paiiloedicior, acmiticlemen-
Detparx ti(|ue afcenru, didusMons Maityrum. iii cuius vertice dclubium Dei-
m Monte parx facrLim, non porentix magis quam mifericordix fplendoreex illa
Martyrii
Vifgiiie^ qua: clefta eft vt fol, cuibrato confpicniim , ab exteris omnibus
oppido cclebratur. In hac Parrhcnica a:de, ipfo die aiTumptiE in caslum
DeiparcE facro, Ignatius, vna ciim Xanerio , aliisque fociis, decem
omiiino numeiO, facieiite P. Fabro, omnes voto perpctux paupeitatis,
elaca voce, concepraque vciboriim forma fcfc Deo obftringnnt reriim- •,
que hnmanarum curis omnibus a fe prorfLis abie6lis,foliDco, homi-

niimque faluci vacare conitituunt ac fubinde iinguli, Fabri mann, cx-
:
B.Virgotn Igfj-j ep^lo rcficiuntur. Ab illo die celcberrimo omnes Dciparam fibi
Societatis 1 'icronam apud Ueum prarcipuamadoptarnnt; & polt Socictatcm con-

eUaa. ditam eumdcm diem quafi primum
naralem lingulari religione ac
eius
veneratione eoluei-Lint:iuiccij idem Socieratis Iesv principiiim nafcendi
tcrris, qaod Matri Ies tuit inituim viuendi in ciElis. Qiiarcfilocum
fpedesj prima fere Societatis cunabula in Monte Martyrum, interin-
uiclomm ChrilH pngilum exuiiias , cruenta troplixa, ac iplendida
tnumpliomm monumenta, locata fuiit; vc vel hinc darctur intclligi,
Ignatij Socios, qui in eius,quiERcginaMartyi'um eft, funt cdki facra-
rio ac moiitejdebere elle firma fidc,ilabili pietare, inconcuisa religione.
Hxc tiiere rudimenta,hiEc cirocinia^haEC prima non plane coUucentis,
fed micantis velut inauiOia, Socictatiscicpufcula: qux iiidc confecutis
teinporibus tenninos quaii cunabula pra!cergre(la,grandioraccE-
lcalia:
pit ii jnarc vertigia, Alpcsquc cranirccndcns,mukas Prouincias occupa-

uit; plurimisque terrariim fpatiis difiunda, quafi qucedam fecimda
propago, (dz longe latcque cxplicauir, ac tandem iifdem, quibus iol,
gradibuspemaficorbcm vniuerfum. Sed non minoribus quam Socie-
tas.
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I39
tas, etiam Societacis in Virginem-macrein amor auilius eft incremencis:
& vmqnam
li alias, ccitcin ampliilimoorbis terramm confclVn, vclut
inilluibi theatio, in Concilio nimirumTiuiencino, palam fe viden-
dumprasbuit. Ad illuin aiiguilifliinum ac eraditiirimum caemm ^ plu-
rimi ex omnibns tcrrarum regionibus purpiuaci Ecclefix Proccrcs ac
Patiicij , iacn Senatus Pacres coiiicripti ^ Antiftites , diuinamm lcgnm
Interpreces, 5c ladicis magni Vicaiij ^ non iccus atquead foram & cu-
riam iupremi ludicis, aymnaiium caclertis fapientiir, {cliolam Spiii-
raiidLim,
dum,
pompa ),
tus fancti , vclut' ad arcanum Indigctmn Concilium, maieftate vcne-
opibus rplcndidLim,prLidcntia rufpicien-
pnncipe prope diuinum, confluxerant. Illic cum de Laifiiia
ipio Senatus
primaiLio diiceprarcturoriginis pcccato,& immunitate ranoliiiimx Ma- '" i^""^**
rr)s,ab coJem rogauns fcntendam P.Iacobus Lainius(e]ui poilea piimus macnUtX
2l iancto Ignatio totius Societatis piicteolLiram geiTiO primum infirm:E B. Firgt-

"^'""'-'-
valerLidinis vfus exciiiatione (quod ijrauiilime quartana laboi'aret)cLim
,-1- r r • p!tone7-/i
expolLiiHct, non polle le licuti rhaxime optarec, &
argiimenti dignicas êje,,• îio
cxpoicerec ,
tamen pro co quo iii Deiparam terebatur amorej
perorare ;
fuggeiUim confccndic, indcquc, Vkgine imbecillo corpori fufficiente

vircs, tres ipias dixit horas, pio alleienda Virginis immaculata con-
ceptione: tot produdlis fanolomm Patrum teftimoiiiis , tot rationuin

cxqLiiiicarum momentis, ea fenteiitiarum copia & grauiratCj vt auau-
ftilliina illa facromm Procerum corona,qux aureum eloqucntia: ilu-
men, quodex facundo ore,velut e corrence, flindebatur, aiiidiilimiu au-

ribus imbibebaCj putaret non hominem aliqiicm e pulpico verba pro-
ferre, fed Vatcm cxlo delaprum e tripode oracula fLindere, myftcria
cloqui, decreca pronuntiare. Quare grauiilimaruin rationura pondere
karacrofandlam illumcoctLim commouit, conuicic,accendic,vc vna-
nimiconieniu, ad illiid Seilionis quintiE dcoriginis peccato decrenim,
difeitis verbis adiecerit: Non
iu^ inccnrionis, eo decreco beatam 5c
elTe
immaculatam Dei Genirricein comprehendere, fed feruandas eile Six-
ti IV. conftitiitiones. bene impenfam eloqiienciam dicam , an fa-
pientiam e cxlo hauilam qiUT intcmerata; Virgini , Virgini dico ? vir-
!
ginicati potiLis dixerim, velmaculam multorum opinione inuftam de-

leuic, vel ceice inurendam (quod par eft beneficiuin ) impediuic. Ita
hiicLiique maniic Deipara, Societace parrocinance, decernente auguftiil
iimoillo Senatu oibis Chriftiani,in policiTione iux incemeratiE inte-
gritatis qua pa^ne quorumdam calculis fuerac extnrbaca; cum illam,
j e
non tamum nullius culpx vmquam au^lorem quod Catholicus nemo (
inficiatur)fed( quod quidam alTerant) necheredem quidem aliquan-

do fuiiTe,Societas vninerfa piOpugnank. Exinde enim, quafi ex illo
pnblico ruggeltu fignodato, confeftim omiies Ignatij Socij ad arina
concurrercjcalamis domi, toris lingua, in templo precibusj in rchola
arguinentisjin exedra concionibus^ concia omnes qui vel aperco Mai:-
te illius iiKcgritati adiierfamur, vel occultis cuniculis ei iniidianmr,de-
cum omni deinceps omnium

tiirnnedeienruri.
::
immaculatx Virginis inta6lam lUibatamqae conceptionem
certare^
recncura pofteritate conftan-
S 2. Ycrum
140 IMAGO PillMl SJCVLI SOC. lESV.
Sdcietas Vcium enimuero fcftinanu mihi vnum prope excidcrac, qnod
^"^'jfrr'
tamcn lummLim pocdl adferre pondLis ad illud, quod mihi pro-
ginisad- poiitum eil maxime, confirmandum quo vno' oftcndir Dei Mater,
:
tnmfirat. non rantum Socictatcm fLiam elVc, ied fc Sociccacis nimirum qiiod coc :
tamquc illurtics iubiua tutcki ciedas Congiegauiones , iuoque \^-

dio tcdas ac patrocinio munitas, noftrornm hominum curx, fidci &
adininirtrationi volucric cfle commillas. Quas Sodalitaces ii oinninm
fcueReligioforam Ordiiuim fcminaiia , lc6liirima Parthcnicorum
clieiidum ephcbia, diicipliiiamm emporia, ii mouum pakrftras, fi
deiiique viitLitum omnium officinas appellaueric quis \ na: illc , aptiili-
mis timlis cafdein condccorabit. Hic tenelli Virginis-matris fi!ii, eius

gremio recepci, ex vbcnbus illis beatiirimis quafi ciim Virginis laole,
ruccLim &fangLiinem pietacis imbibunc,& medullam iplam viitLftis
exiiigunr^ quam deindeiam adulti iii alios dcriucnc. Nunc autcm quid
fimt aliud innocentes illi in Sodalitate Paithenica piicri, nifi magnas
Maciis, quos fouetj Beniamiiii? quiddcinde adoleicentes iaiii piOiie-
(fliorcs, nifi eiusjquos initiuk, ephebi , &; pueri honorarij ? quid tuin
iuiicnes , niiieius, quos dekiidk, clientes ? quid viri , nifi eius quos ar-
,
mat, milices? quid alij denique Sacerdotio inkiatij niii eins^ quoscon-
fecrac, Antifti es? Certe is fcruct in illis Con^reiâtionibus m Dei Ge-
nkiicem amor &
ll:udinm, tot illic impendunrur ei oblcqiiia, tancus
vbiqne terrarum ad eas ficconcurfus, vt noii tam ad ccecum Virgini
lacrLim, quam ad Virginem ipfam confluere videantur. Quid nunc
dkam, qua vi vocis, quo verbomm pondere, quo animiardore,
qiiancaiii Societatcm I s v, r l ae iic femperque fue-
ritad eam amandam propcnfio, ad piOmouendam cnra, ad dcienden-
dam folicitLido,il:udium denique adeamdem tota EuiOpa iUulirandam?
Ampliora illa dignkate, maiora nobilicate, pkira mukimdine,
qudm vc poiTim vel pro magnitudjne graiiirer, vel pro fplendore magni-
Maria fJce, vel pro merko digne fatis explicaie.Vnum igitur,quod rnukorum
êm"r«b
^^ iiiftai", DeiparcC in Filij fui Societatem & fuam Sodalitacem, amo-
,
fallto fo- rem, curam, vokmtatem Lm difertc eloquemr, quodj tefte Hkiony-
««^-
„ moPlato, Sacerdoti cuidamnol1:iOiniiii;nis relisionisacianotiinonia:
ft.u. Rdig. viro C CLii Mamno Giutero nomcn ) dkiinicns monitrauir. Is, cum alia
"^'^'*'
muka, prcTfcrtim de Beata Virgincj cxleili ilkiftrationc accepic, tiiin
ilkid, quod ad lei quam traolamus argumentuin inprimis peixincc. Vi-
dic is aliquando illam eximia admodum fpecic ac maieilacc hilgentem,
vefte in angurtam lacicuditiem explicaca, ac fub ea Socictatcm noibam
vniuei-ram coHcotam continedi qiiam illa maternoaiicolu complccle-
tctur, eoque quafi chariratis tegumento confouerer. propugnacnliiiii
fecuriiliinum, quo totins Sociecacis falus arque incolumiras continctiir!
miinimentiim ita foliduin, vc raouenîta ilabilejVt quatiiita finrium,
vc cuerti omniuin hoftium machinis, balillis, vineis, arienbus noii
poilit! Olim CLim Pcricirum quifpiain deiuorniTi iT\i!itum mukkudine
gloriatus , his verbis fe iadaret, Cra-ifilem cbfcHrabmitf fapttts i fcftiue
GrcTcus quidam, Gaudeo , inqiik pc enim :
in vmhra prAiabmmr.
melius
hoc merito dixeric Sociccas, m.agiiificenciiliino PaithQiiicxcoga: cono-
peo
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I4I
peo obumbfata lccLue iine periculo, fortircr fiiie metu , feliciter iine
:
dadc, glono;.e iine dedccorc, dcnique Luidabiliccr cum triumpho , pu-

gnas Domini piignabic, lub vmbra Maiianx pa- curel;^. Hoc Virgineo Socieioi
ludamcnto.ciicuinrcpta Sociecas, ftat, llibitc^ne coatraomnes.inteiO- *-' ''"'^^^
^•'^'^^*'
rum minas, holhum omnium machinationes &
furias, tyL-annorum
infukuSjVcluc Capitolij immobilc faxum. Qu.emadmodnmeiiim olim
Deus exLiberanti Oceaiiotermiiios circumicnbens, plena iinperij voce
prxccpit,^Ffque huc '-vemes, ' non frocedcs amflnis ^ hic confrimes lob 38.11;
iKWi'«iwj?«c7//j'iiii'Jiiic imperaile vidctur Dci Mater: VfquehuCj ad to-
cram mcam \ idcliccCj yemes. quaii dicat: Cum
ad togam meam, id eit,
ad panOciniuin quo clienres meos protcgo dcuenmm fueric hic iu-
, , j
mirum dcmmeicent illi in Sociecatem decumani flLidilus , velut in fco-

pulum impadij hicimmanes vndamm moles in fpumas abibunt, vel-
hic oinuis collcdla vis

cellx,
tcia
tium, in fiudibns
,
iitad rupem alliix^ hicprofligatorLim hominum conatus recardabitur-
improborum
poimm,
rctundeturj hic inf rementes pro-
vclLita-draxum,contiingentur. denique Socictas hac Virginis m-
protedla, in bcUo in periculo Glutcm , in mceiOre fola-
moite vicam,teliciterconfequcrai-.Qijid
in
pliirai Mariae vnius prxiidio, eam nadi iumus potenciam, vt mala
oinnia,aut vincamus forcirer, auc finiamus feliciter.

Peiipicitis,vcopinor,Societatcm Iesv in Mariae greniio natam,au-
dlam, educatam: illius tum parentem Ignatiam, tum pofteros eius bm-
nes, iingulos, vniuerfos^vtfolcnc clientes Pacronam/amuli Dominairij
fubdiciReginam,filij Matrem, propenfiiiima voluntate, ftudio, amore
fempcUjiam inde aprimiseiusincunabulis i"uillc profecutos. Hincii ,
quid proflnxcrir,vel fplendoris ad gloriamjVel glori^ ad laiideni,vel lau-

dis ad coiiimcndationemjhoc totum in ignatiLun,vc in foncem, rednn-
dac. Tu quidem, Ignati, illo tuo tam iingulari in DeiMatrem amore
eifeciftijVtexcepofteriras eaproreminaremr,qux plurimos Deipar^ iH-
peiidio miliceSjftudio cliences, officio famulos, amore filios procrearet:
qui omnes ciuidcm Virginis,cui mancipati funt^parcim clementia nixr,
partim rubiidiotLiki, partim & tanta pro eius & Filij
freti potencia, tot
2lona,non ijncfua: glorix cumulojprarftitere facinora, quoc & quanca
amilitibus tam potencis ImpcratnciSja ciientibns tam nobilis Patron^,
-a famulis cam inclyt.-E Regina^, a filiis denique rantas Macris vel fperari
poilinc, vel optari dcbeant vcl foleant exfpedlari. Nobis interim ciiin
,
in fiimmareram inopia, nihil fuperiic nifi gratus animus, hoc qiiod a

tc accepimiis patrimonium amoris in Matrcm Dei, & culcum , iic xî-
mabimus, vcproiiceamuri ica profitebimur , vt exerceamus; ita exerce-

bimuSjVtcxemplo perfuadeamus, aucloricatedcfendamns. Tu aucem,
oVirgoiuxta ac Mater, cains poteftas cum proxime ad Dei immorca-
\is Numen accedat, tanta eft, vt ei non defit neque facukas ad fuc-
curiendum , neqne clemcntia ad iniferendum nec ad propugnan- ,
flum fomcudo hanc tibi addidiiriinam Sodalitatem ita tua ope

;
defende, pacrocinio mere, auitoritate protege; vc qua: vna te pa-

rente nara , nucrice aucta eft , eadem patrona fakia, & aduocat*
incolumis , ad mukorum falucem plurimis a:tatibus conferuetur:
S 3 atque
142 IMACÔ PRlMl SJECYLt SOC. lESV. |
atqiie ita tota feciunra pofteritas cognofcat, hanc, cui ita iludes &
ampledeiis, Igiiatij familiam, non tantum & ciXc & dici debere So-
cietatein 1 s v> fed etiam Sodalitacem r i ae. Dixi.
Aluram alteri Farenii Infcvipiomm InOct fomn,

qm (St' ipfit dn prmmor gratii animis inhoircaL
ALTERI IPOST lESVM ECCLESI^PR^SIDI

ALTERI POST lESVM SOCIEtATlS PARENTI
VIRGINI-MATRI
C>ELI ET TERRiE DOMIN^
R I ^.
IN MINIM^ SOCIETATIS AMICO NOMINE

PARVVLVM SVVM lESVM
GRATANTER AGNOSCENS,
SVAM BENIGNO TITVLO SOCIETATEM
COMMVNI PR^SIDIO TEXIT,
PATROClNlO GVBERNAVIT.
C V I V s
POTENTISSIM^ IN HOSTEM TARTAREVM BELLATRICIS
V S I C I I S
IN NOVVM CHRISTI MILITEM

IPSAS AD ARAS DEDICATVS
I G I V S,
QViBVS PR^SERTIM ARMIS MVNDVM VINCEREI,

SVI IN SE VICTOR AGNOVIT. ;
^
LIBER PRIMVS. SO CIET AS ASCENS. 4|
Q_V ,
i
CVM LEGES IPSE SIBI SCRIBERET AC SVIS,

PR^CIPIENTE ET APPROBANTE DIDICIT,
Q_yO PROCEDENDVM ESSE MAIORIBVS,
Q_yO SEQVENDVM MINORIBVS
I D I C R T.
I
C V I V s
VIRGINEO LACTE CANDIDI

ilDEM QVI lESVsANGVINE RVBICVNDI,
HINC MARTYRES, INDE VIRGINES,
VTROBIQVE FELICES SVNT
s c I I,
QVOD GEMINO MATRIS ET FILII NOMINE CONSECRATL
I
ILLI ERGO DOMIN^, ILLI MATRI,
IN QJ/A VELVT ARCE TVTISSIMA
QVI REP.VM SVARVM SPEM ET TVTELAM COLLOCAT
PERIRE NON POTEST,
REPETITO SJEVIYS SACRAMENTO
ETSODALESETSOCII
i
'
ET CVM VTRISCVVE SOCIETAS

MATERNIS AFFVSA GENIBVS
NON VNO DEVINCTAM SE NOMINE
NON VNO DEVOTAM NVMINE
CONFiXETVR,
I
R-
144 IMAGO PklMI S^CVLI SOC. lESV*
ORATIO SEXTA.
De Kcgimm Socktatis.
Erfxpc a il\picntibus viris ,

qui inicia ,
progreiTus , & ptazfenteiil
llatiim Societatis Iesv cum animis repucarenc fuis, quieiitum
tuilTeintclligo, quid pociilimum fueric, poftdiuini Numinis opemac
SocietAi iiLitum, quod hanc Congregationem in eam amplicudinem piouexe-
coiiferua-
j.jr qiiam nunc cxlefti iDeiieficio obtinec. Acque in diuerfas plane fen-
tur non ' .
r - •
i 1 1 f r •
•
i
•
i
•
tam tentias icum luit. Nonnulli, interiorum ignari j lenkmnt, multiplice

do^lrinai euiiditionis oiTinis pi\xftanda, ac iublimitatc doclrinx,Sodetatem vi-
rescrexifle, litceris famam,fama gloriam,
magnitudinem parien- gloria
mintfleriiiîQ^ Alus fuic, minifteria quotidiaiia ac laboriofa , piOximorum
raluticum eximiai iignificacioiie charitatis impenfa, tura eorumjqui-
aauerfis,
, bus prodcrant, ccpiire animos , tum rdiqnorum approbationem coii-
cilialTe;
ci-emeiita, velut
atque ita, promerita beneuolenna publica, firmitatem & in-
eiufdem beneuolcntiie frudus ,
micationibus, aduerfis, calamitatibus
&
, Societatem
Qu,idam di-
creuiile autumanc
pofthafce nebulas dariiis refplcnduilTcj more adamantis,cuius niro-
.
lem ac pretiiim iirpenima: cotis attricus vehementer accendic. NefcWj
Liu. Dcc.i. inquit L. Quindius Cincinnatiis , quofato magis bellmtes , pacatt, qmm
prnpitios hal>emiiJ Deos. Faciliorem quoque dexteram ad periclitances
erandifiu- vcri Numinis fauor extendic. lam precandi ftudium, intenoris homi-
'^'"''
nis cukura ailiduaj excrcitatio virtuttim, rcligionis amor, cum Siiperis
Deoqiie coniundio, & ( fi fas eft fperare) neceifitudo, a mulris confide-
rata, lioc apud eos efFecerunt, vc crederent hac vna anima corpus iftud
dimifione fubfifterej ali, vigere hunc fanitatis
propagari, actolli. Pars exiftimac,
,
ium,
t-£i-jQf(,j-j-j^ y£[ matiiia inutilium aut exitiofoium membiOriim pi\Tciiio-
coHcordia,
j-jg^ ygj ardiflimri valentium coniLindione & charitateconniieri, Deni-
lei^fii; que Conftitutiones, Dccreta , Leges ex illapfu diuino,opcimoriimque
Lcgiflacomm tabulariis pctkiE, neque multitadine graiies & quadani ,
lenicads moderatione tcmperatarjCreduntui• a mulcis tam boni ftatns

qHkmhotia viiiciE confcmatrices. At mihi longe eft diuerfa icntentia. Sic enim exi-
berna- ftiino, ReâiTi Societatis 2:ubemanonem vnicam elTe & cauiiarum , ,
tione:
omnium pnncipem,cuioinnis eiuldem vigor, Hos, conieruatio, decus
adfcribenda fint ac iine ea , ncque litteris opinionem bonam , neque
j
minifteriis beneuolentiam, nec adueriis robur, nec ialutaribus ciiris in-,

tegriratem iicqnc concordia aiit corrnptelx feiundtione valetudinem,
.
, I
neque legibus obfequium , cui diuturnitas adeflet, conciliari vmquani

potuiiTe. Gubeinatio enim reda fola efficic, vt & floreant litter^, & !
officij gcnus omne frequcntetur, & cum fru6lu toleientur, &

pictas in Deum ferueac, & animi concoidia coalefcant, & pernicies
arceatur omnis, & maiorum leges acque confiilta accurate feriiencur.
Sic nauiiim profper cuifus non a firmitate compagum , non a clailiario-
non ab anchorre, veli, rudentnm, remorum prarftaiitia,
ruiTi viribiis j
'
ordinc, numcrOj non ab aura taucnte, & fecundiirima tempeftate de-

pender.
pendct, atqiie dirigitur in portum: fed ab vna gubernatons induilria,
vigilantia, cum,quamuis difficillimai nauigationis incommoda \xtos
exkus habent, & felice candem curfii abfoluuntur. Cuiufmodi autem
fucrit hxc gubernatio iam inde ab incunabiilis Societatis in hanc vfque
diem, dicam noftrarum rerum curiofis & dicam breuius , quam res ;
taiita dici poflir.
Ignatius , vir non miniis pmdencia quam rancilitats illuftiis , ciun

hunc Ordiiiem condeier, duobus adiumentis vfus eft , diuina ope, dc
prudentia, qux humana maior videbatiu:illam precibus & lacrymis a
Dco; hancab rerum vfu, & in piimis a quotidiana in aotiones fuas in-
ipeolione, obcinuic. His adminiculis frecus^regimiiiis formam partui
fuo talem induit. Vnius impeiio fciebat nihiltucins,nihil tranquillius,
nihil diutumius.Remm vniueriicati prxeflTe vnicumPiincipem Deum,
Eccleiiai Pontificem, dicioni fere cuilibet Regem. Si gencem dumtaxat
fuam, in militiam fecutas ordines duxerat, intueremr, anteoculos
qiia
crat Regni Hifpaniarum eo ixculo fclicitas magnam orbis partein
complexa. Regna plurima atque claiiflima immenfis naturie diuorciis
feiuncla, in vnumab vno redigi non potLiiiTe. Quod fi toc natio-
niii
nesfermonej moribus vukibufqae pugnantcs, leueiencia Maieftatis
Hifpaniai componerec non aberrauit Ignatius, & ipfe cx terrarum
j
omnium gentibus vnam familiam colleoturus, fi vnius eam regimini qtiamfr-

traderec. Penes itaquevnumGeneralem Prcepoiitutri fumma h:Ec po- ^''^ ^ .
teftas. enim (vt apud TacitLim Salluftius^ imperdndi conditioj njt GeJeraiu
auam fi Vrn reddatur. Hunc elfe virum opoitec,
aliter ratio confiet . poteflas,
' ^ ' Tacit. I.
y , •' . . .
vnum accommodatum ad cantam morum , regionum , ingenioium ac Annai.
voluntatum, quibus hic Ordo mifcetur , varietatem , volLintario, non

coaclo^ hilari, non feruili obfequio continendam. Hiinc toti Sociecati
pr^fedumtotaSocietascreaCjeprouincia qualibec fuifragatoribus ad
comitiamiffis. Magiftratus idem eft qui vit^ finis. cuius diucurnicatis advitam,
cauiias miiiime leues hunc in modum Ignatius ipfs pofteris tradidit:
Propterea quodexperientia^ in guhernAndo exercitatio , ^ hommum par- coniv. p.y.
'''
ticuUrium notitia, <^ erga eofdem auclontits confert magnopere ^ njt bene hoc "P"
munui ad Vitam, (^ nonadtempus aliquod pra:fcriptHm, erit eligendtis.
obeati
Accedit mtem ad cetera hoc commodiex eo^ <-vt Societas in rehui mAgm momen-
ti ad Dei gloriam fttis fere femper occupata , njniuerfdibus his conuenti-
bns minm laboris e^ difir<xEIioms patiatnr. Longius quoque recedet omnis
cogitatio (^ occajio ambitwnis qu£ huiufnodi ofjtciorum peflis
,
quam ,
certis temporibm ejjet eligendm. Qma} quod facili/ij efl njnum idonmm^
quamplureij ad hoc mumis mueniri. Omitco cetcras. Ad huias dmturnita-
tem imperij accedic poteftatis amplitudo : cuius tamen termini iimi f^^ '^''^'"
tum legcs, tam vniaerfe Societatis audioritas, vna, recLinduin Pontifi- Zmlerata,
ceniMaximum,Prxpoiico Generali maior, vna pocencior. Comitiis
cnim, quas nequecercis temporibns, nequecrebrohaberi expedic, aibi- comitiifqne
trium iii ipfum Geiieralem permittitiir; fic monarchico regimini & '"^'^"'"*
tempcramentLimadhibetur. Ecquamuis nullus ad-

falubreariftocratiÊ
nucfueric Societati corraptela: mecus expediuit nihilominus reinedia
;
iam tum faii6lusIgnatius,infirmitatibLis, fi quas longa dies inueherer,

prx^
146 IMAGO PRIMI S.ECVLI S OC. lESV.
pi\xueitendis. Quo minus autcm fatigec fiircina mukorum humeris
jljfisieH- lubleuaua, Generaliadiunolifunt Alliftencesjakiore prudentia viri: vt
tcs.
vnius imperium coiiiilio plLirium fulciatur. kaquc nihil admodLim,
nifi inftitura dcliberatione geiitur. Quir in coiicilio agitantur, audtis
Sfipeno-
Patrum fcntcntiis, folus Prxpofitus dccidit. Id quod etiam Prouincia-
'^'Ji^"* ^ Collegiorum Modcratonbus folcmne eltj rumma reium femper
â^nls'
monarchi- ad impcraiitis arbitriumredeunte. Indenafcimr membrorum & capi-
'^'''
tis ardillimum vinculum quale patrem liberofque adftnngic. Indc
j
pax &quies, qiiam alioqui conrulentis & conrilianj par in decernendo

facultas facile diuidic. Raro namque difcors libcitas arcem occupar,
.
quando vniparecur. Ad Pnrpoiiti proinde Gencralis voluntatem nu-
tLimque ceteri omncs intenti Ulius eft legitimum imperium ho-
rum promptum fidumqae obfcquium. Quod amancer iubetur, liben-
\
ter capeilicui:: & Supenorepatrem/ubdito filium mduente,non minor

laiis eit exfequentis mandata, quam pra:fcribentisj prasfertim , quando
toti eft Ordini cognitum,ipii omnium, quibus prasiitj falucem, famam,

labores, ftudia, vtilitates elTe cariiTimas. In quo C R1s Regem
loan, iG.
Optimum Maximumque rcfert,ita tcftantem: Ego <êm, vt îtam ha-
beant^ ^ abundAntius habemt. Ab hoc Capite poteftas omnis iurifque
didio in Prxiides inferiorcs propagatur qui & ipii iiue in Prouinciis,
:
qenerali fiue 111 CoUegus , fummo cLim imperio & poteftatc verrancur. Non
jHo ita,
j-j^^JQj. t-aiYjeii gfl• cuiufque ditio, quam ille feceric ; fpariis , fi redla ince-
dant, rufficientibusi iin fecus, ac per ambages, anguftis. Generalis fo-
lus, de cuiufque facukate a peritis exiftimatoribus edoolas , Priefeotos
reliquos omnes creat, extra Sociorum fufFragia; periculofaolionLim ex-
tnemio ckifo, quas vcl gratia, velpaitkim ftudia fieqiienter accendunt. Trieii-
niovc pkirimum tam Prouinciales quam Reotorcs fiium miiiiLis exer-
(
exilttfa.
cenc: proiOgari tamen, aut contrahi id temporis poteft , quando ad
maiorem Dei gloiiam fore videtur. Atqueita magnum quanta:cumquo
pocentiartemperainentum additur, fcmper exautlorari poile. Ambi-
[\^{ nulkis adicLis; non domi, non foris. Quippe voci fponiione,
(qiia nihil fanoliiis) fe Deo Societas obkgat, a concadlu honorum ac di-
gnitatum caftam , ac dir.r labis , ambitionis inquam , expertem fore.
Quamobrcm nc confcios quidem tantienoxx minor,quaincompertos
Trouin- pocna manct. Ceteium quot fnnt Prouinciaks Pr^polici ac Reolores,
aaics & tot adminiftiOs habet atqne adiutores GeneraHs Prirpoiicus \ quorLim
Ccncraiis l^boribus ac iludus ad rcs pkuimas maximafque gerendas, quibus va-

Admimfiri. carc debet, vti poikc. Solus enim nemo, ne priuatis quidem rebus per-
agendis, aiic vnius laris minifteiio accarando, ruffick. Quanca autein
eil m vnoquoque fides, quanta indurtria , tantum cuiqne committkur.
Cum his tametfi Generalisdiuiditcuras
,
prarcipuam nihilominus mo-
lem ipfe fuftmec, ac dmtiiis vigilat, quam excubitores a fe conilicuti.
Habet i^îtur plurimos adminiftrationis fuas participes; fed vokinta-
Apud stob.
(, Qupd
rios, fidos, fed amicos. Socrates etiam laudabat, eam Reip.
conftimtionem feUcem iudicaiis,in quaPrxfeiili focietate coniungun-
tur. Qoas eniin a tellure fruges exigas, niii fol ietheri , cether agro, ager
fcmini, fcmen cauH, fokis, floii calorem ferciktatis impertiat? Quem a
Societa-
Socictate prouentum iperes, niii a Capite in reliquos Guberiiatores, ceii
inembra, vitalis vigor infiiiuetur? Si autem oculi, & aiires, & lingua, &
manus liomiiium maximi fiunt , noii iolum propter volupcacein , ied
etiam necciiitatem profedo ctiam vtiliores iunc ainid,quibus
vita: ; his
pars gubcrnationis incumbit. OcLilis cnim vix ea videre licet, iunc
ance pedes: at per Prouinciales &
Rcolores Prarpoiitus Generalis intue-
cuc Oricntis Iiidias , luftrat Americam, Scpccmtriones periiide ;
quafi iii oculo cernentis omiiia Solis vtere-

peripiciendo terrarum orbe ,
tar. Auriuin vero tam anguftus dt vius , vt niii proxima qua:que non
exploret pcr illos autem regiminis ibcios vbique gentium cuiuluis ne-
:
aLidimm liabec
celiaria: rci Et lingiia quidem pra:iaites taiitum allo-
.
quimur, & manibus, qui eft robuftiiilmus , duorum viromm vix perfi-
ciac opus pcr illos autem cuin toco humaiio genere iermoncs miicere
:
poteft , & cuicumque libuerit operi admouere maiius. Ita fic , vt vno in
corpore videatur liabere plurcs animas , quamm admiiiiculo de multis
iimul potcft vno tempore confdia capere , multa cernere, multa diicere,
de miilcis cogicare , & de membrorum etiam longiilime diftaiitium
autem eil
ialute iblicitiis ciTe. Ciiius Reip. iecurior acque felicior Itatus,
quam qucm Prxfedi omnes tueri,conierLiare, augere coniundis viribus
atque laboribus ftudent ? cuiuique principatum per collegas induftrios
iic vnus gerit , vt neque eius iolicudinem operarum fideliLun adiumenta
deilitaanc ^ & adiuuantium
multitudo ab omni confuiione quam loii-
giilime abiic ? Quod ergo Romaniis artifex , apertum oculum clauo
iniddpens, iignihcarevoluit, id ad Societatis gubernacula congruen-
ter videtLir transferri pofle. Clauus enim huius Reip. oculatus eft noii • ^'><^'(tatii
modo Prxpoi^ti Generalis vigilantia , ied inferiorum quoque admini- lll'i27m

ilrorum prouidentia & cura : quorum omnium eft , dies nodeique
excLibare , vt confulant omnibus Societatis membris , vc medeantur eo-

rum iiicommodis , vt prouideant faluti , vc iuis vigiliis quietem iubdi-
toram procurcnt. Hic equidem velim , vt nauim mihi cogites , & in e^
cum veoloribus naiiclerum , ad eiim fere modum quo ^
perdiiercus
orator Dioii Chryibitomus tum Superioris , tum fubditi lortem ex- 1^»°" chry-
ponk; Licet in naui. yeSIoribiis abfque cura agere , O' ê ajpicere qmdem gaoOi.y'
mxre^ qumetiiimneque fcire ybinam terrdrum fint : O" multihocmoclo na~
uigmt inferenitAtibiiS , '
hi quidem talis ludunt , alvj autem cmunt^ alij con-
muAntur totd die . quando autem eos appreher/dent tempeflas , inuoluti exfhe^
fiant euentum. a,utem i^ fomno opprefsi non ante furrexemnt^ quam
iam ejfent inportu . Nauclero cLutem necejje efi wfpicere in mare , ?jeceê JHfui-
cerexdcxlum ^ necejpprofpicereadterram i qmn (^ e^ qune funt in profundo
non hcet ei ignarare^ nifi yelit
quhn natatori alicm. mterdm mtemficubi breuem
tninus licet obdormirej
in/axa aut xrenas mcidere.
quidem
«umfuffuraturj hunc tamen fufpenfum habet ac ditbium, <-vtftpe excUmetj aut

lUifoli noSiu
"
''velum cofitrahi , ctut cUuumfifli , aut altud aliqmd rerum nauticarum s ^t"
6 dormieijs il/e mAgis gera.t curam nxms ,
qmm alij '-valde '-vtgdantes.
Ha^c imago qu^dam gubernationis noftras , in qiia Pr^riidum vigi- ff^figif
eft
laiitia aduoiain iubiedorum tranquillitatcm cuftodir, & nihil non
bo-f^^^^''"^^'
ni vniuerrx Societaci pollicecur.Namque ex cerra fiiigulis quidem aniiis, /c•
2. fed
I4S PRlMi S^CVLI SOC. lESV.
icd ex hac gubernancii prudcntia iingulismomentis vberiimi gratiiTimi-=
quc triictus pioueniunCi quos aliundc ipcrare vix liccat. Si cnim a Socic-
auieftt}a, t^tis hominibus clcmcnta fidci j aut littcraturx, impcritis traduncur ii ^
concionibus frequens aiidicor mftruitur ; fi obeuntur valemdmaria ^

f>recationi , ii ftudiis docftrinamm incumbiuir ii animorum cluuntur ;
abcsj ii rcuocaiicur ad lalucem perditi, ad veritatem eirantes,ad concor-

diam inimici, ad pietatem militia, ad rcligioiicm impictas ; fi infinica
3xnc volamiiia adomncnl ingeniorum culturam conicribuntur qui- ;
3uiiiam hxc auipiciis inchoaCa, quo impullh exckata^ Sc proueda liiiit?

Gubcinantium noii tam impeiio , quam ratione ac du6lu. lidem Socie-
catis liomincs peragrant maria citra ccmpellatLlm &c naufragiorum hor-
rorcm• tcrras inuias virciite aperiunt ,
quafi dulcedinem parriie nnllam
vmquam deguilaflent ciim volupcate ad fqualorem carcerum ac iitum
^
aduolant ; rcorum animos ad conftaiitiam 6c irquitacem componnntj

martyria tamquam iblatia ^ ignoniinias tamquam dccora j cnices tam-
quam trophara conieibancurj vno verbo, omnibus omnia fieri iatagunt,
Quis illis iiicentor ? Reotoriim dcxtera
quis aiiolor nutus , vbique
? &
prxlcns, vbiquc peruigil , vbiqiie quot iniTomm , totbonorum ferax.
d^nodns, Qiiod iiqiiis ex me niinc iciicitemr , quid prxcipue fit iii hoc Sociccatis
Vrlpofito-
leginiine, vnde tanta fraduum , quos carpimus admiramur , cxfiftat &
rum. vbcrtasi non inficiabor,id me lempcr cximix regcntiiim charitati pa- &
terna: bcneuolcntix tribuiilb Et Athenas quidem feruiit iempitemam
.
in arcc oleam tcnere potuinc in Societatis autem arce,

: eft eiufdem
giibernatio , icmpiterila mihi vidctur olca non florere tantum,ied exun-
dantc qiiadam mitiilimi liquoris dulcedine fcaturire. Hoc olcum eft tUa
in FrAdtione beHignitat ac tnmfuetudo , illa charitoi Chrifii , illa Pfir/ Pauli•'
iuiius in. queformula, cuius memoriam lulius III. Pontifex Maximus fommo So-
cictatis ArbitrOjCctcriique PrcTfidibus voluit cile perpetuam. Hoc oleum
cx veiierando Aaronis vertice in mcmbra eius defluens , & in extrcmas
vcrtimenti euis oras defcendens , imperio reuerentiam , audioritati amo-
rem, obedientix promptitudincm, laboribus perieueraiitiam,leuitateiTi
oneribus , toti denique giibernacioni efficaciam cum iiiauitate coniun-
(âm, cuius vigore adhuc Societas flomic, imperticur.
ORATIO SEPTIMA.
De <ruotis Societatis^ (Sr eomm rmomiione*
Jnfuniculis QAdam traham iUos, in vinculij charitatis. Ofee ii.
hoc non tantiim ratione prarditis , ied etiam brntis animanti-

Sc
bus naturx lege didatumjRR. Patrcs, Fratreiqj chariilimi, vtom-
nem femper vim,iernkutem , viiicula , quacumqiie ope poilunc,a cor-
Lihertatis porc, a capitc, a vita iiia propulfent. Prouidit enim, quod in fe fuit , illa
;;/« ^^^^^^ omnium parcns, ne quis alieiii fieiet mancipij, quem liberum ip-
ra tnfttns. i^ genuiiict . Hinc ille multorum perdomandis feris irritiis pleriim-
iii
que labor : hinc illar Romaiia: plebis olim icceiliones in Moiitem Sa-
crum : hinc deniquc apud Athenienres eorum ,
qui tyrannos e mc-
dio
LIBERPRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 14$
dio fiiftulerunt , ftatuai prope ad diuiiiitatem immorcali pofteromm
mcmorix conicciatx Suaue nimirum eft iplum etiam libertatis no-
.
mcii : vincula autcm , cateiix, carcercs , & iiquaiuiit eiuimodi , male

ominata, &: fcris ctiam excutienda & procul arcenda cenicntur. Sed m~
veram taliamque libertatein & eft iii ipfis fortalTe vinculis,
tcrelt intcr ;
qiiod conccptis etiam vous cupias paciici. Ac veram quidem libeinatem rtr4/<V*
video procul a vulgi icniu & opinione iemotain. Quis eiiim ianioiis tasqn^.
aninii,libertatem m feftuca, pileOj vindiola confticuat ? Qujs hunc libe-
rum Cappadocum grege exemptum vnica circumdu-
arbicictur,quem e
dio Quiritem facic, vt momcnto tLirbinis cxfiliat Marcus Dama, qui ie
Bruto libcriorem clle confirmet, cum fibi fadla iit poteftas, quidquid li-
bido iuaierk, exiequendi? Quanto rcdlius Periander,CLii niliil aliud vera
ac gcnnana libercas ,
quam inculpatx confcientiiE teftimonium ? Niii
torcc mancipijs de lapide emptis nobiliores , aut magis ingenuos exifti-
mamus eos, qiu dcliciis eneiuaci , libidiiiibus a;ftuaiices , auaricix curis
cxiangUcs , toties in Ciicxis cacalHs degeneri ceruice heiile iugum iiib-
ierunt quoc ie viciis ac flagiciis vciiales obtulcrunt. Ha: Ibnt cataftx,
,
harc male ominata vincula, qux veram ingenuitacem libertatemque

pcirumdant. Sunc tameii alia quardam vincula, alij funiculi
,
qui rmcula
non modo libcrcati nihil officiunt icd eidem , vt fuis iiumeiis abibluca ***^^»»
^
^'
fit non rarb momentum aliquod adijciunc Quis cnim ie cum ipiis °^'^"
, .
Chrillianx Reip. ornamenns ac lumiiiibus quam arftiirimo necciricu-

dinis aut fainiliaiitatis vinculo nolit cile conftriclum? Et vero nec bene-
ficioruili laqueos plerique declinant iiec adunt quea aîfJcUiuâlia cur^.
:
Qua: camen momencis expcnia iolidum libertatis pondirs ob-

iiquis iuis
tiiiere non pofle contenderit non ego iUi magnopere adueriabor hoc
; .
tantum dicam vtcumque ie res habeat m padis & coiiiieiids humanis, ^moris
j
{\ hxc ipla homini cum Deo intcrcellaiiit , tum vero exfiilere illud \\z- foeatreT)ei»
icio quid iingulare ac prope diuinum, ad quod votis omnibus adlpirare °^^^'"&*
debcinus.Hi iunt igimr tiinicLili Adam, \\xc vincula charicacis,quibus cum.

Deus animam noftram vcluc iponiam rpiritualein poft ie rapit in odo-
rem vnguGntorum iuoruin \\xc cft , vt cum Theologis loquar , iuauis
:
illa pnruenicntium &: concomitaiitium gratiamm veliit cacenata ieries,
quibus itacongrue voluntatem circumligac iic afFeclibus nollris do- ,
minatur, taiitum vt 11011 fatali quadam iieccilitane coiiilringi videantur.

Harcdcnique iuiitviiiculailla coniugalia cXtenii coiiiugij proiiuba^voca,
iiiquani , Rcligionis a plcrifque vellmm proiiuiitiaca qux cum . aniinus
ilupore defixLis Iiodiema die iulpexilTec , & iii his diuiiium illum Spoii-
cxlcftibus hifce nupciis iiidulgeiitemieraotauit iiimirum cor inpuin
vcxbum bonum, vixque exariluaiitis ardorem pedoris tantifper ilippreP
fi, dum freqnentiore coroiia circuinfepcus, qualiciimque lioc acroamate
cielertibus hiice Taiidem igitur ars alieiium , quo
thalamis acciiicrem.
me Spoiifi noftri bcnignitas hoc tempore obxrauic quoad potero, om-
comiubialia hxc vincnla, viiiaila cliaiicatis ,

,
nediiroluam,& fpirituahbus hircenuptiis applauibr acccdam. Laudabo

commeiidabo
ac iponlas &; qiioniam id quoque votorum formiila contincri video,
:
illaSjaiitiqiio rita m domo Spoiifi vc pcrpcmb degaiir , exhorcabor. Sed

5
quia iiinua: iaudcs farcino puraiitur obnoxix , noii deeruiithic mihife-
T ? rcainiii»
50 IMAGOPRIMI S^CVLI SOC. lESV.
fccnnini acLilei,quos interdum pi-.xiiicine adhibebo. Atquc vt a Spoiiii
laudibus exordiar quem noii ChriiHaiiorum cafto amore fibi per ba-
Befvoijft' ,
tiof\>tn. ptiilnum ille delponlauit ? qucm non iponialibus ornamentis vclut ar-
tualii.
j.|^jj, quibuidam cohonellauitPM.ilo id exEzcchielc,quam cx me diicatis:
Eiech.ii. vos cius iuo pondere pendkoce
ieiitcntias Trmftm^ inqiiic Spoiirus no- .
fter, /îT fi, (g^ njidi te: ecce tempns tuum^ tempns ammtium : expan- &
di cLmiElmnmmm fiiper te, '
operm lanominiam tmm ( quam, obieciO,niii
oiiginalis contagioiiis ? ) £i lUrdui nbt^ ' ingnjfMn [mn paSium tecum ( cLit
Dominm Deus )^ fdUa es mihi. felicem, quam adhuc deiJ3edain, &

in fxcibus iuis iaceiitem,oblic[uo amaiitiiimi adipcdu cxleilis ille Spoii-
^^'^-
fus dic^natus eil ! Nec tancum : ied Imi teaqHd, inquit, (^ emmidAuifan'
minem tuum ex te •,
^ njnxi te oleo : an noii hxc eil: ipfiiiima baptiiini
iciographia? Sed vbi iunt, inquies , ornaineiita gratia: ? Et-êfliuite , in- I
j
qiiit, difcoloribtts , e5^ calceatii teiantbino : it^ anxitebyfjo^ ^ indui tefuh-
tdibm. Et dedi inmrem fuper os tuum , circulosmnbmtms coromm-\ ^ ,^
decoris m
capite tuo. Et egrejjum efl nomen tuum in Gentes propter JJ?eciem
tHam. Quis noilium hoc ca^leftis Sponii beneficium in ic non agnofcit?

Prodi itaque,piOdij iponia C R i s i committefonnain tuam ocu- :
caraii. lorum arbitiio neque enim, vt ait illcj

:
Auruncleia penculum efl, I
NeqHafeminapulchrior
CUrmn ab Oceano diem
j
ZJiderit yementem.
^^^ adeile fcicennini. Tu vero habens fiduadm ( proiequicnr Ezechiel ) in
Ezcch.i£.
pnlchritudme tua^formcxta es in nornmt tm : " expofmjli fornicauonem tmm
cAdultc- omm tranfeunti, vt eim feres. Ad omne caput via adificafli ^gnum projlitu-
nnmfpiri-
f^gî^ ^^^ .
^ abomindbdem fecifli decorem tuum Eftiie quirquam , qui .
hxc probra , qux tencntur , poiTic inficiari ? Referte vos iii aiinos rctro
lapfos , quoad vique mens veftra longiiiime potcric infpicere ipatiiim
prxterici temporis : euoliiite cum Regio Propheta , euoluite in amari-
tudine animx veftrx lubiicas artatis ftudia. Quis eft cx hoc omni nume-
ro, qui iion aliqnando vaniiTimx fpeijne dicam peinicioiiiIim;E, vela fe-
cerit? ciii iion ipiritualis adukerij notam rcrum crcatarum iinmoderams
amor,& appetitus veliementius coiicra latioiiein incitaci inuiTerinc? quis

cll quipopularisaurs mercatum , totaque formncT comitia generoib
,
contempcu, &z impolluto pede calcauerit? cum viros eciam ianotiiiimos,

ante iliiceptum vitx mclioris inftimtum, illa tcmpcftuofi huius nau- &
ftagi maris procella iadaric . Sandiffimum Socictatis noftras Parentem
conccmplamini : an non illum ,
priuiquam contrada per baptiilrium
iponfalia votorum nexibus inilauraiTet , maleiani Martis ineicauit
adorea,
Virgti. pulchrumqi mori fnccmrit in armis}
Intuemini Xauerium , vas iUud eledionis : quamdiii talem ac tantum
vimm Luceti^ vanis mundi prxftigiis farcinaiiic ambitio ? Sed qiiid at-
tinec eorum naeuos commemorare, quorum occaiione Deo ( piis eonim
conatibus adipir inte )
glorix ilix iplendorem infinicis acceilionibus cu-
mularnnt ? Nos ipibs potius excutiamns , illiid culpis fecundam pe- &
6tus. Noilra, iiiquam , noftra vulnera percraolemus quibus vix longa
,
can-
tandem poeiiitudine cicatrices obduximus. Quinam , obiecro , Riimns
priuiquam potentiilimus iimul amiciillmus & ille Monarchade teiTa^^•'^'^•
iuicicaiet inopes , dc de Itercore erigerct pauperes , vt collocaret iios cum
prmcipibuSjCum principibus populi fui? Qux noftra tam prceclara tunc Deîim-
ia Deum medta exititerunt ? imo qux non potius ofFeniioiiis materia? '"^''^"^"
Ec 6 ilupciida Dd coniilia
taiiien, ! quid aliud icelerum noftrorum tem- trahu.
peitatcs ac piOcellx,quam diuini amoris inceiidio fomitem ac materiam
pia:buerunc ? Dcus immorcalis Liceat mihi tantiiper amorem illum
!
tiiLim incompoiito llupore venerari Volutabatnr aliquis noilmm iii .
cceiio turpicudinis; & tamen amice inuitabas iam non ipoiiiam, ied ad-
ulteram. Eneruabamr alius deliciis , fradiique tempcrantix repagulis,
abdomini ie deuouebat tu tameii iii prxceps rueiiti iubinde peramaii-
;
tet aurem vellicabas nec repullam pallus, hoc iegnius inllabas

: Pars .
miilto maxima, ce contempto , fumos hoiiomm redabatur Sc vt in fa- ;
bulis Ixion pro lunoiie nubem, aut vmbram pro Creiisa îieas , fic illi
pro vera fclicitate auras inanes amplcdebantur nec tamen : , cum te fu-
mo pofthaberi cerneres tam nefarium amoris tui contemptum meritii^
,
iimo concemptu vindicabas Sed quid ego vindidam loquor ? iit hxc Deipatieti'
.
iiiter homines amoris coiitempti merces at longe aliiid iîluat iii illo''^*'',?^/'^''-
:
Sponfi CcxldHs pedore amoris inceiidium quos ad redamandum '^^""'' ; &

nitllis prouocatus meritis potuit inuitare, faftidioia repudia eorumdem
poteritabique amoris diipendio concoquere.Fallor? an etiam poft fidem
violatam &
conculcata ilia vota,blandieiitein audio? Vulgo, iiiquit , dici- ig„j^
tur : Si. dmiferit '-uir njxorem fuam , e3^ recedens ab eo duxerit îrum dtum,
vumquidreuertetur ad eum^ltra? !?(jfmquidnonpolItfta ^^ contammata erit
mulier lUa ? tu AHtemformcata es cum amatoribu-s multis j tamen reuertere ad
me, dicit Dominnjy ej?- egofufcipMm te. Leuaociilos tuos m direElum, e^- wide
'vbi non proflrAta fs. Ergojaltem amodo 'ôcu me : Pater meus, dux njirgini-
tatis me£ tu es. His iimilibuique amantium illecebris delinica quid fa-
ceret anima Chriltiana?
pUcitone etUmpugnaret amori}
acnon potius vocis nuncupatis piOmpciiiime carleiles iniret nuptias ? &
tam blando reconciliatx gmux pignore accepto, in optatos conuolarec
amplexus ? Hi ilint itaque funiculi Adam hxc vincula ipiritualis
, con-
iugij.Quae quam firma quamque iiiiolLibiliaeile conueniat, antiqui hoc rotaDee
fymbolo non obicure iignificarunt , dum nupmrcc cingulum Herculeo '^^'"''
nodo conftringi voluemnt. qui nodus eamne formam habuerit , quam
circaMcrcurij caduceum implexi aiigues, vtMacrobio placet; aii aliam,
quam philologi quidam peitendunt , nec huius loci eft, & per ie miiiu-
tum diiquirere : Iioc certe conilat , eum ita fuilTe perplexum , vc ab
Alexandro non nifi acinace diifringi potucrit. Neque vero alium iii fco-
pum Beatiiiimus FLiiidator nofter, huiufqLic coiiiugij paranympliiis, ie-
meftrem haiic votorum renouationem diiexit , qnam vc noiii iemper
nexus acceffionc fidcm cqlefti Sponib datam corroboraret,& hoc pigno-
re toties icerato magisque animo & afFedlu coniungeret.
magis nos illi
Porio fi pcribna: dignitas,ii forma,ii maieitas padis conuencis aliquid

nrmitatis adijcere poflunt; certe ha:c in C r i s iiimma omnia re-
periuntur. Si ergo rebus fluxis & caducis, imo puerilibus , vc iic dicam,
cre-
crcpundiis,niillo noftro cmolumento,cxlcfl:ium autem bonorum ctiaiil
dilpciidio lingulari j aliqiiando potuicamor noilcr adhajrefcerc; potcrit-
ne liipremi rcrum omnium Monaicha: iugum , nuUo dilpendij metu,
prxmio vcio infinito piopofico , rcbcUis cxciueuc ? prcTicrtim , Pacres
Fratrcsquc chaiiilimi , cum luauc fic iugum Domini , dc amica vincula,
quibLis nos amoi illaqueat . Quod viquc adeo vcrum ell vt interdum ,
dctcllanda qua:libcc & intolcrabilia, iuauitatc quadam condita rcddat

acccptiflima. An iion lolcs iugum, Hcroi illi tantoperc pudendum, iua-
iic tamcn cll viiiiin? quid mirum? amor inducrat. An non Dalila: illius
viiicLila dclicias iuas etiam ciim manifcfto vitx diicrimine Samlbn fre-
qucncauit? quid mimm ? crant amoris vinciila Et vero fi vmbris inter- ,
diim lolcm inctimnr,& cx fabulis dc Dco conieotiiram facimusj an non

Amor tcla Dicipicris iiitcntata vnico vcriii eludciis introducitur?
^jîdpiterum poftofulmine cygnns eris}
Quod hxc adco pudcnda,

(i adco dctcitanda, nihilo tamen iegnius fue-
ic dciidcratajpotemnme ianiliiTima hxc vota,caiHflimi amoris vincula,
qux Dcus iplc rata habctjdiilolucnda cuiquam moicalium videri? Non

vcniat vmquam Religioio huic cocmi tam funcfta dies,qLiavcl viius
aliquis cx hoc minicro fidcm hodicrnis votis Dco datam fallat. Aiiercat
Fidem Oeo ^ôc ab vnoqiioqiic noilrLim diuina bonitas , vc nc quis fui Deique obli-
datamfai- tus , cxlclH coniugio ad profanos amorcs , a ipiritLialibus dcliciis ad
lerefnne-
iiliquas lelabatui' . quodcgo malorum omnium extremum
scrm.15.in die iudico. j9m^ enim dnima{wt rcote philoiophatur Bcn'\2tam)fimel Do-
mino dtdicit inirare adfcipfim,(^m intmis fuuDei pra:fi?itiam fHJpirAreimfcio
dn Velipfamgehennam ad tempus experin Iwrribdius pocnAltufve ducat , qmm
pofrtUlis udij hums guflAtiim femel fuAuitatem exire denuo ad illecebrasi
<vcl potius moleflias carnis , fenfuumque mexplebdem repetere curioftAtem.
Mancat igitur , hxc vincula coniiubialia non tantiim fcrrca , ied
cciam adamantina, vt fic dicam , clTe oportcrc. Niinc cctcra brcuitcr ex-
pcdiamus Vidco cnim liac votoinm noftrornm formula , non miiiLis
.
qiiam apud antiqno.s , nuptiariim aulpices adliibcri. Eftcnim & nobis

noftra Gamclia , non illa Cinxia luno ( iic ditla a diflbliicndo virgi-
nitatis cingulo ) icd puriilima Virgo r i , omnis virginka-
. & matcr & cull:os: non vmbratili.s illius Tonantis & ibror & coniux,
ti.s
lcd vcii Tonantis 6c ioror & matcr imb & mater &: filia
vclut
nis, vt
coram
pronuba concraherc nos piOfitcmur
Virgine
•,
11 i
Coram hac
A. PvUrilis
,
Romani non coram EuclicC Itatua , vc Locrenies & Bocotij , ied

ynmersa. Hi iunc nobis auipiccs, hi prxiliccs , hi fide-
qui cxplcndi.s connubialibiis pad:is non priecile magis gaudent,
Vota Reli- ^^'^ôYcs,
, ciim dicimus
non coram Picumni.s aut Pilum-
.
: ZJoueo coram
qiiam piOdcilc dcfidcrant. Scd quid, inquict aliquis,a me rcquirunt \vxc

â^wjacjHid
ambtsrc-
p^^(^.^ connubialia ? nimii-um vt id quod iii profano contradu nuptia-
runi valct , valcat idcni m Ipirimali , cum in hoc idem pondus obtincac
verbum Vonco, quod iii vcrbum Volo. Si crgo de
paotis connubialibn.9
Gcii.i. illis piOnuntiacum ci\^ârmbrem relmquet homo patremfuHm,^ matremi
Uf» ttmor ' adbierebit yxorifuie ^

erunt duo incarne yNa} cni dubium eile poteft,
:
comuâlem ^"""^ ^^ xquc pcitincat ad Ipintualcs haice nuptias ? Atque haud lcio aii
fHperat. 11011 mulco cciani coiiueniat magisj tum longc pcrfcclior fit animorum,
quam
LIBER PRIMVS. SOCiETAS NASCENS. I53
quam corpomm coniundio . Commendet igkur quivolec afTedluin
coniuâlcm cuinquc a prima lui origine ,
, iiotaque illa primi conmgij
neceilimcline arcelTac , Hoc nunc os ex ojfibus meis
, c^ caro de cnrne medi GcB,t.
dabo non inferiora in hoc ipirituali coniugio. Cum cnim ca:leftis Pa-
cer animam noftram Filio luo delponiare percuperet ( quid non com-
mentiis dl mgeiiioilis amor? ) imitatione quadam prioiis iUius inuenti

immiiit ibporcin altcrum hunc Adamum, dumillum noftri cauisaiii
crucciTi acluni xtcrno confilio decrcra mortc coiiiopiuic & fic incimis :
cordis pcnccralibus lancca patefa6lis ex oftro illo pretioii ianguinis de-

ftinaram Filio iponlam nobiliore vita rctormauit.
ilio vere fortis vt
mors dilediio , dura iicuc infernus xmulatio Pocuicne Deus immemor !
Filij iui,& llia: Maieftatis quafi immemor ficri, tantum vt nc immemor
eflet amoris ? Sed prceftat hoc amoris mylterium iilcncio venerari, quam
parum pro dignicate explicare. lam vero leuia prx his fummis & tiitilia
videbunturjque de Catharina Senenfi grauiflimi audlores memori^ pro-
dideruntjlicet fint ipla per le maxima. Quid cnim admiracionc dignius
qiuim C R I s V ter Optimiim Maximum cor proprio pedori
exempmm cum virginis illius corde permutalle? Acqui ludus liic amori
diuino quotidie luditur , ii non vt ocuHs , cerce vt inceriori conlolatione
deprchcndi poiTit. An iion ergo kice meridi ma clarius, omnem coniun-
diionem, quaiitacumqiie (\i , ab his Rcligioiiis vinculis , diuinoque ani-
morum nexu, loilgo dircriminis interuallo pru:ceriri? Quod fi interdiim rotapr*^
noii deiukoria cogitatione examinc peniicaremus, ft^nda
, ied accurato mciicis
cllenie aliquis tam demens, qui tam cxoptatum amoris tedus infeclum•^'*''^•
vellet? eiieme qui facris illis paupertatis, caftitatis &
obediencix vincu-
lis expediri deiiderarct ? elTctne quem condicionis lux puderec aut pcrni-
teretPefieme tandcm quod (
iii his nuptiis ferceniima liccntia diclum fic)
qui vociu.-r paupertatis immemor matema icruta aut forcalie iulfuraca

,
ramentarpecioib mercacuriE timlo cohoiiefl:aret,tancuin neaudiret pau-

perum iaiiguis ? qui rus paternum hypeubolico vallo cingcret , portiique
ac turribus exoniarec ? qui emendicarcc fumofa per atria ceras & ignota
ftemmaca , ne ad memm rus , inciilcamque ftiuam , percinerc vidcretur?
Sponium noibuni nec abiecla: conditionis,ncc fabrilium fcgmcn-
Certe
tomm puduic. Rurilis , fi voca Dco virginitas mentibus noftris obuer-
iaretur, elTecne qui palabundus cxcra Rîgioias modcftiie iepca canto
periculo freniim oculis indulgeret? prasiertim cum noftri iit lafticuti, li-
Didinoiorum oculos, illos, inquam, qui florem omnis pudiciti:E in vul-

tu dclibanr, itl gyrum rationis & conciiientiai cum verbo tum exemplo
reuocare . Denique fi perfedse obcdientia: dciiderio teneremar ; Deus
immortalis, qnantas quoties occaiiones, quam prarclaras habuimus?
Hxc igimr iluit,qua; hodiema pacla conuenta a nobis exigunc,fi ian- .^morOi
ftam hanc Societatcm incrrcdi, ad vitam in ea perpetuo deCTeiidam veli- debaeffe
tans.
mus ad quod extremo loco vos
: vt exhortarer , tum votorum rormula , •'
tuminftimti mci ratio portulabar.Fuit igimr hoc olimin more pofitum,

vt iii Baeotia currus illius,quo vciila erat ad a:dcs maiiri noua nupta,prac
foribus axem comburcrent , ne per diuortium vUo vmquam tempotc
pcnacibus illis valcdiceret idquevn vtriqucconiugi bene vcrtcret, pia
:
voca nuncupabant . Et nciblis hoc Bccotis exiftimemus boiii ominis

V fuilie.
154 IMAGO PRIMI SyECVLI SO C. lESV.
Aug.i.i.dc fuiiie, teftis eil D. Auguilinus a Romanis quoque dc Domidiicum qui
jfpQi-j^:î^-j ciomum dcduceret , & Domitiiim vt domi eirec , &c Mantur-
ciuit.c.j^.
num vt domi manerct, adhibitos fuilic. Ego vero fic ihtuo , nihil a me
quidquam ad hoc inftitutum accommodatius afferri poiTc,quani ii vobis
in ardcs Sponfi oratione mea iam dedudis aud:or i-uero , vc vnuiqailquc
veftrum icrio attentcque perpendat cum D. Bernardo , viide erutus,
j^fundi ^ vbi fit conftitutus. Ec quidem vnde eruti riinus videlicet e pericu- (
pencula. loiis luiius muiidi fludiibus , casciique nubibus ac procellis ) negotij ni-
Jiil cil cognoicerc. Quod enim fretum, quem Euripum tot motus, taii-
tas habere credimus agitationes, quoc fludiis, & quantas percLirbationes
habet hoc mare magnmn
boiiorum tot nautragiis infame
? quod eo ia-
ne periculofius eft,quo blandiorem vultiim ac malaciam iaruiiTimis ims

tempeitatibus pra:tendit. Prorius vt non immerito,tainquam naufraaio
Hier.Ep.i. litciis eiediis, exclamet D. Hieronymus : Etiamfiin moremflagm rideat
ejfufum mare, etiamfvix extrema Zephyrls tergn crifpentur falt•, nolitecrede-
rCy mliie ejfcfecuri : magnos hic camp!ii montes habet : expedite rudentes, ve/a
fufpendite , crux antenn£ figittur in fiOnuhus j tranqmllitas ilU^tcmêftits .

Quid enim aliud eil quam mukiplex tempeftas, dum iiiac îlu
Charybdis inde ore virgineo ad pudicitiÊ per-
luxuria; falutem vorat ,
petranda naufragia Scylla ceu renidens libido blanditur, hinc barbaruin

littus, illinc archipirata diabolus ? Quis vel tot iniidiis non expugnecur
de QuITrag. vcl blanditus noii acquiefcat ? Maom enimUhoris ( liceat id niilu cam
.
D.Leonc airerere)^^*;^? yndique innumera yoluptatum ilkcebr^ Mand:antm;ad
nuUd contagiit yigorem animi relaxare.^ps picem tangit,(^ mn wqmnatur ab
Bern.serm.
ed?qtw non infirmatur
ritatis^n^t iis non
diluuium, vnde crcpti iumus
^, in carne} quis nonfordefcit tnpuluere) quis tant<e efipu-
qmbiis yitanon ducitur'i
: vbi vero iimus
En icaque maloruin
conilicLiti ,
paucis ex ipib
Bemardo aiicAvcmîNonne h^c fA?iSix,purajmmaculata^ m
margaritas. qua homo Viuit purius^ccidit ranusjurgit velociHs, irroratur p-equentmsy quie-
,.^'"^^ ~
fcit recurms,moritur confidentius.remuneratur copioîis:Sa.uihc, Fratres cha-
cHntAi. riilimi_,auc ad dignitatem Ipleiidide, aiit ad emolumeiituin irudtuose?
Quid fi igicLir ad cumuliun toc tantorumque bonorum voliiptatis
acccflerit illecebra? eritne caufTajCur non tantum libenti, ied etiam alacri
aniino iii domo Sponfi vitam perpetuo degamus ? Scio pleriique Iiomi-
num aliter eiTe periuafum de dii#no obiequio. Iiituenmr icilicet iii viris
Religioiis loiigas reium diuiiiarum commeiitationes,vltiOnea iiipplicia,

iacrymas poEiiitLidinis , vitam ad aliciium arbitrium adapcatam , cerera-
que gcncris eiufdem , in quibus vulgus hominum cum nullum
virtLitis guftum habeat) nihil non acerbum eile arbitratur ac moleftum.
( :
Sed nercimus, inqiiic Seiieca, res ^ftimarej de quibus non cum £ima, led
ReUgioft cLim rerum natura dcliberandum eft. Siquis igitur ita fit animo compa-
'*'^'"'
ratus, vt nihil LEtum, nihil iuauc, iiihil iii vita mortalibus expetendum
i!«.
putet , nifi qiiod auc fenilis moiieat , aiit Inmbos icalpac , aiic abdomeii
expleat ciim hoc nihil mihi negotij eft iin hoc nemo vcftrum ita len-
5 :
tit, illiid breuiter vcnit expendendum, qua:nam fint i11:e ReligioiiE vit.c
delicix , in quibus animus omni cnra folutus conquieicic Vix iunc, vc .
compcndio eloquar , diuinarum coniblationum prxlibatio , iliidium
orationis, zelus animarum , inciilpat;^ confcientia: tranquillitas, ianolii-

LIBER PRIMVS» SOCIETAS NASCENS. 1$$
ilmx Euchariiti^ cxlefte coniiiuium : addo & corporis & paffionum
comprcflionein : deai4lie quod & Moyfes theiauris ^gyptiomm
B.Aloyiius Hiipanicx aalie deliciis pra^tulit , improperiiiin Christi.
Paiadoxa hxc, fateor, profanis illis mundi aiieclis : icd nos fandiio-
ris vitx pLEceptis inilimti, eliciamus ex his paulifpcr recondina animo-
riim ienia , & latentem lub diiiO corcicc affcdiaLim tenerimdiiicm enu-.
cleemus. Dic mihij oblecro ,
parumne
pcndfus vi- cxlefti confolatione
dcmr D.Franciicus, cum,acccpco diuinims futuriE beatitatis fux piG^no-

re,per mukos dies illud idciitidcm dccancat L£tAtiu fum in his qu£ dicia : vi.itU
funt mihi : In domum Domini ibimiis ? Quid ? ciim exundante diuini amo-
ris xi\ii cxclamat alius, Satis cil , Domine , iacis eil j nullane volupcate
videtur delibutns? Rurius , ciun idcm horrida Maiiricx ve-
fcribit inter
preta , & iiiter iicariorum mucroncs, tantis ie incedere lartitiis , vc horri^

dam illam iolitudinem paradiium dcliciamm potius appellandam iu-
dicet; nulirinc carlefti dulccdiiic recreatus cll? Denique cum Sanotiiiin-ius
Parens noilei' I^nacius.inardelcente diuiiii amoris lole,totus iiiftai: niuis
in lacrymas idcnndem colliqudcitjomni iblatio videtiir deftitucus?
Quid iimilc huius Babylonis,licet aureum propinet calicem? cnius om-
nes voluptates eiianida: iLiiit &z cxilcs, focdx, momentanex , caducx, Sc,
quod capuc eil , non raro cum graui iaiutis periculo coniuiivftx . Lon-
gus niinc llim , & fortaiEs poit has dclicias etiam moleftus , fi cecera
qiuT iios iii domo Sponii , id ell in Sociecate noftia , aut admiratione
defixos , aut volupEace perfulbs dctinere polTunt , exiequi volucro : li
nimirum iliauiirimiim ibdalium conuiolum

, ii conieniionem animo-
rum , ii exercitiorum vaiietatcm , ii oraatneiua doolrinx , ii hierarchi-

cam iiibordinationem , ii dcnique totius Societatis fpleiidorcm ac
disnitatcm oculis veftris fubicccro . Q uare vcla contcaho, & cCim hxc
^"^~
omnia cxleilis Salomonis,dilcdiiriini,iiiquam.rpoiiii noftri fub-
...
ieruire
, / . ••
conliaeiOjtotus in Ituporem abrepcus,& vixduin relicitatem om-
,
' ' "^
.
,
'^'^'^
beatum.
vtuert
niiim capiens, lioc vnicuni rapienciflimx Reginai epiplioneina

lubiicio: Beati VintuiyO^ bcati ferut tmôm.mc,qm fiant coram te fmiper^ 5.Reg.io.
C^- audiuntfapjentiam tit^m. Agine ergo RR. Patrcs,Frati"esque chaiiirimi,

videti.s huius Ipiritualis coniiigij digiiitatcm, videtis \\xc amoris vincLila
quaui.<; libertatemagis expetenda, videtis anguibflimam cailellis Sponii
Maieftatcm,iii cuius fidem ac familiam legitima paîoiie cranilad eilis*
quid reftat, nifi vt horter vos acque obtcrtcr, ne hiiius bciieficij fru6l-uin
fola delcftacione mctiri velitis. Etcnim ii apiciiLx floribus iiiiidentes, iii
quibiis ceteii nihil niii pulchritudincm amoenitacem admiranmr, &
iuauiilimum ex illis mel eliciunt,quaiito id vobis cxlefti lumine perhifis
facieiidum eil: magis ? Noftis qiiid Inftituti ratio a vobis exigat , noilis
quantam virtutis ac perfeAionis icgetem ac maceriam iubminillret.
Nolite tam propenix cxleftis Spoiifi beneuolentkc deeiTc nolite tam :
quxilaoliim diiiini amoris commcrcium repudiare. datc dilcotiim pro

dilcfto ( iion potcft vlla compendiofior vcrfura cogitari ) cius decretis
acquiefcitc, eius nuais obieruace, eiiis dcfidcria prxuenite. Denique to-
tiiis vitx rationcs fic inlbtuite , vt illi vos probetis , cuius vel amori vel
obicquio vos coniccraftis. Dixi.

V i EXER-
EXERCITATIO POETICA.
ENCOMIASTICON
AVGVSTISSIMI AC SVAVISSIMI
I I S S V.
tioiile, diilce, deiicxtum,

ôd leSium iJiridi mel ex HymettOj
HyhUique fapit ftms fufurri i
Felices Braflum quod officinas^
'
Cannarum liquidam ftpit medulUm j

e/i«i quod Ijdctdkm paratd
fercuU depluunt Eoo.

5
i^men thurilegos olens Sahieofj
Et quod Arabia feracis arua^
Et quod Ndiacis tepente
Spirant hdfamii Ucrjmatione.
V^men AJJyrio fluens olmo^
TinSium idchamemo^ Indicoque nardo^
Dijfundens amaranthinos Itquores.
ISIomen nobUe , dulce^ delicaium^
^hio ndgrdtms efl amoeniusquey
ûo nd fucimns elegantmsque eft
Non lurida regm nociis atr<e
rofeo dies in ortu\

Kiphicasque hiemes fugxns ad ArEIofi
Verni rorifluns tepor
Non
Non
€ facies amocna cAi
metifesreferente Sole ficcos
s
ISUndi fbdus acrior Fauom^

Aut per rnurmurmtis n^nd^t
lllimi tenerum geln profundo.
Nomen nobde^ didce, delicatum,
^md Gdtiges rutdo figurat auro,
Fmgit confpicuis Erythra gemmify
TknislndiAcm Idhornt druis^
Euluislndia nobdis metdUiSy
Thoenix Sidonmm recondit oflrum ,
Veflunt êl/era delicata Seres.
^md tucis iit per aures\
Somtt, quod Libjcos queat leofies,
Et queat rabidas domare tigresy
Tojfit fluminHmque cHrfniy

Et
'«
LIBERPRIMVS. SOClEtAS NASCENS. 1$7
Et pojfit nôlucres njagas morarii
At twi popuUnti corda flamma
In facros aninhim refoluet ignes,
tKo,rnen nobiU^ dulce , delicatum•^
^md cum fiderea, canunt tn auUy
Ciclorum 'Xngiles mouentur ignesy
Surgunt atheris incoU heatij
Surgunt ,
fucciduo genume mxi
Nomen nobdey dulce confalutant:
Ter fifligiit montmm fupino
Nutant <-uertice , TindiiS , JEmus , Othrys\
Ter Uta refonant ad aflra, yniles ;
(êdunt nubila j concidutitque '-venti

Tonunt aqmra , rtdet alma tellus :
At late Stygiis tmetur 'vmhris^

It toto trcmor mfilens AuernOj
^j4.aJfitA horribdi fi-agore ab imis

Tniiis concutituY domus cmern^»
Nomennobde , dulce , delicatum,
ôd Vdter proprtum dat cffe Iesv,
Et nobis propnum dat ejje I s S.
LVDVS POETICVS
NOMINE lESV.
ELEGIA PRIMA.
Clmmerits fcelerum tenebris nox obfidet orbem,
C^Q^c optata fecuU luce frui.
ôcumque ad)icas , dolor ajndique, ^r horror, njmbr^t
Et facies , Stygiis quam rear ejfe plagis.
Altera Thari£ redierunt tempora noEiis^

Ahl referat Utum clara columna lubar.
AEthera fnipexi , Dmknique volubde templum :
Jfide mcic , dixt , fpes noua lucis erit.
Ecce tibi medio ptxndit anrea cdo

Ara, nouum terris arct daturu diem.
Hanc Liber ^
facies cui ctertila^ cAo
Qoncolor ; hutc Libro pagma bina patet.
HIc I s V (^ R I AE gemmum, duo dera, nomen:
'
'
Sol Iesvm,
gemellci yides
Luce diem I
Mariam
s
, Numen queis
s , noSie
Lunci perennis obit.
temperat orbcm
R i reoit.
llle pnor radio tetigit 'ZJix prmape terroi,

Mox treme/dciA nouum nox funt atra iubar.
158 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC lESY.
Vidit n/t hoc Tietas caleBem prisfes adaram,
Hucâit , Imc celerem conglomerate gradunty
Eurtque ^Notiques
£olid£y Zephjrif "ôreicque ,
Ferte tnumphales ad tnea ple^ra tubas.

'Dixeraty ^ tremulis mox qutfque pependit in alis,
ExifeSians ftcr<)c iujfa njerenda, De<s.
Tum <x>indem Zephjrui iituum , cui plurima fiorum

Sparft feges , yernoi expedit inter aues.
îd Boreas ? puru fibi buccma pruinii
'
Aptat , ab argtnto fufle 'uocts iter,
ârula pgna. lem celer explicat Aufier in imhre^

Euro purpuream lux dat Eoa tubam.
Eia quatergemino flmtes in limite mundi
j€olida feflos ingeminate modos.
Omnihm Auguflumcantetur noimn I s v;
^lateries cantuj hxc modofoL• Venit.
Tum Zephyrus tenui^ medU fonet Aufier inaurd,
Et "ôreai densdi, '-vox mtnor Eurus eat.
V^c dubium ,fupero Choruj aliger aducna, Regm
Ceiiiet argtitas appltcmjfe Ijras,
ELEGiA SECVNDA.
FAl/orj an atherid fuper arce tubisque Ijfrisqut
jEolidie fuperis accinuere chori4 ?
eAudio^ cUngor io jonat ommbuj cvnm I s s,

UXomen m hoc omnii mufica rite cadtt
O^rnen , tn dunferd. Gmges quod Umbdt arem,
Spumantique redux
Vi^meny pampineis
qmd
foltis
'Vnde fuis Ucrywis gaudia '-uit^ alat.

mare adoret aqud.
quod adumbret
D^men, quod tdia fnb corticefiulpat AmyntaS'y

^
Hinc fuHS 'TJt crefcat^ crefcit '-ut arbor, honos»
tHj)meyi, m attonsa. quod pr^beat area buxOy
zAc folcrs docdigennine pmgat hurnus:
ûod cedn folio laurh>e comante corond
Formet j ^ expafjis rufiica nympha ro^s:
Si rdpit id'~Jolucrifdrs JIoUs aUfUbello-y
aAdnebat Eois , aduebat Heêrtis.
Nomen quod memon referat nemiis omne fufurrOy
,
Sibda dum tremulis wfirepit auracorms.

Nomen , amica cauo quod imngQ remittAt ab antro,
Vocalique ccinant Jaxa diferta Jhecu.
Nor/ien, qiiodvitreo bibat Iris ^ imbuat mbri,
Noicteque redux omina pAcis agat.
Nowen , quod rofeis pmgant pta ômA figuris^
IndA njsl albcfiti condat arundo ftuo,
Noffien,
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS, 159
Nomen, quod <^jmdi fculpat fabra cura pnara?doj
ZJnde oculos hilarij pafcat^ iJtherba, color.
Nomen, ehur fibi Mygdomo quod adoptet tnoBro^

6t trahat in njciriiu ars operofa notas.
Nomen, Apelleofucco quod Viuat (^ auro,
Phidiacove legat fculptde fdmafiylo.
Nomen , inaurato quod epiBola quicque fioilh
Impnmdt•, iJt cunElis grata fit mdeftluj: ,
ûodque fuis clypeis infcribat Cxftr hnHis',

î quas ^^larte parit, pace tmtur opes.
T)emque dius oAmor laculis mfculpat c^• arcu
VulrjHS '^Jt yfjdcj flmt yulneris mde fxlus.
ELEGIA TERTIA.
fdereo genlj fuper axe canehant
y£ohdie lituiSj cxligenaque lyris.
Ohflupmt tantis recreatus plmfibm orbvs•^
Obfiupuit gratos Tethjs^' tpfafonos.

ObHupmty celeresque fiupens fol prefsit hahenas•^
Nec miniis attomtos luna, retentat eqms.
Et cjuem non fubeat ftcer horror I s ?
Nomen ad hoc Lethes pallida regna tremunt.

Et quis adhuc alio quxrat
fub nomine Nufnen,
Terreat ^vt Stygias nommis njmbrA cmes ?
/ nunc ^
magico duc concita licia rhombo^
Sideraque inmto detrahcj (ôlchi, polo:
Sa.ngumeiimque trahat rubicunda Diand ptidorem ,

Et legctt in >€ probra cruenta fuo:
'ârbaraque horrendis immugi murmurA fojjisy
ûeh manes piceo nox ciet atra laca :
Cuique celer prono fluit (^ f^git agmine rmus,

In caput mmtas nymphx reducat aquas.
Nd agis , Aiixis licet artibus impia Circe
Exulules dirk fxndit^ nefanda^ modis.
Vnlm ad I s nomen^ quod territat Orcum^
Sic €
Barbara mox furda
pcirum eii; ipfts
Fulmineoque atras difcutit tgne feroi.

7iomina morte fle72t.
expugnat e^ njmbras^
îd^ quod^ mmfiis flatnmam Phlegethontida fammiS

FulminAt^ ab I s quod micxt ore luhar ?
Sed qmd fulmimbi^s funeBo nomen I s ?
lamfluAt e miti nomme blandafaliif.
^md pax pacts amor pim tgnis I s ?
îd '~uem ficri USleafontis erifi

îjquis es, mcertis cui mens Ltbat anxia reb/a,
Id nomm amas , fpes rata Vota dabit.
'luilqms
iMAGO PktUl S^CVLt
^jiifquis es , ingentem qm fors molire
.
Uhrem,
iESV*
llla tibi pietoj grande lenamen erit.
*Tr£cipUe Jgnatij tu fufcipe nomen I s v,

€t I s V s fociam Dux tibi iunget opm.
llluts auifiao ftilchros grajjare per aujks:
NobiliHS nullofuh "Ouce furget opns.
Si quaper incertos tefrtanda pencula cafiis ;
Certa, fub mccrtis Jpes tibi rebid-s erit»
Si tibifit quouis fundandct colonia Kegnoy

Hic ilUm fiabdi qni pede fundet , erit.
JEtemum efl
quodcumqm fms aterrms I s S
llluflrdt titulii, ac deats or/me tenet.
Confcr huic <-vni titulos ac nommx Regttm:

Scilicet in "Têgum dedecus UU cadentj
Stulte, quid eB titMlus , <-xjAnie <-voci5 imagOy
Splendidaque augUiiufn quceparit njrjibra //ihili
tîn magnx euolttam prifcis cognomma faflis^

^hieis fletit in fceptris gloria rarafuij}
^lufre Tyn Rcges^ Cedxntas quare tyrAnnoSy
Ghuque ArcLbum Utis fcepira tnlere plaga.
nAdipice Belidat Beli de nomine Rcges,
&UOS canit aAjfyriii fama fuperba, tubis.
NiliaciJmemora celebres PharaorJOi in oris^
Grande per dntiquos queis genus imt ams.
Cecrofidafve refer mAgnis breue nomen Athenis^
Jôsqm Diices Sicyon, cult/que Sparta dediti
Laomedontiadas Troi£ fepelire rmnis
Scriptd iube7it ,?, modTrodfmt.
Sduuis Jlbana non € quod prodeat njrna^
&uem tegit obfcuro filua '-uetufld lj)ecu.
Ecquid JchccmerJida-s re/iram , fobolisqHe tidras

Siue Seleuce tuic^feu T^tolemice tu£ ?
Cxfitreos icquet T)mis vrbs Kom[di^fas ,

oAdde VaUologos, AufiriAddsque Duces.
Ucquid dd hoc l s V nomen tot nommx Kegum ?
Vinbra quod ad folem gutta qmd vnd man .

Nil mihi fillaci magtii ctmi
,
nominis '-umbra. :
^Dum mdnfol I s s , nullx fat vmbra pUcet.
BEATIS-
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. l6l
BEATISSIMA VIRGO MARIA

Ig ATiv eiusque Socios in filios adfcifcit, & vi-
ciilimlGNATivs cumfuis eam inAlatrem fumit.
FOrte in remotis carmina montibMS

lejfea pangens non fne lacrymi^
planfliique , LoioL• occtnebat
fms Metanoea lii5im:
Cum nafcituro Sole feremor
Kegina mundi de penetrdibus
Adejfe Diuomm , ^ dolentem
Vifa fmt fubii£e rupem,
Cratamque lucem Jpargere : t^ altiuj
Heu! mgementi prêbet umAbdem
Cum <-uoce '-uultum^ quo minantem
T>ira filo maU , dira terris
Mulcet Tonantem. Defne tnflium
TAndem quereUrum , (^ Ucrymis modum,
Loiola, pone : quem peraSit
Suppiiduit jceleris , nocentem
Ne crede poflhctc. în md,ge prifltms
eAJJltme yultiu, qudis in ardua

lugii Nat*arr£ beliicofis
Vi[us es exagitajfe Celtas,
Olim decoro puluere nobilem
Ventura ficr<e militia Ducem
Te fatA fgnant : qmd morarti?
Ipfi njicu imturd certas
Fata ominittis auiptctu regam.
Te pd, reliEits Heiferm plaga,
Magtfira morum Gallicanam
Mufa, prms ôcat ad paUfiram.
Hic in '-uirentis margme Sequana
Fecunda. jpirges femma , femin<t
âtura poB denas ariHas
Mox fegetemnumeroforem.
Tro qumtd mejjts! lam '-aidco mcljtam
Xauerian£ gentis adoredm
FrancifcHm ad Indos laponafqite
Impamdo penetrajfe grejju.
ûin > decoris icim Faber impigre
hifudat drmis : feta fcientU
lam tela cudit Salfneronuiy
Tela Stygi mettienda ''.

162 IMAGO PRlMi SJECVLI SOC. lESV.
Ât te Laim quid memorem ? ijndique
Audire plaufus lam <-L>ideor grauesy
Cum te Tndentino tn theatro
Vro me Senatm
Kite
)€
Fulmineo pede detonmtem
^^ '-vocihiJ excipit:
Pairum
Sic mnBc , <^ aude ! nulla Uhes

Virgineos temerauit oriffî
Non 'ôbaddU <-L'el Rodericij,
CXon geila pandam clara Broetijy
C^n cofKatenatos (ôduri y aut

laie tuos referam labores.
SpcEIdbis ipp O" pltira, reconditis
îS claufa celat diphthera fiexihus
Ventura, , in ad^?e£ifHmque rnundi
(iAuj^kiis redigenda cxlt.
At tu (sfiuxntes ignibus e^• nouo

zArdore pugn<e , magnanimos <Tjet4
Tentare <~vires , dum cruore
V Vurpureum 'Dtonyfam
£oUcm remfas. Hic ego iNiumini
NoBras ad ara^t irreuocabde
Dici facrAmentum , tuamque
Nate <uolo generofe pubem
^}{on '-vftaW flringere amonbtu
zAddiSia mater. Vos ego confecro
Dei phalangem fulminantis,
Vos comites fociofque I s v.
Sic elocHtam protimM aurei

Oimm coronant Ahgerum globi^
Suetoque Regwam triumpho
Ad fuperos reuehunt pemtes,
infoknti peSIorA '-vulnere,
Sparfifque calo fiucius igmbus
JgnatfiiS; Tro Virgo ,
pro Rs-
gina , Deique parens , quis, inqmtj
Loiola , quifnam eH ^ <-vt tibi Fdius
Viuat deinceps ? totque celebriHm
DtiSior njirorum 1< mmidt
Signa plagis <-utriufque figat?
ibo , ibo, mater : fallere nefciunt
hffata, tmtde Trincipis : ocytis
)
Deprxliaturas <td arma
njocAt prîtur<t turmas.
SAN-
LIBER PRIKIVS. SOCIETAS NASCENS. 163
SANCTVS IGNATIVS
aprofana militia conuerrus, ipiritualem aggredixur; &
iam tum ( quod per toram viram ei folenne fuit ) cx-
lorum adipe^tu mirifice deledacus,in ieptem dierum
ecilafim rapitur : in qua ei diuinus Amor venturam
Societatis progeniem exhibet.
Oft <-varios belli cafus ^ exhAufiaque late
Pi-ieliA , ^lauortij tandem amorem
Ignatmi , galeamque , enfemque , ^ nefcia înci
Zdrma dm , magnne Matris jhifendit ad aras,
lam pLtis AuBrMdumque aqmlis, <SMcirtique profanOy
Sat fiirpi patnaque datum eB. Vos ferrex Iberkm
Agminix^ ^ ÂrAgonum cUrum genus , inclyta pubeSj
quotics multo are grmem êEiaflis , e^ iUii
êllatorem armis ,
qmties tela mter (^ ignes
tiAttoUentem ammos , i7i apertdque fattt ruentem !
ZJfque adeo pradulce decus, Uudumque cupido
Impnlerant : at nunc arma altera -(^ altera bellA
Mente agitat , maiorque Detis pr£Cordu pulftt.

Ergo metum fxSiHr/t Erebo, (^ pallentibus ijmbrts
tArma <-uirofque canam aitdentem rege mAxime '-uatem
:
Dme tuum , feltxque pUs al/abere coeptu.

Sit mihi fas tecum mortales Imquere curas^
Et celfas toUi nubes fuper : hk vbi ficra
Cneli adyfUy (^ magm intrantem penetrale Tonmtis,
Arcatjos liceat fatorum edifcere curfm,
"Venturofque oiim Heroes proferre fub nuras,
Magnum opus , ^ rerum non ena.rrabdis ordol
Tempus erat ^
prima. quo nox co/vpleclitur n^mbrd
Dijfta. terrdrum , (^ furgentes ordine flammoe.
Inciphmt toto late ejfcruefere cxlo:
Extemplo Ignatius (nec enim dxre lumina fimno

Vfque '-aigil perrmttit amor ) fafligiA fumm^z
Afcenfu, fuperat turris ,
procul arduus <-vnde
Oeipeflet circum terra^s cAmpofque lacentesj
Hic ijbi fublimis tetii fupera aita tenebaty
lamque adeo irnmenfi
Tdctntefque polo fiellas Titamaque
u^ti
dmans
ignes^ animoque
lamque fuper aJoUt aflra
late
ocnlis; turn <-uero arfere

data copia cAi,
mgentem ampleciitur axem.

poli ,
^
totumque pererrat
LHmimbui cxlum tucitis^ ' ab iCthere pcadet.
Hinc fiibit aBrorum rutdum qut Luafer agmen

TrimHS agit , primufque itermn recedit.
X 2. Tarte
Parte alia aduerfa plenus rapit orbe reduflo
Latona globus ; hmc fulm micat horridus auro
leo^
Tum plumas Hyadas ,

Armatumque auro
Vritur Ignatim
obnixufque mcuruat brachia, Cancer.
ûin ( explere nnfer êluti

, fibrisqne
.
ftdufque Erymanihidos Vrfe,
tubar adificit
ex^Buat mis,
pojfitamorem )
Nunc iterum occafns , nunc fe conuertit ad ortmy
Humentefque oculos, prfufcique fletibm ora
Defixo tenet obtutu , atque mmobilis harety

Impatiens donec , ncc lam qmbiii afiunt ignes
Corde premens , tales dat anhelo pe5iore quefim:
Immenfl ctclorum orbes amabilis athnc ^
TeSlum auguflum^ tngens , njosque hums confcid amorts
Sidera , vos tefior : nam quis crudelius njmquAm^
( Scitis emm longoque auo memmiflis ) amanii?
Vris amore tui pidchn domus atheris , 'vriSy
Et miferum formoft pio depafceris igne

Ferge age, corporeos artm ^ tnutile pondus
Secerne in cinerem tre fuo fne cetera
,
, ctelo.
anime , qm ifiis deducis femina flammis,

Sidereusque lates mortali in corpore
Hicc tibi, ,
patrid efl : heu , quo mihi <^jitam
De^morer ^ inHtque luuet terrd
Feltces animte , lam nunc qmbm aurea pacis
Siccla fluunt : nobis qumtum quod amantibm obBatl
Sed tamen
Adjîcere
Troueinmur ^npra
)£€
: idem oculos
lam iam tcrrigenumque domos, hurnanaque
aliquids liceat ,
: en montes tcniicintur
qnod adire negatur,
qni fiuciat ather.
.
c^ <dtx.
njbi ^
Jiim tota in
!
oculis turres
parunm
quo Loiolam
-- : tam nhiximui
quo
machma punEium.
tolhtis afira?
orbis^
ô terra oblitum , cdo defertis amantem^

Ludmur , IgThtti : heu ! qux non tibi gaudia ngs
Cred.ule
ûem
Ergo
amor
moles ignaua
ire in
: nxm
lacrymas iterum zs"

Vfque adeone O" am^re graue efl ? cth , cm bene tmtis
qtiid me animo
depgit merti
. ?
alta ferebaSi
cogor?
Egit amor i
lam titm oculi
^
Par ammus flammis ! toto de corpore '-uircs
, tenebris hebetantur obortis
, totttfque pio immorior tormejito.

T)ixerat @r prono
: corpore tellm
Excipit , ixmimi fmdem- lacet mcljituj hcros,
ûem non inftantes dciesquondam

eAgminay coUati qnem non furor irxqm Martis
Eregerunt , '- anmum ub)}nttf amori.
FortiS
Fortis cimor non mentes, afflixtaque coîs
Cordd potens
,
femel ^ tacito fub <x>ulnere
InfedtHt /. ,
,
facroque hanc numine txngis^.
'-
lamque
Oemrruntcjue
Perque
T>efictt
fnum
c^*
exfingues palkr compkciitur
,
oculis Ucrym^ perque
mmios fola?itur
Ter grauidos toUcns oculos , ter rurfui anheUns
p^ruo fuifiruns murmure
,
5 ora,
ignes.
, I
Artits^
cadentesi
s
j
Inoeminat donec tandem <- lanouidd aîtam

Vena notat
zAjJynis
,
'-ueluti
, '-vicIufJHe
cum flos
animus fe defcnt
emArcidus artiis
.
Languefcit fitiens, '-vbi fccos Sirws ardens
Vnt agros y tenerisque humorem fubtrAhit herbisi
llle iacet , Unguensque fuo fub pondere , fejfum
Demittit capnt , ^ moriens tellure recmnbit.
Viderat hoc , txntos folitns lemr€ doloresy

OiUHs Amer j dudumque polo miferatus amAntem,
Hic^ 6! hic noflris certe dignijfimus Armis
Mdes y ait. Tantum eâtnj , cxli atria linqmty
^termque finum Patris , dulcefque reccjpis:-
Mox habdem fert ecce arcum , caflamqne pharetram
SubneSiit Uteri , mueum tcfiata pudorem
Defluit ex humeris njefiis ,
perque alba <-uolutas
CoL• comas dat commotts dijfimdere wentis.
lamque <-uolat , tenuefque lcui pede dimdit auras:.
Candentt fimdis cygno^ Mteandna longe
^hii ncâda proifiaetis ''vel Amxti flagnA Caiciy
Toto m fiippofitum defertm' corpore flumen:
Nec mora , nec 7'6^^5 , Vifis contmgere donsc
Detur aquas , notoque hitm£ms iniêrgere rore.
^
CNôn aliter ftcer (Ctherei puer ales Amoris
Fertttr agens , rapidifque celer legit ardux pennis-
Cidmina Tyrenes ^ Manrefcque adfiitit oris.
Hk '-ubi Loiolam (g^ multa gementem
Conjpiciens ,
placido fubrifit lemter ore;
Mox facros retegens "XJultus , ^Hittmenque profejjks
tAnguflum, xthereum , diHis ita cocpit amicis:

^MxSie mimis , IgnAti , hiimdi pc te eripe tetrte^
natU'» cAo peîm : jic gaitdia '-utdgt
(ûrafque auerjkns ammuj , iardantia <-vitiS
Fricuertit , » fuperis fe fedibiis infert.

Pone metum, Lotola , manent te debita cxli
AtriA ,
fublirncmque feret fupdr £thera roirtus.
Ante tamen ( duris fed enim fbi gloria rebm
Stcrnit iter cAo , fuperafme euadit ad anes)
Malta manet fortuna tibi fuperanda ferendo.
HesJêndiim illufires terras antiqnaque linquens
X 5 TeSta
166 IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV.
Tecla fdtrnm , Vcnetas prmum ffiens ad ora-s.
Inde ver lonium wagnum SamAntida folus

AtWKJes terram , O' Syru potieris arend.
Uk colles , hic arua ficro decorata cruore^

Et Solyma decus antiquum jjfeciare timabit.
Hic vbi Bethlemij Utitajis Jt*b firamwe tecii
Taruulus flifuU lacuit Deus : omma facro

in
Terfimdes gemitu , Ucrymafque ad jinguU mittes:
'[^
Oo7jec te tandem
wan
AtifoniA excipiet ficra intra moenia Eoma:,
, fofl tot difcrminA
terraque
, pofl tot
lai?ores,
nugticirum cxordia, rerum

Hic locHS ,
)6
hicc fedes,
Htec
Hic (
frimum
calo optata duu terraque ijoluptas!)
Ortx tuis tandetn

LotoUa waniiJ, mundt
tnclyta furget
Ûie rem Cbrifliadum ^ qu£ Kelligwnis honoi-em

? y
p-ifnum mirabuui' mfiis^
melioris origo.
Excipiat Uhentem humerps : hxc auna reddet

SxchU^ " innocuos prim<£ui temporis annos.
O^nc age magnammos auf^s clara tuorum
Facla recenftbo ^
YulchrAm longo ordine gentern^
Loiolidajque tuos , <-uenturaque facula pandam.
Salue Animis inuicla phaUnx , magmque parentij
/} foboles , falue, rerumque '-uirkmque
Magna altrix , geminum [acIis qu£ compleat orbem.
Adsficis f-Jt pnmoi acies, prima Agmina, ducant
Heroes bis qmnque ,
polo capita alta ferentes,
Magnanimum gtnus ? his populos , his <-vltimx Uu
Terrarum , duce te , Ciclo parere '-vidcbis.
Hic j cui dijfufs Volucer pulchemmiis alis
Sig?2at iter ,
priniHS cceptis fe grandibas dddet
^llobrogum de gente Faber : qucm dcinde fectui
CodHrius , laiHsque potens ,
fortifque Broer//.f,
^jiique tuos olim ante oculos cAi aurcA ûiHor
Sidera, (y athereas primUs petet HofiHs arces.
^m ammos qu£ robora
qnantos tolUnt
FromUtant olim auifiais )es ,
llle , '-vides ? mgrmtem humens qm
,
y
)6 ,
paruij
quantas.
altis
^thiopem , perque Eoas fubneclat arenas

Arduns imiumerAm ducms lonoo domine turbcirn.
,
Xauerim , magnum nomen , fimdijque pdrentt

Trogemes 3 wuiclum inexfxturAbdc pectm. '
Hic lUe efl, primm Ditis qm compede yinSios
KAurora filuat populos , 'aoEiique profundx
Eripiat lapones fuper ' Trauafjcons orcu
^^
:
, ,
^thiopumque domos mgra^ ^

Mcluccos,
ChrifiiAdum pta gnAJeret , delubraque ponet.
)-
LIBER PRliviVS. SOCIETAS NASCENS, I67
Oiunrum orxclis lam nunc Gangetica tellus
Expauit <x)entHrum ^ xmis Styx honmt '-undis:
Ecce <ymit , njemt ecce , Afras oheuntia, terras

Teruddit njicior maria , ambngefque ruiarum.
I fclix^ Francifce^ animi ,
pete Keg7ia per ajndcts
BArbxrd , furgentemque diem coniunge ca.denti.
Virtutis metA lUa tu£ efi j angufla. viden

Qii poterunt ,
gemmo qux fol deifeclat Olympo.
Têrge celer ; cerne njt fl^xo tibi poplite fupplcx
JUinc laponia , hmc <-vincIas ferat Indu pdmoi:
Vtraqtie crudeles tmehrcu , duram ytraque noSiem
Auerfntn^ noutz incUmat pnmordia. lucis.
Hunc tu olim, Ignxti^ ff)oliis onuHnm

Adfpicies , tccumque inter decora alta repoHn4
Diuorum ,
pitnbiii tecum celebmbitur aris.
Vroximiis iUe j aiJimi felix Lainini alti,
Eloqunaue potens , docix qui flumine lingu<e

Turpureos mter Patres coctufqne ^venndos
VnmdiUiZ wnocuam
Puram anitnam , puros tutabitu}• ortns.
Qrefcentem htc pnmus fobolem , primufque tuorum

labis
^ ^
fcelenfqHe pAterni
Imperium excipiet : magntu cui demde fubibit

IBofgia ,
progenies Regum de fangmne ,
" altU
Diues Auis : njiden' ^zjt capitis regale decorum^
Abieclofque Ducum titulos ,
produitaque fceptra
Sub pedibiis premat , atque arnmo fuper altior exflet^.
Heu! tantis jolum ex opibns dextra, b referuat

Infelix leti fmuUcrum , atque ommbus aquos
AugufliC mxgndi cineres e^* ??•.
ântos iUa, ^Jiro gemitns Ucrymafque cicbunt!
£hiin quos olim mittet tibi Belgica tellus^
Mentis Euerardum celfe. , pAtienfque laborum
eAdJpice Bar%£i peclus j foli ille fecundm
Xauerio , fines ArAbwm , fcelerifque capxcem
Armuliam , Ditis fedem fub lcgibiis tcqui
'
,
Aliitet ,
trato rurfum componct Olympo:
n)onec fummx dtes, tantxrumque '-vitima. rerum
Mors fiantem tnueniat pugilem , refdefque monentem
Voce ruiros , acie ex media cali ifjferat aflris.
Te qmque , magne Pater ,

quem lAm noua limma mundi
Exifeiiant fruflra^ te mAgne Anchieta canemufy
decHS AmenCiS : rerum numque inclytiis lUe es,
higentumque petens operum
Miretur natura
Imperio , lujjifque lubens
,
Littore te pojttis genibus lamqtte athera multA

titoque eletnenta
,
parere Uboret.
^
quem fubdita quondam
Lajfantem prece , rnArmoreis 'zêlitt aquora muris

Tende-
I6S IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Tendebunt circum , e^* fupermcumbentis aqu£ mons
Immoto htnc atque hinc fiabit ponto ^ oiia tnentis
Rumpere fecHrx Ynetuens : fic iittore rubro
Duciori Ifacidum ficro , tHrba:que fequaciy
1)ipiliente freto elatts maria alta fietere
Fluciibus , (isT' circum grmis '-unda. pependit euntes.
.îs procul mde oculis fefe mirantibus mfert
EgregiHS ihecie tuuenis , cui lilia palmte
Fr£tendu-at , niueufque humeris dependet amioius?
Virgineos nofco '-^, nofco ora ,
pnque
JnnociMm Gonzdgx <mima.m : quas iUe fuorunjy
^MiU mcLtris cernet lacrymas? qu£ bella mouebit
Heu durus nato gemtor } fed fortior altis
Aude animis , generofe puer i '-voto annuet ntltro
Ferreus , e>* '/ njmcet reflique cupido.
Tum '-vero optatJ. cum te m fiatione locara^
Exutm curas humiles ' Jplendida '-uincla^
Angelicam includes intra fu<i gaudia mtntem.

Huic fefe comitem , patria: noua gloria gentis
lunget amans Kofika , iUe almi flos mtegcr <c«/,
Extmdens iJirtute annos O* tempora faciis.
ddecle T)eo iimenis , amor tstheris dlti,
ûîd tibi mentis erit , C£lo cum fupremo

DHlce tibi pignus ,
parm pia, <-uifcerit Nati,
Vtrgo-parens gemimts <-ultro deponet tn njlnas^
Jdjjpice yt innocuos ^ffligat didciter artus
. ViSior amor, nimioque gemat rude peSiii-s ab igne.
Heii miferande puer! gelidi date fluminis njnaaSy
Lcmmenque mxli , (^ facris foUtu flammis.
Forttmati ambo ! pariter pietate '-vel xuo
Co?^milcs anim<e , ite pi£ duo ^Matris alumni,
uEthereamque pari Kegtnam cingite coctu.
Cernis <-ut inde almd fignii fulgentibus agmen
T)niior agat feltx Antomm^. adîce fummA
Ora '-uirkin, denfofqm humeros : heu prodiga <-uit£
Teciora! quis pnlchros obiti^s, quis barbara Regum

Tormenta. , aut tmtos exxquet fando labores?
ûis poeniC genm omne ? cn vt fud qmfque recenfet
Supplicpj decorct ^ <^ fubeundie in^gnid mortis.
LiCti omnes
Tendentepjue
Omynbiu
,
'-umtj
omnes
manu pcdmas
amor
priicinEii
,
'- tempora UurOy
<-vementi occurrere fato.

figncki
Antoni ante alws , cAo quem fufbicij alto

Attollentem oculos ,
primum Uttis hauriet enfs
IjArbarns , inmSioque tbit de pcSJore fmguis^
^Hi fortes m hella, mimos ^ deuotaque pulchrx
(iAgmma. rmliti£ ^ in tantos audere trmmphos
Iwpauidoque neci doceat fuccumbere '-uultu.
oAdfpice <-ut inoentem Jufientet peciore pluam

Kudolphiii ^ meritHmque oculis fufptret olympum:
Cui comes <iAlpho?2fHS fub ferri pendulm lElu
Canitiem mclmat yenerandam
Tadatos yultns fuluci demittit arena.
, ^ fananine rnulto
Te qmque , Riberi , Ucerum crudeliter ora

Oppetere ad/piciet multo decoranda cruore
Indiit, materies fa.crt fecunda, laborii.
^jâs non ilU <-virkm ctcdes , qu£ fitnerci cernet!
Hic patidum Sofe peSlns , denjisque rigentem

Correxm telii j cerne hk multo igne mtcantem
Abrami truncum. At tantis patet ampla tnmnphis
Terra. parum , reflant pulchra: quoque confcia, Uudis
^qmrcL : nonne "Vtdes Vt qm te mmim reddet
Magnu^f Afebedm , medmm tnter C£dis aceruum^
êlUntumque fuorum acies cdoque cadentum
Agminx , dnx ipfe aethere^ pmuUcra Vdrentis
IfiHicid tendat dextra ? pigra corpore multo
Stcint marU , e^* medw natai omnis fwguine cUfsis.
Nec minus hmc ItaU mxle difcors Anglu Rom£
Sicuiet , propriam exacums odia afpera prolem.
in
En ^ Garnettos g^minos , laqueoque decorum
Edmundum i terras inter cAumqHe nefanda
De trabe fublimcm : fubit hinc tanto excitiis aupi
yFalpohi^s , longa feqmtnr qucm morte JiecAndus
Fortis OgdbxHs : quoties tibi dira reuinfios
Extendent arti^s imrminis ponderd ferri
fomnumque (^ barbara mSiem
Eripient quoties
Tormentd ex ocul^ ! Angha , (^ inclyta quondam
Reg?2a "Britanmrum ! pro qute tam dira, libtdo
Innncuoi ammits crudeh abfumere f&rro}

Infelix qim te noSii mcinus eximat atrx !
Tu ne t>o?!e ammos proles pia ,
perge per ipfts ,
Clara neces pcitriam cAo trAnJpribere gmtem. '" •-
Sit ferA j ft quamuis mgrata Britannia maier,

Et cocptis inimicd tuis ; afl mitior illa.m
Rejpiciet quondam 'Deus , c^ ferx peSiora fleSfet.

CN^?i cgo te , 6 inmcie Heros , atque inclyte fingms
Trdnfierim , Go'n%de : tibi Cafi-ariA mgra,
Et yafiis fupercindA mmet Moncmotapa terris.
Hic ybi colhfis ftuces ^

poftasque bcatt
Corpons exuuiits alto ful• gnrgite Ndm
Excipiei j tantumque dm ferudbit honorefn.
lUi autem gemino quos toUit ad iCthera trmco
Crux alu y adducioque rigent coUa ardua ferro,
Eoum dectis hoc primnm , pnbes.
Adfpi
îce
170 iMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
Adsfice njt inmani prxfixa hafliliA ferro
Exciptant latere inmSio , vndantique cruore
Hinc atque hmc , Uto per apertas njulnere coTiai
Magnxm ammam cdtlo fundmt pUudentibM aflru.
Huc geminas huc fleSie acies : hos aîcts igneSy
Tafcentemque fuiJ glomerata incendia memhris

Viciorem SpimUm flammte rundique <-undtquefu}m ? '
Volmtur in cdum nulês , c^ fidera Umbit.
Ipfe ignis rapidi cmfim lucente coroni
(Tormentum ! totos htnc atque htnc liqmtm artus.

)
lamque adeo exfuperant flcimm£ , tctmque intma. rodtt

edax , firidunt nerm , crepitantiaque ojfa:
Stat raroliis , non njultum Heros , non ora retorquet-y
Sed grxmdos multo igne oculos , e^" morte natantes,
Immotos tenet , " calo defigit anheltn.
ViSior 10 , bellator to nubiU fupra

:
fic
Jam purus , terra expers , tam fmpUciS awa

Fertur omns mimm , cognxtaque fidera frandit,
ô concreta negat carnis fe tollere moles.
Nee pudeat feros tanta. de fitrpe nepotes
(sAut humtles meditari aufus ^ aut cedere duris}
Nnnc age , Canifos magnos ^ ammamque l^berti
Sublmem , multoque ajfAtAm numine mentem
ftAdifice Suarezt , circum quem plurimus ambit
Scriptorumque ordo ,
feriesque immenfi Uboris.
Parte alid Molina potensy e^ Vafqmm acer,
Gregoriusque ^r fanSii ajprtor Leljiui iequiy

)£ mpdUefcunt chartx
,
•, <-vulgoque reliffoy
Natur^que T)eique ardent emluere leges.
Vis ettam Alphonfi curcis , yis doSia capacis

Otia. Cornelimgentemque Videre Toletum ?
,
An diues Talmi eloqmum , yibrantia Strad^

Tulrnina , terrasque populosque arfuraper omnes^
Heu fettz rermn mmtes ,
pulchrA'que quieti
Iniiantes animx, arcam quibus aurea <êri
Copia y dmimque fluent de peSiore rores !
êts late hxrefeos noEles , exofique caelo
Sonmiay diuinx retegant in imagine lucis.
^£ tunc qt4te fludiis amdic feruere muentte

rAtrm conjhicies ? qune non alto ore fonabunt
Limma , qute regio doEIi non plena Uboris ?
ûis te Barrete indiSJum , aut te Ouiede , relmqmt,

^thiopum d^s geminum , femperque madentes
Imbre pio Koderici ochIos, Ucrymasque perennes}
û}s placidam Realini animam , aut te mdxime Qaudi ?
Gaudebufit alij do&is infifiere curis
Ferrum alij , dHrumque aduerfo peSiore fatum

Exci-
Excipient fub ytroque ucentes
y alij Ctclo
Luiirabmit terr<ts , (^ yix loca cognitA Thcebo.

Haud eqmdem inmdeas j fed emm penes ttsendi '-
Impertj te cura manet : tu Uudu amtA
Heredes frmare animos , Aquauma , memento.
Hic qm pone fubit Clmdi Utus , ordme magni
Vroxmim imperij , cui. lam ^-vejiigia ^ (egrum
Scipio pr£tentat grejfum , cm plnnma cinum
Tempora canities , longo venerahdts auo
tûtius j hic auEium tot nunc Ubentibus annii,
Et rerum ferie immenfd numeroque rairorumy
lam grmidum excipiet catum , molemque fl•t.bbit^
Sic age magne fenex , plures longxmii m annos
,
(ômmiffam rege progemem : mens alta feneâ

CN^l dt'b.et , njires addet tuns ille Ubon
Far antmjii , fejfoque auo prudcntia maior.
Ne
ôB
dubita , <-veniet
emenft poli centenis curfibus

Cum prtmum
luHris fugientibus ietas
nat<£ repetens exordia prolis,

,
Optati dudum fech cekbrabis honorcm.
Tum fvero , (Cthereis qm circumuoluitur aflrU^
AppUudet rerum tmtis progreffibus orbis,
€xigtf<eque manui mirabitur incrementum,
Ante alios ttbi Rowa pMrens fua gaudia plenis
Bffundet fiudiis , ^jtatuque fauebit Amico.
Nonne Turpurei ftcer ordo SenMus^
f-uides <-ut
Vrbanusque Pater de collibm annuat altiSy

^mque Uborantis molem fujfulferat orbis
ISlumine y nunc Jacros animet prior triumphos^
û£ tibi gdudm peflnj,
tunc y Muti , pa'fundent
(ûm totum ad?ces mifcen pUufbns orbem ?
Sic olim Ignati tellmque ^ mxximm (Cther
Prouehet m mams fobolem ,

fiufiraque jremmti
hmidid ,
proctd ilU poU caput tnferet nilris,
FortHnxque '-vices , mnosque O" tempora fupra,
AH tu qm fummo niueus procul agmine jnlgss,
ô fejfum 5 BerchmaNm , rapis ? decui addite magna
Telgarum genti ,
quantac 'uirtutis imago
Virgineo fedet in njultu ? quis candor , (^ ille
Vrontis honos , ''vt terra humilcs deieSliis ocellos

ûam bene qudc mnSiis feruat tria pignora palm^,
Oiuifumque animum " tenios teflantur amoresi
Fortunate puer ! nam te terne mmdet <ethery
Et rapit ante diem njirtus mdturior annis,

1 Superkm mifcere choris. date hlta plenis
BelgiadiC caUthis , tumuloque inifergite flores.
His Amor Ignati demHlcet peôra difiis-y
i Sic
172 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOCIESV.
Sic claram fitflis fobolem, fic faU recenfet^
Et âiiî fertes , er res - tempora rerum :
€dicens fuper hac cxlo quas auifice pomt

Jmperio leges , njitx qute tura regmdis
Det Socits ,
quibiis rvfque dectts tutmtur auitum.
û£ pofiqmm Ignatio diuus puer ordine longo
Expediit ,
perque ambages perque omniA duxit;
Trotmus oppojito conmtens poplite neruum
Ermt , e^ gemtnis addncit cormbtî arcum.
lamque adeo pharetrd depromit amabde telum
^cre micans , radufque aureu atque tgne corufcum.
Nec mora,y multo Ulud nifu neruoque finante
Impdlens , TanU tantus flAmma ardeat , tnquit,
T)ixerAt i ignauamque cito per inane njoUtu

Spernit humum , tenuefqm yolat leuis ales m Auras,
'
At '-uero Ignatius percujfus drundmis tciu
TeSiora , dimnoque ammum fuccenfus ab xfiu^
Etiicilat tdndem ,
fomnoque folHtns amoris
Dulce gtmit , toUmfque oculos fufpirat I s M.
Nec iam fe capit tpfe , ^ flamma faucia corda
Expleri neqmt : inde itemm fecum omnU njerfms
Haret magnarum defixus imdgine rerum ,
,
tArdefcitque animum totm , gaudetque tuendoi

Et prolH Um nunc flagrat ycmentis amore.
Vit»
LI.BER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS, I73
Vita Societatis mixta.
Hic fas per limen vtrumque

Solus habet , geminoque ficit commercia mundo.
ATlantu facunde nepos j fummiqae Ton<intCs
Diate , cui mundt limen '-utmmque paiet}

Qrte ego pratulenm cunSiis tua niimina diuiSy
ûets aut pelagus maxima Kegna dedit,
Fortumti omnes , dommos quos fontiis adoratj
^mque diqmd mm
mmins hdhent.
calt loue
Sed quis numeret pr^conid mdximc dmUm^
Tatre minor tiuitum , prmaque cura patris}
ûi modo Cielicelum Ute dommam in auU,
Et modb qua peUgus iotaque ierra patet•
luptter hummte ojefiitus mAgineform£,
. Sorte tua '-uoluit muneribusque f-m,
Tecum deferto ofift mortdU ctelo,
Geflnt tnque humiles Baucidis ire cafas.

h<ec )6 tux Uns , Loiola , cohortiSy
In cmus laudes terra polusqtte patent.
Û£ nunc <^ji mentis peragit commercU caliy
Terrarum mmtis nunc foU cttnSla replet.
Ttinc quoque ^ cum fluiis fertur per O* inuU faxa^
Mente Hyadum TleUdumque domos.
calcat
Sêc calo ^, terramm mcommoda turbant^

Nec terra immemorm ditinst ipfe polus.
5
Regula
174 IMAGO PRIM.I S^CVLI SOC. lESV.--
Rcgula Societatis abfque obligatione peccati.
Vis maxlma , fed fine vinclo.

AOîce quodcumque hoc fchema eB : natura modarUW^
5
ûpdque ars naturam <-uincere fojfit , hwes,

VXatur£ fuperatur opus , dum furgit in altum
Protnms ex imofluminis njnda 'iJitdo. \
Antlia cogit aquam furfum : njis maxima : njinclis
Compedibiffque carens antlia cogtt aquam. \
Non ,
rmlle etiam foret hxcc adfinEia, catenis^
TromPtll•ts aJJMeto cederet ijndA loco.
Sic quoque qux noHros informxt KeguU moreSy
( Sed cuuis nullum Ufio crimen habet)
Non ijincUs ammos fubigit : '-uis maxima amori (:
ôdfurfum traherent vincttUj toUit amor.
ctiam proprio qux pondere terram
Attralnt , & ytlem fpernere cogtt humurn,
Fac terrore animos percelUt Regula culpa^
acciptet rohoris inde mmus.
Fortius impellit , multoque potentius yrget^
Cum femel m docili peôre regiut amor.
|*aiipcr•.
LIBER PRIMVS. SO C £ A,S AS CE S, I75
Paupertas iapieiis.
Ne perimant, pereant.
AOjîcis ? mcubmt nigro nox horricia ponto ': -
aAbfiulit aduerfus carbafi tenfaNotm.

Heti ! quid AgAm ? tonitru difrupus tnhonmt (Ctherf
Fulminaque irato lumine crehm mlcant.
Imminet ante oculos leti crudelis tmago:
Me mtfirum multo preffa carma mari
I eil,
îd luuai Eois redeo qnod dtues ab oris^

Si tamen hk auidts pifcibus efcd nato}
H<ec mcA ,
qu£ reueho Argentique aunque takntaj
( In domini c<zdem ndtx tidenta fm
Omniit funt ponti iam pr<£da futura rapacis
Ite tamen potms quam perimatij opes.
Ite y ait : Oceanoque patri ^ pia mHnerci Nereo:
S^ fallor ,
pUcant munera fcpe deos.
Dixerat y ^ mccrens congefium abiecerat aurum
Ecce redit pulsd cAndida, nube dies.
Et bene habet ; dubiis fpes empta efi certX fAlutis;
Hocjata , amijfe tribmfiis opes.
Interdum lucro perpef^m in tempore damntim
Sic bcne , ne perimAnt , prommntnr opes.
Pau-
176 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC lESV.
Paupertas expedita.
Liber ab exuuiis.
QVi cupis excelfi fuperare cacumim montis,
Abiice per coUes quod male fertur onus.
Sit licet exiguum quod tecum ferre UboraSy
,
y» tugii mtentem res quoque parua grami.

,^Mamum iter , hinc altoi Superum confcmdere fedes:
jn Cielum /xcili non datur tre '-uia.
^jiid iamen eH ? adeo cxcm nos fafcinat error,
Q)ngerim}ti cupidi quo ie?2eamur onm,
tiAtriA mArmoreis moUmur nixa columnts,
Et pulchro claudi carcere quemque iuuat.

Murtce Sidomo qu£ efi 'Xjefiu , ^ aurum^
ûod mclius tegeret bxrbArd terra,, placet.
'Dic mihi ,
quid refert ferro flringaris an auro ?
Num mAgis mrAtis ferrcA ajincU gramnt ?
Liber ab cxumis Elias fidera fcandit
(ûnSia j fequi njis , abnaenda tibi.
ûa,?ido e fublimi turres decrefcere cernes,

Totdque non magno Kegna minorA globo,
T)imtias alias alid regione petendas
Dices y O" pArttum ,
quidqmd hic orhis habei.
Paupcr-
'
Paupeitas quaeftuofa.
"^ ^^ m mv»
Sic perdere lucrum eft.
MH^ (pu-yi "ktv TnvioJiy 071 TAnTiaS^djad ,

' "^/,
V[avB-\
^^. y
'^,
' ^^^ \^
'^, 7?\$, ^ S^cui Trmmv'
'imj,
7% ^ ^^
, ^^- ^^, ,
k^TC, jSpL/o) (^Qyry
/
'/ ysjLTiiCuV'
AiiJk 7? ,
7,
}(^
/
o^jt
')/•
) .<&.^ ^ )
-,
^
, to
ojs ^
i(^P\ct9iaK0iy
(pi/z/JevS
st/£//^/.
.
,
^ ^' - 3-' sa ^^-

^
^
, j;^ e
/
?'
^^ ^^
Si
Aiyl
osctp,
.
&.
3
T'4'i''ô?
^^'^^,
Si Sokdiov
/ ^^^ ,
'7JC
tTiayOv
yj^ ^ jiiv , inJ)xpo).
7&.
^
/'
«/ .:ya, Jtp' i/Jâffji'
)^/
A'y/.vAoq dy^^v &.(^ /^, - /J'£c9^,
'
.
'' ^^ /» ;:^7
'/• yitiT^v
«
, ''/ (9^ -^,

,
,' ^ ^
^
(xdir
(^
^'
, , 67J lMo/T/it;jT/,
dth iv . Paupcr-
178 IMAGO PRIMI SJECVLl S C. lESV.
PaLipertas iibi fufficiens.
Hoc fat opum eft.
BEatHS ilk ,
qui mdi Cupidmi^
Lucrique turpis infcms^
Âgit remotm improbis negotiiSj
Sacro qiiietus otio.
^md inflitor tHmultuans fecat mare

Opum exPetiior inqmes ?
5\Vc Jndu fercLcu imd ûifcerAy

Mid^ve ^rga dmitis
Hiantium lenabit tmprobcim
Cupidinemque noxtum.
^
aAt quid infrementihus ruisfretiSy
Et intonmte Nereo,
(Johors 1 s V ? an Indicnm nuebes ebitr}
Micantibus corallns
Kdttsque diues aureis mondibiM
Kedibit ora ab Indicd ?
£gencL tentAt inHium e^• ferox folumy

Futura pricda "^Barbaris.
Kedit cateruA feruitute libera

Dei redempta ftnguine.
Sat his fuperque fcipio atque mafiiica
Opum benigna porngit.
Pauper-
Paupertas omni cura ibluta.
Aliunde pafcitur.
QV£ clathris mclufa fuis tibi cernitur ales
ôque
GarruU, non mejfem j non dimentx parxt,
oMita fm ma^gis efl , Jecuraque
IngemmAt querulo gutture dulce melos-y
Hoc pailHm domimis propiore mimBraty
^
fui pUcet argutu ojox tenuata, fonis.
§luid male foJiciti curti gens flultA grmamur^
Tauperiemque pati grande putamns oniu ?
hihercLJi gxudet , nuUisque obnoxia, curis

fuertt^ <-<
îd
Mens
congeBum pondns
dabit Argenti
cur fitixntur opes
Cumque ferace folo miUm multci bouml

^ ,
?
Et quic gemmifero nxfcuntur m aquore conchxy

Dmitiisque comes qui folet efje timor}
ll!a , nec inmdeo , teneat ,
qui ferre lahores,
Et mifer in mediis ejfe honis:
îultaque pojjideiLt fecundis lugera terrXy

Cui placet m cHms arex lata, fuas.
Hxc cHpiAt qmcumque <-uolet , mthi <-uiuere paruOj
Et Superis tnntum pojfe pUcere fat eH,
Id modo contingat , (hernAm plumasque Notosqiie,
îcque fauent Jegeti fdera, ,
quxque nocent,
Dum bene tefie polo njuum nulliui egenus^
miU y qui pafctt cun5Ia , deejfefinet,
Pauper-
1 80 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC lESV.
Paupertatis iplendor.
Deme fuperflua, creicet.

ADîcCy ' ohfcuro 'Voluatur in aere fumM:
Foed<e nefcio quid lumina noBis habent.
Qf-ede mihii j^lendor modo deme fttperflua
^ ^ crefcet:
ZJtile nonnumquam damna tulijp , /kit.

Truflra, dmes opesmMltofbt congent aurOy
Cultaque centenis iugera bobtiJ arat.
tAh, male njiu mari , feuis male credttur Enris:
îd gem infeBd triflia beHa manu}
V^mpe per a^ feUgm , durique pencuL• Martis,
Infilix miferas quxrit egenu-s opes.
Omnia ferre muaty modofc nîteiur egeas:
Scdicet hac omnis caujpt, caputque mali.
Fa/Ieru: tdmulti fero '-uoluere ,
quod horres,
Straminea ignoti delitmjfe casa.
Non femper <- , nonfemper turpis egeflas:

Taupenbus certe Uus fudfepe manet.
Non auro meriti decui immortale Poette^
Non opibM partum nomen HomerHS habet.
Ecquid opes ? fulu£ pondui inutUe terr£:
zAbijce ;
fpernentem gloria certa manet.
Sic tibi mAior erit contempto Jplcndor ab auro ,
Crefcere quem n2agn£ non patiHntur opes.
Caftitai
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. I8l
Caftitas Religiofa voto adftrida.
Canitis furdis, canitifque ligatis.
QVem feqmris fHcata dolts , mdlefuada ofoluptas,

fiA^xum puppi certa tenere latus}
^£ tibi foUertem fiaucia ftllere Vlyjfem,

Saua licet moueas aequora carmimbus?
Trufirk equidem caniturfurdo^ camturque ligAtot
^Dunor hicfcepuliSy furdior aquonbiis.
Bt raucis mmiis audit aquu^ cui njirgine cera,
Stmt obfept£ aures, quem fua '-uimla tenent.

ScylL• ferox Nereusque fremant^ fremat atra Charybdis,
ûx dubias rabtdo turbine njerfit aqHos:
Inter c> irAti metuenda pericuU ponti
"
,
,
Inter murmura a/ana

aqnorei T>eiy
Sit fi-dgilis, ftfirma parum caro phafeliis
^jiii dubium <x}it<£, foUtcitamm tter \
Ver Syrtes medias ,

per inhoifita faxa <âle<e,
Inuemam tiUas per ferx monflra rvias.
Vincula ojota mihi, crux maluj, Tiphys I s s :
Pro pelago lacrymie, pro fldtwne Deuj:

<iA}^chora?eSy cor dcuSy '-uelHmfuipiria^ cUuus
Firma fides, yentus gratia^ remus amor.
Cafticas
tU IMAGO PRlMi S^.CVLI SOC. lESV.
Caftitas incegra.
Rubus ardens iiicombuflus.
AMramides quondam ficri fuh nêrtice Sm£

T)uxit oues fugitium :
Hic filuAm f
'' fama efi , ^/i?^ mirabde ! fmmis
llUJam crepitantibus njri
Vidit^ e^* oljfiHpitit, cupidiisque repente cucurrit
Cernere non notum priiis ignem.
tAn minus efl primd tuuenes ardere juuentay
Ifitaflosque Ctipidmis igni
u^c Veneris fentire faces, licitosve HymeN{eoSf
Captos yirgtmtatis atnore?
Sic puen forma, egregij " ôrmtihH-s mniSy
CUri nobde femen Iud£y
(Fertur ''ubi Babylona fuperba, Semiramis olim
CoSidibns fuper aera muris
Bt lento excelfas flruxife bitumine turres)
tAufi lêrnere lujft tyranm^

In <~uiju horribdes conieSii protinus ignes
llluiires a.mmas pofturi•^
patrio cecinerunt atrmmx ritif,
Ceti platum tegerentur ab ijmbrd.
Cor
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. IgJ
Cor caftum Dei fpeculum.
1113? p'Dii inijir '^^

"'
^nn
tZD^jj;
li;3v«
n3
Vki irV^
n*yr'5<3i
^-^
i?3y '^3 i;i3V
^n;. '3 |3
^^«"^
Afliinilat mens cafta Deum.

Iûm rutdm nitidas fol fontiS conjîcit a^ndaif
Solts m illimi jOrma relncet aqua;
Oppofitamque refert ochU pupilU aîdentts

Ejfigiem ;
(gr" IJ)ecHlis oris imago micat.
Sic mens pura , Deo pupi/ld charior ipsd
Eil oculi ; fimilem n^m nJtdet tpfe fibi:
Agnofcensqûe fuos m peEiore Vult/4S,
Mox amat; ' dio mens fit amon Defis.
Caftitas
Caftitas minime iledlis.
Fecunda mater gaudiorum. ^. 8 Confc, \ u

Non ignes
IAm immodicos
fol
'P£ndent'Vndq\Utferttemfll•s:
refert calores: louis aut fxcetci
Inceflos didictt referre amoresy

Marta
€t quisfemmA tradidit colonm mdgni tdmen hoffes ijnd Sohs^

TeUuris gremw liticulofe^ ^m terrx. decm^ xrbiteraue cAt.
Trifics Ple'iadas timensque CoroSy Hinc mejjem legit ilUgaudiorumy

Magno focnore reddidit colonoj âm tion Liby£ hiduve cat)7p{s
Sat quamms grAuibusfubaSlx rafiris Aut rnolles Arabes, lcucfvc SereSy

Aufin fenferit impotentis imbresj Autgnan Tyrij fecare pontmn
Ut Cieli fiirioi , ^ mcitatos Extremo cupidt aduclmnt Eoo.
Nimborum fomtiis tonitruumquey Non htsc gaadia nomt impHdicd
Mater feduU feminumque nutrix. Hoflis yirginei cohors Yudoris:
Verum nec Geminos , amica ndutis Sedcdfligem] alites amoresy
Vifit fderAnec fen Leonis,
, Et quos ixmbrofjcqtde neiiitnsqne
Kec Cancn fubit xfiuantis ignes MoUes ducere Ciclitum liqmres
Sol cAi decti-s drbiterquefi-ugum^ Simt Virgine natus e Parente
Turum at Vtrginis emicatper afirum. Et cdi DominMs folique I s s :
1 nunc qmfierdes Uceffis annos^ Et quos jyrmate candido dccorosy
ûos yirgo bene trdnfgit ptidica: ûlfi7ites cithara.i loquace pleclro^
âmuis moribiisqHc triflis Et ca/?a modulos chelyfoYiatites^
Odit delicia^s, manuque nefctt J>2ter Idia ^ziallium rofasque^
Spummtis pateram tenere lacchi. E-t pulchra Elifi] "XJireta cawpi

Si non yeneris leuisftcerdos} rDucit '-uirgmei chori SacerdoSy
inter Charites Cupidwesque Et cxli 1)omifms folique 1 s s.
Arguto pedc fubfdire nomti

Cailitas
LIBER PRIMVS. SOGIETAS NASCENS. Ig5
Caftitas otio inimica.
Otia toUas, periere Cupidinis arcus. Omdim,

FOrte fenem iuuenis findentem ojiJerat arcum^
Inqne ijumeris Veneris qu£ gerit armx Fuert
Parce , ah! tenen ne frange
ait, (ûpidinis armit:
l^fe fui Upis ntimiiiu <-ultor erit.
Infmum quoties cupies renocxre furonm^

Cmn mijer haud fVana-s experiere minas}
Se '-uoluci-era in fecius mittet Tuer ipfe ftgittAm}

Hk medio <-viElor prAix corde geret:
Hic magnum duris njerfAbit oîhm ignem:
Tunc nimium feu.im , fiulte , querere manum.
Mobdis quamuis y non femper commouet alass
Et qudmms puer efl j quo timeatury hahet.
cnt 3 fit feruA licet "^riseis , Achdin
m mdomito peSIare certiis amor.
îd? quod ^ aAlcides , dommt qm y fubAFliiS
Hac tenmt dominx woUia penfa manH.
Ktdet ad hac , geminatque fenex njiolentms iSium,
Et pharetritm Puen fiangit inertis omts.
Tum^ Cur numm , ait, metHamus iAmoriJ?
9^n quod tribuunt otia robur habepi
Otia ixiita-s
,
fatebitur arma ,
Et ijmci fAcdis cedet mermii Amor.
a Cafti-
^
Caftitas tenera.
Si tangas , fiangas.
FOrte minus cafii confufi flumine cceni

In concha fkcem mifcuerant pueri:
Trejft triflabatur teneris (^ arundo Uhellu,
EffcElrix operis DxdaU arundo noui.
Ecce ubi , calami gemalts fldmine huL•
ExiguOy ctelum lujja fubire , micat.
Tdrmda fed ,
liquido gemmantibm ijndique flelhs
Concludens gyro y quidejmd in orbe nitet.
Hei mihi quam tenero mundi omnipotentis tmagOi
âm latet anguo /nachma timta fitiu!
Picla fuperficies diflmgmt miUe colores,
Vixque decus tmtum , cum mtet Iris , habet.
Denique tam placide cernens per inxne '~voUniem,
Fiene aliqmd ^ dixi , numims insiar habet.
Bia ergo j meA bullA-l formopjfimA bulJal
miimbm lummibufque fequor.
y
Percita cvix primum flatu digttove propinquOy

In Ucrymas cupidis it refoluta oculis.
bene dimnum mens '-virgo imitata nitoremp
ômpleflens paruo numina tafita finu!
pulchra ! tmera. l attaSiu dum frangeris >^

Ubes fletu non reâranda tuo.
CaiH-
LIBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS, I87
Caftitas ilt intaminata.
Vapor rapit omne decus.
NVper amor nitidum cum fe cenfore notaret

Scythicts qu<e gUciata lu^s^
Cryfl<illoy
Miraturque comam fuluo qu£ pulchnor auro,

Miratur primis tcmuU Ubra ::
Dum ridentem rtdet , dum jinûU UudaSy
Vrentesque oculos
Flammeui oris honos , c3^
,
coL• pruinus^
Et frons fideribus j^lendidtora pUcent:
,
furpureasque genai}
Dumque fiio.fmilis Narciô arriaet itnagOy

Ingemit , c^* gemitti njitrett pUna replet.
llicet omne decus njApor -inpit , atraqne nubes

Ora fupetû^s occulit in tembris.
Vicin£ cautus Jêneris
^
co?iiagia <-uitet
Suadeo^ qui cnflic lilia mentis am4t:

Si purd '-vt Numen tibi mente renidety
<iAh , caue \ <'vel labes '-una fugdre potefl.
Inficit affiaiUj licet ofcnL• bUnda propinet:

<iAura waltgna rofe , Cypridu <-vmbra nocet.
Vidi ego fideribiis certantm luminx ,

qu<e mnc
lAut fumo ^ aut turpi putria tabe fluunt.
Alciden memorcLnt, muu inHdr fole fuentis
Vicina, txSium fc periijfe lne.
Aa t Cafti-
I8S IMAGO PRIMI SAGVLI S OC, lESV
Caftitas poenitentia armetur.
Odi profanum vulgus, & arceo. HoyMim.
Hlflrix , njt perhibent , olim deprenfi per agrurfty

Vtderat inflantes tn fua terga, fues:
Bxtimuit ,
fdltumque petit , notasque UtebriiSy
Htc coluber tumido fibilus ore fnicat:
A^lomeritnt hircique canesque m bella parati:
.^md/kcMti R;es efi reliSiA fugd.

Ore cmis , lingua. coluber , fed cormbus hircYts
,
fulmineo dente timmdns aper.
Vtx mifera. in tantos hiitrix pxtet Vmca morfis:
€t tamen aduerfd pr<ieli(t fronte parat.
Trofuit interdum dejêrmijfe falutem:
Gloru multiplici Ab -Iwfie <ijemt.
Hofles mijjilibu^ ( qu<e fub cute condita ) telis
Arcet ab attaSiu corpons fui.

Sic tiindem 'XiiSiique fatigatique recedunt:
IUa domum nuUo <-uulnere Uft redit.
Victty ingemmmtque fer£ y texuntque coronam:

'ioj
hjfonmt Uto murmure fdtm, to !

luBiits intxûm fintabit njirgo pudoremy
Si tarnen arcendu hoflibns arma, geret.
Arnja} quibus , fibi fe dum fubiicit ^ omnia 'Ttirjcitj
Et ruires ûget dcbiliundo fuas.

Cafti-
LIBER PRIMVS. SO C ET AS I AS CE S. I89
Caftitas fugiendo vincat.
Fuga laurigeros parit illa triumphos.
QVi CHpfS ccternis Agni comes ire triumphiJr,

Calcat ^bi nineo gemmex prxtA pede-^
Et proprium pleSiro moduUn cxrmen eburno

Inter 'ziirginetslilia, wixta rofs;
V^fli qua <-vmcas hoHem ? timendoy

Et celeri , fttadet qucim timor ipfe , fuga.
CNêc modo congrejfum ^
pnmxmque nuerure pugnam
idalne curfu prtscipitAnte /at efl:
Bmmus aJjêSium , feu Thorcidos ora. Medufe^
Degenerem quAmuis increpet , '-ufque fuge:
Impiger vt vifs e monttbus emmus yrpSy
Htnnuhiu mittrem per nemom alta petit:
Vt tenera pauet agmine cinSia luporunty

Spem '-uitiC trepidis agnx petens gembus.
Nec pudeat fuga Uungeros pArit illa triumphos:
;
Hac crebro Târthm ijiôr ab hofle redit.

Folhcitus qudmqudm dona immortixlm Daphnte
Phosbiii erat ,
fugiens pliij umen tUa tuht.
a 5
Obe-
190 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV,
Obedientia facilis.
Quolibet impellas digito.

SThicra manu artificis Uuem tornata per orbem
Cum parte ex omm flet bene uede,
^luolibet impulfit dtgiti properatque manetque,
In partesque omnes pr^cipitata ruit.
LowUa feqm fignis fulgentia I s
Caflra, nec indecon puluere quifqH^ amati

,
Tejfera, prima, illi

, fingi
ac pendere mbentis
digito
t?{u maneAt
, <x)t
, tuba
Jncumbatque gram pondere fuada
celen njoimtHr orbe ^globuis.
dum claro fonet &
potens.
itifft ,
1 fitij j <-ot totum <-uelut orbps obdmoulet orbem:

VnicXy quodcumqiie , Iktera planat iter.
^mm cito y
quam late, mentii dtfcurnt acMmen
^d regitur i nubes pratiolat atque Notos:
Terutiiam , ^thiqpasque petit , flmdasque MolHccaSy
Aut fola ,
qute medms torret aduBa dies.
Nec mare , nec tellm , nec mortis iwago moratur,
Tartareetmque '-vibrans feua Megara facem.
!7^/ opia eii tgitur digito , dum littera ^vitx
tAtque fui immemorem foU fat ejfe facit.
H£C dabit ijnx njum \ per aperta ,
per inum ducet:
Tcnna folo fiet , puppis c>• '^ndA falo. II
Obe-
Obedientia nutum intuetur.
Intenti iignum exipeotant.
Amor
Si quem ifcjue
ftnciui
homnum
docuit parere Tonantiy
credtt '-voce iubere T)eumi
Emicat qu£ modo figna notarit,
rmperij
-^
,
Vel niitm fiimuh fondns ^^ injldr hAbet.

Sic qtios njetus njidit contendere curfuj
Ad fgnum morL
Stahant nudt bumeros, '
?
peSIora nudiy
Falleret implicitos ne toga longa pedes:
Intenti oculis Pr£toriJ m ora,
'Donec erat pandi wappa remiffk manu.
Tum <-uero morx nuL• \ <-velut per cxruL• puppes
^tmi celer Eurus agit , cornpueregradum.
Qntinuo totis pUudcbAt Roma theatrisy
Vifaque currentes ore mxnuque feqm.

U^n minus exipeflat y^»««7 nHtumque mbentis,
Et lems , abieflo quod remoratur , adefi,
ûifqias ad obfiquij fataaens pertmgere metAm^
Sperat agonothet£ prxmia ferre Dei.
Hmc fiuet Indigetum pUufufqtie dat omne thecttrumt
Et pomt mentis laurea fena conm.
Obe-
192 IMAGO PRIMI SÊCVLI SOC. lESV.
Obedientia prompta.
iPrieuenit imperiuiTl.
Echo,
QV£ med. diSid refert
Cur de rupe cma prompta reclamat

njtxdum
?
? citata*
amat.
pleno proUta fono pricceptd, recepta.
Prauenii impermm nefcio qms , fcio quis.
Ergo meo yiutu tu- <-velles viuere? verc.
Sed inea, iiifft forent num ttbi gratd ? rara.
Littera an yna tihi faiis , / , dmn dicitur ? itui".
Ergo etiam hk aliqiw ardiM quxrit ? erit.

Ad GaramafHoJ tter pUcet yt moueamns ? caraus*
Num quis c^ ad Qafrkm littora aâdit? adic.
His <-ijeniet mejfis fecunda laboris , ab oris.
His diqups fidei dogma propaget ! aget.
An tormentA feres tot acuta, tot ajj)erd ? ipera*
An tilfi fiixgrd, cruces
Taha diHJ amor quid
, ditlcia ?? pura.
agit dum parturit ? vdc.
Ergo graues ?iu/Le rcs hz amore? morx.
An luca fentit ftH tna cura parabit} arabit»
Bnge nom fmget -uge nottale. vale.
Obc
Obedicntia velox.
Necdum lingua fuum dcxtra , pcregic opus. Martml
AD nutum
Crede ,
rapda fimdis flmt

ijocts qmd bene fcribere certaSy
nliqmd '-uocis debet habere mxnns.
Si mfcis
Si nefcis ,
,
AntcuoUt Zephjros ,
<-uerbo
7€^ fioittis^
mentis fecretx loquenti

Notos.
.
Immmet ,
" qiumius njix bene tujjk notitt:
S^pe etiiVn ojjiciofi ninm fraicmnt , ^ ante

Impermm Vocis dextcra, carpit iter.
At tti , cui flndmm fHbBrata. per êqiiora chartx
Arbitrio njocis pr£cipitare fivlnm,
Sis memor , nrticulos aaitare citatMs Uuro,
Ciim fiut cri(j>dtis murmura fcribit ciquis.
IIU qmdem knto qtix pingit fingtda, duSia
Fun&a, mxnus , (^ nomen i^ artis habet
lUa tamen quut Jxpe pigra labore

Impcdit j ad Uitdem pnma venire nequit.
Tu properare memor , calamo pracurrere fZ!oci
Si potes i e^ palmam prxripwfe potes.
Stc Loiolx 05 docmt parere Sodales,
Mandatum celen pratieniente ma.nu.
Sic meritis pnma. ejfe poteil• , qu,£ turba. laborii
Obftqumm cnslo pcndere prima poteft.
b Quaruim
19-4 IMAGO PRIMI SJECVLl S OC lESV.
Quartum Societatis vorum obedientia

,
Summo Pontiiid.
Refpicit aftrorum Regem.
VErfat amor florem , irafiumqtte cupicime 'UHltiti

Nequidquam Boreae fcutor aura quatit.
Seu primo VhoebHS collufiret lumine terras^
Frifna viilet Clytie profequitHrque diem:
Seti medius Ciclo , occidms Jeu proxmHS yndis^
Impigrd Vhabe^s ttque reditque yias.
Impatiens fle&t , fert libera colla (ûpido^
Et qu£ fecit , ^jincuL• nejat amor»
VincuU diHS arnor Soctis aptauii I s v,
Atque humeris pennas m fux iujft dedit.
Vontijicis gaudens htc lujfa capeffere ccctusy

Currit ad Eoos , currit ad 6>€5.
ArEioos pUcuijfe putet , f^jelocwr Anfirisy
Tutuj ab ArSioo frigore carpet iter.
Ad nutum feqmtur , medwsque per cetherti ignes,
Et qu£ nondum cogmta Regna latent.

f^Hnera nuUa petit : pUcmffe efl mumu ama?2ti,
Cetera dedtdicit qntnrer» nudiis amor.
Vociim
Voctim repudiaiidi hoiiores.
Grauis eil odor.
Sls FIos tamen

irrigm
licet florum fiudiofHS m horto,
qmre deificuttur ,
hic hcibet,
Sat mfet Augufix decm Imperiale CQronae,

Sed/ack tngratum permciofus odor.
Scilicet mguflis ml quidquam rebm inejp,
Et ficia, Ipecie magna pUcere reor.
^?(e mmis externo fidendum crede decori•^
Sxpe fub hoc diqutd, quo capiare, Utet,
Vluf honor abfcondit, qmm qmdqmd amabile pricferi,
Nec qtio diipliceittfufiinet efje pdxm.
pOCul<-uan£^fYectofa pericuUy laudes;
Pompa coronati aêrticis e(lo procul.
^£ grmis gemmis , efi (^ grmis InfuU

efl curisi
ûpdquetegit,tatum yix fnit ejje caput.
,
eximtum fublmes fcandere fides:
Securum eft humili dehtmfje loco.
Nimirum celfas fulmina turres',
Et quod conificuum ,
tn fm damna patet.
Vix datur m furnmo cuiquam dm fiare: cadensque
L^ditur hoc gramus, qm WAgis altui erat,
âmuij emineas Romano cUrtor -^
careaSy tiitior ejje potes.
Bb Societas
196 IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. lESV.
Societas honore concempto illuftrior.
In tenebris clariiis aftra mlcant.
CTntlna calo bigas properantior t^rgety
Dum nondum occiduos Vhoebus mdurdt Agros\

Etfratri comes tre parat^ currmque fuperbOs
lungit, " in medum prouocat diem-y
Lampxde Phcehea. ^ttltui extinSIa nitentesy
Cum grege noBurno Cynthia, teSia. Utet.
zAfi vbi fol currm deuexo mArgine ponti

Solmt ,
(§7' Occiduis lumma merfit aqHis-^
Heiferus, (§r toto ^hoebe pulchernmA calo
Fiilget, ^ m
tenebrii cUrius aBra micant.
ûm tenebrds quartt , mundoque inglorm^ cxb
LoioU foboles <-umere teBe parat j
Dum refugtt titulos c^ inutde nomen honores
Ke[ûit y ^
quidquid ûlgm inme fiupet^
( Teitis liuor erit) totum diffuft per orbem
Implemt fdma folis '-utramque domum,
Certiis honor fequitur fugientem , idemque feqmntem
Lndit ,
' e tenebrii lux mopma <-uemt.
Ambido
Ambitio periculoia.
Si tumeas, timeas.
tamen eB yentis qui îtam credat (^ 'Vndts,

&uAmms tot perdat ijentiis O* "^nda rates,
Exitij cauffam male fofpes pr<ebuit ArgOj

Ciim tettgit portus Thejfila terra tuos.
Scilicet iratts erat hac mergendaprocellis,
û£ docmt njetitas currere prima viai>
TJtdis exemplo paucorum pixna fmljet:
hos aqnoreas mmo bibijpt aqiias.
Succejfu primo multu fidticia creuit,
î tamquam domitum non timuere fi-etum:

Aut non donntos , ponii fibi qmfque b€?iignos
Infarjit fnxtt credulitate T)eos.
lamque, Caphareis qm p^ne natauerat njndis^
Audet ad Euboicai tendere rHrfns aquas,
Inque man medio plenis decurrere '-uelis,
Fata nihil digitis qmnque remota timens\
Dum tandem rnmpant turgentia Imtea '-venti,
Et bibat wfeflum quajjk carinx fdum.

ûi fapii , exitium 720 dijpar crede timendnm,
ûando tibiyam pecius honore tnmet.
Bb 5 Votum
I9S iMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
Votiim non kxandx paupertatis.
Laxari impatiens.
citra certos flare inmolata , nec fvltrif
_ ReUigiopi potcfi rcole conjifiere fines

Pmpertoi. lUam nuper doc{ti.rm alumnos
Infgnis contemptor opum , mortimque Mitgiflcr:
Vos quibM
Amplior athereiJ
AnauHam y
, inqmt
tuuenes
, opes
at-crejcit cenpts
prx laxd difcita a,mAre

,
m ,
hk aipernando patenus
Paupenefn : fordet Uxata , dngnHd 7iitefcit:

HiecAnimum ditat , depanperat i/Ia s nec audit
Sancia , ptHm nomen titulosque dnguâ. tueturt
Dcque fcypho ojitreo coni referente jigurAm
Defumetis exempla Ex hoc cognofcite dixity
Virtutem
Ars fcfnel
;
^
<-vuro tiam tota relucet

pnmo poBquAm fecremt
m :
^
Acertio
Materiam
Indtdit
In cineres
3 aiite
y
calias
fms
laxam
,
-
fiatuque manttque
qmm
compage rccnrret
fguram
patiatur abire
In :
fc , cum femel in fud membrA redegit
Fauperiem mAnm ' dmini Spiritiis oris^
Difjilit in partes ,
laxas } pulchraque '-virtiiS
In vitij firdes (^ aren£ tranpt amorem.

Hoc cAnei j
' fra^dem ^voto meiis promd* munit.
Reiio-
Renouatio votorum.
Nexus non fuiScit vnus.
NVllx qmes in amore datur : quu comprimdt igneml

FerutdA fiamma morai , otia nefctt amor.
Siqud potefi cejftj/e, potefl periijfe /auiUxy
^
Dejes db extm6io froximus ctrdor erit.
TeSim Amxns , triplici quamuij adamante remnxity

Hxc mage, dum renouat vwcula , amor.
Vulnus altt
, fiammasqite nouas , ?2oua JJ?icuU n^tbrat^
tAmplexuque nouo '-vincuU multiplicat.

Bt quoties ftcros , fua n)otA , retra&at amores,
Et quoties renouat gaudiA, ^vmcla facit.
Sic hederje^ iunSiJi qmmuis radice ligantury
Et trunco teneras applicuere comas}
Ajfurguntj ramosque nouis complexibus f^rgenty
âque patet quercui, Bacchica ferta gerit:
Non heder£ , nexM non fujjicit ynm amon:
MiUe hedera, AmplexHS^ miUc reqmrit amor.
Rcno-
hoO IMAGO PRlMISiECVLISOC. lESV.
Renouatio ipiritus.
Nouum mutor in alitem. Horat,
Vlx Et bene concluft proprio fe carcere bomhyx^

nouiis inde tibi protinns ales adeil.
lam njigor y e^* '"volticres creuere in tergora, pefina:
îmodo ferpebxt , fi lubet , ecce Volat.
Nempe fbi talem format natura recejfumy
Ite agite , e^-

Roboris atherei crefcat
[
Kemigij alarnm qno fabrtcetur opni.
, Sodj ,
<-ut
njos cLudite feptiiy
inde <-vigor.
hinouat hk njires , hic fxcrx. feminA flamm(&

Su^îcit , hk alas Tâeddns aptat amor.
In idcm Emblema.
F^//(?r/Jr , quiciimque mgai reparabile damnum,
^mndo fua in miferos izîfcerA pandii amans.
Fitnde agCy hec turbx qmdquam renuatur egenti\
Tempus erit , yires cmn renouabit amor:
Se tibi proflituit , totosque exenterat ArUiS ,
"ômbyx , tnque tuas Vifcerit fundit opes.

V^c mor<t longa, , noum fuper xthera tollttur ales:
ûis bene iafluram fic reparajfe neget?

Kec mora, longa, tiec eji cur fit mora longa i reêndst
ôi bene confimpft , robora dius amor.
ReceiTus
LJBER PRIMVS. SOCIETAS NASCENS. 201
Receilus annuusadvacandumipiritualibus exercitiis.
Dum condor, fecundor.
FElicis arua Mempheos y cultijfmi

Qlebrata tellm ingeni,
ISlunc Aflmjis occupatafluSiibm
Totoque Nilo condita•^
Vnde Dberis pinguedinem gleL• trahis,

Datura fenus nobile:
Cluod ejfe meffes aAfiica malint fuum,
Suumque malint Gargara:
Sie Jemper almo manet ad plenum tibi
Opvilenta cornu copia,
Vt profmk expediti coetibus^
Strepituque cttrarum proculy
SanEix recepti folitHdmts
Sdentio recondtmiis ^
^md ejjicdct germinet propagine,
FrHciujque d.ifft^ndAt [mS:,
^luxcumque pulchrum diuidit Phcebus dtem,

Têr vtramque mundt regiam:
Jn hSc latendo nobdes, quod conditi
Opima condimas bona.
. Cc Ratio
20• IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV.
Ratio corifcientias Superiori ad nutum reddenda•
Tantiim opus eft verbo.
Ro Superi ! quantis tegitur mens abdiu cUuBrisl

Vro Supen ! quantum peffora mSiis habent!
'\Dum faciles aditus fj>ond€t fera, perfida filht•^
dm <-
Et qu^fta
, fuhit.
littera ,
ê[iora, concutw^ clmHrmnquc reuellere tento
NequidqHam immoto cardine rigent.
ExcHte corde firam , cuius confcid lucem

KÂiens fugit , (g^ c<eco carcere cUuft Utet.
En patuit.facilis ferdj yox retinacuU folttit:
Vox aperit , dofld '- bme manu.

ad ojocem fic fe mens intima pmdtty
'Tritjidis
Qccaque conuerfo cardine patent.

Ta72tum opus efl '-verbo. quod non <-vii fcua reuellet.^
Reclufum n,>erbo , littera mnSia dxhit.
Tantiim opus efi êrbo , noclemque fera^nque refiinget^
Et totos pandet mens adaperta fntn.
DimiiTio
DimiiTio e Societate Iesv.
Nil dabit inde miiius.
,
' ijertim eU-, mn eii iaBura ciolm,
ZJinea. quam curua, fake putata tulit.
iN^c minus inde fuis fuh njeris temforii gernmii,

OX^c miniis autumno fiabit amoinci hotrps.
Viderit hanc^ carmen philomeU datura fubibits
Viderit hanc , pflet fepe ^viator iter}
vAtque omnem txcito fercurrens lumine flaam,
Hac, dicet , magnas <-i;inea fundet opes.
per terr£ ,
per e^" aquora 'vaBa proftmdi,
aAuehet ille rotis^ auehet iUe rate.
Felix ,
qui coluit, qm dente puta.mt adimcOy
Scihcet tlla fu<e prxmm falcis hxbet.
H£C /e : at mihi non tali cum iudice res eii y
erge, intermijfum carpe , '-aiator , iter.
Sed tu^fabor enim, LoioL• cUra propago,

Vmea.nos frnili fertilitiite bens.
Vndique diff'ufs comples 'Xfirtutibus orbem-y
NuL• tms <-vJqtiam fi-uSiibm om caret.
Tempore quemque fuo refeces licet 'vndique rdmuw,

Si quafides njiti eft , ml dabit inde mmns.
SOCIETAS lESV, Anagr. VITIOSA SECES.

Cc i IMA-
204
G
PRIMI S^CVLI
SOCIETATIS lESV.
LIBER SECVNDVS.
SOCIETAS CRESCENS.
S I V
De incremento & progreiTu Societatis vfque
ad hunc annum fecularem.
C VT PRIM VM,
Frimd Sociomm coHeîo, Ordinis fandammttim.
VEMADMODvM mundi huiiis Condicor Deus,

vt in tanto opere fuae pulchritudinis ac potentiic
veftigia adiimbiaret,prxter fpedabilem huncorna-
tum adeo mnltiplici varietate diftinilLim, diLierfain
agendi vim, difliinilcfiiaenaturisrerum piOpenfio-
huins Viiiucriicatis breuiarium )

nes iiididit: ita in humanis animis ( qui quoddam
prater cxle-
ftium dccora gratiarnm , quibus eos ad digiiam
amore fuo vennftatem perpolit , eflficaces imprimic motiones quibus j
m
varia inclinaci, dum alius aliud amplecStitur fanotioris vita: genus col- ,
leclas iii illo bonomm Oceano virtutum excellcndas, diuiiim & per
Dlftcrfa parccs ajmulenrnr ac reprxrcntent. Hinc adco dirparia viromm Deo fa-
^
rnm inL• '"^"^''''iitiuni adco diucrfx nitcntium ad perfcdiionem via:. Sunc
ftudia,
tHta. qui in a:cemauum reium contemplatione defixi,vc affluenti caclicus dul-
cedini vacuum acque expcdicum prxbeant animum ,a negotiis euin
cunfqae prorfus abducunt. Sunt qui non tam mentis qnam corpons ,
exercitationibds dedici , m charicatem &

mifeiicoidiam totos fe efFiin-
duntj &inter nofocomiorum iqualorcm, inter rcorum ac mancipio-
rum ergaftula, cEuum confumentes , qviidquid folatij calamitofis ad-
ferunt.
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 205
magis animis, qudm corpo-
ferunCjiiiasdelicias pucanc. Alij iuuandis
ribus intentijiic agendi contemplandique ftiidium atque
commiiccnc, vc neC|Liem deguilanda ruauitate diuini colloquij cautras
deferant pLOximorum , necjue in fereiida proximis ope diLnnam fami-
liaricatem ncgliganc : fic fe iibi excolendis pcrficicndifquc impendunt
vtparcemcuiariimad communem vtilitatem deiinances, quod priiia-
tim proficiunt , id omnepublice vclint prodeire. Piioiesiii loca fola
abdunt fcfc, &: procnl ab omiii iliepitu landa fedantes otia, recumtoci
& cum CxleitiDus degunc. Iu iolcm poikrioies

oppida atque agros perciirfant, diurnis conceiitioiiibus noolurnas
lias addunr, quietci-n dcniqueiii laboiibus, in hoiriinam Dei
& puluerem prodeunt,
-
prxfentiam &
congreiluraqua^runt. Laudabili vcrique, quia non cam
luo, quam iEteniSE Mentis, cnifnas attemperant rationes, ductu atque
confilio. At iam eo redierac Chnftiana res, vt (quod magnus olim £irr/?/r^
Aphraates diccbat ) vel ipfos crcmi culcorcs adleuandas Eccleiias cala- "^cejjitat
mitaces, tamquam alTuecas recieto viroincs ad reftinauendum paccniiE ^''"P'"'''
domus incendiLim, par ellec in publicum prodire. "^ •'
Fluduabat mukis locis Rcligio focdabancur caftiffimi ritus Pro-

: :
uiiidarum olim conitantiilimarum lababat fides, falus periclicabarar.

Qua in communi ncceilitate & dirciimine, fuis dumtaxat commodis
&.niluci vacare, non tam virtutis ftudium, quam laboris fuga poterat
videri. Eam ob rem Ignatius aiiei-facus iam vanarum rerum illecebras e^^»^•
vocantique ad meliora Nnmini obfecutus, poftquam priuacx racis pie- '*'^^»

tatiindulfifletj haaiilietqae de cx\o , quod in alios cum frudu polTec & ^"'^fi'^
iine periculo transtundcre ad tereiidas iniferis fuppetias, firmandum- ig.muM

;
que qua polTet, Ecclefix ftatum, curas faas omnes cogitacionerque con- ^""^':"^
''^'^"
uertic. Qiiid ramcn aut in illo, aut in quocumque fuam foliLis operam
conferente, tantiim prxfidij ? Nec vnus omnibas prodelTe poterat, nec

vllis admodum diu. lungere crgo cum pluribus ftiidia, &: adlegcre So-
cios vifum eft: qui eius primum opera inccnii, difpcrgercnc deinde ale-
rentque in pofterum flamraairij & trigefciente ia^culo Chriftianar pieta-
tis ardorem rcnouarcnt. Id primo in Hifpaniis Barcinone Salmantica:-
que tencamm. Vtrobique conatu maiori, quam incceflu. Multos {WA-
latim viituti conciliauk; quifibi ad laboris ibciecatem fidelicer adtix-
reret, reperit neminem. Nimiium fatis erat, hoc Regnum magnorntn
virorum kraciflimum noux Congregacionis Audorem protulide , ini-

tia proarelUirque alceri debebanrur.Ita tranfplantari amant quMam fru-
tices, ncc niii alio tradutti in arbores excrefcuni:.
Pariiiis, celeberrimo per Chriftianum orbem litcerarum emporio,
vtimaior florenciiTimoruin iuucnum ex omnibus
R.eg;nis eo confluen-
tium copia, ita facilior fuit ccrtiorque delcftus. Primus adfcims Pecms
Faber, natione Allobrox. Necargre viro fanolo adhaiiic, qui ianitita-
tem a pucro fuerac amplexus. Plus in Xauerio defadacum, quafi iam
tiim portenderemr, in illo vno de millibns multis agi. Is Pompeiopoli
PvCgia Nauarras vibe nobili profapia natus, illud modo fpedabat , vt ad
agcrenitam famili^: bellicam laadem fapicntia: decus adiungeret. hoc
difficilius ad infima acque Iiumilia animum inflexic. Sed eum , vt relu-
Cc 3 dare-
ftaretur; Ignatiumj vt inftaiet, mouebat magna indoles. Norat vir
prudcnSjin incukis agris ex inutilium lierbarum luxuiie fercilitacem col-

ligi. Norat equorum domitonbus ferociflimos placere: eos elle, qui,vbi
frenum adueriam frangaiit aciem , & pcr prolbata ca-

pati didicerint,
dauera equitem faum ad gloriatn vehant. Nec diuelurus labor. dedic
mox maiiLis, & contuinaciam ftrcnuitace penrauk. Inde lacobum Lai-
nium SeauntiiiLim, & Alphonium Salmeionem Toletanum, cum inge-
nij ftudiommque fimilitudo fociaiVet iliter reifalutis & perfedionis ihi-
dium ad Ignatium ag;iireâLiit. Port hos Nkolaus Bobadilla Palend-
niis, primum officiis delinitns, mox vitx propoiito coniundtiis eit. Scx-.
tiim feaddidit Simon Rodericius Liiritaniis, acri iaueilis ingcnio & in-
dole prarclarai Claudius laius Gcbennenfis aliqiiamo port ; poftrani
duOjloannes Codurius &
Parchafins BioetLis, Belgahic, ille Allobrox,
poft Ignatij Lutetiadifceflum fe coniunxere. Ita ex paucis hominibus,
patria,iEtate, monbus,confilio dircrepantibus, velut ex variis elemen-
tis, pLilcherrimi corporis coaluere principia. Nec diiierficas vel aulpi-
cio caruit, velfmftu. Quod nationedifFerrent , monebanmr non ad

alicuius fe gentis , fed ad omnium populorum falutctn congregatos.
Coniilioiiim difpar ratio fubiciE conueriionis confenrurquc Deum pro-
debat audorem. Cetera diilimilitiido documentum dabat pofteris, vr,
cum adeo diiTidentes non niii per charitatem coiuilTe cognorccrent , eo-
dem vinculo continerent communiratem fuam quo eflcc inicio colliga-
,
ta. Paucicas vero, cum operum qux aggreili magnitudine compo-

fita, quantam admirationis habet? numquam manifeftius fuit, vircutc
potiiis quam numero, concordia & confpiratione qiiam magnis appa-

ratibus,res geri.Quamquani verifiinile eft, Ignatium,dum nouam coii-
dcre militiam in animo haberet, hosvelutPrasfeftos Tribunofque fele-
gilTe, de reliquis copiis facis fecurum, fi idoneos Duces nadus eiret.
CAPVT SECVNDVM. I
Altemm
'
. Sodetatii imYcmentum in Ordinis

conjirmeLtione.
Es paucorum hominum focictas. Vt pcrenna-j

erat vnius a^tatis ,
Ix ret, Religiofum Ordinem condi placuit. AlTeiiiic Paulus III.
Pontifex Maximus, ea lege, vt, quoniam exercitus in morem variis dU!

Profefom ftinguereCLir ordinibus, Piofefli, quiveluc praitonani milites fuiit, fu-
numertis pra iexaginta iie efieiit. Sed vbi arborcm plantaueris , difficile eft cre-;
7J/af' legcm pra^fciibere. Dante incrcmentum Deo, nequidqiiam

^"^^^*^^
fexagtnta. obiccm ponas. Qiios vcio noua: huic propagini diuina bonitas audus
Soctetasa ipondeiec, non dtibiis apparebat indiciis. Vixdum in Europa firmarc!
flunbns radices coeperatj & iam vfque ad vltimas Orientis terras larto penetrarac
fofHUsex' pfouentu: vix paucis inferrc fe prouinciis & iam plerafque fai deiiderio
;
^ '
coraplerac. Studiaciuitatuin,poftulata Piincipum, vota populorum,i
per litteras atque Oratores indies adferebantur. cumque vna obueifa-
lencur ocnlis animarumpcreuntium ftragesj videbatur quoddam -
LIBER SECVNDVS. S CI S CRE S C NS. 207
rix iieiiiis, non polTe miferis ilibucnire. Quid tamcn plurimis fieret ii
aJeoaiiguiHs ciicumdata cancellis nec tcrininos fLios Societas, necla-

,
borcs proferre polkt? ortciiiiim iibi, non concelTum auxilium diccienrj

mifcrabilius pcrituri poll Quid? in immenfum crefcercnt
fpem ralirtis.
hxrcticoriiincatcmcT,exiguus adEcclefiam manipulus accederet? larif-

fimos IndiaofterrctcampoSj colonorum non admittcrctiir copia? Ncc
hoc pro fna pietace voluir, nccpiOraiionemuneris tas elTe Pontifex lu-
dicauir. Quam ergo prius prudentcr, veluc in cxpeiiaienciim,huiic re-
centi Rcligioni limkcm tam poftea beneuole dilatauit vt,
dciiniuerat, ;
iiD.eo vidererur , cielcente indics numero, & in Patram locum noua

fobole adolclcencc , duradonem cum omni poilentace amplitadineiTi ,
i
cum orbis terminis adarqnarcc. Indulgentia Romanx Sedis Panibiis
pro omine fLiit. PUires inde cum lccliiliini iuuenes, cum viri aTare ac fa-
,
picnrii graues adoptati: Socictas inftar fluminis , pcrfraclis a^seribus,
exundare Quis hic Ignatio lenfus cum in eum fere mo- Suciorum
larius cccpit. ,
dum muldplicari luos cemercr, quo fuorum turbam feiflacorum Sci-Lia- '^'''^'''''^ .
I
toi' auxillct ? dccem ille principio C r i s ;s duodecim iclegit. modHmdi-
i Mox ad hos addindiio&feptuagintajlgnanofexaginra conceili, pari /';'/"'''"«
,
'*
; ad piiorcm nnmerum acceiTioiie. Tandcm infinitos Euangelij Pr.rco- ^ " ^
nesorbis habuic, fpes erac &
Socios fine numero fore. Libet iane vcl
; hoc nomine diuinx benignitati leferre gratias ,
quod quorum maxime
I vkam nobis imicandam eorum iimiles dederit progrelTus.
CAPVT TERTIVM.
Tertmm Societatk incrcmmtnmfuh fmiBo Ignatio.
VTi runt.
rcs,qua<; terra gignit,ita
Vt Roma
Regna Resqne publicx fe
gcntium caput ficrctj fcptingcncis anni.s opus
effe-
fuit: tameiijfi progrcnum cum annis confcras a:tatem, inquic ille^ vl- Fiorusi.i,
,
tra putes. Velociou Alexandro vicloriarumcurfus. Atqiiancis exercid-
bus quonam terrarum partem iubegit? Adx, vt niinc eit , non maxi-
mam. Plus Chnftiana virtus potait. Panci pifcatores orbem noii
mukotardius, qiuim peiagiMii polVet, Deo lubdidere. Ica vkra PvCgiia
,atquelmperia fuos Eccleiia limkcs protulic, &
vbi nulla trophara Ite-
coUocauk. Lkctne cum huius proiireilibus variorum 3„„^»• ,
terant, fua fiena
lOrdkitim incrementa conterre? Eodem & auilore condki, & adiuto-/««»iOr-

rTc promod , non parum de amplimdine parcicipariint. Sed id Igaatio'^'"^'"^^"'
indukum Marcellas 1 1. Papa iudicanit:, vc inteu omnes, quomm ope-

ia m inftituendis Ordinibus diuina Sapientiavfa eft, nemo, dum viue- datorpro-
^^-
ret, tantam familiic fua:
,
quantam ille, dilatadonem vident. FacYuniPj^ff"'"
aliaE fecLindx quidcm, & iub oitura fuum, inftar fontium recens pro- Hift.socict.
rumpendum i terra, qna pamk via , fe diffudere fed FLindatorum au-'^^^^'j^^

:
pkiis plerxque vix aliquot Regnorum fines, paucx vnam orbis par- z/i^s/g»^?-
teiTi excrema perLiag;ara ma- ""/'''''
exceirere. Qiiid Societas? extremascerras,
tia. vbiquc gentium iion ledes raodo, ied & Proumcias habint. in -4«
ropa noucmj vaain m Aiia fed quam vaftam? Indiam , .vldmos ha- f-^rtes dtf-
( )
minum '
20S IXiAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
minuni Lipones complcxam vnam itcni in Ahicii ( ita tiim ccnieba-
:
tur -^thiopiam Braiiliam in Amcrica poilrcmam. Quibus quid ad-

) :
. , ditura cila dics , ncc liinatium diuina bonitas , nec ilios Ignatius celare
Sacietans voluic : quodam cnim in moibo , cum moriturus timcretur , rogaiitcs

frogrcjft- illos diifcrrct iiiuin in carlos vcrcndum enim , ne orbata pa-
diilcilum ^
Inisjrndi-
^^^^^.^ nondum roborata familia concidcrcc bono aiiimo elTe iuilic: Dco ^
Ex fcriptis Sociecatem, non Ignatio nici. illius fauore quos videret orbis , iii eum
^' iîcm progL-elTus fcciflb ,
tum tempora , cum ad
maiorcs
inftar
tamen
corporum
in
,
poilcrum
incremento
fadturam: vcntura
iam faclo iblidare-
j
:
j
tLir iii ie, atque ita molis iux compages diibiplina conl-tringeret, vc, qux I
labis iblet ciVe principium ^ ad ftaDilicatcm faceret magnitudo. Rara te- \
licitas , ied cuius Ignatius non modo vates , veium etiam fecundum
'•
Deum auolor ell. Dum fpcianda nobis boiia prasdixit, quid iibi debe-« 1
retur indicauit. ab eo Gnim orcum Sociecas ab eo pr^ter perpetuum

1€
^ , I
pacrociiTium , angefcendi conicrLiandi vias ac rationes habet. j
Quamobremj Parenis optime^ eximie Ordinis tui , quin & Chriftia-

lii propagatot Iiiiperij ,
quas tibi grates filij tui ,
quas orbis refcret vni-
ueriiis ? tu fecundam hanc vitem , qiuT modo ab Ortu ad Occafum pal-
mites explieuit,plaiitafti : tuis, dum viucres, vigiliis; dum carlos adiiili,
mcritis excreuit . Tu domus huius Deo dileota: archkedius cs : tuum
opus primi lapides , tuatotius forma Vt ruinam iie tiraeat,
asdificij .
fundamenta Chfifto aufpice folidaiH, vt tuto aiTurgat , Regulas mas :
velut amiiiliim reliqLiifti. Ex te fons ille icamriit, qui, vc in fluuium ma-

giium excrcfcerct^ allapios quidem torrentes excepitj fed aquas in origine
hauftas per fordida terrarum , per amaros Oceani vortices voluit Iiaole-
iiiis iiicorruptas. Tuis aufpiciis collecliis , tuis etiamnum confiliis regi-
tiir liic exercitus : dam ordines in qnos difcretus dum
fluurus vi6tor ^ ,
reliotorum a te armorum vinm dum prarcepta pugnandi dum muni-

, ,
tiones iuas, lioc eft tuas Conltitutioncs, ieruabic. Adfis nunc, bone,
& tuis, vt facis, propitius,quem rperafti,quem Ipopondifti, quem e cxlo {
\
curafti, profeclum intuere.
CAPVT Q^VARTVM.
Frofagatio Societatu per Buropftm,
Vropa iioii terrarum amplicudine, ied incolarum pricilantia iiobi- j
liilima muiidi pars , vti Societatem protulit , ita pluribus locis re-j
Sccietatis cepit. Natalis tcrra Italia fuic , vbi Roma Rcligioibrum Ordiiium pa-j
tn Italta reiis. Ncc viquam feliciiis, quam in patrio iblo adoleuit. in Vrbe tribus
"incremen-
^^^^ Ignîtio icdibus conftituta, niinc vndenas numerat. Agnolceres Iiici
ttm. radiccm, ad quam frequciites iurculi pullulanc . agnoiceres caput,vbi,

colligitur,& maxime ieic exferit ieniuum vis. Indc per nobiliffimas Ita-
licE ciuitatcs diiperia eii Plerirque fui fpecimeii dedcrant primi Patres
iammm, cum nondum Religioiis acceiiicrentui'. noibcomiis ad,
piilpita prodeuntcSjOftendcrant noil minus iibi eile ad fanandos animos
mduftriiE, quam ad rubleuandas corponim xgiitudines charkatis. Ad;

famani
LIBER SECVNDVS. S C lET AS CRE SC S. 209
famam pkrtam vbi fauftus de confirmata Sociecate iiuiitius acceiiit:,
fic
quafi ii ialutis alien^ ftudium iis vrbibus , viide diicelTcranc, iui redicus
obiidem reliquilTenc, publicis votis reuocati iunt. Oblaca vicas ilibiidia,
oblaca: cot ad commorandum fedes , quot iiicolendis adukior Societas
vix iuiTecit, Pofteri ,
locum veniebant , homm iibi parces
quoium in
iiibeuiidas rati , non cellamnt eorLimdem commodis populomm perpe-
mo conacu inieruire, & rclidlum fibi nomen per ea conieruare mmiftc-
ria, per quiE fuerac acquiilcum. cum friidiLi fauor &z qua ma- ""^'(^
Aud:us ,
,
xime creuimuSjPrincipum Ecclefia: beneuolentia: ad quam tantus nuiic Soaetati

a Barberinis cumulus accellic, quantum vri exipeclare modeftia non benehoU.
iinebat, ica iacis agnofcere prohibet magnitudo . Si qnid id eil, vt illo-

rum apud nos xternet nomeii , ipfo iarculomm deciiriii monebimiir.
Gratimdinem, quam oblitcerare iblet, renouabit vecuftas: fato qaodam
Societatis fclici, vt cum ea per (\\ix iubiiilit, Romanis Pontificibus ac-
ceptareferat oiniiia,per qu omauir,eorum nepotibus debeat quam plu-
riina. Sic incer Vrbis RomancE decora iunt , qux Farneiij & Lodouifij
cum pictatis iii Deum , tum ilia: aduerium nos voluntatis auguftilliina
monumenta reliquere. Boncompagni, Aldobrandini, Burgeiij , alijqae
Poiiciiicibus agiiatiquam meritis iuis & illorum fauore maCTni tam
,
, ^
nominis noftri ftudioii fuere. Quid de Borromxis dicam? illud Itali^

decus D. Carolus ( cui vc aliquid ad fandiitatem qna mundo vcnera- ems ,
'"
bilis eft, multo tamen plus debere iibi gloria: ducic)
Societas conrulerit,
prxcer donatam Aronenfi Tirocinio doinum, tria condidit dotauitque
Collegia , Mediolani vnum , per Heluetiam duo futura , vtputabat, :
non tam iwx munificentix teftimonia, quam Pveligionis per cas oras iir-
mamenta. Pari fuos prGeildio reliqui per Alpes Principes muniuere
vtque Itali^ mgruentibus ex viciiio haerefibus imperuia face-
clauf-tra
rent, Collegia moncibus iliis veluc arces impoiiiere. Vicin^ iniiil^ non ^°"^*'^^,^
miniis noll:ri cupid.^. Sicilia iimul ac nouit , expetiuic Sardinia cum Mtditer^ .
ieque vitiis atque venenatis herbis icaterec , hinc antidotum petiit Sic ranennfH- .
''^^'
Curiicam, fic Melitam ingreffi fumus. Cretam etiam cum Venetorum,
quibus paret,min Romani Pontificis voluntateinhabkauimusjiedacer-
bus, quem Venetiis tulimuSj cailis eo quoque deuenit.
Poft Icaliam prima nos Lufitania excepit . Venerant eo Franciicus &inLMfi-
'"'
Xaucrius & Simon Rodcricius,in alterLim Orbem Dei nomen,& Socie- ^'^''!^'"
^
tatem,pon:aturi.Dum Oliiipone idoneam ad nauigandum tcmpeftatein
exlped:ant,& quid Indis elTec i'perandum,in Luiitanis docentj ita ic pro-
barunt , vc quibus operam ad tempus commodabant , illi piOpriam iibi
fieri ac llabilem vellenc . PvOgant
,
quo Regem ( erat is loaniies tertius
nemo nafcentem hunc Ordinem vel bcnigniiis excepit , vel fouit ftu-
diofius ) non minorem, quam barbarorum curam habeat om- :
ni ftudio conquireiidos cales viros j noii de manibus , cuin habereiitiir,

amitcendos : Iiidiis & iiiic damno & largius piOipectum iri , fi pluribus
(quod virmtis exemplo failuri erant) fibi aggregatis, numerolas eo colo-
nias aiic mitterent , aut, fi videremr , ipfi deinde ducerent . Quaii iam
tum muki eiTeiit, diuidi placuir . Simoii remancre iulTus , Xauerius iii
Indias pergcre , viius tot regionibus par. Hic vlcimum fui monumen-
'
Dd tum
110 AGO PRIMI SiECVLl SOC. lESV.
tum diuinus ille vir , hic iiiprema virtutum veftigia in Europa rcliquiL
Dubitcs bcatioremne Luiicaniam dicas cum illuin accepic , an cOim di-
,
miiic . Non pomit ccrte de ia£tura queri , tam multis lucro fuit.
SLibmilTa mox iii abcuntis locum iioua iupplemcnca quibus quam re- :
gia benigiiicas commodam y tam diflicilem decelior prouinciam facie-•

bat. Sed vt acres efient, Simonis exemplis cohoitationc , & potii^ &
fii^'^1-""'^ nomine iiicitabancur. Apoftolos vulgiis vocabat quac appella- .
Soci tn
Lafiiama tio,quoniain vircuce iullentata eft^pofteris etiam reclamaiitibus adhlc.
iApofloU \^ Indias incermm , aii inde tmniierit ^ an iiouis mcritis parca. Gau-
r«A
'"'
tiebat Rcx, Rcgiquc virtutibus fimilis Regina , cum iudicio populi
lcnliim conuenire. Secundis dc Societace rumoribusj tamquam beiieuo-
lcntia: ilur fruolibusj exukabant. Nec miiiima pars iii regiam deriuaba-
tur. Ephcborum curam iub iuum itatim introitum Xauerius Simoii &
iuiceperant mox omnis feic aula quoad animie res iedirigendam Pa-
;
tribus tradidit. Ne ie ipii , &

qilod habebant chariilimum pignus Re-
p. Conpii- gcs committcreiit , cuincere religiofa modeftia non pocuit. Sebaitianus
mus -^cgt
i^Qj-Qii^ fpcs &
delici^Tj e Sociecate magiilmm habuic virtutes , quibus .
tJflaJen- iEteinitatcm merebatur, 1 P.Ludouico Conialnio iiint exaik^. Vtinam

do opcram \\\is frui diutius Luiicanix licuillec ied Religionis ftudium , ob quod
!
viucre dcbcbat,animoiiiIimo iuueni glorioiam quidem, at infclicem, iii

Africano bello morcem properauit. (ô caili quamuis prx-cipuum So-
cietas/tolumen amifiti non tameii pcr lua fe percnnia ftadia , & falubres
iii commune laborcs, deftitic dilatare. Ciuitates, qu^ Rcgum vel exem-
plo, vel voluntate , CoUegia nonduni admiieranc , fuis deindc commo-
dis dudia: petiere. Conimbricenie vti in vniuersa Sociecate primuiTi , ita
diu picTcipuLim fuit.
. . Orbem complexiis liJnatius, non potcrat Hifpanix patrLc (nx dcciTe.

& Fahcr Miljc co AntoiiiLiin Araolium piopinquum iuum , virum & pro gentis
in Htfpa- ingenio ferueiitem , & aliis namrx viicucumque docibus iniigniter orna-
"'"""
"^'^' mm. SecLitus mox cum Orciiio Cxfans
Legato PetmsFaber. Poterat
1 illo videri Ignacius ad iiios redulle adeo Patrcm primogcnitiis nlius
;
rei-eiebat. tamen magis,ij Aiaoiio ciedimus, quam Lainius SaU &

45&
Salmeron
mcion, diim Tiidenci aliud agunt, Societacem in Hiipaniis promoiiere.
Reduccs ab iUo Coiicilio Antiilites ililceperunc beiiigniffiine matrem,
'^*^îus adco prxilaiitem in filiis indolem agnouerant Placebat conitin- .
ahmatto.
nem pa- cuin virtutum aotionibus doitrinarum ftndium placebat ac- :
r^>i"ii»
commodita ad prxientes Eccleiia; neccilitaces Inftituti forma qua: in .
^^„1^ viiiis illis imaginiDus reprarlenrata , multos etiam aliaLum nationum
Prariules in iiii amorem pertraxit. Iii Galliam Guilielmus a Prato Cla-

romontanus Antiftes , in Poloniam Scaniflaus Hofius Cardinalis , Ge-
rardus Hamencourtius Bertinienfis Abbas iii Belgium, inftituciido-
mm Collegiorum voluntatem deculere Adeo iam tum vel communi .
,
cum ceteris familiis , vel propria Societati forte ,

quod finguli facerenc,
Francifctis coepit vniuerium corpus redundare. Sed plnribus fulciendus admini-
Burgm w culis teiier hic Ordo , pluribus illuftrandus luminibns erat Acceilit .
Fi^'î"iciicus Borgia ; a cuius nobilitate fplendorem , auoloritatc firmi-

tcmad-
fcribuHr, tudincm , adminiftratione incremeutum accepit Priuiquam in eam ie ,
darer.
LIBER SECVNDVS. S C lET S C RE S C ENS. 2I.I
darcr, in Gandia dirciplinamm Vniuerfitatem lite cxcicarar,
vrbe (lui C'*"'^"*
Qux omnium niima noihOrum adminiftracioni & poccilati lubfuit.

"'"^'''^'
'
I 1 1-11 tai prirfiet

Ica 111 iiobilillima Europa: Regna diitnbuta qua:dam Sociecatis inchoa- Soartaus
tx iaus. lii Galliis primi Socij coUscti cred:a Romce prima Profcllo- :
"'"'
^'"''*
''
*rum domus: Collcgiis in Luiicania principium datum: Academias ha-

bere cccpimus in Hilpaniis^ fclici omine, qiioniam hincpotiilimum
prodKuiieranc, cjuiingemj & eraditionis excellcntia propagatis ficra-
rum lcientiaruintermmiSj ictati ornamento cllcnt;, poilens adtni-
ratioiii. Vnde taclum , vc nobiliiTima: ,
quibus hoc abundat Regniim,
Vniucrliiates iii iui communionem corporis adlcilccrent , &
nos ad do-
cendi iocietatcm vocarent. Nec minor virtutis vel opinio, vcl iii publi-
cum vtiiitas. Qu.a!nobrem Epifcopi ciirarum lliarum partem in iios
deriuare, ad liiilrandas Diocceies libi Ibcios addcre ,
pra!poficus fidei le-
bus Magiibatus in hoiiore liabere : PvCx Philippus cum emendatos ali-
. cubi mores, iuiiquc fimiles vellct , non ab aliis pra;ieiitioLem opem ipe-
lare. Sic Hiipanias facile peruaGinus.
Non idcm in Galliis curias fed & aditus diiilcilior Vti ftumina in. .
^<'<:i"atU•
mare, vndc ortum habcntj non fine ambagibus reuoluuncur^ ica inchoa- «^^^^^'^
ta in hoc Regno Societas non nifi polt interuallum , & per vaiios am-
, dt§cuu:
Quos
fraiftus, recepta eit. ilib initium Parifios Ignatins miiit
diu pro ,
ftiidioiis magis quam Religioiis Et, virmtcm

habiti iunt. ii excipiis,
,erant illis , qnam his iimiliores. nec habim , nec contubernio nec
^diomm Magilbis difFerebanc. Sola morum innocentia eximios redde-
, -
bat : confpicua illa quidcrn, icd vel idco calumniis expoiica. Laboranti- ^^ ^'^»'
bus prceilo tliic GuiliclmLis a Prato Claromoiitaiius Antiftes : ncque moman»
cauflam modo & ipibs in xdes fuas liberalicer iulcepic. VDi
libcnter; led fotietur:
Collegium formari ccrptiim pari & Sociorum & Prîiilis graciilarione:

,
huiiis, qubddomicilium Dei domum conuerti cemeret illo- in ;
.iiim , qiibd talem & hoipitcm &: fundatorem haberent , cuiiis non tam
tcd:o quam patrocinio protegerentur Sed vt certa loci poileliio cirec, .
deiiderabatiir vt Socictasin Gallix corpus cooptata ius natuiMlis orciis

obtineret. Hoc, vta:dificare integmni eflet, Cardinalis Lotha-
lingusj alterum Pvcligioiiis iii Galiia coluincn,ex P.cge impctmuit Sed .
Senacus audior faclus non eft : Sorbona etiam graui nos ceniura per-
ilrinxit. Ica non de habitatioiie modo , ied & de fama laboratum. Sed
nihil pncponderat veritati. euoluicipra icic, & in iniquis iudiciis , vti
i^x iii tenebris, ventdaca clarius elu ceicit. Netamen tantoram Doito- "^ '""""
.rumnegligi aiioloritas viderctiir Martinus Olauius rdnondic , refuta- ;

fajdti
llHiri
iiitque icnpto,qu:E moribns Socij refdlebanr. Reliquadiificultas in con-

ueiHLi Poilliacenii per Laiiiium eil iublata. Ibi dum non modo cum
harrcticis vehemcnter, rcdetiam cum Catholicis noii rimide , cumque
ipsa liberius agit Rcaina ;
per qiix oifeniionem incLirfLiras rimebatiir, ^„ conuen-
tn
.per ea & iibi conciliauiu gratiam & , ,
qiiJE ad firmandas Ordinis iui res tuToifta-
""-/^/''^~
opus erant , impetrauit ieu quodita libernatem pmdentia temperarec,
:
' mtttttffr:
r ^J r
leu quod iiumquani nocuerit luiE
/T- rj I• • • .
,
qui Uei caLifiain ndelitec promouit.
Videbatur tot inter iadrarioncs iirmas agere radices Societas debuifle.
cuulia tainea eft:vc,quid ad communem rem eius opera conferret,Gallia coît„r^
non
212 IMAGO PRIMI SiECVLI S C. lESV.
rcducit:ir minus carendo dirccrctjquam niiendo. Reftituta fuisfedibusab
îoi^
ab Hem-i' HcnricoIV. poil dur.im hiemcm vbeniis germinaie cccpir, & vclut in
'^*
fccundioii poft otiiun & celiationem nouali Ixciores legeces proFeire.
eiiu in Foiiic reduclam Kcx ea benignitate, qua reuocauerat. cuius t]uidein

Societatem bcnciicij mcmoria non nifi cum Societate occidcc. Scd parum illi fuir,
^meno e,t-
^^^^ ^^pud Hos mcmoria exftarec. illud magnanimum, &, qtia-
lc iiiit Alcxandui peolore, maius mundo cor, in FlcxianiCollegij
111
. tcmplo tumulari iuilic j vt , quaiitum Sociecacem cordihaberetjedaiTi

poftmoitcm teftaretur.
ratrcsin Gcrmania quo grauius laborauic, hoc ftudioiius adinta eft; Ignacio
Germa- niilla rcgio commendador. Ex deccm quos m condcnda Societate ,
mamjmjfi,
^diacores habuiCj qainqueilli impcndit:, Fabmm,Iaium,Bobadiliam,
Salmeronem, Laiuemj ciiiri non tocidem alij (Codurio iam cxlis re-
cepto) vniueiro teirarum orbi reftarcnt. Ipie cum Roinx rcnerctur,
qiio peu fe adeHet, Germaaicum difticillimis temporibus Seminariiun
molitus eilj & fuftinuit vel vlcra vircs. Ita cor.Tiiius atque emiinis fap-
pciix lata". Qijj propius aderant, akeriim contra vitx licentiam, altc-
rum hxrciim gerebaiiL bellum vcl potius, iingula oppugnando,
coiicra :
vcg.imque impetcbant. Sunt euim fic inuiccm coiinexaa alterum vc

alrcrius iic ladix. Quemadmodum aqua in glaciem durercir, glacics
h&rejln ibi 111 aquam ioluitLir •, ita ex vitiis oritur Iixrefis , & iii vitia deiinit. Cnm
vamsloci^ Iiac
Wormatix, Spiro:, Ratisbonx,Noriinberga£ plena veluLacie,publi-
"^'^ •^
iii coiincntibus , dimicacum certa quidem viotoria fed cuius fm-
'
cis : ,
ftiim aducrfaiiorum contumacia elific. Nos tameii noii exicruum o-

perx prctium tulimus, acerrimum in iios illorum odiiim. Veiiic mox
iii partes Pecrus Caniiius, nouus terror. Quoc ille coronas meriiic,
/ ieu rcruatorum ciuium, feu hoftium deuiotorum ? Noii alccri per Ger-
maniam Societas, &, 11 hxrericis credas , Religio plus debec. Sic hanc
defciidic, vt pcr eam , & quos ab eo Canifianos vocabant, ftare dice-
rent, quo minus inclinatum prxcipitansque Rcgniim Papillicum om-
iiino collabafceret: iic illam illLiilfauic propagauitque, vt impcriti
remm, lefuitarum ainilorcmCaniiium ferrcnr. Stare tamen noii pote-
rar, &:iiitergrauiiiiina'i Religionis clades iiicoiLimem fe rernaie pufilla
Familia, nifi & Antilnciiip. ,
quorum dl illhic ciim magna potentia
coniundadignitas, &
CatholicorumPrincipnm fauore fulcirccur. Sed
vti fidclcin atqiic vtilcm nauare opcram conata eft, ita benignos con-
7« 5i)a'fi4- i^''î''tesqne nadaefl: fautorcs. Auftnacorum & Baiiarorum eo excre-

temfauor uit beneLiolciitia, vc, nifi magnitudinis pietatisque fux rationein ha-
>!'& ^^^^^^^^^y moduiii exceililTe videri poilir. quamquam i\L•, qiiibiis fibi
BAnaroYH. iios obftriiixcre , aibicrati fant optimi Principes, gratulationis potius

qnaiii inuidcntix materiam prxbicura. In eam opinioiiem veneranr,
vt cLim nobis bencfacerent , crcdcrcnc fc dc Republica bene mcrcri.
,
Collata iiobis anxilia, fuis purabant: popiilis impenfa. Academias

tribiiebaiic, vc alibi iacenres, alibi corrupcx hasretica prankate licceras
piillinum ftatuni incegricacemqae reciperenc. T^diiicabant magnis

fiimpcibus templa, vc, reddita rebus iacris maieilate, cultiim iis de-
bicum pietatemqiie reiiouaucnt . CoUcgia pro vrbium praciidiis ha-
bebaiit.
bebant. neque turiorem aiinis ,
quam noftiii vigilantia Religio-
ncm exillimabant. DifHcil: fuic, vel opernm cxhibitione tnle ludi-
cium, vel beneficentiain graticudine aiiiEquarc. Sperac camen prx-fti-
tiireie Sociecas, vc id magis non potuilTe, qiiam parum conataelle vi-
dcatiu•; gaLidctque, quorum armis
&forcitudini toc viclonas Deus ac-
tribuic, eoiLim le benefadis&mnnificentiaruperari.
Hadcnus pro arbicrio Prouincias adiuimus : in
ua occa-Bclgium nos tem-
peitas deciilic. Carolum Qu.intum
Audeiitc intcr Francilcnm Vale- ne
/"«^ So-
^<>- &
cietoi Bel~
bello , cedeie iubebantur e Gailiisquocqnot eranc deCxfans di-
""^Zadte'-
tione. de noitiis, qiiippe Hiipani, inBelgium migraucre. quo nt.
aliquando, eodem ex Regno, cgeftatc prcllus excurrerat Ignatius, fub- utw^sV,b'i!

iidia, quibLis ad opem mundo terendam fe pararet, petiturus. Nec iam
nulium Sociorum in his PiOuinciis erac nomen prarclara Fabri per ;
Germaniam facinora rumor eo deCLilerac; & vnum celebrans, totLiixi,

vtfic, Oidinem commendaiat. Pr:ccipua tamen paupcribus, &,niii
quod in regioncm omnibus horpitalem venirent,exulibus, in Deocol-
locanda fpcs erat. Illo freci , Louanium ad habicandum felegere tum :
vcinccpta Panfiis lliudia pcrfequerentur , tum quod ex prxilantibuSj

quorum erat illhic copia, iuuenibus rperaicncfore, noii modo vt plu-
resDeo, fcd etiam iibi adiungercnt nonnullos. Euenit res ex rententia,
poftquam Colonia Faber aduenicns ad faniticatem qua omnes; ad elo-
qucntiam .qna Scrada eminebat, fapientiam & aucloricatem adiiinxit.
Sed 10 vt hommibus audlaefl;, ita ftatim domiciliis amplificarc fe
Societas potuir. Obilabac , quod neque illam Philippiis Rex, icem vt
in alias ditioncs faas , m hanc admittcret, neque per patri^ lcoes redi-
tus peimanentes ad itabilienda Collegia necelTaiios admittere liceret.
Has acque alias iLiper alias incidentes difticiiltates tandem elu(ilata,per
magnos labores ad maiores in Belgico colendo
, tolerandDS fibi
viam aperuit. Nunc & per Prouincias qu^ Rcgi parent , & per eas qux
(ck a reliquis abftraxerunr, diffufa, dat operam, vt his non inuira, illis
accepca, vtrifque fit quam vtilillima.

In Poloniaquoqne peregrinata prius eft quam certis fedibus ad- ^
,
, .
milia.Primus eam cum PonQficioNuntioLipomannoSalmcronadiir. pnmmad'

Sed celeri tancuiii excurfLi oftendit fcic. Poft qnadiiennium CaiiiiiuSj ttSaime-
cum Camillo Mentiiaco Satiiani Epifcopo, cni eafdem parces Pontifex "^"^ r
elegarat, eo millus, & manlit diutius & indultriai Ipecimcn multifa-
,
riam dedit. Tandem Cardinalis Hoiius, vt labefadatam rem Catholi-

cam, quam prope folus fullinebat, etiam aliundefulciret, Collegium
Bransberga: hoc Polonicas & Lithuaiiics Prouinciarum
infticiiir. Fiiit
femen quarum ad progreirnm Ancoiiius Poneiiinus , rebus e Regni

; &
Religionis re prxclaie geftis, magnuiTi deinde momentum atculit.
Sed prscipuum a Regum fauore incrementum. Poit Sigifmundi Au- RcgaPo^
guili tempora, nec nobis nec Eccleiias fatis iequa, incidimusin Scepha- iom& So^
num Bathoreum, & Sidfmundumlll. FideiCathoIics ftudioiiiTimos. "''""f"'
ftent.
Hoc illis iaciSjVt nos amareiic.Nec Regiae beneuolenti^ poenirere liibie
a:os debuit.Quam prope abcrat vt in exitium merecnobiliiHmum hoc
Pvegniim,& contia Scythas acTurcas inuidninjhasreticis vlnoiLiguluni
d 3 D darec ?
24 IMAGO PRIMl S.EGVLI S C* lESV.
fio.kcmon. darct ? Eftqni aiTeratj contra hanc peftem non aliunde maius
a quam
»". Sociecate praeiidium allatum eius pociilimum opeia errornm cauiram,
:
«ip-u. ignorantiam/ublatamjredditumqnc Catholicis ritibns fplendo-

Jioc eft
rem* QLipd vti fibi non arrogat, ita impenfi ilLidij confcientia lcTta,dc
rerum conueriione immoiTales diuina^ Mifericordix graces agic.
loannfs Erat & mifcTrimLis Hunârias ftatus, dum eam ingiclli fumus. Crc-
stamsociet.
s vlque adco calaimtates, vt prope mitem i nrcamm tyrannidecn
«^"'^ fcccrit rabies hxrcticorum. CaîiU-ei excrcitns proditi , iugulaci ibitiili-
Hunga-. mi milites j Hungari ab Hungaris (nefas ) in mancipia baibaris ven- !
numSo- jjj.• ^^j^j.^ Q\xx quamuis deplorare magis. qiiam prohibere licuir•
grcditur: ^"'is tamcn partes tatalis ille tuiOo non inuoluit, in iis & le Societas,&
pro virili Religionem feruaum Zagabriac vt perfifteret ^ Croataruin
Cum
,
ardor eflfecit. Hungarici Status pelli iuberent, mallefe excrema*
pati dixerant, quam hoc prarfidio fpoliari. in ciuilibiis patriasrebus
Ciim Hungaris fe facere, m iis quas Religionem fpedant, diiientire.
Non taiituin alibi vel aufa eft, vel potuic Catholicorum conilantia.
variis CaflbuicT , aliisqLie locis agitati, pulfi, fpoliati fiiimus.
Ztlmr:
^ Daiiinanunc reparat Ferdinandus lll. Romanomm Imperator; qui
vci reliquas a maioribus virtutes j ica hereditarium in nos amoiem hau-
iic. Sic AuguftiiTimus cius pater, quas in Bohemia rubieramus cladef,
ciim fenore penfauit ; vel ob hoc noihi amancior, quod communes k-
cum hoftes haberemus
ftatucntibus rebellibus ibi Auftriaci nominis
:
-
loan.Arg.
ttaniaet]-
efle tutelam, vbi Sociecas domicilium haberct.
Vtiiiam par m
Tianfllluania fpes afFulgeat ? non minora perpcifi
^'"'^'JS. Per noftrLitTi cxidum Moyfes Zangkius Stephaniis Bockaius,
tcterrimas: furiie, iibi viam ad dominatum muniuerc. AbhocClau-
&
«ttHTy diopolicannm Collegium in defedionis pixmium ciuibiis praxic da-
tum. Sigifmundus Rackofius, qui deinde intrufus eft, necsquirate
cauife , nec Archiducis Mathios rogatu, nec
deles erant, Procenim
iieret. Sic frLidiisintercidit
quotquot Deo fi- ,
precibtis induci potiiit, vt concitata odia
,
quem per noitros rpeiauerancChriilopho-
non fo-
fus , Stephanus , Sigifmundus, Bathoreus fanguis . poft illos, vri hercs
Tranililuania; familia , ita picne omnis reducendx Religionis via defe-

eUem re~ cit. In fpe tameii contra fpern Societas nifa rediit, qua potLiit & cur- ;
«^^''
bnlentorum ciuium , perinde vt infanientium asgroriurijiniurias ferens^
curationem non intermiiic. Videbatiir ad eam reiii Alb:E lulia: veliit
diuinitus relidla in CoUegio noftro cathedra facrie a^dis , fola intcr ru-
dera & cineres falLia : quam poftliminio conrcendens noiler Ecclefia-
ftesfecit, vt iii ruinis fuis Religio tnumpharet. Sed breuis earcfpira-
tio, & cito obnubilanda ferenitas fuit. Cedere oporcuic non modo fu-
rori hc-Erecicorum; fed etiam, inter bclla &
ca:des , Cacholicorum timo-
ri. Paucoriim, quibus nunc commorari illic licer, quam vtilis Religioni
iit opera, argumento nuper Tranililuanix Princeps,BethIemi Ga-
fuic
boris coniux , Marchionis Brandenburgici foror, ad Catholicas partes
pereos tradutila.
AnglkanA Noii tameti nufquam inter hoftes diirauimus. Ex Anglia ne Eli/a-
InfuHm.
^^t^^^ quidem crudclicas nos excluiic. Eam Societati miiTionem obculit
magis
magis quam impofuit Gregorius XIII. dircriminum quidem iabo- &
rum, fed 6c glorias atque vtilitatis plenam. SuccelVum fpondebant, cum
Poncificis nomcn inde a Gregorio Magno Anglis fortunatiiIimum,tum
mulcorum eam ambientiumalacritas. Exariic iii primis Claudius Aqua- vi«Pae.
imu, qui prouinciam animi iui magnitudmi parem cernens, non mo- cap.ij.
i
do vt iine tergiuerfatione fufciperecurjvehementer inftitit; fed eciam, vt
I
iibidcmandarewr/fupplex depopofcit. Valuithoc, vc deinde vniuerfo
Ordini cum ad eam promouendam curas inten-
poceftate pr:rfetlus ,
derec, tanto eflicacius , quanto in expeditionibus plus conferc pmdencia

i& impeiium Ducis, quampromptitudo milicis. Deledifunt P. Rober- ^» ^ftglia
tiis PcrfoniLis j & Edmundus Campianus, ambo aviitute, dodrina, ^'!^
prudencia inlh-uctiiTimi, & prÊter communera inproximos amorem, &Cam-
ilngulari patria; charitate flagrantes. Quantum in ipfoftadm ingrelTu f"""*^•
1terriculamencoram obiedum quantLim deinde cafuum & difficulca-
!
!
tum fed qux metam incucere poterant, animos dabant. Mors extre-
!
imum periculi fumma vocorum erat. Nec fruftracus fpe Campianus. Manyres
poftquam genti fuiE vtiliilimus fuiiTet, ipfe quoque optatiilimum Mar- Soctetatis
*'*'^"£'"''
! tyrij frudum talit. Pcrfonius , dum euafic, infelicior fuit. Aliis deiiide
|ad eiFundendum pro Chrifto & patria ianguinem non minus animi.
;
Plures idem decus obtiniiere. Societas fuorum fanguine fecundior,per
ipinas & veprcs extulit fefe, & inter fuccidentium manus accreuit. Fuit
cum omnino latere oporteret •, ied etiam fub niuibus vigent herbas,&:
ne frigoreaduranmr, ipfum frigus obfiftic. Maior modo tranqiiillitas
fub Carolo Rege, qui nuUiprobo aduerfus, bcnignitatis,qua Angliam
:bcat,ncc illos lelinquk expertes ,
qui iii tueiida Religione maiomm,
; quae DiuiiiiE placere norunt, Regias Maieftati fperauc non diiplicere.
Difficiliorem Scotiam facic harrefeos contumacia, nuper & in Do-
iiTiinum fuum aiife infuigere. Sed asgre charitati obfiilitur. Degunt & SodetM
lillic, qui vel cum libertatis vicasquedifpendio laborant indigenis pro- sloua'&
deiie. Pluies ad fe attrahit auitas Fidei tenax Hibernia: vtque pauladm HibermA,
iiliiercens amplam labomm materiam, Religiororum non infecun-
ita
da parens, ipfa fibi colonbs rufficit. In vtroque Regno priufquam aili-
dui degeremus, varia: per interualla mifliones inftituta: funt. Prieter
eos, qui Siiperiorum iulTii iuere ^ in Hiberniam iam tuma Societatis
.exordio, Alfonius Salmeron & Pafchafius Broetus pro Legatis a Pau-
loIII. miili, tamdiu curand.-e tutaada^qiie Catholica: rei nauamnc
operam, quamdiu non fuum (quod minime tiiiiebant) fed eomm,
aquibus recipereiitur audirenturqiie,vitare damnum potuerunt.Pius IV. Eh hgatiiT
Nicolaum Goudanum, eadem poteftate pr:Editum,in Scotiam, Britaii- ^variis
nico correptam incendio , proficifci iuffit vt Marise Reginarj ;
f^"/'•^"'
fraudibusac vioppreiTx, fummas inter anguftias , coniilium pricbe- &
rec&folacium. Cum poftea omnino peiTum iret hoc Regnum, fouen-
dis eoriim qui in Fide conftabanc, reliquiis, nouam manum Grego*
rius XIII. deftinauit. Quibus in legationibus per mediaSocij vaden-
tes pericula (nufquam enim non ad necem qua^fiti func gaudebantiis )
Ipcis fuam fe Apoftolicas Sedi fidem ac deuocionem probare poiTe , vbi

in vicinia Rex fchifmaticus , & digna tali parencc filia fuprcmam au-
dorica'
^1.6 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
iloritatem conuellere & honorem Petri facceflbribus debkum,
, fibi
per rummum nefas non eiient veriti arrogare.

Chriftianomm ad Turcariim Imperium tranfeamus. Noii
terris
mipimam Eiiropa: partem , pro dolor hi poflident. GriEci & JEoxi !
maris iiifulis iugum impofucre. Ex Hungaria Slauonia olim Illy- & (
rico ) plus illis quam Catholicis parcc. Plurimi pailim Chiiiliani no-
minis. Vtinam ad reftituendam illis Ubertatem fic alij arma conuer-
ad ieruandam piecatem non ita in
Turuqua ^^^'^^ > vt Socictas operam contulic
!
occafione Sematoiis opprobrium repleacurTartarns-,non ita cxlo inrultetur.Nunc

Socios ac- quis credat Turcis adnocati fumus.
ceflantibus Catholicis,ab iplis ( ? )
Anisociet. Rcs fic Iiabec. Quinqueêccleiienrcs in Hungaria praEiidiarij videraiit

3n.i<;i4•
poilros, qiios Dynafta Bamffius Abiolindua; habebat pcra-
apud fe ,
quiE luftralis agnique cerei vfum , plnriniis morbis facere medicinara.

Rogarant ex facris his ainuleds fibi quiedam donari Nec Mahoine- .
tana impietas obftitit,qum & ipiis effcnt ialutaria. Vt latius vutgaretur

beneficium, Patres accerfunt, comitatum addunt; aduoiiicntibus fum-
mum honorem liabenc. lacebat celcbris inter illos Tnbunus morbo
incognico iamannum ajger. Dxmon hominem infederat fed nec is ;
facrorum pignomm vim & exorcifmos tulit. Sede fua piilius eft &, ,
quanta fit Catholicis Sacerdotibus poteftas, Turcis fateri coadus. Inde

illi impcnfRis nos colercj depra:dicare, mirari, agendi qux munens no
ftri funt copiam facere. Nec deerat vbi ftudiiim fuum & induliriam
chantas expromerec. Degebant Quinque-eccleiiis ,
qui fe Catholicos
dicerentj quaciuium, qua riifticorum, cencum millium. Vnus inftar
pmnes curabat Myfta qui cum : non difFerrer,partes fuas

vita a peflimis
tantum aberat vt expleret, vt ne noiTet quidem. Non minor hasretico-
rum coUunies Lutherani, Caluiniftx, Ariani, nuUa non peftis fe in-
,
truferat. Quantus in hac cxcolenda iilua labor fed & periculumi !
Solicitatas ad proditionem plebis hieretici rabulic nos accurarunti vt rei
Catholicce progreiTLim ,
quem
declamacionibus retardare non po-
fuis
"^"^^^"^ ^^lfis criminationibus impedirent. Cum pellendi clTcmus nafn (

ô?'"ue
Têf^s caufsapamm probata vitam Magiftratus donauerac) Bethlem Gabor
ftabtlttHr. prorcriptioni intcrceiilc. Adeo, qucmDeus protegit, nLifquam defti-
tuitur, & vel intcr hoftes patronum inuenit. Sedato motii continuata
vrbis cultura eo fru6lu,vt,cumnoftros fui Praefides reuocaient, ciues
:
apud Baflam ( fic Proregem vocanc inrtiterint, vt nonniii reditu pro-)

j
miflb commeatum daret. Hxc Qainque-eccleilenfis commorationis

RefUentia origo. Alccra Bclgradi HungariiE metropoli eft infticuta , non minori
Beigradiy
chriftiaiiorum vel deiiderio emoliimento. Cetenx per Orientis
, vel
Imperium fedes loci.s magis diftraftx, nec omnes intia Europam iunt.•
quia tamen fub Turcis, fcriptioiie coniiingam.
'
inChie. In inrulam Chium, reuerentiae erga Romanam Sedem etiamnum

'
retinentem , Clemens VIII. noftros miferat. Excepere appnlios Chij

fummo ftudio, ncc minoii hadlenus retinucre. Sed Chriftiani runc.
'"' Quid Turcx? Vbi Patrum morcs habuere perfpedos, videruntque'
nullu fua vtilitate quceftuque, fed vna dumtaxat animarum falute duci;
primo incognitam apud fuos rufpexere charitatem j tum , vt rapax hu-
mani
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 21/
mcini animi eft virtLis,admiratione m beneiiolentiam versa, parnecuin
indigenis humaiiitace certarunc. Ciimpericulam a IaizasimpGncle-
Jet, tutati runt: culmm, priuatim obiequia detulerunt. Fiiic
publice
qui coaotis ad (c de via diuercere cum pluiiam millium iibi rem fami-
,
lijiem eiTe dixiiVet ; Hxc, inquit, Patres, vbi volaeritis, vfibus veilris
fumma dcieruict. Quanta vitEinregntatc,quantaque pmdencia opus
:fait, vt immitia lUa peclora conciliaientiu" ! Scd huius rci noii obfcu-
rius teltimoniLim a Gra:cis ichiimaticis darum. Pacriarcha Conilan-
Pacrum monbus Catliolicx Rcligionis landicacem
tinopolkes falius in
fplendcre, publicolaudatos edido ita fiiis commendauit Epifcopis,
inon modo faceili negotium vetaiccj fed etiam, vbi rcs ferret, auxilium
cuperct prêilari. Hinc & in vicinas traiicicndi infulas oblata opportu-
nitas. Naxenfes iimul ac cales vfu Socios rcperere, quales fama de- inNaxa,
fcriprerat; quaii iis retinendis vincula velknc iniicere, Epircopacum ob- fn!"i6îT.*
mlere: ignari Societatem dignitatibus terreri magis quam allici, no-

ftmmqaeeile, qiic-e laborioia ilint, non \£
rpeciora,fc6]:aii. In Cypro, Cypro,
priurquam Chnftianiseriperecur, Inlius III. cxihaeiidi Coliegij f-acul-
tatem fecerat non Miilionem inftituere licuic. SmyrniE in lonia Smymiy
: nifi
|Ctiamnum fcdem habemus. Sed quis incoliimi Turca ad Conftantino-

poleos porcas commoracuros iperaret? per GalliarLim Regis Legatos id
cfFcdum, vt Perx, qnam vrbem finus non latiiliinus aByzantio diui- g~ con^
dit, tiiti degamus totLim forian Oiiencis Imperium pernafuri, ii non /'^«'»»<'-
:
^"^^'
magis nefcio qui e Catholieis , quam qui Rcligione diiTident, obfti-
tiiTent. Cerce incei: Graecos Patiiarcham Conrtantinopolicanum nou
fauentem modo, fed &

familiarem habnimus; leroiblymitanus nepo-
|tem fuLim nobis eiudiendumtradidit. Apud ceteros iic fuimus in "ra-
tia, vt, ciim quofdam e noftiis Ines abftulilTct, vifis mulci funeribus il-
lacrymauennc. Quis icic, fi noii aliquandohasc animorum coniundlio

, ad Relkionis vnitacem tendet?
C V Q_V V .
Socktfitis pr EHVo^ftm 15,
PErcurrimus regiones, in quibiis ftabilia Societas domicilia, vo-
lentibus atque adnicentibus popnlis , confticuit. Reftanc alix, in
quas veluciii holtile folum excuriiones iecic, animarum prxdas actura.
Quo habitarionem non pocuit, charicatem excendit. fic iolem
cxtremiEterrai, nec orbka!, quam ambit, fubicd:.E.
,
Qua Oricntem EiuOpa fpedat, exura Prouincias Regi PoIoniiE
fubditas nulla nobis fedes ; fed non aniiiôiiiis armati milices ,
quod
,illic frequentiiilmum
,
qiiam Socij vicina inuafere Celebcriima /„ MoCco. .
iii MofcoLiiaiTi expeditio fuit Antonio PolTeuino dace. Hunc Lc;7a- mam Pof-
ti nomine Gregorius XIII. Poncikx Maximus mifir, vc magnuin '""'"^,
Ducem fic fuum Mofci vocant cum Rege Polonix & Suecias oregorh
( )
laiicii-e foedus cupicntetn , conaretur fimul ad Eccleiix pacem atque ^///•
,ainicitiam perducere. Inica cum Rege concordia maiifit cum Eccleiia :
diiTen-
°-
^"'»^•
28 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. TESV. I
dilicnfio. adeo ditionnm potior qnam falutis CLin eft. Par tamen in I
Eo lchjfmaticum addiixic, vc Romana:

diirimili rncceilli Pollcuini laus.
Scdis poteltatcm cum admitrere non vellct iiegare tamen non poiTet. , :
Hoc illam in rabicm egit: nec multum abiuit, quin Maieftans infii-ne
cuudelitacis inilramentum facerct. Sceptro, quodnuper filij cxde re-
'
Pojfeuini fpcrfcrat, Legato necem intcntabat. Illcconftantia, qua piitabat exci-

coniiantta
^,- i6lum auertit. Conllematus eft baibams auditifque patienniK
'
•,
^
'âmam-' ^^^ alfctcbar, fuiOrem in bcnenolentiara vertir, & pro vulnere ainple-
mni. xum dedit. Refcdit, iion exftin£lnm eftnoccndi ftiidiura: quod nifi
poitca calliditate tcoliim. Rogat, vt pro Lcgari Apoftolici munere fua

lccum luftret templa. Qupd primnm ingrcfluri erant, ineOj qiii fe
gerebat pio ArchicpifcopOj diuina gcntis more peragebat. Aduertit

Pater id eo faclum, vt, iiitereliet^ crederccur mutafTe fcnccntiam &a ,
Moicomm racrisnon abhoircre. Vcntiimm fe nejat. ailerentibus Pror

ceribus id pro contumelia habiturum Ducem, pcrfiltit in fcntcnda;
quaii parum de vica laborarec , ii iidem & commillam iibi dignitateni

111 tuto poruiilct.Doluic irritas cecidiiTe infidias j animi tamen fenfiun
^^.:, compieiritDux, & ira intra reucrentiam iletit. Reuocams in palicium
PolTeuinus, iimul cxaiidiripotLiit, Deocum fuis euchariiticum carmcii
cccpit concincie. Qnid agcret interrogams Habeo, inquit, Nummi ,
^ratias, quod munerimco iniuriam non fecerim , Fidemque, cuius vos

abiect:r feio pcEnitebit , integram ego atque inuiolatam feruariiTi. Ita
fere finita Legario. cum fruaium mallet, famam reculit.

Poileuinus
Rcditum a noftris in eam regionem cum Demetrio Principc. Is vbi
jnMofco- in Polonia fidcm fccilTct, fe eiim elVc Dcmetrium Mofcouix heredcm,
Miîm Socij qui X Borifcio tyranno carfus credebatiir,impetratis auxiliis, poft variam
comitan-
fortunam cx cxule Princcps eftfadlus. DiiJnitatem adepcus, ccs-
belli ,
triH Pnn- pit, vti promilcrac , totis viribus incumbere , vc cum Ecclelia Ko-
apem. mana Mofcouiticam coniunirerer. Nihil pulchrius ecTerat, finonfer-
,
Mofcouia ., , 11 L /1.
Eizemnana ucntiLis quam prLideiitius rcm vrliHec. Aliaborarunttamen noitri, ciun
1
• ^
'"'*
diliuadcre non pollcnt donec eo (o rerLim viciiritudinem!) pcr nouam
:
fcditionem trucidato,intercif.t TpcSj iada reconciliationi<; femina cx-&

Ann. soc. dibus &
iaiiguine func oppreila. Non ita Riiili opeiam elufcre. Fuit
an. 1607.
^^- pi^^gj-Qj-m-j-j inftitutio tam belle proceiTit vc hornm agmeii , cum iiir
:5
•,
grandiorcs barbaio more tripndiantes incidiliet, tnrbauerit cho-;
rea•; & ad fua fequendum vexilla facris notis iniignita tumiiltuantem

,
turbain adduxerit. Varadino & Zeplaco , Paniioni^,qua Tiucis finici-
ma cll:, ciuitatibus auxiiium prcTfticum eft tum cum pcftilentia &fa-

'
me exhaurta: eo quidem cgebant maxime, fed minimc ie fruituras fpe-

rabanr. Qms cnim, vbi incolarnm alij iokim venerent, alij vitandic
fi"""ss5!
luis caufla lummis more , nidos conftruerent
in arboribus , aiiium ; cre-
derct aduenturos aducnas, qui pcreunnbus per media fnnera opem fer-
renr? Scd,vt alienis ruccurranr/ua fpernunt pcricula quos C r i s i
amor vrget: nihilqaefclicius piit:ant,quam mortalitatis damna in xtei-
/HDalma- nitatis lucrum veitcre. In lUyricum quoties & quot e partibiis excur- i
7
tia Socte-
'"
fum? Pnmiis illic Bobadilla Societatis illuftrauk nomen. Expetitum
iam inde Epidauri in Dalmatia Collegiiim , tandem ingeiui religioiif-
i
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 21^
fimieReipublicie gaudio inftitutum Aliud ad Iftrias fines in vrbe
eft.
Flumine exilmxic Auftriaca pietas, cui ad benefaciendum nobis nec ille

Jadiiimarum ditioniim fiiaruin fatis amplus eft teiminus. Extremo
Septemtrioni non minus impenfum ell: oper^c. In Suecia Patiis Staniflai
Marfoiiitij, alioiumque, quos ei pro Catharinai Reginx voto Modera-
tores noftri focios addidere,per multos annos fe labor exercair. Tandem
& Antonins PoHeuinus ad firmandam folandamqnc Reginam , cuin
fuis tum fuorum malis ingemifcentem, mandato Pontificis acceffit.
His Sigirmundus II I. Polonia; Rcx primapietatis (ux rudimenta , So-

ciecas deuind:um fibi iam inde Sigirmundum debec Sed non intia .
aulam fecontinuic.Patium induftria: per Regnum, qnamuis iam om- MijfioSo-

'^'"'^^^***
nem fere medicinam lefpueret, diiFufa eft. Vt frudium reaihdarent,
Carlites conciliaci: Diux Birgittx, Suecia^ olim ciui , nunc tatelari , di-
catam Cceaobium , frementibus hxreticis, reparatum iacra eins :
argeiitex arcasincluracolidenuucoEpta. Qiiis de reftauranda Relijio-

ne defperarec, cuin Religiofas domos fuis e cineribus videret refurge-
re? Sed moiiens Regina fccum abftulir. Hac fublata, defe-
taiitas fpcs
riiimus locLim, iion depofuimus curam. Quibus in fua patria non po-
teramus , iii alienii per icholas , & exftruolum inftitucndx iuuentuti Ann. soc.
^"• '^^^*
Seminarium,piOdelle conati fumus. In Iiunc eciam modum Danis Nor-
wegirqae confulmm: cum fuos, nevfpiam locomm in noftram difci-
plinam fe darenc , prohiberet Daniic preudo-epifcopus Qnid edi^lis .
opus? inquit Rex , curate ne lefuicamm fcholis noilra iiuiencns indi- Ann. soc.
^"•'*°'•
geat. Sed&ipfiin terrasillas, per quidquid miiiarLim atque infidia-
rum obiedum eft, fe Socij intulerc. Nec minus iii Norwcgi:E frigoii- iS[orvve'
^"^'^'
bus,quam iii torridis Indi:E locis ftiidiofa animarum charicas exarfic. In
Daiiia eciam carcerem tulimus. Quid multa? ex omnibus, in qua•? ho- ^ ^^-
""""'
dieEuropam diiiidunt, regionibus vixvna; ex celebracioribus infulis
pauc:E funt; vbi vel fedem Societas nonfixeric , vel in quam cxpeditio-
nemnon iiifceperit. In Italiie, Hifpania;, Gallia:, vtriLiique GermanLT, 'Kfgf<'»(*
PoIonLr P.egnis & Prouinciis, iii Hiingaria, Grarcia, Iftria, Dalmacia,

^^7?/««-
habitamus. In alios lUyricitradlus, in Pannoniam, Sueciam, Noiwe- tat [edem
giam, Daniam excLinimus. Accepeie nos mfulaSjin Oceano Angliacum ^-^f^Mw
Scotia atque Hibernia mari Mediterraneo Sicilia , Sardinia, Corfi-
: iii ,^-"'
ca, Melita, Creta: in T^gaso Chiiis. Cyprnm,Naxum, ceceraique lu- tiiit.
ftrauimus. Vtiiiam non &

adeo lace hxrcCis atque impietas graiiareii-
tur! Scd cuin facile fic vulgari luem, non itein pricfto elTe medicos ita ;
noftii difperii funt, vt nullos peftis inuaferit^ quiii iis curandis velim-
pendcriiit operam , vel obtuleriiit.
1
CAPVT SEXTVM.
Sodetatls fropagatlo psr Afmm.
ASiam varie veceres quinque partes noftri Cofmographi diui- Diuifa
, in
dunt. Vnam MofcouL-E Dux, akeram Tartari tenenc fub Tur- ^**' :
is cil tertia, quarta fub Periis poftrema Indias , & quidquid cerrarurri
:
c i ad
220 IMAGO PRIMI S.£CVLI SOC. lESV.
Societai ad Orientem eft patefadum , complcditur. Iii has omnes aliquando
in indiam Socictas, 111 eaiTi quce remotiilnna eft, ftatim a iui principio penetrauic.
^maZo\• AditLis pci lacobum Goueam apercus. Is loanni Luiicani^ Regi , Indi-
CcC cidtores viiie^ conquircnti , Ignatij Socios exhibuir. lUos Ecclefix
/m?«. difHcillimis teinporibus aCHRisTO fubmiiioSjnihil magis quam Li-
bores ambire : ex periculis Dei gloriam '&: animamm falutcm accerfe-
re: nec Regis voluntacc recufatLUOs quo ferrentur iam
irc, pro-
fLindas diuini coniilij rationes Hic Gouea,
1 qui Parifiis
illc eit Collegij
ianda: Barbarie Moderacor de cxdendo
, virgis Ignacio fententiam tu-
lerac. Vt conueiTa conditioelli Noui Orbis curam committi illi poftu-
lat,m quem, quod a redo mortales abduceret , animaduertenduin pu-
tarat. Diceres,Iiidoaim falucem hocfupplicio, noftr.x familias gloriatn
hocdedecore emptam atqueaireucam. Certe nnfquam illuftrius qiiam
in Indiis compaiauit nomen. Quot alibi homines , tot hic agmina
Fior.Rem. C R1s alleruit. alibi Religionem fouit , hic plancauir. Ignota i
fto^cap^s! Apoftolis tranauit maria, & Eccleiias nauim ad poitus appulk,quos |
illi noii videmnt. Ex ipecubus & cauernis eduxit gentes ad afpicien- i
damEuangclij lucem, &, quiE fol non adit,Fide illuftrauit. Non fola
quidem, nec primalaboraait . Pmuk diui Dorainici, pmiiit diui

Francifci generoia ftirpsi ied vt mukum terraium colere cceperint, non
Xauen] noftiis laboiibus campum reliquere. Vnns Xauerins ,
qnam
^'*'"'
miiltis falutaris fuitl Ante illum Parau^,
Malai, Azeni, Mindanai', laij ,
Moluci, nec fiCHRisTvs eiTetjaudiuerant. Maurica, Ternate, Tra-

uancoris, Manaris, Cambaia , Zeilanum, lafanapatania, Coromande-
.: lum, oua Pifcaria , quam pamm inftmdiE erant qiiantie Meliapori, !
Cochini, Gox, Amboiiii, quantÊ apud omnes Malabares & Malacen-

{ts & tot vrbes, infulas,regiones,praz-
tenebr^! diem atculit illud fidus:
terIaponiam,in quam primus Fidem inmlit, & vicina Sinis loca, prae-
ter MozambicLim, Melindam Zocotoram, & Africa: littora
, nouus ,
|
Gentium Apoilolus peragrauit. Qnid bic primum mirere locomm ?

'
diftantiam? qaantum totius terrae ambitus continct rpacij, tancum plus

iemel non pLOficifccndo, fcd docendo perciirrit. Labores? Paulum plus
omnibus laborancem agnofcas. Fruolum? Euangelium latius , quam
vllus hominum circumtulk : plurimos Chriftianos, quos barbarasin-
tcr gences ipracorruperant & efFeraueranc loca, ad dignam tali nomine
ac piOfeiilone vitam conuertit: Echnicommfupra decies centenamillia
adCHRisTvM adduxk. Hunc vnum ii Societas Indns dediijet, pote-
lat ad illarum fakitem excitata videri. Quantum per ekis ibcios ac
pofteros,Barzaeum,Cnmmalem,Silueriam,qiiantum per toc Heroas
acceffit qui vel fanguinis iui femka ker ad ca;lum barbaris aperuere!
,
Per hos tota, quicintra atque extra Garigem eft,lndia; per hos PegufiÊ
& Camboias potentiffima Rcgna, Somatra , Cekan, Celebes , Philippi-
maxim.-E atque opulentiiiim^ infuLT, meliores qiiam noftro oibi
fuppedkenr, receperedkiitias, &
abfconditnm Fidei tbefanrum repere-
re. Pcr hos deniqiie plura , quam iibi Lufitani Hifpanique fiibiecerint,
in Christi dkionem redadta funcloca.Vbi arces condere non potuere
foitiilimiDuces, IiiDeo templa, Ordmi fuo domkilia erexere . ^\z
India•,
,
Indire, quas vel adire difficile cft, qua habitantur, exculcae funti q^-ia
dcfeizx iacent, pemafx. Inde laponiam-traiedum.
iii
Eit laponnm Indomm,inciilta gens ied ingenua ; & difcipli- laponum

nis expolicajappetens laudis & glorix
inde iii bella prêceps. Deos tum
: "'^*'»«'»•
pro arbitrio colebar. &

ccterum res diuinas cognofcendi auida, in ad-
uenas humana. Qux fimul Xauerius comperit, ariic defiderio tam do-
cilis colend^ gentisj puduicquc, priiis alios quam C ri s nuntios i
ad eam penecrairc. Reicmarat hanc iUi prouinciam Deus , vt lapoiium

Eccleiia vcl in orcii ilio magna eilet ; dc qux piimxuam illam icmulam-
ra erat, ilipparem Apoftolis haberec audorem. quis ille dies fuir, quo
Cangoximam naiiis appulit 3 quê tantum bonorum aduehebat credi- !
derim applaufilTe Cazlites , &

gratulatos iniulis , vbi ilia renouatiim iri
cercamina , luos reprxientandos triumphos prxuidebant Te certe de- .
cuin exultare, laponia, nec amplius vel de fteiilitate tua, vel de carli queri
'
afperitate. Acuta: te hiemes vrgent; ied iam tum coe^fti piecate feruere.
"
Niues, quibiis tegeris , Marcyrum cruor^tepefecit.• Maligna mukis locis

tibi terra; eodemfecundata iaiiguine aipreta tua, in paradiii dclicias
ied
conuerfa ilint. Aufpicium dedit Xauerius, diim, vt cibi ieruiret, famu-
liis equiti faolus cruentatis illa pedibus percurrit Qjiales eo iolo fm- .
ftns proueiiere ipecimeii Europa vidit tum, cum Rex Bungi Fraiici-
1
icus , & Rex Arimineniis Procafius , Omiirxque Princeps Bartholo- Leaafio

mxus , ad Euangelij lucem vocati , Mantium §i Michaelem,i"pc6tatiiII- Regnmia^
mx virtLitis adoleicentes , ad exhibendam
iibique ianguiiie coniundios ,
^"""^
Ir
nominc Pontifici Maximo obedientiam Romam legauere Obla- . cem.

treiit hic ringanturque Fidei hoftes , &: adoratum a populis e cermino
terramm venientibus Ancichriftum ganniant egocum iis , quibus :

Fior.Rem.
'"Antichnft.
quem debuit illa legatio icniiim acculit ^ regios hos iuuenes , camquam
alteros Ma5os in Vicario Christvm venerantcs afjnofco : nec
quidquam aur Societati, qu^ in his dirigendis dediicendifque vice iide-
ris funda eft , illuftrius ad gloriam , aut tibi, Roma, iucundius ad vo-
lupcatcm accidilTe. Quid iimile in Africanis atque Afiaticis triumphis

& & li-
confpexifti
beracis
moiiLun
,
? Ibi dc trucidatis
gentibus triumphatum
vires fracla.•. tuin Imperij
mancipatis
. ibi fuii
, modo
, hic de conieruatis
hoftium exercitus, hic
Religionis limites propa-
~
gati . tam delet.T vrbcs , vaftacx pulcherrima: regiones ; modo nullum
nifi impietatis excidiam.. tum ,
qui in poteftatem venerant , lurido &
iquallido vultu, oncrati cateiiis , doloie atque ignominia pleni, poft vi-
(ftoris curmm traliebantui'; modo, qui ieCHRiSTO iponte iubdide-
rant, Ixtitia; qiiam aliis adferebant participcs, ingeiiti vniueribrum ilu-
dio& , incrcdibili multitudinis , Priiicipum , Antiftitum, Sum-
mi Sacerdotis ^ratulatione excepti , omnique honorum & officiomin
geiiere faere dccorati. Qu.omm omnium cauiTam cum homines in So-
cieratem referrenc, eamque laponicx Eccleiia:,cuius tam prcxclaros vide-
bant fctuSjparentein ac iiutiicem dicerenc ; erat quod laborum ilioruin
fmclum maximum non modo exhibere ie , fed &: percipere exiftimarec.
Legati, vbi m patriam reucrfi iunc , quafi non certiores ad carlum duces
nancifci poiTentjquam quibufcum rancum terrarum emeniierant,aggre-
. Ee j
gari
222 IMAGO SiECVLI SOC. lESVi
gari noftris voluerunt. Alij nec genere iiecvirmteimpares iecuti funt.
Etiamnum Rcgam in gente iioii minimorum nepotcs , auitis timlis
Rcliîoiam pr^terentcs liumilitatem,iupreinoRegi in Societate ieruiuiin.

Adeo intcr grauiiTimas, c|uibus illic conflidata cll:, xmmnas non modo
llationcm non dciciiiit , lcd & prxclariiTimis copiis auda cll. Quibus
^^ inihuola , eciam vlcra laponiam iii Yczo , nouum Liborum campumj
noiias iibi palmas quxficum iuic . Multos okdius
abftuliti ied maior
mrl^l"^
fcrro fecLindicas. multos ignis coniumpfit j icd a flamma claritas accefl
iic. Toimcnta , carceres , equulei, quid fuere nifi experimeiica virtiitis?
quibus noii oppreila eit , ied ereota iioii abfterrita , led iiiuicata Et ad
j .
lixc quidcm dccora Xaucrius , vc dixi , viam muniait. Sed iion hic vd
cius quieicere magnaiiimitas , vcl explcri charkas pomit Dluti mundi .
terminiim actigilTec , crcdebac ic iii Qpcrum primordio ftare.

Parax vidcbantur Iiidix, parua laponia, dum Sina reftarct.
Sina qua terrx amplicudine , qua populi frequeiitia, Regnum eft to-
Stmnftum ^"^ orbis maximum. Incolx ingenio excellunt; pace magis quam bello
mores, n. claii. lcges vniucriim abibnas , religiones lidiculas habcnt . Exte-
"^•
ros ita vel coiitciniiunt,vel metuunCi vt,propoiita capitis poena, a finibus
arceant. Hoc ipium
iliis quod Xauerium, non minus profundendi
erac
ianguinis quam propagandx Religionis cupidum , prouocabat Sed .
dum pugnas cogicat , ad palmam euocarus ert priusquG ad prxterito- :
y. rum laborum prxmiiiin quam ad nouos labores peruenit. Nec tameii

.
intugrsjfH omniao fruftratus eil voto mortem , quaiii in Siiia Iperabat , iii eius
:
wm- ingreiTu reperic Vbi ii quid ad finem propoiimm , nihil adgloriam

.
*"^'
dcfuic. Nuiquam honeiiius milcs , quam iub hoftili vallo cadic Sub- .
lato Xauerio , tranfiit ad pofteros expeditionis cura qui xmulati eius :
animos , C r i s i iigna , qux ad Sineniium portas moriens defi-

Minu in xerat , perfraolis tandcm clauftris intulerc. Adicus , vc in locis qux vi
Smam cxpiigiiaii polTunc, pcr munera eil apertus. Horarias e rocis machi-
'sauiipa- "'^j ipecLda cryftalliiia , aipedui colores obijcientiaj
vitra diuerfiirimos
tefaSiui. Siiieiiies nonduin vidciaiic. Ea , &
cetera eiuimodi , quibns pretium
noLikas faceret , dum cnpide Magiftratus accipcrenc , vc fic in donis,
capti iunf: & admiilis qux oiFerebantur intromisere qui dederant. Ita ,
Michael PvUggeiius & Matthxus Riccius penetrarunt. Qui mox akius

iniinuare ie in gratiam, popukim officiis & comitate dcmulceue prxtcr ,
docLimenta , erLididonis fpecimen darc. Ncc maius aliunde

virtLitis
prxiidium. Idcm quippe Sincnies , quod olim Grxci , de exteris ientie-

bant , baibaros & ignaros cfie , ic iolos fcicntia prxftare. Vbi patuic
error, cocperuntquc de fitu orbis , &: ail:rorum curin, de acceiiu , reccflli,
dcfcilione iblis & lunx ,

qux ipfi non repererant , a noftris diicere ; fi-
mul opinioiies , fimul voluncaccs mutanint & vel admirarione doclri-

;
nx, vcl diicendi CLipiditate , ,non ingicdiendi folum fed & commoraii-
di copiam feccre. Mox & tcmpla condcrc li-.uk
( cfl: ea Cantonix prouincix *;
Prknum Sciauquini
cxrm<5l im pictate magis fre-
qucntantiuiii , quam oiiiatii iuo ipedlabilc. Cum id ciiies , prout ami-
)
.
ciori aut alieniori crant animo, varic ferrcnt Prxfeilus vrbis, vc aiifto- ;
ntace iua,quain & fama & Rcpublica bciie geila ingentem col-
LIBERSECVNDVS. SOCrETASCRESCENS. 223
lc^cmt , -loci religioncm merctur atque aagcrct j
liunc foribus titulum
appoiuin T)iuorum floris ^des Flos ille pocuit iiitclliî , qui deradice n-
, . ,
,'V j•
j, xT /1 ^ i:
StnqHUm. • .
NoitiOs porro quanti heri vellet , aicera , quam iii m- hvm$

1
leile adicendit .
tcriore aiila miicendis ddtinata collot]iuis figendam curauic , inicriptio •^"'"'?'""

teluibacur : Gens ab Occc.fu ficrofmcla . Supra modeftiam eractimiLTS ; 7Jiioslciis
admiflus tamen ,
qnia Religioiiis intererac eiiis pra^ceptores hoiiofari. exhibitm.
Vanas iubinde viciilimdines iubinimus Modo non mukiaidmi ib- .
lum & Magiilratibus vulgo fnmus accepti , ibd & Rege cam beiieuoio ^^**^
'f*
vtimur•, vt, niii hoc Rcligioiis inilicutis repugiiare didiciflen , prxcipuas ninmtai.
in nos disnicates conferrcc. Aiimm qui vid:ui culLLiiquc corpons ne- ,
^^''""i^
ceflaria abunde luppedicet , nupcr attribuit. Vir eit recti mltique caiax, an.iij;.
&, qiiibus alij , nc ad fidcm tranicant , maxime impediunmr , libidini-

biis non obnoxius. Vcinamj qiiemadmodum falibs Deos non amplius
colir, ita veriim , vt par eft , aliquando venerctur ! quanta Smeiiiis po-"
puli, qiii Pvegiim liipra Perias vcnerans totus ab iiiorum nutibus peiidcr,
adEccleiiam acceflio fieiet ? lam^nnc operarij mcili dclimt. Fidem
multa millia, SocietaLcm nonnulli iiint amplcxi.
Par in vicinis Regnis progrciln.s. In Cocinchina pluribus locis fedes ^°<^'j '».
""^™*"
crigi cceptar. In Tunquino finguli pro CoUegio iiint. Supra viginti ani-
«,
maram millia vnus curat. Tiber,qnod & Cathayic Pvegnain,noii mino- Tmqmn^
remfmdium ipondct. Nifi inconilantiatimefcmr,primis pxiie congref- ^»^ff»
iibus poterat ad Fidem Rex adduci.ka difficillimos aditus facili progref- ex imeris
Macri.iij;.
fu DcLis peniauic. Sane nihil iimile miles Hannibalis in Alpibus palius.
leuilTimum fuit, quod per aipcrrimas riipes conFcifbiim eft iter . traicdla
loca, vbi non rarb viatores peftilcns acr , ficut Auernus voiucres , necar.
Calcaca totis menfibus nix <?<: glaciesrvbi rentiendi vis & oadorum vius p. Am. hn-
drada in
dcfeccranr, defoilis in niue ipecubus hiematum .Nuiquam talia frigo- 1614.
liL•
ris prodigia. Gangem, cuius hic fons repertus , non modb glacies ftriii-
git, ied etiam fine gelu nix tegit vbi enim montium cacamina qiijc
: (
non niii nix funt ) vciitns decurbat tanras molcs abrumere impotcns,
;
cxxauat fibi viam , & iub niucis fornicibus ingcns amiiis deuoluimr.
qui tranieiinc, dum ftareia coUibus putant , in ponte funt. Adhxc
frigoia ex India: caloribus Pacres deueneruiit, pedmri, niil charicace fla-
^rairent.
1 Arnam & Eiiagain latiiTimas regioncs , cum indigena;, qui & «^'«f d•
^'^^"^^
ipii a Regno Dei non procul abiiint, tum lapones ob fidem cxules
nos attraxere. Etenim hoc cum primis Chriftianis habeiit illi no-
ui commune ,
qubd infortuniis iuis alios bccnti & dum liias deiere-
recoûnmr, nonas Reliîoni iedes acquiranc. Iii Corream proxi- C'"'''^'^'
mis annis miilio adornabatur. Patcbit mde in iarcariain iiigreiius. an.ii)?,
E{1 \\xz alteraAfix pars Scychia veteribus dicta. a China prodi-

,
gioibillo qHadringentaram & quinqnagmtaleucarum muro diuidimr.

Ex Europa
Indc.vt adircmr
,
qiiod gentis feriLas aditum difficilcm faciat, apertaeft.
, coniiiium caiiis praruerdr. Adera: milici Poloiio
P. Zgoda , dum Valachiam
Tartarns inuaiic. Cxfis Polonis vcnit m Tartaria,
lioftiiim mauu^'. Nulli crarioi- libertas , quam illi vincula fiicre. Fla-
graratdiu ftndio adcnndxTaitarix .iamqueConicaiitiiiopolim, viide Ann.soc.
="•'*''•
libe-
224 IMAGOPRIMIS.ECVLISOC. lESV.
liberior in piOpediem cogitabat.
Tauricam Cherionefum traniims ,
Hac ciiia pcr fclix infortunium iolutus , qiio volcbat , dudiiis cll com-
pcndio. Mox opcm yiri Priiicipis, queni Camencci Legatum noucrat
redemptus, multis eius gentis , a qua comprehenius fuerat, viiiculorum
iuomm prccium Chriilianam rcddidin libcrcatem,
P-erfide, Scd relegamus per Indias iter,& ad Perfici nominis Regna vcniamus.
Homm vnum Armuiia eit, Pcriici iiniis infula , quam commcrciis di-
Lies, tam cetcris iiacuriE dotibus deftimta, Nullus in ca frucex, nulla dul-
cis aqiia: icamrigo. Salfum & iulpliuicum iolum Ipfa flumina rcftatc . •
in falcmj vc noilra inglaciem hieme, coeunt. Accedit ardor intolerabi-

lis, quem capite tenus fluîbiis merii, vix incolx feruiit. Vincic tameii,
hunc arftum cupidicas j &

ex omni parte mercatorcs adducit ludaji .
SaraGcni , Gentiles , inuicem miicentur. Diuerii

Hasrctici , Cliriftiaiii ,
iingulis ricLis, libido atque auaritia communis cum mercibus vitia ia- .
iieliuntur ncc minor flagitiorum cil , quam nationum colluiiies. Fuic

:
BarTî in ^ îc ilia iioftris negoniatio. Gaipar Barzajus ea lucra fecit, quibus ma-
uurmiifia- ioia ncc Xaucrius iperaret.Suos illc labores quidem Annufi^ dcuouerat•
^
7endi'<"m.
^^*''•
&
^^^ ^^^^^ ^^^ laponiam &
Sinam rapi ie ientiret, ilii iimillimum Barzaûm
milit. Qui fimul iniiilam attigit , fimul hoiTcndo motu conciiiTa eil.
Diceres ad eius aduentum diabolum expauefccre ; &, ne loci pofleilione
fiauic.iii vits deturbarcmrjtimere. Gaipar ca^leftem iram interpretatus eftj cuius cum
j
paf.B.irzxi.
non ferret,
'
tgj-jjj^jij denuiitiatione iii icelcra inuehi ccepitj quas iani terra

Nec paucis cxitij mettis falutis initiiim fuic . Mox addita ad vchemcii-
tiain induftria vbi penitius morbos cxplorauit, ciirationcm ordiiiate
, &
per parces aggrelTiis eft. Spatia temporis fic diipeniauiCj vt diueiibs di-
ueriis nationibus dies, diei horas aliis atquc aliis miniileiiis impenderec.
Ica multorum vnus explebat, labore quidem incredibili, ied emo-
partcs
lumcnto paii. Nulla gens fuit , nnllus ordo , ex quo non plurimos vel
vitiis ad Iioncftatcm , vel ab impiis iuperftitionibus ad nollra iacra tra-
duceret. R,cx ipie ne accederetj materna: lacrymx poccns machina efte-
wuft& cur c^re. Baptiiiiia cum duobus Saracenomm millibus pctentem importu-
«0» conna ailLis peruercit : &
qiue mortalem vitain dederat, ad immortalem icer
*"^y^•
obilruxit:. Doluit cnimvcio talem fibi prxdam eripi vir animarum
iitientijflimus, fed rcliquo fe fruftu iolabatur. logues quidam, qui incre-
dibili duritia acque arperitate vica: eam lanotimoniiE famam iibi coin-
pararat, vt qua pedes aqua lauiirct , cam Armuiix PvEx religionis caufla
potaret , ad C ri s i fidem veramquc ianClitatem eft conuerius.
Eius alij auoloritatem iecuti, fpccuin, quam Anaclioretaiiim ritu inco-
lebanc , iii Deipara: Virginis delubrum iommutarunt . Pcriici Legati
vxor, vt C RIs adhxrercc , inaritum dciemit par in filia con- .
ftantia. Belkim, quo repctendx crant , iimul impetcndum Gaiparis ca-

put, diuinitiis dirciiirum. Quamquam illc vlno fe Perfidi intLiliiiet,
niii XaueriuSjVCiitus nc lc nimium cxundans ardor difFunderet, Armu-

iiavetiiiiTet pedem
Sed fama concludi noii potuit. Exvltimis
efFcrre.
ArabicE finibus, ex ipsa Conftaiitinopoli vcnere qui ad ic ftudioiiilime

BarTîin- inuitarent,. Quam difficile faic , taiico ie apericnte campo , vcl ardari
^'
SiJ, iiHiiî, vel mileroium votis non obtcmpci-arc l conftriiixic tamen chari-
tatem
LIBER SECVNDVS. SOC lETAS C RESCENS. 12$
catem obcdientia , iam tum prxcipua Societatis virtus. Qui iecuti ilint,
cum iimili prscepto non tenerentur , latius operam promlere. P. Arias
Brandaiuis, &: P. Alexius Dias , in Baharem eiuidem finus iiiililain
Luiicanam clalTem comicati ilint. continentem Periidem , dua-
Alij in
rum non amplius leucamm tieto diiTidentem, iub Monaianas arcis tute-
la excurrere. Felicius tamen aliena iii patria cum Perfis aolum , quam iii
. Lahore, qu^ Mogoris Regia eft, magni nominis Legatus eo addu- ^'^V ^^'
quam 'f^^^J^^^'
diis, vtfiliosilios baptiiinate luftrandos ofFerret : illis icilicet
,
iibi bcncLiolentior. Aliis eodem mercium commeantibus noii pttântHr.

cauisa
parum profuit liber,quein de Fidei rebus Perfica lingua in Mogoris gra- c.u^Tt!'
ciam Patres conicripieranr. Eit is omnium, qui in India regnanc longe
, Ltber
^
pocentiirimus. PvCges plures non iubditos modo , ied & domefticos ha- ^'^^"^*
bet. Ab his minimum auri miUioncm quothebdomadis dono accipit. confcn-
Quis tributa & ceceras diuitias numerct ? Iii bellum quinquagena cle- /'''«•
'
phantorum millia poteft edacere leptena nnper diim niimeraret, cum /f
:
trecencis equitum, nongentis pedicum millibus, putabatur noii mulcuin 'lar.Tom.i.

inftructus elle , &: vnlgarem pocius belli tempoire comitatum , quam
"^" '"*"
'
magnum exercitum habere. Sed numeroiior gens eftquam bellicoiior.

maais aftutia valet hebes tameii ad dmina. Pveligjionem & linouam
:
fere habet cum Perfis communem habitu aliquantum difcrepat. Pri-

;
miis ad eam miflus Pvudolphus Aquauiua, qui deinde marEyrij decus in R^dol-
Adrix DucLim familiam importauit. Venientem excepit Rex eo Iio- p''»'»
nore qiio de MulaiTis , hoc eft Mahometi iacerdotibus , nemiiiem. ^^J^'*yno.
,
Quanto magis e Rudolphi voto , fi cnius ipie Sacerdos erat, carli terr<E- nfiu ex-
quc Dominnm facrilego impoftori prxtuliflet? Scd vltra humanitatis <^'/"''
ofticia, & .fidei noftra: laudes , non proceiTit. Cunftatio Regis ciimpo-
pulum pcr ie iion promptum magis recardarec , Rudolphus Goam reuo-

camseli, maiori virmtum rclido documeiito , quam frudu colledo.
Abituro ingens auri vis oblata Scd qiii reliquerat fuas , alienas opes fa-
.
mftnera
cile contempiit. Nec nouum erat abftinentiae exemplum Toto, quod ^' Tcrt.
.
illic egic, trieiinio, cum plurima Rex oiFerret , ne tantum quidem admi-
iic quo naturx defideria expleret , fat habens ea infipido paiie & frigida
compeicuilic. Ne nihil tamen ex potcntiiHmi Regis aula elferret , Mo-

fcum hominem, Chriftiane viueic cupientem , cum vxore & liberis do-
naii fibi petiit ratus non inutilem operam fe pomilTe ,
; vel paiicos de
regiis mancipiis C r i s i ieruos feciflet . Patuit deinde eadem So-
cietati Prouincia non minorc qaidcm Regum bencuolentia , icd & pari
adamplcdendam P.eligionem fegnitie. Qui poftremis annis rcgnabat, Exiitcann.
cum latioiiuin momenta, quibus illa nititur, fatis perlpexiilct, cupiebat

nodarno viib ccnfirm aii. Demcns, qui plus fomniis, quam iudicio ilio
; tribuerer, & vbi niilla ibi Chiiftiaiiam fidcm vellet reperire.
ell:,
Poft Perfidem & vicina Regna rcftat Turcarum Imperium, qua per
Afiam diiFunditur. De Societatis in eo fedibus fupra per occaiionem
relatum ert. Reliquas func profediones ,
quibus vbi fe non potiiit, Re-
^
ligionem Prima ad Maronicas inftimta eft.
ftabiliuit. SuntMaronitiE ^f;'"
vfom-
montis Libani incoLr , gens bona & facilis fed prauis Grxcomm difci- , tas.
plinis admodum corrupta. Spiritum a folo Patre origincm habere

Ff cre-
ciedunt. humanos animos , vbiecorpoiibusceiTerinc, nefcio quibus
in fedibus vfque ad iudicij tempus feriari. coniugij vinculum pro vi-
arbitrio polTe diflblui. infantes ante quadrageiimum diem baptU
fmate luftrari nefas eflejtum Christi etiam corpore pafcendos. His
atque nliis fcnfim imbtiti do<ilnnis, errore magis quam voluntateab
Eccleiia dilTidenti ceterum in Romaiii Poncificis veneracione atqueami-
citiacoiiiUntes. Monit ea fidelitas Gregorium XIII. vt tamquam fuis
fubuenirec; hoc amplius quod auxilij non egenciores quam cu-
pidiores. lam Oratoies miferant, qui iimul obedientiam Summo Sa-
,
cerdoti tvotius gentis nomineexhiberent^ fimul oftenderent pofle, nifi
cLiltores deefiaii: , in monce quondam amcEniifimo Religionem reflo-
viaorci in j-gfcgfg Milliis cft , volentc Pontificc , Thomas Radius cum loan-
^
"^^"
neBaptiila ytliano, &
quadiiennio poftcum eodem P.Ioannes Bm-
mis omnes linguarum, qiiarum illic vfus, perici. Erat profeotio la-
i
bons& periculi pleniilima-, regione, piiecerquam quod Tiircarum iit,

ciuilibus bcllis ardente. Vcl ideo tamen placuic,quod ad illa irctur loca,
ad quiE primorum Pacrum vota arpiiaflenr. cil enim Libanus non pro-
CLil a PaLcftinajCuifuas dicauerat curas fandla illa DecemuirorLim tur-
ba. Vbi appulere, quafi de cx\o venirent, cxcepti funt. Vt Chri-

STvs, inquiebant, Patii terras, vos Christo eiusque Vicario gentem
noftram conciliabitis. Facile fuit,tam promptos,quo oportebac, impel-
lere, & reducere in viam non fponte deuiantes. Piimum Epifcopi, qui
prj:cer
icntire profefli .
Archiepifcopum quindecim eranc , indi(5i:a Synodo,Catholice fe
Pari populus alacricate praua dogmata eiurauit.
Ita toti cum Paftoribus greges ad Ouile redierunt. Ne noua contagio
glifceret, crrorum pabulum, hoc eft, exidales libri rubtradli funt. Sa-
iutarcs indc ab vrbe Roma Pontifex fubmiiit; maximis quidcmim-
penfis , fcd qua: animarum pretiiun enenr. Addidit largam pecunias
liimmam paiipcribus erogandam: tcmplorum iniliper omamenta, va-
in, & facras pro Epircopis veftes , vt de fuo iam munere edodli etiain
dignitatem feruarent. Nec hic ftecit benigniflimi Patris vel liberalitas

vclcura: vcin pollerum Maronitis confuleret, Seminaiium Romaîn-I
fticuic, vbi educati acqne inftituci, qui iiide mitterentur, iuuencs caftam!
deinde Religionem inter fuos conferuareiK. Procurationem Societatij
ArmeHos, commiiic. Sic Libaiii incolis etiam abfentes adfumus. Reliquam Sy-
Bdbyiomos,
Mefopotamiara Armeniam Pater Aiitonius Marietius & P. Pe-
j-j^^jyj^ ,
Arabes & ^^^ Mctofcita Pauli V. voluiitate peragrarunt. In Arabia P. Paezius

^chiopia: prxluiic. Ad Georgianos, qui Colchidem, & quidquid in-
teiPoncum Euxinum &: maieCafpium interiacet, latepofijdent, Pa-
tei Ludouicus Grangerius profediis cft. Non qiiidem licuit pcr illam
tcnarmri vaftitatem Euangelio vulgando pro voto inlifterej fed & opc-
ra: piecium eft exploralTe loca, quie inuadere defideras. Eric forfan cum
poft debilicatas alibi hasrefcs, alibi deletum idoloium cukLim,liccat in
MahometLim plenas copias conuertere.
CAPVT
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 22^^
CAPVT SEPTIMVM.
iroîtgPLtio Socktatis fer Africam.
non religionc minus quam

FVit olim Africa bellis inclyra. Nuiic
pcene Fides exulat. Obiedas Europ^ partes, & interiora Saraceni,
maris Atlantici & yEchiopici littora Echnici tcnenc. iii Abailia atque «£/-2«
^gypto qui Christvm agnofcunt, ab Ecckfia: communione feiunoli '''«»'•
iiint. Ad has gentcs adire, fuic bellum inferre. Nufquam amici , nifi
i
quos faccres. multis humanitatis non plus exfpedandum qnam ,
ipfe
inilillalies. Sed luilranda venatoribus ferariim funt latibula, pra^das: &
filuas deCTendum. Quam feris iimiles Guinea: populi ? Ipfo
orati^ incer
r c —qui LGxnx I
^ rT• Soctetast»
nomine tericacem pra: le reriint ,
montes incolunc. His So- G^wea,
cietas fadta eft manfuetudinis magiftra. Ne cukores deficiant, in vici-
nis Hefperidum fedem collocauir. In alia Guinex Regna prius
iiifulis ,
^ n' I• r 1• •
? .
lar. Tom.j,
e remotillimis terris L•uagellum intulirj quam vicini Saraceni impi5ram c.^6.eik<i.
Alcorani fuperrtitionem importannt. Fuir,cuni vnotcmpore duo ma-

gni Reges baptifma fiifciperent ,
quatuor flagitarent. Benienfis regio Benwe,
non quidcm exfpcolationi rerpondir, fed ipfa iibi charitas fru6ius
fatis
eilj & nufquam vberior, quam in fterili folo, meritorum feges. In Con- ^"«ê.
goatque Angola pro Pêgiim ingcnio diibias fa:pe res: nunc vtrobiquc '^"go^^,
Collegia funt, frugum, quas ^chiopiciis ager ca^lefti fundit agricola?,

qui^dam velut horrea. Magna ex Monomotapa meilis accederer, ii cul- Mtmomo'
tiiram admiiiiiec. Nunc quam incolis fuis pamm benigna, tam c.tIo tafa,
infrugikra eft nec vUa feie re prceterquam Apoftoli fui ca:de nobilis.
,
Fuit is Confaluus Siluena, cui nacalium fplendor interpnmos Luilca-

nixProcereSj virtus incer prxcipuos Martyres locum dedic. Poft na-
operam ad Cafres venerat, gehtem ilolidam & mdem, &
uatara Indis
quz humanam naturam forma magis quam ingenio prodar. Poterat
tamcn, niii panicidium incerueniiTet docilitatis defeilum tantus magi-
,
ifter fupplere. lam Pvegem & trecentos cum eo Nobiles ( fi qua eft in
iillabarbarie nobilitas) iic inftituerat, vc baptifmo admouendos puta-
ret. Sed , vc leuitate CaFrcs fnnt & perfidia iingnlari, Rex iiirupei' pro-
pter auaritiam & improuidam ictatem frandibus obnoxius,facile a Ma^
noinecanis veteratoribns indiiolus eft,vc eius fe ca:de pollneret, a quo
ifalutis vnda Ergo vecordis adolercentuli iunuîngens
fuerac expiatus.
ille rpiricus, a quo Monomotap^ incoliimitas pendebac , laqueo fuiFo-
catus eft. Corpus, ne vcneno fuo ita fcelefti perfuarerant) aaras infice-
(
ret, in proflnentem proiedum. Vtiiiam tandem Cafrcs per eiusfangui-
nem diuinam erga fe miiciicordiam fled:ant,pei• quem iram merue-

runt! Hadenus vclut in poenam a Deo dcferti, & faluce, quam reiece-
runt, indigni viii funt. Quanto beatiores, quse vltra Bonxfpd pro-
montorium ad iiiiLim vfque Arabicum porriguntur terrx! PaiTim in
littoribus crucis vcxilla rutilanc, & in torridis arenis germen ex-
Fidei
crefcir. Prima fcmiiia mulds locis Societas iecir. Nunc Mofambici noii '^"f'^^'*-
domicilium modo,fed &: fcholas habcc: vbij qui humanos iiidueremo- *
Ff 2. rcs
%1^ .:ÎM.AG.O PRIMI S.tCVLI SOCIESV* '
res non poiTe videbantur, eciam difciplinis excoli funt ccrpti. Pocerac
»» Mada- Madagaicar (fandii Lanrcncij iiifulatnEuiOp.ri vdcaut) vcnire iii par-
âfcare.
^^^^^ felicitatis , fi Rcx quam facilis in admitiendis^ tam conllans ni rc-
tinendis Dei nuntiisfuiifct. Sed vc reliquas coiitra birbaiOrum vitia i

,
virtutes , contra mobilitatem neccnb eft peifeucrantiam opponere.

ica
Ea ii dcfuillec, nec nuper in Abaiiiam ( qii^ olim vEthiopia vltra JEoy.

pmm di6ta eft )
poftlongum exiilium reduda Pvcligio veteres poflelTio-
nes adiiliec. Quantos in eam rem inde a primis annis Societas labores
i4.ircepit ? nee labores modo
quos ambic, fed etiam , qiios alioqui vt
,
fui pemiciem ftigit, iniblarum honores criicibus quidem illos & : !
moleitiis refertos , nec quidquam , niii nomen , fpeciofi habenres fed ; !
Numiiu tamen nifi animarum neceflicas vrgeretj vel hoc ipfo ingratos. Igitur
Patriar- loaniics Nunnius in Patriarcham, x^ndicas Onicdos, & Melchior Car-
Epifcopos le6li confecratiqLie funt: vc Clandium AbaiTino-
laiuamk-
âtur.
i"»^!-*"^ iii
rujn Imperacoreni cum 5

ad Ecclefiam , a qua amplius mille annos
dilTident, redire cupientem, ad illam cum poteftate & maieftace redii-
cercnt. Sed is bieui vel mutauic fentcntiam, vel potius (quoniam non ,
nifi in Lufitanomm gratiam rcconciUacionis prê fe voluntacem talc-' :
,s„,
rat ) vbi poftulata impetraliec auxilia , nihil araplius i-equifiuit. Quod
vbi Gox renuntiatiim eft, poftquaift eo cum Epifcopis Patriarcha ap-
pulilVet• neimpiorum ludibiio fiiara omnes digniratem obijcerent, vi-
Omediis ^^^ ^^ vnum CLim aliquot Sociis Ouiedum pra^mittere, qm

rem cx- &:
£pifcopi-ii ploraret certius, & Patriarchx ingrelTiiiTi, quapoflec, pra;mniiirct. Vbi
framttti- aJnenit, reperit Imperacorem qaamuis initio vt erat cautiis nec diffi-
, (
mulaiidi imperitus animi fenfum humanitatis officiis obtegerct ta-

) ;
men reipsa iii Diofcori hasiefi, & propriis Abaiiinornm erroribus men-
tem obfirmalTe. nihil de Romanx Ecclefia: auotoricate, nihilde verS
Fide, nifi refellendi gratia, audiie. Patriarchae aduentum non modo
fnperuacaneum fore, fed & Tiuim ingratum efle. Doluic enimueiO ita
Ignatiuin(nam de feminus laborabat) ita Luiicanix P.egem, ita Ponti

ficem Maxiraum, qtiomm omnium non minon vokintate qiiam fpe
iufcepta erac expeditio , exfpedatione fruftratos. Sed inde folatium ca-
, quod , vbi agendi quie optarat faculcas deefTec

piebat abunde (quod' ,
sipuUbo- altemm votum erat fuppeteret patiendi. Pr^^tcr contumelias & oppro-
)
*""•
bria, piaster tasdia & duriilimum inter arpeirimas rupes exiiliLim, eam'
paupcrratem pcitulit, vt,cum aliorum mifericordiam publica contraxif-j
fet tames, ipfe arare, ipfe fementem faccie, ipfe metere coaolus fltj vnde
vitam, quo ferendis diutius arrumnis rufficeict, fuftcntaret. Tum de-

mum cccpitdignitatemfuam , quam inuitifluno iiifceperat, a;quo ani-
mo fcrre : ; quas antea intolerabilis videbatur, inter grauiilimos labo-
latr.Tom.i. fes leuis eft faota. Tum non pcEnituit Poiicificio pedo manus admo-
c.3i.&feq.
uitic, diim iifdem boLim ftimulos & ftinam tradaret. Quis miretui
p.PaeXitii
Euangelicum femen eo deinde iolo fclicicer prouenilTej quod ita (uo\
tn Abaf- a61:Lim eft? Nondum tamen fe miiltum extulerat^ cum eo venicT. Pae;
fiamvemt, 2ius: queiTi etiam non minus remm toleratamm, quam gcftarum glori;
decorauit. In itinere a Turcis captus, fexennio in vinculis fuit. SoIutiK
carcere , incidit in morbum cum per fc grauem , tum loco rernraqnj
inopia'
inopia quippe inter Aiabas inhumaniflimam gentem ) moleiliiTimum.
(
Recupcrad valecudine, P. Montferratium,v.iarum acque icrumaarum

rocium & leuamen, ainiiit. Cetera, quiE vel ad humanarum neceflica-
tiim fubiidiLiin, vel ad rd facrx vfum comportabat, latrones eripuere.
Nihil in illum micius feris. Inta6lum acque innoxium emicans e filuis
leo peitianfiic. Ita akernis diuinas mifencordiiE iefe modo rubducen-
tis,modo exfereiitis, interuallis excrcitus recieatusque, ad Regiam per-
uenic. In qua, primis ftacimcongreffibus, &fua illum, & Religionis, honormtr
quam docebar, adeo venerabilem fecic, vtpannorus licetatque
iaiidtitas ^» ^'.
mendicuSjfupraomnes Proceres Dynartasque in precio elTet. Rooacus
vtde diuinis myileriis verba haberet, cum id ftans in pedes, nihilquein-
terauditores eminens, agere cocpiflet; non ferens Imperator tam altas
casleftcsqLie res tam humili loco,quod alia fcdes deefler, in fuum
traolaii
iullit folium conicendere, & vnde populis imperia dabantur, inde vita:
praicepta piOterre. Dubites magiine Concionarorem delatus hoiior, aii
quam dum fic illo

famulis agnofcere
.
fua Imperatorem demiffio decuerit. Numquam iolio dignior fiiit,
Adeo pulchrum eil & regium , in iuis Deum
& veneiari. Alias inter colloquendum , cum eius fe
famuliim clientemque Paezius dicerec, Quid, inquic, iftis obfequij
atque obferuantia; vocibus vceris i non dominus ego tuus aiit patro-
uus, fed difcipulus filiusque fum : quam A-
tuaequidem inftitutione ,
bafliiiorum imperio felicior. Verum dixerat, fi falutaria documenta

quam auide audiebat, tam ake ifn animum demiffiflet, Sed id in incer-
to eft. Spem facit, quod & ipfe ante pugnam, quam fibi fatalem praeia-
giebar, adefle Paczium optauerit , vc apud illum Cacbolico ritu noxas
confitendo deponerer j & perduclles non aliam ob cauiTam vita illuin'
Regnoqae fpoliarint, nifivt neReliL:ionem,quam amplexuscredeba-
tur;, fuos quoque furdpere, &acceptama maioribus Fidem, ciirn ea,
quam Sacerdos aducna ementica potius (vt aiebant) faiKflitace quam

rationum momenris perfuadebat , cogeret cominutare. Vt vt eft , non
irriti Paezij fLiereconacus. Multosqni abEcclefia feiiindi, veUit mem-
braa corpore abfcilTa, ca:leftis Spiritus vegetatione vitaque deftitue-

bantur,cum ea conciliauit. Mukos ab inanium fimulacrorum cuku,
ad veri Nnmlnis noticiam atque amorem attraxit. Sed vc in cupidis
negociatoribus kicrandi dcfiderium ex kicris crefciCi ka horum perce-
ptio frudiuim, maiorum cnpidkatem accendit. Donectandem noftra ^""^5.^^'
2Etate, renouatis primis conatibns, miiio iterum e Societate Pacnarcha, Ponnficis

\
ad lakitem AbaiTia conueitit: daaiDatisque, qui feiuiiAionis
tota fe obedunti*
^^•''' "^*
tempore innakieranc, rinbus,& inprimis eiurataDioicori h^refi,no-
uum Ohristo, &: Romanx Sedi ceterarum Magiftrâ faGiamen-
tum dixk.
Eamdem non femel fpemde fe,.dequeCophris qui vEgyptum in-
eolunc, Alexandrini fecere Patriarcha:. Sed coepcis conftantia defuit. Labores
Eorum vnus, quamquam Legatum gemmasque Ikceras Christi Sociortf}?*
per
Vicario kibmilerat idc•^ tamen,interturbante rem eoipfo qui Legatus ^yitF^"
fuerat millbs ad fe Chriftophorum Rodericium & loannem Bapti- ^«?,
,
ftaiii ^lianuin ita dcluiir, vt prarter eum ,

qui ex pacienna fruftratisqiie ¥iJ;^°i'j^'
Ff3 noii
2^0 IMAGO PRlMi ^MCVLl SOC. lESV.
non miliiis qudm eXddis fentelicialaboribus in cxio exfpedaiidus eft,
Ann.socict. nulluiTi fruclum retulerint. Alter, dum nimium comperendinar, priuf- .
annoij84.
qu^-^,-,-, ^^^^ (^^ ruorumque iciluci necelTAriam conficerec, morce pra:•^ |
'
uenciis efl:. Tum camcn ceteri Epiicopi redicuris iii Icaliam Patribus
dedere litteras quibus & Pontifici gratias agebant, quod hamines, a
^
quibus Cacholicam vcritatem docercntiir ^ ad ie miiiliec & vbi poft ;
annum ruccellbr Pacriarchx rubilicucus eiiet (aiunccnim tatndiufuam s
dcccrc Eccie{iamSponriiiiccricunilugere) totore iludioinconcordiam !
inclinacuros teftabancur. Ncceracexigua kliciilimi iuccelius fpes, con-

firmara iam & communicer agnita Romaiu Ponrificis" in vniuerfuin:
Christi gregem poceftatc, reiedisque, quibus maxime recaudabann'

tur, Eutychetis erroribus. Sed dum noftri ca Romam noua delacuri, &!
quid inrem elTcc, coram edooturi difcellum parantj ecce tibi in ipfo-
prodttioms
j.^^^ xdibus Turcaram tuiba fcrro ac telis infh-iidia. Duccbat aCTmeii
captHntur: perlonatiis dux, qui quid agcndLim , cuive inijcienda elienc vincula,;
defigaarer. Fama fuitjfuiile quemdam
atque ambicione arden-:
intiidia
tem: qui, vc Gallica: nationis Confulem (habenceniin hic GalliVe-
netiquc fuos Magiftracus ) in huius promotione negotij nec opctx ned
iumptibus parccntem de gradu deijccrcc, dctiilic adProregem,Coph-
tos ab co concra Turcarum Imperatorem lolicitatos , habereque a Plii-
lippo Hirpaniamm Rege mandata allicicndi in cius partcs, quotquoD
poliet, Chriibanos. ad eam rem pra^fto efle Memphi Presbyteros,qui
iuam Regi opeiam Confulique nauarcnr. Ica Pacrcs ab agenda Reli-
gionis caufsa ad dcFendendam propriam in iudicium tradi , quam-
quam fuam fatis probabant innocentiam j cameii quod in litceiiSjqua:
apud cos dcprehenfe funt, optAre fc Cophci dicerent, vc vnum ouile
fierec & vnus Paflor^ quaii iis verbis apcrtum proditionis contineretur
indicium , in tctrum carcercm conicifti funt. Nec erat qui cxcrcmo

mulctandos fupplicio dubitaiet. Sola in TLUcarnm auaritia fpes firat
rcliqua: credcbantque Chrirtiani polTe, ii Patres ailcncirentur, pecunia:
magniaidine perieulum redirai. Patres, quamquam in tali caiifsa e-
mendam potiiis mortem , qnam redimendam vitam fcirenc, qnoniam
tamen fuam peinicicm cum magna videbant Cophtorum calamitate
coniundam , metuebantque, nc, fi quid eis mali fua caiifsa accideret,
id cos ab omni ciim Catholicis commercio deterrerec paili iiint fibi ;
tur:
pulcherrimam palmam enpi. Pcrloiuto non exiguo pretio , cum nihi-
lo icgniiis inchoatam coniiindioncm vrgeiit, nouns iii piOuinciam
Prorex venit. Qui faotus prxcericorum ccrtior, ait fe iteriim velle cauf-
iam cosinorcere elTe enim proximi Proreois cnpiditate corriipmm labc-
:
excedmt. lactatumque ludicium. Tum candem, ne, qinbus le laqueis exuilienr,

in eosmagno camChriftianorum periculo reciderenr, maciirandus re-
ditus vifus eft neque committendum, vt hominibus optime de feme-
;
ritis fua piecas & bencuolentia fraudi elTec. Acque is -^gyptiacarum

cxpeditioniimexitus Riit.
in
Laborum non minus in aliis Africx partibus, qua? propius Europam
AiuHrita- fiint, multoties exhauftum. In Mauritaniam
,
qua Herculco frecoab
mamex-
Hirpanus diuiditur, loannes NLinnius, Ludouicus Confaliiius, lona-
uus
:ius Bogatusj qui Siciliie obiacec , ipfc lacobus Lainius & Martinus a
Camofa Vegx Sicili^Proregis exercicui Africam
traiecerc.Hi,vt loannis
7rbcnioppugnai:uro;illi,vttradism fernitiitem Chriftianis opem 6c
Olacium ferrent. Pari charitate loannes Fernandius
Gabriel de Por- &
iu eardem delati oras , mukorum e
exemere viiiculis
corpora , mul-
orum a iatanas dominacu animos defendere. Nec nihil in ludxos &
jVlauros emoluraeiiti redundauit. Tituani ( ciuitaseftditionis fuperfti-
doniique Saracenie) prxcipuum Nunnius Rabbinum eo adduxit, vt
|lon cLiii6larctLir confiteri, Iesvm, quem Chriftiani colerent, DeieflTc
}?ilium, eiimque tot expetitum votis, tot promiiTum oraculis Saluato-
j:em acMeiliam. Lainius, vrbe Africa per vim expugnata, defenfo-

,:iim non paucos, quorum in poteftatem venerant, eomm ad Sacra per-
iiixit. ViiLim etiam mox a furcepto baptirmate decedentem ad c£e1os

lanfmiiit ,
pedtiirLim,niii periilTet, Atque ea fere racio eft traiiciendi
in hanc Africx partem, vt velab amicis caftris pra:iidiirqiie ne difcedas,
yel redimendis captiuis pretium feras. Alioqui nouum fere Saracenis
ft, Chriftianorum quemquam nifi iii vinculis videre.

.
Quando erit, vt viliiriiiiae genti non amplius lucro fua crudelicas,
i jaoftra dignicas ludibrio iit ? quando erit, vt,compofitisEuropiErebus,
ii I5c ceflfantibus iis prarliis, in quibus ne vincere quidem piis fine dolore
licet,eo transferantur Cacholicomm vires, vbi noii iuftum modo, {cd
& mireiicors bellum fitj vbi hoftibus ipfis profic vincij vbi noii ira, non
l ,3cmiilatio, non aiiarida, non regnandi libido, eiFundendi Chriftiaiii "
1
fanguinis caulTa fit, fed dignus tali pretio Dei honor?
i
CAPVTOCTAVVM.
Fropa^g^tio Societfttis pr Ammcam.
Mericam ampIiiTiinam mundi partcm , tribus reliquis magnitu-
dine tciiariim fcre parem , diuiciis etiam fuperiorem plerique, ,
vt rem facerenc Religioii homines , vc Euangelium diiTeminarenc , cr-

\
ranteique mortalium greges ad ouile C R i s i reducerent , pr^teri-

is annis adiiiere. Ea vaftiillmis circumfufa a:quoribus,a Septem- DinifiQ
:rione in Auftrum immani tradu porrigicLir,dLiamm,quas tenuis difcer-
Amtna.
lit ifthmus
,
peninfularum forma. Harum altera , qiiaE Sepcemtrioni
proximior eft, Regnum Mexicanum, Nouam Hifpaniam , Floridam,
Terrain Nouam complcdimr. Qnx Meridiem fpedat, Braiiliam,
Paraquariam 3 Chilenfe Regnum, Peruuiam comprehendit. Brafilia /«^^^ji,
^riiTia Societati addita eft. Laboriofa fane piOuincia , & multis ^\^~ liimSocif
venmnt.
:ukatibus implicata. Incolie nuUa Numinis non modo reuerentia,
red ferinum in morem vitam agitaiit. Adeo
ne vcl notitia prardici ,
ilolidi atque hebetes , ve ncc litceras nec vllam numeroriim rationem
loriiit. Perpcram aut rede fadis nihil poft mortem praimij fupplicii-
qaefupereife arbitrantur. Animas iium a corporibus fecernant, incer-

:um: cerce,prout quifque terra conditur, manco vel integro corpore, ica
;reduni: ad inteiOs dcfccndeie. Qûamobrem iis quos tumulant, retia
(naiB
(nam ad vitanda noxia animalia in retibus a terra fufpenfis Brafili cu-
bant ) & aliquoc dieL'Lun cibaria veluti profeduris apponunt. Benefi-
ciorum, ii qux accipiunt ( nam prxftare non norunt ) nullam memo-
riam habenc. Odia atcjue inimickias perpetuas gerunt. Inimicitia-
rum caulTaj, ira: mera:: quibus adeo iiint obnoxij, vt,pugna leuiilimam
ob caulTam fuborta,mLiicem dencibus dilaiiient in pungentes etiam :
beiliolas, pennde vc in homiiies, excandeicant, & vlcilccndi gratia in

vcntrem auferaiir. In crapulam &omnem impuritacem nullo freno
ruunc. Coiiiugioram , qux plaia celcbranc, tempus libidine metiun-
tur. Quod auaritia carcanr, non virms eit^fed incuiia hominumin
diem viuencium, nihilqi-ie in facurum proipiciendum : & hoc vno,
quod tamen cum beftiis commune habent, fua ipfos ftolidicas beat.
Cetera cicLirandi prius & ad humanum riciim traducendi funt, quam
Rcligioiie &
c^leftium rcrum fcientia imbui poffint. Adeo tameii
ctiam tum leues atque inconftances , vt fepe , quos magno labore col-
leolos per longum tempus erudieris, fubito difpareant ex oculis, atque
ad iiluas veluc vento relati,in vitia & iniicteiatam barbariem reuoluan-
torumU' jyj.^ Necesiolum tnolertias primis eius Prouinci^ cultoribus deiio-
bores c?
tnopta
randcE fiiere. Duriffima infuper pauperrate, nondnm vllis in eorum
fuftentationem ab Reoe attributis cenilbus , confliolati ; adeo vt
ardiculam qua diuinafacaent, & akeram quam inhabitarent, fuis

iii
ipii manibus exftruere, ipfi materiam proximis e montibus fubuehere,

ipfi aquari lignarique cogerenmr. Vidus vix alius fuppetebat , niii
^
[
quem ab iis, quibns haud multo copiofior erat res , emendicando col-
ligebant:cLimqLieextremanonnumqnam cibariorum prcmeret
maior tamcn metns erat, ne ipii barbaris alimentum fiereiit. Nulfura
enim BrafiloiLim palato gratius, qiiam humanx carnis edulium. Hinc
interipros non modo rumma capicum vilitas, fed & hominum quaii
feraram venatio. Prasdam non ilatim, fed aliquamdiu faginatam coa-
ilamque pinguefcere,in amicorum connentii lêti mailant: tanta pa-
fcendi fe, atque ingluuiem diris his dapibus exfatiandi libidine, vt vej
c terra extrahere cadauera, atquee tumulis ad fuas transferre meiifa'

non horreant. His,inquam, ne in cibum cederent illi ipfi ,
qui pro fu-
neftis iftis ac feralibus epulis cieleftem afFerebant alimoniatn , formi

dandumerat. Nihilo tamen fegnius inftare , magno ac fidenti animr
multitudini fe immifcere, procul a Liiiitanorum coloniis in filuas ic
dare, fparfos palantefqae in certas fcdcs vicofque cogcre ,

paiilatim .:
impuris moribus aiicitere

nefariis atque vbi in grandioribus longi
: &
iam confuetudine efFeratis dcfperata videbatur res, pueros raltem,velii
exemptos ferarum catulos, omni arce manfuefacere. Nec poe
erpelasis
nitendus fuit frudus , tiim in iis ,qui pofteaquam tindii fuilTent, anD
vfnm rationis fuum obibanc diem tum iii aliis , in quibus Chriftian.
\
teneram plantam peregrinus ramus,adoleuit

doiflrina, velutinfitus in
Maiori tamencumoperasprerio poftrcmis annis in Paraquaria, quiE;
iTiari recedit magis, &
per interiora difFunditiir , laborari cocptum. Ii
ca, quoniam nontanta, quanta vel in Brafilia ob faccari aliarLimqii
ineicium copiamj vel in Pemuia ob auri atque argenti feraciiTimo
.{Lil
montes
LIBER SEGVNDVS. S CIETAS GRES CE NS. 233
montesj lucrifpcs aiFulget, minor eft Europôfum multitudo ^ fed bar-
'
barorum giegatim degentium, &, Nomadum more ^ de loco in locum

pabuli caufsa migrantium incredibilis frequentia. Nullos &c ipficolunt
Deosj ominibus tantum atque auguriis ad iiifaniam dediti Virtutum .
ne nomina quidem norLuit eiidem fere

: quibus Brafili moribus viuunt,
niii quod paulo mitiori magisque traftabili fint ingenio. Aiite Societatis Primi i»
homineSjRcligiororum nemiiiem,Sacerdotum vix quemquam,viderant: ^'"'*?'"'-

nunc commdem opera fquivtpnmi,itahad:enus fereibUin iis fubigen- ^>^;,^^*
dis atqiie interlucaiidis dumetis defudant) multa quotannis millia noii
modo a vaga atque inordiiiata ad ciuilem cerdsque legibus ordina-

illa
!tam, fed etiam ad dignam Chriiliaiio homine vitam traducuntur. Chi-

lenies(qui veriusAuilrum pofti'emi,Frctoque Magellanico proximi funt)
qiioniam grauioribus vrgentur vitiis,quibus,quic[qLiid eft bon^menris,
obcunduntjtardius honeftatis Fideiq; lumen admitcuiit.-ied hoc gnauiCis
linillorum auxilium iiicumbitur. Quis eiiim vlli hominum generi iliam
Idecradet operam conlecrare, cui faiiguinem Dei Filius impeiidit ? Ani-
masdigne noii xftimat, cui noii omiies carx iunt nefck illamm pre- .
tium , qui vel pauculariim falutem iion amplam credit laborum maxi-
morum mercedem Quid refert , fi miieris corporibus , & iii omnem
.
ncquitiam proiedis inclufa! iint, dummodo vel inter ibrdes dignicatem

fuam feruent ? Non ideo vilius eft aurum, quia iii infimi elementi viice-
ribus condimr^nequeideonon prcciofe iimt gemmae,quia iiitra concha-
rum faeces delitefcuiit. Ergo vel hoc ipfo ardentibus Sociorum votis ex- ChiUnfi-
petiintur hx Prouinci:^ , quod , prceter incolarum miicrias , nihil fic ^^ f^ '"'^
^"^'
quod alliciat. Atque vtinam fola norum inrcitia & barbaries, nonetiam^^"
Chriftianorum improbitas ncgotiam facefleret! nullumquod obfiftat
Euangelio valentius ,
quodque domes , malum eft fiiie dum
difficilius ;
opportLinos iniuria^ populos crudeliter atque auare habcndo a Religione

deterrent, fiue dum omiie malum fponte procliues prauis in peius
iii
propellunt exemplis , &

quibus pietatis eiTe debueraiit , nouorum fiunc
riagitiorum magiftii. Sed vt ab his, iiide a principio, ingcns promouen-
Religioni impedimentumeftpoiitum; ita a Catholicorum Hifpaniar
RegLim piecate &
muiiificentia pr^cipuum adiumentum acceifit plaiie Htfp^niji :
^*
vt diuinx Sapientix , pcr quam Reg[es reCTnant. liqueac confilio fadam, '" ^*^^
vtj quorum in primis vircute atque opibus Chriltiana res niticur, eomm ^^ a„.
imperio iubiicerentur cx rcgiones,iii quas veritatis lucem omnibus retro '''»'»'
feculis incognitam inferri , ac deinde noii minoreftadio opoiterec coii-

iferuari. Ea gratia noii miiius de Euangelij priEconibus , quam de mili-
taribus copiis rubmittendis ibliciti, vti noftros iii partem laboris venire,
ita kix Primuni CoUegium a

beiieficenci;^ participes elTe voluerunt. So~
Philippo II. Cuzchi iii Peruuia fundamm. alia aliis cxmidla locis. Yctcietatism
<\\xx faitum , vt ex ditiifima liac regione noii minus iii cxlos fmduum,
^^//^^,^^
quam in regios thefauros tranilatum fit In alteram Americas partem,.
quam Aqurlonem verilis extendi diximus,eodem poftulanteRegCjFran-

cifcus Borgia colonias miiic . Prima in Floridam faola exfceniio. Pe-
tmsMardnez fimul terram atcigic , ab incolis Europômm aducntum ^^^J^ ^-^'
prohibere volentibus, percica percuiTus iiiteriit. Proximi nouem iecundo tlanda.

Gg poft
234 IMAGO PRIMI Sv^CVLI SOC. lESV.
anno nihilo mitius excepti , & prxter cmdelitatem etiam proditio-
nem experti iunt. Dum cnim CaiichcE cuidam (fic Principcm virum
iii Florida appellant Fidcm ttadudo ie committunc
) recens ad , fme
militLim Hiipanorum prxiidio viam capellunt , ab co , icu qiiod aP.e-
ligione transfuga ddciuilTct; feu quoda iuis ad parricidium incicaretur,
in iniidias dudti, & per iummam, fed ipfis ialubcrrimam,immanicaccin
necati iimc. Qui cafus tantum abeft vt rcliquos in Europa Socios abi^,
terruerit , vt incitarit magis, dum pro C R is mortcm oppeters

& ipil pari ftudio exoptaient. Ergo alacrcs & hanc deinde iniulam, fra-
Tn^refis trum iliorum fanguine conrccratam, & Mexicanam Prouinciamj aliai-
i« Mexi- queîii qiias commigrantes HiipaniRegnorum iuoruin tranftulere nomi-
'^'""'
na, cum P.egiis claiTibus adiuere . In Mexicum cum appuliilcnt , iiifre-
Annai. soc. m^ns d£Emon,atque horrendis implens vlulatibus montcm, vbi pro Deo
an. 155)6.
colebatLir ,
quam iibi dolori atque horrori eiTet nouorum Sacerdotiim
aduentus , 11011 dubitauic cuidam ,
quem fibi deuotioiie obllriCLiim ha-
,» Nouant bebat, lameiitabuiidus aperire . Fuit iimiliter quod in querelas erumpe-

Franciam, ^.^^ ^ ,-^^-^ ji^ Caiiadam (
quam & Fraiici de patiLx fux nomiiie Nouam
Fraiiciam dixcre) Heiiiici IV. voluiitate veiierunte Gallia Patrcs ,
qui
, populos Fraiicis vel fubditos, vcl amicitia & ibcietate iuiidos, Euangelij
iaiidioie fcedere , C R i s Rcgum Regi deuincirent. Cixpic enim
& hic per varia diffuiidi loca Religio , ipesque afFulgen fore , vt fquod
alibi compertuiii eft j aqua; iii morem per teiiues admilla adicus dilacec
,
yirgi^ f]bi viaiii, iiec vllis limitibus coerceatur
non paret , iioftrsE tameii operx nonert expers
. Virgiiiia
. Iii
quamuis Cadiolicis
eam Patres Angii,
quaii 11011 ims laborum ferax eiTet illorum patria , iiuperis annis Mif-
iioneni infticuere. Nec vlla prneterca iiomiiiatior teme pars vel Cacholi-
corum armis eft fubiugata, vel cxplorata nauigacioiiibus, qnani iioii iu-
uandoruiii hominum cauisa noftri liomiiies luftraueie.Quin, vt diuiniE

ciiariratis quam humaiix cupiditacis loiige maior cil vis , iniikis locis
fuLis illos ardor longe prouexit vlcerius ,
quam morcaliuni quemquam
vel auaiitia traxcrit, vel erior dcduxerit.
CAPVT NONVM.
Fropagatio Socktatu fer iUnflrcs mU iilu^rmm cviromm
ad emmdem njociitioms.
Ox. iiiteiTas difperia Socictas vbique iioii iiifrcquens , facile

, &
T( intelligcre eft quaiitum liominum complexa fic eius haud dubie
prouidentia & bciiignitate, qui,iicLic addidam iibi deuotamque Fami-
•
liani protulic iii lucem, ilioque iiiiigiiiuic nomiiiejita Iiaileiius iioii mo-
do locorum amplificaiiit ipatiis , icd & coiiciLiuis Socioium auxit iiicie-
meiitis. Veriiin 11011 Iioc ago , vc manifeilum faciam quod obicurum
^Vocatio
^f^"''
eile 11011 potcft, Libet taiitum pauca dc multis cxempla adfcirc, iii qui-
^"^ iingularis eluceat ratio,qiia fumma boiiicas quorumdam ad hoc Iii-

ftitutum vocatomm vel pictati iiidulii!:, vcl tarditatcm. Primus
occiinic Adalbertus Bauiech, ciii in Collegij Pragciifis tcmplo pieccs ad
Deum
LIBER SECVNDVS. SOCIETASCRESCENS. 23 5
Deum fundenti ,
pueri venuftiflimi ipccic,
faciOfanda hoftia I s s iii "i^-Soc.
'"'"''^'
apparuit; rogantique quid ab ie velietjVolo, puer reipondic, vc ibi fis vbi
es. Qnx AdalbciLiis dc ingicdienda Socictaceintelligcns,vitam in eatali
principio conientaneam egit.
Didaco Sanchez , ad quem potiiTiinum Ordinem animum adiiceret Didaci
fliiduanci, Gregorins XIII. eligenda' Societatis aiidor flierat. Dum cer- ^"""^^'»
ciLis diLiinx vocationis indicium dcfideiatj adD.Pctri ie conferrj fternit ^^"-?^°

ie ad aiam ;
Deum
Sacramento prxientem rogat pellat tandem
iii •,
'p"•'•*•''•"•
inoldliilimas tenebras,inxque volnntatis excquendscupidumjnoii am-

plius iiiiat dcea inccrtum ha:rei-e. Res mira. Allapia e tabemaculovoxi
Ingicdeiej ait , Societatem I s v. Quam
Ixtus excipicns^non amplius
auc luadcntem C R i s i Vicaiium, aut Christvm vocantem cun-
datiis eft icqui.
Non in templo erat, fed asger decumbebat in leoto Auguilinus Men- -4«^»^?«»»
dioleniis, cum
fuo illum Saluator alloquio dignatns eft. Morbi caulTa, ^^"''"'-
nimia iii vocationis negotio iegnities Plures annos acribus ad ineun- vuaP.Biit, .
•'^'"^"^•
dam Societatcm ilimulis impullus, nc paieret, nefcio quorum neceifita-
tescaullatus fuerat, quibus cx charitatis pra;ccpto iuberetur iubuenire.
Interim, quafi in eam rem media conquireret , ambitioni fux cupidi- &
tati indulierat ; taiidem graui morbo correptus, cum non acriiis eius vi
quam conicicnticC moriibus vrgeretur , oculis in C ri s i de cmce

pendentis effigiem conuerfis, & veniam roCTabat culp^ & morbo leua- ,
men. Non in vaniim Audiit clementiflimus Dominus, cla-

fuiiE preces.
mque voce poftqnam tergiueriationem ac negligentiam increpaiifec, fi

tandem obtcmperare velletj prxfto fore aiixiliiim fpondct Quistam .
coiitumaci atque induracoanimo elTet,quein tanta benignitas non emol-

liret ? Auguitinum minime malum ingcnti etiam volLiptate perfudit.
Nec mora Socictatis Pr^fidibus, vt admittaturj fupplicatj &:, quoniam a

Deo le agi ceitis prodebat indiciis, fit voti compos. Quo nuntio iimul
aiiimus ingcnti cxultauitlxtitiaj fimul exhaufto corpori tantum rediic
virium, vt ad Collegium quamobrem tan-
ferre fe poilet. Sed vt fciret
tifpei• conualuiilet codem die ingrauefcens morbus letto eum affixit;
,
necmulto pofl: iecuta mors ftadium Religiofas ykx vix ingrGfllim ad

^
metam pcrduxit Nimirum Deus bonomm noftrorum noii indigens,

.
quorumdam non tam obfequia, quam obfequendi voluntatcm requirir.

& Gulielmns Brunflxus non diflimili ad Societatem prodigio ad- GuUelmi
Sic
dudus-quamuis viitutis ftiidio, & coiitentione cuiTendi longa^ vitas cur- ^^^'
' 1 . '_.... ^ , Ann.Soc. 1 . .
lum tamen nontotum rnOcinij cempus expleuit Is natione

a^quauitj . is^s•
Anglus, ciim in horcis quibufdam inambulans acvitXy quam inftituere

debcret, gencre cogitaret, maiiifeftam Saluatoris ipeciem vidit, cuius &:
afpedu & tacko hortam ad humana linquenda impulilis , facile induxic
in animumjVt illi potiiTimum ccecui ie aggregaret, qui illius qucm \iac-
nomen gereret.Viio cum ceitacius
rat,& vitam ib6laretiir,& aiTeueratio^
tum maxime morcs Hdem fecere.
Et hos quidcm blanda vi a rebus cadncis abftrailos Societati Cvix Ies vS
admnxit. Non minus admirabilitatis habec quommdam , quos iandif-
iima eius Parens fubmiiit, acceifio.
Gs 2, loan-
236 IMAGO PRIMI SifiCVLI SOC. lESV.
jo.innis loalliics Nuniiius , non is quem ^thiopix Pacriarcham fuilTe dixii.
phifdôui- mi-is (quamquam & liunc
Virgini Sociecas debet) iedaltere Giifman-
riorum iiobiliilima intcr Hiipanos familia, cum de vitas llatu dubius ca:-
ioan" NuQ
nio. li Reginam ,
qua: fluduantibus Cynofura efl: , luppUciccr implorat •,
illa
fe exhibcndam pra:bens, Viinc inquic , Filio meoreruireaddefatigacio-

,
ncm? Cum ie velle reipondilTcc , iubiunxk Virgo: Hos crgo Fabrum & (
Stradam, quos habcbat iii comkatu, dcfignabac nihil hielitans iequere. )
Nec mulco poll: homines per viium oblatos obuioshabtiit. Dumhxrer

amborumqae vultus cum prxtciicis iimulacris conferti atconimmprx-
occupans Faber, eiidem verbis , num Christo ad dctatigationem fer^-
uire vclit, inccrrogat. Ex qua ille voce plus quam quxreretur intelligens,
non dubicauit ie eis ad perpctuain vitx laborumqae , quibus fatigari rei
crcari eft , iocietatcm adiungere.
Scd & Cailicum iingularis in hoc genere erga quofdam memoratur
/'rfri/f«7f>,faQor.FuicPariiiisadoleiccns,qui percaÎus vicj: liberioris cum meliorem
fjcmiHiit. no6te quadam, quas diem Dominicum iequcbatur , pefcepic
inilituilTet,
uin'.'^ voccm ad perieuerantiam in qua vti omnis fclicitas , ita maxima diffi-
(
cLilcas iita eft ) ie adhorcantis. Poft od;iduum iimilicer monitiis, quis eil
iec qui loquerecur, incerrogat. Sum, inquit ille , tui cognominis loamies
Euangeliiia : & viciiTim, Capiiccinufiie (forte de ineiuida Religione co-
gitabat ) an Carthuilanus Vc Deo viium, reipon-
fieri vclit, incerrogat.
dit adoleicens. Nec id temporis plura. Tertio Dominico die, nodurno
item tempore rcdit Apoftolus , dataque iii manus fchedula En , inqiiir, ,
trcs tibi offcruntur Ordines quem voles , elige cgo amplius non tcuer-
; •,
tar. Diiorum iiomina argeiitca^ littera: , noilrum ( is crac tcrtius ) aurcc^

exhibebanc. Quod auguftiffimo I sv nominidatLim,adolcrcens iic
iiiccrprctatus cil , vt qui aureis deflgnaretur litceris , eum iibi optimum,

iliisquc aGcominodaciirimnin rationibus crcdcret.
loAnnis Noii tam placidum loannes Carrcra moiiitorem habuit.Poftquam vo-
Carrer£^ caiiti Dco diu repugiialTet, da:monem horrenda Ipecie iii cius cubiculLiin
parte i . immilillc le rcruntjquem quamuis luctando abigeretjtantotamcn hoiTore

correptus eft,vt eum non diffimulans ad Sociecatis gremium confugeric.
^m7'i i
fpcdrnm loannem Magirium perpulit. Fratrcin vica funoluin
Aliiid
Annai. so- pei quietem vidit qui leuitatem moriim viuebat cnim foliitius ci ex-
: ( )
""
probrans, exceptumquc de Christi latere iangiiinem iii faciem conic-
dianSjVidejinqiiitjiie hic cruor in caflum pro tc cifnlus fit. Quo illcmo-
nito iolus, non cantum ne iibi_j ied & ne multis aliis tantum prctium pcr-
iret, iii Societate curauit.
FraHCffci Huiic Iiominis dcfundi mancSjFrancifcum Caietanum ( vt dc Fran- '
^^^*^ Borgia nihil dicam) cadauer mouic Ex eius intuitu cum liii quo- .
in occano C[iic corporis conditioiiem pcrpendiiTet , nec illi

,
quo minus putreicerec,
" '^'
vel nobilitatem fanguinis, vel delicias quibus affluebat, quidquam pro-
futuras; omnes ad immortalis cultum curas coniiertit fuitquc re-
aiiima^ :
bus quas in Sociecate gcilit , quam quasin muiido reliqiiit , mulro cla-
rior- Cedunt enim omnia virtutij necquidquam, quod illa non illujitrat,
verum jjlendorem habec Luxus , diuitiae , claritudo generis , periliin-
.
guiit cxcuticntes oculos j fapientum animis magis ad concemnendum,

quam
qitam ad cimbiencluin propoiita (unz Illiidtamen cx iis rclultat com-
.
modi quod , iicut quo quiique nobilior atquc opulcncioi•, hoc fereno-
;
cior, ica ad virtutcm animiiin applicac,exemplo fic vulior. Expcrtahoc Excmplo

cftSocietas &
iub inicium, cum Frandfcus Borgia GandixDux, Anco- ^'•"'^'^•
niiis Corduba, loannes Mendozaj hic Marchionis a Valle ille Comids ,
Ferix &Marchionis de Plego filias, aliiquc muld & deindc cuin lon^ê -,
plures illiiihiirimogeiiere oiti maximisque pcrfiind;ihononbus,oin-

,
iiibus ex proLunciis iii eam adicripti iunt. Quam mulcos enim fuiile crc-
I
I
dimus , qui , cum vidcrcnt homincs quos habcbanc iii admuatione , ca
contemnere qiix plurimis iuiic iumma votorum ccEperinc & ipfi aliter ,
I
1 de rerum vanitace ientirc , atquc ad illa fponte deponenda animum iii-

: ducere,qu^ aliquando vcl inuitis mors ellec erepmra? quain mulcos,qui-
,
biisminus vel cognims vel accepms hic Ordo, poftquam viris, qui om-
\ nium in ie oculos conuertcbant,aud:us crt,pcnicius inlpici atqiie adamari
coepit ? Plane vt , tametii Religioni non nobilicas , fed probitas iuoriim
laudi vercatur , tamen non inncr poftrema diuini fauoris indicia poncn-
i
Idum fic , multos abeo fubmilTos qui vel accepta a maioribus vel parca
,
8
propriis meritis decora abiiciendo,huic Familie decus adicncnt. Legera?»^
.inquit Clarxualleniis
multos fotentes elegit
Abbas, CNi^n multos nobiles^ non
Deus. At nunCj prteter regulam,
muhos fapientes
m ird Deipotentid talium
^ Epift.io^.
•
J Ego certe centenos

\conuertitur multitudo. aliquoc Dacum Principum, ,
t iMarchionum, Comicum,Baronum filios adferrc poflbm, quibus noftras

a Societatisliumilitas domefticis honoribus pociorfiiiL. i\\ vnoBelgioet-
E liainnum facile fex & vigiiiti iuperant
Scd id indicaHe iatis iit, ne, qu2E
.
iilli abieceruiitjCgo plus xqiio videar xftimare ex illis ; &

velle
ilaudem acceriere , qux eius alumnis noii habuiiTe , ied reliquiile glorio-
.
ii
E ium
CAPVT DECIMVM,
Catdogm Tromnmrum Socutfttis I s v, Oomonim , CoUe-
gioYnm SeminmoYHm , Socmnm^^ in <runpi^mp[m
Fromncm cYmtmno Chrifii M. DC. xxvi.
t ;/"\ Vod ij ad brcuis tabulx aiiguftias viiiueriam naturai

faciunt, qui
'
V /machinam contrahunt , id nos in exhibenda Societatis amplinudi-
. ic iecuti riimus. Exiguam rei maxima; imaginem dedimus. Ne camcii
fcire plenius cupienti ,
quam late modo perorbem diiFuia , quibus li-
nitibus circumfcnpta fit, quas regiones omnino peruaierit, quastan-
;um vbi incer barbaros idolorum culcores , vbi incer Mahu-
attigerit ,
: inecanos , vbi intcr cos qui fc ab Eccleiiie vnitate abilraxerunt, vbi in-
:er hxreticos degac ne , inquam , ifta deiideranci ad maiium non iit,
•,
vbi quac vclit vno contempletur intuitu 5 viilun eft Prouinciarum Do-
niciliorumque catalogum fubtcxere. Sunc ergo
Ggi IN
238 IMAGO PRIMI SJECVL•! SOCIESV.
Domus Probationis Nouellaiice. NoHellar4t%
I I L I CoUegium Imolenfe. JmoU,
Pyouincije quaiiior. CoUegium Mirandulanum. Mirandola.
Colkgium Regicnfe. ^îg'o.
R V I CI R I\
CoUegium Faueiitinum. Faenz.a,
Coiitinet Latium,ZJmbrtiim, Piceniim, CoUegium Caftilionenfe. CafligUone,

EtrMriam,Scd!i (>yiposlolic£ Dncis^*e Flo- CoUegium Rauennatenfe. kauenna^
ni Jllyrico Remp. Relldentia Cretenfis. * Caudta.
rcntini duioiies ; 'B^gi*fi-
Relldentia Vicemina. * ^€>.,
tjitnLj.
Domus Probationis Biixetana. Snjfeto.
''DomusProfeiTa.
Relldentia Carpenfis. '^'»
Collegiiim Romanum,
1
Socij 405.
Doimis PLODaaonis.
Collesuun Pirniccntiaris.
CoUesium Germanicum.
PROVINCIA MEDIOLANENSIS
Roms Coliecînm Analicanum.
Ronia.
Continet Galliit Ctfalpinit fuperiorem regio~
Seminarium Romanum. nem , qtia ex ayilpihHi Padm vartis p.umi-
CoUeîura Graicorum. Dncatttm (JHediolanetifim
accrefcit ;
CoUegium l•.Iaronicarum. Regis Catholtct , Pedemontium Dncii Sa-

^Colieoium Scotorum haudin, Liguriam &
Corficam "Reipnlr. G{-
Refldentia Tulculaiia. Frafcata. tinenfis, ac fâllem-T ellmam.
rTiburcmum. Tiuolt.
Medio- C Domus Profefla. 7
Laiirecanum.") Aiilan».
Loreto. lani (CoUegium Breranum.3
Ulyricoriim.
rDomus riOfeiTa.
Pciallnum.
Geniiac < CoUegium Genuenfc Gcnom,
Florcncinum. Fiercnz.a.
(^Domus Probationis.
Sencnle. Siena.
( Taurinenie. Turino.
Maceratenie. Jiiactrata.
Cpmenie. Como,
Recinetenfe. 'Rjcanati.
Vercellenie, Vercelli.
Setinum.
Monris regalis. Mondeui.
Anconitanum,
Cremonenfe. Cremona,
}%\..\, MonteP
Fiimanum.
Tifernatenic. Qttk
Monte fanto.
tilciano.
Fermo.
di Caftello.
Collegium<^ Baftienfe.
Doraus Prob.Aronenfis. Arona.
Nicienfe.
Alexandrinura,
,
Ntz.zjt.
eAleJfandna.
Alculanum. isA[colt.
Caftri noui. CaftelnmHo.
Soranum. Sora.
Nouarienie. Nouara.
Spoletinum. Spoleto.
Adiacenie. e^taccio.
Vic.eibienfe. fîterbo.
Sanonenfe. Sauona.
Interamnenic. Terni.
Refidcntia Papienlis. Pauia.
^ Camerinenle. Camerino.
Relldemia Pinaroli. Pinarola.
beiietana. Ortiieto.
iVi RefidentiaS.Romuli. S.Remo.
Ragulina. Raanfa.
Refidentia Ponti, iii Valle Tellina. Tonte,
FiailriK oc Panicalis.
SociJ43i.
uoci| 8io.
PROVINCIA VENETA. PROVINCIA NEAPOLITANA

'Trs.ter Fenetorum in Italia, " Creta dttio— Continet Campantam LucaniAm , -utramqM
,
nes, continet GalltA Cifalpind: injertorem re- nyipuliam, &

CaLzbriam,SammtHm Sa- &
gwnetn, qtik "Fadn-s tn niAre Sftperum illa- hntinornm Seda; vulgo %jgnum Neapoli-
bitur: Varet hic traitui partim <iyipoflolicA tiinum,Rcgi Catbolico fubditum , cnm vrbi
Scdi , partim Trincipibns Parmmjiy Aiu— Bsnencntana dtttonia Pontifcu.
tinenfi, tuAm, Alirandulano
rDomus ProfelTa.
1
Domus Profeila Veneta.•*^^ Venetia. Colleg. Ncapolitanum. |
CoUccium Patauinum. "*t
PadoHa,
^' |.j
I
Domus Probationis. s^ ,
Collct;ium Ferrarienlc. Ferrara. Cplkgium S. Ignatij. ( '

j
CoUcgium Bononienie. Bologna, Co!l, S.FiancilciXauenj.

CoUegium Biixienfe. *
|
Brefcta, LColIegium S. lolephi.
.
J
Ccllcgium FoiOliuienie. Forli.
f Catacenle. Catanz.aro
Colletiium Mutinenlc-. zJTKodeaa, Nolannm.
Collegium Paniicnfc, ") Rheginum. Rfgg">
Parmx J Parmet,
I
ium Nobilium
(_Cullcgium Nobilium.j" Collegium'^ Aletinum. Lecce
Collcgium Placcntimim. Piacen^. Baiienie. Bari
]
Collcgium Veronenfc* yerona. \

Salernitanum.' Salerno
CoUcgium Jviancuamira. ^Coientinum, (Ofenz.a
ColJec?iuii
1
LIBER SECVNDVS. SO CIETAS CRESCENS. 239
CoUegium Barolitanum. Barleitn. Collegium Eccleficnfc.
Iflefiu
Collegium Teatinum. CoUegium
Collegium Aquilanum.
Chieti.
<tAquilA, Socij
Alguerenfe. e^w/
10.
Colle?iiiin Beneuencanum.
Domus Probationis Adrienfis.
'
Bouinenie.
Tropeenie.
Mallenfe.
.
Beneiiento.
Atri.
Tropea,
Aiajfa.
Frouincix
IN HI SP AN IIS
qumque fub Rege CathoUce.
Stabienfe. Caflel al mar. PROVINCIA LVSITANI^

CoUegium*^ Capuanum,
Cominet Regna Portugallt^ ^ Algarbia, In-
Molfettanum,
Araanteanum.
Aiolfam.
ayimantea.
fuLis '^
He^êriaum^<i^fricam Ocea?jo
ftue Flandrtcas, FortHnatas^
.
Vibonenfe. Alonteleone, <tyitlantiC9
ohietlam vfque ad Tro-
^Tarentinum. Taranto, ,
R.efidentia Paiila;.
montoriHm Boms, ^.
Socij 6io.
rDomusProfeila.
Olifli- CoUegiumS.Antonij.
I
I S I C I L I , pone { Domus Probationis,

[
yLiJhoa.
i^SeminariumHibernorum.J
^£ Regi Catholico tota faret, Prouinda
d»a his annex^funt Mifiones ^ Refi-
:
^ Conimbricenfe. Coimbra.
( Eboreiiie. Euora.
dentu \^fiaticd fub TurcL YuniiCcu.{onis'£,,^ MPMnficaca.
CoUegium-^PorCLienie. Porto.
PRO VINCIA SIC VLA ^Bracarenfe. Braga.
OCCIDENTALIS. / Biigandmim. "Braganca.
^Phai-cnfe. l•haro.
Pa- /-Domus Profella.
Domus Pi-obationis Villauiôfx. Vtllaiurofa.
nor-J CoUegium Panojrmitaniim. VPtilermo. .
CoUegium Scalabitanum. Santarem.
mi (Domus Probationis,
Collegium Funchalenie.
/'Moncis Regalis.
Madeira.
Aionrcale.
Collegiiim Angrenfe. Atigra.
Biuonenie, BiHona.
CoUegiumS.Michaelis. San Mtgnd.
Drepanicanum. Trapani.
Collegium Portalegi-enie, Portakgre.
Marialenfe. Marfala.
j
Refidentia S. Felicis. Sam Fms.
Collegium>^ Caltaneirettenfc, Calatamjf&tta.
Refidentia Canaleniis. CanaL
Saccenie, Siacca.
CoUegium in Regno Angok. itAngola.
Narenfe. Naro. Refidentia Mallanganeniis.
Ennenie.
Majfangano.
CaiirogioHanni.
CoUegium in Regno Congi. C ongo.
v.Termi:anura. Termmi, Refid.Infulariim Hefperidam. Caho verde,
Socij 36J.
Socij 660.
PRO VINCIA SICVLA PROVINGIA TOLETANA

ORIENTALIS. Conttnet Caflellam Nouam^ RegnHm ToUta-
\
y, (|- cDomiis ProfeiTa. num & AlHrnannm.
^ Collegium Mellanenfe, LtJ^Cejfitja,
(Domus Probationis. ) Toleti ^ ^°'^"5 ProfeiTa. Toledo
Collegiiim Toletanum.
I
-Syraciifanum. SiracHpt. /
}
Catama. fDomus Profefla.
^
I
y Cacanenle.
ACalcaieiOnenfe. Calatagirone. Madri-J Collcg. Madritanum. !
Aiadrid.
,
Collegium^Mineenfe. Alineo.
dij ^ Domus Probationis.
f
^Colleg. Anglicamim. j
\
jMelitenfe. Malta.
/Platienfe. .'^. Complutenie. s^lcala.
Ocanienfe. Ocana.
^•Netinum, Noto.
Placentiniim. Placenpa,
Socij 156.
Conchenfe. Cuetica.
IN SARDINIA Belmoncenfe.
Murcianura.
Belmonte.
Aiurcia.
Trommia vnA-.Regi Catholico fubdita. Colle- Carauacenic, Carauaca.
gium Seguritaniim, Segura.
r Domus ProfeiTa. ^ Huctenie. Hnete,
SaiTari ^ Collecrium SaiTantanum. 'Sajfer. Talabricenie. Talauera.
( SeminadumS. Antomj. OiOpeiamim. Orofefa
Domus Profeila.
Almagrenle. Almagro.
Calait ) CoUegium Calaritanuni. S. Clementis. S.(^lemente.
Domus PiObationis. Caller. Almonozilenie. AlmonozîL
Semin. Calaricanura, Domus Probacionis Yillaregienfis. Ftllarejo,
Reiiden-
Rcfidencu Naualcarnerenfis. Naualcarnero.
Refidcnda I s Moatani. fefts del Montc. PROVINCIA BAETICA
Socij 663. Continet Regna <!îidalMfiam, Cordiibant
C^ GranadaiTLj.
PROVINCIA CASTELLANA
Domus Profefla.
Contmct CaftellamFcterem^Regna Lcgionm- Collegium Hifpalenfc.
1
fe,Gall&ci&,Naiiarr£, & Cantabriam. ,,.r ,. I
Domus Piobanonis. ,'
e.„ 7;
}^""'^'
rCollemum S.I^natij.-) H^^^l^-^.CoIleg.umS.Manx.
., „.r
'^°-3 CoUeg. S. Ambroli). C ralUdoUd. Semiaarium Anglicanum.
I
^^" (CoUeg.Anglicanum.) SeminariiimHibcmonim

I
Salman- j CoU. Salmaiuiccnre.) Salaman- rTrigucrenle. Trtnneros.
ticx (ColIeg.Hibanorum. j" ca. Gadiranum. I

Cadiz,.
Colleiiiiim Burênle. Bttriios. Collegiiim<' Marchenenfe.

CoUcgium Metinenie. Jliedina. Cordubenie. Cordeua.
Collegiiim Segobienie. SegoHia. Granatenle. Gr>tnad.i.
CoUegiiim Ahulenfe. tyiuila. CCcDlleginm Baezanum.

Baez^ B.-iec
CoUcgium Palentiniim. Palettcta. )omus Probationis. }
Compo-rColleg.Compoftcllanum.7 San- '
Malacenfc. tJMal.tg/!.
ftella: 'l^CoUegium Hibcrnorum. j tiago. Xerenfe. Xerez..

'
Pampilonenfe, Pamfelona. Cazorlanum. Caprla.
Legionenlc. Lcon. Vbedanum. Fheda.
Lucronienie. Logrono. Aftigitanum. ,.
Ouccenie, Otiiedo. Guadixenie. Guadix.
Numantinum. Sona. ^ 1,
L•ollet•lum<
• Frexenalenfe.
, , ,,
Frejenal.
Santandercnfe. Santander. * 1 Monrellanum. tJTiiontilla.
•Montisregalis. Monterey. Carmonenfe. Carmona.

-, ,, Monfortenfe. Monforte. Anriqiieranum. tAntecjffera.
^° Areualenfe. tAreHalo. Oiiunenle. O/fiena.
gium ^
Y^.raarenfe.
Tiiaelacmin.
Bilbaenfe.
Bellimarenfe.
Villx-franchx Gall.
Vergar^.
Tudela.
BUbao.
Bellmar.
Villa-franca.
Rcridcntia Giennenfis.
Rclidcmia Lucenenfis.
Anduxarcnfc.
Vcrerenfe.
^Moronenfc.
(>y4ndiixar.
.
f^trera.
laen.
Luccna.
S.S cbaftiani. S.Sebaft-ian. Socij 635.
Orenfe. Orenfe,
^Tauienie. Toro.
I G L L I
Domus Proba:. Villagarcienfis. Ftlla-garcuu
Prouincid quiniûe.-ijuarum tres fnores
Refidenda Azcohana.
Socij 562.
eyifcoitta.
foli fubjunt Regi ^^^^.
PROVINCIA ARAGONENSIS PROVINCIA FRANCI^
Continet lijgna iAragoni(i , VaUnti&y Continet Infulam FraKcU Picardmr», "Bel'
,
Catal*nni£ c^ A4aioric£, /, Normanniam , Trttanmam & rc~ ,
giofies ad flnHium Ligertm. Item MtjJioniS

Valen- ( Domus Profefla. ")
Faloi-
ad RefidentiO'! in Francia,(^ in Gn-
l CoUegiura Valcntinum. 5
c^
cia fnb TiircA.
/•Barcinonenfe. "Sarcelona,
Cxfaraugiiilanum. ZaragoT^. Dom. Prof. S.Ludouici.^
Maioriceuie. AialLorca. j
Collegium Claromont. • 1
I
Gerundenfe. Cjtrona. Parifijss Domus Probationis. L Parls,

Gandienfe. Gandta. 1
Colleg. Conuiotorum. 1
Bilbilicanum. Calatajifid. \^Rerid. Poncifarenfis.

CoUe-
gium
Turiafonenfe. Taraôna. • • fCoUeg. Bituricenfe. V
Bour£cs.
Vrgellenfe. Vrgel, T^ Colleg.Conuiiitonim. 3
Olcanum.
Uerdenfe.
Hitefca.
Lerida.
Flexia; <f^ u r-
iColleg.Coniudorum.y
- ' Fhfcat.
•'
Perpinianenic. Perptnan.
iColl. Rothomagenfc.')
Manreianum. Domus Probauonis. S.RoHcn,
^Vicenfe. f^tqHe. Semiiiar. Ioyeufxum.3
Domus Probationis Tarraco CoUcgium Niucrnenfe. Neuers.
TarrAgona.
nenfis. } CoUcgiiim Augenie. £>;.
Socij 444, Collegium Rhedoncnie. Rhcnes.

Collegium Ambianenfe. ty4micns.
Collegium Molinenie, MoiiUns.
GoUe-
LIBERSECVNDVS. SOCIETAS CRESCE NS. 24i
Collegium Anrelianenie, Orleans. 'Cambeiienfc, Chamberj.
Collegiiim Cadomenfe. Caen. BifuntinuiTi. Bcfanrorr.
CoUegium Coriibpitenre, Quinpercerentin. Viennenfe. Vi<nn(.
CoUegium Blcfenie. Blots. „ „ . I Ebrcdimenfe, Amhrun.
iAlenônienfis. ° 1 LarpentoraiSlenfe. Citrpentraf.
Deppenfis, Dieppe. Roannenfe. Roanc.
J
Carudenlls. Caiiada. 1 Veiuknum. Fefoiil.

Socij 590. Âqiienre. S^lX.
Rchdentia Maifilicnfi?, Marfeillc.
PROVINCIA AQVITANI^ Relidentia Gratianopolitana. Crcnoble.
Socij 476.
Continct h Ligeri ad ?jrens.os viciniorem O-
ciano Aqut-tanico traElHm ctim Bsarnia in
PROVINCIA CAMPANI^
.
ivfis montisfauctbw.
Contmet Campamam & Ducatwn BmguyidiA
fDom.ProfeilaS.Xauerij.^
Bor-
[ub Rege Chnjiuvujjlwa ^ & Lotharingtani
Burdi-- j Collccrium
L,oll( i Burdi&ilenfe. {
proprio Duct Jubieilam.
gals j
Don:
)omiis Prob.itionis.
I
deaux.
^Rciidentia S.Macarij. Collegiiim yTorit
J
/"Aginnenie. ty^gen, 'Coll. Conuidlorum ciim Âiohf-
Petrocoricenfe. PertgueHX. SeminarioMetenil. ^ fon.
j
I Lemouiccnre/ Limoges. f CoUes. Rhemenle. ) „,

|Colle|.Conuiaoiam.5 ^''"'"^'
-, „ . Piitauienrc. PoiBtcrs.
CoUegmin^ Collegmm Vuduntnle.
duntnle.
Xanronenfe. Xatntes. Vird uni | ^''erdHn.
!
Tutellenfe,
Palenfe.
(Ênôliimenie. EngouUfme.
.
Tulles.
NanccEi
"[Colleg. Conuitt
Colleoium Diiuunenfe.
Colles• NariOEianum
itorum.
j
> Nancy.
Dijon.
Socij 320.
omus Prcbationis.
CaiOlopolitanum. Charle-vHU,
PROVINCIA TOLOSANA Augultodnnenle.

Catalaiinenle. Chaakns.
ylntun.
Continet vtramque LangHedociam, pntctpnam Barrenlf. Barleduc.

Collegium'^
Galliit Narbonenfii partem Garumna ^d
, Caluomontanum. Ch.tumont.
^.hodanurru. Ancilliodorcnfc. ^nxerre.
Mctenfe. Alets.
/Domus PiOfeiTa S.Ignatij. "\
.Senotienicj Sens,
-- r j Collegiuin Toloianum. \Tom-
1 ololx ^ j)omus Piobationis. Uoufc.
Refidcntia Lingoncnfis. Langres.
Socij 370.
LCollegiiim Conuidtoaim, J
'Turnonenfe. Tournon.
Billomenie. 'Billom.
I L G I
Mauriacenie,
Ruthencnfe.
20, Modes.
Prouimiie dtiit.
Aufcitanuni. ty^ttchs. PROVINCIA FLANDRO-

CoU(
j Anicienle. h Puy• BELGICA,
^ S Biterrenfc. £ez.ters.
Cadurcenie. âors.
Qua mari vicimor , idtomate TcKtontco feit
Flandrico loqmtur; continet 'BrabaKtiaw^
Auriliacenfe. ^yûrillac.
FlandrtiiTu , p.irtem Gelru fitb %Jgc Ca-
Albenacenfe. tyiuhetnts.
tholico, Cy- Mijfioncs, ac Refdentiai Hollar,-
Carcailbnenie. Carcajfone•
dicAs Vlll. Prouincijs Ordtnnm Confa-
Albienfe, aAlbj,
deratornifi.
Socij 400.
Anmci"- f Domus ProfelTa.
PROVINCIA LVGDVNENSIS pix ^CoUeg, Anmeipienfc wcrpen.
'Aldenardenle Oudent^.crdc.
Cominet agrnm Lngdimenfem , Delphtnatum,
Alollanum. zyêlft.
&
.
,
ProKinciamfnb Rege ChrtfiianiJfimo;Dt-
BellioLiiium Belle.
tionem <iAncmonenfem Scdi^s sy^ poilohcs
Bru^cnle, 'Briigghc.
CcmttatHm 'Burgundufnb Rege Caiholico,
Briixelle.nici
Sabaudtatnpropno Ducifubieilam. I
I
Callccenle. Cajfel.
Cortnjck-
iColIegium Lugdunenre. Collegium•^ Cortiacenfe.
Domus Probationis. Ljon. Gandcnle, Cjhenat.
Collegium Conuictorum. Iprcaic. Jpren.
,]
Auenio- ( Cullcg. Aucnionenfe. ")
e^///- Loiianienle, LouiM.
ne (.Domus Probationis. y gnon. & Domus Piobationis Mcchli-
nienfis. Meehelc».
Dolx J'^"!!'-'^'"'" pol=^'^"f •
l jôlc.
^Lolicgium Comudorum.^ Runvmondanum RHrcmonde.
.
h Col-
242 IMAGO PRIMI S/ECVLI SOC lESV.
CoUegium Siluie-Ducenfe. 'sHcrtoênhofch.
Colkgiam Traiedenfe. Macflruht.
SunthtUM nationis prxterea,
CoUeoium Winocibergcnrc. S. rrnioxhercrb. I I. L I

Rcndentia Dunkcrcana, Dnnkcrcke.
Collefjium Anslicanum Romic. Romai
Refid;-ntia Hallenlis. Halle.
RtfKicijitia Bredana. Breda. IN I S AN I
Rehdentia Lyrana. Ljcr.

Hollandt.
Collegium AngHcanum Madriti. Afadrid,
Reridennx' HoUandicx.
Collcizium Anclic. Vallircleti. Falladolid.
,,.,-,- (Caltrenfis. * 1
•
Semiaarium Anglicanum Hilp.ui. Seuilla.

(Naualis.
Socij 8oi. I I RNI
Reridentiae aliquor.
PROVINCIA GALLO-BELGICA,
Francia conttgna, Gallico idiomate vti-
tia
Sunt huiMi nationis in Hispania
Inr cofitmet ^rtefam, Hiinnontam, Gal-
; Colleg.Hibernorum Salmanticx. Salanianca.
lo-Flandriam jLtixemburgum Namur- ,
Collcgium Hibern. Ccmpcilcllx. Santiago,
cumy&c. ftib Rege Catho/ico,& Diascefim Seminarium Hibernorum Hifpali. SeiiilUt.
Leodicnfem fttb fropno Principe. Semlnarium Hibernorum Oliiripone. Lijhoii,
Diiaci ^ ° c , Douay I S C I
^Semiiianum Scotoium.j
f, -^
CoUegium Audomarenle. Saint Omer Rcfidentia; aliquot.

_ .
( CoUeCT.Tornacenie. ") _.
Tôurn^y- Siint huim nationL• in I L
T^•^""" 1
iDomfPL-obationis. 1
CoUegium Leodienfe. Licge ^ Belg I
CoUesiuni Inliilenfe. Lille. Colleszium Scotorum Roma:. %oma,

(Colltrgium Montenfe. Scminarium Scotorum Duaci. DoHaj.
Montibus Aions.
(^Seminarium B.Maria:. }
Valenceiienfe. Falenciennes
I G R I
Atrebatenie.
Cameracenfe,
Luxemburcrcnfe.
Collegium-^ ^"
Jamurcenle.
Dionantenie.
Cambray.
Liixcmboiirg.
JSJitmur.
Dinant.
Vrotiincix quinqtte: h/iritm iresinJmpe-
riocontinem liberas ciintates ,
fub fequentibm Prificiplbu-s.
^
I
I Hcidinicnfc. Hefdi>i. PROVINCIA RHENI INFERIORIS

V.Arii;nfe.
'Beliîo contigita, dtflcndttfir Afofella flnnio
Domus tercite Probationis Hucnfis Hny.
ad OceanMm Germamcum : continct Dia:-
CoUegium Malbodienii. Jidaubcu-gc.
&
CoUcgium Bcthunicnfe. BethMne.
cefes ftib
-}•
EletioribM Colomenji
PnnaptbM
Trem-
.
renfiâlijfq; : itcm
CoUegium Niuellenic. NtneUes.
Reridcntia Athcnfis. yith.
Cliniam , FFetterauiam^ & Montenfem
Dticatum fub ,
Bnmdenbttr'
Refidencia Armcnteriani. Armcnturs.
gico , IslajbHrgico ,
SodJ773.
Collegium Colonienfe €oln.
PROVINCIA ANGLICANA Trcuir

. C CoUegium Trenirenie,
l Trter.
Domus Probationis.
Continet Collegia in Belgto Regis Catholici & (
fConfluentiniim. CobUntt.
Dtaicefis Leodtenfis , 07" Per omnes AngliiX.
Padei-bomenfe. Paderborn.
TromnciM. I
Monaftcrienfe. Aiuiifler.
CoUcgium
Seminarium.
Domus
Lcodicnfc. ")
3
PiObationis S.Ignatij.
^
Collc5ium<
°
I
1
€.
Hildeshcmienfe.
T, ,
r .
Aqiiiigranenie.
Hildahem.
Emmertch.
ylacheti.
Collegium S.Xaucrij. I
Duirddorpenfe. DHJfddorf.
Refidentia S.Marice. [Ôfnaburgenfe. Ofcnbrug.
Refidentia S.Michaelis. Refidentia Sigenenfis, Sigen.
Scminarium Audomarenfe. S. Omer. Relidentia Bonnenfis. Bon.
Reridentia S.Dominici. Rcfidentia Noucfiana. Nhjs.

Collegium B.Aloyfij. Rcildcnda Lipftadiana. Lipftadt.
Doimis Probationis Watcnenfis. Watenes. Refidentia Sandeniis. Sanilen.
Refidenda S.Anna:. Socij 406.

Rdidentia S.Georgij.
Domus tertia; Probac, Gandauenfit Cendt.
PROVINCIA RHENI SVPERIGRIS
Rehdentia B. Staniflai. Continet Dioecefim Ele8:orii Alognntini a&
Relidenria B.Fianciici Borgtcc* Rhenum rhurmgta m
Ejsfeldta;Fran- &
Socij Z67. (oniam - B/tchoniam, fttb JHts ^ciief^fii-
(is
LIBERSECVNDVS. SOCIETASCRESCENS. 243
cis Palatinatum Inferiorem
Principibas , 'Bhgcnfis. Brigen.
pib Rege Catholico &
Eleitore Bauaro , Donaw^cicana. Donnevvert.
(iAlfatiam Inferiorem fub ^nflriacis Fuellcnlis.
Ffiefen.
£p(Jcopo t^rgeminenfi , Afarchionatunr Ambergenfis.
Badenfem,&c. Refidcntia-^ Chammils. Chantb.
CoUegium Mogiintinum.7 Nouofon. Ncumart.
Meintz.. Tridentina. Trent.
Semimiriiim. 3
S.Morandi. S.A'iorand.
iCoUegium Spirenie. Speir.
Elwaceiihs. Elvvangen.
CoUegium Herbipolenfe. >
FTtrtz.l>urg. Socij 706.
Seminaiiiim. _)
Collegium Fuldenfe. >

Seminarium. 3
Fftld. PROVINCIA AVSTRL^
Colleg. Hciligenftadienfe. Heiligenflad, Continct Regna Hungiiridt , Slauontx Croa- ,
CoUesium Mohhemienfe, tia Archidftcatitm iyiuftri£ ; vtramque

-y
Jldolsheim.
Seminarium. } Stjnam Cannthtum Carmol.im Gort-
, , ,
Collegium Bambergenfe. ") tiam Iflriam fub Cajaribni eyinfirt.icii:

,
Bamberg.
Seminaiium. 3 ttem Aitjfwnes ad %jjid(.nnas Traufdm-
CoUegiuin Wormatienfe, VVormbs. £,& ditionem %jgno Hnng.irico Tnr-
Collegiiim Hagenoenfe. HagenAW. cis ereptam.
CoUegiiim Erfordianura. Erfurt.
fDomiis PiOfefla. -^
Collegium Sletftadianiim. Schletflad.
VicnncE ^
CoUegiumVienncnfe.
Colleg.AfchafFenbuigenre. /4fchajfenb(irg.
SeminariumViennenie. J>rra
le».
\
Refidentia Badeiilis. Baden.
v^Seminar, Hungariciim.
Refidencia Rubeacenils. Ruffach.
Collcgium Grxcenfe. 7
Refidencia Fiidllarienfis. Fridfar. Gratz..
Seminariiim.
Rcfidfntia Heidelbergenfis. Hetdelberg. 3
CoUegium Labaccnfe. Labach.
Refidenda Creiitzenacenfis. Crefttz.enach.
CoUcgium Clagenfurtenie. Chgenfiirt.
Relldenria Neuftadiana. Neuftad-
Collcgium Zagiabienre. ^grant.
Refidencia Bmcshalenlis. Bruchfaal.
.CoUegium Lincenle. Lmtz..
Socij 454.
Collegiiim Pallauienrc.
CoUegium Hommonenie. ommonay
PROVINCIA GERMANIi£ Collegium Tyrnauienie. >
Tyrnavv.
SVPERIORIS Seminaiiiim.
3
Collegium Crembicnie. Crembs.
Continet Palatinatum (fr T)ucatum. Bauari£,
Coilegium Goiiticnie. Gorts,
[ho Eleilore; Ttroltm, ^lfattam Stt-
fttb
Collcgium ludenburgenie. Iudenburg.
penorem,Brtfgoiam fub AM(irtacis; 6)- CoUegium Tergeftinum. Trtejh
hlicasHelHetiam & , & vanas
Domus Probationis Leobienils Leubtn.
Dioecefes fub funEpifcopii.
Reiidentia S.Bernardi. S.Bernharr.
Collegium Ingolftadienli
Seminarium S.Ignatij.
'}
Jngolflad.
Refidencia Milleftadienlls.
Refidcntia EberndoifFenhs.
Mtlflad.
Ebernfdorjf.
Collegium Dilinganum. 7 Refidentia Plettrieniis. Tlettria.
Dilingen.
Seminarium S.Hieronymi. 3 Refidentia Tiaiinkiichen/is. Trafinkirch.
CoUegium Monachienfe. AiHnchen. Refidentia Pofonienlis. Presbnrg.
Collegium Auguftanum. u4>igJpHrg. Refidentia lauarincnhs. Rao.
CoUegium Oenipontanura. Jnjprug. In Tran- ( Colleg.Claudiopol. ) *Ci)/o/z'i'<«r.
Collegium Halenfe. HaU. rduania. (CoU. Alba lulienie. j"* FairvvnT,

Collegium Liicernenie. Luarn. Socij 450.
Colleg. Friburgenfe7 Fnburgin Schvveit-
Hduetiorum. 3 z.criand. PROVINCIA BOHEMI^
(Ratifponenfe, Regenlpurg.
ConttnetRegnum BohemicHW aqite vnir/u ,
Bruntrutanum. 'BrHtitrutt.
Sdeftam cr Aioramamfnb C&fartbpu uuh~
Conftantienfe. Cofiet/f^
finacis.
I Eylladienfe. tyijfiad.
CoUegiumJ Enfishemianum. Enfishcim. rDomus Profdra. ^
Neoburgenle. Neiibnrg. Pragac < Collegium Pragcnfe. V- Trag.
I
Mindelheimenie. Mmdelheim. CSeminarium. )

Friburgenfe } Frtbtirz "i Collegium Olomuccnlc. )
I ClmHtz..
l^
Brilgois. 3 'Srtfgavv. Seminarium. 3
Domus Probar. Landlpergenfis Landjpcrg. CoUcîum Crumlouienfc. Cromlavv.
Domus CoUcgium Commotouienie Coramotavv,
,
Oetingana. Oettnien.
Refidentia Eberfpergenfis. Eberfperg. CoUegium Nouodomeiik. Nevvhaitf.
Refidencia Biburgenlis. "Biburg. CoUegiumGlacenie. . giatz.
Refidcnda Sedunenfis, Sttten. CoUcgium Unffe.
Hh Colle-
244 IMAGO PRIMl SMCYLl SOC. lESV.
Collegium Giczinienfe. GitfchtK. CoUegium Dcrpatenfc. Derpt.
Collcgium Znoymenfe. Znoim. Collegium Orizcnfe. Orfz.a,
CoUeEîum Iglauic-nfe. JgL•. Collegium Krozenle. Krofa.
Domus Probationis Briinenfis, Brttn. CoUegium Smolenfcenie. SmOlensk^
Refidentii Holeshoiiienfis. JJoltfchovv. Collcgium Ploccnfe. Plocko.

KHtttnherg. Reridentia Grodnenfis. Grodno.
Rcfidentia Kuttcnbergenfis.
Rclldcnda Glogouieniis, Clogaw. Reildentia Vornicnfis. Vrorma.
Socij 468.
Socij 287.
I L ON I IN IMPERIO ORIENTALI
TrouinciA du£ ftib proprio Rege.
TVRCl CO
PROVINCIA POLONICA Sub varijs ProuinciU.
lyiflendituf•mari "Balitco ad Pontum Eu-

xinnm: contmct vtramque Tolomam^
fiam Rubram, vnamque Volhinum , Podo-
- RefidentiaChicnfis.
Refid.Conftantinopolitana.
Rcfidentia Smyrnenfis.
Conântimôii.
Scio]
Smirna.
Refidentia Eclgrîdcnils. Belgrado.
Itam &
PomerelUam.
Quinqvieccdelienfis. Citiqne chiefe.
rOomus Profeila. Item 'i
Cracouix < Coll. Cracouienfe. Crahovv. CoUegiiim Grxcorum CRomx. Ronia.

(.Domiis Probationis
'
Polhanienfe.
Calillienfe.
}
,. Collcgium Maronitarum. 3
IN INDIA ORIENTALI
Leopolienfe. Lvvovv.
FrouincU duxfuh Regibits Catholica,
Scndominenie. Scndomtrz..
Lublinenfe. Ltihltn. alijf^ ilit confcederatis.
laroflauienie. larojlavv.
PiiOVINCIA GOANA
„
Collegmm^
,, . Liiceorienfe.
Torunenfe.
JLucko.
Torun. Continet loca m^rtttma ylfricdi & ^, Crf-
Goanam ditio-
pite 'Sonajpet ad tpfam vfque
* Camenecenfe. Kamieniet\.
Cdansk^
nemntem ImpenHmAlagmAbajJimm Afn-
Gcdanenfe.
Rauenle. Ravva. ca,& Regnum Mogoris m Indiainteriore.
'
Oftrogienie. Oftrog. jOomus Profefla.
Fauftouienfe. Fafffievvo. Collegium venis S.Pauli.
I
Breftenie. 3r\(se. _ j Nofocomium SS.Regum. I -,
^ Choinicenfis, Choymca. G°^ CoUegiu nouum S.Paiili.

^''*'
f
Priemiilienris. Trêmyfl. Domiis Probationis.
I I
Marixburgenlls^ Aialbtfrg. LSeminarium fanctx Fidei. J

Crofnenfis. Crofno, Collegium Salfetanum cum ic).Y^c{\a.Salfett.
Reiidenda<^ Giandentincnfis. Grondz.ton'\. CoUcgium Chaulcnie. CbauL
Vinniccnfis. Fytfintca. Collegium Tanaenfe cum 5.Rerident. Tana,
Valccnfis. CoUcg.Bazaineniecum 4.Rerideiu. 'B4fiim.
Bydgoftienfis. Bj/dgof^z. Collegium Daniancnfc. Daman,
Barenfis. "Bar. ColIeg.Mozambiqumm•)
^/^^^^«,.
Socij 552. cum Relidentijs. ^ '
Refidentia Taraporcnhs. Tarapor.

PROVINCIA LITHVANI^,
,
Collegium Dienfe. lî"•
MilliOitthiopica cum ^.Kefiaenujs.Ethiopia.

Qitk Suecidi MofcouiA ,Tartaru conti- & Refid.Mogorenfis cum 3.Refidentijs.îoôr.
gna e(l•, continct Lithuaniam, Majfaopttam,
Refidentia Bandorenfis.
Prffjjiam , Liuomam ,.& fartem matoris
Socij 3io.
Riijfu.
Domus Prcfeila Varfauicnfis. VP''arfivva. PROVINCIA MALABARICA

rDomus ProfciTa. ")
Cmtinet Indiam Flteriorem,ta^ conttnentem,
Collegium Vilnenfe. L
., j
nîlno. qukm variat tnfulas , qua Goa Malacam
"^ Domus Probationis. &ad Aiohtcas namgatiir,& in tis %Sg^
I^Seminarium
'Beniratam, PegHanMm,Calcattanum,Nar'
Colleg. Branibergenie.
Tiransherg. finvanHmÎafanapatamnTn.
Seminarium. }
CoUegium Pultouienfe TultovvfK^ Colleg.tDoccinenre cum 4. Refid.7 Cochif».
CoUegium Niefuilicnfc. Domus Probationis. S
Lomz.a, (S. lacobi. Santiago.
Collegiiim Lomzenle.
Goilegiiim Polocenlc^ Polock, KeCiden- J S. Andrex. S.Andre.
Calecutana, Calecut.
CoUcgium Vendenie. VFenda. tja j
Tanor.
Collegium Rigcnfe. Rtga. ^Tanorenfis.
I
CoUc-
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCEN s. 245
Conegiam Cranganorenfe. Cranganor. 5 Collegium Aiimenfe, *
Scminarium V.iipicotanum.
Reudencia P.iliporenfis.
(^.
Palipor.
SeminariumAnmcnic >
Collegium MeacenlL-.*
}
ty^rimci.
Aieaco.
Collegiiim Coulanenfe.
Collegiuin Piicaria:. €
Coulam.
da Pefcana.
Colleg.Tutucurinenfe cil Relid. THtncKrim.
Collegium Macaenie.
( Vracamenris.*
Toneniis.*
2\4acao^
Vracami.
Tont.
Colleg.Columbenfe cumy. Refid. Columbo. Fndoyamenfis.* Fttdoyama,
Colleg.Nagapatanum inchoam. ISljtgapatafi, Ifafayenfis. * Jfafay.
CoUcg. S.Thomae cum 4, Refid. ^.Thome. Xiqueniis.* Xtqm.
Collegium Peguanum inchoamm. Pegit. Cocurx.* Cocura.
Refiden
Collegium Bengalenie inchoatuin. Benaala. "^ Notcu.* Klotfu,
tia
CoUegium Malaccnfe. Aialaca. Ozacenfis.* 0%aca.
Domus Ternatenils cum Re- \
Ternate Firoximcnlis.* Firoxima.
fidennis Molucenfibus I e Aâlticca. Tacatenfis. 'Tacata.
-Madurenlis. Aiadure. Ariyenlls.
Golimenfis. Goltm. Cuchinoccn. CHchmot^H,
XManareniis. Aianar. (^Conzzura•. Conz.7^ra.
Rcfidcn Domus Facateniis.
•JXaiianapatenfis Ttiuatuipatan. Facata.
tia
jS.Michaelis. ^...-.^—
S.AitgffeL pAmaguenfis. Amagiii.
/ Inllilarum Mori. llhm de Aloro \ Yanagaiienlls. Tanagaua.
LlnfiilaESiao. llha Stao. btingn.
Reriden-3?,^^"S'--nfif,
In Regno lafanapatenfijRefid.o. lafanapatan. tia
<X'ngiienlis. Xtnga.
Socij 190. 'Fuximenris- luxtnd.
Sacaycnfis. Sacay.
IN mSVLIS PHILIPPINIS /:
Foccoccnfis. Foccocfi.
Frouincia vnxftih Rege Catholko.
Collegium Manibnum.
Seminarium Manilanum
Collegium Zebuenfe.
Domus Probadonis S.Petri.
}
. Zehit.
ae S.Pedro.
FreuincU
SOcij 140.
IN
alilsPi^
AMERICA
qitincjue fubRege CathoUco
ba?l•ans nationibas.
rAntipolana. eyinttpol. PROVINCIA MEXICANA

j
Taytayenfis. Taytay.
"BooL Contmet Americam Septemtrionalem, vulgo
Refiden- j Boolana
1 Dulacenfis. Oulac. Hijpamam Nouam , vicinas profiincitu,
tia
I Carigarenfis. Cartgara. qua grudri dectmoquarto infra TlroptCMm
Tmagon. Cancri verfus Septemtrionem extendttur

(^Tinagonenfis.
Socij 118.
fDomus ProfeiTa.
'
IN REGNO SINARVM ., j Colleeiu Mexicanum.

.
Mexici < ^
.
° r> u
,.
> Mcxtco. •
"s
1 ,
Viceprouificia fu(? frc>pno MonarchSi. I Uomus Probationis. r
V.Seminar. Mexicanum.J
CoUegium Pachinenfe inchoatum. Vaquim^ Collcgium Guaxacanum. Gtiitxaca.
Collegiam Nanchinenfe inchoatii. Nanqmm. CoUegiiim Guadalaxarcnie. Cjnadalaxara.
'
Reiidenda Xaiichenfis. Xauceo. Collegmm S.Ildefonii.
1 Refidentia Kiarienils. Kiatim. Colleg. Spiritiis lanch. \-
p^^y^^ ^^ ^^^
,
^^
Refidcntia Hancheueniis. Jianchcfe. Seminar. Angelopolir. )
Refidentia Hamhayenils. Hamhaj. rValliibletaniim. VaHadolid-
Socij }o. Pafquarenfe. Tafijttarc-
Tcpozotlanum. Tefoi.otlan.
IN COCINCINA Guatimalenfe. Gttatimala'
cTaifoenfis. *) Taifo. CollegiiuTi^ Zacarecanum. Zacattcoi-
Refiden-
da
J Pullocambi cum
aliis duabus }
TitllocdmhK Meridanum.
S Ludou. Potofi
.
Qucrcrarenfe.
. S. ^ Aierida-
Potofi.
QtteretoYV'
IN lAPONIA ^Realexaniim. Realejo.
rVei-£ Crucis. Vtra CruT^
irouincia vna , continet plurima Regfi*
Refidenria-C Cinaloenlls. Cimloa.
eidem Monarchj: fubiecfa -, ^ Macanm (.GuadianE. Guadiana.
in portii chinenjijtib Rege Catholtco. U Granada.
ReHd.Noua: Granatx. de
de Mayo.
Nanga- (CoUegium. >
^ ^ , Relidenria Maienlis.
fachij (DomiisProbatioms.J ^ ' Relidcntia Tepeguana de Tevegaanei.
ReridentiaXenodochij. do HoSfttal. ReHdentia Topiana. de Topia.
Rchdentia S AndreiC. de S.Anares^
Refidencia Mifcricordix) Cafi da Miferi- .
domus. cordta. Socij j6;

Hh } PRO-
240 IMAGO PRIMI S^CVLI S C I S V.
CoUegium Aiuimptionis. dc la Ajfnmpcion^
PROVINCIA NOVI REGNI Collegiiim S.Micnaclis \ de S. MigHU
GR S I S Tucumanenlis. de Tmuman^
J
Continet Tcrram Firmam , nouHtn RegnHm Collegium Boni aeiis. Hneaos ayrci.
Gr,inatenfc, Norutm j4nd,'.lnz.i<tm,lOpaya- Colk-oium S Fidci. de ffuta fee.
rnm, circa linenm tyE(jmiioCluilemy ad Colieoium S.lacobidel 7 „
,
cj-c. .
> £.,,
^. ^Santtago del tflero,
oruaHm 14. verfm Septemtnouori.
Collegium Eftequenfc.
In S.Fi- CCcUcgium S. Fidci. \ Smta
Socij lii.
de iScmin.S.Barcholomxi. j Fee.
Domus Prohationis•. ^
PROVINCIA BRASILI.£
Collegium Quitcnie. C Qmto.
Scmiivaruim (>^tcnie. } Intra lineam !^£<:^ c^ Tropictiin
Co!lee,ium Cartnuiginenlc•, Canagena. Capncorm, ad mare AtlanttCHm.

Domus Probationis Tungcnris, Tunj.i. CoUegiam Bayenie. Baje.
CoUcgium Pampilonenie. Tdmplona. Refidcmia S.Spiiiciis. £fj>irito fanto.
Rchdentia Panamana. Fanamh. RcHdencia S.loannii•. San foam.
RclidL-nria Caxicana. Caxica. Refidentia S.Antonij. S.Antomo.
Rchdaitia Duycamenlis.
Relideniia S.Annar.
Relldcntia Vndenfis.
'
..
Dujtama.
Onda.
Refidencia S.Scbaftiani
Reildentia B.Viiginis.
Colleg.Poitus fecuri inchoatafn. Portofeguro,
S.Sebafitam.
B.Firaent.
Socij 100. Doraus llhioium. llheos^

pCoUegium Pernambuc.
PROVINCIA PERVANA XRefid. B.V. Concepc.
Cuntmcs PertiHtam Imea t^qmnoB:iali „ jRefidentia S.AndrciE.
ad Troptcum Capncorni,
Permm-
''^*" bnco.
rCoUegium Limcnie. "\
/RefidentiaSIoan.Bapt,
. Domus Probationis.
Rehdentia Maranha.
. 1 ( ^ •
Limx < c )• Ltma, "î

'Relidentia Arrecifenils
\ ieminanum LuTienlc. 1
['Collegiiim Flum. lanuanj.•^

iRcildencia S.Iacobi. J
Colleginm Arequipcnie. uirequipa. pi • j RelidentiaS. BamabtE.
Rio de
CoUcgium Cuzchenfe. ) ) Domiis Spiritus faniti.
'01
•
Ch%co.
nis la-s „ ^
Seminarjum Cuzchenic. j" I Relidenna S .Ignatij
Yiro.
.
""^"J Refid.B.Virg. Alllirapt,

Collegium PotoHnum. Totofi.
I
l^Refidentia Sandlorum.
ColIeg.Placenfc feiiChuqiiilîquenfe.l^ i/e la
RefidentiaS.Pauli.
Seminaiiiim Chuquiiaqucnit'. \ Plata.
Collcgium Paccnie. de la PaT^
Domiis Piiatinina^. Piratminga.
Collt-giura Guamanganum. Gnamanga. Domus Sandoium. Dos Santos.
Refidencia Iiilenlis. Refidcmia Capitis frigidi. âbo frio.

"juli.
Re/identiaS.Criicis ) Socij 180.

„ ^ 1 ; f-
j ,
c • (- S. Crnz, de la Sterra.
cle la S:fiT3.
Collegium Ornui.
^
Orruro.
IN NOVA FR ANCIA
CoUegium Pifqiicnie. Sub Rege ChrifiUnifsimo.
Ptfi0.
Collegium Caliaenle. CalUo.
Collc"iiim Truxillanum Truxilio. Readentu Canadenlis. y
j
^ u"
cu m Gallta.
Socij 390.
CATALOGI AVGMENTVM.
VICE-PROVINCIA CHILENSIS
i^tque has annos abhinc quatuordecim
Infrd Tropicui^ (âpricorni, inter Permnum
Socictas per orbemadiuerat fcdes : cfu&
Regnnnt FretnmAd agitl(inicum,ad Ocea•'
niim Piictficumt deirjde mtttatio ,
qtiie aecefsie fa£ia fit,
ab iis vulgabitur , fenes quos vniuerfi
. CoUegium Chilenie; Chile,
Ordinis notitia efi dr cuni-.nobis tameriy
Collcgium Conceprionis. de l/t Concepcion.
CoUtgium Mendozanum.
Domus
caleno.
Piobat. Vallis dc ^- Mendoz.a.
c^loia.
de Bn-
ea qu£ per occafienem variis ^
telleximtUfVijum efi non prxtermitten,
locis in-
Socij 60.
_>
I I L I .
PROVINCIA PARAQVARI^ i^d Promnciam R #
CoUesiam Hibernorum RomÊ.
Jntcr FretHtn JlâgalanUiif» & BrAftUamîn- Domus Probationis Floieiitia:.
fra Tropicum Capncornt
circit , verftts
Collegium Vrbciietanum.
Oceannm AtlamicMm,
Collegium Piilorienie.
r- 1 I-
CColleirium Cordubenie, 7 Cordo- Collcgiiim Fabiianenle.
^DomusPiObationis. j na, Colleoiiim Buroieaie.
Coue-i
I
LIBER SECVNDVS.
Collegium Raguiinum.
Relidcntia Cacciabellenfis.
ReliJentia Afturnarenfis.
o/i/ ProuincUm V m.
S
CoUegiiim .
OCIETASCRESCENS. 247
Refidencia SiluanedenllSi
Refidentia Maclouiopolitana,
Refidencia Martiningana.
Domus Probationis Bononienfis.

Coilegium Ariminenic•.
Ad Prouinciam QV^ I l .
Collcgium Rupellanum.
Golleîum Buxccanum. Refidenda Marmenlls.
Seminariiim Raiiemiatenie.
Refidentia Fonteniana.
Relidenria Bagnacaballenfis.
Reridcncia Cocignolenlls Ad Protiinciam Tolosanam,
Ad Pronitjciam Mediolanensem. CoUegium MontepeiTulanum.
Collegium Papienfe. Collegium Montealbanura.
Collegium Cuneenfe, CoUegiimi Apamienie.
Domus Probatiunis Cherienlis.
Relldenria Bormienils.
Ad Prouinciam Lvgdvnensem*
Refidentia Lanciana. CoUcgium Liigdiinenle trans Arai im,
CoUegium Cabillonenfe,
\^d Prouwciam Neapolitakam. CoUegium Arelacenie.
CoUegium Paulenie. CoUegiiim Nemaufenfe.
Serainarium Nobiliiun Neapoli. Domus Profeila Gratianopolitana.
Refidentia PontiHalieniis.
I S I C I L I
Refidenda Graiacenlis.
{^mb£ ProuincU in cudueriint : Refidenda Salinenils.
accefsere, Refidentia Matifconenfis.
Refidenda Burgenfis.
Collegiiim S.FrancifciXauerij Panormi.
Refidenda Foroiulienfis.
CoUegium S.Franciici Xauerij MeiTanx.
Relidenda Vallis Auguils.
Collegium Siclitanum.
Collegium S.Ucinicaiiuin.
I L G I .
I I S 1 1 S.
Ad Fl ANDRO-BeL G ICAMf
Ad Protiinciam L V s i i j£.
Collegium Dunkercaniiiii,
Colletjium Eluenfe.
CoUegiiun Hallenfe.
I
Ad Prouificiam Toletanam. Collegmm Bredanum.
CoUjgium Guadalaxarenfe. Domus terda; Probadonis Lyrana.
Collegiuin Conuidtorum Ancuerpis.
CoUegium Pacis lulia:.
Collegium Llerenenfe. Varix Relidends HoUandica'.
Collegium Trugillenfe.
Collegiam Cacerenfe. Ad G L L O-B LG I C .
Reliden- C Aymelienfis. Collegium Athenfe.
tia Alcarazenlis. Domiis lerda: Probadonis Armcnteriana.
l
i^d Prouinciam Castellanam. G L I.

I
Refidenaa Oxomenhs.
Ad Prouinciam ANGLiCANAMi
Ad ProuincUm Aragonensem. Collcgiuni Immaculata; Conceptionis.
CoUegiLim Siigobiicenic. CoUcgiimi Apoftolorum.
Refidenua Dertureniis,
Rcildeiida Marilandia: in Virginia.
Refidcntia Ilicicana.
Reridenda Xacenlis.
'
I I R
Ad Protiinaam ae i c M. Viceprouincia.
CoUegium S.Iacobi Baeza:. Refidenda Dublinenlls.
Colk-gium Saiducarenfe. Reiidentia Waterfordienfis.
Collegiiim SKpenie. Refidenda Carcacenfis.
Ad Prouinciam RAs i L i . Refidenda Kilkenenfis.

Refidenda Pontanenfis.
Collegium S. Ludouici. Refidentia Cairelienfis.
CoUegium inchoacum S. Pauli. Refidenria LembricenfiSi
I G L L . Refidenria Galuenlis.
Rehdentia Clonmelenfis,.
Ad Promnciim F R c i iE. Rcfidenda RoiTenfis.
Collcgium Turonenic. Eiufdem nacionis Coll.Hibernicum RomSi
CcUegium Vcnccenli.
iN
IMAGO PRIMI S ^CVLI SOC. lESV.
IN GERMANIA. Reridentia Oliiietanafiue Tanncniis.
MiiTio Zellcnfis.
Ad ProHmciam Rheni Inferioris. Weidenfis.
Collegiam Monaftericaie Eiftlii'. Sukbachieniis.
Collcgium Halbcrrtanicnii.'. MilHo Turrchenvekenfis,
Collcgiiini Collaiienfc.
^yid Prouinciam s R i j«.
Collcgium Mindenfe.
Collegium Hameliciiie4 y. J^Domus Probationis.
Collcgiiim Scadcnfe. (.Collegium Conuiotorum.
CoUc-gium Sigcncnfe.- Collegium launncnfe.
CoUeguim Vcrdcnie. CollcCTium Fluminis S.Viti.
* Addetidn
ProHinciam Collegimn Cosfeldicnie, \^d Prouinciam i jE.
AvSTRI AE. Rclidcntia Marcodiirana.
rCollegium paiux PragiE.
Col.Styrciirc. Rdidentia Sittardicn fis.
j CoUegiiim nouas Prag;r.
':.
Lcobienfc.
Rcfidentia:
RcrKicncia Haddcmanenfis.
Meppenfis.
='
j CoUegium Conuidtorum.
(^Seminariiim S.Wenceftai.
Sopronkniis. Millio Fiiiia; Orientalis. Colleoium Brunenfe.
T, C
Tarozcnfis. MilHo Blinckenbereenfis. Brunx c
-< d
Varafdinenf.
^beminanum •
Bruncnle.
Kutccn- CoUegium Kiutenbcrgenie.
Comorincni]
lâlatinalis.
Ad Troninciam Svperioris bcrga;
(
"^Scminarium Kutcenbcrgenie,
CaiTouicnfis. Rhe I.
CoUegium Glogouienfe.
Satzmancn-
fis.
(ôllegium Heidclbcrgenic. Collesium Saraneiire,
ix.Scminaria Domus Gemiershcimiana. Collegium Egmnum.
'
noua. Collegium Lithomericenfe,
K^d rrouimiatn G r i ^ CoUeoium Cremfiricnfe.
SVPERIORIS. CoUeginm Coniiidioium Olomucij,
Collegium Burchurianum. SciTunaiium Crumlouienic.
Collcgium Straubiiigenie Seminarium Commotouienfe,
Collegium Landis hutanura. Seminarium Nouodomenic,
CoUcgium Ambcrgenre.
Collcgium Tridcndnum.
CoUcgium Colmaricnle.
Seminarium Glacicnic.
Seminarium
Seminarium Giczinicnfe.
;.
( Sturgardienris
Seminarium Iglauienfe.
Rr j Tubinirana
j inWiiten-
L .
eluiennas „
!
"î r
Dacnanangcnlis
VCoppingenris
bergia. V I
K^d Froumciam Polonicam.

I
)
Refidentia ^:)^^^. Annam Auguftx.
Collcgium Kiouienfe.
Rclidcntia Brifaaccnfis.
Refidcntia Lindauieniis. K^d Prouinciam LithvanicaM.
Reiidencia Memmingcafis, Rcfidcntia Nouogrodncnlis.
Refidentia Kaiiftburana. Rcfidcntia Chocunenlls.
CLara quideni dint hic omnia: 1 umen plus lucis deiideres, fic habeto. Qua:-
cumque Domicilia moderationi vnius , in quem non nifi cotius Ordinis
Pra:(es potelbitcm habcc, commilTa funt, ca PiOuinciam conftituunt , quamuis i»
diuerlis icgionibus fica. Viceprouiaci:E imperfedac funt Prouincia: . DomusPro-
fciTorum dicuntur , quibus nuUuni nili in aliena mifericordia vit.x fublidium eft:
Collegia, vbi cum noiti-is,tum externis inftitucndis fcholas habemus Domus :
Probaciunum partim vbiTiiOnesper biennium rudimenta ponunt^pardm vbipoft

liccerashaullas ac traditas icfarcimus, li quid dc perfcdionis deliderio iludiorum
occLipationcsdetraxerint; hxcTcrciaPiObatio dicitur:Miillones,dumaliquo mit-
timur vbi niilla nobis vel cerca vel ilabilis eil (edes:Reiidcntia:,vbi pauciores quam
pro pcrfcdo Collegiorelidcnt : Scminaria Conuiftorumq^ Collcgia funt, vbi ex-
terni iub cuia noilia finiul viuunt His locis qui prxfunt , Redores fere aut Sa-
.
periores appcllainm- : Domus fuos Prarpoikos habent. Sic &: qui

Prouiiicix prxtecliis eft , Prarpoririis Prouincialis ;
qui veio toti Oidini , Prxpoli-
tus Generaiis dicitur. Huicquinque alllllunc conlllij, ergo. Primus Italix ac Sici-
lix negotiis poriffinuim inccndic ; alrcr Lulitnniam cum Brafilia &: Oriencis In-
dia; HiCpanuim <S^ Sardiniani tcrtiiis cum Amcrica Infulisq; Philippinisj qiiartus
Galliani; quintus ceteras ad Scpreanrionem Prouincias ciirandas habec.
EXER-
ORATIO PRIMA.
'GratmviiM
tpitio (td
^
âtns
fro
:
tnm
^'t
Un
ill^ (S^
dipisA
Deo
Socictffte ,
Aignft fe ^rtihcant
S^ adhor-
-
flrpimentpt.
^^^^^^^ vo D ii aliquando rationibusfatendum cil, be-

veris
magnitudinc morralinm merita fupcrari; pro-
^^j^^^^wlM ncficij
^^^^'^ ^^'^^'^ '^^ qvioagerc inilicuimus

omncm menruram modnmqac
, cft huiuimodi,
W^^^^^L^ vt gratitudinis prx-
^B^^^^^ teiuedum, cxornari admirando, quiin
poflit potius
^^^j^^^^^ depracdican dicendo. lUud etenim eft , quo iingulari

Dci Optimi Maximi fauoic, Societatem principio fui minimam, maxi-
hiain propagationCj vfque co produftani cernimus, vc, nifi videremus
tadum, nc rperare quidem audercmus. Quod quia non cum vnius ali-
cuius vtilicace coniundum eft^fcd cum iniinita prope hominum multi-
tiidmecominunicatum; tot bcneficia complc(ilitur, quothomines.-noii
intra vnins pLOuinci:^ bieuiflimos terminos circumrcriptum , fed ad vl-
timas terramiTi oras latiiTime diffurumj non aliis quam totius orbis
iimicibus contiiiccur. atque adeo quot homines pei'uagamr,quot vibes,
totdccoiandiim encomiis, tot vocibus celebrandum•, velad publicam
commcndationcm foris , vel ad priuatam IxcitiaiTi domi, vel ad lau-
dem in cxedris, vcl ad religionem in racrariis , vel ad giacitudinem vbi-
"''
que.Qu_are ii contra quam exfpedlare debetis , pro ampliiTimo muncre "*"
diuinitLis collato, minus liberalicer plencque gracias egero rogo qua;ro- rant oJ.
;
que, neid imbecillicati dumtaxac mea:, ied magis diuin^ benignitatis nemgrati^
"'*'"^'*'•
magnimdini,nouo, inquam,atque inuiitato beneficij generi,concedeii-
dum exiftimetis. Nam cum duplex renibucndi refeiendique ratio ab
altioris fiibfellij Patribus relidla fic
,
quaram alceua in remuiierando Diiûs Tho-;
quod acceptnm eft , akera in cognoiccndo commcmorandoque confi- quxrt.ioi.
I
ftat; munificcntiillmi dona Numinis dignitate prima, magnitudine
' immenfa, maicftate prxcipua trantTcehdunt vicem , mutuum refpunnr,
compenfandi fuperant facukarem fui porro difFuiionecumnuUisiinc
:
coeicita metis , inde, vnde potiilimum oifficultas oritur loquendi, ratio

nafcitur non tacendi. Veinmenimuero, quoniam,quemadmodum ma-
gis animo beneiicia quam mole penduntur, vel peregrino vndead-
ueda fiint folo, vel qua conilant maceiia: noiiitate, ira remuneratio
voluncate magis quam re fa:piLis a:fl:imatnr arbicror, fi qnidem tam
:
eximiam Dci bencficentiam , qua par eft grata animi fignificacione co-
lucrimus, tbre vt dici poiTir, piimo nos rcmui>erationis debito perfun-
6los , non quidem potuiiie ac cerce vel maxime cupiuilTe officiiim ex-
,
plerc gratitudinis. Piopius igitur meiues veftras animosûe adueicite

li ad
$0 iMAGO PRlMl SitCVLi SOC. lESV.
ad eaiTij dc qiia dicele cccpimus, beneiicij magnitudinemj acdeindede
icferendx graticE icquiuaK dicam,an neceflicate, cognoicite.
Miiari
nonnumquam folemus j aminimo fontis capire ingentia fliimina pro-
, . , manarc: c minimo fcminc oroccras arborcs enaici ; ex tenuiflima icin-
SoctetAsa •
n• J• i i ^ r
farniiint- tilla vix rcltingucnda incendia excitari. iOns iane exigniis ipia luicx-
ttisrepente ordio SocictaSj ab vbcre flctu fcaturiens primi Parentis, profanam mi-
/j?f;///we
i^j^j^ ^j ^^^^^.^ Deiparx Virîinis abdicantis, execrantis : fed mox in ri*
uos ac toireiites excieicens, qua: noa ca:kitis lapicntix tiiimina prptu-
lit ? Exile femen Ignatij, primar.int melioris vita: deiideiia iedîrtu- :
tum maximarura vbertatefccundum,quos fruilus gcnnic optatiffiiniE

probicatis ? Pertenui fane fcinnlla diuini aidoris aufpicatiilime cotr
reptus efl: Ignatius fcd IiiEc fciiitilla quancos toto orbc Chriltianoar-
'.
dores animorum flammasqiie piOpagaiiit? Ncc minus teriarum rpatiis
quam ailimi ornamentis eft amplificata Societas hac in parte ita vt
cLim florentiilimis Regnis ac Monarchiis in contentionem veiiiEe

ik. Etenim fi prasteritomm temporum monumenra lubet euoluere,6c
j
-
qua celericate nobiliflima: gentcs Imperia fua propagauerint lecordari
reperiemus profedlo , qnantum illx £rculi5,tanmm nos piOpemodmn
luftrisjquantLim Inftris cantum nos annis fingulis periecilTe. Ni-
illo!,
hii de Airyriomm Imperio dico,non maximis limitibus circumfcripto;
Societa! taceo Perfas , non vltra T^thiopiam progrefibs prxtermitto Macedo- :
cniHsper naSj ab Adiiatico maii, trans Gangemad Emadios vfqiie montespio-

trhemdif-
^^^^^^ \\^ ^\\^ inquam , Terramm Dea ^cntiumqiie Roma , iionne
vUaAio' prope qnmgentis annis cum domelticis luttata clt? poltqiie inhnitas
narchia, propc victoria,<ij vel DucLim fortitndine ac felicicate parcas ^ vel Confii-
liim vigilantia confcmatas , vel Casramni forciina auotas, diueriiili-
maium nationum tandem veluti fatifcentibus fenio
gcntibns domitis ,
viribus , nonne ad Occidcntem Oceano , ad Septemtnonem Rheno

Danubioque, ab Oriente Tigri , Adante a Meridie circiiinicribitiir?
LadiTimi, fateor equidem , limitcs, amplillima Imperij propagatio;
fed quam ad Regnorum omninm ftuporem , longe noftra Sociecas la-
teqiie tranlTcendat.Fuerunc enimterrarnm Impcria,qnamuis propaga-
tione longiffime diffufa , tameii intra metas vicinorum Regum pocen-
tia coardlata: at Societas nullis eft fcpta limicibus, nidlis lineis cir-
cumfcripta: non non clauditnr montibus , traniTcendit
iifticur fluuiis ,
littora, peruadit maria; perloca omnia vel longirudine iiiacceila, vcl

fretisdiuulfajVel receiTibus abdita, vel quaquaueifum immenia,prodLi--
citur, pfotcnditur, explicatur. Sed(quod hominiim ingenti iit com-
pendio) diucisa fane a Regnis atque Imperiis ratione: hicc perfraclis
aliquando diuini hLimanique iuris repagiilis, agrorum deuaftatione,
Dei
fiint; illa
pcruaiit vniuerfum
8
vrbium eueriione , geiitium
: &
laceracione, regionibiis ac proiiinciis
impcrio ac iiutn, cuius cfl; orbis
quidem maiori gloriu gentiumque comproba-
auda
terrarum, oH^cm
tione. Nam per Regum quidem Principumîe dominatLim populi

in fcruitutem redadli ;
per SocietatemChriftiana libertace donati. illi
tributis 2;rauant; hxc animam immnnitatibus cumLdat. illi imperiis,

harc amore j illi Tigore legLim , hxc manilietudme bcneficiis(î.ie certat
pcrpe-
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 25I
perpetiii?. Nectamen idcircominus arduinn eft quod genrnesotium'
arinorLim vi ciuitates iabiiigare^ quam
niii tbice difficilins ilatiieritis ,
j j m
quod priiis facieiidumfuk, voluntaccs flcdere. Sciocnim qiiod icmo- efi am
ciiiiuin animisconciliandis laboris atqne indullrix qiiam iii

mceniiim akimdine follarumque profiinditatcfuperaiidls i mapirquc de
voluncatum, qnam de prouinciaium viftoiiatriumphaiie. Societas
^^*'
,
ttiimos
rarenon poteftisjforciflimos fxpe Duces j expngnatis vrbibus , plus in ^^7'"^«'*-

(
m
iui propagadone , renitencibus populis natione barbans, amcntia beU
luis, non ratione cunda gercntibus, magifquG ferrca animoi-nm

impeCLi
obltinacionc, quam armato cxercitii repugnautibLis , non mao;is diuiiiiB
legis, quam propria! falucis hoilcs expugnauit. Qaare vbique vidrix^
tanco glorioriLis rerum potiradl, qitanro laboiiolius dl voluntates
quim vibes expugnare, animos quam oppida debcllare, homines quam
mcrnia fupcrarc. Equidem quotics tacite mecam recolo, ad vltimas tei-
- rie plagas , fciOciilimis homiiiibus ncqiiidquam reluClantibus, Socie-
tatem dilacacam elTej toties fentio cxleftibus armis ab eadimicarum

fuide, cum eam pra^cipue prouinciarum amplicudinem complexa iic
quam humani^ neiilo viribus vel obire pOtuillet. Ferunt PontifiGcm B«on. ann.
Maximum GregoriumSeptimum mdi pueritia licteramm adhuc ex-
, '^07^!
I pertem atqneimperimm, cuinfoite ad parencis pedes ludcret ligna do-

jantis, cx refedis lignorum ramentis elementa toi-malie ; quibus ordine ^^^f^S^^
congeftiSjOCculta quadam vi pueri manum dirigence, illiid e Rcaij Va- rtoTonH-

tis mAriyfque ad mare i fnturx prxfa-
verfibus ederetur, Oomhhxbitur /"•« d'-
^"^''^'''
gio poteftatis. Crediderim ego ad confpeolafn , oculo arcanorum om-
'
nium confcio, in primis incunabulis Socieratem , xzcnii prouidcn-

tiam Numinis digicnm inteiidentem , animLim adLiertentibiis cx~
Jeftis aula: beatiiTimis ciuibus identidem ingeminafle : Illa , illa Loi-
oliE faniilia, fecundi parentis non iam quidem fed futiiris xtati-
biis nLimeiOfa foboles ,
qnam me
monftranre confpicitis , anguftiil
mis nata principiis, ampliiijmis finibus dilaunda, propagabicur
mm vfque ad marCj ab Oicu ad Occaium, ab Auftio ad Aquiloncm ;
vltra Pviphxos monces trans Gangcm ad auream
ad Clierronefam ^
incognitas laponum regiones barbarie fua magis, quam olim Col-

chis tauris igiicm fpirantibus , cuftoditas•, iii Sian, Camboiam , Co-
chincinam; in intima Sinx penetraliaianguineis legibus caudus,quain
fabulofi Hcfperidum hoiti pcruigili dracone, munita: fupia Paranatn
adinfames Anthropophngomm cafaSjhumano fanguine foedius, quatn
blim in >€,gypto Buiiridis ara-, famaates. Hac ipfa,quam cernitis, opi-
tulante clarifllmi Herois pofteiitate , qno nondum periienic, trophxa
figet Ecclefia
Religio gentcs
lacris ,
palfis
: hoc veluc niumphali
dominacum
dxmonum
iniied:a carpento
extendet; exterminarifqLie idolorLim
portentis, eiedis turpicudinura
, in nouas vera
monftds,
- om-
nideniquepiOfcripta gentilicate,retraque flagitiomm omniLim collu-
uione, adducec ipfos Antipodas,Romani Pontificis maieftatem hnmi-
pedum ofculo veneraturos. Ec hxcquidem cum diuinitus tam ipleii-
-
li
dide ad commendationem Societati condgiile gratulemur cumque iU ,
lam cam late Dei beneficio toto orbc diifurara videamusjannon

I i 2. fimum
25i IM AGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
fimum ccnfcbimus, hanc gloriam in Deum vclut fonccm re-
omnem
fiindere, totoque pcdore graciis rcierendis incumbere? Videmus ics om-
nes etiam ienlu carentes non fciiptaj ied natalcge, ioiues fuos acque
origines tacito quodam gratitudinis fenia veneiari. Ncnne ionces
Oceano, a qiio primuiii manarunt, vndam aftundunt vbcriorcm?
An non xchcr coadis in nubcs vaporibns copiola iolum , vndeexcica-
ti iunt, irriizationc fecundat ? airri culcorum labores irudiuum vbertate
soiin.c.58.
compeniant? Qjiid, quod fclenitem gemmamaiunt a terra gigni ^lu-
fdcmtes "^ imagiiiem CLim qua crefcac , pariteique decreicat , leprxientantcm?
Ihhs. ima- 1 maii vcro pifcem produci modo plenai, modo mcdia: luna: imitatiOr
gmcmre-
^^ conftand inftabilitate fluduancem? Quid ita, nifi vtrymjbolo qiio-
/Eiiani.ij. daiTi gratitudinis all:riim colant, a quo plurimiun gubernantur ? Quin
îfcidn-
^ ^pes aiLint,bouini capitisj vnde gcneiantur, effigiem ciicumkirej
v&fimiUs. quafi nefas foicc cins non meminiilejcnius niii iUibcralitcr obliiiiici nou
Aidrouan-
poflluxins. Vcium cnimuero cum iiulla fit fccnndior effeolibus caulia.
iiLilla rcrumoiigoantiquior omnium an(5lorc Dcoâqiio ccu peienni
nôm^mbas'
fonte vniuerfa boHa diiiianant rcdc docct Arcopagita, diuinoviu in-
,
«ap.i. genio, res omnes crcaras in Deum , vcluti in primam fui fcaturigincm,
renolni debere. Quod ii itaeiljan non aequiiTimumjOb incredibilc hoc
tam klicis propagacionisbencficium,a Societate Deo eius audoii im-
mortalem memoriam, fingularem cukum, perpctuum obicquium, ae
omne demum gracitudinis genns decerni? Ego veio jGc itatuOjReuer
rendi Patres Fratrefque, quoniam vna a:casgraciis pro tanto muncie re,.
ferendis nimis angulta eft, pkires etiam, ii Heri poilit , cxpetendas diuir
Senexde- noque obiequio coniecrandas. Mcmorias prodicum accepimiis, ca-
^^mT^mn- pularem fenem, prodigiosa pxne dixerim palingcnefia, fcnio in iuuen-.
tattone aurium furditatCj oculomm
tiicem commutato,refloruilTe: correilaqne
tHuentuu deterracaligincjcapillis poftcaniticm denno nigricantibiis, pofitiiqnc
''
^ly^ vna cLim rugoia: cutis exuuiis, decrepita^ feneftutis incommodisîe-
vcufcus penre corpus accepiile fucci plenum, &, quod magis mirere, nouis nu-
Torque- ptus noLiam fobolem procrealTe. Quod fi inter hnius vita: fludrns,
Dd Vw!^ iEftufque naufragaj a;ratis,qiia: non tam vidluris domiciliiim,quam mo-
Nietcniber-
nturis continuiiiTi pra:bct fcpulchrnm nihilqne habet cnr eam maano-
,
acCuriosa_ pcrc confediens, fas clicc ekifmodi iencolutis iuuentutirquc viciflimdit

°P
"
^* '^'
nem expecerej cxillimo, ea dc caullli in primam iiiucntutcm redcundmn
fore,optandamqnc non Glauci alicuius fabulofam , fcd veram bcaca-
riim mentium ctiam in terris immortalitarem, vt pro ampliiliino mii-
ncre, cui vnius vitx curfus nimis brcuis eft, immorcaks etiam gratiiE
polient kientidem referii. Quod cum optare poffimus facilius quain
conrequi; iUud fakem vos oroatque obfecro, vtnihil ftudij ad vimi-
tcm , nihilofiicij ad dcbitam gracitudinem pra^termittatis. Quin imo, ;
ad propagandam latius cum ipia Societate diiiinam gloriam, ite , ite

Exhorta- ad geiites verx Religionis ignoratione miferandas , eripite Stygij vete-
'""^^f^'•^' ratoris fraudibus viitimas perpctuis inferomm caiciatibus deuotas.
haroi. liltite casco impetu in intericum rucntes icmpiternni"n,v]ndicatca tcter-'

j
rima fcruitute Dei cruore in libertatem femcl alTertas. Quid harrctis? )
An regiam ignoratis viam qua: ducic ad optatiiTunos triumphos ? Eccc

patec
patec coc fortilliinoriiin Heroum trica veftigiis: en Martymm cruore
^purpuraqiiedillingiiicur: tepcr, imo calec adhiicMalbiliano lanauine.
iQindellquodvos teireat? iaceor,nihil vuljare, eximia omiiia acque
fingLilaria prouincia illa deiidcrat. Scd aiidcte tanmm, aJerit piis cona-
tibiis piOpicij Numinis fauor. Vincet moriim honeltas barbaiiem , in-
iiidiam amor: feuitiam manrLietiido,atiOckatem clcmenriaiubiuâbic.
Acefto: nihil ab innaca ferkate dcflexeiinc. non ci\ nouum Chriftianx
fortitudinis alleclatoiibus ludibria pro honoribus ampiecT:ji, contume-
liis deleolari vt encomiis , vulneribus Ixtari vc ofculis , ilippliciis foiicri
vtprxmiis. Sane agonothctx ftimulus in lud:a, ii Ducis ardor iii

pugna , igiiauiam pugilis, tbimidinem caftigat milicis j quairo, oculos
animumqMe coniicitc in lummum cxleftis milicia:,
cuius iiipendiis me-
rctis,Imperatorcm C r i s m. prxit vc Dlix, pugnat vt miles, Chrk._
STI
promitric vidoiiam, pLxludic triumphis. Attendkc, qu^cfo, quantam ''"^fi'*»*
nos exci-
airiimnaram fcriein ad propagandam CElertis Imperij amplkudincm tat.
aeternique Patris iplendorcm ac gloriam Ik amplcxatus. agiratur ad-
iierfis: cruciaturiEmmnis:pallccinedia: fquallct mopia: per7£gypcum
iad;ati.irvcexrul: ligatur vt pr.xdo: raptatuu vtpra^da; madatur vt vidli-
ma. Cernke fanguineiimfudoris imbrem, omiiibus retro .Ttatibus in-
uiitatiim: ipedace rubentes cruore hameros, pidtas cruoregenas, a'J-
gkitinatain cruore ciEfariem , fparia cruore omnia. fpedate , inquam
coronatam, fed fpinis ac fentibus purpura indutum , fed proprij fan-
j
guinis immanfiietillimo randem leti genere fatifcentem. Quid adi

;
cxcmpkim potcntius ? quid violentius ad incicamerTtum ? Qaa: porro

caulTa C RV M, qiia^ vis impulit ad patiendum ? Non alia (^n^
I s
qiiam xcemi Patris gloha, & flagranciilknum erga miieros morrales

amoris incendium.Et intcr has fiammas tepere aliquis noftrum poteft?
& non totus iine amoris viciiricudine, iiue imkacione conflaCTrare?
ElVet hxc profed:o non focordia, fed ilupor non dciidia, fed impro-
;
bkas; non ignauia, fedflagkkim. Quare pergite quo rapic exempkim

Diici'?, qno prouocac pictas maiorum. tradkos ab his exercendie vkcu-
tis atque induftriie campos noii conferuate modo , fed augete. Ec cuin
inpropaganda Socierate tam propenfum Dei tauorem,tamqueelfuiam
beneficentiam agnofcatis, millo vmquam tempore obrequia veftra ad
exiles cakulos reuocatc, fcd tanti beneficij mcmoriam officiis colice
iempiternis. Dixi.
ORATIO SECVNDA,
Parmetica ad Jliifwês longmfiHii^ intcr BpLrhftros oheiindas,
6^ nomen I s njltimos mtindifines -^roferendiim.
Jte Angeli ^jehces adgentem conuuiftm & dtlaceratam. Ifaiz iS.
Rcligiofos Socktacis
SIquos id geuerofiilimx Matris
I s v, eft,
vc Pacres veneror, ampledor vtFratres, ad expediciones
filios,
ar-
duas, quibus pctaatur gences , fpatio diiika^, cxce ignoraiKia , naciira
I i
5 feroces
I
2$4 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
feroces ac barbarx non tam pcrmoueie, qnam currentcs incirare
,
riutarchus volueroj fadis mihijnon verbis eiic peiOrandum quando Mileiades ;

in Thcmift,
in Alcxan- non orationeThemilloclcm , ied trophxis^non adhoitatione Achilles
dro iii lulio
Alexandrum , fed fama pDftnma non didtione Alexandci• Cxfarem,
,
Cajfarc. ^
AiagKA ied exeiiiplo ad maxima rcrum gercndaium decora, formnamque vii-

exemplo- tLite laceiiendam prGuocaucrnnc Habent enim heioica fada, poil
.
r:4m vii-
mortem quoque auddium , vim vocemt]iie fuam omni oratione, qux
plerumque plus inanis ioni, quam ici coHtinet, potentiorcm. Egovero,
quem non faola tantum, fed & verba ipfa deficiunt^ cuique praeter vni-
cam imitaadi voluntatcm parcndique deiiderium , nihil admodiim
proraptum acqne cxpcditum eftj non cam alios (quibus abundeeil ani-
morum operumqiie quam me )
ftimulare conteudam ncqueid :
verbis meis, fedquo maior audtoritas iiifit fermoni, illius oratione, qui
inter Scriptorcs Diuinos fagaciiTimiis , qnantum ab hifce temporibus
abfuic ^cate, tantum pricfens fiiit vaticinatione.
i8. Qapd igitur bene vertat Ite^ fanilis aiiibiis, inqiiitj quod vobis glo-
^
rioiiillmum C\t,ite AtJgeli quod orbis admiretur, tte njeloces quodin-

Exhorta'
1 10 ad
:
iiiiitis morcalibus anxilio fic , ite Adgcnum^ m\Oigentes conuulfas c^
ceratas] eoque falutem ipiam iiiuehite, quo nec tama quidem ralutiferi
\
-
Aitjfiones
inter baV' nominis penetrarit. Scio cgo qnidcm , auguftiilimi nominis iftius,
ciii & fupremiis orbis mediufquc & infimus gcnua fubmimint, Maie-
haros.
rfal.ig. ftatem adeo eiTe confpicuam, vt iii ipib fole velut tabernacitloruo non
magis lacere valeat, qnam fol ipfe, ii cryftallino vmbraculo claudere-
tiu.FLiere tamen, funtque etiamnumj vt hominum , iic & terrarum,lata
,
diuoitia , inrulae ac regioncs, veluti frufta qiiirdam ingcntia oibis di-
uulii , ita a reliqua morcaliiim focictatc diftrada , vt toto qiioqne cdo
diftare videantur< adeo deniis ignorantux nubibus inuokita , vt vix ra-
dium folis iftius vel vcl admiferint. Eo igitur, co nomeii

iftud inferendum: quod fi vel folem dixerim, vel ipfo in fole col-
locaucrim ,
parandas nimimm ei quadrigx funt, vc iis, qiiibiis illuGeac
regionibus, ihuehatur. Neque tamen hicquidquam Poctarum more

AiV. >. confinxcro, poitandum coram gentibus, Dcus ipie pronun-
quando id
tiauit, ciim in id muneris Gcntium Apoftolus pararetur. Ec, obfecro,
Ezech.t. quo mihicuiTus ille gloriae Dei ram fplendide Ezechielis oculis obiiei-
Cnrtns fams, vt non nifi elediiO & igne colluceret ? tam magnifice tradus , vc
eqiiorum vice carleftcs ci Gcnij iungerentur? tam celericcr promotus,
concwna-
vt vento turbinis ageretur? Quo, inquam, hiEc omnia? nifi vt, quoddi-
tores deno-
tat. cere modo inftitui, fpedaculo tam illuftd daretLU• intelligi, Dcum na-
tura vbique & omnibus prasfcntem non perinde tamen omnibns no- ,
tum, ad extrema terraiam pra:connm voce quafi vehiculo de-

portaii, dum ab iis vltiinar gentes barbarcxqiie, ranotiilimi ipiius nomi-
nis lcgifque caftiilima: cognitione imbiuintui? Et dubitare modo quis
poterit ,
quos qualefve Deus ciipiat legatos tantie rei fuxque in-
ipfe ,
terprctcs voluntatis ? quales nimirum & iilo fchemate ipfe cxhibuit,

6c altcr ille Vates deiignauit, vcloces, igneos, vcrbo, Angclos , imo
Cherubiiios. Qaibus profcdo egregie facra illa cichara fatidici Regis
Pfal. 10}. conciiiit, ita Deo modulaiitis: îfdcis zAngelos tms, j^mtm ; (^ niim-
fros
i
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 2$5
flrostuos , ignern njrentein. Quid autcm eft Angdos elTe, niii aJ obfe- Conciona-
|quia promptos ac vcloccs? quid (:\?/ cllc, nifi tcira: contaîone ^'"'" ^""^"
llongeelle remouiflimos? quid ignem ci\'cyre?2tem ,m(i confnmendorum ^hJSt^^'

vitioriim dciideiio a:ftuare ? Valcat modo, valcat fiigidus ille, imo
coinmentitius iiianmm Dcorum tabcllarius,
qui fas pr iimcn <-utrumqu€ ciaod 1 1.
SoIhj hal•et,gemrohect commenia mundoy dcRap.
vel fcicere fingitiir. vcros vtriulque mundi couciliatores , nLintiofqae

impeiiorum fcalacommonftratjqua: afcendentcs ddccndcn-
ca;lcftiiim Gen. is,
t! telqae proponeus, e cxlo petendain docet, quod ad faliitem incoliimi-

I tatemque animoriim in tciras cft deuehendum. Hoc iilud etl Vatis
I inolbi, lie A?7g€li. Qiiôrum iniliper vc origo cxleftis cft, ita & nacura Legmffi.
'''""'^''
! Ipiiniliina: quibus non magis damno fordcs runr^qnam
lutumibli^quod
illiiilian ab eo porefl:,nitoii autcm illius afHare quidqiiam iliinon po-
êxpedi-
. iteil.Echoc Regij Prophctx eft, î
ftas ANge[osti{os,Jpintus: quorum "-
fcilicct ea conditio eil, vt expertes corporis homines ctii verlari intcr
valeanc, niliil camcn hominum corpommve patiantur. Serpuntquidem

mala contagio; & fociliLis ipfum coniortium , qaam labem eius vitaue-
ris. Ceterum vbi falus aliena opem depofcit tutb etiam inter fordes ,
iambulat, cui fincera menseit, cii.n vimiti vicium non adhaei-efcac.

r PriEterquam qiiod ab iis lufcipi magniTm aliquid vel confici neqiiear,
I \qmbiis contra niittiram corûs naoluptati ^ Animni oneri efi. Ec quibiis Saiiuft. in
iu iftoc ipium quod in hominc eft fubtiliilimum , oncrieft, vcloces elTe

i|t ipfi qm poilint? dum & Angelos , ia t[\ ^ vidoris omnium vpluptatiun
!i ianiinos , & <-jeloces , cxpcditiones qui nimirum pcr di-
iila; depofcunt :
(I liierfa gentiiim tsiTaiamque volitancesjpcdes, qnibus eundum eft, mente

11! ipraicLurunt •, ventos ,
quibus nanigandam , cogitatione prxLiertiinc:
quippe Animo cupienti nihii fitis feflinatur. Hoc nempe, hoc igneum saiiuft.in
illud eft, quod in miniftiis iiiis Dens, & ipfe ignis requirebar. Ecquid ^Ki\'.
lenim ijjne velociiis, rapacius , violentius ? De populo ifto riidi primum ^'^''^^"*
!acpaltontio,mox domitoreterrarum, ita proditnmclt eum, lam tota ;

{^-^,^/^,^^^
% iprimis qiiail adolefcentia! annis Iralia fubingata , cum terrafretum <-vf- fiorusi.i.
*^'^''" *'
! 4^ <~uem-ffet , obmas pflpnUtM incendio filuas , interu€?nente
more- ignis ,
qui
V. tibrumpnur yfmlijj>er fubtJJe. Sed nempe vilior ignis ille, cui
, tacile adiieriario elemenco noii cedit
ligna ilipuhrque pro pabulo
icamum, ied etiam exanimatur: alrior ille nobiliorque,qui animos de-
Ipafcimr, quem uecmarialato xquore diifufa procelliique elata , ncc
hiatu dehiicentia terrarum fpatia, morantur 5 vt pcruolat fuperuolar-
qiieomnia , ita faiiole omnia popiilatur. Nunjquid mittes ftilgura non ( lob 38.
iicIouemndcioqucm,red veriim Tonantem fulminantemque com-
êllo 7jumqmd mitHs fulgura, , e>• ibu7n ? Ibanc
)
, imb volabant
Genij illi alarum plcni quos commcmorare memini, ibam mfmilitu^ Ezcch.i.
,
imem fulgwis corufcMtis. fulguris, inqiiam , quod ncfcias , an cicius mi-

i:et voletqiic,aa poteiitius feriat, an potius iimul femelque peiagac vni-
leifa. Hxcobedicntia: facrx vis eft, qux vbi pares imperiis homines
lada fuerit, Angclos efficit, fulgun<; inftar veloces , igneofque. Verbo

pradixcrit, imoniicu tantummodo Ite adgentem conuulfam (^ dtUce- :
««.
rAtam,
256 IMAGO PRIMI S^CVLI SOG. lESV.
7\itAm,cums dinpuermit flummAterrAm ma- eius\ &iainvoto tranfierint
Sencca
^'
'
°*'
,
tiii5
.
diiht.ique toto clemento
(îiam verius,
ftoic deccmic,
dam de
Veium ii
Regna
MagnA a^ gmc~
rofa res efi humanus ammus , nullosfibi pom mji communes cmn Deo termmos
Ydtitnr, dictum & a Philofopho Romaiio; ledmagnificen-
meiite peruolarint.
liomine auguitius
de animo ita ille
, de hominis au-
angiiiaiis
Roinanus;dc Romaiplii mc-
riionyr.Ha- lius ab alcero pronuntiacam : Roffht pnma (' foU^ ab omnts ^mmeinoriA^
O' Occideiitem. Fateor, nec prima, nec
terminosfibi potcntite/ecit Orientem
fola Societas Ie s v,icd& ipfatamcnjCeiminos expeditionnm iLiarutn
iibi fccit Orientem &Occidentemj adde & Meridiem & Septcmtrio-
ncs, & quidquid iii tena Auftrali etiamnum latet incognitum & in-
tentatum. Eo ddlinat illa miliccs fuos , qui Diuini nominis vidricia
l]giia per quatemas oibis plagas circnmferant, noii alio ilipeiidio quam
gloriofo nominis iilius inciemento, fpe pra:dxnon aliafpoliommque,
'SocietM quamanimarum. lam quod ad folius Numinis honorem attin-et; illa
Detglo- iTiilinx qudque huius telTeia eft, Maior Dei gloria vbique lem-
,
âl7JrL• '^ ^ in omnibus prxcipne ipeolanda. Etquonoii rapic mortalium

txpeditio• pleiOfque inanis glorios illecebra ? ialicet vt laudum, id eiVj, ventorura
mh!u:
famri ( fi qua tamen a mero aere ventoque facuritas eft ) quo magis in-
JflaiKui' abaliis, eo minus habeant fui. Et quam mukos, dum curfu
piirpropeiO kiuntur ad gloiiann, forcuna cum fequi non poteftj deiti-

Sen.de Breu. j.|^^jj.p
Quam multos , cum m confummationem dimitAtis per miUe indipmta-
tcs erepfjjcnty miferafubiit c-ogitatio , ipfos Uboraffe in tituium fepukhri ? Ca-
duca cnimuero gloria fragiiifqiie , ctfi marmorea. Vos vero, vos Reli-
commilicones, qui ab ifta vos tyrannide exemiftis,vt ne moream-
gioii
incitamento
men ipfiun ,
,
bitiofoium abore dependeatis alicno, quiburque neclaudam decora
nec forciina cafuique formidini,dum fequimini Nu-
vni quoque ipiius honori vos iplos dicatis, impenditisj
fed Oeus confeciMtis. Quamquam vobis quantum detrahitis , cancuin adii-
ipiis
tiUm ho'
^jjj^ fai-j^^ veftias. ctfi nec hoc iplum qnidem fpcftandum cft: nam dif-
ficulcares Dei vnius cauila furccpt.r, adica pericula , laborcs tolcrati,
quid aliud funt quam peipctua ieges materiaque glorix vcftrcc? Adec
tmms 1. 11.
vei^QQi '\\\\\^ atqiie exploratum eft : Glona?n qm fbreuerit , '-veram habebit.
in Orat.
libijMai.
Q. ^
Quod
, , ^
11
'r 1 1•t
non lolus honor militem acuitîcd

r 1 ~'^ 1•
opima Ipolia vel vorc :
•
I
cy4mma.
pj-^^cepta, vcl aui'e ociilove ctiam delibata: quanta auidicate animos m-
Socictas lioxie auauos in eam pra:aain rcrn necelle elt , cuius omms ailtimatic
confccle- i,-,fi-;j pretium eft.^ S^cpe ( dicam magni Philoiophi vcvbis) fêpe waximm
tur
Ep. î. p''£iîi^w ypfo quoniflliim datnr. Ocnsimmomlkl quancum illud prc-
tium efl:, infia quod orbis vniucrrus eil: ! imo quo redemptus eft orbii
vniueiTus ! lUe, ille Dei fanguis eit in falutem moitalium opulentiiTimi'

lar2;irione piofufiis: cuius piofeolo naturam ignorac, qui vcl hincani-
mariim prxilanaam nobilicatcmquc non a:il:imat : ncc arftimat is, qii
tantillnm laboiis, vcluti pretium rei prctioiiilima: allerendx impen

dere detreotaiit. Quaie meiito icmotiilimi tciTaium anguli , prima (o
lis incunabula, vltimumquc ciibilc, India vtraque, per totreriim diicri•
mina, meicium iftamm cauflanon tcntandamodo, fed ailidua etiaiT

iiauigatioiic luftranda. Noii ignoro cquidcm , parentem , fi deformen
filian
ilBER SECVNDVS. S C lET AS CRE SC S. 2$7
filiam nnptui collocare velic^mukoeam margaritaruin rpleiidorc inun-
doiîie mulicbri & ampliilima dote commendare , vt, dum pul-
iblere
cliram reddercnoii poteft,qiio procos alliciat/aciat iakem diuicem^quo
inaritLun emat. Habent hoc pferxque naciones barbarÊ proprium iibi
vc, quantum a mortalium reliquis ipacio, tanmm & moribns quantuin
;
moribus , tantum fere colore habituqiie corporis diilideanc . De Iiido-

rum ceite legatis Rom^ conipectis ita Hiltoricus
IpjQhominum co/or :
^'""^* '"''••
ab alw ijenire cAo fatebatur Vt proinde rerum prouida natura parens

.
haiic quoque filiam, Indiam dico.( quin alias eiuiinodi turpem at- & )
que incompoiitam , diuiciarum theiauris non abique ratione cumulailc

videaciir ,
qiia: tot tamque varios , non dicam fponiir , ied opum eius
procos allicerent totque etiam corriuales incitarent. Scd falluncur pro-
,
fedo, fallnnturj qui auram gemmaique prx corpore, quamuis deformi;

muko etiam ampliiis ,
qui prx anima ducant expetciidas Eanc iaitur . ^»^'
iino ruantpcr inuia ,

per inhoipka fola terramm pcrque teinpe- ""^'""'^.
,
ftatum picrlia , &

naufragiorum terrorcs , qui maxima itineris (m^HiTJ,fld
compendia fi aurum, id ell ipkndidius kitum
arbitrantur, fi adaman- f '"/'"' ;
fi vniones , id eft conchylio- ^""

^''
tes, id eft Ipeciofiores lapidum cruftulas ;
rum recrcmenta, vel ( vt nobiliilime iditiam ) scemo gelu conftrioli

aUquot reportarint. Vos vero, qnibus fublimior aiiimus,
roris guctulas
fandiorque cupido eft,qui diuiniora lucra iedlamini, non Lipillos iii-

animes; mcrces ^ternas non cum mundo perimras
, ; vos, ipibs ho-
mines, non huinaiia,non terrena, nedum rubterranea illa ambitis, quan-
do ad eafdem plagas, iifdem viis, fed ftudio difpari, laboribus certe pe-
riculifque maioribus contenditis Scnfic id Oriens , ieiiiiu . & Occi-
dens , ienierunt Indi ( & qui noii renieriint ?
)
quam diuites opum,
tain inopcs virtutum non iua aiiimas iiias cx\o infe-
, iefe peti , j
rendas , non gcmmas iuas in orbem aUum deferendas Adeo a veris .
rerum arftimacoribus quasruntur morcales, vt ictemi finti non mortalia,

qiiia Ipolia temporicS funt. Et quanto moUmine qua indu-
quajruiitur ?
ftria flcduntur ? quaiito labore poliuntur ? Et vc ha:c molefta ac gra-

uia ilnc, iiullatamen qiiarrendorum j fledendorum , polieiidomm cfi:
iatietas. Auaritia qmdem femper infiturabilis '
nequecopid ne- saiiuft.in ,
memopid mmmtur : veruin fiquidinfiiiico maius eft, vaftis illis menti-
Dus pluiquam iiifinica kicrandorum hominum cupiditas eft, quam nec
minuk copia, & inopia accendk. Tehic ego, te appello tcilem , imo
audorem tot hcroicorum facinorum , Xaueri gloriofiiiime laborat X^^f^-y :
annaliiim fides , vc tot animarum millia , qu^ cxlum tibi refert acce- ^„/1"^*^^
pta, vnkis hominis laborem eiTe periuadeac & niii te orbis Xauerium :
lciret, prxclaris tuis facinoribus fidem derogaret. Liceat hic mihi pro-
ferre verba illa qiiibus oUm Scytharuin legaci Alexandrum compcUa-
uere: Si dij hAbitum corporig tui , dmditAU amml tmfarernejfe 'ijolmffent^^^^'^^'^^^^''^•
orbis te non caperet manu Orientem , dtera Occtdentem continêres.

. altera
Cerce vt Xauerio moks corporis tanta non fueric , quic mundum im-
pleretj aniinus profedo tam ingcns fuic , qucm nec muiidus explcrec.
Alcera maiiu Occidentem contigic, cum Fraiiria, Italia, Luiitania tam m

prxclara gcific akcra Orientem complexus eft , cum iii Indiis longe
;
Kk . prx'-
2SS IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
prxclariora peipetrauit. Eoilleiblem, quem principio commcmora-
oam, inuexit;ibi nomen illud auCTuiliflimum coram Gentibus Kcn- &
biis porcauit ; ea iandicate,vt Angelus; ea celeritate, vt tulgurêo tcruorc
ac zclo ipirituSjVt ignis vrcns non tam videretur, quam cflet. lUe vt vel (
ifais i8. iic iua vaticiiiio conftarec fides ) adgentem conmlfam (^ diUceratam odiis
ifaisjj. miicuis, bellis iiitertmis, dn^monum furore,/?4aJ nAnaelus properauit:
18 adgentem, cuim diripuerunt fumtjfa terram ems •, nec flumina taiitum dii^
ifaia!
traxere a ceteris maria , Occanulque vaftiiTimus ::ddgen'

, led integra
tem exfpeSiantem, exrpedantem aiinis millc quingentis do6lrinam ciele-
ftem , poil natum falutis humana: vindicem-, cum eamm nationum non
nomza?' paucis, Parauis, Malais, lais, Acenis, Mindanais,Iaponibus pnmus om-
niuin Xaueriiis legem Euangelicam denuntiaric An iion ad to^ . &
ifaia: 1 8.
pulum terribiUm pcrrexit intrepidus, cum, vt Deum-hominem, ita hu- &
manitatem dodurus, ad Indos illos inhumanitate agreftcs , infameique
barbarie cum in Mauricam , non magis terrcC motibus quam incola-
;
rum furiis agitatam, flammaique vomentem ac ciiieres aim ad lapones ^
hominiim pientiilimorum hodicque camifices, eft profeftus ? Profeolus

elldenique adpopulumpofi quem non efi alim , ciim ad homiiium vltimos
lapones &
Sinas,id eft, ad columnas iiias Herculeas,penetrauit. Quain-
quam iiec A\x meta: eraiit menti ampliffima: conftimta; , niii corpus ip-
lum ante animus , qnamanimum agendi patiendique ardor ddfeciiret.
Interim qua: robuftiilimum quemque non fatigaiTent modo,ied penicus

Tutfeii.i.i.
dcieciilcnt , ea omnia Xauerium , ac recreabaiit Is quippe
erigcbant .
Hift.soc. Xaucrius erat, cui quidem deliciarum cxleftium fatis c{^ct ; modus
*'*
ierumnamm ac labomm nullus , nec aliiis finis
,
quam amplms ^tmpUus.
Deus immortalis , quid eft Aiigclum efle , ii hoc non eft ? Angelicam
naturam labor non afficic. Et quid eft fpirkum eiTe , fi iftudnon eft ? a
iblo rpiiitii , coque cielelli , vires ill^ poterant fuppcditari Exclamate .
Theodor.
^^^ mecum, neque tamen verbis meis Homo ales , tnfokns Angelis (^ ho- :
stud.ca- mimbHS jhecidculum m mundo O' fupra mundum ! Vcrum qiiam inlolens
ipetlaculum, tam potens ad vircutem incitamcnmm quo plures iniii- :
per , Angelt 'Zteloces effeifli, docuere fcilicet ,

gloriam prophetiiE iftius il-
lis quoqiie rematam,qni hiice temporibus expeditiones eiufmodi fufce-

piilent. Incer quos quid attinet pluribus cclebrare decus illiid Belga-
rum Gafparem Barzxum ( vt & reriim geftariim eius fcriptorem , &
afled:atorem Trigaultium , aliofque nationis Belgicx miiTos faciam)
ciim ad laudem eius commendationemque fatis fit, magni Xaiierij vel
FrnEliu iliicipulum, vel focium,addo & vicariiim,exfi:itiiTe? Et quanto h;rc om-
•y^^"- nia lucro animarum, qiianto Eccleiix bono quaiito diuini honoris in-
,
cremento? Quod nimimm Vates ille tutiiiOram prariciLis lam tum com-
ifaixi8. memorabat: Intempore illo deferettirmunHS 'Tôminoexercituum apopuh
dmulfo ^ ddacerato . Ecquodnam mnnns illud, nifi hoftia ialutifera per
augnftiirunum iacrificium iis in regionibus primiim oblata ? quod mii-
nns illud, nifi tot millia animarum tartaro erepta, ca^lo aflerca , Deo re-
Lex^tio ftituta ? quod mnnns ad locum nominis Oomini delatum , nifi lapo-
âdGr^
niornm Regum , vcluti Magormn ab Oriente, Romam miiTalega-
sor.xiii. tio, & per iuuenes Rcgios, Patremque laponicai Societatis Viiitatorem,
fummo
SacrommAntiftid Gregorio ea appelbcione decimocertio, AnnoijSf.
cum iingulari noftr.-E Fidei conteihcioneoblata obicquia ? quando noii
iemcl iple Maximus Poiitifex lacrymas fudit , inuiitacas indices
qiiod lcganoncm ipeclarec , qualis poll orbcm condicum , homincique
progcnkos , nulla vel iludio Religionis ad Romanum Aiiciftitem , vel
Romani Imperij admiracionc ad quempiam Cxiarum , e Regiiis adeo
diilkis, per ton Oceani pericula, tocque ambages viammfiierit inilituta.
Aniios iiouem tenuit peregrinatio vtitinere ipfo iniblens ac permole-
;
ib, ita exitu Lcgacis ipfis beaca, Socienati glorioia Siqiiidem illi ipfi in .
patriam rcduces ( quaterni erant) ieie accepciilimum carlo muiius, facro-

ianda votorum iponiione, iii Societate Dco coniecrauerunt j eqae Re-
giis iam Legati eiFedi , imo
Religioii Angeli, hoc eft, ad iiiorum ieter-
nam iiicolumitatem procurandam deftiiiati, iic in eo munere veriati
funt, vt nuper ex eorum numero fenex venerandus P.Iulianus Nacauxa
aniiorum ieptuaginta artatem eo in tumulo non compoiiicrit , ied vio-
lencer abruptam perdident: qiii^vt cormencorum accrbiiTimus eft icro^ (
bis fLip^plicium auncupant)icaad immorcale decus gloiioiiirimus,Athle-

tam C R magnanimiun in feliciilimam aileruit cEtemicatem.
I s I
Hoc illefine legationem iuam reddiditilluihiorem itacanos faiiguine, :
velucebur Indicumoilropuniceo, magis veauftos pretioibfque eifeciD

lam cot ibcia agmina laponum Martyrum inuidii]imomm,quid aliud
de illojdeque ieipfis conceftantur,nifi vaticinatioiiem illam Hebrâien-
tentia redditam , miilto expreiliu.s id quo de agimtts defignare? Addncetur HebT.itftio,
mumu Deo Sdbxoth popului contribuUtns quippe toc diuexationibus . Ipfi

quafi tribulis cxagicati, tot cruciatibus confedii , ipii munus Deo longe
gratiilimum exfticere.Eminenc hic, emiiicnt tres illi Heroes, BB.Paulus,
loanncsjlacobus, immortalibiis ctiam incer mortales honoribus dignati.
Dicercs cos in crLicem ad:os,vc magi-5 toti orbi confpicui, ccliicudine vir-
alienam longe lateque prouocarent. Ncque fruftra id quidem,
tutis lLi:r,
ciimnon laponum taiinLim ea forticudo iit, vt in patria, iii conipeAu ci-

uium ac parentum iuomm moitem oppetaiit conftantiiiime , verum e
Regnis reinocillimis plurimi patrias iedes deierant,quo alien^ ialuti totos
re,vicamq; iuam libcralicate pluiquamhumana impendant.Tejfteshic mi-
lii(vt ceteros pr<Etermictam) teftes Spinolce atque Maftrilij ^flos <C^ robur Fior.i.4.c.i.
,
Italici : quando illa veri nominis ac geiicrofi ranguiiiis nobili-
taseftjCLiin non e natalibus haurimr, iedexipfis venis tam gloriosa
mortc profundicur . Illc, ille Gciiueiiiis Scasuola , hic Regulus Ncapo-
litaiius; illc non manu tantuin, ied corpore toto viuus exuilus ; hic noii
iii cauea Piinica,eaque permolefta & acerbaîiicluius, fed vclut intempe-
ftiuo iepulchio , in tecerrimam fcrobem capite immiiio quatriduo
pendulus , aliilque fuppliciis grauiilimis excamificatus , ac demum gla-
dio perculius; quid aliud agunt, quid moliuntur igne ac ianguine,quam
illo flammas fubiiccrc dciideriis iioftris , hoc fouere ilibiedias j
qu^ tali
flumine accendiinttir , noii ibpiuntur ? Non patitur vcl auica maiorum imitanda
gloria, vel germaiia fratnun nobilitas , labem aliquam aut probrum fa- "°/,^^1''^_
,
milix ac generis fui . Illis ignauis licec eiTe ,
quibiis parentum ibcordia emfla,
ius iiiertia: tribuic : nos nccelTe eft forci elTe ac infrado animo , quibus
Kk i dc-
I
200 IMAGOPRIMISifiCVLISOC. lESV.
degeiierem indolem viitus obiiciat maiorum , ii confpexerit deiides. li
quibus maiorum obicuritas pro vmbraculo eft, tuto latent : nobis, quos
conditionis noihx Iplendor in orbis theatiO locat , tenebric pudori fint,
non dcFcniioni. Noui ego quidcm indolem veftram , commilitones,
icio peotoris robur, & magnis expcrimentis approbatam virtucem: nam
iiquantum omiiibus cil animorum, taiitum &c fingulis liccntiiE fierec a
Ducibus iam iua neminem caftra pixfidiaqae recmerent , omnes in
;
apercLim campiim noii prodirecis , ied procurrerecis imo ad geiites vl- ;
timas noii ibliun conteiiderctis icd volaretis. Quidni tamen liccar et-
,
iam iis, quos memoria recordatioque agitat nobilicatis i\ix , viros illos
pr.Tclaros, iUa facriE militi.t decora, Principes illos expeditionum lon-
giiHmarum atque difHciUimarum propoiieie , vcl obledationi futuros
ad ipeciem , vel mcitameiito ad a^mulatioiiem ampliorem ? Quod fi
vmquam opportunum id fuit, iam profcolo etiam necelTarium eil,
/gaeii.6. are ciere <-viros., Martewque accendere cantu:
caiitLi, inquam, quo & celebrcnmr infignia maiornm facinora, &: pofte-
romm virtus inflammetur , CLim illiid quoqiie Vatis noilri , hac ^cate,
ifaix 18. quiii & hoc ipib anno,reipsa compiObatuin confpexerimus : Cum elem-
tum fuent (tgnum m montibtis , yidebitis , e^• cUngorem tubie audietts Et .
quoiham hic monces interpretabor,niiiquas illa vrbium domina Roma

iEntid.6. fcptem ynd fbi circumdedit arces?
quod figiium , nifi fignum milicicE , expeditionumque noibarum,
^°^'^'
nomen I s augiiftiilimuin ? quam tubam , nifi illam iubilei ixcu-
laris tota modb Societate peiibnancem ? Illud , illud figiium ,
quam
illuilribus nuper radiis comfcauit , cum in xac principe Societatis vni-
ucrfx magiio I s dicata , inter cetera oinamenta arte pretioque vi-
ienda, ilimptu plane rcgio , tot faces funaliaque luxere , vt quamdam

ca^li ilelliferi fpeciem exhibere viderenmr ? Tum profeoto iWuafignum
m montibm eleuatum fmt^ cum in leptenis montibus, adeoque Vrbe tota,
^
purpurati Patres, Priciides, Legati, Principes , ceterique , fcftos ignes ac
triumphalcs ftruxere honori nomiiiis ilHns , a quo Societas honorem
omiiem iuum eft mumaca. Crederes, hoc in fpedaciilo, velut iii Occi-
dente, oitum nouo fplcndore iblem vt ex iilo Religionis culmiiie am- ^ ,
plius longiuique iii ceteras orbis tcrrarum plagas deueheremr . Ibi tuba
illa primum inionuit ,
qiuT tamdiu exfpeolatac folennitatis nnntia ad
plauilim gramlationemque excitaret vniuerfos j atque ad noua bella ex-
peditionelquc illas longe gloiioiiffimas ,
pro nomine ifto iuicipieiidas,
Socios inpiimis inflammaret.
Aiidite, commilitones , andite ibnum illum & clangorem muiicnm
pariter bellicumque ; audite, & ( vt facids ) oftendite, ii Macrem amatis
centenariam, oftendice vos filios
•
iEneid.i. quibiij integer £ui
Scmguis adhuc ,
folidieque fuo robore aîres.
Probate vigore non cam annorum quam animomm veftiorum^Matrem
ea quoque astate iuuaicm, viridem, florentem; neque mentibus accidere
ienium perinde atque corporibns^ ac diu vixifle , non fuiile temporis ied
virtutis. Ofteiidite non confenuiire cum aniiis ipirimm , nec iaEculum
vnum
I
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS GRESCEIslS.
vnum viuidi roboris Angeli eftis. Propheca fic nuii-
iliccLim exhauiiiTe.
6
I
cupauic. nulh AngcliciE naturic ienedus obrepit. Angeli eftis : ciim

' grauicace negotioruni , longinquitate icineriim , laborum dijfficukatc
ageiidi celeritatc cercandum eii Velocitas illa Angelorum eil : quibus
I vc nomen l.iboris tiibui valeat , labor ipfe certe facigatioque coniienire
non potell:. Angeli
militandum eft, ita militii CTleitis exercitus
eitis :
Genij bellatorcs ilc admonent, fic expeditionum noftranim ratio depo-
'
icit In quibus fi de Iionore gloriaque diuiui nominis aginir , ii de ia-
.
jlute homuiuin propemodiim iiifinitorLim quas in rcs totexccllcntium

operariim ilidor exhauituSjtOL Marcyrum fortiiTimorum cffuius
iplius dcnique Filij Dei vita fuit impeniaj quid eil quod adliboris aili-
daitatem nos excitec , fi liidor ifte non excitet? quid eft quod niborem
;
5
ingeniium in genas eliciat , ii cruoris ifta purpura noii eliciat ? qiiid eil
quod vilem nobis vicam f aciat , fi mors illa non faciat ? Sed iioii eft
profedoj non ell: alacritaris veibir, defidere; virtutis, erubcicerc; ênero-
iitatis, pericula mortemque ipiam declinare. Qu.amquain qiud mor-
tem dico ? Angeli eilis ,
qui vos vicamque veftram operi
ifti immorcili
impenditis. &
Itaque quam
nuncupamiis mortem, abdicatio qux-
ipfi
dam corporis eft , vera mors noii eft viuit animus , viuetq'ie , corpore
:
muneri tam iando glorioioque vcl immoriente , vel immoraiite tantii^

per, dum & ipium vita iminortali ^tetnaque perfmacur.
ORATIO TERTIA.
!
Oijfevtittio AcademkaiSttmfacilm mtindiim cmce &^ conUm-

piom ^ aî S^ tirmis fnhmgpire.
SVum ciiique dicendi geiius mihi nouum quidem & inuiitatum,

:
neque difficile,iieque inuolutum, luaisque adeo fecularib^s

attameii
apmm , vitlim fuit iliicipi a me hoc tempore oportere quod Academias :
veteri iuxta ac adoleicentiori iblemie iiiic , certum nihil delinicumqae
difceptare quidqiiid veroiimile eft meri , modo huc modo illuc ailsii-
;
fionem inclinaic , nihil non iw vtramque,imo quamcumque etiam_, pau-

tem expromeue ac diiputare id agam nimirum , atque hanc viam coii-
.
iuetudiiiemque e veteri Lyceo pctitam iedulo infiftam. Etquoiiiam vo-

laticafere, Socraticoqiie more pamm iui in hac decerrandi ntione fimi-
lis eiie iolcc didionis formaj vtar egoquoque charadtere diiHmili, vt in-
cifa modo, alias numeroia, nunc contradia , mox explicata , tnm diuiia
eciam diftraotaque appareat oratio. cuius intsrim partes iiiie ordine cer-
to coiiiecutioneque dilpofit r , fic tamen connexx inter fe copuI.iCiEqLie
fint, vt, cum vltro ab aitis prajceptis ipibque contioueriia: iudicio farpc-
numero difccdam occulta camen \ vi efficientiaque pugnantiuin inter ic
rationum eo pertineat , atqiie animis cum opinione veri illabatur , pro-

poiitumque iibi fiiiein hoc certius aflequatur oratio , quo contumacius
interdum ab eo recedere , &
contraiia via foicioribus in fpeciem argu-
mentis niti videatur Neque eiiim hic tam animus mihi eit iudicium
.
Kk 3 qu^-
I
262 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC* lESV.
quxftioni meum interpoiiere , audoritateque quempiam vclut praiiudi-
cio adidem ientiendum iiiuitarc , quain quid in caulsa effici quxftio^
neque poflitj ex earum , quê vcra: vcl iiinillimx veri iiint,ratioiium op-
poiitu ac dimicacione oilendere Qu.xro igitur , vcrum akcLO tacilius
.
expeditiusque , ignominia crucis & contemptione mundum, aii vi at-

quc armis iubiugare Quid liac cauisa , ii in concionc qiurratui•, £ici-
.
rt liiis: ii in RcCTum Priiicipumquc conlelTu, difficilius ? Quid ciiim, in_
contem- quieiic hi, ablurdius hiigi animo diciqLie pocelt, quam orbem tcrrarum
mndf^ contempcu iibi ilibiicere ? numiic igitnr aliqua cx Iiofte contempco ipeS
vidoria:? qiiod nonpotiiis cercx qladis incemecioiiisqae periculum?

adimere concemptio curam proiudcntiamque folet,niaximLiin iii geren-
dis rebus momeiituin hac fublata , quid iiifi Ducum incrcia , ibcordia
.
milicum, ignauia exercitus , cxcubiarum negledtas, annona: -iiiopia , ar-

inamelitarij vaftitas , rerum omnium peiiuria , coniiliorum confufio^
ieiitciitiarum pertLU-batiOjimpeiiorLiinignoratio,atquead extrcmum in-
teritus ac ruina: ? quis enim aiit: lioiHum atma tuto contcinpiic , auc vi- ;
impulie neglexit?quis nocendi artes iine diipeiidio fuo dcfpicacui ha-

res
buit ? quis noii cerciirimum temeritatis huius pra^mium mlic iiifidias,

«i^«iim-cladcm, iCTnominiamfempicemam ? Irritantur nimirum ludibrio aiii-
*^»^n lyii^ pudorque deipedis iii promptu iemper eft, quo ignauiara abiiciant,
iras iuicicentj vires coliigant, iniurias vlciicaiitur. Tu vero hos probro
laceflendos, ilimulaiidos contempm, defpicientia etiam iinpellendos iii
pemiciem magis iuam quam cxicium tuum rere ? An igitur felicior

ciim armato hofte quam cum inermi congreiTiis ? cercior de vigilanti-
bus quam de dormientibus vidoria piopior de iblicitis atque in occa- ?
iionem gerendcE rei intentis quam de imprudeiitibus triumphus iie

,
?
crabronum quidem aut formicarum viles animas nedum homiiiuin ,
feroccs cupidosque vindid:x impecus, irricandos duxero Tunc hoftem .
liccbic del jjicere, cum ignauo militi, ne terga in acie vercat iubiiciendi ,
fed vMi
armis
ijfte
îiimi fimt.
cttrAobfer- ceiTe cftj
uandi,
j^^j
uercerc.
vox
, Ceterum
fludiosc adneria,
niii
ailidua vigilantia Diicein militesque prxftare ne-
iterata tocies atqiie repetita, VigiUte}

ludibrioiiemundum
" faitidio •, virtute
iie ie
quafi de fpecula obiemarc; inopinatos caius confilio

iniinuent, explorarcj hoftiles
ad incommodoruin cautionem ,
acdcrpicieiitia fubigioporceat?
, 11011 airogaiitia
Tu quxitionem intcrim ponis;
vmcendum exiltimo.
&
Ego vero
motus om-
ratione ante-
Seruatoris
armis,
C>aîarem
illa
vmccndt. & Alcxaiidmm vide, iion illi iriiiioiic & contempta , icd milinum ro-
bore potcntiaque Romanum Grxcix Aiixque dominatum

piior , altcr
adepti iunt iiiter varios belli cueiitus , conimuiiemque Martem , non

:
iiifi corporum ilioium obicdtu periculisqne vidoriam, multa carde ac
languiiie tnumphos promcriierc : tu vero fieri polTe exiftimas , vc, qiuT

iine ccrtamiiie fingulx ac prxlio forciiilmoriim Diicuin cerramm orbis
regiones ilibiici minime potucrunt ; cce viio deipicatii ,
quaqua iaccnt
ac diiperfx lunt, viiiuerix , multicndinc iiinnmcrabiles , viribus poten-
tcs, prirfidiis firmatx , locis miiniLu, ailu, coiiiiliOjlapieiitiii prxllantes
fub tuam vnius ditioiiem fubiungantur ac redigancur ? Erras , pacc tua

dixcro,quiiquis muiidi contemptui ad obtincndaiii victoriam ailaitire:
non
LIBER SECVNDVS. S OCIET S CRES CENS. 263
noii ille ipretus deipedbusque animo , ied corporis armoruinque impetu
proftiatLis iub ingum potell:atemqiie veniet. Dc cruce autem quid ceu- quamuli
ies ? modo Conilantinus tres potentiilimos Imperij inuaibres
an qiio ^"^ ^^""'
hac tii ratione mundum ab ea luperari polle exiitimas? at noii ille cruci,
vc debellaret, a concempcione, fed a militum virtute ac forciciidine pra:-
iidium mutuatus ell: . Sub cmcis fignis copioilim
habebat militcm
probc & armatum & exercitatum j
qui crucem labaro, crucem oaleis,
crucem fcutis, & ipfis, fi placet,crucemtelis geftabat. Hancquidem
primam ollentat opinio- at illaquam inanis &fallax fic,
fpeciein veri
vide: nequaquam hic tibi, vt de ceteris hoftibus, itade mundo philo-
fophaiidum velim exiftimes. Seruile quid & eiFeminatnm mundus efl•; ^«Ww,
in pretio fi habes, fuperbiet; ii blandire, dominabi- &"'«'
metuis, inftabit; fi
-
tur. vbi vero reruitutem hanc feruire cceperis, qua non vi ac tyranni temptui
de opprimet? In feminis Dalilas &Iefabeles, in ^^^^»'^''
Eutropios ac
feriiis
Ruffinos intuere ;
quo iii viros impeiio ,
quo in fubiedos domi-
natu vfi funt? iacuiiTenc profedo defpedi, contemptique in late-
bras fe abieciiTent ; ieftimati fupra iemum ac fortunam, altius kfe
cxtulere, quam vt vinci poftea niii communi propemodum exitio
Quem fors anc natura feruitati deftinauit, hic perpetuo dbi vc
polTenc.
ieruiac,
citia
concemnique fe abs te pro arbitratu paciatur, ftude. Qux ftul-
maior, ne dicam infania, excooitari poteft, quam vt non modo
["
^
«"'^
,
•
„
alterius iis, cum tuus elTe poilis, veiiim etiam eorum quorum
poteftati,
adeptus fis volcntemque fubijcias ?
imperium, vltio te Homini libero
mundus, viro ad parendum femina feruiendumqLie fubiedla eft. Quid
pra: libertate iugum, feruituteni prac dominatu ampledcre ? IndiiJna
nimirum illa permutatio , prxpofteraque conuerfio eft. hanc ipfam

tamen qua: generis noftri labes atque ignominiaeft) quam multi
(
ampleduntur ? quam multi iugum hoe graue acque infamc fubeunt?

vel qaia neceflarium putant ac fatalc, vel quia falsa acqui honcftique
fpecie decipiuntur, vei quia miferi effe cum muliis malunt,quam bcati
cum paucis. Quas enim acerbitas feruientium mundo miferi^ par effe cuiui W-
poceft? an non probra eius extimefcunt, iras reformidant, falluntur pro- ^^""'-
""^^'
miflis, praEmiisreducunmr? an noii fra6li,mollisabiediqueanimile-
:
gcs admitrunt omnes, quantumuis iniquiffimas ? AfFulgec gerendi Ma-
giftratus fpes, quid indignitatis iion fufcipimr? qux Aulicorum noii
captatur aura ? mamrancur ex eomm feiKentiaiudicia, opinionibus ani-
mi imbuuntur neque redis neque veris laudantur non qiii digni, fed :
qui maiore poteftate prxdici iunc ;

quin crebro ij , qui magnifici fibi
videntur,vt placeant,miinera mitmnt, tribiiunt oificia, fupplicantdeni-
i
quc ignominiose. Quê, malura, iemitus,ii harc non eft? Pofcitiir? dan-
dum eft, imo profundendum. Annuicur ? aduolandum cft, retardante
nequidquara vxore, liberis, animo ipfo curis in contraria diftrado.
iVertitur fortunx flatus ? excedendum eft , omnibus admi-
viis licct
grandum prxcliifis. Iiitentantur miiiic? -aut cedendum tantiiper tem-
peftati,obtemperandumvefceleri autcerce,ii conftiterit animus, mo- :
rienduni eft. Deus immorcalis quanca h^creruitusiquam diira,quam!
miiera,quam fiagitiofa! Certe liber iioii eft cui muiidus imferat, cm Tuiiius,
Uges
204 IMAGO PRIMI SMCVLl SOC. lESV.
leges imponit y proifcribit, iubet^ yetat quodyidetUr j
qui mhilnegare iwperantt
pocefiyfuhilrecufare audet. ^mn igitur dedecore vos eripito } mlitecui^
Deo fer- ^tiam ferHire, niii Deo; non vulgi lludiis, non Optima-
noii ambitioni,
utendnm, tiim fauori , non cupidkaabus,non voluptati-
giada: Principum,
«««»»««-
l^LiSj non gloria:. Enimuero tanc lc viotum a vobis mundus ipfefatc-
bicur, cLim odij amoiisqiie eius fecLiri,fpcm mctumque leriim omnium,

quas excollere illc folet, iuxta habebitis ae contemnetis. Tiim vos Aula
iufpiciet, Curia admirabitur , colent Relpublicx, viii Principes leueie-
ijuicon- bunturj Reges ipfi amabunt atque etiam obreruabunt. Porrezio no-
^"-^ quis vilius de mundo fenfit? qtiis fallidiofius Aloyfio iudicauiti
ITempio
Francifci quis derpicicntius Ignatio loGumsell? Ex hoc aiuem quantalaus prx-
Porrez.y, ftantillimis viris ? qiianta apud Dynailas exiftimatio ? quam rcligiofa
Ycnerado? De Porrezioloannem Auftriacum Belgicx noftrx Guber-
nacorcm feriint affirmafle, orbem breui vniuerfum iub Philippi fra-
tris dirionem fe rubiundurum, fi duo fibi eiufmodi, qiialis ipfe exfiib-
ret, ad rem gerendam adminiftri obtigiiTent. Ampla nimis fupraqLie fi*
dem commendatio, niiivnus ipfetotum iam ante mundum Porrezius

B./iioyftj contemptu fibi fLibdidiflet. Aloyiium vero fupra famam magnitudi-
Gon\ag£y
nemque Alexandri , puerili illa quidem, fed Feftiua atquc ad rem ac-
commodata mundi
rat infanti fiio, ncfcio
diuerfis tabulis effigiem
<
quxftiLUicula, viclrix
ludibunda matcr exprelTam vcriufque in
,
mundi globum obtcrebat impofito pede A-

:
derpicientia extulit. Obtule-
loyfius, iubied:a manu Alexander ruftentabat. Hic pner cum miilta

pro xtatis ingenio percunftando curiose tandem eo deuenilTet, ex matrc
vcquicreret, Rexnc igicur, quia mundum vicilTcc Aloyiius, eflet vni-
uerii ? refpoiidifletque illa, non , quia vniueifo impcrarer, orbem pedi-
bus conculcare; pro nihilo putaflet, infraque fe duxiiTcr, vido-
fed, qiiia
rem eiiis exiftimari ac dici ad imaginem Alexandri coniierfus , Iftene
:
igitur, mater, inquir, a mundo vi£lus eft, qui leges dominacumqae eius
fubied:a manu ferre compellkur? Belle hercnle, fupraqae xtacem fa-
pienter: fiquidcm ante feruiis animum mundoj quam manumdomi-

I fcwT'""^ Alcxandcr fubieccrat. Ignatij antem qua?nam illa vox, faftidij,
nau(e^, ftomachij contemptionis plcna, ^<iw fordet miln terra cumu-

lum aîcio qui mundum vniuerfum , cunctasqae cius yoluptates ac
!
magno pridem ambitu Goncupiuerat, vt puridas fordes

Iionores, quos
grauemque ac moleftam aiiimo immundiciam abiecerat, quo in precio
atque ieilimatione ccnfes babuiirc ? quam faftidiose coiicempiille?
quam generose conculcane ? Hasc profe<5to pra:cipua lans tua tuomm-
qLieeft, Ignati, Gontemptu mundum defpicientiaque viciile ha:cilla :
gloria, nominiiquetui commemoratio, quam horrenc infeii, ftupenc

mortaleSjSuperi admirantur, colk orbis, cxlumprobat, Deus ipfefem-
piternis gaudiis remuneramr, At id non agimus, inquis, gloriosumne
iitâtquehoneftx rationibus coiifentaneum, mundam vincerc: dc
violoiiiE facilitate qua;rimus
iic,
vitiE
cruce contemptuqLic,an exercitu

, & vtro modo viiici citius faciliusqLie
& armis, difputamus. kane veio
- ?
etiamnum dubitaslucemquc folis qiixritas in meridie

, ? , diibico eiiim-
iieroj & vehementer quidem. Sit cnim, vc inquit ille,
\ /ortior
\
LIBER SECVNDVS. S CI S CRE S C NS. 26$
fortior qm fe qukm qm fortijjimd ymcit
MoemUj —
Scqm (iommatur anmo fuo ^ expu^^natore ijrbium '^
qua; tandem mcenia
iine annis deijciet ? quas vrbes liiie milkcoccupabit quas prouincias
?
line exercicibus cxpiignabit ? Sit etiamj fi diis placet

,
patiendo quaui
agendo fortiorjat quxnam vis illa, quam infeiec fuilincndo? quas co-
pias toleiando prolligabic? quas gentes rcgionesquc iniurias fcrcndo
iub poteftatem redigec ? Denique , ne quid abnuere videar, hoc &
concedam, vcmagno, excelfo iniiidoqiie animo iit quid tiim poitea? j
|an idcirco ea virtiite ac robore pi-cTditum dicemus, vt iine amiis mun-

'dum valeat expugnare ? numquam id efticics profcdo, Ego vero cffi-
ciam, vimqiie orationis cux, quantumuis apta tibi firmaque videatur,
facile conuellam ac diilipabo: ac, tamctfi iine ordme fere confecutio-
neque rerum initio didurum mepropofuij hic tamen quia argumemi

jatio poftulat, diuifione vtar , doceboîe in primis, non id eiie mun-
cjum viacere, qiiod vulgus exirtimat, rerrarnm fcilicet poireiTiones adire,
vi vrbes occupare , rolomunitiones iequare, vartareprouincias, ferrum
facesque late circuinferre. Tuncoftendam, mundi nomcnclatione noii
terrarum hunc giobiun animoqae vacuum , fed uicolas eius atque
habitatores (
quo fere modo ciuitatem pro ciiiibus vfurpamus) defcribi:
dcnique Dei crucisque cultores minore qnam P.eges Piincipesque co-
nam prouincias atqae vrbes fubiugalTej adeoque cruce & comempcLi,
noiivi armJsque fuperandum. Cedo,quid cft mundus, isautm
mundiim elTe
fcumdceo in poteftaccm redigendo difputamus ? an iners terra^ moles, yionbrmn

'mucieque legioiies ? at quo eas modo obtinebis ? an vi & armis iniia- ^^^^*" ^•^^
des ? ego vero aratris perllringendas pocius, &: ligonibus prordndendas
iexiftimo . An igimr coloni & raftici, aucipii boues, terrarum fola ex-
^pugnant, quas ingenti laboie fubigunt ? at
'-uos , non ^vohis ,
fertis aratra boues.
nnmquid enim equos & dominos facias? Sed
boues pan ratione cerra:
ipede interram pofico polieiTiones adeuncar. Verum hoc, amabo, nonne

^trumque eft cmce & contcmptione vinceie ? Et quoniam hoc dicendi
fgeiius feftiuum eil,rirumque & facetias admittit, nonne &aratra &li-
gonescmcemfemlt, & cmci manu adhibica reguncur? numquid ara-

iiones ilercore infperguntui•? quo quidelTe poteft abieclius? nonne qui
le fubmitcunt, ad pedes fe ftcrnunt & abijciunc? nonne quem pofito
pede proteiis & conculcas, eumdem iion aliteu quam feruum contem-
nis? Qu.Tigimr aianro & ligonibus roladomas,quos agros ftercoras,
uos immiilb pede fandos tibi vendicas , ciuce & contemptione tuos
acis.
ra quis tamen excra & iocum coto orbe aratrnm circumdu-
cat? quantillum quod vomcre profcindimus qnod manu fodimus?
eft ,
quantum vero cnlmram non patitur ? Hoc vero ipatium, in quo pedein
ngimus, quod nuUus prx altero maius occupare potert, nifi quanmin
:orpore obefior eft aut quadratior, quod nemo maius implet, quam fic
ipfe^ hoccui 1:,magis mundus eft , de quo vincendo difputa-
mus, quam hoc terrx quod improbo labore frangimus, colimus, feri-
inus .Quid fi autem quod cibi, idem & mihi tcrra prasftec obfequium,
L qui
266 IMAGO I^RIMI SiECVLi SOC. TESV.
<^H£fro- qni in eu rubigenda,
mfoicom- fiagej- Yy-^W^Y
61
gr traniiciim debeat,
iic,
& itillicidio
ftercoraiida,non laboLOiQuid
obnoxius iic, & fl-u6i;us
7ruii!ul pendat qiiantum opus viufve fuerit : numquid eiim mihi icruire fate-
beris? quid fi totus cerrx globiis CLim iii modum mihi fubfit, numquid
mundunl in poteftate habcre concedes ? Qups Christvs iullit &:
domos relinquere, & omnes , quas fine facculo

aguos poileilionesque
& pera incedete, quos non congrcgarc in horrea, non folicitos ciTe quid
bibereiit aut manducarcnt, aut quo veftirentur iis profedlo cum nihil ;
decfiet, tellus omnis proferebat quantam neceflitaci iuftiEque ciipidi-

tati iacis erat. vbicumquc Ubicum eirer, figebant pedem,in qiiocumqne
pedem ponerent , tam illis quam corum dominis , fummis potentilli-

misque Regibus leruiebat. tanto vcio facihus eum dominatum confe-
cuti riuit,quanco expedicius cft gratuito acqiiirere, quam magno licita-
rij quaiito leuius eftin aliorumlaboies intiOii"e,quam gemere frangi-

que fub oncre; quanto iucundiiis ell curarutn folicitudinisque experces
omnia poiiidere, qiiamangi de prouentibus,animoque dircruciari, ne-
tjue his qu^ paraueris , frui. Reole Lyricus
i^gj„-ms,
——
7V/7 cupkntmm , inquit , & hoc nomiiie beatorum,
Nudui cailra peto, -

trmsfuga, dimtum
Tartes linquere geflio,
An depoteCtate cfedis amitteic quae habebatiii bonis ? audi qnid por*

*
ro inferat:
Coniemft/e dominus fj)lendidiorrei,
ûam , quidqmd arat non piger Appulus,
imo quidqiud per vniuerfum orbcm terra proferc,
Ocmltare meis duerer horrttSy
Magnas tnter opes i?iops.
Eleganter profedo & diuine. concemnentes mundum feiicius longe
& fplendidius ei dominanCLirjreiumquepotinntLU•, quam quiie terra-
rumdominos diciint, rcipsaveio & pauperes fuiit & feruiunt; neque

magis eum pollident, quiim ftulms ille qui , qax naues portiim fubi-
rentj fuas efie credebat, ie legem, fe fclicemj fe moitalium beatiiTimum
pr^dicabatj fibibella geri, fibi tcrras arari, fibi maie aurum ac merces
fubmittere ; hoc illis felicior,quod curis noii exederetur. Quareneque
fola terrarum mundus fuiit, iieque non facilius cruce & con-
, fi fint,
nonvrbcs,
tciTiptu,quam poteftatc & armis occupantur. At vibes forcailis & pro-
froHincu, uincix Rcgnaque ampliiiima & Imperia dicenda funt mundiis ifte, ar-
Reg»î morum vi quam cruce defpeduqLie expugnabilior. Profedo nec illa

potiori ratione hoc nomine veniunt qiiid enim func vrbes & regio-:
nes? anqiia: mcrnibus cinguntLU' Diuomm hominumqnc icdes ? anter-

ra^porciones qux fliiminibus limitibusqne fuis ciicumrcribuntur? Quid
%'^pdrent
^^'^^^^'^ "01'^ ^^^ ^
Codro 3cque feruit quam CraiTo CroEfove ? patent
ommbM: templa & platcae omnibus paupcri etiam amplitis. Rcgcs & tyranni
,
ciim magiiis ftipcntuu caternis, anguftiores iibi viasfaciunt; &ciim ad

eos, quafi ad feras fpedlandas, denib agmineconcuiritur, vel inuici (x-
pe iiiiuntur. Quis vero coram tot vmquam regiones obiuic,quot Xa-
ucriusi cui ad cotRegna &palatia tam liber fuit aditusf Enimuero
quo
II
. quoniam omne robur in magnis copiis & exercitibus ponebas , dic
([ tc, vtrum fortiorem iudices e duobus,qui armatus hoftem vaieac
inperare, aii qui fine armis. hunc certe dices , qui vincere incrmis
ctiam armacum poilic. Vtrum roburtiorem,qui lolus ipfe per lc abfque
militum fociorumque priciidio, an qui non fine plurimomm ope at-
queauxilio inimicos frangat? vtique qui vnicus ipfe ac per fe. Plus
igitarroborisfuilTein Dauide fatendum eft, quam in Goliatho qucm
proftranic : plus iii vnico illo &inermi, qiiam iii armaco Philiilhino-
lum exercitu ,
qncm fufo gigante iupeiauic : plas in illo adoleiccnte ad-
huc & inexercitato, quam in Saale Rege, qui toc armatomm miUibus
adiutus CLlm hofte pedem conferre reformidauic. Recentiomm exem-
plorum vberior In Occidentis Indiis decies ccncena millia
ell: copia.
precibus vnius fufa tugacaqne fiierLint. In Oriente Xauerius, quem [- &(iXauei-
cularibus his ludis netas pi-aecerire , propterca quod ccnteiimo ab- ^*'f';'"^'
iit
hinc anno incognito prope adhuc mari in Orbem noiuim penctrauit

vniuerrum^ Bagadarum exerc-icum in acie ftanteiTi,& Comodnenfiain
in Trauancoride Chriftianoium ceruicibus ftiictis2.bdiis iamiam im-
minentem vnus ipfe quam manii geftabat, cruce non folum ilitit, ve-
,
ram eciam voce fregic, pedemque letio ferre acqne ingloiios abfcedcre
coegit. An non maior hic inermis Xauerij,quam armati in
exercitus foidtudo nonne facilius cmce vocisque tantummodo fono
?
innumerabiles copias repulit, quam incautos hoftes bellico inflru-

dus apparatu Sed magis illud fortalTe commemorabile
oppreililiec?
ciufdem bellum, quod in Moluccis cLim paucis omnino militibus con-
traTolum Regem potentiilimum fuicepir, preceque non armis confe-
cir. quadringentos pr^cerpiopterad iignaiulTeratindigenasadeile Dlix
fanolus, Lufitanos non amplius viginti cum his deiercorem fidei Re- ;
gemftatuic adoriii.Tenebat is vibem, non loci tantum iiLU,red prarfi-

^dij roboie numeiOqae ciuium inaccclkm: prarter ingentem Ethnico-
rum.mukimdinem qui verkatis lucem numquam afpexerant, viginci

,
milliacenfebat Chnftiaiiorum, quos dolo ciicumueiuos in fociecarein

perdaellionis attraxerat: viamciopi muricesque, qua adiri aix poterat,
impediuerant. Quid faolurumadueriiis vim iftain potentiamque cum
paucis rere Xauerium quibus molibus arcem conlcenfurumi' quibus
?
machinis mcrnia deiediaram ? quibus armis hoftem aggreilL-iram ? qua

fuos artc contra cela impetumqae defenfumm? Re minima vi-
doriam parit prcce confueta vtitur^ faxajpumices, cinerem copiofum
:
cx monte vicino aduocat. mox cêlum obrcarari, lapides volitare, ino-

pinacus imber incumbere, teda ab imo fepeliri , vrbis adicus cum arcis
faftigiocoxqaari conrternari animo P.ex, diiFugere milkss jciues ad
:
|Orantem accLUTere, veniam deliili ilipplices poftulare, polliceri emcn-

dadonem fidcm , inftaurare , iureiurando confirmare. Quid hoc can-
dcmjSupen, eft, nifi iine pugna milKUin, ociofo fociorum fpeclaculo,
folaprece, poteiiciiiimomm hoftium vidorem euadere? Neque terra
fortior Xauerius quam mari fuk. Contra Acenorum pkira milliacuiTi
paucis Lufitanis nanali prxlio decertanic, adeo prorpere ac felieicer,
vt, non tondem defideratis e {\x\% quot holtium occubueranc mi!lia-j
L 1 i inimica
I
268 AGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
inimica clailis, noilra decuplo maioi", aut demeria fuerit,aut in poteiia*
tcm Abeiat tum quidem a coiifli6lu Xaucrius, corpore alibi iii
venciic.
terra conilicuto faftum nihilommus diuiua vi, vt pracientis Ipecie , ^
•,
coKorcationc ad rcm fortitjr gerendamexcitarcntur geminoque pro- j
digio ceira fimul ac mari conlpicuus, codem momento 6c hoiles ibrjs

viiiccrct , dc domi viAoriam pro toacioiie denuntiaret Nunc cer- .
te vides , ailedatorcs crucis mundique iontempcorCS quanculo tetras

mariaque vincant. Sit ita iane , inquis ^ vc diiputas hauierint a cru* ;
cc iua contemptuquc nonnulli prxfidium , qao aut vrbes capere.nt

^
aiit clalVcs diiliparenc , aut exeicitus proiteinereiiCj aut Gciitium pfoum-
cias voluntati iiix poteilatiquc C r i s l adiungereiit : at neque

unguli neque vniuerii haoleiius de mundo triumpharunt. An tu igicur
exirtiinas , vilc lutiim ,
quamque fallidicbant terram , iii triumphuiij
duoluros? akiiis profeolo animos-ercxeram, quibus extra Dcumq^lo
terraque niliil eiTct optabile. Aii vero tua illa glorias mancipia mundum
^:/^»* «r- ^^-l3J^^^j.J5 j^j;|i-coinpoceftateruahabuilie, quia de Remis prouiiiciiil
Dacthm, 4^0 magna pompa raltuque triumpharunt ? nonne lolum ver-

liibactis
trmmpha- terc compulius , ncque Roma iolum aut Italia, icd orbe propemodmn
tafttnt.
excluilis viiiuerlbj vix tumulnm inuenit qiio conderetur qui Magnus ,
audire quam effe maluit ? quis tamen illo maiore plaiiiu Capiuolium iii-
ued:us cil Numquid ne in Vrbe quidem , neque in ipio Senatu tutus
?
luuenaiis.
£^^^ adfua mi domitos , vt quidem ilbi pcriuadebat , dedHxit flagra îri^
tes ? quot ille tamcn^quam infigiies triumphos egerac? Re6liiis,arbitror,
viri fanoli ;
quorum animus iiipra mLindum , diim gloriofa iftcEc fortU'
nx ludibria iiibtci: ic habendo in ridiculis ponit , omnium plaufus at-
que hoiiores orbctoto piOinerecur. Sedvt preiHus tecum agam , quid

orbis liic tcnarum taiidem eft iine hominibus ? quid mundus , li cum
ab liabicatoribus iiiis re ac cogicatioiie iecernis ? res nimimm inanima,

neque vim inferre valens , ncqiie rcpdlere , nec vinci apca nec vinccre.
Siquidem ad homincs hoc pertinet , quos, vt mundo dominerc, iliperari
-^ ^ ^^ nccclTc ell:: hi autem namra liberi cum iint, ilioque nutu atque arbi-
homtttes
fHbncere;
vocis ientcntiisquenumquam .
trio gubementur , fraudibiis circumueniri forcaifis acque illecebris duci;
y[ certe atque armis , qub nolunt , compelli iiequaquam polTunc anirai,
Habetenim mens nollradiui-
num quondam principamm , vtolim Theophraftus iiue diuinkatem
quamdam iuam, ii Adftoteli crcdendum eilj cui prcxcipuum ac peculia-
;
re iitjOmnibus impcrare, nemini parere, nedum iemire.

Maneat igitur , quod inficiari Cliriftianorum quidem nemo poteft,
Re- ftultiti^ crucis ignoiniiiia:que cun(ilos ilibiici non faciliiis iblum(quod iii
gibus ma- qLUTfl:ioneciat)vcium etiam libentius,qviaiTi Regum potentia: atque Im-
'
pcrio. Et fummo quidcm iurc ac ratione, iiquidem amore omnes vinci-
inur, pronoque afFcdu expugnamur,qnanauTiuis barbari alias atque in-
Iiumani.Crux aiitcm quid nifi charitads erga nos diuin^ perpetuum mo-
nimentum eft? cuius ftndio compliires ita flagrant,carere vt vica malint,
vt vinquam a regia eius icruitute eximi . Nemo tot votis libercatem expetiir,
/'- Seruatorisctiamdiuine.
^^^ illicmcis iiibieolionem.Sapientcr profe61;o,atque cxemploCHRisTi
5Ti: Veneratille muiidum debellaturus . Noiide-
erant
I
crant opes,non quidlibec agewdi libera voluntas ac poteftas, non fapien-
tu, non non maiellas , noii millcnx beatarum iii cxlo maitiiun
gloria ,
legiones, quibus ad officiiun rclu6taiites compelleret R.eges j Principes,
Optimates, Philoibphos , milices , genus omiie hotniiium a^que varium
Ihidiis, ingeiiio mukiplex, indole diuerium, vc xtite, fexu, ortu, condi-
tioiie diipar. Quid agat vt iub vno pacis conieniioniiquc cuiidos iiTj-
perio compledacLir ac rcgac ? aii diuitias oftcaret , aiiroquc ac gemmis

fiilgeat ? iiiaiiis eil hic fplendor , & fixco tantiun ad breue tempus fa-
ciendo idoneus . cxli militiam deducat in terras ? nemo vinbus illius
refiitat. Philolbphorum iapientiam , Rjictorum lenociniis dclibutam,
iedetur quid iion pcriuadebit ? Rcgem iiiduat ? maieftas ipia venera-'
?
tionem adterec, fidemque cxtorquebit Erramus milcri mortalss , qui .
humano feniii Dei coniilia mecimur, prouidentiamque poiideramu?.

Namquam terror iii paitein diuiiix cliaritatis admittitur , ne metu cx-
torta potius quam iulccpta iponte rubiniiHo videatur . Amaii aempe
propenfis animis maluit Deus , quam ab inuitis timeri . quod qiiidem
tamecii permoleM iibi iliaui tameii nobis congmentiqae ratione vc
,
obdiieret cruce mundique concemptione vfus eft fapientiam iiifinji-

, :
tain cum infaiitia, maieftatcm regiam cum.ieruimte,abundantiam cuin

remm omnium iiiopia, carlum cum terris, vicam gloriamque immorca-
km cum morte atque ignominia crucis commutauic.hxc illi armatuerc,
quibus & mundum vicit, & nos voluntati iiix fubicotos ad eiuitdcm vi-
communionemhis verbis cxdz3.mz:Confiiiite,€£o vici mundum.K^- i<»"•'^•
gnum purpuramque fuga femel irerumque deliifit : gladios, iie pro ie di-
ilrmgerentur,prohibuic pro duodeciin Angelorum legioiiibus cotidem
:
elegit Apoll:olos,opum,honorum,miin-di dcnique contcmptores coraiji ;
nefario iudice aCTni inftarobmutuic incer irriiioiies & makdida com-

;
minatus nemini eft: hoftibus iiimortem ie obcLdit, noii acerbam minus

quam ignominioiam mmdemum, Itejinquit, ncque arma vos aut
:
commeanus iolicicos habeanc iiquidem iiicrmes omiiiumque iaope?

:
exemplo meo muiidum iiiperabitis deipicieiicia, cruce , morce. Exiii,

abolito maledidionis probro , dignicas iua a:itimatioque cruci .iletic,
culm noii modo plebis minommquegentium jiedRegum PrindpuiTV-
que.omuium , qua patet Chriftianus orbis , iempitemo. Exiij iiQii af^
tantiu-n ac tempLi, noii rdigioii iblum D-coqui? conieGraii paricte.s, ym\
abiedomm modo liominum frontcs acvcftes; ied Imperatofum aujac,
icepcra, diademaca, paludamenca^figna, vultus Grudbus iiiiigiMta iuint. _,
Exin nouo bcUandi morc ac modo coepta excr^ri milicia eil ,

qua! ludi-
brio & irrifione , crucis ignominia , & conteinotu glQrix , acqiie opum
deipidenna, libera icrmtute ac rubicdione, Îg i,i;i;UHdQ, carne, dxiinpae,
yiciis omnibus ,
prauiiquc animi airediQnibus ac pqrcvfcrtvationibus '
triumpharcc. Hanc cum longi plurium rxculomra ;Conueri}oi'ie cqIU- ^«'•^'of/f-
pfam iionnihil ac labefadatamjad priftiuum difcipJiu-i^y-ktutiiqueiplQu- ^^^

dorem reuocaie Dux noftcr I s s ilatuilTec nouam.cohorcem qoit- j tmt.
icribcndam fibi^ atque in aciemcontra Fidciac Rcligiopis hollesqdu-

cendam ceniliiti Societatemînquam, nominis ilii vpcabulo iniignitam:
exiguam iUaLn quidemj Appftolicaqije midws vn4?ilvi?.quCiâ5cibus in-
L 1
5
ferio-
270 IMAGO PRiMl S^CVLI SOC. lESV*
fcriorem ; attamen iliiipiius mundique deiped:!.! ac crucis amore , taiTi-
'Guam armis non intclicitcr iiiilmotam, quofacilius Deihoiles, ipium-

qiie in primis mundum, iub legicimum infinita: poteftatis i\ix domiiia-
^»"« i^'** Conteramus nunc, fi placet, cum Primipilo iliius
tum ilibiungeret .
Igii^tio^Sigiiitcroquc Gencium Xauaio , iummos» mundi Imperatores

(onUnur
cHtn Ca- Caîarem & Alexandruiil , vcrorumque cxcrcitus , res geitas , tempora,
ftre, violoiias comparemus tum vero liquido conftabic , quaiito procliuius
;
iiCjContemptu & cruce, quam vi armata violoriam reportare . Cariar vc

Coniulamm adipifcerctur , Crafli adiutus opibus ,
prouincia direpta
atque expilata, incredibili ambitu maximiique largitionibus tribus cor-
rupit, iuiFragia emit, tauorem extorirc;
Summiu nempe locHsnuUa, Hon arte fctittis,
Quod cum dico & fbrciilinios , habuiflc milites , & exetcitus numero
infinitos duxille (neq; enim abique his prxfidiis quidquam effici pocerat)
& clariillino potitum imperio, llimmis dehique opibus atqiie potentia

ad conficiendaj qiiai gereret bclla , fuiilc contcndo. Potuinet ille
quidem propter res prreclare forticerque in Prcetura geftas mumphum
a Senatii poftulare , niii vidoriis in calliis tiiumphilque prarluiilTe
tantuinjiion iiipeibiuille videri maluilicc. Ignatium, cum fe & opibus
& nobilicatis iniignibus exuiiTetjOmnique cauiflet induftria , ne princi-
pis inter iuos familix auito decore atque ornamentis nomen iibi fauo-
remque apud homines conciliarec j
portquam eiuilnodi res in Hifpa-
niis, Galliis, Syria, Italia iande leligiofeqiic gefliflet ,
quibus mundum
deuiciiie poterat ccnieri j
quafi iii vmbm tantiim dicas pLTincditatum
.
gerenda deiiiceps fpecimenaue dediile, qucmadmodum in iblem
fuiiTe ,
ciTec -aciemque olim prodicums Summiifionis icaque flindamentum

.
poiliit , quo deinde Societatis a le eonditic , quod inuitus admiiit , im-

perium niteretur. Csfar cum miika contra flis arquum, quo digiiita- &
tcm & auoboritatem. iiiaiii confirmaret, Conlul peccaiTet , dcfundius
munere iudicia Senacus cxtimcieebnt: igitur impetrauir, vt vocari in ius
abicns non poiTet, abeiTet aiitem , donec aut aicemm Confiilaaim ob-
tinerec , aut Imperium inuaderet. Ignatius , vt officip fc abdicare liccrec,
egit forciiTime , neque camen obdnuit iniuriis , earceribus mukodes :
vexatLis, cauflam cognoici iuam vltro expetiit; accuiatores prouocaui^;

ludices , vt de re cognoitercnt , imis precibus extorfit ; roâiiicque , vc,
iiquid perpetramm ab ie airpiter cpniiinci iudicio poiier, lataieiitentiS
condemnarccur. Vixic Ciciar poft iiiiceptam Remp. Tgnatius itetn poft
condicam Societaccm , annos vterqne icxdecim Hic vicam ex eo Ro- .
marperpetuo iumma animi tranquillitate, ilie in Gallia fere exteriique

&fufer' terris intcr bellicos tumultus excgk.Habemiis eece quos conferamus
tttr: iiiter ie Duccs ; L•tabems't^mpfa lyiixo^xc conditioncm vniiieriam.
Hoc iam quiero/aiv, fi d-
Cx^:it cantis opibuSj viribus ,
prxliis, tanto
uium rociommqae iangiiinc, minus terramm ac popuforuin
Romano iubiecklmperio, 'ql•h^m•Ignatius ciim exigiia fuomm manu
-C R I s afleriiit; an,inqiiam, non cnidenrer oiiendcro, fub cnicis
Vcxillo, miiiidi iliique deipectionc (
quje eins bellandi erant artes) miui-
dum faciliCis proinptiurque quam. vi &: armis iuperaii poiie ? Gum igi-
-GiiQt .
: tur.
i
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESGENS. 2/1
,
nuncio protanx milirix ccteriiquc rebus hmnanis milio, iuito nu-
tur,
mero iocios conlci-ipliikt ; atque Ordo iiitcrim a Sede Apoitolica cou-
firmacus, militari vocabulo vt Socictas I s appellarcturja Summo
Pontifice impetraiieL ; beilare fomccr conilancerque ccrpir bella Domi-
ni. decem omnmo
Principio , nec plurcs, poit iexagintafuereCHRisTi
milites, numero paiici, tantiique impares iuccdlibus nifi quiique eo- ;
mm vc minimus erar, ica tuillcc iii millc j Sc paruulus in gentem fornl-

fimam quantoque finguii abiiciebant ie magis infra nominis famxque
^
dignitatem, taiito ddpicam contemptuque tacilius vniucrii vinci a ie

:
munduni poiTe , quam a bellicaaim copiaium forciilimis* duoloribus
exiftimdilent. Cxut autem qui prouincias cxhauierat, xrarium populi
Romani expilarat,auxilia lociomm maxima contraxerat, qiidm diflici-
I
le bellam gcilic in Germania , quam periculoium in Gallia ? quam dli-
bia plcmmque vitloria ? Fuio vero tot ciuium holHumque cruorejin-

peiij fines non tam promouit , quam
diibactas confilio iibi adiunxic

ftudia direxerat
.
Domini aiit Regis nomcn admittere auius efl:,nc li-

,
.
&c promncias ancipici
Ac ne tunc quidem , quo omnia iua
berum populiRomani Imperium ilia: iemituti iubiicere voluifie polTet

videri. adeo populo , quem metuebat , etiamnum ieruiis famulabamr.
Quanto Ignatms,quanto expediciiis Socij eius,orbis tcnx maxi-
facilius
mam vaftiiiimamque parcem rubiugamnc , fola mundi gloriieqiie ac
voluptatuin eius derpicientia munici. Nunc cum Xauerio Alexandrain
expendamus, quo nemo vmquamlmperatomm fuit felicior, iiemo ran- , j^'^^^'^'^
tillo tempore latiiis Imperium propagauit , nemo R.egiia opulentiora iii cîexA.i--.
poreftatem redegic , maiorcs nemo hoftium copias fudic fugauitque, '^''"i.

plura denique bella nemo pari celeritate confecit. Ille iuuenis fe- & &
rox & laudis cupidus patemi Impeiij &: potenti:^ heres, Gra;ciam pri-
,
mum nutantem in fide confirmauit ^ deinde in Aiiiam cum exercitu

traiecir, interiorem totam annis noia plus vndecim ad Indum vfque flu-
men aut vi aut dedicione occupauic j mm a iiiis ad reditum compulilis,
fruilra ad Auftmm tentara profcilione , Babyloneiiios , 6c ie quoque
intemperantia occidic. Inter ha:c quoties de vita dimicauit periculo &
glorix & fortunarum omnium, cum non rcmcl grauiter de vulnere iaii-
cius dubios reliquit fuos an viucrec. Ec qualem, qiia:io,in Aiiaticos ille
dominamm habuit, qui iiec iiiis quidem, nec ipie fibi pomit imperare?
qualis comm fubieolio, qui iiigum ,
quoties vifiun eitec, excuiTuri erant,
eumqae^qui impoiuerat,de vica aut ex iiiiidiis, aut vi deturbaturi ? Xa-
uerius coiitrajiiLilla nixus humana potentia,quamiiis domo nobilis,&di-
gnitate Legatus Apoftolicus,inter naucicos tamen homiiies & mancipia
verlans ailiduo , Christo iii argris affliiilisqucieruiens, emdiens pue-
los,agros, abomniprcXterquam cmcis prariidio vaciius, nudis pedibus
ciicumcurfans, quantoplus cx vniuersa Aiia aniiis item vndecim, poft-
quam in Italia ac Lnfirania nutantes iii virnite ac Rcligione Europaros
confirmailec ,Christo& Eccleiix iubiecit ? per quater mille leii-
casa Bonx promontorio ad vique lapones, qus quantaque Regiia,
fpei
I qiiotpopulos ac prouincias cruci iiibiugauit ? Non ille muros dirair,
vrbes euertit , regiones diripuiCj ingencia terra; ipatia , vc mos eil Regi-
bus.
S^72 IMAGO PRlMi SiECVLI SOC lESV.
biis, vaftamc : non vicmentis^ne prxliis populos debcllauic,veruin aiii-
moscoruin volLini:arcinc]ue ica vicic , C r i s icriiituui ad-

iunxitjVt diriilimos cruciaais ipiamquc oppetere morcem mallent,quain
vel minimuin ab illius imperancis oDediencia recedere | illique uoa vi-
Uere, aut iub illius cruce non ccnlerii Viidecies ceiitena hominiun mil-
lia iua ipie dextcra ialucaribus vndis abluilie fcrcur : capitalcs aucem rcos
a innumeros libcrauic , omncsque Regni ca-ieitis heredes eiieiuil
iTiQrtc
iit. Rcges mukos, regiique ianguinis propinquos complures, regix crii-
cisieruituti noii ignobili iacrameiito adilrmxit vbique viclioriiE iu^ ;
iigna^vbique tropL• reliquic , doiiec in Sinarum porm roc emeniiis
tcrrarum Ipatia, ipo> Oiientis onulhis, ad tiiuinphum m cxlos ciioca-
^ prapo- tus dl , poil mortt -iam mortalibus ralutem allacurus laui vero .
mtHr. quantum iiicereft huius & Alexandri viclorias ? hic plcroique per-
didit eorum fiue qui vincebanr, iiue qiii vincebantiu ifte ieruauit om- :
nes, & hos quidem aetemLim pcrimroSj niii vioH feliciter fuillenf, iiqui^
dcm incrucnta vbique pra:lia geiTic , niii ficubi generoib Marcyrum
fanguine tcUus vipiam pinguefaAa nouam violorine iementem admi-
lic , vnde corroborata deinceps fide in pofterum vberiorcs laiirex iiic-
creicerent adeo nec vitli qiiidem vi(iioribus inteiiciorcs exibtcrunc.
:
Quam vero miieri Macedones tam diuturno ac periculoib bcUo di-

cam , an exfilio ; e qiio pauci omniiio fraoli mutilatiqiie in patriam re-
iiercere? quam afflidi proilranque per Macedonas Aiiatici, fuis & facul-
tatibus,&: propmqiiis, & libertate,& patria, vitaque etiam ipsa ipoliati?
vinci a Xauerio crucisque iemimti iiibiicijadco optabanc barbari,vt haiic
ierLiimtem triumphi eile ducerent ab Alexandro iiqui ieruaren-
iiiftar .
tLir, vitam omni morte accrbiorem cxiftimabanr, ludibrium cyranno iii
triumpho fpeolaailisque futuii Itaque viftorem oderant hi , a quo op-

.
primebantur j ifti colebant vt parentem, vtpote cui innumeia bcneficia

ialutemque ipiam acccptam reicrcbant.Et haolenus quidem invcramque
parccm dc propofita inicio quaritione diipiitaui : cuius iudiciuiTi ac fen-
omnibus atque integra elVent , iic iii vtramquc parcem
tcntia vt libera
icm tocam moderatus ium, vc tamen ipfa per ie iatis ofteiidac , quonain
omnis \\xc inclincc oratio , mmusqiic a vcro abefle videatur , quii-
qiiis crucis ignoniinia contemptioneque mundum facilius a maniuetis
C R I s I militibus ,
qiiam armoium vi ac mukitudine pra:lio-
rum a truculentis belli Ducibus fubiici pollc exiitimaueric.
R I Qjy R ,
Farmetkit ai Fatres ac Vrpitres (td militmm Christi
. ruocpitos y vefj)ondms 2iieditiitiom S.Ignittij ,/^/ mfcrihu
'
tm dmhus mexillis.
NArrant EcclefiafticaE: hiftorice Scriptores, Reuerendi Patres, Fra-

_ trcrque chariilimij Imperatori Conilantino,GixciE fuperftitio
nis tenebrisadliuccircumfufo, dum aduerfus tyrannum Max^ndum
iTioueret ,
paululum a mcridie declinante fole (
quali iam rum orienti
^ .
ipleiidi-
fplendidius Fidei locum daretjemicuiiTe e cxlo falutare Crucis fi^num Laiaram
totiqueconrpiciiiim appamilTe exercicui , infolito lumine refplendens, <^''«"^
& aurpicacimma ifta epigraphe iniignitum in vince.

: hoc ^""fi'"'^"
cLimque animi penderec Cariar, quid iignum portcnderet; proxime onenfum.

liequeuti node fpedandum fe priEbuilTe ipfum hiimani gcneris Serua-
torem CHRiiTVM, qui deiiuo prasmonftratum exhibens
ircrLim icerumque commonebac, vt,petito inde exemplo , nouum cri-
\ igeos vexiUum, exercitni fuo proponereti certum deinceps diuinx opis

vidoriiEque fuciirum pignus, Romanis aquilis draconibuique prarfen-
, fiiis, ipfoquc Ancili acque Palladio, pro imperij olim cuftodia habitis,
4 llonge religiofiiis atque facratius. Itaque Imperator , diuino dido au-
; jdiens , cxtemplo Chiiftian^ Religionis Myftas accerfere ex iis de :
IChristo ciufque figno icifcicari permulia eofdem in confiliis

;
X iudiciirqae aiTelTores iibi adiungere: vnum verumque quod , iibi appa-

I jmerat, Numen omni ciiltu profequendum ducere: deni-
ac vcneratione
|• tque, vt iunbs fiierat, ialutare fignum ex auro gemmifque confeolum
\, jtoti exerciruijtamquam exploratum falutis fymbolum,pofthac pr;Efi-
i êre.. Maxendus contra, vt erac cacodaimoni audoratus miles,vana Maxenti]

indies auguria captare, Sibylliiia oracQla euoliiere, prieftigiis tempus "* ^^"-
conterere, & qux de ca:lo adfutura defperabat aiixilia , ab inferis con- „"""!"*
15 f]uirere: aciem explicatus eit vtnmque exercicus. Sta-

donec tandem 111 beiUcm^ &
% pac hinc Romam Icaliamque feruitute oppreiTam tenens Maxentius, F'''*'"""•
icfub fignis fuis centLim

jij
&
odoginra peditum millia & ootodecim
pquitum cenfebac: illinc vcro cum exigua militum manu, fed Deo
li
-
propitio fretus, &
obferuatis de caflo confidens fignis,appropinqnabac
lConftantinus. Quid deinde confilij cepifle arbicramini? an caftra me-
10»
ptum, an munimm,inimicoruin faltem irmptioneni
lorica valloque
,f|j
Jrxftolatumftiilieexiftimatis? Imovero etiamlioffcem vltro laqsifiuir,
^ fecit; ea hlicitate,vt,profligato ad internecionem

jjj,
Maxentium, Tiberis alueo mifere demcrfam,Romano exege-
.jixercitu,
itlmperio. Scilicet tanti eft fub Dei fignis militarc, iibique perfua-
riflimum habere, noii finefingulari ipiius numine priclia committi.
ijjj
ôd diim commemoro; cui , obfccro, noftrum noii emicat atque

^ "Xulratanimus, dum primamilitia: mdimenta atque tirocinia
noftras
^^
-nemoria iccolit? Quis enim veihCim ignorat, quo omine quiburque Jgnatim
)rodigiis vanitatis caitra deremeric , & in haiic militiam adfcriptus Ct qftomoao
Mmipilus nofter Ignatius ? quibusoftentis commonitns, iftam Eccle- iflJ^mlH'
IX aiixiliarem confcripferit legionem?Vc e multis pauca adferam jquam au/pica^
itha^c , amabo , felicia fuere portenta, qiiando adhuc tironem agens ^'*^•
151,
viinoreiia;, odo ipfos dies abdiiolus a fenfibus, totufque Deo vacans,
/J |SnmmoImperatore Iesv noua militandi documeiita?quando
haufic
1 nilitum dcledins habendi, eofque facramcnto adftringendi, ac deuique
'Ocictatem hanc 5 qua diuino munere fruimurj certis legibus pr^ce-
[''îûcconformandi poceftacem ac iapientiam diuinitus accepit? Tum
L ;Ci"ce commemorare folitus erat R. P. Eue- lud.dePai-
(vt ex oreParentis nortri
_^
,ardus Mercurianus) duorum Vexillomm diainitns oblata ei fiiit fpe- ^^^,^^-
busYcxiihs.
^ ics, meditationis typo in aureo Exercitionim libello deinde expreifa:
274 IMAGO PRIMl S^CVLI ÔC. lESV.
Occao iub quomm alcero in patcntium camporuin a;quore prope lerofoly-
meditatio- mam, altcro propc Babyloncm ercolo j Iiinc humaiiiE iBrpis eapicalifli-
"hL vexti-
*^^'^ lioftis igneo fumofoque iolio,faftu turgidus, forma hor-
Lucitcr iii
Ui Chri- ribilis, vultu truculentus inde clementillimLis humana: ialutis alTercor

;
s-xi&Lu- C R I s V Sj liumili quidem demillbque infilkns loco j ied augu-

"/^''•
itiiTima pulcherrimaque forma , incredibilcm in modum amabilis
confpiciebacur. vtrimqueautem copias pro fe quifqueiuas cogebat:coa-
6las, in omnem teriarum orbem quaquauerfus immittebac imrnillas,
:
in homimim peinicicm alter, alter in ialutem , compoiita vterque ora-

C R I- tione , accendebat.Et C Ri s quidenri hxc orationis videri pote-
sTvs fuos j-^t: ilimma: firmum fixumque iibielie, hominum animas , opti-
fuilTe
mtUtiam* iure fuas, imagine iua, vtpote Conditoris, infignitas^ rangHine ilio,
hortatur. vtpote humaiia: ialutis aliertoiis , purpuratas, a deterrimo iniiimicoin-
iuriose direptas, auaritia illaqueatas , aaibinone
man- irretitas, libidini
cipatas, poftliminib fibi vendicarc. Ideo fe iam olim a principio, in

omnes mundi plagas beacas e cxlo mentes ad morcalium tucelam de-
ftinafl'e:ideo Pacriarchas Vatefque diuinos tamquam antefignanos fub-
mifine: ideofcfe ipfum humana forma indutumin aienam defcendine;
ideo Apoftolos duodecim , veluti totidem Daces ac Legatos , alioique
veluc Tribunos ac Ceiituriones exercitui fuo praifeciire. Quaie vOs,
inquic, quibiis Regni mci deieniionem , & propagationem coii-
fed
credidi quos laborum periculorumque ,
,
fed & glorias focios adoptauij
videte, nequid generofitate veftra indignum admictatis yidece etiam :
atqnectiam, quanta niea iniuria velhaque ignominia ad nequiflimi

aduei-rarij mei caftra Lucherus iuxta acque Caluinus, coiiiurati ambo
perduelles , conquiiitorefque omnino vaferrimi, iiouam dies accef, m
iionem faciant. Qnin ergo expergiicimini , vos prxfertim , fociali ob-
ftridi foedere, &
in falutem animarum pro virili incumbitis ? quiii
omni ftudio proximos ad opum caducarum defpicientiam exhortami-
ni? cLir non omni diligentia ad inaiiiiim digiikatum vaniilimiqLie
honoris afpernationem allediatores meos excitatis? deniquc cur non ad
Chriftianam perfedionem morefque Deo dignos commilitonLim ani-
mos inflammatis ? Coniicite oculos iii eiim ,
qiii huius militix fignum
exculir. Quod ii prxmia milkiie iped:atis , nulla vmquam fueriint am-
pliora ftipcndia, nulla magis opima fpolia nuiquam auguftiora vi6to• ,
iniignia. Quid ad hxc animi fiiiile cxiftimatis Tribuno noftrc

Ignatio, qui recens huic militio! nomen dederat, & ipfa quidem fortii-
iiata no6te ( vt ne quid ominis aufpiciique deeiTet qua olim in vterc
)
beatiflima: Virginis fupremus agminis irtius

, Duolor I s s, hiima-
na fe natura velu.cai'mis accinxerat? quibus arbitramini ignibus genc
rofum arfinTe pedus, quod nuper ipfacêli Regina , melior Pallade bel-
latrix, caftitatis bakheo videri poterat pra^cinxiiie, cum nou^ milida
candidams Virg;inis ante aram lcCTitimum dicerec iacramcntum? Ccr
uy fimul atque qui ootiduum a fenfibus abfiierac animus, ad ie rediir
.nihil habuk prias, quam, Ah IesvI ahlEsv! anhelante pedlon
fucclamare. Plane quafi iam tunc antecedentia ifthiec Ducis fui iign;
allequi ftudiose adnitcretur. Quippe iam inde mmtio rebus huiriani
millb
LIBER SECVNDVS. SOGIETAS CRESCENS. 275
miilb, patientiS paupeitatis ornatus, dicam , anarmatus?
vilis mcndiculi faccnm, tamquam fiigum militaic; remm omnium in-
iiigcnt!am,qnaii commeatLim iiimplei-at. hoiiorum vcro cupiditaccnl
iraiuidcipeolione vciOque humilkatis itudio, quaii val-
io, e corde fuo exclLifera^ vt ncc apcrto Marte nec per cuniculos, irru-
,
pturam vmquam efle confiderec. &

Etenim iam tum in ore animo
prxclara fuic illi teflera ,ad maiorem dei gloriam:
qua omnia in Deam bonorum omnium {Oncem refundebat, nulla ad
relaudis aut gloria: parce deriuaca. Exindc ergo ( vc vel nommis fcrcbac
notio) oibi inflammando qiiaii nouus Christi miles I>jnatius
cLim humani gencris hofte ftrenuc manum conicrere, animarum prie-
das agere ,
propofito libello ( quem Spiritiiales Exercicationes inlcripiir)
iocios conquircre, cxercitationibus excolere, inilida! huius dirciplma
imbuere, aciem inibuere
leu Dei vnius impcrio
mundum denique vniueifiim quaqua
,
lubiugare. Quod fuccelTu tam felici pcrfecit

, vt
-
cum emericis ftipendiis a cxlcrti illo Imperatorc honcftiiiimam miifio-
jiicm obdnuic, e vitiE ftationc cuocatus , victricia Chrilliana; Fidci pic-
tatiiquc iigna , non pcr Enropam tantum, dcuiclis paffim hcerdibus,
expugnatifque vitiis^ vemm atque Aliam,
eciam per Akicam
excie- &
mas Oricncis Occidencifqne Indias, impiis Gentilium iublatis ruperih-
rionibus, a laureatis vndique citcumferri conrpexeric.
iuiii militibus
iNimuum iftud erat, allamm de cslo Imperatorium Ies Labaium
a^-nofcere, & iub eodem nauker fomterque depucrnare. Aiiite nunc. s-.-^nnm
I&, quodpoceftis optimo iure, deprxdicare iftud Conftantino confpi-

''^^''^"^"-
icuum fignum. Ategopotius coUaudandum allero^qnod adfpedabilc juJn^s~

fiiifle vidctur Ignatio.
aliquadiei &
Iftud cminus in ca:lo, hoc comiiius in terrariilud
nodtis parte,hoc(vt mihi non vno argumento coniici '"'""^
^-
pof-
le no6tu & interdia continenter odiduumiiftud de Maxentio,
videtur )
lioc triumphi deimmaniiTimo cacodxmone agendi pra:nuntiLim:irtud

denique effigiem pra:tulit crucis, hoc ipfum podus Saliiatorem vidiricia
iCrucis [ux infignia prxfcrentem. Hoc ergo vexillum cuyx fideique no-
,ftra: concreditnm eltjad huius cuftodiam facramentoadadi iuinus.
Audiftis, nifallor, aliquandodeLLKheii Caluinique anteiignanis ac ^''*'ft'><:'f
;
prodiOmiSjqui e Gallia: larebris erumpentes,luccenturiatos cacodgmoni teffcrlca^
'
nec akeriiis imperium aut vexilkim accipic-

milites fc ipiijiuncupabant: codsmon.
ibantquam cacoda?monis, eique teitio qLioque verbo fe deuouebant. faTi.V^^'

Hiceiiimiiliurmodi perdiciffimorLimhominum erat fermo, ha?cimpia ff^-s ckan!
tellerarquaad incredibilem animarum Itrageiii edendam aiabolica ma- Fecroamia;.
idcncidem vcebanrur.
lina atque nequicia Neqae ab hac exccranda dx^
monis compellatione mukum abkiditilla ChrilHan^ Reipublicx perni-
|cks Lutherns, quando & dida omnia & fcnpta fua ifto execrando iio-
miiie vekit iale rebus omnibus condiendis,inrpergir,& (tamquam fi ve-
latocapiceconceptiique verbis ifti fe Dnci deiioniiret)ineo omncm ope-
ram induPLriamque kiam ponir,vc numqiiam a fignis dus,cuiri quo mo-
dkim ialis fecomedkTe iadabat,abinndus,infinkis hommibus exiciuin
.adferat fempkcmum. Nos autem qiio animo erimus? mmome erk
aut mduftria aut fedulkas noftra ad i-nukorum falutem ,
quam illornm
m 2. ad
276 IMAGO PRIMI SyECVLI S C. lESV.
ad comiriLincm pcrnicicm ? Nonne infignis eric ignominia noftra
atqucpcrfidia, il dcuotionis nolbx immemoics vel lamm vngiRm a
vcxulo dircelledmiis non illo pfaidoSotens Aiuiochi, ciii peiperaai
?
ciiin iuo pcntalpha commentiriam ialutcm infcripierat, a MaLiii Alcx-

ricrinsVa-
lcrian.
andn c> CTenio,' vt foinniarat commonitus lcd vnici verique Socciis
,
' "•» :
'
i
1. 47. _ _
Hiciogiyph. I s V, qui icfeiunu Pacris a:terni, apcrns quinquc corporis lui vul-
ncribus , vt toridem rempiteincX ialiitis initiis myltcrij plenum exhi- ,
buit pcntalpha. Quo iorte m diuinoillo Canticorum Epithalamio

folers ailudcns Sponla , iiixta inteiprerationem Hebraram appoiite ac-
Cnnt. t.4. cincbat : vexillvm eivs svper me charitas.
Christi Fi-icnnt iane irraclitaruin cx
yEgypto mouencium non varia maJis,
vexilium quam egregiaii^na : alia lconis, alia bouis, alia hominis, alia aqui-
mbiitjfi- \^ hicroglyphica fpccie dcpida, quibus a rergo, i fronte, a lareri-
corndius a bus fandiiflimi Tabeinaciili , religiofx vbique populi excubia:
mTf î'
<1'-'''^11€5 dcfinita! conllabant. Duxerint ornate politcque ilnania
colores 5,
a iacris illis margarkis, quas' raciOfaaola^ initar bulla!
pedore fuo velut facraiio, Ponntcx maximus ciiciimferebac. Hiice
nihilominus pofthabicis , vnicum pi\Tconiis eiierebat Sponfa;
Otryadis
generofi-
^
vexillvm
mam
eivs svper me charitas. De
Spaitanoium Dnce Otryadc prodidit Plutarchus, qiiod excre-
bcUi aleam cum Argiuis expertus , plerilqiie fuorum tmcida-
forcif-
phuarchus f^-S ipic quoque vulnenbus prope confeftLis , adeoque dcmoiciia intcr
inParaii.
cadaucra depofitLis, tamcn exiufcitato rurfus fpii'iti.i , in hailx comnio-
dum adiacencis fiagmencum Te cicxcrit: eo nixus ad holtium occiib- ,
rum corpora perreptaiir, difieota paffim eoramdem fcuta arma<^Lic col-

legeric : e quibus inexipedlatum loui ponens tiOphaûm, propiioquc
fanguine,non iecus ac vi£lor inrciibens , vidoriam fibi fuiique & ple-
C R 1- nam agii polleilionem, de qua erac conceitatio, afleruerir. Ac cerce no-
sTvs m [jiJiQs efl. Iinperatoiis noftri trophacum qui luis omnibus tamquain :
aRni nobis proHigatis ( namque omnes, rmtto eo ^fugervMt ) ipie cxquilitil- demum
frotro- iimis dilacerams tormentis, tandemque ignominioiiirimam adliis ia
,.
5*•
crucem , quatuorve trabalibus manus ac pedes tranrtierberatus
tribus
clauis, ipinis capLUtransfixus, exhauilus fanguine, defeftus vinbus,ic
ipfe diLiiniiriinum piOiius confticuit trophasinn, proprio criiore Deo
Patri dedicatum: & quidem cam manitello triumphi fpiendore , vt vel
inuitis hoftibus baiic triiimphalem extorierit infciiptionem, I s vs
loannisiji.
C^zjtrenus Rex ludaorum? Et eric qui animam iliam tanto labore atque
Christo impendio emptam , Dco vindicatam , pcr fummum rcclus iiifFurctur
dcnuo ? qui fc Domiiio fuo eieptum, iniquiirimis priedonibus atque
ayitma no-
'^7^''^'^"'*' ^^^^ muiido, aut cami, aut dxaioni fpontaneo cradat manci-
udcbetnr
pio? quin potius vna mente ac vocc conclamemus omnes ex i l- :
LVMEivs svPERME c RI s. Quemadmodum eniiTi
ii bcllo qnirpiam arcem expugnaiient,conteftim vexillo fiio impofito,
a:que vtiniecta maiiu , vel pofico pede,iiiam fibi rcdle vendicat: ita
Liberator nofter, hominum omniiim, noftrCimqiie in piimis, animas
• violrice morte fiiad.rmonis poceftati fubtraolas, triumphali itidem
amoris ilii labaio rite fab dicionem iuam redegit. Vnde gcnerofani
iftam
LIBERSECVNDVS. SOCIETASCRESCENS. 277
iftam vcramq'ic ^x hcroico Pauli peclore deprompcam habcmiis vo-
, p> qm
,
cem: Vro omnibus mortuus fi? C r i s s , um mn

îuunt, ^- Conntii.
fibi njiu.wtfid ei qm pro ipfts mortuus e(l ,

, refitrrexit. • Quamobrem ^' '^'
nonne meiito iub noc vexillo ailidui excnbemns, Ihenui dimiceir.us

infradi perrciieremus? Coeant alij in focietaiem ad pretioias qiiaicum-
quemeicesabextremoorbeaduehenda';, alij ad iiiianam aliquam iiib-
ftmdionem moliendam , alij ad honorum fumos ancupandos_, ajij vc
carnis volupcatcs coniedentur, alij deniqne aliam ob caufam nobis ;
non aliusprarfigatur fcopus, quam fub miliraribus I s ^^5^"•-

diafacerc, nec anim^tantum propri.T, ied ceceroruin ctiam omniam,
> qnoad fieri poterit, immiiiere. Deus immortalis! qnantus hic «^«/^4-
liicris
qnam amplum lautumqLie ll:ipendium? Qnis enim im- ^"'" '"

operie fruclus ?
mortalis aniiricT nobilitatem ac pretium pro dignicace potcrir exaj- ximum.

fizis
' ""
crum -
gerarc? Hxc eft eiiim precioiiflimus Dci cheiaums, diuina; Maicftatis
throniis, microcofmi noftri ca^lum jinxftimabilenaturc-e maraaritum -
beatarum mcnrium focia, rponfadorali cxli Regno beanda , filia here-

diEace donanda, Regina bonoriim omnium poiieilione cumulan.ii.
I
ha:c illa numeris omnibus abfolutiiTima cftiaier, Coa Apellis Vcnere

ebumcaqiie PhidiiE Minerua longe nobilior , quam a tartareo incen-
dio vel maxime vindicatam ac ieriiatam fupremus voluit Ardfex. hiec
illa vcnuftiilima Rachel, cuius gratia , non quatuordccim tanrum anni,
fed tres & triginta ,
perpecuis laboribus & cmciatibus exandati , vix
paucoriim inftar fiiere dierum, prx amoris magnimdinc. hrcc deni-
que, qucE fe prae ceteris rebus creatis Deo cur^ & cordi eiTc in Canricis
depra:d^ca, dum ait:VexiUum entsfuper me charitas. vexilliim nullis
milkaribus fiiznis confcrendum diuini amoris ma2;nificenrii]imiim
!
trophûm! non ( vt illa Romanorum labara) oleo ruperfticicfo dclibu-

tum, auc rubrici viilizari tinctum; fed predoiiiTimo Seruatoris noftri' ^,
Tmma-
languine purpiiratum. Et erit aliqnis ex nac iliuffcriliima Ie s cohor- rMmcnra
tetam vecors, qni nobiliffimum illud fignum nefadis infcrorum pric- f'?"^
dacoribus vcluc fpolium exponat , & qnafi e manibus iibi eiiringi pa-
Sane figniferum illum Vadana clade, in fanguinolcnta paliide
datiir? ,
Fiomsiib.4
media intcr cadauera recoiiditum dclkuille accepimus, ne in h,oftiuin

poteftatem Romana venirec aquila quam inrra balthei fiii latebras
,
abdiderat. Nec i-niniis glorirE confecutiis eil ille, qLU, commilia apud su. itai.
'''''*
Thrafymenuni pugna, vt aquilam icem hoftiiiiri direptioni fubduce-
'
quam terra aliovenon ignobili aufu occukare fruftra tentarar; tan-
rer,
iK I
dem fubitis inimicorum obrucus telis, cadentc corpore folener obrexit,
'
ne momius magis qnam viuiis iuis parcibiis defaille videretur. Imo
nec defuit pofterioribus hifce bellis, qui Atdlij Romani 8c Cynsgid
Athenienfis xmukis, abfcilTa dcxtera, qua vexilkim geftabat, e veftigio
idem licua eaque rurfus amputata , pertinaci denduin
apprehenderet :
morfu ita valide arriperer, vt non niii vna cum capke ponerer. Deus
immortalis! quantnshie ardor ankni ad vexillum ab ini-jriis hoibum-
que poteftatevindicandumlNeque abfimilss heroas m Ecclefi^ caftris
noitraque milkia comperio. Quid enim aliud Apoilolos , &: Apofto-
licos viros, & in iis Xauerios, Cnmkiales, Siluerias, Aquauiuas, Spino-
Mm 3
las.
las, BarziEos,Anchietas,aliofc]ue noftrorum qnamplurimos in rcmotif,
iimas cgit regiones toto orbe quid enauiiiare cocfsjic mana
diflitas ?
vaftiirima, turbinibus agitata , fludibus concita tempeftatibiis horri- ,
da, piratis iiifeftaj fcopulis, vadis,naLifragiis foimidanda? quid ceiras

penetrarefiigorerigidas, caloreieruentes, fterilitate damiiatas, nulla-
queremagis quam egeftatc nobiles? quid, iiiquam, illos exilimula-
ujt ad excolcndas nationes moiibus incukas , crudelitate barbaras,
diricate atque immanitate teterrimas ? Non aliud iaiie , quam quod
vbicumque iiiaudieranc animas exftare, Dei imagine qiiafi vexillo in-
iignicas, codem fibi concendendnm eile ftatuerent. quippe quibus
incolerandum videbaturj tot illuftriflimas quafi Sionis arccs a diriili-
tnis tyrannis fubadas , vidricia daemonis vicioramque prxferre in-
iignia, ad cceleftis Imperatoris iniuriam indigniiTimumque contein-
ptiim. Agite nunc generofa pedora, quibus pro Imperatorio ac prin-
cipe figno datum I s Labaium: ftate pro gloria Principis veftri, ei-
qiie vindicias parate. Nullusnc erk loab, qui ca^cos &claudos, coii-
iuratos Dauidis irrifores, e fummis SionicT arcis propugnaculis extcr-
minet? nullus diuini honoris zclo flagrabit Macliathias , qui idola
ifthajc non iiifidelitatis modo , fed & auaritia: , & ambitionis , & ar-
î!i?»4s rogantia:, conuellat atqiie diiliubet? At faltem pereimtium tot ani-

2«fmi« rnarum vos tangat miferacio, quas ab mteritu fempiceino vindicalTe,
'vMxtrnlt ^P"^ ^^ humano maius, atque adeo diuinorum omnium diuinifliminn.
giorM. Viderit fane diem nuUiim l:rciorem Probus quam illiim , quo adhnc ,
^'" mileSjin publica concione ab Aureliano Cxfare coronaciiiica donacus,

hocce pr^clarLim audiit elogium Sufctpey Probe , pramia pro KepHMica:
:
fufcipe coronnm ctmcam pro parente. Dixerit etiam magnus AFncae do-
Capitoi. ;n
miiQi Scipio, Mdlefe ^num cmemferuare , qmm mille hofies occidere. Prx-
tulerinc alij coronam quenieam aureai atque gemmcXjeamque Impe-
ratoiij palacij valuis vt pra^cipuam partem Maieftatis ac glorias {\\x
vchocindicio patria: Patres haberennir. Nihilominus iftud
affixerinr,
ego merito concendam femper atque conficiam , humanas animas,
iecerno exitio ereptas, iEterna faliite donatas, ccelo ciues aflcrere^ loii-
ge amplioris clTe laudis acque vidoriae: cantumque prarilare ceteris,

qLiaiitumanima corpori , vita immortalis mortali , gloiia iempiterna
caduc^, caslumiprum terrsE noicitur antecelleie.
Qu^cum ica iint,quid eft cur non ftrenuiatque alacresfeqiiamurac
perfequamur vexillum illud, a quonecipfe terrar ciclique Monarcba
vmquam cenreri voluic abfuiflePquod imagine riiadecoiauit,cmoi'e fuo
confignauitjperpemum denique triumphi fui dedicauitconiecraiiirque
trophazum: vexillum, inquam, illo Conftantini Magni longe nobiliiis
atque prasftantius, a fupremo Imperatore I s v, militiiE noftra: , non;
iiiie fingulari prodigio atque aufpicio exliibicumrcui incorrupra femper
fide inuidaque conftantia coniundiflimus adhiEfic Dux nofter Igna-
tiusriftud denique yexillum quod coc commilitones noftri, nobilif-
,
Maioru»» fimx glorioiiffima^que aiiimas, omni Romano fignifero gloriofiusfunc

fxempla tutati. vtinam e casli Prytaneo in confpedum noftrum fe darent
ttos exct-
tetn tot cmeriti militiie noftrie lieroes ,
qui tiiumphantes ob fcruarum
propa-
LIBER SECVNDVS. SO C lET AS C RE S CEN S. 279
piOpagatiimqiie Dei fignum, quafi igneis ElL-e quadriois in
iftud
ca:leftc Capitolium funt inuedil lam fordcrenc Romana: fortitu-
dinis miracLiIa Scxux & Scûola: , vel cum folis laponix Marty-
ribiis compoiiti: vbi tot noui Machabxi , tot noui Laurentij atque
Vincentij , toc noui Scephani & Sebaftiani , toc Vidoics atque Mau-
ritiji quorum laudatiiliina trophiea , nobis potius ignauia! cxcutianc
iomnum ,
quam illa N4iltiadis Themiftocli. vbi toc iiidefeili prx-
cones atque oratores, qui nobis adhiic in acie verfantibi.is no6lc
dieqae iftud celcufma inculccnt, quod illuftris Marcyr loannes Go-
doius, a tiiOcinij non inglorio Prxfedo ake imbibicum, qua-
draginta Sociis in Brafilo mari pro Christo cercantibus accine-
bat: iA(V acgemremiis pracelfs cogitationibm filiorum Dei. Vcinam,in-
qiiam , iiiuid:iilimos iltos audiamus Achlecas e cali pra:corio con-
clamantes : vexiUo ne abfis . Quid conclamances dico ? imo iain
pelle fua ,
quam grauiflimos inter labores, difficilliiria inter cer•'
tamiiia, crudeliilima inter tormenta, libentes alacrefqae pofuerunr,

fandliiis nobis tympanum,quam olim Zifca , teftamcnto legances,
quo illndpcrpemo nobts inlonenc <-vcxillo ne abfis. Hoc oiTibus
:
iuis quaO tibiis ac tabis, omnibus nobis prxcinere pcruelint :
rvixiUo ne abfs. Hoc fanguine fuo cordibns noftris infcribant: ye-

xillo Iesv Sed fupeunaciia yideri poteft aut mea auc cu-
ne Abfs.
iufquam commilitonis exhortado vnum addo quod nobis meri- :
to fic inflar omnium, Hoc ipfe Imperator Ie s s, coto corpore fuo
facradiHmo in crnce inftar tympani , hoc luxatis ac dinume-

ratis oifibus omnibus , quaii iam totidem buccinis & tiibis, nobis
intonuir, intonatquc etiamnum hoc ad extremnm cruore filo pre-*

:
tioiiiHmo animis noftris iiifcribit : ruexiUo m itbfs.
Elo-
2«0 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV,
Elogium fepulcrale S.Ignatij,
CVIVS ANIMVS
Gre<»XV. VASTISSIMO COERCERI NON POTVIT VNIVS ORBIS AMBITV,
adfir- EIVSCORPVS
HVMILI HOC ANGVSTOOyE TVMVLO CONTINETVR.
QVI MAGNVM AVT POMPEIVM AVT C/£SAREM
, , AVT ALEXANDRVM COGITA
APERIOCVLOSVERITATI,
NON COERCERI
VIRTVTE
,,
'MAIOREM HIS OMNIBVS LEGES
I G
I
CONTINERI
G
I
SVBMISSIONE
V
I
M.
MINIMO, DIVINVM ES;
,
TOTIVSORBISLOCVSANGVSTVS,
VNIVSVRBIS LOCVLVS AVGVSTVS EST,
HINC ANIMVM GERENS MVNDO MAIOREM
PLVS VLTRA VNIVS ORBIS yEVI TERMINOS S^PE QV^SIVIT,
QVO OPERA SY JE PIETATIS EXTENDERET•,
INDE DE SE COGITATIONEM HABENS MINIMO MINOREM,
MINVS CITRA COMMVNIS SEPVLCRI LATEBRAS SEMPER OPTAVIT,
Q_VO INHVMATI CORPORIS PONDVS ABIICERET.
C.£LVM ANIMO, ROMA CORPORI
ILLI AD MAIOREM DEI GLORIAM SVMMA SPERANTI
ALIQVIDSVMMO AiAIVS ATTRIBVIT:
HVIC AD MAIOREM SVI ABIECTIONEM IMA SPECTANT
SVJL•
MODVM POSVIT
A°M.CD.XCI. IN
MORTALIVM PLANE
NATVR^ DEDIT, QVOD DEIN

, D IV VIRTVTIS.
QJ/
ARCE LOIOLÂ LOCO APVD CANTABROS ILLVSTF
IVVANDIS. BOMINIBVS VERE NATVS,
PRIMVM GLORI^ CVPIDY$,IN AVLA ET CAMPO CATHOLICI
DIV1N.£ TANTVM
REGL•
GIORIJL• STVDIOSVS.
SANCTIORIBVS IN CASTRIS, SALVTI ET GRATI^ CONSECRARET.
CVM HOSTES ADVERSVS INNVMEROS VNVS PROPE TVERETVI
IDEM SAVLI INSTA-R ET PAVLI, VI, NON VIRTVTE , VICTVS
1 1CECIDIT, VT OPTANDVS FVISSE CASVSj NON FVGIENDVS,

IGNATIOjVIDERETVR: argem perdidit• servavit ecclesia^
EX NON lAM SYYS,
SED EIVS QVI STANTEM TORMENTO PERCVLIT,
VT PRODIGIO FVLCIRET ABIECTVM,
SACRAMENTVM QVOD MVNDO DIXERAT , CHRISTO DEDIT.
PE
,
*
,
PER ÎILITI^ SANCTIORIS ASPERRIMA RVDIMENTA
PER INSIDIAS D^MONVM , PER OPPVGNATIONES HOMINVM
PER CONIVRATA IN VNVM OMNIA
FACTVS DVX
lESV
TIRONE VETERANVS,
SVO,
LEGIONEM IN ECCLESIA DEI FORTISSIMAM CONSCli.IPSIT,
QV^ VITAM PRO DIVINI CVLTVS INCREMENTO PACISCENS
*
fup.
Greg.xV,
INROMANI PONTIFICIS VERBA IVRARET.

HIG ILLE EST *ÎNOVO OSTENDIT D V S, *Nic. Zam-
QVANTVM EI CVR^ SIT ECCLESI^ S CVR I S,
beccarus
Sccr. Sacr.
*IN QVO MISERENTIS DEI BONITATEM ATQVE POTENTIAM Conor.

in Orat. dc
ECCLESIA CATHOLICA VENERATVR. S. Ignatio.
* *GrcgXV.
QVEM PROSTRATVM TAMQVAM PAVLVM EREXIT DEVS, fup.
* Nic. Zam.
VT SVVM CORAM GENTIBVS POPVLISQVE PORTARET: fup.
*QVEM PRÊLEGIT DOMINVS, VT EORVM DVX FORET * Francifcus

Maria
QVI SVI IN TERRIS VICARII AVCTORITATEM DEFENDERENT, Card.a
ET REBELLES H.ERETICOS AD VNITATEM FIDEI REVOCARENT, Monce in
Relatione
QVEM SYO lESV COMMENDAVIT PATER ^TERNVS- Canoniz.
CVI IPSE lE SVS SE PROPITIVM FORE PRDMISIT^

QVEM SPIRITVS SANCTVS OMNIVM VIRTVTVM GENERE DECORAVIT:
QVEM PR^SENS TOTIES ET PROPITIA VIRGO MATER DILEXIT VT FILIVM
ERVDIIT VT ALVMNVM, DEFENDIT VT CLIENTEM.
QVI DEI AMANS NON C^LI OSOR MVNDI NON HOMINVM,
,
PARATVS PRO HIS EXCLVDl GLORIA PRO ILLO DAMNARI POENA•

,
MORTALIS APVD HOMINES VIT.E NON PRODIGVS, SED CONTEMPTORj

VITALIS APVD INFEROS MORTIS NON METVENS, SED SECVRVS,
PROFVIT VIVVS MORTVIS QVOS REVOCAVIT AD VITAM•,
MORTVVS VIVIS QVOS SERVAVIT MORTEj
VTRISQVE SE PATREM EXHIBENS,
DIGNVS HABERI POTVIT lESV NOMINE,
QVI PR^TER DEI GLORIAM ET SALVTEM HOMINVM ,NIL QV^SIVIT.
ANNO M, D» LVI. PRID. KALENDAS AVGVSTAS
NVTV SVMMI IMPERATORIS IVSSVS STATIONE DECEDERE,
CVRAM MORTALIVM QVAM VIVVS HABVERAT,
ETIAM MORTVVS NON AMISIT.
C^LO TRANSSCRIPTVS, SED PROPENSVS IN TERRASj
ANIMARVM AVIDVS , ETIAM CVM DEO PLENVS•
ECCLESI^ TRIVMPHANTIS SOCIVS, PRO MILITANTE SOLICITVS, .
Q_V OD VNVM POTVIT

CORPVS SVVM PIGNVS ANIMI FIDEIQVE DEPOSITVM HlC RELIQVITj
CVI NE QJ/ID DEESSET ADGLORIAM,
NON SEMEL ANGELICQS JNT£R CANTVS SVBMISSA DE C.£LO LVMINA MICVERVNT".
AGE
G Q_V I S IS C LEGES,
JL•
BEATOS IMMORTALIS VIRI £T PATRIS COMMVNIS OMNIVM CINERES VENERARE*.

HOS TV, CVM VIDERIS, RELIGIOSE COLE,
CVM HABVERIS, PIE COMPLECTERE•,
ET LATERE SVB HIS , ET.IAM-NVNC , SVVM IGNEM,
HOC EST, SERVIENTEM HVMANA VIT^ ET SALVTI IGNATIVM DEPREHENDES.
VIXIT ANNIS QVINQVE ET SEXAGINTA INTER MORTALES,

OCTOGINTA QVATVOR INTER IMMORTALES.
AGREGORIO XV.CATHOLICIS ARIS SOLENNITER ADDITVS ANN. HVIVS S^CVL.XXII,
HOC SVI ANIMI ET 05

DEO PERENNI GLORIA C^LITVM VLTRA OMNE S^CVL.FELICITERCVMVLANDVS.
MONVMENTVM
NON STRVCTVM AVRO VEL MARMORE,
PERPETV/£
SED TENACI GRATAQVE MEMORIA CONSECRATVM

OPTIMO MAXIMOQVE, POST DEVM, PATRI
MINIMA lESV SOCIETAS
M.DC.XL. ANNO SVO SyECVLARI PRIMO , POSVIT, DEDICAVIT.
Elogium fepulcrale S.Francifci Xauerij.
STATE HEROES,
ANIM^ MAGN^, ET VIRTVTIS AMANTES.
NIHIL VlTRA AVT CONANDVM VOBIS, AVT FACIENDVM EST,
QJANDO XAVERIVS HIC lACET.

F L L R. .
DE TANTO ORIENTIS APOSTOLO

SVPRA NATVRAM FORTI SVPRA IMITATIONEM EXIMIO
,
,
SVPRA INVIDIAMADMIRANDO,
DE lESV SOCIO, DE IGNATII F L 1 I O,
DE IMMORTALI ANGELO IN CARNE MORTALI
yiX ALIQyiDjQVODCORRVMPI NON POTVITjHIC SITVM EST.
VIVIT ETIAMNVM PERGITQVE SVPERSTES ANIMVS :
QVO SOLET IMPETV CHARITATIS,

ADHVC QV-ERIT QVO SE AVIDA SALVTIS HVMAN^ VIRTVS EXTENDAT.
ITE ERGO HEROES,
QVO XAVERII PARS MELIOR
SEQVIMINI
NON ADEMPTA MVNDO ETIAM CVM C^LO REDDITA,
,
. VLTRA INACCESSAS HOMINIBVS TERRAS ET MARIA VOS VOCAT.

Q_V I D ^ R I S ?
ITE
.<».
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS GRESCENS. 283
ITE SALTEAi IN LACRYMAS, ET PLORATE
X V R I V
OMNIVM AMORE CONSVMPTVM OMNIVM DOLORE DEPOSITVM- ,
QVANDO AD OCCASVM TANTI VIRI INGEiMVIT ORIENS,

AD INTERlTVXi TANTI DVCIS MILITANS PLORAVIT ECCLESIA^
AD TANTI COMMILITONIS ANGVSTIAS PR^SERTIM VLTIMAS, j
DOMINVS IPSE lESVS

in paterna xaverii domo effigie lignea crvclfixvs
n;oN semel gemini doloris et amoris mvtvi insolenteprodigio
FLENS SVDANSCLYE LARGITER ILLACRYMAVIT.
HIC VIR HIC EST)
QVl CVM SVJE MENTIS AMPLITVDINExM , ARDOREMQVE VIRTVTIS
EVROPA NON CLAVDERET,
dvceIESV, AVCTOREIGNATIO,
* LEGANTE PONTIFICE, IMPELLENTE CHARITATE Grcg.-JCV.
'
rcipor-»
INGRESSVS OCEANVM
III
fioncidte.
latiuuein.
IVVANDOS SIBI ALIO IN ORBE TERRARVM ORIENTALES POPVLOS CONQVISIVIT.

VIR C^LITIBVS MAGIS SIMILIS CLi'A MORTALIBVS*.
QVEM HOMINE MAIOREM ILLIBATA VIRGINITAS,
MVNDO SVPERIOREM INCONCVSSA CONSTANTIA,
PAREM ANGELIS INCORRVPTA MORTALITAS,
DEO PROXIMVM CORPVS ET ANIMVS AERE IN VACVO S^PE SVSPENSVSj
SVPRA STATVERVNT.
CVIVS ARDORI OCEAISiVSj
CVIVS SAPIENTI^ SPIRITVI BONSIORVM EXSVFFLATA SCIENTIA,
C V VSI I .E L , -
CVIVS INTEGRITATI IPSA MORS,

V C C S-S R V *
CVIVS VIRTVTI NIHIL ARDVVM, MAGNITVDINI NIHIL AMPLVM,
•
NIHIL MAGNVM, LABORI NIHIL IMPERVIVM,
NIL 0NEROSVM CONSTANTI.i, NIL DIFFICILE CHARITATI,
CVI INTER DIVINAS CASTASQ_VE VOLVPTATES
SVPERINVNDANTE C^LI GAVDIO,
CONCESSARViM DEO DELICIARVM CITO SATIS•,
INTER GRAVISSIMAS yERVMNAS , EXTREMAMQVE NECESSITATE^,
S V R RV V D R,
TOLERATARVM PRO DEO MOLESTIARVM NVMQVAM SATIS.
QVI TRANAVIT MARIA, ADIVIT INCOGNITA, PENETRAVlT INACCESSA,
VICIT lAPONI^ FRIGORA, INDI^^ SVPERAVIT ARDORES,
VTROBIQVE S^PE NVDVS , SED NIHIL SENTIENS, QVIA DEO TECTVSj
DIFFICILIS IDEM, AC FACILIS, VINCI ET VINCERE,
SONTES PERCVLIT, PROTEXIT INSONTES:
2. RESTi-
RESTITVIT MORTALI VlT^, MVLTOS , LMMORTALI PROPEMODVM INFINITOSI
* Nicolaus
TOT CENTENORVM
*
NON
MILLIVjM, QVOS CHRISTO PEPERERAT
VNVS PAR OMNIVM, ET OMNIBVS
FECISSE MINVS
,
MAGNIS APOSTOLIS, AFFIRMARI POTVIT:

,
PATER PASTOR
,^''^ NIHIL TAMEN ETIAM TVM FECISSE S £ , NIHIL INCEPISSE CQGITAVIT.

Sc^fms!»
Oratioue
APOSTOLVS INDI^
pro canoui-
z.uione bea-
j^|^{ QLIM MAGDALEN^ AMltyE DESIGNATVS ORACVLO,
tiXauerij. SVO MOX OPERE ET lABORE FACTVS,
Franc Ma-
iia Cardm.
QyoTIDIANIS
^-L.^ *
PRODIGIIS APOSTOLICORVM #"" SIMILLIMIS MIRACVLlS COMPROBAT S•
)
a Montc iii
Rcl.it!onc
TOTO VIX DECENNIO AGENDO ET PATIENDO rORTIA
Canoniz.
B. Fiancifci
PLVS SVBMISIT ECCLESIyE,
Xaucri^. *QVAM MVLTIS S.ECVLORVM .£TATIBVS' ROMANI SIMVL ET GR^CI
* Greg
liipra.
XV STERNENDO ET PROFLIGANDO OMNIA,
sViiiREipyBLTC^ svociyE iMPERio svbdi.d:erint.
DEMVM ILLATO IN OMNEM TERRAM lESV NOMINE HONORE,
IPSOS PROPE FINES ORBIS TERRA VIRTVTI PRiEFIXOS APOSTOLICA SVPERARA,
CVM SE IN SVORVM OPERVM AC LABORVM STARE PRIMORDIO IVDICABAT.
* Fr.inc. * SINARVM IMPERIVM DVM ADITVM EVANGELIO
Maria IN VASTISSIMVM QV.€RJ,
lupia.
LABORIBVS SVPRA HVMANAS VIRES
PRO DEI GLORIA ET RELIGIONE FRACTVS,
TAMEN ANIMI ET VIRTVTIS ARDORE CONSVMPTVS,
PLVS
QVI SEMPER HACTENVS SIBI PARVM DEO SEMEL FECIT SATIS,
,
ANNO M.D.LII. IV. NON. DECEMB. IN SANCIANO INSVLA MORTVVS•,

IN VIVA CALCE ANNO PLVS TOTO SED SINE CORRVPTIONE SEPVLTVS^
GOAM CVM TRIVMPHO REVECTVS GO.£ CVM DOLORE REDDITVS,
,
CVM VTROQVE IBIDEM CONDITVS,

OMNIVM IN ANIMIS ADHVC SVPERSTES•,
AMABILIS IN OCVLIS HO-MINVM,
ADMIRABILIS IN ^STIMATIONE MORTALIVM,
DEO ETIAMNVM LABORATINSOCIIS,
PEO ARDET IN lAPONIIS, DEO MILITAT IN SINIS,
DEO TRIVMPHAT IN OAINIBVS,
SVI SEMPER SIMILIS, ETVBIQVE SVVS, DEOVIVIT.
ITA GREGORIVS XV. PONT. MAX. PRONVNTIAVIT,
ARCANORVM CitLESTIVM INTERPRES, ET IPSA VOX NVMINIS,
CVM ANN M. DC.XXII. SACRIS EVM CATHOLICIS
MAGNO ORBIS GAVDIO ET GRATVLATIONE ADMOVERET.
DE EREPTO SIBI APOSTOLO , PATRONO, PATRE MOESTVS ORIENS
HOC ILLI DOLORIS ^TERNI ET AMORIS PERPETVI CONDIDIT MONVMENTVI
El<
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 28$
Elogium lepulcrale Petn Fabri.
PRODIRE EX HVMILI VIRTVS POTEST, LATERE NON POTEST.
PETRVS FABER,
PASTORITIIS APVD ALLOBROGES NATALIBVS ORIVNDVS,
AUQVANTISPER ET IPSE PASTOR, IPSE LITTERARVM ADHVC ET ANNORVM RVDIS,
bvODENNIS OMNINO PVER,
VIRGINALEM CONTINENTIAM QVAM PROPE NON NOVERAT,
,
CVIVS HAVD DVM EXEMPLA DIDICER AT,PERICVLA CERTE NON SENSERAT,

VRGENTE VI ANUil, CORPORIS NON REPVGNANTE NATVRA,
AVCTORE NVLLO, NISI DEO^ TESTE NVLLO, NISI C^LO, •
CAMPIS IN MEDIIS, INTER OVES QVAS PASCEBAT AGNVS IPSE,

VT SEQVERETVR AGNVM QVOCVMQVE lERlT, CASTE VOVIT.
HOC PIETATIS INITIVMÔC VIRTVIIS AVSPICIVM, HOC SAPIENTI^ RVDIMtNTVM,
^DE CVM AB ANIMA SANGTA PVRIORIS INDOLIS ET INGENII SPLENDOR ABSISTERET,
AD VRGENDA LITTERARVM STVDIA PARISIOS MISSVS,
I
BREVI VNVS OMNES DOCTRINA ET VIRTVTE PRytCELLVIT.
DIGNVSQVISOCIETATIS lES V PRIMVS SACERDOS, ORATOR, DOCTOR,
ET, QYOO CAPVT-EST, PRIMVS IGNATII SOCIVS,
ALTERQVESOCIORVM QVASIPATER AVDIRET.
AB IGNATIO INFLAMMATVS AD VIRTVTEM,
VTLOOVENS MEDITANSQVE DE CJELO
NVDVS IPSE, NOCTE MEDIA ET NIVIBVS ALTE PERPLVTVS
SENTIRET HIBERNA SVB APERTO lOVE FRIGORA, NEC TIMERETj
DEO ITA PLENVS, ET SATVR,
Vt SEX ALIQV.ANDO DIERVM CONTINENTE^ FERRET ESVRIEM, NEC SENTIRET.
LABANTIS IN SEPTE^TRIONE RELIGIONIS OVIVMQVE PASSIM ERRANVM
IDEM PETRVS ET FABER, PASTOR ET INSTAVRATOR:
QYpD CVRARET, NOMINE DIDICIT•, QVJDO ERIGERET,A COGNOMINE MVTVAVIT:
VTROQVE SAT NOTVS, MELIORE TAMEN GRATLt, QVAM NATVRyE.
IMIS AC SVMMIS', POPVLIS ATQVE PRINCIPIBVS, EXPETITVS ET CARVS,
NVLLI BONO OBFVIT, QVIA SVI DEMISSIONE DEPRESSVS:
NVLLI MALO NON PROFVIT, QV DEI VIRTVTE SVBLIMIS.I
INNOCENS VIR IN AVLA, QVAM PVER IN CAVLA•,

VTROBICVV'E CASTVS ET CONTINENS, '
.
HIC VOTO, ILLIC STVDIO•,

I C S V-A VI R D , 1 L L C R R V S .
GERMANIAPROFLIGAVIT H^RETICOS,
ABV.TRACrVE
INLVSITANIA ETHISPANIACATHOLICOS CONFIRMAVIT.
!
5
VBIQVE
286 ,
IMAGO SiECVLI S C. lESV.
VBIQVE ET SOCIOS IGNATIO ET MILITES ECCLESI/E PEPERIT,

VTRISQVE DOMOS ET RELIGIOSA STIPENDIA PROCVRAVIT.
NON SEMEL EXPETITVSATRIDENTINO THEOLOGVS,
VOCE PROMPTVS ET MANV,
DOCENDO PRVDENS, AGENDO F R S, I
VALENS ANIMO,i€GER CORPORE,

SVSCEPTIS PRO RELIGIONE LABORIBVS NON CESSITj SED SVCCVBVIT•
LONGIORI VITA DIGNVS,NISI DIGNVM iETERNA SVPERI CENSVlSSENT,
INCOMMMODA TEMPESTATE, VALETVDINE INFIRMA,
ITINERIBVS MAXIMIS ET APOSTOLICIS,
'
MEDIA EX HISPANIA EVOCATVS AB IGNATIO ROMAM,

INDE DEO INVITATVS AD C^LVM,
DETRITIS AGENDO VIRIBVS, PATI PRO FIDE VOLVIT, AVT MORI.
IN EADEM, QVOD HABVERAT

QVOD IMMORTALEjTRANSSCRIPSlT IN C^LVM.
IPSAM SANE APOSTOLICI VIRI ,
KAL. AVG.ANNO M. D. XLV. ROMy£, IN RELIGIONIS ARCE MORTVVS,
, DEPOSVIT•,
QVAM J.N FELICI EIVS OBITV BEATAM VIDIT,

DVDVM SVBMISSIS AD SEPVLCHRVM VOTIS AGNOVIT HISPANIA;
EAM AD ARAS LOCATI CORPORIS ETIAMNVM IMPLORAT ITALIA•
EAMDEM HODIEQVE, IN PATRONI SVI CVLTVM PROFVSA VELVT ALLOBROGIA,
NATALIIN DOMO, INANEM LICET AD TVMVLVM,
DONIS SVPPLICIISQy.E FREQVENTIBVS VENERATVR.
TV QVID PRIVATIM FACIAS, EXEMPLO DISCE PVBLICO, ET VALE.
Elogium iepulcrale lacobi Laines.
MAGNARVM MENTIVM, ET .ETERNA SPECTANTIVM

PR^CEPS EST VITA MORTALIS.
SEGNITERARDETQVILENTECONSVMITVR5
FLAMMiE MAIORIS INDICIVM EST CITOMORI.
QVINQVAGINTA ANNORVM Q_VANTVLVM TEMPVS EST?
QVOD QVASI CVRSIM,ET VNO VELVT IMPETV PEREGIT
lACOBVS LAINES CASTELLANVS.
DIGNVS ETIAMNVM VIVERE,
SI ILLO DIV FRVI INFORTVNATA S^CVLA MERVISSENT.
VIDENDI IGNATII DESIDERIO
PARISIOS EX HISPANIA VENIT, VIDIT,
yiCIT SE PRIMVM5 DEINDE . SVBTI-
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS* 287
SVBTILIS INGENTO , ELOQVENTIA POTENS,
DOCTRINA PR^STANS, EXIMIVS SANCTITATE,
CVM VBIQVE SVSPICERETVR AB OMNIBVS,
SE IPSE SEMPER DESPEXIT.
TER PONTIFICIVS IN CONCILIO TRIDENTINO THEOLOGVS,
IBIDEM COACTOS ECCLESI^ PATRES AC IVDICES
5ICV0CE PERORANS ATTONVIT, SIC RATIONE DISPVTANS INFLEXIT,
VT VNIVS OMNES AB ORATIONE PENDERENT,
NVLLVS SENTENTIA DISSIDERET.
S^PIVS OBLATAS EPISCOPALES ET ARCHIEPISCOPALES INFVLAS
VT INDVERET ADDVCI NVMQVAM POTVIT:
NE PVRPVRAM COGERETVR ADMITTERE,
PAVLO PONT. MAX. LACRYMIS EXORAVIT.
IV.
VNIVERSii; SOCIETATI POST IGNATIVM PRy£ESSE COMPVLSVS,

NE TOTI, QVOD AGEBATVR, ECCLESI^ PR^SIDERET,
SACRO CONCLAVI PROFVGVS , IMPETRAVIT,
ONTRA INSIDIANTES MAGNIS ANIMIS ET VIRTVTIBVS DIGNITATES SICARMATVS,
VT lAM TvM (qvod SIBI DE IACOBO PROMITTEBAT IGNATIVS )
.OCIETASlESV,NONAMBIRE HONORES,SED FVGERE COGNOSCERETVR•
ROMAM TRIDENTINO REDVX ANNO M. D. LXVI.
VIRIBVS NON ANIMO FRACTVS,
PIETATIS ET DOCTRIN/E STVDIO NON y£TATE DEFECTVS,
POST TANTA PRO RELIGIONE CERTAMINA,
i'| TANDEM MORTE VICTVS NON EXTINCTVS
AD KAL. FEB. HIC SITVS EST,
XIV.
ET INFRA EVM HVMANA OMNIA, QV^ VIRTVTE CONTEMPSIT.
SVBLATVM PATREM CVM GEMITV ROMA EXTVLIT,
DOCTOREM EREPTVM CVM LACRYMIS ECCLESIA REQVISIVIT,
PATRONVM VTRAQVE NON PERDIDIT, SED INVENIT.
I
*
,
HVNC AD TVMVLVM STA
QVI DIGNITATES AMBIS ETCOLIS.
HONORVM OMNIVM H^C EST•
aVAM QVI ATTIGIT, AMBIRE NIL S T.
^l
Elo•
288 IMAGO PRIMIS.SCVLISOC. lESV.
Elogium fepulcrale Claudij laij.
NON HVNC AD TVMVLVM VLLVS OFFENDET;

SdLO ^QVVS ET PLANVS EST.
CLAVDIVS
QVO
IN
lAIVS
SVMMA VT ESSENT OMNIA,
MIHIL INSOLENS, NIHIL APvROGANS, NIHIL ELATVM FVIT,
H. S. E.
GENEVA ORIVNDVS, FONS ILLIMIS COENO,
ALIVD NIHILPATRIA TRAXIT ORIGINE
Q_VAM H^RESVM NOVISSE COLLVVIEM, ET ODISSE.
HAVSIT DOCTRINAM RARAM PARISIENSI SCHOLA,
RARIOREM AB IGNATIO SANCTITATEM.
QVO SACR^ lESV SOCIETATI MILES ADSCRIPTVS
INSALISBVRGENSI, TRIDENTINO, ALIISQVE CONCILIIS
APVD HVMANARVM RERVM DIVINARVMQVE POTENTES
AVCTORITATE VALENS ET GRATIA,
CVM INGENTI CATHOLIC^, AC PR^SERTIM GERMAN^ FIDEI BONO ,
ITA SE GESSIT,VTNVTANTISECCLESI^ PATRONVS,PATER, APOSTOLVS

ETIAM VVLGO MERVERIT APPELLARI.
ANIMOPLACIDVS, OREIVCVNDVS,
MORIBVS INNOCENS, SVAVIS INGENIO,
POTENS OPERE ET SERMONE, NON HOMO SED ANGELVS HABEBATVR.
IN SCHOLASTICIS C G R S S I V S,
SIVE CVM RECTE EVNTES DIRIGERET, SEV CVM REVOCARET ERRANTES,
VTROBICVy-E SVAVIS ET FORTIS,
SICOMNIVM FERIEBAT INTELLECTVM,
NVLLIVS VT L^DERET VOLVNTATEM.
ILLVM, MISSIS,ETIAM AD PONTIFICEM , LEGATIONIBVS
DOCTOREM SCHOL/E, ORATOREM RESPVBLICiE,
CONCILIA IVDICEM, AVL^ CONSVLEM,
VNVM SINGVLI DARI SlBl CONCERTATIONE CONTENDEBANT:
CVM EXPETERETVR VNVS AB OMNIBVS,
NIHIL IPSE NISI SALVTEM• OMNIVM SINGVLIS EXPETEBAT.
PRINCIPVM FREQVENS VSVS MODESTIAM VIRI NON ABSTVLIT, SEDSACRAVIT,
EX RELIGIOSA SOCIORVM PAVPERTATE INTER PVRPVRATOS IPSE PANNOSVS,
£X SQVALLORE NOSOCOMIORVM ET CARCERVM SORDIDATVS INTER ILLVSTRES
VBIdVE SVA SE VIRTVTE INVOLVENS,
INTER OMNES HOC MAIOR ET MELIOR QVO MINOR ET VILIOR APPAREBAT.
TERGE-
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CPvESCENS. 289
TERGESTINAS INFVLAS
ROMANO REGE FERDINANDO CONSTANTER INGESTAS
IPSO REGE CONSTANTIOR RECVSAVIT:
SEMPER ALIAS AMOENVS ET HILARIS,
CVM DE CO'NFEREND0 IN EVM EPISCOPALI iMVNERE
R X CV I F I C C S R R ,
VVLTV SIMVL SVSPENSVS AC MOERENS,
QVASI CONFERR1 HONOREM SIBI,
SED AC V 1 R V ER1PI CENSVISSET.
TANDEM.INTER ASPERRIMAS ECCLESI.EDIFFICV LTA S
MVLTIPLICI VARIETATE LAEORVM
MORBO FRACTVS,
AC POTIVS CONTINENTI STVDIO VIRTVTE CONSVMPTVS,
. D. LII. OCTAVO IDVS AVGVSTAS
VIENNyE AVSTRIA HINC MIGRAVIT 1 C^LVM;
APYD SVMMOS, MEDIOS, INFIMOS, ILLVSTRIS SANCT1TATIS,
OMNIBVS ^QYl CARVS.
SA-LVTARI'S
SENSIT VIENNENSIS INGOLSTADIENSIS ACADEMIA
SVBDVCTVM SIBI ORACVLVM SAPIENTIi£,ET VIRTVTIS EXEMPLVM3
EREPTVM DEFENSOREM DESIDERAVIT ECCLESIA•
PATRONVM PERDITVM GERMANIA DEPLORAVIT•
CVM INDE TVRCA, SVBACTA PROPE PANNONIA , IMPERIl FINIBVSJMMINERET,
HINC GRASSARENTVR H^RETICI,
VNDIQVE ET VBIQVE BELLA CVM EXTERNA TVM INTESTINA CONSVRGERENT,
TANTORVM MALORVM NON LEVE SOLATIVxM:
R RV JE Q_V I S S I V S R 1 R,
OFFENSVS OB DELICTA MORTALIVM,

DENEGAVIT.
TANTI VIRI QVOD MORI POTVIT, HIC OBIITj
(Xy OD MORI NON POTVIT, HINC ABIVIT.
HABET GERMANIA DEPOSITVM MORTVr,
.
HABET ECCLESIA PATROCINIVM IMMORTALIS.
°
Elo-
2^0 IMAGO t>RIMI S^^CVLI SOC. lESV.
Elogium repulcrale Pafchafij Broeti.
NEC ATRATViVi ESSE , NEC INCRVSTATVM DECET

V C V VLV ,
Q_ V
PASCHASII BROETI
CANDIDA ET SI CE R SIMPLIC IT AS CONTINETVR.
INAGROCAMERACENSINATVS, "
PARISIIS EDVCATVS IN LITTERIS , IBiDEM AGGREGATVS IGNATIOj

GALLI^ TOT KOMINIBVS OBSTRICTVS,
QVANTVMVIS ALIO VOCARETVR ET DESTINARETVR PLVRiBvS•
GALLIi£ POTIVS QVAM ALTERI ET VIVVS ET MORTYVS DEBEBATVR.
ERAT ORE SERENA SEMPER HILARITAS,
EI IN
NISI CVM EAM OBNVBILARENT LACRYM^ VI PIETATIS EXPRES^^.
ERAT IN MORIBVS APERTA SINCERITAS,
ANIMORVM SVAVE ILLIGIVM, ET AMABILE MVNIMENTVM.
NEC DEERAT ACTIONIBVS EIVS CANDORI MISTA PRVDENTIA,
QV^ SIMPLICITATEM NON PERDERET SED ARMARET• ,
VNDE AB IGNATIO HABITVS ET NOMINATVS EST ANGELVS,

INGENVITATE MORVM ADMIRABILI, ET AMABILI SINCERITATE NATVRî,
MISSVS IN HIBERNIAM PONTIFICE NVNTIVS,
PATRIARCHA IN ^THIOPIAM DESIGNATVS*.
CONFORMATIONE CORPORIS, SANCTITATE MENTIS,
EXPERIENTIA RERVM SCIENTIA LITTERARVM ,
AB IGNATIO APTVS PR.E OMNIBVS IVDICATVSj

QVl TANTA DISSIDENTIS PER AFRICAM ECCLESIyE MVNIA SVSTINERET*
SVSTINVIT PRyEPARATIONEMENTIS CORPORIS, ET
OSTENtATlONE PROCVL ET GLORIA,
ONERIS AVIDVS RIS IMPATIENS,
^
iNCREDIBILI rELICITATE ADITVM SOCIETATI FECIT IN FRANCIAM:

AD (vyAlVICVMQVE REM MANVS ADMOVIT,
operam in ea svam mirabiliter approbavit:
DONEC S^VIENTE LVE PER GALLIAS
INTER OCTOGINTA hominvm millia,
CLY JE lvteti^-parisiorvm pestis absvmpsit,
IPSE , NE SVOS DESERERET SACRO DEMVM CORREPTVS IGNEj
,
ANNO Mi D. LXII. VIII. KAL. C B.
C CI D. I X R MvE V I C I C R •, I
AMORISj NISI H^C OSSA SVPPETERENT , HOLOCAVSTVM.

Elogium
LIB£R SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 291
I
i
Elogium fepulcrale Alfonfi Salmeronis.
ALFONSVS SALMERON
!
TOLETANVS •
INTER PRIMOS IGNATII SOCIOS, SOCIETATIS I S V DECEMVIROSi

IVNIOR OMNIVM PVERILE NIHIL GESSITj
CVM FVIT AVTPARENDVM SIMPLICITER,
NISI
AVT EVNDVM, qjo PATER IVSSERAT, CONFIDENTERJ
CETERA VIRVM VBIQVE SE PKJEBWIT,
INVICTVM ANIMO , DOCTRINA FORTEM j VIRTVTE CONSTANTEM,
SIVE CVM DVCENDVM INFIDEI HOSTES IMPAVIDE,
SIVE CVM STANDVM PRO ECCLESIA GENEROSE.
S.£PIV.S IN TRIDENTINO PRO APOSTOLICA SEDE THEOLOOVS
SfeNTENTIAM PRIMVS DIXIT.

I3IS IN GALLIAM ET HIBERNIAM PAVLO III. PRO RELIGIONE LEGATVS,
CVM CARDINAUBVS PISANO IN BELGIVM LIPOMANNO IN
, ,
PAVLO IV. DESTINATVS.

PRO DEO ET VIRTVTE TANTA GESSIT^VTNIL SIMVL POTVISSE SCRIBERE5
VBIQVE
TANTA SCRIPSIT, VT NIL SIMVL POTVISSE GERERE VIDERETVR.
VNVS PAR VTRIQVE MVNERIj
HiERESESET IMPIETATEM
EXPVNXIT STYLOjVOCE PERSTRINXITj
VTR OB"l QJ-E OTE S ET VEHEMENS:
ADEO VT QVOTIES ILLO S C R BE R VGVS I ^V S•, I
HAC VERO CVM DICERET, CHRYSOSTOMVS CENSERETVR.

ORATOR IN VRBE PONTIFICIVS•,
DIVINI VERBI PRO VENETA ET NEAPOLITANA CONCIONE RELIGIOSVS INTERPRESj
LICET APOSTOLICA LIBERTATE OMNIVM DELICTA

NON VOCE QVAM SPIRITV ET VIRTVTE PERSTRINGERET•,
OMNIVM TAMEN ET ANIMOS IN SE ET PROPENSA STVDIA RAPIEBAT,
EVM CEV LAPSVM C i£ L HOMINEM,
INTENTO IN PRODEVNTEM DIGITO ETIAM PARVVLI DESIGNABANT:
ADMVRMVRABANT ILLI FEMIN^, APPLAVDEBANT VIRI,
VNVM VENERABANTVR VNIVERSi:
IPSE SVI SE CONTEMPTV V LV S,
PERSTRINGERETVR AVRA VANA, EXIRE IN PVBLICVM NOLEBAT,'

MINVS EVM GERTE HJEC OMNIA,
QVAM ATTICVM ORATOREM MVRMVR FERENTIS AQVAM MVLIERCVL^,
PELECTABANTj „ ^
2. HIC
292 IMAdO PmMi SiECVLI SOC. lESV. j
HIC INANEM TINNITVM SONANTIS L QJ/ TI /E,
ILLE APOSTDLICVM SONVM EFFICACIS AC FRVCTVOS^ SAPIENTI^ VENABATVR:

QJ/A ETIAM NON RARO PERFECT S ,
VT PROBROSA MVLIERVM NVDITAS INSPERSA PRIMVM LACRYMIS
DECENTIVS TEGERETVR,
ET H^RETIGORVM IN FlDE LICENtlA SEVERISSIMIS PERSTRICTA LEGIBVS
EXSVLARE 'COGERETVR.
NEAPOLITAN^ PROVINCI.C,
Q_VIN ET VNIVERSyE PER ITALIAM SICILIAM SOCIETATI,
GENERALIS VICE PRy£POSITI CVM PR^FVISSET,
ANNO LXXXV. S^CVLI XV. i£TATIS VNDESEPTVAGESIMO
DOCTISSIMIS IVXTA AC SANCTISSIMIS IN EVANGBLIVM COMMENTATIONIBVS
NEAPOLI IMMORTVVS,
POSTEROSjQVOS VOCE NON POTVIT, STYLO INCITAVIT AD VIRTVTEM.
TANTVM VIRVM, ET CVM EO SCVTVM FIDEI, MALLEVMQVE PERFIDI^,
CAPIT HIC TVMVLVS.
ITA CENSVITjITA PROFESSA PALAM EST HIS IN EXSEQVUS MOESTA PARTHENOPE,
GRAVIVS LATVRA DAMNVM SVVM,
NISI QVEM EREPTVM QVERITVR, IN MEMORIA ET VENERATIONE RETINERET.
Elogium fepulcrale SimonisRodericij.
INDIv£ DEBITVM
SED L V S I 1 >£ RESERVATVM
SIMONIS RODERICII
L IS IP ONENS 15
MORTALE DEPOSITVM HIC lACET.
OLIM INTER PRIMOS ADIVNCTVS IGNATIO,
CYM EVNTES IN ITALIAM SOCIOS ALACRITER SEQVERETVR:
GRAVI IMPEDITVS VLCERE DESTITVTVS FVISSET SVIS,
NISI PRODIGIO REPENTE SANATVS , DEOQVE FRETVS AC POTENS,
PRÎRE QVAM SEQVI AD ARDVA MALVISSET.
ROGANTE lOANNE, IMPERANTE PAVLO
ILLO LVSITANI^ REGE , HOC PONTIFICE
,
GEMINO ET VINDICE FIDEI, ET SOCIETATIS MINIM^ DEFENSORE,

VROPAGAND^ CAVSSA
,
VTROQVE TERTIO,
RELIGIONIS IN ORIENTALES INDIAS AB IGNATIO MISSVS

I
EXPEDITIONIS ARDV^ COMMILITONEM HABVIT

FRANCISCVM XAVERIVM:
DIGNVS
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 2^3
DIGNVS, ROMA I VD I C E, QV I ORIENTIS TANTO LV I NM

I V I V R i£ L VC R .
OLISIPONEM ERGO DELATVS,
LVCE VRBIS CLARISSIM^ AVL.i; REGIJE SPLENDORE PERPETVO,
IPSETAMEN PER SVl DEMISSIONEM SEMPER OBSCVRVS
'
SOCIO ET ADIVTORE XAVERIO ITA SE GESSIT,
VT RAPTI IN ADMIRATIONEM HOMINVM TANTORVM REGES ET POPVH
PASSIM ILLOSjNEC OTIOSE, APOSTOLOS NOMINARENT,
TANTO PR^CLAR^ VIRTVTIS ENCOMIO
IN NOMEN POSTERORVM APPELLATIONEMQVE PERPETVAM DERIVATO.
INDIAM ERGO SPECTABAT, ET INDI^ VTERQVE HIC APOSTOLVS DEBEBATVR.
ET SANE NON VNVM INDIA XAVERIVM lAM HABERET,
RELVCTANTEM LICET,ET CVM ILLO SVPERARE MARIA CVPIENTEAl SIMONEM,
NISI
SIBI, ETIAM PR^ XAVERIO , COMMODVM LVSITANIA TENVISSET.
HAC SPE FRVSTRATVS INEVNDI PRO FIDE CERTAMINIS,

OCCASIONEM TAMEN AGENDI ET PATIENDI FORTIA NON AMISIT.
IVBENTE REGE, PERMITTENTE IGNATIO,
COACTVS ESSE LVSITANO PRINCIPI QVpD FVERAT ARISTOTELES ALEXANDRO,
NON îlNVS PERICVLOSE OMNIVM GRATIA
Q_y AM PAVCORVM INVIDIA LABORAVIT-,
TANTO CLARIOR APVD OMNES,
QVANTO IN VTRAQVE FORTVNA INVENTVS EST FVISSE CONSTANTIOR,
TANDEM CVM ET SOCIETATEM LVSITANI^ , ET LVSITANIAM SOCIETATI
MVTVIS DEVINXISSET OBSECiyilSj
PRIVATIS REBVS PVBLICIS
PRO CATHOLICO EVROP^ ET lNDIi£ BONO PRVDENTER DISPOSITIS,
EXTRA INDIAMjQVAM SEMPER V I T,
EXTRA ^THIOPIAM ,CETERASQVE TERRAS VLTIMAS,
BRASILIAM ,
QVO S^PIVS EX AVLA MEDITATVS EST FVGAM,

EXTRA ICTVM SPEMQVE MARTYRII QVOD IMPENSE QV^SIVIT, ,
NNO
LXXIX. M. D.
IPSO , POSTQVAM SECVTVS IGNATIVM QVADRAGESIMO QYlNTO, ,
APOSTOLVS IN PATRIA , iMILES IN VMBRA,

QVI ALIBI VIOLENTA MALVIT , NATVRALI MORTE DECESSIT.
D s Q V s V :
CVIVS PROVIDENTI^ VTROBIQVE PROMPTVM EST
'i: IBI ILLVSTRARE NATVRAM , HIC OCCVLTARE VIRTVTEM,
3
Elo-
Elogium fepulcrale loannis Codurij.
lOANNES CODVRIVS,
QVI PRIMOS INTER IGNATII SOCIOS SOCIETATEM AVXIT IN TERRIS,
PRIMVS INTER EOS SOCIETATEM PROPAGAYIT IN CtLIS.
EODEM ILLE DIE CVM NASCENTE MAGNO lOANNE
NATVS APVD ALLOBROGES, CONSECRATVS S C R D S•,
EOt)EM CVM MORIENTE MORTVVS, ANNO M. D. XLL

lOANNI PAR ANNIS, lOANNE MORIBVS NON ALIENVS
QJ/ VIXERAT ITA SIMILIS,
I
MIRVM NON CONDITIONE SIMILI MORERETVR.

SI
MORTVVS EST PROPEMODVM MELIORI:
C^LVM QVOD SANCTISSIMO PATRIARCH^ STATIM AIORTE NON PAtVIT,
FVIT HVIC VIXDVM MORTVO RESERATVM.
lOANNES ILLE lESV PR^SENTIAM
FESTIVIS IN VTERO MATRIS ASSVLTIBVS TESTABATVB
QVASI lAM TVM SOLVI VELLET A CORPORE, ET ESSE
CHRISTO; CVM
lOANNES HlCj EDITIS POST IGNATIVM VOTIS SOLENNIBVS,
SIC EFFEREBATVR ANlMOjSIC CORDE EMICABAT ET CORPORE,
VT PR/tSAGlRE lAM TVM ET AMBIRE EAMDEM lESVPRyESENTIAM VIDERETVR
DEO PER RELIGIOSA VOTA CONSTRICTVS , SOLVI CVPIEBAT CORPOREj
ETSOLVTVSEST.
FLESSENTEREPTVM SOCII , NISI FLERI VETVISSET IGNATIVi
(>yEM,ABSENS LICET , ET OBIT^ MORTIS I G RV S,
C .£ L ILLATVM VIDERAT.
VOS NEC LACRYMAS DATE CORPORI, NEC ANIMO SVSPIRIA PR/£PARATE.
iLOS C^LO RECEPTVS NEC AFFLARI AVRA POSTVLAT, NEC RORE FOVERI.
lOANNIS CODVRII CORPVS INNOCENS, CASTVS ANIMVS,
ILLVD C^LO DEBITVM, HIC RECEPTVS,
NEC PVRGARI DEBET LACRYMIS , NEC SVSPIRIIS ADIVVARI.
Elo
LIBER SECVNDVS. SOC lET AS CRE S CENS* 295
Elogium fepulcrale Nicolai Bobadillce.
PP.IMORVM IGNATII COMlTVM
IN MORTALI VITA VLTIMVS , IN OPERE APOSTOLICO NON POSTREMVS
NICOLAVS BOBADILLA,
DIVTVRNI PR^MIVM ti
.LABORIS V IT,
LAVRETI AD JEOES ARASQJ^Ê VIRGINEAS
VESPERTINAM QJASI VICTIMAM POSSE QVIESCERE.
IN INDIAM, ETIAM XAVERIVM, AB IGNATIO DESTINATVSj
SED MORBO PERTINACE PROrilBITVS,
IN PLVRIBVS PROVINCIIS , ITALIA PR^SERTIM ET GERMANIA^
PRO DEO ET RELIGIONE MlLITAVIT^
NEC INDIA ILLI IN EVROPA DEFVIT,QVAxM IN EVROPA SEMPER 0PTAVIT*
DE MODO ASSERENDI FIDEI CVM APOSTOLICIS S^PE NVNTIIS,
QVANDOCl\Ê CVM REGE FERDINANDO CAROLO iMPERATORF,
IN PVBLICIS PRIVATISQXÊ CONGRESSIBVS APOSTOLICA CVM LIBEilTATE TRACTAVlT*
H/£RETICORVM OMNiVM 058 AGERRIMVS
VICTOR ETIAM ALlQVpRVMj
,
DIGNVS QVEM DATIS AD EVM LlTTERIS IPSE PONTIFEX

AVDENTEM ET ARDENTEM CAVSSA FIDEI VEHEMENTIVS INFLAMMARET,
FERREVM OS PROTESTANTIVM RETVNDEBANT
TRIDENTI PATRES , RATISBON.£ CAROLVS IMPERATOR-
; . ILLI AVCTORiTATE ECCLESIASTICA ,HIC BELLICA POTESTATE:
QVIBVS VT BOBADILLA SE IVNGERET, VTRIMQVE ROGABATVR.
INTENTVM IN EXTREMA QV/EQVE HOMINEIvi
CASTRENSIS NECESSITAS ET SOLltVDO UILITVU
INTERESSE TRIDE PROHIBEBAT.
ITAQVE MINORI SAPIENTI^ , SED PATIENTLE MAIORI CuMMENDATIONE,
.. NON SEMEL VVLNERATOS CRVENTA PVGNA MILITES
VVLNERATVS ETIAM IP5E , ET PROSTRATVS PESTEj
STANS TAMEN ET VALENS,
NATVRALI ET SACRAMENTALI AVXILIO IVVIT , SVBSIDIO RECREAVlT.
'ER SVSCEPTCS DOMI MILlTIif.QVE LABORES SVMMA PROMERITO
REX FERDINANDVS
:PISCOPALEMCATHEDRAM,IN QÂ GLORIOSE Q\nESCERET, OFFEREBATj
SED ILLE DIGNITATEM AVERSATVS ET G R M, I
REPATIENTER IN HVMILI, QVAM RESIDERE CONSTANTER IN ARDVO,PRy£OPTAVIt.
[
TANDEM ANNIS,NO>vi ANIMIS*,
ET
,
i.ASSERENS DEOSE,NON AD EGCLESIASTICI HONORIS AAiPLITVDINEM,
SED RELIGIOS.^ PAVPERTATIS ANGVSTIAS, ESSE VOCATVf.l.
NON VIRTVTE, MILES EMERITVS,
lESVlMPERATORE SVO RVDE DONATVS,
INFAMILIAMET CLIENTELAiM SVSCEPTVSAVIRGINE,
¥ ANNO U. ,
XC. IX. KAL. C T.
LAVRETANAS AD JEOES EODEM PROPE LOCO MORTALEM VITAM POSVIT,
VBI ILLAAiDEI FILIVS ADOPTAVIT»
EXEK-
296 IMAGO PRIMI S^CVLI S C. lESV.
PARANESIS
ADARDVAS MISSIONE^
INTER BARBAROS S VSC IPIEN DAS.
^^ Llufires Hcroum anmx ,
quos torquet oAuerno
^^ Ocednum Ga.ngem'qm '-ultra Solisque Uborcs

|s Firmatum imperium tot lam labentibus a-nms
Sk^-^M^ Pergtie ,
quo njos ardor agit j
putnxque reli^x
hnmemores , toto dimjis dtquore Urris
Aii poptilos penetrate j ereptoque addite c<clo.
Temte , lam calcata '-via eil . ojocat amula. viriui

Maiorum , (^ mentem flimulis non fegnihm ^rget^
Increpitatque moras. Cur non per ftxa fequamur^
Ter fcopulos , fllua^sque atras , peUgique /uroreSj
Vrgentem intrepide ^ (^ Ditem contra arrna mouentem
Xauermm dnte ownes? lllum non '-vafia morantur
^quordy non quamqtiam difis tremat arduus (Sther
^gmbiis , homndumque tonent Aqmlombiis '-unda.
Cernite
oAjfiietos
Anchetam
,
qm
ignota
"Braflos Titan Vicmior Vrget,
hominum memhris
C R l s
e^* fangume ,
tellure trophica
Figentem ,
Jrendente Erebo : ruit iUe per. arcui
Fermdus y tgnotisque mddentia tela vencNiJ;

Virtutem Atque oflenta, Dei , mentemque ammumqus
Omnia Xauerio ftmdis. Teflabitur Ormus
Sole fttb ardenti Bat^ûm ac pondere rerum
Txne fatifcentem. hinc formidine letiy
Securmque fm^ Sinarum clwHrA reuelht

Kiccius , attonitasque camt noua Jdcra pcr "Vrbes.
Nec mmor infurgens animis Trigaidtius : illum

Ignotas complexum Ammo êl nomine genies,
SanEins agit terrtti calor (^ ommx arcum.
Nam qmd Sditerum , aut te maxime SpinoU, dicarNf
Ambos fnatorHm titHlis , îrtutib/4-s ambos
>3
Illufires y
Pefionbi^s tormenta
quos letum ambos illuflnm ornafi
'-verpite ammo 3
:
tacituqHe recurfent
ficro mddefA^clA cruore
Feruet adhuc laponnm tdlus , ^ gkbA UborHm
Q)nfcia centeno promittit finore meêfn.
iQir aliquem in
Otia ducentem^
Terribdemi
patnd confumat pigra
^, St^gio
cm tda 1)ms njinsqui
quem atwauit ûerno
^ Occup
Occupet ( heu ! ) nudum fpoliis ignobile letum}
Non bene firma. ratis '-uncua, reqmefcit algdj m
Turpe , lugum fugiens tutirus ftger ; exuat armd
Miles iners , tnedwque timens Je immtttere Marti
At 7ion fegnis agit , nec feuit moUiter Orcus•^
^m. luflYitt Idpones alternd lar/jpade Titan
Exorieju j qtiaque occiduo ruhet aureus orbey
Terfidus mfultat cdo^ & rmt omnia^ noRris
AccumuUns fuit lacra mom : rapmntur ad 'Vmbras
ôt folem afpiaunt cinm<e afpeSiumque rdinqHuntt
,
ûam multas aAqmlo ,

quando njtcior aquarum
jEg£o mcubmt pcr littora fpargit arentts.
- adhuc
,
Credmus Imc ? fegnes toleramHS imquum

Regnatorem orbis ,
fpretique opprobna C R i s l?
Ergo ingens Diti imperium, terrasque per omnes
Stent yetKrandci auro , puroque e marmore fgnai
Mille.foci calecint j ^ rmlk altariA fument}
Intered m^gnus late Deui exfulet y tllo
ôd pofmt firmAtque folo ? fpoliisque fuperbus

Sefe Erebi/s laciet pretio morientis Ies v?
Ipfefud fgncint imagine mentes
Omnipotens ? inque humanos fe fuderit artus} -
Fleuent ?
(^ pretiofam animam proiecent inter
Terramqne O" Ciclum medms , turpi cruce pendemi
melius ! quern non duro in peSIore tmgtt
Aiit cUdes miferoriim , aut inmria ChristIj
^rmct ferat cofitr.i , 'Ditewque extrema minantem
Vi multd, muAdens tracioi ad Tartara mentes
Frendenti eripiat , ccgnxtisque ajferat afiris.
Addet anwr CHRiSTvs^«f animos\totdqueper aquor
ôlid, wfmgciis , habitataque tigribM antrx
Kidentem ducet difcnmma,
Qclo deUpfoi
. dulce periclum ^
(^ agentes peSIora flammaij
Flawmarumque feqm nuEiorem
Tignbus intrepidns pharetrdque potentibm Indis
. obmm 5
Ibts , @r optabis mortem pro laude pacifii.
Infurgat armatumque ejfundat Awirnum
licet
''Dux Erebt , adducatque omnes in prAia, Kegesy

Kegtbus , (^ totd maior abis Styge. TAntum,
! tantiim audendum , (^ totd, fpe , peSiore toto^
.
Chkisto incumbendum
Indorumque
ûos non
Non .
filn.<
dulcis
,
amor
cdrts auellit
fuper paUenti corpore matcr

patrice
Nec enim quos
,
amkts;
lacrymicque ,aufior Iesvs^
Detinuere ôfquxm fme cnrd <^ numine Oiuum

s
Defertos errAre putes : ?\tte '-ueEiiis eddzm

yeU DeHJ Superique regunt , fer . forosqus
jEthc^
29S IMAGO PRIMI SMCVLl SOC. lESV.
.Ethereae ijolitmt mentes , Zepl^rosqiie tnmtfirant, ^ )
lg}ie licet tonct njfqtie polus , tonet Molui EunSy fl
'
XJorticibm crthris circumgemxt aSia carina^

A^qmraque horrendiim fcopulis illifx recUment\ \
Tti Borex cAiqiie mwa.s , pdagique furores^

ZJirtute exfuperans , Christo duce, • auifice ChrISTO,
In fe collecla mirabere gAudta mentis.
Nec minus arde?2ti quando pulucre pUntas^ m
Arentcsque fti faiues fol proximus --vret•,
Et ûix poma famem y crtidaeque in montihm herha

îtfiticque diii mu.md dura ieiMbuntj
^jMndo faxd fuper recubanti grtxndinis. horror
€xcutiet fero de/mffam m peîora no&emj
C R I s I aderit numcn. tmic lUa, recondita mmtem
GaudiA mulcehunt y e^* pAucis nota yoluptas.
.ûbd barbancd Rex maieflute timendm
Innocuo l7iftatet fiirmque Agitatm tniqms
,
Stet contra i excelsd contemnes mente fu.rores.

lUe autem rabie tumidui , njincique frementem
ExAcuens animum , totusque tn imagine pcenê
Mcnte hitrcns ,
ferrumque , ignesque, rotasque parabit.
Tum 'X?ero ingenti tacttam dulcedme mentem
Inuoluet , totusque Antmo fe infundet olympm.
Vortiter lugulum^ nudataque peSiora ferro
Subijcies , pulchroque ardebCs mortis amore.
Ergo agedum quem propius pnlcherrima tanount
,
ExempU Hereum , quem fent oîbni imis

L^fus honor C hristi
yfoedum depone timorem:
Neu cupiai miferorum animis praferre parentum
Lentm adhuc Ucrymaj : nec morbum o^ inmde pondm
Ex)eSes fenij natali inglofmi <~urbe.
V^ndum inter fcopulos , e^ mhojîtA luiira ferArum
Obferuata legii Tatrum njefiigia ? nondum
Ire per obfianies rupes , e^* fole peruiias
Impctm , calidxque pedes immergere areriie?
fne quii '^rafilos inter remotos,

Implicitoi errore ammas , ^ nooie profhndd,
Ardentem medtmn ? quis per niAre maonum
5^(uUa recuftntem difcrmina , timentem^
Tegafm aut TOliicer rapiat uôtm ? ijbi C R I s i
Sanguine luflrAtis mentes , nunc iJiEiimA Diti

<-ubi tiJzdiA nnlle , catenatique laboresy
ôs ferro aut rotis mors pulcbra rependit!
Ecquis ent tuuenum ,facro qui taSius amore
Ardeat irato mecum fe credere pontOy
Exuuiasque Erebi , acloque locanda trophaa \
VirtHtum Jêrare , ^ partam fwgmne lawumf.

Telices!
Felices !
fi
qms patria tellure negato
B^rbarictij leto dederit furor ! male numquam
etiam multo mercamur futx Ubore
dulces fUgiC ! feliciA ûlnerd , m^gnis
SiCpe '-uiris totum fi-uflra qu^fta per orbern!
Fortiter tte Viri , '-vitieque ojferte periclis
Contemptorem ammum : vocat alto ex athcre ChristVS,

Ei palmam ofientat ^ lemmfcdtasque coronas,
ECCLESIA IN EVROPA
GRAVITER OPPVGNATA
OPEMSIBIAB IGNATIO FERRI POSTVLAT,
OVa terra ,
TellUre claufus, quis tabtilas

njel quis portus mhoifita
Jam iam fatifcentis carina

Excipiet , leue pondm '^ndarum,
Et turbulenti iudibrium mAris
Edcias ? TerimiiS , '-viximHS , tliceti
lam hgubrem fonttre lejfum ^ ac

Tienarws crocitare coruos
Canesque raucis , credite ,
faucihui
AdmurYnurantes attdio. Vicimus:
Omnes accUment : Simonii
JUa rdtis , ratis tlla nu/lis
Frangenda feclis , iam latm obtulit

Paietque plagis. Obruat jobruat
Fatale lignum , flare quifqms
Tartareo fua mra regi
Fidelis optat. T)ic age defides
n)iflende pennas U^x fnriAlmm
,
,
Fecnnda, monflrorum parens ; ?>•
polumque y diemque , e> omriS

Vnumque , frÛis quod miferos folet
Serudre rebiiSy confilium eripe:
Gitudent tenebris monflra, , noSrem
V^rror amat , refugitque lucem.
T>ifiede tellas ,
pAnde adAmAntmas
Fores opaci lamtor dtnj,
Tnnoqm per latratu
funbuuda campos,
Be/Ja cie
Vtdes vt omnis twpatiens wora,
II In arm/t c<eco proruat mpetey

îtm nuper m cladem ac fupi-emam
Permaem popttlorum , <i^ orbis,
Pp i Effudit
300 . IMAGO PRIMI S^CVLI SO C. lESV»
Ljfudit ymbris tnê gementihiis
Prolem nefindam Ttfiphofie ,
Mirata partHm , c^* neqmore?n

Lctiferd Jobolcrn parente.
Ergo auljyicatis ahtil/ns njeni
Mittris cruentx nate ferocior,

Luthere ,
proieffoque ficro
ûo cdput Abdiderits amiSIu^
Attollc cnfias mdes ,
' arduos
fiAîrge in nujm. Ccrnis yt ctureo
Thro7io reclmatus ^ mindci
CnnHa fupercdio guhernct
Kecior Sacrorum Maximus Optimus?
în cy- Beatum ^flmuhdx Patrem
Dixere. Pro pudor ! decoris
Nominibus titulisque <-uuigus
Sic i??2pcritum ducitur . Ât fitis
Lufum jhperque efi. Tu trtplici caput
Auro coronatos Ubanti
Tontifices folio reuelle.
Te pone , ticdam jAngumed rfjanu•
Atrayn corufcdns , impauido gradu

Sequetur , e^- delubra , (g^ cedeSy
Et vetertm monumenta Diuum,
nArasque ab imis fedibns eruet
Inceiluofo tergora, caumate
Ohm mtmdiis mox , Lemante ,
Grmdis ho'/ios columenque f^cis.

Sic fata Monfira . En caca diem rapit
Nox , confili expers : wfi-cmmt rnArt\
Armcintifr 'vmbrx. \ fcnA toto
CUifica detonuere po?tto.

Tit qni timendoi Oceam minoi,
Bt pr^liAntum flu&uumy lurgia
Piignasque yentorum , tumentis
Stare lubes Domitor profundt,
O^men yerendnm , ^ magne poli Sdtor-y
Succurre f-ui&is ,
porrige dexteram:
Vroniijpt pofco , naufi-agmti
Affer opem , trepidieque puppi
Sticcurre : non te paSia refigere
Jurata quondam ^ nec facdem decet-

Mutare mentem ,
quam peremii
fides adamante fixit.
At quod remotis iugis
Sidu-^ ? quis ,
peUgi gratfes
Inter procellarumque t'ixas,
Arma ctti , yocat j armA ferte'i
Kerm•
LIBER SECVNOVS. SOCIETAS CRESCENS. JOI
Kerumne fidsa. ludor imaginei
An forte Ups auxil:arib/n
Cdo maniplij , m ncentem
"Bella, moues rmturus HyJram
Alcide ? an arces 0' clypeo minax
Et enfe Orion deferit ignexs
Tofl reppetetidas quAm proteruos
Prejjit humi metuendiis hofies}
Agnofco 'vultm Heiferij DuciSy
^Hem bellicofos nuper in arduii
Qltits Ucejjentem Nauarrd
Sigru feqm meliora fuapt
Virtus 3 amico non pne vulnere.
Agnofco '-uoces : fcihcet improbam
Armare pubem , yel fugeices
Qredit adhnc agitare turmas.
Frxlude pugYide ViSior , <(5r indyt^
Signis refulgens nomen amabile

Euolue 1 s V M, euolue : R)Arfscnit
^quoreum per inane cafiriSy
LxtA immimntis tejfera prtellj
I s V s fecundo perfonet athere.

Loiola ymces : ter proceL•
Ter pamdi ingemuere manei,
Infgne prxfidium fidei
Loiola , mdgnum Cantabria dicus
Pugnacij y arcmic refi-mge
Regna Stygis ,
pedicasque capto "
Frufira relucianti miice Tartaro.
Tu belluof cornuA Saxon^
Keuelle ^viEior ^ ttt Lemani
Stringe ftgax rabiem colubrL

Tii iura Patris certa ûiritmn
Tuere nexu non njioUbdi:
Tu fceptra, regalesque mitroi
Vontificum 'fohts repone.
Deprome t<edam Phoiphore jpkndidam

Scientiarum , nnbe recQnditum
(îccutienti lumen orbi
Redde , procul tenebris fugAtii.
Sic feuis erutx jluSlibm
CmriA Tetri , iam pelagi potcns,
Ac tuta njentorum , ad remotos,
[< te y yolitabit Indos,
Pp 5
PaO-
PROPAGATIO SOCIETATISIESV
R
YOCATIONEM VIRORVM IL LVSTRIVM
QVI NOMEN ILLI DEDERVNT.
ym bellicofiis Cmtxber e tholo D I.
^
C"> Sttjjfendit enfem ^ Non ego lugubri
Defun&d bello , dixit , arr/iA
T)egener aut timidui perire

Miles refigno. Me noua, buccinay
Me non profani teffera. pralij
Depcfctt : ^ magrios fecutui

(iAufpcw welwre Dtuosy
Non indecoriu transfuga, ,
gloria-
Stgnis reliSIis , nil cupientium

Succedo cAflris ; iam futurm
SplendtiJior jine clade njtSioVy
âm propmqms Gddibm ojitimos
lungam Gelonos, aut Ligert Tagm
Craues trtumphato catenas
Iniiciat y ''Eôdanoaue "^xtis.
Extnde quo te quo rapuit tufii^
LoioU j Mauors ? Exiguus fuit

Europx lirnes : nmigarunt
Ad Braflos lapor/asque hella.
(Âoque fgnum credidimm dcitum^

^Hod tot codSios ^ndiûe nobiles
Eduxit Heroas ,
paresque
Difficdi pHgiles aren£.
Abe ijHlgiij : non huyndis
Luilrdndus ordo , nec popfilanum ,
Stirpem recenfendxm parentum

TJrame celebrare fumpfit.
Non tpfe ,
qmmqu^m per fi-etA TheJftU
Fiorem luuentie traxtt , qy* igmos
Sopre coniuratHi an^Hes
jôlio graue njellus auro
Ferox lafon ^momd procul
Atêxit Argo , non âreoticx
Gemmis renidentes <^ oflro,
Non Agamemnonix phalmgeSy
Tot alta Kegum flemmata , tot queant
ExhauBa quondam belU capacibiis
laSiare ceris ,
quas fequaces
Cireum olu Imri,
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 3O3
Ei Martps pramia pars quota
'Prxcomorum , qu:e tibi pmgimtijj
Heroum , S 1 s
ftngul•S
DigNa phaUnx , Superumque cura ?
ytcumque cafli deficmnt gcniis
llluflre mores ; credite C^ftresy
Faruum eminere efi. Vos prcmendo

Nobilitas ,
graue pondm^ <-urget.
Non Qdxnas njincula fiiblioent

eAurata <-uites ^ nobdioribHs
Lmebit (Mtvtmnut racemis:
Nec phaleris equus (§r fuperbo
InfirAtiis ojlro certiHs cimeis
Metam quadrigis Tntat Olympkam

ViEior : nec impexum jeroces
Oeflituunt Animi leonetn.
Magnum eminere efi , cum domiis ,
' geniis^
€t qux nec fecnnus , arduij

Tenpmtnr aufs. Vna <-uirtus
SuprA apices tituUfque Regum .

Vlrtute nixum gloria Borgiam ODE II. Specimen No-
BILITATIS IN O-
Supra Califii ctilfnen, e^* ajperos RVM NVMERVM RELAT^.
Cemmis Alexandn ti.ira-s^
Calliftus & Alexandcr cx
Et ârolos Aquilafque njexit. gentc Borgia.
Hinc Gothalanum quod te?mit fm

Tro Kege Regfmm ^ celfaque GandiiC
(/ftella , Lombxixque turres

Ixm prope dijjicues njideri
T)eo beatns
Yires , a^t olim
dejjiicit
Lonoos Vitellefco precatus

, [ : hmc fuo
agmini ,
Et pUcidos fine nube foles.

Regalis Uli proxmim efl puer,
nAc '-jotA firmat. ûa, gemtm domo!
ôi iL• Torquatos, quot olim
Scipiadas , Oecwfque pulchris
Aloyfij Gonzjg.T pater Fer-
Eduxit armis, Qiiidiomj
dinandiis S. R. I. Princeps,
Stxntes columnas. Exuuiai eoo Marchio Caftiliuncnfis, ad
(Juruasque Tuneti fecuresy expedidonem Tunetanaiu
eft profcdus.
Et trabeas , Ducibusque fgJJii
DetrxSIa 'vtdi : <-vidi ego poflibus

Vendere ftcris rofly-d tnnmibus
Erepta, captiuosqiie currus^
Et gcdecu cl)'peGsque centum
LociJ petitos. Ipfe dolens pater
Tot Martial^ pr£mia dexter^
^r-
304 IMAGO PRIMI S.ECVLI S C lESV.
Narratur oflentxffe nato-y
Et precihus lacrymas remifcenSj
Ver , dixit , fer generis decus^
Ter (jiem tuorum , jiqua mel fubit
fe cura , qmdqmm paternum
:,
'T>epone
Grunde tibt eii, miferere gentlSj.
qux
mentem.
te
^
degenerem arguat,
aliter tamen
Gonâga fe pittcnns
Imveriis precibusque fleî^
ûm murmwe flu^luHm
l/hfa flarent Acrocerxuma:
Aut mdorum trophied
Vulchrum abitum remorata liqmty
ûam <uirdi ^lendidus in toga.
PompeiHs olim prima crepundia
Mutctret armis , zAfricanos
Tane puer meritm triumphos.
Sic irretorto lumlne patriis
Cejfijfe fertur Kofik^ penatibtiij

Fafcesque , (g^ oArôi perofis
Diuitias firepitumque Kegni.
9{on amti fiemmatis inclytas
illi
Efferre ceras. ^lque fibi genus^

Dignui recenferi beata
Ordmibits f
patrioque calo.
Q
^
Vis lUe ',
,
AmljKj anSj
Liirgumque
Numme ,
Omt
•
bUndm ?
!
r
quis Vtrodunns
*.J..^ ,-^lJ^?
quo rapttur cabre^
1
alacer mit
quo benigno
.D 1 1 1. S
NOEILITATIS LOTIIA-
r
Cai-olus aLotharingiaEpi-
^^^^^^ viroaunenlfs SocL•
c i
liimque (' perunEii njerticis infulas tatem ingreflus , dcin Bur-

mmui degaLx Pn-cporuus domus
Kemittit rvltro: non lituo
Gemmaque fdget : i<im repoflt
Carbafei Tyrtique cultus.

Vro quantuj on depotd qmque \
Decor tiara! qmntum cinmos rapit

j
Prmata iam '-uirtuj ! njt intiu
Ipfe b tefle pUi*dit,

îs Regna c^ ijrbes mifceat^ <^jmce
Securm ! lux, 6 LotharingU \
'
Sidm coron£ y Godefrtdi

Vrogemes genero falue.
Succede paruo fub Ure ,
quem ubi i
Loiola pandit. cdcet tlhus
Stnu reclmatHS y
bextos
pAteris Superorum am-Q ;.•..:.

hibubis hAtiflm : mox ybi te ficris
'
c^ris pr.€po^tum audietj
ArreSius innitetnr <-urn£y
Bt pUcido fluet ojnL• lapfii.
FAuete '. !7{on rmhi perfidis SpF. CIMEN NOBIII-

TATIS GERMANiCzE.
Extorta aext/•!-! arrâ , nec Imperi
Oefenfi Maiefiiis ad Âlbm
C<xrmen ent , domitusque
Nam quid mertib/it Habet Bauaria in infignibus
fSMocnns trmmpho.
Leones.
ceruis "^cicos
Qontrx Leones, Aufirusoue
," Contrx Aquilas poterant columbtx)

proles
Te dicar olim carmine ad Jftram

, ?Ne rapis , [ P. Maximilianus
giciis Societacis I
Warrenber-
s v.
Stellis O* £terno merentem

Conciho fociajfe Diuam.
Exempla '-uit£ non tibi diffto
Petenda Regno. Tu Superiim trahis Sanftos Bauariie Dnces miil-

tos vidc apiid Radcri.im in
1)6 mores : tn beatos
Bauaria landta.
Indigetum cineres duorH?n
Et ojfi tracias : quaque oculos iacis,
recurrunt munerx dexta'x: Serenifsirnus Dux Guilielmus

Collegij Monachicnlis funda-
€i Guilielmus nepoti
tor raagnificennlliiuus.
TeSia fm pofuijfe gaudet.
QVem Celtibero niinc ego fmguini ODE IV.^Specimen

NoBlLITATIS Hl-
Tâna pitngam ? quos prius ordwir s I c ^. Ntilla hic /<?-
huflrAre fa.jlos'i quem lahon rh illnflricr domas tion aii^
cjuem Sucictati dcdit.
Turba modum pofitnra noilro'^
Vefier, VeUfco , '- ' arduos Ludouicus Vclafco filius Pro-

reCTJs Periiaui.
Feror triumphos , fine Equitum mihi
Lubet Ma,otfiros , gctz^s
Perumaî , domitosque leto
<
QxntAre MxHros. ^his ZJeîetis procul Ignatius Mendoza Philip-
AduentAt oris , Hefperiii caput

pi II. & III. apud Verieros
Legatus.
Cmclns nofco baccas
Va.lUdias ,gemmisque gratum
(â,put Phdippis. lam fbi dicerc
Mendoz^ leges , latn fibi faderA
Sixncire pcicis ipfe Princeps,
liAudite reges
b ,
caujfx Regni.
omnibm
: altior
•^)endozj• Kegnis imperitat fibu

Audite Legati Jubacio
,
:
Nd animo patiens licere
Mendoza lanum (^ aiireo
"^BtAtiu auo €. Hoc quoqtiQ Cordnbx

Qq îms
V
3 IMAGO PRIMI S^CVLI
Mens alta canit , dum njerendHm
SOC. lESV.
Antonius Corduba.repudiato
Cardinalaiu, ira ad B. Igna-
Vurpureum tmuijfe fertur tium icriplic: Eô citm ad cer-
rulmen Smdtm. Utebr£meoSy â tamen idfuiimendHm omni ca-
reamprop0gnaciilo,Socictatem
Dtxit j timores nnmierint fitis^
I b V ( tmris enim fortiljimn
C ^quid indulges precmti nomen Dom.ni ) mihi delegi.
Ahde tiio gnmio fodalcm

'
Q)hors I s V. Semiramijs
Dicenda turris tutior ^rcibuSy
^mm nec lyphaiis , nec mmxci
Subrmt EnceUdus tumultu.
Hitnc Mdfcaregna 0^ mmu^ Diio Mafcarcgns Societatis
, confdio
AOiftentes , & Nicolaus
Texere quondam : (jrdaqnefi-dgidis AIm.izan de la Ccrda,qui an-
Hanc propter Ajjficns in armis^ nis compluribus lcdo ple-
qmties îgdem fub aHris rumque non ell vfus, cilicio
iernpcr mdutus.
Duxijfe nocicm nj.fm , abditas ^
Nuditjje fraudes! Sdueriam fa-er -
Vt hinc relucia.ntes in hofies

Egit amor y trepidamt omm
Cocytiis njnda.. Non ^gxmemnonA
Tardo Scamander flumine palluit^
CH^n Indm aque, cum tepentes
Et
cS^dugiit
Clangor per auras.

d/e Pori :
yi^mdthim tubiirum
limda, Txnari
llle Yhrjgum ,
Talm^ AtUnteique iate
Suuermm tremuere fines.
^tm Taciecos, qms mdji Toncios
1>'!gfio Leones peSltne concinat?
,^ wos , Timentelh ,
gemellx
Siderd , poflerit<ts opacd
-
Sub nube condet < TêSfora '^jidimHS 111.D. Garcia Pimentellus, fi•
lius Comias de Baiauente, ir
Fraterna Belgte , njidimm êro obfidioni. Beigenfi ad Zomam
Horrere texto ^ cum Grddmns
diffilience cui.iculo, caftrcni
crate in eum iinpaita opprei
Tellure
Sulpljureum
fulmen , qua. patuit
Eormidolafo non fme mwmure^
wuUtni
^
ima.
fus , dein repercus eft aipen
accinotiis cilicio.
QAumque fumantesque nubes

Increpmt. "Dedit ille caflrii
VaUoque labem ^ Zomaque turbidas
Concujpt njndcis : at Geticus furor
Sic peEius armatum nec illo
Turbine corripuit , nec igni,

Et me Faddli flemmnta. fulgidts
Qqyu^cx Lunis y me rapiunt tue
turres , we Girom
Vrifca domus _,
gemindque pollens
ToJetHS aAlbd CN^c mihi NiniuSj
proks, nec Benawdij
Ingenj
LIB£R SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 30/
Ingensque Faxxnii propago
(ômpoptis reticcKiia nerms,
^H^ Figueroie frondibus ahnuam

Mutare Uuros : @r miht pra tuis
Kibera lymphis Hippocrenes
Defipiat liquor h(tufius amne.
Tnnc SandouuHos y tunc (^ OforioSy
MagNosqtie nitar dicere Cciflnosy
Qfucesque AUrconum coronis
Vopaets hederiique cingAm^
Ihera njirtHS ^ non ego Iparbaro
Imecla per ôs '-umcuU NereOy
Non <3'iarte debella,tct ditam
Americes Af<sque lyegna.
Sunt hac auorum , funt , fateor ^ tu^
Trophiea gmtis. Vos ego regia
Mirnbor ( hic trtuwphus
^îarti^ erat ) pofuijfe fceptra.
NVnc 6 cdnor£ ^lufapotens lyr£, ODEV. Specimen

BII.IXATIS iTALiE.
No-
Natu?n regendo dic mihi CUuditim:
mecum qua <-uirenti Claudius Aquauiua,£IiasDtt•
Qjnfide ,
cis Adns:
Antra ftlent laqneatA topho.
Hinc obprepenies qnam ttmat HadriiS

Aiidire fluEIm ,
qua. liquido pede
Kigare laureto Uborat
Oi[j)oft^.s Aqua Vm^ fcenoil
Vt illd viiro purior 3 algidis eius candor, & in curan«lis
animi moibis prudentia.
Manat fcatebns! '-vt fimt '-vtdi!t
/Egris ^ mexpletam tenacis
Sicuitiem medicata morbi!
Certum falubres numen habent aqti£:
Et ipfa mellis fluminx Thyadum
Edu5Ia thyrfo tam fuaui morum
(
, fuauitas,
Terra negat trepidare riuo.

Non fau/ij , mn pecm wfoknsy
imparcutbatus anUnus,
Non Ydmm alta Up>fMs ab arbore
Turbare lucentes ad imum
Vfque folum potuere lywphas,
*Tortenta fontis ! feu falientibiis
Ferire '-uenis fiderUy fei* modo familiaritas cum Dcoinmasi-
mis negonis.
Per terrartim qmeto
CertHS amat properare curp4,
Slticulofos hinc qnoque Alaurtca
Kigauit agros: has fiertlis bibit
SAifethis 'vndas , hei ! Rodulphi
Inmcuo tepidas crmre.
Qq ôdul^
30S IMAGO PRIMl SJECYLl SOG. lESy.
Kodiilphe , fratrem muricey te tita
Rubere dicam ftngmne pulchrlus.

Non tUe fraternum marantes Oftauius Aquauiua Carjin,
lis,intellefta Rodulphi fc
Detuht ad tumulum cuvrejfosi
tris fui fide intciemp
Palmu (^ oflro ,
qul pAtuit , domum morte, aiilx fu^ parietes pu
Ridere ttijjit. Jûando eritj <-ut facro piuco periftromace ornariiu
Te thure dignentnr ûiritesj

Et poftis <T>enermtur aris^
tAt quis imas alipedum Jonm
Cowplemt aures? qms radiantium
Nouo quadriârum tnmultu
Attomtam flupefecit Vrbeml
SpeSlatis ? an Mars Threkios agit
Viclor mgales an rofeas fores
?
Keclufity atque ignem fvomentes

lunxxt equos , <-uolucresque Titan
Vrget qmdrigas ? Aureus <^jndiqits Inigus de Giieuara Dux Bc
^ôUucet axis
iiini Vibem ingieirus cun
, fleSiitur attreo
aiii-eo , cuiiis rocae argente
Temone currm ,
fulua piSiis munita: laminis, equi argei
Signa rotis radiisque fulgent. teis foleis induci: dein Socic
tati fe adiungic. Eius
genril
Glmcumque njelox fertur cquns ^ folo tia tciTera tern^ xzn\z
VQoiv
Irjfuhat Auro ,
paret e^• aureut muris maculis iniperfae.
Spumans lupxtis , (^ rubentes

Fufcat anhelitibus pyropos.
Sic nempe magno <-uiuidm tmpetti
Cuemra, rerumfertur mdniHm
Kifjfe pompits. Bouini
Magfja domm , memormda fafl^,
îs rvefira me nunc ducat in atria^
Donetque, forti quos pede contudit
Odtiij auorttm y Tonticique
ExuMias celebrare murts}
Tunc - meam fi
Deliuj incola
Verfare mentem , fi citharte modos
Aptare non durm Uborety
Italica noutis hoês or£j
Dicam Carafas tergemmis Patrum
CUros coronis f.mul ardua
, (^
T)'afiare terrarum potentes
Farnefosj atmosque Reges:

Dicam fimrd nfoce Caraccwlos,
Ternsque c^• njndis <£quoris audUr,
Seu NmpaSii trophaa
cUrct
Expediam Barolive palmas,
Vrfnns albis dignus olonbus
In afirAferri, pti.rpurea, teget p4 Vifinus c Ducibu? Bnc
Vatem fub njmbra^ Bracciam ciani, quorum gentilicia tc
fera lofa punicca.
â nitidis rvermt hort^.
Nec defarifios , fiec mihi Spinolas
Silerefas fit.^ fen tnodo fulmina
tAment Gradmi , Jeu <-uocari
Furpuret columenSenatHS,
Bt Vignatellos ejferet HeSioraSy . Plgnarellus Ducibus
Montis LeoniSjfilius Comi-
ZJoletque fuluis Monte Leombus tis Moncrmni»
Occurrere tn morem T)ian£

Mufa. leues religata furat.
Hofiorque grata qnij erit Ijr^ ^
jlorente cinget tempora Dapimide^
Interque Phcebeas nitebit
lunElA rofts Mala Spina. lauros.
îC meta tmdem'i qim FabljgenHSy
Ueu! tam fepnltum , quis miht CtefarHm
iHiimianorum fecuresy
ûis Comites , animicque magtiie
TalUuicittos y quis fide Dorias
/£quet Latind ? qms âpUie dommi
oAuosque Cybi qtiis SpinelloSy
,
ûosque alios numerare non

Sed " timendx plentim opus ^ ?
ImmenfA paruum per mdris icqmra
ûxiffe njelum : fleEie cymbam,
Et ficilem lege Mufi portumi
/p Terna , "Xelgie , nominit cedrints ODEVI. SpECiMErJ

•*-^—' Scribendd chartiSy quii fubtit genas NOBILITATIS Belcic/E.
TadoVy <-uerecundtque nojlram
"ârbiton erubuere ijultiij?
Fallorfie} ^ acn diripitis rriArm
Imbelle pleSirum^ Mittiie, wittite
Mufam Uborantem ^ fidales^
(âmquam humiles terat tlU neruos)
tArcere canm. ScimnSy vt inclytas
Ctroi 3 (^ nltis diues Auis gmusy
hydumque deifeSiArit amnem
ardor.
Montmorenciadum decufy JFrancifci Moiitmorencij Po^-
Francifce te nmic imitabiles fis orbi iam nota
,
Inter recumbentem Cherubos

Turpureo iuuat ore dignHm
Somre carmen , totd qnod audiat
Trobetque late Qehtuum domuiy
Seu pleffra lejjidie retraStaSy
Seu Veteres SAlomonis lones:
eius gcntis teilera militaris,
Duc me per omnes militia graduj,
Deus aHxilio fit prtmo ChrU
Per primitiasdomHs, fitano»
310 IMAGOPRmiS^GVLI SOC. lESV.
Ter Trmcipufii infignes corona-s^
Comnnjfi
Fer patna^f Aqmlas, per
terris imperta (^ , illd
iymbolum gentilitium
5
Ver fulua Kegum nyellera, qu<e.
Fratriscme fiflidimt ohm

Non fine Dis animofa n)irtnss
ya'emque njates non dubius mone^
quis Dens tmpdit
Miitare detntis lacernu
Oehdio fituroi aheno.
^ps inter "vnns niateriem mevr
Ignatius Gtadauillain Colle-
^ljMntam Cdrncenis IgnAtms deditt
gij Tornacenfis ianitor; ma-
Tra Sictre folers fiue SMartis gnus ancca venator, & miles.
SpicuUj pharetram 'Dmnx^
Sme hopicarum firenuus <-vrbmm
âffare portas , maluit oB^
Latcre cuHos. Sic hatas
Ipfe fibi referamt Arcts,
ûis lam triumphos, quis veteres fnihi
U^rcarmwrum monfirAt magmes,
ScidpUsque landes ? ô PhtlippuS Philippus Noircarmius a fan-
£ta Aldegonde Tornacum,
Fulmmey qmis animos rebelles
Valencenas, Traicdum, Har-
Contundit armis ! qute mihi Neruios lemiim capic: eius nepes Soi
Stragesper agros! qm trepidantibus cieutem ingreiTus.
iletm Valencenij! quis mdc

Verfidmm trcmefecit horror
Late fttbaciam! fcdicet ommum
CUues m njriA repperit <-urbium
NoircArmHS ,
" trifies fugamt
lUe dies patria tenebras.
At non Auitts egregms nepos
CaptHs trophaeis y altius emicat,
'
Et pauper patemi
Alartts opes, aliamque prima
UdoSiui armis mditiam pati,
Sefe tpfi vincit. Te quoque ?2obdiSy
Alberte , cAorum potentes

Extulit dd T>ominos trmmphtiS»
Kegum Hufigarorttm progenies , tibi
Alexandler Regis Hungaris fi
Non Rubrafufs Trata cruoribiis^
lius a S Liidouico Rcge Gallii
^
.
Ferroque tempefias tgni cognomentum Riibempra:iac

cepit, ob praca hoftili languin
Odryfias popuUta terraSy
fspivis a fe rubcfafta: iter
Fecere nomen. îdproaui manity gentilitiam parmam fanguinei
ûid Marte pojjent^ pluj '-vice jtmplici riuis indudtam: a quo Albcr
ZJidere Celta, ctim cruenta tus Rubcmpisus,
Decolor elumes procella.
hiiMluit hofiem ,
qualis ab ardtto
*JBacchatus Hamo cum fiabtilis ftta*
Di/u?
LIBER SECVND7S. SOCIETAS CRESCENS. 311
Difiurhnt Hebnis. Parma rubro
SpumAt adhuc prouinta tabo,
Te pax, ' albd fimphcitas coma,

Te "vmiia. rnhris îrginitoi roRs
'
Cinxere. Nec cades feroci

FaSIa manii, tu.i palma pura e^.
îs niiptiarum nutic mihi Regins Balduinus a Burgiindiaconnu-
bij cum Philippo Auftriaco
Occurrit aufpex ? quos populos fibiy Belgarum Principc & Io.inna
û^£ Regna, non Martis furorej Ferdinandi HifpanianuTi Regis
filia inici fponfor &obres mii-
Sed pUcitis ficiaitit armis,
OiEius Hymen^ procul
ius : a quo Philippus & Fclix
Armis Amoris 1
a. £uiguadia.
AuditHS Indis non hutndi fono:
6t Bxtis & Scddis canoro
^d thaUmos coiere fuîu.
Tar dtace fi'ntrum , Regibm Bono '
Ortum Pbilippo, quantum atmo dedit
U£C tada Ihcis j cum per illum
VaEIiis amor^ geminusque dotem
Confecit orbis} Vos quoque munera, loanncs dc Trafignies, Eques
magnammum genits,
& Decanus Ordinis Aiirei Vel-
Trxfigniorum leris, pro Carolo V. Ifabellam
Lxudittd tangunt : njos Iberum Lufitanatn duxic.
Nomina LyfadHmque nexn

lunxiflis njno^ dmn Cxroltis tori
Irruptn per ôsfocderx fanciit:

Vos ille l?hryx££ bidentis
Vromerito decorauit auro.
Nec fulua nobis '-uelkra Ganera
Tacenda gentis. Vos Soiym£ luga.,
"^Budizque^ Byz^ntiqne turres

Dicite ( nAmque animos Rafintim
LAudAsiis olim) dicttefonibiii
Fugnata quondam pralia Gaueris,
FdmAsqne lordAnis repenfas Gens Gaiiera in expedicionibiis
& ex
Smgmne, '
impoftos fubAîis
Tcrra: fanila: celebrata
ca Duces Athenarum.
;
Dtices Athenis. At grAmoribiiS

PoH nerms diate latiHs
Regnaffe, qui mores aqua .
Impofuit fibi lura viclor.

Nec gemeUi Cafiores aureis
"vos
<iMifcebit olimfidenbus domus
NoytL• , MarUiqHe Jflendor

Nominis, HAnnonijqm fafcesy
Sed alta m.tgni pecioris indoles,
Amans latere , ^ fic melius mtens:

Vt nempe nox anget decoram
Tyndartdts tenebrofi lucm. .
Uiunc
|2 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
NVnc me j
per Euri
-
, per Bore^ domos.
-r, r r 1
^^^ '^^^•
aliise regnis ad
1 1, i s
So-
AH^rique Regnum , Fegafe ,
feruido CIETATEM VOCATA.
Defer njolatH. Me Garumn£y
Me Rhodam, Tamefisque poior,
Me Khenus mgens, me jibi VifluU
Ifierque pofcunt. ConmUt vndique
InmSlA pubcs: ardet omni
Pugna loco , folidumque fuppkt
VirtHte murum '-uimdus inclytte
oArdor iuuent£. ^m fibi robore
Ad pgna LoioL• negatmn
Rumpit iteVy ctmeisqite fefe
'Denfdt coAciis'i Non^jttterumgrctues
Crateras auro , (g^ plaHftra. Corinthus
Onuflii fignis y ' quod yfqmm
Ternfico male blandm hoBi
Obiecit hoHiSy callidiii ojferaty
FeraliS '-ullHm prxda morcibitur:
St
IvA )
totm obluBetur
feu magno peEiora Numiney

orbis,
fiimulata, vincet,
Exempta terris! Vos neque purpur,&

Verfirmxit ^vfuj^ nec dolojts
MoUiit ilkcebris '-uohmas:
Nec ordo patrum fj)lendtdu.i aiticiy
Nec, qt4amiperbl•S porticibus '-vomunt

jEdes fdnta?itum cateruamj
Magm ammi Ubefecit arcem.
Dum Roma njiSirix fiabit , c^t* horridas
StygispbaUngas -angere periinax
LoioU florentes ad Eurmn
Expediet TLephyrumque turmaSy
ZJosprompta, yirtmy njos mueus pudoVy
Munddque fimplex pauperie domtis
Vixxjje nnrrcihit, nec Ûo
Pofieritas reticcbit (euo.
Heul dicet , amplis qmd mmt atrm
Cenfere longo fiemmatxfaniJHiney
Stantesque fdcatis qmdrigis
jEmdios Coclitesque ponte?
ô denfa, fertur nobdmm mAniis^,
Aut cur tna.ni caeca, cupidine
Torquetury infanisque curis
,
mde perdit auum^

Gluod petitur ,
^mdqmd repugnat fumma petentibuj^

Hoc Martefi-Angunty e^- generofius
Tertre dum qu^runt eodem ,
iacet cineresque buflo.
B. ALOY-
B. ALOYSII GONZAGA
AD SOCIETATEM VOCATIO,
EIVSQVE CVM PATRE CERTAMEN.
TErrx nMle ,
patriHmque decus magmque ^dete
Et titiili, (^jfafluJ ,
" ânie mfgnia pompa:^
Et qaxcitmque pUcent peritiira. îd htcc mihi Imdat:
Vulgus iners^fuxdetqne fequi ? Mors omnu toliet
Immitis , fero neqmdquxm flendx dolore.

Tot cUri penere Duces ^ imentia, quondam
Nomin.t , terron popuL• Kegmsque fitperbij :
Sedntmc ignotos cineres yefligia plebis

Oblitx calcdnt oJth cUm puluere rmxtosy
CM^ um fenfuros Uudem , c^* ludibrU fxmx.
Atque njtmxm manes pax filtem optatafeqtiAtur^
Nec miferi grMwrx ferant ^
quos forfitnnolim
Admijjum jceliis ^ (^ numqmm redituravoUiptaSy
Bt bona, nefcio qu£ deceptos compede gratd
Implicnerei at nunc tcterno carcere clitudunty
Lucius njbi^fldmnjicquey atque iHtetabiliJ horror!
Felix i
mrnium felix ^ qmcumque dolore
eAlteriiis fua iam ftpiens difcrimina. <-uitdtj
Oblitusque hominem Superkm commercia tra5?at!

Hucferor , huc animum caleHis concitat ardor-y
Et magna. ajfecians iam nd mortale agitat tnens.

Stat, duce Loiold, caflris dare nomen I s v,
ZJirtutemqne Deumque fequi ,

parMqiê beatum
Ignauas hominum Ccclo conuertere mentes.
Talia pertendens Lodoicus f&pe yolutat,
AUoqiiiturque Deum fxcriii profiratiis ad araii
Intereu tnixto g§mitu fuipiru rumpity
Et tener£ yultu ûerba inter finguU fufk
Decurrunt Ucryma:. quxles foliis iTyacinthi
Mme nouo tenues cum ros decejft m auraSj

Appareni teretes gutta , geminxntque decorem,
Spes magna-s njrgere pxrat, ojotisque potiri
SolicitHs, matri qum fententia narrxt.
lUa atdtem , MnSie felix , mdEie mdole tantd,
Dixit, (^ amplexH fbi ptgnm amAttim.
Talem ego te genm qmndam , gremioque recepi:
H^c pnmij tecum mihi jpes fuccremt ab Armis.

Sic gemtrtx: at ojota piis contraria njoW
lllecebris pater atque minis njrgetque fouetque, 1
Nec gcmitiiSj -vocefve vllas traliabdis audit.

Kr Heti
3X4 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Heii qtiid agafi qmbm tnfelix cimbire fHrentem
Aiideat aUoiiinis ? furdas dolor obflrmt aures.
Forte domo patria comunSIis ibat tn hortiSy
Et monumenta manu mtentm njolmbaty Ie s
û>£ Socij Indiacis feajfent pliinma terris'.
Cum
,
pater impromfis adeil , caujfasqne morandi
InneBit , fludiumque pium Uudcne legentts
"
êteres ammum reHocamt ad artes.
Hic fibi prxberi Lodoicus commoda cernens
Tempora ,
qu£ fedeat rnenti fententm prodit.
FAter , 6 qmntHm potuit tentare '-virorum
Parua manus/ qms inm5ia mente labores
Suilulit! tllorum in fines <- exnt omnes:
Atidnt (^ nofiris longe plaga dijpia terrts^
Et quos extremo circuwfonat (cquore pontus.
Felix , cm focmm titulos e^* 'uota profdaa
Spernenti facne imigere turmx !
Hoc miht ft
,
y nec cura
licuit
ingemmt gewtor
ammum fuper / fatiget.
Ucrymasque profudit
Senferxt: ,
Indignansy longufn qmjpes fouiffet initnes•^
^m natum femper columen fore fiirpii amttt

Qrediderat , fummos tlli meditatuj honores.
Heu qmbHS ille minis , (^ qmntis artibuf fz/fusf
T)egener, e^' 'êcors, ^ tdi indigna parente
Progeniesjaude/ne paras maculare tuornm ?
7 quo te feret impetus ,

' n)efama rnentis,
nîgnior in Utebrisque habitare ferarum,
Hinc patrio egreffkm teSIo , aêffuque remotum,
Arboreas inter fides pUcitosqm recejfpts
Excepit dqmns^ (tjjidms folatia curiSy
ûas
Hk quondam
Lumma dum
e^ quas vita tultt mortdtbus (Sgrts,
honor
fpexit ; grauior pro

Vultumque, ardentesque
Ofiendity vexatque
-,
atfides nunc apta dolori.
Hic Fernandmdes tepido dare Unguida
tmtnt ^
animum ,
^
cnra recurfit,
oculos,
fieta
cubde
rixbiemqm parentij
redditque patiorem.
^yVc qudem auaierat metmt; ed txter in^ms
Turbdto occurrit ^ tmmamorhofle..6
Tum
ûas
Et
'uero Ucrymis
£
Flet noflem, ^ longis
,
tdcitisrepetunt
fruflra mdignos geminans leuis aura doloreSf
Verbdque difierpit urdo referenda parenti.
mpiet
€
luSiuque opprefjlts amaro^
locafila querelis,
tenebris:
Deinde qmbui longis cceperat anms,

Pa/Iidamembra fame extenuctns , hirtoque pdorum
Tegmine prAcmgms 3 dminnm pacem
Inflith
LIBER SECVNDVS. SO C IET A S CRESGENS. 3IV
Infiitit , wfandofque Dei memorare dolores^
VerUraqne a^' plagas j iterataqiie fagra cruentat^
Ferratos tenero fiimidos in corpore fgens.
Sic fu.-t cum gemitti ' Ucrymis promifi repofcit-^
Et leritum m fux 'x>ota, Deum moUire Uborat.

Inde iterHm morbo oppreljum luSiuque parentem
Aggreditur : Cenitor felicem reddere tu rne^
Tu potes (Ctemis miferum confumere curis.
ûidquid erit ,
pAtUr : fed d.urn mex morarij^
Iwperio monitisque Dei , mihi crede , refiflis.
lum tiindem placare. qmd <-vltra. tendis tnxnes

Infidiai ? qmd me retwes germtu Ucrymisquej
Fidentemque Deo ruarns ratiofiibus njrges
Neqmdquam'i genkor j non igmrantia '-veriy
Heu ! rnxgntis te amor , certoqm repiignat

Haud impune ^Dei nripeno aduerfata <-voltiniaii .
Scmui y (is^ ex alto rmmtis c^lejlibus aSit

Hac loqummr nec tu dminas refpicis tras, :
âsque iJtinam liceat pro te mthi foluere posnas,

Dixit y c^* auerfiis trepidantem e^ multa yoknteni
'Dicere ,
' attomtii flHpefiSium mente teliqmt.
Tum ^6^0 ceeidefe ammi , tum denique planxit:
TJdaque in aduerjam remluto corpore fpondam
Lummd defieelens , yoluit cddre dolorem.
Ergo certanm gemitds Ucrym£que fihntes
ibant folicitd mocYorem mente premebaf.
:
Et tamen elu5iata fonnnt fufpiria. prejfo

^Feciore, ' adBitntum tetigit ifox flebdis aures,
iêc lomum ,
fuperante Deo , natoque nfocato^
diUis dikfltf, mihi me charior tpfo
2<la.te 3 quid mfclix yolni nnhi ? rmtte doloreSy
Mttte graues crtras , durumqHe ^rgere parentem t
Vicifli. Âh, quantos fiimuios fub peSiore fixtt
Vltima njox ! Imc fenftis anmumque Ubantem
Jmpulit : auditis tnfenfi Nummis iris
intremm. fateor y mmio inconfultm amore
PecCaui ,• at crimen gemitus Ucryni£que paternu
ûas cernis mandre genis, luc^Hjque pubunt.
^lurd dolor vetuit, êrboque tfiteruemt omni
Singultiis , tdttsque quatit prxcordid membriSi
^dlts per noilcm perpeffm tmbres^ '-ventos
Infeflo fe flos non dudet credere cAo,

Oemifitque cdput pluUiis graue : mitiof durd
Si redit ,
cAo exoriens fol lumind fpdrgit,
VduLtim exphcuu fefe , Utumque fereno
Extulit os calo rurfum ,
ponaesque refurgens.
Hddd aliter , tdnta rerum mntmte proceHd,
Rr 1 Sê
36 IMAGO PRIMI S^CVLI S CC. lESV.
Spe tandem optatd engitur , '-vttliumque fercmty
Tanta eitam Vix Lodoicm guudu credens.

Ergo alacer , toto tornplexni fe&ore patrem,
ûis te mutauit tantus Dens ? hoc ego qiiAmuii
In longis , ,
potui >€€ querelii.
lUe tuos , Oens iUe graues m gaudia '-vertat
ûos cerno luSius , ^ pnemici dignu repomt,,

Uborat
llk tamen lacrjmafque ciet , fi-iiflraquc
Supprimere effhfas cum luSiifono fngultu.

ûid faciat { mAgno nati retinetur amore.
At Vernmdiades cum iam tempusqHe Demque

,
îfceJfHm dccelerAre monent , fmgaudia '-

Tantijfer <-vix difsmuUt , dum diceret tpfi
Supremumque 'va.le acciperet gemitu tnterruptum.

lam patriiC oblitm , Komam Sociosque reqmrens
Ibat dmino viSior fuccenfus amore.
Nec mora nec requies (
njotorum tanta, cupido )
Dum fedes tAndem contingen detur amata-s^
Hofpitium fdtx , Kegumque beatius auld.

lamque fm <- facris ajfuefcere curis
Coeperat (^ ,
folers cAflorum fortia morum
ExempU in tenais anms Gonzxga, notarat:
Tum 'z/ero ingenti <-virtutum tmpulftis amore
Extiltat SuperUmque beatis
fimturque Deo ,
Colloqmis : neque Um mentem mortalta tangunt.

lam lacrymoi meminit UtHS , <-veteresque querelas
Jrasque , infdtasque patm ,
promijfaque falfa^
€t fua fecurm Soctis tam gmdm prodit.
Mox <-vbi cura <ôcat , gaudet tolerare labores
Impoftos y fefeque <-vltro AJperioribm offtrt^
Qonjlantem exenens n}irtutis amorem.
jEgris JerHitium , generofa, pertcuU fuadet
MAgntis amor. <-uitiC nmium cur frodtgM mdes}
tAh , tibi ne tetn noceant contagia morbi
lam bUndum dixit , "-r^/iiC rnortdis amorem
ExuimHs. raptura mhil
Cum nôlet y incerti
eAtqne njtinam
Tingere concejfum
,
"^t^filas
,•
)
membra fepulcro,
mors fimat
pro Relligiom ftgittas
quanto generofiiis illis
<em.
Conâga effitndat nntam cum fAngmne terris !

Si licet , tn teU immAtHraque funera Uti
Ibimus j O' dignum referemm morte triumphum.
Socic-
LIBER SECVNDVS. SOC lET AS CRES CENS. 317
Societatis Iesv propagatio.
Vt iemel accenia cfl: , fimul implet luminis orbem•
TRans pontum celeri Socios dum admiror I s

Dtjjita terrarum peruolitaffe pede,
Atque aliquos famam '-uolucri prauertere curfu,
)
Nec pducii orbem fat patuijfe aîrisi
tibi nefcio
Nec mora
qua
accensa,
, mersd iam lampade Phcebij
noSlu opaat face.
ZJix juni ddmotum bene ftx conceperat ignem-^
perfudit lumme cunSia fuo.
,
Sic y dixiy wt ficris Jgnatipis jgmbm Arfity

â pAtet immenfum luxit c>• tgne folum.
Confefltm m Socios C R i s i trmsfudit amorem

Qanfe^tm. Soctos per mare 'vexit amor.
Hos Rhenumque Albmque vltra mittebat a.d iAr&on,
T)amnatum tenebris -igoribusque foltim:
Hos ratibui numquam notum mittebat in cequor,
Et loca pane ipfis non adeunda feris.
/Equabant ficros ipfo cum fole Ubores,
Vifebiintque omnes quds njidet tUe pUgas.
CunSia vbt luflrarAnt qu£ magnuj circmt ather^
Non fuperejfe orbes wgemHere noms.
Rr 3 Sodc=
ais IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Societas I s toto orbe difFufa iiTiplet prophetiam

Malachiae.
?^î,=M«^lillii*^;-,Îll:^ ll«^llr^^ll.triJî|h vmkw'
Abottufolisvfqucad occafum magnum eft nottien

meum in Gentibus in omni loco facrificatuf : &
& oiFertur nomini meo oblatio munda. Malmk u
CErta fides VaU

fupplex Ociafus e^• Ortus,
j
lam didicit flexo Yrocubmjfe genu^

VltrA ^viUnas aqiiilas Loiola îritum
Inclyta Jupremi Numtnts arma tultt.
Tlfts yltra afsidms Vhoebique anmque lahores,
Plus fvltra Occiduo trophtea mart,
Ajfermt numen Uriris. Idm pUudit I s \
/ifi'icd , c* ereSioi tendit m aflra mdnui.

Europa atque i^ prifcis incognita feclis
, \
Amplexit eB Dommi fitbditd terra fidem.

Jômen ad hoc fnpplex pofito tandem hojîta faBit
Kupit imccejfas Chim fuperbaferas.
Bcce lapon j Indni , âUbar , ditesque Molucci^
Agnitum in hoc I e*s v nomine V^men dmmti
^mque nouum late Nerem circumfonat orbem^ -^
OXopten ad hoc crebris igmbus ara micat.

Indefejfus amor ,
geminum dijfufts tn orbem^
Ajjermt gmmo <ui5ior in orbe Deum.
'»';
Sodc-' •
LIBER SECVNDVS. SOCIETAS CRESCENS. 3I9
I
Societas Iesv omni hora diei nodifque
Deo facrificato
luge facrificium.
DVm PhuehM rutilij ôUns

Terras yndique deificit lAcentes^
qttadrigij
£?• I s V Socios/acras adaras,

(Seu mundum rofeo retexit ortu,
Seu furuis iterum reltquit njmhris )
C^lorum dapibus njidet potiri
TerculfM mmio /iupore cUmat:
Sffe qmd rear hoc boni perennu^
En Iesv Socij y
genus Prometheiy
In terras raptuntfemntque calum:
Mox Pro 'vinduiis beatitatij
Confertum Superos manu ijocAbnnfi
St '-uifo mdigetes Deo bemtur,
Hi per facnfcoj frumtur aroi,
€t mox bafia delicata libani,
Etmox tnfnta recondunt.
pefloris
Nec dapis faties modusque ftcr£:
Omm his deliciis fruuntur hord,
Omm '-viSiimit confecratur hord.
îs Um nuntius aliger refoluct,
îd pr^tflabilms beatiHsquej
StelUto in folio Deum mtueri,
An T)eo ajjidae potiri ad ara^ ?
Socic-
320 iMAGO PRIMI SÊCVLI SOC. lESV.
Societas Fidem toto orbe diuulgat.
inomiiemterramexiuit ibnuseorum. JPfd, ig.
QVis fiemit armorum fonituSy cUngorque tub^rum ?
^rns fiagor audentes ad mua bella njocat ?
Mifenufne iterum , quo non generofior alter,
TroiAnas rauco concitat £re acies ?
An caua, Tritonu maiort buccina. flatu

Conmcat aqmreos^ numinafeuA^ deos^
Vallimur ? an maior Martts tollit imdgo ?
ISlon folet is tdi belU ciere fono.
Tu genns Heroum , tndgnum decui addite Oiuu,
Ignati^ tu nos ad nom belU njocAs.
Audv\mus i Socijque tui tua caHra fequemur:

H£C tua nefcto qmd buccina grdnde fonat.
Audnt ' IBrafilm : feruf audtit Afer^ ^ Indus,
^msque gdido Tarrhafis ijrfa polo.
<-uidet
Hoc fomtu perculfus Arabs fua fmA rdinqmty

Et prms ignoto fert fua, thura T)eo.
Uoc lapon , hoc commota Sma efl , tenebrisque fugAtts
Subtraxit Stygio fnbdita coUa, lugo.
Oenique qm totum
'
radiis circumfpicit orbem

Thosbns^ e^' aquoreis Nereus arnbit aqm,
Atidirijy Uteque tuo loca mmmure comples:
Sed qu(& bella caniJ, nmtia pacis ermt.

Kcm
Pvegaorum& PiOuinciarumper SodetateiTi
conuoriio.
Fac pedem figati & terram mouebit.

IêArue puer, fnatorit tuis quid '"viribm audesl
Demens I non illd efl terra motienda manu.
'Rifi; - ^ Hoc ^ inqmt , fkc pes confijkt tnani,
Mutahit medtmn YenduU terra locnm.
lUa qmdem mole fud , librataque mami
Arte T)ei } noflris fed fHperdndci rotis.
Nempe rubi <-uim totam rota, yerfa coegit in iJnum

Vrotinus appenfum mcichina tolllt onus.
Hoc qttodcumque ijides , LoioU facra propaÔy
â ijagm imwenfam Nereus ambit hummn^
^tu Vhcehi radios yltm tacet abdita tellus^
'Virtutis fpatium eii metaque totx tUie.
Hic fortem quacumque pedem defigis , in altum

Cun&a ,
graui quamms mole premanttir , am.
Tefips eris concuffa, tuis Amertca KegHii^
T£ne tuo m Stygtos pofidere merfa lacm•^
Sed Validd fiibduffa manu pAllenubm ymbriSy
QoepiAi ignoti fabire polt.
Tefis e3^' Europe , medioqne coercitd ponto
Afinca, ; e^» h£c tenebris <-vtraqne mota fuis»

VltiMA qum adeo nafientis limma Phcebi^
Vidimiii hac etiarn contrcmmjje manu.
Imn licet <-ud^£ fubfiddnt pondera terrXy
Edihet ad Snperos tngeniofm amor.
MiiHo•
322 IMAGO PRIMI SJECVLl. SOC. lESV.
MiiGones ad nutum Summi Pontificis.
EmiGat ad nutum Paftoris.

AOfîce, quam prompto partes pede cmrat in owfjes,
Et nutm domim pendeat mtefni.
Signat htc Occafum ? celer emicat. Indicat Ortum^
Fertur m Eoas protinm tlle plagas.
/l grege fdngmneos mxndut cohibere leories}
Horrentes contra non timet ire mba^.

Detegit inde lupos; rmt ocyus. tnde Utrones ?
Irruit^^' pamdum ferudt abhofie pecHs•^

Sique aliquod for/an per faxa nêpresque oâgetHrj
Errantem dofla colligtt arte gregem.
. redit ,
" <-vifum Utii-s falit ante magifirum,
Atque mouet promptos m noux lujjk pedes.
HaSienm h^c fmnt , non eB modo foL• molo^

Gloridj LoioU fors beat Patres.
Sunt alia pecudes , Vdflor ter maximHS alur,
Et maior Stygios ars cohibere lupos.
V^c mims exfdmnt ^feu quarere laua fequenteSy
Seu rapere e Stygio dente tubentur 0Hes\
^mm^fgniinte fuo curfum pafiore,
Ocjm mt aqudis Aut Aqudone oioUnt,
Soci(
Societas in Mifllonibus-, Pontiiicis voluntati

obfecundat.
Ha:c Cynofura mihi.

QVam bene cAorum curfus jiderA femat
Naiiita , cum dabias per freta fulcal aqua/3
zAut modo Tyndurid^s cUrdmqHe
ifujent , coroKam-j
Et Beremcx£ lucida fertd com£^
Aut timet OleniiC fidiis plumale capelU,
^£C]ue folent tumidum figna. ciere Jreiuin;
Tam bcne jjeciat acm Magnetiu ficca Trionum
Sidera , qnx gelido fcmper in axe micdnt.
Certius his tamen Ignatl lecIiJfimA turki^
<^.e mugnim magjio Numinc ?io}ne?i hahet
QertiHS obferums aiiqtud , te Mdxime Prafil^
ArbitriHrhque tumn , fiderd tntd , notdt.
Cumque graues ndeat pro Rel/igione Libores
( Seu petat Eoos/fin petat Heipenos)
Uxc , wqmt , Cynofura mihi efl : hac certuis njnA
Dinget ambigHum per fretx ratem.
Hanc ê£I,ms ^ pelagi fMSIrts tumtdasqMe procellas
Kidet , c^• xqtioreai Numine ttifa minas.
Ter mgd , per fcopidos , per mhojjfita littora ponti,
îcqtie peregrmis inmd Regm SirKe^

Hac diice cdrpit iter tiitum
fleSittque feqmcem,
,
Sj^ ''vocdt Vrbam nv.tHS am-a , rdte^î.
S s z. Socie-
324 IMAGO PRIMl S.ECVLI S OC. lESV.
Societas ad Miiliones expedita.
Mittet fulgura , & ibuiit & reuertentia

3
dicent: Adfumus. lob 38.
QVi nefcit celeres emijjt fulminis doiy

Salmti normarn non habet obfeqmj.
Inma defcendens <-U]x diJJecAt aflra.^ recurrit:
Intima vix terr<e tangit , in redit.
Ecce fntifcentis diBringit culmmct Vindi

Ante fere jnubes quam Ucerajje fcias.
Stratm Eryx^ flrato procumht '-vertice Taurus-^
Et redit , O" rurfum fiernere tendtt Athon.
Straiiit, adeft : iterumqtie leues tranfucrberat a.uraSy
Exifecidtqtie nouum Numinis imperium.
Tulminis hac '-virtti-s : njt julminA mittit alumnos
De Qipitolind qui tonat arce Pater.
Imperat ? Eoos yolat Inc peregrinui ad Indosi
Et yoUt , e^* nêlox in noua lufja, redit.
Mitiit ad Occafnm ? ruit lUe. Remittit m Ortum?
llle celer tujja.s ttque reditqae i-uias.
ûi procul ad nutus agit impetus ^ impetus idem

Ad dominHrn mpellit pracipitare gradum.
Vitîda Spes alas , Amor igneus apphcat igneSy
Vmque Eides : tdis qmd mji fulmen eriti
Spii-
tlBER SECVNDVS. S C lET AS CRE SC S. 325
Spiritualium legatorum conditio.
Qui facit Angelos fuos fpiritus , j & mlniftros

fuos, ignem vrentem. Ffrl. 103.
("^ Ens pia qn£ Domim de nomine nomen I s V

"X Duds ^ ((^ hunc tttulum Kelligionis hahes,
Oifce Deus fua qms cupiat ad lujp. mimBros^
Et qud Calicolij dote placere queas.
Fac hdbeas fldmmas y qm te profiteris amare:

Odit amor pigro êHorx <-vin6ia gelu.
Adipice plenx Deo pnmorum peflora PatmfTi,
Vt neqticant tacitas dtnimulare fnces.
Terpetms claufos Ucrymis Ignatius ignes
Prodit , e>* ardores hxc alit <-vndci pioi.
Solefub ardenti poftos Xauenus Indosy

Orbe licet noflro dijjita Regna, petati
Attmien occultis mo fub peclore flammts
I/k mdgis , Phcebo quam propiorej calet.
îd loquar aut luuenem cm fiirps ab ortgine prifca
(Jafidioneos cUra recenfet auos•.,
Aut decus Imperij te Stmefdcte Poloni,

Sidereas toties peflora paffa faces?
û-id moror in terru ? oculos ad fdera tolk:
Hoc docct exemplis Ciclica turba fnis.
Ss5 Socie-
Societatis Miffiones Indica:. •
Vnus non fujfficit orbis.
ESp quid hoc dicam generofa mentis

Hic puer amplexm expedit ante globum.
? n>trumqu&
Oicpucr j an toto feEiiis tibi Utius orbe eiiy
£!? minor mimo mimdus '-uterque tuo'i
Sic quondam j^mAthio inHem par non fmt orhis•^

Et quo non potuit pralia , yota tulit.
llle tamen <-ui5ior Kegnorum , ad flummci Gangis
€oyifiittt , c^" magno njiEiM ab orbefmt.
Maior amor Gangem fuperans , peUgrfsqne profundtm,

ViSior in extrcmis fimhHS orbis agit.
Wius in cafiris qm fequu7itur 1 s
(IgnauMs iali quis <-uelit effe duce}

^md mirum , Henuleas ^ltra. ac '- columnas^
û^rere ' €oos ,
qu£rere c^ HeIJ>erios}
rDms amor nullis fimbiti•^ illos
Ignem Igndti fpiritits intus agit.
Sxemplum ducis , atque animarmn lucrd decuscme^
Et magno in terris fixx trophica T)eo,
Ingentes animos faciunt ,
qnosexpleat njniti
^m dulci recreat nnmme corda Dsus,
MiiTio.
• MiiHones noui Orbis.
Nec fegiiior altem cura eft Antipodutn•

AVrea, ab Uois Phabi lux fulferAt a>ndu,
GratAque lux oculis fulferat meisz
'KeMiderAt mundoque diem , rebusque coloremy
Kidcbat toto multni in orbe nitor:
Tuncego: Sicfimper rutdes, pulchenimeTitan,
Neu capiit auricomnm condere noSie nudis.
^je, precor inmdta
, efl radiosfnbducefe terrts^
Ac tenebris toties pr^cipitare diem}
Nd : tam pr^ceps detiexo fertur Olympo^
Et iam C£ruleo Phcebu.( in amne Utet:
Mox etum furtto texerunt nnbila cAum
Syrmate i toto nox fmt a^napoto.
Vt ijidi infrendens, Sol pulcherrime , dixi,
Exfere fiitbe capui : qux tibi caujp, fngx eB ?
TorfitAn Hefj)erium fejftis ( quneftbuU ûatum eft)
Luminis njt repares damna, cubde petis}
Fa/Iimnr: Antipodum non fegmor altera curx eB,
CH^c tAntum noflro dtmdis orbe diem,
Et miramur adhuc te, LotoUa propAgo,
Tendere in pppoft£ diffta Regna pUgx)
Scilicet hoc qiioqiie folis habes, nec fegmor iUo esg
Hi?2c alta ex alid te quoqac cura ôcat.

Vocatio
3?S fMAGO PRIMI Si^CVLl SOC. lESV.
Vocatio ad Societatem* •
Terram defemifle iuuat.
Dlmnum athereis ignem qui furpuit afirisy

Ammumcjue fimilem finxit humaftum Oeo}
Fcrtur Sardonychos egefio monte laptUoSy
Dun e totebris Caucafi in lucem erutos^
prms digitis ybi cUra, pyropi
Inferiiijfe \
LuXy Vhabe y radiis faceret inmdmm tm*

Telix chryfolithus , felix e^ flnmmA pyropi
( Natura caco quos rnxle occuluit finu )

Oum datttr athereas abilerfis fordibus auras
SpeSiare y c^ aureo candicare in anpulo.
Cemma hominis mens efl , natiuo fidere fulgms^
Sed y heu ! fepulta, fecibiis terr£ Utet.
ûid queror ? Ecce nouum tenis dant afira Vrometheumy
Âgis aujpicatoj qui tultt calo faces:
Bx nomen habet , dio fiagrat igne fuumque
rc ;
Olim fepultum tot dedit gemmis decuSy

ûot mundi e tenebris ad figna, ''vocauit I s V,
Suaque tandem luce concefsit -m.
Chryfohthi certet rutdo nmic <emula c<elo
Lux , dum fuperbo fe mdritAt annulo.
î Tharioi fugit Loiola auSIore tenebraSy
Calo foloque cUrms fp^rgit iubar.

B.Aloy-
B. Aloyfio Societatem Iesv ingredienti.
Non inferiora iecutus.
SVhlmes dqrnU , njolucrum generoft fropiigo^

sAtipi oculis Thuelfi folicitare tubar•^
£i ôs Go?2%agie^ qui no7i fine numins Dtimm

&uatmr antiquum fiemind Notatis aues,;
StAte aUcres,fixafuue acies intendite cxlo:
Explorare nouo Jlewmafa fole luuat.
Cermte quos ignes , vacIios quos JjârgAt I s V sj
^£ noua cAefit lampaile fiamma micet.
Caligant '-vultiis. Oitdos nAloyfins njnus
Figit , ^ obtutu mens animofa faht.
^luin ( adeo haud ocubs hebetant mua lnmina ) cUmdtf
0! rmln, Vhaebe , ôuas eiacuUre faces.
Vitiimus his , I s Nqm tuo recreamur ab igne-y
Eiayoculos radio icim propiore feri.

Defero, quodpojjum ,
patremy patriamquey lai'efnqHei
Vt te fole qnecLm fic propiore frni.

Terra <-vde. Cenitor quid pugnxs ? mitte quereiOf,
CN^n te, non proauis tnferiorA fequor.
Jntiideas, frater , credai : qHosime reUnquo
'Difcedens tittdos , tu quoque jerre ?ieges,
Me genus ^ fiirpem iuuat tpfo arccjfere cxlo:

Tro titulis I s V s omnibiis r-jniu cnt.
t Beato
Beato Staniflao Koftkos etiamnum puera
Societatem ingredienti.
Vt cito maturefcat.
Dlfi^ amor Kofik^ fmiles in imagme yultHi

Viderat , " pneri carpitur igne puer*
TrotmHS in terras ojelocibus aduoUt alis,
Vt mage vicino nutridt tgne ftces.
Tum fc orfus arnor : Tuer dignijfme Cicloj
Pande agedum tenera-s in me<t- teU fibras,

Ciclo ddeSie <-vem! ne tempora differ:
VÎU meis xtas ignibus apta mngis.
Omnm prima pUcent. pracox tn yitwm
Gratior y ^^ prmd fdce refeSIa Ceres.
Cernis fzit extento turgefcens fvtM racemo
Pendeat? hac primo flore recluft fmt.
Clauja minai BorCie, nocituraque fngora '"vitro
Pellit, ^ exclusa. grandme tuta Utet.

jEtatii breue yer , (^ priwos porrige flores.
Sero reliSia, fibi , njud mero.
Omnid pnncipiis infunt : jêm fectt in herba,
^x modo flratx feges grmdinis tmbre iacet.
T)ixerat :
(^ primo
ne flos marcefceret <euOy
Aut flueret mundi turbine , cUuflra dedit.
Sic decmt , teneris ^ maturefceret annis^
iiAdderet fuperis ca??A mnenta decns.
IMA^
G
PRIMI SiEGVLI
SOCIETATIS IESV•
LIBER TERTIVS.
SOCIETAS AGENS,
-
r
S I V
DE iVNCTIONIBVS SOCIETATIS»
CAPVT PRIMVM.
Qiiihm fHn5iiomhH5 mxta Iniiitntpim [unm Socktas .
ocmptm*
V s rcs aiebat ciTe S. Ignatius , quibus Rdigio- <^»êrU
ibrum virorum Ordines maxime commendantur ^^,^,1^^
merita
in vulgus, vitx aufterkatem, & pr^dara erga ho^ commm-
mines mcrita quafum altera veneraticmcm coii- j'"" ^^'
;
'""
Nam qui parum iibiaut cros:
,
ciliat, akera amorem .
nihil indulgent arpcmm etiam ieuemmque vic^

,
genus amplexi lunt j hos popukis priEcipue iiiipi-
tamquam ilipra ic poiicos quod animaduer-

cit, ;
tat ab his illa defpici, ad qu« vix alij votis.audent afpirare. qui vero
benefici funt iii alios qnorum labor atque induftria mukis eft fakita-
,
eos amare folemus , eommque conibrtium tum quod fperemus
-
ris; :
ipforum beneficentiam nobis etiam profuturam , mm quod ipfum be-

nigne facere nefcio quid habeat pulchritudinis, quod rapcre aiiimos ad
ic Iblet. Patuit id in pari virorum
,
quos orbis vmqiiam vidit,
mo, Christo Saluatore Hoftro , & ioanne Baptifta loanneiTij quod .
afpero eflet cuku , vino & commimi homiiium vidii abftinerec locu- ,
ftis coiirentus & melle fikieftri , fiipra anriquos Prophecas d^c aliquem
ludaii fufpicabantur Chriftum vero , qui regiones circumiacenres to-
:
tamque Palieftinam non beneficiis minus quam paiTibus obibar, ica di-
ligebant pafljm , vt abeius lacere vix abirent. Quamquam etiam vtri-
Tc 4 quc
que homm rcs exdem, quibus populo amabiles faoli iunc , multdrui-ni
inuicliam grauesque calumnias pepercrunt : plures etiam Saluatori no-
ftro j
quocl vita nuius a communi homiiium confuetudine non abhor-
rens huiufmodi telis magis eiTet expofita , a qiiibus Baptillam horridus
ille cukus,& vka; ratio ieuera in pnmis atque difficilis,tuebatur. Ita fere
ex iiidem fontibus amor atq•, odium naicitur , a:ftimatio atque inuidia.

Nunc , vt ad inftitutum vcniamiis ,
qua; odia coiiflata fint Socie-
tati I eo quod muneri fuo iatisfacicns piOdelTc qiiam pluiimis
s V ,
iluducrit, intra dicendum eit. Qaoniain vero a6lum cft de Principum

virorum ac populorum erga cam lludiis , quibus eft pocillimum pro-
pagacaj nuiic rationi conientaneum ci\ explicare ,
quibus officiis hxc iu
ffta frnt ielhidiaac beneuolentiam excitaric. Sunt cnim Religioiis Oidinibus
^ncfapro-
^"'"g^^îs 'irtes quiedam (nx & officia propria ,
propcer qua: ab homini-.
pta; bus expetuntur : atquc \\xc eft illa tam piilchra &
ab omnibus laudata
varietas ( non infimum matris noilra: racrofanilx Ecclefia: ornamen-
tum hominum ad viium tcndentium finem nimirum Creatoris iiii
) (
gloriam) cam diuerfa inftituca , quorum nuUus eadem ad prxfixum fibi

terminum via gradiatur. Nequeenim veftium diueriitas muldmdiaem
Ordinum Religioibrum conftimit , ied aotionum atque ftudiomm.
Nam alij quidem concinendis 'Dco laudibus potiflimum vacaiit,alij
aegrorum corporibus procurandis: iuntqui corporis afFiiclationes & vl-
tronea iupplicia pr^ ceteris coniecflanmrj atque horum alij tcnuitate vi-
(Stus, alij cultLis aipcritate , alij iblimdine nlentioque cominendanmr.
Seraphica D. Franciici Familia Religiosa mendicitate inter ceteras eft
cximia: Priedicatorum Ordo Apoftolicus ipib nomineiiio pr^fert,qLiid

habeat proprij fibi muneri5. Prcrtermitco ceteros. Societarii noftr^ ha^c <
Soctetatt
g^ prouincia : incumbere totis viribus in defeniionem propagatio- &
»r/«w. '^ Fidei CatlioHcê , animarumque profedum in vita ac dodriiia
£*"}^^ ^J^- Chriftiana omni ftudio conatuque promouere. Hoc Jfine diuinitus per
XIII. in Imiatium fuit inftituta. Hanc in rcm nihil a ie ftudij , niliil officij de-
socictatis.* nderari patitLir,qua publice, qiia priuatim. Publiee concionibiis haben-
dis , led:ionibus Tacris , & alio quocumqiie verbi Dci doftrinarque
ChriitiaiiiE mmifterio _,
quam illuftrare icriptis etiam libris huaiiqiie
non ceiTat r tnm puerorum ac mdiuin in C R i s i lege infticutio-

ne , eredis in eum finein fcholis atque leminariis iuueiimd optimis
moribiis vna & ingewuis imbuenda: : tum vero cogendis cer-
artibus
torum hominum Sodalitiis,qui magnam Dei Matrem aiie(ilu priecipuo
cOlunt & iiiigulari bonorum operum ftudio ic addicunt. Nihil dico de
,
frequenti Sacramentomm Pcenicenti^ prêiertim & Euchariftia:, ad-,
miniftratione. Priuatim vero piis colloquiis mifcendis, Excrcitiis ipiri-

tualibus tradendis , adiuuando captiuoSy
reconciliatione diflidentium ,
iblando ^gros , confirmando moribundos , denique iiullum opus omic-

tendo ChriftiaiiiE charitatis,Deum homiiiesque fibi conciliat. Ad hxc^
quia Ordo Saccrdotum iiTmus , quorum cur^ noii modo corpus
C R I s I myfticum, id eil Ecclefia , ied magis etiam veriim, quod
in alcari immolatur , concrcditam eft ; illud etiain cx officio curamus,
vt ea qua par eft reuereiitia res facrie , eaqiie qua deccc maieftate, traden-
LIBER TERtlVS. SOGIETAS AGENS,
tur. Rârtes,
lixc Iesv Societas eft
acrobur excreuin,
, his adoleuit ,
h:Ec ftudia noftra funt: abhisoperibus nataprimiim
in camqiie raagnicudinein
vt&iEtatem ferac, & orbem vniuerlum impleat.
hxc facere ct\in omittct quod auertat, & auertec vc fpero Dcus tum
( ( ) )
333
IeSV Societas in Societatcrequiretur: non cric, iiiquam , illa florens ac

celebris a S. Io,natio iiiftitLita Religio, fcd alius quidam coetus ignauus
acdegener. Contra- vero dum hisexercitiis fedulo vacabic, quidqnid
caluinnientur inimici ; eric eadem qu>E viuente Ignatio flo-
Sociecas
,
riiit, ied numero audior, ^cate firmior, frudii cciam ( qui Dei eil Fauor)
vberior. lam de iingulis, qua: fuiic commemorata, videamus.
CAPVT SECVNDVM,
D0 ficrls Conciombmi
COncionandi munus Epifcoporum proprium , cum OrdinibuS

,
Mendicantium,vc vocamus, SiimiTii Pondficis audloncatc com-

munkacum eft.Sociecas illud geffic ab exorcu fuo,imo cum hoc munere
nataeft. Nain & Audor cius Ignatius concionibus claruic , eiusque Riba<i> ,
"*"^'^'
iam inde ante confirmatam Societatein celeberrimas in Hifpania fuilVe '^
conciones accepimus, quando inagriscaiTipisque paientibus dicendum

ad populum ipfl fiiic, quod aFfluencem e longinquo tLirbam templa 11011
icaperent: &,qui Socij Ignacij primi fuerunc, dum adhuc de nouo Ordi-
:
ne infticLiendo coniilia agkarentur, Icaliam prope omnem luis concioni-
I
bus com-.nouerunc iidem mox Rom^ pardci inter fe templa locaque
:
vrbis frequentiora, in quibus iinguli multitudinem Iiortarentur, pr^ter

admirabiles animomm motuSjmagnamquemorLim conueriioncm,iliud
ctiam effecerunt exemplo fuo, vc facrarum concioniim vfus, Felto ac Hift. socier.
Dominicoqnoquedie tum prope incognitus, Eccleficc confuetudine

receptiis. Quibus in concionibus idfibi communi coniilio
rant Patrcs(quod legibns deinde noftris prxrcripcum eft) vt iis

3:- rebus in-
fit num.45."
culcandis pr^cipue iniifterent,qn§ adChriftianam infl:icutionem,ad ex-

ftirpanda viria, ad inferendas hominum
animis virtuces valent: verbo-
rum lenocinia ne feotarentur, plus agerent ardore animi atq^ oculorum:
deniqiieillamoracionem efle crederent ad permouendum apciiTimam,
quêiTec cum optima^vitie exemplis coniunda. Hos 3EmuIaca poite-
ritas, Eiiangelica deinceps tuba, quam lace patet orbis, infonuit. quo
frudUjteftesruntProuinciae omnes & Regna terrarum. Benedidi Pal- fr»c7«/
mij aureum os in Italia & Sicilia, quê miracula non patiaiiit qua: non ? conccnum
in cadem Icalia Achillis Gagliardij & Siliieftri Landini ? quorum coii-
^'î^f*
cioncs interiLimpebac auditorum fa^pe ciamor , fandie pollicenciLim fe
qujE imperarent elTefaoluros. mukis vnum referam quod de Sikieftro Sihieflri
Hiftorianoftra narrat. Carregium oppidum in Icalia fane magiiiim ibtd.iibjv

«™•4'.•
incredibili ardebat fadioniun tumuku. tanta erac gladiorum licencia,
vt nullum clTet contra furorem inimicorum euipiam tiitura perfu-
gium ^des facras pemagabantur armati, neque rekgio erat ad ipias
:
vfque aras ftrido ferro perfequi inimicum horrebantomniacêdibus;

:
Tc 5
ati
334 iMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV-
adquinque& quadraginta patracas iam erant, nou£E indics futufiji! &
timebantur. fruftra fuerat FerrarixDucis interpoiita audoritas, fruilra
adhibiti conatus vitorum tum genere, cum faiidlitate prudentiaque il,i
luftrium trigefimum iam annum durabat malum , ac dilapfis alio, vc|
:
fic, modeftionbusjcumfolifciocioresin oppidaremanfilTent, latronuni
erac aut ferarum quam hominum habicationi locus fimilior ad folitii :
nem & excidium res vergebac. Miflus huc Landinus , primum agere;
ciim fingulis blande coepit ^ Gum iis prierercim qui partium duces erant,
delinire eos verbis ,odiorum commemorare damna, falutis iccem^ pc-
licLiIum & iniuriam Dei extoUere ad extremum non dubitauit, dum
:
ad confertam multitndinem veiba facit , cicare pioprio nomineloan-

nem Corfum (erac is c ducibus vnus , qui concioni tum force intercrat)|
& vc in gratiam redeat cum inimicis palam iubere* qua ille {\ihiu com-
pellatione perculfus, ipfoiûe dicentis ardoie ac fpiritu territus, ferrum
qiio ftabac accin(5lLis protinus abijcit: tum volutus in genua, Pacem,
ociues, pacem ac veniam , voce exclamat. Paceiri continuo,,
contentLi
pacem, quotquot aderant , omnes ingeminantj &quianimis armisquc!
infeftis in tempium conuenerant, alij aliis ipfo fortailis temporeinii-
diantes, mox humi proftraci rimnt in amplexus, perfufi lacrymis, quasj
volui inter ofcula per ora vttltusqj mutuos coto templo vidifles. pulchroj
fanguinem pauloante iitiiTet, eius maximd
fpe<ilacuIo, vt cuius quifque
Hotnii.de lacrymas biberec. Quid non efficeret illa vox, qn^j fi D. Chryfofto-
sauTcTo- mo credimus , quot homines flcixit ira atque odio obftinatos, tote du-
"*° '•
riilimis faxis fontes elicuit, maiore miraculo quam fuerit illud Moyiis
potum peregrinanti populo e rupe pra^bentis? Quales hi inrer Italos,
T.M^dri- talesfuereinHirpaniaAraofiuSjScrada,Madridms.AcMadridiusquidern
«fy» tanta pollebat vi dicendi, vt faxa ipfa commouere loquendo polTe vulgo
Stradi, ferretur : Strada vcro, a cuius ore iam rum adolefcentis, nc dicam puerij
nullis dum inftrudi grauioribus difciplinis , in Italia primum cum vixj
annum ageret vigeiimum , tum quarto poft anno Louanij ,
pcndebanc'
Dodores artate poftquam tandem confirmauit
prudcnciaque maturi ;
a:tate ac dootrina cloquentiam illam fuam, tantusin hoc gencreeuafic,

vt verfare manibus in quam vellet partem hominum corda vidcretur.
fuit certe, cum vnius Qiiadrageiimae concionibus ab ipfo permoti am-
pliiis centLim, miiio rebus humanis nuntio, in Religiofomm Coenobia
.
Douitreman difceiTerunt. Simillimus concionum Sebaftiani Barradij pluiibus poft
iuftlibus.''
annis iii Luficania ixLidiis exftititjvc iam eos clauftra non caperenr,quos
Sebafitani vocc ipfius Deus ad Rcligiofa caftra Ordinesque vocitabat. Ad Pc-
^^>Wi/, trum
êtrtRt-
Udemr^, Michaelis
••
Ribadeneiram, cum Louanij Latine dicerec in arde Archanscli
/rir• eorum rogatu qui Academiai tum praêrant, t\ r<
Kedcons atquc
Cancellarij, Orator e S. Dominici Familia totam , qux ad fe confluxe*,
ran , concionem adduxit, teftatus vtilius ab illoDei verbnm eflcaudi-
yiuêrtj^ raro modeftiae Religiofa: exemplo, & quod honorificendus pro-

:
pebrru culdubio qui tanco honore akemm afficiebat; fed de concio-

illi fuit,
L•a:re. lib.5,
cap.i.
•
n-
- i^ V •
natoris noltn prxltanua telninonio non mmore. De Edmundo vero

1 x •
1
crciemen-
Augerioquid dicaiTi ? qiiem Florimundus nobilis hac a:tatc Hiftoricus
,;,;, cum altcro Societatis .' Saccrdote Clemente Puceano duos appcl-
lat
LIBER TERTIVS» SOCIETAS AGENS. 335
atpriEftancilIiinos , quos Francia vmquam habuic, diuini verbi pixco-
les. Non auiim ego viriim , etil opcime de Galliis mericum, vtRegcs
pfiChriftianiilimifuntteftan, hoc elogio cclcbrare : habuit enim ha-

)etque Regnam illud oratores plurimoseloquentia &vircute eximios:
]nibus omnibus anteponere noftrum velle, nobis forcaiTe inuidiofum
nagis eiiec,quam illi gloriofum. Hoc dico quod dici fine cuiurquam
,
nuidia poteft, Lugdunum vrbem maximam trequcnciiTimamque jiu-

uS pociilimum concionibus ab hxrefi vindicafam: ad quadraginca
eile ^'^'^'^"•.'"
•nillia homiiium fuilTe feriint, qiios vnus ipie ad Fidem rejuxerit, Ec-
:lefiamqiie Romanam, folitus nonnumquam a viginti millibiis pro
;oncione audiri : cum ei gratias ageret Carolus IX.
pro quibus meritis
3alliai'um Rcx, amplexus hominem beneuolentiinme a fc dimiiit.
Par huic ciTe pocerac Edmundus alter Campianus fi parem nadtus , Edmundi
miXct clcquentia: (ux campum. Sed enim virum diierdllimum , qui C'^'^/'"""'»
:uni duodennis elTec puer, vnus e tota iuuencuce Londinenii eledus eft,
]ni Mariam digiiam immortalitate Prmcipem Anglix tum rceptraca-
-leiientem orator quem deindeiuuenem Elifabetha
publicus ialuraret j
•
îim dicentem audiillet Oxonij, ica expetik, vt nefcio quae fumma pro-
niieric, ii fauore vci regio voluillet illum, inquam virum, cum iam
;
,
natnms & perfed:us orator elTe poterat^ popularium fuorum czeca im-
^, probitas delitefcere in angulis domorura, & non niii iii latibulis ac fur-
^ tim cxfeiere illam iliain dicendi incredibilem viin coegit quamquam :
"'
hic etiam, vbi moderari fibi illum oporcebat ^ eloquentiam fuam ia* &
^: 'friugere, tam erac in dicendo potens, vc concione, quam habuic extre-
™ mamj qui larUa Catholica tedlus iiicererat eius proditor Eliottus, in
"*
'momenta iingula imminens keleri, tenere tamen lacrymaS non pocue-
rit. Sed hoc eft maior Aiigerio Campianns, quod morcem & laqueum,
iam
:{ux ifti paraca ab hcereticis tantiim fuemnc, huiceciam,
quodrem Citholicam tueretur, peidici homines irrogarunt. Econcio-
^ natoribus Principum Petrus Caniiius a Ferdinando Cicfare & Alberto ^^^^* ^*"
'" "'•'''*
Dnce BauaiicE quibus Principibus debet Germania quod abforpta ha:-
(
- reiitotanon eft) auidiiTimefolitus eftaudiri: dequo viro, quiaadFlan-
^ dro-belgicam noftram pertinet, alius eric dicendi locus. Magna apud

"* Catholicos Hifpaniie Reges concionum laude floiucrunt loannes Hie-
"^ Tonymus,
Gafpar Sanchius, Hieronymus Florentia. AntoniumPadil-
^^J""/ '^'
^ lium ciim dicentem in facello fuo Philippus II. Rex Catholicus au- " '
diiiTet^concionem fibi egregiam videri dixic vel ipfumPatns concio-

^»'•
nands afpcdum. In Gallia priEter eum, quem dixi Augerium , Caio-
u? IX. & Henrico III. Regibus gratiiTimum , concionatores Regij fuc-
I*? runt fama celebres Coctonus atqne alij \n Polonia Petrus Scarga
.
^^ iapud Reges in hoiiore fuic, Stephanum ac Sigifmundnm: qui munus
c* concionandi, antequam nolkrelTet, a fe rufcepcum , triginta annos a-
!* 'pud nos deindefuflinnit. Longum eiTet fingulos enumerando recenfc-
^ re, cum
vix vlla Cacholici Principis anla fiierichis annis fuperioribus,
cx quo clarefcere Societas noftra ccepit, quiE non haberet aflidue orato-
I* rem ex ea vimm aliquem cloquencia Chriftiana praEftantem. Prxter-
t- 'eunda mihi efie video iiinumcra,qua: noftrorum concionibus, non fine
"
faufta
356 IMAGO PRIMI S.fiCVLI SOC lESV.
iauila hominum admurmurationcperfeolafunt: ac in primis permo-
tas elTe Principcs feminas , vt ad tegenda paiipefjm corpoia^parietibus
domus fux aula;a detiahercnt : alibi, vc eorumdcm nuditad confalere-
ti;r, i pluribus auditorLim proprias exutas ctle veltcs, & eranc intcr illos
quibus nihil erat pretiofius ea veftc, qiiam dabant alias hominum tria :
minimum millia ad peccatorum confdlionein vna adhortatione per-

inota, exilincla inuecerata odia redditam totis oppidis pacem, fubla-
,
mm e ciuitacibus veftium luxum , exhaufta lapanada, Monafteria re-
Gafparis plcca. fi (\i\x 111 hoc gcneie perfecic vnus Gafpar Bar2a:us,iii
B^ri.<tt, medium non ab vno homine , fed a tota Societa-

hic adfcrrem , fm6lus
teannis aliquot colleolus exiftimari poiiet. Scd hunc quoquevimm
pixtereo, inter iliuftnora Prouincixnoftra: iideia oppominius cele-
brandum: hoc de aiiiduirate concioniun eius atque indcrciVo ftudio
iolum dicam, concionari illum elTe folitum in fingiilos fere dies neque ;
id femel auc in vno templo tantum, fed eodem die faipius in templis
variis, innauibusjiii vicis, iti cui]:odiis publicis, vbicumque coronam
hominum nadlus erac adeo vc fubinde pxne toci rucccdentibus iibi
:
concionibus abirenc dies; idque ea femper aiKlientium voluncatc , vt fa-
tiari non pofle homines vidcrentur. Hoc tamen iilentio prxteririnon

debec,qiiodde Feriêfexta^concionibus Goa: aGafpare iiiftitutis iiairat
in eius Vica Trigaulcius ea die tantum fiiilTe populi confluxum,vi
•,
qui audire dicentem vellet, mukis ante horis ei eflet locus aliquis occu-
^Dandus: nam a duabus leucis accurrcbant piidie in vibem miilci;, ne, [
ipfo die adueniflent, a ciuibus pr:ruenti cxclnderentur, Galpau ful; Hk
veiperam e pafllone Christi Domini caput aliquod tradabar, eav
verbomm, vt qui illum audicbant, iiitereiie coram fuppliciis, & vfur
pare ociilis Saluatoris iui vulnera fibi vidercncur. hinc videres in po
pulo erumpentes vbenim lacrymas, pedloris tunfiones, cx imo cord( &
diiiila rufpiria exaudires inftabat commotis
: animis oracor, & omneiT
cxfei-enseloqnentix fux vim, ardentiilimis cumDco, cnmCHRisTc
ipfo patientej cum eius moeiliirima Matrc, colloquiis id efficiebac ple
rumquc, vc, cum pra: lacrymis ac iingultibus loqui vix polTet, audito
rum comploratio & erumpentes in eiulatuni tandem gemitus audir
etiam loquentem non iinercnt. Tum ipie pofitis in pulpito gcrtibus
ceteri eciam in genua piOuolLiti,laxabanc afFccluiruo frenos. aageba
commiferationem Christi inter accrbiilimos cmciams tdftis adfpe
d:us ; cuius effigics in ara pofita , dediido vclo tum demum obijcieba
tur oculis, perftrepente lugubrem iii modum muficorum choro. In^
terea piOdibant e racrario flagris inibuoli non pauci, qui Domino fui
noii ibliun lacrymas, fcd etiam pro ianguinc fanguiiiem rcpendebani
Eam rem rcribitTrigaLiItius mallcum peccacoium fuifle. Ec vero qu3
vires habeant ad animos permonendos Christi padentis criiciati
pro concione twitad, accedente prxrcrrim inflammaca quadam fac:
oratoris eloquencia,& cxternis qnibufdam fubiidiis, qux fenfus fedan
toto iam Bclgio in templis noftds iacds Quadiagefimx diebus cerni
rur^ quando eadem propc forma qiu vfumGafparcin fiiiile accepimu
.meditanda populo paflionis myfteda ter qnaterve pcr hebdomad;
prop c
II
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 337
piOponuntur,hoininiim frcqucncia ac mota animorum ii non tanto
quancLim vir ille Apoftolicus excirabat,eo certe qucm fummi infimi-
Hae in concionibus induftn^
queniiris in CcTlum laiidibus excollLiiit.
noilrx ilinr, ha: artes,qLiibiis populi pietatem religionemque nutrimus
ac fouemns. Ncque templa folum anc loca facratiora vox ifta Chriftia- Concianes
norumoratomm peruagataeft, fedauditactiam iii placeis (qucmadmo- *nfiateis,
:dumde Barza:o iam dicerc memini) vicifqueciuitacum, m ipfas vfque ^'"-'/"''''j
Ifcelei-um officinas falubiiter penetrauic. Qu.oties e noftris concionato- ^rifal•..
ribns aliqiiis , dum hominibus fanola impominitate fi-

otiofis in foro
dci ac Rcligionis myftena inculcat, forum conucrdc in templum
vnde inter lacrymas &
gemitus ardentiilimx preces ferrentur in cÛim?
Quoties aliquisimpLidicitiaminfuiscaftnsaggreirus, cx ipiis lupana-
ribus miferam animam, tamquam e leonis vnguibus prxdam, extoriit?
Sane loanncm Ramirium dicentem adfamoilis Valenti2einLilieres(tri-
ginta hiiius farinx eum audiebaiic ex eo numcro duas & viginti vna
)
concione ad mclioris accepimus. Hoc fe-

vitre inftitutuni tranftuliilb
flieior Antonius Madridius, vno die Coinplad, atque vna item concio-
ne, quotqnot aderanc ( aderanc aatcm quampludmx) quiE vicam fla-

igido tolcrabant, ad vnam omnes cx ifto coeno edpuic, omnes iii portu
aliquo tuto cartimonia: collocauit. Damnent iam fane, qiiibus ita li-
bitum genus iitud compitalium concioniim pro nobis pugnat
eft, :
&
ipro confuemdinehacnoftra meilis ipfaj&fmdiuum colledorum vber- Tomifi^
tas,pugnantexemplafand:orLun viiOrum, pngnat deniqucac viiicit ir- " ipfro-
iefragabilis Apoftolica: Sedis auotoritas, cuius
facukate edam pnuile2,ioque id facimus.
non
Quamquam boctempore
permilTii folum, fcd ;
i'^"!' m•
ciim plurimis in ciuitatibus & conciones in templis mulca: funt, & fre-
quens ad eas concurfus , minus neceflaria hasc opera efle cccpic. pi-oinde
idiam parcius fic a nobis, eo etiam quod oiFenfioni nonnullorum res
iitobiioxia: quareeam edam intermitti Romx
Ignadus aliquando S.
voluit. Inccrim iftiufmodi concionibus id debemus , quod populus
diuini verbi iicgligens,deguilacain plateis eiiis iliauitate, auidior fa-
'ftus eft, & templa concionum grada diligendiis frequencat. Sâ dc
coneionibus hadlenus.
CAPVT TERTIVM.
'
Oe U5iiomhu6 TheologL• frcvA ac Fhilofo^hid,
ALteruirijiri qno ftudiose verfata fui»>.Societacis opera, eft munus Baomci.
•
cionatod
docendi, ab eo
maxime eil.^*^
.\.,,
quod iammemoraui, hoc
propoiltnm accendere audientium voluntates, "" ^'*""
^y. ^ . .
diueriiim,
' pui, dua

aoctori potiiis illummare mentes. Vc enim 111 cxkih Beatarum men- ttem i»
tium republ. duo funt ordines dignitate prarftancesj quoram alter ab ^^^'^"•
,
quod con- /a> ordi-
irdore nomen habet , a fcientia alter ita hxc qua: in terds eft Dei Ec-
:
:lefia, ad exemplar illius casleftis, diios habec viroium pdncipum gra-
ius , concionatorum vnum, alterum Do6torum• quamquam non dc-

aierunt qui iii vcroque excellerenc viii pr^ftantiiTimi. Habuic autem
V V noftra
I
33S IMAGO PRIMI SMCVLl SOC, lESV.
noftra Sociecas quem fibi imitandum in VEroque proponei-et, S.Domi-
nici illullriflimum coetum; qui cum non minus re quam nomine
Ordo Prasdicatorum,
dem prxftitLito iibi fine

xqae
- certe eft Doolorum: eoqae iam inde a

facem prxfer-
rcncc fuo fl-rcur infticucus, vt haberet ex eo Ecclefia qui
renr populis doceiido, eoidemque accenderent adhortando quo qui-
viri ipes Fraudata non eft. Idem
ipedauic iii foimanda hac minima Societate Ignatuis , & cum Ignatio
Romani Ponciflces. Ignatius qiiidem hunc Oidiaemruum volaic Aca-
demiarum adminillracionem non fubtcifugere, & in iis
:
etiam,quas po-
pa-
p.4. conftit. tertati noftra: fubiedxnonfiuit, diuinas humanafque fcientias publice

"^'
"'
proficcri ; quod qni face.rcntj iis leges iiifigni prudeiida prasrcripiit.•
Pon-
luius III.
tifices veio, ne in hoc munere nobis quiiquam obiifterec, vt iis, qui &
Piusv.iii apiid nos fcientias didicilTent, magiftri laiirea honores reliqiiiAca- &
^Societatis
^^^^^^<^^ conferrcntur, priuilegiis fuis fanxeriint. Quamqnam anteetiani
idiiones quam iita dccreta, aut approbata omnino Socictas eliet, e nouem Igna-
^cade- j-jj 5ociis Fabcr , Lainius atque Salmeroii iacras Littcia^ & ceteram
Tnmiegtu Theologiam Romce publico iapientia: gymnaiio tradideriinc, ea
iii
gaudmt. exiftimacioncdodrina:, vt ad generalc Concilium, quod non multo

poft Tiidenti celebratum eft, hos potiiiimum PontiFex iuo nomine
Theologos miferit, Lainium atque SalmciOnetn neutrum tam adhuc ,
triginta &qiiatuorannos natum. Qiioiiim vircus atqiie doolrina diim

inliocorbis tlieatro non minus vtilicer quam gloiiose reiulget, fparfi
per orbcm Chriftianum ceceri fuam etiamlucem dederunc, primumin
templis: vbi explicariab iis diuinx Paginar,de Deo, de C
de Virgine ris C i
r i s
marre, de purgacoiiis poenis
, arbi- dc libertate
,
rrij,deqneomni vitaChriftiana qiia:ftiones tratlari coram populocce-
ptaîbnc. Qui lacrarum letlionum habcndamm in Eccleiiis mos, ctii
paucis inlocis poftea eft retentus, quod populo non perinde rudi vti-
iior eirccadhorrationum vius ; hucurque tamen a multis concionato-
ribus catcnus obrernatiu' , vc ica partiantur concioncs fuas, vt partem
tcmporis explanando facras Licceras, partem adhortandotraducanr. Sed
priEcipuLim docendi laborem iibi lchol^ vindicant vbi quas fiint in :
dod;nnis facris ambigua deciduntur, quôbfcLira illiiftiantur, qua: re-

condita eiunntur. Quanms hic ad laborem atque fmdlLim Societati
noftix campus apertiis fuent, icholarum multitudine manife-
iiet e
ilum: etfi paucas e plurimis in mediumiim proIaturu5,neque hoc Ca-
pite de litterarmn ftudiis adiims fed tantiim degrauioiibus difcipli-
j
nis , Theologia facra ac Philofophia.
Fnma So- Piimam Acadcmiam habuic Societas Gandia^ a Francifco Bor-

cietatis gia Duce fundatam akcram ^ in Luiitania Eborie a Cardinale Heijiico
AcadmiA
j^^gjj frarre, ac deinde Rege. Pra^ter has qua: func celebriores in Hi-
fpania fcholx, Dodores e Societate noftra non paucos habueriint,
Salmanticaj Comphuum,
Conimbrica. ConimbriccE eciam Philoib-
phia: gymnafiuni a loanne Rege nobis ampliffimum datum eft. Ma-
drid noniiTime iii vrbe regia Hirpaniarum Academia eil: a Philip-
po IV. Rege noftro Socictati eredla fntura pofteris documentum &; ,
Yoluntatis Regia: erga nos & munificentiiE , yel in tanta pocentia ad-
miian-;
miranci:E. Galliis Francifcas Tumonias,&
Carolus a Lotharia-
Igia, CaL-dinales , hic MuiTiponci Lyceum nobis magnificLim con-
didir, ille a fe conditum Turnone, & iam auditorum mille ac ducento-
riim numero florens, iiollrx curtodi^ fideique commiiir. Laudata eft

etiam a Pio I V. Pontifice Maximo ciuitas Lugdunenfis , quod Colle-
îum luum, in quo fapientix lludia tradlabantur, Societati I s for-
mandutn rcgendumque tradiderit. LuteticE, etii mukis tempeftacibus
interrupta:, reddico; tamen eidem Societaci lchola: ilinc Flcxiic etiam :
noux: in quibus ChriiHaniilimus Rex Henricus bis nobis cor

inllicuta:
fuum deditiprimum viuus munificentia & affedu, ac deindc morcuus

,
in arnoris perpetuimonumcntum.
Galliis venio iii Germaniam. Ferdinaiidus Rex Caroli V. frater
Praga: in Bohemii ac Vicnnce in Aufl:ria,qux nobileserant Academi^,
fed ab hxreticis focde labetadacx, Theologiam atque autes ceteras do-
cerc nos voluit idcm vcfaceremus m Bauaria Ingolftadij , ciiecemnc
:
Sereniiiimi Duces Guilielmus atque Albertus: vterque iniigni erga So-

ciecatem aifediu, & Rcsibus inuidenda liberalitate. in Sueuia
Academiam iuam nobis tradiditOtto Cardinalis AuCTuftaniis: nonain
crexit Carolus Archidux iiiStina Grxcij. Moguntia , Herbipolis, Co-
lonia, & ferme fi qux funt aliai Catholicorum iii Germania fcholx^ ex-
I
culraz
ac Thcologiam publice tradimus, vti & \

icem a Doifloribus noftris funt. Diiaci in Belgio Philofophiam
in Burgundia. Louanij
Bellarmino & Leffio Theologiam profitentibus , fcholarum fpatia
(
qnoi auditores non caperent fuere dilatanda. (\ux nec ipfa quando-
)
que audicorum frequentix fuiFecerunc. Omitco ceteras mundi partes,

ctfi non ignoicm in Poloniaatque Lituania, aliifque prxterea florentif-
I
iimis Regnis Socieratis noftra; illuftres fcholas efife: quiii etiam ia remo-
tillimas America: atque Indix regiones eas eiic propagacas. Ex Icalia
vna contcutus ero vrbe Romana Chriftiana: fapientix matre, in qua
nomcn aliquod a liiteris habnifie plus fere eft quamalibi primas mliiTe.
E[\ hic in Coliegio noilro, quod Gregorius XIII. paterno erga nos ani- ^cademia
mo & plurquam fumptu extruxir, RomM*
rcgia libcralicate Poncifex incredibili
err*^
omnium fcienciarnm, quas traâre Religiofis hominibus fas eft,domi- ma.
ciliumin primis fplendidum: fcholas viginti aut circicer numeranturje
j
quibiis Theologia trecentos plunmum habet auditores, multos e va-
riisOrdinibus Religiofos viros. Fuit illa dooliiTimorLim hominum
quivmquam in Socictate flomerunr, ledionibus illuftrata, Suarez, Va-
iquez, Maldonati, Pererij,Sa; diiorum etiam qui S. R. E. Cardinales
fuemiK, ToleciatqucBcUarmini. Ceterum ingeniorum prxftantium
copia , varietate nationiim, dircentium ftudio, magnificentia atque
omni iplendore fcholaftico inter Societatis Academias h.TC vua excellic.
Infigne huius ^ymnaiij refidensiaauguftotemploTheoIogia: cui
efl;,
I
adftantancillaium morenaturales fcientia:, Phyiica atque Mathema-
!
tica• ha:c orbcm cxli, illa terrar, pedibus fedentis in folio Diuie fubiicit,
hac adfcripta fententia Leges impone fubaiiis. quo declarat Societas,
:
quid iibi cnm humanis icienciis fit negotij ^ id nimirum, vt vni cctera-
,
rum Principi ac Reginx facrê Theologix cas faciac ancillari* Porro iii
Vv % tot
IMAGO PRIMI Sy£CVLI SOC* lESV.
tocAcademiis, fcholiSjgymnafiis, qaam mukosnccefie ci\ fuiiie le6tiil
iimosviros, qui actatem doceneio tiiucrint. Vnus Siuuez annos qua-
draginta variis inciLuuatibuSjPintiaijRoma;, Compliui, Salmanticie ac
dcmum ConimbriGa:, ab iplo RegeHifpaniaram magno inui-
tatusjdiuinas icientiascilproFeirus : tanta difccntium auidicare, vcante
^**^^^\, lucem habendx aliquando icholx iaerinr; labore intcr-
acceniis facibus
jiKT^lare, ^-^ ^"^ tatito vt fadlis iplc lit dodrina:, qua prodigij inilar fnit, non
, ,
imparem diligeiitiam fiiam fuille. Hoc decem annos minus eodem

FafqueT^ munere funaluseil Gabriel Vafquez: eo item ftudiOjVt teftccur ipfe de
-
'^•
fe , pfaster facras Paginas , & omnia Angelici Dodoiis Opera, iceriim
atque itcrnm &: fopius lcota, quidquidelHaSS, Patmm icripcis, accu-
late a fe eile & diligcnter expenium. Idem de Maldonato memoriiE
piOdkum ell:: quem docentem Parifiis Dodtores , Abbatcs,
audiebanr. CeteiOrum quis labor in docendo fuerit qux dodrina, ,
a;ftiman ex editis m lucem Operibus nullo negotio poteil: qux toc :
Iioc icTGulo ab vna Sociecate noftia prodierunt, vt ad iolum cexendum

eorum indicem, magno voluminie iit opus.
Sed iam nonid ago,vc doolrinam noftrorum liominnra Leoloris ocu-
!is liiciubiiciam: quem trudliim docendo fecerit Sociecas ponu.s vi- ,
Leaio- deamiis. PrimLim3iingLdaris atqiie eximius hicfuit, quod hac opera

rmmfru' coiiiecuti
fumuSjne in quardam Academias toco orbe celebies magiftri
irrepcrent vera; fidei prodicoies quod fieri non vno loco cocperac. Al-
:
temm d rcholis noftnshoc exftitic commodum , diipucationiim inue-

d;a celebricas fineqiiibus fiigebant prius diuinx fapientiiE rtudia,ac
Septemtrioncm iacebant ab hominibus taftidita. Excitauit ani-
fere pcr
mos honoris atquc oftentandi ingenij cupidos conccicationum illemos,
& in quamdam difccndi auiditatem indUxit: prasfertim vbi loci ipiius
appaiatus^ viiOrum Principum confetlus lucem addere his exercka-
tionibus coepit. Romas certe purpuracos ipfosEcclcfia^Patres, quorum
dignitas eminenciiTima eft, intereiVe dirputationibus noftris noii piget:
icaque ex illo Sacromm Principum Collcgio fepe aliqui rLibiiide de- ,
cem aut quindecim, iam tum ab annis retro qiiinquaginta numera-

bantur: vt nihil de Epifcopis aiicRegum Oratoribus dicam. Augec
vtilicatem hanc noii parum, quod ca diipucandi ratio qua: Dialcdi-
cis pr:rceptionibus continetur, celeberi-imis paffim fcholis familia-
rior faila eft, ex quo docere veritatimm quasrendx,
noftri caperunt:
tum iiiLienienda: aptiflimum inftmmentum eoque cancopere, vc
^
mox dicamj ab hxreticis formidatum. Fuit ex iiSj qui formam eam le-
fuiticam diceiet;imperitequidem,nobistameii, fivere didum id fiiii-
fet, admodum gloriose. Docet id & confirmat adtierrus eumdem \\xxc- '
-
Rerponf ad
fJcum Gretfems : formam hancnon lefuiticam dici, fed potius Chri-
ThcfcsHu- ftianam debere; vtqnam C r i s atque Apoftolis attribuit Au-
§"^^^"^^5 DialeolicesiprepcritiiTimus: cuiusaiixiliovci fe folkmncon--
futandi tra ha:rcticos piofitetur. Eo ixculo excicata diuinitus hxc nortra Socic-
•Diaictlica quo Religionis Catholicx veritas plurimLim oppugnatLU• con-
tas ei}, :
^'
rmcoi
grediendumfxpe cum his hoilibns illi fuk, mukas ex hoc cercamine
vjtmhu palmas retulk. lacobus Lainius coram Regina,CaiOli IX. Gallix Regis
paren-i
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 34I
,parence,todqueRegninobilitatein conuentu Poifiaccnfi conoiea-^za
:PecriimMarcyrem aliofque hiereticorum principes docliiiime contuta-
i)ic.. Viretam, peiiilentem item hsreticum, ac Religiofx familL-E de-
lertorem , Lugduni in Gallia conuicit Poireuinus. Verum hi noii tatn
IMcta argumentatione, quam doclii copioiaque dnSlioiie adueriarios
proterebant : miaus eniin adhuc eranc in vfa DialedlicTleges: quo fie-
;bat, vr, ctii ipli quidem hxiecici conuiclos rationibus fe viderenc , faci-
le tamen euadcrcntj aac euaiille ilmularent, cutn longiore fermone &
maiore eciam clamore, quam quo eranc impetki, refponderent. Ambi-
dcxter hic hiic Maldonatus. Is apud Sedanum anno 1571. Capellum,
Aolinum,Loqueum, & viginti alios MinilhOs Caliiiniftasprimumdif-
ieiendo, deinde dc:cIamitando(Launxo,qLii tuncMinifter aderac,tefte)
^prortrauic: nam in declamationes difputationem commutandam Mini-
quod vim
-Cam-
iki ccniuerant ,
eius iyllogifticam ferre non poiienc.
pianus iii Anglia, ciiin eflec ab eciileo iemiuiuus in difpucationem per-
tractus, contraNouellam atque Dayum, magnarum Ecclefe
canas lumina, hac vius ratiocinatione : Siiola fides iuftificac, iine cha- Foymd
ritaceiuftificaL: ied iinc chaiitace noii iuilificac: ergo non folaiuftifi- 77%(/?""'*
catîra aduerfarios perculk , vr, cum negare ea quce rumebantur noii reri«/'
, lauderenc, id ioluinocclamai'iiit,vitioiam elTecoUedionem quam ra- :
men examinaii ad leges Dialcvilicas (quod vrgebant vnice Catholici)

numquamfLmcpaili ,ne vidclicct fua aut ftaus aut ignorantia prode-
retur. Idem cumFulcOj fcriptore inteu hiEreticos non indodo, aliiique
congrcllus, itaquaidam eorum argiunentacioncs dilloluic, vc earum

fLuilicatem ipfi agnofcerent. Impulic ea res Anglos hxreticos in eam
mentem, vt exiftimarentcnm lefuitis iii poftemm tonnennis potius cer-
raiidum quam augumcntis: qua ex pugna Campianus atque alij mulco
edam glonoiius quam ex priore triumpharunt. Prudentius in Ger-
mania Lutheranj, cLiin male fibi metuerent a fophiftica hac, vc aiunt,
difputaiidiranone, lladioseeam cauteque declinarunc, tum alias fepe,
tiimanno 160 1. Ratisbonai: vbi coram BaLiadiE Duce Maximiliano, 6c
Comite Paladno Philippo Ludouico Neoburgico, difputatum eit a
GretferoacTaiinero nol1:ris,actribusprcEcerea DodioribLis Bauaris, ad-
uerfus colleolain e toca Germania hcErcticorum manum. Toca ea dif-
pucatiOjVt eft a fcribis excepta , adieclo vcriiifque partis teftimonio, ty-
pis vulgata efl:: quamqiiilegerit , facile incelliget quo ftadio haiic tbr-
mam hcTretici fugiant. Illud nefciOjan collocutioni huic Ratisbonenfi
aliquaexparte tribuendiim iic, quod,qui tam cum Philippo patre illi
WolfanCTus Guilielmus ^«101^14,

interfuic, Ssreniflimus , tredecim pofl: aiinis
Catholicas EcclefiaE reconciliatus eft. Hasc a me de difputationibiis ad- chromco.
uerfus ha:rcticos did:a funtj vt (\ux fit formx oftende-
vis ryllogiftic^
rem, &c aliquid hinc dcbere Societati Theologiam, quod armorum ge-
tam necciiario diligencius inrtruac eius fcientiariladiofos. Illud ad
iiere
sxcremumTheologis noftris adnitentibus perfecflum

mirabilis acdiuinus, quem
oido ille ad-
inuenic iibiqueinrcribenda
, SummaTheo-
logica pra^fixic S. Thomas, ab Academiis plerifqLie ica iic receptus , vt,
^milTo Magiftro Sententiarum,aliaque minus didadica ci-adandi me-
Vv 5 ,
thodo.
thodo, liuic vni infiftant. Louanicnfibus vc id facerent audor fuit
. piiccipuc Bellarminus. Aliis puaicerea pluribus in locis Dodlores Aca-

dcmici vel exemplum noihum hac in re , vel confiliLim func fecuti.
fcntcntik, etfi ailddi fumus iarare in verbaMagiftri,vtnul-

nullius fic
la iii ic liceac ab eo reccdere quod ne ipfi quidem fibi religioni du-

(
cunt, qui Thoraiftae aut Scotiftic diciuitur ) vnum tamen fcdamurpra:

ceteiis D.Thomam.
C V QJ/ R V .
De infiitpiiione mtientiitk ferfcholas IttterftriimHumfimorpim.
D fcholis hicagimns, quibus ad humanitarem puerorum ani-

iis
ini conformantur. HLimanum enim eft non iolum loqui, fcd

apte loqui dodeque poiTe, &cum abientibus Ikterarum habere com-
mcrcium5& qua: multis ictro fxculis ab aliis fcripta funt , qui dodrinx
laude clarnerunt ( qui Latiiii plnrimum aut Grxci nominis fuerunt ea )
leoentem non ignorare. Ha:c cui non infunt, eum, ecfi namra homofic,
non hominem tamcii , fed truncumfolemus aiic ftipiucm caudicemve
nominarc. Illa vero multo etiam magis ad humanicatem perdnenr,
obfequcntem eiTe parentibns, amare fanguinis aut virtucis nexu con-
iundtoSj vi & fraude abftincre, neminem odille, nemini inuiderc,
erabefcere flagitium, &:,quod prx cetcris inculcatum oportuic, DeutT!
relisjiose venerari. Itaque, quibiis in fcholis tam hiEC quam illa rudei
adliLic atqiie informcs adolefcentuli edocenmrêas fcholasHumanitatis,
&, qusE tradanrur ftudia, Humaniora dicimus. Nam illud omni
illic
110 indubitatum eft, male fcparaii has in puero difciplinas, litteramiT

acque morum : il enim , qui lictcrarum funt magiftri, ij morum hone-
Itatem in poftremis habeant, plurima: fub dodliinaj pallio adolefcenti:
animum fubibunt peftesj atque illa: in primis, qiiibus litterati plerique
ipiiqneadeo eruditionis antefignani,faa fcripca reierferunc , fcurrilkas
impudcntia, turpimdo: quibu5i laus omnis ac decor adolcfcentix mar
^lliâni' ccfcic. Hanc prouinciam Socictatis noftra: efie propiiam,exPontificii
mtm carmaf GrcCTorij XIII. litceiis aperte conftat. aic enim, leotiones bonamn
mftri, &c. litterarum , & tam has quam Thcologia: ac Philofophia:, ad iiiuentu
LeUioncs tcm bonis moribns imbuendam, ex eredione ac di
Societatis primicua
bonarum uiiia vocatione,ab eadcmexerceri. quodncfcioan de vllo pra:terea Re
Sociuln^
ligioforum Ordiiie dici seque poiTit. Sed quid aclum hoc in genere
proprtd. aSocietace, videamus. Domiciliomm , in quibus degunt noftri, tri;
fiint genera: Profeiiornm Domns, Collegia, &ea domicilia inquibi
. probantur Tirones. Ex mnkicudo longe maxima eft Collegiorun
his
Inftituta func hxc iludioriun caiifsa ac primum quidem , vt foli iii
; i
erudirentur qui Societati nomen dederant: Gandia: primiim rubDu(

Hift. sodct.
iiUoln.yi.
Borgia adoleicentes
rum noftiOrum
plurimum aut fcnae in Collcgiis
, alij
vix vllus admittitur antcquam his fludiis

nonnulli admiili.
cxtcrnoram adolefccntium
fit
Nuncin
:
Societatei!
imbntus qnare Collegic

tota^ funt,qiiin
iingulis: in quibus, pra:tcr litteras,
qucnt,
elc
LIBER TtRTIVS. SOCIETAS AGENS. 34I
quentiaeriamtam Grarca quam Latina, neque foluta oratio tantiiin,fed
ictiain numeris adftriola , & lepos omnis poeticus , tradicur. Qua aen-
tium omiiiiim ac Rerumpublicaium approbatione Magiftii noftri

in hoc munere veriencur , id aliorum iudicij facio dicam ego, quales ;
elie Societas eos deiiderec, & omni iludio allaborer.

porro yc iinc,
Primumeil:, vt fciennisquas proficencurj non mediocnter imc
illis,
imbuci: nemo enim docet alterum, quod ignorac ipfe. Qiiapropter,

quideftinantur ad hoc muniis, annum mtegrum tiim recolcndis hu-
maiiioribus ftudiis , tum compaianda docendi methodo, iisque con-
ililendis ,
qui hoc munere cum laude peifiindi funt, diftinentur,
Sed illud potiiTimuin fpeilat Societa'? , vt Chriftiana pietace
imbua-
tiir pueroram xtas. Huc fpediaiK ill^ leges qua: interelle quo-
tenera
tidieauguftiilimo MilTx Sacrificio , meniibus lingLiIis exomoloêiiii
frequentare, abftineie a iiireiurando & oinni moriim contagione , ho-
nore proiequi Sacerdotos, Dcum acSuperos pie inuocare,difcipulos 110-
ftros iiibenr. Non
immcrito cerce viro id fapienti cuipiam ac dodo T)ocendi
iviium eft, fi condita ab initioSociecas iicfuiiTet , vt iniolam inilku- ^^"'^
tionem puerorum inciimberer^ atque id faceren eo labore eaque felici- pJfietZd

tate qua fack, aliud pra:terea nihil illi defutLUum ad iplendorem fan- ferfeiiam
perfed:xque Religionis idque fiueipfius vimiteni, fiue vtilitatem ^^^'g">-
tta: :
rpedes, quiE ex ea redundat iii alios. Ad

virwtem quancum illud eft, loan.Bonif,
hominem dodtrina praeitantcm , cui ampliora ad plaurum propofita 1",^]*[^,

fiuK tlieatra, DoAorutn atque concionatorum exedrce, qui admini- chriitiani
^""''
llrare ipfe totius Ordtnis iui gubernacLila poflet, contemnentem hos
honorum famos, litrerario iefe ludo includere, vbi fpcctatores admira-
toresque prudendiE fux prcXter pueros, nullos habeat? Neque eniin
Turrelinus, Tuccius, Cerda , Caftrius, Pontanus , fexceati alij , quo-
rum in hoc ftudio exercitata prxcipue virtus eft, ij viri fuerunr, qui non
ires maximas gcrere ciim laude potuiiient; & vero etiam gelie-
nint. Sed nimirum veri Ignacij filij id parente didicerant, ea mu-
nera obiri debere ardentius quibus magis humilitas exercemr
, in &
1 charitas. Nicolaus cette Lancilottus ( qai primus , quem quidem lege- Nkolaus
! rim, e Societace litceras docuit, anno eius qiiinto) &
concionacorerat^ LaMcdot-
&:noll:iis regendis PrcTpoiicus, eoqLieanimo immenfain ad Indos naiii- 'e"societIre
gationem fuiceperat , vc cumXauerio akemm illum mundiun percur- litterasdo'
cmt.
rerec, &
quocumque poflec, vidrkia Christi figna iiiferret: is vir
non aUenum putauic ab ifta excelfitatc animi iui j iii puerorum hxrere
fchola, & primis loqiiendi fcribendique rudimentis decantandis mfi-
ftcre. Hoic illi Iiidica erac meffis, litterarum efFormare apices, ac trita
illa Grammatic^ prêcepca ad faftidium mcukare: huic muneri tum
Go^jtum CoLilanij duodecim annos impendic: hocipfum, cum iam
I elicc fraclus laboribus (namneque vlli interim labori parcebat ac ta- )
be propemodLnn confedus, tamen adextremum adamauit: dignus fane

quie nobis falutem hominum vehe-
cuius veftigiis libenter inriftant ,
mentms exopcant. lam qui labores inhoc funt, qu^ txdia tokrandaj
qusdeuoranda: mokftias ? Piierorum incuka ingenia, mali mores, m-
conftantes animi pigrkia, garruktas, difficukates, querelae quanrain
,
exhibeiit
^44 iMAdO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
exhibent patienticT fegecem? fanguis etiam ac fuccus omnis in hoc ope,
re non raro exhauritur: imo nonnumqiiam impendimr, vc
vita ipfa
quamdam marcyrij fpeciem haberevideatur. Nouimus ccrte aliquos
quibus auc nimia contcntione ruptaeftvcna, auc nimia fatigatione fic
afflida valetudo, vc recLiperaiipoiteanumquam potueric: vcnonfolus
Cailianus Martyr ab alumnis dirdplina! hx proftipendio mortemac-
Muiti ceperit. In hoc tam laboriofoladoj vt animo non frangarisjdiireseciam
dmttjfme annos plurcs, nulla prxfercim lucri aut commodi tui Ipe ,
qiia tandein
conitantia,& quam cxaggerata viituteopns elleexiihmamus? Acexiis

quos modo nomiliaui,Turreliniim atqueCadiium annos viginEi duos
ha:c pala:ftra exercuic j illum Roma:, in Lufitania akcrum. Scephanum
Tuccium annos fedecim Mufe Sicula: tenuerunt ; ciiitamcn non miiius
nomen a diuinis fcientiis quam a litteris fuit, vt qui Theologiam dein-
deper annos pliires fit piOfelius, ac tandem in Romano Collegio fcho-
lis omnibus pra:fuerit. Triginta ipfos ariilos in hoc pukieie litcerario
veifatus Melchioi Cerda, parcim Hifpali, partim Cordubx Sed

cfl: .
palmam eripuiE ceteris loannes Bonifacius,quadraginta ainnorum cutfii

iii hoc ftadid indefefilis. Commemorari prasterea miilti poiTent anno-
rum viginti aut plurium magiftri: & exiitant iii viuis etiam non pauci,
qui non aliiim fiiiem laboris hnius qnam vicae exfpe6tant digni profe- :
i\.6y quorum nomina fequenti fxculo traderentur asternum vidura, nifi
obftaret ipfa mukicudo, & frutStum fiii operis maximum hiinc pkrique
Vtilim expeterenr, foli Deo innocefcere. Vtilitas ex hoc opere duplex eft: vel
munere. enim iplis pueris qui docenturj vel in tota Republica ceinitur. Pue-
ri
fatis
lios,
eos fere mores referunt e fcholis iioftds, qiios parcntes ipii admirari
nequeunto In Germania quotidiana ifta hajretkorum fi-
poftquam fcholas noftras frequcntamnt, neque minis induci ncquc
,
blandiciis poiTe, vt quidquam deinceps adiiciplina Catholica alienum
committant. Gloriatur hicaliquis vapulaflc fe a parentibus, qiiod die-
bus, quibus id veticum ab Eccleiia eft , guftare carnem nokierit: aker
ne idem faceret , triduo ieiunaiTe aliiis coniecilTe fe in ignem ingens,
:
nefcio cuiuSj hieretici dodloris volumen, vnde parciits quotidie folitus

eratvenenum haurire; ea de caufsa expuirum efle domo, non pocnitere
tamen patraci facinoris , malle quouis in toco precario viucre, quaini
apud hiereticos parentes dekcate nutriri : eft qni dicat, aiiditis iia fchota
rationibus, os a fe Miniftro hieretico efie occkifum.Hos ab inilitutione
noftra frudus pueri refemnt , non iibi tantum,fedaliiseciam noniaro
falutares. Quoties feruum ahquis, aUus anciilamj adduxic ad Sacerdo-
rem, eiurata hiereii Ecclefix reconciHandos ? Nec defiierunt , qui pa-:
reiTtibus, a quibus vicam hanc morcalem acceperant, meliorem red-
derent &
immortalcm. Accidit id etiam non femel, vt folo pueiOrum
noftiOmm confpeolu, cum vel cemplum iundli adirent, vel iii eo diiii-
nis precibus vacarcnt, ad fidem rettam ha^rctici, ad mores probos ko-

mines perditi fint coniierfi. lam ifti quam func fuaues doclrina: no-
ftra; fruolus ! mendicorLim atque argrornm ho-
adiri a nobilibus pueris
fpida, hic famulaii asgris eos,quibus domietiam cum ambitione fer-
uitur: ab his inferri cibos langiicntibuS;, ledos ilerni, mundari cubicuk,
labo-
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 34$
laboriofa & abieda ferLiorum opera exerceri : noii abhoircre a confpe-
du, qiiin etiam a contactu/oedorum vlcerum in munditiis enutritos &
iprope in materno iinu. Quid iam illa leferam communiora ? fuilTe vix Lechneri
duodecim annoium adolelcenculos, quiieiunio, flagris, cilicio identi- ^'^^^"'"'
idem in fe iiEuirent ? qui bonam no6lis partem orando traniigerent, qui dcAiexani
percuifi iniiiria, maxillam alteram percutienci prêbereiit ? repertus eft fSAyl-
ctiam, qui niido corpore fe volutaret in niuibusqui loris icre prxfixis''""°'*^'' ;
adeoin lef.Euiret, vc auerfus atque aduerfus totus ianguine manaret:

fuir, qui infliclis hunc in modum vulneribus afFricaretialem. Antuer-
pienfis puer aliquis fune circum lumbos duclo, ac faspius circumado
tam arde conftrinxerat,vt atcrito corpori inolefceret funisjtres tameii

fc
meiifes integios hunc dolorem fuftinuit. Atque hêc aufi funt faccre
innocentes pueri tened, mollker educati, qualia in fandis Francirco
,
Seraphico & Xauerio, aliisque viris aut poenicencia feruidis aiit fandi-
tate robuftis , vix fatis poiliimus admirari. Quam obfequentes hos o-
portet fuiile parcntibus ,
quam religiofos in templis, quam iii omni
Clirilliafii hominis officio accuratos ,
qui ad virtutes tantas tamque ar-
duas adfpirare didicerant ?
Ad eas venio vtilitaces, non

homines domosque pa-
quiE in priuatos
irentiim, fed in ciuicates integrasque prouiiicias publice redundamnt,
"Neque tamen illud acdngam, qiianti Reipublicas interiit iuuenmtem
rede infticui: qua^res eft a Petro Ribadeneira,Francifco Sacchino,Ioan-
,ne Bonifacio noftris, atque aliis abunde
hoc dumtaxat often-
tradlata :
;dam, quid iit iii Chriftiana Republica fcholis noftris eiFedum. At pri-
raum , ii diccrcm , Societatis praecipue opera florere noii paucis in Re-
gnis humaniores litteras infignis ea arrogantia aliquibus fortaiTe vide-
;
retur. habeo tamen au6torem huiiis aiTertionis meie Reêm masni iu- ^°?u ^'?f"*
1... TTT•/-• *
11- talib.adKe- 1
dicij ac piudentix:Henricus IV. is fuit Rex Galliarum , quem publice gem poIo"•
iferuiu coram Regni Proceribus id affirmaiTe j Societate e Galliis difce- '^Henrkilf^
'dentejMiiias quoque iliinc abijlTe, cum reueicence eile reuerfuras. Sed Gaiitarum
ncfumamus nobis ipii tancnm,quantum Rex Chriftiaiiiirnnus tribuic: i^^"^'g
illud cerce nemo difficebitur, arces, qu^ erant ante merceilaria:, libera- teftimo-
lcs a nobis & gratuitas enfe fad:as : vnde quis non videt do£lorum viro- »'»'»»
rum uumerum incredibiliter elTe aiidtum? Sed minus iftudeft: h^CDeOrm
maiora. Serpenti late hicieii , ac tomm , vt videbatur, orbcm inuafurx hacref.i.^.
hac maxime ratione obuiam cft icum. Regnum Polonia^, ii Florimun- loan.Argen.
doHiftoiicocredimus, hac viaeftprxcipue vindicamm. Sed Regibus ^^^"|^'„,•
certe ipfis credamus, Stephano atque Sigifmundo: quorum vterque iii & Sigif-
coiidendis noftroium Collegiis atque fcholis tcftams id eft frequenterj ""*"^''

hoc vnicLim elTe medium rem Catholi<iain in Polonia promouendi, & ^fiOnit,
corrnptas hasrefi menccs ad fanitatem reuocandi. In Germania Ferdi- f fr<^'«'"»-
nandus I. Imperator, &
antidotum contra hxrefes eificaciilimum, fcho- ^' ^' ^'"^'
las a fe noftras adhibitas elTe icripficj & ipferernm vfus nos docet,quam
parumiii iis Germaiiicepardbus propagataiit illapeftis, imoquantum

etiam imrainuta iit, vbi in obicem hunc impegic. Neque minor eft
iiTter Catholicos fL-udas. Religioforum Ordines e noftris gymnafiiSj
tamquam c fcminariis , magnum iiKrementum accepiiTc j noa noftra

vox eft , fed ipforum qui illis pr:Efunr. lam quot funt iii curiis Senato-
res, quoc in vrbibus Iiidices, quot vbique fummi Magiftratas, quorum
prudentia maximx res geruntur, qui fatcaiimr, induftria: vinucisque
quam habent, a nobis prima poiica efie fundamcnta ? Reges eciam cx
R!ûm& infticcitione noftra
. &
fummi Principes prodicruiit iion pauci. Rex Lu-
Prnicipum fitaiiia!
loaiines III. filium Pi-incipem loannem Simolii Rodericio,vni
l"socTtate decem primis noftris PatribLis,eriidiendum commiiic idem cum e

^ :
tnfiituta. vita deccdens heredem Re2:ni relinqueret Sebaftianum ncpocem fuum
in sebaftian. pueriilumtum trieniiem, vt prxceptor e Societate piiero daierur , extre-
mis vocibus mandauit. Fundli funt eo munere Ludouicns Confaluius

primum, tum Ignatius Martinez qnomm eduGatione ita ad virtutem
:
omiiem Rex puer profecit, vc in ea xtate viram daxerit qualem fuilTe ,
fub matre Blanca S. Ludouici Gallorum Regis hiftoria; meminerunt.

atque vtinam apud adolefcentem valuilTenc ieque magiftn confilia, ac
valuerant apud puemm pra:cepta ! Poloni:^ Rex Stephanus nepoteiTi
item Principem TianiiluaniiE Sigirmiindam in diiciplinam So-
fuiiiii
cietati tradidit. Ex Archiducibus Auftrix, Ducibus Bauari.T, rummis
quibufque GermanioE Iraliarque familiis, qiiot &quanti difcipuli no-

itri fuerunt ? De Ferdinandi II. laudibus nulla pofterorum a:tas conti-
cefcet: de quo Imperatore, cum viaeretj ita refcribebac ad fnam Sanoli-
Lamormaini ^'^'^^^"'^ Apoftolicus Nuntius, vt iiegaret poftConftaiitinnm, paremin

cap.vit.vicx.
Ecclefia illi fLiiiTe, quem omnium ordmumhomines,ipiiqiie intcreos
Pontifices Summi,non dubitaruntlmperatorem fanoliim appellarei de
quo, qui Ecclefix hucufque priEeft , Pontifex Vrbanus ica gracias agit
Deo, vt dicat Ca^fari ab inennte state eLim vircutis amorem,eamque
iEtcrnorum bonorum cupiditatem fuiile iniecflam, qu.T illum ad vitam
tot annorum fpatio iiinoccnter traducendam impulctunt. Huiustanti
Iîîiicipis tam pia atque fanila educatio, etfi parenti tribui merico de-
vit* Mar
Auftr.c.i. beat feminai reiigioiiflima; Maria?, cuius atque &i\x prope omnes, filij
( equibus Reginaetres fuerunt) fanditatis fama innocenti^ celebran- &

tur ; fuam tamen laudis paitem aliquam cx ea Societas decerpic, a qua
«p.ij. elt puer litter^s & virtutibiis inlticutus . quam inltitutionem adeoaCT-
nouit optimiis C:Efar, vc poftea Societatis filiiim fe diceret, fepe fcri- &
beret. Viuunt etiamnum atque imperanc e Societatis difciplina Princi-
pes, quorum religio, vita, mores tellantur,rcgiam indolem haudqna-
quam iii ipiisfuiiie degeneri cducatione corriiptam. In Ecclciiis Pafto-
res populorum, Doiflorcs, Prxpofiti, Abbatcs, Epifcopi plu rimi e fcho-
lis noftrisprodiemnt: ipfi denique Romani Pontiiices, vtde aliisra-
eeam. Cuius gloriiE ac voluptatis nobis eft, dircipulum aliquando

Fontifex fuiiTe Vrbanum VIII ? Hic nimirum illa dod:i Pontifi-
gymnafij noftri
^^^Mufa fuauiffima nata eft, cuius cantu omnia refonant loca terra-
cietatii lum hic illaindoies, & natum ad maximaingenium exfereEeiepri-
:
alumnM mum coEpit paruis rebus : hic incunabula func prudenti.T, tot deinde
** •^^^"^'^• ac tantis muneribus fundx: hic deniqne formata efta teneris illavir-r
tus, cui iam tum fupremum iiifra fe folium diuina Prouidcntia pra:-
parabat.
Teftimoniis abftiiieo , quas adferre iii laud.cm fcholarum noftrarum
jpoiTein
LIBER TERTrvS. SOClETAS G S. 347
poiicm multomm &c maximorum virorum qnando ; pio fe fatis rcs Cardhia^
ipfa loquicur. Vmim
ramen prxterire nequco Congrcgarionis Cardina- ^"'^Cung,
ilium pro dubiis ad Tridentinnm Concilium deputatcE. Sic refcribit illa,

ybi de Magiftris conilicuendis agitur pcr Seminaria,qui muetuutem lic- »« de So*
ceris informent : St repertantur leftiita , ceterts anteponendi fmt. Grauis ''^"^^^^"
laiis : tum qnod ab faciOiand:o Scnatn, atque EminentiiTimis ^semJrTii
PrincipibLis eft proFeda tum qnodhac
j in re noibOrum opeiam pr^ tefitmo-
:eccris abique vlla exceptione commendat. Noftium eiic vidcre ^ ne

Re^f^^nc
quam excitauimiis in Ecclefia opinionem de fcholarum noilrarum pra:- =^3•• «^'^'â
lianaa atque iTudu, minus aliquid pra^ftando fallamus. fcirTj "»!

de R.cforni•
C V QJ/ V .
De inflitntiom mmntutis pf SemmpLvm m domos
Conmôrnm.
OVod plurimiim
educecur
ilera
vtramque parcem, quomodo a-tas te-
referrec iii
illius non iiiiticutionem tantum in fcholis, fed

;
Familiarein eciam domi curam, fibi furcipiendam elTe Societas exifti-

inauit. In mulcis enim adolefcentibus, qux iEdificata fiinc in fcholis,
deftrituncur domi. Delicata res eft in puero honefta atque liberalis in*
tdoles: niii rolicicum cuftodem nada iit, facile deterkur aliquid -»
plo & familiaritate peiorum. Neque ea femper in parencibus induftria
ieft qna tantus theianrus feote rernetiir negotia multos impe-
aut cura, :
diunt tum publicaj tum priuata: matres amor excxcaCj &: prarpoftera
quxdam indulgentia: pxdagogos e mercenariis quot inuenies , quibiis
jtantum pignus tuto committas? plerifque id enc magis cordi quod
commodam fibi eft , quam quod aiumnis ialacare. quos ardens Dei
,amor & bene merendi
itudium openhuicaddixit, ij funt de-
dealiis
:mum,a quibns exfpedari iuuentucis cducacio opcimo iiire debet. Quid
sil hac in re prxftkum a Sociecate? In Proviinciis fere iingulis domici-
lia funt, in quibus viuunc fub eius cura adolefcentes Roma: Inaolfta-
: ,
iijjHerbipoli, Gox, Parifiis, Yitiax, Moncibus Hamioni^, Vallifo-

icti^ Hifpali, Audomari, Antuerpia?. In his Priiicipum viiOram filij
nulti funt, mulri Marchiones, Comicesj Barones, illuftri loco nati plu-
"imi: in
Patres noftri, vt
familiarem
::|ue
quibufdam omnes
iis
vircutem
reddanr ,
fcunt hic a teneris adolefcentcs,
ignauL^ (quod eilfamiliare
&
,
nobilitate funcilluftrcs.
qu.E molefta
primas
aliis)
diei horas non
fed, iniiocaro rite
Hos
& perdifficilis eft hominibus,
quafi in alteram vertanc naturam.
turpi
-
itainitituunc
fomno ac-
Deo, labori
Vluilfque impendere. Siia habent pixftituta fingulis adionibus tem- Semina^
^^'
pora: meliores horas litteramm ftudiis, alias ad lludia minus aptas re- '^'J'^'*'"
• • -1 •
r 1- \ ir • lctplma.
laxationi corporis tnbuunti quo ht, vt omnia agere ordinace dilcant,&,
I
egregta^
nuantiim occupationi cuique debeant temporis, metiri. Ipfa relaxatio
iineftudio aliquo curaque ludendum latine
non eft: loqai enim inter
iubenmr, duplici fmdu naiTi& liiigua perficicur, &, ne dilToluantuc
:
animi remiilione, cauetur. In menla liberaliter habeiitur, non indiil-

XX getiter:
\
34^ IMAGO PRIMI S^CVLI S OC. lESV.
genterr lingux tamen, qucehi-c maxime cll: lubuica, frenum iniicitur; &
ne dciixus in pailu animus & cogitatio tota fit m patinis (quod quidein
pecudam videtur efle magis quam hoininum illa iis prxleguutur, e )
quibus non dodrinam tantum, ied & virtutem hauriant. nutus etiam
geiluiqae ipfi comedentium obreruanmr, ne quid obrepac moribus
indecorum. Atque hxc non minis adeo fiunt aut terrore verberumj
quam vigilantia aiTidua, ac prxfentia Magiftrorum. Nemo, cum pec-
cauit, iubito aut iracunde percutitur, nemo conuiciis incellitur , nc no-
mcn quidem contumeliofum auditur: noti habec hos aculeos Religiofa
fcLietitas: multa diiTimulando corrigic , multa iiiauiter ac blande mo-
nendo. fi obiurgatione opns cil aut pcena , fic eas adhibct, vc fere ani-
maduertantipfiquicorripiiintnr, fieri id fpe emendationis,non cupidi-
tatc vindicla:. Hinc Magiftrum adolefcentes reuerenmr potius vc pa-
irem, qiiam vtyindicem timeant. Hxc cos reuerentia abfterrec a vitiis;
necfere alcerius timore ilipplicij opus ell: ofFendiiTe^fupplicium eft plu-
ribus: inquietas agiint no6tes, iniucundos dies, dum recipiantur in gra-
ciam. lam illa multum etiam a peccando auocanc (quod notaiTefe
ininauut. jfcnbit Simon VerepJEUS in adoleicendbus curxnollrae commiiTis Co-
lonix) frequcns peccatorum coafeiTio, & facrae Euchaiiftia: perceptioj
qux vficatiora his, quam ceteris noftris difcipulis efle folent : item ifti
pienatis exercitia macutina precatio, difcuifio aiiimi ^nte

quotidiana ;
nodem,per diemVirgmis-macris piafalutatio, qux pricterire iiemo

pcrmiccitur. Ipfa domus & parieces contubernij ad femandam innoceii-
tiam faciunt. Niliil hic in oculos incurrit pueri qiiod peiiculose videa-
cur: fociecas nullaeft nifi cum eiuidem difciplinas fociis; interquos iie-
mo toleratur vndepeilis aliqua afflari ceteiis poffic. Miia eftom- inter
ncsconcordia, honeftafamiliaritasj ingenuaconfuetudo. Tantura va-
lcc numquam intermilla cuftodia, & oculus femper intentus ac perui-
gil. Corporum etiam cura geritur non parna ne quid defic adolefcen-
:
tibusad honeftamobledationem, iiequid ad decentem corporis cul-

mm, ne valctudini quidquamincommodet : mundities diligentia taht^
curacur, vt maior elTe non poiTic: xgris vero reruitur ea charitate & ob'
fequio, vt pueri delicate nutiiri inatris illo maxime temporCi
afFeotum
non requirant. Hxc quamnis laboriofa, & ipiis parcntibus moleft, Jl
nonnumquamfunti Religiofis tameiiviris, Dei honorcm atque ani

morum vtilkatem ipeotantibus, periucunda. Omnibus nimimm om'
nia iios charicas ficii voluit, vt omnium faluti atque commodis ferui
remus concionatores populis dodores
: , difcipulis , barbaris Euangeli
nuntios, hxreticis pacis fequeftiOS , fluituantibus confilium , xgns fo
latium, hortatores viris, iuiicnibus diredores, pueris nutritios prope ar
qiie pxdagogos. Neqiie ea res pariia aiit Religiofo Iiomine parum dign
videbiciir, fru6la cam fuo , non excerna fpecie metiencibus. D06I0
erat orbis terrarum Hieronymus, &c vniiis iiifantulx maîfterium am
biebat. Vcrba eius hxc fiiiit, quibiis Lxcam hoitatur, vt Paulam filio
Ad
ncm.
Lcetam
jiiûbfi^"
butientUfeTKx njsrha [
lam ad fe mittac vna cum Euftochio virginenutriendam: IpfeyfPauUi
»i//?/*/Jr, inquit, e^" mgrum me
...
j
'
nutritium jjjondeo: gefidbo hufnera,L•
mtilto gloriofor mundi Vhilofopho , qui no
îge^
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS» 349
Ueêm Macedonum , B^bjlotiio periturum ojetjenoi fed mcilUm (^ fkonCxm
lC R i^ I erudiam^ Kegnis caelefiibus offerendam. Parens nolter Igna- s.fgnaiiiis
Kanc luuentucis inlbtutionem domeilicam i**-*"" f'-

tius qiianti faceret , in fuf-
cipiendo Roma; Germanico Collegio declauaLiit : quod tamo ancciu HeniMtii
:CnmqLie~ complexus lanotusjVt, Pontiiice lulio III. e viuis

eft vir '"/''"""*
"""'
ifublato, CLiius pr.rcipue liberalitatG id Collegium lleterac , icuiente ad
Vrbem bcllo &c annona; fecuca chaiitate , cum dimittere adolefccnces
;neceiliras prope cogerec , malueiit eos parcim in Societatis domicilia
alcndos diitribuere, parcim Roma: conquificis a fe pecuniis concra- &

iilo iEreaficnofuftentare. Cuius Collegij a GregonoXIII. magnifice
ipoftea ftabiliccrque fundati (quod futurum diuinims Ignarius pra:di-
xerat) ampliilimos huc vfquc fiuctus Germaiiia peicipk. Enimueio
nullum firmiusprasfidiumaduerfus hpirefes repcriri poteft, ipforum te-
Greg.xiii.
ftimonio Romanorum Pontificum,' nullum rcmediam cercius , quam
... I .
in iHltitut.
. .
•'
iiexinfedispiOuiaciis adolefcentes, quoram animi teneri atque mol- seminanj

les facile capiant quidquid impreflecis, & idem diutiilime fcruant , do- Romi"^ &
clrinaiana & Catholicis moribus imbuantur. Pofl GermaniamJiuins :^'™;Yui,^•

antidoti vim atque eneuoiam experta eft Analia cui R.elig,ionis vcrx scmm.vait
:
reliquias, difficillimis illis Elifabech.-e Regina: temporibus, Seminaria

conieruarunt: Seminaria, inquam, non Clencoium magis aut Saccrdo-
tum, quam Martyrum. Expertcc iunt ceterce natioiies,quarum prouin-
cias iniernalis illa oibis fax hiEreiis ambuiric. enim vnus Ad viginti
;Gregorius Pontifex iam ante mcmoratus , per Icaliam, Germaniam, ciacon;(tj&
Galliam, Sai-matiam, Pannoniam,huiurmodiCollcgia exGitaiiir,iingu- Jj""one'"
lis prope sencibus iinûla, acque vni fubindc plura Andis Rhemen- f""^'''' „ :
/-
' 1 '• • Gtcg.XIII.
1
ie,&alterum Romsc: Gennanis ad Romanum 11

illud, aimd a.amn\n Seminana
1 1
DiIingcT: Bohcmis proprium eiexit Pragx, Olomuci) Morauis, yicn- Pottnfice

nx Auftnacis , Stinacis Grxcij , FaldiE Saxonibus. Prateni quoque Si '^"
'*"
'^
Sueci, Lituani, Hungari , Tranfilnaai, Scoti & Hibemia:des abeodcm

,
Poncifice fuas habent non paice dotatas. Atquc CoUegia prope

omnia noftrorum hominum opeia gubernantur. Adde his qux Valli- Regihm
,
,
ioleti: Hifpali, Aadomaria Reîbus Hiipaniariun Catholicis (
quibus ^f^'',^"^'^*
ea laus propria eit ac prope iingulans, pro Religionis augmento ac pra:- viruPrin^,
.
iidio rcgias opts profanderc ) Anglicanie iuuentuti incredibili munifi- cipbm.
centia iunt cxtruda. addequxaviris Piincipibus & Epifcopis pluri-
buspoftfalubreillud Concilij Tridentinidecretum feir.z5.cap.18.de
Reform. ereda variis iii locis fueranc, &: noilriEiideiGuuaique concrc-
dita. In Indiis qui C ri s i propagant , hanc
cultum e Societate
ferelucrandi barbaros viam inennt: pueros ant prece impetrant a pa-

rentibus, anc a dominis pretio redimunt hos aliint apud fe domi, for^
:
mant, erudiuntêxcolunt Cluiilianis moribus atque inftitutis: ex his

Euangelij prjscones exiillLint, qui popularibus iuis C Ris an-
.nuntiaiit: ex his Patrum interpretes atqueduces. quos vbi adfpiciunc
Barbari generis & fangLiinis homines, palchrimdine capti virtucis,
,
(qUcT in coniundliirimis quibufque fplendet illuiliius) defiderant etiam
ipfi in huius glori.^ communionem admicci. AmpliiTimum eft puero-
rum huiuiinodi Semiiiarium Gox a Regibus Luficaiiiie ea magnificea-
. Xx 3
iu
Semina. tiaconditum, vc cum Euiopxis quibuique CoUegiis certare poilit. In
^num vT.'
^^^ BrachmaneSjPerf?, Arabes,yEthiopes,AnnenijChaldfijCananonj^
riarumna- GuzaraceSj Dacanij , Malabares,&: ex omnibus cis & trans Gangem
I'icli^regionibus acque infulis adolcfcentes educantur. Sufcepta ed
'T/T
ûbiisfre^ huius Seminaiij cura a Xauerio primiim, eiui^.ie focio Paulo Camcrti
qMtns. Deus per duos e Societate ruramos viros lona-
impoiita: vt videatur
tium atqueXaueiiuminducerC hancin mores noilios confuetudinem
vokiillc, tumadreuocandos iiiEcclefiamexeirantes hxreticoSjtumad
barbaros aduocandos. Camertis vero in hac adminiftracione virtus &
folertia taniafnit , vt qiux noxia ruftuleric, qujE vtilia excogitaric izc^^
ritquc,animaiUm lucro femper intentLis,ncgentgraui{Iimi viri, quiocu-
ks ea noii fabiecerit,quemquam alTequi cogitacione polTe.Iapones etiatTi
fua habuerunc Seininaiia Socictati noftra: fubiecla,FLinaij Aiima: atque
Greforu
Anznchxama:,a Grcgorio XIII. fundata (quem Pontificem audeo di-
XIII. m cere liberalitatc hac fua &
cura qiiam pro Seminariis habuir, melius elfe
fundandis ^^ Religioiie Catholica meritum, quam fi eius potiilimum opera pro-
mumficen- uinci - aliquot Turcis elient ereptaE ac deinde etiam Nangafachi,
)
tia. Sed pro dolor! cum florerent maxime domu§ ha;, Arimenfis pra:-
fertiin & Nangafachenfis , frLiduiquc iam -Lxtiilimos proinitterent,
velut in herba meiTem hanc periecutorum furor fuecidic. fpcs ramen
eft fore vt vberius aliquando repuiluleiit, cot Marcyrum fanguine irri-
gata;. Intereainaliammprouinciarum Seminariis lapones educantur
adolefcentes , Macai maxime apud Sinas vbi iub noftra viiiunt cura
:
magni illins Francifci Regis, a quo Romam Legati ad Pontificem vc-

nerant, proncpotes pueiidiio,futuri fortailis aliquando iidei in lapo-
iiiaaiTertores, aut vitam pro eadem (qux Regum purpiira eft long^
pulcherrima ) martyrio pofituri. Hiec funt qua^ ex cura acqitc educa-
tione domeftica iuuentutis partim videmus bona, partim rpeiamus.
CAPVT SEXTVM.
Oe ^Heromm 6^ mdmm infiimtiom pr catcchefn,
NVllum prope Regnum , quo quidem Religio Chriitiana penc-.
traiiit, vbcrem truclum non coUigit Sed quam

e icholis noftris .
fHerorHrff partem felicicatis non

ingeiis ilipereft tenerx xtatis turba, quas in huius
hjjima,
, -'-
/^4!/"' V'cnit ? qUcxiinon recile inftituatur, {\ non imbuatur neceflaria ad ia-
11 in -
luteiTi diiciphiia, h moribus homineChriitiano dignis non mtormetur;
i
quaiita itmentutis pars inculta aut fterilis maneat, aut iiluefcat ? quan-
tam , quam innumerabilcm multitudinem perdac Ibla vix ad vicam
ducencis igiioratio ? Viderec hxc Ignatius , & non penitus exardeiceret?
non iibi ac iliis prouinciam illam iiiicipicndam putaret ? non eum la-
borcm impcraret , nnmquam remittendum, doiiec materics noua iem-
per & noua fuccrefcct Certe iinlla leges coloni fui induftrix certius
?
reipondet. non alia artas eft aptior quidquid inieris iii natu-
: ,
ram vcrtic. Indolcs, quamuis prxfrafta, priiiiquam tempore obduruit,

traitabilis eft, culcuque corrigicur : arbuiailx filueftri iimilitma , cuiiis
irudus
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGEMS. ^^t
frudiis immiti ilint aipcroque fucco , donec iiiiitos fibi benio-nioris
Inacuice lurculos intra moUcm adhuc corticem admittit, fouet, veCTctat:
iCLim vero pari cum feliciirimis arboribus ramoium & frudLium fclici-
cace gaudetj
;
îrdturque nouai frondes , (g^ non fua poma.
Ferarum catulos magiftri cura & ledulitas immanitatem dedoceri& ho-
& molles, diligenti cukione vicia ferociamquc
miiies, diini teneri adhiic
Qon ponant? Vc vero ingeiiio & iiidole pricilent, nihil tameii ab inlH-
tiitioncnon habenc nam vt iblum fterile & maligmim labore &in-
;
duilria frudUoilim reddicur• ica terra,qLiamuis fertilis, niii iubada, iioii

niii lolij & iiiutilem gramims luxuriem efFundit Sed non perinde eil .
quam fcceris iemcntem hxret in omnem xtatem , quod rudes anni

.
percepemnti Vt fueiint icmina,exiiil:unt frudius. fi inciderint in con-

bipientem compreheiidcntemque naturam , ita fingunt afficiuntque
inimum ^ vt fentiat appctatque hoc quo quilque doolus fic modo. Ne-
que fruftra humaiii generis Scruator adduci ad ie parLinlos j & ipie eos
ciLidire monuicque,quamiiis puiillos, iion contemnendos oiFen-
voluiCj
dendosquej addoêius exemplo,iieque negligendos.Quippe concemptus
; jquoddam genus ell , crranti non monftrare viam , eumque qui ie grefl
s iLisque fuos nefciac rcgcre, iinere in prxceps labi. tancoque ilillinet, qui
I iha^c videat, & negligat
grauiorem culpam , quo qui cadit damni plus
,
facit, quoque illud a^grius potcll reparare. Sane illa doli &: fraudis ignara
i jfimplicitaSjdigna eft fauore j &

vel ibla innocentia fua , ne ilnatur ab-
«.. JEnarc, cuius opem noii inuitet? Quid, quod puerulos qui inrtimic,
fi de omni a:tate bene pra:clareque mereatur ? Quotics paruuli e diicipu-
\ \\s repente doolores faobi , dum parentibus & domefticis oftentare ge-
« îunc qua; didiceie ? quoties adulta iam & matura xtate ,
qua^ a teneris
I
'mdiuere, rccolunt & iequuntur quoties {m oblitos pr^cepca iam tum
?
illis tradita ftimulant & ad ianiora ie6landum coniilia vrgent acque

,
impellunt ? Non igicur teniiis , noii parui faciendus eft hic labor, a quo
pendec rcdlene aii iecus rcliquam vitam agasj tota ascernitate felix fis, an
ilifelix ; Dei gloriam, vt decet^ aiigcas, aii obfcures. Seniit hoc Ignacius, s.Jgmtij
atque vt incredibili diuini honoris ampliiicandi cupiditate flagrabati foiicitudo
iion quadam comprobatione & laude Iioc rudium ,^21~^

contcncus pra;cipua
docendorum muiius cominendaile magiia Sociomm voluntate lege tnnons.
lata ianxir, vtjCum vkimis ie votis Dco & Societati obilringerent,
per vouerent ,
pueriti^ ie
,
adoleiceiicixque cacecheii expolienda: operam

-
iiauatuiOs. Poterame laiiguoris ieiiiim forte in animos obreptnri pe-
riculo cercius occurrcre ? poterame de Republica melius meren ? Socie-
cas vero , vt optimi Parentis ilii defiderio plenius obiequeremr , ftamic
11011 vt ] diuturiiam probationem intimius tandem iii
modo qui
Socictacem admiccuntur, ied cciam vt quicimique ad eius gubernacula
!E admouerencur, quancacumque grauiorum occupationum molcs incuin-
" bat, certo tamen eoque noii exiguo dierum numero diicipUna; Chriftia-
nce capita cxponerent.Ita quo quiique Sociorum vircute,doclrina,aud:o-
ricace maior eft, eo ardior illi crudiendorum paruuloru lex imponicui•.
.
Ipfe Ignatius prxclamm ia hoc geiiere pofteritati fux exempluin fuic.
^52 AGO PRIMI SiECVLI SOG. lESV.
Aiue confirmatam Societatcm Lutctia in Hiipaniam reuerfus , pucros
ChrilHanx fidci elcmenta docere coepit: a quo pktacis miinere frater
natu maior frultia conatus cil: eum abikrrere , contendcns vix futaiOs a
quibus audircCLir. Scd illc vcl vnum pucrum iatis auditorum fibi fore
rcipondit. Cctcrum fraticm eius tefcllic iuus timor , non Ignacium fua
Ipcs. ingcns enim tLuba, iii quibus ipfe frater, ad eum audiendum indies
Gonflucbat, frudiimque ipe cumulatioiGm leFerebat. Societatis vero iam
coiifirmatx fundiones ab hac tamquam prxcipua primus iple voluit
auipicari, cum Romx per iex & quadiaginta continuos dies Chriftianc^
dotlrinx rudnncnca explicuic ; go lucceliu j vt rude quod coiifliixerai:
vuliTus , iîic Doiiloris liii accenium, tanro flecu peccata mox Sacerdoti-
bus enuntiarit , vc crcbns interrupta fingulcibus verba vix iineret efFerri
dolorismagnitudo- Alioirum vero ada , iiue decem Patriim , fiue eo-
riim qui hos iecuti ilint, fi meinoria percurramus^ quis non opcimi Pa-
reiitis inltitilie veitigiis manifefte deprehendctur ? cuius non hxc
s. Xauerii vci priiiia cura,vel prxcipua ? S.Francilcus Xaucrius in Indiis, quamuis
catecht- ^îi-Li ^ nullum tamen intermittebat diem , quin
laboribus fatigatus ,
cnra!'"
fub veipcram catcchiimi partem aliqnam pueris iiiculcaret. Prorfus
vt, ii vcl vno die hoc munus , quod omnium iudicabat vtiliffimum,
omiiilTet, eo ie crederet non laborairc. Idcm pixccpic Gafpari Barzaeo,
ne ,
quod m ceteiis fundlionibus licere ei voluit , catechifmi exponendr
vices akeri vmquam ne dubium elTet, quod primariis in'
demvandarct j
Societace viris primarium deberet eilc ftudium & cogitatio. Catechi-

ilnuin in Malabaricam linguam verti curaiiit qiiei-ncum ipjfc memo- ;
nx prius mandairet , eo mox coadlos tintinnabulo pueros ^ rudemquc

tiirbam, mira animi conftantia &
ardore imbucbat; pcr hos deindefa-
cix dodrinx peritiores inftruebac eorum parentes , coniangtiineos , vi•
cinos . Denique ingcntcs illi & numquam iatis laudati labores Apo-
ilolici huiiis viri ,
quid aliud fuere quam perpetua quacdam rudium in-
rtrudtio j & incidcatio eorum qux ciedere deDerent, qux agere, q\ix fu-
gere, vt lalute potirentur xteriia?

Quanti Olifipone Michael Tuiriamis , vir Cummx auoloritatis , nec minoris
SoaetM vircutis qucm Regiiia Lufitanix ad confeiHones legerat, qiiique Col-
,
techifmos, \^g^^ & gubemauerac, ftatis hebdomada^ diebus prodibai

Ptouiiicias
exempiu cx aula ad tencUam turbam Chriftianis pra^ceptis erudiendam , ipecio-
docetHr.
£^^^^ Religiolo Doitori ratus, iiiter pueros qiiam iiiter aulicos veriari.
Ignatius Marciiiez poftquam ConimbricE primus e Societate , ai

'
poftmodum Eborx,docuilTet Philofophiam, Regi ctiam Luficaniie Se•
baftiano fuiiTet a concionibus vbi primum per Prasiides licuit , ipreti:
;
cLim Iionore cathedris , totiim ie dedit pueris , imperitx plebi , manci

piisque neceflaria ad ialutem doilrina imbueiidis ciimque e coada ii
:
vnum turba nemo prx ruftico pudore adduci poflbt , vt Orationen

Doiniiiicam cum Aiigelica Salutatione recitarec , femeitris infans ca
put ab vberibus maternis attollens, articulatim diftmdcque iucclama
uit, AvE Maria i
aiiditoribus omnibus ingeiati ftupore defixis
Deumque ientientibus ingratuin aliorum iilentiuiTi pueri ore dam
fiantGinv
Baitho
LIBER TERTIVS. SOCIET AS AGENS. 353
B.iicholomxus Builamaiitius cum Prouinciam Barticam recrercr
;ica huic muneri fuit intentus prouinciam crcdcres

, vn non aliam illi
commilKim. Etiam Mauros ^ pciditiilimum hominum gcnus , ad mo-

iiim probicaccm , vera!qucP.cligionis ailtum, hac via ieniim pcrduci
polie confidcbat. atquc vt faulla initia pollicebanmr , iperato
pius labor non caruiilct, niii perfidanatio rebcllando, ipem naicenteirij
eeliit iegctcm in licrba , cormpiliet PueiOrum interim diiciplina in
.
rcliqua PiOuincia piocedcbat cx voto Buftamantij qui quantum iii :
illa inllkutioiie leponeret, data ad Lainium Gcncmlem epiilola palam
fccic • In ca procurationem hanc ^ omnium qiix in Societate iiint,
inaximam vocat tcilaturque ad nuilam aliam acque incicato deiidcrio

\
^c fcrri. Dcinde iupplcx oraCj vc huic muncri prxficiatur; Deumque tc-
[(km adhibcc, ie id ex animi icntcntia pctcre. Demum vt voti fiac com-

jpos, magnasqiic eauflas adfcrc & Iiaiic intcr ccteraSj
vaiias dclidcrij iui ;
k ab eriorc vindicaienmrj ii qui force occupationem tam nobilcm noii

quo debcnt numero liabcrenc. Itaquc pluris a:il:imabat vir tantns te-
iiera: cetatis quam rcriiiil amplamnl adminiftrationem; cum
culcurain ,
ludicarct omnino iiluftriiis clle piieris quam viris paruulorum lchola: ,
quam Proiiincia: prarciVc. Quamquam lioc non tam Buftamantij quam

viiiuedcc iudicium eft Societatis , non ex humanis opinionibus , icd di~
ainxgloiici; incrementis,rciuin magnitudinem a:itimaiitis. Huic opera:

boitnE cgicgie reipondit auditorum vbique ardor.
;
Olilipone Conialuo Vazio ChriiHanam legem diebus feftis cxpla-
jiiante , complurcs , cum matucinis iacrificiis & coiicionibus adfuificiir,
ipedem e tcmplonon eficrebanc nc concLirientls a meridie populi vis
,
ocum prj:i'ipei"ec. Nam cede iacta quamuis ipatiosa tam multi paifiin
:xcludebantiir, vt, qui reuertcntibus occurrcrcnt , credcrent millam cilc
:oncionem.ideoque fxpc prodeundum Conialuo fuic pacentem iii cam-
pum. Incrcdibilc dn5tii eil, quaiici & quotics alibi fuemit huic noii dii^
iiimiles concurius.
Nec vero intra vrbiiim muros Iiic fe continuit Sociomm feruor ;
per <JMifio.
igros & montcs quoque fe diffudir, campum iilduftiia! ilias credentium ".'.^'^"'
/bicumque ilint anima: Plenifunt Analcsnofi:eiumodiexcrlo-

.
ûm, fruc^Liumque ingeiitium cx iis relatorum , dum non pueri ibluin

igreftes, fcd cormn qnoqae parcntes filiis iarpc nihilo doftiores , ad ca-
:cclieijii audieiidam auidiirimeconfluxelLint lam tum ab annis rccro Anaijsj, .
"ere fexaginta
,
qui miffi e CoUcgio Romano in agrum Piccnum, Epi-
copi Cainertini rogatu, tam auide iiint acccpti, vt adcorum aduentum
:3ulianEntur xra campana ,
publica(ûe ediota fiercnt , vt intermiilis lu-
iis ad catcchiimum ic qiiirqiie conierrct. Ncc inquilini dumtaxat, ied
'X finitimis quoquc locis paganorum accurrcbant catcmXj vt dinina: lc-
',is imbuerciimr
prcTcepcis (ô vero facilius fames omnium explere-
.
iir, habebantur lacra; doclrinx coniientus primis fere tenebris , cuin

mlgus opificum ab opere conqiiieuerat Templum plurimo luminc .
Ollucebat , auditoribiis ita rcfertum, vc noilurna Natalis C R i s l
clcbricos vidcremr. Scd huiuiinodi concurrus iam inde ab orcu Socie-

tacis
y
554 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV. !
catis iicri iblici, tempore ipib creuere & cum Societatis induftri.i , illis
qua dodrinx huius mirum iii modum auxit.

S.Igiiatius , RomcT ccrtum catechumcnis domicilium a fundamen
tis vt erigerccur , improbo laboie perfccit^ Sociis(quein India,vtiden
facercnt, auôr Fuit . In Biaiilia qLioc|iie pucris erudiendis, iii Chn &
ftiana pietatc educaiidis iux acdcs pruciu-atcc•, iumptusque & ierni , qu
,
quoLidianum puciis viclum colendis agris piicandocjae conquireienr

Cecerum cum noftiOrum paucitas inilmendx toto orbe multitudin
non iutliceret cliaiitas tamen illis deeik ndn iiiiliauit Itaque peifece-
j .
runt fcripto, quod non pocuerum: vocc.

Catechi- Pccrus Caiiiiius , accedcncc Ferdinaiidi Regis aiKiloritate , Catechi-
fmi So- fnmni icripiiC qui vnus quos hxretici pailiiii ipai'(Tc-
explolis cetcris
, ,
humedi- ^^^^^ j puciis pra:lcgereturj isque Roma: 5c ab Acadcmia Louanienfi ap-

i». probatus, hodicqac iii omniDus Societads gymnafiisa iuucntutcdirci-
tur, & in varias Unguas conuerius vbique genrium rudes liad:enus feli U-
ciilime docuit , & adhuc docet miitus magifter. Horum Catechifmo-
ruiTL iinmcnlam vim perfuas & finirimas ditioncs , ilippeditato libera-
liceriumptu , rpargi iuiiic Sabaudia; Dux , faluberiimo P.Antonij Pof.

ieiiini coiifiiio libenter obiccutus . qua iblerria peftiferi Gaieueniium
libelli paiTim e manibus exculli , & propagata longe larequc falutaris
do*5lrina . loannes Ramirius , laudatus ance coiicionator ,

primus iii
Hifpania in breues interrogationes ac minuta reiponla conciait diiliii-

xitquc Chriftianx inftitutionis capita, ad tenerx xtms ac rudium ca-
pwm. id deinde iii Belgio imkatus eil ingenti cum frudu Gui-
liclmiis de Prctere, aliique. In Gallia Edmundus Augerius coiicinnauitj
euulgauitque Catechiiinum, harrefibiis profligandis opportuniilimum.
Eumdcm pofteaGallice, Latine, Grxceedidic ; cuius exempla duode-i
quadraginca millia in vna Parifiomm Lutctiaodlennio ilmtdiftraolaJ
Scripiit quoqj Coilems nofter Catechiimum vemaciila lingua, qui Ca-
tholicis inter hasreticos dodirince iubfidio dcftitutis pro dootore hk^
innumeras animas a peftifeiis erroribus vel defendit , vel deduxit, 6c
vnus plurium inftar magiiliroruin fuit. Cum in Concilio Mechlinieiiii,
cui incererant prouinciales Epiicopi, inter cetera dccrecum eiTec, vt Ca-
techiimus conicriberetar vnus pcr tocam deiiiceps proninciam cxplican-
dus ^ Archiepiicopus A^Lathias Houius id negotij commifit Socictati:ilIa
vero optimi Antiftitis defiderio per Ludouicum Makeblidium impigre
cumiilatcquc iktisfecic.
Qu.id mcmorem Robcrtum Beliarminum , quid Petmm Cotto-

niim, &
innumeros alios , qui iliis quique tcmporibus &i locis accom-
modatam dod:rinx ChriftiaiiiE metliodum vulgaruiit ? In v€thiopia
Petrus PaeziuSjin Sina Matrhxus Riccius iuacniuique gentis linguaCa-
techifiniun compoiucrunc qui libri pcr vtrumque Regiimn diiperii,
:
ingentcm vencrationcm frnd;uine]uerctulerc. Pari animarumvtilitate,

& Mexicaiiis & Brafilis & , , PaiMquaricnfibus, & Pcriianis , aliisque
Aineiicx populis , doolrma; Chriftianx capica a nollris tradica. ItaEii-'
ropa , Afia, Africa, America , Socictatis vocibus pcrioiiant , icri-
ptB
LIBERTEPvTIVS. SOCIETASAGENS. 355
ptis iuuanrur , tencram mdemque turbam Chriftiaii^ vits: officia do-
'
centis. .
Quid ego nilnc dicani de illa induftria ,

qua pL^miolis , laudibus^ /«^«Z?'•'*
concertatioinbus , ampliiliinis honorum ticulis , & innumeris illcccbris ''"^ "'^"'
xcatcm hanc iiicicat , vt iniioccnti mercedis & honoris cupiditate capta dnnrmam
certius ducarur ad gloriam iempiccrnam? Chrtflta-
""""'
Quid dc Sodalitiis ad catecheiiii promonendam per plerafqtie pro-
uincias iiifticutis , c|uibLis Epifcopi , nobilcs, priinariique paffim eiucs
noineii dederunt prîertim cuni ingcntibus ea Indulgentiis Pontifices
,
Sumini donailcnt ? e qiiibus ikpe viri gcnere audoritate nobiles, nec &
carceriim pedore^ nec iquallore noibcomiorum detcrriti , riides inibi in-
iientos ipiimec non raro inftruxerunt •, pueros veio audoricace , ciira,
ftudio, ad officium aiit pellexerunt,aut compulcrunt . Infinitus iim, fi
iingula perlequar, fi enumercm Reges, Reginas, Principes, Eccleiiamm

Aiitiftites, Magiitratiis, qui donariis & praeientia ixpe liia puerilem ala-
cricateinfoueruntj&Societatis laborcs mirciuuerunt/motuumquos illa
reterebac vberrate dcleolaci? Quid fi alios fauores commcmorem quibus

hoc Socktatis ftudium toro orbe runtproiecuti ? Quid fi laudes quibus
viri dodi hunc laborem ad verccuiidiam prope noitram & raborem cx-
tulerunt? Ex iniiumeris vnum iuuac audire Laurentium Beyerlinck, Ec- Teflimo-
ckCix AiitLierpicniis Canonicum , fcripnis &
eruditione celebrem , de "^'" f *^'
ciiius viri iii Societatem animo id tantum habeo dicere, quod qui illuiti ^Socnuins
non ita pridcm vita fiiiKitum intime nomnt, facile mihi concedent,dum ^"^ mmc-
^^'
Sociecatcni laudat , plus vcritad qiiam afFediui tdbuiiTe \s igicur ita .
lcribit D^flro feculo mter omnes Religionem aliquam profejfos ^fedulo (^

;
tx'humai^'*
miro cumfi-uSiu cateclnzationi luumtutis iniumhunt Rehgioffue Clerici So- Tom.i.
cietatis I s V 5 '-uel hoc tiomme celebrmdi , quod hanc rem Ecclefie Dei
njtdifsimctm mttgno ^clo curent , (^ êthodo iuuentutis regimini ac-

commodatd exfcqua,ntur : fc ^jt pOprium eorumdcm munus 'ifideatHr, c^ tn
quod omnes incumbunt , teneros puerorum animos difcipl'w£ for-
jnulis njeluti cumipfo Ucle imbuere. ô fit, njt lis lcas quihm Societ^s
h<ec admijft efi , njidere licedt luuenes morihm (C9' pietate infiruffos ,
' de
iis etiam rebus quas alibi adultiores ignorant
, Neque dumtaxdt dijjtrentes.
'
,
honeflioribus hunc Uborem impendmiti fed (g^ pduperibus^ qm arte manU

''viEium qUicrunt ^dut impenfs eleeniojyndrum ^ '•vele publico dluntur ^ dfsu
dtia inftruSiione diebiii^qmbus db opere ferUntm' ^ adfunt : nec ab dgrefiium
pid direSiione , n^bi ed per Pdrochos negligitur, fefubtrdhunt. quin^ exemplo
dApofloliômmbiis oynnidfdEii , omnium monbM e^* difciplmxfe dccommoddnt.
Stc <-ut infoU Antuerpid hdbeoj fubinde trigmta numero , (^ plurespro i-ua-
rietate locoruw, qm in hac pietate defuddnt,
En quam amplum omni ex parte teftimonium, ilue zelum Societatis
extoIlit,niilliliominum generi ie fubducends ; iiue mechodum laudat
puerorum iniJeaiis accommodam \ iiue frii(itiim labori rerpondentein
admiratur ; iiueomnes incnmbere , vt proprium corLim
ait ita huic rei
munusvidcatur;{iucSocios,Apofl:oli excmplo,ommbvis omnia iieri con-

tendit. Quis crederet, Iiarc non niii ab exuberante in nos affeolu profi-
cifci, niii qu^ icribit, &: iiidics & vbique , & in oculis gererenturom-
Yy i uium?
3$6 IMAGO PRIMI SiCCVLI SOCIESV.
nium? Atque hoc miinus dudum
, ncmoinuidit; donccaiii-
jifdiciur» Societati
Ahtrmj. duitas &
conitaiitia & laus inde naca opinioiiem quibuldam inieccre
icgre illi fieri hunc curuim eius nonnihil intcraimperent. Itaque
dum aliqui dolorcm iiium nelcio quem vindicare ie credunr , aur pla-
gaiii lucLilentain Societati inferre arbitrantur, hanc aliis prouinciam
demaiidariint ; nec fortaile viderunr laudi ': plurimum ie adiicerc
dum hoc fadto tcilati iunt, in prctio iiobis elle curas & moleilias alic-
nx ialutis caiiisa iuiccptas. nam ccnient a nobis ic tollere quod amamus
f>utantque pcciiam infligerc,cum eripiunc laborem. In co interim
ie -
atur le Socictas , qiiod caulla fit iie ab aliis ncgligatur h^c xus , atque
hac iakem ratione iiiuentuti piodcile pergat. nec aliud voiiet, quam vc
quicumque hoc muiius iufcipiunt , lilud cniam felicius & vtiliiis , quam
ipfa poircc, obeant atque iliitineant. |
Scd pauculis omniiio in vrbibus hxc cura Socictati & ex partetan-

tum , nuiquam penicLis adempta eft; nec vmquam toca adimctur diini ,
tenuiores pauperesque iuperemnt excolcndi,quos illa ncgligi numquam

Ktthtai
(:. At quis credat reperiri poiTc qui huic tam pio inllituco obtrc-
hntKi mff' j~>
ctenc
^/r^ll
?
••
trultra iaboraii in ictate
,
qua^ grauioris cui-cT, vc elt artemar lalu-

;-i
^gj.^ ,
tis,
.
capax noniiC;qu:c ipe muiiLiiculorum, non xftimatione virtLitLs
audita mandet,vt pfittaci iuum
Quid igitur ?
in qua ciikura careac fru- ^
arbor iuis audibus noii adoldcit , Iioramm index
non mouetur , etfi incrcmentum illius, huius motam oculi non perci-
{)iant ? an iemina humo condita in perditis numcraiitur , ii flatim noiii
lerbeicant? Mutatio qua; iiib initium tcmpore apparcc. Crercenct
fallic,
cum annis iudicio ac maturcfcente , dodirina qiias primo erat iii me-
moria, in totum animum mox in deiideria vircutis , vclutie-
tranfit ;
meii in frondes aut herbas,pullulat ac demum ipfas virtutes ceu matu-

,
ros ac iapidos frudus profeti . Hi poftmodum ad Rempublicam gu-

bernandain adhibentur quiique certe iiiam rcgic familiam cumque adi
;
:
exempla capitum ieu Rcipublicai ieu familicT ie compoiiant, tum de-

inum apparet , quantum referac a tencris red:e inftitutos fuifle . Quarc
Vel ad corruptiinmas Refpublicas corrigendas pueroiiim iufficic iiiilitu-
tio .enim adultorum animi annis obdurati medicinam relpuunt,

Si
eorum cerce fobolcs ad virtutcm educaii poteil Niimquid e pucrrum .
pomorum ieminibus arboics iiaicuntar copioibs olim vberesquc da- ,
tura^ friKilus Quid qiiod mdi etiam ieneotLiti vt principio diceba-

?
,
,
muSjhxc dodrina plurimuni proiitjdum eam vcl cum pucris, vel a puc-
ris diicit Quoties audiuimus ienes fibi guatiilantcs , quod a nepotulis
?
iliis didicilTent
,
quae ad caiios viqne ignoraucrant ? Quocies vidimus
illos iiix liberoiLimqiic iuorum fclicitaci pras gaudio illacrymantcs,
quod in hanc eiTcnt vcktt auieam iEtatcm iemati ? Quam multi vero
male pericrunt , quam niulti in horrenda fcelera & pernicioiiilimos cr-
rorcs prolapii iunt; qui ii a teneris Chriiliana diiciplina fLiilTent imbuti,
pro lii(5l;uoiilIimo quo iam perierunt naufragio , falutis xteriix porcum
feliciiTime teiiuiflent?
rtad vtr- .
^cd quid cgo rcfero fruilus inftitutionis huius ad fera tempora , ma-
tutem ma- turamquc £Etacem , periiide ac ii aliqua a^tas auc virtuti aut cx\o fit im-
'*'''•
"
mamra?'
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. B57
matura? Vc eniiî fileam deceiines pneros per vicinos vicos catechifinmn
feliciiTime cxpIicuiiTej puemm in Gcrmania quatuor Minillros hxre-
ticos ita confutallej vc parentem difputationis arbicrum & au6lorem
conueiceiit : tredecennes pueros cum ichiimaticis Monachis eon^reA"
fos in Abaflia,eos eiTons iimul & impictatis conuicilTc •> in Indiis idola
parentum conculcalTe, confpnifle , perterram raptalk, comminuilic,
exulllire» Vr huiurmodij inquam , fiudus pra:cermitcam, quos ex cate-
chiftica difciplina in alienLim ferecommodum retuliciimplex illaietas;

qux viitus vmquam m robufta xcate fuit commendacajqiUT in hac noa
eluxit? An viua illa & miraculomm eiicdLiix fides ? Soia Symboli reci-
tatione et aigris corpodbus morbos , Xaueiij cruce ex obfeilis dxmo-
nes pueri fugarunr. An religionis diuiniqne cultus tenacitas ? Apud
Malabares cum puer Chriftiaiius in hoiioiem idoli ( cuius feilus dies
agebatur) capuC fibi ablui nuUo modo pateretur, idque per vim tandem
fecifTetmatei-j ille in publicas vias proliliens, vocifeiari cocpitChrirtiat-
mim fe elVe, matrem aquas capiti per vim infudilTe, fe impio riciii
numquam aiTenfum. An pia inrefeaufteriras ? In PaiaqLiaiia integr^
piierorum cacerUci flagris ia feipros pro more iam habent, nec
priiis a verberibus cemperare ,
quam corpufcLila fua lacerent, mukoque
iangaine perfundanr. An pia 5c alra rerum casleilimTi meditatio ? Ro-
gatus a parcnte puer , an,cum toto vulru pra:cer morem palleret, asger
elicc? refpondic, folafn Christi patientis commireratioiiem , quii
permouebamr , nec aliam efle palloris fui caulTam. An inuiola, quani
in Marcyribus admiramur , conftancia? Hic vero cxcrcicus pueroruni
feofFerunt, gladios, tela, vulnera fbrcius excipientium ,
quam lid:oies
inferrenr.
pla dedit,
definet ,
hodicque darepergit;
qnam cum niillam vkra
\
Sola laponia a paucis iam annis eiufmodi pueroriim exem-
vimuem
poftcntas tota
mirabimr. lUicnonnulli a
non ante mirari
iiinulatis, quidam etiam a veris cainificibus Christvm abnegare fm-

ftra iuili,&,ni parerenc,fl:n6lum iugulo ferociter admoucntibus,
line mora fupplices in genua prouoluti colla nudaruiitj parentesque
I
gaudio flentes de conil:antia fecere recuros. Alij , qui a parencibus pue-
rili imbecillicati metuentibLis , fleta & eialatioiieextorferantjne tyraii-
norum ira:fubducerentar; iidem mox ficcis oculis, hilarique vultu, pa-
rcimim fratmmque pro Christo moiientium fiippliciiiin fpeota-

runt, fuLim mlerant. Alius probaturas patri conllantiam, fermm caii-
dens manu auidiiTime prenfauk. Alius in horribili rogo, iokitis ignc
I
matrcm eodem in lOgo Chri-
vincLiksjCLim ex ignepotuiflbc fiigere,ad
STI caufsa ardentem ardens ipfe cncurrit, & in ekis complexu exfpka-
uk. Magdakna puella Chriiliana eodem in rogo iam ambufta, pm-
nas capiti fuo, venerationis ergo, impoiuk appreiTicqne: perinde ac fi
in medus flammis non facis arderec, igiiem in igne quaîiLiic; hoc fado
teftaca, quanto fbrcior .-Eftiiarec ardor in peftore patiendi pro Christo
iÎiquid ignis tormento atrocius. Quid alia hiiius astatis facinoia pofi:
Ha^c miracula commemorcin ? Pleiia exftant volumina heFoicaiuin
virtutum, quic omiiibus fecidis pueritiam nobilitarunt, & aureolis, co-
rollis paknisque casleftibus decoraruiit. Vnde igicur pueri fpiiitus il-
Yy }
ios
*,
35 PRIMI SMCV Ll SOC lESV.

los hanfere tam ingentes ? vbi,niii a catechifmo didicerunt Fidem
,
illam, pro qua tuenda ea tormema ludibundi peitiileiunr,qux ipia im-

manicas non fine hoirore imperauiu, nec iine trepidatione conipexit ? Iii
tales i2;itur taiitosque frudas nQuella hazc gennina efflorefcniKj Sc iis
colendis non iiirudecur, non omnis cura j induibia ac labor impcnda-
tur? Facitid vero facietque fcmpci- Sociecas, nec deiiftet a ralubern-
mo iabore, ante vel iinim vel humani generis occafum. Nunc, quaii
pucris oitum habent, dc Sodalitacibus Marianis diccre aggredinmr.
CAPVT SEPTIMVM.
0 Societittii iniuiiYipl• in cpdtu heiU& Vifgink
pcr Sodditates ^ro-^dgando. I
Miyetico' pleriique orbis Chriftiani partibus iacebac vna cum Filij hoiiore,
?'" '"
I Matris reiierentia. Damnabanc cam pafTim, & in contemptum ad- I
tmpntM. ducebant hieretici. culta & honore vocikrabantur indignam,per quam

Omnia habere oportucrat illam cxli terraiumque Dominam , illam
.
Deo piOximam Maidlatcm , conuitiis quoque proicindebancj &cuiti

aliter non ponbnt, in iitiaginibus lacerabant, conculcabant, igni & fer-
ro abfumebant, vc nempe ruain in Filiumpietatemperiniurias Matris
probarenc. Quoturqnirque tumraiinera Diua: tempUs, qiiotLiiquifque
animum aiTeolumque ( cui anathemata omnia Virgo rcmper poftha-
buit) oiFerebat? Dolebat Societati, quas tanta: Matiis auipiciis origi-
nem fuam dcbcbat, noil tanmm apud omncs probos pro alTerendo,
quanCLim ab impietace pro euertendo eius honorepugnari-nec tantumdc
tuciilimo hoc certiiiimoque ad ralutem adim muniendo laborari, quan-
Soaetaf [um ab liiEieticis de obftruendo. Igiturhoc tantum falutis remedium,
cuitKm
'
fi^"'^ cjuo reliquoram vel vius vel cura facile languet, aut ncgligi, aucj
fommen- frigide aut a paucis tantuin adhiberi paiTa noii eft. Et vero id iii patexe-
^'^^*
tur, iniqua videri poiTeCj tum in eos quornm falLui fe incumbere profi-
tecurj mm iii illam , cuius volupras eft omnibus piOdeiTe. qux quod ,
vulc, kapoteft, vt cumFilio remm omnium Domiao diuiiumimpe-

rium habcre videatur: poteftafem veio ruam cnm voluntate itaconiun-
gic , vt fuppliciim dciiacria occuparc malit,quam admiccere •, effundcre
potius beneficia, quamdaie. Igitui: Societas exemplo piarire: Mariae
laudcs pro ie quiique Sociorum , & ad Houas & ad globulos quocidic
annumerare: quidquid arduum aggrederentui• , vt qux obfifterent,
difticukates iupcrarentj Mariae opcm implorare: quidquid moliren-
tui• auc ad fuam aut ad aliorLim ialutein Mari am inuocare, , vn cona-
dbus adfpiraret: quidquidvel Deo vonerenc, vcgratnm acccptumque
en'ec,MARiAM adhibcre, qux intercederec, qLiarqiie facilem ad Filium
adicum pararet-: in periculis rebusque afflidis ad eam confugere, fpem
omnem iii ea reponcre. Namquam fruftra numquam Virgo laboran-'
:
tibus noil adfuic: numquam voua nonpra^fens audiuit. Ec haiic Patro-

nam non amaren Societas non fiuim erga eam itndmm , quibaiaTm-'
?
que poliec modis probarct? non adniceiecur pro vinbus, vtqux fua &v
pauco-
I
,
paiicomm eilec felicitas, fieret omnium? an, cum tantahominum iu-
uandoiuin cLipidicate ardeat(vt reseil: pleiia folicicudiais amoi•) non o-
perose fuadereCj vt, qui per abrupta & plcna pra:cipitiis loca ad cxlos
I
iterhabent, mortales hanc fequantur dnccm, in hanc oculos mentem-
qae conijciantj recundum hanc curfum legant? Fecerac id iam noii
paucis aniiis, haud indiligenter iam laudes ViiginJs vbiqne genduin
:
celebrarat, iatnracella eius & aras exomarac, iam excitavat languciitcm

torpenccmciae
non leue pierium \
plLuium animis erga eam pictatcm & vidcri poccrac
fcciirc. lam Fcftis eius dicbus ixpc ardes facra:
non iuiiiciebanc capicndx multicudini, nec conteliarij audicnd:E-& plii-

:
rimos qiiandoque abea religioiis oiiiciis honoraiida non tam iiia arce-
batfocordia, quamcuiba. Sed qucmadi-nodum dclibata fon-
tisaquaingencem iltim accendic magis qiiam fedac itaihidus hic ar- •,
denrcm illam ialLitis alienx cupidiratem, qiia Societas flagrabat3in^

fiammauit magis quam explcuic. Gaudebat illa dum viderec hiinc
pietatis ardoicn-», icd magno igni iimilem noii ignorabat, breiu extin-
gnendum, pcipetuo fouei-etur. Quamobreiii vbicumquc ponebat 5^,^,.,/;,/.^
niii
vcftigium, iion lolicita minus de Gonicmando Dcipariecultu quanl ex- 'tijlituit

citando^ Sodalidainilicuir, in quas non iine deleclu admitcerentur, qui- "ff'"*"'-
Dus Diua! amor quique cius , quam
ac veneiatio priEcipue cordi ellct
chU ,
colunc , vircutes potiHimum xmulaii ftuderent. Hiconceptis verbis, '«'"•

cercaque formiila obfequio Vitginis deuouenc Tefe, certisque pierads
legibns parcnt: quochebdomadis conueniunc vnumin locum, vbiapta
diredloris oradonc miituisque exemplis incitantur , vt concepcnm fc-
mel ardorem conrtanter fouere perganc. neque iuis carent Magiftra-
tibus qai lcges tueantur , & incrcmento confulanc pietatis. Cecemm
vdrerum edam magnarum tenuia plerumque & lcntainitia ita ;
Congrcgationum harum urigofuit & perexiiis & tarda,&: hnicin qiiam Hi(i. Sodct.
toto iam orbe excreuerLUic , amplimdini ac celebiirari diilimiUiiria. ^'^'.
loannes Leonius Belga natioiie prima huius operis lineamenta aahtatHm -
xir. InFcdorum clalTiam pued qui prxcipuo iludio fociare cum litrei- ^'^ f^g'«^.
,
ds piecateni vellent, diebus fingulis poil milTos ceterosj iii viianl

icholis conueniebanc, in qua crat arvila ad pietaterii deccnter inftiucla;
,nic aliquamdiu orabanc vniaerfi : cxcipiebat oraiionem , audientibiis
cetedsjfacra ledio: Dominicis vero ac Feftis dicbus Veiperdnas preces
non iine cancii, fcd modico, peragebant. Ha;c vltiina eft origo tot tan-
itorumque toto orbe Sodalitioium , qnoad quidem memoria repecenres
leaqux fucrunc, &
veftigia huius fxculi relegentcSjagnofcere pomimus.
;Sed diLiina Sapicnda , rerum , qiias ipia iufcipit, geiendaiuni
rolet
magis ad fruolnm qnam fpeciofa ad oltentationem, ponei'e ex-
vtilia
,
xdia. NuUa vique adeateaipora Sodalitiomm fuerat aiit ceita forma

lut fpccies, fed vmbra quxdam & mdis imago eorum qux
lucsm piOdibaiir. Anno pioxime requend, confinTiata iolidataque
ii
wit, & in eam Ipcciem formataquam hodieque ieruant. Mulcopoil:

3icgonus XIII. Summus Pondtex, vt eorum inrticutiim coonomz ^\t Sodaiita-
icges infpcxic, vc ex fruda, quem fercbant, reiliinaLUC , robur lili iirmi- '/''«"«-
acemquc ApoltouGa comprobationc adiecit. Tiim yero laiedta So-
ciis
360 IMAGO PRIM S^CVLI SOC. lESV.
ciis pi.T a^mulationis fl.imma: tum noii vicinas modo vrbes, fcd & pro.;
uincias, totLimque terrarumoibem idem aidor iiliiaiic. tanti dl tnoJ
ranonfrangiin fiindamcntis apte iaciendis ,
qiiamnis lente ailurênci-
bus. Gaiuiebat Giegorius cicinde tam fmdus fiucad Deii
multiplices
cultLim, iiiie ad Viiginis honorem j iiue ad hominum faluccm piOUe-
,
nirc a Sodalitio quod fua ipie compiObatioliclaudaucrat, & in Colle-

gioiuis aufpiciis & impeniis cxdificatocrcxcrat. Facile Chiudio ".
iic,vtabillotamquamfonte in omnes vrbeSj. vbi Socictas fcholas ha-'
bcret, eaidem gratias & inil:ituti iirmitatcm approbationemcjue, &pce-,
nariim condonatioiics deriuare poiTct.ita tamen,vr,riciir in Vibe prima-|
ria erac fingulaiis Congregatio 3 ita ncqiie in aliis oppidis plnresjearqud
omnes itib tutcla iakuaca! ab Angelo Virginis excitaientur. Sed quisi
incendij immenfam iiluain dcpafcentis quaquauerfum ie diffundentesl
flaiamas coerceat? quis amnem monte decurrentem, i
Sodalita- imhres
tnm m>*l- r
tipltcatio.
êm juper
/^ , 1
notoi alnere ripas^
intra alueum coiitincac? PiodLicendi iceium fuerunt termini: cumqud
haotenus Congregationes ex adolefccntibus licceiauum ftudioii.s,qnidue
iis fe adiunxinent, conftarent altero poft anno Sixtus V. conccflit, v!
;
vbicumquc domicilium fixilTec quocumqiie hominum gc-

Societas , e
nere Sodalitates noftrorum ftudio coaliiilTent, quocumqtie inuocatoj
Virginis nomine , nuUo numero , libere iii commiinionem immuni-
tatum & priuilegiorum cum principe inVrbe Congregatione adfcifcere
Jicerct. Qiiis hic non mircriir xrernx Sapieiithx coniilia? qux vtoliin
non paucis anniSj adlaborante Matre, Socieratcra ruam jnolita eilj
quandolgnatij conatus, pnufquamlecundaret, remel icerumqueilic-
ccflibus dcftituit, vc fLinm quod parabat, non hominis opus elk tefta-
tum faccreti donec euotuno , quod prxrtitLicrattempore, prxter fpeinj
& exipeotacionem, Pontificum oraciilis eam voluit approbari, & iubJ
latis, qui poiitierant, tcrminis , vbiqiic gcnrium propagari : ita fereiii!
VirgiiiisSodalitate excieandaqiuim iiidiblis iniriis,quam tardisprogref-

iibus, qnanto tempore a Sociis laboratLim eit, antcquam propicij ple->
nns fauor Numinis vidcrcairadipirarc,& ha:c, qux vidcmns^M ariae|

caftrafaccretjdonccm Vrbenata,aSede ApoRolica agnica & in fidcnij
fufcepta, in tofias mundi lucem prodiic ? Quantis tnnc repcntc aiicri-j
bus in immenfum creuit? in qiiot, quamque dccemes ordines omnis
condinonis homines di Tc0it, quo Dciparam plurcs pro ratione artatii,
vitai, dignitatis, iub iifdem lcgibus, aliccr tamcn atquc alircr, colerc
honorare aptius docerenrLir. Noncnim omnibns eadcm conucniuiH:'

aliis atque aliis fiuc rtimulis ad virmtem, fiuc prxccptis, alia atquc alia
hominuin coiiditio indigec . vtilius tradimr , & inhxiet fidciius, qnx

ciiique diiciplina attcmperatur. Vt igicur neminem repcllic R i A,l
ica omni hominum generi aptanda cmiic r i ae Sodalicia

vt om-j ;
nes ad R I AE amorem, & felicitatem exeo nafcentem , ceitius du-

cerentur. Quis enim non videat commodius pueris primos erga Dci|
Matrem igniculos iiiiici , fi foli diuiiiquc {int a cGteris, qnam fi cuiii
viris & lenibus pcrmixtii numquid alia adolcicentix , alia xtatc matu-
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. ^St
, rfcj alia ima: plebi, alia Patriciis & Senatoribus, aptius propoiiuntur?
Numquid apertius de fuis naûis & vitiis moneantur Ecclefiafl;ici,fi fe-
cretifintab Iiominibus piofanis,quamii fiiTiul iint cum omni homi-
num genere ad officium iiicicandi? Quare cenella artas hoc capacior boni
iiemmis,quo mollior, in fuos primiim coetus tribuitur. & quamuis litte-
ns necdLim nouit, iic tamen inftruitur, vc, cum nihil poflit falubrius,
nihil qiioque difcat prius, quam inuocare & venerari R i M; &
quamuis adhucimpar iic maciirie pietatis officiis, iiib Angelorum ta-
men Regin:e tutelaiam tum afluefcit iii Sodalitioium veliiti veftibulo
vcrfari. & Tui iunt conuentus, vbi pro fuo captu virtu-
Adolefcentibus
tibusimbuantLir. Vbi res ferc, amant nobiles & viri piimarij non mi-
fceri cum opificibus & plcbeiis & nautici homiiies atqiie pifcato-
:
Quid, quodmilimm, quidquodagreftium,

resfuifimilibus gaiident.
quid quodremigum damnatorumque ad triremes, & mendicabulorum
initacfintfubMARiAE nomine SocietatesPequibiis fpe maiores fruclus
relati: vtpote quomm pluiibus nihil aliudadprobitatemdefuit, quam
cultara &reol:a inftitutio. Omnibus profedo hoc mifericordia; & be-
nignitatis Marians arylum patet j & hasc clientum eius varietas iucim-
diflimum Virgini pra^bet fpedaculum. Certe iiiie hac inicqualitate
conuentuum, non poiTec a^qualis procuiari animarum vtilicas quarum j
tamen ieqnale eft pretium, &

^qualis apud Diuam xftimatio. Neque
vero Sodalitatum hamm fplendori quidquam officit hominum quibus
quandoque conftant ignobilitas &
obfcuricas, Tantum enim lucis iis Digmtai
afFLindic Praefidis Diuas maieftas , vt &
primi Ecclefiae Proceres pur- •^"i^/iVrf-
puriE fuâcinfulisj popnlorum Domini, Imperatores & Reges fceptris
*'*"^'
fuis ac diadematis noii modo nihil decedere , fed honorem potius ac re-
uerentiam ab his accedere haud immerko femper exiftimauerint ne-
, :
qiie eos pudiiit fua nomina iii idem album cum plebeiis dare,& eidem
proVirginis honore militias adfcribi. FerdinandusII. Casfar, quiraro FerdinaH.

nexii iummum imperium cum fumma virtute coniunxit , auguftum diii.fk-
illud nomen fuum variis locis coetibufque iii Parchenios Sodales referri ^^'
curauit: neque c^rleftem illam Imperatricem iibi tantumin Patronam
adoprauit, fed etiam exercituum fLiorum ac ducum Ducem nominauir.

eius aurpiciis tam felicicer totics pugnauic, vc vel ideo hoftis ei num-
quam defuifle videamr, ne deeilet materia triumphorum. Scecic ille
femper inuiftus, Diiia clieiitemfuum &
cauiTam tuentej tametfi iii nul-
liusvmqLiamPriiicipis eueiiionein aut maiore molimine , auc diutur-
niore pertinacia, aut a pluribus conrpiramm fic & pugnatum. Ferdi-
nandus quoque III. qui Casfari parenci non minus in virtutes quatii
, Ferdinan-=
Imperium & Regna fiicceiiic, clienmm Deiparae numero non taiitum di iii.
adiungi voluit, iedhoc ipfo iubilei iiollri anno in purificats Virginis ^'"•^" ^"'
peruigilio in Sodalicatis Louamenfis tabulas , quas fibi mitti iuilit, rio- ^^.
men luum niiper ipfe rctulit, adiedo fymbolo illo fuo: pietAteet
I V s I I A. Ec profeoto pietatem Ca^faris videbic hic omnis pofteri-
taSjiifdem quibus aiiguftLim illudnomen iicceris fatis expreilam: qiiot
cnim apiccs a fccptrifera illa manu cemcc exaratos , totidem fe nocas
Venerationis credct inmeri , quibus Parchenias Congregadones Cxiar
eft
3^2 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. itSV.
eft piOfecutus. Sed quid ego Cxfaris pietatem verbis conor adumbra-
re? Ipfum iuuac audire Fcrdinaiidum: nc, qui alTcqui optimi Imperato
ris ieniLis tenematem non poilbmiis, ab iis tamen , qui eam noii intelii
gnnr, quique Viigincm miuus aut amant aac xftimantjblandiri ceiifea-

mur. Cum igitLU SodaUtatis album ei hiiiiet , vt lulierat , obiatuiTj, in
quod referri folcnt qmfe Diu£ in clientcs^^ fernos perpetuos confecrant^ mi-
qu? um amdre "-ut Matremôlfferuare '-ut Re^mam^ T)ominam^colere yt cteh
ten-icque Moderatncem frofitentur j his verbis ipfe lc voluic inicnbcre;
ILLIVSEGO COETVS SVB INVOCATIONE TVA CONGREGATI

AVGVSTISSIMA MARIA
ME LIBENS ET MERITO VNVM PROFITEOR;
TIBI EGO ME, MEOSQV.E CONIVGEM AC LIBEROS,
TIBI ROMANVM IMPERIVM , CVI DEVS PRi£FEClT,
TIBI REGNA MAIORIBVS ACCEPTA,
TIBI TVTEL^QVE TV^ POPVLVM ET EXERCITVS MEOSi
TIBI TVOQJE FILIO MILITANTES
C I O.
QVI FILIO ,, ,
TV
QVI
TVVM ADMITTE,
REGNO, PVGNO.
QVI VTRIVSQVE HONQRI
TVVS IGITVR EGO ERO

R ,
ERVNT QJICVMQJE ,
TVA ERVNT DITIONES REGNA IMPERIVM,
POPVLI
EXERCITVS: ,
EOS PROTEGE, TV EIS VINCE, '
EIS REGNA 1MPERA.

ITAVOVEO
. DC. XL.
TVVS IVSTITIA
FERDINANDVS.
Nequeverolviaieftateiliaquidqnam iiidignum fe committcre aibitrd
tur,cua-iillamadSodaUum ccecus &
nomina dimittit,cum in Maria
Prwcipes ^^^^^^^ ^^^^ cLim ci feruire pcipetuo magna voluntate geftic. Numquar;
17« &fe. pietas minuic Maieftatem ,
quam velibla poteftaugere, vel plLirimur
fKwa so-
illui^j-are. Sigifmundus III. Poloni^ Rex, ctiamuum adolefceu;
amhimit. Br^nsbergas a bodalibus per litteras enixe petiic iii eorum numerui
-
' coopti
«
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS, 363
cooptari. Ferdinando Cardinale Auftdaco, quo nunc Bd-
Parem in
gium modeiatore gaudet, piecatem vidk Hiipania: parem in Ema-

Kuele Duce ilio, eiufqae liberis, Sabaudia Quid, quod Prinîpes .
iupremi, & Apoftolici Legati , ciim animum iuum dumtaxac ape-

riendo, voci iui pollcnt eilc compotes , malueriRC tamen ad cetero-
rum confuccudiriem candidati officioiiflime Sodalitiiim petcre, vc
quanti illud facerenc, in conipediu omnium piOficcrentur ? Quid,
ouod nec alccr iexus ab hac iclicitatc fe paflus fit excladi? incer So-
dalium nomina voluerc nomen referri Rudolphill. mater Au- Ann.ijsi.
guiia, Caroli IX. Galliamm P.egis Pvegina coniux, alicûe Priii-

cipes temince quain plaiiinx. Vique adeo &
merito gloriofuin iibi
ducunt Dcipaia:*ieiuire5 ij qnibns ceteri iemiunt. Poft hxc exempla
qiiid vtniirqueordinis Principes commemorem? quid Reip. Pra;iides,
quid clariHimos qua erudiLione, qiui iiobilitate viros , his ccctibus no-
mina certatim femper dedille, atque cciamnum dare ? Cui mirnm vi-
i
deaturjCardinaliLim 6c Prarftilnm Romx Sodalitates eflc, alibi Equi-
tum Melitenfium, alibi Nobilium? cui infolens, Catholicos qui oc-
cupatas abhxieticis vrbcs iacolunt, vtSodalitatibus Marianis Catlio-
licarum ciuiratum accenferentur, fummo Sed difficile
ftudio inftitilTe ?
didu cft, plufne iibi gratulenmr Sodales quod prima illa Chriftiani
ji orbis decora
rentur.
incer membra
Nimii-um
quem Chriftianam
fua niimerenc , aii hi quod inter illa iiume-
alios titulos cenfeiit dignitatis

dignicatem, qua nullaeft nobilioi•
, hiiiic felicitatisj
commodius
per
meantnri Sane Antiftes Veniieniis palam aliquando ccftacus eft , plus
feglorian titulo Sodaiis , qnam Epifcopi, idque omamencum pluiis a
,
,,
fencrij quain pedum fuum & intulam iacram.
Atque hiEc de Sodalitiornm origine, propagatione , dignicate. Vi-
deamus nnnc quaiitos Societas pia: indultria; iua; leferat fruotus. Ma-
gna in
litas,
omncm Rcip. Chriftiana: paitem ex Sodalicatibus manauir
vitiornm licentia, vel ex lifdem ma-
diim vcl per illasiublata eil
~
gna viitULUin prodieie exempla. FaiTi fnnt mukis iii vrbibus Pra:co- Sod.ttita~
res. peccandiaudaciam Sodalitiomm maoris leaibus, quam fupplido- tumfra-.
rum mecu cohibicamjlonge pauciora lolito,& prope nulla, crimi-

ruiile
napiiblicis pc^nis pledcnda committi, poft pietatis illa in Deiparam Ann. 1604.
exercitia in vrbes ilias incroduda. quad vc curiose obremamnt, ita

faiideaffiumarunt cum magna huiuimodi coEtuum laudcj quos publi-
co vrbium bono natos & inftitutos aiebant. Sencx reptuagenaiiuSj non Aan. 1550,
annisquam priidcntia mamrior ex annis duobus & feptuaginta quos

,
numerabat a:tans, duobus ic tantum vixilTe dicebac, iis nimirum quos

in Sodalitace exegerat. Monailerij vir piimarius inorti iam vicinus
iyngrapham petiitj qiia Sodalitacis Moderatores ccilarentiir eum Soda-

lem fiiiiTc, quam teftamento ilto pius Virginis ciiens inicruir, vt fcireiic
poilcri, (e non rantum opum, fed eciam ciiltns Virginei, ab optimo pa-
renre fcriptos effe heredes. Dux Populcniis ciim guaui & morcifero
morbo vrgerecnr, Sacerdori noftro acceriito , Lrrain opdmxque fpei
'
pleniH-n aftirmabatic morij iimul teftatLis, fiquam haberct Iiuius cauf-

fam Ipei, e Sodalicate illam haufillc. Mox filio adflanti imperat , vt
2. Sodali-
H
Sodalicati & nomen de-r, & animuiifi neqiie ticulum polTe nobi-
•, fb illi
liorcm, ncqne cenfum rclinquere ampliorcm. An vtiliorem filio he-

reditacem rclinqucrepouik, quamamoitiTi Diux, falutis iEcerncX cer-
tiiTimum pignns ? lam viiTUtum illuftrmm monumenra c\ux &qiian-
ta funt a Sodalibus vbique locotum reliola ? li qnam conieduram
licec
facere ex fui vidoria, & corpomm voluncariis caftigatioaibus, non hor-

ridiorcs ab Rcligiofotum Oidinibus exipeoles.
aiiftcris
Nolo iis recenfendis immoiari, ne quiforteaut modcradoncm ex-

CeiTilic videri poinnr,auc maius momcntam fui afflidationc,
quam vtrcludliantcmfrangerent animum atqueiii poteftate habercnt;

quam vc fuppliciis illis oftcndercnc, quantnm iibidoleretDeum oiFen-
Seueriidi dilTe, quamque cimercnt nequando ofteiidei-ent. Fuerunt qui cilicio fetis
Sodahfim
afpernmo hcbdomadas corpus non tam affligebant qiiam la-
fex ipias ,
ceiabanr. Jnuenciis elt, qui hebdomaaas totas abltineret ab omni potLi.

Fuit qni ilngulis nodlibus ad orationem confurgerct qua nudis aeni. :
Ann.i 58 j. bat. Non

plorum valuas
defuerunt qui per
fe
,
bus pcradta, catena ferrea feie acciTimc diuerberabar ncque quotidia-
no lioc fupplicio contentus , vires afflidas folo panc & aqua iuftenta-
etiam
conferrent, ante qiias in genna proftrati
cum faûiret
:
hicms, ad tem-
pailis iine
dolore, vc qni illum experti non

Alij calculos ,
,
intermiilione laccrtis Rofaria integrapercuircrenr, tanto brachiomm
aiiimo conciperenon
cerafomm lapillos calceis impoinerunt, atquc ita
alij
poffinr.
voduorum itinerum fpadanon exigua confeccrLUit in qnibus nec vc- j
liigium figebanc fine acerbifiimo kn{n doloris , qui ad paflus fingulos

crefcebat. NonnullisfanilapidLim fragmentis facci aliis aiTeres , aliis ,
humus quibus fatigata membva quictem caperent labo-

cLibilefuiCjin ,
Ann. 1584. re & vigiliis dunorem. Fuit qiii candence ferro pcitori fuo iiiuflit crii-
cem , veftigium perenne ardentis non tam ferri quam amoris , quem
C R I s I patientis tormenta pc6lori eius primum inullerant. Finem
Ann. lioz. repeiiam, fi enumcrarepergam fingula. Syracuiis qiiaque hebdo-l
made Sabbad diebus, & cclcbriorum Feftorum Vigiliis, conueniunt
Sodales in templum : ibi fub pnmam hpram, poft furas preces,
no£lis
condiiua & pcracn flagellatione per quartam horx partem iii corpora
fua feniunt. Alibiiterum, alibi quarco per hebdomadam , alibi (x-
pius, {icns,Aduentus & Qiiadragefimxtcmpodbus adfimilcm ieuen-
tatem in fe exercendam confluunt. Hebdomadc vero fan£tiore, tem-
pore ipfo pietatem prouocante, quid a Sodalibus toto orbe non gcntiir?
quatn acdtcr tuncfiue flagrisîiue inedia,iiLie ciliciis,aliirqucpoEnariiiTi
gcnenbus C r i s i patientis dolores,aut eonimcaufias, in ie vindi-
cant,aLitrepr^fentant? Monachij anno m. d. lxxxvi. ad Dominicum
fepulchrum inftituta eft Supplicatio fexcentorum Sodalium: hi nudis
incedebant pedibus, facem manu geftabant, illi lacerabant flagris cor-
pora; ncquc aberant viri Piincipcs SereniiTimi Ferdinandns Maximi- &
lianuSjGuilielmi Diicis hic filius,ille frater^Marchio Badcniis, ipfe de-
A119, 1590-. nique confpiciebatur Guilielmus Dux. Pana PukouiiE in finibLis Tur-
carum gcfta. Aiienionc vero albo indud iacco, fpineis fertis coronad,
fupplicabundi procelTere. Sed quid prodeft ferire humeros, lacerare
tergaî
LIBER TERTIVS. SOCl£TAS AGENl ^6$
.
tcKa, ianguinecorporaperfundere, ii vitiis inferacur bellumjfi
non domentur natar^ impecus,
lafciuientis caedcm perturbationes fi
mentem laceient, deniquc corpOrumii vulnera non iinc animorum

•iTiedicina? Pleni funtAnnales noftri inuiitatis Sodalium virmtibus %ar£So^ &
exemplis. llli fuis perculToribus genain offerre, hi pro vulnere hofti '^'«^'«'«
dare amplexum. Aleti vir illuftns, vt nefcio quem animi faftum coii- 'kZ'!["%^,
tunderct, in medio foro ad mendicabuli pedes Te abiecit,quos frequen-
tilllmo fpedante populo deofculatns eft. Ingolftadij Sodalis leuem Ann.i6oi.
.
potiis intempcrantiam vindicamrus, mendicum iwx adhibuic menfej

accumbentis pedes ofculatus , potioncm ipie numquam fum-
pfic, nifibibendi facultatem ab fuo in geuua prouolutus impe-
traiiet. denique iuirichominem,quamuis reludtantem inuitLim, ex- &
fcreare in rcyphum qnem vna cum fpntoexhauiitj leuis culpx non glo-
j
riofus ininusj quam feuerus vindex; Adolefcens e folutiore vita iii Ana.i5j«.
Sodalitium Virginis fe receperar. isprimum horrido fune nudam car-
nemardiffime coiiftringcre, afpero cilicio infnper & frequenti iiiedia
I
corpiis& vires atteiere. Parentesceteriquedomcftici iiuienem obiurCTa-
re,mifcere precibusminas & lacrymas, ne fe perditum iret. Sed auoe-
banch^c conftantis animi robur, non labefadabant. Diebus etiam
feftis iii iiofocomia abdens, xgros epulis benignifque verbis recrea-
ie
1 bat. Hieme cum grauis populum annona premerec, manticis ex hume-

10 peudentibus vrbem obiens,emendicabat quocidie panem panperibus
,
alcndis. Excitus aliquando lamentis mendici ^px fame deficicntis e ,
domo cum cibariis adiaeenteni properat moxque iegrum virium de- ;
fedu cibos cranfmittere noii valentem clam recipit in domum , com-

: modiorcs languenti cibos paramrus. Reuertitnr interea dums pater, fi-
liumque pafcendo aegro reperic occupatum \
qui ne iurgiis non cedere
viderecur, fublatum in humeros mifemin ad valctudinarium defert.
QupdCIinfliana: charicatisofficium quibufcumque aliis, etiamextra
vrbem^per agros aut vias fortc iniientis, conftantiilime prasftitkj miran-
tibus aliis, aliisiniipientis mundi vitio virtutem iibi fempcr odiofam
nequidquam imdentibiis. Lanifta & arce & vitas licentia notiiiimns, Apn.isjj.
vix Sodalicio nomen dcderat cum , fui diilimillimus repente fadtus eft.
Cilicio aiiidiio corpus af fligebac , flagra fepius in hebdomade fuo fan-
:guine cmentabat, ternarumquotidie horamm precationibus incumbe-
{mx qusftii verccundam honeftomm inopiam fubleuabat ad
'bat, artis :
extremum, cirm in letalem morbum incidiflet, niimquam amulieribus,

qiicE iEgrotanti pr;rftoeranr, fe attingi palTus eft. Quid commemorem,
quothinc piOdieriiit,qui caducas voluptates Religiofac difciplinas poft-
habucre, qui fpem ampliffimamm hereditatum dignitatiim cum &
Religiofa inopia & humilitate mutarunt? Quis Ordo Religiofonim ex
nis Sodalidis non crcuit? quis vtilitatem nonfenfit? Faili funr faspe
Tironum inrtrudores, nullos iiiorum celeritis vitas fanolions prxcepta
iiifcipefCj nullos fufcepta melius confcmare , nullos difcipliniE facilius
obfequi ,
quam qui ex hac vircutiim palasftia piOdiiiTenr. Scilicet noii
toc rociorum cxempla, toc femina ralubrium moniroium fuo sodalium
frudlu deftitui. Sed virtus otiofa elTe non poteft. Quamuis latereom- charitasm
niuin r^'''""^'
I
566 IMAGO PRIMI S^CVLl SOC. lESV.
nium oculos gandear, fuo camen lumine fe prodit. Qui fuiE faluti tani
piLidenccr coniiilunt, lludcnc quoque & volunt confuleie aiiena:. Hinc
pia de rebiis diuiiiis colloquia , hiiic pueiis cuadica dooliina ChiiiUa-
na; hiiicalij ab illicitisamoribusad corporis animiqae puntatcm alij ,
ab impia iurandi coniuetudine , ab cbrietate , alij ab

alijaliis vidis dc-
territi abiliadicjue. Neapoli tam multi ad conficendam Sodalium ad-

hortationibus aliquando perdtioli fimc, vc, cdm Sacerdocnm penuria
mulricudini non ilifliccret, Archiepifcopi iuiTu omnes Religiolorum
familiie auxilia rubmktei-e debuerinc. Obreruacum cft, td\c Bochio
laudatiilimo fcripcore, res vrbis Aiitiierpienfis iecundiorem curfLuii cc-
nuiliejCx quo Sodales Partlienij marmoream Deiparie ilatuam qua-
tLiordecim pedum altitudine magna arce elaboratam, fua impenia in
fronte Ciirix, iii immanis coloili indc dcicdli locLim, publica pieracis
pompa lubftiCLierunc. Qoin & ab hxreii multi per Sodales abdudi
multi ne periretit ta£lo Religionis nauhagiojfemati. Inclyra: illius Reip.
p.coftcr in
Colonieiiiis in auid Reli îone conftantia Sodalibiis fccundum Dcum
sodaiu. a plenlque tnbuicur. Ex niisliquidem vui vrbis pnmarij, adeoque Epi-
fcopi non pauei, & Apoilolici Nuntij , qui Sodalicati nomen dederanr^
taiitum induftna fiia efFecerunc, vc Senatus grauilliraa quiE intenta-
bantur pericula malLierit quam hasiciiii Inlbncre. |
Sed blandiiis infiuunt in animum , eumqiie citius vinciint beneficia

quam veiba,quia moitalitas ienfu maxime ducicur.Viderat hoc fagax in
omnem paitem SodaliLun charitaSjqua: pauperum tuguria, nofocomia,
carceres peiuagata,quxrerenLiinquamdelHtit,quoi'am inopiam autca-
lamitatemleuarec.Fuernntqiiidefuoveilimentapecuniarquemifensdif-
tribuercnt : qui vc fcminudos cooperii-ent,fibiipfi veftes dctraherentrqui
Ann. i58i fuo ic fraudareiic alimento,ne panperes efurirent.Neapoli iii nofocomio
iafanabiliua) Sodales quocidie ex ordine acguis minillirabam: officinaml
omni maiore acgrorum commodd
genere bellanorLim inftruxeranc ,
quam iitrigintaaureorum millia in rubfidium illorum contiililTent. Ita

cenfuerc nofocomio prarfecti. Nec hic itetic illoriim ardor anno infe- :
quenti vind:ornm caiilla Moncem erexere, qui a Pictate nomen habet.|

Denique in collocandas filias^quariim pudicitiapericlitabauir,annnum'
vno anno partim induftria, partim elce-
llatuere vedigal. Aliis in locis
mofynaliberarLintcaptiuos mododucentos , modo ducentos quinqua-
ginta, aliquandoducencos reptuaginta &:plures, quos velculpaaliqns
Anii. lioi. xs alienum in vincula compegerat. Toleci adeo profuia aliquandc

"vel
fuitSodalium libcralitas,vt trccentis pauperibus alendis rufticerct.Quid.

qnod feruiha mLinera auidiiTime fubierint maxim:E auctoriratis vrri.
vt Diua: (ux plenius feruirent ? Videre illos erat pailim , iiinul ac vale
tudiiiarium ingredcrentur ,
poiicis palliis, aperco capice cum aigentei:
patinis ad agros properare, flexis genibus fua illis manu cibum pfa:be
re, leclos quam molliiTime componere , vngues vel purgare vel reieca-
re, capillicium barbamque detondere, aliaque obfcquia calamitoii.'
prxftare; ac tum demum Sodales Matris fe putare, cuin in mircris rarr
alacriter feruircnt Filio. corrogandx paupeiibLis ftipi, frumenro

Alij
4*^^ ^^^ mulierum coniicriarum fuftcntationem coUigendo, ricLi mendi
coriim
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENSi ôf
corum, vrbes & villas obiuerej hanc fui abiedionem pluris Êftiinantes,
qiiam dignitatem. Alij nodu per plateas diicurrere, vt ii quos paiipe-
KSj vt fic, fub dio pemodanccs, aut cum frigore morbove ludantes re-
perirent, in domum ad id paratam deducerent. Quin Maioricas fnit Ann. lioi.
Sodalis, qui, cum peftis infeciflet,reliquis deficientibus,

ipfe xgns vltro & conftanter prxfto fuit, erga quos nuUum obfcquij
genns pra:termiiic. nec prius hic dus feraou extindus eft, quam vka.
ica chadcas Sodalis, media intei' funera & quotidianos mortis terro-
res impauida, de pefte & morce triumphauit 5 numquam gloriofior
vtriufqLiemali viitrix, quamcum vcrique fuccubuic.
Ceterum, vt Sodalmm folicitudo miferos non defticuit dum viiie- soddmm
rentjita cumeorufn vita noii defccit; tanto laudabilior quodeorum fit indefm
memor ,
qui oculis fimul & animis omnium ilibduci folcnt. Quoties ^"^f"letAi.
igicurruismanibus tumulos humandis corporibus effodemnc ? quoties
autiiiucHCaautnegleda abaliis cadauera fepeliuerant? quoties facibus,
precibus, folenni pompa pauperum funeia ad tumulum vfque fiinr
profecuti, & eomm exfequias fuo 2ere rice prociiramnc ? CordubiE per Ann.itfet.
noiiem ipfos dies Sodalium impenia folenni ritu parcntacum eft peile
exftinclisjquo cemporis fpatio Sacrificiamillequingenta in corum fub-
iidium Deo funt oblata. Tales denique cantofque toco fere orbe ingen-
tifuofolacio vidit Societas laborum fuorum fmdus , ex quo Sodalitates
Parthenias vel inftituic vel admmift:rauic,vt in iis adumbratam quam-
dam imaginemagnofcat fui. omiie qua licuic faaotionum ge-
Ita per
nus, quibiis Sociecas veiralutemluamprocurar, vel alienam, hê So-
dalkates fe quoque Deo ac O'mx inx piObamnt. Sed nec iii illa ipfa SodaUs
Sodalitatam erigendarum eura Societatis operam non expreflerLint. ""^,^^^"
Nouas quippe Sodalitates, eafque muldplices,variis in lociscx reiepro- daUmes.
feminaruncjiiomeii veroex peculiari virtucnm officio, cui fe potiiiimui-n
addicLinc, &
quodammodoconfecrant, adeptas. Anno m. d. lxxxiv.
Genux Nobilium & Togacorum inftitutaeft Sodalkas, qux de vidis
cormpdiqne ciuitatis moribus aut profligandis auc emendandis folici-
ta,vkro ad Epifcopumdeferat, fi quid rerecandum videamrautfanan-
dum. Alibi, qua: fuccuiTac afflid^ valecudinispauperibus & carceres ,
;atquetdiemes fubleuandis.vmclis obeac. Alibi,qu^ aduigilec, neiine

Sacramentorum pia;iidiisdecedant moribundi. Alibi, quac procuran-
da dote virgmum honeftarum pudicida: confulat, qu^ captiuos redi-
m^t, quar in annona: chadtate kiopes alat. Valliibleci cum plurimis m
publica cuftodia deteiuisj & patrocinio pecuniaque deftituds , nullus
apparcretalins vinculomm finisquam vk^,inukiqae iqaallore & mife-
nisconficerentur^ rad exempli Sodalkas pia Societatis impormnkace
icftiiifticiica.
curatorefque
terftipem
In eamRegij Concilij Vixks, ludices, ludsconfuki, Pro-
nomen dederunt , ciuiumque prscipui quidam, qiii
quam de conferebanc, bmi quaque hebdomade, inido
^
ab ipfo Prxiide fado, vindis miniftramm ibant, a^gros eciam laute ac-
cipiebant. In fingulos prcEterea Sodales iingulorum cauliascaptiuomtn
diftdbutx funr, qiiainprimum expcdiendcT. Quid amplius a Chriftia-
na chadtace vel fperari polTetj vel optari? Finis non iic , fi vel ciiiiinerem
Soda-
368 IMAGO PRIMI SMCVLt SOC. lESV.
Sodalitates variis in vrbibus calamitofornm opem inftimtas, quas
iii
eleemofynis fidem prope llipeiantibus^ annuifque cenfibus , qui nomen

iis dederant, locupletarunc. MliIus locis excicatas funf,quxin hoccon-•
fpirant, vt animas prccibus, eleemofynis , votis oitiniqae ope purgan-

tibus flammis eripiant. Quid de iis dicam, qux certis viciis compefcen-
^ dis qu^-E paci inter diifideiices contiliandiE ,
qu.ie nieinorix crucis Sc
,
Christi iemper initaurandcE j

qux
doolrinae Chriftmnce promouen-
ax,qux aliis pietatis fuiKStionibus pcculiari ftudio ie dcdunt? Ignofcant
mihi & has & Congregationes , qiias ne iiominaui;
tot alix toto orbc
quidem , tamctfi lis quas memorauimus , neque Iplendorc , neque vir-
tLice cedaiit. Nam vt earum vircus modum noii habet , ica nec habere
polTet icriptio,quamuis in iuftum volumen creiceret. i
_ Sine piaculo hoc loco taceri noii potefl: Virginis viciiiim in Sodales
^ ^^
tiii in So- Tuos eflTaia benignitas, quibus auxilium noii tam ipondec , quam pra^-
daUsfuos ftatj fed carptim, vt cecera, quxdam tantum eius iigiia delibabimus.So-
beneficia.
^^j|^ ^^• j^^^^ circLimada cLirrus onufti roca collum preiTerat, Virgii-iis.
Ann.i5so. opc implorata^ne veftigium quidem cum iuraentol retinuit mali. Alius
deciderac iii priEcipitem locum, e cuius akcra parte patebat formidolofx
altitudinis priEcipicium: crus akerum equi iacentis mole erat oppreiTum,
nec coiiaii audcbat vt illud expedirec, ruiturus cum equo in priEceps,ii
is vel tantillum ie mouiilet . lamque accurrerant mulci qui miierari,
iacentem poterant , noniuuare. Scd Deipara inuocacaprxilofuit clien-'
ti, qui fiiie vUo vix fibi credens tibiam vidit expeditam: vixquc
ab adftantibus iii tutum erat iubdudus , cum equus noniiihil ludatus!
Ann,isj>4•
pej- rupem faxis afperam prascipitans interiic. Taurini viginti armati ftri^
d:o ferro inuadebant Sodalem , iion nifi pietate &
Diua: hx patfociiiio
munitum cumque ; &
cxfim & pundim inermem crebro ferircnt, ve-
ftem cius tantum vulneramnt, corpus ne leuiter quidem tot iiSlibus per
i6o
ftiîi^xcrc. Altenus pedori gladius impa(2:iis,eo loco quo geftabat ima-
giiiem DeiparcT,in modum iunci fe reflexit, ne leui quidcm vulneris reli-
dla nota? Sic alij iclopis explofis tadi fuere , nec fauciati ; alij vorcicibus
fluminum impliciti emeriere : alij excuiibs tormentis globos exceperd
innoxij : alij aliis periculis tam r i ae fuerei
praîenti iubfidio
erepti npn cititis prope diicrimen ienierint , quam auxilium. Quod
, vt
autem morbi genus fuit , aut tam vehemens , aut tam pernicioilim , auC
tam diuturnum , aut tam deploratum, quod a Sodalibus iuis clementif•
iima Mater aliquando non dcpulcrit quas calamicas , quam lenic- ?
rit ? quce plaga, quam non ianarit ? Tam folicita de pcrituro iuorum
corpore, qua demum cura complecli putanda eft eorum animas & im-
mortales, & Filij fui ianguine xftimaras? Hanc curam omnium oculis
patere in quibuiHam voluit, vt inde a^ftimaretur eius iblicicado de om-
nibus, qiiae pleiia teiierrimi amoris ne negligic quidem negligentes iui.
Eos igitur quos pietatis omnis renilis iam defecerat ad priftinam fepe ,
virmcem verbis , qux fcrreos aiiimos peiiitus mulcerent fleitercntque,

reuocauit . Sêpe lolo ilii conlpediu verecundiam peccandi improbis
iniecit , interdum nimium de ralute aiixios optima fpe impleuit , iuter-!
dum moribundos oblata fui Ipecie reacauit , & in his aliisque cctcros
docuitj
clocuir, cultores clientesque iiios perire non polTe. Tot animarum falu-
tem, quariim mulciE iiae hac ope ^temorum ignium niinc arderent
immiierabiles vidims-, non potcll iibi repraeientare Sociecas, quin ope-
ris tanti confcientia liquidiirima illam perfundat vokiptate , ftimuloi^
que aceiiimos quamuis currenti admoueat ae, ,vtlESV&MARi
quemadmodum Filij , ita Matris, falutaria figna toto orbe circumferre
pergat, & ad amabilem huius
indulgentiam inuitare omnes,qui merito
timcnc rigidam rEquiilimi ludicis ieueritatem Niinc , quod adulcis .
piOprium eft, demoiiftrarc conabimur , frequentiorem Sacramentorum

viiun per Socictatem reiliicitatum.
CAPVT OCTAVVM.
De frei^mntion ^fi4^ Sacr^mentomm ^ Societate
rciiamato.
FAbuloia antiquitas qiiam prona tam etiam prompta ad fingen-

,
diim, & quam ingenioia tam audax, commenta eft Deos, aurea illa
iEtace, iped:abiles inter mortales paiHin veriatos cum iis familiaritei ,
egiiie ; cafas & cuguria,in quibus adhuc innocentia & pietas,

habitabat
haud miniis prompte quam delubra ilia fubiiiTe , donec mortales & iiis
fjs &: pietatcm colerent : ied , vbi homm flagitiis pulia vircus exceillt e
teiris , Deos difceililTe , iuumque illud cum morcalibus com-
mercium abrupiile , eorum facinora impietatem exoibs. Non pote- &
ratticutiiiima illa fabularum inuentrix a:tas quidquam graiidius de Nu-
minum iuorum in homines beiieuolentia comminifci ied quotam par- :
tem aflecutaefi: fabula ( etiam cum iibi maxime indulfit ) illius amoris,
quo non iiianis aliquis Sacurniis aut lupicer , Dij miieriores cukoribiis
iiiis & peiores \ ied Dcorum Deus
ruprema illa infinit^ potenti^ Sa-
,
picntia, boiiitatis Maiejftas , homines opus iuum eft complexus ? qui
qui jem quantum in nos poiTit clemencia potius & quadam immeniita-
te donorum , quam iuftitia: idiericate , auc alio modo , voluit eile cefta-
tum j &: hac in parte non meritis noftris ie atcemperare, ied obiequi na-
^
tur^ ac bonitati iux. Saiie nemo,niii qui infinitam intelligendi vim qua
rciret, paremque amorem quo vellet dare, in confilio habuiilet, taiitum
tamq; eximium munus potaiflet excogitare , quantum reipsa ab infinita , .
DeiiapieiitiaacbonitatenniicpiOmanauit.Vtenimceterafilentiopr^ter- ^^ ,„ ,•„,
&
qnam eximium efl:,omiiique ipe exfpedatione maius , vices iuas flttttttone
eairii
^^'^^^"'^^'
condonet iolum noxam
Iiomini reliquiire,vt lefe maieftatis fae rcis noii
omiiemj led eos 111 priorem dignitatis ac ramiliaritatis gradiim reponat,
gratioibs e reis, cx hoftibus amicos, e damnatis parricidis Regni heredes
momento tcmporis,verbo vno conftitiiatPncc {xpius peccare poilint no-
,
ceiues,quam hic ignolcerc?adeo vuiiemo plus irarum CGeleftium iuiliili-
mxque poenaâDeo mercri, quam veni;r ab homine obtinere poilit,

Tantus amor fi metas hic fibi an non fatis oftcndiiiet fe nec mo-
dum ncc metam nouilTe ? id quidem nobis quoniam omncm noitram ,
incelligeiidi vim cxcedit ira vidcretiir Sed alccro nos infupcr dono
, .
Aaa beauit^
a70 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV*
bcauit quod priore tanto ell exccllentiiis quaiito ipie donis iliis cil mi-.
,
ior in quo videtitr coiUcm tcnninos conftituiflc amoris in nos liu, quos
:
habct potcftatis, hoc eil, niillos. Seipium nobis dedit, non in amicum^
non in fratrem , non iii amiciiTimum parentem ied , quod iiullus nifi ;
infinitLis amor cxcogicare poaiiiiet , m cibum & potionem icipfo nus :
voluic paiccrc.neque iemcl tantiim, icd cocics,vt iolcm iuum nc)nia:pius

oeulis noilris in lucem , quam ieiplLun aiiimis noilris iii pabuium rcd-
dat non tancum vt langucntibus vires & vigorem rcparet, fed etiam
:
vt omiics a quibus iumicLir, velut in alceros ieie ,

qua licct, ftapcnda me-
tamorpliofi conucrtac ne dubitent dc Regni immorcalis heredicate ad-
•,
eunda, cuius pignus ipiuin PvCgem tam ardo iibi nexu habent coniun-
dlum. Immenia piOteolo moEtalium &c inaudifa tcliciLas , niii hac il-
los pxnc indignos tam beatx fortis vcl iniqua a;ilimano vel
redderct
failidium Ec profeoto noii. maius pa;ne videtur amoris miraculum ta-
lein cibum dcdilic, quam moitaliunl , tam frigide ac rcmiê huncap-
peceiitium^ taftieiia tolerare. ^ftimabant hoc donum prim^nii Cliri-
lliani, li non quaiitum meiebatur , at cerce quantum eorum meiis cape,
re poterat j & quia arftimabant , auidiflime ad has epulas confluebanr.
neino eamm deiiderium ad biduum fcrre poterat , fed hodicrna latietas
crailinam acuebat famem. pro cibi modo robur erat &Miramur .
ss. Eti-
^liquando inuiolam illam fortimdinem Martyrum triumphantem , :
de fame, iici, vinculis , fcrro , flammis, ac mille moitibus conrtandam.
mtrabiles^
iuipiciinus virgiiiuin iftius tcmpons pudicitiam , incra quam fuerunr
frunHs. iiiin:E, & formidabiliora miiiis promilla; corporum tormeiita & altera ^
animorum tonnenca his periculofiora , delicix , illecebra: , lenocinia,
?
MagnatLim, Regum, Cxrarum coiinubia. non capimus illam aiiimo-
ruma;quitatem, quabonis fuis opulcnti fuiidisque cmn voluptare ce-
debant , ipiamque adeo vicam inter contcmnenda duccbant. Vnde pu-
tamus tam inexpugnabile aiiimoruin robur tot Martyribus
^'g^^^^P^j Tantos rpiricus aluit, fi D.Cypriano credimLis,panis Iiic quotidie,
nec
riartyrium. miiius auide quam iicpc iumptus ardebant quippe iaiiguiiicm iuum ;
piOfundcre, dum bibebant illum , quem pro toties recorda-

bantur , quoties libabanc Vnde etiam tanta opum, earuinque rerum,
.
quas alij per ferrum & ignes petunt , vilitas atque coiircmptio nifi ex ,
ailiduo melioris huiiis theiauri vfu ? Quid tot virgines in ipfis Eccle-
(ix incunabulis progenuit , nifi hic fons aqux viuiE , & vinum genni-
nans virgines ? Quid aluit toc virtutcs,&: in tairii robuilam maturitacem
eduxit, niii hic panis ,
qui eft ipfa vita ? Beatiffima maniilTet vtique,&
iîTiper xque felix Chriltianorum coiiditio , ii cam libLiilTec femper feli-
charif'*a
negkani ces clTe , quam licuit : ied vbi deficere coeperuiit tyranni, coepie quoquc
ifmdpepe. tum illis deficcre prxiidiorum comparaiidorum cura . demum , vtfir,
rcnt.
iliftulit vecuitas a:ftimationem , & copia faftidium peperit. Itaque,vi-
tali ilicco paulatim deficience , vegeca illa virtus ac vigor paiTim emar-
CLiit : perinde atque planta: iii arido & vrcntc iblo dcfixa: ,
quas ii hii-
mor irriguus non animet

mox omni vigorc
ne iubortum
dcfeda:, vna
Sociecatis
, languent
vitamtepidi
primum , frondesqiie conrrahunr;
cum iUo vitam penitus amitCLmt.
illi flaccidique Cliriftiani penitus
-
amiienmtj
LIBER TERTIVS. SOCIET AS AGENS. 371
amiferant ,
quiinhoc vitx myfterio nc vit.im quidem agnofccbcTnt?
quorum pollcn impietatis hercdcs cadcin adhuc vciania perciti terun-
mij eo miicri &
immiicrabiics , quodpcrcinax vita! odiam vitam pu-
\ tent. Quinci vero populi) c]uam aka pailim erat i^norantia, cum no-
uos illos impictatis doitores a veteri EccleiiiE Catholica: dodhma diice-
dcrenoii lentiebant, netum qiiidem,cum illam furioiiirime oppugna-
banc ? Ergo quanta erat ialutitcri huius myfteiij vel ignorancia vci con~
I
temptus, tam erat m errores & omne vinum pra^ceps effiiiliSquc curiiis.
iiiiis autem qui contcmnebant , annua iuice^

illud ncc ignorabanc nec
i ptio deiiderium explcbat h tamen deiiderium , cum eos paiiim cuola-
;
cum tempus officij magis admonebac quam ienius pictatis Qui bis ,
.
autter quotannis cielcrn hac alimonia ie paicebant, a quibuidam rarie

ianditatis habcbantur , a multis putidi ollencatores pietatis, quaii fupra
ceteros fcie efFercncis. itaque coiiuitiis eciam & iibiiis quandoquc pete-
bancur. (îd, quod mulci reuerentiiE nomine fartidium illud iiegle-
ftumque velabant ? ita cx omni parte frequencior aditus ad h:ec tani
cerca ialutis auxilia vidcbatur intercluius; quodqiie indignius cft,per il-
los fere ,
per quos maxiine patere debuerat . Qux repagula vt rumpe^ Sodetasad
ret quid non agere ac pati dcbuit? quoties cum iniuriisjcalum- fnqmn-
Sociccas,
niis, omnique improbitate ei fuit ladlandum ? quotfubeunda: cempe- "^»•^'*-
atcs ? C^.-e iie quam veriiis, vnam ob ociiios
ipeciolius dici videantur ,.^;„ ^y-«,«
ponam, qua: iic imago omnium ied , vt fit, qiix virtutcm, quam noii
;
hortatMr»
euertic, roborauit more vehementioris vcnti , qui arborem ^ quani non
deiicit, imo iblotcnacius affigicj auget incendium qnod non exdngiiit. ,
,Valentix Socij quia crebram Contdlionem ciebramque Euchariiliam

•
iiitrodaccbanc , iii ma^nam fucatar vircutis dootriiicTquc
ifunt vocatiab eiufmodihoininibas, quimalcbanc gramm Deoopus,
^quam (vt leuiffime dicam) languorem iuLim accuiare Itaquc non tau- .
tum vcllicabantLir in circulis noftii tamquam rcmni nouarum aud:o-

res, iede iuggeftibus etiam pro concione damnabantui. iamqiie gli-•
fcens per vLdgi animos iiniilra de Societate opinio magnos m illam

motus ciebac . Sed Dciis cauilam lliam noii dcferuic tumulcu eiiim .
increbrcicente,Arcliicpiibopus cinitatis Thomas de Villanoua coiiuoca-

iiic ciinilos fcre Thcologos , vt de eoruni iententia decerneret ,
quid
prmpiendum populovidcrerur. tum, indiola iii diem Dominicam dc
hoc argumento concione , ipicmet per duas horas de iliperiore loco di-
xit; & populo frcquentcm Synaxim adeo commendauit , vt poteftatcm ,
cuique facercc odauo minimum quoque die iacra illa viurpandi myfte-
ria. Qnx optimi Anciftitisvox criminantium obilruxit ora, iuamque
pietatiparneoppreiVa: rcddidit libcrtatem Tain adueria igitiir virmd
.
tempora,infeftosquc probitati morcs, vbiqae tcrrarum iiadia SociecaSj

incicamenmm labomm iliorLim nabuic
eos ipios r fperabat vitia can-
iCumdem debilicanda , quancum corroboraremr vfus Sacramentorum;
'yigorem horiim.non iCTiiorabat illorum eHc intei-itum, In eo iirimr iani
ab cxordio fuo tota fuit , vt orbem acccnderet ainore cam vcilium
(iide
mimis prxiidiorum. idquc egit priuatis congreilibus, icriptis libris, ra-

iium dc Yulgi pcr catecheies L• concioncs inllructione , Sodalicates co-
Aaa i gcndo.
3 72 IMAGOPRIMI S^CVLISOC. lESV.
gcndo, dcccnti iacrorum tmolatione, aiTiduaqiic mylliedorum ,
qti<«
commendabat,' At quo iuccellu Deus bonc! quo ncc

admiiiiilratione. .
Freauen- r ^-> •
r .
maioicm Iperarc potiiit bocictas Quantus vbique concurlus quotieji
l
Sa-
tatio . ?
cramento- impar numeiO fuit & cft operola Coiit-ellariorum iedulicas Adco in ?
rft»f,auf-
plgj-j|(quc Socictacis tcmplis obielia perpccuo quodam affiuxu iacra ilh
UM. videmus tribunaha vt, li numcrum ipcdtcs ^ inrcr lolcnniorcs anni dies
;
& principem Fcilomm omniam vix apparcat dilcrimen. Alacrius muU

to atqiic aidcntius lcclcra iam cxpianmr, quam ante iolebaiit commit^
ti nihil iam inenftiua , nihil hebdomadana expiatione moribus re*
:
ccptamefl: magis: pluiimi vix citius maculas contrahunr quam cluunti

Nequc vcro iola Societatis templa , quê communi pictati nuilo modo
fufticinnt; fcd etiam Pallommlacrommque Ordinum ciulinodi exedns
complurcs iam habent ; in quibus nulhr , aiit aut vna tanrum ante
Sociecatis ormm conipicicbamr & quorum Parochorum dcccilbres vix
:
vmqiiam nifi circa Feftum Paichacis aurcs confitentibus dabant , &; e

quibus nomiulli ( fi his eft dicere ilitagebant laborc magis dcFuniTi,
)
quam confcientias nce abiolaere , iliosque cxpedire magis quam emcn-

aare; homm iucceflbres iam
non Fcilo Dominicoque die variis iii
nullo
vrbibus propemodum poenitentium numero obruLUitur , vci & Rcli-
gioiinon pauci quoriim iam templa iacris ledilibus n:qiie iniliuolj
;
liint ac noilra. An Societas noftra tanti fruolus vcl caiilla iit vcl occafio,
j
aliorum cfto iudicium: hoc certe conilat, ante hanc nacam, in illis tem-
plis 3 qiuT nunc abundant numero Sacramenca frequcntaiitiuiii , folitu- 1
dincm fliiile , tam cOium qui audirent peccata , quam qui eniintiarenr.
Luculentum huius rei tciiimoniuin mihi llippcdicat memoranda illi
Cardinalis BaiOiiij vox, breuis illa quidem, fcd prolixam Societatis lau-
dem complcxa , cum Societacis templum Anallafiam ( non iiiani ad
TeHtmo•
Conftancinopolicanam illam baiilicam alluiione appcllare non dubi- )
damde tauit proptcrca quoabacramenturum vium , qui vica qiixaam dtdc

;
frofagato aiiima Chrirtiana: perfc6lionis , a Ixculis iam multis intcrinormum,
latcm"v}u
viderct in tcmplo iilo,vcluc priico vigore recepco, feliciirime reaiuiicen-
Sacramen- tcm. Aii fatli fortaiie potuic vir illc iiimmus in acartatum tempomm
temnf, diicrimiiK diiudicando qui non tantum fpirans quardam bibliothcca,
,
& abiolutiiliina eiat hilloria iuperioruin larculorum , icd etiam tempo-

riim antc conditam Socieratcm partcm viderac ? Quid verb ad com-
mendandos Socictacis laborcs illuftriuSj quid ad laudeni excogitari po-
terat auguftius ? Trahann licet alij a PvCgnis dcbellatis cognomaT , bic•
ab Africa, illc ab Aiia titulos iibi pariter & gloriam augeat-, nLiUum fibf
glorioiius contingerc poiTc Societas mericb exiitimat, quam a reduda

pictate cukuquc diuino, & frcqLienci potiiiimum Sacramentomm viu
reliiicitato. Quod profcclb tancb eft pia;il-antius quam ilibaita Rcgna
iiomini iniercre quantb eil homine dignius homincs ieruare quam
,
perdere; vibibus & Regnis fciicitatcm perennem adferre, qiiamper ra-

pinas , inceiidia, popidorum excidia infcrre vaftitatem quanto denique j
natura: cil conuenientiLis,dc genere humano bene i-neren,quam ex ludit

& ruinis scntium crefcere. Cctcrum, ctfi tam mag[nifica Piirpurati illius
Patris vox pocerat hic omnium loco tcilnnoiiioriim elie quodque ille, ;
d
r
i
LIBER TEPvTIVS. SOCIETAS AGENS. 373
tie Romano Socictatis tempio pronuntiauit , de omnibus eiufdem toto
orbe templis pari iure pollic affirman (qiiia in omnibus pari fclicicace
ralLiberrimani Iianc Eccleiict nafcencis confuetudinem ieuocauit5)ne ra-
menhic vnius tantum fenius iiiiiTe videatur, geminam huic proferrc
eft Reuereiidi Pacds F. Hieronymi Romani, viri pietate & crii-
ditione clariiTimi, fententiam: qui agens de initiis Sociecatis in Eccleii:e
vtilitatem quam
tam vcilicer laboranas, Vno, inquit, momea-
ilrenue
to miitatacll: tocaRoma: quia ifti amici Dei fe diipergebaiic pcr vicos
&plateasvibis, vt cumulatius piOdcflenc omnibus Tunc jnceprc re- .
iiiuifcere antiqna dcuotio piimitiucE Eccleiias frcqncntandi Confellio-

nem & Euchariftiam tunc rcplcri teinpla populo ad conciones con-
:
fluente. &: plura in hanc iententiam de frudibus laborantis Sociecatis

perfeqiiitur. Ceterum in quo diiciepat hic a Baronio tcftis , nifi quod
Baronius Grxco vocabulo, alteraliis verbis idcm piOifus dicac?nani
qui hanc Anailafiam Baronij aut interpretaretur aut explicaret^ quid
aliiid diceret, quam qtiod alter ille vir erudims, tunc incepilTe reuiuiice-
reaiKiquum vium ac religionem primitiua: Eccleii;^ frequenra«di Coii-

felliotiem & Eachaiilliam? Sed quid cgo teftimonia colligo? quodii
vibinin iingularLim icnfum exploremus , an non omnium ha^c vna
vox eiic, qua! ance decem circicer annos ciuis Siluaducenfis fuic, viri
canitie & au6loritate Qui
ciim viderec ingentem ad facra
venerabilis?
illa myftena in templo noftro concurfum j accedens ad quemdam e
noftris fibi ignotum , Non poiTum, inquir, Pater, diiTimLilare gau-
.
dium qiiod intimis mediiUis pcicipio, dum vidco quantum hxc vrbs ab
aduenCLi vcftro fit maraca antehac raiiilimns erat Sacramencorum
.
vfus; & fi qiiis emc extra Pafchales ferias rifui aliorum & cachinnis
,
erat obnoxius: nunc nemo probus religioni fibi non ducir, ii B.Virginis
aliisque folenniodbus Feftis harc myibiia non vfurpet. Ita ille ac{\ix
vrbis facie in aliam mutata. Scd qua: toto orbe ciuiras eft, in quaqui-
dem Sociccas fedem pofLiit, cuius non eadem vox eademque fen-
iic,
tentia ? qu^ gens ctiam tam remota atqiie barbara, apud quam Socie-
tasvna cum Rcligione & Fide, tutiilima ha:c Religioiiis & Fidei inuni-
menta ac prxildia neophytis fiequentanda non peiruafcrit ? Et
thiopia qiiidem ra:pillime poil dies intcgros tocas quoque nodlcs
m ~
'
pie-
'
tasadconfitendum concunentium noihos pemigilcs dcdnLiic lapo- .
nes digerendi in tempora & clafles fnere, euam dum tyraniii rabiesiii
i
cos fa:uiiet, non, ne numerns obferuaretiir qiii celari non poterac) fed
(
quiaconfluentium ipfa iibi obftabar multitudo, qua; acceiTum inter-

cliidebat poftuemis, prioribus regrclTum . Quid lam miremur, fi iu
qiiibufdam EiiropiE locis perdius fxpe &
pernox fucnt noftrorum iu
hoc pietatisofiiciolabor,nec ad curanda corpora rpatium dederic, neca
quibufdam ante fitintermilTus quam per morbum abrupcus,cum apud
iieophytos \\\ ipsa quoqiie baibaiia maceriam ^que copioram iii-
uenerit ?
Si iam quorumdam e Socictate exiifiios felicerque in hoc genere la-

borcs referre fpeciarim velim , immcnrum mihi campum apeiiri vi-
dcoj lcd in Yiiius indefenb ardore mulcorum ftudinm adLimbraiTe fuf-
Aaa \ ficiet.
374 AGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
ficiet . SiluGitcr Landinus dum Silanum fiiiitimafque Ferraricnii Flo-
ditiones , multorumque Pricfiilum dia^cefcs, ipfis rogami-
bus, concionabundus luftrarct^ ij erant ad conficendum concurfuj,
quocumque ille venicbat, vt rcfeiri videretur vbique pcrpctua qUc-Edam
cclebritas Maioris hebdomadis. Iii itincribus obiidebatiu- a populis,
ipfis illico prxfto cflct: nonnullique in ijluis montibLifqae compre-
Iicnfiim non prius dimittebant, quam enuntiantibus fua peccataopc-
ram darec. Huiufmodi laboi-iim ac fruduum hiiloriis ita cxubeianc
CoUegiorum Annales,vt iis fope magna ex parce conrtcnt. Nec labore
tam indcfeHb fegnior faic Societatis induftria, vt labori refpondereci
animarum vtilitas. Cum enim deprehenderec miiltos numquam intc-
eflTe confeflbs , mukos numqaam omnino, mukos iine animoa
Confejfio- fJagiciis abftinendi; plurimum laborauit explicando, docendo, publicc
UsvCm^'^'^ priuatim,
vt,quod impecrabac a populis vt confiteiencur, etiameffi.
Societa. ceicc, vt lice ncque vicio conficerentiir. Idque potiflimura aiTccutaeft
'^^'"«'"^"-commendando generalem vica: omnis ante adtce confcilionem cuius :
*"'^*
ctiam nomen ancc nacam Societatem vix erat notnm in vulgus nunc ;
ita eius vfusfrudufquc inualuic, vc nihil propemodum freqiientiusin-

culcenc Societatis Annales , quam viginti, tiigiiita, quadraginta aii-
nomm , adeoque vka; totius,confefliones rice fandeque repetitasj&
quidem tammultas, vc quxdam proiiinciac, qua: numernm notarunt,
multa ciufmodi confeiTionum millia vno anno rccenfeanc laponica .
Prouincia tales refert plus decies mille infticutas ; ex quo credibile eft,
ab vniucrsa fimul Societate ( cum Prouincias numeret iex & triginta

fingulis annis centum facile millia eiufmodi confcientiarum expiari.
Qui frudus quam immenfus eil:,quam iuo labore dignus, vnica illa in-
daftiia quotannis centum,& fortaile ampluYs,animaium millia evitio-
rum ac dccmonum ferukutc aneri m libertatcm filioium Dei? QiTJdii
iam ceteros omnes labore fuo expiatos recenruilTec, quoc myiiadas
quotannis numerarec? quamquam exiguam illam putaret, nec zelo fuo
parem mukitLidinem,fi numerare cam polier.
CAPVT NONVM.
Oc folmni fietfite diebm Antecmerdihm,<c^ menflrm Com-
mnniom gencrdi ^ Socktpite introdiiB^.
|
INnumcros, qui ex hacSacramcntommfrequentatione prouenianr,

fmdius in medium piOfeire habet cnim ad omne Chriftia-:
nx vitx officium opporcunitates iingulares ncc vllam facile in iis :
Chriftianx iuftitix parcem deiideies ,

qiii identidcm ad Iios fonces fa-
lutis ac probicatis acceilerint ^ nec vllam in eu ciuicate pubhcam vka:

liccntiam muenias, in qna frequcns illediuinomm myfteriorum vfLis
laudabiH confuetudine fnciit corroboratus Neque enim vllum efle .
omnis fanditatis audlori cum vitiis & morum contagionc com-

poteft
mercium ncc locus eft in illis peoloribus infeiOrLim tcnebris, qua:
•,
aecernie kicis radiis identidem coUuftrantur.

~
Q£are cum Iioc fibi pio-
^.v poiltum
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 37^
pofitum habeat Societas, vt vircutLim Itudia promoueat, vitiis bellum
indicar,denique vc profic quamplurimis ; nihil miium cuipiaiii videri
debet, ii hanc Chriilian^ militiaspanopliam, hocomnium malomiii
;
alexipharmacum, hoc deniquc miieriamm omnium folaLium, frequen-
tcm dico ilicrofancl:^ Eiichariftix commLinionem , lempcr volueric om-
nibus.eire commcndatiiiimam. Igiturdum in omiiem Chriftiana: Rei-
•publicacpartcm pro zelo excubat , & macenam exercend:^ charita-
tis& indiiftnx vndecumqueindagat j incurrit in oculos eius confiiccu-
do quxdam pietad vircutiqne infeftiilima, & nomini Chriftiano pu-

denda. Triduo illo quod folenne quadraginta dierum ieiunium ailce- Bacchana-
iccdit, Chiiftiani videbantur paffim a Christo ad Bacchiimpa' lifmfro.
lam &c apeite defiGere. adeo, poiito pudore fenfu(:ûe omni religionis, in {-^"^/J""
omnem liccmiamj crapnL-E, comeflationiim , lafciuiai, flagitioruni
veluti furialibus adi txdis fcie elFundebant; perueriiiiimo more fenfu-
; que , cum cx inftante ieiunio ,
quod ad remedium fcelcrum ab Ecclefi^
iandiilimeinftimtuin eft, fcelcium captauent aiifam , ad virtuteni &
per flagitia (tk compararent quaii harc ad illam gradum facerenc. Me-
j
I rito Societas tam auida fakuis alicnx, huicChriftianomin vefanicE iii-
gemifccbarj cum videret ab iis vt piecati, icaflagitiis & impietati dies

quofdam deftinatos, & quafi confccratos haberi. Peflime illam habe-
bat, dLirauiros pietatis fruolus in omnium animis produci lioii polTe,
quamdiu aniium tempora recurrerent, quibus efFundi ac dif-
ftata pcr
iipari debere videbanturqui fueranc longo labore colleoti. Enimuero
quid magis erubercendam Chriftianis , quam dies apud illos agi, qui-
bus pLidec non elTeimpudentes j &
nefas habecur nuUam nefas admic-
tere ? Quid ieiunium animis prodeiTet, qiios inueniret fceleribus foeda-
tos, nec ance ieianij finem rite fe purgatLiros? qila: fpes eiTec, Deum eiuf-
modi ieiuniis propitiatuin iii, qua: cum fcelere inchoata finc; fcelere
non peragercntur ? Icaque Societas tantis aola ftimulis contra nefariam ^'^^'^. fi
illam Iicentiam , quancis ad illam ca:ci mortalcs ferebanturj palamfe (,ly„,f.
communi huic furoii mukis in locis obiecit, non in templis, qux tunc
vacua eiant, fed in compicis vrbium ac plateis, arguendo, increpando
baccliantium inraniam. GandiiE fex e noilris pridie Cinerum vertice
acpedibus nudi, longofune e ceruicibus peiidente, duo etiam nudaca
terga flagellis ciiiencantes,ccceri ciim cruce &
caluaria in manibiis,obie-
re concionabundi celebernmas vrbis vias , Ab aliis alia tentata•, dc
quamquam non pcenirendo exa^ftuantis licentias cemperamento, iii
'
quibufdam tainen vrbibus tantum labori friKilus refpondic. Sed ne-
que pcrpctuushic fuiCj neque conam fatis robufto certatum eft ad-
1 uerfiis impictatem longe lateque graliantem, & quaii iurefLioiam do-
minantem. Quid igitur ? cederetnc Sociecas tanto tamque corrobora-

tomalo? abviciomm violenda fuam vinci pateretur mduftriam ? quas
: iiihil nifi maiorem Dci gloriam fpedat, tam Inculentam ab ipfis Chri-
ftianis plagam iineret diuinie gloricT quotaiinis infligij' Ignofci illi
I
pocuilTct, malum omniuin paene ludicio immedicabile non ianaiTet:
ii
ied veniam, quam alij facile dabant ipfa fibi non dabar vcpote qux fe
, ;
lot propc rcclerum ream crederct, quotquot noii impedircc. Cinn igi-
tur
376 IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV,
Solcnmta- tur diu mulcumciuc in omnem
parcem vbiuis gentium verrafTetj vi-
fe
^^mechu-
^"^ Glttandem toto
ifto triduo folennem in templis ruis prccationeir.
ralmm wiAndiccic j &
omnibus quibus pollec modis populi piecatem lolickarc
wm, j\^ primum quidem timebat ipfa vanum quoqne hoc pietaris ftrataae•
ma torc, ncc alium laboris iuifraftiim quam rifum luciibriumqLie re-
laturam. templa quippe fua non adeunda , niii ab iis qui animi caulTj
ipcdlatinn venu-cnt vacLiitatein & iolitudinem. adco altasegerat radi-
css inueceratum malum. Sed tanti erat, ludibrij fe periculo exponere,
quod Christi cauisa non iugiendum led appetendiim eft, ne aliquid
inceiltacum relinqnerec, quo fpes cllct eftufum hnnc impictatistrium-
phum vel nonnihil reprimi poiTe vel carpi. Piimum Sodales fuos Par-i
thenios haud a;gre induxit, vt modo per intcrualla iinguli, modo iimuf
ad templum conucnirent vniucufi. Hi aliquos prxterea partim exem-'
plo-fuo, partiai veibis adduxcre: quofdam exciLiit rei nouitasj qux cuiH'
non dirpliceret, curioiitatem vcrtitin rcligionem ac pietatem. !
Nec parum contulic ad excitandos animos, popiilique concurfum

piOLiocandum , auguftiiiimus temploium ornatus > & quidem multisi
eonmfo- jq vrbibus tam inuiitatns vt reaia maieftate dii^nus haberetiir.
Romahoc ^^^^^ 'iic

,
proGucain excmplum i-nagnihcenna; Komanx pnriencis aii-

-
«. 1640. ni 1640. Certis cnim nuntiis ad nos pcrlariim eft, Sodales Partheniosi
primariÊ Congrcgationis Allumptas Virginis, vt feiiis Antecinerali-
bus popuKim a profana licenda ad pietatem ac deuotioiiem auocarent,
nouem florenoriim millia in extcmporaneam illius tridui iolennitatem,
expendilVe. Moles creila ftetit in temploFamefianoSocietatislESv,ad'
honorandum ranoliirimum Sacramentum, alta centumvi-
Euchariftias
giiiri palmos, lata ootoginta, pulcherrirnis ftatuis, imaginibus, hifto-
riis, emblematibns, ad iluporem exornata (\i\x omnia cum fupra qua•

:
tuor millia flammarum ac luminum illuftrarent, nuUa tamen flamma;

in oculos fpeiitantium incurrcbat. Hic res diuina peraota efl tanta!
pompa j& tam ruaui Poncificiorum mnficoriim conccntii vt ad fiim• ,
mam c[ux m teiris efle poteft maieftatem nihil praster ipfius Summi
Pontificis prierentiam rcquireretur. Rem
diuinam faciebat Iliuftriili-
mus ac Reuerendiflimiis Domiiius Alphonfus GonzagaArchiepifco-
pus Rhodienfis inteierant Eminentiilimi Cardinales niimeroieptem-
:
decim, omnesque propemodum Romanas Curice Prarlati.Quorum pie-

tate excicati fubinde alij, toto triduo ruperueneriintEminentiirimi Car-
dinales quinque , Reguinqne omninm ac Principum Oratorcs: accei^
ferunt pra:terea rupplicabundi varij Religioforum Ordines, orancsque
tocius Vrbis, qnas vocant, Archiconfraternitatcs . Denique tantafuic
toto illo triduo promifcu^ muldtudinis ad facrofanota myfteria con-
cuifiis, vt non profana Bacchanalia, fed carleftis Curiaz epulum celebrari
vidcretur.
Dcledatus hniufmodi Socictatis folleitia Sumrans Pontifex Pau^
lus V. petenti anre miiltos annos condonationem integram poena-
rum omnibiis qui illo tridao in Societatis templis ad mcniam diui-
nam accederent, perbenigne eam conceilit. Tiim vero Societas lioc
camingenii mdufiriae fu^ auxilio fieta, fpcrare coEpic quod liadenus
optaue-
H"4
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. ^-fj
optauerar. Neceam temporc
fua fpes enim ipib pietati tam Fruiim
fefellit.
'
iniquo oradonem acuente, cam efficaciter vbique gentium ftimulauit foUnmtati-s

auditorem fuum) vt breui multis in vibibus quidquid eflet RelicTiofo- '^'^^"'^'
rum & Sacerdotum , pricterConfeirarios Societatisêxcipiciidis accur- ralTm""'
renrium confeflionibus per eos dies vix iufiicerec. Quam pulchra eranc
rpedacula , pro infanis bacchantium gregibas videre iam Cariones ex
finitimis agris cum pagis integris, cum labaris & cruce, fLipplicabundos
adSocietatis templa noii iine pio cantu per vrbium vias accedere, ci-
ues agreftium pietace ftimulatos cateruacim accurrere, denique ma-
iorc iam ftudio teinpla ,
qudm comcliatiGnes ante celebrari. Nec iii
vno Reguo, aut in Europa tantum, fed in rcliquo terrarum ol-
be hoc pietatis incendium pari vehementia exariir. Longum hic eflec
referre ingeiitera numcmm Sacramentis refedorum in vanis Collegiis
agmina publicis flagellationibus fua & aliorum peccara vindicantiam

aliaque immenfas piecatis edita pallim figna. Nihil in Annalibiis no-
ftris frequencius^quain Bacchaiialia iii Pafchatis cekbritatem hic eiTe
coiiuerfa ; illic tiiduo trigiiita ,
quadraginta, qiiinquaginca & amplius
facrarum Hoftiamm millia diftributajalibi cotam fere ciuiratem iii tetn-
vbique aut pcnitus fublatamjauc
plo noftro iacris fe myfteriis refeciflbj
magnaex parte coraprenam,pnftinam illam & Chriftiano nomine in-
famem licentiam; caupoiies, chirurgos, &: id genus hominum, quibus
noiTiquam bene eft niii dum quamplurimis eil male , coiiqueftos de
lucro fibi incercepto per intempeftiuas lefuicamm fupplicationes.Quam
fclix h^c, &, niii orbis eam videret, incredibilis peflims confuecudinis
mutatio? quisenim Bacchanalia iam eilefentit, nifimaiorisvbiquepie-

tatis indicia? iam noii vino, fed Christi Sanguine pailim fe inebrianc
Chniliamj iiec immodicisepulis corpora diftendunt , fed C ris i

Corpcye animas pafcunt pro iiifanis bacchantium per plateas clamo-
;
ribus, templa gemitibus refonanc ac piis fufpiriis pro impuris mimo- :
rumrpedaculis piiE fcen.^ reprazfentantur pro theatris lafciuire, con-

:
eionatorum fuggeftus frequentanmr denique plura iam expiantur icC'

:
, lera, quam fieri confueuerant.

Sed aii tot laboribus tantoque fruilLi expleta cft Sociecatis cupiditas? Communio
accenfa eft magis. Honcfta videatur Philoiopho vnius temporis auari- i^"^'"''/'^
tiajSocietativuiiis lucri,quod eft animarum, piilclira videmr auari-

tia, numquam, vtfperac, mmuenda, fed qus cum ipfo lucro maius
^':
iemper inciementum accipiet. Videbat illa piam hanc conriietudinem
Sacramenca frequentandi ab omnibus quidem iam probari , fed noii
perinde ab omnibus coli; aliquos FeitistantLimfolennioribus,quofdain
rarius, quofdam etiam annuo adhucofficio contentos,ad illa tampo-
tentia faUitis pra;iidia Ecclefias prscepto cogi magis, quam ardoie quo-
dam amoris ferri. ErgoquÊoptabat vt arderencomneSj aliquosadhuc
rrigerc, nec tam multiplici plurimorum exemplo acceiidi,vehementer
dolebac. Quid facerec amor qui magnitadinem fuam indefeisa iii-^
?
,
duftria fere probatjfuggeiTic icmedium qnam falubre tamefficax. vt

iiempe folennioL-e apparaca inftitueretur Synaxis menftrua , adquam
omnes inuitaientur, vtpote omnium caufsa celebrandam, qua^que idea
b b Genera-
I
Generalis vocaretur. Placuic pietatis follcrcia Paulo V. Summo Pontifi^
ci, qiiam fibi a Sociccate piopoiitam non tantum vehementer probaiiir
fcd ctiam plena lemiiTioiie pcrnarLim prolixe liberalicer(îie efl: profecu-
tus. Nec vcro irrita fuit Socictatis fpes , nec Pontificis liberalicas. in-
gentem vbiquc ai Sacramcnta concLirruin ha:c publica: illccebra pieta-

tis exciuic. Lxca fuccciiu Societas^ vc qiii maximus erat , ii fieri polier
maior edet maximo, inuiuarc auia eft ad facmm Hoitiam iUisdiebus
populo dilbibuendam Eminentiinmos S. R. E. Caidinales; haud inani
fpefibi pollicitaj foie vt racra: illiiis Purpurxconipciftus ad pium com-
munis pietatis obfequium fe dcmitcentis, akerum eiTer, nec piiore mi-
iius potenSjOmnium ad caclelles cpulas inuiramcntum. Fccere veroac
tam%omx libenter quod rogabanDjr EminentiiBmi Eccleiias Proccrcsi & hoc fuo
Cardwa- inimmenfum auxcie numerum gefticntium ex nobiliilitnis
minifterio
i,c„f. illis manibus xx.qxv\x ialutis pigniis accipere. Icaque dubiLim cft, sitnc
ea celebricas vicalem cibum accipientium frequcntia, an pra:bentiiim

dignitace memorabilior. Quale enim rpeotaculnm eft , illa facri Scila-
tus decora ac infignia, illos Eccleiias Primores videie cum populi pieta-
te cercantes; cum ex illis quatuor aliqiiando , auE quinque, diucifis eo-
dem templo locis, eodemque tempore,ad multas horas auguitiiTi-
iii
mum myfterium tantaanimorum volnptatcdiihibuunc, quanta iftud

frequentia ac venemtione turbcxfupplices accipiunt? Cenfa iiiiit RomaE
vno in templo, vno die, modo fedecim, modo viginci, aliquando etiatn,
triginta millia facra: mcnfa: accumbentium. Hinc propagara in reli-l
qLium orbem terrarum pia confuetiido , eadem illam commendanKi
ac mirum iii modum
prouehcnte Pontificum gratia ac liberalitate, pa-i
rem vbique pro populi modo ardorem inuenitatque conciuiiim. |
Neque hic ftctit pia Socictatis induftiia , qux femper in incrementoj

hac ani- Tangcbat illam comraiferatio animarum in purgantibus flammis
cft.
7nabtis veterum maloriim pccnas pendcntium , tanto dignioium ope atquc
rtuuccur-
^"biidio ,
quaiito & pocna; iunt atiOciores, & illarum rea: iibi minusj
rit, opitnlaripoilunc. Itaque hac pia Pontificis libcralitate adcarum fub-

iidium via,magniim inanimishominum eifdcm opitulandi deiiderium,
accendir, effecitque pluribus locisvt hicfacerthefanrus nulla viuoruiTii
iaoluia,quin etiani compendio, in defunftoLum iblatium atque viili-j

tatem cotus ccdat. Quantos vbique motus erga deftkntas omnii
^ ope, cantirque iii cruciatibus hxrcntes animas , concitac paffim infiti
cundlis miieratio? hos tam fentic qiiifque quam in aliis vider. Nihilo-
minus hanc auget,qnantuin poteft, Societas lugubri altarium ornatu
tabiilis mifcrarnm tormenta facilemque rationcm illis fuccurrendi re•.
prêfentantibus , acribus exhortationibns , modis muiicis ad luduir
compofitis, libellis editis , aliifqae piis inuentis commiferationem ve
Commn- prouocantibus vel augcntibus. Dc populi concuiiu quid attinet dice
ntomsge- j-^ ^.^^^-^^ omnium vbiqiie oculis nateat? nec tamen omnino iilendiui
aucnua. videtur, cum omnium oculi indcm vc mens & cogitatio quouis loco
rum peregrinaii nonOliiipouenupcrrime in asde Domuspro
polTinc.
feffx Societatis I s viginti quinque millia facrarum Hoftiaium vn^
ciufmodi die funt diftributa j alibi haud multo pauciores, alibi etian
forcafl
fortalie plares, pro vrbium & populi modO:deqnibus,niiideOliiiipo-
nenCbiis, nihil dum certi accepimus, niii in plenfque mulcaium Pro-

uinciarnm Collegiis operam impaiem eile mulritudi-
Coni-ellaiiorum
ni cOnficcntium. Bclgjc quidem numeros illos non a:qiiamus, quia vr-
bes plerxque non tam frequentes iuncincoli.s, quos ailidua iam toc ai>
nisbellahaiidparum carpiere: Anruerpi:E tamen in xdc noftra ad ia-
ciam Synaxim acceduni: vno duimodi dietacile fex feptemve milliaj
nccpaiiciores BraxelL-Ej plures vtiObiqiie kituri, ii maiorem templa ca-
pereat curbam.
lam de frnctnum vbercate ex hoc my ftcrioiLim frequentaro vfii qnid Commu--
opus efl: verbis? poceibie fccundus agcr Jcpe piirgari , & fementis ni- "'""'JS^-
hiloniinus lolio & tribulis obriii ? poreitiic fa:pe aut riiioruin icatebris y>.«/7«^,
aut tempeftiuis imbribus non riderclxdiiima mclTcPpoteilnc

rigari^&:
cukavinsiblaribu.s radiis trequcnter foueri, necracemis exuberarc? Vc
enim vul'jares finilus omittam pecuniamm & fapnx niagnas reftitii-
tiones, ibpita diflidia iam adferuum &
,
•;
cardes ijiedantiaj con-
& id genus alia infinica; quoties
cubinas ainandatas, cafiii adolciccntes
lioc pL-efidio armati, etiam relidis in impudicaium mulieriu-n
palliis
manibus vcluti altcri Ioiephi,blandam hoilem fugiendo vicerePquo-

ties pLiclla!fcrrum maluerunt iugulo excipere, quam aurnm flagicij pre-
tium? Qiiid,quod nonnemo ex lafciuis iitis pudicitiê iniidiatoribus Ann. iifojf.
piiellaâie diumulmmqne fmftra ad facinus iblicicat^, cum rogafTec

vbinamconfitcretiir,illaque rcipondiiTct,Vni e Societatis Parribus; cum
isdefperato icelcrisiuccelTLij iubiecerit: Numquam tibi moleftns fuii^
iem, fiid anteiciuiflemi nec enim ignoralTem tmftra me verba perdcre.
Quotiesalij operoiiiTimevirgmibus periliadere conati funr, ne noftris
toties conficerenwr, eo tantutn animo, vc libidiiium iiiarom repagu-
lum amoucrent? Sed quid egocximios fruitus ftudioiiiis colligam, cum

nulliis fit maior ipio cicleftium myfteiiorum vfu? Quid enim aliiid eil
crebra confeilio, quam ailidua ruicum pcccati maLxque coniuctudinis

exfecratione correotio? quid aliud Eucharir!:ia,quam vinum germinans
virgmcsi' quam germen vira; in Lxtiilimatn iuccrefcens iEtemitatcm?
quam puriifimi amoris exxftuans flamma , nouo femper nouoque ieic
alens pabulo? Qup amore vn nihil e{\. exccllentius, nihil diuinius, ira
niillns cx Euchariftia fm6lus manarc poteil ipsa maior, c\\ix amoris in-
exhaniliis fons eft^ & percniiis icaturigo > imo tota aliud nihil ell:^
quam amor.
C V D C V .
De Bxcmtiis fpritiifilthm ^ S.Ignatio mcepls ^ Sr
ingcnti eonim fvH5ipi.
rerum natura non pauca qu^ vim ac virtutem admirandam

INhabent^ iiint
latentem & occukam ipfoiqae adcb oculos fallcntem.

fed ,
Quis tantum ignis ineile credat piperi aut zingibeii , ii exteriori fpecis
vijiiiacnaturam eius metiatur ? quis exminuta glande vailis difFLindeti-
Bbb i datn
damramis arborcm, truncumque in immanes trabes fujfteduriim fibi
•promittat Magnes terrLim occulca vi rapic adicle; nicratus puluis ^
?
ful^
minisin moremmomento acceniusîntorquet globos ferrcos mcenia &
•vrbes lolo a:qiiacuros. Ita frequencer natura vim iuam diiliiriiilac la<
ceilita vircLitem ingentcm cxcrit. Talis vircas , tamctG pnma froiKe
Jioii apparcar, inelt Exxrcitiis Ipirkualibu';, c\ux S. Ljnadusa Deo
edodlu.s, iuLiante ac diriiicnce Dcipara, ex oraculis hiiloriilque iacris, &
iandorum Patrum doolrina, conicripiit. Qikc iii ciuimodi ordinem
digcilk, qno nihil ad animos permoucndos penituique fleclendos
vidcmr excogicari polic. FLiit is libcilus piimLun
aptius, nihil cflicadus
Societatis Opiis quod luccm adrpexic, ielix anipicium tantorum Ope-
rum ab illa djinccps magno Ecclcfix bono euulgatorLim. Nimirum de-
:bebatur illa gloria eius Auclori, vc,qnemadmodum ianolitatis & virai-
tis, ira etiam magiilerij cxleftiSj & icriptorum tama ac laude inceiSo-
cios Dux encc & omnibus, quanto maximis ap-
Princeps: tanco maior
parerc conacus cfl: minor. Magna quidem eft vis, magna iaus dooirinTj
quam Suarez, VaiqueZj Salmeron aliiqne tam vafta tot Operura mol:,
numqLiain iatis pociiemnt compledi. Ingcns Fabri, Caniiij , ALiaenj

•feruor in reduccndis ad Eccleiiam errantibus 3 efficax ardor iii reuocan-
<iis ad menccm iccleratis hominibusjielix iollertia ia moribus Chrillia-
•
110 dignis efformandis: fed, fi omnia libello
fuiis vericati locus iic, h.xc
illo iuo complexus eft Ignatius: ex quo, tamquam vbcrrimo qnodam
fonte, riunli lili fluxcrc. Vaftiilima iint licet mimina, fonti tamen ori-
ginem fuam debcnt, & pcrcnncs aquas qLiantumuis ille ciim ainnibiis ;
& iiiis comparatus, paruLis videauir. Ignacij libellus mole quidempcr-

cfter^ta
rumS.p.
Jinatiy
exiauus diolionc planus & faciHs eft: qucm fi non auftes , fi in tuum,
lucciim
laris ,
,
fortaiTis
veitas, ncqne artis , neque mgeni) neque dodlrina:
etiara contemptu magis quam laude vidcbiciir dignusj,
, -
icd intcriore giirtam percepriis , acer eil:, potcns cft, virturiiqne tantar,
vt nullnm animonim laniiuorem non erigar. nullam duiiciemnonfran-

gat. Laboraret hic Societaris fides , ii iola tantum huic libelio tribuc-
ret : quasne rurpeftacuiquamfir, alioram teftimoniis hanc placet ad-
Itruere, quos nec affeftiis egit traniuerfos , ncc nifi quod experti
junnHm aiieLierant. Ludouicus Strada,e D. Bernardi Familia vir in primis cele-
'virorum j-jgj. ^:^^^^^ libclli huius diuinam vim fenfu ipfe iiio percepilTet m eius ,
ttii itiai- iAudem erumpensj TirocitJium eil , inqaic , ioti hummo gmen m\iitutum.
. Cuius quidcin teilimonij ha:c clie vidccar rententia, quemadinodiim
Religioli Ordincs fua habcnr. £[ymnaiia,in quibusTironcs ad vit.r fafce-
pta: fomiam exercenmrj & fingnntur^ ica non vnius tantuiri tamilia:
akimnos, fed vniueriiim hominum geniis , & in fuo quemque vitx in-
ftituto, ad exadtam Chriiliana: legis difciplinam Exercirarionibus a
S. Ignatio inucncis apciilime erudid polic. BanholoinxusTorres, Ca-
narienfis Prxfiil, fpirita
inquir, qnanti
ta cinnis
e/? ille
qmbni '-vcrfor mfiudips

quem
thcfturui, tanti
ex hoc hbcllo hauferat plcnos, VtiMm,
6'^.! Deum
fapientix , O" fo-multis annii quibus
, -
Theo-
logiam doceo y 7mmquam ddmeam ûtilitatem ddcie titntum^ quantum me
paucM di(l>Hi docuermt Ex£niiia. l/Ia ad docendtmi refcrebam , htec ad aên-
dsfnr'.
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 3S1
immane quantim
;
;
tlmn : qtix.
Bxercitiortdm
DoBoribus deprompu,
inter
res , cum tam cUne Qitholic<eque ,
interuallum. Vtdi homrnes docfos aui
ex Bttcingelio p.nSiifqne
nonpofpms quastamen qui ad ^'fiim refc'
intelhgere
\ rmt, nullo negotio mtellignnt. Ten/mltM ego (g^ 'Rcligiofis (- ftcularibus per-
"Pt eafHfciperent : nec qnemquam 7iom , qm non niagnum inde ffuElum
retHlerit,
tis
âUmque pradicatient ' nihd ommno
anteUtum.Pouiinc vel luculenciiis ad laudem,vcl certius ad fidcm hx-
e rcbiu mortalthfs ^-
erckiorLim prxrtantia comirieadari? Nimimm mandcre opoiTCt aro-
niaca, vc eoriim calorem vigoemleperenricas. Eleclrnm paieas tra-
hiriiediiierseft &ignaiioiimile, niii prius contricetur. Ira icnim na-
turalium, ita libelli huiusoccukam arcanamîe vii"n,vii.is ipfe laceirca-
do ac vekic irritaiido prodir. Qnjd veio Ludouicus Gianateniis pvx-
,
clarum illud Oidinis Prxdicauouum lumen^cniiis conciones fcripra &

omnia eximiam quamdam pietacem ipiiant, legencibLUciiie affianr,
I
quam exasirerata laudc libcllum hiinc ornat? Tmtum doEinnx. {hmtm- îanriqucz
/if, \nc\pxi , docummtis @r txcratns lUiS , «;? rtnta tota non jHmaat
> fribendo illa, qux m iUis Dem mihi apermt. Mancius S. Theologir Do-
< clor, vt ciuldcm ciim Ludouico Ordinis , ita fentcntia: feniulque. P/«-
mfacio^ inqiiic, Theologiam Patris ( impendcbat fe ille tradendis
Compluci qnam ommum pmul Dofiorum. Vt vero plurimos fi^
Exercitiis)
lenno pr^Kceream e celeberrimis toto orbe iapientiiE virciuifquc fama
. hominibusj qui manibus pediburqLie(vt dicimr)in eamdem fcncentiam
iiiermit ,
quornm
nomina receniere longum eflet Carolum tamcii
vel ;
1 Cardinalem BoriOmiEum, ipfiulque Sedis Apoilolicx vcl Oiarores vcl

Prxfides, neias iic omittere. Quid igitur fandlns ills Mediolaiieniis
Archiepircopus dehoc libcUo ccniuit ? Cum Dax Mantuanus eius bi-
.
I
bliothecam virerct,minficeqne laudaret, conucrius ad illam Carolus•

TAruulum, inquit, mpulpito hbellum babeo , e quo plui hMvio , qnam e reli-
qud'bibliothecJj quia fiempe pHritis (^ plenms, tawquam ex Quid

vero ipfum Ecckiia: capuc, cuius teftimonia vekiti cxleltia qua^dam
funt oracLiLi hunc kbellum nolTepocuit, & non laudare ? Paulns
? aii
Jiocnominc Tenkis cui cerce Socieratein 1 es nocam peffpeolain-

,
que elTe oportuit, cum vikira ipfi fueric & Spiritni faii£lo eam & appro-
:bare & hLimanogeneri commendarc,
, hanc ds Exercitiis S. lo;natij len-
' pmHi-
tcntiam pronuntiat: Tkija
txu ^ ad
Maximum adiwvmtum
e;«/^«e Societas in
^-ero
( întuditm
inqiiit, Exercitia tUa pietdte
profeSium ^jxlde nJtdia e> fil(ib?na. dats aun.'
attulerunt ,id fruSIm '-vberes , quos
\D« ojbique gentium producere non cejfat. Ica
Pontifex Optimus Maximus lacencem hnnc chefauruin a^lHmauit ii.ib
''**
' ^^ tuiia
ipfiiis originem Socieratis. Sed vilis vetaftate ac tcmpore corroboratiis,
magis magiique occukam rcrum indolem ac naCLuam iblec aperirer

Iiuiac igitur audire Nicolaum Zambeccamm, qui ea qua: i tot tamqae
incorrnptis teftibus acceperar, apud Gregorium X V. in Conilftorio re-

tiikt. Ignatius, inquic , non opportimii monitis atque adhortatiombus inproceifa
idmehoremfrugem tmducere conabattir omnes \Ped etum libello de fruEimsi s.Tjjiwuj!"
irandt ratione, ex lis qt4£ ^^'^

dimnodidicerat, excolerenofmnUos, atqne
tdfiudtum ruirtiitii incitdre cccpit. Atque hic eft illeExercitiorLim fpiri-
B bb 3
tualium
tualiam libellus : qui Summorum Pontificum teilimonio probatu^
commendatufque: qucmtam confentiens laus bonoram, & incorrupta
iincere iudicantium vox, tamquam imago virtuti eius reibnans, longe
lateqiie celcbrauit: qui tam mukos e viciorum cccno exiraxir, tot alum-^
nis noiiis Rcligioios Ordincs amplificauit, tam mulds Pveligioforum
Familiis difcipliniE veteiis amorem caramqae rell:ituit
Summo PondficeniimcrctLir inter auxilia & robora
vt merito a
Deus Reipu-
blicx Chriftianx hocdeploiatiilimotempore lubmiiir. Sed generoii-
( :
tatem feminis nemo nouerit,niii qui faidus ab illo piodudos autgufta^

uerit, ant Audiuimus viroram grauiffimo-
propius faltem adfpcxerit.
rum fententiam quorum auoloricati quidem incoriLiptoque iudicio
:
cordatiilimns quifque haud grauate ccdiC; nemo camen fatis vmquain

capict autafiequetur, quidiit caulixcLirdocumcntis iftis quail ciclefti-
bus & hnmanafapientiamaioribustantum tribuant ; ciu' eam tam ccr-

tam appellent viam rationemqae efficaccm animos a pcccandi liceiitia
ad amorem quod ab Exercitiis monitracur,

virtutis craducendij cur iter
brcue cenfeant & expedicum ad abrolutam coniummatamque viim-
tcm cur artem vocent
; quiE diliolutos homines fubito vertat in ianolosi
hxc, inqiiam, nemo vmquam capiet, niii ceitis documentis ac reipsa
qiiodammodo id illi conilet.
Fruntii P<.em ipfam clariflimaque cxpeiimenta iil mcdium addu-
igkui• ;
Hdmirandi camus. Sacerdotcm fcenicum, populi publicum oifendiculum, ca:le- i
rMm"^^°' ^^ ^^^ Exercitatio ita permutauit, vt,inie(5lo ceruicibus fune, in fug-

H.it.societ.
j>.i, .i.n.71.
geitum adfcenderit, &
a frequentiffima multkudine veniam indi'•
^^^^ Sacerdote leuicatis petierk, tam ardencer , vt exculTeik illico la-
'
crymas populo, cui folkus fuerat rifus &

cachinnos mouere. Mef-
fance adolcfcens nobilis ,
quem nec duriffima in trircraibus inter
mancipiomm feccs feruitus fledere poEuerat•, his prariidiis adhibitis,

indomiram ferociam fubito vertk in ruauiiTimam animi manfiietudi-
fiem, intradabilcm ingcnij duriciem in commodiilimos morcs. Hxc I
ais odia grauiiiima, qiia?quc non nifi paitium exiciis vidcbantur exftin-
gLienda, tum publica, tum priuata, repente compofuk. HcTc magos,

hasreticos, Iimazos, pertinaciiiimum hominum genus, blanda vi kifle-
xit, Chriltoque rubieGic Hxc auaros, iracundos , luxui ac libidini per-

ditiiTime dedicos, m alios prorfus homines fuique diiTimillimos repen-
te mutauit. Vnde verb nifi ex CcTlefti hoc fomite concepcrunt ignem,
qnem toto orbefparrernnt primi illi Ignatij comites , & qui primis fuc-
celierunt, ramquam Apoftolis difcipuli, & qui ab his propagari in \\xc
vrqne tempora flammas a maioribus haurtasfonere conftantiffimeper-

gnnc? Hoc experimento TiiOnnm Inorum indolcmjanimosrobur So-
cietas potiiilmiim cxplorar: haud fecus quam aquila pullorum fuoriim
acicm ad folis radios tcntat. Atque vt a Socictatedigrediar , hac in pri-
*'"^'' c.Tlefti induftria diuinuque arce pluiimum adiuti S. Carolus Borro-
s"i<âni,
aiicfore aV mxus & S. Teiefia, vitam aurpicati funt fandiorem : iifdem prxiidiis 1
i.5.c3p,i5• initicutnm curfum teliciter tenaere: iildcm le ad vltimuin vitx termi-

& i6.
num felicifllmc Nec minus felicitei• religioilflima illa
compararunt.
Carmelitamm in Bclgio fcu fundatrix kw piopagatiix Anna a S. Bar-
tholo-
I
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 3^3
,thoIomaioillai-n vic£ moi-iimqae randimoniam,todBelgionotam,hoc
'
remedio vel fouic vel pluiimum auxit.

Poft hxc aiedium producta, iiemo iam mira-
fantlicatis liimina in
ibicur, rapientiillmum illum apud Sinas neophycum Paulam, cuius
vnius humeris tora res Chriftiana tam diu illic incubuk, horum vlum
:
Exercitioium apiid gencem iUam cukilliinam ac litcerariilimam iiidu-
nemo Gaiparera Concarenum fua libellum hunc manu defciipiif-
fe, eumdemqae ab heredibus eius folicite Tcruari, nec fecui quam in-
igentem theiaiTium vti rcuera ell, in pretio haberi: nemo loannem

,
.Cochlxum, hxreticorum in Germania malleum , iis excultum, quot*

quocpomic ad eamdem felicitatem inuitalTe. Ipfe vero Ignacius lacen-
tisin hoclibello vircucis optime conrdus, non minus eius approbatio-
jnem quam mLilrarum falucem animarum in votis habuit. Eius vfum
M.Mion9,cuipluriiTium debebar,vt gratuseiTeCjimpense commendauit:
virifque grauiffimis hanc medicandi methodum tradidir. Qindj quod
Ludouicus Blofius Lxtienfis Abbas , vir infigni vica^ faiiiiliinonia illu-
itris, vtiibi ita & fuis eadem piOdelie voluerit? Qujd,quod Abbates
S. Benini & Aquicindinus his inftrucli, in tantura repente fumma-
rum virtucum fimul & Societads amorem exarferint, vt huk (quo plu-
ribus ita prodeliet) alter Audoman,alter Duaci,CollegiLun &templiini
afiindamentis extrLixerint , & dote non exigua locupletannc ? NuUum
inueniam exitum vel obiter his iimilia perftringam.
,
, ii
Sed quid tam fan^lum eftatque diuinumjquod vel impietas non dam-
nctjvel ccmeritas non carpac?Incredibile diCLU eft quam furiose libelluin
(illum inuaferint hv-erecici (magno fane fingularis prÊitantias ac fradus ^
sargumeiito)quibLis fc inGermania Gi'erferus Gallia Richeo-

•
imius. Scd mirandumeftj a Catholicis quiburdam diuinum illud Opu-
Tculuin aiic in crimeii aut in contemptum vocari potLiitTe. Enimuero
excLifari non poceil leuitas ifta culpancium quod ignorant. Minus fe-
renda eil calumnia, quas qiiod videt damnari non polTe, fictis crimina-
tionibus veluc curpi larua ftudet inuolaece. Sed hxc iiequicia non ica
obdLida eft, vcnon ftatim ad primum vericatis radium euanefcat, fe-
ique ipfa inceriinat. Sparferac h.Tc Conimbricie in vulgus, iis qui fe ExercitU
lapudPaties Societatis exercerenr, fpeftra nefcioqux & vifa obiici. Ca- fruflraop-
lumiiixfidemadilruebat:, quam detrahere debuerat, vc repentina ita f'*i'^'"^'
ingens & crcbra momm mutacio. Denique adeo inualuic hxc fabula, Hift..soci
"•'•^••
vt Caidinalis Henricus fidei Quasficor de re totacognofcendumcenfuc-
ric. Hoc dum eius imperio diilimulanter facit lacobus de Murcia Aca-
demia; Redor, Fratrcique noftros de obiedis vifis legicime interrogar,
vnus aperce facewr fc vifa vidilTe, & quideiTi feralia atque horrenda. Et
quxnam illa? inquic Reclor , fimulque Scribam admonet, vc qu^ nar-
rarcntur exciperet. IlleMemetipfum, inquic, vidi,
vero ,
queni num-
quam ante fatis perfpexeram, monftrum fane tecrum quo ,
turpius mi-
ihiqiie magis timeiidum numquam vidi.Hoc refponfum ab ipsa vericate
facete petitum, calumniam poteniius difcuific ,
quam fortaiTe potuiiTet
ftudioradefeiifioi & compendio quodam rudem Exerciciorum imagi-

nein ac laudem ampledeiis,calumniam fuo veluci telo confecit.
Supcr-
3S4 IMAGO PRIMI SifiCVLI SOC. lESV.
Siipcrefl: luinc, vc quid fmt, vndeorminclucant, qiia ratione obeiin*
da, quibus, & quaiido, &z cur cmdenda iinc ha:c Exerckia, paulo accu-
jrguT»!». ratias explicemus. Qupium tale eft argumentum. Ance omnia, veluci
tiim excr-
aufpiciam & ran6lions,proponunt iinem,in quein
fundamentum vita^
cmorHm:
|^qj^q ^|:j. conditus, attento &
quieto animo confiderandum: quara-
tionc artici oportcac rebns ceteiis qnas hominis caufsa funt procreata::
quid ordincm hunc pulcheirimum peccatum nempe, quod
inueiteiit.
vnum non minus nobiliflimas illas in c2Elomentcs,quam genus huma-

num perdidic vniuerrum. Iii oppofitam igitur virturis viam tanto
enitendum eil: ardcntius,qnomagis ab extremo intericu abhorrere de-
bct quicumque aliqua fui miicratione tangitur. Virtutem hanc nulla
re a:quc ac C Jii s i prêuntis ad vitam Ducis excmplo acui vt- ;
pote quod attentius confideratum vel ignauiam ipjîm inflammare tan-

topere poilir, vt arduum illud icer non minusiam afFedec quam prius
fiigiebat. Tandem animum difficultatum vi<5lorem , velut exfuperato
montis ardui iugo, in intimam cum Deo coniiinotionem deducunc
& caftiilimi amoris dulcedine penitus penitufque perfufum,quadarn
bcatitudinis propinqux fuauitate, quam ex ceita eius fpe prxlibat, iu-
dedfiCHHt cLindiflimereficiunt. Atque tres illas ab omnibus celebratas vias qux
,
lunlti^
duciinc ad fummum viitutis apicem, libellus hic recludir. Purgand^
Ham , ilitt. mcnci ipiiftit per varios in fe ipfum inquiiendi modos per altius repe-
:
mman- titam pcccatorum confeifionem peique comienientes maxime aptaf-i

,
titiamad ^^' coiiimentaciones id agic pnmum, vt tiaginorum turpitudine &

Ocftm. farcina liberetur animus , tum vt perturbationibus ( quibus velut ^fta
ventoqiie iadata nauis in dmerfa rapitur) vacuiis velut in tranquillo
diiiinx vocis fLifariOs audian. purgatum cailefti liice contendit il-
Sic
luftrarCjtenebris difcuiTis , quas auido iam virtiitis frequenter offundit ^
error. Hic primum ad diuinarum legum obferuationem , inde ad

Euangelicani coniiliorumpeifedionem,tum ad iniurias, ignominiam
dolores, vulnera, mortem, fi C R i s i gloria & obrequium id cxi-
•
gantjgenerose iubeunda , mentem armat , &
quafi facibus quibiirdain
ardentibus inflammat. Ex his vt confequens eft, perfeilum tradit inti-
ma^ cLim Deo coniumilionis modLim nam vagacus per omnia aaudij
:
i
pacis & fpei inciramenta, Deum vbique pra:fentem admirari docet ac

diligere. Addit denique tum ad detegendas hoftis noftri fraudes do-
cLimenta vtiliflima, tiun ad inanis gloriaE ( quam rede m portu naii-
fragium dixerenonnulli) arcendum p-ericulum. Nam qucmadmodiim
cx aiduo in prasceps defpicienti ipfa nonnumquam akitudo tenebras
olfuDdi•-, quibus iter oculoique obc^cantibus procliuis eft ruina:
ira
iion raio viitutum fuarum eminentiam circumrpicienti
diuitia; ipfx
inopiam creant. Arque Iia:c aurei libelli qu^dam fynopiis eft, fed mii-
tila: nam
laccntem iii eo vim nec volumina ingentia hzis explicent, ne-
queincxperto magis demonftrent efficaciam arcanamque Iiuius Opu-
qnam
^
lcLili virtntcm, oratio dulcedinem mellis ei -qui id numquaiij
guftiique perccpk.
^ciZt ^^. ''^"^^'^- "^"'^ fruda obeantur h^c Exercitia, requirunt in

£.xemtm. pjîniis fcceilum & foiitudinem, vt animus a publico, ab amicis adeo- ,
qiie
LIBER TERTIVS. SOCl£TAS AGENS. 38^
que domefticis remotus , curaiumque immunis , & ,
quantum ficri po-
teil, etiam immemor, iii ieie abeat , totusque jfibi & Deo vacec Solec
.
.
enim iiios Deus abduccre , vt , iilence rerum vulcrique

in Iblitudinem
ilrepitu, exaudiri ab illis Tum vero ianda iis iniicit deiidcria, la-
cryinas elicic ablque telte copiofiiiSj runc animo ie dulciiis iniiiiuat , ac
denique toto numinc illabitiir. Hic Iiomo ieie haberc incipit , qui cuin
le lebus gcrendis tradidiflet , fibi ipfi eripuerat; dim ceteris iemircc , fibi
vni dcerat, quam alioium ii:udioius,tain negliiêns fui.Voxergo Numi-
nis non audicur in foro , non percipitur iii publico odit turbam , ioli- j
tLidincm amac.
Quoniam autcm quicumque iii
redi ipecie raepe blanditur error ;
dudore opus habet, ciii lenfus omiies arca-

Jianc lolicLidinem ie recipit ,
nosque animi motus aperiati ^ ^-^ , quid quove tempore agendumiic

omitcendiimve, cognoicac Itadum Georgius Radziuillius Cardiiialis
.
Viln^ Epilcopus cum tratre Stanislao in villam lulij III, receiTic , vt h.is
meditarionibus aiiimum exercerenc ; vtrumque iuiTu Gregorij XIII.

direxic Achilles Gagliardusieo fuccefiu, vt reduces in Poloniam frudum
quem liauicrant, per omiie Regnum diffunderenc : Cardiiialis enim in
|ha;reticoruin conucriionem acriter incubuic,Stanislaus inmores iibi iuh-
liedorum ad omnem hondlatem conformandos. Vt autemillis Proce-
iibus , ica cuilibet alceri , non iine direolore harc Exercitia traduntur.
Quippe non homines niii per homiiiGS emdire.
iolec diuina Sapientia
Noii me fiigir, Ignatiuin , ciim ncque litteratus eiTec, nequeante ipium
ixftarec h^c Ipirimm exercendi methodus, diuinicus hanc artemedo-
, 01
ilum fine Deiparx benigna ope ied paiicis ea felicitas ob- :
:ingii:, nec fere niii illis qui ad res ingentes &: inuiitaras diuiiio coniilio
ieiHnanmr.
Porio tradenda iluit oinnibns quibus iimacius eil iiigenium,aut fal- Quihuf
:eiTi
lere
policions dilbiplina^ capax
deliberant ,
\ iis prxiertim qui de iiieundo vitx ge-
vt in his ab omiii percurbatione liberi, de vita futura
^-
pon(fimitnt
\\\\^ quod numquam ftatuilTe poeniteat . Hoc
quantum eft? vero deiiberan'
"^'^^^'^'^
.iieunte adoldcencia , inquit Tullius , cumineftmaxima iinbecillkas
Oiiiilijj tum id fibi quifque genns iEtatis degcnda: conftituit, quodma- diiendo,
:iine adamauit . Icaque ante implicami: certo aliquo geiiere curiuque
auendi ,
quam potuit quid optimum fic iudicare . Nimirum iequitur
i^c xtas pairim ouium ritu , auferrique fe iiiiic qua. vocac aut incon-
liiltus animi impetus , aut maioium exemplum , aut mukitudo dece-
ioribiis fere conieiitiens denique qua imr , noii ; it qua euiidum eft.
gnacius vero ciim peripiceret , quanti eiTet momenti certum aliquod
'iix geiius mamro fibi confiliodeiignare , neinfeliciter deeo delibe-
aretur ,
quod femcl tancum ftamendum eft, & in quo iumma maximi
>miiium diicriminis vernturjaimque videret ex vulgi iudicio vitam ple-
ofque infticLiere, hoc eft ( vc verbo dicam ) a curili aberrare, cLiin .
iOfteriores quaii per
liiim
iiii
maxima
dhibuit cLiram
conftitucret
caiu
,
,
non
caliginem veftigia prcmunt
vt quifque
vc Deum velle,
ratione deceriiunt
horum ope Exerciciorum
iibique :
Ccc
;
priomm,
ideb follertem feliceinque
iic
& dereom-
de vita^
expedire cenferet.
iiim-^
Quaj
3S6 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Qux quidcm dcliberacio tam eft neccllaria , vt iiiie ea felix viLTcurfus
tciicri a?grc admodum poilit. Quam enim imagmem expnmet, qui pa-
ratos colorcs illinit prius cabuLr , quam quid vclic pingcrc lecum ipie
llatuerit ? Quis prxdam figec , qui iagitcam mictens iii auras ignorat
qiio arcum dingat ? Qucm ventiim opcet nauta , auc quo curium fle-
dat aiic vcla vcrtac, qui nclciat quem iii poitum teadat ? Qiii vero poft
inaturam dcliberationem llatuit aiicm lc clle velit , is in vitas perenni
quodam fclicimic curiu conibrc fibi pocell , nullo in officio claudi- &
cajLc. Qux dciiberatio ne temere iuicipiatur , ante omnia expurgandus
efl: noxis aiiimus , ac dein exuendus omiii iiicliiiarioiie , quie iii hanc
pocius quam in illam propeiideat rcrum crcatamm , ne vlla animi per-

tLubatio auc redar rationi obftrepat, aut voci diuin.T . Ac tum demum
dc vita: genere deliberaiidam , ciim iine erroris periculo deccini poteft,
iimulquc profpici polTunt & procurari idonea vircutum auxilia, advitx
iam ftadium inoitenib pede decurrendum.
dcliberata:
cyflijfitKJ Ncque vero ha:c Exercitia ad eligeiidum vitce genns tantum funt
'^'"^^^^y^" adhibenda nam mire etiam valent ad conformandos mores , appeti-
:
(unda. tioncsque icdandas , ad retineiidam in prxclaris animi iioftri decreds

inftimtisque coiii-tantiam , ad quamcumque demum vitas iemel iufce-
ptx diiciplinam Chriftiane colendam Teftes iunt infiniti toto orbe,
.
qui ea iion miiiori fua voluptace quam fru6lu experti Sed vnus .
Ann. 10-01. iic iiiftar omnium Augnftnius Caruajalius, Auguftiniani OrdinisTIieo-
logus . h cuin Indiam Occidentis peragrafler, & in Hifpaiiia variis mu-

iieribuscum laude perfunotus elTet, Icalia^ quoque CoEiiobia fui Ordinis
luiTu Summi Poncificis vifitairet^Bononiam tandem ab eodem Pontifi-
ce Vifitator Apoiloliciis miflus ad D.Iacobi Coenobium in veterem di-
rciplinam rcilitucndum, non aliis id prasfidiis faccre aggreflus efl;,quam
piis his Societatis commentationibus : quibus ipie cum per meniem fe
cxercuilTet, teilams eft candide, ie, quamdiu in ReligionevixiiTctjra-
tioiiem aliquam,qua reftiilime iiiccderet, iemper optafTe eamque nunc
,
dcmiun,cum in hxc S. Ignatij Exercicia incidiiTec , inuenilTe. Quie qiii-

dcm ille auidiflime haiifta, atque in intimum demiiia pedus, tanti fecir,
vt in iis vere diuinum aliquid iiiefTe apcrte dicerec eaqne deiiiceps in :
alios eo libentiiis deriuauit , quo

ipie aut diutius qu;îiuit , aut ierius
inaenic.
^^^ quaiido hxc animi tam ceita auxilia fuiit adhi-
eT"^:
Mdhiben-
L>î"''i^ • Societas quidem fuorum aiiimos hac caclefti ope
fingulis aniiis
da. reltaurat . quam Societatis coniliemdinem alij non pauci ex omni or-
dine tam facro quam politico a^mulantiir. Tum vcro etiam adhibcptur
vtiliifime , cum parandus eft aaimus ad arduiim aliquod & publicihn
munus. Sic opporcunas ab his vires iaspe petierunt Epifcopi , onus illiui
Angelicis humeris formidandum fubicuri ; quas cuin magno fiio iiio-

rumque boiio corroborari
ieiiiiiienr , ex iis non pauci niillos dcinccps
ftatiicmnt Sacris iniciarc, nifi cailefti hoc piieiidio ad digni<rimLim illuJ
Chriftiana; Religionis miinus ante comparatos. Tuiic etiam opportune
rufcipiuntiir \ix Exercitadones , cum animus obruicur negotiis , ribicjue
fnbdudus in rebus alieiiis tows eft, vt fibi fe nonnihil reddat , agatque
etiain
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. l%y
ctiani negotium ilium omiiium grauiilimum &:maxiinum.RLiiiiis tunc
opportiinx iunc , cum langiiec aut icgcr eft , vt hinc mediciiiam pccatj
cuin difHcilis oblcurusquc nodus iblucndus , vt crleitem hinc iucem
iiauriat ^ cum oppugnatur, vixquc apparet eftugium periculi , vt opem
hinc atque pra:ildiLiin acceriit : denique cum malum quodiibec infe-
ilum cxpcnCLir , in hiis tam prariens iiue iolatium inuenic , iiue rcme-
idiiini, vc vcl cxpcriniento fateri cogatur, lia:c S.Ignatij Exercitia
(quod multomm iermone pcrcrebuit) opus ciTc humano maius^ & nobi-
a;ternx mentis inuentum Nunc quibus in proximum So-* .
ciecatis charitas pra:cipue elucct, erga paupGres affiiclosquc ftudia pau-

I
'
cis dclibemuSi
CAPVlr VNDECIMVM.
I
Oc Socictfttk ergei fmfercs morhis, êfte, încidu
CAiovixconftat mortalibus
polTunt. vique adco
fcire an amentur : nifi infelices finr^ id ici- y^mor Se^
^'^^''^'^ ^-
re amoris exploratrix cercior
iiulla iiiiceri
jcft, quam calamitas . Amat Sociecas proximiim iuum ; idque & ^^,^^
gymnafiis & in piilpitis illum emdiendo ad ralutem, iatis docec : ied
huiquam manifcllius quam in publicis valemdiiiariis ,
paupemm tu-
igiinis, & reorum ciiftodiis vbi ; miieris prxilo eft, vt eorum calatnita-
item Iblctur ac Et quidni pracllo fic , cum I s
lciiet. iequatur Du-
tem, qui illUm erga homines amorein iubleaandis affli(£lorum ierum-
iiis prarcipue commctidauit
;
qiiemque iii captiuis vindum , in a^gris
languentcin ^ in mociHs dolencem iblari ie leuare noii igilorac ? Hoc &
left cur egcnorum caias^carcemm pidorem , noibcomiomm graiieolen-
jjfiam iii deliciis habeat. hoc eft cur nec vlcernm fanies , nec contagioiiis
iVirus, ncc rcorum iquallor , nauieam illi aut horrorem moueaiit Aii .
lauarus adamantem aiit pyropum aiit monile in cloaca aut fimeto iiiuen-'
tiiim ob adharielcentes iordes noii nef^licreret Societas animam iansui-
•1••• •\ •
oo-» .
;nis diiiini pretium , imo I s iiiuin quem in nac agnofdt quia , .
pc-edore & iquallofc obficum, aucrrabitur? I s luum auc in calami-

tateaut in pcuicnlo dcitituec ? Hoc faccre fi poiretj& morbis ipfis incle-
vinculorum ferro durior, nec Societas I s
imcntiorj &: eilct Qu^ttsjgtiatij .
merito ab hoc vclut tirocinio nouam militiam auipicatus eft Ignatius. ^^&•^ f'"''
Speluncam iiiicdit propter ManrcfcE portas Hinc quotidie iii vrbem .
^^^^
pgrefiuSjftipem oftiatim mendiciiiime coiTogabat,quani dcinde in pau- Mw».
beres diuidcret . Tiim conuocacos ijpe taola cibariorum qux mendica- i^j^c.g',"^'
pcrat j
primis Pveligionis elementis imbuere . interea illorum inepcias
pc cequo & benigno fcrre animOj amorique erga illos fuo diiigeiitimme
Itemire . hinc ad araros iii S. Lucia: valetiidinario ie coilferre, illos ibla-
,"ij illorum commodis vacare,led:os fternere, dum commouendi, niollii^
pme tradare : corpora plagis & vulncribus deformata arde comple-
;:, vtque & fe vinccrct , amorisque qud .Tiluabat ingentem vim noii
liifimularet, ipia vulnera, quamuis foeda & putria, & oTculari, lam- &
Ccc i bere.
588 TMAGO PRIMI SJECVLl SOC, lESV.
berc, & cx iis ilillanEem ianiem noii raroorc excipcre atque exfugcr^
tum vcLo corum aiiimismedicinam facere tanto Iblicitius , quo prai*
remcdio , morbusque magis vrgeict
•$[
lciuiore opus crat Reludabatur .
.quandoque vel iiuiito natiua, cum illc iiclecum: Itane ojero um xfrxtn
njhiilk
? hommum anwr -
dileîo , qux tAm fludwsk
\
foues ? nonne pauperiUe emfclem tecnm efi carnis ' fangmnis ^ e^ eodem\
\
C R I s I fcingume redemptiiii Tibi^ efca ruermi^m , til?i,fcatuhgofcedif. i
fmafiercorumj horrorem mcutiet fiater ? no?2ne m pmpere cfiCnKi^Tv^} '•
9ionne tn pUgis tflisC ii R i s l agmfcis njulnera ? non fic ^ non profeS^
feres mfunc. Tum quxriro illo , quo coto valetudinario non crat cccrioi
& inquinatior , focdis vlccnbus non tantuni ociilos narcsque pafccre^
icd & labia purulcntis plagis applicita tamdiu aflixaque ccnerej do-
«Sc os
nec omnis liorror & nauiea cellalTcnt, & ncque malcolcnciam amplius
Sociorttm
"cc|ue piitrediiiem peilcntiiceret . Heroicos Ducis iui animos imitati
•in mfoco- Socij^dum Venetiis idoncam tempcftatcm oppciiebantur ilauigandi in
mtys obfe-
PalxlHnam , vbi ab Ignatio in celcberrima duo vrbis valetudinaria bi-
Tueviill- pertiti, ipib auclore,qua miiericordiir oiiiciis qua azgiOrum coiiicicntm
7f*• rke ianandis operam dederuiit ^ taiito animomm aidorc, vt ad ipeotacu-
liun ciues hxrerent attoniti, prxicrtim ciim cemerent corpora ianie ftik
laiiEia, vifu foeda, olfadii grauia, manibus ab eis contredari , complexu
dum ledos fterncrent iLiiluicri, & in ilratis reclinari: imo a quibufdam,

ad liorrorem natur.E frangendum, manantia tabo vuliicra cxiligi, Quidj
quod fcrdiilima lcpia rciperibs, ac valetudinariis excluibs , iii iiio leolu-
lo collocarent, nullo concagionis metu anxij ? Omiiium autem cubilia

circLiibant , bcnignis alloquiis miferrimum quemque iblabanmr , ad to-
krandam moiboium violentiam ad detcftacionem pecca- excicabaiit ,
toram induccbaiit, apud moribuiidos nodutnas agebant vigilias, mor-

tuorum denique corpora humo iuis cfFolsa manibus tumulabant. lu-
uat hic audirc Vrbanum Pontificem Maximum de magnanima Xauerij
jionizat. charirace : £i> , inquit , ddeciiomi ardore erga inapes mfirmos ,
qui in domi-
s. Xaucrij (^^^^ hofbitdibHs morAbmtur , fe êrebat , '-vt rxro ab eis difcederet •.
tdntdaue
^
trg-amfir- r r r 1 r I
ntos amor. Jenjuum mortipcatione quantu m ms jordi aijsima mmijiena perageuat, vt aqmm
fcpms ,
qiid horribdia O" incurabilta njlcera lauerat , ebibent . Cum ^zfero de\
'Vitd periclttarentur y tunc cibifomniqueprorfHs oblitus ^(^ pr^ter proprias^
njires Deo confortatui^ rueluti commifsd cuflodid nec die ?iec noEie difce-
debat. îu: adeo hbenter atque InUriter exfiquebatur , o/i deltcite eius defer-
uire £grotis ac inonentibns ejfe diccrentur ChrilHana & . Irixc eft amicitia
vera^qu;^ miiaOS non fugit, lcd qua:iit noii deilituit, fed ad extremum ^
omni ope &

obicquio fouet. Hic cft fincems in piOximum amor, illi
prxlloene, qui, qiio amorcm tuiim inuicet , nihil babet ipleiididius
quam vlccra,nihilipecioiius qiuim arcus pallorc, iitu, lcpra lue con- &
fedos nihil potciicius quoaffcdiuin fibi concilict , qiiam infelicitateni
5
& cxtremas milcrias. Hic amor iii primis Sociis tam alte radices egerat,
vt, priufquam fc diilungcrent ;\\\ varias vrbes cxleftem cliaritatis iuaî
ignem ipariuri, incer ceteras leges quibus fe adrtL-ingcbant, hanc quoque
iancirent ad diueriandum azdes prjeter publicas Iiofpitales do-i
, ne alias
mos pcrquirercnt nec iandiiis legcm tuleie , quam iauaruiit Lainius;
: .
Floren-
IIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 389
Florehtiam miiius ,
vbi vrbem actigit , rcpudiata hoipitij libcralic.ue, Jdemalio-,
quam complures orierebanc, in valctLidiiiarium cum Caniiio diuertic. ^'"''' "'""
Ratisbonx BobadiUa a:ger ipfe &
imbeciiiis, cum vixhcEierec vcfciaio '*^'^'"
& iucciderent genua , in noiocomio tamcn niliil prope de laboris con-
centione rcmific , ne quid iauciis infirmisque dc exipediata charitate dc-
traherec. Fatigato quam ipla ibli durities noil
non aliud cubilc erat ,
aliis ilragLiIis cooperco quam qiLT numquam exuebac,nec aflerc quidem
corpori lubilrato. laius cum Ducis Fcrrarix contcfTionibus pixelfec ab

aiila le ad vaietudiiiaLium recipicbat , icgros omni ope lolacarus , inter
qiiorum pcrdores aicbat le libentius ,
quam inter dxAx odores blanditiaf-
q.ie veriari.
Vcnerat Moram, oppidum olim a ie cxculcum, Prouincialis Luiita-
mx Miio, incolas fibi dcdinilimos reiiiiciidi cauisa. Aduenit mcx Car-
dinalis Henricus Dicccefin iliam luibans qiii dnm publicam hofpita-
:
lcm domum inuiiit , Miioncm 111 ca cx febrc dccumbencein inter pau-

perum turbam rcperic ;
iuisque oculis
admiratione ipeolauic non iiiie
qu^ Sociorum quid ponllnrium agerent , coi-dique ha-

ellentdclicia:,
berenc Scilicet pro iblatio ducebant , afflidis iblatio ei]e, & in coium
.
obiequio vires ac valetudinem coniUmere Quid , qubd mukis locis .
vbi noii erant nofocomia , Magillratus & Principes permouerint: vtea

exrtrucrenc ? Ita Gox opera &
cura Pauli Camertis aidiiicatLim valctii-
dinaiium j
cuins minifterio ac procurationi multos ipie annos pr.TfLiic.
Ita m ora Comorincnii , ita Aphrodifij iii Africi , & alibi , argrorum
diueribria S ocictatis ciira ac diligentia iiint exftruiica.
lam quantum in argros iauciosquc milites vbique fe prodidic cadeni
charicas? Quanta hoc genus hominum benignirxs^quam eifu-
Lainij in
iiim obrequiam,cum ad AphrodiiiumAfrica; vrbem,quani Vcaa Sicilia;
Prorex oblidebat,iua ipie manu
prpararct ac porrigeret iauciispbarma-
ca,vnguenta obliiierct, cibos iil os inieferec moribundisjintea mundarer
noclurnas apud .Tgros duceret excubiasjcum alij luper alios fterncrenmr
omnium coiiicieaciis rice purgandis iiiuigilarct ? Qaanta illa Anconii
Viiickij Redoris Mamertini charicas , cum iii valetudinario triijinna
milkcs pulucie tonneiitario ambuih
a vertice ad pedes foeduin ii-Tmo-
,
dum cxLilcerati j intolcrandum exhalantes odorem , vermibusque fcatu-

rientesôb fcedicatGin mali iacebant ab omnibus derelidi ? His ad ex-
trcmiim adiliit Vinckiiis , animisque eorum paricer & corporibus om-
«em operam , obiequium , folatium impendic qu^ viri cura & ieduli- .
tas nouem fcruauit in viuis,ceteros rite expiauic, & ad asternitatem iedu-
lo inftmxit. Quid, qubd Societas numquam defuic vel excremo cliari-

tatis officio iepellendi vica funclos ? In nupcrrimo montis Veiiiuij iii- Recupir.
'^^°'''^'
cendio quam id non obicure ottendit, ciiin Socij, flammis ad!mc eiam-
pentibus , &
circum oinnia longe laceque vaftantibus , cum iaxa mons
adhuc eruotarec, &
circum vndique grandinis morem fparjjeret , ca- m
dauera ex akis cineribus efFolTa, atque m humeros iaipoiica, ceu noui
Tobi^ tumulis mandarunt?
morcuisque obiequium iiium , vbi vbi oiFerc ie
Ita Societas a:gris
occafio, prolixe pia;ilaci opcatque omiiibus votis , tam prompte morca-
Ccc les
390 IMAGO PRIM S^CVLI SOC. lESV.
lcs eilis opcm vtantur ,
qiuim lUam prompte omnibus deferc In . his ta*
mcn piccatis oiUciis iiiucnic liuor quod carpcret Gederec autem . critnii
nationibus &: frangcrctur Sociccis ? omnia ellent dekreiida j

actum cul-
pari fortallc dciiiieret , cuin ob ignauiam iocordum & maxime ei-
lcc culpandi. Scd cngimr inuidix obtrcclationibus j iion dciici^
tur. vtiiuc tcmericatis cxilbmat , vitx diicrimina iine coiiiiho &c nuo^
nc adire ica pro lalutc hominum
; &
Dei amplificanda gloria morcem
noii rcformidarc , magniiicum & glorioiairi. Quis Religionem Chri^
llianam poftcris leruairct, nili Chriftiana forcimdo iiipra morris & ty-
rannoiLim mcmm ? Quis vEcliiopiam , Braiiliam, Iapoiiiair!3
cccerauicjiic barbariem cxcolcret, iixrr.mnarjCmciatiiSj ccrtiisquc, quam-

iiis lcntus , iiiteiitus ab eoriim fiiiibiis Chriilianos doolorcs arcerct ? Si
pcr vico: pericula & moitcm adcantur barbari ,

C qiio Rl s i leai
Societits
iiibiicianciir j aii multo iiidore & iangumc maiorum C ri s al-^
fejle infe- icrti , iiiortis formidiiie deferantur, cum excremo malorum hiimanorum
clisaifijht. vrgcntur & in gcminx a:tcmitatis diicrimine vcriaiitur ab ipfis quo-
, ,
qiie parciTCibTis & propinquis deilicuci Quis tamcn per conra2;ioneni ?
& laem qux momcnto aFflacur quis per mortis aiiiduam exipedlatio-
,
nem, morte ipsa grauiorcm, iiitrepidus iiicedat ? qiiis animo non titu-
bet , non palleat , cum quor domos aut xgros adit , in totidem mortes
ire ie credac ? Auida periculorum & mortis charitas , nec quo tendar,
nec qiiid paiTura iic cogitatj quoniam & quod pafllira eft votorum pars
cil. Teitcs iiuit quocquon fere vibcs incolit Societas ,
quam pramptej
quam ad ha;c obiequia Socij non veniant , fcd conuolenr,
alacriter
qiiamque operose hcXC miinia ambianc Neqiie hxc paucorum inter .
illos cll charitas , aut cunotabundorum. Vidimus noh viio loco ex-
haufta propc Collegia, ciim vix carceiibus in hoc ftadium emillos mors
cx inchoato curiu abriperet , & ab ipiis funeribiis iiiperftitum creiceret
feruor. Vidimus in Belgio noitro ex tota Prouincia in dics accurrere iii
locum cadeiitium , cum vix arenam hanc ingreiros adorta lues ilernc-
cumqiie plurcs iimul intcrdum aduentarent, apiid Reiilorcs puichro
rct;
ccrtamine iiiccr ic concendeiites , vcri prius vitam proxiino dcuoucrent,

& periailum Socioann depellcrenc luo , Vidimus noftros , obliga-
tisadhuc capitibus , & a peftifcris vlceribus nondum perianatis ad-
huc claudidntcs , non per vrbis modo compica , vc laborantibus ipfi
laborantcs rubuenircnc,
qiio poterant modo accelcrare gradum , ied iii
fuburbanum etiam agrum ie eiFandcre Vidiniiis deierta in«piateis .
agriscorpora agentiiim animamluis quandoque humeris, quandoque

vchicnlis impofitaâd noibcomia vchere.Frcno hic opus habent,non cal-
caribus. impctratur hxc prouincia,non imperatur.aiiidius diicrimen hoc
expetiinc ,
quam
plcriquc mortalcs fligiunt. pro beneficio eil a pulpitis
& cachedris ad glorioilim haiic charicacis palxilram pofle defcendere.
Fruftra & lacrymis & prccibus eorum ardori parentes & coiiilinguinei
obriiluiit : fruffcra impauidis teiTorcm incLilcant fruftra fpem faciunt :
maioris frugi^ , fequc &

plures paucorum caiifsa non efle deierendos.
Incitant hxc, non detcrrent contemptncem periculi & mortis vircutem.
In mediis ctiam aquis cliaritacis lioc mcendium ariic. Teiles miJii func
ocXa-
&i Xauerius & Barzxus iioftcr & qiiotquot fere in Oiieiiris Indias na-
,
uigaruiic. Qi-un & hirretici & Turca; &c barbari eam experci iluit & ad-
'
mirati , eaque magis quam omnibus arguinentis ad virtutem & reli-

gioiiem ampledtendam permoti.
Sed iiolim hanc Sociecatis charitatem ibla morte ieftimari. Immcn-
I
ilis in his periculis eit labor, dc corporis defatigacio, cuius
nec die nec
:
nodle difcriminata ilinc tempora Quoties ab extrema vrbis parce ad
.
j
alteram, dc extra vrbis pomoEiia, ingenti intemallo curiitandum? Quo^
ties nec odum efi: curandi corpora? Quoties duminediaexhaufti, xi\u
'
1 & labore languentes & laiTi reuertuntLir, plures repcrereopperientes qui

•
iam iam monentibus opem implorarent, quos netas erac deierere? Hinc
ad nodlem ikpe impianii , &
per tuguria vagati , vix rpatium quietis
& cibi vccumque capiendi habuere .
& Quibuidam ex ailiduo curlii
fudore attric^ hierunc plaiitx & vlceratx; nec tameii a concnriatione &
contentione ceilare tantiiper licuit. Sa^pe labore & vigiliis vix feiil ^ iii
cubili ie reclinaueraiit , cum ruriiis excicati noolurnos labores diur-

' nis coniunxere ; vc pleroique iion tam pejftis confecerit ,
quam
labor.
At quanto in carceribus copioiior meffis, vbi &c inopes , & morbis detentii
grauibus, & teterrimis & contagione noxiis laborantes & mocrori in-
, ,
*" <^'*rcere
tabefceiites Hos Socij & verbis iblari & iubfidiis leuare, &obicqiiiis
? ,
recieare,hos fedulo cuiare,in eorum libertace redimenda omnem operam

1
atquemduftriam ponere, pro ilippetiis conferendis Sodalicia excitarc, &
id geiius alia auxilia,qu? ilipra memiiiimus,adferre.Qmbus omnibus hoc
agunCjVC viam ftemant iemandis miieroriim aiiimis, quos beneficiis iibs

iibi conciliant.Vc enim iis plurimum tribuiinus,a quibus plurimum dili-
gimurjita his officiis delinitos ad omnem pietatis dirciplinam facile com-

ponunt. Sacclla iii carceribus exftmunt , Sacramencorum vium perfua-
denc , exercitationes quocidianas in ilia tempora diftribuunt, ad legcndas
I
communicer Litanias,&D.Virginis Roiarium,aIiasquepreces akeinis re-
citandas,iiiducuiit:ied anteomniaprauam iurandi conilietLidinetn,etiain
cenfore conilituto quos forte oiFeniiones gliiauit, eos
, tollunt . inter m
mucuam gratiam reponunt , damnatos ad fupplicia xqô animo fub-
euiida rite & more Chriftiano comparaiit Vnum quod omiiium iic .
rpecimen, lubet ocalis iubiicere, ipfis hiitoiias verbis ex fide anniimera-

tis . û^m per totum orbem Urrarum , inquit Sacchiiius ,
promulgdtum Lib.j.num,
''''' '
Taulo ârto lobeleum ad Ecdefi<£ impetrandam jConcordiamque intei' ''
ChriBiams Prmctpes , Go<c quoque fropofitum hoc mno ejfet , de/iimtis

quadragmta itdprxpArationem diebuii eo tempore, qmntxm inter alia pia opera
:
ettam eleemofyndrum erogctndarHm fiebat mentio , auSiore Confaluo hac eleemo-
Jjfiarum mita ratio efi j njt qmbtis dieba^s lemnabant^ qmuis cibanorum fibi
I
defltncitorum partem ad <-uinSIos m carcere triinfmitteret . Oiio deCemme ad
.perferendos cibos deleSii Fratres : qui ^-ubi primum adiuere carcerem , nonfa-
tnednmtaxat infdicia corporx^fed magis fxtore ac fordibui njidere confici.
Turba erat mifermda omnis fed praecipue eegrotormn commouebat (ifpeSlm:
,
qm multi tacebant humi abieEli Altofoedocjue in fitu^ njnde intolerdbdis exhala-

batur mephitis. Hac noui humditdtis fegete Uti Socijj
igitur charitatis (^
diis
392 IMAGO FRIMI S^CVLl SOC. TESV-
^
^
demceps diebiis
alii^ cum cilfufcopas j
paleaj^corks , altaque idgenuj ^d
purgdndas euehendasquefordesportabant. Tum fummd aUcritate furgare uf^
cerem(ig^reffi^[ordcs alij eruebmt ^ alij corbibi^s duferebant inmare^quod non
modue ab cuflodui difiat : âfd,
alij &
qddquid ea. egebat cura , mtmddant.
Ita opituUti corporibnj , adcurandas Anmas rvertebantws qua: eo faalms ex^
parife, doflrmaque Chriflmna. e^• monitii fdubribns fmebant imbm, quo ma-*
gis fiwdnt imPenfis corpon obfeqmps praparau. Hadenus SacGhinus. At-
quc hic finiseit eorum quos Sociecas fpedtatquid-
quid agit & molitur. Nihil illi diiriim , nihil inuium, vbi afFulget fpcs
lucri animarum . mors ipfa in votis efl:, dum iEterna ab aliis depellatUL•
Vna velit &

vinculis &
carceribus mancipari, in eumdem fquallorem
Gonijci, eodem iitu fccdari , hoc ad vindicandas in libertatem animas I
condLicat. Noiine hoc agunc qui vt milites naiiticosque homi-

nollri ?
j
milites & iies inextremis pra:ienti ope iuuent, naues confcendunc, vnacum illis
nautastn
^ tempeftatum difcrimina &
ab hofte pericnla fubeunt,
, cum iis i« &
defcnt. voluntarium quodammodo carcerem le compmgunt in quo neque :
morboriim virus & eontagia pOiTinteuicaie, ncque hoftilium tormen-

torum vim euadere , vt non auc membris mutilentur , auc in frufta, vc
fubinde fadum, difcerpantui•. Ec dubicari poterit, an verns hic iin- &
ccms fit amor, qui illos in curanda falnte aliena vfque adeo fui reddic
immemorcs Sed hiE anguilia: tantam virtacem non capiunt orbem ;
illa terraruin liabet pro campo, neque vUis finibus coerceri poteft. Ergo
videamus, quos laborcs in barbaris remotiilimisque nationibus Socie-
tas, & quofruolUj hadenus iuftincat. *
CAPVT DVODECIMVM.
De Societfttis in Gentmm 4£6{6 '^.
HA(flenus de varia Societatis induftria , qua variis quidem orbis
regionibus, fed praicipue iliccurric Europa^j ad cuius anguftias
Chriftianorum redaolcE videbancur, earque per hacrefcs, fclii-
reliqiiiiE
, Mahiimcticam impietatem , mifeiandum in modum accifeat-

iniata
quc conuulfx. HiEc rameii tanta pars terraram vifa eft anguftiot cha-
charius iitati , cui vnus non fufficicbat orbis. Domefticis quidem iuis atque
^^^"'i^L^bcrnalibus vita: exemplo, opporcunis monitis, vigilique cura pro-

noTeftm-
gitftts h-
delic, nec aliam laborum mercedem ab illis cxfpedare quam ipfomm
,
""'^ ^^''"'^^"^^"'^"^^""' ^ magiii & liberalis eft animi , virtutemqiie pretio iuo
xftimantis. Non fibi ruisque tantiii-n, fed popularibus ciuibufûena-
tum fe credere, vrbemqiie totam quafi familiam vnam putaie, fingulo-
rumque fiue damiio fiue bono non alicer tangi quam omniiimque
commodis ftuderci etfi grandius eciam illo priore iit opns atque prse-
,
ilantius, humanum tameii adhuccft, &eiusviri qiii ibcietatem non
tam legibus quam amore miituo vindam , ac fincera Rcligione fioreii-
tem, prxcipuum ieftimat vitae humanasfmolum ac dignicatem. lifdem

vero mccnibus, quibiis circumdati fiint ciues, virtutem non concliidere,
fed per eiufdcm Regni aut Imperij fpacia diffundere augufti
j
&
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 39.I
St heiOicieftanimi, nequeardaii fe patientis vnius aut oppidi muris
aut prouincix limicibus quaii Gyara fcopulis ,
pariidque Seripho. Plus vl-
tra nihilominus, pliis vltra qua(i giganteis quibufdam paiTibus pL-oiiluit
Iesv Societas. Illud nempe Ifaiê oraculum, quod Filio Dei Duci iuo
rribuitnr, ilbi quoque didiim putabax: Vitrum efi, <x>t fs mihi ferum a,d ii"ai*4?»
fufcitandoi tnbH^ lacob, i;r faices ifrael conuerteniiai.Tuc[u.iacm ftreniium

'
animum adfers ac prompcum, Societas mea, vt primigenium Ecclefia:

rpiritum refufcitcs. Eueniet. Roma metropolis & caput mundi inno- Fr»aM
uatam le miiabitur. reuiuiicet ignis quem veni mittere in terras. redi- ^^^'^
bk antiquus piim^ iuuenmtis vigor , quo paiiis ille vitalis, velut olim ",^^!'
primûamEcclefiam, ica nunc Chriitianomm animos paicec, cslefti-
que iucco vegetabic. copia coiicurrentium ad hunc vitiE fontem nume-
ro crit maior. ampliiTnna templa, augulla Regum opera, turbam noii
capient. vaftiffiniam camporum planiciem occupabunt conciones, in
quibus vicena millia ab vnius ore quandoque pendebunt. Summos
,
Pondfices interpellabuiit Reges, Principes, vrbes , vc e vobis moriiin
ac vicx magiftros obtineant. Sedparum efl <-utfis mihi femi^s adfufcitAn-
dds tnbMJ Ueob (^fcces Ifiael co?mertendas. Quadiaginta millia ex hx-
,
refeos ixcc ad Ecclefiam reduota ab vno Augerio in Gallia, & iilic &
in reliquoSeptemtrionc ampliiis tria &
viginti millia vno anno, exea-
dem ixcc a vobis educla , &
mulca qiiotannis millia educi parum efti
:
Quancum iii Germania prouinciaram , vibium, municipiommj quaii-
mm in Poloniaa vobis in auita Religione ieruatumj parum illud omnfi
eft, quantiiinuis magiiificum 6c immortali laude pr^mioque digniili-
mum. RigiE iii Lithiiania vno anno a feptem Sacerdotibus viginci ho-
minum millia proued^ a^tatis audita fededeliolisfuis accufare&con-
fcientias expiare, qui id numquam ante feccrant, praster eos qui ab hx-
refeos erroribus alTcrti funt ; Conimbricie cer mille & amplius, alibi bis
mille a Ferdinando Suarefio commotos, vtloris &flagris feruiledefc
iupplicium fLimereiit, quia ie indigna; peccatorum reruimti fiibiecerancj
Beiiedidium Palmium vna aoncione multis merecricibus perfuaiille
vt obfcoEiias voluptates verterent in cxleftes, quas ex fui vidoria dein-
ceps peterent ; odia in amorem, bella iiiteftina in amicas paces verterej
cos qui muma; vitie iniidiabancur mox ofticiis inter ie vdba opera cer-
tare; parua h^c milii funt; exigui ifti tantis aiiimis func limices. la-
&
bomm veftrurum, oibis terrarunij eamdem metam Ecce dedi
vos in lucem Gentmm , vt opera veftra barbaris gencibus longe lateduc
.
iic faluti.
Has Ducis fui voccs exaudirc fibi videbatur Societas , quem memi- '^«'"^^'«^
nerat totius vninerii Seruatorem efle, fe cohortem efle eius nomen ideo ^^^^-^
prxferencem , vt qua latiilime patet eius imperium , in terris ipii mili- Christi
taret: iigna igitur Dlicis fuitoto orbe circumferre fe debere, & congi*edi «<"»f«"''-
'^"^^^^
cum quibufcumqiie populis quos velOceanus fubinoncrj vel inacceiTse
mpes diuidunt, vcl ineludabiles filuie occukant. Ardua profedo &
plena laboris bella, cnm rerum namra prius oportere Inolari, eamque
cxpugnare, quam ad difficilius praelium peruenias. Non illiid dico
prxlium, in quo tubarum clangores Martem accendunt, in quo tor-
Ddd mento-
394
implicatx inter
6 fe acics,
tRIMI SMCVLl SOC
mentorum cmicanc fulmina, telorum volant
puluercx nubes, trucidantiam clamores, mo-
nodem , luccm, lu(ilum, corpora , aima , morces
lESV.
procella^, fulgurant gladij-
nencium gemims , |
hoireiida confulionc pcimiicenr; quo vercuncur in cineres oppida,"quo

Reges populiin vincula lapiuntur nonhxc,inquam, bella pra^dica-
& ;
miis. Nam qiix taiukm illa ci\ gloria quam panunc mutua: carnifici-
nx ? quibus nefcio an quidquam fic humano geheri ignomiiiioiius.
BellLiarum cftifta rabiesj non hominumj quamqLiam nulla belluarnm
QttÛM-fQ^^^^^ tam immanis eft, quacmdelior noii fit humana. Aliud igitut
Duce iuo gerit, non in pemiciem corum quos
t7frlT~ bellum Societas fab ag-j
tndixcrit. greditLir domatque, fcd ialutem : quonoii corpora vulilerat, fedani-'
mos; nec vitam eripic , quo non imuOS;, non oppida expu-
fed adfert :
gnat, fcd humanam voluntatem tanto maiore gloria, quo hasc arx, vt
5
ita dicam, omni arce & caftelloeft munitior. Quippc voluiitas huma-,
na fub quocumque dominatu, fui iuris eft; non ierro, non flamma adj
deditionem cogi poteft ; nec libertatem amiEtic in vinculis , neque fub]
iago patitur feruitutem. Icaque labor eftopcroiior, auguftior gloria,

vel vnins hominis viciflb animum, ciuam populos omnes fola vi armo-
rum in parendi necciritatem compnliire. Vtque lioc opus eft liumano
maius , ita eius fcientia omnis ex ako petitur : vires &arma fuppedi-
tantur e cxlo, c\ux nihil aliud funt quam charitas; nun^quam explenda
nifi mortalium omniumfalute. Ha^c baibaros, hiEc Reges, hiecpopu-
los amica violentia capit, iuisqne vinculis implicat non inuitos, fponte,
captiuos trahic, non alia re ieque quam hac feruitucc fualxtos. Nequej
hxc barbarorum eft ftoliditas aiit inconfLilta leuitas, fed grauCj fed ma-
turum coiiiiliumîngeniifque non barbaris dignum; dum enim videnij
a Socictate patrix, parentiDus, propinquis,perpetLUtm exfiliamantepo-
ni, maria tam infeila quam vafta traijci, ad terras aliis fideribus fubie-
(itas impigre aduolari , arenas ardentes percurri feLmm, flammas, vn- j
das, morces contemni, perqne tot labores ac pericula non aiirum , noE
gemmas faas,fed fe peti,vnam faorum animam pluris a Sociecate quatr
omnes Indiarum opes xftimari , kk in iiluis montibus ad falLiteiT &
quoErijibi argris atque calamiroils folatia prima impciidi ; dum ha;c
inquam, vident & fentiunt , beneuolas primum aures, mox animos ift
legi Iiaud grauate pr:Ebent, qu.^ tanta: magiftra eft charitatis, cantiequf
virtutis; quam quia intcr fuosnumquam viderunt, merito cslejftempu

tant. Et quamuis Enangelicis vocibus vehementer obftrepat libidinun
liccntia, fceleiumque impunitas, &
confuetudo in alteram iam veri
natiiram^ plus tamen apud illos poteft Chriftianx lcgis iequitas, tanr
prxferciin charitace commendata , quam fatentur nec iatis admirari ne
caperc fe polTe.
Talibus prasfidiis fatis inftru6ta inermis hasc militia, quaioi-bcm prij
campo habec, Orientem

Mcridiem, Occidentem feliciffime inuafii!
,
plufque terrarum 3 quam vmquam GrcEcorum iimul & Romanq

ram Imperatores, vidoiiis fuis breiii tempore peragrauit. Sed qui vid.
jfunc, non ducuntur in pompa catenati, neque miferabili deiedoqiiei
lerram vultu fortem iuam accafanc j fed eodem^ vt ica dicam, cum vj
dioribt
;5>onbus curru velmncur, Lxtiliime triumphantcs,qiiia
adi
mum
t.-im
funt.
populi libcrtatem
dcmum
nobilem ieruitutemj Regnilquc

Reges
fe
expeditionum anteiignanus
ica
coniecutos
&
,
captini regnarc fe credunr,
cum
Imperiis bc.iciorcm.
e Societacefuit Francirciis
CHRisto
tum
feruiie cccpcrunt
Tam
ilib^
<flo
Xai.
de-.
attey^
rius» Is loannis Tercij Luiitania: Regis rogam in Indiam Oriencalem 'f^'"''^^'^
iiauigauit, & cuni eo non formna Citiaris , fed ipes & falus Orienris. j^'^';^*'*
atqiic inde falutiferum hoc bcllum eft ar.ipicatus, qiio Alexander Ma-
cedo, Indiam fcilicet debellaturus, ne quidem pertulit figna. Is 1=^1-
fiia
tiir paies tantx expedicioni animos adferens imo vniuerfum terrarual

j
oibem charitace complcxus , & iiicxplebilem animi impctumcorporis

j
ccleiitate piopcmodum aikcucus^quidquid pcene eft R.egnornm,inrala-
!ium, vrbium in OnentCj luftmuic, inllruxir, & Christo ma^naex
1 parrc fubiecir. Nemo illum vmquain ceiTancem vidic labofem labore,
:
ciirfLim ciiriii incicabat, vt alia quiesilli placere noii videretLir, quam

nouiis laboi•. Qux autem pericula non cxhauiic ? maria Syrcibus, pi-
"!
ratis, naufragiis infamia, inilrufta telis agmina
viiccribiis contorta
incolx luis tcrris immaniores, pellcxerunt
, cerm: perpetuis prene
, iaxa ex ardencibus
motibus trementes,
ingentem illum animum,&
ad le inuicaiunt , non terrucrunt. Omne difcrimen iccui-itacem illi au-
quiafpemaiebat ac fiduciam in illum , cuiiis nomen & cultiiin
gcbat,
toco Oricnce propagabac. Quot vbique aras, quot fana dsEmonuin
'cuertit? quoc fuperftidones extinxit? quam ingentem vbiqiie homi-
'
num turbam ad Christvm adiunxir ? Nequevulgus tantum Chri-
ftianis iacds imbuic conuercitque, fed mulcos etiam priLnÊnobilitatis
Iviros ac matronas , multos imptornm facroram antiilites. Hinc in la-

poniam, vkimum Oiientis Regiiumj per iinmenfam & prioiiprope-
modum aiqnalem Occani vaftiratcm primus traiecit. Trcsillic Reges
& innumcrabilem midtkudincm a darmonum caftris ad ChriSti fi-
gna traduxic. Mox cum vidercc vberrimain in proximo fpeiti meilis
Chincnfe Regiuim, quo iubatlolaponia facilius videretur Christo
liubioenda, quippe quae Chinam rcuerctur veluti Orientis magiftram;
adeo eius cupiditace exariin, vr, quamuis adims omnis capitalis
lege pcrcgrinis eliec obftniolus , ipie ramen vel fanguine ilio vaftiili-
mnm illud ipatiis & Regnum
Euangclio patcfaoturum fefpe-
popLdis
I raret. Oceanum ergo reincnfns, Indiam &: Socios leuiiit. hinc Chiiien-
1 jeR.egnum petentem non ante aiiimi defeccrequam vka; fed dolentem

'fedeijci qnafi in opcmm iuoiuin primordio adhuc ftancem, cum re-
bus geflis ka fpaciLim tcmporis excelleric , vc qu.T folus geiTitjiion vnius
viri fed Ordinis totins, non dccennij fed insculi laborem putes. Coii-
igms
tendit Thomas Bozius, ab omnibus iimul bicreticis, qui iain inde a ^^^^,^|
F.ccldiie
iSimone Mago primipilo fuo innumera millia conficiunt, non tot Eth- iib.6.
nicos ad legem Christi qualemcumque ipii fingiuic, quotabvno

Xauerio ad CHRisTVM,elTeperdiidos. Ha;rcticos quippeid numqnam
'egitTcjVt Gentes a Christi cuku alienas CHRisToadiungerent, fed
tantum laboraile vt peruercereni: Chriftianos , veris-que ac geauinis fi-
dei feminibus fpuria zizania (vc cum Euangeliii:a loquar
Ddd 2.
) '- narent.
396 IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV. !
narent. Ccterum fama tam vcilium Xauerij laborum in Europam pef-

lata Cacholicis ab hxtcCi mifere atflidlis ingcnti fuit iolatio ac volu-
,
ptati. lulius lll. Summus PoncUex, S. Ignatio nonnulla illis auribus

digna cie rcbus Indicis ret-"crente, lacrymas pra:gaudtj voluptate tenere
non potuit.
Subiccuti Xauenum Socij ,
perque Orientem rparfi , tanti Apoftoli
llluftres
coHHcrfio- vcilic5iis rtrcnue inilitcrunc, hodicque infiftunt, & vno quandoqiiean-
"" f""^ no trcccnta hominum millia in iolis Indiis ad Christvm adduxerunt.
/xaut- Non omncs quidemanni tam vberem habncre mGliem, fedtamcnplu-
riMnfuu- j-icj-ij^ femper millia finguli numeramac j idque iam fere perfeculum.
ufHnt.
^^^^ eii^^-i Societas erat confirmata/imul in cxtrcmis tcrrarum finibus
appariiitj facris Orientis fpoliis onufta, de impietate & idolola-
ti-ia oiorioiiilimc cGepk triiimpharc. In Indiis porro & lapoiiia Chri-
STO manus dedere, cum vxoribus fere ac libcris, aliisque Optimati-

bus, Rcgcs plurimi Rex Supanornm Bazani Soloiis Sionis, Labo-
, , , ,
namai, Manibanes, Tamba: e quibus poftremus quoties in hoilem

:
iret, in ipsagalex criila confpicLium geftabat Iesv nomen , aureis ma-

formas ab co vno iibi fuoque excrcitai ani-
exprelium
,
ioris litteris j
mos robur, holtibus teriOrem & cladem, haud immerito pollicitiis.

&
soiiers
nUvanfs
anius,
it
,
Prxterlios, Reês Saxuma:, Omurce Arimx Gotto,
a Socus ad Chri ST vM funt adduoli. Ex his Saxumanus, ii-
j^^^^[ atqne facro Baptifmo erat ablntus, reola perrcxit in fanum antiquiE
impietatis: ibi fua manu confregit idolum, mox faces delubro fubiecit.
, ,
Rex Omurie BartholomiEus quadraginca idolomm templa demolitus

eft, ne veftigium quidem prifciE impietatis fuperefie paflus, tametii
Regnum iuum in manifeftnm difcrimen conijceret. Hic illeeft, qui
piimiis Regum laponiorum falutifera vnda tinolus eft. is deinde & ,
Rcx Bungi FiancifcLis , qui adiuim in laponiam R.eligioni Chrirtianic

Leêitio maxime muniuit, & R.ex Kximx PiOCaiius,totidem fanguinis Regij iu^
japonica uencs iicpotes fuos ( vt latius Libro ii. narratum vkimo Orien-
eft ) ex
^d ^^^g°-
te lccratos Romam ad Summum Pondficem GreCTorium XIII.
milerunc.
Sed quis hic finis eiTec, iitantdrn enumeraremus Regum parentcs,
vxores, liberos, conianguineos , Piincipes viros ac feminas , loguios,
Brachmanes, Bonzios , aliosque iuperftitionum & impiecatis facerdo-
tcs, Socictatis opera Christo auiiloratos? quis dignas Religione
Virnnes qnam fufcipicbant virtutcs commcmoret ? quam nobilia fcpe & Chii-
fum"ad~fi-
^^^'^"^ roboiis plciia ediderunt certamina, fiue Pvegij liberi, dum inuitis
demcon- ûla & Regibiis; iiue nobiliflimx matrona:, diim relu(5i:antibus nequid-
Merfirnm. quam maiitis-, fiue Principes vin,vxoribus miiliebria arma lacrymas &
blanditias iiaiha obijcicntibus, Christo nomen dederunr? iine etiam
ciim tyrannorum rabie luolatijmaluerunc honorum,opum, viciE iadu-
ram facere, quam Fidci & P.cligionis? Quot millia ardentes rogos, nec
minus ignibus vrentes aquas
toi-mentis immaniillmis moitcs, dcliciis
tiilcrunt?
, fbcdas
quot miUiapalam fe Chriftianos proteili, dumalios viderent

corporum
& auitis
lacerationes, longas in
honorum titulis -
yiuos sxuri, ad idem fe tormentum obcuierunt, attonita nec vimitem
. . ^.i taii-
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 39"/
tantiin capiente barbarie ? QuiEnam autcm illa pnerilis xtatis mira-
cLiLi acl gladios^ iecures , cruces properaatium, & in mediis incendiis
Christi caufsa exukaiitiuin Interim furcnte iam pliilquam aniiLun
?
Giiinquageiitnum hac iii Sociecatem &

lapones Chrlrtianos procella,
oerîcnihilominus inuiolis animis Sociecas, iiue Chrillianos veceres
confirmare , iiue nouos fab Christi iignis confcnbere, iiiie batbar;*
I
immanicati iangiiinem dare. Acque vc fentias illum Marryrnm fanûi-

nem & fanoTios cineres fecLUidillimam eile noiiorum Chriiliaiioruni
femeutcm ab annomilleiimo lexxcntciimo tenio vfque ad annum
;
currencis feculi vigeiimum rccundnm (qiio toto tempore quidqnid

comminirci poiuic lormentorLim in Ghriftianos cxercuic ingeniola ,
crudcliras ) ad Chriiliana facra inteiim fufcipicnda a Societate iunc in-

diidi duceata triginta nouem laponum millia treccnti triginta nouem.
maior numcrus cranquillo & klici rerum cnnu iperari ? Nec
paucioreSj vcopinamnr, ab illo anno vfque ad hunc quadrageiimum

indefeilus Socicracis labor, vulneiiburque ipfis &c moicibus fempcr ani-
mofior, incer eafdem pertinacillimcT perieauionis furias Christi Ec-
cleiicE aggregauic. Sed cum litteias ad ha^c vfque tempora omnium
, annorum non acceperimus, numerus ceitus iniri non potuit de mukis :
fane millibus quorannis adCHRisTVMtranfeuncibus facis conftac. ita

vt perfecuno quamuis fuiOri fuo penicus obfequatur, cocamque rabiein
, efFundat^ adluic tamen Chnftianorum numeruin augeat magis quatn
diminuat, & barbaram immanitatem citius fatiaacura videamrChri-
I
ftiana conftantia, quam conilantiam immanitas.
Sedexlndiis & laponia cum Socictace idololacrix debcllatrice tcn- ^''-;.•«-
damus in Chinam : quam rano;uiiiai'iis leoibus obreraram inaredi po- '^^'^^''^^
tuille , ingentis initar tuit victorix nec minoriSjinterquocidiana vkie

^
pericula,& indida exfilia, ftabilem gradum :

fedem figere. Ingenti hic
& patientia & pmdentia, ne inconfukus femoriimul cum So-
,
opiisfLiic
, cietate fpem omiiem iftiiis tam nobilis tamciiie immenfi R.egni excer-
cum mduftriaplene
,
minaret. Itaque fterikus fuk
poliet. Non ica camen
niteiidcT, fuerint colleclx.
fteiilis. fuic hic ager, qiiin aliquie
Tres ranguinis Primorcs iacro fonte
Recrij
expkcarinoii
fiuges,nec -
^^j^^j^j..^^^
iunt abluti, triamque Regum nominibus appeilati. Item mater trium ^^ fehus si-
"^'"^
,
Regum cum filia & nepoce, & qui omnium inftar fuk Paukis, vnus e "oas!
,
prxcipuis Regni, vc vocant , Mandarinis , ciim aliquot aliis aiit paris
aut non mnko minoiis dignicacis Proceribus. PauKis is ingenci animo
rem Chriftianam complcxns, Societatis & Eccleiix m Chiiia nafcentis
I
quaiirobaftiilima quasdam cokimna fuk: vtpoce qui prudcntia fUa dc
aiidoritate, omnes in eam machinas vel aueitit vel infregic; Regis sra-
tem teneram non litteris tantum,fed Cliriftianis pra^cepris ica imbuic,vc
ad Reg;ni2ubemaciilaadmotus,omniaconfe(hm idola e reo;iaexcurba-
rit. Cenfencnr Peqnini,Regni mcnropoli,qiiinque & triginta Chriitiano-
. rum millia, iiiter quos Eunuchi R.egij quinqnaginta, ducenci e fanguine

,
Regioj quadringentiquidoolrinartkulo kinc iiifignki. Vicinis Regnis
nihil deeil ad fidcmCkiiftianain capelTendam,niri inftrnentkim conia.
Ad exti'emum,vrqueadeo mucataeft ilHc kibico rei'un:i facies, vc often-
Ddd 5 tetur
59S IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
tecure propinquo fpes maioris frudus, quam hadenusin totoOriencc
£ con-
ueruones
fuic colleoius.
ii^
{^^\^•^r^^-^^^^^^^^
^
Ahica, ac prxfertim ^thiopia,paitiin
ab vcmouc impietate re-
Societas, inaentia fpolia
tulic. Illic Rcx Monomotapir a Duia Virgme per quietem admonitiis,
Vnacum matre iacro fonce afpcrfus eil a Conialuo Siluenaj ab eodeiii

cnm Erhnicisj partim cum
Rcx Inambancs: pia-tei• hos, Montis LeiEnre, Benicniium ,Mogoris,

Billauomm, GLiinalcniis , Biiûbenns, Begasbenfis , Tatenix Reges ad
Christvm a Societate perdudi func, & cum Regibus fere Regna.
Ceice Regcm Inambanes feciici iunt vxor, liben, ProcereSj popuhisde-
nicjue Re^mi vniucrfLis: Regem trcccnti Proceres. Vf-
quc adeo gentibus omnibtis eft iulitam, Rcgum incueri eXemplaj &
pxne pro lege habere. Menco itaque pluris xftimat Societas Regem
viiLim quam multa millia conuertilie : per hos enim viahcilis & prona
populis apeiitur ad Fidem ; & fccnritas eit a meta, qui folec elle Euaii-
icmora, ipsafuperfticioneinexpugnabilior.
gelij
CHrfiuf. Iii Abaflia, primario y^thiopix PvCgno, quod tomm fchirmate infe-
dciCatho-
^m-n [|•^ varius fuic,& adhuc eft, Cacholicxdo6lrinie curius. Ipii fub-
^^ inde Imperatores Romanam Eccleiiam agnouere •, templa expian,n-
tuque Catholico luftrari, imo & iiona exftrui iulleie: ied fcre fuccelio-
•res (vc temporarium eil: yEthiopum iiigcnium ) fcrcnam illam tranquil-
lamqucEcclefia: faciem, velnt fubiti tuibincs horribilibus procellis in-
uoluerunt. Sed iiumquain Lmorfuk, quam cum anno huius fxculi
vjgcfimo AbaHKt: Imperator Salthamus piiblicc atqne in oculis
certio
Omniuin profefllis eft Cathoiicam fidcm , inque Romani Pontificis le-
ges ac decreca idemque fecere gennani eius fratres , liberi, iie-
iiiuaiiit :
poces, & propinquoram ingens turbajMagiftrams, omnisquefere A-
Eiiitteris
thiopia: NobiHcas. viri prarteiea eiuditiilimi , Coenobit^ & Ecclefia-
aoniiisicri-
{\[(^{ , ti'cs Imperatonj,Pvegnorum denique
exercicus
Dambiani, GoiaiiicT Tygrc-e , Amarx , Bagamedia: incola: propc vni-
,
ncrfi. Ex Echnicis Aganenfibas, qui Imperaton parent , quampliiri-

mi quoquc baptifmum iufcepere. Sed hanc rerenkatcm rorfus fcedauic
inopina tempeftasjqu^ tamen iiicundiorem rcddec tianquillicatem/oli-
ta viciilitudinc, vci ipcs cft , fecuturam. Noftri interim pauci numero,
ied animis multomm inilar, tantas multkudini^ quie fupra numerum
elljCxcolendas dies nodesque infudant: ncqne nihil curfum promouent,
eciam dum tempcftati,vcatrocika fubka:,tamquam peritigubematores
conftanter obln6l;antur,vitam ante dcfemiri quam clauum cymbiccain
infertis fliiilibus vcntisqiie iadarx. Cetemm cx Ethnicis hiiic Impera-
torirubie6lis,tnum circiter annorum ipacio,CHRiSTO per baptifmum
iniciaci func bis
11..
^
& quadraizefies mille nonsenti odoffinta
.
^ /-» ^
nouem. ex
qiio niimciO dcaliis annis coniedliira lit.
Cotmerfio- Occidcntcm aliquando traiiciamns , & Socictatcm videamus

Scd in
?iesvaru
per ahcram illam mandi parrem, aiitakeium potius orbem, Ducis fui
•«^»;> iEsv lignacLim ingennbus vbique vicloriis feliciilime ciraimteren-
tem. Ac Mexicana quidem ditio, ante Hirpanomm aduentum, ha-
maiiis vittimis, qiurum mgens numcrus darmoni quotannis madaba-
tur.
I
LIBER TERTIVS. SOCIETA5 AGENS. 399
rur, infamis, iam tota fere C R s fubieota eft: quaie difFundit fe
i
in circumiedas regiones Societas , &

dicmonis regna per incredibilcs
labores &
pericula continenter laceiIic,conueilit, expugnar. In Cinaloa
dc noLia Bircaia eius cyrannidi iabduxic fpacio triginta annorumfacile
odloginta animamm proximis Cinalo^ populis fexaînca
millia. Guiiieimus
nouem millia iimul baptifmum aliquando petiere. Alibi in eodem M°"\coln.

terraium tradu vnus e nojftris trium annorum ipatio duodecim millia i/yBrutris
facro Baptifmo folus luftrauit, akeraque duodecim millia interim ad ^""i^'»•
Baptifmum comparauerac. In Regnis Pem & Chili multa ctiam quoc-

annis Ethnicomm millia adducic Societas ad Christvm, multa
millia iii Philippinis infulis. ludandum diu fuic
In Brafilia Societati
CLim geiite efferata pronaqueadcardes, & humanoruin corpomm vora-
trice, nec minus

crapulam ac venerem proic(51:a,belluis denique quain
iii
hominibus Scd tandem mitigauit immanem illam barba-

iimiliore.
riemj &in Chriftiaiiam manfuetudinem vertic, conftantia immani-
tate potentior. Nec ora: markim^ populis adCHRisTVM adduitis
contenta Societas , iii medicerrancas regiones altius paulatim & altius
penetrare pergit, & in montibus barbaros quxrere,quos blan-
iiliiis ac
ditiis, munufcLilis aliifque illecebris ad vitam & falutem inuitac. Qua
indurtiia magnos barbarorum greges e luftris & auiis antris fere quoc-
annis educit & in pagos diftribuit, hominumque commercio ailiiefa-
I
dloSjChrirtianis moribus excolere non celTat.
Necminerfere eum Paraquariis fuitlu<51:aj c quibus tradiis vniiis

I
indigeniE tanta rabie carnes humanas appetunt, vtnec amicorum corpo-
ribus parcant. Scd non vbique eadem eft feritas: magna pars gentis vl-
1
tro Societacem,a qua falucis viam docerctur, expetiit. lam a viginti
I
annis icripfic inde Prouincialis Paraquari^, Societatem expeti ab ali-
<t\uot Indorum millibus, fed quorum votis tunc obftabar ope-
centenis
ramm penuriaj nunc iuppetia: identidem fubmiffe innumeiabilein
I
Indorum multicudinem Christo fubiecerunt, & adhuc indics
fubiiciunt.
Ita labores rion quietii , (td nouorum laboram ilint cauiTa ;
qui So-
cietatem non retardant, fed incitanc &: iiiuitant. Flebat Alexander duin
alios orbes fupereneiatelligeuec, quosnondum fubegerat; quod nempc
per plurium ca:des & raiioruinem gentium latio ambitio-
publicus ille
nem iuam non fatiaiierat, qu^ illum captiuum magis trahebat, quaiti
lipfeReges &populos: ied omnibus incedit Ixciciis , fecl
exulcat, fed
I
gaudiotriumphac Sociecas, dum populos adhuc ignotos detegi intelli-
I
git, in plures eciamorbes charitatem ruam diuifara ii plures oibes fii- ,
, peieiTent. Ecveroquxnam a celeberiimis iftis noftromm tempomm

naucleris inuenta eil ora Societati adhuc inaccefla? imo quot populos
iagax eius charitas prima non inuenit , & laboribus iuis excoluk Ni- ?
I
mirum Socieras tum demum fibi videcLir Societas I s v, quando ex-
emplo Ducisruinullum laborem animamm caufsa reformidac, acque
;
vtinam quafi in breui tabella imaginem illorum compledi,
quos hi I s V milites in his expeditionibus exhaureranc. Qôries
fub diopemodamnt,iiiedia,Yigiliis/atigatione confedi? qaoties vren-
tem folem, quoties acerbiiiimam hiemis faEuitiam paiTi ? quotics barba^
torum tela pro ftipendio corpoiibus fuis excepcmnt ? quoties pro vica,
qiiam illisadferebant, morccm rccepere ? quoties ta^dioiiiTimis nauiga-
tionibus, qiioties aliquid marisfuriis infcilius iniienere hasiecicos'", a

quibus gregatim iugulari fiint &
fparfi in fluotns? quocics pcr iiiuas , ti-
oribiis &
iconibus infcftas , adpopiilos his belluis immaniores penc-
trarunt? quotiespei• abrupta montium, & horrenda vifu prxcipitia,ad
afperioics iaxis liiis gentes perreptarunt ? quoties omni humaiia ope

dertitutijpei• denfiiTimas iilLias,perque rubos tam denros,vtnon veftium
tantum ied & calceorum frufta iis &
adhxreicerenc, laceri toti cmenci
ad eos qiios petebant cluiitaci funt ? numquam Lxpiorcs quam cum in
media barbarie nihil habercnc prxter Deum foladj. Quos tam eximios
Societatis labores videtur Deus remunerari voluifle, & Iblaii tam nobi-
libus de barbarie & impietate , totqiie in omni orbis plaga vidoriis, vc
& mukitudo numemm, & gloria felicitatem omnem humanam

excedat.
ORATIO PRIMA.
Chamoier o^cmrfim Socktatk I s v.
'
I
ludis hifce ra:culaiibns fi ludere libeat, quid ni ego

mihi proponam aLiguftiiTimam illai-n Ezechielis Pro-
pheta^ quadrigam, turbines inter & nubium igniuo-
marum volumina, imaginem Societatis noftra;, qua-
fi ex difficili partu prodeuntis,& inter adueria crefcen-
Veiafquez j^^^^^^^^ tis , ob oculos ponciitem ? Traxic me huc Scriptor
Epiftoiara eximius qiu cuin nonnulla in curru illo , toc myileriis inilruclo
:
*enfo'cî.
quot omamencisj Societati noitr^ parallela contempletLir; tiim in pri-
V. lo. an mismihiaudor exiiftiCjVtin myfticailla animalia oculos conuercam,
iiot. 5.
in iifque charadlerem militaris hnius InftitLiti curiosa obferuatione
recogiiofcam. Igitur apicul:E iiiftai" pauca delibabo , colludens, & ad-
ladens. ac illud principio ilaaio , tamquam apud facros Scriptura^ in-
terpretes compertiilimumj in cnrmillo, coniueto piifca; militix more,
bellicnmquiddam, qucdfceleratis & nefariis impiornm machinatio-
nibiis cladcm & excidium miiietur , adumbrari. Mira profeilo reruiB
facies. Vc fcias, vnde nata iit Societas, & quid fcrat patec cai;lum , & \
fubita, face rumpitur £ther.

videas ventnmab Aquilone violentum & prÊcipitem , impellere nu-
beiTi horribilem & vaftam, per modum globiignei, micantem fulgurCj
& duriffima qiiazque depiauatis moitalium morilius porcendentem.,
Nobes ha;c in iimilitLidinem currus erat efformata ,
quatuor lonis aki-
tudinis horrendx, & ignitis illis qiiidem , atqiie vita pr.xditis , & bcne
oculacis diilinoli, vt in igne prxceps celeritas , in ipfis oculis diuiiw
Proui-
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS, 4OI
excubare videretur.Ante harum fingulas finguli
i^rouidentia: vigilancia
Cherubinijleonis, bouis , aquil^, hominis iucunda fimul varietate
(monftra dixeiis , myfterinm eft ) fpeciem inuoluentes nam leonink :
toris indati, atque vngulis calceati vkulornm , flammantes toti & fcin-
tillaarcs, bis geminas geftabanc alas,quamm binis velabant femora,
binis autem volabant in moicm aquilamm, eacorporis& vulmshu-
mani compoiitionc , vc quacuor orbis parces ambulantiam facies re-
fpicerenr, quaiiin omnem terram fe militum illorum conatus extende-

re animalium capica, qua cxlum fefe inftar cryftalli
nkeretur. Supra
pellucidum aperiebac, fedes & vehiculum apparebat aurigantis Dei-
hominis, cuiiis Maieftas vaftam illam pradend moderamine impel-
kbac molem, & animalia frenabat, in vnum Imperatoris fui nutumex-
plicatis alis iemper intcnta. AnteDeum foculus ardebat, in quo ignis
illeconfumens dinini Amoris quem talibus adminiftris venit
,
mit-
I
tere in terratn felicior oibis Phaethon, longe lateque flammas fuas
eiaculabatur.
Facile,ni fallor,hic agnoicetquilibet fincerus rerumiefl:imator,per cur- Societas
I
rum illiuri inflammaado orbi comparamm Societatem
Di-nnitatis , ^^^X,!*'''*
I s V vei iplo nomine iuo interis rormidandam, adumbrari. qua; mi- ce—
cbieiUco-
nimis fed arduis iniciis exorta, in cam magnitudinem excreuit , vt velo- p^ratnr,
ciilimis a6ta rotis , & curfu , I s fui gloriam ( nobiliili-

mum pompx ferculum) per calcatas dasmonum ceruices ,
per tot hasrc-
ticorum & infideliam curmas felici Marte fuperatas ,
per innumera ce-
raftaram capita contrita, ad omnes oras partefque vniuerfi, reludiante
nequidqnam Erebo, circumtulerit adorandam. Hic eft currus ille igneus
liraelis, quem Elifeus olim plorabat ereptnm nunc vterque orbisiin- ;
Sulaii Dci bciieficio afflidiis Eccleiiac rebus gaudet e cxlis adueilum:

,
in quo ii acies qua;ras 6c milites, quibus triumphos fuos quotidiana
acccllione multiplicat, inuenies (abfit verboinuidia) deletlum Ange-

ilorum, qui fubanimalium formis produnt, quid ab iis fupremus Im-
iperator in hac milicia requirat. Quid enim iii alatis illis & igne cxle-
fti fucceniis iuuenibus fimilitudo animalium demonftrat , niii fub leo-
nis, bouis, aquil:r infignibus exuuiifque humano corpori adie6lis, fub-

limes Cherubinos, & ca:leilcs fpirkus, aceriima qiiadamagitacione, &
diuino fpiritu, iii Conditoris fuis obfequium concicacos delitefcere ? Ica-
que,quemadmodiim beata: iUx menres, magnx illius Mentis puriiTimsE
iqusdam veluc fcintillx, & fempicernilummis facibus accenfe, quasfe-
cundos fplendores magnus ille Gregorius cognomento Theologus iii- ow. 38,
digetat, animos noilros a rerum aliquarLim ignoratione purgandi vim
liabent, eosque illuminandi & cumulatiiTime perficiendi : ica Socij Ies
Angelicê puricatis asmulij totique origini {ux , id eft Deo, affixi,a qiio
igneos & mocus, fplendidiilimofque radios hauriunta
ccleres virtLitis
abfnmpta voluptatum colluuione , in fomace illa fapremi & caftiiiimi
amoris excoquunturi donec probe illuminati &perfedi, lacein ardore
mixtam aliis communicent non miniis illuftres fplendore virmtis,
,
quam dminitus inflammati feruore charitatis. Ac quam innequali offi-

eiorumparcitioneid agicSocietas? eadem plane varietatej qua Spirkus
Eec JlU
I
402 IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV,
illi Ecce tibi Dux ille cieleftis miii-
faiidiiTimi obfequia fua diuidunc.
nx inuicliflimus Michacl forciiTime pro honore Regis glorixdimicat:
talaria deferendis ad Virginem L-ctifllmis nuntiis nedlit Gabnelrpau-
pcrem Tobiam curat R.aphael , idemque tabcllarij i-niinere pcifunaitur.
Aliiistutelam Principis in fartigio collocaci, alius iordidati iii laceina ac

fqualloic mendiciili patiOcinium iibi vendicac; ncque tamen inferioris
CLiftodia quidquam derogat icqualium dignitati.Nam qucmadmodLim,
Lib.i.cap.s. quod de igneis ftellarum corporibns tradic Vlmius qu/z ajfxa ~
cimiis mundoy non illa, <-ut exiflimAt '-uulgus^fmgulis attributa mhis ; e> .~
ra dimtibHS, mtnora pauperibas, obfcurA defeîs , ac proforte cumfqHe lucen-
tia adnumerata fnortdibiis : ita in imparis conditionis munere par nobi-

licas perreuerat , & a:quali de fucceflii Ixticia peifundunmr. Intuere
modo, nouos iii terris dicamne Angelos ? certe in mundi falute procu-
randa fedidos Dei adiutores . Iiuienics iii hac Societate ,
qniproDci
fLiigloria, &Eccleiis defenfioae, cLim ha:redcis & fchirmaticis ore &
calamo difertiiiime dccertent: Michaelem hi referunt . Alios qui ad
Indos, vtdiiopes , extremos hominnm lapones , ternbilibus circum-
uallatos cuftodiis Sinenfes, & remotiiTima quieque terrarum, liEtiffi-
mum Euangelij nuntium deferanc: Gabrielem adumbrant. Alios

illi
qui pauperum fatagunt, humilium & abiedloium animas purganc, in-

nrmos iii xenodocliiis & fordibns confolantur ,
populum pro concio-
ne erudiunt, iuuentutem in licteris & elemencis Chriftianx pietatis
inftimuntjiimiliomnes cum iis qui Magnatum & PurpuratorLim con-
fcieiitias curant, non tantum promptitudine & alacriuate , fed eciam do-
ildnx&rapientiailaude fpeilandos: Raphaelis iiti veftigia fedlantur.

Dircrimenefle poteftin<munere,non in fru6luum vbercate , & apud
iupremum Muneratorem xftimatione. vt qnod Romanus fapiens fuo
seneca^ iTiore pmdenter expeiidit, hiclocum habeac: Inxqualitatemfiias ejfe njbi
°*^^'
i"
qUiS emment notabdiafnnt. non efi vna arbor , '-ubi m eamdem
admirationi
dtitudinem tota furrexit. ScLnc quocumque nnferis oculum idtibi oc- :,
currit, quod emmerepojjet^ nifi inter paria legeretur. ;
Si quid elucetiniiiigulis , hoc ita eximium, vt prope fitomnibus fa-

miliare. Tam munifica in eos Dei largitoris fuit manus , vt bonorum ,
intereos communitas pretium non tollat, fed accumulet lucemnon •, :
Soaeuu minuat, fed accendat. Fortitudinem in aacTrediendo miraberis iii vno?

res ardnas - \ '^'-^
. «
^^"-^ ^^^^'^^ omnes, imo lubati leones, ad omnia pencula impanidi, & ge-
. . , , , ... i
•
frfaptt.
nerofi foituitorum contemptores. Quid peftifera lue & viridenta cor-
poriim contagione apud homincs formidolofius? non aeqnerogi & in-
cendia, adeoque nec mors ipfa deterretj in hanc tameii ic prarcipitare
geftiunt alacres, vt aeiluantes noxio vircerum ardore confolentur, fa- ;
cris prasfidiis muniant, & rite expiatos felici xtemitati tranllcribant,

meliore vira prxmiandos. Qaid animoiius,quam terra marique, inter
denfata Ducum & milicnm pulchre cadentibus fux pcricula
funera ,
vicamaiTerere immoitalem? Hicingrcdiunturlubentes volenteique in-;

iidi elementi, cum clafiianis Regis Catholici, incertam tempcftaremj
non cLun ventis dumtaxat, & fludibiis, & irati Oceani infanis pcicurba-
tionibus parati concurrere , verum etiam inter Batauorum roftratas na-
ues
ties &
tormcncorum boams iiitrepidi ilarc, nullo alio palmario fibi
propoiiro, quam lalutis animarum. Iftic intcr armatas acies inermes
ipii Ijfc ingcrunc, mctnm moitis pngnantibus cxcutiunt , intertcla &
enics &: fumantinm balirtarum emiflain grandinem celeics auxiliatorcs
VDiirant: nihi! pallor &: exfanguis trcpidatio in lconcs Iios poteft: iLint
inter cmenta certamina pugnantibus tortiores, cadcntibns aduol-
iplis
;
lumrur
iiera
tes, fed
,
animoram
deficiences in ipem dulcillimam erigunc, faucios iolantur; vul-
iaUitari lingiia
& faceudotali poceil:ace,impeiciranoxarum
liofx rcfarredioni paranr, pro Rege, fidc,Deo, iuilo bcllo
mdx mclioii foiteazcernum
demulcenc
Dcimimere
, dum corporis obligaue noa
condonationc,gIo-
vidluro.s.
occumben-
Quis lcones
non prxrupti monces,
nciêc e cladibus ipiis viclorias iuas adftruennes ?
non tiu-bulcntiflirnxtempcftaces,nonmana, non monilra, non incul-

tarum regionum horiOi' noii hoiHum violentia, nullacxli aut foli
,
miculeaca facics, nullusaut iEiiimnarLim auc cradeliilima! mortis me-

tns, ineicarum lemelaDeo induftrix curfum valet retardauc. Kas vi-
res fubminiibat chariuare ftimulata fortiLinio , c[v\x a D. Ambroiio
cum Tigri fluuio compararur, qui pamdifum deliciamm Dei percnni-

bus aquis irrigat : acque vc iil:c fluuiornm omnium velociirimus lonitii
magno cuiiuque Dci voluntatcm
fertur, iic illa mirabili pernicicatc in
rapitur, & obftantia quxque proruit atque demolitur. Vidcas hos qenerof!.
Heroes pro Dei & R.eliiiionis caufsa inter fal2;ura & corufcationcs, in- ,
'-^' ^""^'
tatis.
ter cxculTam viiifi procellarum, inter laclus iulmiiunri, vekiti ruentis
in fe ceH pondiis inconculTo quodam vigore fpintus excipientes, adeo-
queprouocantes. Qnpd nonncmo de piimis iurgentis Eccleiix Dlio-
decimuins dixic, quomm vitx rationem imicatione coniequi, in (t &
exprimere conantLU•; partiuntui• incci- lc orbem terraiiim , viclorias &
ipolia dcfiniunr•, psr abrupta montium, & diiiunctiiliina qUcTque rcgio-
num,animis femntur nunc pa:-
veliit igneis qiiadiigis rapti volicant:
neextra folem & fidera niinc per fquallentes arenarum tradlus , iiunc
,
perardentcs vehcmcntillimo iolis appulfu regioiies , nunc per xtemo

irigore rigentes plagas, in quibus nu}lLimhiimamcultusvefl:igium,cuin
ardoribus, algoiibuSj iiri, f.imc rexcentis aliis incommodis piignatu-
ri. Perucnianc deindead numciOiiilimas gentcs, pugnanc nudi, lacerij
inermes concra Regc;, Satrapas, iaccrdoces idolomm, populos imma-
nitare baibaros: perruadent impiis Religioncm , auariiTimis pauperca-
tem, omni libidinum generc inqainatiilimis caftimoniam ; &j qaod
ftuporis plenuiTi eft , conciicis dxmonum fimulacris, templiique falfo-
riiin numinum exciiis , C R i s i in crucem iublati vexilla in cla-
riillma liice cerrammdcfiiZLUU. FLikiuent barbaromm mucrones, to-
nentminx, ruanc armoinm fulmina; prxfto funt qui excipiaiic qui ,
toto pedore mortem induaat & vincant moriendo. Noii defiierunc,
prxreuito fiEculo Ncroncs,Domitiani;,Decij,Diocleciani,atqueex vcteri

illa immanitate Sapoi-es,Mammncha:,Dunaani,qui conatus fandos cor-
mentorum procella, cruoiifqae humani fludibus obmere iliuduerunr;
Ted glorioiiflimi facinoiis confcientia ereclus animus , contemptor deli-
ciarLim,pcrnarum iurifor/ui vidor,exruiniscriumphos iuos iniâurauiCj
e e i Dnm
404 IMAGO PRIMI S^CVLI S OC. lESV,
Horat.1.4. Duris njt ilex tunfi bipennibus^
Nigr£ ferAci frondis m <iAlgido

^^'^'
Pcr dxwna, per c^des, ab ipjo

Ducit opes animumqm ferro.
Lib.t.
tw
dr-
.cxpie.
Martj/res
Infinitiim putauit magnus ilie
j^^j^^^j-jj^Jq perccnfciej quot huius Sodaliratis ,

Theologus Didacus Payna de Aindrada,
in hoc docendi
ELian^clij acc]uc Indos abimpictatc auocandimuncrc, vcrberibus cxfi

iocuutts.
^^^Q^ vincLilis & carccribus conrtridi^ quot incdia kre confum-
i^\^^^-^^^^^
pti, t]uor dcniqnc ob C R 1 s i nomcn variis crnciatuum gencribus

inrcrcmpti, qui excataftis, cxcrucibus, ex lOgis^ aliilque exquiiinHi-
morum iuppliciomm carnificiais, larci & integri euolarunc iii adum.
forcia pcdora! gcneiOfam an forcunatam mortem, qux naturxdc-
bira C r i s conreciata ell ! purpuiata Martymm cxamina! vos
foitillimi dumvixiftis nunc poftquam a nobis cxceiHRis iandliirimi
,
milites, nobis hoc dccus, hoc torcitudinis exernplum pro ftimulo reli-
quiftis. Vobis prodiadcmate & coronis candcntcs caiboncs iuerunr,
promargaritis vulnera, pro exquifitis dapibns ieiunia, pro amocnis hor-
tis faxa &
rolitudines , protepidis ac dclicatis balneis ftagnaglacie ri-
gentia, pro fclicitatis faftigio icrobes profundi: cunc maximeereolijcuni
capitc deorfLim vcrio infra teiTam iemiicpnltijmorcuis quam viuis pro-
piorcs vidciemini. Adtnm
vobifcum prxclaie, obcatiilimi: nain
eil
inter palmarum vcftrarum frudus morcui, piOperantem fpiritum eifu-

aiiWs in vidoiia. Vobis vero (dicam & ego) toc fnnt tiimuli quot oxx
teiTamm, tot landes quot ora gentium toc tnumphi quot pompa: vir-
,
tutiim. Scat ipfa ciiumphorum veilrorum moles magoificis infculpta

licteris, vellro iproraincrnorefeliciter exarara, amplis ilkiminara glo-
licT iidenbusquibus,vc Inceant, faces fuccendet iEternicas. Interca
,
veftcr ianguis nobis pro femine eft; ex quo innumeii lconum cariili,
roborc & conftantia pia;ftantcs , inclyti heroes , ininiicis formidandi,
animo inuicti, fcrro &acic inuulnerabiles procreantur, qnibus pencii-
lomm iliadcm & plura ctiam qnam Herculi monftra metus obiiciat;
icd magno animimotu,ere6laqiieconrennone,infilientcin noiios Sam-
)
ioncs fpiritu Domini,cuius atflatu concirantur, in laruas illas inuehun-
tiu•.
illi
Vlu
rem cxcitenc
familiari
oportcr.
compcrimuSjcledrum
acceptd caloris anima ,
velut attntu rerum adueriaruiri diuino calore animati,

Apagc ab hac
atiritu digitorum fliidori ver-
paleas veftiumque
lconum quos mern.s pro-

Socierare
hmbrias rapere:
vim
iic
& viô-
liibcr, quos obicdu pcriculorum ac difficultatum a bono & honefto
dcreriec dcgciicr ranguis. Vt ad magnos labores fe vocaii mcminent
°". «^Lnfquis Ie s V militat, moncc egregiiis Dudorlgnatius.

Conftan- Et quoiiiam alcera forcicudinis pars in flabili labornm perpcffione, ex
^'
, °'''"'"'^'""' Philofophorum asque acfanclorum Patrum fentenna, confi-
fti^ a bobus, quos labonim paacntes fymbolica vercrnm agnouit litte-'

homfimt. racura, vitulinos pedcs,tamqnam iniigne indefetVa: tolerantia:, in par-
rcm ornamcncorumiuorum adicinerunr. Latini Pacati audax fempei
mihi fuic adulatio, dum itaTheodofinm egrcgiis diihiclum ne
gociis Principcm alloquitiir: Gmknt profe&o dimm perpetuo motti,^
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 4O5
iim aoitAtionc fc '-uegetat xternitas •, " îdqmahomnes njoccimm laborem^
rocfiu r/atura . Vt indefejja '-vertigo ccelum rotat^ <-ut maria (cflibus inauie-
'
tafunt. (^ ficirefol tiefcit•^ ita tu Imperator continuatis negotiti ^ (înfe quo*

damorbe redeiintibMS ^femper exercitits es. Qupd de Thcodolio hoc
illi
mihide Societatis opeiaiiis dicere liceat. AcclamabLinc certe ipii Do-

monim & Collegiorum parietes, equibus fegne otium & inertiam pci-
petuo cxfilio iacdlere, plurqLiam Acricareuerkacej prudens Legif.
I
iatoi•. accedcncfummiSaciOrLim Andrtices, qui celerem iCTneam-
celles
qiie natLiram, velociflimi fideris more, femper prociurcnccm miraci

liinc. pro me iententiam dicenc ciuitates, piouincix , Regna maiia,
, &:
vaftiiiima: regiones, quxeorum rudonbusirriganmr, lludiis cxcojun-
I
tiir, perciirrLinCLir pedibus , illuftrantur icicntiis , affiduicate deniquc ad
omnem honellatem &
diiiini cultu.s qui firma bafis cft cui Impcrio-
(
riim & \kx priuaCcT iimiilacriun iiiiiftic ) amorem efflorcrcunt. Hoc

1
nimiruin eil cum bobus arandi munus fedulo exercerej & ad lOelicm
amplam agri Dominici glebas cogere vcl inaitas.
PriEclare, niiiforte iii boue (quod animal iiigo natum cft ) venerari OM(V«*
malis fingularem ad parctidam maioram placins alacricatem: qua pra^ "^^'^'^-
i
reliquis ftare fe gaudec, & pono pcrieueraturam pra?iagic Socictas. Alij '^1'„"^,
in pauperracis voluntaria: quaii raacns iinu conquieicuac Ordines Rcli- fima.
,
giofijalij iolicudinis amorecapti tacitumitatemin primis compleolun^
, tur; nonnulli inaLitteritace vita: &
ftudio extenuandiecamisplnrimuin
collocatam exiftimant; funt qui decancandis Deo laudibus
prariidij
primas dant partes. prarclare omnes gracaque Deo obfequiomm varie-

tate. quorum neque carent Socij ornamencis, ica diicipliniE
pleriique vti
i\ix capuc ponuntin fponte incitata & expedica ad omne officij genus
;
obedientia, qux laudem habec pix prompta:que voluntatis. Malus
ager, inqnic Plinius, addo & ego, animaliugale , ctim quo dominm
tur. Sed dudiilis ad omnia facilitas: qua: legum accuratiflimaobicrua-

^ Lib.js.c.y,
:
trix, legem nefcit, terminisnon arclacur; quo: neqne contenta anguftiis
piOkiTionis, largiori voluntate femir, & ad omne quod iniungicur, ex

Bernardi dodlrina , fpontanea , vigore liberalis , alacrifque atiii-rti , mo- DePrarcept.
^'*'^p'^"^'
diim non confiderans, collum ibbdic perlibenter, in hifinitam le ex-
tendens libertatem, iucuiidaqLieobiequendi gloria obledat aubernaa-
tem. Etquid cum virorum prompta manu non cfficiat ^
raliuin - Obedien-
:
cumquedcmum iacraram xaue ac piOfanarum leijionum copias inho-
TT •• niin/T•
Item ducit Impcrator ? Hxc palmaria virtus via elt ad lecliliimos exqui-
1
iiciirimofque criiimphos. ab hac flnit illc concinnus ordo, quo in mili-

•
"^*
ad
riam.
^
'^Jf^
certiUima
tiim difciplina, iii robore forciiTimi exeicicus, nihil venuftius , nihil ad

viotoriam accommodatius•. Sine ordme^ inquic Ariftoteles , inutdis erit Lib.4. po-
acies ^ ardorque bellantium in vaiium iedet: contra ordincm eificere

,-^^, inuidos , infuperabilcs , fapienterdicliim eft a Plutarcho. i» Ataw.
i
Hinc in aiireo Cantico Ecclefia,vel qiiailibec ian6laCongregatio,dicicur
& gratia; veluc manu compra
ryi cafirorum acies ordinata, hoceft viiSlrix,
& compoiita, qnam nullius inimici furor exfuperet. pulchra Socio-
rum caftra! in quibus quifque ordinem fuum cenet, iieclocum deferit,
niiiiuflus: at ii imperia Moderatorum euocauerint, omnibus hocin-
Eee 3
figiie
4-06 IMAGO PRUII SJECVLl SOC, lESV.
Arift.ub.).
oht.«p.4•
figiie decLis
]gQ.^,(.5
,
voaiui
nobilisque animi charaoler,
: de qiiibus lob miiabile quiddam prodL•
hilgura liint ,
&(^ ^ bciie obeJire.•
dic , t]uod ad mittentis arbitrium ibunt3& rcncitentia dicent,Adlumus,

tamvideliccccifuse gcftiensad obtempcrandum in gcrmanis Socictads
Ohedien- £1$ contcntio cll^vt audita militix cclici-a obedientix^^nu'^ propc rem
tiaSoae- jpjjT^j^-j
confcciirc vidcantur ,
quam dc illa hicicnda cognoucrint. Pra--
pt.i. iciinunr cniin bona: mentcs corum dclidcria quibiis cum inccgricatc h-
DcVitaE-
niulantur.vcloquitur Ennodius. Siue cmo a Pra:iidibus ad humilia
obeiinda, imc ad maiora &
lublimia inuitcnmr niiUo oftciomm diij :
ciiminc, viia omnibus vox eil: Adrumns. nectardius periicitur impe-

riiim quam accipicur. a:que iucundis imperatis delcdtaii ,
quani arduis
difHcillimisquc rebus , Sociomm propna laas cft . vnum euocallcE
inagiium illum Xaucnum cx rcmotiilimis Aiia: &: vltimis Indiamm ' ,
finibus. quanta celeritas Ex iis in pcllem , m hoftium globos , in

!
igncs &
inccndia , iii Itridos muciOiies , in ca:des vulnera, in hu- &
maiic-E carnis auidos dentes, vnius nidlus ociiU immiiic quampliiri-
mos. Quam ca:ca & incrcpida promptitudo! Hoc Celcrum manipulo,
orbem pcrcurnt Ignatius.
niii faliorj
Societoi Quxris modoquibus aimis inftmolos voliicrrt? doftrincE ruatutatej

fi^mUf- q^^^ inacnij melions fruolus ad aquilas tranleo terciumcx cil . Ita ,
niorum i^nulcitormi animalium haDim pcticum cmbiema de quibns in arca- :
achmtne. nis iuis Pierius Valcrianus {\c icnbit: ciim altis plerisque locis^
tum prêcipue ihQmeis ingem pro?npitudinem

, njelocitatem per dqmLim '
ofiendit-^fumptd ab eo compAratwne , quod pricddm ctiam ojalde procul diflan-
tem mirdpermcitAte nmcifcatur , '-uifuque ttapolleat , <-vt profundifsima qu£-
que prcfpe£iet : qua omniit mgeniorum acumini funt acccmmodatA. Idem^ cim
TiACchuidis ' icmulorumfmrum gloriam eleuat , coruos illos ,fe njnum aqui-
Upiia&at^ quod promptifsimo inoenio mhd non concipiat, qHantumhbet ar-
duum ^ ^ d terrd. mariqne remotufn ^ t?iox ay fijli '-udoatate qn£ctimqus
Sane aquilam vt nomen ctiam interprctemur ab
concepertt ajjeqmtur. ( )
acute vidcndo diolam, nonnulli cx veteribus allcrunt-, vcpoce qui aqui-

lam quaii aculam, ab acumine did:am autumanr, qiiaii longiirimo in-
teruailo minutiflima diicerncntcm. Non multum foititudo & laborum
1-1..aim
tolcrantia
gloria: diLiina:
^ iiniîdari obedicntia;
propugnatonbus proiiiilTet
,,facilitatc
,
conmnda,
nifi ingcnij fclicitas iciciitia-
^', noiiis hilce
rum arma iiippeditailet. Eam ob rcm optanduin , vt qui in SociecateiTi

adlcgendi ilint^ viri iint non iolum vita: probitatc, ied cciam licteramm
cmdiQone quoium vita iit pcrpctua viciorum cenrura,
prarilantcs :
norma raorum, clariilimarum virtumm imago, vox autem iuge quod-

dam iapientiac oraculum, ingenium vclox, pcdus iapientia: &,
ca:leilis
viitntis terax, mcns acris pra-cclia , & volucribus ( vt itadicam ) flam-
,
mis iemper acccnia. Qjiod quia vniucriim omnibus ailequi diffici- m

lc vilnm eft ( raros ciiim inuenias qui vrroque hoc inihumento inilni-
ie oiFerunt ) cos admiiiti placuit adolefcentcs

,
qiii bonorum morum
& ingcniorum piobata indolc ipem faccrcnt, quud,vbi magnarum ar-
tium fontcs ebiberint, exercitio virnids ac doohina: iii piobos fimiil ac
dodlos viios ilnc euaiuri . Acccdence iam erô ad naturam iedula infti-
tutione.
I
tutione ex his Tironibus quos viros exfpedes? quam diiertos quam
^^
, ?
pmdentes? Itaquelcicntiaiimiil acvirtute excuki, prc-cftantia animi &

intelledus acumine &
ibllcrtia vcra diicemunt a talfis ; inuel-tigant, dotirma.
capiunt,cognolcunt omnia,& iiiomnium dooliinamm ac bonamm ar-
tium pala-ilra non infimum iapienti^ muniis getulit . Quidquid in
ftudiis humanicatis floridum
j
quidquid in Philoiophia: lladio labo-
rioium , quidquid in aicanis nacurÊ reconditum , quidquid iii Mathe-
maticis diiciplmis diftcile , quidquid iii lucida illa diuinitatis caligine
obiairum eli quomodo docendo lcribendoque pertraotcnt , fileiite me
j
loqLiLintur cxarata volumina, qux bibliothecas bene magnas complciit

omni^cna rerum varietate. Mitto eos qui caftiores Muias amant , &
Parnailo diiiniiunt Poetae : non mcmoro terfe Latinita-
Hiftoricos ;
tis auolorcs iilcntio inuoluo oratores, inquam, diiertiilimos , a quibus

:
fublimitas in verbis, granitas in lencenciis jdecor in perfonis , motiis iii
afFedibus peci poteil, diirimulo : reliquos pmdenti^ ciuilis & profaiia;

choragos prietereo, quorum flores , ludi, gratix , veneres & documenta
miiiora cenlcantur, nifi apparatus inllar dignioribus deiemiann. Pluteos
obi, euolue libros , clafles illas akioris eruditionis perluftraj in penitio-
laillaiublimioris cognicionis adyta penctra; occurrent inquibus rubti-
litatem iii inueniendo , in dicendo peripicuicatem , iii diiputando vim
admiraberis^ liue contra Sc^larios argumenta contorquent , iiue Arifto-
telis prarcepca diicutiuiit j iiue rerum naturalium multiplici cauilarum
1
nexu coiiLiolutam feriem , & quidquid iupra naturam ad cauiTaruni
fontem & principium propius accedit , exponunt , fiue de ilimmo Bo-
i
110 philoibphantur. Sunt qui vitia & virtuccs fuis coloribus depingunr,
'
defiiiiuiit, diilinguunt, mcdentur afFcdlibus, mores inftimunt, ialuber-
1 rimis picTceptis magiio ad bene redleque agendum ad-
vicam regunt ,
I iumento. Neque eiiim h.xc vmbratili iii rcheinate,veteruiri Philoibpho-

rum more,quifquam vmbras pro veritate ieftatus proponit. procul harc
bradea , auro piiriori hic locus eft quod ad rationes iliperiores regu-;
lasque aitem^veritatis, folidaiqu'w do6lriniE,examinat,quiE iii apicefden-

! tiauum iedec Thcologia : cuius luce profana: erLiditionis phalerx
nihil aliud vidcntLU' quam marceicentes vaiiicates , vt appcllantur a
D.Ambrofio Tameii quando huic Domiaa: & ReEiincc ancillantur,
.
^'''^^"'
I
quanrum claricatis adkriuit & omamena hic libromm lacrorum, hic 1
:
ordiodoxorum Patrum , & decretorum Eccleiia: accuuata cognitio:
hic diligens interprecatio Sciipturariim , hic iublimium qLixllionum
diierta, fubtilis, 5:,fiopus, coloribus oratoriis quaii qiiadam vefte ier-
monis oniata , eniicleacio : hic de adionibus Chriftianis iollers & pm-
dens diiculTio Quippe non ihdt^ hominum opinioni dc vaniiiimiE
.
oftentationi iiiddlgeiit , fed ingenij ilii cenlus omnes in iacmm Numr-

iiis, cui famidantur, cTrarium ingenua deuotione conferunt, vc probent
ienon intempdliuie & iiiperbx lapientix famam vcnari, ied generis
aflerere notam qua fagaces inueniendis idoneis ad pietatem prouocan-
,
dam fouendamque fubiidiis , vni fua ftudia itnmolant Deo , & varm-
iLim rerum notitiam ad rerum cadeftium frLidam iiacero pedorc diii-
guntj fidelcs bonorum Domiiii diipeniatorcs.
408 IMAGO PRIMISi^CVLISOC. lESV.
Seddeaquilammnatura C^tis . reliquaeft hominis effigies, inquamj
toc illuftriumvircLitumryinbola,quot m cseIuiti ab Aftronomis trani:
latai animalium luccntium formiE,qua2 iii fiderum pofitionc deicribuii-. j
tur, conueniunt. Nam

ita compoiita eranc myftica illa Ezecliielis ani-
malia , vc a vcrtice genuum tenus corpus humanum referrent , cui ab

humcris iuba leoiiis dcpcndebac , int-ra bifida vngula viculinum quidi
ferebaciii pedibus : qui qiiia non tam terrani calcaie, quam volatu celc-i
ri debebant iupra ibrdes

dcfciri &
puluerem , aquilcc fuas alas dederant,
quarumduabus aerem verberabant geilientium iii moremj duabus cor-
pus tegebant. Addo ego &
maiius eoidem enim eile ailerunt viri erii- :
cum Seraphinis Ifaiae qui

diciiTnni altimdinis in ar-
,
gumencum amplitudinis ac iupremiE Maieftatis circumftabanc ina- ,
niisque iiib pennis complicacas ferebant Sed quis hic homincs requi- .
rar , cum iedatores eilb dixerim Angelornm ? imb vero qiios Angelos,
Socieuf nifi Jiumanos , requirit Homo-Dcus huius exercitus Iinperator ? qui
homtmifi- Q^Y^ ^ f]i-m Patris, magnus ille viicerum parcus, vt eum magniiice com-
vc Iiomiiies caperec , morcale cor-
mmexpri' ^^^^^ Syiieiius, egrcderetur in terras ;
mit mo- pus iiiduit , &
beneuolentiGE conciliatricem humaiiitatem cainquam
rftm vr-
^{^^^^ obiecit ,
qua trahecenrur . Pia dc religiofa calliditas ! quam eius
Socij feliciter imitarencur quorum itidem ibllercia eft ad
j
omnium fe
mores effingere & accommodare , omnia munia obire, omncs peribnas
ruftinerej omnibus omnia fieri,& fimilitudinc officiorum quaicumqiie
geiites, etiam bellicoiiifimas Sc inter feras ferarum more educatas imo ,
Thyefteis dapibus & humano cruore iaginatas , demulcere, ienfimque

ab immani illa barbarie , ad Chriftianx Religionis maniuecudinem de-
cusque pellicere Adulationis vitium caue luipiceris
. Amoris iiige- .
niofi verfatilis ars eft & induftria ,

quie iliaui hoc velut fafcino inuadit
icluiitantes, & iibi ac Deo reftimit. Hic eft ille dolus bonus & faluta-
sllutM^'" ris quo Do6lor Geiitium Paulus Corinthios ie cepifle gloriatur. Hoc
,
cum Afio. Ignatius rebelles animos flexit , hoc Xaueiius barbaros ipiritus miciga-
/o/o,p>- ^jjj. |.^Q^ Anchieta prioris fa^culi ThaiimaturCTus Brafilos humanis car-
tlodoloho- .,' r r - S <-•
& ranonis leges reuocauit
• • •
i i '
mmes ca- mbus velci iolitos ad naturx :

i
hoc apud Smas

fit. Riccius Crucis ignominiora: adorationem perfuaiit : hoc alij infiniti
concumaciilimorum eciam in Europa noftra corda cxpugnarunt. Pueros
eos pueri experiuntur , viros viri , afflidos afflidli :cum rufticis ruftici,
Gum militibus milites , cum nautis nauta; , Religiosa morum vrbanitate
infinuance officioiam gratiam , & pares aifedus repoicente. Aureum
profedb rete ad capiendas animas quod enim deledat , perfuadec & ! ;
amabile fic , qiiidquid iimilitudine morum blandicur Modb demit- .
tiint iead ima , modb ad rumma, modo tenent fe in mcdiis:

erigunc fe
nec aliud caueiit xque quam ne difpari vitac ratione
,
confuemdinc &
nominum a ie voluntates auertant. Itaque cxternam faciem & habimm
omnibus perfimilem Iiabent , animnni Deo ieruant ad eum omninc ;
'«•5• modum , qiio optimus morum magifter Seneca Lucilium iuum ad ho-
mines virtLiti conciliaiidos inftruebat: monens ne quid oilentaret in ha-
bitu aiic gcnere wkxj quod nimium in oculos incurreret aiperum cul- ;
cumj& intoniuincaput, &

negligentiorem barbam deuitaret Satts. .
incjuit.
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 4O9
inquic , ipfum nomen Thilofiphi£y etiamfi modefle trxcietur , mmdiofnm efi.
Quid ipxx\^ fi nos hpminum conjnetudmi cocperimus excipere ? Intiis
diflimdiA : jrons noflra Ôptdo conuemat . S^n fplendeat toga, ; ne fordeat

qmdem. Iddg^mus^ melioremiJitam fequAmHr qudm îdgtis^ riowut
'^jt
cotttrariam. Quamobrem ? alwqm quos emendare ôlumus yfugam!i.f ^ '

mbis mertimus , Idnd qmque ejjicimus , njt nihd imitari --ueiint noflri^
dim mitmda [int omnia Caullam habes ex Stoica vctcmm

timent ne *
dilciplina, qux multiim a ratione pctita eft , cur modus viucndi in So^
cietace iiccommiuiis. Icaqiie ne Echnicoium quidem habitus diiplicear^
nec toga Iktcracorum , aut prxcexca Magiilramum , apud exceras na-

tiones proFanaiacris hominibus videatur vt raomm ac cklsconpi- ;
ratione taciliorem ad omnes aditum adepti , concordia coniuetudincm^

cuiifuecudinc aiicolum, aiie6la vim quamdam ineluAabilem, domiiia-
tricem aniinorum, qua nihil eft in rebus humanis imperioiius , kicrcn-
tar* Obliquandus nofcenda humorum temperics,
eil iinus in ventum ,
opportune iniinuandus amoris aculcus, blandimenta quibus capi quis

poiHc, exploranda: omnia denique ad flexaiiima: humanitatis lc-
ges componenda, nihilque quod terreat permictendum ei, qui corda ad
vircuccin emollire contciidit. Qaod adeo fuis cordi voluic eile pcritiiTi-
mus aiiimoruin venator Ignatius , vt prxmium aliud laborum iiulluin
fuis llatuerit pr^ter ipfain beneficentiam , & auxilium Dei cauisa pro-
ximis impenilira. Venale obiequium pietio iiio iuipedum eft, liberale Socieu}
proiiocat ad amorem* Itaqiie homines noihi cum animalibus lUis mn- granife
""^'^" '^*
ms tion explicatas , hoc eit auidas , procrudunc fed modefte intra alas ;
continenr, memores fe gratis dare dcbere qua: gratis acceperunt iiec po- ;
ftulando , ncc admiccendo ftipendium , vel eleemoiynas vUas ( legis fa-

crofanota verba adfero quibus officium qiialeqiialc ex iis quê Societas
)
iuxta noftrum inftitiuum exerccre potcft, coinpenraii videamr. Obtru-

duiK iôncc aiixilia , iui copiam minime faciimt pretiofam, vilcm ope-
ram• promifcLic oiFemnc fine difcriminc diciintcum La6tantio, Nos : i-uj.j.DmiiJ.
aquam non <-vendimus , neque folem mercede pr^flamHs : viiam ialutem ve-
ilram ipcdamus ac Dei gloriam , cuius vnius incremento bcamur.
Has artes docuit zelus animarum, qiiiE prxclarillima notaeft viri Apo-
ftolici : aniraas, inquam, fratruin diliît , C r i s i peculium pro ;
quibus etiam , fi res ferat, anathema neri cupic omnes in eo defigit cu- :
ras & cogitationes , vt alias pelliciac, alias formec, alias ex Orci faucibus
eripiac. quaeric in compicis ,
quxrit iii carceribus ,
quxrit in xeno-
dochiis . nuiic iii nunc pagos & iblicudines
publica luce coiicionacur ,
luibac, vt miieram aiiquam ouiculam per agros palabundam fuis hu-

meris reportet ad gregem Quacumqiie proficifcitur , fab Iiac amoris
.
veftequem &faces,omnesoniiiiuin meiices defi-

deferc, igiiemrpargic
derio Creatoris inceiidic : & illas quidem parciiric , illas ladat , illas
cducando promouet iii firmitatem & robur adolercenti.e ; alias educa-
tas & roboratas exquifids veftit ornameiitis. omiies fouet,omiies am-
pledicur,omnes in Domini I s capic vifceribus•, omnibus omnia fa-
duSjin eius imkacioncm qui faclus ell: pro nobis iii fimilkudinem car-
nis.pcccad.
...: Ff£ Ert
410 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV*
Eii fortes amoris milices, en & laborum paticntes, pfoiti^
aflldtios eii
ptos & ad omnc Ducis imperium cxpcdicos lagaces & fidcles, &, , cii
fi
alKi opiis cft ,

pie lollcrtcs quibus prxliidiis incumbentcm
: fibi nego-
noiiim molcm cxccpcrunc, cxccptam forciiTime iuibfiuerunt , luilenta-
tam ciim iaude &gloiia gcllerunt.' Immutamnt pcruerfiirimos rerum
llatus, fupporuei-unCj
cliaritatcm , impictati
plinam, Dedcriint rebus nOuis audoritatem^ ponduS
•:
frementibus
aftciquis
dikU
, obibk-
,
inferis, flagiciis cailimoniam,
perdita: ac profligatiE licentiac
rapinis
tis nicorem, oblcuris lucem , fallidkis gtatiam , dubiis fidcm , melio-^
rcm omnibus ordincm atqiic naturam Quis deledus ^ Deus immor* .
talis ? qua: belli hilmina ^

qui flos militKT ,
quar Ecclcfia: prxiidia , qui
iutelarcs & quoriim iHiguli in vkos iummis rcbus parcs for*
vindiccs ?
mati, audco dicerc,pro acic cenicntur. Nec mentior nam, fiemente in* :
iiidia, faucnte cxlo , bonis omnibus plaudentibus , vnusaliquis totin-
terdum holHum ViAor exfiftit , quot ab excrcitu bene numcroib iures

Socictas
domari vix polTe Quid iam ^ coaolis iii vnum viribus, cota iimul tot
.
Ecclefii vir'^*-iin dicam an Angclorum Societas?quas non itrages cdct, quac non
fHbfidio exciaiacrromm «Sc vitiorum procurabit ? qnx aiixilia iaboranti Eccle-
defltnata,
iixfercc ? FcretPimo iam tulir, vt Vatis leiliei oraculo iampridem vi-
fftlm.i?.
deri potcil pronuntiatum,qui pluuiie nomiiie fingulare ac iargum iicien-
ti Sandomm terrx beneiiciuin confereiidum pramittens , tantuin-
dem facit ac fi dicat, valHcati omni ,
quae iiue ab aduerfariorum depo-
milatidnibus ^ ab exfncca ftenlitate & agrorum lue, grailatitur , fo
fiue
lacium a paterna prouidi Dei cura ibiiciuudine iubmitcendum Sed & .
qiia ratioile ? quaii equos illos diuinos , qui Ezechielis currnm admira-
bilcm traxemiit^pra: oculis haberct , Anirmiia iua , inquit , hahitAbuntin
€ : quorum nempe lconina forcitudo nihil cum mollitie , boiiina pa-
tientia cLim argrimdine , aquilina iapientia cum oftentationc, beneuo-
lentia humana cum ii£tione commiine habet Eii prxclariiilnunn . dc
Socictatc vaticinium . Hebra;um \math , pro quo Vulgams
vertit , Ptolemcxi fapicntes ordmem Cwitfiatwnem tnilitarem interpretau
iunc : Arias MoiitanuSj linguie laiiolx pentiiluniis ,
focietatem facit : l
quo non longe abit Pagninns , qui cungregatiomm lcgit luculentius .
Genebrardus Tui eleBi^ tuum peculiurn , tmgreges cofiaymie oueSyaua- ^

rum tu espafior , hahitAbunt in ea paulb aliter , fcd a:que gcnerose Chai-
.
dxus : Viuifica.tionem tHctm in ea, : exerauis ccetuum An-

êlorum, nJt he?jeftC6res pauperil/iu Det . Accipio omcn. qiiafi Sociecatem
Iesv diuinitus iniphatus Vatcs cminus profpiceret, inter innumera
hxrefumj fchiimatum , ciToriim ac vitiorum diicrimina , magno Eccle-
fix bono naicituram Paranem vanns aiignr iam tum cecinit , &
•,
iidcliiim Ipcm fingulari dcledus auxilio dcfendcndam , coiifirmandam,

pcrficiendainpromintiauir. Quidita? quia Societas tua habitabit iii
ca, tiia caftra & militarc
robur, animaliama, ruigreges & copir, tua
pcculiaris congrcgatio, tux ,•? quarum ra es paftoi,, & quas tuo chara-
d:ereiniignirivofuifti tui milites , quorum mes dux, exercitns coe-
:
tuum Angelorum iiuerpirinium;quiadmiiiiftratorij & adiutores tiii

iunt, dum cgregia morum probkate , ardenti glorix tux zelo, indefefsa
diuiiii
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 4II
vcrbi prxdicatione, vtili librorum elucubratioiie, omnibusqiie
(iiiiini
tandem viriiun &

ingenij neruis, feilis Chriltiani orbis rebus in- &
commodis rubucniuntjimprobitacem profligantjtuo nominitropharum
fpoliis hortiiim graiie quaquauerfum erigunt fidiilimi triumphaii-
tis Dei-hominis baiuli &

porticores. Siint certe hxc long^ maxima ii-
arûmenca , tum mortalium neceilicati, tum Socioium commen-
iioris
dationi ab inexhaufto bonorum omnium fonce iii rublunarem hunc

mundum dsriuata, quibas fruûs iam vno fxculo refpondic eopiofif-
fimus,& porioifiquiddecxlo adraonemur) omnibus retro fxculis
cumulaniis rcfpondebit.
Sed longior ium quam volebam ; filnm ergo concraho, & voscom-
pello, cxleilis huius quadrigie iugales anims Nolite arbirrari hicc a :
I
ine diola, vt blandiai- arroganticE, &
confcios imbecilliLitis human.-c
, ipiritus inani failus fupercilio in tumorem erigam j fed vc quifqiie (ui
I
officij & nobiliilimaf vocationis defcnptas noric rationes j in quas viies
: cxcreicere,qua pacientix laude pxxiiarc,qua obfequendi gloiiaeminerej
'
qua fciendauum accelTione oinari, quam iollerter hominiim fe mori-
i
bus inlinuare , quam ftrenue pietati operari dcbeac. Ica fcgnem me &
'
quafi fucLim inter apcs adhortari foleo In Dei xrc peculio iiimus:
.
toti, quotquot Sociecati Iesv nomen dedimus: noftmm eft accepcas a
Deo grati^ &natura: dotes in Audioris obfequium conuertere ^ & ala-

I
cri animo in conrucmdinishuman:e commercium,in ReipublicsChri-
ftians decus & folatium , iii procurandam hominum ialutcm, adeo-

quepxnein traniire contubernium Angelorum. Hoceft, fce-
nam eamdem quam Ezechicl vidit, arconito ad haccmiracilla, qua la-
tiiTime pacetjmundo, omnium oculis quotidie videndam obijcere. Hoc
agamus, Socij, in id toto pectore incumbamus afiuercamus rationes ;
'
ponere cum Deo voliintatem Domini exquirere, pro bene geftis gra-
,
tias agcie ad aram recurrere, illicomnes coronas appendere, exqiii-

,
bns diuin;r glorix currus fplcndores fuos in omamencum accipir. Ica

fiet, vr, affixis fempiteiiii Niimiiiis tholo millehoftium 15,; tot
in Europa, Afia & Africa congrefius , cot pugnas, toc vidorias, poft
tot melTes OrientiSj tot vciiufque mundi decora, poit tot induftda; mo-
numenta, quoc plagx iolis oitii atque ocGafu luftrantur , leoiics fuos^
I
boiies fuos , aquilas fuaSj homines & filiosfuos, iiiie degeneri macul^
fanguinis, fe paiente dignos agnoicac Igiiacius.
I
R SEC VND
Pardmtm ad imitfttionem frimomm Ffitmm
in fnnSiiomhm Societfitio.
eft ^terni Numinis prouidentia, RR*-PP. vt, cumnouiiiti ali-

quem ccEtam cogic eorum hominum,
in Republica Chriftiana
qui impiObitatibelium indicaiir,qui pietacem ant ftantem propugnent,
aut collapiam erigantj qui afflidis ac proftratis Eccleiiie rebus opem
aiixiliumque aiFerancj eumdem 6c optimis faluberriiiiisquelegibus fir-
^ , Fff i met.
412 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. lESV. |
mct, & iUuftabus informet exeinplis. Cum enim mcns noilr.i, iam
ab origine generis noltri, iis inuoluta Ik tencbris, vc ncque planc,

'
iiide
ad ralLrtem atque incolumitatem human^ vica: contciunc, perlpi-
'
ciarj nequej ii perrpcxcrit, id ramen, quod optimum ceniet, icnipci- pof-
iicac vclic amplcoli; iiccelTe cft omnem vitx noltia: rationem lanoliflj.
mamm lcgum adminiculis remperari, vt ad folidam pcrFeclamquc vir-
tutem contendamus, ac, fi quando aberrare contigerir, illuc, vnde non
Sxempto- dccuit abire, reuertamur. At vero qnoniani a natura eam hauiimus
r«w vti
ii-iconftantiam vc qua; fumma contcntione ac fludio amplcxi llimus,
,
fiabiltai- quafi fcneiceiKe primo liio animi vigorc, panlatim delertimus l.rpe- j
Ordi-
dis
nu'i)cro contiiigit, ea quê a maioribus prxclare rancitaiiiere, poiteio-
"gri^/'^' riim incLiria coUabafcere ^ nifi eorum qiii nos pra:celTerunt illuiiria glo-
rioraqiiefada idcntidem ob oculos verfentur, no.sque tamquam ili-
mulis qiiibufdam ad veram laudem atque honeitatcm contincnter cx-
citenr. Tanta nimirum horiim adiumentomm viscil:& efHcackas, vc I
nulla fine iis, quamumuis pie religioftqiue condita familia, itabiliscfle

poflit ac diuturnaj nullius aliquando di'icipiina,iEcans vitio labcfadata;
liifi per hicc, ad priflinam reuocari feucrkatem nulla, nifi his muniu
^
Horam praciidiisjintegra fteterit hadcnus atque incorrupta. Teitis eft Ii.tc ipfa,
tmttatiene ^ qy^ j)ei muneie vitam degimus, minima Societas, qux centciiinuni
slcHtas
iô<ô annum agit, ex quo ab optiiijo fandiilimoque Parcntc fuo
tprHit. ciclefti inftindu condita, a Summo facrorum Antiftite publica, dque
apiid omnes homines grauiiTiinaj aiidloiKatc corroborata cft. Quid

eama primis ftatim incunabulis in vltimas terrarumoras propagatamj
quid glorioios vbique gentiuin labores fufcipientem, quos vil-c
illos
ratio praricnbiti quid inceu innuinera,qua? pro animoriim ialute aiildue

fubit pericula, hucuique prxftitit incolumcm , nifi facrofancita leguin
falutarium obferuatio, &
eorum, (\wx pauci illi viri e quibus piimum
coaIuit,prceclai'e geiTerunt, ftudiofa imitatio? Atquevtinam hacope
atque auxilio multos vidcat annos fxcularcs, astate proueita, fedviri-
biis acque animis integra! Ad kgesquidem quod atrinet, qivibus ora-
nis Religioiic vka: diiciplriAa concinetur; confidcre licct, Moderatoies
numqnam defutuios virtute fapicnciaque prarflantcs, qui ex.eamraprsE-
icripto iibi commiflbs giiberncnc. Ac vero illud nobis etiam atqiie
ctiam caucndum eft, ne ab illa aberrantes femiu, quam maiores noihi
fiiis iignauere virtutibiis, Macrem noftram, quse nos alic acque com-
pledkur, quam decoram adeo ac vegetam accepimus , vitio noftro

deteriorem ad pofteros tranfmktamus. Aberit ab xtace noftra illa la-
bes j ii in primos illos Societatis huiiis propagatores mentis aciem fre-
quciucrincendamiis, eommque faola pulcherrima animis noftris per-
petLio infixa h:Eieanc, non mani cogkatione voluenda , ied diligenti
Imitatione expiimcnda, Quod diim vnicuiqae noftriim commendo,
exiftimctis velim RR. PP. meam me potius couuenire conicientiam,
meamque damnare focordiam ,
quam iis, qui contenco curiu ad abfo-
lutam perfcdlamque virtiuem properanr, calcar addcie.
I^ljttira, Vt dodrkiic, ita operis cuiufque, perfedionem tribu.s his rebus, nn-
citauln"'
'"''^' ^^^^ ^
exercicatione comparan, homines iam olkiv fapientiifimi
tradi-
LIBER TERTIVS. SOCIETAS G S. 415
trAdiderunt. Noueranc quippe naturamj qnantumuis idoncam atque cvtisûod-
prxilantcin, quaiiciimuis expeditam,atque adomneidquod
honeitiim nt^po-fd-
""^'
dtpiOpenfam, artis tamen prxccptionibus deftitutam, grauiflimisob-
lioxiam cilh eriOnbus arte vero ac diidplina iniliiuCtam , fi exercitatio
5
abiit, ineitem acque otioram cenfeii. Quas tria perfeolionis adiuipen-

ta^ ecfi fatcri cogimur ita neccflario requiri, vt iine iis nihil omnino ex-
'celhii^jnihil
re illi
eximiLim fperari
peilpexilie vifi
idium, imitadonem, Nemo enitn
, polTiC;
qui tnbus
acutius tameii ncicio qiud bac in
quarmm adiuiixete prxCi-
iUis
aliquando homo repertns cll nata- ^«;«
prarftanna, agcndi cognitioiie, exercicatioliis ailiduicate iii rc vlla i'*"^c»d<*
'^"'^'^^"'*
'
omnes peifcclionis iiumeros complexus efTe, qui non aliquam eius rei
formam quam
imkaretLU",auc abalio exprelTam, auc
iibi propofuilTet
mente conccpcam, tacitaque cogitatione a iefe efFormatam. Qupdvt

in iis artibus, qure iii fola coniiilunt cognitione , miiius alicui perfpi-
cuLim iic; inqux in aolioiie vei-fancui•, nulli non manifcftum
iis certe,
cfle potcil. Quis enim aliquando ftatuam aut xrc fudit, aut cselo
u&cne-
piit e marmore, iii qua nihil abfoluta: & perfedtiE arcis defideraretur, ccp.nam
- '
nifi isquilummos m vtrouis genere ardfices diu mulcum(ûe imitacus ''"'^'***
fiiit? Quis vmquam pingeudi peritia nobilis , argutias vulcuum & va-
rietates, recelTus vmbrarmn ac dqpreiIiones,ab his exfukantes luminiim
cmiiiearias^ vcnuftatemque totius operis,emdito penicillo ita repriEfen-

|tauit, vt adarquarenacuram viderctur,nifi qui fub pra;ftamiiiimo aliquo
iieratis ilicX Timanthe aut Apelle raanLim tabula; admouic? Qnjs cum « •
t, .
'
laudeRempiiblicam adminiftrauit, nifi qui ab iis exemplum fibi ium- admtm^
piir, qui, quibus rebus vtilkas Rcipublicx pararetur augereturque, cum firanon$^
itenerent, ad eam moderandam vium & fcientiam, ftudium iiuim, &

magna vircutis & iiinocencire fama contulilTent? Qnis in bello vete- i^ mliUL•
rum Impeiacorum virtatem maiore gloria iuperauic, niii qui fub cla-
iriiTimorLim Ducum difciplina riro parere prius didicilTec, quam impe-
r
jrare; exerckum fequi, quam ducere? Quid
Ir, quod ipfe fcientiilimus .,
,
formatoi• hoininum Dcus imprelTeiit nobis piOpenfionem imitandi

dnlVnZ
maximam ? qua; vel in pucris refe prodic, qiii, quiEcumque fluunt m tnmad
'^^^'''""
aures, obijciunturoculiSjVeniunt iii manus, imicationc conantur expri-
mere. Sedadiila, qu^ quotidie oculis noftrisobueiTantur , animum

minus adLiertimus. lllud vero ingenitce piOcliuitatis,qua ad imitandum
reriinur j frudlum magnopere commendar, quod de Thefeo pnero an-
tiqui tradiderunc. cum oibe pacatOj dcbellatisquc vbique terrarum
nonftnsjHercnles aliquaiido Trcczenem ad auum Thefei maternum

iiuerciiTctj benigne pro ea fama, quiE non Peloponnefum modo &
GriEciam,fed vkimas orbis oras implcuifret excepcum fuiflej accubi- ,
urum demde, lcoiiis ilKid ipolium, siGtonx virtutisque monumen*

iim, ex humcrisdepofuiiTe. qno vifo terriculo, reliquos quotquot ad-
:rant diffugiOe pucros, folum Theieum ftetine impauidum, raptisque,
mdc proxime licuic, armis in exuuias illas tamquamin verumleonem

rmilk: cumque demum crebris aiidilTet vfurpari fermonibus ea quaz
"lercules pkirima fortiter ac laboriose gelTerac, ferunt iii puerili peolore
<im exarfilTe cupidkatem Herculea; gloriai xmulam , vtdiesiiodtcrque
lîi 3
niltil
animo volueret, nifi quopadoHerciilis fecutus fada, parem ofbi
nihil
operam probarctfuam. vique adco vt dormienti eadem obuerfarentur
limulacra, quxinterdiii meiis aciis & inquieta verfaratj donec vix ex
vtilL- et- ephebis egtclTus, idcm cuniculum ingreilus cft. Quod fi taii-
glorix
ad
j^^j^ valctaliorum imitatio exercitationi adiunda , in iis arcibus ac re-
iar»
bus qux ad vlum vita: communis percinent , vt vcl mediocri iiigenio

prarditos Tupra vulgus efterat; qLiiiquamneeikj qiii Jiiec tantumdein
poiTe negabic rebus,quxin finem honeftiflimum pulcherrimum-
iis iii
que referunturj maximarum fcilicec virtumm acquiiicionem , animo,

rum incolumitatem , diuinx gloriae incrementum , prÊmia illa qua:
nulla cemporis oblitterabic iniuria, qux propria funt eorum qui fe vir-
tuci diuinarque glorix confecrarunt ? Atque hic campus noiler ell: , hxc
Refpub. noltra, hxc quasftuofiflima Societatis negotiatio.
Finls So' Condidit nos rapientiflimus ille rerum omnium efFeolor Dens, ftoii
inftar, ad humillima qua^que nos abijcereraus;
^Tnlh^ vt ignauorum pecornm
tfim. fed vciii folem ac puluerem prodiremus animum iiifudic c^kftiimi :
donorum capacem a reliquorum morcalium niimero , ad hoc quod

:
fedamur vita: inftitutum fecreuit leges didauic fandiiTiitiaS fpatium

: :
apcruic laciirimLim , in quo noftra deiudaiet induftria. Vtinam veio

ampliiTimis illis explendi muneris nortri prîidiis , qua par eft cura,
fedulitate , folicitudine , vteremur ! neque quemquam aliquando auc

ignauia ab officio retardarec, ant quiecis amor fednceret, aut animi im-
becillitas & remiiTio deiiceret ! Piolores Dcns nos efie voluit , fidores,
fculptofes: nonvtfugaces tabulis colores illineremus, non vc fragiles
cx fingeiemus , aut faxo fculpeiemus j ka. vc imaginem
argillal ftatuas
illam, quam pracpotens Opifex animis hominum impreflit, dumlucis

huius vrurafruimur , illuftrium viitiuum pigmentis in nobifipfis aliii-
que perficeremus, ncque eam pateremur aliqnando vitiomm foidibus
obfolefcere: vc teneram puericiam,inftar mollis cerce traclabilem,Chri-
ftiaiirE dodliina: radimentis, omnique morum honeftate inftitueremus:
vt eorum peoloribus quibus qua publicis, qua pri-
ascas eft matarior ,
uatis congrciiibus ac fermonibiis ralutarem Numinis timorem, virmtis

amorem, & flagiciornm omnium odium acerrimum infculperemus.
Refpub. nobis commitia eft, in qua Regina ratio tamqium in edica arce
refidet, vt in ceteras animi fundiiones, tamquam ciues , fuprefnum do-
minatum obtincat: excubandum continenter, atque cauendum ne pul-
cherrima Reipub. forma in nobis, aliifque
ifta qui nobis animomin
moderatoribLis vtuntur, perturbetiir; ne fccleratiilima; conipiraciones
oriaiitnr, quibus^deieola ratione, indomita; atque infrenata: ciipiditates
imperium occilpent. Bellum gerendnm eft acerbum, pericLilofum,
diutumum, in quo non ante miilio fperanda eft , qudm liiiius viix ca-
ftris egreiTi, vidores fpoUacasloinferamus: hoftes inftanc & vrgent te-
terrimi atqiie crudeliirimijexpugnanda impietatis caftra, aperienda: func
abftmf^vaferrimi cacodxmonis infidia^, diiTipandac vitiomm copi^,
amentatie in prauorum dogmatum profeminacores hafta; torqiiendie.
Ncqne vnotantum loco nobis in acie ftandum eil; fed quacumque fol
habitabiles oras illufl:rat,veluc expeditis veiicibus occurrendum eft,quo-
tieiciun-
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. ^X$
tiefcumquc ad Dci gloriam & falutem plurimomiTi pertinere cenfue-
lintilli, qLiorLim nutu & arbitriogubefnamnr. Hic finis eiHnftiruti
noltri, hx exercicationes : quas tum iiiiccpimuSjCUm Societati nomen
dedimus: hic campus, in quo totius nolhx cura, labor , indulhia
verraretiir ha!c Sparca qiiam nobis religiofiffimi illi Dccemuiri, &c
:
Jjrimi huiufce Familia: au<5lores, pcromnium rcrum humanarum de-

ipieicntiam , armmnas maximas per paupercatis incommoda, per
per ,
difcrimina labomm ornatam tradidete oinandam porro ctiam a nobis^ j
; ii ad ipforum exempla oculos aperiamus, & quibus itineribus ad viciC

iailotimoniam contendcnntjinfpiciamus, iiecabeotum ardore virtuce-
qiiedegcneremus , in quomm labores ac fludum fine laboribus intrdi-
,
niiniis. Qu_am clari>>, quam illuftribus exemplis iUi nobis pi.rlaxerinr,
j
ignorare omnino iioii potefl:is,qui & a maioribus accepiiliSj& ad pofte-
litatis memoriam litteiis mandata frcquenrer legiltis. Ne tameil om- ^x""pl*
I
nia filentioinuoluam tantifper modo adefte anilnis, dum in pauca

, Ty,'J," so'-
contero, qiiem in primo nafcentis Socictatis exordio vits Giuium teniie- cietatts
I
\ tint, vc indc conieduram faciatis, quibns adiumentis ea adoleueuic, at- ^'^'^^
que ad hanc, quam

cernimuSj macuritatem perueneric. Poftquam dc- Junu^^
ledus illc Socioium manipulus ( quos non magis communium ftudio-
mm tradado, aiit neceiTitudo contubernij, familianfque vfus coniun-
xerat ,
qiiam initinitiis qiiidam diuiiins afflatufque, animomm faluti
honeftillima fandifrimaque pa6lione, obligaLierat ) Parifiis Theologix
metam attigifibt ; exardefcente inter Hifpanos Galloique bello , viiuin
|eft iisquiLutetia: fublliterant, bellicis tumukibLis cedere, acque in Ita-
(Jiam Venetiafque contendere : qnoloco eos Ignatius (qni valctudinis
jcaufsa in Hifpaniam abieuat ) inftaLiratis viribus , rebufque in patria
|confedis, feie prarftolaturum reccpeiac. Non commemorabo hoc loco,
Iquo pa6lo in hoc itinere a laboribiis & incommodis Apoftoiicam vi*
tam fuerint auipicaci, omni ope anxilioîe hiimano dsftituti , fola pau*
pertate&xmmnisopulenn,rqnalore pÊdorccûe obiici, fame acfatiga-
tionecxerciti,vegccae tamcn mcnuis vigore robufti. vnum hoc mihi pro-
poiitum eft in memoriam reitocare, quodnam illorum in celeberrimis
vrbibus Icalia: ftadiLim facrifj quoenam in luce ac frequentia homiiiuin
occupadones, qiixnam in animoram
procuianda diu ialute
exercitationes. Siifpicaretur forrafle quifpiam in rebus ab iis cnm digni-
tate geftis peregriniis atque hofpes
,
quique eorum propoiicum vulgi
opmioneac fenili metiretiir,cos in amicitiam primum Optimatum fefe
infinuane ; deinde prima in templis liiggefta, prima in gymnafiis cir-

cumfpexille fubiellia, e quibus facundiam iuam multiplicemcûe erudi-
tionem in corona dodtiilimorum hominum planam facerenr. Sed \\xc
illi in pofhremis habenda arbitrati fiint : alia meiis faic , alia cogitatio.
Erantquidem, crant omnes eximia doilrina, excellentis acumine inge-
lij raris muneribns ac donis naturs inftrudli
,
,
quibus magnam fibi
êrhcile potLiiilent apud homines CTloriam comparare fed modeftia, ;
ubmiiTionc, fuiquederpiciencia inftrudliiores. eaiTi nobis viam labori-

Jusfuis ftrauemnt, perquamad veram fempitcrnamque, qiiam vitie
loftra: rario fpedat, gloriam niceremur. Quocumque accedebanr,
pro
^<0 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC»IESV*
piOcontubcrnio fibidcligcbaiit aut publica valetudinaiia, aut meridi.J
corum reccptaciilaj vt in his, poiHiurnos laborcs , inter paupeies diuer-s
fad, &paupcruni palH more, congruis etiamcoencEexciperentLircubi-
,libus, qux' tatigara membra non ad quietem allicerenc, fed noiiis mole-
Aiis cxercercnr": vcro tiim ceccns mircricordiae vacabanc officiis,
iii illis
tum expiandis anknis opcram dabant,mania(que, quantumuis abiedlif^

iima, noii modu non rcformidabant, vemiii ctiaiii vlcro iibi depofcc-
banCp miraqnc alacricace cxiequcbantur. Qiiid hic meraorem , vlceri-
bus ac ianic flucntia corpora, quoriim Ipecics ocLilis animifque obiedlai

naufeam procrcare potuilTec, nudis eos manibns conrrc(5la(]c;
complcxu corpomm, diim ledos fterneienc, cxciralie iacentia, &inj
ilratis eadem lecIinalTc? quid omniacorporis animiqae folatia opporcu•^!
ne quibLiltiis argris adhibita? quid nodurnas apud egentiilimumquem-

que vigilias? qaid eoium corpora, quorum animos ad extrcmum vfquc
ipiricum piis cohorcarionibus ac puecibus prorecuti fLietant , lepulchro
quod fiiis manibiis eiioderaac, Chdftiano rita tradita? EraiKoccupa-
tioiies illiE eiurccmodi, qux etiam robuibflimum quemque ircgiiicnt:
fed incredibilis ille diuina; glorix , vbiqueamplificandar, proximorum^
qiieiuuaiidoium ardor, omnis immemor quietis, pari charitatis a:ftu
acquc exuberantia iii fanos iuxta aciE-gios deriuabatur. cuoiocoi Nam

miis in publicum digreiii , imbecillem Êtatem vicatim colledam , in
foro, in compitis, vbicumque id loci fuaderet opponunitas,Chiiftian;Ej
dodriniE rudiinencis patiencer inllituebant. Mpx ad rudcni plcbem, vi
prouedioris iEtatis, ita falutariam monitorum magis indigam , conuer-;

fi, c faxo aliquo aiic fcabello tamquam fuggefto, populum voce, geftuj
pileo conuocabaiic. Conflaebatille frequens, rei noiiitace, peregrina-
que iiifolentia iiiuicatus; rifum iibi aut animi oblcdationem , non fm-
d:um, taynqnam aioculacoribus aut agyrtis, non concionatoribus, poL-j
licebacur: fed poftquam eos fummo ardore animi , iniigni oculoruiri
maieftate, maxima vocis aclaterum contentione, de Deo rebiirqLie di-;
uinis verba facientcs audiuitipoltquam propoiicis ca:li prcemiis, autini

tentads inferomm fuppliciis, iii pedore fuo quifque viicutis ftLidium.l
& acreodiumvitiornm exaidefcere tuin dcmum agnouitquoci
;
genus hocenct hominiimjquomm pra:ceptis falubenimis lobrias cogi

tationcs momento fufciperec. His perfun(fli laboribus, cum nihibk
concionenifi fibi quemquc commendai'eiK,nihil a circumfusa miil
ticLidine niii ardens propri^ ialucis deiideiium poftularenc , nihil pi*o f(
ne vltro quidem oblatum admitterent, fedoftiatim ftipem in viduii

emendicarent, fubnodem ad iua fefe hofpitia, nulla re nifi paupcitari
&incommodisinilmd;a, recipcrent; magnos vbique animorum mo
excitabant. Huiufmodi fuere maiomm noftrorum RcligiofiE viti
tiis
fruniti pnmordia, reriim arduarum quas pro Deo & Ecclciia fufcepturi eran
^«wme- argumcnta, difficillimarLim expeditionum prolufiones qua; qiian :
ernnr.
^^^ & copiofos frudus iam tum proculerint,tefl:es iunc florentiilimr
vrbes Icalia; , eoram indcfefsa opera & induftria exculta: teftis ipfa vr ;
bium Domina, quxprimam illam virtutem, tamquamin orbis thea

tro expofitam, admirata eil j teftis Italia yniueifa, qux breui tempor
pauco
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. ^tf
paucorum Patrum partim vks innoccntis exemplo , partim docendi
hortandiquc affiduiuace, ingencem animorum commiitationem faolam,
ac pLxcipue laluberrimam illam nafcentis Ecclcfit confueciidinem,
ConfeiTionis ac CGeleftis epuli frequentandi longo feculorum inceruallo
vidic reuocatamjteftes Principes ampliilimi, Reges potentiiTimi , Pon-
tifices religiofillimi ,
qiii e pufillo illo humero ccrtatimaliquos expetie-
re, qui Regnis iliis atque Prouinciis eamdem pictatis remeiicem tace-
iii
lent; teftes denique tot adolefcences ac viri natalibus , indole , ingenio,

eruditione, rebufque geftis praeftantes, qui primorum Patrum vircute
& illuftriac peruulgata fama concitati, iii eorum mox Societatem ad-
fcribi fummis votis etflagitarunt. Tantum nimimm incredibilis illa
atquediuina vircus potuit in animis hominum efficcre, vtomnes in ad-

mirationem iaperec,vc alienos conciliaret^vc in aiilis etiam intcr dilicias
enucdEos ad rerum humaiiarumdefpicientiam,adlaborum atque icruin-
narum confortium,ad folidamm deiiique virtutum ftudia prouocarer.
Et nos, qui idem illud^ quod ab his audoribus promanauit, vitcTinfti- ^dhorta-
^'""^""'^
tutLim amplexi rumus j qui legibus noilris ad corum exempla dirigi-
tattonem.
mur, ad hos labores noii excicabimur? ad huius glorise conforcium non
adfpirabimus? ericque aliquis ita languidus acdegener^ Vt eorum vefti-
gia,qu;E ad memoriam pofterorum fempicemam fixa reliquerunr,
coniedari recufet?Thcmiiloclem certe, cum adolcfcentiam infami^
actiirpimdinis notis inuftam exegiiTet fcmnt imitadone in vi-
, alicna
rum clariilimum magnumque Grêciie lumcn,mediiimque Afias & Eu-
ropje vel fpei vd dcfperationis pignus, euafifle. Nam laudis & glorix
ciim nodles frequenter duceret infomnes, queftus eft
ilimulis agitatus,
1 Miltiadis trophâ identidem fibi antcoculos verfari, atque ica animLun
cxftimulare, nullam vt quietis partem capere poiTet. Nos vcro qiio ani-
moerimus? an, ficui torporisaliquid e vitaanteailaadh2Eferit,autmer-
, tiiedcridiarque fomnus obreprerir,an,mquam, gloriofirsima maiorum
noftrorum trophâ ac monumentafoporem hunc non excutient ? tro-
phâ, inquam, c[ux non in campis temporum iniuriis obnoxia , ied iii
pofteroiutn animis fixerunt. Quod ii Romanomm fapientiiiimi id
prjEclareiiiilituerant, vtin conuiuiis egregia virorum illuilrium faOla
icarmine comprehenfa adtibiam a maioribus natu decantarentur , quo
adea imitanda iuuentutem alacriorem redderenc quid aliud Modera- •,
itoribus noftris viris prudentiiHmis propofitum fuiiTe pucamus , cum

parencum noftrorum gefta litteris coiifignari voluere, quam vt iis nos
ftimulis ad imitationem incitarent? Id nifi facimus, atqile in imiratio-
ineomnem airam,opcram,induftriam noftram ponimusâbolenda no-
ibis eomm funt monumenta , conuellcnds imagines , memoria depo-
nenda , ne ailidue nobis degenerem vita: conditionem exprobrent. For-

tes plemmque a forcibus piOpagari cernimus, &
in animantibus qno-
que egregia parencam indoles in fobole eliicefcic pronidendum nobis :
eftigitur , ne nobis probro fit ac dedecori a tam ilkiftri vircute degene-

rafle. Auertat id fupremus ille militias noftrse Imperator, a quo nomen
circLimferimus auertanc ij ipfi parentes noftd iampridem Supens ad-

:
fcripd; qui dutn hiEc infima terrarum contemplanmrj 6c Societatem
Ggg tam
tam numcrosa prole gaudcnt efle propagatam , fuas eiTe partes intelli-
aiint, qua poUcnt audoritatc, Deum in

cauisa noftra incerpellare vt j
lilHcm quibns ipii prx-ccflere veftigiis iniiftentes , in duiHem gloris.

coinmunionem venirc poilimus. |
ORATIO TEJR.TrA.
Di: mflitHtione
de0^ ^ftrio pcr
Halfita ad Sodales
(^ fropagatiom
efio 'k
Sodditdtum B.V.M.kKi ^,
Societate coUeEio
Stiprerni Concilij Senatores ,

»
alioique Optimates
Mechlinids anno fecuUri. '
Ocietatis noftrx diiiinitus militutas,& ApoftoliciC Sedis audori-

cate coiifirmatrE , centcfimus hic annus ell j
quo , veteri receptaque
conructudine , mcmoria decurii temporis rcnouatur , & fundioiium,
quibus ea creuit , recognoicuiitur fru£lus ,
gratiacque iecundum Deum
aguncuu SLiperis : quorum adfpirante fauore, cam, qiia non abique ftu-
porc fruimnr, maturitatem fuiit adeptÊ. Quod fieri in ceceris par eftj
quo me animo eiTe oportec in hoc meo Parthenio munere ? quas agerc
giatias Virgini , cuiiis patrocinio & tutela , ciim hasc noftra Sodalitas,
tum orbe toto propc innumerie floruemnt ? qiio aJfFed:u graculari non
tancum pixientibus, ied iis etiam, ad quos peruenire mea vox non po-
terit, tam vberi tamque vario percepto fruoiu ? Nolui ego vnus ingra-
tus eire in Virginem^ nolui in Sodafes a Virgine adoptatos inhiimanus.

Ha:c cauiTa fuit Partheniuni hunc coetum hodierna die cogendi quem :
cLim video, fateor dicendi me nouo quodam & iiiuiitato defiderio exci-
tari. Adefte aiiimis, &
quem magna: Matris hoiior exigit,fauorem bc•
neuolentiamque commodace Qnx poUicitus duo ium , Virgiai gra-
.
tias, &
vobis gratulationem , tum demum pricilabo , cum oftenderOj
quibus initiis, & quam iingulari Dei muneie coaluerint Sodalitate
\\x Partlienix; benenciaque receniliero , & q\ix in fingulos per eas pro-
pria, & qua: communia in Eccleiiam congciHt vnineriam.
Sodalita^^ Marcum Porcium , illum fapientem ,
gloriari folitum accepimu%
tes vndi
l^^ftore ie,receptis facris ld2:is Magna; Matris,conflatam Sodalitatem.
in qua vidu & poculis aetatem cum a^qualibus obledarit fuam:vnaquej
quantiim aliande intelligo , caufla fuit coCTcndi hunc catiun , voluptai
coiporis, ipecioib inumbraca rcliaionis pallio Qui enim coibant, So- .
dalcs ie appellabanc ex eo quod ioli non ederent quodqae fimiil plures,

,
collatis, vt quidam volunt^ iymboiis, genio indulgerent Maniic ea res, .
dclataque magna comprobatione ad exteros fuic , tamquam idoneiiiii

focialis vkx vmculum , & ad nos vfque propagata quorum in vrbibui :
frcquentcs vulgo vifunmr ciiiium ccetus smuli , vndc

, Porciani illius
& nomina mutuantur ilia Quibus ego caetibus concedam non repu•
.
gnantcr cetera, fi modo nomina ifta , quie etfi ab illa origine, iam tamer
piidem fandiora vfu fada , coetibus iis vindicauero , qui Matris verc
Magii^, iion Peifinunti^ neicio cuius , ab Attalo oftenfce , fed iEternc
De
Dei confilio clcd:cr,iucund.ili]mii tutcla gloriantur. Quid vindicare me Cur cctm
dico nomina ouigiiii alica.T impucatajqux fi conuenire his coctibus non
^"'"'^•'^»9
minus quam propria concciidain, nemo poilit reprehenderc ? Nihil pro- f^" XcZ-'
fanis, nihil vams debeamus: Sodalcs eiTc,& in Sodalitates coiredicamur, tnr,
quia iimul edimus ^ iion cibos quibus farciunmr laginanturque corpora,

iza punores aliQ5,quibus iminortalesaitemgque mcntesrecreanmr. Quis
iioii vegetior intcllcolu, quis non promptior aifediu , quis noii i|3iritu
feruentior, auditis cohortationibuis quic habentur, exemplisque qiiê

prxbentLir obieruacis , ex liis munia fua partesqiie hominis
coetibus ad
Chnitiaiii diicedk ? Quid de epulo dicam diuiiiiiTimo , cuius i-erculum
vnicum, C R i s i caro iiiteiTerrimaj potus vniciis, eiuidem lanûis
pretioiillimus ^
quibus omne deliciarum genus continetur ? ciim toties
iad idepulum communiter adliibeamur , nonne iure meritiiHmo Soda-
i ks ab hoc enytno iiuncupabimur?
Video hxrere me in orationis mc^ veftibulo tenec me nominis no^ ;
ftri ratio , icd iiiteriora iam pridem ad ie vocanc quo ii placec lequi, :
diicam qua duxic via audicores ilios Vindcx noftcr, idemque lapicntiili-
,mus Magiftcr Christvs ,
qiii du6tam a vilibus & concemptis
\
inkiis admhabilem maieftatem ac magiiitudinem ciim ob
Ecclciiie
loculos vcUec ponere , eo coniilio, vt quam plurimos ad eam tamqiiam
ad diuinum quiddam ailiceiet ailunilauk grano iinapis , quod ciiin ; -Eff/i/rfT?.
""^'^ g'^'^"
iminimum fit , in arborem ieniim excreicit paculis diliuiam ramis , qui-
bus volucres Cccli iliccedere, in iisque nidos conciiinaFe per Syri^ Palie-
campos, hilcc noftris feliciores, perhibentiir Quod venia ve*
ftina:que .
[
ftra fiat, eidem grano Partheniam ego liodie Sodalkatem comparabo: 5,^^//^
[quam a minimo orcam,bicuiiriino cemporis ipatio adeo ie alce extLilif- tum tmti»
le,adeoque lonê & late diffudiire iii omnem orbis parcem , videmus, ^
oartta%.
[
vt admirationem audientibus, nobis autem iucandiiiimain excicec vo-
lluptatem. (^)uidfiiigi humilkis poceft inolidiincidis pueromm prima
Latinitatis elcmenca coiidiicentium? qmbus vt nLdlamatiiritas,iticoCTi_
\
tationcs de rebiis diuinis , officioque Chriftiani hominis , iiilcipi iolenc
inconftances & imperfcdl.t , minimeque dign.T quas viri exercitati re-»
nim viu, do^lrmisqiie expolici, audianr,nedLim armulentur Atqui \us .
tam prxclari operis mceptoribus debemus id omne quodgeri vidcmus

& audimus a tot Impcratoribas, Rcgibus , Dynaftis , Purpuratis Eccle-
;
fias Patdbus , infulatis Prxiulibus , cecerisque Reipublic^ ChiiftianÊ
mminibus , ac denique ab iiifinitis numcio Congregationibus , toto di-

ditis & diilipatis tcrra: ambku. Audite hoc, A. V. icemm dicam, ad &
gloriam dicam ( piideat forcailis inccptionum dkunarum rudes , me ia-
ne noii pudec puemlis prima Rudimenta balbuticiitibus res h;rc tota
)
Parthenia debct ,
qiiod piibatoiibus nihilo ipeclabilioribus acceptiim
refert Ecclefia vniuerla. vt vel eo argumenco a Deo ie elTe pi-obet, cuius
eft proprium maximis quibiiique rebus moliendis au61:ores adhiberc,
nulla homincs aut gcneris , aut iapienciar , aut experiencir fama com-
mendatos.quo clarius omnes perfpiciant, iion humaiias efle molitioiies,
feddiuiiias . Ex Bclgio hoc noftiO audke Belgx, ( & in Deum glo-
riam refmidke ) ex BclgiQhoc,inquam, noitro loaiine? quidam ieonius
Ggg i trans
420 IMAGO PRIMI SACYLl S OC. lESV*
tians Alpcs tulit Pvomano iblo medios intcr
icmcn ,
quod ,
Leomns puciOs qiios pncccpcis Gi-ammaticis lulcepcrac mltmendos lcrere ag-

,
j
Sodahta- grcniis mduihix laboiisquc ilii, quantum ipcrare frudus numquain

,
iibm dcdit
pQ|y^.j.^ jj^ jpiQ ^:^^^ animaducrtic. Vidit iiquidcm pietatis 111 Deipaiam^
tmiiujn.
aliaiLiinquc viituaim , tcncUa quidem illa, icd iiiiccra proucnire gcrmi-
naj mox & iiuculos giaiidiuicnlos iuccrcicerc,arbuiculain denique ficri,
omniiio pulcliram , vircndamque incrcmeiito raro, & crcbris qiuiii bac-

cis piimitiamm vimitum . Non
longion oratioile exiequi poliiim liic
pamulorum obicquia,qiiibus Virgiiiis Dciparx,matris iam iux,tucclam

«Sc opcm , libi Ecclcfixqiic niccbanmr dcmcreii non poflum munia^ :
qua: vcl vnum in locum coadi iimiil omiies, vcl partiti tcmporibus lo-
^
cisquc iuis iinguli , obirc iatagebant vcrbo dicam, eafadtitabant, qiii- .

j
bus oculos omniiim in ie conucitercnt , iplumquc excircnt EccIc/ige

iiimmum capuc Giegoriiim 1 X
1. qiii coctum nonclliim , tenciamque
arbuiculaini rigandam ccniuknecxardbcrct, rif];aiiitque ainpiiiTiniis pri-

Sodalitas uileaus: quibus velut cxhilarata.radices in vna Vrbc omnino akas
ecjic
brctn tem- ^^^^^^ oiieri IpeiatiE moiis, ac ramos per orbcm , quam longc iAtcqiie
pore latif- Chriftianuseft^dciiiiilimos patentifiimosq; diifiidit: vc iam iiullus propc
diffn- {jj. Ij^ iQiiis locus,quo pertigerit Sodalitatis illius, humillimis initiis j
ortic ,
pra:clamin aliquod &: illuibe moniimcncum Quod vc ficrct,
.
curar iempcr fuit L•ominibls noftris , cilquc etiamnum commendadiri-

inum j vt quo myileria Rcligionis orthodoxx , eodern iecum Virginis 1
cultiim ferantqiiem ciim iciant diiiiniiTimo hoc Sodalicatuin Paitlic-

:
niarum inuento contineri angeiique maximp, niii adhas vna camRe-|

iigione propagandas omiiem operam , omnc ftudium, omncs dcnique i
t cogitaciones conucrterint, muneri fuo i-aclum elTe iatis ncuciquam aibi-

trantiir. laponum vltimo iubmotoruin Occano ieueriiiimis lcgibus &
decretis omnes circummunitx oix aduerius Chiiftiaiios teiicbantur;
penctratx funt , audence & monrtrante viam XaucLio quem mox ie- :
ciiti cx hociioftio orbc pcrimmenla xquomm fpatia ftrenuiilimi Socij, 1
vna cLim iacris Religionis Chriilianx altcra Sodalitatuniiacra, non pau-

lofelicius, quam liia propiiiquo Latio fabuloius v^ncas , inculcrant. i
Igitur & laponcs vlcimi hominum iam his ccetibus dant nomina : &:
cum luce palam non poiTint, filentio & per tenebras coeunt ad Sodali- i
tates, tamquam ad Chiiitiani roboris palxllias inquibus , vircs colli-|

gunc, quas ad cruces ,ad tormcnca omnibusretro
ad roLis , ad ignes ,
lcxcnlis inaudica, fortiiTimi achlccx confcnint & coniiimunt Quidln- . \
diis vtriique adorientem occidcntemquc iolem caidem oilcnias apertai-

ouercferam? Ab vno Grcgorio CiineiO nauiilimo viro crccenras con-
iticutas, Annales noibi prodidemnt. Quoquidpotelladnominisim-;
mortalitatcm pulchrius commemorari? qiiid ad veram gloriam magni-
ficcntius ? Non illequidem vllamfui nominis commcndationcm Ipe-
dlauit viuet taiiTen memoria ixcLdoruni omnium , ncque erunt tam;
;
ingrati illi quibus laborauit , vt de tanti viri incrcdibiii pictate conti-

ceicant Vix ipie milii impeiO nc excurram, & dcbitas tantxvirmti
.
pcrfoluam laudcs; ied veiba mc reuocat exfpeiitatio, quam poftiilare in-;

tclligo , vc de reliquis terrarLun oris breuitcr cxponam , quam frequen-
tibus
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 42i
tibusfuerint &: ipix Sodalitiis , ab iEmulis in hoc generc Sociis celcbra-
tx. Sk igitur paucis habccotc : Sociecas hiec iioilia viia animis 6c vo- Q^tntttt
Congre^
luntacibus ^ diueilillima locis ac muneribus , primo ilio 1':ecu1o tantuin-^'^
mcremeiiti cepit,vc domicihis lam haDitccomiiinooctiiigentis:quoram»«,»jr«f.

I
ex pluvibus frequentillima excurlione viciiia luibat difilcaquc loca ,
opem non minori , quam li propria habeat, piocurat &c cxcolic . Atqui
domicilium omnium icitote el]b nullum, quod non aliquot iub nomine
Dcipar>r CGetus cogat : maiora , ienis fcre icptcniive gaudent. quos li-
beat ad calculum omiies reuocare , comperietis conucntumn polle ali-

i
quot millia numerari ^ quibus eadem inilicuca e.Edemque legcs imper-

iiunt communem qaamdam vitam ac vigorem vt quod ramis ab eo- ;
dem qaail prognatis educlisque trunco viLiuenire cernitis , eodein vc

omiies iiicco nutriantur <Sc augeibaiit , id conuenire intclligatis Pardic-
'
nicx aibori noihx.

Agice vero, quoniam ad arboris iimilitudiiiem rediimus , harc no- ririilin^
ftra tam ainpla qiias habcat opportunicatcs , mccum recogiioicicc. D^ /''" ?«*'
Ecclefia vcluc ampliirima arbore dixit Christvs : Volucres cdi rve-

'^'"^'''"'^•
munt^ @r hAhitxnt in rcimis ems . Idcm noltram quani apte quadrcc,

iii deritut.
'
an noii animaduercitis ? Nam iiue volucres cxM eo loci homines iiizni-
ncanc, ciim iangaine & dignitatejtum eruditione & virtute conipicuos,
quos innumeros accepit fouitque inde a primis iiicunabilis Ecclefia ; ii-
ueetiameosqiiiciElicommerciaconicctantes 5 animum a tcrrena coii-

tagionc auocantquis noii incelligic , iacros hos coctus
5
iii huius gloria:
communionem admittendos ad quos conuolant indies tot geiiere &:
?
dignitate illuihes , rot omnibus excuki diibiplinis , tot viitucum orna-

mentis confpicui , Noii hic cgo
tot ca^leftis vicx imitatioiie fiiigulares.
veteres eruderabo, remotosque a memoria hoium tempomm fed quo^ :
'
rum adhuc virms aut viua Ipirat ^ aut iacris imprelTa locis , monumeiita
remacnumqnam intermorimra. Quis te iileac, magnc Fcrdinande, Ro-
manomm hoc nomine Imperator Secnnde , niiper crelo dignate quo te ?
'
eucxic incredibilis tua pietas, omnibus ccftata olticiis , iii Virginem \-
fertim Deiparam de qid tibi concilianda cum cogitares fciiesquc
. ,
gratiffimum id fore fi numero accederes Sodalium cximiis illi obie-

,
quiis dcuinctomm , diu mukumquedLibicaili quo te vertercs quibus ,
potiilimum te adiungeres, qui pater ciics omniiim; donec coiiiilium re-

perifti plcnum iapientia . Accipitc quid rcpcrcrk ingeniofus amor , di-
gnum meinoria pofteritatis iempiterna. Statuit ie diuidcre & impertirij
qiia ratione polTct, quam pkuimis. Pcr Auftriam fuam vtramque ,
per
Vnganx Bohcmixque Carinthiam , Camioliaiii,
Regiia, per SLiriam ,
quotqiiot eflcnt iub Virginis iiomine conftimtx Sodalitatcs , tot fieri

poftulauit voluntatis inx tertes, omniumque tabulis micripcum legi Fcr-
dinandiim Secundiim Virgineum ckentem. Nec fuarain conccimis di-
'
tionum tabidis , prouinciis eciam reinotiiliinis rupf>kcauic Belgio 111 :
'
'
adeo :
primis noftro , cuius m vkimis finibus celcberrima Coiigregacio Dua-
cena Fcidinandi adfciipto nomine etiamnum gloriatur. FerdinandLim
Ferdinandus
'
, patrem
imperio
filius
fe
mox rccucas , is
nuper fubdidic Romaiius orbis

cliius
Ggg
clementiiTimo atqiie
5
, coiiiilium
idem
422
. IMAGO PRIMI Si^CVLI

iJcm iniitVirginemiibi demereiidi. Qu.are cum variis per Germanjiiti
Sodalkiis^
fore
mm
nnpenimc Louanicnii iti Bclgio adlbribi glonoium iibt
Liccat nunc mihi hoc boni ominis caLiisa interfari:
Quod glonolum duxilH, Auguitiiliinc Cxiar, id ita quidem, vt m du-
xiltijglonoliim
ium ,
cft, quiaconiLUiciuincuin laude cxiraia lcd
vc ego inrcrprctor, qiiia quot apiccs tiii
S C, TE$V*
noiriinis imprcllbs ieriiant

& giono-
religioiiirima: iWx chartac , tot exltaut exftabimrque obucntura: tibidi-
LiinitLis iecundillimx fortanx notx cerciliiranc, cot cmciiurai exhorum
tcmporum dcniis nubtbus ac proccllis clariiTima: tua: lucis intallibiles

tGller.t, Quarum dc iidc ne dubita; apparebit & iUuceicet breui illa dies,
qiia tc laurcatum , iubadis lioilibus , gratulabimdus aipiciat & exci-

Teneant me duititis & abdpianc , niii reliilam , mcritiiTiina
piat orbis.
Auftriacorum duorLim nomina quod idem veieor ne mihi continoat;
,
:
iialios commemoraie coepero todus Europa: rpeitatiilimos. Pluii-

moriim in primis linguisque celcbrantur Boicx excmpla pieca-
litteris
tis : qiKT ne aldus fcpctam j a Guiliclmo Ducc iapiendiTiino luxta

ac quam mulca quamquc prceclara^quafi per traducan pro-
&
nepotibus ad ha:c vique tcmpora licuit admiran?
pagata, in liberis
Scd quid ego tam anguftis limidbus oradoncm ciEcumrcribo ? Nii-
pcr cxhibitLis mihi Sodalium ampliilimus iyilabus animum plane
Gonftcrnauit. Vidi Principum in eo , tamquam in fteilato quodam fir-
mamento^ eximia quÊdam expreOa lumina , quorum iplendori intaitis
oculis incrcdibili voluprate perfrucbar.Creicebat ien£is,diim cum Pnii-i
cipibiLS vids matronasPrincipcscertantcs depietatc in iifdem tabulis cer-
ncrein: leiTcbam Auûftas coniuiJcs Madam &: Eiifabctham; illam Ma-
ximiliaiii CxfanSjhanc Caroli Galliarum Noni quamm inveftiîa :
Aiiguilas Reginasqiic alias deinde ingrellas, animaducrtebam excitaflc

etianl in eo lexu admiuabilem xmulationem Ab aulis auerccbam ad .
Ecclciiam oculos , &

quis iii ea iacromm Principum appareret ienfus,
aucbam cognoicere cum ecce tancus vbiqiie iplcndor pedlnnxitocnlos,
tius, prcTfcrtim
exiniia
;
\t, ita me Dcns amet, cum prioii illa maicftate iii conrentionein addiici
vcllc vidcremr iccundorum cnim occupaciim tcnebatiplciidor
:
cum ad gcneris ac digiiitatis fplcndorem

diuinarnin rcmm intclligcntia aqua xltimari ;
accederec
-
diligiqae cain
tam
impcnse Sodalitatum eadem ipii tam frequentcs tamqiie

inftituta , vt
auide ampledlcraitur , id vero multo maxime recreabat
aiics infinitos pra:cercam

explorata viitus immoitalitati
,
Quotibi
Aiitiftites iaciOrum, qiiot Nnntios Ponaficios, quot Patres Purpuratos
magnamca voluptate in tabulas Paithaiias relatos
quos aut fapicnda, auc natalium
commendauit . Vriênt
? me
.
vt iiunc
Iiix,aiit
aneuili.r
huius tcmporis , quibus circumicnbcic opus pa^ne immenilim , mihii
qiiidem molcitum, ied iuihxs ob cauflas ncceliarium.
Hx fLint igitur illx volucres ,
qua: non impuliu namrai, nihil arbi-
trantis, fed rationis lucisque c caslo eaibratx piOUocadone &dLiclu, ad,
ramos arboris noftr^ Virgine^ conuolarunt. Sed quid magnum efl:
aduolaile, nifiiii iirdem habiccnt, vt arbods turela commodisque per-

iriiantur? Habitationem appello m adeundis Sodaliciis aiTiduicatem,
coniun-
Goniundam cnm obfcruantia earum legum , quibus fe fingulac com- Sodalitati*
muniunt & tuentur. Vtinam quidem poilim de omnibus qui nomina /'«^*« »»
illi dedeiLint fua, quod deplurimis verepofilim affirmare, affiduos in
[f/ll'^"^
eius ccEtibus frequentandis & cffe,&: fuiitc. Veiumeripiunthanc mihi tmteconfi.
voluptatem initx a multis vit^ rationes qux rerum piiblicamm gra- ^"^•
;
uiilimis negotiis implicatarjOptimis voluntatibus tancum rolencotij iii-

uidere. Quis Regum & Imperatomm diftriiilas coc ciiris meiites, quis
Pr^rulum obnoxias &intencas fuis facns,adeile fcmper poftulec ? ne id
poftulandum quidem femper ab his minoribus, qiios cauiTas fuic fibi
vindicant , domi auc foris neceflanai. PolTum tamen ex Belgio
resque
noftro, quanmmuis mukoSj pr^cipuos viros nominare, qui in maxi-
mis occupacionibus rcligioni iibi ducant Parchenium ccetum fua ve!
ad vnum dieni prxreiicia defraudare. Audio<leinde,pIunmis in pro-
uinciis aiTiduitatis virorum Principiim vfurpari excmpla omnino quo-
,tidiana, qux coram infpedla aciiores fubdaiit imitarionis ftimulos, lit-
teris confignata xquos rerum êftimatorcs rapiant iii admirationem.
Audio denique in primario Chriftiani orbis rheatro confelTum repe-

iriri, illi noii abfimilem quem olim lugurcha Reguin purpuratorum iibi
IvifiuTi fuilTe affirmauic : eofdem tamen ea animi fubmiliione Virginis

obfequium profeiTos, vt,ii vel vnica vice a Virgineo coEtu abfuerint, le-
aliquem domefticorum confeiBm Pra^fi-
gitimas abfenti^ cauiTas per
dibus exponanc. His vere magnis dum aiiimLim oblcdlo , orationem
ad fe reuocac promifciia clientium DeiparcC frequentiaj in quatamen
noii vulgaria fe produnc virtutum decora. Quia agam igkur temporis ^^^^^^
anguftiis exclufus ? hoc, fi vobis probatur, coniilio me expediam: neu- elogiam.
ms me dabo, & vtrifque: ipii potius Inltituto, vnde omnia mananc

vtrorumque omamenca & commoda, brene fed pleiium dignitatis elo-
gium imperciam & finiam. Nihil hoc Inftituto vel ad fpeciem pul-
chrius vel ad , fmduoiius, vel ad tutelam , fi occupecur, certius.
hoc continenmr honeftacis Chriltiana; omnia decora, Iioc virtutum,
quae fummos infimorqueornent, omnes thefauri, hocdenique pr^fidia,
quibus tot infefta cafibns, toc expoiita periciilis defendatur alTei-aturque
falus fempitema. Hoc qLii na6ti, felices & beati. Qnpriim vos de nu-
imerocumelTe video ,
quid ni faciam quod propofui ab inicioj na6tis
quam niCa eftis, agam immortales ?
graculer, gratiaique Virgini, per
Gaudece isitur Iioc tam excellenti bono, cuius ma^na quidetn per- ^ , ,
_
... P. .
r • • • Sodahtit»
cipitis quotidie commoda led tum demum le prodet prxcipua eius vis,
I 1 1 1
'
; ,„ morte
CLim fatalis vos pofcet hora, farcinasque colligere, & per difficilem ho- folauHm.
ftibusque inreiiam funeftiffimis viam , hinc emigrare iubebit ad incer-
tam sternitatem. quem creditis ea hora oboriii iis
,
qui tocius
vicx decurfu ad arborem quam defcripii idenddem coiiuolarLinc, fixc-
runtque in ea quafi nidum fuum ? Ego certe exiftimo fieri non polTc,
quin ex fola recordatione tam conftantis (ux pietatis, capiant pra:ci-
puam quamdain volupcatem qux dolorestempeiec^veutarque in fida-
,
ciammetus, quos ilibijciunt aliomm mentibus perplexiilimse in tam

ancipidre ac tempore cogitationes. Quis animus Populenfis Ducis
( exeinplum de innumeris vnum interpono )
quis, inquam, animus piif-
iimi
424 IMAGO FRIMI S^CVLI SOC. iESV.
fimi illkis viri a Medicis iam depofici, qnam tranquilkis & ferenus fLiit?
ciim tcftaicturpalam nihil tum fe ex omnibus qua; in vita expediiiet

Iiabcrechaiius aut pluris facerc, quam clientelam Virginis, in
quamie
rccepillct ciim Sodalitatem 1111111116•: : Iiuic fe proindc Sodalitati omnia
qua: habcbac bona debere, & rcferre acccpta didkabat. quod filioin
primis fuo perfLiafam cupiebac: quem vt camdem Sodalicatem inirer
initaquc Virginem in matrem cligerec, etiam atque ctiam hortabatur.
idem vobis confilium moriens dedic Christvs cum ex cruce loan-i ,
ni,tamquam primo Sodali Parchenio, vobisque in Ioanne,ofi:cnsaMa-

tre, EccCy dixity Matertua. cocpiftis nihilo quam loannes fegnius vobis
lianc Matrein demercri: eius porro veftigiis iniiftite, &ab ea nullis rc-
ruin teniporumque limitibus circumrcriptann beacitatcm exfpedate
qux tociam pridem felices fecic-, fecitorbem vniaerfum cuiiis muta-, :
tum per toc Sodalicates vukum , & nefcio quibus vircutum radiis fereJ
niorem quoties mtueor, toties eas referre gratias geftio, qilas nemo per
omnem icternitatem mcritis eius pares valebit.
Sed quamuis impares , accipe tamen,Virgo, quales quales ex intima
depromptas mente, intimoqne fenki. nulkis iam locns eftin terris, ni-
fanolum , quod non vkro Sodalitatibus illis tuis , autj
hil in vllo loco
omniafe, aut plurimumcercefui, deberefateatur. FatejKur quocquot'
viuunt adftddiE votis Familia; Religiofa:, facentiir pajne omnes, pluri-
mum fandtimonix ex facrariis illis tuis ad (ux acceiHlTe vitiE rationes.
Ex iifdeiTi agiiofck orbis Chriftianus, arceilkiifle fe Ecclefias Antiftkcs;!
Imperia, Csefares j Regna , Regcs Refpubhcx, Principes Ciukates,
; j
Magiftracus Concika, Senatores; TribunaUa, ludices. Te intuentur,|

;
tibi gratias agunt, vibiam paiTim prouinciariimque Regnorumj &

innouaci vukus: quos cum kiror haberet languorque miierabiks , fu-
peruenifti, veluc Pandora qiixdam, Virgoj apertisque nouic pietatisi
tot apothecis, vnde peterc tanco malo remedia poflenrjoftcndiiii; per-i
ierant, refpkaiiint. Gratias agunt, per Sodales hacipsanon amplaini
vrbe miUe &ticcentos, per aliorum Collegiomm Prouincia; Flan-
dro-belgicaj, anguftis limkibns ckcumfcripta: , duodecies mille pei^ ;
mnumeros denique toto diftribntos terrarum orbe quorum omniumi :
addidiilimx tibi mciites, propeniiiTimaz m

te vokintates, quod nulks
verbis fatis poiTuntj quanto poiTunt aiFedu gi-atulantur.
ORATIO QJSÂRTA,
Inmtatio itd ffintHftles ddicm y fenis Antecimrdihus:
dicifi Loiifinij ftd Acddemkos. i
CuBate - 'utdete , qmnUm fuauis eWOominHS^ Pfakn. 33.
QVod
I
inter cetera faftidientis palati commentapofukPhiloxenus,

eas nimirum carnes eiTe fuauiilimas , quiE carnesnon iiiit; eosquc
pifcesgratiiTimos, qui minime id cuiufmodi fic, eorum kidicij
pifces j
facio, quos palato plus fapere quam corde dicebac Plato. Ego ramen
fretuS
LiBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 42^
eo rerum diuinarum guftnj qiiem velba per hofce dies fatis pro-
{lecus
didit alliduiras , in re diipari venutem hanc adftruere conabor, nullas

epulas ijauiores elle, quam qua^ non lunc epulx; nullum conuiuium
gratius,qudm quod minime conniuium. Qua in re hoc me reficicac re-
ereatjquod plerolq; vcftriim hiice diebus ca:lcfti voluptate pertufos cauf-

ix mcx pLTiudicallc noii dubito.Ncc vereor ne quis ex hoc numero,cLini
I
iibi carlefte manna a me proponi viderirâdollasTtijypciaSjporrumce-
ipasqdK afpiratuius: torce quiipiam ira aiiimo comparatiis fiierkîs ex
audiec illi'.d D.Auguftini: îcre honum tuiwiâmma, ChnfiiAna. 5"«;^. inPrai.ict.
mumbcnum^ hoc eii honiim tuum. quxre erco bonum tunm. îd xUi deeB, cUi ^^^
fnmrnutn bonKm bonum cfi• Sunt^-injhiorx bona^nHte aliis Atq\ ahu bonafwnt. Chnfliana
honnm?
Yecoriqutdbonum efi^mfimpleye ve?itre;-n ,car€re mdigentiA,Viuer€^<^geflire^
Tdk bonum qumris ? coheres Cbrifli, quid gaudes ? qu:a focius es pecorum?
tti
Eri?e (fem tuu?n ad bonum bonorum omniv.m. Obleclamenta quacriSjhoc

prxicrtim tempoie ? hincfolum & folidum exiiitic gaudium, cuius -
tema cibi tucura pollellio Cm^ vt aic B.:rnardus , omnis Aliunde iucHndi- zîa.ji^,
:
tAS Lumparata mocror efl omms fuAuitdi doL•?' eB, ornne duke amaium , omne
,
.decorumfuedum, omne pofiremo qiiod aliquem delcclarepoffit, molefium. Hoc

•;itaque mihi propofitum eil, vcconuentione iniiituta inter diainas epu^
las, illas, inquam, quas piecateac virciue pr^diti in hac vita przlibancj
&protanas iftaSjquibushoctempOrere immerguntj atque adeo ingiir-

gitant abieclillima ventris maiicipia; porcomm filiquas has elleoften-
dam, ii cLim illopane diuino in contentionem veniantj quo in domo
Parris czleftis, Eccleiia, inqnam , Chriftiana, ftrenui abundant meice-
. (iiarij. QuodcLimlace meridiaiia clarius elieperfpexeikis, tum demuin
i
varios mter epulanccs vos huic menfx conuiuas adhibebo; vt & ipfi gii-
ftctis, & ex aliorum diicuinbentium voce, vukusque alacrirate, dilca-
tis, quam fuauis fic Dominus horcaboique vos csleftis Sponii verbis:
^
Qmedtte amtci ^ ^
bibite^ O' inebrmmim charijjimi. Cant.j.
I
Agedum erg05pLOducatiatTi proiana illa Babylon(quicum mihifuta-
ra eft hodierno disconcerrario] clientcm aliquem fuum, puta ApiciuiTij
î^^^^^
autHi:liogabalum,aur,ri mauuk, Afluerum PeiTarum Regem, qiii om- roinptM
nemillum apparacum pompamque conuiuij centumocilogincadierum'^'""'•
explicct: aut ii pamm jplendoris habcre videtur,quidquid vnius alicuius"
fwdium induilriacâe commenta eft, vnum aliqaod laucum atqj adipa-
tum cogitarione fa tem exomnium qux cek'brauitantiquicas, fymbolis
coaccruet: nec ferculis cancum, fed&coronis, vnguentis, aromatibus,
•concenta mufico Indis conuiuialibus, prerioio denique ccenaculorum
,
-oriiatii ad liixum faftumqae inftruat. Viiicam tamen voluprate ji-.iaui-

titc, rplendore,vincam infinica terculorum millia,vno Deoin epulas
cxhibiro: vnico quidem illo, ied quiabunde numeri ac varieracisdif- _,
pendia compeniec. Si camen variecas exigicur, primum, omne aciccxz- „inm ddi-
menti gsmis in hoc vno ccrtius inuaiimr,quam in aerco illo irraelita-<^-»'«'«""
'''^'
rum cibo, ca^leftibus olim prodigns notillimo, Ddndeipfa epuiandi-'
diuerfitas mukorum eftinftarconukiioriim. Aliter enim quodammo-
do ipfo fruimur per augLilHilimum EuchariiBa: SacramcnLQm, aliter
perpias commencaciones, oc rerum carlertium concemplationcm, alit^r
li Ii per
426 IMAGO PRIMI SiECVLI S C. lESV.
per inculpatx confciencia: tranquillitatem , aliier per amorem inHnirij
illius boni, aliter per alienx falutis piOcnratioiiem. His enim modis
omnibus anima ca:lefti pabulo recreacur. Tellis hic milii in primis)

crit iUa iblennis Ecclefix vox: facrum conmuium, ;» ^w C r i s s
fimitur! mens imYletur gratU y futurx gloriie nobis f>ignus datur. Deindci
(!!sr
Homii.ij. pro conicicntix tranquillitace llabunt illa Cbryiol1:omi verba: îdttbi

^"^"
" de lucundnm njtdetur ? mnne Uuta menft ? dtmtm^ hac ta-
men fumu ,
interiori ôluptati comfArmtur^ amara njidentur: mhil emm
$«m. 18. fuAHiHs bona confcientta Pio oratione ienccntiam dicec Bernarduq oJ
.
rando, inquiens, bibitur yinmn Utipdins cor , <-uintim jpirituj, quodinebrut
'°*'^**
' carnaliHm njoluptatum tnfundit oblmwnem. Denique pro zclo anima-
rum Christvs ipfe teftis locuplctiliimiis cMeus, inquir,^c/^//i fi?,a'/ :
faaam voluntatem tim qui mifit me , yt perficiam opus eim. & quod iliud
opus, nifi Samaritanorum lalus ,
quam tanto procurabat ardore, vc pri
illa exhaurti corporis folatium paftumqLicrcpudiaret? Ecin hisomni-,
bus anima Deo fiukur ,idemquc Deus varium eftiifdem pietatis
cxeicitiis ac raultiplex condimentum. Hxfunt igitur cieleftes cpulx;
quibus vcl iic teiiLii guftu prielibatis eritne ex abiediilimis huius
,
mundi quod
filiqûis ,
palato noftro poflit ariideie ? critne cx omni vo-
lupracis ofticina, quod oiTcniione diuina, certaque noftra pernicie, le-
dcmpmm voleraus ? Age tamen, & ne Babylonemindidacaufiadam-
Triclm.i nalie videamiir, detur aliquis defeniioni locus. Adornec illa tricliniuir
fi mauLik , illud a Cleopatra cliente quondam fua mutue-

ri7oHtT' ^^"^^ • ^^^^
>
lib.i. tnr in : quo, tefte Athenaro, omnia auro gemmisque claborata fulfe-
rnnc : panetes aureis veUs obdu6li ,
pauimentum totum floribus ad cu•
titi aldmdinem miro aitificio conftipatum iuperexteniis retibus, nc
,
flores violarentiir. Magwa ha-c profanis oculis, &

ad veram lucem ca•
ligantibiis, obleiflamenra poflluu videri j re tamen vera futilia funt ar•
tis commenca, fi cum conferanmrj qiix in pulcherrimo hoc vniucrfc

iis
quotannis nobis exbibet rerum natiira.Fac tamen ita ad ftuporem artifi^

cumomnium induftriam defudalTejVt cx asquo ciim ipsa certetnarurS
Imo verb quia hanc aequare non poteft, demiis illi coenaculo pulcherri
mam verni temporis faciem,dum formofifljmus eft annus.Vilcfccnt ta
'" ^^^" ^^^ vniLieria, fimiil ac illius triclinij, quod nec oculus vidic,necii
S/I7J-
cHnda. cor hominis ad(cendit,vmbra aliqua per fpeculum in acniginate con &
templantis oculis tlient obiedla. Tcrtis mihi Siluanus ille,quem accepi
miis poftlongam diuinarum remm contemplacione,cum iam menceiT
a rerum humanarum concagione penitus auocalTet , oculos ftudioiiffi,
me compiimcre lolitum,ne,vtaiebat,rerum infimamm deformitasc?le
. admirabile fpedaculum perturbaret.Sed quid ak,vi
ftis illins cocnacLili
randlcPdcFormistibi vidtturh^c rerum vniuerfitas,nobiliiIimiarchked

tam nobilc monumcntum? Fatcor,inquit,ene tale ac cantum,vt nuUa ic
aflcqui poiIicinduli:ria,nnlla elocjuentia fatis pro dignitate explicare.-fec

tamcn ha:c tani formola rcrum crcatai-umfpecies iubadfpccium cadi
cciam brutorum•, imo harc formofa Deo tam vilia funr, vt iuratis ctiaii
eiushoftibus communicentur , ncdicam in corLim vius prodigaiitur
quanto nobiliora func ea eledorum forci atque lieicduati refer
uantui
I
uantur! quim mibi humus,
cailum intueor! Sed leuioris
foi-det dum
momeiici cltilla de loco criclinioque velicatio: ad epulas ipfas ac deli-
; cias gradum taciamus. liilhuat icaque pioFana Babylon mcnram fuamj Conuiuie-.
non dicam argcncea vitreaque fupellediili, ied mnrrhinisjanrcis, gcm- ''''» ^«««^
, meis poculisôcam deniquefuperbix pompam cxplicet purius ex ipfo'^'"'"*'' :
iontc laceris Christi per vulnerum eius recordaLionem ab Elzeaiio

lanûis haurkur dulcius c virgineis diua: Marris vberibus per mifcri-
:
cordis coiitemplationem a Bernardo lac fugkur: vbenus ex ipfo tor-

renre carleilis volupcatis, commcntatione deguftata?, deiiderij fiii
piii
'
iitim exftiiigiiit AuguiHnus. Ingerat ilia irritandas gu\x qiioc & quan-
cavoiec fcrcula; etiam illam, fi lubec, Vitellij patinam, quam Minemx
ciypeum vocauic, &:in bac lcaiOrum iecinora, phafianornm & pauo-
num cerebelU, linguas phcrnicopterorum, murcnarum lactes, aliaîe
porrenta luxuricE, iam toca animalia faftidientis , certa raembra ex &
:
imgulis cligentis. Spcciofa funt hxc nomina, fcd re tora deftituta. Niii
obionia illa famcs condieric, frnftra mille coquorum induftria fapo-
lem illis conciliabicj fi vero hxcadfueric, iequc mucidum pancm at-
'
quc hxc portenta condicc. Mmus etiam ad conciiiandam orexin fa-
cient aiu iplendoi conuiuiorum , aut peregiini nemoris aucupia, aut ab
f^'"'"''''^-
cxtremo littore petita maris excrementa. At vcro in Deo rebusque diui-
nis talis fapor eil, vtaic Auguftiniis, qucm nulla ex parce minuateda-;.;^,„ce».-
iicitas, Wx,c priEcipiia dum obtinemus, leuioris »»*'.
nulla faftidiar fatietas.
momcnti rapereft de parergisquibufdam velitatio; cuiufmodi funt flo-
ircs alieni tempoiis, rara hiemis obledlamenta, profanis conuiuiis iiifer-
îifolita. Sed vc Hores floiibus opponam, fuperabunt iidcm illi flores
jhibemi diuina venuilate acque oble£latioiie perfuii. Teftis mihi cica-

bitur Theophilus ille Cc^farieniis , qui cum Dorocheam adulca hiemc
adcicleftis Sponfi nuptias cruenta moite properancem , in hanc fenteii-
'liam orantcm audilTer: Tibi,bone Iesv, tibi,dile6le mi, oppigneratain
pono aiiimam tu illara dignare cieleftibus thalarais deduc illam ad
: :
nuptiales epulas iii illis tuis arceinum amoenis c.Tlorum viridariisj ille
uon abique faicafmo: Agebelia Christi fpoiifa, & aun ad Spoiifi
wiparadifum perueneris, rofas mihi ac malainde tranfmitte. Faciam,'Z)erif^M
inquit illa omiiino faciam. Ncc mora. Vix ad cieleftcs nuptias \mio-^°^ "1°^'
,
auaa erat Christi Iponla , vix a lupplicij loco digrelius Theophilus, rheophth-
ai tibi e beacis mentibus lcpidiiiimus pupus latus Theophilo pungk, '"'^"^
& in partem feduiflo , qiii vix tria verba formacurus videbatur, fumma
iiloqueHtia legationc iiu perfungitur, &confe- roias porrigit ac mala,
itim ex omnium ie conipe6lu fubducic. Tum illc priori fua demen-
:ia'cafi;igata, cielertisqiie conniuij ruauitate deguftata•, Me, me, adium^
'nquiE, duc liclor : Chriftianus fum , iunge fnnera; quid moraris ? ad

-CEnam illam nuptialem cum Dorothca votis omnibus aifeftuque con-
eiido. En voluptas, cn fruclus florum alieni temporis. Quid tale fpe-
âuic vmqiiam infamis Babylon ? Promat kaque nunc, fivolet, ce-
era: vilelcent tamcn vnkieiia, vel hoc ipfo quod in lucem producen-
iir. Promat, mquam, vnguenta, & quidem,iecundum Athenûm, ^«^«^«,^
uis membiis apcata iingula vngac -<€gyptio pedes & crura, Phocni- m conHt-
:
Hhh X cio^"^•
I
42S IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV.
cio maxillas, fifymbiio alterum brachium amaiacino cilia & ciefa- ,
ricm , gcnua & collum nos cuiremus iii odorem vnguenro-

;
rum Sponfi cxlcltis cuius nomeii , fuaiiiirimum , inquam , illud Ies

;
Christi nomenjvelutoleumeffuium, nelcio qua fuauitate deliburos

ad fe rapic, omiiiumque dominarur aifeilibus. Implicet illa porro co-
CoTona & ronis floreis, myrteis, nardinis caput, froncem, collum, pedusjCHiu-
in ST vs qui rcplet in bonis defidcriiim nolh-iim, coronabit nos in miieri-
conHtmts:
cordia & mifcrationibus. Promac illa prol-anum ac pierumque
lafciuum mclos^ obtandet verius qnam recreabic anres diuin^ cithan^
modulis afluetas: cuins iuauitatem fi cognofcere defideratis, D.Fran-
ciicum, fi placct , confiilice. Quanto hiincgaudio redundafle accepi-;
mns, cum nodc quadam oranti cxleitis cithaia Angelico pleolro pul-
iata omncm anirai moerorem abftcrfic quas tum iUe voces iaolabat te-
?
rfaj.m. ftes intcrioris folatij , idcntidcm illiid Propheta^ viLirpans : Latatusfum

diâfunt miht: in domum Domim tbimus'i qu^ iufpinajqua: vota
in his qutc
in cxlum iacnlabamr , cupiens dillbkii efle cum Christo ? Fruftii &
nunc voluptas acioamata conuiuialiajfinilra mimos , biftiiones ,areta-
ft pfai.117. logos producar•, cum fciamus illud a D. Auguftino vere piOnuntiatum:
fptmna- Dtilcwres funt Ucrymts orantium ,
quam gandm theatrorum. Cedant crao
folJdis caduca, veris falia, facris profana gaudia : cedant Babylonis epu~
pmelfL•
utores. [ ca;leftibus deliciis. Ibi enim famricas panis , tefte diuiiio Codice,
ticth.ie.
([jomorrhiei incendij fomcsj ibi
Ffw/Ai in <-vinis, ignis in ignefurit:
hic frumentum eledorum, hic vinuin gcrminans virgines. Quid?
quod illa: tcrrea: voluptates , nimiiuTi iadulferis , plus ipsafame, non
rarodiicruciant. Te vero, bone I s v, ,
Bcrnntd. ia ^ •
Te qui gujunt
^
ejurimit,
..
lubUo.
ûi bibunt adhuc fitmnt^ ;
Defiderare nefcimt
I s V mem ddigunt. \
Legimus quidem nooluinas iilas comeirationes tamdiii interdum
r •
procradas,
Donec ab hefiernis )6
Cafior^(^ heflcrna^s riftTitbomA menfas:
fedihus alter
\
^
neminem tamen andiuimiis exiliciire, cui vique adeograta eiTetilL'
pergriecaiio,tot3quenode congefta ventris faburra, vc auroram pra:
matLiram eire infamium epulamm diremptriccm criminarecur. Vin-:
canccrgo rLuTum fpirituales cpiilae•, vincat eamm guftus atqueienfus
^ntoni] Namque eccc tibi D. Anconium, quem ineunte no6be fepe orationeni
&Arfemj ingrefllim, aurora in eodem veftigio oppreiTic, qnerentem etiam cun
lacrymis ie ab hoc epulo tam fuaiii ad curas diurnas nimis immatii'
hn magnum lUum Arlenium, qui cum a tergo lolem oc
re diuelli.
cidentem rcliquilTet , tamdiu orationis fuauirate immoms fruebatur
donec cum folis oricntis radij prohibercnt in ca:lum fufpicere. Sed
inquies, teftes mihi producis rerum humanarum inexpertos, horrid^
fyiz rolitudini magis quam palatiis aiTuetos, Non func hi x.ziit^ omn
cxceptione raaiorcs. Poflem hk ego magnum Arfcnium vtriufqu
fortu
conrciiim obtenderc , einique tcrtimonio grauiffimo 6c
maximo contiOuerilam definire. Sed age, iane Rcginam Efthcrem
poEius audiamus iii illo rerum humanafiim faftigio deliciis omni-
bus atflucncem Domine, m^:!^.\\t
:
^
qm hctbes ommur/j fcientiam ^ c^ ^(ib.14..
quM oderim gloriam miquorum , ^ deteiler mbile incircumciforum, e^ om- f^^'^ j

\jnis diemgen£: tH fcis necejfitatem meam, qtiod itbominer Jignum fuperbia veluptati-
gloriiS me£y quod fuper caput meam tn diebm oilentationu mete ^ busmHndi.
„ 4€tefier illndquafi pamjum menfiruat£ (^ non portem ,

in diebus flenttj rnei^
' qmdnon comederim tn mensa, Jman^ nec mihi pUcuerit conumium Kegis^
(^ non biberim njmum libaminum : ^

numqnitm Utataft anaila. tm, ex
: quo huc trmflntci fnm '-vfque fr£fentem diem , m te Oomine 'Deui m
\ tAbraham. Redle atque ordine noii miniis fecirti, quam dociiifti,ma-
trona fapientiflima. Qu.id enim ad ciilernas diiTipatas confugiant, qui^
biis ad fontem viuum patet accellus, ex quo omne confolationis 6c ob^
ledamenti genus abunde promanat? facile id loquicur aiFedus conui^

.uarum ca:lel-ti huic menfs accumbcntium. Vidcte nunc igiciir quanra
cum voliiptace eptdentur (^ exultent m cofi^fe&ti "Dei , c^" ddeclentur Pfaim, ;,
mlatttta.Ec vt infinitos iilentio prcTteream, vnicam intuemini Catha-
jinam Seiienfem amore diuino ebriam: illam , inquam , contcmplami- roiupt^f
ni, poftquam Christvm toco pedore totifque medullis hauierat, fptîtmiis
fui impotencem , & grato certamine cum diuina confolationc totius

Ylnaormt
corporis iadatione , voce geftuqilc ludantem vc u\ flumen depreilis (
acdemcriis vfu venire iolec) & quaqua poteft vit^ viam indagantem^
donec tandeirijnimia diuinas dulcedinis iiiundatione mpto coide venif-
que vitalibus, amori mortiquc fuccumbati liccc poft horas aliquot vit£
itierit diuinitus refticuta. Vidcrunt non vno tempore hxc dulcia tor-
mcnta grataque pericula viri non miiiiis eruditione quam vit^r ianfti-
moniaconfpicui, Ephr^m Syrus, & Francircus Xanerius. quomm liic
cxajftuante diuina coniolatione folicus exclamare Domine, : Satis eftj
fatiseft. ille Recede a
vero : me Domhie parumper, quoniam vafis
huius infiiraitas cxuberantem dulcedinis tu^ copiam ferrenon fuftinet.
Sedamabo, vir ianoliilime, ne taiitas volupratis influxum fiftas: eii
aridum coi noftium ii peilus leuarc defideras , habes hic quos beare
:
poflis: nobis labia tua memoiiam abundantia: tam muficaciE iiiauitatis
crudent: nos auido corde diuinum ilkid nedar hauriemus. Audiinur,

&aiidimns: quam magna, \v\Q\mx.^multitudo didcedinis tuce ^,-^^^.^^
quam abfiondî timentibiis tel Deus bone, ii tanta hic eft gaudiorum af-
fluentia, quo candem modo, imo quam abfque modo inebriabuntur
eledi tui ab vbercate domus cua^ quam toriens fiiturus eft ille torrens
!
voluptatis! fi taiitxfuntexiilij noftri deliciiE,quanciE fiuiiia: iuncipfius

patriac! vere beatiis , & millies beatus, qm ma?tducabit panem in regno luc«i4.
)«7 Imo beatus , qui adhuc circumfcriptus,
corporis huius limitibus
profanas tamenvolijptatisillecebras piOculcans, libcra mente inamos-
num illud Elyiium ilibinde euolat, a^temumque illud conuiuium mo-
iTientanea faltem & adumbrata fruitione anfpicatur. ftcrum conul^
uium^ m qm Christvs fumttur , & ciim C r i s defideriorum
jnoftrorum Yotoriimque compendium ! ii intelleclum pafcere defide-
Hhh 5 ramus.
Sr;f»um
"'''fTiht
7/sMahi" na.
A.,g.
C"°f"P«
1. 10.
430
ramus, hic
arfcdum
oblcctamcnta
mclodix
Hic
,
ert in
,
IMAQO PRIMI S.€CVH
hic eit cuins
quem defiderant Angeli prafpiccre
amorc
eft Gandoi• luc]s a;tcrna:, Tcd

foiius, (ed qucm
tia, icd qiiamiionlpargicflAtus: tuc mel
& ipia
noti rapic
manna, fcd qnod non mi-
hmguet
iiimma,
qiiem
SOC.
in Caiicicis.
kd
lESV..'
: voluntatem
ienfuum
Si
ipimualia, led diut-
capic locus
tcmpus: hic aromatum fuaueolen»
uuit cd.icitas: hic non mcinbra acceptabilia carnis amplexibus , fed

&
: hic diilcis
$
calli adhx-llo, quam non diucllitiatictas. Ec ficn tamen poteft, cuiti
hoc tcmpore hxc tam fplendida tamquedeliciora raenla in medio pro*

poiica fir, taiuam elle hominum demefitiam , vt cii:ca Babylonis criclL
nia micas & fruilula mendiccnt ? Abfu hoc a vobis , Auditores quin :
ifaim. 3}. pociLis pufidte (^ rmdete ^qmmum fiutuis ejl Dominus. Dilatate iinum cor*
dis vcftn, & Dcus implcbic illua-!, non piotanx voluptatis ludibriis, fed
cartiirimaiuauiilimaqiie deleoUtione; non tamis ac iitis irritamentis,
lai roiiL-iis cpulis noftn palaco rerpondentibus: quas qui

xtemi defiderij
iemel giiilaueric( liceac mihi cutn D. Bcrnardo philoiophaii ) nefcio
an horribilius pcenaliufve iudicec inferorum flammis ad tempus ex-
criiciari, quim iis dclertis feces denuo mundanarum voluptatum for-
bere,fcniuumque inexplebilem repetere cunoiicatem. Sed heu ine mi-

fcrum! quod leiunum cor ineiim nihil dignum cand fuauitate conci-
pit, quod inlipidLim palartum meuin tam bonx cauife prxuaricacur,
prohibctqae ne guilum aliquem taatx iuauitatis in vos transfundam.
L^b.».conf.
ijîpfLiiyj qucricur ac deplorac D. Auguftinus, focordiam iuam accir-
ianSjdiim commentatione recolk quartum Regij ProphetiE Pfal-

piii
OtUdA mum, fi ponora gultenc ij, qui Wf»ifi,inquic ^gaudere forinfecuSjfa-

[fintmUs (ile eiMnefcunt, <(^ ejfimduntur in ea qiLt videntw n^ temporaliA funt ^
(^
iw^gines eorum fv/ielica cogitatione Uml/nntl €t fatigentur inedia (^
aT' ,
',
wo«
dicant: îs ofimdct nohis hona.^. (^ dicamus ^ e^* andiaNt, Signatumefi
fuper nos luwen ynltiu tiu Dowme. fi '~Jiderent mternum Itimen aternumi
qmd ego
oficYidere
y
,
oilendet ?iobiS bona?
inquit, qma giiflmerAm ,f7"endeb<i7n
adforent ad me cor in ochIjs fus foris
Ec quid tandem oilcndercs, Auguftine? ômam

,
^'
quonMm non
dicerent
eis ôterAm
: îs
tu mihi Domwe dulcepere cceperas, (^ dedcras Utttum in cordemeoKec '-

lebam multiplicari terrenis bonis/um haberem in aternamplctate aliudfi'H^
mentum^ rvinum (ir• oleum. Et cUmdbam in confeqmnti clamorealto <-,
tordis rnei : m idipfum l b quid dixit Obdormi<im (^ fomnum
in pace ! , \
cdpiaml ônmn quis refiflet nobis ciimfietprmo, qui fcriptus

, aAbfor* efl- ,
pta efl mors m njuhria} En ipirituale conuiuiiim, cui orantes Pialmoiqiic ^
iuminanres accumbunt viri fanfti, nec fe ncc voluptatem fnam capien-i j
tcs. Quid fimile huius Babylonis , cuius omnis oblcd:atio fceda eft,
momentanea, caduca; ac, qnod caput cft , ce largius inuitaueris, plc-
mmquc animx pcrnicioia, & cum luterno cruciatu coniiinda,
Occuhtmi quatiente mimo tortore flaoellum}
Arridec illa qLiid.cin blandinfciile, gemmis auroqnepemiciem propinat,
pellacibufque vcrbis incieminat, Euac bibe , eug;e bibe. Sed non veniaE
vmquam uobis tanta dcincntia, vr, reliotis foncibns Saluatoris,prxien-
tiiHaiam ^mxix nQ&ix pcftem haurire malimusj priciertim dum cark^! î
ftisi
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 43!
ftis confolationis venx nobis rcamriunt. Namqiie ecce prx foribus eil:
, iacriieiunij ceinpus, id ell(vcegoquiclein interpretor) iandiomm de-

1
liciarum nundinx: & erit qaaii hoitus voluptatis terra coram eo ger- loti.
: t."
miMhunt ûiofx deferu ^ <isr tmflcbunttir Are<x.frumento ^ ^ ndtmdabunt

I
iorcuUna njino ' oleo^ (g^ comedetis vefcentes ,

' fiturabimim : O^ Uudx-
bitis nomen Domim. Et li foite non omnibus iumma illa felicitas ob-
tingcc, at certe nemo a Dco ieiumis nemo , famelicus abibit. Quem- Dewpre
admodum cnim amccniilimum illud aftrum vniuerii aerem, puriis <^«'«^?« ,
'^'^'"^'^*'"
cil, perfeiile illumina:: fin autem nubilus auc calij-inofus non ideo ni- ,
hiiimpertic kiminis, icd caiKum immitnt radiorum, quantum deniiras mcat.

,
jlla admitcir^ idemque fe per rimiiLis iii domum infundit, qnancum
\ earum patiuntur anguftirE; ita Dcus, ciiiusnatura non minus prona at-
qucexpedita ad communicanda diuina folatia , quam folis ad fpar-
eft
gendos radioSj tantum nobis impeinec gaudiorum, quantum defiderij

noftri fames ac iitis anhelaie, auc quantum aperti peotoris noftri iinus
;
pocerk ampledi. Agite ergo, gullate & videte,quam fuauis fic Domi-
nus: &
quantumcumque velquantulumcumqueipiritualimTi delicia-
rum vobis communicaEum fuerit, tale proculdubio eric ac tantum , vt
, facile omnem profanx voluptanis poflk exftinguerc. Guilate,
linquam, ipii vos, quam fuanis fic Dominus. Ego enim tamctfi id hac-
;
tenus incompofita mea balbiitic eloqui conatus fuerim ; fi tamen aut
cogicatione confequi, aut veibis explicareme pofle confidam , fruftra
:
Vos itaqne guftate: & cum prorumpentes ex vberrimx confola-
iim.
; lacrymx iudices incorrupti,inter faiKfliorcs has ac profa-
tionisguftu
t.nas illas voluptates fcntentiam tulerintj mm demum non abfque amo-
bis teneritate ex imo corde iufpirabitis , fero vos in cognitionem tam

[.inuiicatiEdiilcedinis deuenifle : tunc nihil vobis in pofterum commu-
hecum fluxis &cadL]cis mundi Indibriis eile cupietis: tunc deniquedi-
uinioribus pafti deliciisj & icterna: beatitatis diilcedine, quantum mor-
,
:
"
talifas £ft, priclibata,
qui
uudomus tux Domine;
hoc cpiphoncma crebro fermone vfurpabitis:
ad coenam nupttarum Agni
"
--vocxti funt ! Inehriabuntur ab <-vber-
torrente --aoluputij tuxpotabis eos, Dixi.
Apoeai.iy,
^ '*''
R Q_V I NT .
Oefcholky cjucts mngno KeifMiciZ hono Societas cLpemit.
CVm
caitris
admirabilcm illam viucndi rationcm memoria nuper repe-
tebam,quam Ignatius ab armis& tubarum clangoribus adno-
uum bellandi genus diuino inlHnolu euocatus fuicepic ; eumque vide-
bam natu grandem
pcr toc dignicatis
defcendifie; neqiie
,
pro a^tatis
IHrpe nobilem
& milichT
, rebus fortiter weftis
gradus ad litterarum prima rirocinia
couditione , ac fplendore generis, priua-
tim eiicinftitutum, fed publrce, in ichola, ante oculos omnium , Iqual-
. e
lorepaupcitatisobiitum, inaudira procfus negligoiitia fui, interpuero*

rum greges confediire; huc omneprincipium fcholarum, quas a Socic- Onôfcho*
Ute aperiri iuiTic, rcfcrri pofle arbicrabar. Sic cnim cogicabam , Deum
%cZa"e.
I
Opti-
432 IMAGO PRIMI SiECVLl SOC. lESV*
Opnmum Maximumcximias fubmiiTioni pLTmium in terris ctiam ali-
quod interdum dependerc , quo quidqnid prascelTic abiedionis atque

contcmpms, vclut inipeiata quadam repcncinaque luce dillipetur. Qua
in cogicatione milii veniebac in mentem , certo credere quancum qui- (
dem fas dl homini diuini confilij caullam rationei-nque cognorcere)

hanc Ignatium Dco tulilTe mercedem vt ingeniorum cukus, bona-
,
rum arcium vigor, honcrta iuuentutis inltitutio, ornamenta virtutis,

prarmiorLim ampliirimoruin gloria, innumerabilium icriptorum do-
dillima moni.imcnta illius iludiis virtucique commiiTa creditaque fuiiTe
Exquo profedo
viderentur. intelligi debet^quanta iii illo fubmiiTi ani-
Schold- mi exemplo iic laus , cum in extollcndo tanta fic gloria. Quid cnim,
Tum frii- popLilares atqiie vanas opiniones fed fapicntum iudicia coniula-
non ,
Rns.
mus, ad dignicatem maius, iiue ad frudum prirftabilius efie potcft,
fiuc
quam pnerorum mentes, ceu puras tabulas , viitumm ac dootrinarum
colr bus imbucre, qui indies pulchnus effloreicantj ingcnium latens ac
pigi .m in lucem &
curricula mentis extrahere; horcando boiiam indo-
lem emendaie deprauaranv, vitia quibufcumnafcimur refecare,
erigere,
virtutes infererej nequeiam parca manii aut vincim, fed elFuib finu &
per agmina difperfis ingeftisque beneficiis cinitates, piOuincias,orbem
vniuerfum obftringcre ? Et tecit id certe Ignatius cumulate, cum• in toc
tamque diftradis terramm vircutumque difcen-

oris publica litterarum
darum conftituit domicilia; in quibus ea traderentur , qua^ ad beatum
Rerumpublicariim jftatum defiderare polTent illi, qui eafdem erexe-
rmit. Neque enim vllus vmquam eomm , vt id primum generatim di-
carrij illud magnopere cnraukj vt icdiiiciorum lapidcsad fundamenti
iirmitaEem , auc faftigij fpeciem, artificum opera bene apteque forma-
rentur fcd hac in re atque cura cogitatio eorum & mens tota verfaba-
:
tur, vt ab optimis pra:ceptoribns puerorum animi liberalibus ftudiis &

moribus expolircntur. Hoc vrbium & prouinciarum appellabant fir-
mamentum: hocconditainmlegum auvftoritate fpeolabant hocvrge- :
bant publicis priuatisque fermonibus hinc dicebancomamcnta pacis,

:
hinc bclli praciidiapeti oporcere. neque fieri polTe credebant, vrnonla-

bemfaceret, acgraui ruina conuelleretur Reipublicx moles , ii in al-
tum aflurgeret hoc prius fundamento minime ftabilita. Nequeo vete-
ra illa fapientLim , quam grauia fint, hac de re iudicia memorare: no-
jilexan- num camen atque in Belgio datum ab Alexandro Farnefio fortiilimo
dri Far-
iiidt-
Impcratorc, quem actas noftia vidic, ciim in medium profero, nolome
cium de tam pariim intelligencem qLiirpiam exiftimct, vt, quantum conlmen-
Societate.
dationis habeat, non atcendam. Tna quidem funt omnia, Heros inui-
(Stiiiimc, & didla fapientcr , & faola geneiOse: at cum dicere folebas, tc
5ocietatis conftitutum in aliqua vibe Collegium arci munitionibus

validxj &:a milite omniqae apparatii bellico inftrnd:iiIimiE,anteferre
vchementer metuo, nc extollcndi nos inflammatus aipiditate liben-
tius hoc in nos contiiliile videaiis, quam verius. Magna enim erat tus
de nobis cxiftimatio, beneuolenda in nos iingularis: cumque in pro
pugnandaReligionis atque Regis caufsa triumphale pcrBelgas iignnir
explicabas j in pugnarum tuariim & triumpKorura fmdum ipia qno
-sriÔ qu<
LiBER TERTIVS. SOCIETAS G S. 43^
cue Sociecas , ce iabente , vcniebac. Quocirca fubuci-eoi•, ne increniuiTi
ilUid CLiiimj tamcuii pcracre & rpcdatiilimx
tamen ad bclli virtuti par ,
aites a natiira fadumjUi hocCollegij icholarumquenoftiamm pra?co-

1110 amore leuiter pixllridKim faille videatur. Miniine, inquic: imo ^''""•»
'"^'^'^ '^'''
vero qiiid arces vrbibus confcrant ,
quid in lis militcs bona dirdplma
cis mum•^
.
111 1
exercicati valeant,noui:neL|ue tamcii bcllicxaitcs,in quibusme non iw- ttjfimx.
ficiormcdiocriteielleveiiatumj, ita penitusabiis quiE ad humanitatem

pertincnri, func diiiunolxj vt, quidiuuentutis quotidianain fcholis excr-
condncac , conrcqui non poiTim. Vt hoc capcrc me
citatio ciuitatibus
conuincam tolle hanc aicem, tollc hoc praslidium vrbibnsj confticue

:
nihil elie curx, vt diicendi rcribendique labore exerceantur ingenia,
liaccant Humankatis ftudia gradum atqiie aditum ad cete-

(quem quaii
las difciplinas facere omnes dcbcnt nemo vocem gcrtumqLie ludicra
)
aiqiie vmbrafili meditacione modcrari doccatur, nullusiubnxc pieta-

'tis ienfus, nulla vircucam tcneris animis cupiditas initillccLirj iam om-
(iiem facri profanique Magiilrarus auoloriratem, iam humanarum di-
uinarumque legiim interpretationes, iam omncm in regcndis ciuibus
[iEqiiitatem iila rarione prarcluferis. Cumenim illi ex iuiientute exccf-
[ferint, &
qui paruerant hadcnus quamquam de ijlis lioc vti veibo
(
hoiidebui, qui Magiftrorum ioluti imperio, non niii eiFienatis cupi'•

ditatibus paruemnt) vemmramcn ciim qui paruerant, imperabunr,
cum pro falute publica ftandum erir^ciim tenendas imperij clauuSj ciun
Krrores,ininii2:,minx,vulnera,exitia propulianda, vllumne florentis be-
neq; conftinitc-c Rcip.veiHgium rccinebitur?Cum milires adeo inexcrcita^
tifuerinr, iatifnc validis
rum hominum
loflirimoiLim temporiim
arcibus & propugnaculis ciuitatem inter
incuiiioncs, ciicumuallatum
oborrri cempellate,
iri
auguramur
profperum
exiftimarans? formido-
fore,
-
'vi curfum naiiistenear, ad giibernacula coniidentibiis,qui non modo
iis
^rocellas ac tiiibines non prouidere, fed, quia in tenebris vitiorum &c

i.gnorantiiE iempei• iaeueiuntjnc Iticem quidcm virtutis acfapienncTferre
•poterunt? Reipub.coipus ciim vulneribus confoilum ac morbis debili-
:atum langucbit, latilne perite obligaii conhrmarique polie credimiis
\ Medicis tam pamm inll:i"u6lis , vt ad cetcra vulnera, quibus pnblica
ngraiieicunc mala, hanc quoque mortitcram plagam infligant curatio-
lis fux? Non poteft dici fatis , ne cogitari quidem, qiiantum pemirba-
ionis ac rceleris ,
qnx direptioncs ,
qua: pcftes, qii<r naufragia eiientum
luius conditionis mea: icquercntur. Q^LiapiOptcr illud maneat &fixum ^<:ôUru7n
1, prim;E a:tads Rempublicam faliiam volumuSjfun-"^"•^'^'*^*

inftkutionem, fi
litus elTe necenauiam. Quam quidem neccilitatem cum iemper ma-
iiiam, tum fane haud paulo maioicm lub exortam Societatem, mifer-
imorumtemporum acerbitas i-ecit. Etenim vt illorum memoriam re-
lecaimis (iieque vero cum molcil:ia iurcipitur prxteriti morbi recorda-
io,quando cft omnis iam pridem a;griaidinis difcuflus dolor) vr, in-
|uam, rcpecamus fupcrioris ixculi puimordia ll:amm magnus iine & ;
lubio dodtrinariim artiiimque liberalium erac negleilus, magna hinc

Onfecuta Rcligionis ac diuini cukus incuria, inclinatio remm & tcm-
ôriim magna. Vos tcmplorum arx atquc exedriE appello ac teftor,
1 i i qu^:
434 IMAGO PRIMI SJECYLl S C. lESV,
tiim crat a Sacerdocibiis ,
quas a facris Oratoribus iolimdo? quam
rara trioLinalia arcanis conlaencix retegendis deftinata? qua: homi-
num eruditorum rarkas? quam pauci potciiti iUo atque magnifico di*
cendi gcncre in concionibus auc langiieiuem populum incitaie pote-
rant aut efTrcnatiim moderaii ? Qoi intcrim ha:reticorum fcriiebanc
impctus? qui latratus? quas animorum nurantium iadatio? qiiiquanad
Impcrij mccus? qux reaim impuliamm fuftinendarumque pr.Tfidia?
Vix vfquam vigebant in vrbibiis licterx: rumma pailimeratnon viti:
folum, fedorationis Latinacfcrditas incoriuptam iermonis incegrita.
:
tem baubana videbami• vctcres illi ornatiiTimique fcripto-

difccrprnre :
tesiacebanc in tencbris, indigno fituobdud:!, ac piOpemodum exefi:

poefis, illa iniientionum parens,ac dclicix litcerarum, ab hebetatis, fra-
Oiis, coutufis , taidis ingeniis fperiiebatur: oratoria facukas , illa regen-
darum vrbium prnefes , & fcientiarum omnium oinamentum, formam
fiii & imaginem vbique rcquirebar. tempora illa probri & dedecoris
noftri plena, quibusfuriofus vnns & akergladiator, lingua,
manUjVkSi
omni inquinatus, cum m
concioncm fucata quadameloqiientiaarma-
tus venilVec , &
id tcmporis infolita ornat^ loquendi ratio admirabill•
tatis mukumhaberet, ka primo ftach-n adkii audientis popuk iludia
vokintatesque fibi concilialTe dickur, vr,nifi dc loquacitate ratio , de
impiecatc Religio, verkas de mendacio per ipfaomnibus
fe tacentibus
triumpharet, os omnibiis oppreiTiire, & palmam de manibus noftris ex-
toriide videretur! Ipedlacukim ilkid non modo hommibns fed ip- ,
iisetiam cemplorum parietibus atqne fubielliis luduofum, ftetille non-

numquam ad aras eos homines ac pcrlitafle, quinondicodignkatem
iiiam mediocris fakem dodlrina: exiftimatione vtcumque fuftinerenr.
fed qui ea qiias rite proniintiaie tensbantur , omnino non intelligerent
Ecqua erat illa labes , ciun Oidinis amplitiido acque maicftas.
iacri
tHmttido-
ilornrif
quam tantam olim fuiiTe memmimns, vt Imperatorcs fceptra&lau•
contem- reatos fafces illi fubmitterenr, hncufque rtciderac, vt ( ii quis forte fto
ftUi, machari coepcrac) inter parata coniiitia Silceidotis nomen locum ak
quem inueniiTe , fuaque contiimelia non vacare putaictur ? Fiiit iHuc
quidem, fateor, fuithcTreticoiiim & pcrdLielliiun hominum aceibkat
& impotentiiT^rio furori tiibuendiim: qui Romanis facris ac delu
quia
bris acrox &c tetcrrima peifidia: macula imbutnm bellum indixcranr
tnm praccipuein homincs aris dcuotos impudentiiis dcbacchati fLiiK.-vt
cum illorum audoritatem & famam

palamque pcillimdediiaperte
fent, tiim quidquid cft in facrificiis auguftum arque diuinum, eaden
machina impetuqiic connellerent tamen. fed cohibcbo me, nequi
:
commktam, vt pcEulanriilimorum hoftium impietas iuftam expro

brandi cauflam habuiiTe videatur. Itaque litteris apud kiuenmtem ob
ioletisjobfolefccbanc vna CLim illis non ipfa tancumHumanitatis ftudia
VirtHtum fed etiam pietatis. Magna eft enim illorum inter le & propinquacog
!'
«.
"^tîc» magiia neccilitudo, vt ncqiic virtucis plerumqueguilum habeanr
qui litceras, quibus imbiii pcnkiis debueranc, non guftarunt; & diuina
rum rcrum fuaukate capi fe lentiant, quinufquam kiauius, quam ii
ftudiis conquiciciinc. Nam vt omktamus de liifce temponbus cogi;
tand(
! LIBERTERTIVS.
tando recordari, vno adfpeAu intueri poflumus peregrinas gentes,
5$>5, 43 5
quo minus habcnt litcerarum , eo plus habcnt inhumanitatis, ad tar- &

das languidasciuc pecudes propius accedLint.Ec apud populumillumj
barbararum omiiium viclorem dominatorcmque nationum, de quo
merito dubices tbrtioine olim Fueric ad gcrendum , aii ad fcribendunl
ornacior, qui dies bene fcribendi, idem finem paiiceu attulic ben^
illi
.
rem gcrendi : neque prius bellica illa foitimdo neraos ac robur perdi^
dit, quam eloquentia fucco & ranguiiie derticuta contabuic lam vero.
SchoU 5**
(chola: hoc attulcrunt commodi & omamenti, quod Griecis ""'^^^^^

Latinisque licteris fuus redditus iit vigor; fi canta dodlomm homiiiLim tnUnnt^
minc ert copia , vu non ,
quemadmodum olim , initiaci facerdotiis, fed
facerdotia ininatis deiint ; quod in
ii ex hoc primum fonce profluxit j
templiSjin lOftris, in cLiria, in omnibus Reipublict partibiis ampla

atque excclfa eloquentia dominetur & ad omncs lu-Eiecicorum impe- ,
tus, quaii mums quidam eximia rcrum humanarum diuinarumque

,
jfcientia opponatur; quideft, quod felicitari tcmporum noftiOmmgra-
iiilari, Deoque iolcnnes gratias habcre dubitemus? Mihi quidem ciun ,
,identidenn incuriit in oculos ille a Societate tam vtiliter fufceptas iii

icholis labor, maximarum Ia:tiilimariimque remm perfurus cogitatio-
j
nibus efflorefcit animus, &
non eft loqui, cum gau-
(
quoniam diilicile
'
deas ipfa pcr ie rediindat oratio.

) Cum enim fcholarum noftramin
comraoda neque mediocria nequepauca difpicio cum me per oibem ,
vniuerrum lace longeque eliero , cum tot nationes diiciplinis atque arti-
_,bu> nuUus efl: tam diilicus in terris locus, qiio non celeu
excukas obco (
iifiter penetret animus, qiiiie cogitationum iuarum impetu la:titiaque
}abripi paciatnr ) cum Vibem illam terramm principem ac dominam,

& quamdam quaii cxli coloniam ingredior ciim hic memini Grego- Greg. xr. :
linm Quincumdecimum imperium diuino proximum exercniiTe, Sin-fi^'"''"^

domm faitis Societacis noftra: condicorem Ignadum rite infcripiilTe; {^^^/^^
cumdemquc prorfus locum eamque gymnaiij parcem, qua Rbetoric^ confccr^ri
,
auditor confederat, in aram ac tcmplum illud augnftum &ingens efle'^*''''*''*

commutaca, in quo excicando EminenniTimus Cardinalis Ludouifius
eius nepos non modo Principum, fcd Regum plane magnificentiam ad-
icquauit: ciun nuncbeatiilimum populorumomnimn Patrem &:Mo-

dcracorcm VrbanLim VIII. Pontincem Opcimum Maximum proftra- Frhani
tus veneror ac ruipicio,aquo,camecil ille mcns & lingua Christi non ^^^: ^""^
eiTer, tamen propter incredibilcm remmomnium fcienciam oracukim tta&lit^
petere orbis poileci cui Academia Romana eius opibus ornatior, fa- «w.
pienda: laudem & patrociniLim debec ; cuius eloqucntia & poefis illo
, melle ell diilcior, quod apes iii eius gentilitiis ceris ponunt : cum dciii-
de auguftiiTimum Purpurarorum Pacrum concilium ingrefilis, neque,
,
vt Cyneas olim Regum , fcd quemdam Heroum carlcftium conielTum
intueri mihi videor cum hinc per Regna & Prouincias euagatus, in toc
:
illuftrifsimos Aiiciftites cogitationcm intendo, qui innumerabili Sa-

I
ccrdotum ccetii prjefidioque ftipati , de racrorum procuratione, de alie-
nx fakuis tucela, de refrenanda impiOborum de erroribus coii-
licentia,
futandis , de echnici moris & ritus impietate abolenda, de Eccieiis glo-
lii ria.
fiholis
, dcRcL?norum
pcruo cogiranc cum mccum
:
pace, de tuenda augendaque viciEiandimqnia
ipfe repiito coc paiTim Oracores in concio-
per-
SucietAtn
^ê,^^ aicendcie, lu homincm mcntes influere, fidem facerCj anirros com-
*^•'^«' "^'-
iîouerc, pro Ihidiis & plaufibus gemicus & lacrymas audientium excU
tare: cum Cocnobia icligioriiTimoi-um viroium frequentia vbiqne com-
plcta vidco,qui laudcs"actemo Numini debitas dm noduûe concN
ntint ,
qui cemporum & moium conuptelas fubueniunt, qui cieleftem
iram placant pofthxc, : cum ad potenailimorLim Regum palatia &:
cmias me conuerto , ciim illic video coc fortiflimos ampliilimosque

ros, cum bcllicis laudibus, tum ciudKionis gloriaexcellentes,parcim
populis lura defcnberc , legaciones obiie ac reniinnare , inteftina bella
componere, fimirorum telicem exitum e prxteritorum mcmoria petere,
in caullis reisque defendeiidis a:tatem laLidabiliter conterere^ paitim pe-

tiirbatisquetemporibus non corporis tantum,ied multo etiam
riciiloiis
magis animi robore bella giibernare, quam ex littciainm ftudio pru-i

dentiam fibi compararunt, rebus adminiftrandis impendere, trepidos
nonniimquam ac nutaiucs exercitus eloquentiar maieibtea turpi fugai
ac defcdione reuocare, maximorum dcnique conficiendorum negotio-
nim viam rationemque peiuadere : adcxtremum cum bibliothccas ex-
aitio,cum fcriptas de Deo ac diuinis commentadones facrarum , iu-
terprccationes Lirtei:arum,Religionisnoftrx' concrouerfa capica bene fa-
pienterque Itabilita, tot de iure dicundo , tot de re medica,tot de Philo-

fophia dodlilsimos in lucem editos libros, tot hiftoriarum pricftantii^
iJma monunaenta, tantam fcicntiaiiim omnium iupcIle(5tilemIioc vno
ilccLilo conquiiitam circumfpicio: cum h.xc aliaque fexcenra mihi ante
oculospono, an noii, vbi ad fcholas animum rctuli, adprincipium.&

fontem fmim reuocafle vidcor vniuerfa ? Niii foite quis pucet omnes il-
los abfacultatibus paratifsimos tunc primum mnneribus fiiis pares de-
repente fieii , cum ad ea prouchunturj neque vlli opus efle bacuere an-
tequara pugiiet, parere antequam imperet, in arena proludere ante-
^^nttpha- quam in aciem puluereraque delcendat. Narrare folebat Antiphanes,
Tiiijinten-
j^gfj-JQ ^j^j tcrraium, in Vtopia, voccs hiemc prolacas hiberno Aquilone
Accommo. concrclccre, & qiiali gelu vindtas denneri, eainmque lonum tum de-
data, mum aiticLdate ad aurcs accidercj atque in publico peifonare, cum ver-
no Zephyio vti mihi vero adolercencum voces in
cetcra leloluerenmr:
fcholis vcrius obngefccre atque aditringi videntur; at vbi ingenij ma-
turitas, & prudentia! kix, & quafi calor quidam accelTerir, tum demum
rigore illo difloluto, in graniflimomm munerum tradlatione longela-
teque perfonare. Quotics ipfi audiuimus cum ieiia de rebus diiiinis at-
que humanis cradatio incidilTer,viiOs clarifsimos in has voccs eriimperc?
AudiLii in hanc rem aliquid a Magillro mco pucr quo mentcm meam
,
ad id re ipsa pra^ftandum vehcmenter impelU j quod , diim anima
^^"'^^ mea, pedori huic infixum iiihiErebit. Reuiuiicat Sebaftianus il-

'Resies&
^rtnctpa lud Lufitanicx gciitis arccrnum deiidcrium : &audieutur, quas olimii
pra:ccptore LudoHico Conlaluo,Societatis noftrx viro fapientilTimo,fa-
J^'"^'"
i.S/iT ii-itarcs voccspuerexcepicj in penetralibLis &: fecretis adytis , iii
PriiicipLim, m Senatorui-a comidlicu , iii Rcgni Comitiis audientiir : au-

dicmus; ^
'
LIBER TERTIVS. SOCIETAS G S. 43/

, nationiim quibus P.cligionis lux
(lieinus lofjuentcni Regem earum
,
{'•lioiKlLimaiiiiliirjprocuracorcmlolickLim , acernraum lceleaim vindi-

, cem , bonomm omnium defenforem Si cx omni Im- .
peratomm numeiO iiicuenti iam ilngulos vnus ilt deligendus , qui

l
iingulari iii
,
Deum pietatc ,
qui rcbusqui magnitudinc animi
bene prxclarcque gcitis cxcclluit , qui iii mediis acrociilimorum bello-
mm fludlibus non iad:acus,non abreptus xiku, fumma lemper tranquil-
iitate vixit, qui dcmillionc animi ,
qui vitcU caltimonia ,
qui admiranda
.hicoiiiuratos etiam Iiolks bcncuolcntia oibi prccluxir^ quemFerdinan-
do II. anteponcndum iudiccmus ? Nihiliic veio illi dilciplina noftra at-
cjue inftiCLicio contulic ? Eliicebat in puero indolcsiam tiim
Imperio di-
giia ac erat bonis prxccptionibiis conformanda. latebanc inillopm-
;
j
dentix&fortiCLidinis rciniiiajaclibore &: cuitii educenda, habebateiu?
animiis aciem iiiam, qua inmcri redum poilen•, at debebac ab eruditione
lumcn accipere. Magna milii cllct memorandi copia , fi alios Inuidliili-
mos Pnncipes, & Excellcnciirimos Heroas, qui fuam in litceris ac mori-
bus inftitutionem Sociccati acceptam retcruntj perceniere vellem iiume-
I
1 rando ii meinCLa Germaniam tantum contincrem tameii me dies 6c

.
;
vox ipfa deficeret in eomm laudatililma iuuentute celebranda. Dicercm

Leopoldos, CaroloSjMaximilianos Auilriacos: laiidarem Bauaria; Serc-
j
nillimos Duces: profenem e Scptemuiium Eleolorum numero Siiicar-
i dos, Gcorgios , Anielmos Caiimiios, piius rcholamm noiliamm audi-
toies, poilmodum MoguntiiicT Ecclciia; prariidia, Imperij decora, colii-
mina Rcligionis: diccrcm in Coininis Rarisboneniibus , qux exaili fe-
ciili annp quarto rLipranonageiimum coegit Rudoiphus Impeiacor, fe-
;
f
(
quadraginta
maximi animi, lummi
qui in illo
coniilijjiingularis conftanci^ viros
nobiliflimo conuencu (quo ea fiint
omnino
comparata
,
aduerfus Turcas bclli iubfidia,quibiis quadraginta Germanorum millia

I collefta iunt)lup iure iufFiagium tuIemnc,quiqLie olim Coliegij Germa-
niciquod in Vrbe habemus , aluinnos fc tuiife cuin voluptace recorda-
,
reimir. Qux , aliaque qux a me in hanc rem dici poflenc , cum ad ani-
I mum meum refero^ anguftis mihi vidctur ciicumfcripta regionibus Ari-
;
llotelis Alexandrum Piutarchi qui Traianum , Frontonis
gloria qui ,
. qui Antoniniim, Arienij qui Honorium, Auionij quiGratianum, rudi-

Dus annis inftkuemnc iicum ea qua Societatem optimi maximique
,
,
Principes aJtHciunt, confcracur. Neque vero adolefcentiam illo littera- Etiaw al^
mm ornatu atque prxfidio inftmcre fatis fuit Ignatio , nifi eamdem vt ^""^" fi'^-
ajtace, ita iudicio magis confirinatamje ludo atque puericiiE difciplina ad ^'/Jjê^^
j/a-
Pliilofophiam, ac prxcipue fublimem illam diuinarum reriim cocrnicio- litit igna
'"^*
quam lludia cetera diriguntur,paLi fide diligentiaqiie deduceiet.
nem,ad
Nam qucmadmodum qui longe latequeperegrinantur, alibi mukoha:-
rent tempore , alibi non iteni; vbi domiim aduenerint, ibi demum con-
iiilunt , &quietem capiunt : ita in ceteris omnibus difciplinis alibi bre-
,
ukis, longius alibi immorandum•, in illis vero rebus immortalibus ac di-
uinis,& Rcligionis noftr.T arcanis pericratandis conuemplandisqLie,tam-
quam extrcmo diucurnions viae termino , plane conquieicendiim.
in
Atq• hxc m Acadcmiis docendi prouincia qiiin Societati noftra; con-
ueniens iit ac propria, dubitabit nemo, qui fecum ipie cogitauerk,illain
lii 3 non
43S IMAGO PIUMI SJECVLI SOC. iESV.
non prius nac.im cfle, qaam Summi Pontificis aucloritace iii Acadcmi^
Romana , iii illa tcrramm & vcncatis arce ,
iapicncurque domicilio , pu-
cruclitionis &:ingenij prcxftancia
i^TwT blicLim tloccndi nuinus iiifti-
(trevolmt. ncrec. (îci ? adcoiK hoipcs hniulce OLdiiiis, adcone igiiarus quilpiain
ciic noihi , vc ncfciat quid lulius III.

potclt InftitLiti ac pra:r-ogatiui iiiris ,
c|uid dcindc Pias IV. quid poftremo Gregorius Xlll. P.omani Pondfi. '
ccs SoQctati contulcrint poteiiins ? Num quis aliquando illud aiit noii
audiuit aut lcgir, id illoruiti decrctis atque conceiUi nobis licere, vc audi-
Socieuuet-
iAm^radw torcs 111 iuia dignitatemque Dodorum adfcilciper nospoilint?
conjert m ^j.^^,^, [^^^ vchcmcntcr vos oro quxlbque, vt quod a me modo diciciir,&:
ignoran a nullo potelt, noii ex oratioiie verbisquc mcis,ied de le asltime- ,
tur illos nimirum principum diiciplinaium gradus , Magiftri ticulos,

:
primoics laurcas, iolcnncmin album cailumqueDocilorumcuoptado-

nem cx vnius Pontificis aiidioritate iudicioque promanare.Dubitabimus
aiim , cum Athcnis olim aducrlus doccndi fentiendique libertatem &
corfupEclam Sophocles legem illam lapiencer tulent, vt nePhiloibpho-
rum vlliis fiiic decieto Senatus ludum aperirctj quin illud multo ma- &
gis caiieat is, qui gentcs omnes, vt redlc integreque doceantur, iingulari
'^"'^^ prouidcntiaquc complcdkur ? Eil \\xc igitur optime ftabilita no-
Socictas
fiatim (ih ftra iUa Acadcmiarum inilituendamm regendarLimque latio, qiiam noii
tmtio ma- annorum curili excogitauit, qu2EiuiiCj arripuit Socie-
^^^^ ^^^ labeiitiuni
fuudoari- tas, fed ftatim cum orm ipib haufic, iufcepit, exercuit . Nam quid ego
ti£optmii- illa commariorem,
diLiina atqueimmortaliaTridentiiii Concilij iudicia
mm. quibus tamqnam gradibus mihi videtur Societas in carlum afcendiiTe,
non folum incia Rcgnorum & Prouinciarum fedes aditum ilbi facilem
comparalic? AnalicjuidadSocietatistnmpriiniim nafccntis doolrinam
orbitcftandamdicicxcogitariqLiepotuk illuilrius , qium illud?ftatu-
Coficilij tum illic fuilic omnium iudiciis codem concLiircntibus,vt
Theolo- intei:
Trtdenti' gos piimus Salmeron,poftremusLainins ientcntiamdiceretjille ad camin
^nionid^*'
rcrum^qu^ dirputanda: agitandxq; proponebantur,illuftrein explanatio-
ciitm. nem,bic ad moderandas temperandasq; icntentias.Ille vero dics qui fuit,
ciim Concilij Pacres commiini confcniione cauemnt, ne iii eum diera
publici conuentus indiceientiir , qiio Lainiiis, quem quaitaiia fcbris in-
uaicrat, minus valerctPltane frcquentiilimus iUc confciTus, orbis cerriE &
theatiiiin,ab vnius hominis oue &: oratione pendebat , vt eo abrente vel
ad confilium dandum in rcbus difficilIimis,do6lnn9,vel ad peiOrandiim
eloquentiae iubfidia deiiderarctPtantamne vnius ingenium lucem adferrc
Coiicilio potuit, vt,qLiiinilm6lu afflatuque diuino concitabantur,
ij,
priulquam dc rebnsin controucrfia pofitis certi aliqiiid llameraic , vel-
lcnt cognoiceie quid vni & argiOquidcmliomini vidcretur? Oeximiam
illam & inaiidicam dc te , Laini, orbis vnincrficxiftimationem ! quam
etfi fatcarnulla latis cloqucntia deprxdicari pofle ; hoc tameii dicam, &
iradicam, vtmc AcademicX omnes, fi ficii poiiic, exaudiant; meritogra-
tiilari me poflc illam a inaioribus nortris parcam gloriam iuftis veliiti ta-
bulis,& erciicundcT familix iure,ad pofteros coniematam amplificatam-
uHâ.
imHm
^
qiie
pcrueniiie . Quis enim
diiFuiam Suarezij criidicioncm,quem
admii-ari fatis poiTit illam
communein
tam vaftam tam-
huiiis ^rtacis Ma-i
Thcoiogo.
giftrumappellare viri fapientiifiini non dubitarunt; .\\\ Compliicen-
fcs
,
fes Doi5lorem eiie cupiebant ilmm,Rom.ini vindicabant,Salman-
ticenies repetcbanc, Conimbriccnics vero luum elledeiidcrabant? Quis
pio dignicate commcmorct illam in Vaiquczio argumcntandi vim, coa-

iiicandi Bellarmino robur,in Molina copiam explicandijicribcndiirt
iii
Lefiio clantatem,in Cornclio intcrpretandicandorcm fingulaii cum pie-

!
tateconiunclum^Quis iUa qua: pofteiis rcliquemntingenij monumcii^
Ca digne recenleatj qua: in Academiis, in gymnaliis, iii templis , iii Con-
ciliis, in cnbunalibus,mbibliothecis, inpecloribus denique dodiilimo-
mm hominum viuent,au6lorum mcmoria iempiterna ? Tanta dodiiiri-

morum hominum copia cum floieict Sociecas, & in ca incidilTct --•
ra,in c[ux omnium rceleruin &depiauatammopmionum maturicas em-
'
perat, qux Imperatorum, quje Regum,qUcT aliorum Principum exftite•*
runt in nos ftudia? quam rara & longe commiinein egrefsa modum be-
I nignitate id egeriint vt Academia^ aut noux per iics erigi poflent
, auc ,
I coilapla: riirfus inftaurari , aut frcquentata; leddi numero dodldna-

queflorcntiorcs ? Nam vt de florcntilluTiis Academiis ,
quiEin Hifpa- ^c^demu
nia, Italia, Germania, Belgio, magno luuentuds ad ^^^ôncs '^^//f,,^JJ_^
Gallia j
etiam noilras concuriL• celebrantur, nihil dicam, ac de iis rantuin lo- r£cor,i-
quar quas illi iiobis commiiemnt ac primum inlmperioRoinano pe- ««/*'«,
:
dcmfigamus Ferdinandus I. pius admodumImperator,vt litceras,qniE BoLmd

;
cumReligionediiFugeraiitjreuocarcrjeuocauicnos primum ad Viennen- gcrmanJ,

fem, e qua totos annos viginci conftabat neminem iacris initiatum pro-
diiiiej deinde cciain ad Prageniem quarum nos iii perpecuum Modera^
:
tores eile voluerunt parcim Mathias I. painim Feidinandus II. cum in la-
I cerÊ Gcrmania: colligendo naufragio, litcerisque ab interitu vindicandis,
: toti vcriareiiuir. Ferdinandus III. a Nortlingana violona ad Auguftam
Vindelicorum obfidione cingeiidam coiiuerfus , incer tiiumplii fui dc-

; cora hoc quoque non minimum «lle ceniuit,quod Acadcmiam iftic
I
prioribus ereptam poiicl]oribLiS cura: nofti'^ fideique permitterec. Fer-
dinandum I. a quo ianguincm virtucemque Iiauferantjimitati func Sere-
'
nifllmi Archiduccs Carolus ac Leopoldus , quorum ille Grxcij , hic
'
Molshemij ,adminiftrandas nobis tradidemnt diiciplinarum Vniueriita-
tes.Sereniilimi vero BauariiE Duces Albcrms,Guliclmus,Maximilianus, in Baua^
CLim viderenc iine rumma viiture acque doctrina perfidioix &coiifcele- ^'^'
'
Utx {c6tx feditiones vel iam ardentes opprimi non
extingLii,vel oriences
potTe fperarunc fe prouiiicias ilias contra impemm quemuis traudemq;
;
tartaream redderc incxpugnabiles polTe, fi praîidmm Ingoiltadio arque

Heidelbergx de noftiis hominibus impoiierent. Ac qu.E poiTitCarolo ,,,,/;^.
Cardiiiali a Lotharingia par oratio inueniri ? qui pofteaquam Tridenti nn^ta,
egregiam de Socictatc exiftimatioiiem conccperaCjVtCaluinianis farori-

bus arcem firmillimam obiiceret vna cum Caiolo Duceinuidiiilimo
,
MuiTipoati munifico acregio plane animo Academiam nobis dedic om-

nibus prarfidiis communitam Quid ego deCardinalibus Truchiefio,
.
f»fiii"g^'
quid dc Pafmanno dicam ? aut quis de talibus Ecclefia; omamentis & ''*'
propugnaculis iatis digne loquetur? quoriim alter Dilingse, altcr Tirna-

uiiEjiie peiliter hÊrcticorum atflams ad iuuentutem aipiiarec,Acadcmiis.
i
nobis traditis occiirrendum putauerunc. Qu_idde Cardinale Turaonio /,, Q^m^.
Gallix Primatei' qui ad ibpiciidas de Religionc alccrcationes rcccns la-
ilicutam
Turnonc Academiam,plurimisque ornatain pr^rogatiuis,
ftimtam a fc
j^lii in Sociccati pcrpecuo gubernandam tiadidit. Ncque vero polluinus in illos
^
CnwamA,
^j^^jj-^^^^.^ |:^j,5 vmcjuam graa videri,qui Moguntix,Treuifis,Hcrbipoli,
Padcrbonia:jOlomiicii,Polnanix,nos Acadcmiis liiis prareilc volucrunL

Vobisquo-ii hacdc cauisa granas,quantas- polTumiiSjagimus^Colonien-
in i.r.fpa- ics. nam latis ornate agcic nuUo modopoirumus.Iam vero inHiipaniaj
;^ RcgniComiciis dclibemtio tuillct habita,c[uid ad R.cgiLim m nos
in ipfis
animum dcclarandum maximc fdcerct aii magniiicentius aliquid atqne
•,
pra;darius nobis accidcre pocuilVct, quam

quod per ie Philippus IV- id
fecit, cum Madnti Lyceum illud augulHilimum iiobis tradidit, in quo
poccndorcm dilciplina; tutorem ac Marcenatem habere non pollunt,

qiiam eum, qui Impciij magnitudinem iblis orta atqiic occaiii mccicur?
iti Litfta Hcnriciis quoque Lulicanus Rsx & Sacerdos , cui nihil tam charum ali-
quando, quam Sociccas noftra videbatur, ad Regni & Sacerdotij firma-
incntum,Eborx eamdem onere ii\o peihonorifico angcii omariquc vo-
ftal,
luit. Etjtu Parmeniium Dux Sereniilime Famdi, quaiitum nobis crede-
reSjOilcndiilijCum iion minusbello quam pace clarus,Palladis bellatricis

per pernos vero fapientis parma Parmcniem vrbem taam tucam efle
te,
voluifti. Immoitalitati nomen etiam iuum hoc ieterno beneficio dedi-

cauit virrummus loannes a Vega , quiexCaroli V.apud Pontificem
Maximum Oratoic Sicilice Prorcx faolus , magno Rcgni rocius bono
Mellanx vrbe opulcnca & porcu opporcunl vt , Acadcmia a nobis con^
llitiii poflec , impetrauit & auoloritatis &oratioiiis iiix
quadarn diuiiia
grauitace. Tuvero, bcateBorgia, cum Academiam Gandienicm tuis
ipietundabas opibus, quid cupicbas? quid optabas? qui ieniiis crar gym-
nafij mi, cum viium conditorem te &
diicipulum habebat ? qux tiia 1
mens, qui aidor animi, ciim Ignatij Parentis noftri cohorcatione ad

inaiorem in Theoloizico ftudio ponendam opcram rc incitari icnricbas?
Nempe iam tum Rcligionis ianxquc doftrina: diuiulgandx defiderioin-
flammabaris: &
quidquidlgnatius Academiaru inftitucionc, quidquid
cmdiendiE iuuentutis laboribns moliebatnr, idquoque prxcipiebas ani-
lno,ac vidcbas quantum ex illo dinino confilio in Rclpboni rcdLindaret.
Dens immortalis(cibi enim tribuam,qua; tua iiincrnec vero poilum
vnius Ignatij ingenio taiicum dare,vtrcs tantas, tam varias, tam oppor-
tunas in illa mrbulcnnifima tcmpeftate orbis Chriftiani fua ipontc di-
fpexerit ) tu , aimillius animnm a cetcris cogitationibns ad vnam ialii-
tcm Ecclelix contuliircs ,cumdem adolelccntiam infounandi prarcipuo '
quodam ardoie inccndirti: tu in liacre aggredienda clariiTimum lumeii

illius mcnti prxtulifti : per te vidit ^ non potuilie Rempublicam in ranta i
tcmporum impLObitatc auc facilius aut commodius portum iuomm ma-

lorum aliquem inucnire,quam ii Magiftri tcncris & adhuc innocencibns
animis pulcKritudincm dignitatcmque viituds concinentcr obiicerent.
Quare gaiidec orbis vniuerlLis tuo lito tam excellend bono, fruitur &
CLim Societatis labore, rnm honcftate &
eiadinioneinftitntx iuncntiids; |
coque cum gratias tibi agit & habct immorcalcs , tum hoc vmim optac,
vt ab lis quos firmata iam Ibrpe vircutis florentcs videt , fmotiis vberes
capiat ac diucurnos. i
EXER-'
ODE DE CLARIS C ONCIONATO R VS, I
FRANCISCO STRADA, BENEDICTO PALMIO,

PETRO CANISIO, EDMVNDO AVGERIO,
QVI EVROP^ PER H^RESIM PERICLITANTI
INSIGNEM OPERAM NAVARYNT.
Vditis ? acri clajjica muYmure
In arma gentes mpiafufcitant:
Bheu ! cruentm decolores
Voluit aquas Arar ^ Garumnito
, qiu mxre TidlthKum^
Khenni ingens
GUia
PinoHesque campos Danubucs fecat^
(jommotx jiim Marte tellus
Smgmmis trepdcit fub aimis.

Incurnbtt orbi nox Acherontia :
Ferale porteritum ! imminct , imminet

Cocytm duBAtus atris
Vorticibus ,
fuperascûe tentat
Inuxdcre mrcis : fcdicet impio
Lutbems pnelia coficitaf^
Gentesque commiJJosqHe Reges
In fcelHs exitiumqiie êrtit:
lam nunc atroci turbme patrias
Subuerttt aras , templa jolo ruens
^dmnus aude
firwge ferrumi
i
,
Pcena comes minuet furorem.

In ftcra Keges furgitc pncliii:
Inmriofo proruat mpetu

Sacne columnam 'Ueritatis
Harefs impietasque •-viflrix}
Truflra minxtur fub du.ce transfugi

îcdem ' ruinam exercitus tijfolens:
Ite , ite ;
pugnncemque tn ho/iem
Aufpicibus capite arma Oiuis.

Qelo obfirepentes fponte ruunt fua.
Q)ntra, tonantem CefHimaNus GjgeS)
^clumque conuellens Typhoeus^
Terrigenxque fietere Fratres.
Sed qmd fuperbus profmt impetusl
Vno fcekflos fulmine perculit:
lam Velium fiondofum opaco
Vdenitet impofmjfe Olympo.
kk Letits
442 iMAGO PRIMi SiECVLI S C, It.SV*
Lente in nocentes njindice (êxtera

Trifttlcd torquet teh )€:
Si ftYgis irritare , iufios
Crmimbus gemma.bit iSins.
U<ec Strada facris vocibus 72:
Hts inciutm Tdlmim Italas
'Terflrmgit Alpes : te (amfi

Mofi fuis fiupuit fuh antriSy
Khcnusque turpi fangmne turhtduss

docentem Barbarui horruit,
Bt fmtor errorum "Xatmiis:
zAt melwr coluit Sicamber.
Non tela Vibrat , non rutUo caput
Includit auro; non ^damantino
Thorace loncdve teSiui^
NoK clypeo , ruit arma contrat
Sed bellicofo pe&ore prodigus
Pftlchri crmris fpiritns emicatt
Hoc erubefcendos coercet
Militis ^ populi furores.

Hoc njnus ira^s fuflmet hoflium,
Et fertinacem pugnat in harefifh
In ''vulriHS ajjm-rexit enfs'i
Voce mmum rennct minacem.

TaliS per njdam ( credite '-uxtibus)
TorreSiHs herbam ,
qua tenertim attereni
Grdmen citatriî Umbit Hebrus,
Flumwe nd metuente
Canebat Orpheus Eurydicen pim
,
MotHsque cmtu eji lL•crymabd^
Orci tyrdnnm , cjuln (^ tpfis
Cum furiis gemuere manes.
Tunc Hebrus <urnam prejjit , (^ njmdum
Caput reflexo fuflalit alueo:
Fleuere cum filuis ct4prelji , &
In nunierum fdiere coUes.
Non fetnper enfs , non furor impiuf,
U^n rmjfd certo fptcuU pollice
Lauru coronantur fuperba:
(âujpi fuos numerdt triumphos.
Teflis furori cedere nefcius
Edmundus j acris mdittx rudis\
Sed '-vocc formiddtus a^ndy
ûa populum domuit fttperbum>
^m tlle y Diui ,
peSioris impetus!
Set* belU tetris fldgitus mouet^
Seu '-uocibus matmlt dcutis

Hareticos aperire nejvifss
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AGEKS. 443
Seu fxcra gentes numine penttas
In beL• ducn non feciis horridi
iSMArtis micmtes in cateruas
Cogtt equos tuba rxuca cantu.

Hic '/jempe lingtiti O^ confdio potens
Âccendit iras : agmmii Kimmi
Infefia comarajje cerno
In fcehis c3^ putru rtiinam.
Eheuf Sacerdotum / nece nîrgmum
(Jxptis litAtum efi : cUngitc buccinis,
Si fnuit irritaU rapti^j
Impatiens catulis lejcna^
*T>ucet choreas j carmina dtutdet

Segnu hmentus ? tinget e^* ebrium
' pxuimentum Lyxo
Ad calidas fnriofi rixafy
Trementis inter n^tilnerd patriie
Arasque Dmum ,
proh ! miferabili
' tantum
Verfa-s riiitjd ?
Tofierita^s jccIm expiabit:

Lentas auorum ml meriti luent
lr<is mpotes : patriiC
CUdem , wuerecundimque ferrum

"
QelitHttm prohtbite templfs.

Ni culpa nafcens enfe reciditur,
'NegleSfa magnis creuerit aHfiibfiis
'^
Ludo fiitigamjfe inerti
Indecorem , ah ! pudeat iuUeritdni.
Oeo dicatnm fundite ftnguinemy
Hmc Imrits olim debitx <-uos manet:
Hinc nowen j atermque honores
Emerit£ '-uenient fcneftx.
Oulce ((s* decorum efl pro Superis morij

Bt tefle calo a/iuere: plui
Optare , ml patrare rtrtrtui
Ipfa. potefl. Satis lUe <-v'ixit
ûi primA templo <-viSiimx conadit.

Vixijje lapsd qui potmt Fidfy
.".
Arasque Dimrum tacefjtes
Starefiper , cadit ante mortm-
Kkk i ALEXIS,
444 IMAGO PRIMI Si£CVLI S C. lE^V.
ALEXIS, IDYLLION.
CoryJoni grcgis fui calamitaccs, agronim ftcrilitatcm, Inporum infi-
dias luem cTradantcm deploranti, Galcfus
omnia ab Alcxi filio fud
in mclius commutaiiaa picEdicic.
Allcôiicc fianificatur, populum Chriftianum hxi-eticoi-nm iiiiiJiis,
pci-niciosalue, oppreHum, Socictatis ab Ignatio inlHtutx,dod:ri-
na iii mclius rcfticaeadum»
Dp^m tibi folennes , longo ordine
Turpurei Roma Proceres per compitu ducunt

pompdi
SanciePatet•, tuaqHe Aufinij grauiore Toetx

Pleciro canuntj nos infcriqre Minerud
Non animis ( neque enim concedirnus '^Hi
Aut mmns , tAntHtn 'Vires mciwnbus aufis
Sufficictnt) quando non omnia pojjumus omneSy
Hocfiltem tenm moduUmur arHndine carmen.
Tu modo feti dommum feptem cum collihus Vrbem
Terrarum qiiondam cernis caput, ' tuA Uto
TempU patrum populique vides /eruere tumultUi
Setiprocul 6oo ptiljatas tequore terra-ty
Sinarumque yidesfines , ' laponu arMt
Chrifiiadum duros pro Kelligione Uhores
qAH>!Ci^s, " njires cAo certantibits addis'^
Seii filuas T^rafdkm , curasqu€ tuerum I
Sole fnb occtduo y <^ mdgnorum plena. Uborum

Tluminame trafiusqae maris terrasque tuenSf
'
Accipe nxfcentiSy duce U^ fraecojua ctxtui^

Prxcipne tetatis curdm puetnlis , Agrefii v.utl
Bxprejfam , fub imagint^ <-verfpiL•

gregis exigui
Tafiores ouiHm, Lycidits femorque GiitcfiiXy
Et Coi-ydon^ pdtremqiêfuuM comitatm Alcxis,
Ibant ad primi furgentm Itmimit filiSy
Ducebantqne pecm flAbulus , cxrmine mxfts
Arentes herbas^ f<:cis gmmmd campisj
.
cjt*
Siilj)enftsqiie
Frigora,
diu pliiwoi
<^ immodices 5
F[cbafn,ahj rniferiâ^ Sup^res mdiord
y e^ mxia hrumtC
menfibtis tgnes
Hk Lycidas tenues cerd dum ne&it AtienoJy

T.xploratque fonos digitis , aptatijue canendoy
hicipit impanbMs Corydon fua carmina canms:
Ghnd meruiHis oues pUcidum peciis ? impw.f agris
Dente lupus pricdam, cumeris njulpecuU cUl•l•s
^nuemty e^ rnngnos pafcunt armenta leones:
Vultur edax pulJos, pHlIos rapii njnautbus <-vncis
MilmfiSj accipitn timda fint pneda coltimba.

îdmermfiis oues pUcidum pecus} at neque njobn
Exniiie mmtis Cceli feruoribni herbiC
larn p-icbmt dimentx : altis in rnontibus humor
Defictt j oscultt Udum in '-uallibui angues.
îd mermHu oues pUcidumpecus ? inmafetas

Antra tegunt tigres , fiiuis aper arduus altis
Errat, mAccejfis habitant in rupibHS Vi-fii
Arbonbns Volticres, aut fummi njertice ftxi^

Aut inter dumos fecurit cubdiaponunt.
îd mermflis oues pUctdum peeus} at neque njobk
Tnta dte C(Xmpis flatio eil , c^ oudia fira
O^cie lupi '-Uiifiantômum fiib
ûid mermflis oues pUcidum pecus ?
teEii.
''
f}]ua leuis fontes , diHimnum Jmcia, tclis
J>)ua:rit ,
(gT' agrefies normit fua gra??7ina cApr<e:
Ipfcc etiam '-voluct-es herbas nouere fdubresi
Et funt gruibtts^ fua funt medicnminx corms.
^md mcrmiiis oues pUcidum pecHS} atneûe nuefir^
NotA malis medicifUs tpfos cum matnbus agnos
Dira lues tamen yrget: opetn T)eus xthtre ab alto
Ni ferat , inficient ipfos contdgia tauros^
Forfta?! (^ miferos pecudum pofl fatci magiflros,

Flura parabai: at in medio fermone Gdefui
Os oculosqide Deo plenui ,
quofepe docen
Olim yenturos rerum (^ pradicere cafuj
SHeuerat injîrantefenex: J^£ me a.dm<iL• rurfum.
Abnpis , ah , qucenam hlc iterum difcrtmina cerno?
Bcce vemt , ijenit extrema metuendus ab Arclo,
( pneri fcruate gregem ) êntt anguii ab Arfia

Ignem oculis ^ ignem patiilo de gtitture jpirans..
Tuqne prior cape
liie labor.
tela WAnu^ te
fmtil haCy puerum frnul accipit njlmSi

, Alexi^
Impomtque finu bicrymans 3 atque ofcula fgit.

Fortunate puer, trgo tibi fata dedcrmit
Tr£cipue talem terrts auertere peiiem?
T)icite, ioj Utum^ PaiJores, dicite carmen.
llle quidem fûmis , ^ mgri tabe njencniy
Hercymos propter faltus^ (^ flumina. Khetiiy
Inficiet pecfj infelix , (gr pafcm Uta
TannomXy (£r feptem Ubentem cornibM

Atque Ard)'im, Rhodanuwqne,
Sedtupergeferire puer
^
(^ twrbidaficignd Lemani,
(^ffnttere teU
,
Aduerfum^(^ caldmos (cidamis ea beUa gerentur)

Stnngc manu: nectHfiimantia fidphure focdo
Ora, nec exfertie metuas tria jîcuU hngua,
Tantitm aude: jêratA mAimmfortuna fequefur,
Diciiej ioJ(Ctumj P^liores, dicite cdrmen,
Kkk 3 Tu7K
446 AGO PRIMI S^CVLI SOC lESV.
Tunc tibi curafi m gemmas difcernere pdrtes
Vrmxgregcm , (^ medtcas affcr Unguentibus herhas^
Tefits - njltcnus ne ferfxit dira , caueto.
Dicitey io, Utmn , Faforesy dicite cArtnen.

Nec tibi tifrpepHta ,
fero lam '-veifere filuii
Errantem , cjr Itte per dcma rnra <-Viigantem,
AdfiabuU - caulas omim (^ fr^feput ,
?iota,
Aiit humeris agnum^ aut mambnigeBare capelUm.

"Dicite, lOyUtuM, ?aflores^ dicite carmen.
^M tiidande ^puer, fegeies, quam dcnfx njidebis
Graniina ,
'm Utis pecudum quot mUliA campis! •
^luas qiiis Tmmerare njelit ,

pnus <ethere puro
Noîbiis hybernfj rutdent quot fidera, dicat,
ôtfolia infduiSy tumido quot in (equorefiu{Iu.f,
Littore qnot concha ,
quot fint in amore dolores.
Dicite, io, Utumy Fdfiores^ dicite carmen.
Tunc tibi deuoti comites , tua per mare mdgnunt
Jiifpicia 'fjr fi-etit per njentis agitata fecutiy
Incnltos (g^ adhuc iUiefos Vomere campos
Inciptent curuo paulatim fcmdere aratroy
Atque '-uxgum cogent fiabulis pecm•, tS" tm pknx^
Orbe procul noflro , complebunt horrea mejfes.
< Dicite, io^ Uttim, Pafiores

etiam flerdes agris euellere truncos
Cura ft\ mque locum melwres mfere pUntas,
, dicite CArmen.
DXulU tihi (cflatein folus ,

' frigore folo
Oefenddty nyacuoqHe Arborfe verttce tol/at.
Dicite, io,UtumjPafiores,dtcitecarmen.
Si qua tamen campis fierilis fefe extulit arbor '
-
Fronde îrens densd^ Utoque yberrimafuccOy

Non ea continuo dnrd reficauda bipenni•^
Sed cdpe fecnnda fiirpem de matre recifim,

tAtque ttnpone oculos, aut fijjis infere ramis.
'Oicite, io,Utum^ Vaflores, diciteurme?t.
Sk florere pyns ornos , fic crefcere fdgii
flenh pUtano fc mitiapoma:
y
^jiin etiamfepe e^* trunco confurgere eodem

Priwos, cernfps , lapidofaque corna <uidebis.
Dicite, io, Lttum^ TdHores, dicite carmen.
Nec tibt fohcito ?nentem coquat anxia cura^
^x qmbnj inferere, atque oculis committere fa^pt
Cermina; ndmque tuos citlo DeHS ipfe Ubores
Trouehet C^ cocptis aderit fortundfecundis.
,
Dicitejoy Utum^ Pafiores, dicite carmen.

Sed neque cum celsd cAi fldtione receptus
Oeftiper alt/fs htimum , e> penitns pemtusque Ucentes
Sub pedibf/s tgrras cemes 3
pmulomma rerwm
Tdntit^
LlfiER TfeRTIVS. SOCIfitAS AGtiiS. 447
Tantarnm acapient finem trimordia: feri
Vîfcefiiur ^ tua qmfubeAnt m fatii^nefctes],
Et fxfcant fecus y (^ cdUmis ûgnare laborenty
Si qmfubindegregi minitetnr '^julnera ferpens^
Et caUmis tm f^Sid
Ex illis j iibi qu<e
cafiant:
^
ceanifiter aUree dicet
/ors mea quifqHitM
QArmna (^ , in tenerx defcribet cortice fagi.

Citm tiu ^'icenis pdB Utx exordia lufiris
Olim, haud imfnemores , celebrabunt fefia cokni^
VR rerton 'Domino \
quo Pnefdey terrk
Aured ft^yccedent profcripto fecuU ferroi
L010LA,lbYLLI0N.
De fieqtienti vfu ConfeiTionis 6c Eiichaniliie (qu^
iingularia funt rcmedia nequitiie & infirmira-
tis hvimaniE) ab Ignatio 6c Socictate Iesv re*
iiocato.
IGnaud recubdns AnoreSius in '-umbra

Carpebat fomms-, ^ luxta UngmdtifOcnos
Cum domino feruAre rehSias immemor agnas^
Dehcia domtm cAhis , iC?' bene luuencAy
Securam longa p-oflabant rloBe Joporem,
Vix tandem cUri <-vigiles ad lumina folis,
TAndem aruis ajfiifi dies, qn£ damnx pardrit
Nox inimicA ,
gregemque lupus noSinrniii oberrdns,
Oflendit. tum <x>efo antmo tndignatni amaro,
Etfero iafii multa quere?is , AnoreEitiS F-^rdfium
Co}7uemty (^ êrb^s fortem accufi-nttbu^ inquit:

Infortunxtt nimmm fua quns bonx torqtient
TaHores. quandoque gregem ferumtibm afiris,
Securii fdcikyn licuit captare fiporem,

Et fud compofita, modulun gxudu canna.
Sed quonddm hicc. placidum iratui Dem ahfldit xuumt
Sidera funt aduerfd. lupm pradator omli
Infidians ,
qmties 'ijefam Ucefftt edendi
Indomitum rabies ,
[j^^ygit lamatque trcihitqus
Attonito mutum pecuSy exttnimumque timore.
Ipfe inhians prade fdui fe condit opaca^

Infidid^que flmens y '- rupis ab antro
Irruit ,
' njiUor nernm (^fua luflra reuifif,
Vifceraque immant Ucerans trepidantia rtflu•
Inctmbit fuper , c^ gufiato jkngume gdudet.

^m potuere lupi rabtdos '-vitare furores,
lUas peiiis oues campo rapit. mproba circum

Urrantum
4+ IMAGO PHlMi S.£CVLi SOC. lESV*
hmtntum Utc fecudum tontAgm ferpmii
Neme êncna fUcent aliis ,
qu£ forte per herham
Sparfa legunt , nidgm caca arormefita dolorisi
At reliquis tetrd exefum rubigine corpHS

DeUitat Jubies , (^ futrm memhrd refolmt.
Hinc capre^ , îtuhqHe petulci , armentaque tou^
Nefiio quo trifles anmos correpta furore
Tranfilinnt ['. fipta ,

piosque audire recufint
dum rupihm ommbus
OuEiorim momtm
Trxcipitesque ruunt
^îd Jcqueris
;
;
quid flulte fugis
impete per
,
errant^
conuttlles.
fûosqne luporum
y
Grex mcHS incurm dentes , cufiode rdiffo}

Vix paucas ego nnnc deferto in littore ducam
Trifiis oues
Judiit,3
Infelix Atiorecie
tNêqtiidqmm
: alias
O" gemuit i atque
' ,
quld
miferi
/ :
morbi furor abfldit omnes.
h<ec refpondit
fmidii
qmris foUtia lucim,
,
Oum Ctxm njix tenm mulîrdia laclcy
Otiaque mdulgens captat mantis? adde laborem;,

Mane <-uigil primo pecus injîce ifaUor , an vncd
Forfice Ufa cutis pafiorem accufat auitrum}
i^Qmpe jat ejfe putas pretiojkm naelkre lanamj

Et pamdos jpoliAre greges , <^ '-uiuere rapto?
Siepe eAdem pecori exitto pecorisque magiHro
Kes fmt ,
' fimiles tenuerunt ijifcera, morbi.
Jnlj)ice folicitm , tacitc ne pufluU ferpens
Tefiiferum tegat occulto fub <x>ulnere Virus.
Huc ferrmn medicasque mcinus i penitusque Utentem
Impiger njlcertbHS faniem exprime , ne qna fuperft
Ipfct etiam lente mjinuans peflis ad ojfa.
OiffimuUtA lues crefcit : fcrutare Ltentes

Ergo mdi caujpis , ttermnque iterumque reclude.
Sape fnb mtegrii peflis latct abdita pelle.
Hoc quoqne priecipiens te nunc , AnoreEie , tnonebOf
DirHi ojbi optatd pecori latei anguii in herbd^
Hmc longe fugere : hic acomta fdubnbus herbis
Admifcet nocitura, gregi O" coniagta >trgit. ,
Nec tu pro cytifo , tenera pro grAmmis herba,

Et Jj?m2J pdiun acutd carice pafce
lemnum pecia aut inter ijepreta relinque,
;
Hic <-ubi filueUres tantum fnt pabula dumi.

Prima
Ire
tibi
Ne pudeat te ferre
ft onmm, natasque bemgno
cura
dum firmior atas,
tetieros doceat cum mAtribns agnos,
Errantes etum laSId compefcere glebd

luuerit , ^• notd languentes cogere •-voce
ô lubet , ignotmi nt grex per miqm feqmtur
L•IBER TEIiTIVS. SOCIETAS AGENS, 449
Tefqua. njiAm , trucibusque lupis rapienJus aberret.
U£c omnes te cura dies nociesque moretur:
Hoc age. Sic qHonddm Heiperiis cekberrmtfs orts
Vxôres Tololafuos perfcpe fnonebat,
Omnium amans ToloU , mifertHS ouilia pdfJiTn
hifiliente lupo (^ njd.rm occumbere morbis^
Oum nemo rnedicoj adhibet Unguentibus artesi
Oum 7temo fcAbiemy nemo maU <-vu(nera curats
Nerno fontis aqua.s ^ nemo ceredid prxbet

'Pabula ,
queis 'Uerbis folenmbus <-utcni
Vr^fcniem fxcit ejfe Deum. ^ms Numinis iUud

Keghgat quis oues ( quas pafcere
ojjicium ? iam mn
Lafie,fed exprejfo magnns rvult fingmne Tafior^
lUe Patrts plrtus (g^ Fdms ) omnium egentes
Ire , neque pnma mdUs tnedicarmna curet f
Haec mdgnus didicit monitis cAeftibus olim^
Hcec docuit natos Tolola j

gregumque minifiros:
H£C nati docuere ^
quondam
,
qui nafcentur ab
per fera docebunt
illis.
Hicc ToloUi
S£CuU , lufiratumque ferent prceceptA pef orbem.
H<£c lam rura , (^ oues , outumque mag^rip
llac quifqms njirtutem oculo ?ion cernit iniquo
InmdMS , euentisque potefl gnudere fecundis.
3
At niji depofitis
TemporibHs , nunc extorres , nunc

prafens Tolola fuijfcs
c£cis longe erritremus in <-umbriSy
Sordidd quxrentes mtferi folatia 'fiffuSj

lucis egeni
DdeEiii proctd
Ixm rediit deciis
Tafcuaj Wrn maior teneros vigor

?
pdtria, gregibusqiie pdterHis:
lujftque confuetos ffiodulari fifiuU ccintus
Smgtdtanti atmnd rnoefiA fonaret.
dntiquum , lam pingmA

incitat agnosy
florent
Et nuper tonfs fuca-efcunt '-uellerafctisy

Et mnlto difienfx tumefcunt ybera Ufie.
Tafcite , fertdibusque rectdite gramma cawpis
Grex ouiiim ,
" '-oituli comites , armentaqHe toUi
Tafiite ,
plura dies '-uobis reditura reponet.
ToloUi prxceptit faliibria. cunflis
Dum CAnerent terns, mouere cacumina 1<^

Et rupes (g^ ftxa , TJetUiâque robora qnercns
Audititm ijeYiere i fmsqHe exiuit ab antns
'
lnm mitis leo , lam medium lupus mter oiiile,
(Jum pardiJ <-vrfsque fuaui carmme '-viflij
Effh\ique humams didicerunt peciorx mores.

Aiidiit hiic pAtiens referentem AnoreSius Erafium:
Vnicus ingratis i??}plens Utratibi{.f auras
Obfifrpmt canisi miditmUm plura^ coegit
"
/^ L 1 1 ^ Commif;
450 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC iESV,
Commijfos tihi, Daphm, greges afuetaque rttrx
Vtfirc. Suh nooiem prato
reditums Erafius^
Ite mei felix pecm , tte rvdentes,
, foflhac
domum, dixit , faturis mm matnbfts dgni;
^
Ite
Vefper , aderit maU nox , ad fipta redite:

itcrum campos - Uta petemiii.
Per noSiem mterea ^ durn crafima fulferit Eos^

iîox fatundd fames reuocatas ruminet herboi,
PARNASSVS CHRISTIANVS
S. IGNATII AVSPICIO ADSVRGENS.
MOns
Numen
facer
fed quod mendax fbi
Scilicet eAfcrxis
inefi
Et Vhcebo niuU funt

,
Atraque Lethao Nox loue feta. tulit.

L
habitantur cttimina
G I
hifdo montis fidt 'Vertiu lucuJy

efi ,
Sunt quoqne qui luco numen tneffe putttnt.
potiora Paro.
,h
Mufsf
In rnedio fons fontem njicim coronat

efi :
Lauredi non hedera cultaque myrtus abefi,

Vatibiis hxc fides, hk illis carpitur tetasi
Dumque canu?ft , Mufas adfua pleSfra "pocant,
quoties aliquis dum tentat poUice chordaSy
Tende mexm dixit ^ tendeyThdia, chelyn^
Dtiwque fms numeris recttat leuioribjis igneSy
Vemis y efi Veneris multus in ore puer,
îs furor imbelks in 'vota arceffcre dmos,
Et dare nequitu libera frena fua ?
£At cura fimiu , cAo funt carmina. curjiy
Et DeUi mgenium Vatibi^s ipfefacit.
Huc ades,
Et magno ^
Piejtas
funt babitanda Deo.

^Vc modo nobdwm fecejfus (gr otia, VAtum,
; Helicon luflrandiis (g^ Jfcra^
1>5 qiue ludent carmina , crimen crmit,

Profmf /65 fiammis penaies,
Hinc erit n^ bifido purwr aura iugo,
Si tibi fax defit, ftmEios Ignutws tgnes
Sujfcit 5, pulchro pabala dignci rogo,
Conficit tUe fuis ArEioas igmbus bydrai,
llle fuo Cyprids opprimit igne fdces.
ôd ,
precor, euenit ? Varnajfo incendia lucentf
Ajjlcintnr facra. culmina tota. face,
Lufirmtur fontes , luci lufirantur antra,

Et Uurus ftxmma ter crepitante finam.
t}{jilU Medufca memoratur fabuL• lympha:
^£ filit j e Christi ryulnerc lympha ftlit.

LIBER TERTIVS. SO C lET AS AG ENS. 4$I
Et quo fueta fmt late mendacM njAtum
Spdrgere ^ Gorgoneum fama requirit equHm,
Altera. num £tas '-ueniet ,
pudibHndaque difcet
Mufd --jerecundo cAfiiiis ore loqui.
Cmn Vhaho <-ualednt Clio , Qmsque forores:
Cum Maria Iesvs u^minx ijxtis erunt.
L G I I I.
VLtimafelicis ruenit iam tewporis <etas

aAurea^ quam rofeij aduefnt horA rotis.
? ecce tibi caclo delapft fereno
Vififmt claram ducere fielU facem.

Flammarum
Omen
Donec m aerio
habe , dixit Pietas
.
'-videas longos clarejcere fulcos,
Jlet
^
^na
^m
polo.
omine lucis
Dtfce pits mfci candida pleffra lyris.
'Dux reget iUe modos niue <-virgine punor aAgfifiJ,
Ldia qui cciflo carpit odora ingo'.
îque petrd Jaliente facras facer eltcit '-vndas^

ynde Uuet pleSIra fidesque chelys.
Cerne^per alta cauasque procul fugit auia val/es
Lympha oJolubdibMJ lapfa reUpfi njiis.
Ante perufla ftt riguis gaudete fluenttj
Arud , fluet tah diues ab amne Ceres.
ego , dum fugiunt rmi^ pede fixus in ijno
Sacra Sionei culmmis arux premo.
Hic ego
Suot Mufas
tot Diuas nnmero
Helicon ,
,
0r hra
tot ^' jêSfo^
priica foNat. o^"' "«
Spesque Fidesque Charisque chorus camt f-jnicm Agnum,- fx Varroni.
Fi tribHS '^jniis amor , fic tribiis ^jnus honos.

Ars tribuj n^nx , tnbHS labor '-unicus artii I s s,
ûem
ûjn
^mt
etiam
refoncit
prius
) numeris 'Diua ter njna fuii.
nouem quis
Aonidum turba nouenA
pleSIra reqmrAt^
tulit:
5}€ ,
dereo chorus hinc , chorns inde theatro
Increpat argutis ter tria pleSira lyris.
Ommbiis 'vnus amor , canor omnibiis njnm I s s,
Omnis in hoc nomen rite cadit.
Oigna Deo Fietas. quid emm cantet 1 s M?
Hic
Omnis m hoc njno nomine grata chelys.
nufqmm mmund<z
Carmine in hoc nuUui nomen Adonis habet.
Veneri facra , nec Orco efi:
procul ^yprides cithara:; njos dixmnA pudoriSy .
Molle quibus ojulnus , njos procul efle faces.

Nil
Cufld decet
fic/e/?^^/?
Sic iubet Igfhtti pietas

5 ca/ict omnis ephebus amorem:
plecira finare modos.
, ca cura iHHentot
Confulit : hifie choris ipfe choragus erit.
Lll r Societa-
Societatis operarij.
Omnibus omnia.
Vditer in fpeculo fxcies ^ motMsque relucent,
Aduerfxjaue refert Uuis tmago notas•^
Haud aliter formas hommum fe aêrtit in ommSy .
Omnibus njt filers omnia fiat amor:

CaflHji amor , ufiis quem menubiu indit I s vs,
lanati ftcro qu£ prms igne calent:
Omnu diuerfs, capit hic fimuUcrA figtirte^
Omnia. compofitis reddit imAgimbus.

Nec tamen in ftmiles trahit affentatio mores:
Nec fludet occultis lile noccre dolis.
Fal/ere nefcit dmor , numquAm fiht dijjldet ippj
Ingemo jimdis fit licet <^fque tuo.
Ajfumet tecum
Cum
, tecum [ gandta ponet,
puero ludet , cum fene trifiis erit.
Jniiitor extremis merces accerfis ab JfidiS^

Impiger ignoto littore qu^ret opes.
Si yiSior redeas Ûtos canet ille trmmphos:
Tecurn per terras ,
per mare , bella geret.
Defertas etiam filuas montesque pererrat

Fidui amor f tamquam barbarm ingenio.
Nempe njt pojfit amor fimdes fibi reddere cunSios,
Di^fimdis tottcs redditur ipfe fibi.
Socic-
Societatis eil agere & pati fortia.
In vtrumque paratus.
STAt promptffS aras 'viSitmA tingerc
Q'uore tAurns , Yromptu^ c^t- ajêra
Saddre fub iugo , e^• malignam
Vertere humum fierilemque glebxm,

queis pdternus fermt adhuc cruor,
Et prifca <-uirtus , magndnimum gmuSi
Vropago Loioliej ite, qua njos
trdhunt generofci Patrum.
Vulchrum Ubori iungere fangumemy
Et flrenuorum more ^mritium
Patrare magna , perpetiqiie,
Numinis arbitrio paratos.
Vtrumque pofcit glorix nominis
Vtroque partt : nec bene fcribitur
Honoris heres ,
quem Parentum
-
TaEid piget cumuUre fa,Eiis.
InmEiii njirtns nititur arduo

Ad alta clmo : pergite pofleri
Sudoris imbre finguinisque
Irriguum fatiare cAmpum.
Tufus labores nobilitat cruor:
Vtroque gaudens Qjrifliadum feges
Laurmque palmarumqHe mejjem
Grata iuij referet colonts.
LU 3 Socic«
Societatis fundiones.
>
Cauflas mille falutis habet.
ES( Etdiqmd certas morhi cognofcere canJfaSj

medicas illis applicuiffe manm.
zAt non fola graues conuellunt corpora morbiy
^nnmneris eiiam mms lacet agra malis,
Adde qiiod ( dffliEtis qu£ funt folatia membris )
) [^QflLi ft occultum quiC leuet herba malum.

licet ijenmt comtiata Machaone turbaj
Tuque adfs medicac Thoebe repertor opis:

Ars tua. ml proft , njis efi medicamme maiory
Non habet hic fuccus , non habet herba loctint,
Vna. [xlus ftcras <x>emt exoptata per artes,

^luas njeriis medicaz tradidit auSior opis.
Samt^ ^ hunc rvfum docuit Loiola medendi,
Pofique tot Hippocrates non lem nomen habet:
Seu tumefaSIa graui turpefcant ilia
Seu tibi dirHi opum <-uifcerx rttmpat hydropSj
,
Turgida feu trifli tibi bilis in^jluet ird,
Sme 'Dionaziis ferpat m ojja. calor,
agitent morbi , nnlle <-vlcera, , mille doloresy

lila aomns cauflas milie falutis habet.
Socic-
Societas in proximorum folatium gmtis fe effundit.
Omnes fitientes venite ad aquas, venitCj cmltc abiqtie

argeiito, & abfque vlla commutatione. IfaU 55.
PKodigx res amor efi i gratis mHnerA fundit-,

Impenditcûe.facroi quas mde condit opes.
Spnte fm '-uitreis fc frofiut ijnda. fcatebris:
Ite , redmdantes promite fontis <iquas.
lUe fiuity multisque '-uias fecat n/ndtque riuis:

^luaquc fluit , circum Utier herbx njiret.
Ite qmhits fccas njrit fttis AJêra faucesy
Trodtgm tUe fvidi jônte mmtfirat aquas.
Neqmdquam argentum mutmddque ptgnora , fertH^
Munus tnt fontis. mmere njiUt fi^tiii
,
êjfatij ? facilem j qwfquis CHpis ^ excipe iymphdmi

Arentemque leua-, dum fotes , amrie fittm.
Ipfe fbi dmesy communes femper in njfus
Qurrtt : negkSias mc mde perdet opes.
în hommum extremos lApones , Braflosque rigare
VeYêty " ignoto Itrmte quteret iter.
^luas mn in terras S-otij penetrafiis I s .*
^£ loca y
qu£ 'z>'e-firi indiga roris humus}
î fapis , ehUtam rhedico hibe fmtc fdutemi
Bt dic : jEtemum fc tibi Ijm^ha fiuat.
4$6 IMA.GO PRIMI SMCVLl SOC. lESV.
Vita adiua contemplatiuam iuuat».
nSyD*? nniv nmm

:o .•.
:; nVpti/n .
cz3nu •':^ n''hyi in>^
Defcenfu* : uat afcenium.
Immenf y e terris y
pera^rancia eU machina cali:
Gratior e turpi mAgnus Olympm humo.

"Ecce petunt imam Uhentia fondera. terram:
Atque alia attolltmt ponaere pfejfa fuo.
Sic mehus deprejfa graui mens pondere furgit:
Donec in optato fine quiefcat amor.
Terge per extremas gentes i marta omnia tenta:
ftio tollet pondere ad Ubor,
Exer-i
iuiV
LIBERTERTIV^. SOCIETAS AQENS. 457
Exercitia S.P.Ignatij fpirituali otio vires acuunt-.
Operoia quies.
On nihil efl qmd ago ,

quarnUis 7iihil ejfe <~oidetur:
N'^ Vt reparem njires , otta fejfm amo,

Otia membrd lemnt duro permixta Ubon:
Alterna, gaudent cura qmesque yice.
Et [^
Ipft fuas vires reparat natura. qmtxnnts,
Sed tcimen
exemplo nos mbet
durum ,
/
mternHm fcrre
fuo.
lahorem•,
Sic procul nobis defidiofa, quies.

Otia nos operofi iiuiant ^ magnoqus Ubore
UXefcio quid mAius continet illit quies.
Scdicet aut ferras acuo aut male frma repono
Fulcra ,
Ergo interrupto
^ rurfum
dum
,
fubiir-.i^da trabi.
capto Ubore quieteniy
Dum reparo yires , fit labor ipja quies.
Sic Ignatiitdum mtns deleSIdtx recejfu
Dum fibi j dam Superis tota , Deoque Vacatj
Otittqu£ trdSiAt , grauiera negotia creae:
Hoc njacat UU mintis , quo mxgts iL• yxcat.
V^nc Itmdt Meditans obtufa mentis acumen,
U^nc fedet , O" ''vires comparat tnde nouas.
"Nunc fi-uitur Superis , totoque hk peSiore Nmnen
Concipit , atque operi par redit inde nouo.
vtmam fic fepe vacem , fic fepe qmefcam !
Vtdior longo eH Ubore quies.
mm Exer-
45S IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Exercitiorum fpiritualium folitudo feruorem auget
Claufus magis a^ftuat.
DVm licet , turba flrepituque foroqne r&cedcy

oAugendi curam qmfquis amoris habes.
hiitHi ages , cum folus ages , optataque
oAnte oculos fcLcies ftdcris infiar erit.
Exflies y cupidisque cvlnis tua gaudia flrmges,

Crataque fercujji yulnern cordis ales.
lUtuj ex ocula flitgrAntibus igne , repente
In tUii diuinus peSIora tendet amor.
Tunc dtfces , quantum congreffus pojft awantUj
^md valeant tacito mutua, '-verha fono.
Sen te IpeSiAbit , feu quid tibi dixent , yreti
Verbaque qu£ jmdet fngtda , vnhus erunt.
Tum flawm£ impatiens , tmmdque peflore rapta,
Vror , 10 , dices , lux mea conde facem.
în potius miigis vre : lumt , meit viia , quod yrof:
En paiet in fla.mni(is mens mihi tota tnas.
Si tuuitt hoc ,
ac fuerit tibi mente receptniy
Hanc/acito ;? clatidoj
, fortius yret amor.
^£ bene cUufct manet , mdgis ac magis jcfiuat <-unda:
Si patet fumos protinus humor abit.
, in
Et tua flamma fuas agitat qmbus euolet alas}
Si qua patet mundi rimula , diffugiet,
Libcl-
Libellus Exercitiomm dux certiffimus ad
eligendum vitaeftatum.
Hac monftrat eundum.

17^ <^5 dijfecia, njiits fe femttd panditj
Et longis cirmm jlexibus errat iter:
Cumqne tibi dubwi centum diuortia i}'ames

Pr<ebeat , e centum efi njnx tenenda ijia.
Si femel incerto per deuia calle ferarii,
Certa, tuum cmgent mtlle pericla caput.
Heec ijrfs infejfx ,
feros tegit ilU lconeSy
Hic fdUit CiCcosfiibdoU fojfa pedes.
liAd caput iL• redit crebro perplexa recurfuj
r-oitttorum filud cruore madet.
! quis in hoc ducior difcnmine ,^

^ Aut Ariadnteo fidmine
Lumme
fignet iter?
Pharos tnter Mareotica faxa regebat
depreHfas ojjicioft rdtes.
Ifxcidas flufliis mter ducebat Erjthr^

^DefgnAns ficilem prauia fiamma fugam.
Tarce queri : tibi lAm Ignatms cirmis
(^^ rutdam pr<£tulit igne fxcem.
Paruiis mole liber , fed
rermn pondere mAgnns^
Non dubid cupdum ducet ad "".
Ne ojiolis , nc crede ro/w : hac monftrat cundum,
Sneuit vbi in te?ieros plurimA fpin.t pedes.
Hoc duce nec Pharios igms , ncc fU reqmres:
Certior hic Crejfo ducior erit.
Mmm i Quics
Quies Exercitiorum fpiritualium iuuat
ad fui cognitionem.
P'irgiL Nuper me m littore vidi

Eclog.ii.
Cum placidum ventis ftaret marc.
Theocr.
/ -' '^
eiS. 6.
^^ )(.'
^( fj^
^ ?,
(
Ucuova. >(cii vuoS , Trctv-^
%$ ,6>
Ot/J
OJcT'
/
d
« 7« ',
^
^ •êigpi§
, '
^/»?,
,
^
yicSviui
/ ^!/ </« cjiw >},

'57 / ^, - / '//\ ,
-
J' ,
/ ^ ^^^^
"/
yiictt
$(4 , acuiicv IodtJ;
<^' , s7r«5-' eTEgps,
yvdv(i\ / ^^' ^
^ « '^^ SftA^^
^'
,
»
tttîTpe/ai
ei <« ,^.
,
!>' , TnJhAiOOi
Kctj 77
' J
CV ^ .
^, ^ ,
7<1
otv
clif /jToV
'« '^^
Miy.-â/j^jl^^
, /^ji)
^ (^hjAV
(/
o^jor
aviip
s;^«i'.
LIEER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 46I
In receiTuExercidorum ipirituales opes inueniuntur.
Sine teile beatior.
St ,ftqiie precor ^ non grandi mole libelluii
Untis amor domini deliciumqtie fm.

^ txmm ex
Jmnis amor libn
pretinm penfetur ainorey
minor.
efi '-utilttate
llle (immiim multis negleclum exercet^ ^ inde

Congrua quas tradit nomina rebus habet.
lUiHS auEiorem qni te, Loiola, recenfet,
Fallitm: e calo, quo docct ire, Venit.
T>iHit TâreNs, toties no7ifrufira '-uift clicnti,
3Literuim hbro prxbuit, ipfe nhwum.

Si tibi, qH£ debetj pur<t frie crtmmc Vitê
Cura foret nemo legendns

'}, reget
y toties
ille grcidum^c^loque redHcet^

crat.
€t amiffas crimine, reddet opes.

Non Ltmen in turbdy neforfin nefcius erreSj
<iAt foJo patitnr Numine teile legi.
Credemihi yfies fine tdle beatior >-,

T^lnrimaqHe, in twbx non tibi diifidayferes.
Hic Dem, ipfe Drus tibi fe prxbebit ,

' ^dtru
Omnia^ quix: pofcis fed fine tefie, dabit.
^^
Sic qmcumque petit quod humtis ceUnerat aurumj

Inuentum, nullo tefle ajid.ente^fodit.
Solicitospmper dat confcia turba timores:
SoIm habcj tuto
fi
qmdhabere njolcs.
mm ^ Exomo-
Exomoloffefis.
Fert lingua medelam.
EHeuTxNe
qmm diro Ucerum mihi ûlnere corpm!
tetro nuda )65^
ojfa finu.
VXec dolor eil^nec pUgarecens\ multosque ter annos
OhduSiaputrem contegit ^niemcutis:
IIL• etiam fcedd miferum prurigine njexat
lyeusa mtumefcens parte ab omni pufiula.
Oefiituit me <-vox, aquataijue njulnera. memhrps
fiAd ipfapccne fatitUnguentem trahunt.
^td queror? ah! nuUi cmciant mea, membra dolores,
^'VVc furulentum contegit ojulnus cutts:

Vulnus habet mensfola•^ nec vl/a eB cura wedeU,
Nec agra medicai patitur adhiberi manus.
Jpja mihi graums medicma dolore timetur:
Tam dulcis iegramplaga mentem conficit.
Ah mifer! ah nefcis ! non te mmus }€ianget:
Tibi foU ferre lingua medicmam poteii.
Tande animi labess mox myfiica verba fdlHtem,
€t fana culpas momta pUngenti dabunt.
Vulnenbui nofz foL• canumfert lingua medeUm:
LoioU in Imms muneris partcm <-vemi.
Commu.
Communio generalis.
Si potuit manes arceilere coniugis Oipheus, VirgiL
Threicia fretus cithara fidibusque canoris,
Cithara I s Euchariftia. Atnir.
Sl potmt Orphem comugis manes p£

Reiiocare merfos 'vnferis^
îgito bqtuci Thracias pulftns fideSy
Greitoque -etus carmine,
Ckm recior Orci^ (^ dira Funartim agmind
Cejfere fuicJd cantibus•^
QiT cithara I s numen humAnis malis
D^queAt benigfiuin fleciere^
lUi tetendit artifex neruos cimor,

CUuisque confiricia fide
Crucis potenti c&rmtn inpinmt chely
ûx) jcijfx rupmni lugiL^
§^0 <-uindicmtis cecidit ira Numinis,

Et legu <etern£ rigor•^
Giuo lujft pAndi mccHa tenehnirum domtts .
Manes remifit wferis.

Kunc cithara I s nequeau Eucharifiia
Laxare poeriai debitds ?
Et exptandos flammeo manes [jiecu

Diuum aogregare coctibus^
Lytrum iUa pendit, cum T>eum dxt i'fi cibum,
Tintique pretium finguinis.
Soda-
\
Sodalitas B. Virginis.
Hac iter ad Superos.
NOx eratj ' flammis încebant fidera noEtemy

Inque meu ocuUs totus Oljmpus erat.
, H&i miln! diccbamy quantum nos mter inane efil

eAd njos e terris quis mihi
^{^c tenm Ucrymas: Ucrymis njix
ûoa nuUo fcirem tefle madere genas.
monBret
libera. [
iter ?
/?,
lamqtie refulgehat fiellArum USiem ordo^

lUa tot aflammis femita nota fuis.
l!Ia olim njAnii toties cantata Poetis,
Credita ad atherei ducere teSIa Iohis.
Hanc egofufpiciensjfaluey opulcherrima^ dixi-y
Te mihi qmm quicro, quis neget ejje ojiamf
€JJe niUm , formofa fuos qm Mater alumnos
^terni faciat teBd fubire 1)e{ ?
Hac certe adSuperos tter efi: dumque vbera Nate
^rxbmty ejfufo laSie notata a/ut efi.
ttAh! qms adhuc patriis temerarius erret ah dfirisy
LASiea 'virgmeo patet igne '-uU ?
Hxc ne te Uffet , poubere ^^, njiator;

D^qmtefalUti IttmmemtafMoefi.
Concio•
LIBER TEPvTIVS. SOCIETAS AGENS. 465
Concionatomm munus,
Vos mentes fingite lingua.
QVala informem genitrix refingerts

Gûim ^rms luct dedit <-urfi partum,
Ore confujos faciltque lingua.
Dtgerit drtm:
Tidis , informi mde pitrtu
Vignora agrefii nemorum recejfit
Praco dminuj renouata Imguae

Munere formdt.
Cernis ? en cultu rediere mores:
Ejferos turba: pofuere ritm:
Pulchra Virtutis ftcies remdet^
ZJindice limita.
H^c poteB, cAo miferante, apertos
Reddere abfierfis oculos tenebris:
Hac ftcriC lucps mbar (cmternum
Tandere mentt.
Tergite vaûm, Socij, per orbem,
6t rttdes doEia. recreate lingua:
Pergite aeterno fimdem Parenti

Fmgere prolem.
Nnii Socie-
466 IMAGO PRlMi S^CVLI SOC. lESV.
Societas dodrina & exemplo viam falutis oftendit.
Em. apud Quafi lumen de fuo lumine accendat, facit, vt nihilo

Cic.lib.i
de Offic. minus ipii luceat, ciim alteri accenderit.
FErte fices, fldgrat Jgnatius^ dijfmidite lucem^
Vos o^
Sme
Vos Socip Cdclo
Arciere Ignatij plenms igne

qmhus )
per Soos, fiue per Heiperios.
datumj
, magni
Vos agite: errorum mortiscjHe opprejfc tenebris

Lufiretur veBro qHAibet tgne plaga.
Sed gemmam pra/erte facem;/ax ahera njirtm,
Altera doiirin£ fit pia fiia.da tt^x.
Fehces populi , <-veilro de lumine lumen

Accenjwn qmties fub fuci teBa ferent,
Non Aigyptia nox illis ceelumque diemque,
Et fbi ex oculis omnmqiie enpiet.,
Non illos Erebi tnfidice^ mtindusque, Venmque,

Ipfaque ciim Styge mors^ in fcelM omne trahet.
Anrea, lux c£cas trahet ad CicleBia menteSy
Et certum ad Superos lumine pandet iter,
At 'Vos LoioL• foboles diffûndite Imnen:

î rapiety ôbis hic nihil eripiet.
Nam nequc ftx rdpu patitm' dêndia flammie^
dMil/e licet fumant hmc alimenta faces:
Nec rzjobis jparfc decrefcet glona lucij,
Igm licet yejlro fagret vterque polus.
Inili-
Inftitutio Barbarorum.
Hi feros cultus hominum receiitum

Vocc formabunt. Horat, lih. i Carm. OL i o, ,
VEnusinj iIIe,fatulHsque pufo,

Vultu decortu dureoy
Ait fuijfe frucius njmis arhoris
In afcuktis zAtticXy
lUic fuijfe montis in cacumme
IJernis comattts fiOndihuj
Inter njirentes tlices. @/~ hoc negat
Negxre Mercuri manum:
Qa par loquaces lunxit <iArnphion fd^s
Eburne£ Yotens lyra.
His ille poH-puelliu acceptam refert

rPulchri figuram corporis.
Troin triumphatj feque comparat pbiy
^mm gnAUA DoSIorum mnnus
Ad ftnEiiores expoliuit regulas
Cultu reformcLtmn nouo.
Nxm quod loquaris , tgfieamque dimtis
ZJim fufcitaris inge»i\
Hi qua paUBra more , qua, doBo cati
Sermonefeccrnnt fuo,
Nnn 2. Inili''
IniUtutio iuuentutis.
^^ S X 1 2 2 dv ,
K«ei
I^SpviJjf.
-
Donec formetur CHRiSTvsin
yJtiQJ-^^* yhu'\cL^
VMîo. Xuy^y. JiJhi
j
vobis* GaL^•-
AvaiTPS!^)^
'' yXv<potiv
^ Tc Xiyiv
• ?,
?,
, ,
^
''
'fljOiT '
^^^^
«^**.
^(
^^
'^
a,?[a7mS'va
viiyvo ^yahH
}{^ fnraVT
/t^
^
yiivcc^
<mctvia. ,
\,
'
«£//
' /^^^
iig.%m xSq^v
»?
(srcLv'^di
^, <H^
;«77£*.
t' ' «/{»
;££(.
- $^
'
'QJct}{gLp , ;ip!y
3aJ/^Ta
'^" ,
yy^d-nfm
^. (.
/^ &;•. ts
, voO')kI-âj^ 4
Schoh
LIBER TERTIVS. SOGIETAS G S. 469
Scholx altiorum icientiarum.
t)iuin2e Palladis aedes.
SCientiarum prtefis & (irbitrd^
idea reSii , candida Veritits,

Delapfi ctclo^ Cherubini
Numqmd adcfl agitata pe?2nij?
Adeil , c^T^ ardet fub peNetralibu-Sy
howUyf-veiiris degere ^ commodas
Hk nacid fedes^ quando I s
Luce '-videt radiare pofles.
Videre magnos hk yideor Sophos^

Et plena multo pefiora numine^
Kerumque 7Uturxqm fofttes
Auft adytii penetrAre aperta«
Keginit ctmSios fed ftipereminet
Excelforis qnx fapii^ntu
ArcajiA pandit , icmteniam
Diua Dei ffiecHlata lHce?n,
Hic illa cUris fcilicet atria
Tittent alumnis : te duce &" aiiîca
In arte non n^nd refnlget
T)ifcolor tngenij ijenuUas.
Fecunda magms magf7a parens <-uirii
FaUfird I s V ; «^^ flupet fuos

Nattira fetns ,
quos <-uel <^jno
Partttrtit gen^rofi fcclo.
5 Inilitu-
470 IMAGO PRIMI SJECYLl SOC lESV.
Inftitutio puerorum.
Sicut aquila ptouoCans ad volandum pul-

los fuos. De^t. 32.
PVeriy tenelU turbdy Oculo nihil trementei

îbus ardor efl amori Rapidoj fuperque Qduros^
Superum dicare mentemy Vlumos fnperque roresy
Nitidoque ôre morum Proptiis lubet tueri.
Decbntre njcr tuuent£i ûoties lubar Totutntts,
iAuidi gradti citato
(
Gûod htc orbis expauefcitj
Solitas '-vemte ad adesi ûpties amorts ignes,
Puenque
Ei dmabiUs
[
Eudjbns beata Dmknjy
I s
R
v,
l AE^
^mhm
Cm Jacra tradit
amAmeSy
Tenetrare dat magxfler\
ille
Pacili exphcabit ore ôcumentA , nouit akam

Docilis magiHer xui: Super ferre mentemt
Veluti Tonctntis ales Solida.que luce plenHiy
Super Othryos cacume?i Procul fugAcis ût
Temrum mAgijlrA pulkm, Nucfhm crepunditsque^
Viicumn fecdns i?iariey Nebulisque ijanitdtiiy
Docet explicare petmaSy Anirnum locare cxloy
Humiles fecuta camposij Solidasque dmare Uudes.
timore , fcnfim Agedurn unellx turba,
Rhodopefve Caacasiye Puerij caterua dulcCsy
Super aha terga ducit: ^Memori tenete mentey
'âdios demde Vhocbi •
Memori tenete Imgud
Medto fagraniis axc . . Documentd finEiitatis.
SchoU
Scholx Humaniorum litterarum.
Luditque fauis immifta iuuentus.

NaArciffi lacrymoi , fundammA prima fauorum^
Qorticis O" lentum qu<erite gluten ^ apes.
Sugite materiam mellis 'vwlasqHe rofisque:
^m ênit hinc , proUs gaudia. fruSiiis habet,
Dicite apes tenerx, quam dulce efi ludere melle^
Inter neSIareos T)<edaU tecia fmos !
^£ tamen hos lufm , qu£ dulcia. gxudu troihint,
Matribus luc tanti mel/a pitrajp fmt.
Vidi ego fc muenes cura, gmdere Mdgifirt^
ûeii fmt alterius dulce Ubore /rui.
îcque frms
VifA
Vifa nec
Et
-'
cytif fapientid
HybUis dulcior ejfe fduis.
mmerito: tumque e^» fua melU
facundi Tt*llms
amanor
oris hahet.
^
herbiSy
CN^c
Ludite,
apij
to,
circum Thebanas tAttica cunas
, njiiiem pafcere
luuenes , dificntiS ludite
Uta .
celliSj
Vijlte cerea regna noui.

CNid opm eil la/fare '•volatibriJ aUs:
Arte fctms apibiu condidit iUe fuis.
Sed quid ego dt^lces njemror ,
quoj d^citk^ artes^
Artibns his qmdddm mdim habere Itcet.
Prima Têo <-i;irtutis cura ,34agifinJ:

An poterM mdior Tallad^ comes;
Scho! X
472 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. lESY,
Scholie Catechiilicie.
^ hijp&taj Si
3•' 1JZOT '3^/ , '^^
'
' cTi ^-iV^ wnSiav TEj TToSrap , « (^ jmc sAj£^
' '^
o'f/{it)?
7?« ',
/>
a''^TcLj
ttSuiv
,
' 8 ' ^, «,
7«.
8'
<' Cyt(p<sii ££^^ ,
«,^ ^
5 dîoocmHj
^ ^^^^
cLvd-e$fhjOtq id•' '1«^,
ii' , »! » , }(cf,Qci7np
)0 /,
-/ «» ijzro
>(^ ^
,
'
TiZf ,
>7 * « ('/
, ;^
^
}.1&.
,
»^
S'
7^/
a^^m
m
^^ ,
;
<t
S'OXav,
^
.
ilouSiz TOxfla , ^?\34(^ viKtidtci ,
'
Aii&TB Jig^xdv
««/ ^
^^/' / ;S ; /^
lctu3-\
LIBER TERTIVS. SOCIETAS AjGENS. 473
Kctf
ZoSvTzt
^
j
e>iii;)<
SavofT^*•
';'
«7J
^
^/ y
H(^m
iojofjSfict
, tt^J^
•
? s^r^ "' ra
j i'-3j
tl/pc OT e^^zPJiv}i
,
, '/ j A'yti7ni ri
Ti>tva totIj
, ?^ ,
NJ»«T«e5« >) A'j06T« , j^^tAa « /^ ,
Sinite paruulos venire ad me. Lhc, 18,
frohibete ; ;^ »i maternoj parua fub alas

Turba fub j
hts tuto tota. latere potes:
tAccttrre •, en patuli ,
qui te foueantque iegantaue,
Se plttmarum omnej explicuere finm.
J/imtat pennis , inuitat <ubce ,
grttduque
Lente fefiino fub fuA membrA njocat.
Vt eiefderifs
Vt neqtic
,
fomnum
<-ut efi
oculis
pUnilJim* curis !
, nec capit ore cibum!
Hinc amor , inde timor tenuatos fnacerat artus,
Proque fups iJimt non memor ipfa fm.
Sintque Itcet yarij varw pro femine pnlHy
Ommbuî aequdt rmter amore fauet}
Et fduet j e^ fouet , (^ fua per diifendin nutritt .
Sat grege felicem fe putat ejje fuo.

Hmc fmiUre tuum non dedignaris aworeWy
Nate Deo , term dum reparator adesi
Solyma I excUmaris , <-veluti gallina fnb alas
De progemtum cogit alttque gfegcm,
Q quoties yolui , teque (^ i«4 pignora , Dimm
'Tignord 3 fub pennts ejje tegique meis'i
OixerAt (^ flehdt. Sed aôs innoxU turba,
,
Necdum tinÎa dolis (^ fm frdude cohors,

infames anmne ^
Ucientum miUiA^ quorum
Ipfe fibi Uudem perficit ore DeuJs
îd mermflis ? adefle malis pro pdtribus : hoi ^voi
Frontibuj impoftas fufcipitote manus.
Hos , me quifqms amits , dd me pnite ijfque aênire
Viuentem , cur£ qm morientis erunt:
'Namqne ego , cum mitx. ^ ctelis ero redditm , olim
T)efiino^ qui mex dent his docutnentA^ virosj
ôs Loiola meo Socios de nomine dicei:
Tum quicque his fobolem gens , age , trade tuxm.
Vera Vides,' Amor Diuum , his doSioribus, C* Sp^^>
Dandaque per feptem myflica dona falus,
Bt '
nji&rix njitiorum moribuj mtegra ijirtMf
QiiiSios, qua docm , dncet ad afira <-i/id.
Initiam
^74 IMAGO PRIMi S^^CVLI SOC. lESV.
i
Initium Catcchifmi Crux,
tcnens afTueice Crucii
Attera nxtura efl njfus , prifat mercntnr

fidem ; e^* legem condit agendo Ubor*
Nec minus njt duris ajfuefcas ,
proderit yfnsi
ôdque nega.s ferri fojfe ferendo feres,
,
Ecce rudes <-uJu difcunt elementx fuelli^

^xque mgr£ Cadmns pignora fiirpis haiet.
Difficile aquoreas nxutis penetrcire per ^ndas^
Vfu^s inexpertos m docmjfet ^ erat.
€t fua dat preecepta Fides , elementaque fcribit^
Crux qmhu eB Jacri dogmatis ausficmm.
Illa tm <-vel fgna Oucis ^ njd mago Uborum:
puer , duras difce fubire cruces.
€H tibi Jors paffer , tenui quemfune coerceSy
Qogis c^• a.d
motam fspe redire crucem.
Continet hic ludas tenera docume?2U tuuenticz
Lex dau qua raolitcri , conuemt ilU tibi . .
teneris alTuefce Cruci, dabit rvfm amoremi

Vt tibi fiat amor quod fuit ante labor:
ôve
Hoc mAge
Crucem
y
'votis ^
repetes fignato fipim
tuis.
ore,
l^raccipu
Pra^cipua Catechiimi ledio Deus vnus & trinus.
Sic trinus & vnus diicitur.
VSirice quid non ejjiciet manH

Et firmiori follice prauio
T>ireciHi infans? en Magiflri
teretisque
Tormatur yntis , qut pede triplici
Confiat charaffer ? nil adeo graue,

Gluin arte comprendit
QrecL mens docilis iHuentie.
Jfcana , quamquafn pluribns abdita
luere fccUs qu£ Tnados latent
,
j
Sub inuolucroj docentis

Vox prneeat teneris ab
lani matris almo paruulus e finu
BdbHttentt '-voce cariet puer,
^£ No/Je neqmdqmm laboret
lunSia^ Artfioteles Platom.
,^ ypnufquam limitibns fuis
Difcreta mundi WAchmit confiitit^
Sefe ipfe contemplitns fupremHi
Intmttt Tater <emterno
TJerbum ( beat£ mentis imdgmem )
(^ gignat : qUt pariter tremens
Tellusqtie (^ ather tres in njno,
Inqni tribus njeneretur <-anufni
00 i Catc-
Catecliifta peccati turpitudinem explicat.
Tencras mentes hxc tcrret imago.
HEu gmus infelix

Sole cadente mgris terram
, iHCisqtie inimicA propaga^
qna peruoUt aUs:
OhfcHr£ 'Xjolucres, atrdque harentia pelJe
Corpora , c^^ mnofas faxis aut rnpe recisa.
Induta exHuias , O' tetris hirttt UcertpSy
Infame tnfii ducentes 'Vejj?ere nomen.

Hinc fiforte fiiuis propior juccejferit T?»^,
Complet Apmn teneras rnafid formidine cellas.

Fit murmur , flndentcme alts , fedemque relinqmnt
Vnmimes fuga foU placet , pndet horrida <-vu,ltus
:
SpeEira. pctti , riSiusque feros , morfusqm cruejitos.

Tantum tllis odium y tanta efi difcordia brutis.
Fcediuj efl aliud monflrum ,
gramusque timendum
Mentibus innocuis, quas tmpigra cura Mdgifln
Horrendam fceleris faciem e^ furiaha membra,
Nojfe docet. ml tale f-umquam confine timori
Gigmt humm , Stygi<c eruSiant hxc monfirct paludis:
Vipereos figunt morfus , foedifjtma rventris
Prolnuiesy atque ora putri tabo.
ûdm primum hicc teneris ?eces fe mentibns ojferty
Occupat ofjk tremor : fugmnt . )€£}• , refumunt
Attolluntque ammos ; perftent ,
protinpu omnes
Tr(edmm fpeflare fugx. hoc tutcimine con^^t
/dliiSj pulcbramque pant aîfloria ImrHm,
Cateclii-
Catechifta pueros ab inferno deterret.
Sic cautum pueris*
SEduU res amor eit : ignes ferred teBor

û£ <x>idi pa,tnos cmgere fepta focos:
Dum fiammam cinxit ,
puero bene cattit. at ipfe
Frendeham arttfices in mea. damna mxnus.
Sape dabam Ucrymas , quod fc arcerer ab tgnei
Sic tamen arceri nfitn ftlusque fuit.
quoties flammd duSita pueriiiier aitred
SenjtlJem exuHas igne furente manHs!
Turbiifumi^ pueri fmplex c^* nefaa damni^
ZJmbraque nefcio qu£ nos fpecioft capit.
Hoc tamen efi leiUHS ^ quaf» Ubamur in hnes,
^ms fceliis nigri regia Ditis alit.
rmferum ! tcLntiu quem decepertt errofy

Par illis non efi wUcl quereU âlij.
oAi bene conftdmt C£cx Loiola iuuent<e^
Ommbus auxdio promptHS adejfe fuo>
Jlle rudes animos c^* adJjuc ignara ivalomm
,
Corda njitat damno tam prope flAre fuo.

llk Stygis îimmcis ,
purgxndaqtte criminx fiammii
Vt îtent , fxcdi [pem docet effe fma.
Nec docmjfe fxt eit exemplis fortms njrget,
:
Ferbaquc ab excmplts non leue pondits habem.

oo 5 Catc-
Catechiila docet pueros orare ante refedionem.^
Non capit antcj cibum.

Flt Natarie
fdcile ^ primfs
<uires doEior
qmd
&
condifcitur
fvfus habent,
:
Adificis ad puen nutum ludentis , in altum
Difcat ''vt ereSio corpore fldre cmWi
Nec capit ille abum , dominas p^pplice gefiu
Et fibi munificai hafirit ante mmm,
IJidtt amor , njiftmciue fôs conuertit in 'Tjfiis,
Credidit " pmris hac ijditura, fuis.

Difce puer dixit precibus placare Tonmtem:
:
, ,
Nec adorato Numtne liba pete.
Prxma crux epulas , crux pocuL• prtcum

Tafiitur hu Ammus non minus atque aape.
bene ! quod monitis pueri ignorantia ceffty
Fremqm iam prteceps debita orexa habet.
LoioL• pueris amor ingeniofe colendu^
Pramia fdiciti mdgna Uboris habes,
Moribpu ingenuis formata efi flexilis atas,
Vt recreet canos culu iuuenta fenis.
Calld
LiBER TERTIVS. SOCIETAS AGENS. 479
Cafta conueriatio.
Tangor, non fiogor, ab vnda.

TlnJktcd
fA£VLOSA. "^ Jngitur njndique cygnm , no7t tmgittir
,
Strophc. Olor procul hinc LedceM Abeflo.

Nec tibi j Regid Sthencli proles,
£ygne , fcr Eriditnum Thaethonta peremptum
Tloranti , fcttet hic lacm]
Ghii numquam caloque loMiqne
Te credis j mijft mtmor Agnis ab illo:
Anriftrophe.
Hunc
Inter
Tolos
U^nc
' y
incendiA
co»&ana flammis
prope
j mediis
Sodomdc nd metuentem
fubleuat aur^
dmum tecia
flHmtnit Cupidineis
'-uis
qm^ rubra m flitmmis

^ftpe Petentem
riôlatl•}•^
Integefj aut mtdw Gedeonts m nnbri

VellnJ ml mxdidum , yelut
terra, nii terreiu exit
Fons y pccns medios ita pernatat cimnes.

Tempe per tud ôlucres concHte pcnndSy
Arft quem ThylJu^Sj (^ tn faSius olor , ex Hytis
Epodos. Jslate pnerj cole ,
qmd ftlunm te nefcia fmter^
Flendo dum liquttur^
Tuos fiitgnHm fecit in '^,
Et rvos dtfcedite cygnij
Vmeris qm iuga colio ducittj ; Iddiiit
luncios maternis curribus hinc Sty<ria4
Vos agitet pucr in pahtdes.
TantHm tlliban mtnt hoc m fumm cygni.
Fruiflu.s
480 IMAGO PRIMI SJECYLl S C. lESV,
Fruûs conuerfationis Sociorum cum proximo.
Dulcior indc
Vtredeat.
QViJquis atfias caBos ojita fne crimine mons^
LoioU coetum , cuifocteris^ dma,.
SXec pigeat monitu prabere fidelibns Aurcm^

Failaque pr<ecepii's conforiA rttefequii
lUi te faali duSiu tranjfcrtbe regendum^
Exiguique mora, temporis dlter eris.
yidiyqui nulld fuerat trdSiabilis arte^
PauUtim mores hic poftiffe feros.

Hhc 'veniatj nullo impurns rvioUbitur ignei
Huc ''vematy nuUas qu£ret auarus opes.
ûi cadit e cAo nimbis pluttialtbm imberi
CaruUj nefcis , aquoris '-undafuit.
EduSIam medto ftiifendit in aere PhoebuJ;
Hinc dulci nubes rofcidd manat aqtta.
Ergo qmdpecori, quodUbitur '-vtilis herbts,

Munera congrejfuj funt ea, Phcebe, tm.
^tfquis es injacmm te, cim i-uacat , ingere coctumt
HhU folujpluHM Uffs tibi cedet aqua.
IMAGC
4Sl
G
PRIMI SiECVLI
SOCIETATIS lESV.
LIBER Q^VA RTVS.

SOCIETAS PATIENS,
VE DE D VE RSIS SI
QVA SOCIETATI CONTIGERVNT.
CAPVT PRIMVM.
Smg^dari Nnmmis ^romdentm , (S^ fdterm amorey
fidmrfr in Societfitem irnmijfa,
L queriilum eft iii rebus adueriis geiius hu- Amicot

maiium quando non;
nifi amicum & fortiill- '^]]"*
mum quemque rebus

PIl -^
magnihcus , virtucum non lenis ex-
arens ille
arduis aiperisque exercet
1 •
senec.dc
Prouid.c.i.
adtor. Superiorum conilile exempLi iccatum.

Quos Deus opcimos elle , quos clariiiimos vult,
a^rumnis obiicit ; in occaiiones intencus ,
quibus
fuorum virtLis eniteicac. Hanc dum explorar, iii
lucem piotrahk dum probac, : perficit : dumvexari agicariqueiinit,

daram toto orbe atque illuftrem facit ;
qua^ fine adueriario marceiberet
alioqui , & ingloria iiiis perirec in tenebris . Sociecas I s magnum
fatis documentum eft, ita valide concufia, ita vndique impetita &:
orbi
agitata, vt fere non multo minus piOdigium iit;,omnino potnille confi-
ftere quam in eam quam cernimus molem vno faiCLilo excreuiflc. Sed
,
nimirum quod ille ait Non efl arborfolida. necfortis

: in quam fie- ibid.c;ip.4. , ,
qmns njmtns mcurjat ipsa emm êxations conrmgitur , (^ radices cer-

:
ttHs figit. Libetne vltra Dei confiliuin expendere ? dum fuos exercet, iii ,
Iioc laborat , vt fe dignos faciat . at maiorcs noftros digiios ie ,

digiios 'socKuter»
przterea Ie s nomine facere placLiit : ne aut gratis accepifie videren-l s v:
tLir tam lioiiorificam appeliationem , auc gerere otiose . I s enim

Ppp paci
I
paci fi uporcLiit, cos quid exfpectarc par fok, quos eodem nomine vifuni
inii^Tiiirc ? agcndo igicur &
patiendo tortia oibi oftenderent , voca-
phiiipp.).
tos i^. iioii inagis iii ibcictatem nominis , quam in ibciecitem pallionum
Hcbr.i. eius tantociue ibrtaflc durioia icirenc toleranda , quanto differentius
:
nonicn hcrcditaircnt. Quare dciinant tandem arroganciic notam iiobis

iniucrc ,
qui expendcnt primi iazculi Patribus nomcn irtud, omen lem-
pcr & prxlagium fuiHcimpendentium fibi quoque Dei caulsa calamita-
tiim ; nec materiain vaiiitatis , fed virtutis incitameiitum , excmpkun,
qiic in arduis , iblatium in aducrfis. Hasc e Maiireiaiio ieceiTu infignia
Ignatius cxtulit quo propkium quidem forc
: ha:c e cxlcilii viio haufit :
I s V didiciti icd cum cruce intcrim quail ad xrumnas praîre. Ex-

indc probra contumelias, vexationes , adueria omnia Domiiii veftem
,
appellarc iblinis qua lianc profellos militiam mdui optabat , iimul-

:
qiie meminilTe, cui le Duci, quibiiiVe modis probare deberenc atquc ;
t.Tira.i. in omnibus laborare vc boni milkes Christi Iesv. Si fortes

elienc •, in cartris pcriculoia fbrtiiTimis impefari ; fi virtute animoquc
prxftantes; ledtiflimos in arduas expedkiones mitti : fi vita^contempto-,
rcs, ad vulnera mortemque intrepidi iftiuimodi piima iii acie collocari. ;
iiiterim de imperio Ducis queri neminem: de iudicio dclcibuqiie omnes

iibi gratulari . Nec illa Macedonum pulchra phalanx , omniam Alex-
andri bellorum comcs &rocia, ie vmquam pr;e ceteris dol•nc exerceri.
ladic.j. nec illa iub Gedeone trccentorum milicum exigua manus , ic prxcipue
quefta eit hoilibus obiici , auc immeniie mukitudini in viftiinan &:
prardani dari. Pcriculi conteraptorem quemque faciebat tamhoneftum
de ie iudicinm Ducis , imo Dei. Digna eft immorc.ibtate alterins Igna-
dj, ianftiirimi Martyris,e vmculis & cruciatibus illa vox: Nuncincipio
C R I s I eiTe diicipulus, quafi tum primum dcpreheiidiiTet vetera-
nus miles, prieclare dele reiitire. Habec profedo qua; Christvm (
Dei benignkas d\ habet & Societas• I s , quod de Ducis iui iudicio

)
iibi oratLiletur. Nec dcgcncr ciVe, nec igiiatia primo fieciilo probata eft.
Sordida puluerc non indecoro , vulncribus ianguine formoiior , in- &
iienta eft digna, qiiam iliaoi 1 s vis agiioicerec. Habent & vnde gau-
deant maiores noftri j quod ante alios digni habki iunt, iii quibus ipem
acque indolcm ilirpis totius exploraret , aii meiitura videretiir poitericas
omnis pro nomiiie contamcliam pati. Ingens bsneficium Do
I s ;
Gentium tum quoque promillum diuinkus , cum primum iufliis

cft coram Gentibus & Pvegibus nomen illud portarc qiiod eacalaini- :
tas virium noftraram quoddam expcrimentum eft , & dilcipliiia vimi-

tis 5 iiLie poft felicitcr iuiceptos ilia cauisa laborcs, coniiimmatx vknutis
complemcntum , dkiiniEqLie mdicmm approbationis. Id Xauerkis,id
incly ti tolcrantia vki agnouerc Quprum ille dicereiblkus, rufpeilum
.
ciie, diii carcre adueriis j idemque videri iibi atqiie non fidelitelCHRI-
so militarc. iftis vcrb triftcs a:rumna:, & irrumiiis addita feralis mors,
labommmerces eftoptata farpe, Ixpe quaeiitai & digna cmi languine
liiornmopemmcorona. Quid alkid quam pocnam
iuppHaum acqiie
dicerent cxci mortales ? iftirerumbcnc geilamm pi-xmia vocant. Nec
falso j quaiido & fuis priuacim apud Deum merids noua Iiinc fit ac-
'
celHo;
LIBER QJARTVS. SOGIETAS PATIENS. 4SS
CeflTio 5 &i prxclara publice ab ie inchoata opera , certiora capiunt incic-
nienta. Scmina dicereSj & terra prius obrui dcbercj eo latiiis exubcratu-
'
ra, quo grauior hiemis prxcellerk inclemcntia . CircLimteite oculos , ii
'
placec ,
qua pcr oibem diifuia Societas cll ; vaticinaiiti tandem credcmi•
Ignatio. Euentiis docet nuiquam cieuillb Felicius , quam vbi vulgo tmtfeliciHi
depreiia-magis; nuiquam ctiamnum Lxtius florere j quam vbi duiiLis fuit "^^^«'^ '^^*
"'
'
agicata. Grati agnolcimus
inied:acioncs haolenus pro laudibus fuere, fnJt^^
:
& cladcs ipilr pio incrementis. Quis vel cmcndas non ccuieat, aliorum
•
culpa fi ablit & offenla Numiniis ? qui obelle crcdiderant ,

piOkicrc : &z
quod dcmoliri laborabant ,
piOuexcriuic opus : non tam mole iam ilia,
quam illoriim agitacioiie ioUde firmacum. Scgnia, ignaiia , contempta

lunt,qna: nemo excitar, nemo iaclac aut mouet ono ac deiidia elanguc- :
bunt. Clara, & in a:uum duratura, gaudent pcrpemo motu. Sol fide-
raque, lemper iurequicta; viuida iemper & integia ilmt : necvmquam
quam cum
el^-ulgenc gratiusj Sed a cxic- prius iub opaca nube latuere »
ftibus adhumana ddcendat cogicatio Qux ics aliaRegnorum Rc- .
mmque publicarum exitium eft quam iine motu alta quies fine• , ,
bello pax atque iecuricas , iinc aducriis iiimLi fciicitas ? hiiic otiuni
cxiibc hinc abundantia earum rcium qiias primas mortalcs du-
:
aiiit. atque hiiic naici vitia neeelTe eft, quolibcc hofte magis formidan^
da. benigiia in Societatem xtcmx Mencis confilia ! quam prouide
iper noxia remouit ne illam aut e quietis rebus ignauia , aut cx:
adueria , :
iccundis infolcntia ca)fperec Si florentem conieruare, beneficium eft^

.
^quo id pado certius facere potuit ? ii propagarc, quo potuic feliciiis ?

jlucmm omnia & coinmodum vcrtii: SinilliO rumore atqnc lermoili- .
Ous quid fadlum , niii vt vere innotefccrec ? iudiciis & qua:ftionibus,

nili vc cum lande approbaretur ? iaotacionc cam mulciplicij niii vr, tacis
inilar , clarius reliicercc ? diim alias qua;nn iedes,
exiilio & fuga , niii vc,
diffandcretur latiiis ? Scat igitur inuiola haotenus vcrique tbrtUiia; par; :
iuis eriidita ruccellibus

,
qiur adueda vulgus nomiiiat , iii beiieficiis ha-
nunc
fbere. Id nnnc agit hoc triumpho fxailari: orbi teftatum vukjam-"
rata <rf«
Ipledi ie illa vt Dei dona, vt paterni amoris pignora , vt incrementoriim ""/.
fuomm certiilimas cauiias : omnis vt rccro poil:eritas , in triftibus affli-
disque rebus magis quam in Lrtis Ipem , liduciain ,
gdudium ponat,
quamdiu de Sociecatc I s fe dicet.
Age vcro quiiqnis nobircum orcas primo ilrculo tempeftates intue-

[bere qnid niii vndiqne turbamm mare ingredi te credes ? en quantiim
,
jbAquiloiie iniuigic malum quam atra noxponto incubat quam

denfe teuebraj procellx vndiquc &: dccumani fluclus nuUo
6da ftacio eft.
!
confpirant iii
!
vnius exicium cymbiE, recencis adhuc

:
,
' &
i.iecdum fatis firmis latcrum compagibiis aduerfus inimicum iinbuein
Sc inflindcnces ie vndas . Obruendam igiciir aliquando ceniuere ixculi
prudeiitesj tantasquc tcmpeilates non euidliiram. idem & noilii ( faten-
ium• eft) fpcm intcr mctumqae, timucre non femel: iiec miniis anxie ad
Deiim confugere, quam ad I s Apolloli in iiauicula dormienccm.
>ed nimiram etiam bac cymba I s s vebitur. quod igitur illi Cafc^
'm rvebere ^fortumm eiiti , id nobis I s nomeii poitare recuritas
Ppp i eft.
484 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. TESV*
cil, iiinul & periculi canlli. Tanto vedore cur diifidat, fpemve abiiciat
ticpidis in rcbu.s? cum oppoitanUai fueric , mperabit rventis mm , - ^
Ecc trmqmllitas wAgm nouis inccrrampenda tcmpcftacibus ne iii pgr-
; ,
nicioiiortm nobis inalaciam vcrtac : vcrum vt icmpcr ioiicitaj prouida
lcmpcr & circumlpeaa fcmper intcnta pciiculis, iiiter angullos vtriiii.

,
c]iic lcopvilos , iyrccs intcr &: breuia , gnara omnibus prouehi ventis , jn*
offcnlum tcncat ditiinx gloria; curiumi-
CAPVT SECVNDVM.
Ant^ confirmpitwm^, njnmerffim Societatem exflmgHeri
conpLtm diimon in cptîte Ignfitio.
ODium Satanx , male fibi metucntis a noua cohorte ,

prima & ve-*
rior tLiibarLim cauiVa. Quid non egit iie coaleicerec quam ? adiil-
ignAuimy opprimendam
j.^,^ non tam £icilc intelligebat, in IgnatioDuoloreviia
opeia omiicin laborauic exilinguere : in capite totius vitam corporis,
mdlem iii icminCj m ladice arborem Ignatium igitur , in fonte riuos.
palam , Ignatium clain atque ex nunc improbo-
iniidiis aggreillis cil: j
fiim hominum odio & apcrta viiis impicrate j nunc piomm quoque vi-
iorum ixpe non prudenci zclo, ipecic rcdi deceptomm. Pro omiii telo
infcimia placuit eam Igiiatio iniignem fi inurerc poflet:, nemiiiem cuin
r
illo inituriim focictatcm kaqiic in Manrefano recellil quamdiu deli-

.
tLiit iibi vni inccntus, iioiitancum iuam illi intcgram conftare famam
palTiis eil: , icd & pr.rclara ianclitatis opinioiie augeri pn-ererea vulgari-
qiie. at vbi de adlcgenda cOhorte agi perieniit , vbi de faciendis qu^-
llibus itnimorum tumcnimucro Ignacij famam lacerarc , vicam pro-
lcindcrc , didhifaolaqueomniain inuidiam & criminationem voc-are;
calumniis, vinculis, carceribus, iudiciis id agcrc, vt, protrita vbique au^
ctoritate, qui infamem homiivcni ieqneretur, ncmo ellet. Quociimque
pcdcm inferebat Ignatins , iiniftri illum rumores vel iam prcXcdTeranc,
vcl pioicqucbantur; nec conquielccreiinebant,niiiab agenda Dei cauisa
c.AmfUtti ipie quidcerccinflammandisquc hominibusad pietatem. Compluti
,
*1,J\' primum , deindc Salmanticx , mox Parifiis , exinde Venetiis ac Romic,

quali lcncquadain illuni iniccuta: cnminationcs. Ter Compkiti, noii
inagno tcmporis intcmallo, in illum habicaquxftio veneficij acquelicE-
rdcos : initiokre diilimulantcr , nifi quod iemcl ad quadragintadies
in publicam miflus cuftodiam ei]: . Compluco digrefllis Salmanticam,
nihilo mitius cxcipimi•: ctiam ill^c dacur in tetriim cjfrccrem , icerum fu-
ipcAus hxrdeo.s inicda collo prxgiaui catena , ied in qua triumphaiTe
;
pcihibcmr. Vtrobique honciliilima quidem iencentia declarata inno-

ccntia dt; obcx tamcii moiaquc inicda magnis conatibuSyquandonon
nifi polt quadricnnmni dc diuinis rcbus cum populo agere Quxiitomm
dccrcto pcrmiHus cil Intcr caullas hxc fuit cx Hifpania excedeiidi.
.
Scd noii infcriora illum Parifiis mancbant ccrtamina Hic nimimm .
obihuendi eram aditus,ne e floicnciirima iuuentute deledum agcret no-

uusDiidor,
, QJARTVS. SOCIETAS PATIENS.
Vix iiichoauerat Parifiis Ignatius coniueta fibi piecaris officia; cum
fubito magni exftkere motus ob trcs Academicos eximi r ijjei, ad Euaii-
Panjust
4g$
;
gelica conlilia tradudos hoc primum quaii claiTicum fuic
. Iiide ma- .
lcuolis lermonibus apud MatthcEum Cri Quxfitorem iacrum cicatur
^
:
abieiisj ied vlcro accurrcntis iiducia calumiiia concidit . Mox CTrauius a

PennaMagiiho illi dcdecus comparamr,publicum virgafam
ciiimjin ea Academia icditiolbrum & improbomm iuuenum turpiilima
ad igiiominiam nota. Quod ii iliccederet adium eflet de Ignatij con- ,
/liiis, obiburatum nomen , clcuata aucioritas 5 adolelbentes ab eius ier-

mone congreillique infamiiE metii , iponte refugerent
^ Quis inuidi .
hoilis iion agiiofcat inucntum ? ied contra omnia ceciderunc Decreta .
iiipplicij tiirpicLido palam m illuftriorem eius laudem decuscjue coiiUer-
ia dl;. Penna cxinde aliique ex Academia conciliati Dodores , Goiiea
I
in primis, cuiiis poftmodum amicicia , ad aperkndas noftris hommibus
indias , apud Luficanuin Regem admodum fuit opporruna Imo, .
I quod agebatur , vt ab eius coniuetndiiie aiierterentur adolcfcentes ( ex

•
qiiibus nimirum diuino confilio conflanda Societas erac ) contra fadum
cit. ex eo tempore conciliati funn magis j Igiiatij vircute publico iam
comprobata teilimonio, & longe lateque manante fama. Igitur non ita
j
muko poft Fabcr & Xauerius, & deinceps, eius iealij iii perpetuam di^
I
jfciplinam curamûe tradidere . Sociccatis primordia huic fortalTe pro-
: cell^ dcberi, noii incoiigrue dixeris.
Qoid i2;icur ? in nobilifllma iuuentnte tam iicure aduerium ie
j
confcnti milices patietur humani generis hoftis ? & ( quoniam ita rei
'
ferebat, vt Pariiiis abiret Ignatius)triumphabundum fcilicet excedere fi*

I
nec Vlcima tentare aggreditur, totisque viribus de integro iamiam diA
?
1 ceiTumm adoritur fi res apce caderetj vna eademque opera omnia

:
cius confilia atque inilituta eucrfurus . Tempomm occafione captata

quod admodum fcuera iii Sacramencarios conilituebantur iudicia, libel-
lum Exercitiorum vna ciim Audore iii ilifpicionem harreiis maleuoli
yocanc Neglexit iniaiiam criminauionem is quem fupra dixi Qurciitot
.
f
Mattha:iis Ori quod miti fraudibiis omnia calumniisûe intelligeret:
;
\ libellum poftulafle , excuffiirc, appiObaile contentus. At negligeiidain

;
non exirtimauic Ignacius: icerum ac tertio Qnxiicorem adic, rosat co2-
nitioni cauilx dct operam nihil obtinec initat tamen , iuipeola credo
•, .
\ tempora reformidans ac tandem cum fcriba Dodtoribuscûe noimul-

;
lis pêne impoitune innocencias teftimonium impetrat. Pradens con-
\
.iilium comprobauit eaeiitas prxfagiilTe diceres orituras in Vrbe tem-
.
peftates.
Sed hoc nimirum opus, hic labor erar. ad Vrbem, deftinatam diui-
nl
nitus iiatalcm huic Ordini ledem , integra fama ne accederec , callidus
hoftis
tias
agebat; tanto acriuSj quanto propinquior fiebat Ignatius
iam tenens. Nouam iaitur ea iii vrbe agareditur commonere pro-
am. Spargimr in vulgiis rumor , hxitncx prauitatis aliquones 111
Hifpania conuiAum,elapiiim e cuftodia,profLigilTc in Galliam: effigiem
cius ab Hiipanis Inquifitoribus publice concrematam Parifiis quoque,
quod iuuencutcm pcruersl dodrina inficeret , ad facra tribuiialia dela-
1
•
.
1
•
, Vene-
• •
^<?»i^"^>
Ppp 3
tuna
486 IMAGO PRI S . C VL S C. S V.
tiim {\\ prxueitilTc M;igilb-atuuin conlilia .Vulgabanmr hxc oiii^

iiium iermonibus , iadabaiitur in ciiculis •, lamque ad Apoftolicuili
Nuntium crant dclaca Scd iriira mrlum Satanx cecidcic confiliaj
.
vkro ludicium poilulante Ignatio non tamde iua quam deSociorum, ,
cxiitimatione iblicito , nc qiia nalcciiti familix adhxrerec infamia :
qiiando ab AugulHno meminerat ,

icriptuin nobis necellariain eirc
vitam noftram , aliis veib famam nortram , diuini lionoris procurandi
potcns inilriitnentum/
'Ks,^*'
rum,
mx
Sed ha:c prxludia qiuxdain Iiadenns
licationcs ad dccretoriam
inocLilis Summi
pugnam
AntiiBcis, de
.
iacicnda erac alca , nc, firmacis aliquando alma in Vrbe radicibus

-
longius inde progrclla Socictas, toto orbe diffundcrccur. Spes erat noii-
,
Ronicr
& prxuia: quodanimodo
j
rci crat
in cnfpcdLlorbisterra-
deccrtandum :
Ve*
Ro-
dum oinniiio matiuum nounc P.eligionis partum aut pra^focaripoilc,-

aur iniigiii ialcein intamia poUui ,
quie illius aliquando pro Dei gloiia
coiiatus omnes labcfaotaret . Oritur igitur focda tempeilas , fiiiieilioi•
quoniam inlgnatium decima eftjdecunlamim

cereris terribiliorquejqux
merito fludum appcUem extrcma certc omnia minari eft
: Eaque .
iudicaucre maiores nolbi tum tuiile tempora , de quibus in itinere ap-

paicns Ignatio I s s fpoponderat Roma propitium fore . Initiiim
turbarum , deteda a noftris in concionatore quodam Augailino Pede-
mohtaiio hxreiis Luthcrana fliit Flic illc furere , familiarcs iiios opu-
.
lencos homines concitare , ad eueitenda noui Ordinis fundameata rabie

accendi. Calumiiiaikliitur vulgacurquc(vetiis fabula) Ignatium Socioi^
que probris omnibus iiotatiilimos in Hilpania , Gallia , Vcnetiis liasrc-
ieos fiagicijque compcrtos ied elapibs e ludicum manibus,ad corram-
:
pendam iuuentutcm fpecie pictatis Romam deniquc peifugil]e. Appo-

nicLir adkxcfalfus teiBs qui,.qiiod olim tamiliaris Ignatio, eius arcana
:
introfpexerat propius, ad fimilicudincm veri aptius ccnfcbaturdiolurus.

is vLilgo iatn credita, ilia pra:tcrea fiimat delatione, & apud Vrbis Prarfe-
accuiat inibntes. Flucbant ex ieiitcntia omnia: crcdLdas vbique na-
î erant aurcs. ardebat, icllinguente omninoneinine,odij atqiie inuidia;
in noftros homincs inaens flamma abftinebant coiiizrclTii etiani aii-.
teaamici. iiicrebreiccbat quotidie rumor , in Vrbe icrmonibus , apnd

cxtcras quoque nationcs nuntiis ac litceris , teneri dcnique Ignatium So-
ciosquc manifertorum icclcruni hajieiisque conuidos videlicet vtquas ;
iioxij variis locis eiFuginbnt pcenas, eas iufto Dei iiidicio Romx per-
Ibluercnt , iii celebeirimo oibis clieatro Quid ad ignominiam fingi ,
arrocius potcrat ? quid in nalcentem familiam pcrnicioiius ? Exitum

vultis ? is fuit , quo illullrius arguineiimm diuinx iii haiic flimiliam
\ proLiidcndT vltra rcquircre ncfas fit. Conuictus in iiidicio , aotusque in
cxillium talfus tcftis, vidori:^ initium fuit. quam in reliquos conipira-
tionis ncfaria: principcs duni pcdcquicur Ignatius prodigium acceifir.
,
Qujs enim negcc piOdigmm audore Numiiie facluin , vt in ipib
clic
articulo fciendiE fcntcntix in
Vibe rcperti fint omnes fere antehac Igna-
tij ludiccs ex Hifpania loanncs Figueroa , Matthxus Orie Galliis , &
,
Venetiis nuper Gaipar Dodius ? ludices dixi , an ccrtiirimi eius inno-

centiaj
LIBER qVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 487
centi^r teftes ,
quafi diuinicus fubmiili iii tempore ? Horum igitur noii
iamlicteris, fed ore ac verbis magnifice commendata Ignatij virtus,
pablica iententia a Priefedio Vrbis tum omni fufpicione liberata eft,
tnm egregie communita aduerfum calumniatores, quorum longe dif-
par exitas iLiic. Hccrefeos ipii flagiciorumque poftmodum conuioti, in
(e retoisere, quam Ignacio fueranc machinati pemiciem. Alter iudicium
ignis iliga prxuertit, effigiemque fuam pro fe ludicibus concremaii-
dam reliquit; a;ternis tenebris vinculisque alter mandacus. tcrtius breui
conrumpcns morbo raifere
iiiopinato interiit , huius fe peccati
graiiiccr iniimulans. vltimus denique , concionator ille fceleds arclii-
tcdm ac princeps,occultus Luchcri alTecla , pofita tandem pcrfona, ad

,
hisreticoriim caftia quodipiumfLiit fupplicium longe grauiilimum)
(
kfc rccepic. At Ignatio quanta hinc gloria/ optanda ceiLe Societati

^rocella fuit. illuftris faola eft, qua; latebat in obicuroj innotuitquc, ia-
data fermonibus. Imo & de Satana: conatibus hoc iudicio debeilacum
credidicj tum demum a Pontifice Maximo confirmationem fperare
aufa. quam ( licec excrahente ad annum Guidiccionio Cardinale tan- )
demobtinuic: iiLie probaciE iam virtutis teftimonium, iiueprasmium

fortiter fuperatx tempeftatis.
CAPVT TERTIVM.
PoFi confiYmMiomm fapms exagitata Societm
&^ tmhmnm cauffz.
Nter facros Ecclefias Ordines Apoftolica iam audoritate adledla
tamquam iadlis folide ra-
Jr[ Societas tantilliim quietis fperare poterat ,
icibus, vcntorum tempeilatumqLvefecurior. fedmox eo honore noii-

riiiii elacam poiitamque ie vidit m fgnum cui contradiceretur. Certaiini
.cxcitataadueiTantium ftudiaj dnbio procul fraude atque inuidia Sata-
'n^: qui, quam primo in ortu elidere nequiuerac, vbique terrarum per-
^fequi ftacLiit, nondum dcfperata vidoria femel omncm opprimendL
^Lubethic excitacarum toties procellarum qnas deinceps narraturiiu-
|mus cauflas cx Orlandino femel exponere iigillatim. ^cejfe, inquir, Part.iMift,
nonefl turbarum humfmodicaput ab Satand anclore repetere: quifuum dominum.54.

'"""^
mtum exercens tn regno '-vitwrum , qmdquidhoneHi fAnciique mter mortales
apparet, m ipjojtatim exortu comtitropprmere. Notajunt mja?iiiam Chri^ dmmSa'
fue olim Monachoru?n

do fide Cathohcd^
,
jiue .
.STi Ecclefiam nafcentem ac teneram, nota mpeculiares coetus
fedqm hmui defenfonem

commota
Mendicantium: contra qnos non aliem mo-
ji7icerAmqt4£ cuflodidm mdxime
beUa,•^ taru:
profitebuNttir, ace-rrime exarferunt. Igitur Satan cum tantum odent honos^ (^

o.d ehdeada honeBi femwa, tam '-vigU excubet, tam ^wlentM ajfurgat-^ mirum
^non eilyfiin Societatem irnmmi quadAm (g^ mexplebili rabiefefe infert, nem-
peineum Ordmem ^ qm bellum aduerfus enm a.deofufum^grmefufcepit^
^mter Ethmcos , mter hareticos , i?it€r (jtthohcos tanto conatu , tot mcLchiniii
tamque aptM ad euertendam dm monfln tyrannidetn. Hormnum porro ( tV
mijfosfaciAm prorfus ab Chriflimo nomme altenos) generct duo potijfmttmfefi
(tdiâr•'
Secund^,
malnta
^"!
YHmQ/ «
froborum:
/77*-
,
aduerfarm p-a:buere
catijja efl.
cnm Jfrwore
mft remoucas
fijht
ac-Jiciorum ferat.
re Socictati
dm quidem
pax
te
i
,
Ghiiffe virtutt
: 0
^^
hccretici
qmrmdmodum
ôdcum
ejJet,pro
[
/"7
cum
,
, fprope
deterrimo
,
njitiofique Catholici,
njttio numquam
admoueas, mgna cooritur ita.
h^c
acfeuwgas, Jed prodeoi m aciem^^ îttum aggrediaru, ex^
donec alterapars alteram
eqmdem
retwet, argumentare
/ •Tv'
ômm item m aperto
mcLgis conueniit
ddfm fmditudinem commutet^

quando tempiis
, pugnam non
,
quam
incideret, qtio tempo-
mterpretarer indicio.
7"
Nam quam-
cdori
•
,•
€
tnHituU njides^ njeliam
debelUtum cum mmdo

fimdem faEium ,
, eiqne qmm\ quodoptandurnpotius
(herandum efii êi loco rnotam,(^ faSiam mdem mundo, q'uodT)eHi
auertat. PriCter h>£c dtiogenera, certos quoque homines wterdum aduerfarios
Tertia, Ordinibus. Ac ne idqmdem '
Jjahmt hic Ordo ex alns Religiofirum pru-

dentibiis rmrurn ac pr£ter opimonem
enim protinus cum profano
yiaeri. Non
rvefiitu perturbationes (immi exuuntur •,numerosque ccetibuj , hac proclut m
uitate e^* infirmitAte nAturx , dld impugnatione Satana, quis bonos e> aquos
pr^fiet omms O* concordu fludiop)s^ Adhtec hormnum mgenia, pro infiitutionc
'-^^ atque adeo habitu

anmi aûltti
alia: necprofUiis
qmm m fiicm
quidquam
improbat, etiam njoce acfermone condemnet.
riy mm qii^dam noua caput extulere
corporum , adeo diuerfa funtj iJt
figitrd '-uarietas.
efifaEiu^
,
qnam /
Hxc
qmfque qu£
Igitur
iUos fludia^ alios ddeSiant
AJjlieti
confiquens '-uidebatur, njtj

iudicio ac
fuis inslitutis
^
mn minorfit m
cum fua
<-oi.
a-
warent probnrentque maxime Nam qmtm
qmfjue efl
n>el lequitAte fxpientu^ qui res <-utifunt
, ab iis difcrepantia refutarent.
tanta ijel charitatiJ amplitudme, qui alienos compleflatur ac
, infuo quamqHe genere, neutram
^ m
pdrtem praemdicij tnclinatus pondenbni ^ Itbret examinef Accedit quod
Societa^s non folum veteri Keligioforum forma habebat muJta dmerfi,fed, Vt
JnHitutt pofcebat ratio , exteriora qti<edam tngnia ,
' feueritatis ex-,
perimentAnon affumpferat : commouetqUe nefcio quemjenfum^ qmm '-uideas

Cixdem tecum profitentem conditionibm non iifdem implicitum ^ (^ quafi fld-
dtum idem decurrentem non pondere pari grauatum. Docet qmdem prHdentiA
non idem ci quoms petendum. Sed tamen magni dîpuli perxgrel
firebanty qux ajfumebant leiuma^ nonitemab fufcipi. Hicca^-

tem in exoriente Soctetate confpeEIa, mnlto poterant yehementiHs commouereA
quod ^zjitte germs ab fHpeptum etiam probabatur m '-uulgus. Super Ixec
tpsa,
recentis hmiis a.JfecU dîplina ciirn totos fe m proximorum dedidijfent njtilh

tates ^ ?mlliimque pratermitterent pietcitis miniHerlum , qmrum multa Keh-
giofirum <-ueterum multi trafiabants egregia quicdam pietas pacne obflupe-
feciffet Jenfum ^ necejfe erat eos compungi. "Taticorum enim eH illa Apofiohci
Phiiip.i, peSioris generofitaSy Dnm omni modo, fiue per occaiionem, fiue per vc-
ritacem Christvs annuncietur: & in hoc2;aiideo, fed & g-audebo.
"'^• în potms ex mtimd erat fchoU Christi qmdicebat: Vidimus quem-
dam iii nomine tao eijcientem d^monia, & prohibnimus eum, qiiia:
non fequitur nobifciim. AmAtplus nimio naturx contumdcia^ quodnguL•-

re exifiimetHr ac proprium. Ex hoc autem capite onebatnr duplex pr^terea
nietm , ne (^ fludiis Religiofos ad Ordmes adfpirantiuin , elT• liberalitate hc-
ntgne fAcientmrn alto auersdy diquando cum difiiplina, tum <-uita ibdA
defiderAturi ejjent. ^wbus rebm qm miratur quempiam fmjjfe commotHml
LIBER QJ ARTVS. SOCIETAS PATIENS. 4g9
ismturam hominum ignorat, nec fiatum animaduertit ^ in quoCHRisrws
Dominns reliqmt Ecclefam : cm advincendum mdmt fuppeditare vireSj
\mhn mgn£ caulfas, (^ ojiSiori^ decus adimere. Par caujfa lndmAgiHrorum

lonneminem mcititmt, cumfcholis quas Societoi ptiblicabat^(^ lucratpf m-
'emerti, ciditus ad crefcendum intercludi putarent. Fuere etiam e Prafuli-
l)M qiiidam aduerf, nomine quidem ac fpecie^ quod mra Societati ab ApoBolicd
Sede concejpi poteiiatem eorum conuellerent : fed vt reuera hisomnmm lemlJt-
'mfitit cauffa dolendi , non mdtos priuata qu^piam pertHrba.tio tranfuer-
(osegit, Pars maxima mtellexerej ad leuandas eorum confcientias mtjfum ida
J)eo fHhfidium.
Itaque fumma capita vt perilringamus, tria quiEdam praecipua
iiint. lii hcereticis improbisqLie pertinax odium nominis noftri, &
.iperta maleuolentia. quiburdam Catholicorum , vt modeftiili-
In
be dicam zelus , non fecundum fcientiam , prêfeftinatumque iudi-
;:ium non cognita caufsa, coniundum ciim ignoratione \'\tx remiri'
ûe noftrarum. Inquibufdam armulatio impatiens lucis alien^j
aliis
priefeitiin vbi periculum eil , ne de quieftu fuo commodisqiie decedat

iliqnid. His fere e fontibiis inde ab initio
Societatem odia fluxe-
illa in
i.e, hinc illa bella enata, quibus totoiamfaiculoiadiataeft: neque tran-

ûillitatem magis fperat, quam fuos iiicer ilu6lus Petri nauicula. qua
:um impeti agitarique abhxrecicis, vexari ab improbis, commune cft
Societati noftra! id per impios miniftros agente Satana , illam vt de-
^ inuiftm
''^'^^'''
?rimat, cuius ope non parum extolli Ecclefiam videt^ exofam, itniifam,
;xeci'andam vt reddat, qua diuina boniras vti dignata eft, non infimo ^"^^^^,
\\x glorinj inftrumento; irritosqiie illius reddatconatus, cuiusôberudi-
ionem piecatcmque pr^ftantium virorLim,tanti fieri ccrnit auôiita-
:ein. Ec miramur, in illam Reges & Principes, liberos in illam po-
tulos, ii in illam celeberrimas Vniueriitates facrosque Prxfules conci-
:are eil conatus ? Illudic mortalium mentibus ingenti vmbra vera an •,
ialsa, periiide habct : & de nihilo terribiles obijcit reriim triftium fpe-
inesac tiinendarum. Regibus vitae peiicula, & nefcio quem timorem ,
uiieft.^ ciedis : quam

Regulam lefuitis imperari vide quo progre- trafanaain
per (
liatur calumnia) Guliauus Suecorum Rex etiam nuper aileiuit. Po- un.cap^^'
Diilis rumores ingeflit tuubatai femper Reipublicie & pacis, ab iftis ho-
ninibus motuuin omnium turbarumque audtoribns , aflentatoribus
Priiicipum, & qiiorum coniiliis accepta lefe-
peiTimis confultoribus •,
:unc, fi qua duriora funt Magiftratuum imperia atque edida. Vniuer-
Kicatibus PrÊfulibusque imminiuionem obijcit poteftatisfuâtqneau-
loritatis, violationem priuilegiorum iuriumque fuorum , in quce fcili-

:et per fas & nefas inuolare laboret Societas, vUi fiibene nefcia aut ce-
iercj vnius nixa auiloritate Romani Pontificis, cuiex voto fponfio- &
iie fingulari totum orbem fubiugare coiietur, prodere Regna atque Im-
i3eria,rubijccreRegum colIa,vniusque iftiiis Summi Antiftids Itabilirc
Monarchiam. Dici non poteft,qLianns hiEc amplificata figmentis fpar-
a fuerint in vulgiis
,
quam traduda inuidiose. Per regioiies circum-
iucemus Ledorem, brcLiibus multa complexi,qux Annales nolbi pro»
, .ixius dabunt.
Qqq CAPVT
I
490 IMAGO PRIMI S/ECVLI SOC. lESV*
C V Q^V R V .
Motm m Italm ftdiicrfm Societatem,
It;ilia( ordiamur, vnde in reliquas fparfaProuinciascft)

vt inde
I quotics
^ in confiimatam Societatem deinceps quoqiie mota cempe-
ilis ? quoticsRomx, tam farpedecifam, imploratis ice-
poil caiiflam
rum iterumquc cnbunalibiis, ipfi quoque Ignatio laborandum fuit^nc
qua Societaci vix ortx afpergeretur hbes , & maleuolorumfermo paucas
Turb£lc'y^^^ laudes & bonmn nomeii obtcrerec. Leuibus quidem primoex
"" ^""'^'
male ibpicis igniculis fub dolofo cinerejfed erupturis ali-
cauilis, quaii
quando, ni mature oppnmcrencar, in magnum incendium aucmrpi :
ialcem fumo & fuligine rufpicionum dcnigratuiis integram hadenus-

famam Sociecatis. Niinc abinfano amatore periculum tuk^frementc
turpcs fibi ereptas deliciasj viroacii, in Pontificis aulagraciofo, nec
manu minus prompto quam lingua. Nunc ab occukis crimiiiatori-
,
bus, qui modo Pontificis modo Cardinalium aures inaiiibus imple-

,
ranc fufpicionibus auerteraiitqiie a nobis. Nnncab externa Ludima-

,
giftrorum petulantia, qui noui gymnafij nomcn famamqae doolrin^,

quancam poterant, in inuidiam vocabaiit. auii & fLiis efl-ufi pal^ftris,
cum difcipulomm turba, fores quarere, conuulncrarefene-

lafciLiiente
ftras, oblatracc docentibus , mediasque in excdras petulancer irrumpe-
re. officiebant fcilicec eorum oculis felicia fcholarum incrementa, &
probata in vulgus docendi ratio; nouommque magiitrorum gloriam,

vc fic, fuam iiiterpretabantur infamiam acqiie contemptum. Sed miiTa
faciamus iilhxc leuiora, & nulli fere Prouincix Collegioque noii com-
munia. De fumma lei Romx icerum vc dccercaCLun iit, videamiis.
ncquc enim coortas domi procellas diilimulare eft animus, quando iii
iis iingulare elucec Dei patrocinium ab inteftinis fimul exceriiisque ma-
cHiiiationibus fuam hanc tamiliam defendentis. Quod viuo Ignado

erAuieres
ABahadiiU totics friiftra Satanas tentaucratj id eo recentei• vita funclo felicius con-
&Pontio. fcdtiu-um
Iperauit: neciamper externosrerum noftramm rudes, fola-
que fortes malcuolentia & nocendi cupiditate, ied domefticorum opc,
eoriunque viiOium ,
qui & ipfic decem Sociis magiice audoritatis do-
(ilnnxqaepixclaracum laudein Societatis niuneribus mulcos iam an-
ilos erant vcifati. His aiidloribus ipfos in exitium
;,& armareSocios'
cohxrentem illam ab vno capite inter fe ioluere compagem,,
antcqiiam Socictads inftimta primo ifto generali conuenta remel ap-|
probanda , nulla amplius poilent tempeftace conuelli. Dux fuic Nico-i
laus Bobadilla, vir accr,
magnisque fuis laboribus egregie vcilisj folitusi
tamcn e libera potius quadam charitate fic ipfenominabat) quam ex-
(
aila Regularum norma Religioncm mcciri. iamque e Profeffis infuamj

fentcntiam traxcrat quatuor. Sociumnaotuserat Pontium Gogorda-j
num,laboriofiiin homincm, &operariuin plane boniimi fed pra:fmdij
nonnihil ingenij. ^cemum eric poftericati exemplum illorum cxca;
tcmeritas, dicam, anambitio. Siimmam rei maiiifeftum in dircrimeii
addiixere.
LIBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 491
adduxere. Incideiancnempe tempora, de quibus illud potemt vfurpa-
ti: Filij mdtris me<x. fugnmernnt contra rne. funefto illo Recrnorum Re-
rumqLie publicaiuin tato, vc, poilqnam ingenci labore in altum creue-
rcj in ie tandem vires vcrcant &
manas. Et quam prope ab cxitio tum
Societas abtuit ! Excellu Igiiatij oibaua erac capite: inter Pati-es qui
conuenciant domeiliciE crant dilienilones , foras quoque perlatic in
vulgus ab ipiis audoribus, peiTimo exemplo. primis decem Sociis
qui vniueriim quinque erant fiiperftites, diio Bobadillam fequeban*
tur: nondumerantappiObaLTCoiiftitLitioncs, necfatis certa viuendi
norma: Cardinales iiniftris occnpati rermonibus deIarionibus<^Lie ; nec
minus Pontifex, qui &
fua fponte non omnino propenfus, &prJiiato,
vt fere fic, hominum genio fua adamantium^ & quie ipi] fapienter infti-
tucranc ea pntanciLim prima erat cnim Paulus IV. vnus primis fiin-
(
datoribus Clericorum Rcgulanuiri,qnos Theatinos vulgns nomina*

bar) Societatis Inftituta non probabatomnia, dudumque aliquid in iis
inutare moliebacur 5 ilgnificaratijue non femel, ex noilro & fuo Thea-
tinomm Qrdine vnum polie conflari. Hoc tamen tam difficili tempo-
ic inuenti funt duo Pondus & Bobadilla quod primorum Patrum (
numquam ciediditTec fimplicitas qui Societatem vniuerfam perdi-

)
tLimirenc. Nam conilliis aiiide viribasîe coiiacisjipii adierc Cardi-

nales, obculeie libcllos ipfi, iufpicionibiis concitau6re PontiiiceiT)
acriter aduerrus vicarium Lainiuin contiaûe Ordinis inftituta dimi-
cauere; vc danda profcito Patribus fueric opcra , ncquid Socierasde-

tnmenti caperet. Periculi magnitudinem a^ftimare qui volec, indiota
extra ordinem propitiando Numini pia opera cxpendac, qualia extre-
inis in rebus folent adhiberi quotidianas quod tum nouumerat ) Li-
:
(
taniaruin pieces ; alioitim per vices quotidiana ieiiinia: ter in die alio*
riim alio tempore flagella ; cerna qualibec hebdomada a jfingulis Sacer*
dotibiis Sacra: repetitas a pluribus eximio feruorc fpiritus exercitatio-
jies; domi Profeflbrum in vcrberatione publica Lainio,iii
praêunte
Collegio Nacali , qnx & toti vniueriiin Societati extra Vrbcm per lic-
teras mandata. Nec omilT^ interim componeiidis motibus humana:
mdeiitix induftrixque racioncsj doncc cauflx cognicio Cardinali A-
exandriiio
f. is deinde Pontifex Maximus Pius V. fuit) demandata eft,
(
Ex eodie ruboriri lux ccEpta,tempefl:asqLie concidere. indidum iilen-

tium turbarum aiiiloribus, prima faolioforuin hominum medicina.
mox &alio amaiidati fuiit, vbi eornm opera expetebatur, noii minijs
quam antea publice priuarimqae prompta & falutaris. lufllis interiin
Vicarij potcftate, vt piias, fiingi Laiiiius. Tandem etiam Societatis In-
ftitLitura, quod quatuor Cardiiialibus , iisque Ordinum diuerforunj,
cognofcendLim dedcratPaulus Pontifex, illibatum eft redditum. Quo
an vllum prasftantius iit teftimonium de abfoluta perfecflionc
haiid fcio
Conftitutionum noftrammniihil mutaile e diuerfis Relig;iorominFami-
iis fapientiiTimos viros, &quidem prreoccupatos calumniis eorum, qui
intimenotas habereexirtimandi erantêo PoncificejCuiiamdiu non om-
nino probari videbantiir. vel folum illud tam nobile iudiciiim, an noii
fatis magiium commodum eft, quod ex ea tempeftatc Deus elicuit?
Qqq X Noil
492 IMAGO PRIMi Si^CVLI SOC. lESV.
Non ideo tamen fecuia erant omiiiaj nec deduolus ab ea iTicnte
Poncitex (quamuis dillimuiaret) qua mutari quxdam velleinlnfti*

tuto nonfcmel infmuauerat. non quieturus, nifi, vt in Rep. homo
accr paflim multa mutabat, in eam qitoque formam Socieratem ledi-
i^crer, quaiw animo ipfc comprehenderat. Ea forma duo qtla:dam
pledebatur addcnda Confticiitionibus vt 5

Generalis noiij
:
perpetuus, fed in tricnnium iorcc•, &pfallendi in Choro iriduceretui^

confuetudo ritu ClericorLun. grauiter hsc poftmodum feuerequo
iniunxic, vfus fuprema in omnes Ordines auaoritatc. Piignabat
^
vcrumque CLim noftris vita! rationibiis , & Ignatij inentc decretiiqLie ili
primis, qiiivtrumque miiltis magnirque expenderat momentis, &

a noftro Inftimto remouerac. Parendam tamen reuereiKcr iii prajfens
fuic Siimma: in terris Poceilati, donec iudicio CaLdinalium moitc
mandantis ea iulHoexfpirarec.
txagita- Dum hxc domi turbanturj iiichoatiir in Monte Politiano Col
wr Socte-
legiumfuccefiii optimo, fed qui iii infignem poftea tragccdiam ver-i
[eTolttm- ^"s ^^t• Nefcio aii aiibi maiot nomini ndilro afperfa iiifcimia in turpiil
09: iimogcnere vitiorum ; ita ad fimilitudinem veri adornatis criminibusi
vc aueria a nobis optimorum ciuium voluntas beneficentia Colle- &
gium tandem diflbluere coegerit. Feminarum praicipue ad facra my-
fteria accedentiLUTi & numerus & pictas erac infignis : ergo aliie intra
monafterij fepta fe abdere, Deoûe deuouere , pudicitiam fidetn-
ûeconiugij colere quam fandiiTime. Lapis ofFenfionis hicfuit. naiil
Iiumana multorum confilia, vel flagitiofas foe^

fruftrari necefle erat vel
dafûe cupidiratcs. Inde iis, quibus affinitatum & coniugij pra^fcindc*
bamrfpes, nonnulla indignatio•, ceterisjqui ab deftinacisflagiciisdeii*
'
cicbantur, dolor ac furor. Hi piiccipuâdmouendas omnes machi-
nas ftatuunt, vc Societatem e PoUtiano pn-ccipitem exturbent, & cum
infamia. CertiiTima illa vifa eft via, ilia in iilos probia coiiiicefe idquc ;
eos infimulare, quod prohibiti eflenc ipfi pereos. Spargitur in vulgu^

calumnia impudens de vi intcntata fugiend feminie a qiiodam lefuitaJ
non :< nomen, non feminx edebatur: ncc vbi aut quando id ac-J
cidilTet. Comprehenfo rumoris audore figmentum enanuic. Vbi fadaj
llon fuccediint, verum crimen conantur induceie callidiflimx mere-J ;
tncula: magnaprarmia pollicentur , fi quem Patrnm ad flagicium pel-

liciat: fed,quiEDei fuorumpudicitiam vbiqne piOtegentis benignitas
cil, irritx omnes iniidix fuere. Teiria ilruitur techna, qux pluritim fer-i
monibus magis inualuitjconflauitqueinfamiam: vnum fcilicet e Col-'
legio nodu confpedum, dum furtim ad meretricem ingrederetur. ne-
queiufta resfufpicionecaruit: noftrum enim habimm crat ementitus
vir quidam fcelciams , vt demum ipfc moiLi praximus palam ceftatus
eft , & nos mox referemus. His aliifque in dies fermonibiis iam iim-|
plex popiilus aPatrum conruetudine abhorrebac. Addudiis & in fu-'

fpicionem Redor Gambarus ob frequcns colloquium cum pia hoiie-|
ftaqiie matrona foiore xmula flammas inuidias accendente apud fra-|
;
trem primarium virum. Is ad Lainium fcribir, Gambarum vt auocet^

fama iiiterim, compercum flagitij Redorem breui ablegandum ad ;
:]
diu
y^
LIBER QJARTVS. SOClETAS PATIENS. 495
liitiE aliJE fuper aliis criminationes, quin & fidx amatorio: litceriE. Vnn
,j
addiwm memorant, pofitakiLie Gambaro nccis iniidias : aut ialtcm is
,
Vulgacus eft mmor. quas demam technaadfugiimaim compiilic, iuc-
'
cumbcntem timorique, qui veri cnminis expers iemper fud-
fat. Milli conuinuo alij , qiii Collcgio farc:irent aucloiitatem. ied iarrt
I
reftingui non incendium idque agebant adueriarij vt feill vls
poterac :
,
diqiie txdio Patrcs vkro fibi confcifcerent exfilium. Tam multa craiic
pertetcnda quotidie , vc iucunde Nacalis non id Collegium, ied dd-
Probationis vocarec. lam nihil fuppeditabamr ad vidum affi- :
gnatum Collegio Prisceptoris publici ilipendiiun Magiftratiis ruilule'.

tat, Prasceptorc reuocato: xdes quas Sodalitas Giandium conceflerat iu
viiis iiuTum fuos libcras elle volebat: aueria omnium ftudia atque bcni"
gnicas: nouis iniiiperin dics defoimabancur maledidiis , petebantur in-

iidiis. Ad extremnm , re macure perpensa j miilioncm a Senatu petere & i„de
Lainiusiubct, & bona eorLim veiliae Monre Politiano difcedeie, vri- aifeedih
liiis alibi operam poiittiros, vbi certatim Collegia expetebannir. Trifte
naufragiiim igitur hiiiurcc tempeftatis exitus fuic. illud tamcii com-

modum, qnod omnes facile iniuriastriftiaqnecompenfet (qnis non ad-
mkemrinenarrabiles diuina; Ptouidentix vias?) quod per eam ftado-
nem Robertus Bcllamiinus Societaci datus, tanto tOtius Ecclefi;:e bono.
hoc bonitasis & prouidentiiE j iftud diuincE iuftitiie fuic.
Triennio i
iiifcelTu iioftro tota confida: infamiaîcena retedaeft.Quîdam ciuiiuii
poftingentem feriem calainicatiim^mifere trahens animam, nullum in-

I
ueniebat faûiiTimx mortis finem. intellexic iminilTam diuinicus fup-
pliciumi acciri iubet multos e ciuibusj in quibus fuere Curtius Taurij-
ims^fraterloannisMariiETaumiij poftca Cardinalis, Vincendus BeU
:
larminus, Roberti Bellilrmini item poftea Caidinalis pater , ioannes
1 Hieronymlis Bellarminus Abbas, loannes Hcrcules Minacus, Alexan-
der Buraniis , aliiqiie. His omnibus lciilo ciicumfufis, moribundus
Inmmo ciim doloris fenfu inteumorniis fingnlcibus ha[:c palam profite-
tur: mifer ac perditui isfm, qm halfituhomtms lefuita ememito adinfa-
mtam Vatrtbfts conflitndam , Vt cogerentur Monte Politiano abire (quod jpro
I
dolor! accidit
) quafi Wm ex lis^furtim Koffu meretricis domum ifi^reffii
\fiimi njnde imquA dijflpata in Patres mfamia (^ propter hac trrjnanefa-•
j
cinus emdcnter fcntio T)eum
net înit mon, lam igitur njobis
tjje ,
qm tanto in
ommhns aperio &• confiteorindwnif-
COram
efi:
mgore^ yti videtis, detinet ^
fmumfcelus meumjiposque obtefior^yt pro me Demn precemmiy vt tanfam in-
\
mrtam condonare damtiumque ac detrimentum remtttat, quod eqp
7?iihi <-velit,
txtejjk iUorum Tatrum ynmerfe huic ciuitati peperi. Ha^c rite conteftatus
migrauit e vica. Res tota mox idoneis fubfcripra teftibus firmataque
cft; compcrtumqne, & alios ferme omnes infamise auôres miferrime
Hoc nimiium in rcpecendo poftmodnm Collegio ciuitatis
pcriifl*e.
dia accendit: ied ante annum m. d c. v. nihil impetrari potuit. Cardi-

-
inalis Taumfius, qui primo Politianiim vcnientes hofpino exceperar,
anteobicum ruum eos reducere laborabac , vc vna feni optimo ea reli-
iqua viderctur cura, nec alia fuperefle caufla longius vit^ ipatium
adamaiidi.
Qqq 5 Eodem
494 IMAGO PRIMI SMCYhl SOC. lESV.
^„i,„ Eodem tempore, quo motus illi coeperant in Monte Politiino , Ve-
ttmvore jictiis qiioquc IsLiis, miiior tamcn tlierat perturbano. D.fiimiles
^^
titri ^^^'
quis nonmirctar? Vcneciis facile comppiita res Dacis Scnato-
cxiciis
pctits.
riimquc audoritate, vbi in Politiano nofi niii nanfragio pacari potuit.
Contra, eofcre tcmpore quo dc reciucenda in Montcm Policianum So-i
cictate maxime agebatiir, Vcneriis eduda ell:. Sed prima videamus.
Erant Venctiie chara admodum Sociecati fedes, ex quo tempore naui-
gaturus in Pal^ftinam Ignaciusâ Senatore cxccptus illic crac diuino mo-
iiitLi. Vcnetias item quo conucnirent dclegerant piimi Pacres, vbi,con-
fcdis ftudiorum fpatiis , Lutecia recelierant: illic gemiiio in nofocomio

icgrisprimumminiilraranc. Ex eoriim numero feptem ibidem eranc
imtiaci Saccrdotio, atquemeiufdem Reip. oppidis vibibiiique concio-
num publicariim pofueraiitrudimenra. plaiie vt fedem hanc & Remp.
adamandi iingulares & propria: maioribus noftris elTent cauife. Collc-.
gium inea vrbe erexerac dicaratque Andreas Lipomanus, primus CoK
legiomm anno fuperioiis fxculi quinquageiimo.
in Italia fundacorj
Fluebant pcr decennium ex voco omnia, viuo prasfertiin Pacriarcha
Driedo,quiadres fereomnes noftroiLUTi opeiam fehciter adhibebac.
Sed illius obitii verfa alea eft. Succeilerat multum Driedo diflimilis
loannes Taiuifius hic contra nifus nihil probabat quod gereretur a
:
multaque oblocutus,& aiTiduo fpargens noxia, ctiam per facro-

noftrisj
fanda Euangelia iurafle dicebatur, Societatis homines in Veneca dkio-
Jie non diu manfuros. nec dubitauitadiicerc vx Clariilimis Senatoiibus,
nifi fidem fibi habuiiTenr. Triumphabunc hic, fcio, inimici nomini§
iioftri, atque \ixc praifagia qu^^dam & omina fuifledicent earumre-
rum,quxquinquaglltafel•e poftannis accidere; laudabuntque fcilicet
Taruiiij prudentiam , quafi ea iam tum animo prouidiflec. Taruiiius
igiturdudum coniilia agitans de dicienda Socictace, aut (qux alcera
fpcs erat ) de illa faltem poteftati fubiicienda., multo achus ciuium
animos concitare aggreditur, per occaiionem Sacerdotis cuiufdam prx-
poiiti confcilionibus Coniicrfarum , qui magna vulgo randitatis opi-j
nione, fedclam multa diiflu nefaiia iecilVe deprehenlus ^ fupplicio eratl
aifedlus. In Senam igitur, eius inftinctu procui dubio (qiiancmn om-
nes argumeiitabancur) acerrime quidam difputantnon elTe ferendos.inl
Rep. lefiiicas, noxiuin hominum genus &: turbulentum: iilos, cetero-
rum exemplo Religiofommîntra fuos fe non continere cellz acMo-
naftenj fincs, vcmm ciuilibus ic immifcerenegotiis & ad publicas , res
pomgere manus : elVe Hifpana: fadioms, nanfragos, cxtorrcs, liinc
alios, aliosindc eiedos: fubornare macroiias peique eas quid in Rep.
,
nai: fpeailaii •, & per confciTiones pra:cipne iingnlarLim rimari fecreca

familiamm. Hxc in Senatu quidam cum dilputalTenr, addercntqiie
diuerii figmcnta quam plurima, inter fe pugnantia , nimio criminandi
iliidio ( vt effc ca!ca improbitas ) alij alios rcFiuabant. Pnmum bon.r
caulTx patrocinium idfuic: altemm, quod dcinde ( noftris domi hu-
iufcerciomninoignaris)quidamex clariiiimo Ordine vltro iufcepere,
inftitiita defeniionc perampla. Deiedi igimr piima fpe Societatis cii-
ciendx, illam alteram aduei-farij tentant. Negari ceice non pQlIc qiuti
,
peregri-
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATlENS. 49$
peregriiiishominibus pcriculose tantiim licentiiE concedatur, vt fuo
arOirratu tam multorLim audiant confcfliones recenti excmplo fatis
:
iupeique admonitos, quam parum cuiquam credendLim iic: apponen-

dLini fakem ciiilodem ac vigilem qui in officio contineat , nimiamque
temperet licentiaiii; hunc aucem non alium quam Patriarcham elTe
oportcre: nec profed:oiiacndum,vt iftorum hominum nomen, vt gra-
tia, vt potcntia in cantum iiiualefcant. Itaque hiec illi cum dixiiTeiir,
Senator e primis, qui & ipfe acerrime putabatur aduerramms, eam coii-
tradefenfioneinhabuir, vc nihil exoptari vltra polTec. Poft multa cen-
fukjii qua de re admonendi Patres elTent,id Sereniflimo Principi (Hie-
ronymus Priulus tunc erat ) commendandum. Ea iententia placuit.
Accerficur ad Principem ProLiincialis Palmiiis exeo intelligit quxiii
:
Senatu ada didaque. mox detedo fonte horum fermonum, quem fa-
cile apparcbat piOnuere ex auersa Antillitis voluncatej ita Principi fa-
tisfccic , vc criminationes nihil nifi ad cognofcendam pleniiis Socieca-
tem vakieriiir, augendamque confluentium multitudinem. Mulcieniin

acceiiere clariiiimorum virorum: & qiii prius exteriorem tancum illias
ipeciem nouerant, vbi per eam occaiionem domefticiE quoque difci-
plinae prieceptis & ordine cognito , eiufdem iiiteriorem formam tam-
quam animam peruiderunCj pro fua prudentia. aeftimauere totius qnafi

fabricte rationem. Ita non magno negotio, primo in ortu , ea fopita eft
flamma, Piiuli Palmiique prudencia,& mucua beneuolentia vtriufque.
Atque vtinam pofteriora tempora Priulum quoqiie eiTenc fortital
non eliet fortaiTe vnde tam iniolenter exiiliam Venetum aduerfarij no-
bis exprobrarent; &
fepe qui veras eius cauiTas fericmque auc noa
ij
:
norunc, aut incalumniain vertiint. nectam accrbe in lefuicas conckare
i
molirentur Reges acPrincipes,iad:ato vbiqueeius Reip. exemplo,quain
iapientillimam pra^dicanc. Sunt quibus oper^ pretium vifum fuit totos
ea hiftoria libros pertexere, ad inuidiam fcilicet audloritatis Pontifici^,
nominifqiie noftri: cuius criminandi quotics naolifunt occafionem, fa-
nequam liberalicer indulgent. Quo quidproficiunt, iifatericoguntur,
non eiedos ab initio proicriptofque, lefiiitas , fed fua fponte abiiiie? nec
'
alia ex cauisa quam religiose parendi C Ri s i in terris Vicario,
etiam cum vnius Prouincix laihira ? Ncque quod hadtenus concelTLis
I
redicus non eft , probro non tam illum negari omnino,
verti debet:
I
c]uam in aliud tempus reiici CardinalisPeriOniiis cum Pontifici dixit,ne
I
vUa publicas pacis eflet remora. Reftituta apud Venetos Pontificia
1 audoritatc, fuum quoque locum recuperaturos lefuitas, purgatis tem-
,
3orcfurpicionibus: Chriftianiiiimum Regem, qui eos Conibntinopo-
im introducere potLierk,non plus negotij habiturum per ditionem Ve-
netam reftituendis. Ha:c Perronij prasfagia tunc erant. ea qui euentu
necdum firmata queritur, is meminerit, qacmadmodum fmgrum, ita
I
rerum agendarum quamdam elle maturitatem. Eiedta e Galliis refti-
tLitaque tanto cum fenoic Societas , vt poftinodum referemus , non in-
feriorem de Veneta ditione fpem fack.
CAPVT
490 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV-
CAPVT QJ/INTVM.
Ixtiores in Hiipania fruges cemimus ,

quo maior illic hibernsc
^^^quaii tcmpcilatis antcgrella triftitia. Non alia facile regio naicenti
pnmuin Societati prcrlimtiores iubmifit viros ;

noii alia tamen in So-
ciecatis mores atque infticuta inquiiiuic acrius cundata diu iua in Re- .
gna adniitterc , quamuis e iuis fere conflatam akimais ied nec alia ;
probatam iemcl pcripcdtamquc maiore ihidio complexa eil. Nimirum

nec aqiiila fccum agiioicic , pnulquam dubitant agnolcere. Exercend:e
primuni Ignatio tolerantia^ tirocinium Hifpania tlut Ignatij vincnlis :
carccribusque iuos dcindc Ixcos ibidem iuccelins Fiber acceptos retulitj

qiiaii £lio prarmia virmtis paternx Vbi paulatim certx iedes figi coe-
.
perc , fluolibus turbinibusque agitatiE ilint, aut firmatx pocius. Libet e

multis Salmaiiticam , Complutum , Cxiarauguftam excmplum dare.
Tempefla! Inciioabatur Salmaiitica:: domicilium, curfu proiperoi cum ecce rcpen-
^^^^"^ tempeilas, vnde miiiimc debuk, a nobili concionatore,Theologi^-
'"
^"'^Mei
chtoreCa. que Doolore exS. Dominici illuftii Familia. Mclchior Canns isfuit,
*">•
memorandus fua illa abalienatioiie ab hoc Ordinc , qu^ excrema etiam
Hift. Socic- .... \
xtate mitigari vix potuit , cum ita norentem Societatem viderec exem-
c• i
tat.s i.p.i.s. :
n"ii3.i4•
plum Religiofis hominibus ,
quo tranilieribs non agat concepta iemel,
altiusque deminfa in animum finiftra opinio. Fortafle & illud fuit: Cani
opeia duas haice Religiofas Familias inter committere Satanas tenta-
fe
bat, vt,veriis iii ie vii"ibus,aacrerent inuicem,mutuamque, in qua rcrum

apud populos agendamm acies eit, hcbetarent frangerentqueauolorita-
tcm co maioie populi ofFeniione, quo clariora ab iis exfpeolat charica-
:
tis & conieniionis exempla , non iiiconiiderata: annidationis h igitur, .
quem dixi , Melchior Canus penitus eam opinionem imbiberat, infta-

re mundi nouiillma tempora , mox adfore Antichriftum j iamque pro-
dromos eius adeiie nolliOs homines defignabat , quos omnino emifla-
:
rios atque iatellites Antichrifti palam & non diilimulanter vbiqueap-

pellabac omnes enim iitiufmodi aireclariim notas in alumiios noiiiE
:
nuius Familix aptiilime conuenire. Sed non animaduertebat vir bonus,

& olim fuifle homines, qui DD.Dominici & Francilci ianoliiTimas Fa-
milias eadcm tabula in contcmptum vocare conati fum, eamque iiiHem
cap.t4.& nrmare iiotis, vt apud D.Thomam videre poterat libro Contm impii-
*5
gnantcs Religiones. Interim hxc Canus non in circulis tantum priua-
tisque coiigreilibus veium & e cathedia Dodoris , deque fuggeib ac
,
pro concionc: tanto pernicioiius,quanto maiori ipfe erat dodrin^ fama,|

& opinione piObkatis Non populum tantum , fed & Principes virosi
.
nadiis eft credulos. Sibi cauendum cxiftimabaiit a noftris pervicosj :
& compita commonftrabant digitis ne tradcnda^ qiiidem rudibus do-':
(Stnnx Chriftianx f-aciebat Magiftrams potellarem: vixque aliiid iupcr-

crac , niii vt tamquam piirgamcnta vrbis vrbe pcllerentur . idqiie emc
apud Academicos agitaii delibeiari iam cocptum . Quid faccrcc hoc
reruin
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 49^
rernm diiaimine puiillus grex ? Tuirianus , e Sociis vilus, noii
, icrnocus CanOjhominem adic : iubmiisc rogar, vt iuislaborantem initiis

'
Sociecaceai liia malit auotoritate protegerc ,

quam vexarq erigerc, quam
aifli?ere . tum Pontiiicias adtert litteras coniii-mationis tcilcs , & ilmnl
QuX fint reccntiilima Pontiiicis de hoc Oidine iudicia ,
qui diios e So-
cietace Theologos ilio nominc Tridentum ad Concilium miierit. Nihil
iile ad hxc omma, nifi iuum illud identidem occinebat^ pra;nionendam
tuilie mukitudiiiem ie paceretur induci m fraudem miierari iiitc- .
lim Tuiiiani ibrtcm , cui ie amicum dicebat , quod iis ieie impmdcns
coniunxiiict hominibtis . Non crat igicur hos inrcr fluftus niii ac pro-
uidcntia Numinis,luos numquam dderenciSjCerLa ipes. Eniinucro vaqx
enituit:. Ex eadem ian^tillima D.Dominici Familia , & cx cadem
domo (
quis crcdat? )
propiignatoieni cxcitauic DoLtorem loannem
Peniiam, iingulari pictate ac doftrina vimm. Is veriratis ibadio^ diiii-
omnia hiiins Familix inftitiita rcrutams , non dubitauit
nique hoiioris,
,
recentcm Ordincm iniuna vexamm aduerfus collcgx morius icripco
edam litcerisquc defcndere. Necmodice ceteri Patres vnius culpa exci-
tatam dolucrc flammam ad eamque reftinguendain exaricre vniucrii.
:
Franciiciis Romxus ante omncs,totius iple Ordinis Gencralis Magiiier,

edito iuiis mandato in rmrtute Spiritusfmcli^ ^fanf^te obedientU , ac fib
tanis arbitriofuo taxandis (ita loquitur) ne quis huic Ordini ( quem qiiaii
prxfidiariain iTVinnm Dei beiiignitate lubmiilam vocat)aiit cius iniiitu-
tis detralicre autObloqui paJam priuatimque auderet.Paulus quoque III.
Poiitifex, ofFcniionum cauiTis m.aCLire opprimendisj Apoilolico diplo-
I
mate geminos Antiftites, Conciieniem Salmanticenlem, iudices fta- &
,
tiierat , tntorcsqae Ordinis abs ie recepti . Ignatius pronuntiacaj nuper
iiiiRomano iudicio fententiaz exemplar miieiiat , ampla iuis poteftats
.fada quxuis adcundi tnbunalia. Vcrum Dmnibus hiice prxfidiis opiis
noii fuit. Nixx mendaciis caliimiiixieniiinconciderc, partimloannis'
I
PemiiE iingulari indulliia ,
paitim eorum
habebancur per^ qiii ilifpccti
eniii ardorc laobeniidis vclintcr pfbcellas muncribus ilfts Aperuere .
tandcm ociilos male creduli homines , finderiusque iudicaueie de fdntCj

I
vnde taiita fmviluum manabat vbcrtas Erô difcuisa va-
.
I
nitate, tetia illa turbarum nox iti diem nicidum la:tiilirnumiûe coiiuer-
fa. Ncc illud omiferim diuiiia: iii Socios piJouidcncLr aliud argnmen^
\
tum . Per hoice dies diuinitus cxcitata eft Maria Pimeiitella Comes
Montis-Regij, quxiere intraMonafterium quoddam iiib eadem D.Doi'
minici dilciplina collegerat , vt noftris necclVaria vi(5i:ui cnltuique pro-
fpicerct.An non priCclare fibi conftat prouidentia Numinis ? ex ipsa
prxcipue Dominicana Familia defcnfionem parailtis iimul {ubfidiunl &
I
vic^, vt vtriuique Ordinis viros tanto ianotius copularet charitas , quan-
i
frauduleiitius inuidia Satana: dii1:iahere conabamr.
Maior altcra minaciorque Tolcti exorta tempeftas Toleti dicam, a!U : -
annc Silt-.
311 Compluti ? certe a Toletanis profeda mcrnibus , atque adco p^x~
chicpiicopi domo , iii Coinplucenie Collegium defeuiic, quod ea tem- chicpifc.

peftatein Tolctaiia Dioeceii vnicum erar. SubofFcnius dudum , acrius ToUrano,
I
tandem in Societatem exarferac loanncs Silic.Tus Toletanus Antirtcs. seaetli.iiV
49S IMAGO PRTMI SMCY Ll SOC. lESV.
Ncc lcuis eiat irariim caulla , orta a rudibus quibuiHam ac vccordibtis
Prcsbyteris qui eciam bis in dic , ii placet^ ^ ,^ ^^ ^ ^^ ^ corporis ve-

,
rcnda mvitcria pr:rbcbancreguftanda,aliosquedurceinodi enormes

committcbant eriOics Hos exccnio cultu noilris non diilimiles, cx no-
,
Ihonun crcdidic diiciplina proFeclos acnter igkur m holce Sacerdotesj .
acciTime m Societatcin cxartic vcomniuni caput & ieminanum. Ac ,
vcrioics oifciiiionis caulKc ab obtrcdatonbus & inuidis iniuiurrabant :
quotidic in aures Prxiulis , Socictatis homincs in aliena Dioccefi impu-

ne ad populum verba£iccrc,paillmqiic aures arbitram coniitcntibus
darc; imo & profiteri, nealim ic niii Romaiio Pontifici m agendis illis
partibus cllc iiibiedlos. Tandein exacerbatus AntilleSj intentato ana-
dicinacc cdicendum ctirat ne quis e iiiis popularibus apud noftros Sa-

^
cramcnta hcqucntet j ne quis itcm Parochus iiiis in templis pcrmitcac

Sociccatis hominibus aut concionemhabcndam, aut vUam Sacramen-
toniin adininiih-ationcm P»e6lor Villanoua ad Poggium Poiitificis
.
Niinrium Madritum aCcurrit, opis & confilij cauisa. Non potuit ma-
iorc Ihidio j quam Poggius fecit , cauflH iiiicipi Societaos diplomata .
Scnatui Regio ipie cxhibet. ipfe ad Silica:um cum fuis litceris, exaratis
pcriludiose , Villanouam remittic inftrudlum prxterea perampla :
commcndationc Elconorie Mafcarenine Principis femhiiE, magnic apuci

Antiilitcm audoiicatis Verum ad harc aliud nihil reipondit Silicariis,
.
quam propediem venturum fe Complutum , coramque a£lurnm, quod

faclo clicc opus; videliccc , vt loqui iii cauilis iblebac quas nolebat con-
fici . Iiicerin\.ad Complutenlem Canonicum fcribit., a^dcs e regione
Collcgij ad vnam omncs quouis pretio cocmat
non eo tantum confi- :
lio,qLio in eas loci angurtias redigeict CoUegium vnde egtedi numquam

pollet; vciLim, vt aicbat, quo virginum illic cxcitaret Cocnobium tantS
akitiidine, vt Iblis ac lunx nobis eriperer Adeo commo- .
tLis icnicl animus omnes explorac nocendi vias Ac iemel itcrumquc .
deinde perbciiciTole appellatiis dc reuocandis ediolis , nec animum nec

aiucs aduercere vmquam voluic . Romx Ignatius qux triftia nimtia-
,
bantiir, in Ixtis numeralTe fertur, atque oinen traxiiTe vberrimi aliquan-

do ea in vrbc Rituri proucncus. quod dies ipia rerumque fncceilus poll-
ea confirmauic . Ec in piarienti quidem reddita mox ierenitas eft , per-
latis a Pontiiice mandatis , vt iniqua contra Societatem edi6la SilicTUS
reuocarct . Libctnc iingiilare argumentum diuinx in Socictatem Pro-
uidentix cx hac qnoque piOccUa cruerc? Silicxi opera ( quod ille minime
cogitabat ) m
parandis Societati ardibus via dl Coemi ille voluerar, .
nc noiham aliquando vcnirciit; & fic coempCcTe venere fa-

in potcilatem
cilius &, quod a tam multis dominis, non iiae magno iumptn, nec fi-
:
lic matino H:rcpitn,obcmcri potuiiiet, cum vno earum omnium domi-
no facile rranladum cft atque xdcs ilLx ArchiepiCcopo vita fundo iii
.
noflram pollcfiionem omnes celTcre.

^haCd'^ Hadcnus quos narraui motus, fuere fine populi tnmAltu, Carfar-
'!"^" anguftx iii apcrtam plcbis leditioncm quommdain odia crLipere. Pro-
^^^^^ ^^^'^^ ^"'^ ^^^^^ ^'^'^ ^^^^^ n\A\x horribiUor nulla exitu Letiore.
so^ciaais'' ' ,
iib.ij.n.ij. ScdnccaUud iaHiipanw domicilium plutes a pmicipio fiue fautores

liabuit.
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 490
Ribaden.in
habuic ,oppugnatores
fiue Quicumque legebatui domicilio fitrus,
.
Vita Igiiatij
quaii coniurationcfaota^tum Religiofi,tum Clerici,contra. cooriebaiitur, ''"^ + <^^'+
""*'
vc nuiquam tota vrbe poflent Soci eonfiilere Coemptaj tandem sedcs,
j , aii/.
in quibus hodieque Collegium degit. Adornatur Sacellum; Sacro pri-

mum faciendo dies dicitur. Proiex, totaque Nobilitas iniiitatur. Et hac-
tenns quieta fuerant omnia : cuauccce tibi pridic eius diei muka iam
nodc rogatuin mittic Archicpiibopi Vicarius celebricacem vt difreranc:
Auguftinianos de loci viciiiitate licem intendere. Reiponium eil , bona
etiain Aixhiepiicopi venia eo iam proceflum, vt dilatio integra noii iic;
reddcndam poftridie Vicario pluribns fadii lioftri rationem Poftridie .
paulo ance MilTarum iolcnnia adeft homo ignotus , iubmilTus ab Au-

guilinianis : ceniliris interpoiicis eo loco Sacra pcragi vetac
Noilri in . -
omncm cnenmm Summi Pontificis rite appellant , raptim

iudicium
pios dodosque viros confulunt , iura atque diplomata inipiciunt. om-
nes iine dubitationc pergendum ccnfent. Igitur cicreinoiiia magna Sa-
crum peragunc Dominicani ; ex Hieronymiano Ordine coiicionem
habet prsftans Orator. Prorex intererat cum pra:cipuo flore Nobilicatis;
omnia celebritate magna, gaudioque fpeolantium. Incerim ad Collcgij
fores Vicarij edidiim affigiiur , aditum huiiis locij quod profanus efier,
Sacrorum cauâ , propofita anathcmacis paena popularibus inrerdiccn-.
tis. Nimimm vicini duo Parochi in nos qiioquc exiurrexerant; quomm
vniianguine iundbus crat Vicarius , iua alioqui fpoiice parum Societad
beneuolus. Hi omiies cum , Aiiguftiiiianis confpiratione inita, ad So-
cietacem CÊfaraugufta exturbandam vires &opes incendiint. Breui eo
rcm adduxere , vt publica cxremonia Societas probroio nocata fit ana-
themate , diris proclamaca horrendis execratio-
maledidiisque coiifixa ,
nibus , reftindas faces iii eam acccnfe , funefta modulatione cancacus

Pfalmus centeiimus ootauus dirarum plenus nihil deiiique prxter-' :
miiium quod in impios ac deteftabiles Eccleii^ filios inimicosque Dei

ficri coniueuit. Qui partes noftras pro a^quitate cauife viii erant fiiici-
pere illuilres quidam
queadjfacris ardibus pulii
&
*
perampli viri,palam, vc eodem aiiathemate illa-
Interdidus prajcerea tota vrbe Sacromm
vilis, quoad Societas iu ea permaneret ; clamcum videlicet ad eam vio-
leiite exmrbandam Ex eo tempore nihil non dirarum in iioitros ho-

.
mines conied:um cfh quafi piacula qii^dam omnibus odio erant atque
2
horrori .addidere probroias imagines , qnibus noftri iii compitis , ia

vianim angulis , in valuis tcmplomm, depioti cemebaiimr a truculeiitis
dxmonibus abripi ad inferorum flammas. Nec femel procacior turba,
vna ex fcEdis illis imaoinibus in haftam fublaca, fafto agmine ad CoUe-
gium procurritâb effringendis foribus vix coercita opera Equitum qiio-
rumdam qui iii vicino ludebant,&: iatellitum Proregis. Neque hxc viia
iatisad concicandos plebis animos fpecie P.eIigioiiis,quod acemmum te-
lum eft.Tribus deiiiceps diebus funeftam fupplicationcm circa xdcs no-
ftras cum lugubri carmine inftaurant Christi e crace pendentis effi- :
giem auerilmi &

atrotedlam velo gcftanr; inter maledi<ila exfecratio- &
nes lapides iadant in ted:a;miiericordiam,miiericordiam magnis vocibus
ideiitidem iaclainanc. Quo poterat vlcerius progredi furor ? nec*pitdoir
Rrr i iani
500 IMAGO PRrMI SJECYLl SOC. i£SV.
iara iiec modus Religionis cauiTam agi putabat impericum vuU
erac .
gus. Niliil Apoftolici Nuntij nutus , nihil loaniiic Principis ( pro

Caiolo patre Hifjpanias moderabacur ) valucrat audoriEas . Spedabant
omnia ad publicum totius populi tumulmm Ergo Patres. grauius peri-
ciiium veriti, proccUam temporis deuitarc coniiicuunt, & Grcgorij Na-
zianzcni exemplo,ea vrbe cedere qu^m nulla fua culpa/ua tamen cauisa,
tumultuantcm viderenc . In Senatitm adcunt
coniilium exponunt: :
xdium fuaruin deferunt claues. Fic abeundi poteftas a Seiiatoribus, per-

iiiLiitis quidem , fcd ciim ampla laude probantibus id modeftia: ipeci-
mcn concordiGEque. Vixdum exierant noftdi &: continuo, quaii eiedo

in pelagus lona, procella quicuic. Ac eccc mirabilcm rerum conuerfio-
nem. Affulfiiie fubitam lucem crederes; adeo mutata funt omnium ftu-
dia ac voluntates. Archiepifcopus melioribus vilis coniiliis, fua ipie de-
crcta refigit , innoxiam Sociecatem, irritasque declarat cenfuras fuas. Igi-
tur confeitim mittitur qui Patres reuocet : venientibus Magiftratus om-
nesefFunduiimrobuiam: medios excipiunt,mulisqLie impoiicos hoiioris
caiiisa vellenc iiollent , per celeberrima vrbis compita ad Collegij xdcs
reducunt; publicum dedecus publico item honore compcniandum rati.
Hic Cacfarauguftanic tempeftatis exitus fiiic , tam Ignatij fiducise coii-
ientanens, quam vaticinio Borgix quorum re cognita, non niii Ix-
: ille,
titiic figna dedic omen inde

, duceiis iniignium incrcmentorum qualia :
deinde ipfa dies actulit, & incredibilis ciuium bencuolentia. Borgia ve-
ro cum lapidibus appctitam domum inaudiiTec , dixiiTe fertiir , iilos vt
colligerent lapides , nouis ^dibus exftruendis vtiles fore . Ncc iiia no-
centes pcena deieriiit
ica multo poft fuo ipii
.
Ccrnobio pulii ,
qui exturbandie Societacis audores
ied melioris diicipliaas,Monachis id ceisere , qUiCrere ipii per aliena Coe-

aliisqueex
fueiaiit
eadem Familia,
, noii
iiobia iedem coa6ti.

Hdtemjie. Atqiic Iias priorum temporum procellas cxvniuersa
fiates fpe-
Hifpaiiia deligere viium fuit; propterea quod cenieri poiluiit quail ipeci-
rarum in 111^11 quoddaiTi caruin ommum,qua; pofterioribus aniiis contigere. com-

Jiifpama. pledtuntur etiam omne hominum genus ,
quod aliquando in Hiipania
ienfimus adueriari: Antiftites primumDo(il;oresque,deinde Clerum,tum
Religioibs Ordincs, ac plebem denique tumulcuantem. Cerce Nauifla-
anno huiiis fxculi quarco, poteric illi Ciefarauguftanie
uicniis tempeftas
non omnino videri diffimilis , ftrepitu faltem atque tumultu Iii celc- .
berrimis autem Academiis motus iiibindc exftituros Marcinus Nauarrus

socictatis
'
Azpilcueta iam olim praemonuit, vir qua pietate, qua dodlrina fcripuf-
'*''''
"^'*"4uetotoorbeceleberrimiis. cum enim Salmanrica iter haberetj Socios
omnespie dcque genu complexus , folicke dixit, curandum iedulo, vt
Salmanticeniis Collegij, ac cins quod Parifiis erac , fiindamenta quam i
optime conftitucrentur propterea quod cx vrbes veluti fontes quidam

:
litteramm efientjquo externoram plerique confluerent. addens prêterea,

cLim tantam Ignatins inftruxinet omafletûe clafieiTi qua ( vt ille loqiie-
,
batiir proiuo afFe6bu,non comparandi gratia nul/a maior '-umquam ejfet
)
inflruSid, magnas Societatis CoUegiis

Domibiisque tempeftatcs noii de-
fiituras. Id iii Hiipania prscrertim quam verum fuerit, noftri olim doce-
bunt
liber qvartvs. societas patiens. 501
bunt Aiiiiales, iltisque iii triftibus rebus exempla inde confiliaque &-
latia poftcri petenc.
CAPVTSEXTVM.
Socktfiti mitterm âtimtm m Galla mte exfdmmfpiptm.
QVis ignorat quo in ftatu naicente primum Sociecate Gallia fuerit?
quot illic turbis exagitata Religio? quid mirum igitur, fi hic acer-
riine exeicita Societas ? Sedem belli hic deledtam diceics, hic certaminis
campum. Caluiniana hxreiis armis & impetu ferox , vt Sociecacem vi- mrefts
dit parantem obuiam ire conatibus iuis , mox illam exagitare, occulds
5'''"«^«
primum graiTata cuniculis, dein modis omnibus perditam atque eieolam

velle. Nec fliic exigui temporis hic furor . iexaginta & amplius
amio- GalUL
^^
mm cercamine cxiaturare odia non pocuic ; donec tandem expullam vi-
dit omnibus Regni fiiiibus , prolcriptos Socios , eredam nomini 110-
ftro feralem pyramidem, perenne, vt fperauerat, monumeiicum.
In Gallia igitur de nobis cunc triumphaiTe ie credidit hsreiis ; & , fi
verum fatemur , nufquam alibi tantum

acceptum ferimus eft auia . Illi
quidquid iii Gallia paili fumus. quis praster illam maleuolorum in nos
odiafouit? quis iiiuidiiE flammas exckauk vehementius ? eadem illa
auit^ Fidei , eadem patriie commuiiis Erinnys fuit , eadem omniuin
Societati malorum caufla, per fuos illa mendacioruni Minirtros iapieii-
tiflimam partem Vniueriitatis, grauiilimum Senatum Regium induxit
infraudem. hiiica paucis Sorbonicis publico decreto damnata Societas,
a maleuolis de Rcgio Senatu eie^la iniliper atque proicripta cft. Atquc
hiEcilla funt pofita xternicati de nobis trophaea, qiiae tam libenter com-
memorare iblent inimici nomiiiis nofbri, quse iadare in circulis, qu fa-
mofis libellis toto orbe decantare Enimuero pofita ^tcrnitati. Num-.
'
quam cnim vt cxcidant pofterorum memoria , nobis cura eft;neve-

reantur iilentio intermori ne iinamus, nihil narrabimus ( frcndeat hxic-
fis nomini noilro glorioilim magis.
)
Saccularis eft hic annus ex quo primum Parillos ab Ignatio miifi

SocijjprimumilludCollegiorum rudimencum fuit. quot agicatum ca-
iumniis ! eo parcius tameii , quo intra ilia iepta ie continebant mode-
ftiiis, priuatis ftudiorum exeicitatioiiibus intenci. Decennio
adhuc fere
fundandi Parifiis Collegij fit poteftas a Rege Henrico II. ied agi ad
perpetuitatem nihil poterat,niii ab Regio Senatu Societas Galliie Regno
palam reciperetur Idne fieret , nullum 11011 lapidem iemuli mouere.
.
Igitur a Senatu ad Epiicopum , atque Dodores Sorboiiicos , reie(5ta eft

cauiTa : a quibus fcilicec admittciidam iiumquam fciebaiit Epifcopus .
°nim fine diiHmulatione aduerfabatur ^ Dodbores quid ientirent , paulo

poft prodidere . Profeotum igitur tum quideni niml, iiiii ad patientix jjamna-
iucra : cauiia iii deterius prouoluta iemper quoad taiidem priEcipitata tnr Socie.
. enim anno, poft minaces paflim audicas iii Societatem vo-
vertente
,
^-^^ '^^,^'*"
:es, quaii fragores qui futuram tempeftatem pricfignarentjecce tibi tam-
ûam ex tetra nube fulmen erumpit, decretum illud aliquot Sorbonico-

2 ntcts
««1555.
an-
Rrr 3 ^ rum:
502 IM-AGO PRIMI SifiCVLI SOC. lESV. ' '
rum: Sorbon;^ enim adrcribendum liumquam ceniliere maiorcs no-

id
llri. Ab Apollolicd Scde dudum confirmata Societas,tot graciis,tot im-
municanbus donata , toc Rcgnis Prouinciisqueiam recepta , per Euro-

pam IndiainqLicfcliciter.difFuia (ûis crcdac?) damiiatura vins cancafa-
Thujn.i.37. piciicix opinioiie , tamquam in negotio Fidei penculofa ^
pa.cis Ecclef(E pertur-
fîth.i"."' lâtiiia , MoriAfliu Reiigioms euerfiuA, e^ magis in deflru5iionem quAmxdi-

"«'"•45•
ficationem.
Dici non poteft quantam rcbus noftiis cladcm id decremm minaremr.
lam libcre, iliftahcri auiaoritatc, inuehcbantur in Societatem conciona-
torcsdcliiggeilisjin cathediis ludimagiftri,populiis iii circulis,Senatus in
coiuiciitibus , ieruicia Proximum videbatur, vt

lcyphos intci• 6c lanccs.
flagris cxii (quod rumor ferebat puliique toco Regnd facelTcrent Socij.
)
& confcda res erat, fi pednde credulum Heiirictim SecWidum maleuo-

lomm criminationes iaueniflaic. Is nobis mmfnic, quod Diuus olim
Ludouicus oppugnatis ea tcinpeftate Diuomm Dominici ac Francifci
Familiis : protefllis non ienlel , fibi & Cardinali Lotharingio pxnefolis
rclidlum Societatis patrocinium , idque deiertuiOS niimquam . £a ipes
Sodetatem in Gallia niicanteirl alioqui, & pa:ne conuuliam, retinuitfo-
iiitquc. Potcrac quidem huiulce dccreci abiogatio vrgcri apLid Pontiii-
cem j cuius iii eo quoque agebatur audloricas maluit Ignacius Mi .
Ipoiitc conciderCj quam deiki cum fragore. Ita contigit: cum ilrepimm'
initio laceingentemfeciiTet, cianguk ienfimeuanuitque. ipios deinau-
(itorcs fadi pccnituit. iraici merito potiiere, quod falsa delatione ita fibi
permilere illudi. Ccrce quadragefimo anno , cum de eiicienda So-

cietace adum eil (vt iiifra referemns) Facultas Theologica pronuntiauit,
rcdnendam iii Gallia. tantiim aberac, vt prioris rententiic meminilTe vel-
let, qua vc noxiam damiiauerat.
poflmul- Maniit igitiirmmquidem iii Gallia Societas ied quanta ciim pa- :
tasdtff.'
ticntia: materia! an non flentes mittebanc iemina lecuturx meills ? Ex-
'
fpedaildum fuit, dum primus ille tempeilatis ie frangeret impecus.
Mox apericnte requafi lereno,tranquillitas paidatim rcdiit. Ergo(quod
e re CacholicT Religionis, ac Societatis m primis ) agi deiiuo ccrptumj
vt pcnitus in omncm
Galliam aditum Societati Rex aperiret Tertiasj .
iam licteras eam in rem dederat Fiancifcus , qui Henrico patri iucceiTeJ
rat eam a i'e admillam coiiteftans , mandansque Senatui Pariiienfi , vt
:
illam ipie quoque rite Concilio ampleoteretur. Tot Regis iiiiTa fm-j
Ikata iunt. Decretum Sorbonicum in primis obcendebatiir Quarcia .
litccris imperatRex, iinecunclatione obieqiiantur , conficiantque neJ

Thvmnus
goti^m. Moram itcmm iiiueiiere. AdEuftachium Bellaium Panfien-
H1ft.hb.37. lem Epifcopum ,
qucm Societaci haud diilimulanter infeniiim norant
Hift.societ. cognitionem cauiTx deferunt , ac Pontificia diplomata mandant exlii•
p.i. .j.num.
j^^^.^
Q^ -ii^ .^^ poteftate vt habuit, quafi hoftilia iigna oftentans, ade^
Parocl-iorum concilium vocar,&multum qucftus fua itque illommiuri
pcr harc immiiiui, poftquam omnium animos concitauit, fcripco conî^
gnat rententiam Galliaj Regno Societas ifta ne recipiatiir
: Id vb .
Francifcus incellexit, obieda fibi iuiTit oftendi , &:quinmin omnium

que accrmnum Senatui mandatiim cdidic Quidquid olim nuperve; :
quoui:
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 5O3
quouis contri obiedum clTet, Societatem in Rcgnuin Gallix oninino
recipererj nuUa hdbita ratione aut veteris dccreti Theologorum Pariiicn-
iiLim, aut intercciiionis Epiicopi iam aducriaiitis Has ipes intempe- »
ftiuaopcimi Principismorsabmpit. An poterat IKidiofius cauila 110-

Itraililcipi ? Toties citra conmmaciam qui reicolam miratur , is iciar
nonnuUos e Senatoribus occultc ha:reticoSj langucntium aiit inuidoium
iludia tacile liias traxills in parteSi & eraiic eiuiinodi tempora, vt, ne ex-
aiperarcntur animij pro poteitate agendum Regi non videretur.
Succelierat Rcgi Fraiicifco Caiolus fiater . nouis aniinis vf êtur 'w/^v^»*
nesotium.iiouisquc Principum commendatitiis

• 1
voluncatcin ratam vellec Scnatus

11 <- -KTi 111•
Nihiloplus
litteris, vt Franciici Rc-
-r^
''^S^'*'^*'^'^
aLoiinentft
gis
pcriequi quot iterum obieolx fint mora:. Omnia a ie vt iemcl amoli-

. obtilTietur. igcz Pofutcenfu
Thuan ,
rentiir , ad Coniicntum Poiliaceniem , qui Rcligionis caifisa breui crac
indicendiis, Societatis quoque cauliam reiiciimc. Veriun hic fua ipii ipc Hift. sodet.
falii liint. Recepta tandem Societas elt , Cardinalis Lothatineii in pri-P^ ': '"''
mis jdcinde rumoni),Arinenlaci, Guilijj Borboni) icem Cardinalium,

aliommquc Regni Procernm opera ; eo die( quod memorare iuiiat) quo
Parifios pcrucnit LainiuSj id cempoiis Prxpoiitus Generalis cuius iane :
aduentus Societati iii Gallu noii CTlorioius magis ad flimam ,

quam ad
fmolum vtilis, tum illam quaii ftabiliiire;>& fiia quodammodo maiiu eo
in Regno iirmalTe videri poteft.
Receptiiam erant, angebantnrque feliciter nouis quotidie Collcgio-•
rum incrementis ; ied diu quictis elTe non licuit. Pariiiis iii primis felix
; noui gymnaiij progreilbs ( ciii inter alios magnam celebritatcm conci-
liabat loanncs Maldoiiatus ) vrebat xmulos igiiem iilum inuidios^ :
clamabant quantocyus opprimendum Concitatur iii nos Academia,.
leuibus primum dimicatiuncidisj &

quafi intra domefticos paricces , ied
qiicT mox foras tota veluc acie piOdieriint Academiie Rcdlor ( e Me- Hift.Sddrt.
J• , .
'^
I-
.
dicorum cunco hic erat, quorum tunc piÊcipui vitio teinporum religio- n.ô.î,
....
p.i.Iib.8. •
, ne dubiaj& ab Hugonottis non alicni)ieLiere interdicic, vltra ne doceant.

Rogacns auotoritatcm fuam Senatus interponit^ iLibetcûe doceri de mo-
re. Habctur interim iii Academia conuentus. quxritur de adicircendo
Societatis Collegio. Didiisqaeieiirentiis, agcnceprariertim Medicomm
coetiK Socicca^ ab Academia nihilominus ,!f; ,!"!l
prarcise cxcluditur. Perftitcre
Patres iii incepto docendi, non minore cum approbationepublica.quod ditur ah
nouarum iiide tuibarum molcm coniequentibus annis exciitit Tam- ^'^f^^' .
iquam pro aris &: focis Academici pugnaLierc . Si Franciico Montano in Apoiog.
credimus , nulla vmquam caufia tanta contentione agitatain Senatu,

*''''
nulla maioribus librata momentis cit. decem ordiiium ac ilaatmn

nomine, decem inilirrexiilc Aduocatos icribit Vchcmens atque acei- .
Diis Academix Pationus fiiit Stephanus PaichafiuSj cxcrcitatc-e

ante alios
in calumniando impudcntiar. Qiiid noii conuitiorum euomuit os illud
impudcns in ied:am,vt aiebar, amSicioiam, fucatx religionis pleiiam? Thuan.Hift.&
Aufus & Ignatium , nouo impiecatis commcnto, cum Martino Luthe-^''' 37•
10 comparare quali ambo, diuersa tamen via , eodem tendercntconfpi-
:
rarentque; vt videlicet, labcfadataMaCTiftramum audoricate legicima,

«uciplinain Ecclefiafticam eneruarent , S>C diuina atque humana iura
I
504 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. iESV.
confundercnt omiii.i. Nec impigre miniis cauilam iloftram cgit Petru^ !
Vcrionus magni nominis Patronus , multum lauciata Societatis origi^

nCjCiiisqacaudlofc, &
acri in Paichafium oratione Dein .
McniliuSjCoirnitoris Rcgij partes luil:ineiiS,incrGpka initio Patronomm

vcrimquc m nouos Oidiiics muka pra;tatus candcm contra
aceibitate, ^
Societatcm pcrorauit & a Senam petere viderec.in quamrem

; aiiiiis ,
Claromontani Epiicopi lcgamm conncrci potTsr, vt mcmoria teftatoris

aiio gcncie conicruaretur. Vemm caiiisa biciuum integrum agitata, Se-.
natus dc ncgotio amplius dcliberandum ccnluit , conceisa iiiterim So-

ciccati libcrtatc publice kidiim aperiendi, erudienda;que itiueiuutis. No-
nis Apnlibus id decretum anni icxageiimi quinti iupra milkrimum
quingcntciimum*
Tnrhsin InualcicdDac intcrim, diftiaftis in partes Galli.T populis, infoknrioi
<^ ab
\^^^^([^ Turba: vbique &
iedkiones. lam Apamiis commniiiter cum
H^gorOt
omnibus iam Turnonc nominatim eieda SocictarS erat ab
p^„||^-q|-j^ ;
Hugonotds, vi atquearmisomniaoccupaiitibus. Immiiiebat vniuerfiE

Gailicc tempcftas immaniSjglifcebatque Reiigionis fpecie ciuik belkuti,
quod mulcis dcinde annis nec extingui iatis nec ibpiri potuit. Hoc tam
miierando Reipubl. ftatu ,
quae mala periculaque fubieiinc Socij•,
quLs dsfcribat ? Hxretici ipforum fcckra iis aflingebant hos nimi-

ilia .
rum vokbanc credi turbarum omnium incenrorcs hos pernirbatorej ;
Gallicani Regnij hoftes publicx lalutis, & incokimitatis Regix ; emiili-

rios Romani Pontificis,cLUus vniiis auoloriLatem pcrniciosa kiaextolie-
rent dodriiia; iuuentutis morcs corrumperent , iubdicos in Rcges arma-
rent; quorum vita; iam inde ab iftorum commoracione in Francia num-
quam eirec cautum iatis Et duo qu^dam eodem tempore eucnere, vn-'
.
de, ventilatis e Theologia quxilioiiibus, iiigentem ciiminationum ma-

teriam adueriarij congelTemnt aduerilis dcitrinam Societatis nefarii :
icilicet Hcnrici Tertij Ccxdes; &

iucceffio Henrid Quarci , tum quidem
a Catholica communione alicni qucm , nifi Romana maiorum : iacra
ampkcteretur, Oithodoxorum nemo Regem agnoiceret.

Obtentu Wxc magiiis toto PvCgno motibus dum feruent,
inuidiam vbiqiie in
innanran.
yocatur Societas itaque de illa cxtnrbanda iterum a5itari coeptum an-
.
tHrdc So- "o M.D.xciv. Veriiin id ne ex piOtctio agi videremr , htis obceiitu quaq
cictducu- Academix iam olim cum Socictate fuerat, fraudem pkacuit diffimulare.
scib r>u-
P-cnouatur igitur Us illa acri contentione , per triginca iam annos inter-
picix. miiia. Dccimo tercioKakndas Maias fcrcurinter Academicos iO2:aticr,j
lib.iii- vc litis tot annos compercndinat.r mdicium tandein vigcamr. Acn
caufla Nonis Qu.intikbu.s.PiO Academiaverba fecic Antonius Arnaldus,
dc Cakiini feda, caknnniator vehemens, infenilis noftro nomini iiquis
alius j infamem m nos habiiit Catilinariam cikiendos , excerminan- ,
dos eflc toto Rcgno Iciuitas noii iam dc Academia: tantdm , ied om-
.
niuin pubUca {alutc agi Vcniiie tcmpus ierius omnino quam digiium
.
* Francico nomine fuitj fcd tamcn ita maturum, vt dilferri iam Iiora nori
dij
'^['^'i
poiTit. Igkiir intra dies quindecim a decreti deiiuiitiatione ad iingub
icholas iacba , excedcrc tcncantur •, ni faciant , tempoie ctapib quicum
S";}.^ £iJî.^^.A^.î•^^^^?-'
iAiiJlp.kinsordine rcquilito, ftatim tamquair
LIBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 5O5
lx(x Maieftatis &
parricidij contra Regem tentati reus daranctur, Hxg
aliaque muko atiociora vc in nos decernercntur, quaii rentcntiam
ipfepronuntiarec, iinpotentei: impudenterque dcblaterauit Arnaldus.
Intemeneranc &
lici Curiones: pro iis Ludouicus Dolxiis triduo poll
pari vchementiadixicj poft inniimcraconuitia,orans ad excremum ob-

teftaniqueCuriam, iiquidemFrancianon pellancur (quod Acadcmia
petit) ialcem illis Sacramentomm adminillratioae, omnique alia quie
adCanones ipedarjracm fiinotioneimpofterum inteudicatur. Duretiis sdpioDu-
'''*"^'
Societatis Aduocatns, acri iudicio vir, breuiter admodum pro temporc,
& fingulari cum modeilia ad fingula reipondit, abilinens ab omni ver-
borum acerbitate. exftant h^ aoliones vulgat:E typis. fcriptLis & dein a
Barnio copiofior libellus defenfionis loco tuic. Eadem poftmodum ac-
cufationumcapita luculenterefutauicFmiicircus Montanus. His admi^
niculis irriti adaerfarioram cecidere conatus pra:ualcnte propenfo in,
Societacem fauore, vc cum gemicu & acerbitate rciibic Thuamis, id

ageiis vbiciimque potefl:,vt rebus noftris qiiam maximam conciliec in-
iiidiam. Seiiacuiconfulmm faoliim eit, quo libelli Academix noininc
& Curionum vrbis oblati iubcntur adiungi lici olim compeiendinatie
ante annos triginta,tamqiiam eius appendiccsrvc vno icilicet codemquc
iudicio de iisaliqiiando aSaiatiipronuntiareciu•. Nihil vltra obtitiue-
Hic enimuero inficndueie aduerfanj,qLii ceitam vidoriam iam fpe
,re.
deuorauerant. Dum fententia: dicuntnr, fateturThuanus quasdam ad- Hift-ini-
modum libere ab iis qui fe niimero viiici dolebant ,

prolaca. Thiianus
âlter tum CiiriiE Vrxks, vir antiqui moris & borridie libertatis,vc prior
ait, nobis omnino oiFenfus (vt ex prolata rententia patuit) peracerbe
dixkfibi videri, comperendinata cau6a, vitam Regis comperendinari.
eavoxpro omine deinde celebrata eftob loannis Caftelli fadlum anno
proximo, quod mox refeieinus. Addidit prxcerea/e efFemm fenio vitx
Ipotius quain litis huiufce finem adfpedurum. ne tamen indiila icnten-
tiamoriatur, cenfere vc lefiika: coto Regno expellantur. Eodem tem- Thuan. ibid.
pore loannes Pafleratius ProfeiTor Regius ad fuas leotioiics ex more
priefacionem habuir, fed amarulenta in Societatem dicacitate cakun-
niifquc pleniifimam.
CAPVT SEPTIMVM.
Eieâ e GitUm Societas^ &^ refiitHta.
DVm \\xc raiitis
nusinfequens extremam
Academi^r atque vrbis motibiis
caulTa. noftr^
difceptanturj, ai>
momentam attulir, atque
omnino afflixit. Perficiendi aliquando, quod tam diu agkaueranr,
h^recki maleuolique viam inueiiere. Ncc poterant potentiori telo
|tcm aggredi, quam tentata(vc cakuTniiiabantar) a nobis Regis fakice
.atque vita, in qua omiiis tutn veifabatar eiiis Regni falas , e quo nos
VOlebant exados. Nihil hic adferemiis noilris depiOmptum Annali-
biis, fed e vulgatis vbique famofis libellis , noftrifqae aduerfus huiufce
fadi muidiamApoIogiisjcx fcriptoribus item excernis remm Gallica-
Sss rum
506 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV*
rumScipioneDupleix, Petro Matchxo, Andrea Fauyn, lac. Augufto
Thuano, & aliis etiam nomini noftio infenfis j vt maior veritati tui-n
ab extraneis, mm
ab ipfis holtibus, luxaiFulgcat. nec ideo iftiiis exfilij
hiiloriam texere d\ animiis quam Aunales noftri aliquando exaftms
(
dabunt) fed ex aliorum fciipas hiitoricam quodammodo

apologiam,
Anno M.D.xcv. vefanusacnefarius adolefcens loannes Caftellus,
inceitiim quibus agitatus intempcriis,Regis intei-ficiendi coniiULim ce-
pciac. Tum primum Parifios Rex adueiiiebac, nonduin Pontificio -
lutas anathematc. Immixtus turba: comitantium Caftellus , in inte-
CAftellni riiisviquc Regis CLibiculiim penetraccultiO coiifoHarus. Sedcum de-

Rencm
ftinata exfcqui parac, idu deerrante (qaod excipiendo falutantiuml
vitlncrat: , ^ ^ , i
•
i r V i \ r> i --.• , i
quorumdam Nobilium complexu fe profundiiis Rex inclinaflet) den-

r I
tcm rupit multo cum raiiguine, nec penetrauic altius, Ex hoc fado;
omnium in Societatem odia exarfere illam actencati ream parricidij,' :
manum tantum commodafle Caftellum, vulgatum creditumqae

Qup
cil:. iure, qiiave iniuria, friiftra quxritur ;non dabant tempo-
ra defenfioni locLim. quod aiunt, delidto depre-
quail in flagranti ,
lienfa fuilTet Societas, ita in eam conclamatum eft; non feruato m~

Hift.1.131• ris ordme Cverba Harlî Prxfidis fiint apud Thuanum^ neque par-
tibm anditis, '•vt in feditwne puMicd graffatiofie' Dudum ante con-

citata erac iii nos ab hasreticis ingens inuidia; piiEoccupaci auerfi-
qLie implacabilicer multorum animi;tempora Reipub. peitLirbatiilima,
populis , vt diximus , Proceribufque in partes diftradis. Nunc autem'
noui criminis ruinma erat apud lefuitas Philofophiam audiuiiie Ca-
:
ftellum (is fextum iam menfem lurirpmdentiai operam dabat:)nec cx

alia fcilicetquam iftiufmodi fchola exitialem hanc prodire dootrinam
s«neca. dc Rcgibus maolaiidis. Di(5tum vcre: iN^fcis quanta rabies oriittur, fvbi
fupra modum creuerunt odu. Sufpicacibus ingeniis id vifum iatis, vc atro-

ciilimi facinoris audlor Sociecas haberctur. Credecne portericas, qiian-
do in ipiis quoqiie adiierrariorum Annalibus legec, ne in tormentis
quidem nominatam vmqnam Societaccm fceleris confciam ? Eodem!
tamen Senatufconfulto & Caftelli & Societatis cauiTam coniungerei
placuit; illum probiOfa atrocique ncce, hanc exfilio damnare, vnoeo-
demquedecreto, quafi iiitcreflec nihil. Quidenim amplius fuperefle
ApuaThua. (ita inSenatu difpurabant) aut quas vlteiiores quasrendas aduerfus
'
peftiferam feftam probationes? an eiiim verba ab accufatoribus data,!
cLim in caufla Academis Regni falutcm Regifque vitam verti nuperj
clamabant?quidmora illaartificiosequaeiita profe£lum,qiiam vt ca^dis'
diu ante meditata^ confilium maturaremr? Id videlicet fuperiore iudicio'

feiam mm animoprouidifle, Thuanus gloriatus , eamdem de extur-'
banda toto Regno Sociecaceiententiam repeciitjiiiquam frcquens Sena-
ideopro- tus ut. Decretum rcribitur, vc lefuitas omnes, tamquam muentutis.
fcrthuur conuptores, fublica tranqmllitatts perturhtores
, Kegis Regnique hofles, Lii-
Gaiiia:
^^^^^ alufque vrbibus intra triduam a die denuntmtionis, toto autcm!
Regno quindecim diebusexcedant. ni pamerint,tamquam in larfe
Maieftatis reos animaduercendum. bona eorufn omnia arbirrio Curia:
moxin piaopera erogcnturi fancita iiifuper perduellionis poena in eos
qui
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. ^0?
qui ad fcholas Societatis extra Regnum
litteramm caufsa liberos miie-
iint. Necmora. inincerrumexiiliumdeoli omnes^tain fubka procel-
la, vt veluti ex Variana cla Je audeo dicere ne nuncius quidem tanti

( )
maliadvicinaCoUegiamitceremr. Ipfe Sociomm aduemus , tamquarn

cxingenti naufragio mifei-ae tabulx, pro nuntioerat. Neqiiehicquies.
NoLiis iterum edidis, mandaco Seiiatus Regij , vlceriiis toco Reo-no
fedibns omiiibus exmrbancur. Qua
poteftatemque extendic
ius PetrMatth. To
i
lofaiius Senatus, paiere vetuit, retinuitque Societatem, niliil veritus coivTJ,
auc hÊreticomm potentiam, aut asmulorum furorem. Complanatur m;^»iar

interim Parifiis reducicurqueiii aream Caftelli domus , e qua percuf- pyrartiis.
for prodierac. columna erigitur eximio opere. inicribitur Senatufcon- scpioDtt-
rultum, non tam iu exfecrationein nonninis Caftelli, quam leruitarmn Hen«coiv.

fciliceti de quorLim exfilio perpetaum volebant apud pofteros exftare
moniimentum.
Hxc illius temporis fceda procella, hoc illud toties decantatum Gal-
licannm exfilium. quod qni nobis obiiciunt augeiitquecriminose, ve-
lim reftitiuionis feriem apud coidem Audores legant: delebunt ex ani-
mo facile omnem iftiufcecriminis fufpicionem. Expecitam denuo fuiil
fe Societacem piOborLim omnium voto, faolamqucper abfentiam cha-
riorem Pecrus MarthxLis fcribit ^ rcLiocacam eam, tamquam perdiciili-
mis hifce temporibus vtilem Franciê ac necelTariam , ob prxftantem
:
emditionem morumque probitatera , aiTerit Fauyn;ab Regni Proccri- inHftod*
bus certatim pro ea adlum Scipio tefl:atur,& Thuanus ipie. Nec Socie- i. iT"*
tas caiillle fu^defuit, autrupplicandi diligentiam intermific. donectan-
dem Mcxh apud Regem de eius reftitutione fortiilime adum efl:,capra-
Hebdomad^ peropportLina occafione,quam adionum eHe
tafandioris zAgitur
animam nonnemo dixit: neque tantum conillio induftriaque peifici, ^^ reiiitH-
quancam temporibiis negotia attcmperes; nihilque tentes omnino, ^"^^

fi
^f'
nifi cum apte potes &r tempeftiue tentare. Erat illic Pafchalia fefta ce-
I
lebraturus Henricus. Ignatius Armandns igitur Muifiponto profedlus
ciun tribus Sociis.Cum pro more fandioris Hebdomadse Rexac RcCTi-.
na iii lauandis pauperum pedibus folenni ca^remonia defunêrentur
Sacro intermere. a^meridie ad Regem introdudi pcrbeneuole exci-
piiintLir. Hic Ignatius cum Sociis in genua procumbens , mox iurgcre
iuiius ell:: &,quod mirere, quamuis prolixas orationes non fcrret Hen-
ricus Ignatium tamen Armandum non minus patienter quam attente

,
I
aiidiuit de tota caufsa modeftiffime diiTerentcm, vrgentemqae potenter
Societatis reftitutionem. Exftat eiiis oratio fane perelegans apud Sci-

pionem DLipleix liiigua vernacula, vt habita efl:,quam Lacinam Thua- Thuanns
nus iii hilloria fecic. Finierat Ignatius; bono omnes animo efTe iuific "*'
Rex, addenSjLutetiam cum aduenerit, efFeolurum fe, vc fibi negotiiim

,
hoc cLu-a! etTe intelligerent. placere interim ad fuum Lutetiam adtieii-
tLim Ignatius Armandus cum Petro Cottono pracfto eiTent. Exeo die
proindubitatohabituseftnoftrorumreditus. Eiufdem anni Septem-
bri menfe expeditur Rotomagi Regium diploma. id iigillo magno fir-
,matum vbi iii Senatum aIlatumeft,conturbauit fcilicet animos eorum
qui nomininoftrofemperfuerantiniefti: itaque promulgationi inter-
S s s i cedere
Thuanus
ccdeix Jecemuiit. Id Regi magnopei-e difplicuilTe ferant quare ipfc :
"'''
&
cum Rcîna magnii Procerum corona in Senacum venic pndie Na-
taliciorum. Hic Harlxus primaruis Prxfes bene longam vchemen- &
nos orationem habuic. Epitome erac conuitiorum omniuin
tem iii
Dupic>lr''cniiîiiumqnc qiux Paichaiius aliquando acque Arnaldus in nos decla-

Thuonus. maueranc. Graiiicei• vehcmcntcrciue vrgcbar, vt Senacuiconiukura,quo
toto Rcgno cxiulare iullaei-at Socictas, Rex adhuc ratum habere vellet,
ncqucde rcltitiicndis tamnoxiis hominibus vllam admittere cogiratio-

ncm. id obnixe rogarc Senatores, addudos iblo eius vita:atque incolii-
mitatis amoi-e. Reginam Procereiquc nobis amicos non inediocricet |
folicitos habuit ea oratio, qiiam apud Thuanum aliofque mtegram

Hift.1.151.
inucnics.
jRextpp VcrLim Rex, fublatis primum in Ccxlam oculis, ac fereno vulcu, quaii
tn SenatH
Vro ea
^^^; j-ioftix patiOnum
r
ageiet neruofam concra, iudicioque plenam
^
,
^ r-. - ^ • • •
ferorat. oiationem cxarlus elt. NuUa prokcto vmquam inltituta adtio nomi-
ni nollro honorifica magis nulla theatio celebricri, nulla maiore pa-
,
trono. Quid ni beneuolommomnium plaufu cxcipcretLi r , frendente

nequidquam innidia? excepta eft vulgataque quampiimum vario idio-
mace. Eam apud Petrum Matthxum & Scipionem Dupleix reperi,
vt
quoniam pulcherrima eft vulgacarum ia^pe Galumniaium Apologia,
hic atcexam.
"Kfi" A6lis primum gratiis ampliiiimo Ordini de ea quam fe ferebat
pJ^r.Matth. cura ac folicitudine de Regis Regnique incolumitate, dixic: Omnes ab
'co ivT'
Harlxo allatas rationes ,
qux
tam graues tantique momcnti eiTc
Senatui
scip. Du- viderentur, dudum fibi venilTe in mentem, aliafque multo plures , quas
licnricoiv. ipfi nonpcruidiflent. Rem igimr mamre apud fe perpenfam , & non
. ^^^^ ^^ menfes tantum, ied annos integros, odto iam aut fere nouem, in
adaanum cam cogitationem impcndilTe. Prasteritaium rerum euentibus vfuque
Gretfer.in taiTi vario fans edodlum fe, quid de futLiris prudenter ftatuere debeatj
Lumio.
nequecxperientia rerum auc iokrtia fe vinci a qiioquam. Quare omiii-
no decreuifle Societatem reuocarc ab exiilio, iuifqae in Fiancia refti-
tuerc domiciliis. Tum finûla breiiiter refutare acrareflus , fubiecit:
Iii conuentu Poiiiacenli non leiuitarum ambitionem arrogantiamque
fiiilTe cognkam (quod obiedum eratj fed virtinem atque prxllantiam.
ncc videre ie qua ratione ambitiofos appellent, qui honores etiam L•-
gnitatefque in Eccleiia ex fingulari voto recufant.
Qu.od Eccleiiaftici iis infenii fint atque aduerfentLU• •,
iam ab omni
asuo igiiorantias bellum fuilTe ciim fcientia. Et vero deprehendiiTe fe, ex
quo tempore agcre cosperic de iis reuocandis duo hominum genera ,
maxime obftitiiTe: hsreticos, & deprauatas vitx Eccleiiafticos atque j
illud efle quod iis aeftimationem auxerit. '
Damnatos efie a Sorbona fed tunc, cum necdum eflent cogniti.

;
Vniuerfitatem veiO merito dolere poile de eorum abientia per quam ,
fadlum ficvt vacua ipfa manierit acque deierta; neque deftiterintinte-

rim adolefcentes, nibil remorantibus Senatomm edid:is, excra Regni
fines litterarumcaursa ad lefuitas acciirrere.
Qupd meliora fibi feliganc ingenia ^ illud eiTc propccr quod lefuitas
tanto
LIBER QJARTVS. SOCIETA^ PATIENS. $0^
tanto haberet in pretio. fequoquein confcribendis militibus fierivelle
deledum opcimorum: optareque exanimo, nequis inter Sciiatores ad-
legcretiir, niii optimus quifquc, & iito honorc graduque digniifimusj
vt iolavbique virms dignitatis nota iitatque difciimen.

Quod didum erat in Franciam intralle vtpotueiunt, publica au-
doritatenoii admiflbsj iic ante eos, alios etiam iacros Ordines feciiTej
imo &c ih in Regnum Francix incraile vt pocuic. Illud fatendum eiTe,
patienti longaiiimitate, probaque vita lefuitas omnia perducere ad feli-
cem exitum. Ea porio cura, quam liabent, nequid immucetur in eorum
Infticuto, multo cos tempore conieruaiidus qudni integerrimos flo-
rennlTimoiqae.
Qupd de perniciosa dodrina obiicicur, piOrfus nihil fc credere. ne
vnum quidcm a le inuencum ex omni numero coc CoUegioriim imo ,
neex dimiills quidem a Sociecate inuemum haclcnus vnum qiii dice- ,
ret, docere lefuitas licere Regibus afferre manus. Barrerium ca^dis con-
iilia agitantem apud neminem de Socictate fuiiTc confelliim imo vero ;
conftare, illi didum alefLiica, non iine piaculo a:tcrna: damnationis

jeam fLifcipi polie voluntatcm. Eftofane: accufalTei: eos Caftellus at-
itentati rcos parricidij (quod tamen non fecit , ncquc in tormencis om-
nibus vel muiimum indicium dedkj efto, inquiebar, accuraiTet; imo &
deSocietate aliquis eam inflixinec plagain, cuius aiebac fe deinceps
numquammcminilTe velle, omnemqae iii pcrpetunm ex animo dele-
uifle memoriam ac prxpoteiitein Dei mamim ( cui fua vita &falu$
•,
icordi fit)eo faolo manifefte agnouifiej efto de Societace vnu5; aliquis eam
plagam inflixilTetjan ideo vnius crimen furoremqae,culpam eilc cerero-

mm?anfugandos eiiciendofqueApoftolosomnes propter vnumludam?
Pontifici Maximo quod Religiofis aliis aiclius iinr oblig;atij
nonniildc piocuranda ab iis Gentium coiiueriione id intelligi: feque
exiftimaiecam eos iuramenco fidelicatis, quod exaihnrus elTctjobftrin-
gendos iibi, quam Pontificiiint obedientia^ voto. Illud incerim caute
idiiTimulare Senacores, nec dicere,quodRoinx improbecur non cribuif-
ife Bellarminum in fcriptis fuis tantum potci-tatis aiidoritatirque Roma-
no Pontifici in res politicas, quantum vulgo iolenc Auclores,
alij
Quod de Liga fuerinc , cxprobrandiim non elTe: fuilie hanciiiiu-

riam tempomm: errafle cum aliis quam plurimis fpccie rc6li decepcos.
Imo fe crcdere minori eos malitia peccafle, quam ceteros; fibiquc fe cer-
to promitcere , eadem illa re6li confcicntia, coniunola cum tauore &:
gratia, quam iis facere cogitaret, plus eos fibideuinciendos, & impen-
Regis Maieftatis quam Ligas obrequiis deinceps fore addicl;os.
fius
,
Ad illud quod dicebamr,Regem Hifpania; illis vti; rd"pondir,ie noii

minus iis vti velle^neque deceriori condirioneoporteue Franciam qiiatn
Hifpaniam eiT?. Ciim omncs paflim eos vtiles orbi iudicenc, ie
terea P.cgno Prouiiiciiique fuis eos iudicare neceilarios j & fi hadenus
-
tacita quafi permiilione aut conniuentia in Fiancia fuerint , velle fe iain
vt publico fint Senamfconrulto. Fiuius fadli gloriam fibi a Deo refer-
iiatam. Cum in Regno atque ditione fua nati fliir, noii cile cur fubdi-
tos velithabcre fufpeclos. Qupdiitimor eil,ne Regis aicana ciim ho-
Sss j
ilibu.s
510 IMAGO PRIMI SMC VLl SOC lESV.
ftibns Rcgni communicent , non fe plns iis commiinicaturiim , qiiairi
ipfe eos fclic velic. Peimitterent denique pradentiaj Rcgi^ totum iftud
ncCTotium magis ardua difficiliaque tuadaiTe fe,
:
&
expediilTe feliciter-
ac proinde tantum laborarent de Regis impeiio exfequcndo.

Hxc cum diceict Rex, tbiti militaiique eloqilentia, omiiium ftupor
atquc admiratio fuit; non tantum quod capita omnia ab Hail eo allata
Cam rcccnferet refelleretqucaccurate verum mulco iria^;is, quod itapa-
;
lam oilcnderec,quanra beneiiolentiacomplederetur hanc Familiam tot

vbiqiie odiis exagitatam.QLi?omniain SenatLi acla die Dccembris xxiy.
quantum, pntamiis,doloiem inuiTere aduerfanisPadhuc tamcn toto tri-
duo moras traxerc.in eo laboiabant,vr,repctKaclaurularum exoletarum
memona, qna ratione pollenc , beiieficium Regis irritum redderen;.
fi
Thuanus Id vbi inaLidiit Rex, commotior ad fe vocatos ilomachose incre-

pctnMatth. puir acque e veftigio ad Tribunal pergere, neque indc prius quam
;
Hcnri-
in
cQnfcdo negotio exire compulit: addito in fcriptis decretorio manda-
to, vt linemora, & line appolita vlla coiiditione, decueti lui promulga-
tio quamprimum fieret. expenfa examinataquea feoinnia•, mandare,
iubere, vt Societas fuis iii Gallia fedibus reftimatur pnblica Senatus au-
doritate. Tam Regis voluntad nihil ampliu<; refragari funcj
exprefla:
'Fjcipitur aufi. Regium igitur diploma in ada Curi:^ folenni formula rclatum.
landem Ec quod ncqueFrancifcuSjneque Carolus,neque Heiiricus Tertiusobti-
StnAtu.'^
nere vmquam potuerant, vnns Henricus Qnartns pcrfecic, vt Galli^ I
Regno publico Senatufconrulto reciperctLir Sociecas. Vno impetra-

tum exfilio cenfen poreft, quodobcineri non pouierat fexaginca anno-
rum commoratione. Hiice litreris 11. lanuanj milleiimo rexccncefimo
Deikitur quarto expeditisômiiia ad reditum parari ccrpta. Mox & deieda pyra- 1
fyrami-s.
mis , infame monumentum. Nec fuit parui moliminis rcs. Surgebat!
Thuan.fu-
pyfai-njs intcr quatuor virginum ab excellentibus fculpras ardfi-
effigies
cibus, priEalta bafi. Solam exca tolli tabnlam, in qna Senatufconful-

tum crar adaerius Societatem, fatis e(ie, rettituta iam Socictate, aduer-
iarij clamabant: at benignitas Regis totum monumeiitum tunditus
voluitaboleri, nequa palamexftaret memoria decreti contra Sociera-

tem fadi. Maluiflent a^muli nootu id fieri. Petrum Cottonum intercef-
iilTc Scipio & Thnanns fcribunc, fidenterque pronuntiailb, Henricum
ârtum lucis,non
in
tenebrarum^ ejfe Regem. Maio igitnr peuotium,
medialuce, dcftiuclapyramis iniigni corum dolore, quoium innos
macliina: omnes acque conatns ciini hac pyramide ruebant. Vicit igicur
,
Maiora
fibexfiho oi-nniaimproborumodia,abundeque penfauit conftans Regis beneuo-
octt: is^
mcremen'
leiitia.Vetera reftiruin'e domicUiapariim erat^noua addidic fundauitquc
ta. prarcipuis in vrbibusrFlexias in primis,alrrice fua in domo,qnam in Col-
scipwDu-
|egi^,,-j^ noftmm conuertit; ^des a fundamentis nouas adiecitingentil
thuanas mole, pulcheiTimaque inftruxic Academia. Quid alia qucerimus bene-
nolcndxargumcnuPfontcm amoris cor fuum teftamento Iegauit,&
Thuanus.
Flcxiano in templo noftro repcliri voluit. diceies nobiliiTima fui partei
Anj.Taiiyn.Peroetuoapudnos habicare vellc. His adde apertum Societati adituin!
H.ft.Nauar-
j,T Bcamiam, aniram ditionem, reducendis ad Ecclefiam ha^reticis. ad-'
iicc illius opera fumptibufque fixain nobis Conftantinopoli fedem.
pra^ter-
LIBER QJf ARTVS. SOCIETAS PATIENS- 5II
priecerea Regno ita aucilum Collegiorum numerum , vt
Gallicano in
tribus ante Prouinciis Aix iam duar fint additie. Niimquid merito dices
penratum ingenti fenore exfilium? e quibufdam eieolam vrbibus So-
ciecatem, vt induceretur iii plures? aliquamdiu abfuifle, vc maiori
. defiderio expeterecur?
CAPVT OCTAVVM.
If^ GcrmpLnm iifdem tnrbis agitata Societas, qnihm 'RdigiQ
C^tholicpl•. Trptnfiyiinm tri^lex ^rofcripio.
VNam Germania numerat,& quaii

Gallia prorcriptionem, plures
per aceruos. Rem a fonte ii arceifimus, vna iii Galliis Caluini
mrefis
muinpiexi
hicreiis erat: in Germania Arianorum reliquiie, Lutheri incunabula & "^-^^f^^-
!
propri^ kdcs, a Caluino fubmiflk colonis; Berengarij, Wiclefi,HuiIij wrh^Zm
foeda progenies, fedarum omnium colluuies atquc icntina. Etnon (^'^:
ferociiis infurgercnt omnes iWx peftes in ipargentem fe late toto Se-
ptemcrione Societatem ,
quatn iuis noraiit conatibus maxime adiierfa-
ri? Centiceps Hydra, & fecum ipfa difcors,
Societateoppugnanda
iii
opprimendaque, capita iunxit dc vires. Quid minores libeat turbas

perfequi ? grauiora exillia in promptu iunt. Plurium Regnorum fe-
dcs, totasque fepius Prouincias perdidimus ; e Traniiluania piimiim .
deiiide Bo lemia , mox Hungaria, Morauia, Silefia exaolij non exiouis
I
interim iadati motibus in reliqua Germanica ditione.
Nulla dedit regio documentum certius, quantoperc Religionis ac
,
Socieratis coniunda iit eauiTa. Vbicumque Principcs Magiftratusqiie
: Catholici ad clauum federe , floruic Religio , floruit Ecclefia, floruere
Regna: vnaquc cum illis Societas noftra floruit dodlrina: laude , nobi-
lium itiftimtione , populi obferuantia , Principum gratia, innocentias
exiftimatione. At vbi Rempublicam inuasere Lutheri, Caluini, vete-
rumque cx Orco fcdamm alumni, mox concitati funt ad armapopu-i
li, turbata Regnorum qiiies, violata Religionis libertas, & antc omnia
, cxfulare iuiTa Societas.

Prima curarum Ignatio Germania fuic primis nouem Sociis Cura
.
'^quemadmodum Libro recuiido meminimus) vnum Gallia: Pafcha- Â"''*l%

fium Broecum cum dediiTet, vnum Luficanix Simonem Rodeiicium,
Indi-x extremoque Orienti Francifcum Xauerium , cielo loannem Co-
durium quinque reliquos impendit Germania:, & clariflimos viros,
;
|Fabrum, Lainium, Salmeroiiem, laium, Bobadillam; & primis Patri-

bus iiec viitute nec induftria inferiorem Petrum Canifium, qui ceteris
Germania^ Apoftoli titulum nomenque pricripuit. Ac ne priuatiin
ipfe nihil conferrct Ignatius , Collegium iii Vrbe Germanicum cxcita-
uit. Quid, quod ab extrema India Francifcum Xaueriuni reuocare pa-
rabat , vt Septemtrioni fcrrct opem ? Quancam piitamus prudentiffi-
! moParenti oftenfam diuinicus Germania meiTem
e ? fed non nifi poft
'
infignes aerumnas laboresqiie metcndam.
I
Primus deSocietate in Germaniam Fabcr intulit pedem anno ab-
hiiia
hincccmefimo: laius dein & Bobadilla fecuci. Curas intcnderejOpe-
rasque multiplicare cogebat extremo in dirciiminc pofica toc populo-
rnm falus. paulatim ccepca CoUcgia, arccs propugnacuU &

aduerfiis impicracem BauaiOrum:
piimum, dein Aurtriacorum fliuorc
Principiim•, fcd maiore exinde odio hxrecicoium, non ferencium fui

fed illtc curilim Euancrelij, vc diccbant Icfuinmin obiedu recardari. Ergo illi
,
êZTL '^ôpprimenda Societace inii-e confilia exclndere parandis fedibus, cx-

,
CtCtOi. tuibare iam partis. Quis vnias ixculi memorec certamina? Probra,
conuicia, contumelix, prima & fere popiilaria arma fuere eo aflum- :
pra libeiius , quo e templis atque fLiggeftu ab impiis Miniftris furio-

Ims iubminiftraca. Tnni rparfi in vulgiis infames libelli fuper alios j
alij, iine numero, finepudoreaut vereciindia. mendaciorum impnni-
^..
Hift. Socict
parc
°*™•
tatem piOmittebac necdum fatis nota Socictas credita paflim fatelli- :
5"*•
Satanx,atque adeo cacodasmoniim,
tiiin elTe coEtus,procul cxterminan-
dus a ceteiOriun vfu conuidnque moitalium, tollendiis e medio. &
Ncc vllis auc Magiftratimm placitis, aut Principum dccretis, fatis ea
frenari licentia potuit. Quid enim vererentur, qui palam armorumvi
atque terrore extorquere audebant Religionis libertatem , id eft, im-
punitatem fcelerum? Hinc illa Germanix foeda incubuit bellorum
tempeftas: in fc ipfi ciuilibns armis verfi funCj eo pertinacius, quofan-
dius fe furcie credebant obtentu Religionis. lifdem ergo procellis &
auica maioriim Fidcs , & noftra in Germania Societas iadlata eft;
vexata, fugata, expulfa : reduda deniio, fuasqiie reftituta in iedes, pro-

ucvarias in partes fedabac vidoria. Eadem bellialea Religionis ilmul
& Societatis aleafiiit. An non id abunde doceat vnius Guftaui Sueco-
lum Regis nuperrimiis furor? quam ille late (vt publica prasteream) l
noftris quoque in rebus ftragcm dedic ? quanta CoUcgiomm infecuta

vaftitas ? qu2E fpoliatio difeptioque? qiiasSociomm iemmnas, diuexa-
tioncSj piOfcriptiones, exiilia? longiori narratioiie aliqnandodeicribcn-
da, ad deteftationem Suecicaj hasreticaiqaecrudelitatis.
Sed \\xc communis qnardam cemporam atque bellorum iniuriafuir.
iingularia nobis, noftrisqne rebus magis propria, quiedam perreque-
miir: nec ea longo hinc diiiund:a temporum interuallo, autvetiiftis
annalibus eiuta. hoc ipfo fxculo pleraque , & ante oculos propemo-
j
dum noftiOS gefta referemus. apparebic, opinor, Societatis cauifa cum

Religione Regniqiie feUcitate femper coniuniila. Lubet a Tranfiluania
exordiri.
ExAnnms Stephanus Bathorens ad Regni Polonici aflumptus gubcrnacula,
loan. Ar- iucceiiorem in Principata Tranfiluanix reliquerat Chriftophorum
g^J^nianum fracrem. Is noftri amantiiTimns , inchoatiim a Stephano
2.«.
de aduocanda Societate confilium perducit ad exicum. It in eam regio-
nem Societas , confirmatnr Comitiis publicis ^ fundatur Collegium &
Acadcmia Claudiopoli. Secum Alb^ coiTunorari Chriftophorus iu-
bet e noilris Sacerdotes aliquot, quibus magijftris Principis filij ( Si-
giimundo nomen erat) puericia adolefceret. quod etiam noii ita mul-
to poft moriens, fupremis mandatis, admodum Proceribus commen-
darat. Vrebant hxc interim h^recicos , Caluiniftas in primis atqiie
Aria-
LIBER QJARTVS. SOClETAS PATlENS. $13
Aruinos: comnlouerc ie tamcii non fuiTt auii^ qiiamdiii Scephanns pa-
Rex orbi conceillis. mitLi premebant iram, fiiigebanc-
truus PolonicE
ad
tucbaiKj nec
illius fe niuum iimulationeolfequij. vbi defecic is quem
iiicis roboiis adolercemulo Priticipi adreiiiftcndum,mal^

-
diiriiniilacumodiunl aperuUUi Coniiitia primum &ptobiOra diotain
MagilbOs Principis: mox in conuentibus pailim de nobis exteniiihan-
dis muka dillertatio.
lam (1 SigifmunduS exceiTciat, aderatiûfe aks eapiendi de

pilciitia
inore Principatus folcneiai in hoc Proceium conucncu NobilicasTt'fan-'^'*<i^»>_

iiluana, Aiij & Caluini impkearis xmulaj a duobus, vt iamaeft, tri-!^^'^^^'^^,•,^
buiVc dominandi ciipidis impulfa j petit a Principe iekiitas eiiciar, ido^ ettdantur
lolatrix olim exploiiE fertitutoreSjHiipaliiaÎnquiiitidiiis propagatorcs/ ^''""
""""^*
biiccinatores Romani Pontificis , iuuerttutis corruptores . hcTC tum cri-
mina Ipargcbantuf» Oblata &c i lioftris defenfio fogabant ab hiice
.
Coinitiis, quit etant partiiiilaiia loci vniiis , ad publica rem difFerri , vt

plcnius cognofceicmr. Sed irrico conatu perftat Nobilitas > inftigan* .
tibus Aiiaiiis quai ;

&
ad illud vfque tempus tribumm rolucuram prx-
fraCte ricgat. Ncc alicer fecitac dixit, peflimo excmplo.
Accelcrantur igitLir Comitia , ne intementu Andrex Bathorei Cardi-
nalis, qui propediem adfiiturus dicebatiif , diiturbareiimr omnia ; inge-
rentibus pafllm adueriariis tundendum terf uitl dum candct: hoftcm im-
pulllim proltemcndum imperu audaciaque confiiia , mora
; Valefcere
cuaiieicere occiipaiidum cile tempus qilo Regiium coUocetur iii tuto,
:
excurbata Papiftica diiciplina. Quid cnim, mquicbant , aliud agunC

Icruit.r, nili vc Romaiio Poiitifici obtcmpctemus ? hoihe iemperti-
mebimns ptf iGcrctaGolloqiiia ciim Piiiicipc , pcr liberos noftros domi,

per argiitos leriiioncs in publico? quin,eie(ilis lemel iftis fpcculatoribus,
occafioni intcntis , liberamus prouiilciam pcriculo, iuuentutem iniidiis,
lOnines mctu? Harc illi iii Comitiis . ad q\ix & noftri veniendum fibi
fati, iic caiiiTae ili.-e decffc vidci-eiitui' ; iii conienli Sciiatorum primo , dc-
I
inde iii tcmplo, quo conuciicrat Nobilitas , audici fuiit . Obiatus etiam
a Catholicis libcllns iupplexj obtCndciitibus nsquam omniBus Religio-
nis libercatcm j
pcEcntibuscâe , iliafum iie Paftores animarum tradta*
rentur acerbius. Scd fruftra omnia. Reliîonis &t leiuitarum odium aii*
I
re$ occluicfat. vicitj Vt iaepe fit, dcteiior ientaitia.
I
Poftfidic aiius a Nobilitatc ad Principcm iibellus mittimr : vrge-
bailt dei-iuojVt idololactil & leruic* eiii5 propagafores e Regno excmae-*
Dilatum in altemm diem
rGntLit:. Principe rerponfumj & tunc qni- •
dem damm in hanc fofmam

I
fiefte
ANobilibus inique
non poile, Vt teotores pueritia:
permitti
Re^c commenditi , publicis approbati Comiciis
.*
, poftulari,
iibi a patre
, iiulliiTS
pacmoque
criminis
a ie ho-
rci^
,
inid ne leui quidein perftritli iiifpicione , iiiuidia tantum Catholici:
, ReligioniSj quam ipfe pariter pfoiitotur, indida caufsa eiiciantur e P.e-
. gno. Ttquum ciTc &: CatholiGorum Proccrum audiri preccs nec fine ;
fcclereaiit fuos iliis polTe eripi Paftorcs , aut iuacntuti Magiftros , ver-
! fatos hafbcniis iu eo inimcre rumma omiiium approbationc Hqec
cititi .
ilitei GubeniatQr , inalomin omnium caput pcnes quem &c xtinmp. (
c publi-
514 IMAGO PRIMIS.ECVLISOC.IESt. |
I
publicum & )
per ilios, vt femnti cmillarios concitata muid^
mdine minutx Nobilicacis vanoqiic tcrroie cxpugnatis Catholicoram
,
,v>rf#friaiimiis,qui cum Principc iciiacbanc ipium etiam Pnncipem anxium

-,
mn vJct nucantcinquc, dcfcdionis nicni inicolo , vel iniiicurn adcgit iubicribere

Tmiceps: Ncc mora in Pcrnigilio Natalis Domini, iub
jj^pj,5 polbilationibus. :
lioram lyodis akcram, nolbis iii ALiiain accicis^cxponic Cancellaiius Se-
r
iiatiis ac Nobilicatis lcntcntiam
tmm molcm liiftinefc non polVc

rcm bcncficij iiiorum tucri
,
ibluni Principem taiitam aduerian-
:
obteri malir. ciipcrc illum menio-

MagUliOrum innocentiamj ied eo iii cardinc
rcs clTc, vc vel Patribiis ccdcndnm fic prouincia , vei ipfi in perpetuum
*!,'•.
.'
Princi patii pafcndum tem pori con iilio iapiciitum magnas efle populi
. .
pioccllis confpirands idcm & immmente naufragio conieruanda:

iii ; ,
lalutis cr^70, vcl cariilimas meices deiiciin mare. Suadeic ie hanc Prin-
cipi gratiam hiccrenc : offcrrcnt vltio quod ciienc amilTuri vt a qiubus ;
rcgcndi arces acccficric , acccpcam quoque rGferat regnandi audoii-
tacem. . .
Vixiliuxerat Natalis Scmatoris dies , antequam Sacrum fhcerdiit,

Iiaberentvc concionem, Princcps ipie renuntiat ftetilTe icntentiam, vt ex
omnibus cedant ciuicatibus regiis , eamqiie reuocari non polle eodcm .
ff^ûe dic iii Comitio promulgatur cdiolum coiiibnum orationi Piincipis.

frofcribi- Igitiii poihidie , Fefto S.Stcphani PiOComartyris , pojfl Sacrum , quod
turSocu-
^^^^ poilremumPriiiceps audiuit,vkiinum telum vibratumeit in leiiii-
tas. De mandato Senatus,• & nominc Principis , Meggeiio Claudiopo-

lim ablcgantiir , cum maiidacis , vt poft trcs liebdomadas omniiio e
Traniiluani^ cxcedanc. Hiems ciat aiperrima , & pLxaitis vbique niui-
bus impedica: viie ncquc ha:c moram vllam exorare potueruiit com-j
.
municcr omnibus, ncc iiia priuatim Patri Lelcfio grauis infirmitas. Fue-!
rat is Magiller Principis, eoqucin munere contraxerat morbum , cuius
\'i^ illiim ad exErema tum deduxerat . ne quidem Qppeiid inorcem &: fe-
.pulcrum Claudiopoli permiilus eft : inhabili quamquam corpore la-
bori & itincri tuit alpoitaiidus. Vnicum ialtem poftulatum conceiTuraj

cil : teftinionium publicum abicuris >: npn alias rclegatioiiis cauflas id
Jiabebat, qLiain irnEatam in nos Nobilicatem Itudio Religionis : adiedo
in aliis 1'ebus hoiiorc ycrbomiii- i
Ingcmuit ccrte adolefcciis optimiis cieolioni noftrorum : icaque perj
totum diem mcmoratur iioii tempcraile a lacryinis quo die tanta aici-i .
tur cxftititlc ventQrum vis ac curbo, vt & tcctum tenlpli, in quo con0a-!
tum fuerat infame decrctam, &: camini culmen cx ..xdibus Plmcipis de-
.icccric Ec Priiicipi igitiir & nobis cedendum tempoii fuic
. Coadiim, .
ic omiiino , & non niii iii fpcciem alicnium , liquido oilendit,

cumquarto poit anno, fimul ac iatis firmalie viies fibi iiias opesque
cli: viius, Socictatcm quainprimiun reuocauit diilimulato pninum ha- :
bicii ac nomiiie , nc manentibas adhuc aririulis reuiuircetec iemuladQ;!

dcin palam, nouis ccniibus oinamcntisque auxit.
|
r«Kt>iii«- ObleruaCa intcnm

^^ , reiicia Numinis vltio in proicriptionis audo-
/mpf;C'-''^5^"S"*^'^^^""' Gubernator illcfacileprinccps,& aichicediis facinoris, jfta-
Hif, tim abirc Magiilratu iulUisj ac niliil impetrans' e noilris buiiis, quibus'
111-
•iiaL-c^
LIBER (VV-ARTVS. SOCIETAS PATIENS. 515
inliiaratj cum delpondiliet animum antcquam noilri , Claudiopoli dif-
cederent mortuus
, eft ; iero;, &c ie milerum clamans j quod non leiualiet !„ Ana
^nmi
fidem Stcphano Regi , Icluitis expullis . Id die tercio a proicripnone Tr.mfiiuae.
contiîilc icriptum repcri. Sakem iie exillium quidem noftromm vidit, .

Arênt. A-
^ I
• --
•
i
pro quo tanto ItLidio egerat. Altemm memorant deiii capitis luilielup-poiogc.13.
pliciumj plcrosquc alios infeliciter vitam fiiiiilTe.
IgiCLir a rcditu noibo iii Traniiluaniam j

qui anno pnoris ia:cnli
ncMiagefimo primo ccrptus erat, confirmatiis poftmodum Comitiis pu-
blicis; tenebant omiiia latis proiperiim curium , ciim nouis
hominum turbis opprefla dcnuu cum Repub. Rcligio,vnaquc cum iUis
Societas. Traniiluaniam rcfigiiarat Sigiimundus , in Cxiarcni
Caciaii
Tranfiliiani iniurrexere, duce Moyie quodam j gentc HungaiO , religio-
nc Ariano. Hic Turcicis Scythicisque iiiftmclus copiis , Traiifiluaniam ['^^*^"
„"
occupat. Oculatum le tcilem P* loannes Argcntus alTcric ^ abeocum
Claiidiopolitanis hac formula efle conuentum
ciuitatcm vt dcde-- soaeutis : illi
rent, ipie poteftatem iis viciilim faceret diripieiidi vaftandiquc Societa^ profcnptto
tis Collegium; Pacrcs omncs eiiciendi Ex padlis ^ '^'"1"/'* , raptandi , maolaiidi .
conueiitis fadta omnia. dedita ciuitas direpcum Collegium tempkim : :
a tlindamencis dirutum vallatum gymnaiium ^ quod rcgio crat cxrrii-

:
dum opere : expulii Patfes : trucidatus Emmanuel Niger rcli6tiis :
Georgius Bartholic ex vulnere iemiuiuus. Omnia ea feritate, quam

Turcariim de gente prcTfciis nonnemo, in faciOs homiiies & dicata Nu-
mini templaj Turcis ipfis dicercc ciTe iiiaudicam . Sed mox adtliic vltor
Deiis. Non totus abierat menfis, cum horum dux faciiioriim Moyies iil pi*»it{au*
acie cxlhs miicrrime interiit; Ixto Traniiluaiiix fato^ nifi vniuerium fe- "*
re Nobilitaris florem ,
qni ad fcquenda eins caftra vel inuitus fuerat ad-»
adus, miieraiido caiii opprdlilTec. Ciuis Claudiopolitanus lu-
ille
dex Regius , & prxcipuus tradcndx ciuicatis vaftandique Collcgij au-

ftor, pepcndit e patibulo. Rcrtimta a Ca:iaris CommilVariis Socictas , a io.Ar»tnt.
ckiibus perhonorifice rcducla eil non aliud fcilicet ob crimeii eiecla,

:
Apoi.ibid.
quam quod Cadiolica erac , &Catholicc R.eligioiiis aduerfush.rrefcs

indefeila propugnatrix. Ergo quia noftrum Iblo asquauerant^ Parochialc
tcmpkim nortros in viiis ccdere coacli mox & AriaiiiMiniftii .
omncs fibi fuga coniukierc , iokique cxmde CathoUca: ReUgioilis cxer-

citia obiii ca-pta.
Vcrum non diiituma quics fiiit . Turbulcntus alccr Traniiluaniam
occiipat Scephanus Bockaius, patria HLingams , Catholicis acerrime m-
fenkis . quos nifi oppreiriflet, tuto iatis dominari ie polTe noii crcdidic.
Ea ClaudiopoH harrcticis animos fecic Societaccnl deiiuo cxturbaii-
res
di. Nulla contra vakici-e confika aut preces quamuis tentata iint om- ;
nia. Eodem die templo ac ichoks, iiitra triduum domo etiam &C vrbe Tra"nfiiaaa,
''°*•
tota ccdendum fuit id geftum decima noiia luiiij, aiinohuius iarculi
.
quinto. Aduentu Bockaij mprouinciam mkioraCacIioHci fperabanc.

Indidaerant Mcdienfi iii vrbe tockis R.e2[ni Comkia Verum&hic .
inftituitur adio dc noiliis toto Regiio eiiciendis Quis mirecur Aria- .
nos Cakiinianosque in eain mox iuiiTc ieiitentiain ? decrstum rdribicur.

Monitus mterkn per amicos mox accurrit loannes Argentus, id tempo- Jjii^^"'*^
Tcc 2, ris
ris Traniiluanix Viccprouinci.ilis . audiii portulat m codcm conucntu,
ne in.iudica prxtcr ius & cEqaam condemnccur Sociecas. Hic illc aducr-
lariorum ciiininationes ca fiducia ibliut acque conuickj vt nemutire qui-
dcm auli, qui vchcmcntiiiime in nos ante tlieranc dcbacchati Mox 2c .
Proccrcs iux crcdulicatis pocnituic pigiutque dccrctum publrce laccxa- ;
tiim ell : Accrba proculdiibio hairGticrs & iu,

Socictas iuo loco ftctic .
ipciata rcs, Bockaio in primis: tamcn prciiit ille tum iram alto pcdore,
icd mox crudcliiis erupcuram.Quod illa xquicatis fpecie & publico Or-
Tertia diiium dccrcto non potuit , priuata audroriracc & iion fine vi poilmo-
frofcnpio^ Rcgno impie iiiiufteque eiccit
diiin pcrcgic j ac Socictaccm toto 5 aiino
'uamlT dccimo, cx quo a Principc Sigilmundo totius Regni dccreto iii Comitio
Bochjto: fuerat rcuocata Scd non fclicius Bockaio , quam iua Moyfi impietas
.
*
iic"i ccilic. a iiiis leiico veneno iiiblams dicicur intra menicm; neque diuciLis
impcrium noiba e Regno eicolione quam a proicripcionG

tenuit a ,
Claudiopolitana Moyics tenuerat. dicercs non diminile iceius ^quali fe-

re vcrobique pailli afiecutain Nemefin.
|;ifiniindus Rakocius .
Eo iiiblato, ipcs rcditus afFulgebat vcrum Bockaio iiibrogatus Si-
omnem
.
de reflituenda Societate bcni-

2ne rogatus Archiducis Madiix nomine ( qui poftmodum Imperator)
a le fadi inuidiam vc amolirctur , ad Comicia Claudiopolitana reiecic.
Is
Hic iterum a loanne Argcnto aota fcliciflime Sociaatis caiiiTa cft. quam
4fprobata ybi aducriarij rationibus & iequicate labefadari poiTe diflidun^ , inianis
mJndo' clamonbus & Cct:cotumulm mifcent omnia ProrcribiturSociecas,(Sc .
'^kocio: ( quod 111 piimis auara Principis quc-ercbat cupiditas ) bonis omnibus
ipoIiaCLir. Vid:i audacia numeiOque Catholici non ideo palam rcclama-
re deiHccrunt, apcrce proteftati , in iniquam iftain Sociecatis profcriptio-

nem lencquaquamconicndrc Qâm volunnatcm iuam publico ex- .
jftare icripto volucre, fuis fingnli iiibicnptis nominibus

,
quod apud Ar-
.^°^' gcntum inuenies. Rakociiis ipie innocentiie noftrx tertimonium dedic:
^ Vatrei Societatis I s , W
bonos e^• morum mtepritate graues îros^ ex fuis
fcnpctonis C^^^'î^^^ Uomsque non ob vuum deuctum , <tut notic alicuius ijitium ^ 'uerum
Reiipo adinflantiam Komante c^- (âtholidcfidei contrariam opimomm fequentiim^ ejje
*" "' '^'^'
deturhiitos, exclufos, (^ in alia loca demigrare coclEIos.
Ad hunc igimr modum cxpulla Regno Societas eft
Tranfiluania:
anno huius ia:cLili iepciuio; co trii-kiori calamicate, quod paulacim om-
nem iccum Hungaiiam , Bohemiam, Morauiam traxcric tGediirij;nj
ftia^c.
CAPVT NONVM.
%^[ Soclctm cx Bohemm^ Hangftvm Aiovmm, ,
Silefm) itemKigPi^ in Lith^mm,
Motmin f^Vncfta Bockaij coniuratio primos in Hungaria aducrfus Societa-
"!','!^^'f
soutrA
cutatem.
• i~c /T'^•n_r•
i^cin
îic pollit
motus cxciuic. niinirum vbi piOicripta Rcliaio , quis illi locus
? InieLta: hpilcopis violcntx
0'T
manus , nec temperamm ab eo-
^^^^" languinc; tiucida:i Sacerdotes : ipoliata templa ; polluta akaria;
Jcatiipi."
diuiiia &z humana omnia contaminata . Zagabri^ Sociccas Liiicij
iletic imnioca . illic rcccnca ieriiataqae a Croads hic ab Aullriacis
;
Principibiis, ipioquc Impcratore Madiia , multis decorata prxfidiis dc

ornamcntis. Bohcmicam tamen iequcncium annorum piOccUam 11011
pennde taiidcm ab Euangelicis Ordinibus quando
cftugit; proicripta ;
codcm fcre tempoiCjeodemquc edido^veluc vno afflata fulmiiie, cx Bo*

hcmia, Hungaiia, Morauia, Sileila d\ eieda.
Anno labentis larcuii decimo odauo Conuentum Pragx habue- ["',;,^^"''*
tant Euangelici Ordmcs, & deteniores ilib vti'.lquc : ita ic appcllabaiit, ftf'•"^•'»^-*'
quod iiib vtiaque ipcciclacra frequcntandi mylicria lus libi lumcrent.

Obccntu libcrtacis ad aima conclamatum. templo & concionc, pro
aiis icilicet & Religionepugiiaturi, procuriunt ad arma. Armati iu
arcem Prageiilem pcnctrant dcque iniuriis multa turbulciite qiielti,
;
Pnciidem Slabatam aliosque Cxiari & Dco fidos Coniiiianos , vi ar-

repcos, per fcneftram in alciilimam follam barbaro facinore dcturbanr.
Quid hoc rerum rtatu Sociis erat exipeotandiiin ? mitius prxcer ipem
adum eil. in Collegia fortunasque cancum , non etiam in corpom Cx-
uitum. Circumtrcmuit tameii armorum terrorj obieirumque ab arnia- ^ôfcribu
tis CoUegium dum interca edidum fcribimr infamibiis ple- *goi,lZf•

Pragenlc :
num calumniis Siimma erat leiuitar peftilens iedta , omiiium Bo-

, :
licmLT malorum aiicloies , iiiie mora, triplici Praga Cmmailio Bohe- •"' ^•'"^ ,
mico, Ncuhuiio, Glatzio, totoque Rcgno cxcedercnt. ita tatum fixum-

que ellc vnanimi criLim Crdinum conicnlh. perduellium pcrna iii eos
lancica qui dcinccps uifcrre pedem prxlLimpieiint auc de iis vmquatn
,
,
reuocaiidi5 aiicre in Scnatu Ncc mora affixo ftatim ad CoIIeîo-

. :
rum valuas decreto pareiidum fuit Confccfta interim vulgataque eo- .
rumcriminum apologia, qiL^ iiidecreto nobis obiiciebaiimr refpon- :
rumqiic breuiter ad iingula capita. epitomen iliis Laurea; Auftriaca^

Commcntariis lulius BcUns inleriiic . Bohcmiam igimr fic amiiimiis.
rednumquidamplo cLimfenorc, &glorioi]us dcin rcccptuii ? LxtaEc-
clcfKu, Ixca Aullriaco nomini Pragcniis vicloria, nobis quoqucLrtii^
iiina tuit. non ealdcm tantuin fedes , vidrices Fcrdinandi Aquiln; no-
bis allerucrc , icd &

toueiidam regendamque aufpiciis commisere
liiis
Academiani; adiedis vbique nouis Collcgiorum incrementis.

Non ftetic incra Bohcmia; fines Euangclicorum fiiror. Hnngariam itêm e.v
qiioque late pcmagaciis ^ alcero mox ediirto Socios omnes indc quoque ^'^'î^^'^'"
eiecit . Iiigens & ifta lerum noftrarum clades fuir. neque Iioc fatis. ab- Laur.Au-
^"^'•'''' ''
euntes etiam peiiequi placuic, necubi fecuri coniifterent. Morauioi
Brunam qnafi ad fidam flationem fe multi receperant. Mox Euangelici J^Zauti
Ordines Morauiam Bohemix parrem ac mcmbrum eiTe caulTati deii- Adri.Meer- ,
nieriint eodem Bohemico edido dudum comprehenfam efle Socieca-

chric"oad
5
tem,qi]a: in Morauia erat. ne quod tamcn riipereiTec dubium, iextaa""""ii«'9•
Maij anno niiper decimo nono nouum Morauice profcriptionis inftru- Lauf.Auftr.
mentum confedum eft. Id amid iampiidem fuerant ominaci; & in''^-3•
'
tempoie Redor piOuidciac , imminiito paulatim noftrorum numero.

Biduo poft iii Peruigilioarceiideiitis Domini adfunt nnn-
tij cum dccreco. forte nortri menfx accumbebant. Inopinato euocatur
1 1 3 Rcdor
5lS IMAGO PRIMI SiECVLI S C lESV.
Redor a duobus Commiflariis •, iiilTi adclTe Socij omnes
vclligio , menfis rcliclis. Tum imperato iilcntio petulanti plcbecuLr^
qiix dcnlo agmine ciicumiundcbatur ; alter e Comminaiiis Oidinuin

mandaca cxponitj decreciim vernaciila lingiia legendum llen-
EticiHn- tori cuidam porngic. Eo feuerc imperabatur, claues templi & CoUegij
tHrnonn ^^^" CommilTanis traderent: omnes evefti-
^,^ j^-,qj/^ ^c teraiueifatione
Bmnacxcederent, incra tnduum tota Morauia. propolita capitis
pocna, iiquis aliquando referret pedem.
Pcrlcdo decreto ,dcclarationem addit CommifTarius ex mente Sta-
ruum, omni nos polleHionum iiire ex eo temporis pnn6lo priuari.
Tiim &: aliiid fcriptum profcrtad feniores plebis EuaiigelicaE^ cui fcili-
dccictumomnino cuiarent mandaiidum

ccc mandabatiir, vc prius ilUid
cxlecutioni. quod erar, plebem armare, poteilatemque facere in nos m-
multuandi, iiquaiii forte nederemus moram. Non ideo tamen minus
generose a Redore rcrponfiim: Societacem omnium Ordinum confen-
in Morauiam admilTam, a folis Euangelicislion pofleprofcnbiiprs-
ieitim nullius conuiâm ciiminis iigillatim , imo ne accufatam qni-
dcm in decreto. Scd ncc intcr arma legibus, nec in tumultibiis iequira-
ri lociis. Negant Commillarij fe pedem elaturos, antequam traditis
tcmpli domulque clauibus nos exire compulifient. Ne ad menfam qui-

dem redire licuit femipranfis : imo vix ad cubicula regredi ad accipien-
das chlamydes. qiiod tandem conceillim: fed non fine comite aliqiiode
plcbc, qui obferuaret ncquid fortafle prsterea aiit elferrcnt aiit abdc-
rent. tanta in exfequcndo imperio vigilantia erac &:feftinatio. Imo qua-
ii necdum fatis cito eiicerentur,vix furentis plebeculac impotentia com-
pefcipoterat. quastantogaudio indignam hanc barbaramque exturba-
tionem fpedlabat, quanto mocrorepaflim per vicos Catholici calami-
tati noftra: illacrymabantur.
Mfrciir.Gai- lam c^refli mccnibus.omni fe dcfundlos periculo credebant; cum eccc
ann.°<ij. ingcns vroe excicatum inccndium nouam iii Sociosconcitaiiitinuidi:E
Meerbccck fisi^mam. vociferati ha:retici leiuitis au6loribus Iktc fieri; ficeosvl-
inchromo qircidifceniim luum; iam Ixtis ociilis fumum flammafquc Ipcolare in-
retrahun- r i• i .. i . ' i•
cenixvrbis. retrahendos ex mnere incendianos, meritoque lupphcio
r i••
iurtxitt.
tKre ta?»- afficiendos. Simul fpaiiaj fimul credita calumnia eft. tamquam com-
P^"•^^ ^^' ^^'^^ confeftim equites pediteique, qui perditifilmos horaines

ibr7s T'
eendtj: Brunaiii reducant. Non difficile fnit pcdicesaiTcqui, nihilque tale opi-
nantes. vbi in poteftate omncs habucrc, folicice a fronte , a tergo , ala-
teribuscuftodiunt, nequis elabcremr. inraltanc petulantibuscacbinnis,
probris conuitiifquc onerant fatigatos iam de via meridiano x9lu. &
Verum ea milicum cuftodia in vibe pracfidio fuit adiierfus tumultnaii-
tem plcbcculam , vixquc continentem manns inccndio irritatas. In
aream Curix vt deuentum, Confiil cum duobus Statuum nomine iub-
miifis, moram publica audoritate indicit; vetatque quoquam commo-
ueri. Intcrim dctcola, vt inquiiidiligentius iuiierant,veia incendij cauf-
euanuic ftolida criminatio,liberataque omni iufpicione Socictas eil.
ia,
Non ideo tamen aut dimiffi libere , auc ad Collegium rcdire pcrmifii.
Eanodle ac die proximo ( qui DominiciE Afcenfionis erat) in cuftodia
habiti
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. •
519I
liabitiiunt, non fine iErumnis molefturque , quas pioriim liberalitas
fubleuabat: tum vero multo magis rolacaeft, illa Tacris opeiandi,& Ca-
tholicoseo (jie falucaribus extremum reficien Ji myiteriis,ex infpcrato
.concelTa libertas.
I
'
Poftiidie coram triplici Senacu iiftuntur omnes , freqnentiffima ple-
ifee vndiqi-ie cincli, quas rei exitii fuipenfa aceurrerat. Ctedo vt fuis
v(urpaict: oculis diuinam in Socios piOuidentiairij qua; tam piObroram
ex itinere rscraolionemj noii m teftimonium integritatis tantum,red 6z
Inculentnm remm noiLrariim commodLim vertit. Nam primoStatuum co&mtain•^
CommiliariLis, praimiisaDominomm leruicaium honorifica appclla- "''"''^.'^'.
itione, hberos iniiocentcique de lcripto piOnLintut. Tum pubiicis dimtnm*

(iimptibus conduci curms imperat ,
quibus ad Prouincia^ fines depoi- **^•
jtentui'; fciiera adueifus plebem addita deniintiatione , ne qiiam vllus *
|iyerbo fa6lovcabenntibus creec moleftiam. Quodque mirum maxime,

& pra:tcr ipem omnium prorius accidit, fit potdlas rcm familiarem
tomnem donandi, vendendi, auierendi• pcr dele£tos tameil fidos homi-
!nes; noihos cnim pedem vltraiii Collegmm inferre omnino nolebant.
RoCTatus tandcm Scnacus innocentia: noftrx tdtimonium , pro omni

,tcil:imonio elTe dixit tam contuiricliose ex itineie retrados tam honori-
jfice dimitti nequaquam impune laturos , ii vel miniina crimiiiis hx-
;
llilTet furpicio. Itaque adueolis curnbus non iam cum tumuku & ex- ^
Iprobratioile plebis,fed e dineiio cuiii alioium admiratiolie, commife-

ratione aUoriim,omniLim modeftia &iilentio,vi"be taiidem &Proiiin-
cia exceflerunt. Viennam Auftrix pcr media Bohemorlim late prx-
danrium pericula incolumes Dco protegente delati.
H.rc Brunenfis domus proicriptio fuici vnum fi incendium excipias, Etichnuar
"""'^'"'^
per omnia iimilis Olomucenfi: qux eodem tempore, &: properaoduiil
die, nofliis illic quoque denuntiata eft , indiclo intra triduum exfilio c
Prouincia: finibus. Ita & iftud parne momenro cemporis dilTGlutuin
Collcîum Socioriim quatuor & oologinta: quod Olomucij
iflorens
fexaginta duobus annis lcdcm lam fixerat. Crimen erac Orthodoxa

Religio, proqiie omniiudiciornm ^quicate odiumin nos harreticorum•.
Bohemornm excmplum Sllcfiis placuic ; Principibus fcilicec Augu^- pyofcri-^
Confdlionis. Eodcin aiino decimo nono

ilaii3£ edifto, qiiod ^l^n^"
"Bnega: vigefima quarta Iunij piOclamamm eil, e tota Silciia dicitut luiius ta-
C '' "^
• •
poena denuntiata.
oociccas, capitis
j lusLaur.
ftnaciib.jw
-
Atque Iixc dc tota late Germaiiica ditione hadcnus. lilbcciie coro-
nidis loco ex immensa filua Polonicarum reriim , vnam ialcem Rigen-
fem tempeftatem atcexamus ? Hic piOfedo, fi vfquam alibi, prdtefla ^'^««/^
palain odiajqux nec oiatione Legatorum in Comiciis Regni, nec ipllus [^,^,^•'
auoloritate Regis & prailcntia iubentis , nec ipsa temporis mora piacari nta.
fatis potLiemnc, Anno rupciioris ixcali odogeiimo feptimd adeo m

Sociecatcm exarierat/uroi• hxKUcx ac feditioise plcbis , iiiflammaciis
facibas Minirtrorum, vc iam non eilec tumm iter die medio per vrbeni.
palam cxfecrabancur noftros, peftemque otnnibus iinprecabantur-lion
iin maledidla tantum eftuli,red in violcntas etiam minas
, intentu pal-
maium,ac fcloporum flrepitu. vnius Stcphaiii Regis metus adhuc coii-

520 IMAGO PRIMI S.tCVLI SOC. lESV.
tincbat furentes./alcbatiir intcrim nocendi cupiditas ab hxrGfi, 11 fe^
dicionum nutrice-j canllafque Patres aliquando expellendi aiiide quari-e-
baiir. Sciiicl itcramquc fulciraca qnxdam Bamma, mox fefederat : fcd
apparcbat, iiv:^cns datuiam incciuliumj fiqua dcnuo exiiftcfec aura,
aiiaenda fiabcllo Miniftrorum,quam arcecaptabant. Moram temporia
fraus prxiicrtic. Fin-j;untui• criininacioncs adueiius Sodiecatem commu-
nitcr & Scnatum, quein conlilio prudcntiorcm noilris taiiere partibus
fatisnoLiciant, &c iftas in Rcpiibl. curbas climiiiatas vellc. SulDornan*

tur bini tcftcs tain.Redtorem inrra Collegij iepta a geminis cohortibus
in cubicLilo incluium cuftodiri lubcnt. muhis examinacus quaeftionu
biis,nulliuiqLie rei compertits, libertace donatur. interrogantilriiiterim
de Colleaio finguli ; tainque in cos ixuitam acerbej vtj niii diuiiia ad-
fuilict proLiidcntia , & quibufdam iniccilTet ciuibus incntem , vt arcc-
rcnt turbam ab iuiprobo conatii, eo dic conclamatum fuilTet. Mox to-
ta rci vainirate dete(fla,ab vno e faifis teftibus luam criminationem rc-
tradlante, amicis fidiicia, hxreticis metus prTfertim vbi perlaLt

creiiit
j
iunt Rcgis litteras iracundx & graues ,

qiiibus fadas Societati iniurias
feiierius expoiluUbar, illaique co habkarum numero , ac il eis ipfe aiFe-
€lus iuinbr.
Sed diificile eft incitatam femel & in procliuc labcntem popiili ra-
biem continere. eiferatur etiam baieficio. aliud nihil quam periiilc
ciipir, quem odit: ncc impcllere deiinec , donec ruat. Stepliani Regis
obitus lane impominus rei Catholicar, in primis , corum ad-
uerium nos confiliis fuit admodum opporcuniis. lam rublato metu, pa-
lam &: truculentius fiuerej iam cxiiiium & cxtrema minari. Concilium
cogitur. publicoalieniu decernicur de kruitis qnamprimum ciiciendis:
lenitcr quidem, fi fponte alTcntiantuii fin minus , vi atqiie ferro. Iraquc
de fentemia popnli exiilium nobis indicitur-tam fcftinatum ac pr;£ceps,
vt vix no(5lis fparium impctratum ad moram. Seditioii interim, daui-
bus arreptis, exfultantes gaudio in templum penetrantjfacris operimen^
tisnudanc altaiia; iconcs procurbant, euertunt, exfcindunrj tollunt om-
nia pietatis iniignia. tiim infanda quazdam infurLirrantes carmina, quaii
cxpiaiTent xdcm, quam dxmoni dicauerant, ad:um dc Pontifice Ro-
mano inêminanttriumphLim. P.eiigionem potius, quam Socictatein,
Tandem eieciilc gloriari potcrant. Interim neqnis elaberetur , no(ftn difpoiitis ir-
""^ " matomm excubiis , Socios omnes domi includunt : ac poftridie exce-
ptoshcmitu popuh, libihlquc expiObrantium atque illudentium,ex
vrbe dimittunt in vicinam arcem. Mox, velut infiiini obtcnra vidoria,
clamoribus, a:ris campani pulfu , & aliis qiiibus incondita mnldmdo
folct, gratulationibus iignihcata lartitia eft. Biennium facile tenuic ea
Socictatisielegatio: niliilnon ageiitibus apud Regem & Proceres, e
Rigenii populo hxreticis, vt in perpemum amandaremnr donec taii- :
dem, fumma Sigifmnndi Regis voluntate, in publicis totius Regni1|

Comkiis, de reftituenda RicTam Societate decretum eft > iedituinquda
noftris in Collegij pofleilionem»
CAPVT
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. $21
C V D C V .
cdHmniisin SocietMem ^rimo ftcdo Matis,
TVrbas,prorcriptiones,exfilia (pauca de multis primi {xcnh. hac- )
tcnus qui legcric: is quafi viilnera quxdaiTij is plagas coîtet ma- <^'^^'*^«i^
gno intentatas corpori, nullo non genere armorum; fed corpori, 3£/{""'
iam ceiixefimo ieque viuido vcgetoque per damna,per c^des: is
cogitet omnibus maleuolorLun telis expofitum vndique, vndique impe-
titum; fed integriim adhuc illiefumque anno fsculari , & non nifi cir-
cumfufis vndique telis nobilem. llla quidem validis fepe lacertis ex-
cuflk funr, & magna nocendi vi ac voliintace vaiio tamen conatu: vel ;
frada refiliere, vel decidere irrica; vel iiquas plagam facere vira,non du-
rauerc. qUi in fafciculum colligeret tela omnia, fcr^qiie exhiberec
pofteritati! conuitia, inquam, iadatafque primo feculo in Societatein
contumelias atque calumnias agnofcerent pofteri, improborum odia

!
dccora fuiiTc maiorum, fuafque & ipii verterenc in laudes. Nimirnm

tranfmilTa ex hoftili acie tela feruantLir inter monumenta paterncE for-
titudinis, & exomanc quanto magis ii aduerio fuerint excepta
atria :
pedore, filoricam perforarint, fi galeam ruperint caiTo viilnere? noii

inania intcrim pericidi figna, glorias trophaea. Et nobis fane an noii iu-
iftiiis, qiiam fuos recenfet Nobilitas titulos, calumniarum propo-
nereliceret? tamquam parencum titulos•, noii tantum non piidendos
pofteris, fcd gloiiofos?Verum immcnius foret labor vel perilringerc
rummatim,& ambiciofanarratio.dcnfius ruentepluuia& liiberna CTran-
'dine, tela iilh^c incubuere. Qui xftuante pelago aiTilicntesin marinas
rupes numerauerit fludlus , calumniarum ille velut fluftuum iii nos af-
furgentiiun numerum comprehcndere. Quas enim rzmiT\ no- breuU ta-

fperet
ftiarum pars maniit intada? Inde a primo exortu , toto decuriu (xcnli ^'*^'""'
(obice Regna, luftrate Prouincias , excutite Annales ) quidquid a Socie-
tate vUo modo profciilum eft, quidquid vel nomine tenus ad eam per-
tinuic, nonne foediilimetradudiuni eft ? Audor ipie, nomen Societatis

'Ies V, communis habitus, Regulas atque inftituta, regimen, mores,
libri, dodrina, fchoLx, conciones , omnia in acerbiflimas crimiiiatio-
'nes vocata. Explofa noua hiEcReligiOj tam iuperbo I s nomine,
fine habitufibi proprio, Pontifici fingulari voto confecrata.Contempta
votorum iimplicium vincula, quxfolui pofleiit. Irrifa paiiperCfis, tam

fumptuofis fcilicet nixatemplomm iEdificiis,& tam fplendido racromm
apparatu. Tyrannica dida eft ca:ca Obedientia; comparata a Poly-
oj"'f°rui
carpo Turcicas Mofcouiticasqiie parendi ncceflitati. Gratuita Sacramen- p-44 & 151.
toruin aliarumque fundionum adminiftratio , appellata mrpiilimus^^"

uatcium. '
quseftus. SiEpius in fufpicionem harrefis adduotadoddna, miilciique

feuere examinata qu^ftionibus. ScholcC iuuentutis corruprela nuncu-
patac; concioiies, feditiofe plebis irritamenta, &turbamm pabiila. To-
ta regendi ratio dida politica ,
perfimilis Machiauelli inil;ituco,atquc
iftiujfmQdi e fontibus pecita. Simiilatione , hypocrifi ,
perfidia plena
V V V ciTe
522. IMAGO PRIMI SJECVLl S C. lESV.
cfle omnia. DodriiiJE probitatirqne opinionefucum fieri incautis mor-
talibiis. his duobus praiclaris in ipeciem atque ad oftentationcm fulci-
mentis tantam illam nici molem. fed reueta nec dodtos eiie,nec probos:
oLii {xpe maligno, fxpe ftolido & impnidenti, femper importiino coii-'
lilio (quoniam fe ingerunt publicas res tiirbent. AfFedare interim re-

)
onum quoddam litcerariuii-i intolerabili ambitione tindos leuicer, nec :
niii primonbus labiis multa deguftaae, ex quibus folide tcneantnihi].,

Imoiam icavelle crcdi,quod non aliud Mniis iacrarium fic, non aliud
humanx diuinxque fapicntia: adycum, prxter fua Collegia: cx iftis ofli,
cinis prodire difciplinas omnes meliore culm.Dcnique quidquid agant^

falfa muka vt iint, qux in eos inimici fingunt nimis immania; vitia
nonniilla vt cuadant, dequibus infimulanturj fufpicionem certe vitio-
rum euafuros numquam. Auaritix, fLipcrbiie , ambicionis illorum no-
mini iecernam adha-furam iafamiam , & toc firmatum cauiTis publi-
cum odium.
Hxc aliaquc id genus fexccntaj acri digna Philippica, iion hac fim-l
plicitate narrationis, quoties a Richeomio, Argento, Gretfero, Contze-
nio, Garaflb, FoieiO, Schoiidoncho, Coftero , Scribanio, aliiique innu-j
meris e noftia Societate multamm palmarum hoc in lladio athletis,
,
vidaiugulataquefucre? quoties ab extuaneis, veritatisnon minusquam

nominis noftri perftudioiis, Franciico MontanOj Montliolono, Sceiiar-
tio? vc Principes ac Regcs,vc Cardinales atque Pontificesomitcamjfcri-
ptis litteris caulTa: noftrae maximos patronos. Quod fi tamen miratur
aliquiSjtoties ha:c & a tam vaiiis obieda fuitTe, toc libellis famofis ipar
fa, periliafa creditaque edam iLibinde viris rernm minime ignarisj is
A/irum profeolo mirctur potiiis,& prodigio fimile agnofcat, ceiitum annorum

hasmter
111 taiita maleuolentia perueftigantium ac fcfutantium fingula,
fpatio,
feSocma- cciam abdica ac domeftica quxque, centum, inquamâniiorum fpatio

tv». nihil fuilTe allatum, quod Magiftratibus, quod Principibus,quod Regi-
bus faceret fidem; nednm Societatem hanc feflilentem c([cfiflAm,exitM-
lem fdSIiomm^vt âuciim] toties quain iniigni iuo cum do-
ia6lai.iere.
lore, vno tantum fxculo tam late diiFLifam videnc , toc lecepram vrbi-
bus, totaiictam Collegiis, tot votis expctitam denuo , vndeprius fucrac|
cxpulfa. Miretiir potius , nos toto iam faeculo , veluti inter facrum &
faxiim (quodaiunc) pofitos inter cxtrcma atquc difiunola hominum
;
hinc beneuola ftudia, illinc malcfica odia, medios fladlualle

creclosjac veUici gemina lance libratosatque fufpenfos: cum alij mirisl
nos laudibuseftenentin ca:lum, alij in ima Tartari malcdidis ciimini-,

bufqLie deuoluerenc: atque eodem tempore liis videremiir fiimme ex-
fecrabiles, illis vero amabilesetiam admirabilefqne. ad expreiTamSer-
loau. 7. uatoris ilmilitudinem, de quo codem tempore alij diccbanc, îa bonuj
(\ alij veio, Non, fed feducit turbas.
Hominum gencri quid facias? tam fandum nihil efl: qnod vellicare
malignitas non poiTit. vel in fufpicionem adduxiiTe eft faris, vt fperatmn
inde fruolum impedias. In confinio quodam vircntcs ac vitia poiita
funt. re^lum earum tenere curfum , ncutram vc in partem declines,
.qucmadmodum difHcile eft, ita eas a vitiis inter fe diicernerc cuilibec
fanc
lane non pronum. maleuolus aucem difccrnet numquam in eo
ita
quem oderit: trahet omnia in alimeiitum liuoris fui, & redliffima

qii^que pefliinum decorquebit iii fenfum. lamdiidum, neque hoc tan-
tum fieculo, cafta iii Deum fides, fatua credulitas diola eftj Religio pie-
tasqLie,ftuka iuperftitio^ & Chriftiana animi demiiTio, ign. ina abie-
dioque. lamdudum eft, quod incorruptam iuftitiam,traducimtnomi-
ne exofas feuerkatis; prudentiam, fraudis aftutiiequej fortitudinem,
tcmeritatisj tempcrantiam , fimulatioiiis atqiie
dudLim, hypocrifis :
inqaam, &
ex illo tempore, quo attributa vitiis nomiiia virtutami non
aiHnia tantum , ied plane contraria.
Eccleiianafcente,Chriil:ianaReligio quoties abEthnicis contumc- nfdem fe^
liofo vocabulo fuperBitio exitiaUj, quoties noua atque malefica eft appel-''^''''''""-
lara ? cur probio vertitur , eadem ab hairecicis improbisque tulilTecog-J-iîJfff^^
nomina Societatem? Chnfiianum hominem (Tertulliani *verba funt) c^xo.chnfttam:

tks ommtim fielemm reum^ deorHmj Imperatorum ^ Tiegum, morumj «<i-Juetcn."'in
An non
titi
•••
tur^ totms inimicum exifiimamnt'i
contumeliis leluitas ? qnod
\iinTk.T
holtes
•
iifdem fioc fieculo
Numinis, quod
\i
Rcgum
apne-^"°"•'';"^•
In Apolog.
interfe- «p.z.
dores, Vniueriiratum atque cxitium, humanarum diuinarum-
fiiris
que legum hoftes, portcnta orbis terrarum? Nonne&: olim , eodem ibia.wn.40
quod exiflmArent
nos ejffe cduffam ?
,
Si Tiberis afcendit in moenu ,

5^
TertuUiano tefte, prtetexuere adoilij defenjionemy illam qmque <%>a',iitatem,
omnis pHbliCie popularii mcommodtyChrtiiia -
Ndnj non afcendit in arua^
ftterrAmouit ^
famesy flues^ fidttm ChriHmnos ad leonem. An non fi-
milia lioc fa^cLilo in lefuicas iadtata? Si bello ariit Germania, fi clalli•.
cum infonuit in Gallia , fi Regem amific Luiitania, fi affliota Catholi-

ca Religio iu Tranfiluania , ii Catholicos fupplicia in An-
decreta iii
'
glia, fi motus in Scotia , fi curba^ in Polonia, Suecia, noftroque Belgio;
nonne ftatim lefuicas in exfilium, in malam crucem? lefuitas bcllorunl
omiiium incentores, omnium turbarum aud:ores, inceiidiorum, popii-
lationum, publicamm omnium calamitatum archite6los, quas vfquam
tota EuiOpa defeuierunt. Illi nimirum, vt nonncmo dixic Pandor^ ^^'*""'"* ,
pyxidcm aperuere, &omnia in orbem muexere mala, etiam qua: tre-biafmc 4.

cencis aiinis ante cxortam Societaccm contigere. Nec aliis ad facien-
dam fidem opus argumentis : accufafTe eft fatis. Nimirum, vcolim
apud barbaros fola confeilio Chriftiani nominis crac probatio crimi-
nis; ita apud impios iftos lefuitam effc, capitale eft , cnminofum eft,
cxfccrabile eft. Odiofuin illi hominem cum defignarent^ Chriftianum
appellabant: hoc feculo, pro odiofo, hasretici lefuitam dixere. perindc
acleruitam elTe, idem iit atque fuperfticiofum eHe, fadiorum, fimula-
torem, ambitiorum , fnperbum, omni nequitia profligatiifimum, &:
Tartarei cacodasmonis fobolem. Eo vtrobique progrefsa dementia,vr,
quemadmodum Chriftianos olim , ita lefuitas nunc magiac artiumque
damnatarum iniimulare non fint veriti aiTeruerintque, noftros Tiro- ;
nes magomm imbui difciplinis. Eftne quo vltra progredi poilic fu-
roratqiie impiecas?
Vemm, poft Seruatoris exempla , quid miramur ? Si patremfttmdias imh &
'Beek^btib rvocAuemnt, qmntQ mAgis domeHlcos eius^ Improborum con-^"^'*^^^
Vvv 2. uitia Matth.io.
524
nicia ne diiiina
AGO PRIMI S^CVLI
quidem Sapientia
prxftiaias vciteLunr, viitutes in manifcfta crimina
111
probra.
. SOC. lESV.
mira cius ilLipendaûe
&
-
Cx(m
fadts.
pendciuium vedigal iuareiat , ipfe pcndcrat: reus &

tamen agitur eon-
loan.i. tempta: Gxfarex maiertacis. Fuga k fubduxerac conatibus populi vo-
loan..,. lencis eiim rapere &z faceie Regem : accuiacui- nihilominus Regni affe^
<5lati. Dcum iiitcr atqiie pacis aibiter venerat,,pax ipfe x^

homines
Luc.13. tcina hominum , & princcps pacis : fadliofus tamen^ ieditiofus, turbu-
Matth.ii. Icncu.s dicitin-. Ex obieffis corponbus abigebat darmoiies: ore bla^hc,
^"'^-
mo vocatus ipfe dxmonum antefignanus , maleficus, magiis, occiipa-
ioan.7. tiis dxmone.
a failoqne temperantiam docebat & fmgalita-
cem: non eftligit tamcn, quin helluo & ebriofus, & vini potator habe-
Matth.1 1.
rctar. Qui vitam traduxerat innocentilTimam, benefaaendo fmando -

onmes , iiiftar noccntiiTimi lationis iudicatur in Ciiiia, a iacro pro-
flinoque damnatnr magiftratu; &duoriim ipfe latronum medius, vel-
uti coium fccleratiiiimuSjinfami cmcis fLipplicio toUkur e medio,cam-
quam iiidignus vica vitie audor.
Etmiratur aliquis impeci, tradnci, vexari Societatem Iesv ? Ciir ex-
Matth.5. ciderunc animo dinina oracula? Beati eflis cum mdedixerint njohis, e^
perfecuti, njos fuerint , (^ dixermt omne mdum ciduerfnm njos mentientes,
propterme: gmdae, (^ exultate , quomam mercesyefira copioft eH in cdu.

ftc enm ferfecuti fmt Trofhetas ,
qm fuerunt ante vos. iic ianifljiTimos
&aUjOr' Religioniun Fundatores, Benediolum, NorbertLim, Dominiciim,Fran-

dines ReU- ciicum, eoriimque coetus Religioiiilimos eafdemque obieccre crimi- ;
gtofiante
i-j^tiones , vt cx D. Tlioma ac D.Bonaiientura dodiiiimo Commenta-
in Append. Gietferus nofter oftendic. Non dcfcendimus primi in \\xc certa-

Hiftior- mina: per ifta dudum antc nos illi tranfierc. Quod Ci Ies nomen im-
dui.iefuit.
pendentium nobis quoque Dei caufsa calamicatum omen eil:, vt ante
huiuslfbrj. dicebamus qiix raateria querelarum, quod famGE dccrimentum eft, ii
;
1
durius fubinde immitinsque agitamur? Iii hereditarium iftud onus

mnergo cum nomiiie venimus. illud illud nomcii eft, quod etiamnum im-
mirHin fi pj.q[,j5 Q^JQ ^. ^j-que terroii. in illud diriauntur ha:rccicornra tela.
Soctcraf. qus
in criicem
men
SocioiLim latere atque obieolu excepta funt.
gerit,
adus, fed& nomen einSy nunc quoque
miindi odium eft, & crucis inftai-
Age eigo , ne defatigare deficiens animis,gencof3. Societas , vnius fx-
culi procellas impetusque iam experta, iimul tutelam Numinis.
. Nec folus olim
&
quidquid hocno-
Iesvs
Hebr.ii.
°^°•^^•
,'
Adfpice in (LuEiorem fidei
iQ. perfequentur.
quam Chiiftianoram veterum ac

c> confummatorem I s
Cur alia tua iit quam
M. illum
Domini fors? curalia
Religioromm? Iesv nomen tibi pro-
perfecutt
prium fi fumpfifti cum tanta maleuolorum obtreilatione , eo predo

cmiiie te crede magnificum illud pro nomine I s contumeliam pati.
Homii.ii. Iftud Oricrenis tibi fcripmm puta ûi amicitias expetit Ies v, multorum
:
pbi Jciat iTnpitcitias tolerandas : VLTIMI meriti

licet sis m Ecdep(i\
tAtnen hoc ipfi, qmaad I s pertines, impugmhm.
CAPVT
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. $2^
CAPVT VNDECIMVM.
Crndditer wex/^ta Sodetas hftrharls in Orh nom^
frimb m Indm Orientdi.
exercitam intcr Cacholicos hacreticosqiie Societatem, quid mi- ,,^^^^,^

SIc
rumfi grauiora in Orbe nouo inter barbaros excepere cercamina? mioi i/«r<
Per vaffciilima incogiiicaque maria, ad vlcimos & inaccelTos mundi xtrcita
^;^'
Soaetas,
fines, coram Gencibus & Regibus Iesv• nomen vt portarec, experiri
quoque debuic,quanta oporceret pro nomine iilo pati. Ei^reiTa ceice
Europx finibus , quo remotioies adiit plagas, eo acerbiora fenfic pcrfe-
renda, crefcencc aimterrarLim fpadis ex ^quo agendi patiendique ne-
ceflicatc. Hic illam in vircutis (wx theati-um iiigreliam diceres. hic fer-
ro flammaque in eam fiEuitum , hic certatum vtrimque totis viribus,

donec fefsa cmdelitate viilrix roties patientia trinmphauic.
Noui ego generofam poileritatem: ncc illam confpGiflLisSocioruin
fanguis, nec fuppliciomm immanitas. inuitamenta hx-cpotms
terrebic
, &priEmia enint, qua: ad Indos pelliciant. hac ipe arftuabk illis ani-
mus, anguftis Europa; limitibus inclufus hac ipe ardebunt fuperare
:
,
Oceanum, & longce txdia nauigationis. tocHeroum, maiorum, in-
qnam,noftiOrumjh^c fpes & mercesfuit. eterris illis tum rccensde-
tedis, pro auro & gemmis, retaleie fpeciofa vulnera, & piilcherriinam
morcem per atrociflima fupplicia. Ea nunc qnafi in breui tabella ex-
hibere eft animus. noiiigitur, vt haclenus fecimus, Collcgiorum iii
Orbe nouo fediumque noftrarum narrabimus agitarioncs atque difcri-

mina , fed illuftrium de Societate virorum violentas cardes barbar^ im-
manicatis: fpeolaturi in extremo illo mundi theatro , tamquam fcena
variante, alios in cruce, alios iii fcrobe, fub lidoris manu feiroque alios,
alios in flammajfuum iiiigulos adum nobiliflimo fine, hoc eft generosa
morte, claudentes.
Quas primis noftrorum laboribus exculta eft ad Orientem India, Primusde
iprimaquoquc noftrorum fanguine eft imbuta. Xauerij votum quo- '^%"$
tiesidfuit! fed Antonio Criminali ea referuata erat diuinicus ffloria, trucidatur
vt tot HeiOum dnx & ancefiCTnanus prodiret. pone illum fpeclandos ^"t""""
leoitei-unt viginci ampluis commilitones, diuerlo tempore in eadem Ribaden.in
Goanas& Malabadcaeditionis oia: quos incer Rudolphus Aquauiua ^'f^<.^fo^*
|& AlphonfusPaciecus, clariiiimi ftemmatis ambo, fi in tanto virciitis Maff.H.n:.
Tplendore lux aliqua ftemmati relida Criminalis gente Italus, no- wurionde
eft.
bili genere apud Parmenres, ab Ignatio miiTus in Iiidiam, fuilinendis ^^ ca^hoL

orx PifcariiE & ParauaniE Ecclefix curis atquecalamitacibus, Xauerio Thoni.Bo-
zmslib.7,
r rr •
r \ \
ilacceilcratjparemvnus animum terenscanto &initio& laboii. Satis ad iiguox/,
xilimandam viri virtutem, fucceiTilTe Xauerio: eam viiieam excoluic

fumma fide, labore improbo & fudore, tandemque rigauic & ranguine.
Res fic habec.
AnnoChriftianoM.D.XLix. defecerat Luficanos nitratuspiiluis.h^c
cgeftas cognita vicinis barbaris animos ad audendum fecit* Vrgebac
•
VVV 3 Crimi-
Criminalis Pixfediun arcis, vt miiio oratore pacem peteret ; quod illc
CLim faftu dedi^^natus, in nanes fe cum îns recipic, & inuitat Patreni.
Scd Neophytomm commiferatio retinebat: quos ille mifericors dum
nauibus imponerc laborat, prxoccupatus ab hofte fubmouet paulifper
g;rccrem, atqucipfc Paftor vultu & gradu conftans pedus aduerium of-
fert'', iii vtrumque paratns , feu foiciter
cadere pro fuis , feu pacem ex-
orare. Scd crac precibus implacabilis barbaromm furor. ergo in ge-

niia prociimbens, rublatis in cielum oculis manibusque, Deo feviili-
mam offcrc. Hoc iitu viium, reuerita credo, prima acies, tranfit fine
noxa, itcmque media; ied poitremam conflabant Saraceni^capitales no-
mini Chnlliano hoitcs : eorum vnns haftam per coftas in pedus pre-
cantis adiîr. Quo vulncre proftratum fpoliare veftibus feftinabant,cuin
ille magnanimus cnnicam detrahit, quin & inte-
vltio fibi Religiofam
mlam fua iam purpura pretiofam ofFert, nudus Chkisto iimiliorj
moriturus tum , vt poterat, in pedes fe crigit, ac verrus templum xgre
.
^rclTum molimr, poiicurusanimam antc aram illam, in qua, incruenta

Filij hoftia, toties ante litauerac asterno Pacri. Verum alium audiens
adiientare iicarium, ne more fugientis occumberet inhonefto vuliierei |
adiierfum percuflbri peolus obiecit , & lanceam irruentis excepic. col-

lapfo prxciditur capnt , quod infana vociferatione baibaii providoriici
trophxO indelubriun infeientes,idolo fuo Tricanduro fixere anathema,
hoc vnofatis fuperque caulTam necis tcfi;ati,odiLim Religionis. Quan-
tus hic vir a tam beato funcre/ quem etiam viuentem Xauerius San-
d:um nominabat.
jnterfici- Fufus Antoiiij cruor, multomm ranguinem inflammauit. ingens
nec pauci fummam votorum rctulere^quo-
*Y ^^^"^' oinmbus iniedlus ardor:
rum aliquos produco ipedandos-, non temporum ordine,
cum -
itui*tu.i
tHor So~
Rudolphus Aquauiua, Dncis Atrieniis filius, exorata parentis venia in
fed locorum.
Societatemadminiis, longa aliquot annorum prece Indiam impetra-

^^^ ^^^ iTâgno Mogori Patres aliquot petenti, ipfe potillimum datus,
'
Thom Bo
ziusiib.7. triennio vixk in Regiai ^c rubditomm plarimi.s Christo adiundis, i
Hia°noa CLiin in Rege ipfo, plus quam Christi lex patitur vxono,fruftraIa-'
Hi^cluhoi
boi'''^'^ct, obtentaque miilione reuertic Goam. Mox Collegio
petita
Margano Reotou dacus eil:, annexis ad curam, quotquot Salfetide in- i
fula fedes habebat Societas. Confilio fubiiide inter domcfticos Patres

initodc iiiuandis inFide incolis, placuit infpicere loca defigcndis cru-
cibus templisque excitandis opportuna. Rudolphus ipfe Redor cum
Sacerdotibiis tribus, Alphonio Pacieco, Petro Berno, Antonio Franci-
ico, &non
Sacerdote Francifco Aragna, poft Miflarum Sacra profici-
fcuntur. in comitatu erantLuiicani duo, plures iiidigeuarum, age- &
bant iter nuUa Notauit pulcherrimam vindid^
fufpicione periculi.
occafionem impoftor quidam veneficus; & repente cxcitatis vndique
barbaris , vcniflfc aiebac tempus vlcifcendi iniurias Deorum fanis &
|
iimulacris toties illatas ab Sacerdotibus nouis, qiii nunc etiam circum-

fpicereiK loca ftmendo templo &: crucibus imponendis, cum^terna
ignoi-riinia pra^fentique interitu Pagodum. Animauit facile fanguina-
lios hiecoracio. Patium ca:des deccrnitur : vias omiies obfident; prie-
dam
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 52.7
dam in difpofitos circumquaque cafles fponte venturam prxftolantur,
Ec iam Pacdbus fubolebac machinatio : qiiare noii vltra pergendam
rati , iter fuum relegcbant , cCtm ad. pagum Coculinum kfe vndique
circumuentos vident. Lufitanus fclopos expcdiebat : prohibuere no-
Itri; monentcs non deFeniionis hoc tempus eiTe, fed mortis Christi
caufsa fortiter oppeteiidi. Paciecus barbaros fermone gentis lenire ao•-
greflus, vehementiiis initauit. Primus in Aquauiuam impetus fuic.
amputatis tibiis in gciiua prouolutum, niidantemque calla, CTemiriato
acinacis idu percullere. mox & inhumeros impadnm fermm,& pe-
dus telo penetracum. tot vulneribusoccubuit xtms anno trigefimo
tertio: qua ipsa erat iEcate Paciecus, nec genere illi nee vircnce minor.
Hoca6lore Philippus Rex mandauerac Prorcgi, ne qiiod Pagodibus

fanum tota Salietide reftimi pareretur. vbi letale viilnus in pedore per-
fenfit, deciiflatis in crucem brachiis , caslnm fufpiciens , recepto in guc-
tiir telo, comitatus eft Aquauiuam. ambo noii iinc altiore piOuiden-
tia, pari nobilitate, paiibus meritis, paribus vit^ & Religionis annis ex
militance Societace in triumphantcm pari leto abiere.
Exofus erat pra^ ceteris Petrns Bemus quia paulo ante êntis deos
,
fuis oppugnarat manibus ,

pedibusque piOtriuerat; audoL-êtiam ma-
datae vacciE ,
quam fuumnumcn ( ^gyptiorum liidem huc traniilTe
hinc diriilimeper hoirenda vulnera truci-
crederes) indigenie colebant.
datuseft, neque cadaueri infana criideliras pepercit. Sui ipfe leti vates
fuifle crcdicus, cum frequens diceret, Coculinos haudquaquam ferio
Chriftianos fore, niii Chriftianum fanguinem, & fLium ipiius quidem,
( ka didabac animus ) annos numeribat Ber-
bibilTent. Trigiiita astatis
nus; totidem Antonius Francifcus , voto dudum Maityr; folitus,quo-
ties racrificabatjardenter precibuslacrymisqueftmdendi faiigiiinis benc-
flcium a Deo poftulare. At FrancifGus Aragna, extindlis cetcrisjadhuc

fpirans repeitus, iiiter barbarorum maniis cum ingenci clamoreinfa-
num afpoitatur; vbicircLim idolum femel itemmqiie rapcatus, &ho-
norem habeue iulTus, tanto ammi robore deteftatus eft, vrjfuroie im-
oiorum accenro,horrcndam fagitramm pkmiam in fe prouocaricj qiii-
3US toto corpore confixus, aker Sebaftianus appamic. A6la res eft
Idibus luliis anno m. d. lxxxiii. quam infigni poemace nofter
Bencins exornauic.
Poflem hic ego Alphonfi a Cailro , NLinnij Riberai, Aloyfij Men- ^^^riorferr*
dez, PaulideValle, Franciici Lopez, Petri Marcaienice, Georgij Fer-
f„7//iffe-
nandez, Gomefij Dameraldj, Vincentij Aluadj aliomm glo- r««•; ««/»»-
riofam eadem Orientis India cataftrophen fpedandam dare, -"'^•
iii
laretque tam clarorum id pugilum dignitas,iiiii inftituta breuitas vcca-

ret, moneretque vt in laponiam , Xauedana: iecuti currum induilriie,
aliquando transferamus pcdem.
CAPVT
528 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV. !
CAPVT DVODECIMVM.
In lapom^ in Socios gUMo ^ flammk dm^ tormmtk
hftrban [mitum.
Societati laponia eft, ex quo primus in eam Xauerius

PRopria
Christi iiuulic Fidem. Pro,quantum conftaiitix Clidftiaaie iam
thcatriim rediuiuam nafcentis olim Eccleiix facicm hic agnofcasj,
!
& vere [mgms Martyrum hic femen efi Chriflianorum. In illas quis bar-!
bara Reoum edida, quis figillatim noftrorum profcriptiones atque ex-
iilia numerec? Anmx , Meaci , Fiiancli, Nangafachi, aliisquc in vrbi-
bus, pro domibus atqiie Collegiis olim florentibus, latebrx iam funtjj
& rccepcus nufquam fatis tutus. fraudis atque infidiarum plena om-
nia , plena faûitiaE & horroris . ferrum , caten^ , cruces , ignes vbique;
ciicumfonant. fed e latebris ad generofa cercamina. |
Protomar. In hac areiia noilri agminis principes funt beatiflimi Martyres Pau-
tyrcs So-
|^^ Michi , loaiincs Goto, lacobus Ghifai, prima Sociecatis laponica:
jitponta. purpura, pnmae rolie. m

crucem acti anno prioris IxciUi nonagdimo
fepcimo, fxuiente Taicoiama. quos dein ingens turba, quafi torrcntc!
quodamprofufi fanguinis, etiam poftiemis hifce annis confecuta. FeJ
liccs illi ante alios, quibus adeptam martyrij palmam Supremus Sacro-
rum Antiftes folenni rententia pronuntiauit. nimirum illo potiilimumi
honore digna erant necis inftrumenta, cruces. Erit, cum &flammis'
fua conftabit gloria; quarum hic, tanto terrarum mariumqj intenedu,!
luce perftringimur, ardorc inflammamur. Illammin primis,m quibus'
admodum nuper adhuc p^ne antc oculos noftros viuus fpiransque re-
lucet Carolus Spinola, inui<5liiiimus Heros; illo quidcm Spinolaruml
ianguine illuftris, at fuo apud laponios multo illuftrior; fuis animicor-
porisque dotibus , fuis in excolenda laponix vineadiutumis laboribus
atque a^rumnis multo clarior.
In arenam ingrefllis eft anno faeculi vigefimo fecundo: quo vno an-
no fupra centum otlodecim Chriftianos atiOciilimis pro Fide fuppli?
lapbnia traniTcripiit, acquein hocnumcro denoftraSocietate
ciis ca^lo
Carolm quatuordecim. Vnus idemque dics Nangafachi quinque quinqua- &

SptnoU ginta pugiles laureatos vidic. nouem, Carolum Spinolam,
ex noftris
lombHn. Scbaftianuin Chimuram, Pctrum Zampo, Michaelem Xumpu, Gon-
turcum faluum Fufai, Antonium Kiuni, Thomarn Acafoxi, LudoiiicumCa-
vUoîOdii. uara, loannem Ciucoga omnes viuos lentoigne combuftos; praitei:
,
loannem qLii, quod columna,ad qiiam crcmaretiir , deeiTet, gladio

,
pcrcuiluSjdiuersa paulLilum via eamdem metam attigic. prxter barba-

ros, triginta amplius Chriftianorum millia huic illuihi fpeâculo me-'
morant incerfuifle. Ad fex cubitos flamma; a corpoiibiis diitabant,
nempe vc longum & crudelc fupplicium maiius adftridx lcuiter
elTet :
colLi'rjnis , libero nodo & non asgre folubili, vt quibus animus ad pce-'
iias deficeret, At nemo vnus ex omni nnmero fuir,
inuenirent fug;am.
qui ardente iam vndique pyra non oculos cxlo infigeret, iion ignem
ferret
LIKER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 529
ferrec animo & corpore immotus. Carolus quidem ad duas, Chimura
vero ad tics cdam horas mediis vixit iii ignibus. quo cruciatu corpo-*
lislquoanimi roborc atqiie conftantia! Eocerte barbarorum ftupo-
re, vtper dies plurimos nonniii de illo admirationis pleniilimus elVec
fermo. Harc Nangarachi.

At Firandi iub idem tempits haiid minora fpargcbac lumina Qî.Caruillut
millusConftantius , natione Iralus, exRomana Prouinciaj variarum J^ ^^7-
linguarum, eciam FlandriccTj pericus. Erant tunc Firandi in anchoris diisigmbtu
naues tredecim, qua Hollandomm, qua Anglomm , & iii nanibus in- "«'^"'"''-
gens vedorum numerus. Hosomnes adfpedaculum egreflos vbi Ca-
milkis viditjCx jftrue lignorum , velut ex roftris aut ex orcheftra , nunc
Flandrico, nnnc alio lermone verba faciebat, pari eloquencia & animo-
rum mocu. Ad laponios vero , quorum litteras & faci-a callebar, con-
uerio orationisepilogo, fortiiTime fimul ac fuauiiTime deduxic , fidem
Christi Ies V & veram elTe & fecuram. Qvlx cum dicerec, ita rapuic
laponenfium animos, vt ignem citoadmoueri nollent, ne cito dulcif-
fima illius fuada priuarentur. Accenfo aiuem rogo , inter ipfas flam-
mas ardentiilima voce omnes allocucus, non ante finem dicendi fecit
quam viuendi. Haud multo poft pari luxic incendio Petriis Nauarrns,
qui fex & ciiginta ipfos annos laponium Christi gregem Paftor
rexerat, & ciim eo par fratrum Dionyiius & Petrus Sandayus^ at Au-
guftinus Onda vidimas , anno, quem dixi,
gladio perciifTus. Has tot
vnicofecunda MartyrLim laponiae SocietatenoftraCHRiSTO immo-
lauir. Nec paucos annorum fafti atquc
nihilo his inferiores alioium
Hiftoria: dabunt,loannem Baptiilam Machado, Hieroiiymum Ange-
'
lum,Carolnm & Michaelem Carauallios, Antonium Pantum , Franci-
fcum Pacieaim,Bakhafarem de Torres,Ioannem BaptiftamZoIa,cuin
Sociis fepcem non Sacerdocibus; aliosque complnres (neque enim recen-
fere fingulos noituum eft) lento igne toftos potius,quam exuftos; clil•-
riffimoruis flammis & nobiliilimoleti2;enere.

Ec haolenus ignibusiiuitLimerar, gladiohaflenus & cmcibus,qua-
iialia nondum nolTet tormenta barbaries•, fedjhcu ! qualia poftmodum
non inucnere ! armet fe profeolo obduretqae fcribentis ac legentis ani-
mus necefle eft, dum inaudit^ crudelicatis ada memorantLir. Scio
,
ledas foliim ex laponia epiiiolas pluribus lacrymas excuiliire, monifle
I
horrorem. Niniirum poftquam obfernatam eft ignem elTe in votis,
fadumque liidum pamulorum , omnia iii cruciacus coniunxere ^X^- NoHator'
menta. In bullientibus, in gelidis aquis, in aere vacuo, in terra & regni wcHr^ a-
^^"^
humo quariiuere qiiod cruciaret, quando coc horarum lenci ignes iam ^^'^^
nimis breue vidcbantui• fupplicium.

Fontes calidi iunt apiid lapones, & cx iis balnca bullientia, arcana
naturiEvij acrius igiietormentnm. his ieniim inde ab imis talis &lente
merguntur, vel etiam capite immictuntur ij , qiioram fides igne for-
tior• repetiturque toties,per iiitcrnalla tamen, immane fuppliciuni, do•
I
;
necfolutis neruorum ofliamqiie compagibus, diffluence carne fimul SC
vita deficiat fpirims. Alicer iii aqua gelida ludic fxuiria. Elatis in al-
,
tum pedibus^pendulus in aquam demiccicur ore tenus aut naribus, qui

Xxx torque-
530 IMAGO PRIMI S^CVLI S C. lESV.
torquctLU•; vtxgre admodunl nec iiiii Gum hombilt conam ludantis
natuicr qiieac lelpiiare . Eil & cum ingeftis iii os , ci\ ciun aifnlis in fa-
cieni pcndcntis centenis haurtibus aquae gclida; , ita intcrcipitur attra-
hcndiis acr 111 pra:co£dia, vt laborans xrtuansquenatuia adimm per di(-

ruptam icxpc vcnam quarrat. lam in aeic &
iub dio, terebratis ferro pe^
dibus, rcLiinilisquc maiiibus, fiiic cibojfme fomcnco piures dics ilodeil
qiic lcmianimem quotics dcllituiint omnibus expoiicLim cxli iaiuriis?
Quo in cormcnco cum dc Socictate aliqius noii itapridem quintum iain
dicm nodcmque perduraict ^ negauit aliam ie ientire moleiliam , quam
quod tocam necdum laponiam C r i s adiunxiilct aicerno .
dic^na prj:coiiio geneiOiiiluna vox incliorem aliqiiando laudatorein

!
mucnics. De teni qnid dicam ? incrs quidem & icgne elemenmm eft,
icd non corquct apud lapones iiieiti fegnique modo. Exciuatur altitu-
dine modica tum congella

j
iii iaObem fccdiffimoram animalculorum
copia innumcrabili,arde concladitur ; niiiquod iuriiim pateat hiatu
tanco, qiiantum impleie poiTic humani corporis rotund.i moles hanc .
in lcrobcm capite deoiiuin pendulo vmbilico teniis Chriilianus im-

initciCLU' , dcftituendus inibi , donec cruciatus ab aiiimalcuiis , pricfoca-
tusomni ianguinc deflucntc in fauces, aut conilantiam amitcacaut vi-

tam Qux ad iftxc tormenta , fi reole expendannur , non cohorreac
.
natiira?
Hxc tamcn omnia quanta virtute ac robore qiuim iniilci ex omni
facroium Ordinum Familia,qLiam multi ex Socictate noftra hilares con-
tJMulti e Itantesque ilibiere ? Deficerct dies enumerancem fingulos Vno anno .
iioslns in nupcr crigeiimo tertio lupra viginti e noftris teterrimo iilo fcrobis fup-
fcrobeene-
pjJQo fliere eiied:! . Omitto rcliquos qiii vlcimis hiicc annis coniecuci.
Marceiii
Franctfci
itiaenero-
aJ f^ .
Vnius Marcelli
'^"- trigeiimo quarto

i
Fraiiciici Malliillij
clamm nomen, magnoque dileolum Xauerio

geneiOfa virnLis, properantem
Neapoli animam. Speiilan-

e graui plaga agebat
caput.
licet,
Anno
famors. duin ic prxbet manikfta iii luce Xaueiius,ad fpem excitar, adeunda; la-
poiii.T exigit votum: pun6lo tcmpoiLs perfanat languenrem , certiirimo
&c orbi teitato miraculo. Ergo ille , relidta mox Italia , iam Hilpaniam
teiiet, lam Oceanum nauigat, iam ad laponcs properat , & viam vbique
frcqucnti fignat prodigio Quo hic enadet ? quid moliuntur Superi

.
.
iioLio hoc laponix Apollolo , lubmiilb diuinitus ? quin & fagatos exer-
citus barbaros , & innoxia ante pedcs defluere hoftium tela videt , om-
nia magni ope Xaueiij cuius viitutum xmulus laborumqiie , nomen
.
quoquc iam pridem airumpieraC Sed quo taiidem liiEc omnia ? ad de-
.
Itinatam glonofx moitis iii laponia lauream per tot miracula ducimr.
Vix iii continentem cxpoiitus , ad mortem quasrimr , tamquam adue-
nilicc qiicin opperiebantur. Iiiucntus eft dcniqne indicio vaporis emer-
gentis e loco, quo orationis cauisa lcceirerat . cxlefti luce circumfuia fa-
cics attonuitcxploratorcs manus ; ncc iniicere
aufi , nifi perbenigiie
inuitati. ludicibus fiftimr. memorata in illiiin dccernuntur ilipplicia.
exhaufit omnia atque iupeuauit. lam quacriduum in fcrobe exegerat, &
cum carnifice expoftulat quod abftrahcrcc nimii\in cito , iuasque incer-
pellaret dclicias. Huic foiticudinis portcnto qiiid vkii facias? acceleran-
da
dinempe compcndio "?, ne iimx fama conftantia: confinnet lapo-
nios; Capite ergo raptim plccli iubetur
led ecce lidoris gladius ferreos :
cciam veotes potens diffindere, totis viribus iinpadas, a ceruice vdiit ab

incude reiiliic , ne pcrftrida qaidem leuiter ciitc . Alteram denuo li-
branti iclum^fugit eiiiis e manibus acconiti lid:oris . Et iam dcfperabat
Lnperata perficcre ; fed coiiueLlus ad hominem Mai-tiillinSjbono animo
elTe iuilir, & exfequi deiHnataj pracftitutam dininims horam iam adelTe.
Qua ille voce, noii lecus ac diuino monitu , iciiimptis cum celo viribiis
aminisque idu dignuin immortalitate verticem demciruic a cer-
, facili
uice XVI. Kal. Nouembr, .

dc. xxxvii. aiiimnmque viclorem im~
mifit cxlo j Magni credo Xauerij excepmm amplexibus quem ,
tanto
fauore digiiatus erat iii tcrris, & ad negatam fibi olim martyrij palmain -
Cbi quodammodo vicarium in laponiam miidat.

De laponiis hadenus. Mitco de Sincniibus diccre. alioqni hic Xa-
optimo iurcj voco Martyr ceniendus veniret
uerius ipie, qualis ani- .
mushic ante inaccdla Sinarum clauftra rtmmnis '& neceilicad iuccu-

buiCj
tempeftates
cxpulfi
necdum
, nuiic
, iii
fatut ^rumnamm
non naufragia
!
fiiere^
tetros carceres dati, glorioib leto

Illa portquanl iemel perrapimus,
pericula, non
(
cxaesi, Pacres
quod erat in vocis
nnnc
)
quafi iemperRigicnte. Nuncilli Regno alca quies, fpesque iiigeiiSj Regc

iii Religionem ac Societatem admodum propenib.
CAPVT DECIMVMTERTIVM.
L• Aethiopm , m Occidentftli Indm y in Bvpifdm ,
Aiexico yFavfii^t^pirmf multi e Sociis tmcidatL
Elaponia aliquando ad yEthiopes & nigerrimos ^thiopum Ca-

fres conuercamus oculos , quos hiiic atque illinc par iiobile pugi-
,
1
liim ad ide rapiuiit Gonzaluns Silueria & Abrahamus Georgius Maro-
nita. Pro, quales viri qiiam indcfciTi laboris quam prompCi iii arduas
! l
expeditiones animi nadli ^rumnarum iegetem animo iuo parem, vit^

!
cximm ex voto glorioiiilimum . Silueiia , Lufitanus primie nobilitacis, Gon%alm»

diuino dudum confilio ad tiiidam fangiiiiie lauream deilinatiis ,
poil:
^J^J^^'^"^
I
cxantlatos in Iiidia labores immenlbs , Chriftianis faciis luftrauerat Ca- tapatru- .
ftes, ipilimquc adeo Regem Moiiomotapa:, cum matre ac treceiitis Pro- cidatm:
cenbiis. Tot laboriiiii periculorumque priemiuin mors fuit a Mahu- ,
metanis procurata odio Religioiiis. Deus boiie quon ille aiihelauit vo- !
tis, & quantis aiiimis exipedlauit necem Omnibus valere iailis j vnum !
in ciiice pendentem amplexus I s V atque, vt gaudio exiultate cer- ,
neres, veftem candidam indutus , noolemsdia inambulabac, ilios ex-.

ipedans caniiiices, & ad audendum inuitans. Sed iiue taiita magnani-'
I
micas, fiue antiqua viri reuerentia, tamdiu decerruic facrilegos, donec fa-
tigato ibmnus obrepiit . Tum vero ex iiifidiis , vnde hominem obfer-
uauerantjtackeprogrciTi, imecloin collum fLmeftrangulamnt Cor-. .
pus , ne coli poflet , iii flumen datum. Aft ibi quoquecum die fuuni;
ciilcum inueiiiet, 6c vel iapillos benc numeratos Deus coroiix feruac. .
. . .i Xxx i Haud
532 IMAGOPRIMIS^CVLI SOC.~IESV.
yihrahA- Haiid loiige diipar Georgij Maronitx apud Arabcs viaoria , nifj
m^sCeor-
^^^^ ^^^^^^^ propcraca Goif lokierac, vno coimtaCLis pucro vtchiope^
.
ScminanJ Goani aliimno ipib m mercacoiem Armenum pulchra ob

fl«'f.fi-' ,
fudAnt. C R I s V mccamorphoii traiiiinutatus.Oras eiiim Omncs ^chio^

^"•'
pix aiiiliflima cullodu clauias cciicc Turcaj difficili aducnarum adim &
pcricLilolb . Appullus Gcorgius , vt erat Arabica; pcriciiliinus , facil^
hiculcatem a PrxtcAo loci impetiat pcnetrandi in ^thiopiain, vcndun^,

daium mcrcuim cauisa. lamquccrar peiTeAums , cum puer iii holpi-,
tio iclid:iis, cxlpedlato in multam lucem Patre , ac fame interim llimu-
cibum capere aggrcditur cratque tum ille dies Mahumetano ie-
lintc, ;
iunjjo liicer, quo quidquam guitaLe ante veiperani ingeiis Turcis piacu-
iuin eft. Ergo vbi vorantem pucrum vidcre^ magnis minis & iiiper has
alapis extorlcre Chiiftianinominis confeiTioiiem. Fit mox cercior Pr^^
iccius, &:e veiligio rcuocatum Georgium iutenOgat , CHRisTVMiie
aii Mahumccem colat Pro C R i s libere facentem magnis pro-
.
inillis ad defedionem inuitat , renuentem ingentibus cerret mims At .
illo cxplodcnce Mahametem , & conftanter C r i s V pr.Tdicaii-

tc, accenius furiis Pra:fe£tLis maAarat homuiem in loco, ni per vim fu-
rori fuo moderatus llibigcn<dum carcere iperaliec. Sed maniic viro con-
itantia , nec adduci potiiic ad reaerentiam Mahiimctis cauisa . 1\
capitis daninacLis eft. PiOdigioibm iiipplicium tuiire memorant teftes
oculati Primo idu carniiicis , fcrram illTsa peiiitus ceruice diililii«
.
altero acinace bis hominem percuiTit , diinlientc itcrum ferro, & vix le-
uiccr perftridla cutev Ac egrcgius pugil , dato iam claro iitis innocentia:
iigno , ccruicem tertib gladio iiippoiLiit mcfx capite minor magninn j &
aiiimiim cx\o iiiculic , xternas glorix cxleftis opes breui morte merca-
Totis quadraginta diebus coruica pci no6leni lumiiTa fuper iepul-
tiis.
crmn viia, atconitis portcnto Saracenis atquc intra illos dies Prxfedus, :
&: quotquoc necis diem

illata: obiere.
afHncSj
apud Placetnc Braiiliam nunc adcamus ? Hic tcrra marique crueiita ipe-
•
"^rôs^ d:acula dillrahunt oculos , quo potiiTimum fe vercant , iiicercos Hiiic .
Correao-
^'^^rum Corrcam ^ loannem Soiam, aliosque habetterra; ied mare iiu-
joAnna mcro viiicit, & dignitace maior quoquc iii hac iccna nouitas. Ignatius
:
^"f^^ Azcbedus in Brafiliam nauigabat, cum impofico fibi Prouincialis mu- i
vica^B^."'^-
1'^îe & augendis in baibaiOrum icilucem Collegiis uouas du6tabat co-
j
mtij iib.4.
pias iexagiiita noucm Sociomm Tribus dilbibuci nauigiis veheban-
.
Andr.schot- tîrj icd ciim Ignatio pars maxima quadragiiita Socij & hiiiiis iiauis
,
:
Borgi
'"* ^^ Palmam iiiliilam cx Fortunatis vna cil ) exoneraiidis liHc merci-
(
lib.j.c.io. bus appcllitiir. Exiccniionc fada,iacerdotes facram Dco hoftiam litanc. i
/'^- îcolaruni miiki iuadcbant Igiiatio tcrrcftrc ad vrbcm itcr , vitaiidis

îî<^ct piratis ,
quos gralTari per ea littora coniiibat. Scd alia meiis vi-
i°!ft I?
ignatiM
^ ^",^•- ^"'•iiiiicus vtiqiie inieda. Naiscni oiniies repecunt; vixque a por-
yiT^bedm tiialiqiiot millibus aberanc, cum inlacobum Soriam incidimtex Cal-
"'"^''^'"'^ pcraccrbum Catholicomm, fcd in primis leimcarum,
diiciplina
'sZii^'
hofteni ,
perquc cas oras diuturna ptratica celcbrem . Vcrimque acri-
tcr pugnatum icd obtinuic piraca truculence inclamans : Pereanr,
:
pGieant Papiftjr, qui falfam Braiilix dodriiiain imporcanc . Animabat

^'
interim
i
LIBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. SSJ
iiucrim lUos Ignatius ad iui-tinendam necem ab hoftibus fidci. forcicci•
Iii caput acihuc loquentis Caluiniaiius milcs termm ako vuliiere dcfigit:
mox aliis aliisque plagis conFodicur, tcrtatus Deum hominesque iolaRo-

manx Fidei cauisa Cc mori iimul qua poccrac voce^ fed exemplo magis,
:
circumltmtibus Sociis morcis exiinebat mecum Mox in mare prxci- ^
picatus crt cum landillimî: Virgiuis imaginc ,

quam aroliilimo com>•
plexu , fruftra conatis extorquere hxrecicis , retincbai:. Exinde alios m
Ixuitiim. Criincn crat ^ & piandum morce , eifc lefuitas , mnltosque ex
iis Sacerdotcs ,
quibus iii odium lacri Ordinis verricem abrasere . Ncc
iatiirad cnidclicas potuit . Bcnediftiis Caftrius tnbus primuin glandi-
bus ictus, dcin fcrro punotim ca;iiinqiic confoditur. Einanuelis Aliiari,
poft crebra vulncra, contrafta crura atque oila ccUila. capulis gladio-
rumeliium capuc Blalio RiberXj cerebrumquc efFuium Petro Fon- .
{ccxos pugione coiifoflum, diiriipta maxilla. Didacum Andradain au-

res dantcm conntentibiis maiore odio frcqucntatis iolibus traieccre.
Ncc minori feritate iugulauere Gregorium Scribanum j Aluarum Mcn-

dez, Sunonem Acofta Rcliquos fere binos teriiosque taiaribus cxiicos
.
tunicis j adadio bis terve in prxcordia pugione quoidam etiam ma- ;

;
nibus brachiisquc truilcacos , iii mare omiics dcd8re pra:cipites xv. lu-
lij anno m. d. lxx.
Par conditio akerius iiauigij anno vertente fuit Tanti temporis .
crat ifta nauigacio, qiiafi Brafilia tiigcret , mare quxreret tam gcneroib
tmgi languine. ipiam illam piranicam incidLint cui iam pro Soria
Iii 5 tu" fup.*c,fi*j
loannes Capdeuillius, iblo nomine aliusj imperabac. Vtriquc par Reli-

gionis odium, &: ianguinis noftri ficis, Naue captaj Socij xi v. ducc Pe-'
tro Diaz poteftatem vcnere. Dabat tum forcc naucx conficenti aures
in
Franciicus Caftrius Lufitanus qiio in dpere tamquam iii ilagranti dcli- ;
dojlcilicec ab li2:recicis,depreheniLis,multo vulnere in ipib veftigio per-

cmptLis occubuit . ipib Gafpar Goez;, cui plane p^^^^
Diaz quoque , & cum
adoleiccnti paccnie iolicitus imperarat, nea latercvel lacutn vngucm l>iaz. c»nit
madati. Reftabant vndecim, quos milleina- ^«'^^»»»
diicedercc, finlili ratione
" *
lediclis verbciibusqae oneratos ^ reuindis poft cerga manibus , in angu- '
ftum compcgere Hoc in numero Michael Arraôiiius brachio graui-

.
cer laucius , dum force gemitum edic , a mitibus lUis Caluinii-tis iii ma-
re datiir arquc ad iblacium videlkct comes adiicitur Francifcus Paulus
,
Luiitaiius. Alij in pollemm dicm reiauati , iloua fercula fanguiiiano-

rum; pie intcrim Sociis iam Martyribus inuidebaiit , ipii de ilia ibrte
anxij, ne forte viaerent is vnicus erat timor ied hoc etiam metu po-
. :
ftddie liberati. Exutos togis, ac iiimma libratos vi, excuciuilt iii mare
aim tragica voluptate hxtczici , quaii ludum fibi familiarem luderenr.
Duo lonjja natatione fuperiBtes celoce cxcepti iuntrccteros habetmare.
Illos credo ieruauit Deus, vc finceros traCTocdi.c tcrtss haberemus.
Scd reddamur ccrris , & Occideiitcm Indiam coutemplemur , haiic -vfrij^^
Mulmm ian- "^'

quoque noilro cruorc, -quam 110 mctallo, pretioriorem
giiinis noftri habet Florida Iiabct Mexicum, & adhuc recenti calec Pa- Jin
r.iquaria. Florida 00
,
nomiiie iuauis terra , cetera ferox , poft Petrum ^°'?^^ ••»•

.
*'''
*
MartincZj qui primus illic , vixdum appulsa clafle lu terram exriliens , a
Xxx 5
barba-
534 IMAGO PRIMI S^CV.LI SO C. lESV*
barbaris inccifcdus ell: , anno deiii clapib, vno die Sociorum Oiflo frau-
ciulcnte acquc immankcr obtruncauit, loaiinem Baptiftam Segura^ Lu.

douicum Quiros , Gabnelcm Gomez , loannem Baptiftam iMendez, j
Gabriclein cic Solis Petrum Linarez , Chrillo-

, Sanchmm de Sauallc ,
Aiexico, phorum Rotunduin , Hiipanos omncs. Totidem Mexicum & vno die, j
Heniandum dc Thouar , Hcrnandum. de Santaren , Bernardinum de '
Ciihcros lacobum de Oioico , loaniiem dc Vallc , HieiOnymum de

,
Moranta, loamicm Fontc, LudouicLim de Alaues, Sacerdotio omnes in-

iigncs. Gonzaluum de Tapia pr.tTeimiii , qui pnmus e Societate lucein
Euangclij attulit Mcxicanis; Antonmm itcm Lopez ^ aliosque complu-
les, non dillimili certamine llmilem palmam adeptos.
Taraqua- Iii Paraquaiia quoquc , vt Rochum Gonzalcz & P.o-
rta. aiino nuper vigefimo
drigucz, poft plurinm aiinorum ingentes labores ,
,
-,,
fhori de
'mL^do-
nofa.
-a iepamo barbare
doza 11011
iemciiteiii irrigauit.
trucidatos prartereamus
caceiidus, qui rccens luo languine Ipariam
"^^ traiiieundus erat,a veneficis obtuitur

cem ingreflh per oculum
Redibac cx loiigiiiquo vir ApoftolicuSj
inuenit viam
: ccrte Chiillophoriis
Paraquaria Fidei
qua am-
imbre iagittaruni
a\ix tergus traiiiiere
iii
.
&
de Meu-
Vna cerui-
plagx
,
. . in-
iiiper luculentas iiiflid:^ iii caput . Ica mortuum raci, detrado ad ludi-
briuin Crucifixo quem geftabat, & alcera aurium abfciiTa recedunt. la- ,
cuit iii vligiiie ad multam nootem , donec, paululum fibi reddims,iii

propinquum cliuum , vti repcando poterat , ie traxit . Eft iliperftitioia
barbaris opiiiio,vbi homiiiemnecarint,nifi & ventrem illius diiciiidant^
inmmeicat iluis
fore vt Ergo mane ad c^dis locum re2[reiii , non in-
.
ueiicum Patrem reuixiiTc credidemnt. Sed vcftigia ianguiiiis prodebant

viam. Hac iecuti, femiuiuum deprehendunt in cliuo , crudelicer iiiful-
taiit, Dei quem prasdicabat iinbecillitatem exprobriint , a quodefeiidi
nequiuerat. At ille, coUeolo ipiritu, impios redargucns, quamquam ca-

cere cum miiiis iulTus, detraotam Deo Siloriam alTerebat: donec furore
aineiites,ruperius homini labrum cum deiitibus abfciiidunt, mox & in-
ferius cum mento , dciiide rcftantem aurcm &: iiares extrema deiiique ;
rabie, horrendum didu, ab radice linguam, cum tliorace , vencre , cete-

risque partibus, immaniiTime reuelluiit.
Ec hi quidem generofam animam per vulnera poiliere , & laudatii^
Nonmi- iimam mortem eos vero quis recenieat qui in vtroqueorbe , interhar-
:
nor Um reticos & Ethiiicos iiiter Chriftiaiios & baibaros iiiter iiiimaiiiirimas
, ,
fertHhjfe
gcntcs, 111 iiioiitibus & liluis , 111 ipecLibus atque cauernis ,
pares marty-
(ttra ne. ^cmmnas pertulere ? Quot Sociorum vno iam iieculo , ab-
iiiillia ,
cem.
hi labores ! nec eoriim ideo minor laus , quod placida iiior-
tc dcfunai ruiic. Erit cerce Andrca: Oaiedi, NLiiiiiij Barretti , Patriar-
charum ^thiopix; erit loaniiis Beira: , Aiidres Feriiandij , aliorumquc
innumerorum celebris ad immortalitatem memoria; dicenturque prifcis
iii Ecclefia Heroibus nihil aiit feciiTe minus, aut percnliire.
C A-
'
LIBER QVARTVS. SOCIETAS 1>ATIENS. 53$
CAPVT DECIMVMQVARTVM.
Sociomm di^m m Emo^^ cYuMiter interfeHi^ ^rAfertim
in Anglm.
1N iioftrum orbem aliquando reuertamur. Hic quoqiie iceiiam crueii-.
cam ha:relis Anglia praeiercim, ii tas dicere,

atque impietas dabiuit: iii
laponia Europxa. Infelix Regnum vnius nuper Regis libidine , vnius

Regin^ crudelitate Quot illic qualesque animas laqueus inccrcluiit
!
Primus hoc campo ccrtauic , primiis vicit Edmundus Campianus , qui '''»>' de
eumdem quod memorare iuuat qucm ab Apoftolica Scde connr- "^^], "
( )
mata Societas annum, in terris natalcm habuic, prioris nempc fxculi/r^w^w/^-

quadiagcfiiniim fiinul cum prommpente in publicum iub id tempus ^'*^ -^^"
;
Heiirici VIII. impietate qiiaii primus aduerliis eam de Sociecate di-

:
^^.
inicaturus, iam tum nobilis Ignatio miles naiceretur. Iii eam dein vmC «>«.•
ilis expeditionem, diu latere iion potuic. Eaipic cito 111 publicum gene- dîus'de^'*'
rofa vis indolis, & eximia ad miraculuin erudicio : cui fane reiiitere aut ^'^^5"^'^
"
iContradicere neutiquamlliftinebantomnesaduerrarrj. Nec llylo miiiLis Hifar. dc'
quam lingua potens : deccm pro fide Catholica rationes j hxre- cathoiic!
iim iingulis iugulauit. Ab Eliiabetha Regina in parces inuitatus, obla-

to Cantuarienli Archiepiicopatu morcem Catliolicus maluit. Quare
,
I
rubiicicur quiEftioni , membra omnia luxata frav5taque animus tamcn :
:
conftans. Cum tali lciiicec tain deformato, tam elumbi, aufa eft de iii-
tegro congredi vniueria Anglicanx Theologix fchola . dics locusque
dicitur . fic ingens hominum concurius , iumma exipeitacio. diiputa-
clamore haerecici , Campianus magis rationc pugnabat
tiir. ipia vi- .
rium defeolio iuuabat cauflam attentionc maioii Quid multa ? vnus .
omnes palam iii arena conuiclos conilriotosqae triumpliauit . Muko-

nunabhiEreiiauerfiofriiclus vidodiEfLiic. Cetcrum hoftes irritati de-
decore , dolorem innocentis fuppiicio vlcilcuncur . Damnatur"
Campianus, iuipenditur , & adliuc fpirancis cor palpitaiis cuellit carni^
fex, corpusque diuidit in parces honendo ilipplicio , ied genti viitato.
,
Hic primus apud Anglos Catholicx Religioiiis in noftro ranguine

triiimphiis.
Tam illuftre Campiaiiiti'opha:um multos breui r^mulos ad ^. ahj dein
gloriamexcitauic, Thomam Cottamumj lacobum Bofgrauium, Alex-P''"'""''
audrum Briantum , Hciiricuin Walpolum , loaiinem Comelium

Robeitum Sotbuellum, Odoardum Olcornum, Garnetos duos, Heilri-
cum & Thomam, Roaciium Filocum, Francifcum Pai!ium;& duo lu-
mina, alterum Scotix, alcci:iim Hibeniias, loannem Ogilb:riim, & Do-
minicum CoUinum. Qnotvno in Regno capicalaureata! quam no-
Coccamiis pendcns & fcrro fe-
^"''''^
bilis purpuratorum Patrum Senatus !
candus, alpero cilicio implicacus , magiio carnihcis & populi Itupoue,

appamit. Walpolus fola Campiani morte iii focietatis ineunda; deii-
derium exarfit, fLUurus vdque alter ipfe Campianus. Ica Dcus emerici
militis locum nouo tiionc fupplebat. Walpolus VliffinSw-c apud Ze- rralpo^
Luidos ^^>
landos (nam C2C tunc iiifulx Anglicanis prasfidiis tenebantur) teterrimo
carceie incliifuSjvix poit annum amiuni& vkraEbo-

euafit. in Anglia
raci captiaus fuir. inde Londinum ve£tus, oblatam a nobilibus coniaw-

auineis fiigam, ipfe animo nobilior, recufauk. Annus hic quoqiiein
tuncM vix honclic tedo, eaam afperrima hieme, ne ihamine
illa
qnidcm ad cubandum vUo, tradudlus eft; donec Regina viri conftan-

tiamruum piObrum intei"pietata,Eboracum reuehi , & morte afficiiu-
bec. Quatcrdccies in quxftionc fitit , atrocia femper nec luimana per-
peiius. Damnationis tres cauil-E datrr, qnod Sacerdos elTec , quod lefui-
ta, quod ciniumad Romanam Ecclefiam ledudor. Inferto in laqueum
collo iuiilis Reginam Ecclefi^ caput fateri, explofit: vnde acerbior car-
nifcXjVix pcndaitem planeque viuum fecuit, horrente populo & illa-j
SethucUus, crymante. At RobciTUsSothuellus,ex cniusoie, vel harreii tefte, md-
le dulcior fluebat oratio, triennium ipilim iLibtcrraneo iiicliiius antro,
decies tortus, dcnique laqueo peremptus eft. Capitals erat, Sacerdotem

cile&Iefaitam.
vterqHs
eadem caufsa occubuit Henricus Garnetus , etfi gloriie illms de-
^"
Garnetns, turpandx infigneni cakimniam haueiis fruftra ftruxic. truftrd, inquam:
nam viri integritas vel hoftibus probabatnr , & fuus ipfum defendit
cruor, quaiido giuta in fpicam illapfa cxleftea-i illius vakam ad raira-
cnliim expreiTit. Erant Gameto iumma omnia, virtus, dodrina, au-

dorkas. Masnum Icfukam foknni nomineindiCTetabanc. Eius mors
ilipra viginti mortalium millia exciiiit. Vbi in conlpeolum venic, le-,
uerenccr oi-nnibus efl: falutatus. Ipie pubUcam innocentiai fux tefti-j
monium dixiti ac bcne F.egi, bene Senatni , & populo precatiis, incre-
dibik modeftia pependir. Lidlor communi

mukitudinis clamore pro-
Iiibitus eft fecare fpirantem. Mortuus feipfo viiiente maior apparuit
Tor miHium, paitcm maximam hasreticomm, non preiTa fedelara vo3
fuk, ia terris akerum Gamemm. Hand degenerem tantc
noii vkierc
patruo nepotem fe probauk Thomas, perpetao adfpirans ad Anglica•
num tripudium ita fuum fnfpendkim nominabat. Interfuere innu-
,
meri fpedlatorcs: e prxcipna nobilkatc ampUus trecenti.Tanta eracopiH

nio dignitatis, quam patrui memoria iuuabat.
I
OgUb£tts, TotAiiglisad asmulationetn forckadinis accedit Scotoram glorid

Ogilbarus. Quantis in vno illo piignatum promiflis , quantis minis|
oinniarific. Q3)t m
illo vno confumpta tormenta! tum etiam rifitl
natum diceies tatigandiEcuudelitati. Nemo hilarior ad epiilas, quara
OgilbcTus ad mortem iuit. In kipplicij loco interiOgatus a Miiiiftro,
num cimcrec mortem- Non magis, inqiik, in tam boiia caufsa, quatr
tLi patiiias, cum vefpeii efariens ad coenam ibis. Ica l:rtus animus prar-
guilabatbcatorumMartyrum gaudia, ad qua: fokitum corpore euolai

crcdimiiSjingcmifcente populo,& iniuftam necem palam deceftante
i'e
CoUmus: Ad parem cnm Ogilbxo paknam venk Collinns ex Hiberniac Pioceri

bns; iii qno fleotcndo diu laboratum , iubente Elifabetha & orabani :
amici, fimularet fakem, & ad momentum ferLnrectempori. Surdo cane-

bacur. Maiora pricmiapromktentemDeum fecutus , laqueo vkam
nire maluit.
tlBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 537
Hxc funt oibis Europiei clariiHma fidera. quibus fuas addatftellas
Gallia, Marciniim Gutdeiez, lacobum Salclium, Guilielmum Salta-- ^Hf pcy
rnochiiim; Sicilia, PcuTim Venuftum jLuiirania,Emanuelem Fernan-
dezj Maitinum Laternam, PoloniajEmanuelem Nigrum & Georgium
Bartholic, Traniiluania; Geriliania, Godefridum Thelen , aliofque iii ;
pia caufsa omnes , vel ab hiErcticis, vel ab improbis , partim glorios^

iiiucios confeoloique vuliienbus , partim crudeliter crucidatos. Ec 110-
ilra Belgica non fola erit ingloria: fna fidera poftciitati oftendec ,
quo-
iLim nunc orcus clato nimiiam die immacurus.
Vos interim,foniiiimi Hcroesj qui ilc mortui JEternum viuitis 3 viiie-
tiique omiiium memovia f:Eculommj maiores aliquando exfpediate ho-^
nores, cum tcmpns eric , folenni pompa plaufaque decernendos. Nobis
fatis cfttolerantia: vertrx ac fortitudinis obiter commemoraiie excm-
pla, ferac incitamenta poftcrkati j

quam degenerem, fpcro , nuliaar-
guec dies.
cdeiratm fortifimOYHm ftigilpim Imdes , difirihntaf^

<ruicionhm coronm , pw mo Le5iorem hifie dudmn uY"
titmmihm intmUim iihfqpic miplihm dimitten^
EXERCITATIO ORATORIAa
R t I R I A.
OpMmfnefityptifiimum fiib Christo Dtice mditmtihiUi

nbmfailihm Utis^ m m
tniiihm ittqtie itrdiiis cxcneri,
Ogitaiiti mihi, Audicores, theatinm huiUs vniuerfita- /« theatr*
tis oculis vcftris fubiicere, vc in eo inter tot tamque '^'^'* ^'*'_
diueria hominum vota ac itudia,qiiid optandLim,qLiid nptntur

auerfandum jqiiid feqnendiimj quid fugiendum iit, Uta &
arbicrari poflicisi aiTellores vobis apponeiidi videntur; "''J""•.
non illi quondam Pychagorca difciplina faftidiofi

e
cenibres Democritns & Heraclitus quorum alcer omnia promifcue &c
;
abfque deleftuj aut contemptuque velut ineptias explodebat , al-

itcr velut miferias ignaito fletu profequebatur : fed cum viris omniex-
ceptione maioribus fiipremus Munerarius: vt ex eius fenfu ac feii- vmmho^
ille
^'*"*
tentia decernere poilitis, sicne conducibilius iis qui fub eius ii2;nis fti- /'^. ,
pendiatacmnc, triltibus an iiEtis, aipens an mollibus , adueriis an pro-

fperis, exerceri. Et quidem, vt abique diuerticulis ambagibus rerii &
ipfam aggrediamnr illud principio ftatuendum eft , quod antiquiili-
;
mus ille Vatum diierte pronuntiat : Mtlitta ( feu, vt alij, tentatio ) efi
nJi^ lob ^;
. .
Yyy i^
538 IMAGO rRIMI SJECVLl SOC. lESV,
ta.hominis fuper terram. Nec illad minus animis noftns obuerian de«
bet, quod monct ille tanca humanoium cafuum varietate iudlatus Apo-
j.Cor.4• i\o[us: Spefl^cuhmftciifufmif ( aur,interprcEe Hieronymo, theatrum fac%
OptM>n.<fumfs mundo, (^ ^ngelti, c^ hommihus, Quod ita eft,
)
vel in arena
tii d.ffut-
^.yj^^ aduerraiio iumus, velin theatro omniura oculis expo-
fit!;quis ambigat, quin & illuftrius fit ad laudem illius qui rpeaatur, &
«'"""^'
iucundiLis ad voluptatem iUius qui ipedat, iii hoc niuudo ^^rumnis &:
damnis conflictari, rerumaduerlarum viresintringere , inrukare miie-
liis, forciina: rxuicncis impetas rccundere , ardua ac periculofa
animo vlcro dcpoicere•, quam in vmbra delkefcere , atque ignauiam
fiiam tcncbrarurn ac parictiim icptis tegerc, dies nooterque cotiim Te vo-
lupcatuin illccebris ac capidkaELim lcnociniis dedere, ocio ac deliciis
iiipra fcminain circiimfluere, ica vt pnus cxdeac larduiiE, quam pudear;
nilul deiHquc facere , quonos pofteritati aliquaado
memoria dignum
vixilie ccilcmur Si eniin hk, tamquam in ampliflima rcena, quam
?
ruij^ci-^ theatralls tum hominnm tum CiElitum corona cingic , omnium con-
ad- ipedui rumtis nemini dubium eft vt rem ipram oculis fubii-
; (
wfqt'de- î-'!!"" ) ciî'"* & vifu iucundius rpedaciilum vidcrc

plauiu dignius, iit ,
leuat fpe- Herculcm aliquem claua armatum & leonis exuuiis ex horrido fpecio- ,
ilaterem.
^,j^-,^ j^m^^- jfj LeriiiEa Hydrx
demecentem , nunc in cam-
palude capita
po iubatos leoneSj impetu fado, diiacerantcm; quam in gynxceo cain
Omphale^ femineo cukn geftuque frailura, deliciis ac libidirtibus -
flucntem. Qms hanc tanti Hcrois moUiciem non deteftatur quis con-r• ?
JHisittui- tra non in carlum excollic generoiiilimum illud Cxfaris Conftantini

"'"^^""-facinus, & dixerim, prodiaio iimillimum ,
quo
non vnius 00
dd aHden-^^^^ congraEiuationcm , lcd ieternitatem immortalitacemquc nqmmis
dum, cfi; quod iam iparrum eft ac diiTeminatum in orbis
conrccutus j vcpote
terraium memoriam fempiternam ? Cum olim in amphicheatro certi
homincs cum leonibus dccertarent, aderant quiexorcheftraccrcampiji
illud dcrpiciebant , gemini Imperatores Galenns & Conftantinus, gla-
,
enmhom diatorij huius muneris cditorcs. Homm alter Conftandnus cura fto-
^"['"^'"macho aucrfatus
vmcK.
pulchra in regfo pcdore audacia
ccepir
eoram qui cum belluis consrediebantur ignauiam,
gliiccrc,
yiOionx cupidiEate. Itaque,nulla maieftatis habita ratione, iti
& honefte ambitiorus
aicnam dcfcendir, aut vidus amilTums vitam, aut viftor relatuRis glo•-'
aracrcj
liam. Rcs,ncrcio, an ad famam uemeiicaEis , an ad gioria: rplendorem

plushabicuramomenti qua: merko clTet apud pofteros carkura fide,
:
niiipkira idgcnnsfaciiiora hoc ctiamipium omni rufpicione menda-

cij apud a:quos rerum xftimatores cximerent. Scabat hinc feo excuills
fiirorc iubisj horrcndoquc rugitu formidandus , quem timereiu belluv^
ti*s vnguibus Imperacorem iam iamqae inualurus.
^laroresj trepidabant alieno

ftantinns
li dcxtcricate
,
ctiam qna: timenuur, rcintillaiitibas oculis, hiantibus faucibns, explica-
Qui aderant Tpc-
cum
enim prxienti animo kic ad certamen accingens , non mino-
quam fortitudine belluam
recurus deruo.Con-
compiexus, ftimulos ad audeii-

dum rubiiciente gloria, hiantis fauces dirrupif,& cum munerarius eiTer-,
ceteris omnibus hoiioris & gloriic paUiiam eripuit. Spedaculum pro-

LIBEPs QVARTVS. SOCIETAS I>AT1ENS. ^39
"feiiftoomnium oTclmuni admiranonerotiiiiiiue amphithcatri applauiu
digniilimum. Dignius tamen longe ipeolacLilam ell, & Cxlcilium (jloriojlus
oculisiucundius-videre mhuiijs vitiCtlieaEiohominein rebus humanis 'î'*^^

^f."
maiorem, & ad qaemcunique aducrlarum reuum incurlum inconcLii- noyiu-

ium: qui, ii calamiras, fi mceror, ii ignominia ^ fi dolor impecnm faciat, ^'*«'•
non terga vertac^ icd obiiium pedas obiiciat; qui ad ardenres rogos,
adaciileatas rotas, candcntcs laminas,ferreas vngulas, tociimque carni-
ficinx apparacum, noiicolorem muccuj non gemitain emittat, non pe-
dem reierat: hoc qui faciat , non eum dico psrfonam ruitnierc viri for-
tis in theatro , fcd ipiam atVero elTc Furcicudinis ciieacmm , dignum iii
quod ipii indigcces ac beacx msntes oculos animoKiiie conuertant.

Quod ii ex thcatro,in quo homines vcluc hiilrioiies in fcena huius vi- QjÂ '«
X.X mimum reprarientantcs rnedauimus.ad cenaminis palxfti-am (quod ''f '"7»
alceium nobis iniao propolicum erat) 111 qua iidem velut athletiE lii- bn cnant
dantur, eradum fecerimus; facile intelliiiemns, honertiiiiinum eiTejn- '"«^"'^ '«
ilar geneiOiipugiliSjftrenuiilimum qiicmque aducrraiiumiibi depoice- /'''"i"'**•
rcj hoceft, acerbiflima quxque perferendo, efficere vt in nuUis aduerils

nullifque calamkatibus terga vcrtamus , fed contra ipfas ab ipfis indu-
remur. Athletx rebus afperis gaadencexerceri, deleoiantur pugnis,ami
biunt GontLindi cicilibus : vltro plagas oftentantj non ignari vulnera Têra virt
non inferre infamiam, fed CTloriam confeiTC. Diceres illos, inftau Indo- f"''^"
'^'^
^.- r r 1-1
rum, quot in corpore cicatrices circiimrerant, tot inlertas vulneribus
boni .-
rdeHufuTit
gemmas aclapidcs pretiofosoftcntare. Icaque quemadmodum illi to- -jnlncra,
tum corpus vulnciibus cruentanr, vc quo plures gemmas ac lapillos

inferunr , eo pulchriores habcantur: lic qui in fLipremi GymnafiarchiE
palxilra veiTanriirgcncroii piigilcs j ardua quxque & acerba iibi de-
pofcunr, magifqae vulneribus quam vokiptate pafcuncur, non nefcij,
criientum vercicem triumphalibus laureis, irontem fudore madidam
fpeciofo diademaccj bellatrices dexreras lemnifcatis palmis , laceros iiu-
I
meros regio paliidamento, cicatrices deniqiic aducrfo corpore exceptas
. palmata toga quandoque cohonePcanda. Enimuero quemadmodum
in rcbns cieatis magis cniueicic lilium inter fpinas , rofa incer aculeos^
inarganta iii oftreo ;, iii glareis aurum : ita dum iii huius vitx palxiba
acpuluerevitam degimus , & lub capite fpinis coronato ftipendia faci-
mus; Ipeftaculnm longe pnlchrius Deoque gratius exhibemus, fi iii
huius vitx calamitatibus cxcifqae nubibus ac procellis iafra*5li exceU

liqLieanimi (plendorein retinemus. Quid enim ? an non mulco pul- PdralUU
chrius eft xquis virtutum xftimatoribiis fpeotaculumjPaulum cernere «;»'''"^'«*
'^
cateriaconftrid:Lim Solymxum carcerem illnftrantem, quam Cxfarera ° '^
'
trabeacum conicendentem R.omanum Capicolium ? Scephanum incer

faxorum grandinem pro inimicis Deo fupplicem , qium Sardanapa-
Uim incer opim^ fercula aureofqLie calices temulentum? Laurentiuni iii
candeiiti craticula tyranno iiirulrantem quam Heliogabalum iii molll ,
. ftertencem culcitra? lobum in llerquilinio philofophantemjquam Au-

guftLim in palatio cum Et quia hoc fterquilinium
fallu iiriperancem? lobighriA
qaoddam quafi forcitndinis fuic gymnaiiiim, lubec prelTo veiligio iii "' fi"^^"'
hoc fimeco tantifper hxreic. Hoc enim fterquiliniiun noii de

tanci
y y 2,
540 IMAGO PRIMI S^CVLI SO C. lE SV.i i
tanti viri glorianihil decerpfit, fed contra,illius patiehtia fimeti abofe-

iiic infamiamjdignumûe rcddidit, vt ait Chryfoltomus , quod ij etiam-
qiii diadcmata gei"tanc,deuotis oiculis vcnerentur.Elediis tiiit hic inui-
dus puîl, vt, omncs iiias vires in eo lacelTendo fruftra cx«
cum iiuanas
cicerct,'^ illuiiri documento feculis omnibiis innocefcereCjquid polTec
ercdus in Deum animiis, & qiianta in rcbus afpcris gloii^ feges ac ma-
tcria fit rcpofita. Numqiiam maiori triiimpho vicic lob^ qu^m cuiti
tot arrnmnis obfcptus,vincinon potait: cum iam omnium horribilium

tcrrores fLib lugum miiiliec, nilqaeiapcreliecquod metuecct.CuiTienini
niliilillifortunareliqiuim fecillet, nihil cacodcxmon intentamm reli-
quil]er;t:andcm omnibus ruperior, memm omnem animo profcripfe-

rat. Sicvnns cum proftracus videri
hic athleca polTcc, omniiim in fe
oculos conucrtebat:d^monum,quibus iam vidis iniultabat-hominnm,

quos inuido aniini lobore in ftuporem rapiebatj Angelorum, quos
Iplendore totvioloriarum perftringebatj Dei,quem fua illa inconcufsa
conftantia obledabat. Poteilis dubitare quin tantum virnm dinina
proiiidcnna ad aliorum exemplum referuarevoiueritjVtvniusconftaii-
tia fieret omnium Cuius imaginem ciim animis veftris fir-
diiaplina ?
mitei• impreiiam exifHmem, pedem ex lobi fterquilinio, hoc efl: con-

ftantia: palxftra, in campum reFero. Itaque militiam efle vitam homi-
HoTKo m- nis vt ante dixi} tamctii nuUus id lobus ailerat , diurna no<ilumaque,
(
futur ad quibus cxcicemurj prailia non permitcunc dubicare. Quid aliud matet-
hiiT nus efl: vterus, nifi domeftica obfcuri carceris palieftra, iii quanoueni
mcnfibus velut cirones ad grauiilima qu3e impendent certaiTSina , vm-
bratilis piignx iimulacro qnaii prailudimus ? Quo temporis ipatio
«onfcd:o, naicimnr, hoc cft, iii campum pugiiatari progredimur. Vix
adfpicimiis amicam lucem, &
mox primo vagicii cum xrumnis nos lu-
d:ari teftamur. Ipfa in qnibus ploiamus incunabula, runt prima
occupamns propLignacnla. Quid, quod in hac militia non antea recc-
ptui cani£nr,quam homini de Hacione vicce, fummi Imperatoris iuiTu,
difcedcre pcrmittiuir? Qupd ii ita efl:, fi hic in quo degimns mundus,
cil vekic Martiiis in quo ccrtandum eft campus , ii vita ipfa dimicatioj
hoc iam ieilatexpendendLim,vtrLim genero{o.& laudis cLipidofic
militi
%€•
loriofM oprabilius ad votnm , iliic fe fiftere prxicntem vbi prxfentiirimum eft
pcriculum, an aliorumglonofacercaminainertemac defidem fpedlare?
teaht\
"v^^û^"" ill"ltriiis ad gloriatnîllic Ducis impcrio pedem figerc,vbi pluri-
mi vel mortui iacenr . vel morituri cadunt, an vcro iiirer lixas & ca-
lones, vbi vix buccinaE clangor auditurj dclitefcei-c? Sane hic omnjum
lermone cclcbrabimr, & intcr triaiios cenrebitur, qui totius aciei infe
influcntis pondus bcUiqiie molem, inftar Horatij , vmbone inftiuue-
lir; vel ab hoiHum cuncis circumuallatus, excmplo Alexandri, degenu
quxrens ncin vbi tutiilime confiftat, fed vbi honeftiiTime

piignaucrir-,
infamis cadat; cui ilitiiis erit fugcrc e vita, quam e pLigna. Ac vero ignaiius ille,e
^tcUtt, campo rclcgaiidus ad gynirceumtamquam
ingiorius ac degener, qui
in pedibus quam in dextia plns piicfidij repofitum habuerir, qui ad pri-
mamfcrri Iplendorem expalluerit, ad pi-imum litui ibnitum haftam
clypeumcjLic abiecerit. Qike in profana milicia lociim liabeni, multo

iTiagis
LIBER QTARTVS. SOCIETAS PATIENS. 54
magis facric militia: aii6loratis, Sc fub C r s Duce ftipenîa fa- fntfettim i
cicntibus,debent ellecommendara, hiEc ceteris-in laude ponaiKj ^"«^'"0

""*
iUre inrrepidc iiiprima acie, contumelias verbaqiie piObiofa, vc mi/ii-
lia tela & faxa fine vulnere Giicagaleas crepicaiitia dcipicere, concemiic-
reftulca mundi iudiciaj imo ipfunicdain Gontemptiim j lupplicia ora-
uillimaj hoc cft , mortis prailudia , ierendo eludcre •, denique omnibus
incedere Lxcidis , ciiin caput obiiciendam elt periculis. H.rc fant quis
milites honoratos & charos Imperacori 110 leddunc. Solenc cnim
Im-
peratores, ii quem habeant in cxercitii milkem ad aggredicndum ho-
fteni ilrenuLim, ad ilillincnduin belli impetum fortcm, ad iilfidias
ilrLiendas iiidiiftnum, ad pericula fabeunda intrepidum hunc e cotd Otnimus ;
feliiiereiiamero ciii aidiia qnarque corhmitcanc: liunc iubent incautis «"'" '»'<-
hoftem velitationibiis. Hlc ^^^"*
moliri inijdias, explorare itinera , lacefleie ^^T'^
aiitemj 11 acquiiscitrcmm arbKer> benencium interprctatnrj vnu m lc po
')omtHr
poliepiO omnibus peiiclkari• magnique prarmij loco ducit, dignnm ie ^ ^^'^^
nabitum fniile, cuius vnius iingulare difciimen elTec commuiiis fccu- ,
ritas. Nimirum animi magniciido periculis deleclatur & ambicLi quo- ,
dam regccem ac matcriam gloria: vkioribideporcit. Coiitra veio cor-

pus alTuecum tnniGar, loricx onus non fuftinet; capuc vngucntis delibu-
tiim,cailidcni recufat; mollem odo manum duius exafperabic capukis.
Vtros iain Imperatori chariofes exiftimatis? eofne quos otio marcefceie
pcrmictit, an vero quos dui is afpenrque rebus exercet ? Quis La- etLm fi-
illos
cedxmonks cucdat inuifos fuilTe kberos iuos, quoriim mdolem noii ^'^" ^ f'^'
crepundiis, fcd flageUi.s•, non puiuatim deliciis ad mcnfam , fed pubkce
veiDcribus ad aram experiebanciii:? & qiiidem tam dure,ac prope dixe-
rim inclementer, vt mukus e vik:ci'ibns fanguis emanarec & nonnum- ;
quam (teftcTullio)mors ipfa ei]"ec memenda. iictamenipii illa perfe- Tufcui.n^
rebant, vt,cum non iam membra, ied vLikiera prÊbercnc ianianda ver-
bcribus, nullam non tantumclamoremederciu/ednecgeraku quidem
dolorem faterentur. SicpotuilTe iibi, inter dolenda, ne dolerenc impe-
rare; quid aUud erat, quam ipfi quodammodo pocnaj vnde nafceba- ,
turdolor, poenasinfligerc? Si hccc pro vana flnxaque gloria a Lacedac-

moniis vfurpata fuerunc quid miium fi generofos fpiritus Deus rebiis
•,
"^'"^^ ^<'-
'""^ ^''''•
afperis exeicet?Nimirum piibUco humani gcneris excmplo eos in kiceiii
caidk, vt doceant eos qui pufillo contradioque kint animo, in iftis
quas tantopere fugiunt iniuriis, coiimmeHis , egeftate , a^rumnis , nihil
efle terribile pr^teF ipkim timorem : hoc folatium eiTe vafti doloris,
quodnemo poflk vakiedolere, & diii : cuiukiis.fupplicij acerbkacem

vclnon efle grauem, vel eile brcuem fienim ferri poteft, leuis eft li
:
non poteft, breuis. tunc aucem homines vercmagnos efle, cum arduis
aduerfifque rebus ingentes animos & obuium pedus opponunc tunc :
enim cenfentur tamquam prxtoriani mikces qui kiorum laterum -^ ,
pofitu periculaomnia a kio Imperatore propiilfenr. Sed quid opus eit

I
akunde aut cxempla acceiTere aut documciica,vc generofam hanc rcrum
I
aduerfarum ambicionem ac geiieroiiratis palxftram vobis commen-
dem,cuinomninm inftar elTe poffic Dux nofter geneiOiiiTimLjs ? qui
'
ciim extra omiiem certammis aleam eiTe poflet, makiic tamen tamquam
yy 3 fcopus
Htbr.
ttiam
Chri-
li.
542
ptl Duo
:
fcopiis inuidix ac
cum
IMAGO PRiMi S^CVLi
cheacra Pater .ccenius Filio piOpofuerac

Thcophyladusj Ruperciis,
terrariun incroduxic, in
vt Chryioftomus,
aliiquc nonnulli docent)
quo perfonam
S
maleuolenciXjOmnium iii fe tela experiri. Plus cîco,

^; propofto fibi gMdio fuflinmt crucem , confufione contem-
(
C.
iibi
lESV/
aun primum euni

impoficam pro
'
ii-, orbem
^termPa. di^nitate rulHnercti
alterum honoiisjgloiixj oblediacionisi alcerum do-
tre.&f".^ loris, abicclionis, ignominia:: in illo nihil ad fplendorem, nihilad ho^
«/'" •^^- neibm voluptatcm dcerat, nec opiini aiflnentia, nec Imperatorum cra-
iHntatc.
^^^ ^^^ diadcmata, nec vUnm dcliciarum genus; in hoc criftia & acer-
ba erant omnia, ftabLilum,cgertas reriim omninm, hoiniiium maleuo-
lciitia, cacoda:monnm fiiror j denique cxquifita toimenta, & ignomi-
njoiillimum crucis ilipplicium. Vaouis modo videbac ie (quod fibi

propoficLim habebat) humanasfalutis aiTertorem eiTe pdfle ac vindicem.
In hxc cum Christvs ociilos coniiceret, cogitationeique incenderer,
& probe intclligeret hiEc fuo commifla ciTe arbitrioj vt lemel exemplo
iiio prceclariirimorenrentiaqueiapiennirimadecerneret, quid homini-
bus
dnm
iii hac vitiE paLxftra niitique exiilio
clTct; p-opofito fibi gdHdioJufiinmt
toque ambitu egeftacem, incommoda, ,

ampleibendum
crucem
iniurias
y coiifufone }, ,
tormcnta, dedecus
quid ftigien-
: taii-
amplexus eft^ quanto mortalium plerique honoies, opeSj delicias plau-

fumqLic confedantur. Deinde vt fe iniuriis omnibus ac tormentis jiupc-
riorcm oftenderet, eorum admiiicamplcxus , quomm pedibus protriciis
cft; eos amicilTime compellauic, qui maledidis eum ac blarphemiis
oneiabanc. quinimo ipfos carnifices iictulic in oculis, iic ex animo
iatii commendatiir, qnafi non intiililTent fupplicia, fed beneficia con-
tiililicnt. Hoc eft gcncroii cxceliiqne animij hoc Imperatoris noftri
Ltcemploiymbolum , hxc milidce noftra: telVcra , Bonafacere, (^ fnaUpati. Hanc
Christi gloriofam tefleram (ux Ignatius, velut deuotx C r i s o, cohorci
maiorfim adiciuit.' hac via ad nominis immorcalitatem pra:iuin Quid enim mali
jiatienriam in piimo mclioris vir^ tirocinio noii pertulic? quas non audiuic contu-
fhf ajjH'
iiielias? q^j^s i-jq,-j fultinuic iniuuias? quas non excepit minas? Prima ip-
fuis pro- liiis magnanimitatis incunabula & ralcix , vincula rueranc carceres.
fonit, iii quibus ipie vitiolus licec compedibus, per virtutis tamen curriciilum
infignis ll:adiodromus celerrime fercbatur; numquam liberior qiiani
inergaftuloconihid:us. Quîs fatis admiretur hanc hciOicam eius vo-
cem, ciim FranciicoMendozio, qui poftmodum in PLirpuracorum Pa-
trum Senatum adlcitus eft, familiaricei* interroganri , ferretne iniqud
animo vincula hasc & carceres ; refpondiE Ignatiiis ; An tantum ma-
lumtibividctLircarcer&viiicula? at vero non tam raulta: Salmantica:
compedes funt, non tot cateno:, quin ego plurcs pro C R i s -»
piam. vciba omnium geiitium linguis dcpr:Edicanda! quibus often*
dk defuturos citiiis carcercs Ignacio , quam Ignatium carceribus. Vin-
ciila & carcercs C ri s i caufsa fibi innocenti vouere, Chriftiana:
cil magnanimitatisi perferre, fingalaris conftantiiî kto libcntique ani-
mo peiferre, heroicx foiritudinis. Quis nunc pro dignitate explicabit,
fuci-itne Ignatius geneiOfior qui tot accrba fibi optauk ; an -conftantior
quiintanta vica^ ina:qualicace remper .xqualis fibiîe fimilis pcrfticit;
aa
LIBER qVARTVS. SOCIETAS PATilNS. 54^
an fortior qui aduerla , tiiftia, raoleftaj infra<flo animi robore concul-
cauic? Hxc generoia m malis perFerendis indoles non vnius Ignarij
viiceribLis fedad poftcros ciuSjipfamqucSocietaiem,
circumfcripta eitj
hcreditario quaii lure traiiilaca, ilkid robur non paucis indidk, quod
in veneracionem rapuit boLios,in inuidiam maloS) in iluporem omaes.
Qaodeaim iii ofbe eft R.cgnum, in Regno proLunciaînprouiiicia ciui- MalorHm
ll^ftasjvbi iion Sociecas vel cxfilio muldtaca eftjvel iniuiiisvexai:a,vcl con- P^^'"'^'''-'^
tLimcIiis laceiata ? At Societas hadrenus ica in hoc circo pugnauic;, V5 soaetas
aduerlariorum machinas contempm, audoricacem modeftiS, ailatiam ""^'^^^ ^^-^

induftria, cmdelitatcm patientia , furorem gratia facile fiperant: Ni- "^'^'
mirum ingead illa calamicatum ac malorum mole^ qua torticadmis ac
conlbntia: acies hebcfcere vc folec, non alicer qiiairi cote
quadam vircutcm fuam acuens , fuis •iadiLuis fic diues , felix azrumiiis,
faneribusiminorcaUs: & extbedillimisruinis clariirimos iibitriumphos
inrtaurat. Cum enim tota eius gloria in conrcientia re<5le fa(5lorum con-
iiiftat, a:que facilcm fibi curfum ad gloriam in morte, quaiii io vica
eiie arbiciacur. Quod
ne celeberrima qnidcm illa Lacisiia ignorauir,
qiiiE filium in cercamen contra hoftcs progrefllirum clypeo arinauitj
addita hac breui j fed neruosa cohortatione Cum hoc , aut in hoc redu:
Sed nos hanc Laconicam oratiiinciilam obicuris verboruin inuolucris

tedam cnucleatias exponamas. Solenne hoc erat Graxis, eos qui '\\\
certamine ftienue pugnando occubuilTent, eodem quo dimicauerani
clypeo ad fepulturam eifcrre. Hoc eftj quod fiiagerebat filio mater,
(um hoc,aut m hoc redi. quafidicereC: Adefdum fili j ad belluiii micce--
ris, hoc eft^ ad periculorum areamj fed & gloiias. iii quam vbi prodicT
ris, qui fcis j
pagnando teilare. oitcnde ce eiTe ma6erni non tantuin
iangiiiiiis , fed animi heredem. Magnum eft in bello munimencum,
ifolum in prielio adferre mortis contempcum
aciem procedas, : iic in
non vc pericula declines, ied vt obuio pedtore excipias. Scico in pugna
imukiim quidem polVe pugnancis virtutem , ica ramen, vt non parum
licere foleat fomiitis cafibus: hos nec mctuas, nec fugias. Accipe bcl-
laturus belli telTeram, hunc quem trado clypeum memineris teLace- :
diemonium eiTej cui , amiiVo clypeo viciilcj ignominia conferaato, ;
cecidiiTc, gloria eft. Moricurus clypcum tegas , a quo fuifti protedius.
liunc tibi tradonon magis iii prasiidinra, vc fortker vicam defendas,

quam in omamentLim, vt honefte mortem oppetas : redeas viuus , auc
referaris mortaus , nihil intereft; modo cum clypeo, vel in clypco.
'
Hac bellica oracione,non miiius quam clypeOjfilium iiQbilis matro-

na armauin. Ha^c olim tuit Lacedxmoniorum, eadem nunc Chriftiano-
rum prxliandi conditio. Quare hoc iibi quiique peifuadeac, fummiun
illum Agonochetam vnumquemque, diimex vmbia in arenam puliie-
remqae defcendic, tradito icuto fidei, oratione adhorcari, qua
olim mukarum palmarum achleta Paulus Timotheutn iiiflammabat:
ficut bonnsmiles Christi Iesv: ccrU bonum cerUmen fidei. Sed & Socik
quiavos hicprascipue alloquor,qui fLib facris Ignatij iignis ftipendia

^l^"^
facitis , fingite, hunc, pkirimis iam cum gloria confedis pricUis, non vt
Hctrufd folcnt tuba,vel vc Arcades fiftula , vel vt Creteufes lyra, vel
vc
544 IMAGO PRlMi SMCVlt SOC* lESV.
vc LaccJxmonij tiUa, vcl coinu vc Thracesj fed cx iacra Philofoplii^
dcpromptis rationibus ad pugnam vnumquemque veilrum adhortari,
•
Vos qm hic quafi in fcena rped;acLilLim Fad:i eftis mundo Angelis ,
Iiominibus,furtinete cum dignitate perfonama Deo vobis impoiitam,

qnain fortitudo in arduis, paticntia in modcrtia in profperis,
adiieriis,
conftantiain difficilibiis, virtutesdcnique finguKT magnifiea pompa ac

iplendido fepiant comitatii. Vos qui hie eilis in pakxlM athleur, ftace
corpoie firmi ad omncs idus cxpoiiti arquo animo ferte quidquid iiW
:
tra mLindi huiiis tumukuofam geritur aream: nec indignemini, ij^

cuin boni ficis, mala paciamini j
qiiibus hoc maxime propoiitum eilb
dcbet, pcliimis difplicere. Hominem ad C2(us humaiios parare, ied fu-
per humana vtnec in fecundis rebus elati, nec
toilitc: in adueriis frafti^
ad vtramque forcunam iniiiolum animiun adferatis doncc eximiutu :
illud, & foli Deo iingularcj vobis,quoad mortalis conditio finet, vin-
dicetis; non momru vc qui in eampo Deo Imperatorc mereris, noii

tamquam leuiorisarmatiiiie velitesvltrocitroqne iaculis milTilibus ho-
ftem laceiiatisj fed, velur decuriali dignitate Principes, roboie trianj,
decretoriis annis ac deftinatis idibus impctatis. Veftra pugna iic aliis
pugnandi difciplina : ftace tamquam armigeri Dei, iuftiria: iorica gra-
iics, fudore madidi, puluere non indecorofordidii interbcllorumfLiU
gura & corufcationes , inter armoriim
&fragorcs, imerca-
ftrepitns
lumniarum procellas & inuidia^ faces, incer iudicnm minas & tyranno-'
rum fiirias , inconcuili. StaCej inqnam , ac totius in vos f rem^nds Ord
pondus, non minus foititcr cxcipife, quarni conftantcr furtinete. Hog
efl: Chnftiana: miliciie nomeii daie, hoc efi: fub Christo Duce fti-
pendia facere:,Iipc eft peculiare eius obfequiuni, ardiorcm quam- &

dam ibcietatem profiteii: liaec vna geneiofis mentibus patec via, quaj
ad nominis immorcalitaCGm beacamque xtemitatem enitantur.
ORATIO SECVNDA.
In Imdem corum qui e Societate Iesv frngmmm
^ro C
R I ST fudeviint.
Mbitiofam eflc vnius pufpuriE focietatem , & fanguinis fui no-
bilitatem non fumofis maiorum imaginibus , fed nidore ae fii-
mo qui cx ardentibus corporibus exundat approbare , ad reli-
qiias vero dignicamm purpuras erubefcerej res vna mihi videtur &
fugam habere perqiiam honeilam & cladcfn ipsa vidoria gloriofio-
,
rem, triumphum veio longc ampliirimLim,pIaneqLie fcmpkernum,

Nohilitas Et faiie multarum ornamenta dignitatum & Infularnm quando no-
virt^^ni, mini tribnunturj non homini: & maioribus potius conceduntur,;
lamianda.
'^^ moiibus licct luos 1 alrillimo gradu collocannt, tamcn, quia
:
tot modo patiuntur inuidos

quot maiores eorum ante vicerunt a;mu-
,
los; nefcio quo paolo , vt excenuenmr ea vcrbis detrahantur fiiliis,
fir,
,
communicentur ciim maioribus^ qnaii ad nouam dignitatem nihil ar-,

tulerint prxter amiquam & ex annalibus peticam vucutem, At ver^
fangui-
LIBER QJARTVS. SOCIETAS PATlENS. 545
fanguiiiis lui infigniri, nobilitatcm proprio mei-eri gladioj
nat.ilcs illulhes non e pai-encum cineribus cruerc,led ex propriis Ham-
misrtatiicre, & roc nobilicare iniignia, quoc fcolius fueiis iii incmbra;
hxc qui 'kcciir,&; inuidiam declinaiiit ,&: nobilioi-epurpiira vi-
nm morcemque cohonellauit. Sed quoniam horiim Heroum nomeit
& ^loria oibem vtriimque complcxa mea vero oratio exiiJuis ef!:, cir-^
eumlciipca limitibus Ogilba:um in Europa, nec Griminalem

, vc nee
in Aiia, nec Siliienam 111 Africa, ncc Segaram in America commcmo-
rareliccac^ celeriusque piOuchacur Lateina in Baltico, Tapia in Mcxi-
cano, Aqnauiua in Iiidico,quam noflia velificare poflit dicendi facuU
rasiC.impianiuntantuaT,AzebedLim,ac Spmolamin medium adduco,
hoc cil•, cres viros de quaiuor elementis, mimicis Cacholici nominii^^
tnumphantcs.
VcLum enimuero priurqnam iingulomm tormenta pertraiflo, illud
commune omnibus adi-truo: Stetemnc torti torcjucntibus tortiores, & •^yF'^'^"•
puliantes aclaniantes vngulas pulfata ac laniata membra vicemnt: in-

expugnabiicm fidcm fuperare non potait fa;uiens diu plaga repecira;
quamuis rupta compage viicei-Lim,torquei:encur in femis Deinon mcm-
tl
bra) led vukiera: fluebat iaiiguis quo incendium perrecuuionis aiit ex-
iHiigucrenc,autcercemitigarenE, docerentque Neopiiytos cunc fiiiftil
toiqueii 111 ilammis corpora , Gum animus cogitationesque collocantni•
iiiteriidcra. Et hac animi fortitudine dico Campianum multis vexa-
tuni contumeliis, plurimis iactatnm inimiis, omnibas exhauftilin tor-

mencis; nihil tamcn^ vt eft apud Tertiillianum , feniilTe in ncraOj quod
rtii»mus iamdudum tilct iii cizlo. Venerat iii Angliam fola propagan- Martr-
da: Religionis Chrilliiana: cauisa, toramque infiilam iicobierac, vciii *-,

nullum perduellionis veiligium poft fe lelinqnerec. Sed quoniaiTi ni- *"»?"""'
hil efl: tam a vcricate alienum , quod non probabilc fiac finiilra: iufpi-
cioni; ncc quidquam tamfanftam, quod non violecur audacia; ficiis
criminibus, dabiis lermonibus certi fubornantur homines: qucentur,

capitur, ciahitur ad publicam atcis Londinenfis cultodiam, occurrente
tanta populi frcquencia, vtLondiniim fuis fedibus eLiulfaobuiampro-
cedere videretur. Veium rupplicium hoc pompam fiiamj non calami'-
tatem elTe ducebat; & ex illo carcerc, e quo dncebatLU• ad pocnamjCam-
pianus emilliis eft ad honoris palxftiain. qiuuri fortis huic viro iii-
eftinfinnicas ! quam dominatdxad arguendam malitiam

paticncia!
percullione piOiiocatur, ad pixdicandam falutem plagis erigiturj ad
propellendam lailitudinem ipsu pocna refouetur. Qoas crgo hunc tor-
iTiehta fLipcrent,qucm pocna fouerj&: qui ab exaggeratione fuppliciorum
incrementa famit animorura? Apcrkc, aperine, inquiebac, cQiifcium
iftud pe£i:us,& toCum de vilccribus mcis perfidias iecretum egerice: vi-
dixero Noii
dclicet incer ignes ac flagclla ilifficic innocencic^ mca?, ii :
fLim perduellis. Facinus eft vos hanc peidaellionem non deprehende-

re, fi vermii crimeii impingicis: faciiius hoc me non probare doloris
indicio, fi mendacium. quare ca^dite, vrite, lacerate;quid iiitei: ror-
meiica diolurus iim nefcio ,
quid innocencia fateri poilit fcio. ii forte
vis tormeiuomm vocem aliquam a mente alieiiam excorferic ; ego ca••
men
540 AGO PRIMI SiECVLi SOC. lESV.
mcnnon
ramcn
faceue,
mcum
iioii
peidiicllis;
clamabit,
aucein nocentcm.
ii vox
Non liim
in equuleo intcrcluia
perducllis.
In hac imbccilliutis fiix coilfeiliont
: ii.ienc ,
tatentem poiTuni
fileiKiiiii-
tiahiciir iii fubtcrraneam ipecnm , vcl ipio adfpedu tcrribilem. pei>

dcnt ianguinolcncx ciicum taureai , careiici;, fecurcs, lamina;, p&ilines
rouv, cquiilci. aJlubcntar ncFarij faccllitcs, quos odium CarhoIic:E Re-
Uûionis &libido rorqucndi conuocarat: laniatiir, difl:endiCLir;.nullus
tamen gcmitns, nuUa vox Campiaiii inter accrbiilimos dolores,diaiil-
iionclqnc compagum, arquc rotariim crepiciis audiebaturj nifi hsec!
Iesvs , Mariaj Iesvs, Maria. vt fcilicec doccrec, male qUc^ri in
iftis latcribus ac lacebris flagitioia coniilia, vndc depiOmebantLiruatn
iacro/:incl;a verba. Odignam tanno lllendo vocem !
Omagnum &
pr.rclarc fibi conlcium pcdus, incer compcdcs libcrum,intcr accufato-
rcs iccLULim , intcr cruciacus tranquillum ac beatum Qnando ex illis !
equulci tcncbris iii Angli.T lucem, hoc cil, in Londineniis populi fre-
queiKiam eiiimpes ? quando palam audictur fidcs tLiorum dolorum
tclHmoniiim eqnulci, filcntij patrocinium, vc te fcmel liberent popnli
iuffiagia, qucm iam abroluerunc tormenta? quanddiniiocenrix
totics
tux coiitLimeliam detrahcs, &
infami fatellitum manii crlorios^ itipa-
tusad Rcgium tribunal dedLiccris, tam paratus iterum pro innocentia
tuaad lluporem omnium perorare, quam tormentis tacere? mihi m
crcde magnificeiKior rcdibis e cna catafta, quam ludex fLilêbic
,
iii
fua purpura At dicec nonnemo Infirmx {ux dc occnltx qliiEilio-.
. :
iii publico rurpcndio fidcm ludices conciliarunr. qiiafi

vero vir ille fan-
dilLmus minus in patibulo innocentiam fuam meri pofler, quamin
cqunleo. gloriofum igicur illam diem, Campiane, quo cmcem iiiiius
confcendêre, animo
quam loco excelfior! beatam illam mor-
rtetiili
tcin,qua pro Capitc Romana:EccleiiiE lubens volciisque caput tuum;

oppignoraililôdignum memona locum! qucm tu iniuriarnin me-
monadepoiitaconicciafti, & ex arenacrndelitatis fccifti cheatrumpie-
tatis. Viuec apnd Anglos nominis cui gloria, viuet innocentiie fama,
viiiet fortitiidinis prxGonium• viuct,viuer, inqiiam,
tua illa vox^qua vtl
cxtrcma, iic tna vimite digna, inimicis bene precatus es.
Scd hac tragocdia ad fuam cacaftrophen perduda gradus
, nobis ad
iikeram ficiendus. Vidiftis, Audicorcs, fLibterraneam fpccum
Cam-
pianigloria coUiiftiatam : vidirtis, codem in fublime rufpenrojaerem
ipium tam illuftn Catholica: atque Fidci vidima^confe-
cratum; nunc, placcr, ipedacc , quam impic hxrefis aquasipfasac
""ciilenca cxde cruentanc. Ha:c cnim non contcnta
ZZTatr ?vi"? tenas pe-
^"^^1'^ ^'^^^ hincltalle , cxxrtnantem fcrociam
^M
jgnauj
tem, toco circumucxit Occano; vt, 11 qiios
cumjoau. culilkt, aiita
, rcelemmque tempefta-
repenrina vis ac turbo ner-

naufiaguim animomm facerent qii;im corporum.
Sca-
^'- '"^''^^'"' ^''^'''•^'

"^"i'"' cleChriilianoriimAchletammvi-
ftona dubitarec, ftabac, inquam, m anchoiis recura
,
Lufiranorum claf-
iis, & wtcrim mors plenis velis
adnauigabac ciuri adeft pra:do-
numnauis obfecundante vento. adulterantur in hoftili
puppe amica
inljgma,& occulcis fraudibus apertum lariOcin.rum
px^tejiitur. men-
tiuntur,
tiuntnr , vc fefe ante obfideri miferi fentiant, quam
videant bcllum pa-
rari. Itaque fcandunt hiEretici foros, rcrutantur intimos receiTus , la- &
tentiareceptacula, micantibus in ipfis quoque tenebris gladiis, excu- -
tiunt nec corporum tantuirij fed etiam animarnm exitium vedori-

:
bus moliLintur.
naufragium
inaudita tempcftas , in qua leaiHimum clt, pati
!
!
Quis tibi tunc vulcus, Azebede , mens, quod confi-

liumj quando acerbiilimam tuorum cxdem incuebaris, in facra So-
\ &
ciorumlatera Caluinianus illemucro defasuiebat? fuperuacaneumtiinc
erac ad barbara tyrannorum littora martyrij gratia fufpirare,
cum iam
in ipfo mari occurrilTecHabct & Oceanus Martyres fuos nec
Brafilia. ;
elementa beatos faciunt, fed tormcnca. Hoc tamen erat omni moite
acerbiuSj tot immaturafuorum fpedare funera, quando iingiilos ardif-
iime complexLis, gladiis impioram fefe obiecit, non vc moreretur cum
iuis, fedpio fuis malebatquc vel vnius elTe vicarius , quam omniuin
^
fien focius. Sed quoniam forevidebat, vt quos amorconinnxerat, eos

heterodoxorum piratarum odium non iepararetj lioc vnum folicite
cauebac, nejqui primus erat auAoritate & munercj poftremus eflet cla-
de ac vulneiei & qui omnibus prxibac ad militiam , is cundlos fequeie-

turad vidoriam. Quid mulca? aroliilimo illo, &, pro dolor! extremo
in complexu trucidantur ab impiisj totique fanguine perflifi,deturbaii-
tiir in marc, numquam animamm iitim poiimri, & icaturientibus ad-
huG venis acerba latrocinia micioribus inlcripturi fludibus. Azebedus
cum imagine Deipara: inter vndas fludtuans , ciitn hanc bene oinina=
tam tabutam ar£liilime eiTecamplexus, gratiilimum in ipfonaufragio
faliitis portLim inuenit. miremm acerbumque toti Brafilix cafum,
Societati vero vniuerfiE perquam gloriofum! Qiiid enim aut laudabilius
adnomen, auc illuftiius ad fplendorem , aut magnificencius ad glo-
riam, quam amore falutis vehemcmius accendi, quain vt ardor
alienx
ille Oceano poilit
toto extingui, & vlterius votorum impulfu vela
facere quam vencorum ?
Sentio in hac tempeftateôrationis mcx curfum ferri iii vltimos la-

ponum finus : crudele Nangafachi oftium, & fumantia adhuc littora
profpedo. Hoc fcilicet Societatis triumpKis adluic deerar,vrjpofl;quam
tcrra^pontuSjaer ad gloriofa cius certamiiia aliquid contulilient, igiiis
etiam elemenmm parcibus 5 ac muniis fungeremr. Angebamr iii la- Terfiai-

ponia huinani generis hoftis , & vehementer dolebar,eiLis oras toc {~ ttonu u-
culisintercluraSjbreui cempore a Xauerio elTe patefaotas \ feiitiebatque,
fi'^7?;X'i.
hac porta eiFiada & reuulsa, vaftiffimas patere Religioni Chriftiano^ im.
prouincias. nec homincs non horrore corporum tantum,
ferre poterat,
ied & animomm fquallore iibi iimillimos , eo ire poft flagitia, vnde
ipie pulfus eiiet propter flagitia & qui in eadem iecum fuerantcaufsa,
;
non in eadem manere fortuna. Hic fcilicet animorum mocus, hoc for-
tiirimoriim Martyrum tiOphiEum,lia!c ceitiiTima Beatorum gloria iniii-
dum hnmani generis hoftem cmentabat atque confodiebat: nec minus
alieno zelo quam proprio infemo torquebatLir,quare cruces & rogos tota
cxplicat Iaponia,vc non minus terrore feuirec quam dolore. Quid hic
commemorem ados in crucem Paulum MichijIacobumGhiraiÎoan-

Z 2. . nem
548 IMAGO PRIMI S^CVLl S C. lESV.
nem de Goto quid foititudinem illorum incredibilem ac prope diiii-
?
nam?quid decLiiiata iiiter fe vulnerajCx quibus plus gloriiE quam fangui-

-^
uHmiutr.
nis emanaiiit^Te ceit:e,Carole Spinola,tacitas piiEtenie nullo modo pof-
j^^j^^ ^^ veniam, maizne Athieta, minus fplendoris ab hac vocemea
;
^
SpinfU. accepcris, quam a llammis tuis nunc es conieauus. Habechoc omnis

flanima, pra:rcrtim MaiTyriim, vt fpedari poilk, cradrari non &
ancc dclliCLiat tacundiadicentcm^qiiam conilancia confiagrantem.Qua-
dnennio pxne toto mifcmmam iii carccre vitam duxerat CaiOliis, vc
vno die mortem bcatiirimam confcqneremr. interim tamen nihil ipfe dc
amicoium opibiis nihil degcneris nobilitate, nihildc fuis natalibus,vt
,
barbarosflcAercr,obtcndebac. Nimimm glorioiius exiftimabat fan-

guincm ianguinc exornare, qnam exorare. Raptus ad feralem pyram,
iidmoiiecLir paloj &ciudcli mifcncordia ligatur remiiTiLis,
tiam vacillaie contingerct,
conftan-
facilior cflet leic cxpcdiendi
,
ratio. Itaque
fiibiedo igne, phocnicis quidem mori , ied CctIo cocpit vi-
inlâr, terris
^^!i^s'-
^^^^• ^ magniim gentis Spinola; ornamentum cu qao tempore Am- !
ntL. biOiins Europam illuftrabat vidoiiis, eodem laponiam Indiasque con-

deeorafti tdumphis; & vterquc docuiilis, Spinolas ad excmplar a-
CTcndi & patiendi foitia tam nafci feliciter ,
quam mori conftanter.
par confecLiti eftis omamentum , elemento nifi quod
licet diipari in j
loiige miniis iic fuperare vrbes & Martem conantem, quam ignes &
louem, vc fic dicam, fulrainantem. Vt vc eft, vicic vtei-qiic, vicit glo-
lia:, vicit Religioni ChriftianjE, vicit immortalitati geneiis: vt dubica-
re poflimus ,
plufne gloii:c pofteri veilii habimri fint, quod tii in O-
rienteoccideris, aii quod ille in Occidentefucric exortus. Quamquam
quidegotantamgloiiam vnius familias circurafcribolimidbus ? habet
Genua quo luceat , habet laponia quo ardear habct Eccleiia quo vin- ,
car, habec Socictas qiio triumphec. Et lii funt forciilimi noftri Duces,
qui procLil a militari ftrepita , fed non piOcul a milicari gloria, cxcra
fiUOrcm belli, difficiliora nadti pacis cercamina, cadendo viccrunc, &
Chriftianis tiionibus oftenderunt, quienam eireiichonelliilima vLilnc-
ra. Qiiibus ego nec Americanum iftum Thaumaturgum Aiichietam,|
nec Armuzianum Lumeii Barz:eum, nec Indiarum Apoffcoliim
iftud
Xancriiim coniungam liccc eumdem vaftiflimo laborum & vndariim
:
Votum Oceano nauigantem cadem laurea fuerit coronatara, fi eadem qua; ce-
martyri] teros, perfccutionis illum procella iniioluiila. Potcrar habcre Marty-
gloriam , qni Marcyium habebat cauilam. ncc fuftes nodumos
''^^'^
^cifcoXa'
»mo, timebat, ciiius fpes omnis erat in lignoj nec recuiabac vno rubmergi
inomcnco, qui triduaiio aflueuerat naufragio. Ne dubita, minus femel
generofus hic aniraus fadaflet fub Martyre, qnam tamdiu iudauerat:
iub vtthiope. Sed de his alius erit dicendi locus non enim hocniinc :
agimus. vnam tantum Maitymm piirpiiram ,

qua nullam pretiofio-
icm traiifmiric Oriens , venerabundus cxofculor, corum fciliccc qui ab
Herciileis columnis fiios labores exorii, poft emcnium Oceanum, no-
uo orbe inueteratos idololatria: ritus iuiluier jnt , fcelera ac flagitia
in
compi-eiTerunt, barbaricm ac immanitatcm cicurarunt. qui conata
pluiquam Herculco, domicis tot feris quot barbaris , rerum omniuni
teniii-
LIBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. 54.9
terminos animis tranfgi-ciri, ctiam vit<E [ux iam deficienti infcripferunrj

Eoiiim, iaquam,quirubZonatoirida, in Iiidicis illis arenis,
Fliisnjltrd.
vbi mortales aiUOinagis accenduntui• quain a:ftii,nullius reiquam ani-

marum cupidicate flagrarunt. eorum deniquc qui ad cxlsltis Rcgis aii-
'
lam cmcibii.sequuleis,catafl:is fibigradus fecerunt,&iii pompam triiuri-

phi verceiunc inftiumenta martyrij: hoium, inquam , parpuram vene-
labundus exofGulor atque deprazdico. Qua: fi mediocria , ii vfitata, fi
qiiotidiana funrj nihil habeoquod commeiidem: iiii vero iingiilana,fi

jnufitata, fi tam prociil a communi laude fortitudinis & vulgari coii-
ftaiitia quam ab oibe noilro dillita ; laudcnriii• fane ha:c a nobis tam
propenfis animis, qnam illi geneioiis tormenta iiillinuerunc, & vircu-
tem illam digniorem pulpko quam cquuleo, perpctuis conrecremus
honoribus. Cumque eorum nc neceflaiia quidem exipedata fitmors,
I
quorumvita debuilTet efle immorcalis', viuant fakeni pofthac facris in
imaginibLis, viuant humanis in laudibus , viuant diuinis in honoribus,
'
viuanc fxcnlornm oinniLim memoria fcmpiterna: fed vel maxime yi^^<ihor-
uant in noftris veftigiis ,nc, vt illis gloriolum fuit rantam nobis viicu-^^"/^^^^
tum fuarum ac merkorum hereditatem fangnine coniignatam xt- Martyre:<^
linquere, ka nobis concumeliofum iic eam inertia noftia piOdigere.
Pudeat nos, intertotSociomm vnlnera, nullam poflc cicatncemexhi-
bcre. bcatos pugilcs ! qui crucibus affixi,aqnis fubmerii, ignibus
combulli,non fuam kixerunt poenam , fed gauili func de pra^mio qui :
refeclis capkibus habere coEpermt vbicoronari poflenc qui omnium :
'
pedibus obtriti, actyrannorum iiippliciis excarnificati , omni Regum

purpuranobilioremtriumphumfunt confecuti.
ORATIO TERTIA.
D^ ^ cf^îtdis odij ejm SocktaUm Ies
pofeqiiPintiir.
harctici
quis miratur, AudkorcSj quid cauflx fit cur noftrai .^tatis Ii^rcti-
SI ci implacabili plane odio a Societate I s diiiideaiir j mirari cer-
te is vcrorumque pugnantem inter ie indolem omnemqae
definet , ii ,
vka: rationem totOj vt iic dicam, c.rlo diiiimicamdTe meiriincrk; ma-

kifque intereos elTe dircnmenR.eligionis & Fidei ,
quam morum atqac
inftkucomm laponios inter & Europxos ; vt qai non pedibus tantuin,
fed ingeniis etiam orbi noftro oppofiti efle videantur. Opcra: pretkim
efl: huncpugnantium mtcrfe momm acque iudiciomm typum, eiuf-
que qiiod mihi propoiitum eft certaminis adumbratam imaginem,
pauliiper intueri. lapones, tefte Maffeio, epulas noftras , nos viciilim Hufînd.
illorum condimenta afpernamur. Aquam nos gclidam, iUi calehotam libr.n.
:Eftate pariter & hieme potaiit.
Nobis gemmea aiireaque, illis fidilia ^^^,': Garaf,
terreaque vafa in honore fiinr. lam m curacionibus corporum, nosi.i.kit. u!
'
^grisdukia&tenerecodlaj illifalfa ac penitus cmda; nos akilia , iWi laponMm

conchyka apponunt. Phaimacis nos fermeolidis & amaris,iUi perqnam .ôns-M-
fuauibus & odoratis vtuntur. lUiccolonbus Ixtum ac feftiuum aEfti-|^'j^"'"
'
5
mant
550 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV. I
mantniamm, albus illis in funcre ac Euio-eft. qux a communi

pxorum^fententia , vfuque noftro longiffime abiunt. Nobis dentium
111candore, ipfis in
nigredine eft decor quare atro quodam pigiTiento
:
eos identidcm inficiunc. llli

fomnum capiunt fubicdo ceruicibus la-
aut puluinar adhibemus. IUis
pide vcl tigillo, nos molle tomentam
apcrco capê in Ible pariter ac pluiiia
vcerque fexns incedit, quod apud
nosvitaturvclmaxime. Illi foris abfquepallio, domi vero ambulant
chlamydatii nos contrafacimus. Equum nos a kiia, illi a dexteracon-
fcendunt. Inter falutandum nos capuc , illi crepidarum
leui exculTu pe-
des detcg;unc. Aduenienti amico nos aflurgimus , fLibiidunt. Plura

illi
ciufmoiS pr^tereo, ne ad viuum cunda refecare videar. Enimuero

quam vchcmenter iii viuendi racione ac legc laponij a noftra confue-
tudiiic abhorrent, tam e diametro hiEretici omnes ab vniuersa Societate
dillentiunt.Hiec origo diffidiornm , hic ibns elt omnis malenolenti^.
Cctemm hac in parte diuinas Prouidenti^ confilia licet admirari , qux
valde opportune hac xtate noftra huius Ordinis Chriftianam mili- i
tiam perditorum hominum iftorum fiiiOri atque amentiiE oppo-

fuit. Hanc egodiuerficatem ingenfque difcrimen inter vtrofque dum
vario ex capite breuiter oftendo ; non minus icquos iudices vos &re
confido, quam beneuolos Auditores.
DoElores Adiunxemnt Luthero, pofteaquam ille Deo ac Religioni pcr-
fefe
«o«» £«- fidus,priftinx Fidei caftra deferiiit, continuo petulci e triiiio Magiftelli,
""-^'''^'
procaces Grammatici, difcindi Poet.c, leucs GrcXOili , ebrij Oratorcs,
nefcio qui Philofophaftri atque Philologi: exempla feciita cft homm
e Rcip. ixct grexfutorumjtindorum, lanionumatquetextorum.Quid
deindeetiam? Vtnihil ad fummam impietatem
ad extremam , nihil
dementiam deeiTet; confluxerevndiquefacinoiOiillimi homines, igno-

Fontan. miiiia celcbresj ludicum fententiis damnati,publica:que infami^ ilgnis
'^'
'
iniifti; inde veroprofiliere proftitnti pudoris ac pudicicia: mulieresjqua-,
veliic iftiiis Academice Eximiie Domina: ac Magiftras noftrx, in (ug-
geftum, iii exedras, in iacra pnlpita prorupcrunc. Talcs fuere prasclari
inftaiirandx Eccleiix archicedi, &, ii infcris placet ,

quind Euangelij
fattam do- buccinatorcs. Tum
vero perditiflimus horainum coetus tali duce
drtn.im
conflatus , ilUco Orthodoxam Ecclefiam, illiufque legitimum Caput
ImtT afpemarijVtriufque faciOfandam audoiitatemjiEtatum omnium na- &
sander.iib.7
tionum &
ordinum perpetua corffeniione ftabilitam, conuellcre, ian-
^" «iUffiniorum oracula Pontificumpedibusconculcare, graiiiflima Con-
narlh''
ciliaetiam Oecumenicafpernere^facramquePamnam aut mutilareaut
Lindan.m . . • ^ r r C r
Exhort. ad illcgitima interpretacione conlpurcare, ritus Jacros proranaie,Sacramcn-
° '^'^" ta poUuere/acras aras euertere,templa incendere, omniadeniq; huma-
infanam iia ac diuina conculcare. Nec fadlis minus abominanda commenti
tfiHchunt:
dogmata, quibus omnem probitatem ac virtutem , omnem pieta-
^Lint
tem ac Religionem e vita profcriberent: nullo iure ac legibus Chriftia-

nam libertatem adilrin<7i: credentibus nulla flasitia nocerc : bonoram
opcruui merica id eiTe coram Deo, quod Veneri donatas a virgine pu-
pas: cartkatis votum fl-ultameflc temeritatem: Deum fcelus omne fla-
giciumquc dciignare, dc ad ea homines fiUali quadam ncceffitate im-

peliere.
LiBER QJARTVS. SOCIETAS PATIENS. $5
Jêllcre. Plura reccnfere peihorrcfco. Quis in riipibus natus Geta, aut
quis e qiieicu cxcifus Aicas, cam iui eft immemor, vc eiuimodi opinio-
num porcenta vel cogitare audcar, quaiia illi non ioliim bipedum fed 3
omnium qiiadrupcdum nequillimi publice lunt profcili? Qujs mmc vtuunt,
eoium vicam omni legum vinculo Iblutam efle criminctiir ? eô yclP'''""'^'"
libidinem, & quidem ,

maxim^ dodliinx quam tradant adllriciam & confonam eflc conteii-""''
do. Nolo hanc fcclerum tlagitiorumque ta^cem exhatirite: in vnicain
digimm inCendo. Pra^liixit omnibus in
hoc gencre facnlegam facem ipfe Lutherus, qui prse cibGjpocu, fcmno
necclTaiiam omnibus venercm impudentiilimo fciipto periuaiit; qni, Lib.deVitj
iiigo Pvcligionis excuilo, inceftis ie nuptiis contaminauic. HLiius Ha:re- ""'"S•
fiarchx velligia non paucij diifra^lis voromm repagnlis , omnique pu-

dorepiofcripto, funt rccuti. Vc vero quales fuerint ifti hymenari , cri-
mine ab vno conicdiiram faciatis : iii Garolftadij inquinatiflimis nii- tontan.is,
ptiis ( fuit is primus, qui icorto iundius eft ) inaudito.fa-
e Saceidocibus
cinoue Millamj vc loquuntur, omni impudencia atque infania nobilem
concinnarunt : in qtia iion modo facnlegos
atque fcedifiagos Sacerdo-
ites magnis laudibiis exruleruntj verilm etiam vt Hcroas Deo plenos,
ipfaque morcalicatc maiorcs, depra;dicarunc. anrea nimirum tem-
pora_, fantlique moics ! faciOfanila noui Eiiangelij decreca, legeiciue
calbilimx! Ira domus Dei diuinicus inftauratur ? Stomachare hic,
Daniclj& cxclama: Semen ChanMn^
cuptfcentiii fubueYtit cor
clh HAbtta,bmt iht flruthwncs

-'
non luda, )€€6£(6€6,
,
con-
Vaticinium tuum, liaia, iam impletum
^
plofifdtnbunt ibi : (§7" reffondebunt
'
ihi
Danid.ij;
ifaisc ij.;
fvluU in xdibiis eius, (^ fircnes in delubris Voldptatis. Atqae vtinam hic iic
nequiri.-E Enimnerovlterius effienataiiouoium Euangclico-
terminus !
mm prorumpit audacia.Diiciplinam ilLim fuam^tamqnam dc cx\o L•- dourinam

plam, non tantui"n canticis, rhythmiSjComocdiiSjdeclamadonibuSjfcii-•^''^^''^*'
pcis libclliSjicd inaudita cciam crudelitate atque immanitate pailim pro- propaTant.
pagareconati funt. Enoluite huius fxculi annalcs ; & cum gemicu le- ^.,^^ ^^
ietis, virsines caftiillmas^ miilieres prariinantes , viros intesenimos, ^^"'^'^'''•
landiiTimamm Familiaium Pvcligiofos Sacerdotes Deo iacrcs, ienes , tcmpi.
non minus virrute quam canitie vcnerandos, cxquiiitiirimis tormen- jj v,XMg!

tis fuilTe tiucidAtos. Nulli artati, nulli icxuij nulli ordini parcitum eft. "^''^
Nec aliam iane ob caulTam,quam quod illa netaria opinioiium porteii-

itarepudiarcnt, illa flagitiofiilima dbgmata deceftarenturj & auitam
CatholiCa; Apoitolica: Romana: Ecclcfia! Fidem vita fortunifqLie fuis
chaiiorem duccient. Nihil hic neccllc eft inaudita fiippliciorum ge-
nera recenferi^ homines inncccntiiriino<;, Dcoque confecratos, toto cor-
poremntiloSjprxcipitio elifoSjViuosin terramdefolTos,verubus affixos,
lento igne coiios, virgincs conftupiatas ac tortomm libidini permiiras.
Cetera etiam libentcr iilentio inuolno, qu3E vdl cragica Poecarum fig-
inenta, vclipiam belluarum immanicatem fuperaiit. Plane vt nccci-
iehieriCjdiuinam Proiiidcntiam,qna; fcmper pio falute atqiie incolu-
rwkateEccleiiazfux cxcubar, vt olim graflantibus in orbe venenis fua
rnppedicauit ancidota , ira nouam hanc EcclciiiE peftem nouis edatn
iubiidiis amolin. Qux olim pelks Eccleiiam infeftirintj quieqiie
aduer-
552 IMAGO PRIMI SifiCVLI SOC. lES?.
aducrius cas prazfidia a Deo rubmilTa fuerintj minime obfcurnm eft,,
Percurritej fi placet, x^catcs fingulas. Prima, exilicGruiu Simoniani, Ce-

ifsrefes
cr/JHi yi- rimhiani, Philctiani: {", Montanift.c &
Gnoftici ceitia^ ManU :
(hIo.
chxi &Nouaciaiii: qnarta,Anani & Donacifta:
^ Neitonani : quinta
CLim Pclagianis: fexca, hincMonochclitx^ inde Tritheua;: feptima,cum
Mahometams fucre Armeni od:aua , ciim Iconoclaftis Albanenfes:
:
nona, Taurinenfes &

Photiani: decima , AnthiOpomorphiix vildec^ :
ma,BcrciicTariani:dLiodGcima, AmaldiftcX: decimaEertia, Albigenfes:

dccimaquarta, Wicleffitx & Lollaidi: decimaquinta, Luthcrani &Cal-
Ceccrum nuUo vmqiiam feculo diuinam proEeelionem Ec-
iiinirtic.
cleli.TdeiuilTe, hiiloriarum monimenta fidem faciunt. Primo iiqul•

EcclefiA
dcm lleciiloSimonem PetrumSitnoni MagoopporLiit: loannem Euan*

('eliftam cum Cerintho, Paulum cum Phileto commiiic: iecundo, Ire-
nxiim ac Papiam ver.T iidci propugnacores dcdic teitio,Clemenccm :
Alcxaiidrinum acquc Coinelium SnmmLiin Annfticem: quarto , Baii-

liuin & Athanafium• quinto, Cyrillum aEque Auguitinum: fextOjGre-
goriuin Magnum Silueriiimquc Pontifices : icptimOj Maximuin &
Eugeiiium: o6lauo, Damafccnum cum Albino nono Stcphanum : , &
ionam Epifcopos: decimo, Moyfcn Bar-cephami vndecimOjHeuman-
num Concradiim duodecimo BernaudLim
: , : decimotertio , Domini-
cum & FrancifcLim : decimoquarto Durandum, a Saiido Portiano &
Hcnricum Siiibnem: decimoquinto , Ignatium. Cuiiis viri, Deus im-
mortalisl quam contraria heterodoxis fhudia cxftitcmnt?
Non tantalapones quoriim inkio memini,
inter, Euiopasos raoriim &
ftudiorumquediflenfio leperitur , quanna inter Lucheri Caluini ai]e-> &
(
JLuthero
ppponttur
fuis
clas,&fundaram ab IgnanoSoGietatem. Quid,obfccro,Luthcro propo-
iitiim fuit, niii Romanx fidei cxilindio,PontificiiE audoricatis eueriio,
J^natitii morum mortalium denique a C r i s i legibus

corrLiptela, &ab
C?" Soae- omni probitate auulfio? Hasc cnim per eum ncquillimus dcEmon qui-
(
tas.
ciim familiariffime feie egifle, diflcmillc , modium comedilTe glo-
falis
riatur) nefarie molitus Contra vero

efl:. ( Pontificia veibaproferOjquaj
pnblico diplomate omni poilcritati comvncnaîz {\.\v\i) finis SocietatiSy
to fruduo- Fidei propagatio <^ defenfoyAnimcirHmque in '-vita.^' doilnna. Chnflmna. tro^
gfejfus. Adquemfinem Spintiis fxnEIus Ignatium Loiolam j ipfius Societatu
inflitutorem^ etnsque Socios excitamt: medid etiam praclard WAximeaue oppor-'
tima eis tribuit atqne confirmamt. Ille infamis apoilata ex angufis 6:ima
tarce plcbis non tantum homincs illitLcratos, fcd impietate, led iiifami
\'\, fed mornm contagione notiflimos, vcrbi Dei deprauatoies, iacra^
rum Paginaium acicm produxit. Coittra verO;
fccdiilimas haipyias, in
qiiam nobilem, quam expeditam , maniiqne & lingua piOmptam le-i
gionem illi oppofuit Societas 1 s ? nempe ex luce Chdftiani oibis,;
BulI3, /»»«
mtritbiles.
& florcnciirimis Regnis ruiros (vt cum Pio V. loquar ) litterdrum pr£-
cipueftcrarum fcKfjtia, religme^ 'X>ita exempUriy morumque fanciimonia con-
/picuosy mdtorum religiofiljm Wacceptores, ac <-verbt dimni optmos pradica*
tores^- mterpretes producendo. In caftris heterodoxis vanimmas ac ftu}-;
tiilimas mulicrculas reperias,qncr iniulVas in publicum fuggeiliim cathc-

dramquc adrepences , propoiicis palam aflertionibiis , aci certamen de
altiili-i
LIBEil QJAktvn. SOCIETAS PATIENS. 55j
niriiiimis Fidci uTvrteriisDodores prouoceatJn Societate vero adle(5b3s
ab Igaacio giauiiiimos Theologos, omni litccraturx ac iapientiie gene-
re cxcultos, inuenie?;', quos Summi ipii AntilUces ad cekberrimum il-
liid Chrirtianiorbis theatrLim,lectiirimam,inqiiam,Concilij Tridenti-
ni Magiihacum j deJegarunt. Lutherus homo adquidlibetaudendum
proicolc^ temericacis , noii eiubuic vaiium ac fuale hoc vanciniuiTi
piopalare:
Tefiij eram 'Viuus, moriens tua mors ero Papa.
: vero nuUam noii machinam ad eiiercendam Pontificiam dignitateiTl
admoLiit. quiii imo eoufque prouedus
dcmeiitix, vc Reges ac suriusHiiK
ell
Principcs horrarccai• ad laceiieiidLim bello Pontificem , manufque in^""° ''^°*
S.R. E. Caidinalium ianguine laaandas. Qnjd vero Ignadus? an non
omne fiium ftudium ac fuorum eo contiilir, vt fupremaiTii in terris Pon-
tificiamdignitatem ab h;rreticorum caliimnHs,iophiimatibus, machi-
natiombus vindicarec? nonne eiurdem obedienciam toco orbe Chriftia-
noatreiuit? noniie PiOfeObs fuos peculiari voci religione Sammo Chri-
iti Vicario ad arduas quafque raiilioncs obnonos eiTe voluit ? ^t nihil
miriim fic, Clcmentein VIII. fapientiffimum Pondficei-n Societatem suarez w 4^
dexcfum brachiuin ApoftolicÊ Sedis indigitaiTe. Quid niinc dicamif;£Ol'
quanta peculantia iioui illi quinti Euangelij raagifteili venerandam ''"*'''•
SS. ParrLun canitiem conipUrcarint, eorumcûe audoritatem protriue-
tint? Hamc aucem femper eorumque doolrinam,
venerata eft Sociecas ;
tamquaiTihagiographisproxiniam, &abiprofonce propius emaiian-

tem, eit exoiculatai Porro coiitaminatiiGmos Nouatomm
mores^ vi-
tamque flagitiis acpiobiis infamemj nihil attinet iii propatulo conftk
tiiere: fatis ibperqueeorum probra variis icripcorum monimencis fuiiE"
confignata. Sociecas autem (quoddiuinxgraci^ ac proceolioni acce-

ptum refcrt ne iibiipii prarconis vicefungi debeat, ampliilimum lu-
)
lij III. Pontificis Maximi elogium eft conlccuta cuius iii publico di- :
plomace hascruntverba: Conjiderantes

m
nihil qtfoJ piumfmSIumûe -^
Societaie eiusque UudAbilibm inflitutii-, ac exempUrt I^natij e^ dlioru^
Socwrum 'Vita morihui repertn. Denique lioc egerilnt Caluini 8>C
Lutlieni alleclÊ, vt orbcm vniuerrum dogmatibus & foeda vi-

perueriis
tiorum omnium colluuione contaminarent. Sed, quse Dei bonitas eft,
& excubans iii falLicem Eccleiiie (ux prouidentia , vkra Septemtrionem
& vicina qu^rdam Regna exitiabilem illam peftem diiFundere '•
potuerunt. At Societ.is genuina Euangclij femina , & mores Chriftia-
naprofeifione dignos, quadriparcico terrarum orbe longe lateque pio-
pagauit, gencefque mulcitudine innumerabiles locis infinitas , imma-' ,
iiitate barbaras, natura ciEcaSjCultu impias, vitiis omnibus contami-
nacas, etiam ciim pra:rentiirimo capitis periculo a tenebris ad lucem, a

feritate ad humanicatem , a mifeirima dxmonum feruitute ad beacam
libertatcm filioram Deijab idoloriim fuperftitioiie ad veri Numinis

cultum, ab omni fceleie ac flagitio ad omnem probicarem viraicemquc
tiaduxir. Nihil opus hic mihi tam amplam Societatis laudem conqui*
ficis vndique teftimoniis ftabilire vnum mihi iit inftar omnium, Sc
:
•ûidem grauiilimum &

maximumj Summi Ecclefias PriEfulis Pij V.
a a a <ûi
qui amplifiimo fuodiplomate pofterorum memoric-E teft.uum voluiti
Doiia, cum Socictatis hommes, '-ucre mmdi imms reliStu illecebris , adeo Sermtorifuofe
'»'<'/'/'»•
Jcdicajfcj 'x>t, conculcatis thefaum , mn contenti terrurumfimhM , rvfque ad
Oriemales ^ Occidentdes Indias penetrauermt : ^c eorum aliquos tia Domim
amore fmjje ferflnSios, mt emm proprij fingmms Yrodigi,martyno '-volunta-
rio fe fuppofuennt: perque eorum [jiiritualu exercitia etiam 'Regnx ipfx fidem
C '
1 1 s I aonouiffe. hxc hademis dedada , vc fi-
Satifne luciilentei•
Gcncbiacd. dc, adihuaiiuis Aquenfi Prxiuli Gilbci-to , qui fnmmo iiire Ignatmm
chron.
AnriliithcrLun elle prGnuntiauit? Satirnc animadaertitis, non magis pe-
ia
dibiiii monbuique nobis obueifos e(Te lapones ceterolque Antipodes^
qudm liuins iluculi hetcrodoxi Sociecati I s adueifantLir ? Quis ergo

iiire mirabitur, tanram incer vtiOiqueanimorum exulcerationem auer-
iionemque inteicedcre,
Lupis ^ agriis qudnta fortito ohtigit^
Ex hoc itaqiie piodeunt tot calnmiiiie m Socie-
termento, ex hac facce
tcitem, tot maledi6la,Eat libelli famofijtot rangitinaria edida, totpro-

fcnptioncs, coE criices denique ac cormcnta. Sed,o cêca maleuolentia,.
& inconiulca nequitia dam Socieuatein conuitiis & calumniis obiuere
!
plaiieque conculcare fe exiftimant, non vident eam tiim vcl maxi*

mc exarnaii. Quid enim Societaci contiiigere poteft gloriofius, quain
litoti orbi maniteitum euadat,eama flagitiofiiiimis ac perditiilimis
hominibus implacabili odio omnique diritate vexari ? qiiid (Jprabilius,
qiiam ab iis cum faftidio natifeaque defpici , qui nullum vera: laudis
guftum habenc ? Magnis intcrim animis eftote, viii Religiofiffimi,
inagnum vobis aducirus inaleuoloriim tela prcEiiditim y magnum ad-
uerlus omnes perfecutionum procellas folatiuin repoficum eft in pra:-'
Deinde fi qua vis, fi qua tempeftasjfi
clara redle faîloruiTi conicieiitia.
qua dimicacioincubuent ^ Dei prasiidio te6ti, inter medios hoftium cu-
neos ill.xfi coniiftetis. Vnus inftar omnium vefter vobis eiit I s s,
Matth.io. qui hoc vnico verbo mo^rorem vobis omnem abftergec•, Si patremfamt-'
lias Beel^z^bub 'xôcatierunt, Sed qucmadmo-
qucintomagis domeflicos eiui}
dLimille tandeminimicis omnibus iliperior, eam gloriam eft confeca-
tus, quam omnis intuebitur iEcemitas: itavobis aiiquando ex petfecu-
tionibuSjprorcriptionibus , tormentis folida voluptas , ex maleuolentiae
tempertatibus traciquillarecuritas, ex mcndacioruin &: calumniaruiB
nubibus xicmx lucis ac dignitatis fplendor emergec.
^' IZj
In Cmumnmm\cmm infiinu
htpl• efi
'^^»4"^'^''^'''"*
ORATIO QVARTA
mmtUy
^ Societii^ fzfe
dehcMioris îtA, ac fiiêrhia*
naturx beneficio, minima quzque paruitate fua tura

mfmH*
.
'
'
ilmnL•' ^^"t, & quemadmodum aciem oculorum , ita multo facilius om-
(ippetita ncm iiiuidia: morfum idumque fubteifugiunt ; tamen hxc minima
£ocifM; I s V Societas, poft cot alios iii Eccleiia clanflimos Ordincs recens ex-
orca, ne quidem illis iiiiciis admodum teniiibus , nec lua illa appella-
tioncj
LIEER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. $$$
cione,qua d Beato Condicore Minima toties nuncupataeft, efFu^êre
vmquam potuit, quin in mukomm,noniam oculos( quod necefle erat)
icdodiaatquc inuidiam incLirrerccj inde ab omi fuo vbique appetita
frcquendbns coiitumeliamm telis. Veruin vbi iam ad vnius (xcuii de-
ciuium icflcdit oculos, nonne merito mirari poteft, quo fuo fato con-
tigerir, vc ncmo centum annis Chriftiana: Religionis, nemo auita:
hifce '^b h<treti-•
fincci-xqiie Fidei hoftis fuerit qui non grauiilimo in hanc Familiam "^'
,
animo Delloque cxarierir. quamquam,fateor,miniis nouum videri de-

ber, eam ab iftis Dci ac Religionis hoitibus velut rcopum peti,ciun ipfa
clariliiinuni I s nomen tamquai-n figiuim pr.Tferat,in quod iftorum

omnium cogitationes, lingiuT, calami, vtintcnti arcus, vr nerui
, vt cela
conucrtuntur. Scd illud ndmiratione digniifimum lemper iudicauere ab mnlii:,

viii pmdentes,rcpercos fuilTe nonnullos melioris Fidei ac vicas homines,
ncfcio quibusciicumuentosfraudibus calnmniatorum, qui in hocquo-

qnebellum omni auOLoritate fua animoque fubinde incubuerint. Ec-
enim quod piiorcs illi fuerinc aduerfati , qui virtuti , qui Fidei , qui Re-
ligioni bellLim indixerantj id ex inilimco fcceriint : iion opinabantur
ims piobaii fui iimilibus pofle fe Ecclcfia: efle hoftes, iiiii huius Ordi-
nis circntinimici. hi vero dum
illiusfamam pailim in circulis, in con-
ueiitibiis, in conuiuiis oppugnabant, quo pa6lonomen fuum exifti- &
niationem tueri pocerant? Illi fepenumero ab hoc Ordine noftro Fidei
caufsa lacellici , iuas rcponebant obtreotationes , cum rationes non pof-
fent: liivcrone vcrbo quidem violati, vltra in eum euomebant viriis
aceibitatis ., iliamque ab eo alienationem , vci ceirori ac formidini
ceteris, ita fuis ac iibi commendationi forecxiftimabant.
Quid putcm? iprecamne ab vtrifque I s Societatem ? ita quidem
illi non obfcure pricfetulerunc, imo non fiiie acerbiiiima verbomm
contumcliaiii contempmm illam adducere ftudiose func conati. Ve-
rum iiquisjdepoiito partinm ilLidio,rem paulo^quius mecum velit
expcndcrej noii video nec in prxclaro ipfius Inftituco , nec in ratione
viiiendi, quod defpici ab iftis carpique iure pomerit. Anîllius famam
maculis ialtem aliquibus facile a fe afpergi poiTe credidemnt ? ignari
qnid ledli confcientia, quid animi magnitudo, quid integritas, quid
innoccntiavaleat^qLUTCLim maxime fuani explicat ac diiTLmdit lucem,
cum in mediis iniiidicX tenebris vmbrifque verfatur. Aii verebantLn:
forcafle ne foo honori nominiquedetraheretur, quidquid noftro acce-
deretP.aliena: certenemoexiftimationi inuidec , qai confidit fuaj. An
fibi perlaadcbant noui quidam Fiannibales,hanc firmiffima; Societatis
nipem aflkiua malediclomm aciimonia , ceu nouo quopiam aceco per-
fnfani/cniim ac fcnfimdilTolutamin? acillius hadlenusoperibusquan-
tum iniqiui detraxit a:mulatio, tantiun emergcns veritas laudibus
adiecir.
profcdo eft. Sperabas Calumnia ( vitiutn eiiim arguere mens

Illud
cft,non homines perihingere ) iperabas, inquam , Societacem apud im-
peritos in odium vocare tc poife, illiusque fplendidiifim^ famas iionni-
liil oFiicere,obie6lis conuitioruin tuorum vmbris ac telis : non iecus at-
que ille qui quondam,emiirb^ innumerabilibus ragittis,& ibli ipii clarita-
Aaaa i tem
556 IMAGO PRIMISiECVLI S lESV.
C.
tcm & hofti iiio dicm crcpcumm le dixic glorioiiiis, qnam fecit Hinc .
pcrpccux voces, quibus auandx,iupcibia:, commodioris aclau-

illx tibi
rio,
yrobauo-
-
tHmultm- "oris vitx
Societatciii arguis H-rc fpargis ni vulgus, harc ignouanti-
bus obtrudis hxc cnminiim omnium brcuis iumma , imo calumnia-
:
^^^^^^^ ^^^^^ j^^n^ diluac oratio.

.
crcdica ^ damnata , prxiudicata iunc om-

clamor piOomni oraculo
"' '*''
nia. ignan atquc iniblentis vulgi eil: : vociFc-
rantur omncs •
auaros, dclicioiosj ilipcrbos elle Iciuitas. quis contra ten-
ddt? Siquarns qao quotefte coiifimientur;

ha:c autlore ipargaiicui- ,
,
fruftra cs tam vcrnmcil quam te viuere

;
quo ex fado didoqiie id U- ;
queat.-nihil agis innumrra elle adcrent , indignabuntLirque iibinon

.
adhiberi fidem,licct nuilum iblide adferre valcanc. Cxco impccueam fi-

bi imperauerepcrlLiafionem nefascit,aliter liicniias. Scd iiiigula bre-
:
iakcm cxpendamus.
Liitcr
Ncs ana- Diues c^ auara Societa-s efl , parandisque opiûs inhiat prxclaram .
ra Soaeus 'iWxxxx Rcligionem

,
paupercads votis vinculisque conlhicl un b pr,x- !
*^^*
clariiin te Diicem , Ignati qui fpretis paternis opibus commodisque
!
gentilkix domus, eamlcgis cohoi'tcm,iisquciiiil:mis przccptis, vc iuam

ab auro cupiditacem ac manus cohibcrenon poilit,& magnifice te iadlas
nudi C R I s I nitdum cfle ieotatorem Quamquam diuiciaruin .
accuiari parum cil immenia: cupiditatis & incxplebilis auaritix iiiil-

\
mulamiir quali iioftras immigiaiic iii ^des aiiri illa facra himes , qujc
;
quxlibet in icclera mortales agic . An non infignis contiimclia cft , eos

qui res ipesque iiias paLim tamqiiam inhienc alie-
abieccrunt , traduci
nis ? qiio teliimonio ? quo veftigio ? qiio ngiio \\xc nota nomini noftro
inuiicur ? An ex co qubd nec pro iacris concioiiibus ncque pro aiigu- ,
ftiilimo Miiile iacriiido , neque pro vlla piii funolioae , teruncium ad-
mitcat vmqiiam , nec admiccerc per legcs iiias poiiit Sociecas ? An quod
labores ilios omnes ac curas ad ciuium iaiutem ^ratis lefeiac conlumat-
que, nulla exipcdatioiie ac ipe mercedis ? quic tamen tum maxime cflec
ipeolanda, fi tanto amplilicanda; rei rua:deiiderio, tamque inexplebili
CLipidinate teneretur. An qubd peciiliari reibiiigenda: paupertatis vo-
to, quaiiiepto quodam viam iibi ad ampliorcs facultatcs obftruxit;
qiiam iane pecunix amore ac dulcedinc caperecur , laxacam potius
, fi
oportcbat ? Sed \\xc cx diiciplina: noftrx arcanis deprompta iliperanc

icilicet tuuni , b Calumnia, vulgique caprum Rudiori Mincriia tecura .
*iec diHes: aâm necelTc ell. Habec Sociecas annuos ceniiis in Colleaiis. Efto iane;
hxc tu ab Euangelica paupertate alicna, hxc auaricix figna putasaut ar-
gumeiita ? Fruftia hic tecum fubtilius diiputem de ea paupertatc , qux
priuatim proprium habet nihil ; in coinmuni Superiorum impcrio ;
diipeniandum aliquid, quo prxiens \kx toleretur neceffitas nc aut po- ;
piilo grauis fit vidus cura a ftudiis aliisqiic

ea cgcftas, aut conquirendi '
grauioris momcnti flmdionibus auocet. Sed fruftra, inquam, cxcx fa- ,
ccm accendo , qiiando tu aliam paupertatcm nullam nofti , qiiam co- ;
adiam inopiam, vilemquc mcndicicatem. Fiuftra ctiam iiiigiiloriim d- :
bi Collcgioriim accepti expeniiquc rationes cxpoiliero. Scio, ncc iuratus

quidem apud fidem inueniam. Vix oculis ipia tiiis credes , fi fcrinia
te
loculosque cxcuiiais: quos, vt ait Co)-nicus, araneis plcnos dc inaniis in-
LTcnies.
LIBER cyÂRTVS. SOCIETAS PATIENS. 557
ueiiies . MiLaberis etiam , nifi plane peregrina fis iii rebus oeconomi-
cis,tannllum-annui ccnius totvins dodis ac honefto loco natis mo-
deile trugaliterque alendis iufficcre polle Quid ii ctiam cxpendas ali- .
qiiot in Belgio elle Monafteria , qux fingula leoriim amplioies habeanc

iiindos ac facultatcs ,
qudm omiiia iimui ampliilimas PiOuinciie CoUe-
gia; adhuc tibi diues & opulcnta videbicur Socictas ? quid ii iii illis
ipiis Monaiteiiis ncn muko maior Religioioram iit numerus, quam iii
mediocri aliquo Collegiorum noftrorumPquid ingcnue tatearjnulliim li
pxnc Societati in Bclgio tam laute fiindatum eQb C ollcgium , quod

non graiiiilimo laboiet a:rc alieno ? Vbi tandem , quas tam impudciicer
imprudenterquc exagicas, reperies diuitias ? Sed clamant ialiccc tcmpla
atque xdificia diuiccs eiTe leiiiitas. Qux tcmpla ? itruola atque adoma-
taaliena bcnigiiitate ^ liberalkate Principum, eleemoiynis hominum
piorum? Quid hic efl:,quod abfque diuin.x Maicftatis iniuria carpi poi^
iit ? aut qlix hinc nobis diuiticT, qux opes ? Nifi tbrte crabes ac marmo-
ra laginando ftomacho noftio idonea, aut argentei aureique panni icni-
ta, iacris vfibus iiibtraola ,

pullis noftris vertibus ailiicnda exiftimas?
Quid,quod publica vrbiuin tcmpla vbiqae noftris iunt auguftioraPimo
pleraque etiam Pveligioibrum ? Et cultui diuino qnx nimia poteft eile
nlaieftas?ne ihacum quidem auro pauimencum hic damnari fas ert.Quo
lumptLi tabernaculum foederis atque arcam , quo apparatu quantiique
opibus templum fibi ftmi Deus oliin mandauenc , ne P,omaiix quidcm
Hiftori.T Scriptores ignorarunt. Salomonis pietatem facramque magni-
liGeiitiam , qiux non antiqiiicatis nionimcnta deprxdicant ? Itaqiie quod
iapicntiifimoolim Regi honori vertitur atque laiidi , hoc Rcgibus m
ChriiHaiiis atque Principibus ^ hoc tu MaCTiilratibus P^cbusque publi-
cis vitio vcrtcsPnec licebit viris copiofis iii Dcum ( cuiomnia acceptars-
ferunc) el]c piis ac liber.ilibus , Religioiam paupercaccm pec-
niii nos iii
videamur? Illi
calTe illi funt libcntes fatemur , Scxtenu grati animi
(
memoria recolimus quoiLim bencuolcntia atque a^re xdcs illx

) ilii funt,
noftra: iii cam altitudiiiem maieilatemque aflurgunt , eumquc queiTir
,
ciiminaris, induunt fplendorem &

ornamm. Illi iuiit, quibus longe au-
gurtius videtur,ruarumfacukamm partemaliquam Dco in aris noftris
coniecrare quam Vcneii aut Baccho , aliisqne turpkudinis auc vanitatis
,
idolis; quibus
,
pro dolor non pauci iuas pleiia manu iinuqiie diukias
!
profundunt ; id vnum fibi fuisque perirc exiftimantes, quod diuiiio cul-

tuitranflcriptumvident. In xdificns vero qikd tantopere cil qiiod tuis
luminibusôfficcre poilic ? iioilrove prkiatim commodo , an pubhcis
populi vfibus amplaatque fpatioia ilint ? an iiobis, an populoieruic va-
fta illa hindi noftii area quam templo tribuimus idcm fcre de a^dificiis ?
eft. Numcra maiores cxedras , Sodalitatum aulas, gymnaiioram areas

atque fcholas, numera ampla iii familia neccliaria a:gris holpitibusque
conclauia, tum bibliothecam, triclinium, iingulasqticCoadiutorum of-
ficiiias; vniurcuiuiqLie Iiabicationi quki rekiiques
rcurumque anguliim, qualia in plcriique Collcgiis cubicula noftra
Etvcpaiiloampkoraiiiit aatuiis qui todsdiebus ad pulpitum incu-
,
?
.
vingulluin iane ob-
biculoiludus affixi dcfidcnc , tancilkim fpatij iiiuidebis, vc ad vnumie

Aaaa 3
55S IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC lESV.
alccmmve paiTum commouere ? Profcdo ii coiam ca luftrarcs
oculis,cxtcriorc tcrpccicdeccpmmfatereris,foite & iUa Heiirici I ..-

^/^;» fw 5oc/f id?/ir r^ j /'ir/îc?'* i?/2 , deedperperam aut loqui aut fentire
poffe. Aiiiniaduerteres quippc tum,domos noilras nullo firmiore, quam
ipfius paupcicatis muro innixas elle & circamieptas : peripiceres in iis
nihil modcilo nitoic cllc pretiofius , cui iluderc religiolum pulclirum- ,
qiie diicimus : vidcics in iis ruppetcre multa ad inopian ,

pauca ad ne-
ad dclicias, ad luxiim , omiiino
ccilarios vilis ;
H^c iimt noitra- nihii.
rum xdium penetralia , quarum exteriorem tantum contemplata for-

mam, magniiica,lauta,iplendida fiiigis omnia, augesque in immenrum.
Scd alterum iniliper ciimeii quafi pro confefib exprobras• (Jommodis
corporis deliciiique indulgere Societatem. Quibus tandem deliciis, auc vbi
nan in- locorum ? Aii iii caftris , vbi cum milice eadem ilii iuiit iubeunda pc-
dulget
ricula , iidem labores ? vbi fub dio excubat, pernodat iii valio , iudore
m campo,iiiter vulwcra atquc vlccra affuia iacec moiicnnum cor-
:
"aubL diffluit
corporis& poribus illiciie commodis iuis dcliciisque indalget moUis
? & deli- iik.i
^^^^ Societas Aii nauibus foi-talTis & claQe Regia vbi cum nautica
? iii , ,
turba iiiHem iadatur ventis atque vndis ,

per tranftua difcurrit , codem
piedore ad faftidium naufeamque iaginatur, eadem trigora & aiperri-
mas hiemestolerat, iiidem impecicur hoftium tcliSj eadcm fiibic iiaafra-
gia ? An inter baibaras gentcs, vbi etiam ad neceilicatem deiunr omnia,
nec coipori veftes, nec ad vi6tuin fruges iuppctunc , nifi quas in aridiili-
mo iolo ipfa naturie fterilitas velut nouercali manu rubminiftrat ? An 1
incer Indos & lapones , vbi prarter affiduos laborcs cmces , tormenta,
j
igiies illi affidue parata iunt ? Hxc fi commoda tibi videnmi• ,

qiia;nain I
igitur molefta ? \\xc ii mollia ,

quae dura , oîx grauia elTe fatebcre ? An
illos exiftimas qui ad arduas haice miiliowes deiliiiantur quafi ad trire-i
mes & tranftra damnari , eiiciquc extra coinmunis vit.E commoda qui ^
parcs tot incommodis elTe poilunt lcmpcr inter Socios deliciis innutn-i
ti ? aut quomodo tam auide eas amplcoluntur qui vlqiie adeo commo-' ,
dorum iuorum iunc amantes ? Vbi crô vbi tandem Sociecas deli- ,
ciis commodisque indulget ? in domibus fcilicet & Gollegiis , vbi mo-
derata vit:E ratio nihil magnopere oculis mis obiicic afpcritatis , non
• hifpidas veftes , non ieiunia atque flagclla . Hic iiimiruin molles , hic!
affluere dcliciis leiiiitas pucas. egregiam fpeciem deliciarum vbi to-' !
tos dies improbus labor Magiilros excrcet iii fcholis, Concionarores iii|
lludiis, Coadiutores in operediumo vbi ftudiorum concentione atquf' :
aHiduitate plerifque vires in medio ietatis flore atterLinmr , & mors acJ
diem , vt vel ex ipsa liqiict icnum paucitate vbi ccter!
celeratar ante :
aks nodesquc languentibus affidcnt , morientibus prxfto iiinc , nihii

pxdore, nihil coiitagione morborum , nihil fuo fepe vita: periculo de-
terrid. Porro quid tantopcre communi ofFenderis liabim
, vt vcl ex c(;
pronuntics commodoium
amantcs eile Icfaitas? iion videSjduir
veftem noftram malcdico ore laceras , viiiuerib te Clero eflc iniurioiamj
Imoquke Clero, cui honefta viucndi conditio ell, non ctiam vtini
prctiofiore ? Vidc quam noii acerbe tecam agam ; infer & pedcm inao
fi placec, &tnclinij noftri delicias contcmprare. Socraticas cile meniV
la'
uiuc
LIBER QVAKTYSi. SOCIETAS PATIENS. ^^<^
iiiuenics, qu.t fami iiibicmiaiit non gulx. vulgaris iii iis vi6liis, homi-•
,
nisquetrugi. opnimum earum condimentum a iacra petitur ledlione;

iDieque edcndi modus Ibla natafx iicccilicatc ac tcmpersiitix lege defi-
mtiir. & aliam ribi icenam apcii im? iSc,qua: minimc cxipcola-
Qilicl
bas, alpera flagella, cmcntas catenulas lenoias atqiie hiipidas veltcs, & ,
contextas e durioribus ietis loricas , ceteraque id genus macerandx car-

ni Religiola ibpelled:ilia (qiiic tu domo' nolM & fub ifthac tpga
iii
latere numqiiam credideras ) tibi coram exhibeam ? adhuc tii moUem

d[c, adhuc delicarain Sociccatem criminaberis ? Scd fruftra ilim : non,
li aipcrrimam profiteamur viucndi normam, morius mos,o Calumnia,
euademii.';. Nimis vcrum eft hoc Scruatoris oraculum: Ve?2!t loannesne- Uiiui.n',
que nhindncms neque bihms ( ven^re tot alij Rcligioiiuimi Ordines j &;
landx auileriratfs exemplo iiiclaruere) e^ dicunt :T)£momu'm habet. Venit
Filtui hommis mdnducans bibens (vcnit I s ^
Societas Ducis ilii exem-
plo communi habim viduque coiitcnta ) ^ diciint Eccehomorvorax,
^ potator <~\ moUis , lauca, dclicata Sociecas eft;
Veniamus ad extrcmum tandcm criniinafionuni tuafunl caput,qno nec fa-
^"'^^
fiiperbiai arroiJanticfqLle arûimur tam liquida caulsa, quemadmodum
i,
m cibi perluades , vt
ri
11
niulus excuiacioni rcliotus lic iociiSj neque
r'r->ri
:
Ipes
r
lic eji;
"f
"'<'£''» f - ''^
inorevulgi cdmpdcendi hasvoces: Superba , ambitiofa^ arrdgiins Socie-

tas efi, frxfe deiptciens ceteros. Fateor, aptiiiima ad inuidiam contumelia
cft . fumidos iupeibosque execramur onliies, nacura duce : propterea
quod ilipra rcliqiios fe cffcrre mortales, ccterosquc dedignari videantur.
Id vicium nobis ex vero ii appingere potitcris, optimo iure exoibs, iiiui-
Ibs, execrabiles reddes, & publico odio longe digniilimos. Sed, obiecro
te 5 cm fuferbd atque Ambitiofa Soci€ta<s ? Eftnc alius Oido ( maiiean iua
omnibus ialua Veneracio atque inregricas )
qui iic honorcs dignitatcsque
excludic ? vbinam omnis prxciia eftambi-
iingularis voti rponfione iic
tio?'qiio inccetu per tam humiles fanftiones ad demiiiloiicm animi
exerientur rantoûe tempore de iis iumitur experimentam ? quo aiio iii
3
ccEtu tanta Superiofuin potcftas atque auoloritas eit exauolorandi eos

qui feie eiFcrunt ? vbinam poteiitius frequcnciusque rediguntLU* in ordi-
nem ^ iGmatuique amica pacisomnibus ^qualitas , excludens
iila iii
qiiidquid exccllencix amor iibi proprium vcllct ac imgulare? Aii foiTai-

ie iuperbiim tibi atqiie ainbitiolum vidctur docere Rudimenta, veriari
inter piieiOs, inilniere ruiHcanos homines , iblari pauperes , viieie noioj
comia, omnibus piOmifcue poEiiiceiitibus aures dare ? illic experiri pue-

romm protcruiam , hic adOlciccntum ingiaticudiiiem, vbique xvcmlo-
l"umobioquia &
inimicoriim ? Ec hi tameii , poftquam vaiiitati atquc
ambidoni fecularis vile lunitium remiferanc, poftquam dctiita ibin-
cluieruiiL laccrni
,
poilquam abdicaucmiit quidquid digiiitatis habe-
bant, aut fauore, dodlrina, induilria , opibus comparare fibi poteranr,
poftquam C
R i s i amorc ad abicciillima ie miinia abieceruiicj
adhuc fuperbi, adhuc ambitioii, adhuc ariOgantes audiunt, & qui prai
fe defpiciaac ceteros ? Ac quos illos raiidem ? pauperefne ? quos cam
ftudiose conquiiit guatisqJLie inftruit Societas? anfacros iii EcclefiaOr-

i
dines, an Clemm , aii vtriuique Magiftratus Priefide,s,quos omni vene-
ratioiiQ
56 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC lESV,
ratione ciiltuque proiequendos pucrisab infantia mculcat? quommfe
obftnclam bcneficiis ampliilimis vbic[ue terramm , fauore adiutam, &
Qiiinam igituriUi tandem, dic impudens Calum-
Iibcntiilimc facetur?
nia, quos conccmnk? Hoc nimiium ci\ in odium atque inuidiaai :
hominiiin Socictatcm addiicerc conata iemper es illo iiiperbiiE airo-

iHfinratur practcxtu. Scd vm tibi ex me eruihpat vera vox? quereris
cai^mmii, '^^^
ii^f^lci^î^r^ fele eifcrre Sociecateiil ; &
tu eam extulifti : diprimere co-
gitabas ; &
crcxilH oblcuram, imo inuiiam reddere^
: inagnain, illu- &
Itrem, omnibus expetendam fecilH. Aqua tbiitis a clarioi elle ib- mom
lec, crociis accricu meiior fragrantiorque, vua preiTa vtilior, frutcx puta-
tus ahior. Haud alicer I s Socictas a maledidis tuis agitaca , piefla^
trita, icilla, & clarior cxlo, dc melior fibi, & vtilior bonis^ & aldorEc-
cleiix exiiirrcxic. Si viti a florcntiilimis artatis Iiomiiiibus coin-
parata eft , nonne cogicatione mox an"cqueris,eaiii, a maledic^ lingiiai
tuar qiiafi Eilceputatam, vbcnus latiusque fuilTe diiFuiam? Sipalmaab

aliis didaeil:, nonne ieiitiseam iefe rum maximeerexilTe, cumgraufil
iimis coiiLiitiorum tuomm ponderibus fuic onerata ? Denique eam

'
cum adamante componere nonnemini villim fiiic, a tuis vcique ibiidior
fiitura ell: idiibus, nihilque vmquam iub iniquic smulacionis ciia? incu-
* "
de pofita rcmittct de inftituto priftinoque more religiose viuendii

frendeas licet, aliasque iii ôlia tua iemper mediteris procellas, Veniat
hic tibi in mentem atqiic anre oculos vas illud ,
quod ad Oceani litcora
;, '«f
fluicare iolcc, innumeris expofitum ventomm iiiiuriis , atque ab viidis
p-odejfe Iiuc ilkic agitatiim. noftine tenaciiTimis idvinculis aifigi icopulo auc
fopnio. y^^Q nauibiisque iignum , vt inter c:Eca vada mtimmum teneaiit
efle
rcoliilimumque curfum ? Cui vafi haiic addideris tabidam anc vocem,

Jafler, dummodo p-ofim\ Societatis aiiimum illuftri veroque cmblematc
cxprclTeris. ladiari non reformidat , dummodo inter procellas fludtuP

que poiita, rudionbus in hoc viix oceano claiiiariis omiies vinormli
icopulos declinandi modos viasque oftcndat: modo veceranoSjgrauiori-
busquc dcfundlos pcriculis lubric^ a;tatis,ab inexplebili voluptamm vu- '
ragine auocet e pulpito ,

precibusque auertat : modo denique flii(5luan-
tes in primo curiii viraimm animas , ceu molientes e portu naues , in
,
quam fieri poterit feliciilime deducat, dodrinx iax figno, iado,
«iltum
cxcmplo. lafter, inquit, &
impetar , dnmmodo prirtinomeo more
Chriftian^ rei Fidcique vaicam prodefle . Hxt iiiter tempeftates ipfius
vox eft hxc eius iiinocaiciiE llimma defenfio.
:
tfilagus Quare, vt ekis voci haiic meam etiam ad te,I s ^-

%\. (^jjfiiniCj audor dcfenibique Sodecatis, \\xc ie conuertic oratio. non mi-
niis tua iiiccreft lit ita fas apud te paulo coniidentius loqui) non minus
(
tua intcrcft, quam noftra , de conmmelia triumpbare qua^ noilris ali- .
qiiando obicola conatibus mora,tLio honori quoties offeck? Fane igi-

eil:
tiirdecxlopropitius, diiHpa tandem compone rempeftacum minas, &

da facilcm, da qnicmm tibi laboraiitibus curium Quod fi certantem .
iempcr ipc(flareinauis hanc minimam Sociecatem tuam ( cui tamquaiil

exiguo Romanar Pctrx calcLdo aut melioris Dauidis lapidi nomen lo-
iiic ieu tuum induilili) longisque exerceri atque acui iniuriis j
quo fde
acriore
k
iiciiore vi inipetiique eflFuiidat in Goliachos iiouos, & dininiE mx gloriie
cOnrcmptDres ; non dubitabit , icio , eum animum ardoremque, quem

patiur iiiai quiiqiic aiit iiatLua; dcbcc, Jioiioii tuo impciideie. Erit nouus
in laponia , aut alio in Imperio terror ? obuiabit intrepida, & quod re-
liquum viriumque feccrit labor, id ferro reddet
vitie . Em fubeunda
pro beneficiis iniiiria , pro rede fadis iiifamia ? fcrec , & qiiot m oibe
tciTarum regioncs iimt,totidem facicc paticntis animi fui monumeiim.
Alia ex aliii iniurgcc inuidir tcmpcftas ? excipiet : actum demum prse-
clare iecum agi crcd;t, cum odiiim omne qiiod in te conceperat iniqui-
tas , iii ie profundi fentiet :tum, inquam , xftimabit ie lcgicimam icri-
pcamquenominis tui heredem , cum videbit xmmiiarum tuarum ceu
diuitiarum parccm magnam
ad ie peruenire. Sociccas tua aui^ Homm
da eft bonorum , his opibus inhiat , ad eas adfpirac coinmoditates,
hanc ambit gloriam , hanc prehenfat , hanc iiiter nobiliiTiinas laudes
iuas nominaque ac titulos ponit. Speratque tc duce acque aufpice fore,
vt, qu.T ipiam in iis ad hoc primiim vfque iacculum produxit virtus ani-
miquc magnitudo , cadem ad vltimam vique mundi artacem gloiiose

beateque piOiequatur.
Bbbb EXER-
$6^ : IMA.GO PRIMI S^CVLI SOC. lESr.
ÊXERCITATIO PQETICA.
,s, /o Q I I s
DE H.ERETItORVM ETCALVMNIATORVM ASSVLTIBVS

£LVSDEM AVSPICIIS TRIVMPHANTI.
rn
Fii/z-i minaci murmure flHciuum
Pnlfata rufesinfihentibus
Mole tenet\furibunda quamtm

Cirmm procellis ncquora mugiunt^
Ingensque tollitur dthere
Fragorj repercujfsque late

Flufiibus intHmuere
. areriie:
âlifye mgrx. frondis m Algido

Annofi quercus per yacuum aerx
Depraliantes ridet EuroSy
Nonfunis Bore^j nec acri
Cejftm fauro: tdis inamum
ViSlrix minarum durat , c^ horridas
Secura deipeSiat procelloi
Fretafuo foboles I s v.
Nam quidperefo pefôre tabidus

LiHor ,
quid atro derite calHmniay
Furorqueyferdisque fcijfo
Impietas truculentA crine,
Contra potentem Ntimims Atgida
PoJJJnt ruentes ? hmc fletit ardiU
êr tela, per pericL• ruirtnsy
Ter medias rmttira mortes:
Hinc lapfi tempore veritaSj
Fidesque jinctra , " rofeuipudor,
Letoque fetm tmmmente
Flagitittm metuens honefias:
Hinc iUa pim conjcia peBoris
Kêns, ora nullo pallida, crtmme,
Se fola , fe fuo tuetur
Vincere nil dubitans I s v.
Non illam inam dtbilis impetu
Proce/Ia telorum horridafubruai:
Non qmdquid
^
tnclufo Uborans
Ferrea gUns meditatur igne:
reuulfs cardtmb^s poli
Kerum fatifcat fulmine machma,
Terrisqne acruloque ponto
Horribdem pcreunte immdQ
LIBER QVAKTVS. SOCIETAS PATIENS. "
563
'J)atura flrAgem^ dimouecit gradu
lleSii negantem. ^MonHra Acherontidz
EduEiA de fiagnis Gebennte,
CoUuHies gra,Heolentis Orcij
Lemana peHiSj veriite barbaros
Retro furores, mergcre patno
Meg£ra Cocyto^ cruentis
Qondere Tifphone cauerms-y
Hinc pugmt ather. îs mihi nubdum
Jgm corufco diuidit ttera ?
'
Hicc dexterdj hic fauor benigni '
Nummis 3 hoc potuii ruocati

Fides Iesv. Um grauioribus
VerilriElcijlcimmis infidiantium
Subfedit ira, idm furmtes
Enmenidum cecidere <-uulttis>
HonefJie tam Styx tntremmt <-vadof
Et moeBa cUdes enumerat fuoi:
lam reSior T>mbrarum reuelli
TriHe fi-emens fua. fgtia '-vidit.
lo yirenti tempora mdites

Ornnte ferto , pergite Cantabri
Fortis propago^ bellicofi
Martia progenies PanntiSy
Ferroque (y igm non penetrabdu:
Co7ifentientis mditia phaUnx,
Vtroque yiSirix orbe fefias
Sparge cohors generofi, pcdmai.
ûidhoc ?
Fulfintur aures.
îs Marte nonfegm^
"
mmaci murmure conmum
iterum mua}
SodaleSy
â tmnidum glomeratur agmen^
Oppomt hoflt ptEitis^ e^• indyto
Bmit paratam '-uulnere gloriam ?
^ms pulchrd per pericla mecum
Non humdesrijoUt ad trmmphos^
At tuorumDux bone mditumy
jErata feum tvrris in athera
Exfurgere tnuicio laboroj
Contra acies gUdiosque
Denptd feu tu diceris agmina
}
Terrumpere acri exercitvs impetu-j
Seu miUe pttgriantum cateruis
AptHS amas clypevs vocarij
^mcumque gaudes nomine mditem ,
Ne prteliaNtem defere: fic tuis

^£ njiSim abdicarit
Ârma tholis pretwfa
^figat.
bbb i Socic*
564 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC* lESV.
Societas totis centum annis praeliis exercita.
lam ie formolius ipfo eft.
quicumque pulchru formofus in armis,

Slt 'Trotegat njolet
imbelles aureus ymbo manmi

^{ ego qiiie radient gemmis ,
folemqne Ucejpmt,
NeCjf'angi dominus quit timet, armd ''volo.
decent multns tinxtt quce fordida pului^y

^teque rubent hofits fmgmne tmSia fm.
Scilicet duratis fruflra, njexiL• Chmtcns
6t late patriis promicuere notts j
5"/ non per denfa^s acies, aduerfaque teL•,
SiCpius hofiili fieterejolo.
Tnlchrius lUa micant ,
qt^x hello exercita pubes
Kettulit ad patrios dilacerata lares.
Turn demum dominique dmmos pugnasque loqHtintur^
InmSiamque probant, qu£ tulit iUaj mAnum.
Sic age LoioUfoboles: /, dijfer I s
Signx tiiiy gemino qua ruit axe dies.

lUa quidem primi reuolutis Jolibtdi atii
Snifendis T)omino fingmnolenta tuo:

tafnen, efl vltra quo lendas} altera furgunt
HelLi , fed (^ bdlis altera palfna tuis.
I felix: multiis quamim bcec impetat hofiiSy
ZJulnenbM fient fgnx decorAfuis.
âmquam o! '-vefino quis te mdus mpetat mfn ?
Nontua^fedmAgm jknt en fignaT)e'u
Socic-
LIBER QJARTVS. SOCIET AS ATIE NS. $6$
Societas fruftra oppugnatur ab inuidis.
Solem nuUa iagitta ferit.
STi^ltCy qtiid in calum non peruenientU rmttu

Tela} qmdmfino prAta ^larte geris ?
Lnedere ne folem poJJiSj locus ipfe tuetur•^

Immensa noHro ab orhe r-jia,.
Qxuufm excelfo licet m/ponatur OlympOy

Et fuper
CNôn fecus ac
hos njxflm
md pofitus
Pelwn
; Ojfit premats
waneres,
reciaent JpicuU mijft caput.
Tangere ftc pojjis, radiorum luce corufca
Hoficm m '-uideas impedtere tuum.
TAllere^ folem lêfiAre htec ctrmina, credis
Stultitiam damnanty limda turbx^ tuam.,

Liuor iners clans Heroum detrahit aufsy
Et iacnlo filem non feriente petit.
Si coeant^ quotquot tam dira infinm '-uerfit^
Non legto in terris grandior ylUforet.
Sed tanjcn inuiSite. 1 s f^b nomine turmx
Hoc genus ante alios '~uimme manusque parat.
ûifquis es ,wjams fruHrA coriiitibHS <-utt
T)efine: nam Solcm nuUa fagitcafeiic.
Oeifictt ex altd vejanos arce furores•^
Etferit m&ores mijfi fagitta fios.
Bbbb 3 Socic-
566 IMAGO t>RIMl S^CVLI SOC. lESV.
Societas fruftrh caiumniis infamatun
Sibi confcia redi.
FAlkrls y hic curui nihil efl j reSiifpma fabri

'RcguUy qiM celfas ducit adaBra domos.
ûid dubitas ? mendax oculos tibi /afcinai <-vndi(:
NuUafides: vams ludit imAgmibm.

Bripmtm aqms^ qn£ nunc fibi confcia re<5ti eBy
ludicio talis mox erit illa tuo.
Eripis^ -/7^ mendacij aqu^ ludibria rides ?
Scdicet errorem denotat dla tuum.
Ndfinit intaflum liuor: yirtutis alumms

oArdna, fi nefcis, fer mdediSix via .
Hac quoquej luflorum quos poffs dicere mrmami
Apparent fi&i criminis ejje rei
Scilicet yt fiib aquapro reSiis curuA^videntttr,
Nec capit occultos crednU turba dolos.

V^mine qui I s gaudet reSitjjimus Ordo,
KeEIa, docet , reSiis congrua, e>» ipfe facit:
CreduU fed tamen hunc curuum mendaciA flngunt
£t fiipermfufis fi&a tuentur aquis.
Sed fruBra^ qmndoque dies non cogmta prodet,
Et quii nunc re&i confcm^ tefiis erit.
InuUi;:
I
Inuidia^Societati obtredans, fibi damnum accerfit
Inania duiO
Vulncra dat ferro^figitqueinacuminedentes,
HVc obliquA oculos

Refia ,
,
quem LoioUa njtdere
fed hmd reô lumine facid, tuudt.
Bcce , ful? h<tc pugnas ferfentis imAgine ^ liuori
Troque Ignatiadis njincit Agenortdesi
Tergemma^ ferpens '-vibrAt m certamma linguas:
û,a,noceas y triplex <-uix tibi Imgua. ftt eil:
Ipfe tumes odw plus;, quamtumet il/e '-veneKo,
Inque tujj maior denttbiis irxfremit.

BxMUi£ âdmum , fitrfem Lowlida I s
U^mnis e^ mAg?ii Nmninis ymbnt tcgit.
Telum illi iaculum primum fuit, fecunduniy
J2i'<!ifldntisque ammi, cetera tela, vigor:
Huic lacnlum DoSirmd fm efl , (^ fortwr

Virtus ^fmitque Amm^ cetera tela^ fm.
^
^ludtitx dedit laculum fqHamofo <-uu\nera, tergo ?
LoioUx tibi quanta Minerua dedit ?

tAnguis ibi duiO dac inania vulnera feriO:
Nil proficluro tu quoque dente furis.

Rupit Agenorides lingmm, fixitque tnfHlciim,
Cumque<-uenenAtis ilia dira fibns:
Ne tibi LoioU foboles VirtHsqHe, maligmim
Obruut osypecirj traf^fadigAtque^ cane.
Socic-
568 IMAGO PRIMI Si£ C VLI;iSOC. lESY,.:
Societas abundans gaudio in aiBiftione ful
Multo fit plaufus ab idlu.
Ignativs, Xaveri vs. anaoram. .Gavisi svnt vexari.
CTmhdla pro pulfu plmfum cUuata refundmit:

VerberA cejfes tngemtnare ^filent.
oArs ibi nAtm-dm , fed njirtiis <-uincit ytrcLmque^
Sub multo quoties njerbere dulce fonat.
Hoc I G I V s, /;t)c X
V R I V s , Jjoc fmul ambo
Nomine cum fixSiis conuemente notant:
Gavisi sw < \exarj y Utiqtte patemos
Ad morcs Socij compojuere fuos.
Nempe folent fortes forti de fiirpe creariy

hnbelles aqmlu non generantur aues.
€uge lapon ,
gelida diflenttim percute corppis^
^
Vt fubito ruptis bullidt i/Ia labris:
Si lentum hoc^ age diflnSia. mete colU fecuri,
Imi^xumve trabi cuifide fioe Utns.
ô raptor ? flriEiis 1}<£3 armts:
ferithiSy rabido^ quo <~odet y oreferit:
Aude, c''^ '-vtnfque feri ^
fenendo cjmbaUpulfas:
Subfdit adpulftis orbis ^^terque tuos.
Nempe mhd tah ojalet cffe fuamni iSiu,
lup neque, phts cunBis qm dolet , tUe dolet.
Socie-
LIBERQVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 569
Sociecati optandx re^ aduerii.
Prasftaiit aduerfa fecundis.
PAruulus aduerfa^ puenlejn forte per Awai

Suhlinn rhombum mjferat ire polo,
âmque fuper turres hofpes mirxtiis eantemf
â denfat pliiuias hnmidfiS Aufler aquas^
Res noua , 'cUwabat yentu obmxa pafryrus
:
Fertur , quo iJolncres Vix fua penna /erai.

Oemens ,
qui tdntiim facili m fublime nJoUtt*
Qrediderit Cicli pojjc pAtere njiam.
Aduerfs patet tlU Notis : fuperare ferendo

^m metnity pHtri fixm adhicret humo.
Fors " erit qm te , m<ig7Ji gcns inclyta I s v^
InmSIum fiupent tollere in afira. capitt;
Te ,
fortisque njices hummaque fuprtt
Maiorem ex ipfs altiHS ire milis.
Scdicet audendum contra : hdc piuchrius ibiSj
Qaudit ybi medium denfior hofiis itcr.

^mfqms in excelfum felici niteris aurdj
Sifie , dabis pAtnii flebde nomen aquii.
nJides , diflenta, €uris iJt <-velct fecundis
fermt celeres m '-uadd
SiCpe ctcca ratesi
Surge mimis generofa phalanx , fiûflrxque fi-emcnte

Inuidia , hods qua. premit aurd , 'ôla^•
'Bmicat aduerfs Vinuf ,

gdudensque negata
Ire hjU^ tgnmum fnb pede Jper?iii humum,
C ccc Sock^
Societas aduerfis oppreila virtutem exferit.
Preffus dulce fonat

FOrte fub njmbrosa. recubAbat fronde Mendlcat^
Mollis 'vbi facilem firmerat herba torumi
[arpite , dicebat , tener^ , tnea cura , capella,
Seruatum njobis carpite gramm oues.

•Interea njalidis firingens complexibiis iJtremf
Nefcio qmd cithara dulcius tlle canit.
lUe canit •, pulfe referebant omnia '^dlesy

Immemor optati 9rA.mini5 ibat ouis,
Fales agros , montes ItnquebAt Oreaij
Atque omnes , filuis qups Deus ille , rogant,
Van etiam attonitHS calamos ddmmbcit mertes^
Et prope iam poierat dijplicuijfe ftbi.
tiec mirum tennem Pams fuperabctt auenam
;
Qtrmine , qut prejfus dulce fonabat njter.

Artis <-vter mirce , quem quo mmm ar6iius anghy
Hoc magis arguto dulcius ore cmit.
Vos quoque , dmmx plcnum queis peUm ab aura
Intummt , magno turba facrata T)€o,
i
Dum circum hofidi fremmt mmns
wuidd nifu,
Et premimr , qm njos Jpintus wtus agit;
Trotmus ecce ammte njim fortius exferit alta,
Blandms '
prejjo concmit ore melos,
ôd rapiAt.fmitl aitra, o- rvterque qmd audut dxis,
^Hod queat attomtnm detinmjje Deum.
Tallor ? an ipfe etiam , male qui prms oderat 3 hofiis
T)mttHr imocui captm amore fomi
Socie
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 571-
SDcictas Ie5v periecutionibus formatur.
. S_i
_.v-
Fmgitque premcndo.
^*.
Virg.6, AencU,
' ^^
' AaVov / tituTii cAi
^
*>0. ^/ yjj{ mTîov.
cu9'ivh u^ctc, ^
,
/' ,
cuos^
owuiTiianai ms. Ai-^ /S/tu^»»,
^
'iaiTCcv
TlCV oyj \ ?>' --^ •5!2, -9•« ' cf ccii&i,
nka- ^^ cuWjoi' ^'

'1'^'c'iitS
,
. ?( 7)^ ' ^
«'<
^
'' ^^
^, ^ ^/
^
ifT
;
'
tstq^hmC-,
^/ ^ - »' -^,
* ' '^ ^^
, « 07» 7^<\
!?^ . '^•' C^ ^]^
ng.pva.. ' £;( cTJ^wf (Tz^ f^T 6fa£ji;c y^j^M^
^ ', ,
lciyâiJ.-TifpwuiiwiaJii atiiâ ,
' , yjynAmt '

"^^&^ •'
'» 7^ ^. iTC6£ci/
HTaytwcfj ^^./
-S"A/'\fecni'
C CCC i Socie-
IMAGO PRIMI SiECVLI SOC lESV.
572
Societasaduerfis pufgatur & illuftratur.
"
'Efit cx hoc purior* T
PEllio ftepe ferit fublato mollia fufie
Veller^ ; dumque firit , candidiord faCit,
Difcite , qui magni Soaos nfioUtii I s v,
Islon alia infim palma Uboris erit.
EJJe licet reliquis , nullo turbante y

quietiis
Nu/Io j
qit£ fictunt , indtce teSia. Utent-^
Lowlidum '- etiam benefaSia probanturi
Si
(
Hk
rea,
quoque
tiiU tolerajje
Diraque maion
qmd
fic agitur fvirtHS
fofpt carpere
(
cenfuram iudicmmque ferentl
parum eB
bella.
:
i qudm
qua notentur)
, liiior
trmUlentior harejis
farore mouet.
habet.
,
Et ne extrema <x>acet nofiro difcrimme teUUfy
Bnfc ferox in nos ftuit a^ tgne lapon,
Vt Socios pergAnt contundere njerbere crebro^
HciFienus infefix qUid potuere mAnns}
Inteord nunc yanu fuxtt cotuttbtis £tas^
Inmde qux. faUi priemia limr habes}
, cohors crebro de <-uerbere purior exit,
Et lj>kr2dore replet folii <-vtramque donmm'.
Sode-
LIBER qVARTVS. SOCIETAS PATIENS. 573
Societas ciim deprimitur ^ extollitur.
Vis eadem ^ttollit quie deprlmit

VIx lene mfcent^ mUndi concreaerat orhis^
;
Ecc^
Confiitermt certis
gHui fcelerum fub mole iacehatf-
Nec Um prejfct fîiefn quo T)ea ferret , erat:
<-
£ bene cunSiA
Vellimur tngrato
At
Qm5ia
inihi te?ra
licet
y dicehfit
locum quem negat

cUudant , calum patet
^ pellimur
,
:
,
orht•^
tbimus
dalfitnt!
iUiiCi.
nîxerat, e^* patrwvirgo recepta polo eH.

Hinc quoque defirtas nunc aurea )€ terras^
EmtcAt O* libra pulchrior inde fua.
bene ! ûii imo prope qiiam deprejjerat Orco,
Alims <etheream fecit mire domum.
Fdllimur? an rurfum confurgit ahenea proles^
^ Ableget toto quiC procul orbe

<-uos
Lê pan
{ quos reEii normctm
mcignus itijfit habere
,
Themim ?
quos
Dem
nonieri I s
Ûis nJos , corrupt£ penfantes trimtna terra^

tentet mergere tn manu^
: fiipprejpim tollunt fuct pondcra libram^
Alterutrd fcwpcr fderx Unce petit.
Vis eadem atcollic quai deprimic : tmd ftibire
^m facit htnc , cAo celfilis itide leuat.
Perge age , luflitiiz qnifqms ciipis hofiis haberi^

Hajic etiam tota potes , <ibde Styge•^
^ fi
Akius illi tAmen njiEinx ajfurget , e^" '^^^
ikArgUit iiiitifidm ,
qua premit , efje manum.
C ccc 5 Socie-
IMAGO PR.IMI3J^CVLI SOC. lESV.
57+
•'*
Societas rebus aduerils crefcit.
Surgit furgentibus vndis;
fatalis adeB pontm conîrat ^

LP^xTerra :
fuperfiifs mergitur omnis Aquis:

(ether^
Cum mifirii tot£ forbentUr cmbns furhes:

(jtcra, qua, preunt , Arcit leuatur aqm.
Altms tnfurgit furiis mMonbm aquor,
Altius patrio fertur (^ tlU folo.
Vnda tegit turres : fublimior tlU njidetur

TurrtbM , (g^ montes gurgite yeEld premit<.
Tergite ijos tumida: c^lis teqaare procelUy
llLt conies nje^ris fluEiibus afira petet.
SiCCnU 7iunc aliam <iJiderunt noflrtt ccirimtn^
ûam nulha rernm ijeytere turbo poteU.
ûic no?2 Loiolidam tellus dtfcrimina nottit?
êis non aEia, rAtu fiuSiibm tllafuiti
Lingita , malnm terîs qud non prxfentius 'vllum^
Visque trahens dtras in fcelns omne mmus^
Vmbraque '-ulrtutts Ituor •, tttm larida quod
Tartara difcrimen permciemve tegunt;
Hanc ijno fimul muadunt conamine turmamt
Omms m hdnc fi-uflra 'vis nocitura rUit,
Nil agitis tantis immmes fluSiibus 'vndaii
Aliius eueîtm fertis ad ajra ratemi
PaCc
Lic-
Perfecutio Societateni ornat.
Muito vulnere pulchrion

QVamnls fuperho muricis ebrU
(jmre <-ueHis purpureos bibrtt
ConchcE. colores , afnbituque
Non humtli decoret tyrannosi
Tdmen frequenti ftucm
Mtilto remdet nuulnere pulchrior•^
In lucrd funciuras reccptafis
^
Durate
eArtifica, pretmmque
^'m "
fortes. pulchrior emicat
magno gloria
Per damna , per Ctcdes
Troflit impatiens latere.
,
formmi,
Aurat
Vos ! tyranni fammneum genuJ,

Sueti innocentum ludere funere ^ aut
Cdlumniandi quos libido
(ônatxt m Socios I s V;
Siue cnfe njultis , cuifide feu placet
LmgUiS crtiorem fundere^ pergite:
Licejfti decoriJ
PulchrA fidem faciet cicatrix.
Peife--
Perfecutionis mentum.
il
Dant pretium plagê.
QVid fiUA frufira detondt in ftcros

I s V Soddes opprobriis grauis
I^rocella ? qutd cruces , quid enfes

Innocuis lUgulis mmxntun
Stat celfa fuirtHs , e^* rutdum caput
Calnmmarum nubibus exfent^
Nec fumit aut ponit mtorem
Arbitrio ijariantis aurce.
Spes certa lucrt efl ^ qudm patienti4
Fant fenndo. Si pretium fm
^quAt metallum , cm pepercit
Dextra graui metuenda ferro'y
mereri^ qui fne njerbere
TrAnfegit auttm. Scdtcet iîbiU
Incudis accedit metdllo
^ffigies pretiofa Regum.

! quem decoro njulnere perfidpts
CruentAt enfts ^ quem lanidnt flagra,
ûem luridis premunt cata/ite,
MaEie animis : mdgis emtebit
Imago C RI s I , qucm feqHeris ducemi
Exprejja pUgis : nobdior twi
Ter 'vulnera ^ cades ab ipfo
Crefcet hoNor fntmmque ferro.
Socic•.
LIBER QVARTVS. SOCIETAS PATIEN^ 577
Socictatem carceres & vincula cohoneftant
Dant vincla decorem* .
Tyrpe
ZJinmU dedecovAnt
catenatiy ji certa efl
qujs
culpa, mcentesi
mermre ^ manus»
,
Infxmu tetro procedit carcere , ciiiu^
Ante fmt fcedo crimine Ufiu honor.

ûam bene felici firinguntur brachia, neruo,
Lihera qu£ fummi ludicts 'Vrnd prohxt^.
yincuU rairtutcm , nfirtutem carcer homrati

Scilicet tnde noui lucra decom habet.
Vt flos y cui grati fimdis confenfiis odoris
CaryophyUomm nomen habere dedtt:

llle , licet nitidd <-ua,riat tot frondc coloreSj
Trimm honor Flor<e deliciumciue fu£i

Et forma, tmtum flores fupereminet omnes,
^mntum '-cel Paphias rvmcit odore rofas^
Si tamen ohfeptum <-vinchi " crate coercesy
Nefcw qmd paruo carcere mams hahet.

Tu quoque progenies Loiola digna parente,
Clarior njinclis compedibusqtie redis.
Emicat tn flammas ?€^< calor etbditus dtrU:
Pulchrius obfcuri fdera noSie micant.

Te quoque condecorant habitata nocentibiii antra-,
Nec mmus his <îrtiis claufi nttoris hxbet.

Dddd Phiri-
1
57S lUAGO VKIUI SiECVLt §OC, itsSr. ' '
Plurimie Societate Martyres, ad amplifiGandum

C R s Regnum ianguinem fudemnt.
I I ,
Tot Zopyri.
"^fcijfai aures , tmncatxque nArihm ora^
Labraque dijfeîis ftngmnolenta genis^

Gltmque Zopjtn pietas feux fmjfet)
( fibi
TJulnerx fint hofli , <Îede ,
pudenda tuoi
eAjJyriosque fmul njiclos hac arte legebat^
philippus II. Heiperiam <-viuo qui patre rexit , Iber:
RexHiipamx,
£)^j^^^^ /^^^j ^ Medo flupet tflx flupente tyrmno\
Daiio Rege
Medorum.
AffeSiusque ammo , quos gerii ilk , capit:
Cmn Uudante fidem , Uudat quoque•, cumque dolente,
Deformata fui militis ora dolet.
mihi tot Zopyros Supen date ^ <-vouerat ilky
ûot fuh puniceo cortice grana, rubent!
mthi tot Zopyros Supen datCj <-vomt Ibertif,
ûpt fub puniceo cortice grana rubentf
Irrita '-vota. Fides 7jopyri 'Uix '•vmca Kegum
(^ctflra fubit i replet haec Pumca multa Ftdes:
Fumca , qud non Fêx , fed res '

Tiegm colunturi
^(cque Imperw fimte , cadente cadit.
At tm funt^ I s V, Zopyris tot, totque profufi
Smgmne vim.
conipicuis caflru referta
$mn etiam plures primtim hoc tibiprotulit auum,
âm rubeos acinos pumca mdafermt.
lapo
laponum in igne alacritas.
Se pandit ^moth
Inea njicino nux diUtatur ah igne,
EtfZftndes aperit tacia cdore fnm,
Velle putes medio fub cortice condere ^cmm<U
G)ueis peredt , damm mc meminiffe ftli.
Hicc mihi defifiunt ex tUo mira <~videri

Tempore ,
qno laponum creuit m igne Fides.
^ji^ce ( Supenl ) pant 'Itac hominum WfracttU teilHii
Corpora orbis talia mfier habet.
(jorpord conueniunt : ammui pr£fi<tntii>r tUis:
Hic medio inuicimn corpm in igne facit,

lUuJires Ammx y <-V£firai Indica palmas
jEquora iam dudum ?mntia fxma tuht.
Ixponicis Europa fiupet pUndiique trtumphis:
lapomcos celebrat GaUhs iberque rogos.
EcquiS ah ignoto ruentt^ros crederet orbe^
ôs cuperet Dmis Adden Koma fuisi
Barbaruf augufii fulget fublimis
Munerd cut popuU
in ^
cafiaque ijota fernnt.
Koma , nouos lapones cttkflibtu adde trmmphfSi
ôd colat , EuropiC hmbAra terra dttbit.
Dddd Marcy-
580 IMAGO URIMI SJECVLl SOC. lESV.
Martyrutn pretiofa mors.
Kon poterat fato nobiliore mori;
FElices anma , merito gens addita cêlo,
Morte obita pdrtfS ftSia beaU bonis !

Siderd nunc ^ ^^mmqm fms formofius aflrts
Adipicmnt , fro qm non timuere mort.
^ £
Mors licet inmdeat , 'ument
Tîjfimdii
funera j fnerrt
njitn fecunda negat.
baNc , qu£ primam rapuit , Regum auferet irdi,
Non gUdio aut fcuo barbartu igne furor*

t}(mne fuit tanti , panturos tanta dolores \
Gaudict , ^ optitnddm necem ?

Jâm hene , qux fuerat nauura debttx legty
Proque Deo njitd efl redditUy cumque Deoi

Crande quidemt pretittm
Sed pretio merx
,
qno conflttnt fiderit^fangmsi
digniOr
efi illa fuo.
Credo ego , rurfum bene perdita Vita daretur,
Non altd <-uitam ponere morte aêlmt.
VnicA fic alcs , fibi fua fdtd fuperfies ,
Muneris hoc ,
qnod moridtur , habefi
Kempe '-ubt felict pofmt cuni morte fineSidm,
Uto mflwr i qmm fmt ante, redit.
IMA
G
PRIMI SiECVLI
SOCIETATIS IESV•
L Q^V V S. R
SOCIETAS HONORATA,
SIVEDEGLORIA
QVAM SOCl£TATITOT MALIS EXERCITi^
DIVI HOMINESQVE CONTVLERVNT.
CAPVTPRIMVM.
Gloria SocieUti pîrta pr iUiifirem frnHitfttem Ignfitij Loio^
U &* nkîiomm in Itdm Sociomm.

m
^^"^^ Alis affici & non premi adudrfis nec

ihfici, OpmA
bpprimi , virmtis eft ii qua vero ab ad-
: i'''^?''^
ipersa ruligine elucelcat etiam magiSj ma~ tiiuflr^n'

ois augeamr a damno. masis emiccc ator- tur:
mento ; lingularem eam efle necefle eft. Rcs

ineis, & mundidecenoris quidam vekitab-
ortus eft,quce minimo obiolefcit attadlii;
poliimcilu & luccnt atcritu valido ea corpo-
ra qu£ folidb coiiftanti Leui auia diffluit
flos vernus \ afflatu vhico inanis fpuma dii^ ^
foluitur : prrcceps ieftatis immaturx friid:us ^ fi vel maliu blahde teti-
geris, vitium facit : detrita validius ac rafa mantiora & metalla fplen-
derciint. eft ille fulgor , quem ros no6burnus ex-
Fatuus ignis, inanis
îngukj aucnebula matutina corrumpic: alienis nUmquam fordibus
obfolcicunrj quin lucenc ipfa pcr fe magis, qua^lnmeii calorem hau- &
feie de ccelo. Obiedis vapoiibas non minuuncui• iidera, fed aiigencurj
iiec vmquam lol aut aidctvehementius,aat foitiCis albefck vibrat,
quam cum nubes pluuiasque decdxic. Neque quod ad-
adiierfas /ibi
nucdico, locuin iiiuenit in iis tantummodo rebus quas arpeftabiles
^ ddd 3 D
oculis^
582 PRIMI S.ECVLI SOC. lESV*
|
F.ccUfia oculis j fcd multo ctiam magis iii illis qnas animis noftris pcrfpicuas I
"atiu-a piOpoiuir. Hoc, inquic magnus magnis & ipfe labori-

Hilarius
(:.3. ,
H.iar.iib.y. [3^,5periculisquc pcrfunolus , Ecc cp£ proprmm efi , vt tum Vincat'cH)?^
Uditar, ttm intelligatur CHmarouitur, tmn obtineitt cum (ieferitur. Habec

iime, habcatquej libi proprium Christi Ecclcfia caslo nata, inccr ad-^
iieifa rLiccrcfcci-e, &

inde compaiare gloriam fibi, vnde damnum &
i^fnominiam rcliqua ibrciuntiir; modo ne alienum Ihtuatur cciam iUud
Usv JL nnnima Societate I s v, cx limili origine hnem quoque (imilem m
perfairw- dcriuata. Sua profedo Ecclcilx ftat ianguine palma. kd & Hia Socieca^
^^) quxcumqiie eil gloiia, non fuit
hadeniis incruenta: nam toc ab an-
"t-^ta"'
nis adhuc cauum labonbus periculisquc tcntata eft, vt ad firmandam
eiiis indoIem,& iiifcicndam hominum animis exirtimadoncm, noii
mapis agcndo contendiiTe viitus, quam patiendo conftantia vidcan-

tLir." Hic vidclicct ille in iiiperandis ardiiis labor eft, hxc illa in fub-
eimdis adueriis conftantia j a quibiis , velut in circinum vna colleolisj

Societas noftra fuLun haolenils femiGirculum, vnius indicem rarcnli^
feote dercdpilc. & porro fuCLirum fperatur, vt cammdem vircutum te-
norc perpctiio circulum ipfum & orbem aliquaiido fuum impleat, ad
iandillimi Iesv nominis gloriam commendacionemquc icmpiternami
Licet ergo, nifi ipfe me fallo, licetillud Regij Propiictx de Sionc, hoc
eft Christi Ecclefia, pronumiatiim minimx I s Societati necar-
ffalm.sd. roganrer adfcribere : Glonofa diSidfimt de te, ciuitas Dei j quando concra
aduerfa immobilem i^fefundauit eam , & ab inuiola inalorum
tolcrantia Utantmm omnium hdbittttio efl in u. Incerim qiix quamque glo-
f iofa de Societate noftia diola finc, vtque illis ipfis exverodiolis fada
Tefponderintjnon animus mihi fimul omnia^ncdum fingula perccn-
eft
fere: ncc enim illa vel adeo pauca , vt comprchendi poiTinc volii-
mine breni; vel ram obfcura, vt pailim ab omnibns non iciantur, quie
& gefta funt lucc palam, & fclici plLuimorum ftylo coiidita , & maxi-
morum viiOmmipiiiisqucadeo Dci iii terra incerprecis oiaculo contc-
ftata. Id veto agam quod iolent ij qui motus adipetStusque cxlorum,
,
cuifus iideiLim & recLufus, tot illa ac tanta naturx ornamenta, qux noii
nifi ex intcruallo obijciuntur oculis hominum, negotio facilivna de-
fiingnnr^ in cxiguo quaii globo , vcl plaiio potius, velut pundim & per
ineas, licctobicuras & ignobiles, illa qua: ad aliorum vtiiicacem a So-
cictace, & ab
ad Societatis commeiidationem gefta iunt,maxiiTia
aliis
ad omnium admiiationem, &

ad gloriam, Dci priEfertim vnius,lpleii-
didiilima annotabo. Itaiiet, vt nec ipfa legentem terreat iTia2;nitiido
libri , &: nihilominus hoc frculari aiino contuliile videar aliquid ad
commcndationem auguftiiTimi nominis l.E s : a cuius vnius gloria,
vclutliice prima, emanauit acceptiE dignitatis omne lumen, quodfuic
iiadenus in Societatem &
in cius Socios, velut minora quxdam iidera,
deduatum. Ec dabicis, fcio, vos mibi hanc veniam, non gloriandi qui-
dcm, quod rnpeibvim jfed Sociecacem ac Socios modefte laudandi, quod
rcligiorum cft; quando hoc a me debimm virtud munus, nec iine
exemplo ruicipitur, nec fine ratione geritur nec fine randiiEmorum ,
viiorum fcntentia rednetur. Notum eft,quod iu hanc rem contra im-

pugnantes
I
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 583
Religionem Dodor Anêlicus rolidilTime difputauit audi- sThom.o-
pUCTiiantes ;
tum,quod Nazianzcnus lUe Gregorius Grxca fua, quapollebac , facul- c.i3.i8.&c.

tate dicendi pro forore fua Gorgonia,quam depra^dicandam fufcepe- otat. n.
rac, ipfo ftatiin orationis exordio liberrime declamauit : negans videri Krorc
debere alicui iufpedum encomium, quia domefticum fed laudabile^ ;
Gorgoms.
cjniaverum•, authabendam ciTe maiorem rationem improbomm, qui

nos ad gratiam loqui criminantur, quamproborum, qui meritas vimiti
laiides exipectanc. Hoc ergo tam iuftiE pictatis ofiicium quod Ibro-
,
ri frater impendit, aliquirne, qui aequus iit, matria filiis mirabitur

cxhiberi?
porio earum rerum quasiam ante infinuatas funr, vel ctiam
Si quiE
cxpenias penicius, prodiici hic a me denuo videbiintLir, id etiam neque
mimm ( vti fpcro ) neque ingratum accidet iis qui iiicelligent , S>c&
qui amabunt: iiitelligenr, inquam , librum huncce quintum quem ac^-
,
gredior,quamdam eile aliquorum adhuc didtomm ^(<(^3.<\ col-

ligendum icilicet cx illis modeftiim aliquod Societati , imo meritum
Ie s V noftro iiomen , obiter infticiuam amabunt vero nullo non loco
;
oiFerriiibi qLia:admireiimr, qii^que imicencur rede fadlorum operum

teftatiffima moiiLimenta.
Piimus ergo inrer homines , vt iam ante memoratum , Societatis s. Jgna-
Ies V audlor & conditor Ignatius fuit. Is ciim natura^ indolem ab »;»»'«g»'«•'
""^"''*^'
Loiolca ftirpe, iam olim apud Cancabros illuftn, virtutem vero raram
animi traxilTct e cxlo ; nihil fcilicet vmquam, fiue cum mundo iiue
cumDeo meruir, humile, nedum vile cogicauic mens ; illi& coiiacus
omnis ad ardua iempcr ered:usj hincquce terrori ceteris, Ignatio erant
Adeo vr,qui virum nouerit, mirari non debeat,illum operum
in votis.
maximorum gloria habitum fuiiTe femper & chamm Deo, & homi-
nibnsadmirandum. paterna domo vixdum piier in Regiam Ferdi-
nandi Catholici, inde in militiam auide tranrgreiriis,nutantem iam,
propugnatonbus obfidentium Gallorum inole territis, Pompeiopo-
lim vfque eo (blus ipfe continuit in Fide donec a maiori machina •,
tibiarum vna grauiterfaucia, alteraplaneconfra6la,deiiciturin terram."

tunc demum, vel abiiuente eciam tum Ignatio, vrbs hofti tradita eft,
quafi non fuilTccnifiab vno antereruaca. Veiieratione digna vel ad- etuim ab
uerfariis ipfis vifa eft viri virtus atque conftantia. l^ntm , pofteaquam ^"/'^'^ .
tomcntis quas eranrin promptuerexere lacentem, ipiis holtmm hume- ^
ris inledica deportamiri,rLiiseum & patrias reddiderunt.Triumphan-

tisilla profetlo, non proibati, ipccies Riit, argumencumque certum &
velut omen qnanta olim gloria maneret Ignatium , abie-
aliquod ,
ftum quidcm opinionefui, fed fupra mortalia eleuatum, & Supe-

rum exiftimatione & omnium veneracione populomm. Enimuero iam
inde ab hoc belli cafu quo deinccps in pretio ille fneric, non dico ^-^^ ^^^^
hominibus, iifqueenain hoftibus,fed Diuis, ipiiqae adeo Deojfacile i)eo &
a:,ftimabic is quiintelligir, quamfxpe, quam familiariter, quamamice c«i'-f^b'^
egerint cum Ignatio Superi : ita vt vel ille faLidtiirimis cogirarionibus ^^^/'*'
«xtra fe raperetur iii cxlum,vel hi, illedi fcilicet confaecudiiie tambo-
iia, cidem i"e in tcrra adfpedabiles exhiberent. Loquebamr DominHs dd Exod. j}.
Moyfen
584 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC, lESV,
Moyfen fxcie ad faciem , ftcut folct loqmhomo ad amicim fuum. fed ita &
!tS.Pctro fxpc cum Ignatio loquebaciir. lacebat in paEeina domo cx fiipraiam
ftnatnr: acccpco vLiliicre prope depofitus adfuic illico, quidcm vigilanti,
i
&
quaiiprxmiliusd Domino mox adhitaiO , Apoilioiiis Pcmis ceitum- :
qiie argumcntum prielcncis \4edici, rcddica extemplo i;initasfuic. Hinc

ad fedanda in pofterLim cxleftia cam raperccur ardciitius , tamen ii> &
fteictar hic impctus ruiniE metu , qui cx vitx liberioris adiniisaprius
ucreatur coiifuecudinc iiaiccbatai- ipili ic Virgo Mater conipicuam obtulit oran-
a -B. F«r-
ti^fuLimquc,quem habebac in complexu parmilum,pignus cxhibuit cer-
1',"/^^^" tiilima: vidonx, ex voto etiam iinc pugna fecntura:. Vicic enimuero
Iesv: Igiiatius; 5c hoftem, qiiem maximc mccuebat infidiantem fibi ex cor-
rnpta carne, ica domuit , vt rebellem illum vel piimo etiam motii de-,
inde non rcnfcrir.

^
lam diebus illis quibus in Minoreflfano recciTa , imo fpecii ^ tiroci-j

Franc.Mana nium pofuit Religiofas militiXjfaotus ex duce gregarins (•-ut eorwn ali~\
Monie in quando duxforet qm Yortdrent finSiijjimum nomen cor^m Gentibnj e^- popu-
coram Grc- *^Jj (^ rebcUes h^reticos adojmtatem Fidei reuocarefJt , Deique in terns Vi~
gorio XV. (-arjj auôrttatem defenderent) fatis compertum efi^ eiplm tricies aut Chri-
'
sTo (^ s V rfwf Matrern eim Virginem inter frecandum apparmjfe. Hanc
B. Firgme cum Exercitia,qua: vocanic fpintualia, medicaretur, teitcm habuic ope-
vtfitMnr:
ris tam prarclari. Ha^c Societatis inftituta fcribentidocentis ac didan-
tis habitLi adefle vifaefl:, velutmaniim vldmamimpoiimiafabncxilli,
in qua fe ipfa venerandam• ailcu pra;cipuo non ignorarer. Qaid,i
quod veluc alteri Moyii, vcl Apoftolo cuipiam, iic Ignatio roganti
legcs Ordini fuo, radiare, quin & ardeie vifum capur, in quod fandus
Dci Spiritus adfpedlabilis flamma: fpecie deiccndillet?
mire illu' Humanam C r i s i natiiram in hoftia inciLienta,quin & ipfum
jtratur:
Xrinitatis arcanum, quoad, imo fiipra quam homini , vulgo liccr, ipie
mortalis agnouit exhibitione tam certa, vc raro priuilegio ac vcluc fin-

gulari, vifam illi tum,ac ia:pe alias , ipfam dininitatisj vt Theologi lo-
quLintiir, elVentiain non improbabilitcr afleranc dodiiliini '^ iiioti,
opinor,ipfiuimctIgnatij,ccteraqiiam demiiiiilime fcnrientis defejte-

Gior.s.ign.
c.4.fol.3o.
ftimonio diferte
/ ;
/r
\{\.<- I J J J
fe non Jfemel ipfum
IJ
dimnmn ei!e.ipfam~
JJ ^£J
quc diuinam ejjentidm.
Chri- ^ lociis icineris deilitutus , iaccbat ipfe iblus & languens m ignoiis
sTo ;« tti- vaftirque prope Padum non focium iuum Ignatium I s s
campis: at
rtere re-
ipfc deferuic adtuit, noii pcr Angelum, vtolim abiedo Elia:, fed ipfe
j
j.Reg.i^, per fe conipicuus luceplena, & vuku illo fpedabilis , quo & iacen-
tem crexit, cuntem Patauium, indeque Venetias vique deduxic, co-
mes & dux perpetuus ignotx vLt.
Idem Icrofolymam nauiganti numquam non fLiit in promptn, quo-i
ties vel neccfTitas illum aliqua , vel grauior feu ab homine feu a nacura
tempeftas vrgeiet. Liberius oberrantem faiioliiTima PaLxftina: loca

cuitos Armenus ferocius increpuemt , iuiijm illico inde faceflcre; kd
Iesvs affii£tLim confolatus benigne fufcepic, & prxcedeiis viiibili
fpecie ad vfque comitatLis eft.
Denique, ne in gcncre iiinili rerum nimius fim ^ addo vnum, TeJ
iHu-
LIBER QVINTVS. SO ClET AS H RAT A. 5^5
illaftrej qiio nimirum patcatquancx cur^Deofueric ignatiiis,'iingula-
ri aliquanclo,& illo nonotioi;:E,qnod aiLiotj amickiic Ipeclaculoitcrea-
%\is. Ibac Romain lociis omnmo duobus: hirceiionnihil interquiereen,- ^^h sterita
tre Fi-»
tibus ab eundi contendone, aediculam iacram haud procul a viS lil com-
ipfe in
tantifper interea precaturus abceilit. Hic vbi veliemeiitiv\s incakierac mendatHu
Deo ) vidk , qnin & &
orando, de more raptus a fe imo iibi priclens
audiiiitjhinc Deum
ceFiliOjCoiTlmendancemj inde
Pacrem fuo ie,&
(
iili quidem adftanri cLim

Dei Filium fpondentem iibi
lira -
om-
nepra;lidiuin,addicis expreililque verbis hiicc fuauiiliitlis : Bgo njcbts
Konnefropttws iro. FuiC enimiieioj & aducifis omnibus , fupia etiam
quain iperarehomini mulciplid prodigio eriuum, tutcla iail-
fas fair,
diffimi iui nominis perpctuo defendeiidum fiimalidumqiie fnicepit.

Gloriofiis eiat iu xftiraadone omnium , vilis & abicdiis in iha. htmtiiit
Totics ftipra humana rapta racns cins, toco etiam oftiduo hofpitaba- '""/^''^ '*
tur in c;£lis; quiii & corpus ipium, domicilium illud animae tam caila^, Z'*^î,r.^^S
licet edammm p.eregriiiaretur in tetra , dignum elTe beaca corporum /-w ?«/;<;>.
glona videbatur. hoc interim & ie ipie jflc contemiiebat Ignatius, vt di- Nicoi Zam.
cereCjfe, fi quid in morte pecitufus a Deo, id nominatiin eiTe'pe- ^^"fj,^'
elTcc
timmm-, vt proiici fe intereiettamentaac fepelin permiccerec in fimo. congrcg.ia

Barciiione toto vultu raaiancem mirabatur Habeila Koiella Roma: cowm
• cre*
Alexaiider Petronius , fxpiias Oliucrius Manareus & Ludouiciis Gon-

^°"* ^*
faluus, quinipieedamianilxmcmoria: Philippus Nerius (qua fide ^

qua fanditate vid ! ) in oculis Ignadj ,atque adeo vultu toco , com-
lcantes lucis radios ic viios cile proficentur; ipfe vero in ic, niii dete-
nods naturfE vilitatem, nil agnoicit Ignacius.
Aliis & frequencer & multis a terra cubicis iublimis apparuit j ipfe
fibiquaii detruins ad inferos neqae iii criiciamends illis infelicis aêr-
:
>
nitatis lentire videbamr aliud , qiiam Dei glodam ian€liilimumquc
Ie s V nomeii dids exfecrationibus laceratum.
Adco vt contendcre inter (c felici ccitamine Deus cum I;?;natio, himc
ille hoiiorando, hic fe abiiciendo, videretiir. Qui RcligiofiE fubmiilio-
nis afFcobus iii eo tantus fiiir , vt iUum ipfe eciam nunc tailo gloriofus
hauddum poilit.B.Mada Magdalena de Pazzis (Carme-
dcferuilTe dici
li in Italia forcunatum aliquando germen^ ar, pronunciaiite nuper Vr- inVitaBea-
ibano V I II. iam beamm aniiiio cgrelTa de cofpore viii. Decembds
)
'ûdoufafnx
'anno M. d.xciv. vc fepe aliis, diuina mm forte & ca;leftia patieba- ê Priicn-
itur. hoc ergo iii fpeculo, imo rpecula mentis fupra humana fublat^, vi- '
idit ipfa iandliiriinam Virginem inde B. Aiigelo Carmeli Martyrejhinc -
S.Ignado vtrimque ftipatam. qiii (ciiin adftaiet illc reuerenter, au-

diente & approbante ca!li Domina, illa, cuiiis olim in diuinê matcrni-
tatis digiiitate lumma iam poficcX humditAtem refpexit Deus ) de humili- luc. i.
tatis Religiofe viu &

neceilicace perorauit.fa6lus idem orator auL^ cx-
ileftis,quod magnificum; & fiibmillionis etiam tam fibi charx deprae-
dicator, quodadmirandum eft. Neqiie veroa morte tantum viueiui-
buslgnatius adfuic; etiam tum ipfe viuens , qnanmmuis longe pofitus,
viuentibiis iiixra ac moitiiis adfuitjimo & profuit ad falurem. cuiys ego
generis infitiita diilimulo^vnum hic vel alterum proferre contentus.
e e e Leonar-
"586 IMAGO P-RIMI S^CVLI SOC lESV.
., •
LeonaiciumKeilcliumColonia: Agrippinxtaauin deiiderio vicieii-
di vel femel Ignatij , de quo tanta audicmt, & conceperat animo tam
prarclara, viiicntem ac vigilantem viuus iam tnm ipfe, actamen mo-
niento prarfens, Ignatiiis coiam inuiiic , &
iniro ex illa cslefti coniue-
..^_ îidinegaudio cumulaiik.

\', Adharc iociorum fuorum lacobi Hofij loannis Codurij bcAras &
animasj etiam longe abrcns, egiedicntcs videt e corpore, interqiie San^
dos cum glGiia:loaimoccupantcsj quem abeuntibns illis iplcfuerat
apprccatusj potendoiinimiiuin oratione, quam olim vfa dicitiir marer
MatA.io. Uliorum ZebediEi, pro 5
itera lacobo & loanne iblicita. Quid veie
ipfe pro fc? malle fe,ii dptiodaretur,viiicrcdubiiTm inceitumquc beati-

tudinis, &
intcrim Deo iuuandisproximis iniei-uire.^ cjuain egredi illi-
coevitacLimccniirima fpetelicKansaitemiE. - 7^-;'.^ ^r:!•"-!•.
WcmZamb. \îs hominem illum
.
imtmdis, 1)3
wortJium fUne bono ' njere
ndtum, in quo ofiendit Deus ^qmntum ei airafit Ecclefi^ fecuritoi ^ & inte-
rim tam fc abiicienteiri,tam non curaiitem fua, non proiequatur. ho-

mocftj ftudio ilmili,qnis iion pari beneuokiicia compledatiu- ? quis
non veneratione colat illa , quam talis viri tam probata tam teftard ,
faiiditas promeietui? Faere nihilomiiius qui odium reddereni amoii

tanto, qui tantum beneficium hominibus ab Ignatio pracfticum im-
.*•- probicatc penfarent; Deo inteiim etiam ex liis, ieruofLio non fecurica-
tem modo, fed & gloriam procurance,
m>tra Compluti au(5lorkate publica ftipis aliqiiid corrogantem , curandi;
improhs
(j^j tiinicai clericali,exreciatus liomo nobilis• Exurar, inquic, ego,
'-
ditur ait-
iftc
improbitatis
igne dignus cft. Sed is ipio illo die exuilus
& Ignatian^ innocentiae illaftre
cnm domo fua,
tcrtimoniam dedic.
& {\ix
^ttando
Parifiis, ob adiunclum fibi Xaueriiim , infeftiis I^natio Michael
Zocetncre- quidam Hilpanus in conclauc nil tale metuenns violcntus irrLiit cum
fanti.5f,ca- f]ca, ccrCLis lam tandcm peragere medicatam diu c^dem. ied nempe
pum.
fLibito tcrritus increpantis e caclo voce , Jô tendis mfelix ? agnouit ipfe
fuum facinus, & didicic tcclum diamo prxiidio Ignatium ab homine

expugnari poiTe.
Prope Baflanum in cremo qnapiam homo dcgebat cetera pius , nifi
quod extcrno prcEcipue cultu ad aulleiitatem vita: compoGto fandita-
lem metiretur. Videt ille Ignatium habitii ipfo diiferentem nihil a
-
cetuigno-
rantem
AndreasLu-
Andrcas
ceteris, & fcilicet apud fe ipfe conremnic: fauit Mc Deus & exil-timatio-
«Uas-tefli^ ni Ignatij, & hominis errori fimplicitate tancum,non improbicate,de-
^
^.
/•
Nam cum fubinde precaretLir ipie feruentius , teftari palam vi-
, r^
lus elt Dominus oranti, quem
r
ipie contemneretj eum eiie r\
iibi nâs
i
ele-
cas in Vit^
^^^ ^^ multorum filutem^ lj)mtu plentm.
ignatij. Fiiitj aiinis abhiiic non ka mukis , alicubi vii" nobilis , aiiem ira in
rt/«tfi o/i»- Ignatium impotcns , & ncfcio qua: iiniftra periliaiio adeo egerac iii
to conuer-^
traiifuerrLim, vt noii tantum apud ic liilul iii co magnopere eiFe iaridiim
itHolot: iiatucrctj fed ipia cius, qu.-r habcbat peiics le , defcripta fockiora virnins
heroicx inuidiose clcuaiidq, fabulas meras & ocioiorum commcnta pa-
lam confidencerque diobicaret, exploderetqiie eciam interiiios quantum-
uis teftata miraculaj demum omnia qiix Ignatium vtcumque conceme-
rent,
LIB£R qyiNTVS. SOGIETAS HONORATA.587
reiit, ignominiose traducerctk Quxdum agic maxime verfatquecum
animoiuo, nodlcquadam incrac 111 lacencis cubiculum cum iiicredibili

rpleiidore,c^lelliumqae ipirimum ampliflimo comitatUjille homuii tam
deipedus Ignatius ; c]Liem cuin ij religioliilime veneraiitur , ipie auerius
acukoribus, & conucrfus ad calumiiiatorein iiium , Ipedandiim ie ei-
dem cxhibcttoto plus horx quadrance, annuens arridensque benigiiiiH-
mo vulcLi , acque ad amorcni quemdam cxleilem grariamque compoii-
to; uccduni vidclicet oblims iii carlo ^ qiiod viuenti oliin cam familiare
fucrat in terris, vt eos,quos iii ie iniquilliine animacos iiouerat, prx reli-
quis & blandiore viiku exciperec , & aiFeclu teneriore compledereturi
Non pociiit non ille abfiilcns ab Ignatij ociilis amoris radiuSjprope di-
uiaus , lion traiicere illicoquc dilloluere cor hominis, obfirmatum licec
ieptuin iiiiquiilima voluncate . Itaque vt ie proripuic e llrato , ac li-
bmm qucm dc vica compofitum habcbac in promptu rcligiose
^
eilis ,
fumpiitin manus, applicicumque peorori veneratus oidilis laciymiA
-
3
que conlperiit, ita demum ruptis cx imo corde luipiriis : inquitj

temeritati mece , (jfanfle Ignatt , dntine ! ' quando ipnofcere yel mratis ho-
fiibm fxmiliAre fuit mortali , nunc quoque placeat . OftnSium <eter^

numque Numen , quis mefuror adegit abuti fordida e^* hlajphema, Imgud iti
€Um qUim honorant e^ ênerantur Cickfles tui jpiritus ? hceat S , m panarft
mormis deliSii mci ^fedfumem ,frAcoriem tm ejfe me >;, cuim contemptof
ejfe mn dcbm.
Peiiis qiioque ( vt eft optimi corrujitio peiliiria ) aiFeolus erat Reli- ijemruprs^
giofus aliquis , etiam cum iam a Paulo V. Beatorum numero ad-
ciiiTl
icripnus cdcc Ignatius . euomuerat ille in Beatum talia quardam , qua;

fpargi vel iii peilimum quemque modcllia prohiberet.at quail P.cligiofa
noii poliet explcri tranieunte verbo maledicendi ficis^ quo diutius inno-
centiilimo viro ciusqiic Sociis nocciec iii poftemm , furore confimili
calamum ilringic j icripturus audcnciore maiiu qiue micior iiiiqaiilimo
animo linûa 11011 promcrcc. Scribk ergo j ied dcxtera potcntiore coa-
diis, alia omnia quam vellcr: cum ciiim ^ vci fit, fua ipic icripta relcgC'
quam
ret,
preliciidit
trahk
cxaratie fe 11011
,
.
aliamque,
iiidigilaLUS crgo, &:
«Sc
aiiimo coiiccpcrac iatyram, ied paiiegyrim de-
ilibiiidc terciam
prxcipue
,
ftLipori
depiiigk ;
,
ied euciitu
cliartam haiic aiC-
iemper pari.
Quid agcrcc ? iic iic qiiidem improbx tciiicritatis admoiiitus ordicur
ctiam quartam . ied primas vix in illa notas expreflerat, cum ecce tibi,
I
ne luaui rcmedio diiuius abutcrctur , ipia eius dextera iii fcribentis os
impotcns impadlia vi diuiiia homiiicm tcmeritatis aamoiiuit , &: pro-
teruain eius audaciaiil iii cukuiii Igiiatij vencratioiiemque perpetuam
commutauit. Subiiide cnim iuum noii lemel deliclum iuftimmamque
pcciiam diicrte confciTus, ilipplcxquc beatiiliiiio viro, quotics de Ignatio
loqucretur ( loquebatur autem ixpiiiime, & cuni ienki teiierriiiix pieta-
tis ) iioii iiifi Saii(5lnm eum, liiumquc iiomiiiabat. Iii quo quidem noii
akter gcliille ie milii videcur cum Igiiatio Deus, qium fecerit olim cum
elecfto fibi tum popnlo ludxomm. Vcni ( iiiquiebat ad Balaam Balac Num.ij.
Rex Moabicarum d^ mW/c lacob-^propera ^;sr detefiare JfmeL Ac ve-
)
ncrat illc quidem vt malediceret icd eiiim rem aggreilus , ômodo, •,
Eeee i iiiquk,
588 IMAGO PRIMI SMCYLl SOC. lESV.
iiiquk, waledicam, cui non mMixit T)etis ? qua ratwne detefler quemDd^ ,
vimusnon detefiatur ? Ad benedicendum addniius fim , bettediSiionem pro^

hibere non '-J.tleo. î benedixerit tibi ent (^ tpfc benedi5iiii qm maledi^
, :
Nam »4.
xent in malediciione reputabith' Scd omitto malcdiaione reputatos . m

';"' cos qui malcdixcnnt; hoc ago, fuilTc illos qui bencdixeie Ignatio 3 bene-
h""'"" didos. quorum ( vt inquic ille ) p-xcUrum (^ njmfortnc tefiimomtm,qmd
^,Tfiun- definEiitate njiU eius dedem?7t
in fuis hiBorns 6- librij njiri (^ mgm
7»or>imho. lcnptores nobdes j m fufrcidicfA rcUtmie ordme recer2fetHr(^ mmero. -
". '-
fX^'"''
^'^'^ paucos dabo dc plurimis , ied
qîbus liquido pateat

omni exceptione maiores 5 ex
, id quod crat ex propofitis alterum , Igna^
vttterabt- j-j^jj^-j j-,q^-j lolum DcO cliarum , icd cciam venerabilem hominibus
S.XAHtrij: Franciicus Xaucrius , illc vir ( vt fubinde videbitur ) maximariiiTl•
yirtutiim opinione noncekberrimus , ica Ignatiunl

vaiia toto orbe
fuum iii C R I s pacrem venerabatut , vt etiam tum viueritem

noii appellarec nifi Saiid:uin liiiic illi & iubmillb in tcrram genti icri-
.
bcrc, & ad le ab illo data etiam de gemi legcEe eiat iblicus vtique ;
tam Religiofa; iubmiilionis excmplo , quam argumento tcftaciiriina:

&: totics a fe nominatx ianolitatis . Quin & 111 theca fua reliquiaria
( illo totmiraculorum tota paiiiin India inlkuniento, quamqueinma^ I
re deiedam iedanda: caufsa tempeftatis cancer marinus

ncm^ , iacratius
pe Palladium Orientis , per immanes tradus Oceaniipfiim advfquei

littus XauGrio deportauit iii manus in illa, iiiquam , theca, pauculas iii- )
ter Reliquias Sanolorum nomcn oblcrarat Ignatij quod

, iUe, vti acce- ;
j
perat datis ad ie litteris ilibfcriptum maiiu Patris, reiedis ceteris, ftudio- '
se rccluierat iemabatque reucrenter.

,
jacobi Quicl lacobus Eguia illc, qiii ian6lo Patri diu fuerat a confcientia; fe-
Egxti: Qicus ? fi , diccbat , iuperelle liceret Ignatio , vt loqui pauca polVcm?
lacis ilio etiam iilentio indicans , quam eflec dc eo admirandadi^ mm

(Slurus Sed enim , exemplo C
. r i s . i fciliccc , arde vememt
Ignatius iliamm rcrum mentioncm vllam fieri ic viuentc : &, qua erat
animi ilibmiilione, iinpetmlTe crcditui• a Deo vt ipfcEguiaj faturus alias
fanfticads teitis & prxco perpetuuSj vix toto anteictriduo mo-
rerctur.
^^^^ Pctrus Fabcr ( illc, vti dcindc mcmorabicnr , Ignatij piimoge^
Tetri Fa^
^ri: iiitus tanto patre digniis filius ) non alio vmquam quam vno illius
'
exemplo viiis cft ad expiimendam in fe & ibciis iiiis Ipecicm conium-

'
maL-E vircutis.
At vcrb lacobus Lainez & Franciicus de Borgia, vterquc in rcgenda
Socictaie luccclTor Ignatij, qium Ixpe teftati fiint quo apud Dcum lo-
jacohi co cllc duccrent Paiciucm luuin ? Horum ille palam confidciitcrqac di-
LmneT^ (Stitabat , tanta in Ignatio inucniri oinamcnta virEutum , vt iis &: capc-
retur iplc Dcus, & tantaindics pixftare Sociis bcncficia quodammodo
FrAncifci
<ôgci'ctur . Hic autcm vidcndi folumlgnatij cauira,etiam tum Diix ^
Ae Borgta: Gandix, iiidc ab vltima Hiipania venic vlque Romam idncribus ma-
ximis , & incommoda anni tcmpellate difficillimis , ibique contuber-
'
nium iandi viri prxtulk aulx Poutificix iibi ad holpitandum ctiamab

ipib
LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 589
ipfo Sanitiilimo Domino iiEpius oblata: . Idem adibripms deinde So-
ciecati, &c Sacris iiiitiatus, noii alibi c|uain iii Loiolea Ignatiana: Fami-
lix domo primiim fecic ; & ipium iolum , quodciiis vcl olim profano
cciam
Veneratus.
tum pede prelTerat Ignatius ikpe fnit demiiiis
j iiiterrain 15
Atque hxc qiiidem filiorum de patte tcftiiiionia j pauca de ifiiilcis,
non eo vel reiicienda llint, vclminods aclliinanda,quod a domefticis
prodiere SanEioru?n cmm 'iiidicia, vt reCle Chryibilomus , nec adgratiam
: iiomii.i.a4
nti: ad miniicitum finnt. Ne quis tamen etiain ali.ena requirat,,exccmo- °^'
nim aliqua, nec his minora Hibiicio.

qiiem Ignatius 1'ecens abflrailus a fecnlo tcfteni adhibuic
Ille iplCj
Confeffar
confcientix iux , carleftiumquegratiarnm qiiibus iam hcatidus mm în.itij-Ae-
anima palcebatur, folims

Ignacio diccrc
fmSice, rucceffor
: Hicf
ApoHoh
erat diierte
njitiAt
l?auli
,
,
conllanterque piOfiteri^
futurus aliqUdrido colamnd EccleRx s umma
Rncerumaue nâs ekSIionis dd conmrCionem ^'^"'^^'"*
^ & ikpe de cens con~
orbpSy boc eft ififtdeUiim^ haretKorum 6^ peccatorum . Vixic cmmuero liîia-

tins;quodque de vox vnius futnrum ante monuerat3faotuiTl
illo praîaga
id iam planeque perFeolum plurimomm, &: illa quidem maiora quam
vt dubitare liceat, ilimmorum in Ecciefia Dd virorum teftimonia coii-
fitentur.
loaiiiies Ciampoli Secretarius Apoftolicus domefticiiS , a GrcCTo-
rio XV. de Ignatio icntentiam proferre iulTus iii Coiiiiftorio publico Greôyij
cx mente &pr:rltripto Poiitificis : Cum, inquic, tenebrarum princeps fuper ^^'
AfivADei folium fuum exAltare^ atque tn Aquilone fedem fioere Jludcns , noufs
hterettcorum armis cxlnm adortm , Catholica Religioni exitium miniiitretm-y
feropportunefane Jgfiatiui ammum gerens mundo mawre>n , (^ njltra '-unius

aui terminos operajnê pietatfi extendcns ^legionem in Ecclefd Dei fortijfimam
confcrtffit ,
qu£ ajitamprodiumi cultus incremento pAcifcens^ in Komam Ton-
tificM ijerba mraret. Audicrat ncmpe Saii6liininus Domiiins iiicer -»
ros Franciiaim Mariam Epiibopum Porcucnfcm S. K» E. Cardinaleni -?'>'*«''/«
.
a Monte qui in iua Rclationc faola iii Goniiftorio lecrcco coram

--
:
:
cardL•l•
S. D. N. Gregorio Papa XV. die xix. lanuar. m. dc. xxii. iiiper vita,
landitatCj aftis Canoiiizationis, & miraculis B.Ignatij fiindatoiis Soc. foi-l•
I s V ,
publica totiiis quaii Ecclcfis voce euiam in iecreto illo ponde-
randa: hominum iaiiditatis adycoloqucns Ineffnhdis^ inquit, Deiboni-
tas i(^ 7mfertcordm ,
qutepricteritis feculis contra fubriAfcentes hterefanhai
deflinMit Athanafium , 'âfiliHm , V^âzjanzeiium , Cyrillum , iiteronymum^
aAuguflinum^ Bernardurn^ Franafcum^ 'Dominicum , cetcroSque ftnflitate <-vi-
I
ros
nottd
tendis
llu,r€s
fupremis hifce temporibiis excitAUit fpiritum Ignatij LoioU: qut
3
ex medio honorum curju^ atque

ôcattis, ita fe
pculari rmlitia, admirabut quadaw ratione
dimno impeno regcndum fornia-adumqHe
Relmofie huius finci,^ Sedis
, hxreticis Ad Pidei yeritAtem reiwcAndis
AitcioritAte fuîdAtdy
,
,
qux Gentdibiis CQnuer-
RomAni Tontificis poteflAti
<-ut tandern
tuendx,^ txinîttito [etotAmimpmdxt ^ VitAm AdmirAbdi ftnîtAte trAduSiam

pio in Dommo co72clufcrit exitu , rnultisque poB obitum tpfumft tnirAcul^
illuHrAtHs.
Marcelkis II. Ponr.Max. d/.lqtundo in conuentu plurmorum hominum- ^fîrcdU

\
Eeee 3
</g^^'
590 IMAGO PRIMI S^CVLl SOC lESV.
i.part.Hift, de Sockutcloquens, dixitJenoTi legijfe ( etfi m hiflori^ ejfet rverfatijjjmus
soe.hb.15. Domirio,
^^^ homini eJpofiolorum tempora concejfim fuijfe qifoci Patri
lomtio, ^'t, tMtmn opcris, cmm ftiijfet tpfe mflrumentum ^m^

dum rviueret,
crmmum n,ncleret. Idcm dc Ignacio Kuebamr ipic palam, eius fc didto

vcl vnico niti confidcntius ^ quam omnibus qua: adterri contra poltent
rationibushumanis iatis vcl hoc : diferte profciTus, aliquid ie iupra vul-
guS Jiominum in Ignatio rcucrcri . Quid dicam dc Paiilis , Piis , Gie-

gonis ? quorum dc Ignatio iudicia & plura quam vt recenicri poi-
lunt
imtiingiila, &:rclhtiora tabulis etiam publicis, quam vtenarrari aine
dcbcanr.
Quantum vcro iil exiil:inlaaoiie promouenda , augendaque apudi
^^'"'J'"
liomincs Ignacij glona,Regiim ac Principum ftudium iiiit! Ferdinandus
pi"'i.& Romanorum Rcx L Romam abeunti Ludouico Gonfalo ciim dedifl
Uao.M fcc iil mandatisjlgnatiiim vc diligenter inipiccretêiusque exprclTam ver-
Gp:.f-.U:
j^^^ cffigiem corporis venefationis cauisa tranlmicteret ad ieie , hoc ab
co reiponiiim acccpit : niilla ie aut precc ,
quancuinuis ardenti , autle-
Ctiom diuinamm rcrum, ita iiiflammari adamandum Deum,vt vcl vno
Ignatij adipedu. Ex hoc nempe iicbar, vt &: nomcn cius autographum^
pcr quod,cxcmplo Xaiierij ante prolatOjplura fiebant prodigiajomnibus
clTct in pretio ; & vel maxime exprelTa coloribus effigics, in dcliderio.
CardinM' . Cardinalis PaGiecus in le<5lo decumbentem inuiierac Igitatium
^*'
/I' c["a vencrationej quadolo vilis : nam (addudto clam piotore, quicxi '
p/Sw ab iniidiis pofiaim fibi cx aduerfo vnltum coloribus referiet iil tabulam)| '^*
dubicabat quii! fruilm impciiiis fepe votis aliquando tandem

eoad ex-
fnmen' -^ ,
& gaudio &: commodo pocirecur lcd vicic & obieruan-

ilto :
r/^w/g/7«- riam Pacieci& artem pictoris hcec eximiam Ignaci) vircus; qua:
, ,
:
ttum ad. aliis arque aliis lineamentis tam varium in fe & variis apparcntem colo-
^.^}^^^ exhibuit , vtnulla eius vulcum induilrii pidor aifequi ie poiTc im
fatcrctur. j
;?
JoMii's loanncs III. Luficanix Rcx muka de Regno iiio, plura meritus de
^LuT^K-
^''^^'^•^ Rcligionc Chriftiana, quam fande, quam integre fentiret de
IgnatiOj cum fxpealias , tum vel maxime quando, defundo
oibcndit ,
lulio III. Ponrifice Max. ncgaiiic maiori bonoEcclefix, alium poiTe illi,
quam Ignatium fubrogari.
Nec difpari in Ignatiam ftiidio & veneratione fuere ij , quos paresi *
Regibns purpura PvOmana coniHcuic. Intereos
its^Quy•
Gafpar Quiroga ArchicpifGopus Tolctanns negat fniiie Ignatium
rogi: pcrturbationibus vllis obnoxiam , vc qui nec Ixtis inrolercerec , neque
trirtibiis fraiigerctur.
Cirdin. Gabricl Cardinalis Palcdttus eum vocat Iiiinen Ecclefix , vi-

TaUotfi: rumque a Dco excitatum ad cogendam Societatem, quo vclut rcuiuirce-, .^
rcc noueque fancirctur rci Chriitiaiia: difciplina. I
Ludoui. lam vt taceam de innumcris aliis,Ludouici Cardinalis Ludouifij ini

'!
^'"^f:
LHdQmfj:
Ign-itium afFcotus & vencracio ,
quam non ftctic intra verba , licetin
commendationcm randiiTimi
lame
arge proiiifa? llle ciim annis abhiiic!
viri
aliquot vnum e prxcipnisfacellis
MeciOpolitanx Bononieniis Eicleiia?,i
cui Archiepifcopus prxfidebat, SJgnatio folcnnicer dedicaiTet , ea pom-
m
F
LIBER QJVINTVS. 50GIETAS HONORATA. .59!
in frequeiitiilima ac nobilifliin.i homuiUm coiona,reiiclcns fub vmbcllaj

maieiiace qux rderret Ecdciicr tancum Prmcipem , fnauicate vero quse
velut filium Tgnanj tcnerrinium exhibcrct , facrain ilii Sc bcne loiigam
, paiiegyriin fua ipie voce pro concione recitauic . Iii qua , poileaquam
iandiilnnis ab omni retro nienioria Pacriarcliis xqualsm ,
quiii (5i ipfi
C R I s quam iimilliaium Qftcndic Igiiatium ,

profeilus fuumab
ipfo dicendi cxordio iludium , atque j vt inquit , deuoti cordis obfeqmum
( qaod
iam inde (ib inetmte ictiite mgmtibm mcritts cekberrimi Societatik
Ies V ônditoris lanntij dedicarit, i^ a,rdentifjim.xm qita fldgret ctfpidiiatem,
rvt em tiitilfmw Yiitrocinw fdiUem q-ufque aniwumqne commendet ) ;
jtadeiiique vcluc oraiido perorat : Optoac vehemvnter oro cunclos i& hor^
tor, ' conimunem orbis terrarum thefmrum lg7JAtiUm in fuo qaifque corde
ammtijfimoptetatis fenfucomYkSiatur. Qiiem quideitl optimi Eininendf-
iimiquc Pnncipis animum j vthxc aliquando verba iiiueiiiit, exprei^
fiiis cuam loquenau' ingencia iaxa ,
qua: Romx iion
pridem fuper- ita
I
ftruendcc iacra: n1axima:que moli , ad tei-tandam augeiidamque Ignatij
gloriam, dedicauic. Inter qux lapis ille, qncm rite confccratum iiia ipfe
manu primum in fundamcnta depofuic, altera fui parce vcrba Ii:ec pau-
ca fed iliuftria habet infculpta : Erit Upis m fgnum me<& erga S. IgtiA^
tmrn eittjque Ordinew pietatis.
Omkto reliqua Emineiitiiiimorum omni mcmoria Principnm Ec-
clefiajj ne Gonferre incer fe velle videar, certamina piecatis in Ignatium,
ciusqiie minimam Societatem. Pcceriint iam pridem faciuntque Bar-
,
berini , vrbani iuxta Piincipes ac
mirabicur, fcd orbis fufpieiet
Quid dicam de aliis extia
5.
Pvomam omni
pij ,
quod noii vna taiitum
ex ordine dignitatis
Roma
om-
iiis eximiis viris ? il!i fic vnum Ignatium exmieLe^ quafi iinonfuiilet
I ab vllo fatis ante laiidatiis.
loannes Vega Prarfes Caftellce j ac fubiiide Prorex Sicili^, cum Ro- /'"<»««•
mx pro Carolo V. legatione fungcrecnr, Ignaiiui-n ibi cognicum, tan- ^/4^^^«•""•

' finctum, "
,
t.um exinde fiirpexit, vt diceret, beatum illum yiden emf- i,£,
modi ommno ducem, cmus ftgriA m cAo cum Do/niNici (^ Frmcifci troph<eis 56?"' g'
jintconflituta.. num.iis.
Nec Ludouicus Granatenfisr h.-crere fefatetur cximiiefandita-

alitei• Ludenici
tisadmiratioiie defixum, quoties in Ignatinm virtntumprudcntiiEque Granateni
ipeculum intueamr, quod Deus Gum incredibili moicalium bono huic

. orbi temporiqiie obiccerit.
Denique inter nominatiilimo.s toto otbe Scriptores, Ignatium alij
vuufjimum yirum alij ducem ad Lutheri Aciem profligmdam creatum alij
-^
dminum hQmtnem eum alij qm confdij fm auSiorem mpulforemque habuerit

;
'Deifms 3\\] nmic ftnSIitatii exemplum ^ nunc Virum dlufirem , admirabi-

liyiiyorbique hmc fnguUri bcneficio concejjum ejfe profitencur. Qud
quidem m gcnere raium omnino, adcoque iiec prartermittendum eil, Comlij
""
in Prouiiiciali Tarracone Concilio congrcgati Patres ac Pra:rules „y„Z^
I . .
'
mno
592 imaGoprimis.ecvlisoc.iesv.
anno . dc xi i. de Ignacio ceniucrunt : Ejfe videliccc eHmpartum •vL
timum quemfecHM htfce yltmis deploraw infm dt-
fl?int:mque fxlutis,
'
fcTJJioncm edident Bccle/utfanfia
inferm: fnhnnijum cditm
clefia,dot'irma <y''pictate,'-V€lut
: ejfe
AtUntm fulciendo
dmnmn Hercukm edomandu
geminps humeris mfirufltm:

Reg7io Det,
ejfe
^-
prodtgiofum
m /Ipocalypf (i^47igeliim) &C4

mecuin ipfc teputo fummorum iuxca, mediorum &
Ecjuidcni cLim
infimoium hoininum toto pallim orbe iludia inflammataj quibus
(qnod illi tum Praciulcs tackbant) fancliffimo nolbo Paaiarcha:
l^raatio impcndendoi publice honores facios concedi fibi impatien-
tiHime poitularuncj aim expcndorJ|oriiis mnndi, qua late ab Onen-
tein Occidcntcm patct, plaufus & gaiidia in cdefti cius inaugura-
lione, incrcdibili teilata iumptu cum & iJinc numcro
;
votuias vbie-jiie
etiam argcnteas tabellas contemplur facns Ignarij aris appenfas, tc-

lles beneficij quod iUi vel acccpEum rcferac gratitudo morialiumi vd
iiisipiis certafpes fpondeat obtinendum ita viddicet ftatuo, prudeiid 5
Tjic. ,- difpoiitionc iufti Numinis, hominem luuandps homimbiii OJere »4?««?, ab

fcrec.fui.1.
iiominibus pallim vt coinmunem pareiitem merico honorari; ipfo
ctiam Domino I s nonnihil glori,E iuas, in ftudiofiilimum fuinomi-
nis Ignariuin defiuante.
idem Nicoi. Hic crgo vir hic eft qui , Societate qmm ab Ies notnine appellamt w-
Zainbtc.tttp.
flituta, atque Pamo lll. conprmata , id ejficere cornttpu eji , yt in peculian
obedientia Sedi zApofiolicx prisflunda^ in pueris Chrifiiarta doSirina imbuendu,
inMijfonibm per omnes terrarum partes obeundis ^4 ejpt ietas ,nulU ho^
mtnum cofjditw ^ 7juIIa '-vbique natio^ quam homo in ommum ftlutem tntentm^
• Francifc.
hums wftitutione Tamilm non compleUeretur. *
Hunc <x)irum , quem prteekge*
Mana fup,
rat "Dommus^ <-vt eorutn duxforet qM portarent ems fir?c?i^)nMm nomen co-
rar/2 Gentibus populis^ <isr rebelles h<ereticos ad <-umtatem fidei reuocarent,

fiiqtte m terris Vicarij auSioritdtem defenderent , Sptntus jknSius omnium
yirtutum gmere decorauit. Qup vrgente SpiritUj optabat ille quidcm
fuis fe comitem filiis adiungerc, & profligandie per vniuerfum orbemi
TixUi.m
impietati,
erat ( id
&
uerfum compleEieretur ,
innoccntia:,
quod de Paiilo
fi
Chryibilomus
qna^ laterctin aliqno, retinendiE. Talisemm
a^' in fe tpfo circuwtulit omnes•^

)
ilU , vm-
<ut orbem
maximxm ratpis iom
«j]e cogndttonem , qux fecundum Deum eiset j omnes autem non aliter dilexit,
quamficosgejiMifet. Sed, cum &: nutu Domini Ies Ignatio polliciti fc

tuturum Rom^ propitium, & Summi voluntate Pontificis,& fuoruin
elcctione, ftare ibi vcluc ad clauum regendx (wx Famill•^ cogeretur,
Nicoians enimucro non Qtiofus ftetit. Itaque , cum ex ^mis orbis terra locis cm-
'
Zainb.rup.
tatum Kcgumque wuitatn homines Soctetatis expeterentHr j ipfe duBis colo-
nm j donnbiis ColUgmque fundans , ex hac Vrbe <-vams expeditionibfiS ad
ignoias, nec njmqUiWi mditas^ ncdum adttas nationes Euangelij lucem ivferrey
fidet ad Ecdcfixm remcxre, Orthodoxos in Keligtonts cultu flabtlire^

defertores
lU perpetuo fluduit , i>t tamen mtcrea 'huiHs curam Vrbis non omktereti fed
hic officta omma '-oigdmtijfmx chantatis obiret. hic orphanorum feorRm ^
orphajMrum, hic Cateclmmenonm domos^ hk dm£ îartha diuicque rathari'
11 (jxnobta^ hk CermAmmm (ôllegmm magno Septemtnomt emmmentuj
excr-
LIBER QJINTVS. SOCIETAS ONORATA. 595
cxcita?jd<i curaretj htc gyrnnxfiai. ad tuuentutem tum lateris tum moribns eru'
diendam gratis aperiret^ hic 6!• rerumque ftcrarum cultum amplifica-
ret, atqne m frimis Sacramentorum Pccnitentia: Êucha-nfii£^co7icionumque
f-equentict}7i mtroduce?'et;imenti fine frnclii non Komdnorum jnodo fedalio- .
•6 ,
rum
mtcr
men
etiitm
curits
popHlorum
,
, qm
chn fexdecim mnos
fe fepc dfpellere cofiatus ,
;!
ex hac Vrbe exempU
admimflrajfeti optimis legibus

co7?fiieHertmt.
GencraUs So-cictatem ,
qudvmn
eiiis
6)uiZS
regi-
-
tienttam prude-fJtiffJmiqmque fnjjjexere fimpet- , inflitmjjet omnes fere ; - ,
mundipxrtes m duodccim FroumcMS diflnbutam propagajfet s anno atatis

fu£ qmnto (^ fexxge^mo beiiediEiione cum plenanoxa-rum InduL
oentiua, FmlolV. Por^tifice fêpta,lESWM,cuip fuosqiieaddixerat^ ide?!-
tidem implorans^ pie pUadeque obdonnniit in )).

Sunt quitdlentur,quoin loco a mortc dcpofims erat Ignatius,auc{i-
tasa fcvoccs canentium, & vifa non remel llellarum inftaf emicanria
lumina, vtraque lapfa decxlo: adeo , quod viuenti ipfi tam vilehabi-
tiim fucrac, corpus Ignatij,etiam a difceirii anima^jquaii fpirarec adhucj
cxlo ipfi fuit in prctio, Deo lic iubentc ; vt icilicct qui feie infra omnia
viiuis abiecerarj tam illufiri teftimonio etiam a mortej & quidem iii
abieclifiima parce fui^ tam venerabilis apparerct.

Atque hoceft illiid conrummata: fanctitacis exemplar, hichuiurce
Familia: quafi pater Ignatius ; cuius opera ingcntia non expoiuilie, fed
vcrbo tantum propofuilTe , iic iatis. AtEingatn nunc qiiaii cunabula
quxdam & elementa raiiclitatis domeftica: , noii paria illa quidem pa-
terric-e virtnti &-^
ad fummum tamcn peruentura aliquandoj
animis par a^tas &: exferendx indolis occafio reipondilTer.
Itaque , vt fauor minori a:tati concedatur, primus occurrin Sranii- B.Stamf.ai
laus (nam hic anno m.d.l. nobili apud Polonos Koftkarum ftir- .Rofi^
^''~
pe genitus ance Aloyfium vixic) ex mundi ac patdcT transfuga {^^^ ^^^'•'•^'
criE Iesv militia: tiiO fadlus, PvOmx prius tere ereptus quam agnicus
cft. Ipfo enim aliumptx Virginis Peruigilio viuere defiitjimo ccrpit
anno m. d. lxviii. cum annumvix inteamm Rcliîoix vicx funda-
rnenta icciliec. Acccleratas caulTa moitis iuiik crcditur ardor inflam-
mati pectoiis in Deum ac Mari am
fuam, vc aiebat, dulciiiiiriam ma-
trcm; cuins tanta vis , vt farpe neceflb hicrit, eciam fano ac vegeto, fiigi-
da recreare cor xftuans , ne ipfum a fe coniLimcretur. Piicr etiamtum
ViennÊ in Auiluia litterarum ftiKiiofiis cimi decambercc a morbo,
progreflus tamcn iii acicm, ter in fe inuenrem adfpedabili fpecie ca-^
nis horrendi hoftem tarcareuiri, nihil ipfe territiis, ialurari cracis figno
procLil abcgit: a quo tam memorabili pra:lio cuin fameret animoius
Christi milcs, appeteretque cibiim, lcd diuinum , quo ixpius &: ar-
dentiilime pafcebatnr, negatum iibi ab IiofpitGhc-erecico, ab Ano;elis
impetrauic. adfuere enimillij deduccnre diua Barbara, fumendum-
qae obtulerediuiiiiilimum Sacramenmm , dignam tanro & milice &
viclore adorcam. quin etiam ( fiue id dedic fui clientis meriro, feuani^
mofuo) ipfa fe non fcmcl curn, Filio videndam prsbuic Viigo Dci- .
para, iam adferens fanicatem irgro corpoiij iam vt denique concigic (
in fupremomorbo) vkam polliciu fempiteirnam. Prarcucurn: igitar
Ffff Scanii-
i
^94 iMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Staniflaus modiim xcatis & ordinem, facicndi fortia, & diuina patien-
di cclciiratc ; intenm quafi compendio docens quancus olim fn-
ilkul
tiimstuiiretintcrra,niiicLim mors accelerata pcr virtatem cko nimis
bcatiim fccillcc in ciclo, glona ac ielicitate veteranis etiam militibus
inuidcnda.
.^} Hiinc rubinde rccutiis Aloyfius , & ille ex gcnerolo Marchionum
Callilloncnrium fanguine oriundus, vt piiorem astatc, fic etiam pras-
^'""^'hô
KuCÛ- cciVii robuftiori vih &
exercitatione virmtis: qiiam quidem nonfegnius
Unen^s; cxcolctidam fibi fumpfit a teneris, ac ii illius confLimmandai pro voto
llio tempus fibi & occaiioilcm aliquando dcfore didicillet. hinc inter
primabalbucicntis cnam tum pucruli verba feruntur, Iesvs, Maria.
nccaliisiUiadiutonbusopus eiat, fmecum miraculoferuatus e matris
vtcro incrauit iii vicam, iiue cum prodigio vocatiis ex aula paterna &
fpc iefe abdidic iii Societatem. Ri ergo femper amauic vc ma-
trem: illam ipfe puer Sabbatinoieiuniocolere, illam Angelico carmine
in rcalariim gradii quolibec falutaue vixdum odcnnis virginalem
, illi
contincntiam dcuouere & feruare deuotam I s vero venerari vc ^
patrcm, fcqui vt ducem. Cui tam fan6lo propofico cum Marchio patct
inalc piiis obitarec , ipfe a ie tamquam rco crudeles poenas expoicere,
donec quem prece non poterar,ia fe faûicndo lenirer, optacam denique
mifiionem a domo patema impetrante fanguine filij,& referente vido-
riam. Ica mundum vicit Aloyfius ipfe numquam vidas a mundo, illo
prasrertim loco ac tcmpore , qiio inccr medias û\x delicias rLiccubuiiiec
cdani robuftus: ita nullius vmqnam grauioris noxa: confcius , pecca-
tLimjqnodnonnouerat, expugnauitj donec iniquum vifum eii:,
vt hic moribus &

vita (natura pa^ne dixeram) Angclus , diutius mora-
abik ergo aniio fupra millefimum quingentciimum
rctiir in terra.
nonagtfiino primo, cum hic cribiis omnino viginti ipfe vixiiTet lon- & ;
giori vita dignus, niiicompendio meruifletnrcemam.

Age vero fi qnis, hoc etiam nunc fxculojdicatur innocentia & puri-
tate infignijAngelicis monbus,puritate admirabili, virtucibus folidis ac
perfe6tis,inqiionemo vmquam deprehenderitvel minimum defcdum'

autimperfeoiionemjnonne is vel Staniflans aliquis adultx virtucis, aut
akcrconfLimmat^ randicatis Aloyfius cxiftimeuir? Atquiilladeloanne
Jo^wms ^ Bcrchmanno diferte teftantnr grauiiTimi iuxta ac fanoliffimi viri.Humi-
^(7 ^^°^^^"s illc quidem quam ifti natalibusDiefthei-nij ortus in Belgioinihil'
tamen iiidem, fiue indolem & ingenium fpe(5les,iea coniideres animum
auidiifimum generofe virtutis feu atteiidas ad expertem omnis prauic
,
motionis in viuido etiam corpufculo continentiam virginalem, nihil,i

inquam,vel Sraiiiflao,vel Aloyiio, etiam Romateftc, conceifit. Rom^'
icaque(nec enim alibi decuit) anno millefimo fexcentefimo vigeiimo
primo,aitatis xxii. teitius a Staniflao& Aloyfio Ignatianae Familix vel-
ut cuftos Angeliisêxceflic e vita, geminomm iftorum numeruin & coi'-|
pore in terra, & animo completurus in cxlo.

j
Echi quidem fiinc Romana: Igiiatij familicT filij,fedpoftumi a (\id j
tamcn parence,ctiam iurc pamulorum,non longius fcgregandi.QuprLimi

cxcmplum vci commemoratione & iinitatione Yirtutis raauiiljmum
eft^fic aliorum etiam Romce conditorum robuftior a:tate fandtimonia,
iblidiilimi eft adirmulationem & admirationem omniumargumenti.
itaque humanis exempro , viduie Sociecati I s cum fum-
ma poteitate hadlenus fuerePriEpoiiciomninoquinqucJ.acobus Lainez
Caftellaniis, Francifcus de Borgia Gandienfis , Euerardus Mercurianus
I
Liufemburgo-Bclga, Claudius Aquauiua Neapolitanns; &, quem ho-
noiis crgo nominare non audeo, Romanus ille, qiii etiamnum fuperftes
viiiir, & vinat! virorum tantorum,atque adeo ipiiufmet Ignatij iliccei-
iione digniffimus. De quibus adhuc prope ipirantibus , imo vinenti-

bus in iciUmacione & veneratione populi Romani, muka commemo-
rare neqiie attinec,ncque decet. Vnum fane, & quod iingulis commune
cum Ignatio fempcr fuic, non polTum , religioiiflimam in
diffimulare
'
tanta dignitate abicdlionem animi, remotam ab omni, noii dico

faftii, fed vel ipsa fpecie honori.s alicLiias: nec enim aliud illi omnes
officium' exhiberi iibi,etiam a fuis, vmquam pafii niii quoadmif-
foipii perpctuo tcftarentur,dTe ie benignillimos patres, neceilitatibus

,
omnium etiam minimorum femper intcntos. Illud veiO fuitin lacobo it^cobi
Lainio iinaulare & admirandum & ( licec , niii falior , dicere liberius
^'^'"/'^"^'
aliquid de illo,quem mors dudum obita ab omni vel inuidia vel adu- mai animi
latione longius iemouic fuic, inquam, in Lainio fingulare, quod inge-
) dotesfuh-
'"'^"''
nij & dodriniE (mx magnitudiiiem , non femel Tridenti, in illo totius
EccleiiiE fanoliilimo confeilli, velut iii theatro orbis exhibitam, cum

plaufu ingenti & veneratione imgulorum,tam exigua de ieipie, abieota
pxne dixcrim, opinione deprimerer. lUum Paulus eius nominis IV.
Ponr. Max. inuitain licet ac deprecantem fibi Cardinalem adiungere
omnino decreuerat & eo iam res crat deduiba,vt Lainium ad ie migra-
:
reiuberec Pontifex, quod operaeius, in conftituendis qua priuacis qua

publicis rebus Ecclefia', vti vcUcr. Paruit ille ( nec cnim reliquus eratvl- r..j;.,.
Lis citugjio locus ) fed mterim coram ac conltanter deprecando ilkid latftmrt.
cfFecit apud Paiilum, vtpoftridieeius dici,quo venerat, qaaii de re quS- '^'*f'^^'
;
piamdeliberaturus reuerci pofietad Socios &, quodporro obtinuir, ;
cum iifdem perpetiio remaneie. Nullus fane candidams honoris ali-

cuius fic illum ambiuit , vc ille refugit ; quodque egit , hoc fenfic &
animo fuo, Sc prolatis aliquando tabulis iande teftacus eil , hanc iibi
mentem Societatis audiorem I s dediiTe, vc nihil in vita accidere
poiTe aeerbius putaret, quam vt honorcs , quos fugiiiet, capere cogere-
tur. Ec quidem cuni lacobo difcedenti a Te ac trifti triftis ipfe valedixii^
fet Ignatius, dixiiTe fertur Pecro Ribadeneirx indmo tum fuo, U^ Deus
prohil;eat,breui Laine-K^ furpureo gnlero donAbitur. id ( quodnolim )
accidet , talem ille frobitbit
Ncc vanam
, <-ut non ^«^///^ Societas honores ,
exiiiimationem Ignatij de lacobo
ed ^]
.
I
fotim îdeatur. tuilTe
ipfe deinde non femeloftendkj fiae ciim totius Societatis Pra^feduram, Generak-
jf ; reluftanti fibiimpofiram aPatribuS;, vix elapfo triennio excatere tam tnminm'
™' ferio &tam conftancer optauk iiuc cum quod iemel a Magno Gre- JJ*^
j (
"'^'«'^"
goiio tentatum ranfsimi fuit exempU ) tantum-non fibi delatnm vene-

rabile iuxd ac formidabile regendx totius Ecckfia: Pomificak munus Tontifica-
folicke, ferio ac prudenter decliiiauk. Adeo vn, ii meiii non illa fuiiiec tHmfttgtt,
F 2. lacobo
lacobo Lainioindita a Ie ab Ignatio confernatajiam, vti niipcr
s v, &:
a Pra:dicatoi-um ian(fliilimG Ordinc Pins V. Poncifex veie pius; & ^
Scraphico Minouiimlnftimto Sixtus V^Pontifcx, & illemagniiicus; fic
eciam a minima Sociecate vniueria: Pater Eccleiix lacobus fortaflis ali-
qiiis, rctciKo fubmiilionis iux nomine, prodiilVet. fcd enim , quaiitum
Fr^cifcus
illi dciliis illis Ecclefix Patribus tam prxclaris merito gloriantiu-, tam
fibi Sociccas argumenco

dc fiibdLidlo iimili graailacur.
fibi
Franciicus vero, poft lacobum alccr iii regenda Societate Ignatij fuc-
.
dcBorgia ceilbr, Borgia, quam non illc in gloriae femper & importune fubfc-
c]"cntis perpccua iuga vtrique diirimilis fuit hoc cciain admirabilior, ?
'c^ndu
LAtmj cjuodcum Ducali ac Regio Aragonum parcntam ranguiiie, cognata
fucccfor:
^ atquc (vti fic amica cx co gloriiE ambido velut cjuodam iure na-
)
tura: potuerit exiftimaii. Sed enim pofteaquam in llabcll:^ Augufta:

corpore, nuper tam venerandOj a iriOite vero & corruptione depoijto,
condicionem agnouit dignitatis humana^ cxleftia deinde confeotatns, ,
acutius omnia pemidic, longeque feciiis atque ambitioll folciir, de ho-

noris acgloiix ftudio iudicauit.
Non iemcl vrgente Carolo Impcratore Quinto, propcabfuitvt So-
CArdinA. cietaci ercpcus in emiiiciitiirimumCardinalium ordinem tranlTcribcre-
UtHmde- lacrymas, & ipiiufmet Franciici mixta vota,
j-yj. fedianatii pro filio
gemitibus purpuram elueuc.

CLim ab obicu lacobiLainez Roma^ coadi regendac Societa-
Patres
tis muniis ampliilimum FrancircodcculiiicnC; fummaicilicec cum,non
tantum domi prinatim, fed & ioris publica L-etitia fuit quiii & ipie :
in Ge- Pontifex Pius V. id vbi rerciuic a Patuibus, FciEium , inquir, bene: prif-
I
ticra cm
dgfî^y, mdicaû. multnmque '-vidiftij.qui Franaicmn potiffimum de unto vi-
gitnr, rorum tnjignmm numero deiegijiis. vnus intcrim iple , dclata libi dignita-
tc velut atconims ac mccrens qiiamquam fuum dcinde miiniis gciTic
(
opcime, atquc cum publico Eccleiiae & priiiato Societatis, vtriuique in-
genti bonoj) iii id tamen,maiorum exempla fecLitus, vti femper, iic de- I
mum tocLis incubiiit, vtMagiftramtempcftiuedcpoiito, licerec falteni

priiiato morij cui viucre non Ec quamquain non obdnintille
licuiiTcc.
quod volLiir, non amiiit ccrte apiid omnes tcftimoninm, apud Deum &
meritiim demiifiilim.^ voluncatis. Hac fe ille inaoluensj hac viuens
iuxra ac moricns, latere percupiens, Pij V. ciim Alexandrino Cardina' \
\i adReges HirpanL^, Galliie, Luiicaniic animandos contra Turcairi,Ie-

'"« perfundusji-noibo ex idncrum difficulcate contrado,annisCei-aE
S^'•^^''"^
"îo
w1'Ie - '^'' iexagenario maior) & pcrnis, quas defeipibfumpfcrat,totus ex-,
aismori. nanilus,Roma:demum pridie Kal.Odobr.ann.M.D.LXXii. iLiauiflime;
tur
^''"• diaiuis cui , edam in tanto feu natura: feu grratix foftiiiio de
leiubmilse iendcnd , idem quod ipil Seraphico Francirco elogium dey
tur admirandx virtutis : Francifcm Âuper htfmihi.^ calnm diues ingre-,
ditur, hym?iis ccckflibnii honoratHr.
Quid porio dc dicam, qui tota paiTiin Icalia, ac pLtferdm Ro-:
aliis
mx dcpofiti funt , confummatx* pignora iandicatis? quid dc iis qui im-i

pofitas iibi Ecclcfia! dignitates vcl refugere conftancer, vel coadi recipe-i
rc ita geiTerc, vc ( quod fibi iam ante de Lainio poUicebatiir Igiiadus);
LIBER QYINTVS. SO C IET AS HO R t . S97
mnqnxfJfeSocietashoftoreSyfedfitgiJJepotms '-uideretur . Non patitur Iiic
lcribendi modus
nuda virorum illorum nomina recenieri
, vel , non
Alphonios Salmerones , noii Antonios PoiTeuinos , non ceteros , obitis
ctiam inter cecera Pontificiis ad infidclcs leCTationibus infiiines , ac deni-
que cLim laude ianolitatis ac priidcnciar , Ronias , Neapoli, Fcrrarix, &
alibi demorcuos. Vnuin ego vt taceam de omnibus ) prêtcrire noii au-
(
deo Robertum Bellarminum»

h nobiliiliinis iiatalibus a Politiaiio iii Icalia Monte produdus, Pur- Rohertm
puracorum Patrum &
ipiiiis etiam Maicelli 11. aflunis
. nepos , quo
^^'^''^'"^
&
inlidiantes libi honorcs longius &
certuis eftugerct, iii Societatcm Iesv
fe abdidit ,
qiiam nouerac fingulari voto de iioii admittendis etiam ob-
latis vkio dignicatibus obligatam. Sed ne fic quidem euaiic. CAun Hen^
rico Cardinali Caietano a Sixto V. ad Reaem Chriftianiirimum legra-
tioneperfun6tus, vbi Romam inde rediuit, pamm abfuic quiii labo-
rioiiilimi muiieris nieicedem referret illam ,
quam niaxime reipuebat:
Innocentius fiquidem eius nominis IX. vbi primuin Pontifex rcniiii-
tiacus ert ,
primas inter curas de adiciicendo Cardinalium colle-
fibi in
gium Bellarmino cogitauit quiii id iefadiumm propediem cicatione
;
quam vocanc prima profclTus eft palam Non lacuic Robertum medi- ff/f^"^g.
.
tata res; quam vti abominabatur ipie vehenienter , fic ne qua ingmeret precatur,
& opprimerec incautum , iblicicus circumipiciebat itaqilc commotus :
ji in lacrymas , & proftiilis iii preces , Poiitificcin obteftari , qua potuic &
reuerentia diierte affinnarc, niii prius auocato ab illa , iibi tam acerba,
'
voluntate Sandiilimo Patre, noii abiairum ieie a gcnibus eius Flexic .
ea vis hominis tam valide perorantis Pontificis animum, licctobfirma-

tum & indLdca imprcTientiamm millione eminentiffinlain a Roberto
5
dignicacem diftulic ille tum quidem , led non abftulic nam quantuin- :
uis inuitum cieatione akera repromomrum,vti dixit Cardinali Veiona?,
ita fecillct haud dubie, niii prius, iccnndo vix exado mcnie Pomiiicatiis
fui, excelliiret e viuis. Incerim quaii ica oinnino vellct artema pioui-
(
dentia, miro ordwc Angelorum mimflerU hominumque dijpenfAt) Sacri

primum Officij Coiicilio adlcdus; indea Clemente VIII. airumptus in
focium itineris, quod Ferrariam ille inftituic , Epifcopos cxaminare iui-
ius eft: denique, vbi rediit in Vrbem, diierto Pontificis impeiio pndeni actmttere:
contra omncs Roberti preccs &laciymas obfirmacijpurpuiam admitte-

re eft coadus Ec addebat pro ratione prazcepci liii Clemcns ipie , quod
.
fapientia merito in Ecclefia, "Dei non inuenijfet Koberto parem Eias vtique .
-^
rapieiitix , qua: ex iaiidto Dei timore piOgcnita confummxta iuflitiA efly
ac virtutum omnium quam vocant act quaLum in Bellar-
minum veluti Gongcftarum tcftimonium iion aliiid , quam ab ipsa,
;
quam geilit, purpura ac dignitate ddamam. Nimirum , vti ad fplendo-

reinaiTumpti nominis illico ieprodunt vilioris naturcE dedccora•, ica^^pA^^,^
generola mens , & incormpta vircus, non alibi magis,quam intcr hono- digrutaie
rum infignia eluceicit. Noii ille aul^ (wx parictes vcftiri pnrpura ^,- ^''^""jT""'
ius cft, illo prieiertim tcmpore, quo pauperum nuda corpora importu-
num Rorax frigus inuaferac Noii ille aut fibi aut fuis inuncrum Ec-
.
cleiiafticorum titulos frudufvc corrafit, qiiin & reiecic oblatos Capuani

Fffi 5
Archic- ,
59^ IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Archicpifcopacus piOucnuis anmios ita diuifit, vt, diftiibutis prope-
inodum oninibus iii Ecclciiam &
egenos , iuis ipie necellicatibus vix,
quod iupci-crat, miniinum rcieruarec. Non iUc, Romam a Paulo V. re-
uocatHS, vbi ibcum Vrbis 6c orbis gubcmacLdo aiTifteret, mduci velab
Ecclefia: cui vlcra adclle
iplb Poiuificc potuitj vt Archicpiicopalis ,
non pollcc , tkiduin retincrcc negans Palloris nomeii , nedum fru-

:
aiimdcbcn, prxtciquam vni qui Partoris muneie fLmgeretur Quie .
quidem dc vircutcs, quas modo diiTimido, iam inde ab mcuiiabulis
adultx cum Iloberco , ica cum exmlere omnium exiilimatione commu-

ni , vt imis pariter ac iummis , iniqiiis luxta & a:quis remm arbitris,
„ fucrit in opinionc digmtaas . Apud parentcs fuos & fracrcs co fuit iii
7ZmZ pretio&honore,quo,iiinuidiam excludas, illeolim ^gypti recStoi•

w: iiitcr llios.Illum Sciiolaftici collcgx,iii
omnibus vbique principem,ama-
bant iuxta ac vencrabanmr vci ducem. Illum lacobns Lainez Societati
Prxpoiitns, etiam tum tironcm,vcteranum

milicem agno- C Ri s i
icic Illum Giegorius Xlll. Sixtus V. Clemens VIII.

.
qiicm ante &
nominaui , Innocentius IX. quemque prxteiire non audeo , Grego-
rius XV. cum fuo nepote Ludouifio (qui viii! ) oraculi ioco habent. II-
lius confuetudiiiem Carolus Borromxus Philippiis Nerius , vterque &
raiidiflimus , ille Prxfid , hic Presbyter, exoptanc.
Roberti gra- Vna
tia Sabaudix Ducibus pretioiam reddiditfamiliam Bellarminam: Ro-
bertum Lotharingiae , eumdem Alexaiider Parmx, Maximilianus Ba-
Liarix, ac Colmus II. Etrurix Duccs, officiis ctiam ac
Fcrdinandus I. ac
licceds, coluere. Pliilippus Rcx Hiipanix Bellarminum, Cardinalem fa-
duin gratulatur & gaudet Henriciis I V". Rex GallicT , Clemcnti VIII.
;
vt rLirrogetLir,expoicici illum Sigifmundus Rex Polonix fiequcntilTimis

litteris Rudolphus, Machias ,Ferdinaiidus Auftriaci
confalutatj illum ,
Cxfares , atque adeo tota illa Auguila familia amore iingulari ac vene-i
ratione compleditur Midta funt etiam hxieticorum teftimoiiia fin-
.
gulaiia dc Roberto, ied indigna tot intcr tantorum Priiicipum rccenferi.

Vnum liic tamen &akcmm , aLi(ftorum dijilimulato nomine , coniigna-
bo. ludxum inter iiios Romx nobilem , de Bellarmino quid ageiet in-
teiTogatum, dixiiTe temnt Hebrxos propediem omnesa perdnaciafua
:
ad Eccleiiam acceiTuros, ratione non alia addLid:os ,

quam ii Catholici,
prxiercim Principcs, ad vnius Bellarmini mores exigerent iuos . Quin
ctiam Rex Anglix cum Bellarminum aiTidueleolitaret, ita aliquando
piOnuntiauit; Videnfibi^ ac fane po/Je , <-uirtutem "êllarmini wmdiam
dici
phi
ôrtdmm omniumfuperAJfe. Talis ille cum elTec iudicio omnium, vni ii-
vtlefcit. bi nihil ipfe tribuebat; quin xternorum coniiliomm dubia velut lance
lufpcnius, hxrebat aliquando non iatis de Talute iua iccurus Illam ita- .
que vt alTereret , ixpe petiit , &vix tandem imis precibiis impetrauk a

SandiiTnno Patre , vt redire iibi liccret in eum virtutis locum , a qnoj
violente fuiilet abftradns, ac poftliminio Religiofx infantix vcluc red-
dito, ad matrisiiix Societatis dilecftaiemper vbcrareuerdj mcliori in-
de iiicco rcftauraCLirus id quod reliquum efiec Chriftianx vitx , quanV
educerc adhuc, ex iacra licct ianolaque purpura
annum ageret
. ^
^
xcatis iionuin fupra

Itaquc,cum .
fepmageiiinum , iniioccntiilimus
iieia
re-
,
iieri ienex, quo cxpeditius abiret in CcTlum iliam , vti vocabat , domum,
malitia vere paruulus, ad S. Andrea: Societatis TiiOcinium {c(c recipicns
illuci patientillimi Prophetx viurpare merito potuit 1?} niddo meo mo- '^'' ^^* :
rWy (^ ficut palmd multiphcalpo dies. Enimueio non ita multo poit mor-
bo correptLis, illoque letali,mirum quancas toca pallim Vrbe commotio-
nes excicauit animorum Erant eciam dc Primoribus, qui illud Eccle-
.
{\x columen diutius, vcl iua: vitx impcndio, ieruatum vellcnt crant & ;
Principes iii Vrbe viri , qui expreiiuin de veiia iangumem , ac , ficîm^^^^î"^

pollent ctiam a viuente corradere, teligionis eroo ieruarent ^('iJônu-Tâuatis .
fici Miiraledelammj ccteri libelli precatorij aliis atque aliis pro vniuil »?ow«r;
cuiuique conditionc Piupuiatis Pacribus cclTere. Tandem peiduolus ad

extremaj iamque dcpoiituSj parcm vica: pientiilimx iincm iorticus , ctii
illud iolicice etiam teilamento cauerat, ingcnti tameii & pompa & vciie-
i ratione delcitus effc in Patrum Societatis commune kpulchium Dco ,
'
femi fui merica faclis eciam a morce prodigiis coiiteffcante.

Habet & alios ^ eosque aiitiquiores , Icalia , ac pra;ierdm ipfa Roma, '^'''^9^^'
Mardnum Olauium, Hieronymum Natalem, Andream Frufium, Cor- ^cutate m

nelium Vifchaueum, Silucilruiri Laiidiiium, Michaelem Metauallem, Italia.
Iiiliam Mancinellum , Seclarium Caputium , Simonem Bucerium , Fa-

bium de Fabiisj &,quem dudum nominare debueram, Petrum Fabruin,
primum Ignatij Socium , illiim de Societate I s Germania: fub ha:-
\
ieticis laborantis primum Apoitolum. Sed enim de illis , alibi de hoc
eciara , dcinde diceiidum crin

Vmim ego Robeito Bellarmino iandiffimo ieiii Bernardinum Reali- Bermrdi-
\ luiin & illum innoccnciflimx vitx vimm emeiitum quaiii gemiiinm nniReali^
, ,
"'^*
; admiigo. Catpis oriunduSjCum Lechos Societatcm iiiiiexillet, quaii-
illc
1 tumuis alio faepe vocaretur impcrio Supcriorum, vocantcs ille feque- &
renir alacriter, variis iempei• iisque fupranaturam prodigiis eft detentus;
-
:
ji quafi illuin Deus (qiiod deinde ieaiciim eft)vrbi illi patronum inter Cx-
[
lites prouideret. Igitur quadraginta ipfos amios inibi moratus, cum ad-
înirabili opinione iaii6licatis,tandem xvi. huius feculi, annis '«'•icnUs
''"^
'
gciiario maior exceiiit e vica gratiilimum ex efFeto etiam corpore odo-

:
'^
rem late rpirans, indiccm animx incorruptx . Mortem acei:bani ciui-

'
bus omnibus exccpit campanamm omnium tota. pailun vibe ionan- /„ p^tro-^
'
tium lugubris tinnitus ipiequc Bernardinus auoloritace Epiibopi ac Sc- ««» vrbn
;
natorum, adledus in Pacrem ac Defenforem populi fui, ialutcm dus iibi

fil^^"^^
apud Deum elTe cordi, iteratis iubindc miraculis oftcndit.
CAPVT SECVNDVM.
Aiiâ Socktfitk exifiimpitw fer Aôflolmm fpinEiitfttem
Trancifci Xmerij ,
&^ pr utcros in Oriente IfthoYpim
eim focios (ttc^m (,miL•torcs,
C^Vm aiinum vix altcrum confirmata Sociccas tota pailim

>ac Romx prxfertim fuo iolo quod tamcn natale ib-
natali ( ii illi
Icalia^
ium cil: cxtra cxluinjfub felici Iesy iidere adolcicerec ex voto Patris,ani-
jrds
6cd IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
inis pliis qLKuii incrcmcntis iii dics f.ida lobuftior , breui par orbi terra-
niincllccapic. luique incrcdibilc didii quampauci quantillo tem- eil,
pore Roma egicfli impcllcnte cos Ignacij & vcl maxime Dei fpincu,
,
Oricntcni & Occidcntcm, Meiidicm & Septcmtrionem hoc eft, totum
^
,
qui paccc orbcm, agcndo padendoque fortia pcragraiint. Quos inter

Grcpr.xv. cimyuz CAitihiii magis fimilis qiam mortdibiii Fraiiafcus XaHen/is•^
Joii scrcu- qnh leoaMe Fontificc, & cogente cbantate tumndos dio,
Oceaniim wgrejjiis ,
Ij^ terrarum qiufimt OriejJtales populos, ambus in mortis njmhra, habU

n, lut vocc
iclpoiidcns l J " X7 • •
taniibiis onens ex alto Emngeltj lux mndum ajfHlJerai. JNon ille more ignis,
i I
RcUuoni
fupr.ctoi*.
^^^^. ^•^j^^^ depallus iiiccndio filuas, iUHturobieolu fluminis, aut ctiam
rcriante vento ad cincrcs iiios redic; inccpco derticit vmquam , nedum
rciTictius ad ilios cit, reflante vel obnfitente formiia : at cum videretopu-
lcnriirimam cx remoto prxdam animarum , eius cupiditate fic exariit,
vtjValbflimo licec Occano abrcilia a nobis ac veluti reuulia , iibi tamcii
adcLinda illa, atquc ad communem Eccleiiam, iiullis impcdkam terra:
fpatiisj rcuocaiida deniquc viderccur . Adco vt dc cxleili eius quo fere-
batur ignc taiito iam ante diftindie prxnunriata dici poiTint illa
m Epichalamio diuinus ille Sponlbs de immortali Sponsa magnifice

Cant.8, dccantat Lampades eius , lampades ignis atque famrfnirum
: mult£ .
71071 potHerH7it exflinguere charttatem, necfiumma obruoit illam. Vere enim

lampadcs cius, hoc eft Xauenj , lampadcs ignis,lampadcs erantlgnacij;
Grcg.XY.
^"^"*
,
quibus
vr, qiiod
flem duorHm
liic iiiccenrus'
dc vcrifqiic
illort4,m
ab I s
bommum chxritatem
orbis cimbitu\ qtiem '-vnmerfiim multis fccidorum
ritm fortitudo peragrnre n)ifioriis, neque curiofi
^
iuo , deindc illum igne
Apoftolico confirmatur oraculo, compertumfit, uk-
coerceri
fic inilammauic,
non potmffe
atatibm non andax Romafio-
Gracormn fapientia
ymm
illuiirare
litteris potuere. Age vcro quando huius Xauerij, viri iiipra mcmoriam
(
omncm & xftimationem omnino magni nec obitcr quidem attiiigi, ,
ncdum recenferi, polTunt iingula pauca iblum & quidem illaqux ad

) ,
comnicndandam cius apud morcalcs ac Cxlites dignitatem faciunt,

pari qua dc Ignatio antc fecimus lidc & breuitate, percurramus. Fideii^
tacient vcrba fequcntia ,

qux non Socictatis homo quiipiam pro fud
priuatim affedii Xauerij ftudioilis , ied Nicolaus Zambeccarus Conii-
llorialis Aulx Aduocatns, & facrx Congrcgationis Secretarius, coram
Sandliirimo Domino noftro Grcgorio XV. in publico Coniiftorio pro
vcritatc, totius Oricncis, orbis pxnc dixeram, conicniii tcll:atiiiima,pro-
nuutiauit. Bieuicatcm aiitcmnon nimium extendent , qux iimili iide
cLiin cx illo ipio, tum ctiam aliundc habita, pauca ilibnedain.
Summ.t Scxto anno poH ortum cLms nobditate <^ pietate pdrentibus, i?i
- Cixflello »!ater7ix ditionis in
Ignatij
Naiutrni cm Xauerio nomen^ natus efl Frmafcm

,
^'^"^^''^^^• LutetiiC Variforum dum littem operam 77auAt, paterde illo demum
"orlttilne
,^
habira
Conftslorw
N.coUo
m reuocando cogitmit \reuocitpetque ^Tiifi
Ca?tdi£ Difulceatmim Viromu7?i
^^"^'"^^ regebat ,
-!
?
per btteras adfnonmfjet
Magddenx Frmafciforor , q^
Fra7icifci rmona, Qinfiitxtis fama,
, njt Ft\mcijcim nom orbn

Ca-
Zambcc- Apoflolum T>eo eleSlim omni ope foueret in fludns litteramm. Vr£-
(nro
diEiiotiem probmit mmttts. ISlcLm LutcHa: ^mtiulibus Exercitiis ab Ignutio
excnliiiSj atqiic admdiomn iîtam tradnîu , mterqne Socios aggregatus, Ro-
mAm
LIBER QVI?4TVS. 50 GI t AS H ON RAT .
,
tnArn njentt.
iuflk
mittitur
Vontifcis
HiCyfiindata Societatey rogntv. loArmis Tertij Lujitanns Regui
m Indidm , OrientalibHS populis
III. qai cmM dignttate potejlaieqHe Ntwtij Apofiohci
C R i s admngendis
, ah
ffmauU. Ex Lttftama. ( <-vhi loanfie priwifm Rege , deinde commum popu-

lorHW APfellAtione^ ay^ ipfe^ o^ ob eiui cauJjarH fcliqHi Soctetaiu homines^ per-
Jûfitaniam Ac fubie5iaei'R^gnA diEIi funt ) iri IndiAm foluens , recu^
^
fato a/iattcoyprecario nîolu 'uefiituque^fHb dto dormienstiaUticO fnperfune^

gorotis wferuiensjfordes eorum linteasqne yefies abflergens ,Sacrdmentallii
Mmnrals ^?JAutas <êfioresque ^hrifiiarjts praceptii ef-udterjs ( quem morem
m reliquis namgationibi^f conjiaiitijjime tcnmt ) Goam peruimt, In hae vrbe
'
:
fm Apoflolatiis imtia pofiturtis ,

pueros rudemqfie plebem tintmnabuto coaffos•
tn ternplum, cxpit Fidei rudimentx docere : adultos , in qmrum plerif^
I
que nihil erat Chriiiianie rei pr{eternor»en,a '-uitiu AbfierrerCy Atque adpceni-
tentht ey* SAcramenta pnUAtis colloqiiit^ ^publicis conciombusjom-
mbi^j chAritatis ofjicm prouocare. Fundato hic Qilkgio SocietAtis tamquam ,
Indidrum SennnArtO;, ipp qm fe fegregA'um nouerAt m ,

Euangelium ad omnes
Qjrientis pUga^ Goarelic/d, Qmormum proiiicntomim
y , orAmque FifcAriAm-
margaritis nobdem petit, AnimArum amdior ipfe qnam ceten mArgAritArum.
Inde dijfewinatiinjbique C R l s i Fide difcedens, TrAmncoridii Kegrmm
C R I s admngit, tum CeHAntim tnfuUtn , tum AureAm Cherfanefumj-
ium MAurtcAm Hgwnem, titm alias Atque aIios gentes eff'erAtai ac bArbAras^
tmh 'JApomam , yltmam Onentis orAm , ybt numqHam C R l s i twmeu
auditmn erat , Fudngelio luflrAt., indefejfo fcmper ammo, per tmmenfA terrdrurn
U?atiA ,
per ApertA a,Ht£ difcriminA , contenjptis exxBuAntiS OceAmfluSiibuf,
Ptratdrum Utrocimij , tncommodii tnfimt^ nxuigAtionis . Nec cotitentus tot
^bique L•corum terraî , tot niArid docendis populis perlnHrAJfe , tot inftdas^
prouinciai , RegnA Dco rem exorftu , in Sinoi expedittoneiri

peperijje s capite
adomat. Atque emenfo iterum OceAnoîn SAnciAnum infuUrH Sinis proximAm

defertur, SinArum cUuflra^feucnffimis quAmqudmlegibus cuftodnsque firmAta^
UntAturus. Vbi derelicius fmulAb intcrprete, fimHl Ab holj)ite , morbo corre-
ptuSydefirtA m mfJd, in humdi
mAgnd rerum onmium wopidj hoc
tugurio^ jh
<vnum icoerrime ferens, fe muAndorum hominum dditn prohtberi, ceterum Dei
depderio '-videndi fuprA modum incmfu.f, aunos natns qmnquAgintA quinquey
^
I
decenmo poH fuum in Indi&m AdaentuYn ,

qudrto Ante IgnAtij obitum Anno^
ftnSiiffime rnoritur. Indiarum tiomen confecutnsy non ta,m diorum
pr£diciionibmÂUtLufitAnorum Indoruwque confenfu populorum qudmprcf'
'
priis iJirtutibiii^ quibni fe Ad njitArn conformduit ^ dcdonis Atqtte
mirAcuUs qmbui dd Apofldlorum gloriAm illum extulit Dem : ddeo <-vt toto
,
Omnte non aIio nomine^ quum SAncrus dtque ApoHolM dppel/dretuf' ab omm^
bus^ etiAm Ab EthmciS, qui Adems feptdcrum Accedere 'ênerAbundi, eiusqus
opem implordre confueuerunt Et fdne ( njt ceteras <i<irtHtes omittAm omnes) Suwnm
.
quanta, quAmque Apoildicdfmi eiui chAntas^fiui in Deum, ctlms defideriotta '"^^^»

cdpiebAtw\ <-utftpe Ardente njultu, flaarAntibu^s oculis atqtie in cxlum defixiSy eodcm.
;
diuinitus attolleretur d terrd^ ac cdeilifuperAûente Utittd, cuiferend/Cimpar
tratmortAk peSiiis^ excUmdre dulaffwe cogeretur: Sat eft, Domine, fac eft?
mt in quorum cdujfd nullum Idborem dut difcrimen <%imqudm formi^

homines ,
ddmt^tAm wfiiiabdi animarum fitj'-ut tot populis , Kegnis , Pêgibusquead

!
. G ggg Deum
Oeum trAcluSiu, tctoque p^ne Onente Euanoelij lufimo.ddhucinfnmor-
hice
terrarum, ingenti eim mimo njideretur?

diooperumejfe, atqne a77gHiluJ orbis
Dom ruero atque miracHla multa, qmm quam fUnc ApoflolicA fuere ? Dmer*
linguis, quas non Antl• didicerat , lU expedite apteque loqwba^
fvrumgenttum
educatiiiqHe ejjet contigitquc non raro njt^
tnr, acfiapiideospopulos natns.
. ,
dim apudanumfiijam rnuhitudmcm dmret , ôariarum mtwnum hommes lU

Um andienntjud qwfque hngua loqiientem .îd rer.tim futurarum abfen- .
tiimqiiepr^njiones ac njaticima? plHrmis.qucc m eim aEiis legitme inHru^

njnum attmgdm Lufitdna cUjJis , hortatu Xanenj aduerfus
Siis recenfintur, .
Acenos incima, diirn e portu MaUdefolmt^ pratoria biremis ,faluis urnen mi^
litibuj portu , [j)ec7ante cimtate atquc omen infelicii exitm
ful-mer(f'itur in
,
um rem tnterpretante,fim(d in Xauerium tnfirepente , qui contra, âltdam m-

oentemauc Accnomm tUjfem, ducentos ac tnginta Lufitmos mdites in oolo na-
ues disiributos ammajjet. At Xauerms pergere Ulos confianti ammo tubet qm ,
OeHJ adcertam njicloriam '-vocabat , eoque die pro ym biremi amijfd duorS fu^
fernentur(ts . Superuenere <tnte[oli« occafrm e Molucis biremes du&
mditibm ,
ommque apparatti bellico inflruêc -.feque, hortmteXduerw, adreliquam cUf.

fem admnxere. Sedcum pofimultos dies nunum de clajfe nuUm adferretur^
ârgitur ab Ethmcts nimor , Lufitanos ab Acenis contruadatos. Xauerms
maflmi folicitdmque cmitatem confolaturm , in concwnem afcendit : (^ , qui
bora adfiumen Parles,quod Midacd difiat trecentis mdliaribus, Luftam yiSio-
riam ^rgebant,occifs qmtmr miUibm bdrbarorum^(^ captis w/ demerfs eo-
rmn nauibus ,•
ipfe cUjjium congrcffum defcribere primum ccepit : deiade,
nAgite, 'mquit 5 MaUceTifes Deo grcLtias pro njiciorid , quam Ltiftam hoc ipfi
temporis puncio refortmt^tribiis titntum aut qmtmr e noilris in pugmdefi-
deratis. Jda/bi dixit, etiam diem defignamt ,
quo tlli fpoliis onufii m patnam
redituri erant. Omnia^ <-utipr£dixerat, ac ilUîeSialfety euenere. Um
ruero miracuUper illum , tum 'Tîtdfimfium ,patrata dimmtiis , t^mmulti^
tAm '-udrici^ tcimqm inftgniAfunt , Vi profeSio Xauerim nihd fecijfe minus
mAgnis zApoflolis, ajfirnian pojjit Certe mortm ad <-uitam reflituti. , fvt cetevA
.
tacexm ^
qtunmis tn Relatione habiid coram San5Iitate rcjefird ^quatuor tan-
tummodo riHmerentur , tamen nonpauciores quam <-viginti in aflis proferuntun
'-ut profecio, ciim tanta Xauerijfxnfiitas, tdntiisque ex eius Uboribiis hommum
fruMm , 7nirum nonftt , fi
Viro <-uinutibus ac mjraculis tnclyto , /»-
cenfis poptdomm ftudns,fupplicibHi FnnapHm litteris ^totuts Indmrum Cleri
precibHs^fldgrmtiffimis Lufitam Regni njotis^ dc pArie gmcru humAni confenfUf

(xleficsbonores ab Apof{olicdSedeco77tenda?)tur,
Quibus quidem vcibis etil nec illuftrius quidqiiam necampliiis,vel
de iandtiflii-no qiiolibet viro dici pofic videatur j
quia tamen fupra hi-
manam commendationem omncm Xauerius cft , adiicere audco etiam
naCLirxcalculiim vclutanimamm , ipiiusquc adeo Dei CaÎimmque ce-
fimiiis. tum , eum fnper opera mmuum tmrum. Quid enim , ieu
con^jtmfli
ifaim.i. confidcrcs in illo florcm virgineum animcT illibat^, feucQrporis anno
plus inteCTroiu viua calce depoiici forinam 6c colorem noniblum con-
ilantem,
LIBERQJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 603
ftancem, fcd viuidum & fuaucirii illius niinc iiiter Miflaium folen-
fiiie
nia ac fxpe alias a terra fufpenii ^ nunc toto pcr maie triduo impunc
fluduantis leuitatem, velut concretx molis expeitem; feu demum />/?^r fii
,
eiufdcm prxiaKiam pluiibus locis &
longe a fe diiritis iimul exhibi- «^"X^'»
tamjannon hominis niinus quam Angeli iii Xauerio deprehendes?"*^^"^'^'^'
Sed inferiora fiinc hxc. qualia vero, vt iam dicam , a^ftimentur ea qu^
illum Angelico cuiuis ordiiii quam iimillimum effccerc?
Anselorum nouem ordines ilueturmas.iiue.vt Theologiloquuntnr, s-Thom.
hierarchias tres ita diiHnxit Densj vt innma terram & homines in illaa«!i.&<i.
degentes , alccra cxlum & aereas quas vocant potcftates , fumma deni-
i
que Deum fpeotent. Angclij Aichangeli, Principatus velut legatiiiint
I
ad cuilodiam , conferLiacionem defenlioncmque morralium : Potefta-
elemenca, Dominationes in cxleftia corpora, Virtutes iiimedia
tcs iii
omnia imperium exerccnt, idque vcl vrgendo confencanea nacur^, vcl

i
:
fiipra
tur, cuiii
gata poteftas,
'
,
hanc admirabilia piocnrando
pfuveluti conquiefcit a:tcma maieftas
fapientia, Seraphiiios accendic bonitas infinka.
Eaimuero y^
tum gloriofum 7iomm

*-
:
,
in
,
Apoftolici Nuntij a Paulo III. illi impoiita dignkas

Thronis pleno
Chembinos
hoceft leiâtum iiue milTLiin, Xauerium loqui- F""c'f-Ma•»

13
dele-foi.io.
diuinitatis illa-
illaminac increata
quod fidela Dei feruHs

promermt non folumfbiy fed etiam fuis: 'xinde qm zArchan-
&
- l
^ "^JP^-
! hcis JAciis finSiitate
LufitAnum Imperium per Europam , Afi-icamy Afiitm, (^ noHnm patet orbemjg^^''^'^*""'
fts^ne :o~
omnesde Societate Iesv Apofioli nommitr/tur.
I Ad cultodiam veiO deienlionemque rhortalium quid tandem in vrbtim
11•. 1.• î-
Xauerio lequiras? Nota atque iani ante etiam infinuata ell cius animi''^^'*""'''-
larga bemgiiitas, qua omnes homiiies vbique terrarum vno vclut am-^.,^
qifctHtela- I
:plexu continebat ipfe vnus ; qua immemor fux dignitatis ac vi-

iite, immemor omninofai, noa animos ciirabat folum,fed & dcie-
corponbus feruiebat , vfque ad purulentam vlceris alieni faniem
dis
:intrepide hauftam ore tam auido, quafi ii deliciis c^leftibus pafccretur.
'ApollolicLim illudj vifumne dicam aii fomnium? quo fub ^thiopis
•impofiti fuis humeris immani pondere ad exprefliim vfque fudorem
'gemebac in fomno Xaucnus, quid indicabat aliud quam proiriptiili- ,
mam limilis criam obiequij pra:ftaiidi illis hominibus voluntatem?

'
lllomm ille caufsa toties iadatus Oceano tam vafto: illis toto aliquan-
'
do tdduo flLiduauit iii tabula naufragns , fuis fe velis ac deiideriis fuf-

'
tentans, ac diiigens in locum iuuandis homiiiibus opportunum illos :
per ardentes arenas littorum Indicomm , illos per ipinis & praracutis
iilicibiis inftracas laponias vias, raspeetiam torrentibus intercifas, &
frigoribus infames, nudipes ipfe & facram infupei' rupelledilem fuis
ferens humeris, conquirebat: illorum infinica corpora ianirati reftituic;
illorum minimum emorcua iam acque depofita, & quandoque
viginti
'etiamtumulata, rciiocauit ad vitam illorum idem animas ad decies ^'^].'^^f
:
J,"
centena millia , & quod excurrir, fua ipfe manu Sacramcnto elutas Ec- a Nicoiao
I
cleii^, & per cam faluti redonauic. En alterum Angelum afcendmum ah inOrat.f.i»'.
I
ortufilis, hiibentem figntim Dei n^jui: (^ clamaHit ôce magna. quatnor An- Apocai.7.
geUs^ quibifj datnm ejlnocere terrx ' tmtri , dicens: !?(olite nocere ternc
Ci tnxri.
604 IMAGO PRIMI SJECVLl SOt. iESV.
mari,nequearboribt^s, quoadufque fignemHs fimos^Dei -onuhm
in
apudSinas totics impcdico ftu-

corum. Ulomm deniquc ciu-aiuiomin
cll, ferens ^gcrrme prohiberi fe
Turfcii lib dio ac deiidciio tandem immorcuu.s
yci^. .. , ^jtpote qm totins
Onentii fihttem mente complcxHs, mprt.
smarum
wordio opmmifuorum jUrc fe crederet:
nec dubmm qmn fi ei contigijja r^t
Srnarnm expeditwm juperfies Romam, qtio ab

Igmxtio accerfebatur , peruem•
partibm fuerit pariter fduti fu~
rct, Occidenti quoque depofttsque Hcclefm
turnn feniii, vt dicitur, accommodacitio expreilLuus in k Seruatons

Ma«h. 14. litud clFatu m : Sicutfulgur exit ab Oriente ,
paret -rvfque m Occidenteni',
tta erit (^ adumtm Fdij hommis. Vbicumque fuent corpuj Hlic congrega^ ,
bimur^âqmU. Quas inccr qiiis non agnolcit Xauerium, ialuti Gen-

tiiiin quafi pixdx luar, non viique
laniandx, icd Dco feruand^^ fem-
Rci.foi.15. pcr inccnmm ^dmirabile /7W, inquit in P.elatione fud forpe iam ante
?
nominatus Caidinalis, quody rim niAgnis itineribus per montium ucumim'

nuwerofiiJ liAdASârum exercitiis in liegnum TrdmncoridiSj atque Fromonto-
rium ComoriNi }'Hre?is excurreret inminam ChrtflianorHm,qms ipfe baptiza-
ueraty Xauenus folui ^

procejiltj militesque
tnmCiit in
fmere
gioy nec prooredi '-vlterms potuit.
Deum fiducKe clypeo
increpanit. Stetit
qmn etum ducibm pergere
tllico
tecius, obmkm barbaris
exercitns immobili -
<-uoleniib/is re-
'
hondebafit milites, progredi fe ?;equaqMam pojje ,
tem cum Xmerio '-virum quemdam m<ionum a^ maiefiate terribdem ,
'- indutum , qui eos terrebat , neque ardorem ex yultu atque oculis emt-
cernere e regione
,
adslm-
cmtcm firre fe dmtim pojfe. ôd cum ipfi etiam duces experirentHr, re-
trocejfit totui exercitM , atque ab incepto deHitit : njiSiorque Xauerius Chri-
flidnos, qms Christo pepererat , cxde i^ rapims liberamt : merito ni-

mirum luo, & Ignatij auxiliOj cuius ^ vt iam memini, appenfum collo
Gtcg.xv. nomen gerebat iii pedrorCj & cui tanto Ducificrx mdiiix rudimenta Tran-
cifciii Xaucrms approbctmt. Nec fane video , cui pua: Ignatio coniieniac
ipccics illa viii magni, & maieftatc terribilis , & nioravefte induti, &
ardcntis vulcu atquc ociilis.Qua: quidem omnia in ilkim iam ante pro-
pofitum reclc quadraiic, docentque viuentis ctiam tum, ac Romx refi-
dcnnsjlgnatij prirfcntiam non tantum Colonia^ ad folatium Keflclio,
fcd etiam in Indiis Xanerio ad anxilium fuilTe conceHam. Defendic
ergo homines commilTos cum Ignatio Xauerius, dignus vterquc
fibi
vcl cx hoc Angelico Principatii.

Rcri.it. fup. / cum ^MiilacAm^njrbem in Indtd Orientdt celeberrimam c^ frequentif-
f??2am^fcud peflis inHafijfct ( quod propter citdium peccata euenturum lUidn-
tea difcedens XAucriiis p-ocdixerdt ) breuique tempore quamplnrimi pducis ad-
modum fuperfiitibM periijfents necdum defeuiret lues, fed maxime indies graf-
farctur. <~jt primum corpiis Patris Vrancifci, quod ex Smis m Indiam aêre-
batur, eo appulit, ex nam in njrbem deUturn fuit s fiatim acfubito contx-
giofis iUe morbus omnino cejfmit, nec ab ed die mortum <-vIIhs, aut morbo cor^
reptmfmt-.feditdeo tota lues extinffa eilj '-vttam pefiiferi morbi demceps ne
f-vefiigmm <-ollum fuperfHerit.
Quis crgOjii repecat aiiimo feu dcpulfosab innocentibus hoftcs
pefteai late graflantcm fubito noccntibus auocatam, quis, inquam,
Xauerio non tiibuat quod de tutclaribus Angclis canic Ecclcfia,
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 6$
CN^tur<e fi-AgiU quos Pater addidit
Ciclefiis comites, mfiduntibtis
Nefuccumberet hofiibtis'i
lam Angelicarum Poteihcum eit in elementa domiriari; dominatus Xtusrins

;
eil etiam in elementa Xauerius, cum toties precibus fuis & ventos com- "'^^'"' '^
pefcuir, &: tcmpeftates iedaair.

ToutltU
Qmd
porro dicam de vi ac virtnte cfFcdrice miracnlornm quam
, in^^r aL
nomine iuo circumferunc ca:leftes illi fpiritus, quos a tantis opeiibiis tf.;L^«»?
appellationedefumpd Vircutes cum Ecclcfia nominamus ? Enimueio '^"'"'""''»
difficillitnumciTeduco,ac pxneinfinitLim, vnius Xauerij quxprodita

i
littensrimr,&: rufficicndflimis approbata tcftibLis,miracula rccenserej
led iam & nonnulla cetigimus, ac pliira etiam poftea leferemus.
illa
1
Dominarioncs etiam qua: vocantar Angelicai , quod mouendis c^- ^^?^-'' ^-
lisaftrisque praEfideant, noii folai habcnt. Ecenim & elicuiiTe ventos
'"'"'""'-
""^'
ac fiilmina,& folem ftitiiTc, prodigio illo vix fcmcl & irerum iam inde
ab ipfis natnr.^ principiis vfirato, alienum a Xauerio noii fuit.
Erat adco quod fuo quafi iurc a tantarum molitione rerum iiiter- i"flar
'^^'">"'>-
quierceret aliquando Xauerius , nifi toto velut impcta in illum, quafi
'"'"*
in Thronum iilapfa diuinitas,qliicicere eum & fcientia & amorenimio
prohiberet j hinc adeo emicabat cora prxfenda Numinis, icape-
illi
i dus ardebat, fic ar<5labatur ab immeniitate ranta animus nimis angu-

vt nec fe ipfe capiens, iiequeDcum , cum no6tibus aliquando ri-
ftus,
gendbus llib diuo in oratiouc perfiftcret, vifus iic & ambabus manibus
tunicam a corde fubducere, & auditas non rcmelexclamare vcrba illa
totiesiain& fuauiiiime decancata, S<itis efiDomine^fxtisefl. dLuninteriin
I
& difflucrct in fudorem ipfe totus, & rolueretur in lacrymas, & fLirfum
eleiiarcmr ipfo corpore, & animo fuo, velucnon iam vltri mortalis^
emicaretin czlum;
:
Intclligebacenimuero abdita tantClni & occulta natiira:, non ib- inparChe-
lum quie lacebant temporum & locorum , non modo qu;^
iii fecelHi rftbmcram
igcrebantiir in pcnetralibus humani cordis fed multo maxime vix 5 (
Cherubinis iiiferior) Deiim iprefuiim,& in co omnia cognofcebar.

Quis crgo piOhibere potuiflec Xauerium, quominus Iesvm amores
fuosÔmnta, edam dormicns loqueretur ? qiiis illum arccre ab illo i„furSe-
amoris ftatUjiii quo Seraphini cicleftis militias principes Deo proximi raphine
r»m.
conquiefcunt ? quis demiim amoti Xaueriano modum ponere j eui &
;CiEli anguftus ambicus j &totius mundi viderctur exigua magnitudo?
Sane quidem Francifco illi Seuaphico (cum a fanguinea fpeeie cruci-

ifixi, diuini cruoris quasdam quafi figilla impdmGrentiir manibus eius
&pedibus,ipfique adeo cordi) viius eft Christvs velle concedere iiii
.quamdam fimilitadinem &
amorem. AtveiOcuin laborarec in Indit
iXauedus, ac prîertim aniio vitai eius vkimo, ciun vehemendus a?-
'ftuaret,palam confpeola efl:,collacis dte tempoiibus, in paterna dicionc
domoque Xauedj , crucifixi Iesv lignea effigics in fudores largc dif-
flucrc, quaiiXauedj fui labores illos & fudores hcroicos , animariifrt
communi caufsa fniceptos,non eius iam vltra, fed iitos efle veller,illu-
ftnprofeito argumento confpirantium incerfe dolore & amorc mutuo
iXaucdj atquc Iesy.
Gggg 5
MagnuiTi
^06 IMAGO S^CVLI SOC. lESV.
Ma:îuiin cr^ô liimcn Otknris, fed non folum, Xauerius fiiitj plu^
rcsabiEsv i-.idij, pkira a Societacc, eiuldcm plagce foimnata lumina
piOdicriinc. H.rc incer vere eminuk ApoRolicrc viutLKis xmul•JS,gcm^
p.G.âr nusqMc Xaiicrio Gafpar Barzxus Zclaiido-Bclga, orinndns ille ex hu-
ii.n\uii,
j^^[i, îfquc cx ipfo propemodLim
mari, fcd mmo fons creuit in
Eiihci lo.
alier in
^^^^-'^^^^
Gafparcx
^
; (quod
tbitLinam•, at ciiuina
mii-abei-c) in lucem filemque cotiHcrfus
Lufitaniam: humana fi fpcotes, lecutus hcrifui
iii
rcputcs , prouidentix xtcmx confilio in mellem

efi . Venit
'
\''iZmt! Indicam iocius Llboranti Xaucvio dGftinatus nam in Sociomm Iesv, ;
lioccll:, vc inibi dicebantLU-, Apolloloium.collegium aSimone Ro-

dcricio coopcatus, pofuis Coiiimbricx rudimencis Apoftolicx vitx, &
facris Catholicis initiams,rolait in Indiam. Quid Gox primum, quid .
dciiidc prxiiitcrir, quid Armufixin illo omnisimpiccatis domicilio,&:

colkiuione ncfrindiflima piOfligatx religionis, vix toco feptennio perfe- ...
ccrit vnus Barzxus^ alVequi narrando difficile, ncc huius ant loci aut t
fumm.iefl tcmporis cil:. LoqucQturcciamfine vocequa Ethnici,qua Saracenijper- I
uonecnam pctuo viii velut mimcuio attoniti: himagniim eum Chnftianorum Sa-
fiprtd tn- ccrdotem appellabantj hi in ,
Coramtm fuiim quo Chriilianis intulifle
fidcUs,
pcdem capitale eft , piehensa ad ofculLim mawu perducebant. ludxi
cumdcm, cum in iynagogis fuis fabbato difputantem audilient, loan-
ncm Baptiftam Zacharix filium nominabanr. adco GafparlEsvM "'
etiam intcr impios referebat, vc eodem apud cos loco,quoilIehabitus '^^:
olim hicrat, habei-ctur. Fuit vt accenfus zclo Domini, cum viderecop- ^'
poniCHRisTO Mahometem, criicem compararet ingencem, quam

cLim, puciOium pic prallcntium tiirba prxuu, ad Coranum detulilTer,! *
& inibi dcfixiflcc intrepidus Mahomecanis qni ineranc virtute ciucis

;
repente dilapiis , ipfos aditiis & valuas cxpiatx per crucem impietatis! '^
cxmcnto & calce pcrfabros adhibicis obreraiiit, rcligione Gafparis dc

impoftoris illius fuperftitione fccdiiTima tdumphante. Prxfens in vr-
bc tum adcrat his omnibus P.ex, & ille Saracenus nec mutire connal •,
aufus: ndeo Gaiparis eiim virtus & vulgo maior natura peruiceranrjl ^^
quin&: Christo, quod ftatucrat, adhxfilieCj nifi territiis & perfuafus

abimprobisj Pvegnum terrx quod mcmebat amittere , cxli Regno,vt
defuit in dicebanc, a fe longe poiito prxtuliflet. Dcnique ciiiTi Gox perorarer
,
ficra ca- j,-j ^^^ maxima, illa vi & efficacia, quam hnmanam eiTe neg;arent, ftans
obiucjiie ^tque dcpagnanSjipsa in arcna, iplo in campo certaminis, defedis re-
fropcmo- pcntc viribu•;, exanimatus, non ita multo poft, diccntc Spiritu , rcquie-
/^'!' "^"^ ^ laboiibus quos plurcs, quam feciflent decem alij quan-
fuis•
tiimuis Itrenui, pro Religione fubiiierat; vnus, fi vlliis (qux fiim-
ma cll Apoilolici & nominis & honoris ) fuppar & fimilis Francifco
Xancrio.
Fiieinnt ergo Francifcus & Gafpar nafcentis aut renafcentis perO-
ricnccm Ecclefix gcmiiium & vtmmque forcLmatiiTimum iidus. Plnra
lane eidcm illi de Ies Societate nec obfaira iidera prxluxcre: fed
Gen. ij. cnim ?2imerci flelUs , fiue occiduas illas perado iam curfa viitutis, fiiK
alias in locum laboris & glorix hodieqiie fuccedentes. Viam ladeam
(quam Grxci >// vocant) congericm eiTe minimorum iideium
lunt qui pucent, iliac iter eiTe Heioibus ad a:cernitatem fuperfticioia
anti-
\
LIBER QVrNTVS. SOCIETAS HONORATA. 607
antiquitas cxillimauic. De illo decertent Albologi, hoc fiiî-nentnm
elie doccantChnftiani: ego fic Ibcuo, Cameitcs, Gomcfios > Hcnri- almfuh•^
^^"'"^'•^
icios, Tunianosj Fernandciios, Villelas, Carncrios., Almcidas, Riccios,
Cacaiieos, Maftiillios, &: fexcentos alios, omnes de Societats Iesv ie- '^rSl/!,
cundLiin Xauerium & Gafparem Orientis Apoli:olos, itef ad im- ctUliarii'. &
caitx fidei & admiiaudorum fabinde operum ^.
nioitalitatem ih-auille mortalibus , &, nc qua aberraient a via, lumeii
,.\u-^\.a
C V R V .
de Socifiatc fama fcr Aiendiem 3 Occiimtcm (S
"*
Sepemtrionem Jîirffi itb Aôiiolm cfirum rcgiO'
ad Orkntem , fed non ad Meiidionalem plagam Afric;^ ca-

dem fegeSjmiilaborum & a:rumnarum, fuitj nec fui tamen,
ctiam examlandis & perferendis iis, de Socictace Ies Apoftoli dc-
'
Fuere. Hos inter ille iam ante nominatus Ponrificius in Tridentino
Theologus,& rubindc Societacis vniiierfe poft Ignatium Pfxpofitus
i
\
Generalis, lacobus Lainius,connnencem AfncaîngreniTs eiljCaparte Ucehm
quaMediccrraneo mari ab Italia Siciliaquediuiditur.Miflus hic ab Igna- i-îm\i
jtio comes loanni BapciftiE Veg^ Proregi Sicilia:, religioiiilimo iuxd ac
generoiiilimo Duci,illam exerccnda: & inculcandas vimuis materiam r.ni,s in

inibi nadus eft, vt dicere poflic ex merico , non cafu abiciilus in terram, '^f^^'^^^
-
\ (qiiod illc mali ominis auerruncator) fed ruinas inter publicas ftans erc- ^îfô-^so-
r /^ r ^...'. cietatis par u
ccLis,
T\
Teneote eAfnca. Pontihciis & Cxiareis aulpiciis , occuparum nu- lib.icn.ss.
j per a Dracuto archipirata Aphrodiiium bcUo petebatur. infeftie erant ^ '^'^^"
tempeftaces in mari, êftus , & maxime per Libyco

icftatem j in lictore
, incolerabiles:holl:cs morce iam dcliberata ferociorcs,&:,quod fummuin,
Lvulnera ex his funeraque frequentia. ftcrnuiitur quandoque morbo dii-
'
centi amplius & quadraginta: illis viuennbnSj ieii moricntibus , feii
,
vita fund:is,omnia Chrillianx pietatis officia impeiidic vnus cum focio ^^/ /^
''
Kârtino Cornoza Lainius^ atque , dum vnoobuius quifque mpeuM^.

vel atflatu
,
deiickur, valentior ipfe firmioique coniiilit. Ducuntur ad vrbis oppu-
l^nationem milites, primus ipfe hoftilia iiiter tcla progreditur. Tempe-
Itate furente aoimum
perinde miles ac nauta dcrpondenc , hxrentes vel
atconiti metu, vel lamentis cunola mifcentes. Lainius diuinoplenus fo-
latio rpem bonam quin cercam iis a periculo incolumiratem,
inculcat,
,.vti euenic , conitancer &
magna voce dcnuntiat adeo vt ad falucein : &
morientibus , &
pugnantibus ad vidoriam, ad porcum naufragis &
momentum atculilTe magnum nec iine ptrodigio dicerccur: in quo
exceliitatemanimiinterquofLiis tcnores inuidtam , & admirabilem re-
I
rum hiimanarum vit^qiie concemptLim vc aiiimadueicebanc paffim,
iicimpense colebant & venerabancur viiiuerii.
I
Sed age ab hoc littore,ipfam per ^gyptum, ad lictus AfriaT oppofi-
tum, quia etiam adinteriora ^thiopi^ AbaffiniE, atque adeo Cafra-
peiietreinus.; viiuri ifthicaliorum adus heroicos, dignoiqae quibus
merito
<$8 IMAGO PRIMI SMCVhl SOC. l£SV.
mcrico taniinn Lainij iam perrpcdla conftantia vidcatiir.
Miftor.So-
'
Ab Alcxandrino Patriarcha aliquando fpes reuocandie ad

alFulieiac
Ecclefia:. Piiis ergo IV. pro fLimmi
^Sib.5. Cadiolicam vnitatcin Gophtorum
*-'^•
dc optimipaicntis oflicio,non aliiinde
qiuim a Socictate iibideuota ad
chriô- tantx molis expcditioncin idoneos Chiiilophorus Ro-
pecit. datus ci\
virtiice etiam maior3 additufque ci

dcricius pra:ftanci dcxilrma vir, ac
,
incT/"'
flZTc^.in. focius loaiincs Baptifta Elianus, ab
Hcbrêisad ChristvM,&: fub-
^^^^. ^^ I es V Societatcm, tradudus. illum Pontifex cum audoricate
PoZjciiti Nunrij Apoftolici

Memphim ablegat, doriis ad Pacriarcham & moni-
KiiKi*^ tis inibudnm. ferada nauigatione, faciles habuit accelTus ad Patriar-
'"^c^jP^"'' cham primos, fed difficiliores alios impoftoris cuiufdam Abrahaml
n"^rcht>i Grxc.l Hdcj qui ciim coUega

quopiam Georgio f:£pe a Chriftophoro
fchifmntt- conuidiis, crroLis iiinulationcm deiiiinodiumveitit. Scdenimverita-
^""''
tis illiiiunrij nihil fibi a falfitate , nihil fideles illi Domini fcriii a perfi-
dia mctuebanc. itaque qua Cophtos,qua detcntos in Turcamra viil-
ciilis Chriftianos, etiam cum

apeito vicar diictimitie, iniliuere, confo-
larijicruiEutc fua &: mortc bene emi cxillimantcs libertaccm vicam &
animarum. Ec piope abfuic vt loannes Bapcifta agnitus ab Hebrar^
matre & proditiis, iiiam, quam profitebacur ipfe & inculcabat aliis fi-
dcin, etiam ianguine teftaictuij tantam illi felicitatem inuidente Chn-

ftophoro, cum dicercc, non alio ic voto magis quara toleFandaruiri 1
•
Christi caiifsa apud barbaros a^rumnarum, atque adeo moitis 1
ipfiusjad Societatcm accefiifle.
Scd calamitatam haud paulo plus, pcriculorum ctiam multo plus,
hx^bAf-
2
exhauilum
Re^no inter Cafres*
eil a Sociis in
Rex AbaiTinorum Dauid fama

^thiopia iiue inter AbaiIuios,fiue in
excicus earum
Ton-
rcruin qiia: profpere a

'fimtsmjo'
Lufjfî-jjg [y-^ Indiu iêrebantur ,primo ad Prore2;em Alphonfum Albu-•
cum Rcge quercium milic,qui ainicitia lungi le cum hmmanuele Kege poltularct; I
Lfffiratio, tuiri ad Clemcntem V1

etiam alcerum deleiâuir, qiii fais verbis Pon-
L•
%ncm"ô'-
^^'-^ ^^^ celebcrrimo BononiiEconuentu, cum Carolus Gxfar coronatus
ntamPon. adcllcc , tamquam Paftori vniuerfalis Ecclefi^, folennem a ie
Tificipro- vcnerationem & fidele oblequium exhiberec. FerGbariir incerim ofacn-
*"" ""
lo editiim apud y£gyptios, futuriiin breiii vt Saccrdotes e remotis ad fe
regionibus mittcreiuur,& inter eosPatriarcha,qui^rhiopicam &Abaf-
iinam Ecclefiam coniungeretcum PvOmana matre omnium , a quapei:
Diofcorum iam dudum ante rcceflbrat.Fidem oraculi fufeepit Glaudius
^^^"^ Dauidis atquc fucceflbr•, eamqiie vt implcretj a loanne Luiitanix
Tamar.
\.
chaod
^'"""jf"
il'
inr» defli-
Rege ciUs nominis Tercio impense peciic, vc fibi ruifque populis legiti-
iiium
io^îies pro
&
ucdc fenticntem Patriarcham a llomanoPontificeimpecraret.
ftudio propagand.u magis Fidei qiiam Regili, Claudij
votis vt rarisficret , eb iTiitti duodecitn cx Societatc I s a Poncifice,
Ignatioquc poftulauit* Deiignatus ergoad Apoftolicam hanc, hoc eft
dreaOific. iiiiicriarum plcniiIimam,Patriarcl-iiE dignitatem loanncs Nunnius Bar-
do , & rcctus Liiiitaiius : additique Andrcas Ouiedus Caftellanus, &
illi Mel-
chior Carnerius item Lufitanus, qui Epifcopi, &, fi quid Patriarchs
cirnniJ'
Bpfcofu. contingcrer, eiiis fucceiTores cligeucncur. Nunniiis perfundus iaiii ali»
in
LIBER QVINTVS» SOCIETAS HONORATA. 60^
iii Africa laboribus pro Fide &: Ghriilianii charitate fiifccptis
illcquidemreinamque Deo &
Rciii;ioai vitam ac iangiiinem
ardebac
crare; red rpecioium nomendignicatis adiuiiiilumj aniinum latendi cu-

,
-
pidiim percellebat ; donec vr iuicipetec luilus ab Ignacio (
qui qua erac,
I
perfpicacia plus m ilia fucuium piajiiidcbat oneris quam ho-
poteftate
|i
iioiis) tancam ad parendum attiilk alacntatemanimi, vt diceret ne-
qiiaquam fe recufare in nauem imponi cuiam agens animam ( vt re
,
ipsa tum eratjac vel poftridie moricurns. Icaque & opcimis ab I^nario
monitis , dc iacerdocalibus ornamencis a loanne Rege, & facris a Pon-
tifice titulis inihadus, cum Aiidrea Ouiedo &c Gonfaluo Silucria,
vcrifqne mox futuris Apoil:olis excrema: ad Mcridiem Africa^j [o\uk in
Indiam. Profpcia m
pancis nauigatioiie vfus Patriarcha,non Gariiic tain huUanj.
men matcria impendcndcE &oitendendoE vircucis.focdam ad fpci^"^^'^•
promoncoriLim tempcftatemredauic inipersafluclibiis aqua a fe expia-
.
ta. Tum,qnod ad vucutem accedit etiam propius, perfoacX {\.\x &z du
,
gnkatis obiitnsjtoto paiFim itinere dcicd;is moibo pluribas minirtrauiE
1
ipfemet, & cerera impeaditofficia charitacis^qux vllus aut a fideli ierao
aut pacre amantiilimo exfpedlaret. Goam denique appulfas , cum in-
i
telligerecex GonfalnoRodcricioCquem in Aballiam ad Regis animuiri vrêt itr'
penitius explorandum iatn ance piasmifcrac Prorex ) adicus in eam re- -^^,-
gionem Regnuin(ûe difficiles , nec teiTiere Patriarcli.-e ipfi elTe tcntaii-
f
dos; cLipiebat iiihilominus ker iiigredi ad ilbi grQgem. &:
iniiflet naud dubic, niii domeftici pariter & externi, quorum placueraE
j,
audire confilia, penitus reuocalTcnt. Ica deiiique retencus qnaii vi, cu-
onus vique ad
piebac velexfolui hoiiore dignkatisfuiej velfnbiie ekis
cxpretium iibi fudorem &: rangiiiiiem apud populum AbaffinUm: nec
aliterad Lainium CLim Societati PicEpoiitum fcripiic iii EuiOpam, vni-
ce contendeils,vtper eum iibi & per Pontificem liceret abdicata digni- prcMittii
. tateculince minifteriis addici, ^ tutioti illic mukoqae fuis olim pecca- ^'"''^ ?»-
j*'^~
tis con^ruentiori poena multari. Ecquidem, cuin id quod fcripto ha- r1
^*
\
buerat m votisêtiam iploopere habercc in vlu plane oiteiidit iimio^ gmtate

^
:
I
'ie & honoris inhonia non nifi ad aiiCTeiidam vircutis cxercitarioiiem Pomtfica
^cepilTe. Coilapsa kaque ipe profcdionis yEtliiopicx, quaii fed vtta.

xmmnas procommilTo fibigrecre fabeundas nihil exfpeiitarec in terra. ^-^'"''^"^'"
ilaoipiezdo &igneconiumpcits,extingLimir,conlummaa apiid Deum
curfus
m^
& ieuuatx fidci coronam a kiilo ludicereceipmrLis! quam beatÊ dietopiH-^
^
^'^*^*'*
eius animx impoiicam recens cadaueri fupcrfuXus vigor 6t fplendor
affirmauk. votiun
Iii &
locnm fanoliiTimi Patiiarchae fucceilic pridem Oniedmitt
iam confecraCLis Epircdpus Andreas Ouicdiis, qui, quod ille exnptaue- <^thiofii
rat,apud infidam gentem &
bairbaram tulk feckqae cumulate. ^"^^-^']}*
'.
milTnsin ^thiopiam, vkiente etiam tum Nunnio BarrctEo, howou^ce. ojpciiim

'
magis qnam vokiit acccptas eil: eciam a Rcge fed eura ( quod nokiicj) '=^^/''"^'
j
alieniorem offendit X capeiTenda Fidc. muka egit qua verbo, qna icri- ^^^.
5
:
; pto,qua pubiicis difpiitationibusj fed, etiam vidis , cir-n muki da*^^^^-

rentOiikdo manusj Claudias Rex agaiccE Ikec vericati fcroGicer impk- dicit Kegi
quereludabatur. Tantirpei• ergo feccdcns ab aula OuieduS;, ciim ge-''^'^*''^^''.
**
mjtu pra;dixk Regi cladcm, quam paulo poft defeicus i iuis , opprenas "^"^^"^
\i Ii h h i.
6
aMahomctanis,
IMAGO PRIMI
in praÎio mirerrime
SJECYLi SOC. lESV*
ciEfus inuenit, Adamas dein
'
Tilfl
fcdus in RciTnuin ii-<uri Claudio, homo & ictatis indomkiE vitio, &
Mahomccaiii ibperiHcionc, quam nupcr captmitate didicerar^
in iua
animatLis in Chiiftianos, ciim aduerfiim (ux crudclitati habcrec Ouie-

dum,negantcm, vtcumque Rex prohiberct, vmquam fe defutimini
miincri iuo, ad quod ohcundum, Deo & Dei in teiris iubente Vicado,
tantis irineribus in AbailLxm iple venilTer,Rex impius innocentiiiimum
viiLim moii iam paramm obtrancallet iua maim, niii a ciede enm inter-*
vAnaeiHi poiici cum Rcgiiia Pioccres libGraflent.RelegatLis ergo cum P.Francifco

pemuia& £opio afperum honidumque ilixum , &
inibi iufllis occidi , iterum
trumm.
^ pj-odigio lernatus vxor Toparcha?,qui mandatum p.atrandac
cft. nam
cxdis acceperat, infulitam ab humana nulla caufsa lucem in Ouiedi
tiigiirio confpicaca, apud maiicum , iprumque cui affinis erat , Regein
exoptatum Maityri fupplicium eft deprecata. Ira tum, & fxpe ctiarri
alias, mcdios intcr &
iii eum armacos Turcas vixit ille quidem fed ta-^ ;
incn non nifi ad grauiores qnauis mofte Gerumnas ccrtamina referr &
uatus: id agente Deo, &c fidelibus ibi reliOLis ad qualecumque roladum,
& ad patienti;E mcritum randiilimo viro , & omnibus , quos dc Socie-
tatc I s V ad dignitates cogi forte contingerec , exemplo perquam he-
roico; vnde & ipfi difcerenc, & doceretur vniuerfus oibis, quales eiie
pfaim.ioj. m derernnm iudoribus fuis obiicnm
Pontificcs opovceat cos,c[mficerilotem
fuo purpiiratum fanguine, Pontificem Dominum I s & moribus
& nomine circumferrcnt.
,,
GonfalnM ^^ poriodicam de Gonfalao Silueriafoluenti in Indiam Patriar-t
cha: focioium akero, illo nobiliffimo iuxta patrum natalibus,& vinu-
^Ca7'"m
^^^^^ ^*-^^^ integerrimo viro? qui Pta^poiiti iii Europa, Protiincialis iil &
^vofioifu. India munere p.erfuncilus, Christvm &
Chriftianorum, imo ho-
minum omnium animas terra marique circumfcrenSjtandem iocio An-
drea Fernandio in expeditionem Cairariai dcilinatur, nigerrimorum ift-
hic degentiiim TEthiopum futnrus Apoftolus candidillima^ mentis.!

Quantos ille populoSj quocDynaftas ac Principes adiunxk Eccleiiz!'
quantis illc prodigiis baibaroium in ie animos itudiumqne conuerrici
quotics illo orante tumidi ira maris lubica tranquillirate conileraitufi
fecuiicatcm fcilicet aliis , laborcs iibi & pericula in itineribus plarima
refeuuabat. Fuic vt iii continentem expoiitiis ad MonomotapcX Reaem
iterintendcrct,pcr deferta Cafrariac inianis fa:pe toiTcnribils & flumi-
iiibus intcicila ) & ad fexcenta miUia paiTuiim emeticnda talis via.
crat
hanc ille & pcdcs &
onuftus farcina rupellcolilis facrx, noui in morerii
Xaucrij ,
qiiandoquc etiam coUotenus trailu longiilimo vadiim ren-
; tans , ingrcditLir. Sed cnim pauciores ac deiTiiffiores erant, tanta; licct,
aqiUT extingucnda; Silucriie chaiitati, quxin iECeinum alenda fupremo
cius fanguinefcruabatur.
Sunt ali),& &
in primis qnem fupra nominaui Silneriar focins An^
drcas Feniandcs: qui a morte Patris permanens iii ftatione , vixic ille
quidcm, fed ita vixit, vr inter aiTidua difcrimina a6la Iiomini vica nihil
a continenci morte diilaret. Sunt qui in Congum , fiue Manicongui-ri;
.
iunt qui in cetera qua intima qua extima Mendiona|is Africas loca cum
"^
aiiunv
j
LIBER crVMNTVS. SOCflETAS HONORATA. 6ll
fftLimnaium iuxd & animarum melic peiquam vbeii penctrarnnt. Seel
age, quoniam perfequi cunda non licct, quod in Oiience iam & Me-
ridie vclutcuriim fecimus, traicoto iii Occidentein Oceano, etiam ibi
viuentium imo morientium C ri s de Societate I s fancliflu
morum hominum barbaris imprefla terris veitigia relegamus,
Amphionem fabuhr memorant a cuku barbaro ad humanicatem Prlmi h
homiaes, fumpta ex hoc occaiione fingendi,ipiLim faxa

traduxiiTe feros ^""^^"^'^
quoque & lapides cancu folo redegiile in ordinem conibuendai ciLiita- B^raJlZ
tis. Ego vero fi reputo immanes iftos noui orbis ad Occidentem po- fffi^re -vei.
:
rlos» ••1
ingenia inhumanaiUaiquKiem,
••
eos quos Biafilos nominamus , ii fpedio eorumdem
rc \f
&penitusefierata,ccceruin harmonix,
.
'^^.
phioncs
^"''
chri'l•,ininn
quam vocanc, muiicx quo nefcio (cn naturr feu lationis impulfu aui-
mihi videor poiie, pdmos eoriim de Sociecate Ies
diifimaj fic ftatucre
Apoftolos habendos elTe Chriftianoruin Amphioiinm loco , quando
corum opera gciis illa tam barbara, non fine condnence prodiîo, i
culcu ferino ac baibaroad humanitatcm pnmiim, deiiide ad Christi
;
culrum etiam ac fpeni lalutis, adduda eft.
j
Emmanuel Nobrega audor canti operis primus ab Ignatio mi{^\.\s horUnt
h
'
cum Sociis in Occidentem daxit ille pei" horrcnda naufragia , per in-
: Pnnceps
hofpicalia in hoipices iura , per iilille difGrimina mortis & vita:3in Pro- ^'^'*'""'^
uinciae demum formam vinmque redegit ipram ('quis credererPJ) apud

'
Brafilos Societatem Ies v. Nec

omittam recenfere eos
dcfuere (\z
quicum Petro Correa & Ignatio Azebedio quamplurimi fuofanmiine
ifolum falumquc hoc Indicum riganerunt) non,iiiquam, deiuere daci
;Nobreg3e de evidem Societate Trium-viri, inftait-
triari), auc, fi vidtis,
'iando nouo orbi deftinati) loannes Azpilqueca, Aloyfius Grana, loie-
phiis Ancliieta. de quibus ego viris omni immoitalitate digniiiiinis,ne
.feorfim dicam de iingulis, vnius eiufqne poftremi abripior prodigiosa
illaapud omnem polleroram memoriam ranolitate.
Quid hic, &?cumeo compluresalij,laborum, quid iricommodorunl
;& xiumiiarum fxpe perculerint in rubigendo tam ilerili foloj &•£
teftis efl: is qui dabat ferendi coniLanciam. P//// 'uigmti ( fcnbit ad
Ignatium ipfo fui aduentus inicio Anchieta ) in paiipcnuU domo, luto ^nchieu "
\ignis contextA (^ pdeis coopertd, qiiiituordecm pAjfus longa, decem latJ, man- vtrune &
'"*
fimHfi nec tamen afnpUmm babitAtionmft nosmouet defiderium,fi quidem Do- "'iZT'*
\mmis nofler Iesvs Christvs;« arSiwre loco poptm efly ctlm mpau-
t>ere prafipi inter dmwaiwalid '- nafiiymulto <-uero arfiifiimOyCUfn in
:rucepronobis dignAtniefimori. Et quadrabac habitationi fus incolarLiin

imidus & vioIlis: illum eiiim nanticonim velorum frufta vtcumquc
confuta , &: atro colore tin£la, hilnc olera & nefciolegumina noii
lifi aqua coda priEbebanc. adeo 7ion in folo pane ( nediim in deliciis^ Match. 4;
'viuithomo^ qm fewel tlluminatuj particeps facifus efl Sph-itus fnnSii ," gu- Hcbi. e..
ûit honu?n Dei njerbum^njirtutesque Rudimentis his ad njenttin.

/irtutem omnem erudica lofephi viftus tantum denique profecitj vt, fi
ipedes iii eo miraculorum inuiitatam mortalibus freqncntiam , ake-
um enm Moyfcn inter TEgyptioSj ii oraculorum & abdiciffimarum re-
iim clocutionein,vimqu£ norcendi,Prophctarum aliqucmj fiinnocen-
i
, li h h 2, tiam.
IMAGO PRIMl SÊCVLl SOC. lESV.
612
âm
mum
cticim icrorum animaliam conruccudineque teftacam ,
viii
alccmm in paraJilo voluptatisifi denique opinioncin inflami

-
macx 111 homines charitatis,
veriim Occidcntis Apoilolum , verum
k/,;
^Mcrua
;«
I
patitiu-
jj^j^^
s
^
vcro
,
y SociLim iuie dicas. Quid mulca? cludari mihi ex alto facilius
qiuim cito emergcie ex lioc Oceaiio admiianclarum viitutum j
lubiiidc vt e]ua:dc prodigiis
m Mcxicanum &
ctiam locoaliqua rcfeiamus.
Pcriianuin Ilcgnum, non
Floiidam cxcnrrcre, locoriim fimui & hominmn
&
Non
in Paraqua^
illalhium
ficj
erit
^.ifrt" multitudo. Ouot illic Pctros RodencioSjFrandfcos i Trcnto.Bakhafa-

rcs PinnaSjStcphaiios Auilas, plnrclque repemiri Apoltoucos viros?
'
At fpcOat ad Occidentem Hifpania & Lufirania , aut vcrius ad Lu-

-
ficaniam & Hifpaniam fpedac Occidens , quando hic detecSbus ab illi's

tranfiic primum in focietatem communionis humaniE, Age ergo, |
priurquam, totius orbis velut circulo circum Italiam quafi cennmm cir-
'
ciiindii(5lo, ad SeptemtrioneiTi dcnique redeamus ; reuocemus hnc ex
pliinbiis aliquot, qui in Regnis hifce virtutum omnium feraciffimis ad

commuuem exiftimationem fanditatisopinione floruerunt. Francirciis
a ViUa-rei;ali, loaniies Ximenes, Alphonius Rodrigues,tres, vt vocan-
CLir, rei domefticcE adiutores, quanca ediderunc ex hiimili etiam loco,
qiiamiiue exempla fanditatis

illailrla nimiium hand vmqnam
!
fulgec amoenius, quam cum proximus occiduo mari, euibratis cx imo

radiis, montium & nubium iumma pcrftringit.
Francifciis vita ad an-
num vfque iepmagefimum, partim in ea Hifpaniai om quam Bxticam
dicimus, paitim in Florida, partim Mcxici^ per infinitas etiam a barba-
ris calamitates, Gnde produ6la •, cum denique obiiiTet , eam reliquitiii
animis hominum opinionem innocentix iu:E,vt,cum aliquid fibi exeius
ctiam habicLi pluiimi vindicarent, fuerit inter eos qui priiis expiaret iii
confcflione animum , qiiam lacmm aliqiiod tam notai ianCtitacis pi-

gnns auderet alTumere, negans aliquid quod virum tanca; probitatis vel
leuiter attigilTer, polk apud peccacorem hominem fine piaculo refide-
rc. Par loanni ciim Franciico &iand:itas fuir, & opinio landtitatisj Al-
fonfo vero R.odericiofortairisetiam maior: hic in Maiorica quam vo-

cant infula,CoUegij Socictatis I s ianicorem egit concincntibns td-
ginta tribus aniiis, fide & vircnte tanca,quam Cslites kia confuetndine,
&:.ipiaaliquando Regina Cxlitum fuauiilima compelLuione Filij di-
gnarcntur, pluribus, etiain a morce, miraculis approbantibus fan-
îtatcm.
Et tantus qnidem rplendor ex Iiumili, fed maior etiam ardor ex fum-
mo fuit. Noripallim Araofius & Bnitamandus. Didacus Martmiusc
Socictace Ies Saccrdos arfta iii Deum
rapicbamr , vc inteidii
t:tnto
quater&: millics icpetitis aotibus amoris bonitatem Numinis immen
km folciet amplc6li. Bahhaiar Aliiai-es (ille cuius ope iccundiun DeuiT
credimr S. Tereiia plurimum haufiire ianditatis iliius in qua tantun
excelluit) quot qLiantoiqiie admiratorcs habLtic asmubroiefque vir
tutis (nxl loaniiem OrcnniLU-n in piimis , &
Francircum Cordubenfem
de quorum primo Ludouicus de Ponte pro concione dicentem audii
Baidiaranem Aluaics, ie numquam legilie iii Vitis Patrum Ercmicola
"•.
rui:
1
LlBtR QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 613
rum grandiores, qnamiiiOrtunio ipfevidilTet. Antoiiium
les Fran- &
cifcum vtrofqucPadillos, Franciiaim etiam Godoium,& Chriftopho-
rum Gonfalem, ceteroiîe, quos ennmeiarc longum foret, omhcs reli-
giofilTiiTia; vit^ teftimoniocommendaros. & hi
quidem fi Balthaiciris
exemplo &
iiirtitutione taiui, ipfe Bakhaiai: quantus fuit!
Ipfa profedo Tereiia , quas Baltha/are a facris confeilionibus vte-
batur, cOim illi fors ad arairi facicnti prcTfens adiilleret, oracione fnfpen-
favidkeiufdem veidcem lucis affuix de cxlo quodam quafi diadeina-
te coronatum. Ec hiee illa lux craCj olim, &
quidem illuftrior^
fandiiTimx Patris animxdebebatur.de quoipfa aliquandoTerefiaDeo
reuelanre ita cognouit, ita rctLilit, ita litteris etiam propriis confignauic,
neminem elTe tum in terris ( &
tamen eodcm tempore vbique
erant
?iures iaiiiititate confpicui ) cluti vno Balthafarc conferendum fingu-
anapudDcum merito confummatas vircutis adeoqae locum illi inter ;
Gailites eximium pr:Eparari. quod deiii vitafnnola Tercfia, mi- vita eius
raciilo (c vidcndam aliciii offerens, confirmauitj addiditque ciTeie fi- "•58•§•«
liam Societatis , iu.^que olim ex ea conieiendx arbitrum etiamnum in

ex\o agnorcere & venerari,
• quidem iandiiiimi vid res tam priEclare geftas ftylofuOi
Et hiiius
fedmagis etiam animo & iiii.itatione complcxuseftLudouicus de Pon-
fe, viitatum tanti Patris ftudiofus aimulator &: vera progenies 5 adco
ille non tantum ab illo faLta fcnpiitj ied edam olim de fefcribenda pcN
fedt. Nec fegniores ad perfeolioneiTi capelTendam Hifpanis his aliif-

quepermulds faereLuficani qudm pludmi qui inibi complexi Socie-:
tatem I s fundaram a Simonc Rodericio, Ignatij primilm, tLim Xa- Pcfi sima
Hedj in Indiam iocio deftinato, fed Olifipone mlTo fubiillerej lon- ^^f»Rode'
^*^''*
gS ierie riimmoqiie ad peifedrionem ftudio propagatij paternarum ^J^^
virtutum fedlatores poft fe plnrimos reliqiiere. nam (st omittam /i««;^ -
Chnftophomm Bdgantium Dominicnm loannefiumj Emanuelem
,
fyp»Si•^
Valefium, Ferdinandum Rodrigues, Alphonfum Nonniam Barrettiim,

^cmfptZt
Ludoulcnm Gonialuiim loannem Rebellum, Petrum Fonfecam, An-
,
tcmium Pinnam, &c. ) quantas quamque fpedlatce probitatis fuiife ne-

teiTc efl: Sebaftiannm Barradinm, quein , cum fuggeftum ille confcen-
dere prohiberetura morbo,optabant ramen vel clinguem & immotum

fpedare qui perorantem audire coniiieucrant? quofcilicet vid, vt aie-
pant, fandiilimi vel adfpeda 00 ftimulauentur ad viitutem.
Enimnero iam dudnm cft quod me harrentem in hifce deliciis vocat
adfeiniiitatqae Septemtrio. Sedquiscalorema frigore? quis ignem ab 7»%'^^-
aquis & gcIiT? qais lucem exfpedet a tenebris ? habet tamen, quantum-
l"}"'^^^*^'-
cumaue fiigidus & tenebrofLiSj Boreas calores etiam fuos luce panter te tllnjhesi.
^ araoie fpedabilesrneqLiecnim adso noaum eft,aut ftcllas e no6i:e,aLit
aincena dc tencbds lumina pLOmicare. Fuit ergo de Societate Iesv
Septemtrionis prima lax, 5z ancc omncs ab Ignatio cdita, Pecrus Faber. /« primy
Paft,oritiis apnd Aliobrogcs natalibus ortiis elt, paitor ipfe ouium cu- PetnuFa--
pucroj qnafi ('quod viicatuni eft magno Numini )

itocfir deftinatn,'; a
etiam in hoc fabfccuturam aliqaando gratiam natura confuctudo &
viuendi prxuiadefignarent, cnimnerotantum illius , in agrefti Ikecfo-
Hhhh 3
lituduie.
64 IMAGO PRIMI SiECTLI SOC. lESV.
jitiidinc, iammm diuinornm capaxanimus fupraannos adoleuerat aci
virtutem, vc aÊatis daodecimum vix egreiius,tefte & infpcânte cxlo,
fcruaiidx iii xtcinum coiicineiitix votum rite conciperet. hoc Apofto-
kaque per rummas rei familiaris anguilias
licx vitfc riidimentum fuir.
eliKftatus dcniquc ad apiccm pcrtedionemcpe dod:rinaj,viitutcmi
qiiam nondam iatis imbiberat, ab Ignaaocandem haufit & fouit in- ,
tus in aniino auiditate tanta , cins vt vnius quodam velut igne corre-
ptLis, omnem curandi corporiscuiam& fenfumamiiiiTe vidercmr. plu-
rcs alit]uando dies,at:que adcoiex ctiam continences,cianfigebau omni-
uoieiunLis,nodes intcgras meditandis casleftibus, eafque fub dio &
hieme perFiigida, confperrus aka niue, & ab hiberna glacie rigidus,
confumebat/ Nihil videlicet mediocre fpondebat ardor ille tam iii-

folcns, nec regaem fore Christi militem nroemium tam nobile pro-
mittebac. iacro Tiidentino Concilio euocatus eft ad grauiiTimas de
FiclequxilionesTheologice pondeiandas a. Regibus , Rebufpublicis,
:
Eledoiibus & Piincipibus Impcrij, Archiepifcopis, aliifque ad confi-

iium &
auxilium contra hxrefes adhibitus in Germaniam primijm
:
euocatus, inde in Hifpaniam, tum in Germaniam iteium^jad fulciendas

rcs ColonicE defperatiilimas fub hcErecico Pixiule, iiiox iii Belgium,
Luiicaniam, Hiipaniam, ac denique Romamj impreffis vbiqiie vefti-'
giis Apoftolicae randkatis.Nec akeri fane quam RomanieEcciefi^taiii
ndelis anim£E depoficnm debebatur. Feruebanc caloribus omnia infe-

fto Caniculas iigno: Faber ipfe xger cx febrij & tamcn , ile fic quidem
qiiiccis aut otij patiens, Romam pergebat Ignatij monicu hoc : non iter
inde vrque ab Hifpania venicnti , fed ('quafi per continentes conciona-

toiLiiiiexedras, per fcholamm pcrpetua pulpka, per iun6las rudium,
orphauorum j paupeiLim & xgrorum domos ambularet J non interru-
jpta contentio fuk. Romam vc attigk, & recrudefcence itcrum morbo,
& vcl maxime zelo ipfe fuo conkimptus ,
paucos intra dies iii xtms
ipfo robore Gtim luota omnium incrcdibiii extinguitar,prxcipuum So-
cietaciscokimen, & vniueriae, ac Germanas prasfertim iam fatircentis 5C
nucancis, Ecckiix fiumamentum. Sed enim Cquod mukos vbique af-
fiiotos defideiio tanti viri mirifice recreauit
J fcripiic Gaiidia Romam
Ouiedus, vifura immortali apud Superos
illiim ipfo decelTus tenipoie
gloiia radiantem. Gandicnfes quidcm, accepto de moite nuntio,diciii
ipfum obitus tamqnam natalem deinceps felium egcue: Ouiedus in- &
iuper,quoad ibi morauis efl: , candklum in Vrbem Gereum mifitannis
^
fingulis, Ignatium logans, vc ardemem eum tumuloFabri iuberetira'»
ponii circ id prmati fui cukas teftimonium, quoad Cvti fumrum fpera-
bacj) comi-nuni& publicocelcbrai-etui•.
Quafi aker efia Petrus Faber, ica & alibi, ac fe m Germa-

Ciûd^l^ '
bro fitp- " geliit Claiidius lams, & lUe cx pnmis Ignatij Socus: vnus plurima
f^r. lycea Gcrmanix qua docendo pnblice qna piiuatim adhorcando per-
, ,
currit:a Concilio Salisburgcnfi cxpetitur, a Tridentino obtineturt
Ducibiis Regibufque, ad turandas ab hxreii ditiones^cum ilmul pkiri-
bus.eiiet in votis , diilrahebatui• vekit in partes, vnus omiiibus adelT^
pcrcupicns. In^crcbatTergeftiniimEpifcopatum Rex Ferdinaiidus, fed
'
.r•. laiiis
LIBER QVINTVS. 50CIETAS HONORATA. 6I5
laius Regc ipio poteutius repugnabac. Ferraricnles etiam Principes
obnrudunt aula: ftix magnifica commoda: fed imct
ille aic le libeni:ius
icgiOrum pcxdores ,
quam aulx odores blanditiaicjue Viennre verfaii.
demum noii diucumo illo quidem autgiaui moibo, fed languore con-
liimptusjeo qui ex tutandcE ReligioniS inexhauito. ftudio naicebarur,
abiic 111 cxlnm, vt eximia eius viitus & vulgo eciam peripedia iandlicas
teftabantiir. Fuic iii amplificanda & propLignanda Catholica Fide apud
Italos, BauaiQs, Sueuo";, Aiiftriacos , cereroique Germanos laboriofas
I
in paucis. Pluribus in Conciliis pro Deo «Sc Eccleiia ilienue foititer-
; iûe fe geilit. Summus apud
apud ie vix vUus verbo , Angelus
alios , :
i
Dci, pater patronuiqae Catholicorum, ipilLiiqiie adco Germania: ve-
, ras Apoilolus, a pluribus iilqLic viris ixpe maximis nominatns. La-
boraltet vtriufqLie huius viri obim Germaniie res Catholicai "i^ i^lis ^coiatn
animis aiij & vircute CTemini iucceiliilent Nicolaus Lanoius,& Camfius ^'^"°"f^
ctiam Perrus. cuius quidem pofterioris faacbitas ( vt obiter hoc dicam,

diccndum plenius locoilio) non obicuris indicata, etiama morce, pro- frwrHm
digiis opinioncm ctiamnum & mortaliiim animos occnpauic, V
Habet & Gailiaj qnoniam & lila Septemtrioncm Ipediat, ilios dc fores.
i
Societate Ipcctabilcs viros, eo prxrertim nomine commendanda , quod
deberi ipi] videatur (tamquaminquapnncipio Sociccas coaluit) quid-
cailia
maKafeen.
*
quid ab illa rparfum eft feminis tam prxclari. Habenc Parifij, qux '"
^"^"^r
- iunt velut incLinabula naicentis hiiiufce noilii OrdmLsmortale depofi- yatna. '
tum innoccntiilimi vin Palchaiij Broeti; quem cum impenia nimium

chantas inibi dcrinereu,eadem illa pellis exiHnxiCjqux odogintahomi- Broetnf.^
num Multaruntqux adferri de illo poiTenc

millia dicitur abrumprnre.
ad coinmcndationcm excmplumque virtutis. fed videor ego mihi nee
breuius ncc illuftnus adrerre teilimonium poile-, quam quod ipie de
jllo Ignatius confignauit. Petebatura Rege Luiitanix, & mitcenduj
aliqiiis e Socictate in ^thiopiam Abaifinam Patriarcha Pontifici vide-
ibatiir. delectus mandaturigHatio: vnum ille praromnibus ParchaiiuiTi

rnominat; &, qua erat prudentiajtninime hLunana,nedum
'€lionis {i\x ratioiiem tradic
tfl <Vir bonM., vt

fcientum, qudpollet plurimiltn,
nobis
het <-vfum. quippe qui, pr£tsr alia, etiam

Hibernidj adeo emfmodi 7jegona nemo
'-vt
hoc iciipco; Fafchafnis^ inquic , ante omnia. lU
qmfi AngelM m Socictate habeatur : deinde pncter
m '-vif-ndis
m Societate aquetraSiarit. iUe
autemfc traclauit^ Vt ad quamcumqtie rem mAnits adhiberet ,op€ram fua?n mi^
Spifcopatibus
Nuntim ôntificms
wnm
' }
prascipiti, ele-
Tgnatij di
"^trmie
ha~ Jjl,
--verfitus efl in mum^
rabditer probarei. Ingens profeolo virtutis encomium a moderatiffimo,

&
.buit
laudum ac iupcrelationis
JEthiopmvi Patriarcha Pafchaiius,
Edfnuiiuum Auêrium. Claudmm Raftellum Thomam arbiiphi-

adhibendx parciiiimo
riLim, Petrnm Cottonumj &ceteroSj hoc magis ad laudem patiencix,

ficarere illo Gallia potuiiTct.
illa,habctque etiam, plures e Socictate fanolillimos adliuc viros,
,
viro. Iflet ergo in
Sed ha-
-
/^^.^^ {»
'^'"^^ ''."""'
pnideiitia; , innocencix omniique ian6limonix exercitatos, qiio illos

iGallia, virtumm non Icnis exadnx, ficuc ieueri patres, iam indea teiie-
tis, ctiam vixdumnacx Socicratis iiiitiis, durius educauic.

Qu_kl pOrro de Anglia illa, iiue cum milicauit:, iiue ciim rebellauit^
. . - •./ £cck-
6l6 IMAGO PRIMI S^GVLI SOC. lESV.
iur(s ttcrfi Ecclefix, akrice R-cundillima 6;8 ? Habec illaiuos CampianoS,
lanauinis a Socii-5 tamcopiose profuii, & ardore pietatis taiii impense

propoiitx, rsipirare.
^
ExfniAt- Atquchifunt quos acHiucenumeimii, variorum quidem Socictacis
tur 'Dn ordinum, vniUs ramcn cohorcjs, vuius IesvChristi militix du-
K""'' (florcs e^^reCTij; quibus ipfa Societas ad mdorem Dei Qlorhim ilon fine eotn-
hactanto. inendatione ruinommis eftenila; eiuidem omnes animl & voiuntatis,

rnm viro- ^^ qîadam piOuidentia Numinis a-caccj indolc & virtute varij , prout
7.nonTf'er rciliccc vada varioriim ratio munerum poilulabat. Qmd emm (vi hoc
v^bemvni. iccmm dicam dc quibuidamj uicûe fuS partc prxcipuis j veibo velat
ucrfnm.
^,j^Q^ ^^j-î foj-i-ins ignaEiO, quid prLideiicius ? tali opns fuic , vt eiTet qui
Pvoma:, hoc eft in centro terrariim^ & tdtius EccleficT fandillimo veliic
vmbilico, attencus & immotus ftaret, ad conilituendam regendamque

Societatemruam, indcaiead vfque extsemos circumiaecntis orbister-
minos propagatam, Xauerid autem illo vlcimi Orientis, atque adeo, fi
mentcm hominis & inflammatifliiliant voiunfacem fpcoles, mundi -
tius Apoftolo, quid ardentiiis randtiufque ? ica popofcit ncceilitas, quo
|
mmiium ignauus ille |:5opulus ad viitucem , torpenrque ad cukum veri I
Naminis, fubiedo vclut igne tanto iuccenderetur. Quid

iile cot prodi-
j
giornm iii Occidcntc patrator Anchieta? Barbaris in Brafilia fhomini- |
bns dicam an bcllnis? quam )

necdlarius vt iciliceE
1 illi & ilupore quo« '
dam natuia: crailioris vclot atconiti, & magomm incantationibus

omnes aut fafcinari, haberent a Do6lorc
,
perpcEuifqae pra^ftigiis fopiui
quo tamquam no6lcm fubita excitati ,
coriifcatione pcr
iubinde vehementi admonidj poftliminio tandem rationi ,
& impetu
iibi, Deo,
I
a diiimrno quafi fomno reddcrcntur. lam Petri Fabri, alccrii]fquc

|
etiam Petri Canifij , gemini ( dicere liceat ) nutantis a Ch ii i s I
Scptemtrioni.s fulcimenti, & ceterorum reducendis illic ad Ecclefiam

niiferrimis popnlis infudantium, confpirans cum virtute innocentiifi-
j
maque vitadodrina folidior, quantam nationi infeliciiTime deceptae i
addiderc facukatem5& coirigendarprofligataE: vira?, &agnoicendicrro-

ris iui? Quid dcnique fubmiflius ad defpicientiam fiii, ad malorum
omnkim coLn'antiam quid paticndus Andrea Ouiedo &:rociis, quds

ad Auftraleni Africam ornatosj imo oncratos, iEmmnofie dignitatis
infignibus Pater & Paftor commnnis omnium deftinauk? Sic profedo
decuic, vt abftradus ille iam oiim a Romana tamquam nimis arro-
gantcr in omncs late terras dominante Ecckfia popukis AbaiTinus a ,
lubmiflis fibi Patriarchis viuo vekic in fpeculo difceret, qiianmm abfit

adominandi Romani Pailoris cura
cxiftimata kbidine communis, qui
iic toto fparfos orbe fiUos omnes ampkditur , vt foUckuni patrem fe,
noii arrogantem dominum ciTe teftetur.
CAPVT
LIBER QJINTVS. SOCIETAS nONORATA. 617
CAPVT QVARTVM.
pir^tiY^ 5
qnpim fihl Socktiis Iesv )i'frngmne Aiiirtymm
com^drmit , &^ gloriosk c^dc fortiHm îrormfi.
Olenne fuit iii Republica Romana "

dignicatcm ambircnt, SoctaAs
, vc
s procederent itidun to2;a candida, eflentqae ac dicei-entur candi- '""T""'^

ati: iniiocenciam videlicer, quairi ipondercnt animo, eaam corporc
mariyrtl
pr^fcrences. qui vcro publicum iam cum dignitate munusgcrerenr, ij f»rpfiraui:
purpuram pua;cexcrenc tog^ candidx , ab ea pUcXtextati dicerentur.
Fuerit ergo candor in toga fperatx fignum gloria:, purpura ceute arcru-
mcntum obtencx iam apud homincs dignitatis. Hadtcnus vifa So-
hiic
cietas Iesv pia, innocua, iantlaj verbo vno, debita: virtucibiis gloria:
candidata: iupereft vt illam fuaedam pnrpura, hoceft, fuoiiim faii-

guine priEtcxtam, iiue pi^textatam, obtcnta iam gloria, videamLis.
I Non eft fpccies vlla ruauior, quam confpiiantis cum
lubore cando^
''ris, vt fi rofa; puro lade natciit tblia. nec illuftrior ell: innocentia,quain
cum fanguine compaiata. Eciam Ccrlicum admiratione digni

Uuerunt Jlolas fuas , (g^ dedbauerunt eas in fdngmne Agni^ candore iimul
qui ,& Apocai./,
cruore confpicui. Etiam rubrum mdumentum eius, qui '-vemt de Edom^ mixst.
\formofHJ m fioU fua, ,
gradiens in midtitudine fortitudinisfuiC. Quo glorix
iu^ indumentoquemadmodum Ecclefiamvniueriim, iingulasqnepri-
liatim Religiofas Familias, multis iam fa:culis innumeiOium Marcy-
rum laurea dccoratas, voluic amiciri; ita Iianc minimam Societatcm
linde fere ab exortu fuo gloriose exornauic, vc inter purpuratos Eccleiic-e
ordines non fine fuo merito locum fortita, & venifle de tribulatione
'inagna apparcat,& lauifle llolam fuam & dcalbauifle eaminfanguine Apocai.?,
Agiii: fadaruocuiii Iesv faadicate candida,iuo cum Iesv martyiio
rubicLiiida, ciuore puipureai
'
Ec veiofuauem Numinis proiiidentiam quis non agnofcat? Induci

'in Societatem vera martyrij laurea noii poterat, niii vnius Sumtni Sa-
::rorum Ancillitis voce atquc aactoritacejfLiocomprobanEis alTeniu,vio-
:.entam eam cxdem habcre teftimoniumlEsv, & Religionis odio vti
rrudelitcr illatam , ica conftantcr toleratam fuilTe. Tot autem forciili-
Tii Heroes in omni orbis plaga inuidam animam peu vnlnera & ca:-
dempofuerant barbaroriim immanitate, digiiiilimi certc ex plunum

icriptorum tcftimonioj qui Martymm faftis adicnbercntur•, differri
ameii eam folennitatem placuit, vc a laponia; criicibns prima Socie- .g''''*'-'^'»
ati ^loria aflfiili2;cret:nimirum vt Duci fuo iii hoc quoqiic iimilis Socie- ^'"^r'J
aSjetiam inde refcrrct purpuram, vndc primus is retulci-ac qui vcnic kiba,
^mSiis rveflibu.t de Bopa, Protomartyres igitur bea-
&i regnauit a ligno.
liffimi Paulus Michij loaiines deGoto, lacobus Ghiiai diccndi nobis
'ternumqae celebrandi iunr, etiam eum applauru,icio,aG gratulatione

Wonij Criminalis aliommque, qui piOpemodum qLiinquaginta am-
is prarceilere. Hi primi cum approbationc Romaiii Pontificis Vr-
'aniVllI. roknnibus aris impoiiti, publicum Ecclcfix cukui-n:
1 i i vcne-
68 IMAGO SJECYLl SOC. lESV.
vcnei\ui incmqiic acccpcrnnt: redundante in Socieratem qiiafi matrem
filionun gloiui, cuius piirpura nullius obtredationc iam iii dubium
vaier.Max. pollci: rciiocari. ied jllorum Protomai-cyrum publica Religsone confarata
i.b.}.cap.i.
^^^.^,^^^ yj. j[j. ^î^^ nulld priMtd Uuddtione tndiget. Ancc Iiostamen qnot
qualefve Hcrocs vtrumqnc orbem ilio icingLime inigarant, tbi-titudi-
nis Chriiliana: conilancixqac miracula/ Inpmtum ejjet numcrando per-

Lib.i.or-
ccNfire { kzipik oVim Didacus Payua dc Andrada andior locuples , &
cxpiicit. teltis idoncus )
uot huutt Sodahtatis Vin in hoc docendi Euangeh] , at-
M„iti
indicos homines ab impietate aimandi mmere
tn
^^^ , '-uerbenbm Cicii fuermt.
Martyres. quot '-umcuhs obflnSii, quot m carccres contrujt, quot media fcre conjumpti^
quot denique ob Christi nonien <-vanis cniciAtuum generibiis wteriennt.
Hxc, inquam, illc olim iciiplic, antequam p>rimi e laponia iUi Maity-
res m cracein fublati, vekui in figiium erigerentLir , ad quod multo
dcnfiore agminc e Socictate noftra fortiiTimi quiqiie viri deinceps ac-
ciuTcrent; & noftrorum aliorumque Religioiorum veibis cxemplisqne
aiiimati,omnisa!catis, fexus, ordinis homincs, pueri ctiam ac puellx,
tiuba magna qnam dinumerare nemo. Sed Christi Vica-
poilic
riuin Piiim V. fandirate doolrinaque clanilimum audiamus , anno
fuperioris fxculi reptuageiimo primo, qui erac d condita Sociecate tri-
gefimus primus, Societacis alumnos benigniflimo fauore piOfequen-
UjIa/^""' ^^^""i ^
magnifice collaiidantem , quod mn contenti terramm fimbus,
yf.
anii. ij7i. que ad Orientdles ^^ Occtdentxles Jndias penetrauermt i ac eorum aliquosita
T)ommi amor perflrlnxerit , yt etiam proprij fmgmms prodiot , t-ut -?^. '
bum T)ei tmbi ejficacius pUntarent , wartyrw voluntano fuppofuerint.

qiioquid illuilrius adgloriama fumma in terris audoritate dici potuit?
non in alumiiis (uis prOprij fingmnis prodtga, Societafj & martyrio^
decorata,Pontificio oraculotum piOiiuntiaca eil? quamuis iigillatim
non enumerec definiatve, quorumnam potiflimumcafucntmorS, qUiE|
maityrium abEcclciia appellari poilic.
Thomas Boiius notiilima: vir cruditionis, libro de Signis Ecclefe,;
,
qucm anno fuperioris fxculi nonagefimo primoemific in lucem,cdain|

ante cxortas in laponica Eccleiia tempcftates, quo capite oftendic per-!
pctiiam inter Catholicos Martyrum elfe feriem & his quoque tempo- ;
ribas eorum fanguine decorari Christi Ecclefiam,qui noii ob aliam|

cauilam caeii iinr, qnam quod nobifcum de Religione fentircnt, nemi-
ni porro nocercnc, prarfertim dum Christi cuknm dilieminant inter
/
Gentes, ita loquitur: <iAnno m.d.lxxxiii. in Indiis Orientiilibm d
^^•7• 'S".
i7ifJa4 Salfitanasprope Goam fitds interfe&i e Societate I s ^dolphus

Aquauma, pAciecHS, <iAntonms Francifcus , Fetrui Bemuiy Fran-
cijcHS Aragm, quodrei Chriiiian£ propaganda imis locps fluderent. oAnte
hos eodem feculo occip ob eamdem canfam Qocmi Framifcus Lopepiu , Al-
fonfus Caflnus m infuUs Malucchi^ Antonim Qimimlisî^ Aloypm Mcndez^y
uhicl ^^"^^ eSocietate Iesv in ora Comormenp. Rntilius Benzoniiis Laiireta-

nusEpifcopus, qui ineunre hoc farcLilo do6le fcripfit de IubiIeo,vbi
cos cnumerac qui prioie fxcalo generose in Dei caiifsa occubueranc,
catalogum habec nonaginta oGto claiOrum puailuni de Societa-
^'A';.'cn-'
"^*^• "1"^^^^^ Hilarion de Cofta iii Hiftoria, qiiam Catholicam appella-
•°'"^^''•
uir,;
tlBER QjlK^TVS. SOCIETAS HONORATA. 619
quamplnrimos attexuit, peiicripta ctiam copiofius quo-
tlit, rtliqiios . .
rumdam vita. Ac Ribadeneira nollei ad annum m. d. lxxxv. quo ["natn^;^;

B.Ignadj vitam ac gefta confcnbcbaCjqiii tantum eiac a condita Socie- "•>•
tarequadragelimnsquintas ^ ieptuaginta lcptem de Societateab ha:rcti^
eis EdinicisqaeCHRisTi cauisamcmoracinceremptos :arqueex iisvi-
ointi quatuor exquilids toimcntoriim generibns, i.-Euiente Ediiiicoruin
Ma!uimetanorumque quinquaginta trcs odio ac crudeli-
teritare^ alios
tate haucdcorum*, iiue iii maiicum Ignatio Azebcdio, iiucin Anglia,
reliquaque EiTropii.vt vel-/;ci: etinm ^rgummto inte\hg<imt4i ^xwo^Vi^V eimilmm
Ignatifftmiham Deieê^non feciis atqne rehqttos ficrorum hojninnm coetus,
\ iûos alij ftn&iffimi nPatrmrclM dmtnitni ntîtueraiJt ^ quorum alamni
omnibus ia;culis tuendcX Pveligionis caufsa atrociilimis fnppliciis cor-

pora Tna obiecemnt. Ita tum quidem amplior pro-
R.ibadencira j fed
ieclo ilkiftriorque feries eius Catalogo qnem de Scnpcoribus Societaris
peitexLiic, fubnexa efl; ad annum huius ixcuh. duodecimum: quam con-
iequentes dein anni tam illailribus vins auxerunc coiidecorarLUuque

ad hunc vrqiie fxGularem , ve, quaiicrefcente pro Christi caiiisa du-
rinima qua:qnc tolcraudi cupiditate^ pofteiiora tempora palmani
pnoribus eripuiiTe vidcri poiliiit , in illa prcTfcrtim fecundiiiima Mar-
tyrum laponia, vbi -magnanimi Spinols, vbi inuioti ChimuiiE, alio-
,
riimqae plurium nimis corufcant iiicendia, & in hunc vfqile orbetn
flammas fparguiit vbi ex illis fcrobibus clamac dc teira fufus toc He-
roiim fangLiis, vbi catematim mimr in gloiiora cenamina,eoaucliore
femper numero ha(ftenLis quo ca:duncur plureSi
,
-
Ex Anolia vero quid olori^ primo feculo obuenerit, Cx-
Societati ^" Annotai,
»
Baronius EcGlelufticas Hiitori^ Scriptor celcbemmLis pro me di-
, far Rom.iy.
)!
cet: vbi de S. Thoma CantuaiieniidiiTeruic, ita pergit.• Videremeruit
feculum hac exparie fehcijjimum quAmplurimos ThoniM, ftnciifjimos
Sacerdotes ^ ahosque 7iobilijftn2os Viros A?iglicanoSy awpliori ( liceat dtcere
'i martyrio coro?2atos, duplicisque tituli coronis aucios\ cum nonfoltitn, vtTho-
tnas pro Ecclejiaflica libertate fed pro Fide âtholtca tuenda , refntuet/da
ac
,
con/eruandd ,
,
nobdiffimo nutrtyrio occubuermt j ^

mter alios quqs nuper
finEia Societas Iesv 'velut agnos inncxios m facris feptts ^fcinfiis eruditiombus
ad mArtyrium, dcceptijjimas Deo hoHia^^fiînAuit^quos Kommtmy quos Rhe-
menfe jacrd Collegid ( qu£ dixermi celjas tunes afacic Aqmlonis^ O" fortijji-•
ma proptignactiUFidei) emifenmt ad triumphos , O" prouexerunt ad coronas,
I
MtiSie a?!tmo,wacie virtute, AnghcaNorum 7iobili(fime ac glonofjfinie ccetus^ qui

tam illusln militia 7iometi dedijiiâc fxcran?ento fajigumem lj)opondiHi: iemiilor
fme njos Dei amuUtione , chn vos martyrtj carididatos ^ <ic nobilijjimos pur-'
fur£ Mariyres defgniitos Adijncw.

Sed facishxcmodo commemoraiTc pbifer, fupetiore Libro abunds
recenfita. Socictati notlrx tantum hic gratulari mens fiiic de forriffi-
moruin virorum virrate, eaque glona ac purpaia, quam ex iis pnmo

hoc fxculo efl: coniecuta. Eric foitailis aliqiiando tempus ^ qiio j acce-
dciite Summi Pontiiicis nucu atqne aud;ontate,omnem fideiiccr rccen-
,
febit gregem, dicetuique de ea qiiod de Eccleiia FiieiOnymiis icripfitj
,
TerfccHtiomb;^s cremi, ?nirtyno coro?iata cii.
i i i 2, Eani
,
IMAGO PRIMI SJECVLt SOC
620 lESVi
Eam intcrim gloriam iion mediocriEer confirinanc illuftrancque qu^
'Lmlnltm qiiorumdam \-xdibiis mira atque ibpenda accidere.. Alphonli ^
7Hm cxde. Calho iii mare dcciirbatum corpus, terdo poll die mlittoie iiULcntum
Ribadencira
^^ ^\\ lumiiie adhuc receiui puroque fan-
viilneribus
ccuuria ouine manantibus. Goniaiuode Tapia, capite iam ac iiniftro brachiQi
^*'"^'"
triincato, dcxrrum abfcindeie numquam pomere, cuius in manu duos
digicos criicis iil modum coaformatos habcbat. Poftero die inucntum
a Chriftianis corpus, tcrram pedore, eodem brachio , quod rc^
vci-fo in
fciiidi nequiucrat,quaii ad tumetianl iLiftincndum cuucis vexillum,e ter-

Andr schot. fublato. Tics cxiis , qui loannem Baptiilam Seauram fociosqueiii
gii lib. j, Florida interfecerant, cum eoriim arculas lcrutarcntur, atque inuencam
f'*•
Cmcifixi imagincm intuerentur cutiofius, exanimes ceciderunt, humo
iiibad.cent. afflidi &
moitui. Martinus Laccrna, demerfus in mare Balthiciim, ca-:
*^'"'^'•
ptiuo cuidam apiidTartaros apparuiire memoratur miraluce circum-
fiirus, hominemque iolucum vinculis momento vno fticilTe in campo
KuiTicT, quinquaginta circiter leucis a TaitaiOmm caftris. Ignatium
Didacasde Azcbedium eiLisquc focios incer beatos CiElices vidiflb fcnbitiir bea-
TurUfo.rin t''» Tereiia laureola martyrij ingenci cum gloriadonatos . De Heiiri-
^^' co Garneuo prodigiora quid noii teftatur ? qua^ fortiilimi viri
illa fpica,
tindla fanguinc, eius faciemica expreilic ad viuum , vi niilla pi(5toris
Man''r^"^'
^'•^ ^^'^ adumbrare coloribus potuiiTet. Quid di-
^'- effingere atqiie ,
cam iii Abrahami Gcorgij Maronit^ ceruice bis frailum li(iloris gla-
diam, necniii demeti potuilie ? quid in loco , quo
tcrtio allato acinace
fepultus eft, tres aites albas , raix magnitudinis &
fpeciei ignoc^ pec
^
qiiadraginta dies compamilTe ? quid toto co tempore eodem locove-
ipertinis' horis quaii lucemas confpedias eiTe, concurremibus vifendi
ftudio MalTueniibus ? An non eadem de idu lidoris toties ifrito, an
non alia etiam maiora nuper in Marccllo Francifco Maftrillio apud
lapones renouata? eius certe viri vica, ex quo abXauerio eft perfanacus,
qiiafi perpccua quxdam miraculorum feries eft.
Qnx omnia aliaque quampliirima in apertiorem aliquando pro-*

trahec lucem diligcncia pofterorum, atque aEterna ftatuet immorcali-
bus viris trophara. Nunc ad Socictacis gloriam eil fatis, eam primo
farculo maria ac tcrras purpurafle fuorum fanguine , vtrumque irrigafle
orbem , Ethnicos inter atqnc ha:reticos dimicantem honeftiiTima retu-(
liile vuliicra , cruciatus immanes & tormenna fubiiflb , iiiftrumenta
necis omnia vnofacculo pcmilille, IiaftaSj fariilas, laqueos, gladios,

iagittas,vencna, fciobem, cruces, ignes, &
quidquid auc barbaries ex- \
cogitare potuic, aut odium Religionis j vc per orbem circumferens o-

culos, gratulan fibi de virtute non immeritohac vocepoifit:
CAPVT
LiBER QJINtVS. SOCIETAS HONORATA.62i
CAPVT QVINTVM.
Oc honore qiiem Societati contiilernni mwaicuL• , mt
miYMiilis itffinm, per Suciospatmta.
VTcumque tandem eludatus ex iniiumerabili ierie tot virorum

ianolitate prxftantium, ecce tibi, cCim ie miracula offerunt , ex iii-
fiiiito veluc Oceailo iterum reuocor in immeiifum . Ecenirti quis vnus

vel cogicaiido ailequi poiTet ea omnia ,
annis ab hinc centum, Dei
per Socios opeuante virtute , icitu Sc inucitigatioiie ardua contigemntj
quaiidoquidem , vno noniiumquam in loco , & mehie vix toto , &: ad
vnius inuocatioiiem Igriatijjpatrata iint prope inniimera?
Horum ex magno accruo , ( non illo tamen hic a nobis minutatim
excuticndo, fed quod fieri in frumentis ailolec , alTumptis in manum 'nmum
'^''"'
,
granis aliquot cxpendeiido ) iliud m primis occurnt quod Societati ica ^'«^ socu-
,
proprium & intimum eft, vt iibi eft ipfa . Sane quidem qui rerum peii- tatts mira-
lare momenta vclit ex xquo quod caiidem patratum
,
a Deo per Socios
'^"^'*"^
'^y
ipfamet Socictatc I s maius iUuilriusque prodigium dcprehendat?
Enimuero non idcirco , quia vt aicbat ( ille ) Dei miHcula ,
qmhm totum
Viundum repit , '-jmuerfa.mque credturam admmifiratj aîdUitate 'Viluerunt, Aug.Traft;
cxiftimanoLim eiliniieniri aliquod ipfo mundo Iniraculum maiiis. Sta-'^"'

re nuUo fultam cxcerno admiaiculo tellurem tot quaflam iiiiuriis cdii- oflcnditur •,
iuratx vclut iii vnicam naturar totius , iion tantum ndii fatiicere^ fed ib- ^ compa-
'*'*
lidari etiam macris fusque deque volui & reuolui
: arcano quodam im- '''^^'"" .
puliu, imo niitii velut vno, iunaris lideriSj immeillam iUam Occarii va-
llitatem , & iiiterim caiitam feruari coniianciain a tam labili elemento;
vixlendri aercm^ & eile tameii eum fenfus omnis ipfiusque adeo casli ac
terrx commune commercium libcrrime iimul & rapidiiHme ferri oe- :
leftium orbium ardentiiTima illa , & ex eo viuidiflima , corpora , quas

ilellas & fidera nominamus neque toc adhiic fcEculis vnum aliquod vel
,
ad latum vngucm declinalTe de via quis tandem eft cam omiiis icii- :
iiis & rationis expers, qui non, ii harc vel vtcumqne capiac vehementii^ ,
ilme fupra portenta reram oninia dcmiretur? Nullum profeolo omni iii
natura, ipiamct illa prodigium eft maius; neque, ii qua praiter confuetu-^
dinem quandoque commuiii viu & ordiiie, fic illa
fe offeiLint aliena a
commendant patratoris ingcniumj vtordoipfenaturiEpotcntiamCon-
ditoris. Quod cgo de mundo hoc adfpe^labili dixi , noc de Societatis
'
Iesv quaiimicrocormo verumeiTe conteiido, & ita ftatuo eam in fe

plnrimorum qiia: patrari loient a Deo , & cxfpediari ab Societate pof-
lunt, miraculorum fummam numctumque compled:i Quid enim? an .
fton Sodetas ex diucrfiilimomm hominum , imo nationum & ingenio-

rum, quail pugiiacium clementorum, in Vnum colled;ionefad:a coaluir,
quam confpirantis iiaturse vinculo colligata Quis eam noii
aliolonge ?
, obrucndam cito crcdidir, cum iam inde a principio fuij tantis ex fummo
& imo impiiliibus,& totius quaii namra: iniuriis quateretur? & fit etiam-
num forcaflis non nemo, qui, quia illam iifdem adhuc videt obiioxiam,
liii ali-
622 IMAGO PRIMI SJECVLl S C lESV.
aliquando undem conncrendAm exfpeolei: aduerrorum mole taiita. Ve-i
Ectie.i. mm eejjeratio p}'<eterit, &'' geMcratiO aduemt : terra antem ( om.in:LUitxac

Societate liccac ) w xternmn fiat. Voluitur , & rcuoluicur homiiiis viiius
num Socictatis vniucrra: tanra moles , moueri facilis, difticilis commo-

ucii. Tot & fiorcntcs a:tate & prxcellentes ingenio & emicantes vir-
, ,
tiitc iiatura: tanto iaih temporc ad vfum & bonum reliquorum homi-
,
luunnumcjuam iiitcrrupro curfu aguntur in gyram virmtis & doilnn^,

Hocqui vidcac,& cxpendat,niii piimum
maximunique mimculuiri elle
iudicet , aliud a Socictate miraculum non exfpedet Equidcm fic cen- .
ico, vci in niLindo nec maius , imo nec aliiid ab ipfo miindo miraculum
ert: iiciiiSocictatenecmaiuSj imo nec aliudab ipiii Socictate miraciu
lum inueniri . Paiica taincn admiianda lliioliim percuriamiis quot iii

.
ca Saii(fli ,
quot Marcy rcs, qiiot virgiiies ,
quot dodoies , miracula toti-
dcm iiinr.
Pcmis Leicanus , isqui primns Braiilieniem Ecclefiam Epiicopus

rcxit, eorum fama motus & expeiientia (\nx pei Socios &z ad-
miranda facicbat Deus^ dicere aliquaiido audims cft, Sociecatcm in Bra-
BerfTirius
Anchidr. ^
f]lia aureuiTi eiTe aniiukim , eius gemmam elTe loiephum Anchietamj
qui toto lam orbe liotiiiimiis patratis vbique prodigiis , Braiilic-e

iam tiun Apoftolus vocabatur. Qu.am ego magiii viri iententiam cum
s.dcOfficiis.
cxpendo, rccordor vidclicet eius , qui a Platone & Cicerone praducitur,
Gygis aniiuli fua illa miraculoium eifedirice gemma tam illuftris ita- :
queiLamo, annulum rcuci-a aureum efle Societatem I s , & in illa

non vnum aliquem , led plures Socios qiiaii gemmas prodigioriim in-
gcncium patratrices: led apage figmenta liia delirantis iapientia^. Exem-
plis hic vti ii lubeat, Societatcm ego & Socios non ex Platonis aut Cice-
roiiis alicuius ibmnio amiukim aureum cum fua geiiima , ied ex diuina:
prarfcripto veritatis, notisque plurqiiam T^gyptiacis ciTc diGam, texmm

illud ex auro, hyacintho, purpuia
coccoquebis tiiiclo
, byflb retorca, &
Eiod.is.
quQ j ia.ctx Lictcra: Rationale iudicij, Grxci ?/oytof, hoc cft oraculum, ap^
pellabantrctciiim fiue palmarcm illins quadratamque formam intucorîii
co velut in rymbolo ad quatuor miindi plagas difl-ufam Sociecatem de-
prehendo icii attciido ad mukiplicem macerix diuefficatem iii vnum
:
artificiose contextiE , Societatcm itemm inucnio in eodem , illaiii ex tot

hominum tam alicna tamen vna varictate conftitutam iiue coniide-
S>c :
ro triplicem qnarcrnamm gcmmarum ordinem admirabili illa doclmx

& 'T.Ovfrfi;/ exhibitione prarilandum, illa le mihiingeiuiitplunumSo-
. ciorum Socictatis cmidcm opcia , iupia natuiam licec , doolrina tameii
& veiitarecomprobata icu dcniquc affixum iiiinmi ludxOmm Pontt-
:
^ficis ipfi pedori rationalc recogico, cogor obligatam Iiaûentemque fan-

ttioriPontifici vckicin pcdorc Socictateni miniinam meminiire.Neqiic,
hoc cum dicoi uidigiiabicur,{pero,EcGlciia,Socictads eciam pkis merico,
nedum debito ftudioia; nec mirabunuu" Ordincs alij qiios in illarcm-
,
,
per fLiiiTc &
ctiamiiiim cile conftat, id quod fiiere in Arca fcxdcris tabu-
l^, manna Sc virga, tria illa auita:Religioiiis oraculi, tiia tantoriim.pro^
digiorum iiiftrumcnta.
Sed iam , in ipia prxiertim clementa dominantcs veluc pro impcrio
Sandos e Socictate I s producamus.
Atque hicic mihi primo videndum ofFert cum igne ipib ,
par illud Sociorum
""'"'^'"'^
laiKSlumquc noftri Ordinisjgiiatius atque Xauerius. dequibus,
illuftre
icu nomcii eorum ieu geila coniideres , vilirpare merito poiiis animo- p^net».
ilim lUud,
Igiieus ollis yigor, (^ cAefiis origo.
J'''g•
•'•^^""-,
De quibiis tamquam altcris filiis tonitmi oraculo Apoftolico ita prodi-

tiimcii: rAefiem duorum hominHm charitaiem '-UAfiifjimo coercen nonpotmffe Greg.xv.in
fvnms orbii cimbitu. ne ad rcu-
Quid porro Ignatio cum igne mirabile? Mimbiliaomninomulta. "°"''""
nam, vt ne liic repctam illa notiora , viium nempe totics diuiniim ali-
quem i^ncm iiae iplendorcm aut circumfluum Ignatiano vultui, aut
,
ipecie flammas in eumdcm c;rlitus illaplum vt prceccrmitcam quaP :
dam velut faculas in dcpofiti corpiis ex alco deciduas quaii non iam ;
lucentes cxlo fteUas (

quod ixpe alias ) feitaretiir Ignatius , ied ipfe in
vicem ihWx Ignatium fcqucrcntur ne quid itcrum dicam de Complu- :
tenfi illo , qui flammis quas optarat Ignatio , eodem ipie die cum domo
I
fua ccniumptus eil : vc diiTimulem ab igne granitcr Lxiain Vincen-

; tij Paâni manum , admoto Ignatij chirographo , illico &; vulnere
& doiorc lcLiatain : vt papyraccam ipiius cffigiem , ambufta circum
omni cnarta, ab igne noii iemcl ill^fam : vc infinita alia, qu^ cum
'
igne Ignatio fuere coinmunia , prietereamj pauca &: paucis hic

narro.
Haud Compoftella procul, incultos montes arentesqae fil~ s.ignati}
Galliccia!
\
uas inopinatus ignis inuaierat; quibus iUe coniumptis,ipii iam pago at- ««'"'/^'*^* ,
queadeo maturis cx propinquo legctibus, pallu vix inde tertio immiiie- RmgHitHn
bat nec erant in promptu aquar, quar malo tam vicino occurrereiit; at-
:
que, vt fuilient , immenfie licet, non iufFeciiTent, vel lcuiter temperandos

f tantcTj tam iiccx, tamque inflammata: inateii.^ Attonitis ergo omni- .
bus, nec inm de auxilio lcd fupa tantiim cogitantibus,e Socictate vir qui-
dam, qui forte mm
aderat Apoftolicx caulla miiiionis^ numirma qiiod
Ignatij imaginc habcbat cxprenum, ipie, qua crat defperatione humaiix
opisjipequecieleftis, detraclum precatorio iuoierto medias iiiflammas
! iniecit:, illas ipias qua: maxime & &
proxime ikuicbanc Et ccce tibi .
'
momcnto vno, inhilb vclut Occano , tanti ignis tanta vis concidic; re-
uerita, opinor, aut vltra progrcdi ,
quam iiuiflct Ignacius, aut iii ipfam
eiuseffigiem,qux longopoft tcmpore carboncs intcr adhuc candemtes ne
perftriclaquidcmapparuit, cxfererc conatiun iiium.
Afiinc huic miraculumeft quod iii Rcgno Mcxicano , locoquem
,
'»«»* ''»'*-
^^"^'
Inliiconcni nomiiiant , anno m. dc. xxii. patmtum ipia quaiicumuis
'baibu; Ameiica dcmiiata mcrito fliic. Corrcptam incendio domuni
lucLilcnrus ignis inflammarat: rcftingiiendohuicnon aqLLT,quxdccranc^
ied, q::i aderatignis alter , Ignacins adhibkus cft . Pcrms dc Mediiia, ^
'Saniti ipfius pcriludioius, dcqiie prxienti auxilio nihil dubitans, cius,

quim iorte penes ic habcbat , imagincm iii rogum immiiic , iimulc|ae
ceirancc ilatim inccndio domujn icruauic . Sane ne iii ipia quidcm
Sand;i
624 IMAGO PRIMI SALCVLl SOC. lESV.
Sancli imai;inc, quamuis etiam iccandiim materiam
flammis obitoxu,
iaiiis vcl lcuc vcftigiiun cil depichcnium.
S mti
^Pclkm non lcnlic qui igncm illam elVe noii iudicat
,
. & Iianc noii ic-
fatroanlo mcl , icLi flammam tu , icii Dei iram elle contenderis , implorata virtiis
»'?'- Ignatij mitigauiti

'"'
guitur: DC. V. in prouincia Pciuana tota cuiufdam familia
laccbat aiiiio M.
,« TcvH, luc correpta iam duo obicranr, moriebantur aliqui,reliqui peftem graf-
:
iantcm iiura vifccra lciiticbant rei vlcra iam nihil crat , & fpci pamm;
:
quam ctiam , iiifi mm adfoiilct Ignatius ,

pcrdidilicnc . continuitcam
lcilicct ima^TO viri iancti, voris communibiis implorati; ^ ica ie iUc mi-
lcris prxicntcm exhibuit , vt omncs , etiam quimorci eiaiit proximi, vi-
tx, imo ianicati fubito rcddcrciicur.
Hoc poiro in gcnerc piOfligac:^ peftis , quid elTc poiTic illuftdus eo
Tiononu, quod Bonoiiia non ita pridcm experta eft , quando a contagione, qiu
dciperatiirime premcbatur , Ignatio medence conualuk: eumque, inter-
poiitaetiam iOiirificis audoritatc, Patrem fibi publicum PatiOnumqiie
perpetuum adoptauit?
Biirgisi Nec fola tanti beneficij Italia particeps fuic ctiam Hiipania tum, ,
cum Burgis plurimi Iiaufta aqiia illa, ciii coniueco ritu Eccleiia; Igiiatij
nomine Saccrdos bene precatur,a pefte libeiati ilinr, tcftannbus idatque
etiam in ie expertis Parochis eius loci.
Quid quod noii iii

,
cêleftcm tantum, ac deiiide rublunarcm , iediii
infernum quoquc igncm prodigioia poteftas Ignatio fuit ? ciiius quidem

infcrna: ilammx,fiimus ne dicam an fauilla , cil illa prxfcrtim , qua: in-
iicobi }. flainmatjVC cum Apoilolo \\\. ^rotam nattmtatis noBrXy inflammitta age-
henna. Ncc ha:c , indomita quantumuis flamma, cxtra poteftatem fiiit
s.lgnatij
janatij, poftquam eam iii ie olim repreilit auxilio Virginis , vidoriam
AHxMofi. ctc illa perpetuam polliccntis. Conltat quidcm ( ne igni huic tam ob-
fttur tgnis fcocno diutius immorcr plurcs aut epota aqua ad inuocationem Ignatij
)
'"''•
' '
confecrata, auc cins adliibitis fibi Reliquiis,aiit imploiato noniinc, alios
ab ardore libidinis , a cogitationibus impuris alios, alios ab ipiius ne-
quiiTimi fpirims blandiiTimaiilaj fcd pcnciilofiilima inicftatione fuiiTc
penitus libcratos.
hnemct' Quid, quod & viro alias , alias item mulieri , vtrique defperato, vcri-
t^m tnfcr. quc infcmis flammis iam dcbico; illi in vita, huic in niorce , tcntatis ne-
"f'T
""
S^^'^^'-^'^^"'^
omnibus , vnius tandem Ignatij implorata vutas adfuit & ;
JgnAtms. illum quidcm adinftituendam de integro vitam , hancadobeuiidam

pic morrcm fclicitcr animauit? Anno Iiuius ilrculi primo quxdam dia-
Dolicis afflida pra:fl:igiis quibns non oculis tantum & animo ied toto ,
,
ctiam corporc miiarime torqucbatur , cxhibitum aliquando fibi flam-

mas incer horrendas infcrnalc monftrum cum vidiiicc ipiam quam iii ;
tales vfus ieruabat cpiftolam Ignatij exaratam maiiii , in obicdos fibi

ignes iniccit, & hac fcilicet eos ita reilinxit , vt illa tum faeric , & omni
cTcinceps moleftia dccmonis cxibluta Agnoicas iii Ignatiano noinine,
.
imo cordc ( quod iii co aliquando viium fuic ter auguftum I s no- )
mcii , illiid radiatam igne ca:li, illud ignc iublunari potentius, iUud m-
fcriiis ardoribus mccucndum. Sanc quidem , vt obitcr hoc dicani , con-
ftat varioriim celtimoiiiis Koininum , iisque fidc digniiliinis & audoii-
tatc legicima comprobatis , ncc vno loco vcl
exclamauiiTc non iemcl ,
tempore, malignum e morcali , quodoccupabat, coiporc , fi

^^,^ j^^^
quando hiiic_, ctiam iecrcco, admoiierentui' aliquaad Igiiatiuin quoiiio- '>7"..
documqiie ipcdantia, r-jrife (s^ exun ab IgnAtio igne terribiltîUo mterSan- !^'
6?}.&c.
Bos fbimaxime metuendo.
Neque vero a tanto Patre degeneres olim filij , nedum ipid Xalte- ^;^'^"'-
rius fuitj iiue iam a me iniinuatum eft in Indico Oceano iin-
cum ( vt )
\"dHcit"&
plorams a naufragis ible iam infra horizontem dcpofico deftitutisjiblcm yr/?»/.•
ipilim reftituit, atque ( vc icilicet maiiifeiliius ac ilabile Xauerij bcnefi-

eiumforct) pluriiim horamm ipatio in rapidiiiimo liccccxlo,ac pro- Ecdefiaftic"
em
vana ctr-
imperio euocatum : iiue cuiii atflatam iuo ipintii ardere coegic ctiam '""'^''^'f
aquam 111 appenlis mx imagini lampadibus dehciente oleo coiiiecra-

tam, lychnosquej
quos cxperimenti caulla adliibuerant barbari, viden-
tibusmirantibusquc Saraccnis, &
Trauancorieniis orx populis ^ iubito
inflammauit fiue cuin pcftem, quam Sinas petens decrccam Malacen-
t
fium improbitati denilntiaratj iam in vrbs fucceniam,acque, vc fieriprÊ-

icrcim iblec fcelerum pocnas exigence Numinc, fccde graliancem, reuc-
ftus a iiia morce Xauerius, &
pie iliiceptus a ciuibus, illicb ita compe-
lcuic , iam cdrreptoruin hominitiri ex ca fic morcuus,
vt nec vllus lue
nec vllus deinde correptus, tanti iiupcr irlali ile quidem veftigio ic pro-
dente ieu denique cum viuai calcis ardores igiiitamque vim iuo , licec
:
decimum iextum meniem cxaniinato, corpore fic excepic, vt illud viui-

'
dum vegerumquc j & iucci recentisque plenum ianguinis , tanto etiam

poft temporc iitrcpertum PiOdigium addo, quod ita Xauerio pro-
.
1
prium cft, vt fit illi cum Ignatio communc. Donati Franciici Gallighai
Floreiitiiii ciuis domum multarum iam ardium vidlor ionis inuaierar,
I
& ca erat venti vis, ea flamma: vento atla: potentia, vt nullitm ab huma-
na vel ope vel iiiduftria remedium fupcrellet . palam ergo proilolutus in
genua Donatus , fe iuascûe a^des Ignatio Xauerio ^ iuis recundum &
Deum Patronis &c Patribus, comiilcndat afFedtu niagno. Vix vota con-
>ceperat, & ecce quafi fiiilTent aduocati iil auxilium, & non iiuidcati tan-
coram, eo, qui ignis lumcn vinceret, fplendoic fpeda-
illum,ipii fticcre ie
biles cumque , cxprefla etiam voce ^ homincm iperarc iulliilent j illico

•,
. iifubfidcnte vcnto,flamma oiniiis momcnto fopita confedic.canta fe duo-

rum hominum , cxlelli.vt iam dicebam, iiine fla^rantium , in elemcn- .^"^* ^'''^•
Ijtarem igiiem, vcluc cuamdum, potcntia piOdidit adeo vc his prxci- -
Ipue mihi acclamare poflevidcar illud Apoi):oli, Exfimxerunt impetum^^^'•^^'

\ignis. Quainquam noii hofce iblos id vindicare iibi velle, aut etiam
pofle, alij fubmde, 6c illi vidorcs ignium, Socij iion viio fepeprodi-
igio docuerunt.
Nihil hic dicam de Staniilao, ipfoque itcrum Xauerio, -^-^^^'-^'^-
rum diuino igne fuccenfi pedoris tam ingens i.Tpe visfuic, vt noii ^^^/p^^
•jtantiun non frigida reftingui , fed ne ab ipib quidem vicali qnod exanaat:
VOcanthumido fuperari potuiile , diuiiio noii acccdciite prodigio,vi-
Kkkk dei-ctur.
626 IMAGO PRIMI S^GVLI SOC. lESV.
Nihil dc horribili lUo inccndio per Stanillaumm Poloiua
dcrctui•.
cxlHndo , cliin-i incci• flammas ipfc iUuihior apparcret. j'
NocuincftiUudde Ignacio gelida hieme collo tenus ft.iutc per- &

diirantc in aquis, nec qiiili iencictite aluid pricter îlum inilainmata: iii |
ciranccin rcdlo homincm cliaritatis.

item p.F.t. dc Pctro Fabro , viium ciim totas noolcs, cum nudum fe
Notiim
/-r/. tccto domoque piOnperec , akis niLiibus obiitum , tainen iucccniis a &
ca:lo ardoribus a;iluaiiccin.
rluresSo. Audiuimus, vidimus pxHc dixcram , Ignarij filios Xauerij focios,

cijglacie tranaiites laponix nigora, iuperantcs AtLOium Indicorumqiie liccoram
f '^-"'
candciKcs arenas, dcmum aliquot Iioras lciitis in igmbus itaiues, vmenl
teSjOiantes, pciOranccsquc cciam ad circumrulain multitudinem Silucnas,
Spmolas, Chimuras, Camillos, aliosquc complurcs mihi quidcm pro- ;
digij noii minoris Iiomincs, quam vilus aliquando Ricnc lcgiilatori illi
Exod.j. ex diiiina olim coniuctudineradiato rubus ardcns incombuiius.

Jofephiu lam de illo noftri quidcm fieculi , led orbis akerius Thaumarurgo,
^nchieta lofepho Aiichieta, quoties legimus eiim , quaiido Brafila Iblis ardoii-
'cultlur-
^*^'^ telluSjiimul & viatores homincs immoderatius torrerenturj alias il-|
r£ &ar- liLis iiccitaci coa6lis efFuiisque nubibus profpexifle, alias conopcum iibi
i/mw/c/w c^jj^Q.^ iblarem arilum & iociis vna aauigantibus ex deiiiato fuperca-
trohmr. P•-^^
agiiiinc volucrum quas eum in fiiiem adefle iuflerac , confeciile;
, i
raicX iioii iii ignem folum , ied aerem iimul atque aquam imperio po-
-
-
idemex-
tdlatis.
^^,-^
Nec Iioc a quodam flammas impcrio alienum ell: qubd
111
Baliycnii CoUeoio Socij manuin buUienti iiiiculo concrema-

jj-j
^^^^ imprelio tantum crucis iigno, & vulnerc & dolore leuauic.
,
-
-
''''"•
rantis ca-
fHtvtde-
Qili'^j quodfepius orantis lofephicaput ardere, atque ex eo cir-
cumluccrc omniarunt peripedla , tum prascipue cuni aliquaiido incem-
pcfta noolc apiid Aiaianiofios fuos egreOus cx aicc
totuni id admirabili Iplendore rcpleuic, interludence intcr diuina
iii iacellum Virginis,
illa
*
lumina cxlerti harmonia Angelorum, repctico mde ab ipiis Christi
natalibus prodiiiio iioCTulari.
Ibidem. • •1•
Tll
iUudJ
•
i 1 i
Cifa fro geminum duorLim cxempluni quod , ( vt innumerabilia
CnRisTo eius gencris a Societate fada diiTimLdem) Oriens non ita pridem Occi-
P.Rochi ^cnsqiielulpcxic , Socios argiiit igni etiam ab ipib fluiere dominantes.
Gonfaics Eil
Occidcntali Amciica: India , ab ^quinooliali ora Braiilia: in
111
^J'r^J' Aufti-alcm orbis pla2;am, tcrrx tradus immaiiis, hinc mari Braiilo, in-
fmnji Ro- jt^
r
QC i araquaricnli,
drtjûes quam vocant , regioni conterminus , Vmayuin mcolx i
txunnon iiominant Haiic in vaftitatem primi a Pamquaiia progrefli Patres

.
poffum.
Rochus Gonialcs dc Sanda Cruce , & Alphonfus Rodrigues , tantum
profeceranc intcr barbaros , vt, pluribus eorum hinc iiide coadis iii -
ciccatcm homiiium , vicos iani aliquot iii incuko folo & facras in vicis
.TdicLilas excicarait. His impeditos operibus vcre Apoftolicis , & qui-

bus, ii viuant, auc Paidus auc Xauerius aliquis pie inuidcat , iinih nefa-'
rio Nezu ,
ncicio cuius impoiloris
,
qui fe Dcum eHe iadabac , incitati
barbari, adoriuntur incautos, madlant , raprant, laccrant fuorum in ca-;
peiTcnda Kcligionc Patrum corpora , ac demum iiiilriidam rccens xdi- !
culam
ciilam comporcaiiri eodein cum
incendio conilimenda. hoc prodi'
illa
gioriim iubmde feqiiencium tundamcntam: iiquidem ctim ingeltis vn-

dequaque flammis in cineres concidiliet iacelli tora moles , iamque iii
illos redada credeiencur Patrum corpoia, cainiequenEi moxlnceinte-
gra & intaCta penitus func rcpeLca. icilicet ca rcs barbaros 5 ledj
quod fLibiicioj mouic etiam magis,
P. Rochi Gonialeiij truncum cor-
pus, ica, vterac, iine capite claua contuio, diicrte audicum , imo & di-
llinde virumellplufquam quinquagmta baibarjs (qui omnes id vna
vocedeporueriint coram quiaque Religioiis ceftibus, nonnullis militi-
biis Hiipanis, Indifque quam
iamore,fed procedcntibus
plurimis ) iion
cx ipfo cordc vocibus amoris certe pleniflimis, compellare percuflbres
fiios: (ûr me Cinquiebat J occidiflis homnem tArn njobis hmmoUiYn ? 'vcftri
tAm AmAntem^. quemque hafce m oras tion almd periraxit quAm cura faliitis
rvefir^? Mortem vos qmdem hmc meo corpon 3 at anim^ intulifiis: ^Jimi
tliit ettamnumy fruiturqne, lêatos inter, pricfentki Dei gaudio fempitemo,ad-
futnra mox iterum in aiixdium 'VobiSy quos patrat^ cjedii pcena ex propinqm
tufla perfeqmtur. Veium nec hoc tam illuftri prodigio fatis atcomtij Limi-k
nec tam iiiaui oratione permoti^ cor ipfum, cor,inqaamj quod loque-
^J^'"'/*
batar, edam tum amoiisiui prodigum jVelut furioii euell^re vi(ceribus, Proum-
& flammis iccrum dedere.fed igne maiori fcilicet ardcbat,quam vc '^"^^'^ ^^" illud
^
confumi poliec a tam exili. maniic enimuero permaniitque cum facris ''''5^*^"'*i
corporibus fempei• integium, quantumuis in illud , tercio iam copiose
tomportacainflammas mateiia, iuculentum ignem barbariexcicarenr.
Atque \\xc ad Occidentem nuper: nouiilime ad Orientem, & nercid
an non illuftrius qtioque de igne,aere,aqua, terra,naturadenique omnij
triumphauit ille iam prius a me produolus in fcenam fuae glorise Mat-
cellus Franciicus Maftrillius, fuane virtute dicam, an magni Francifci
,
Xauerij ; cuius ille, cum reddita iibi falute , nomen animumque iic iii-
;
diiit, vt nefcias quid^ il rediiiTet iii vitam XaueiiuS, prieftare Marcello
I illuftrius potuillct.
Sane vt omiccam cetera, imo dmnia, iil celebcrrima illa expeditione Marceiiui
{quam decurrentc Martio, anno m.dc.xxxv. dLixitin Aiindanaoenfes f:^^'^-
Athiopes auctor iple audendi, IponlorqLie vincendi coiitlgic vt pih fum tor- )
I
ferrea, vi nitrati pulueris ex maiori
fum euntis Maftrillij peitus incideret, impulfu magno atque feniibili;
a quo tameiij perforata tantum vefte, nec Ixfus recrorfum a<ilLis
interramj fed ftans ereotus, ctiam contra vim flammse fulphureiE, li-
quido oilendit obelTe nihil poile iUi^qui firmius in diuina vircute,quain
,
machina violente difplofaj in arduer- T'^""' s'"-'
^/"^
lorica ferrea, munimcn fui pedioris collocauit.

Mitius igne elementLim eft aer, non minori tamcn aut miciori impe- Sociorunt
^"'"'^"^'^
fio fubigendum: imo ,
quia inftabile illud ac leue eft , tum prGEiertini
cum in ventos agitur, li reuocan pacicur, potennai id nm.
regi le, li duci, Ii
,
fcilicet noil vulgaris argumciitiim eft. Enimuero non alinnde magis
Dei fui magnitudinem agnoicic Vates Regins quam quod ille ambukt pfaim.ioj.
fuperpennas <-vcntorum , O" producdt njentos de thejaurijfiia.fedjp autem pfaira. ij*.
'Pentif pondus, hoc eft (vcego interpretor ) elemento tam volucri fixain
pro voluntate eonftantiain indidilTe, inter prima diuinas poteftatis
Kkkk i opera
lob 18. opera Prophcta Philofophus recenfet. cidinirabilis adeo,nec viitiit.-E vif-
tutis fuiiic iempcr, &
ctiamnum elic, neceflum eft cos , quibus non illc
apud Virgilium tabulofus, fed vems
Razid. 1. -Dmkm pater atque hommum Kex
Et mulcere dedit fiucius ,
(dr tollere mêntos.
Hoc entn dcdifie pliu-ibus Socictans hoininibus, poftquam iii paiicis

oftcndcroi idj nififallor, cfFecci:o,qLiod fiiificieilsad reddendam aSo-
cierace gloriamDco, ad exhibendam veio fandis Societads horaini-

bus venerationcm aliquam , iultum conuenienfque cenlcamr,
Ncc vero alienum ab acris imperio fuerit, fubiedas habeie iibi ae-
reas, quas vocat Ecclefia, potcftates; illos, inquam, ipiritiis infernales,
quibiis, vcliit emiiiariis, nonnihil diuina Prouidcntia indultum iuris
.i
dl in clemcntaria hacc & humana corpora pei-tutbanda. Qiipd quidem

Soclorttm in eos imperium pluiibus inde ab Ignatio Societatis hominibus tam fa^
vis tnjii-
miliare fempcr fuit, vc ncfcias illudiieinferis cxofum magis fic an dic- ,
ZZum~ inonibus metuendum. Non adducam hic ego exadtos profligatoique

jottsiates. dxmones per folitas coniiirationes Eccleiice : nam illis non nifi parce j
admodiim, magnoque cum delediu ac veneratiorie SocietaS vticiir; i\. \
lud vrgeo, a Sociis, (x^c nihil, fepe aliud agentibus , iarpe non niii ia
aliquo fui figno pra^fentibus , ikpe verbo verbereve iubentibus , qiiaii
per contemptum mandammque derpoticum, iullos inde faeeiiere fpiri-
£us infernales,
Jgnatitti Quotics obieda fibi einfmodi monftra viatorio fiio baculo negle-
vartedx•. ,^{-^ ^b (t abcgit Ignacius? quoties applicitis tantum aiit leftis eiiis lic-
êfat:
tciis, quiii & 00 aliquando nomine,territas peftcs iUx proripuere kk^
j
•velut fi nec refiftere audoritati polTent, nec l^dere maieftatem?
idemfacit
Ance Xaiierij in Indias aduenmm, lemurum infame domicilium,'
in Oriente gralTantiumqite pro hbito diemonum quoddam veluc afylum
XaHerms: Oneiis fuit. Etaufiquidem illi principio orantem aggredi, flagris non
femel crudeliter exccperc•, donectandem & fuis immotum minis,& for-
^
tiorem vcrberibus , & robuftiarem imperiOj quem vincere non pote-
rant, fugere vi6lorem. Tacebant ergo (id quod Xanerio commune fiiit
cum Gafpare Barzô , & quampluribus aliis e Societate Ies vtriufque
muta ad ingrefllim eins oracnla idolorum. rquallebant
Solis»ApoftoIis)
luci,purgabanmr templa d^monibns ^ ipfe aliquando vrbes & Regtia
integra, nedum obielTa homiiium corpora , diutuma malignoium ho-
fpitum dominatione folucbantur. vfque co, vt tencias etiam a-tatul^
pueiOmm ludibiio iam foirenc ij,qui nuper etiam robuftx maximoruiii
hominum terrori faerant.
sdtm Sta-
NotLim cft Scanillaum , eciam ciim a morbo decumbcrcr, etiam cum
immatiirus annis, ncc adhuc Sociecans noltra:, mli voro cogitatione^ &
Rcligioilis,nonfcmcl oppugnatum a da^mone, expnlifle eum a fepro-
cul, quantumuis atii canis ipecie afpeduqiie terribilcm. Et hxc qiii-
.- ! dem de plunbus vniucriim &: quaii per compendiam. pauca porro
atque diftindius delgnatio Xauerioqne nunc habete atque a Pareil- ;
tum tantorum mouibus indolem ac virmtem difcite filiorum.

Senis notam iibi, anno prioiis fxculi fcxagciimo primo puelkm
,
aiTerii:
Ribadeneira , qui' cuin ipfis duodecim annis dc-Emonum
ailerit PetULis aliqftotin
non iam prxiligiis, fed quondianis verb;;ribus tnilTet obnoxiaj tandcm ^^»^"*'^»'
aiiumpta; velucclypeo coiura tot idus , Ignatij iinagine, fic eos a fe f,',,^^^^'J^;
abegit, nemo vr accedere ad illam propius auderec, vanis rantum cla-

monbus•, cailiique Sanclum minisimpune feuientes. Subiic intet
in
illa cogicario puellac animum expenri, amota raiuifper a feimaainej
hxciiej aii qux alia vis occulca tam valide comprimeret infeinoi'um
hollium poceftatcm. Expcica eft fcd malo profedoiuo, & hoiiore
5
maioii Ignatij defeiiroris lui : vix enimiUuda fe munimen abiecerat

impetu tad:o, diu iairi piohibitas ab infliaendis mife-
ciun coto in eain
i
IX verbenbns manus, dinllimorLim ictunra grauitace peniarunt. ad
llnim ergocontia eos, non dubiLim vltia iam 3 ied certiilimuin pirarii-
dium, leioquidcm fed fcrio contugiens, omni dcinceps improbiilimo-
riim d.rmonum oppugnatione libcrata dl, quantumuis illi irricis eaam
cum aerem niuiOfque fcrirenr.
ictibus circumi-tantem farpe
Illuftrius etiam, quia reGentius maionbufqae clarum indiciis , cil: id
quod anno huius Ikciili fexro patratum ab eodem Ignatio eft in Excel-
lenniriiiia Piincipede Mirandula. hcTc concra incegram qua obiidcba-
,
tur, diemonumcaceruam, facris EccleiicE: carminibns fruftra adhibiris-
ipsatandcm inuocatione Ignacij tam iubko,cam prodigiosc conualuirj

I
vc rem iiue experfonapaticntiSjfea agends miraculoj tam inuficaram-
'
tam nouam,duo ab Sede ApoftolicadelegatiMutineniis & Rhcwieniis
,
Epifcopi approbatam calculo, ipii Clementi VIII. Maximo id An^rra^
1 temporis Pontinci certam tcftatamqaetranfmirennc. '\^[ '
I
Molshcmij anno huius xiii. veneiiciE matris improbitate
fêculi
ieduiilus filinsdarmoni fe &

deuouerat, addito etiam nominls iui fan-
guinis racramcnto vcubis faciilegis rite coniciipco. totus iiîtur obno-
xius erat inteiis, &iis iam, paolo non femel inico, debcbatun Inier-
iienit e cxlo Ignatius. ab co dilTolutum eftfodLisimpium, rccjperatnm
^
a da:mone chirographnm, filiuSj quem Orco macer addixerac, Macii AnJre-.:!--
\ tandem Eccleiix reititutus.

Addo êminum.redaeminis lanatio &Xaucrio commune prodi- r
sium. Abailinam in yEthiopia feininain, energumenam efTe argue- Xauer-j
: bancinter oilenta cetera blafphemcE in Crucifixum voces icinoto idio- "*"^ *'*
mate prolata^.Hanc poftquam imagine fandi Ignati),& cruce ex loculo ^'^!
S. Xauerij armalTet Sacerdos nofter, ita dcnique Iiberauit, vr cxpelli
I fc ignea ab Ignatio Xaiieiioquercutica dxmon ipfe quererecur»
I Hifpanas matris impotens deuouerat inFemo filiam. dciiotam illi-
ira
co occupant tres malignirpiricus , fecûe prxientes produnt ignoto idio-
macejcecerifque etiaiii abfentium rerum indiciis.Adiurata ergo a Pafto-
re,fed per Ignacij Xaiicriiquemerita, ira demum expulic horpitem
im-
portunum, vt illos vided ab fecaElefti circumfafos fpleadore, tam dx-
, jnon ipfe quam fibi moxreddita filia, hxc cum gaudio, ille cum dolo-
'
ris fenfa intimo, proclamarcnt.
Prxtcreo pluriinorum cciam alionim iiihoc genere plnrima ac po- ;
tiilimuin folenne dicam , aii fieculare illud Ignatij , quod proximo ex-
^cuiite Ikculo Mutiiix iii eaergumenis qnacuoi• virginibus ftirpe nobili-
Kkkk 5 bus
630 AGO PRIMI SiECVLI SOC lESV.
bus pcrpctratnm cft: veritus rem teftaram narrataraque multorum Ihu
guis & licteris eleuarc potius qudm exaggcrare dicendi hocce genei/^
qnod 111 rcs licec ampliflimas non poceii

nifi contradLim elTe
lam, quod conccrnic aeicm propius, numquid non \c\ amUUjfe

exiftimandi lunt Igna-
fuper permas njcntormn , wafecijje ^cntis fondm^
tiiis, Xauciuis, Anchicca,aliiqiieeompkires,
todeS a tcrra in fublimc
elcuati, auc (quod ctiam hoc mains cil: ) per aerem farpe traniueai?
^gnatlHi Dc IgiUcio quidem ita memorant Roma, vbi

hiiloriar, eiim inde a
f^^j^ viucbatj Agiippinam vfqueColoniam momentodelatum Lconar-
Rom& ae-
f^^l,,^^^"' do Kclielio iuam quam is vniGc dcfidêrabat adfpeaabilem piiEfen- ,
tur: tiam ciiin miituircnnonis iucnndiiTima conruecudine conceiTilTe. Nec

itcY vacare mihi vidctnr pi-odigio fimili quod inibi refertur de eodem eum :
'
Ag€r & fciliect cum Pariiiis vbi tum decLimbebac e morbo graui ^ inaudilTet
( ,
^gium iacere Rothomagi qaemdam" peJfTiaie de ie mencLim, iwx tamen

opis indigiim auimrique iubridium poi-talare ) proripuille illico fe le-
,
ita
,
dcdille in viam, itcr tridui continentc motUjiine cibo, fiiie quicre,

pcrcurrifle, vt non iie ipfe fibi, non folum tangere,. fed lapi , {z^ vo-
lare viderecur. ferebatur proFeito Ignatius,- nec humano tum fed diui-
no, fed c:rlefl:i fpiricu ferebatur, niii velis (haud minoii forte prodigio)
motum hiincfuilVenon Dei;^ non Angeli, fed amoris- eius nimiruin
quo fe ferri quaquaiieiriim Auguftiilus ille tam igneus fatebatitr.
Varmdm Ncc fibi tantum , aliis qiioqiie fui ftudiofis iii aere etiam vacua
is
" ^^'^^**^ô ^^'^'^• f errariai anno m.dc.xix. ipfo fandli ignatij Fefto Inde-
wHocatio- bat ift feneftra cum paruulo macer , cum cafune an qua alia ex caufs^
(
ncm igna- incerciim eft) elapfus puere manibus fcrebatur in pra:ceps. Ignatius
fjf^rjum -j•^,^
(cuins tum, Fcfti fors occaiione, meminerat) mafri fuic iri ore. nec
elcnatur. irLiltra inuocatus: liquidem cuin iam palmo vix vno alteiOve abefleta
iolo paiiiulLis, mifcrrime collidendus, conrigit vt exceptus veluti finu

non fulciremi" ilie tantum, fed etiam eadem qua ceciderat via fubuedus
in aerem matri, iii expanfaetiam tum brachiaj redderecur.
s. Xane- Quid Xaueiius, quando contendens in Chinas, icapha: ab fua One-
5
rtns duo-
êmo tm-
fcrat.
i-ariavi
adi-Liit,
tempertatis auuliiein
& periclitailtcs in
akumque delatx propitius
ealocios nanticos opportime conlolans, ne-
quidquam contraniccntibus ventis, filiam qiiam vocabat red;a dcduxic
, imopriefens
^j matrem? potuitne niiiainbulando fuper penrjos njentorum, prazfcns in

ea quam confccnderat naiiicnlacomparere ? Hoc fane ncc peitur-
batx mentis ludibnum,necadumbrad folumXauerij iimulacrum fuir;
fed ille vcl diuinavi repiodiKSlus vtloqiuintur hodieque Philoiophi)
(
vel(vt exiftimari forte poteft) ilLi per aeiis medium manu tranflatus
eftjqug dcpofito inter leoncs Danicli opportLinum in diutuma fame ob-
hia.u. ionacorcm indc a ludxa Babylonem vfque portanic apprehenfum ca-
pillo capitis lui. Ac fic tbrtafle qui fentiat, non hoc Xauerij, fed Angelr
Dci etiam dominancis aeri, poteftati &C imperio tribucndum. Non
aiit
Mcbr. 1. equidem negare quidquam volo Angelis, illis, vt vocat Apoftoliis , ad-
Pfaim.i7. miniftracoriis fpiritibus, nedum derraheie aliquid Deo mirabih in SAn-
Siis fuis. Sed tamcn hoc ( qua obtinere licethomini ) imperium
fuilie
io auras vimque Xauerio, prodigiose per mare dicam an per aeiem ab
ilio
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 63I
illo
rcc,
deucotLis inilitoL- edocebic.
in digrcilu
Hic cuin Malacam Meliapoie cocrita-
muiiuicLilum ab Xauerio petiit, quo cms anud fc
--
<?'"^ "'''''^
piam fanclan-ique lecordacioncm iii aniino confouerct:. dac ille petenti 'î^^tkZin-
detradam iibi precatoi-iam corollam , additque , ieruarec hoc non mc- qnecinhns
raoria: tantum fiia-.lcd defutLuinumquam auxilij pianus a;teinum.Iara fi"^^"-''"-
lomeraCjiam prolpcua nauigauione vlus per valta ac rcmota maniim, mu ex.

piope abcrac a Malaca-, ciim ecce tibi inopinata vis venti pondiiique f^^^^^^
"*
)
''"'""
procellx validam quamuis nauim in fruftadiilolait: in hccc raptim te-
mercque co)-npacla cum nonnullis
mercatorimmktic fed illico fiue
fe
,
j
tiinore pcriculi, fcu fauore Xauerij,abdudus a fcniibus, nou

iam nauigarc fibi, non iubire naufragium,non mergi, ied colloqui cuii-i
Xauerio videbatur. Nec otioium iuilTe hoc colloquium eiientus often-
dic: qiiinto poft dic quain fe iadtarat iii tabulas , iibi tandem mcrcator
redditus, fanum ic, ied vnde iolaerat litcore non procul

Meliapore deprehciidic. Tam immani enm traclu Oceani demerfis in ,
eum omnibus, malc compaginata cymba dctuleric? dederitne viam

cafurve Dcufve? imo pcr Deum Xaucrius, qui i'e iuumqae vna cliencem
mediis ercptum fludibus,nepeiirct, per aeicm dctulitj ne ciTarec, in inReiat•
noto pnus litLore coliocaiiir.
lam (quod aiunt Philofuplii) fonus etiam hnmana: linguis, noii
aliud eft quam moci aeiis tremor, autmurmur per auras fubindetianf-
fufum, ac tandem etiam inlmuatain auribus audientium mirabilem
piOfeotucomprimeiidiaeris vim.&iaduftriam plurqnam humanam, "^f.f"'
tuiile necellum elt iis qui ixpc; , ueuocato inde a magnis C
, R i s i imgnis, &
Apoftolis piodigioSpiritus iand:i, varioriimquainon didiceiancidio- '^"'^H'*'^^
'
matum icrmone fiuitvii. Eximium in hocfuiiTe Xaueiium ipfa eiiis ^JcTrZ

Canoiiizationis a6la fupra capice lecundo a nobis citata tertancur. t»r.
Par in hoc Xauerio Orientis Apoftolo, fuppar certe dici poteft

fLiiile jofephH-i
alter Occidentis Apoilolus lofephus Anchieca. iiue ciim (quod erat ei ^"'^^^'^f^
qiiotidaiium) ex mediis vna proficifcentium coctibus fe repente fubdLi- '^/^^^'

ceretad agendum cum Deo; ac nihilominus raptim euntes ctiam iii mirabUis.
equis non alTequcrctar rantum ipfe pedcs & nudipes, fed etiam aliquan-
'
do praruerterctj iiuc ciim eodcm ipfe dic locis a fc diiTitis itincre leuca-
rum quindccim aliquando viius eft audicafque pluribus ita Ggrefliis
'
lubito, ita reuerfus, vc abfuiHe ncminicredereturj denique cum fa-

cmm codicem iam ad Sacerdoralempfalmodiam,alias ad Cliriftianuni
'
facrificium requiflaim,nechabitum admaniis,a leucisinnerdumfepteiii
ipfemcc vix femihoi'cxipatio dcculic, aut fpiricu Domiai , aut Angelico
minifteiio, aut fua demum dominante potentia , auedus a iociis^
auiis
itemmque intei- eos pari compendio refticiuus.
Proxime vero ad aercm ipcdtac , nec alinnde magis prodigioia in
illum alicuins hominis cfficacia dcclaracur, quam ii conitec, ventis CLim,
indomicis fcilicet &numquam iatis exploratis motibus imperare. ,
Fecere hoc ( vt taceain de ceteris ) in Medicerraneo quidem mari

Ignatius, in Orientali Xaueiius, in Occidentali Anchiera, in Auftrali
'
Silueria, tam jfingulari, tamadmirabili modo, vt iimiles mihi videan-
tur hi quatuor, quatuor illis apud Ezechielem diuiii.x quadrigc-E ilipa-
toribus•.
$32 IMAGD PRIMI S.ECVLI SOC. lESV.
Ezechiei.i. auod illi, njhierat impctns (pirituSy
toribiis; iiifi tUuc grAdiebdntur)\omi\\
vcro ad impctum ipic ie Ipiritas inclinaret.

Statueranc iinpij nautx aducrfantcm fuis monbus Ignatium , tiim
-
jgnAtto
*^"'" IciOiblymam ille petcrec , dcfcrtain in infulam exponere , iiti iHic

iiicdiaque conrumendiim ;
qiiin eo iam,dcliberaco iceleic,fcrebantur}
cum ccce vcntus ipic machinationi barbara' fadus obuidm , qui adliuc
faucrat improbis, in contrarium vcrfus rubico pio Ignatio ftctic.
temf>cpu. Rcdibat lerofolymis^votiua peregrinatioiiepcitanduSjlgnatius;
tt ,pfc do- g^ rcdibac malc compaginara cymba verius quam naui. paupercin vi-
miHAtHr.
jîi^^j. jH^j^^^ cxclLifcrant robuftiorcs alia; dux, fed ignaras (quancLim in-
currcrcnc mali, quia tantumcxclureranc boni. iniurgumenimucro ven,

ti, turbacur marciam pridem infamenaufragiisjiadanmr, vcrberantur,
ha«riunmr dcniqueflLidibus ingentes illa^; at procellis ventifque fupe-
rior curfum TLium tcnct abibluitquefeliciccr fola illa, qux vehcbar Igna-
tium. Impalluerac fociamm nauium periciilo nauta fed ncmpe, Igna- j
tiiim dcnuo ii vcheret, nil timeret.

XHuerius Dc Xauedo vero quid ? Omnem iilum fubiilTe rabiem vimqiie ven-
^^^''"''j ^^*^ oiTines vt fibi Deoque fubigerer. Quotics illc focioriim na-
"tempêlia-
ubmfdpe ues alicubi hxrentes immilTo opportune vento iuuic? quocies hoftium
wiper^t: infequentes ftitit? quoties exafperamm in ventos ca^lum verbo coercuit,
fublata etiain iis ('quodiii Sanciano mari contigitj feuiendi iii pofte-
rum faculcatc? VicilTcremelXauerium vidcri ventns poterat, quando
naufragum illum toto tiiduo per mare iadauit ibla in tabiila fluduan-
tem. fcd nempc ctiain tum a Xauerio vidus cft, coaduiquc eum
non feruarc tantum, fcd ctiam in littus exponere quod optabat; adeo
& vcntus , & naiiis & gubernaculum, &
, reolor, & omnia vnus fibi
Xaucrius fuit.
ttim Go- SimiliafcreSilueria, aliiquc; ied nefcio an non maiora loiephus.
mrui
&' ^'^^^'^ profedo, vt de eo edam cum vita pifcatores indigenx noii
Jofephus aliter atquc de homine in naturam ipfam dominante loquerencur,illuin
uinchttta. fi
frabebat•^ qutcum ab ipfi oêm peieremw j nos' ab omm

atque adeo morte ipsa eruebat.
^^
quando indicatum vellent j iZf^w dkcicntqui nobu pifces quos rueUemuj
generCt
Video ego me, quae cognatornm elementoriim propinquitas eft, ab

7^'" ^^'^ ^" aquam ciTe delapium. eludemur fane , &, fi quo modo jfinem
aquam. ipedlare liceat faolorum in ea prodigiorum , eodem eciam compendio
fcftincmus. Ilicec crgo pra:temauigemu.s Oceanum, illudque folum
dicamus in tranfitu , nuUibi non apparere veftigia domitie mukoties
per varios quaquaucrfum Socios proccllx. Sed enim vti tempcftates
Occanijiic omncm aquam pra^tcrire non licetj vt non falcemjVno quafi
digito, e multis aliqua,qua:: in eo euenere, miracula deiignemus.
Anno huius
ficculi m. dc. xviii. filia matri focia ambulabat in
s.Tin^. haud Genua procul. hic, vt erat aiidus imbribus, &
rip^ torrentis
Um tor- vchementer exxltuans,prono in mare decurlu & rapiebac ieciim omnia,

rnuerapta & iua ipfe lictora fubfodiebat. ita fadum vt incaut^ puella:, qua: firma
'vr^Zl!'e ^'^^^^^^^î iut> pedibus terra decideret & ipfa iimul momento deuol-
,
fufientat. uerctur in pra:ceps. Non habebat attonita mater quod pericluanti -

lix
LIBER QJINTVS. SOGIETAS HONORATA. 633
liiE fubmitterec nifi preces & lacrymas: ipfa quoquc iccrum ac tcitio
elata vi torrentis, Diuos tantum omncs quos noLieratj lcd votis
tamen iiritiSjinclamabacrhauftis enimcopiose fluolibus hasrcbat fundo
'
iam grauior, nec minus tamen Cimpctus is erat rapti fluminis j iu

altiim rapidiilimeferebatLir; & iam toca plus leuca in mare piOccife-
rat, cum denique memor C Deo haud dubie lUos in tot angurtiis ien-
fiis & animos iuâerente ) habere ie «Jeminum iii Societate frarrem.
jfandiim eins fundatorem Ignatium inclamauic, via noh alio quam

candido lioc & ingenuo argumento^ Suorum fiiiorum foroiis, hoc eil
{ux filia:, meminillcc. Vixdiim ifta conccperac animo, cum
fiiblaca, & inlummo maris velut in chalamo pofita, haullam egcilic
aquam primo; tum ipfum iii nube candidacxleftes incer genios flu-
dibus inambulancem animantemque fe & iuilentantem Is^natiUm la:-
ta coiifpexit. SLibmiferat interea in mare vrinacorem afflida macer,
qui demerfaijVC noii dubicabatj filicX alicubi conquiiitum raltcm inane

ii corpus excipeiet. illclongius iii mare prouedtus, eo quo dixi in ftatn
'
tresiam horas vinentein rep^ric , matriqiie rencxit attonitis miraculo j
omnibus gaudioqiie lacrymantibus , cum ipfamet coram Albengeiiii

Epilcopo, ciiiibuiqiie peimukis , ac prxfertim matie fu^ miuaculi fe- ,
riem la:ta pcrcexcrctj & ieruatorem iux \kx & falutis Ignatium pra^-
dicaret.
Aliud in leuiori quidem aqua: periculo , iiec minus tamen pixkns circumftt^
iaiixiliiim Ignacius attnlit. Aceranm demeliiE fegetis fiib dio ftruxerac -'/'^
''"''
'
agricola, ipem fiuolus omnis &: frugis ecce cibi obduci cxlum , voliii arcct .
:
iiubes, mugire turbo, imber ingmere: a(flum erat de meile , niii ad vo- frrtgibHj^
1
tiim fupplicis Ignatius adfLiiliec. circum euerfa ventis omnia , omnia
iiTjpleta fola qu^ triticum capicbac
vel hauila pluuiis ilube piofuiis j
«iirea, intaifta Credercs, quod Gedeoni dacum in vellere,

permaniir.
Kocinarca conceliLim agricoL-e Iuiic ab Ignatio > illi a Deo, huic &
quidem tantoilluftriuSj qiianto imber efi: rore potentior.
Ac non Xauerio minus quam ignatio in aquas impeiij fiiit. argtt- s.Xaiie-
inento iic inter ceceraj quneante funt & alibi commemorata, quodin ^^'"^^^
ora Pifcaria^ quam vocant, puero in puteum foite delapfo, & aquis, focattL• I
'quibus pliires iain horas merfus iacuerac j
prcTfocato, planeque demor- rnorte re,
'tuo, vkam verbo reddidit, eo temporis & loci, quo eum ad repulturam '^"'^^^'
feralis pom pa ducebat.
'
Accedat eodcm admirabilisilla, dicainne prouidcntia Numihis, ah crucemin
'virtus Xaueii) qua faotum ell vt crux, quam hic in mare deiecerarj ''^'"'^ ^"^'
>
iedanda^caufsa tempGilatis, a cancro itiarinOj longe inde exfcenfione cancrore->

dcmum faoia, deambulanti propc liccus Xauerioreddcretur. €(•.
Nec alio fpeclat quod contigk naui lacobi Percri^ agente & prardi- , cariofx
cente Xauerio. Premebac hanc, etiam tum cariofam immanis procel- ,
«^'" ^"'^'
la; iamquc dcfpondcrant animos vedlores omnes: vnus qui inter eos erac ^^n^&^Z
'Xauerius., fecuros cile iuilit, & naui, quantumuis perklitanti, falucari ftar.
iigno bene precatus edixic, eam non taimim non illa, fed nulla vm-
'quam tempeftate perituram tandem poft mukos curfiis, fine cu-
;
iufqiiam damno^ aon m mari, ac ftatione fua dilToluendam. Xa-

Llll uerij
uerij fiJcm probauiteuencus, annodemum trigciimo fecutusi ne*
qiic dc illa vllus uKerim diibkabat ,

quiu certabat quirque pro viribiis
illi ponus qLuim cuuiis alreri fua

credere, cum abeuntem fecuri di^ &
mitccrenc, &
redacem plauiu iemper &
gratulatione publica laluta^
rcnr, nauimcam,noii iam IacobiPererLr,led fanfti Patriseiredicentes*
4iqtfam Idcm adftruic iUa Xauerij prodigioia vis , qlia, leciim nauigandbus
^j^^^^ pluiquam quiniiciitis, etiam Saracenis & barbaris,de copia aque
rr,.tr,ti,im
roiubiicm dulcisopporcuuc piOlpexit. dctccerac harc improuisa per piurcs dies

reddn. malacia miiere laboranccs, & iam pereUndam erac omnibus, nifi eo-
rum tir)pl)ratione motus Xauerius occLirriiret. tusa igicur ad Deum
precc hauriri iubcc e inari, & vafa replcri hauftum iam erac aaantum
;
illa capcrcnr, & vaia replcta. fed erat niraimm ^ ac ientiebatar a biben-
tibusaqua lalfa. ergo eleaatis in ca:lum oculis, impreiioque falutis fi-
gno, iulii icerum a Xauerio guftare,dulcem eam humanis apcam vii- &
bus repcrerLint, omnibus etiam MaKometanis admirancibus fanolita-
cem viti, noniiLilIis etiam furcepta C R I s i Fide teftantibus.
/fffephus Necprodigiose 111111115, magis etiam benigne nifi qnod periculum (
^Hchfeta
j^Qjjj^ abFuit ) iecilTe videri poteric loiephiis Aiicliieta , iiue ciim infu-
mutat tn lani Ixpius aqnam iple mutauit 111 vinum , leu cum exhauitum oleum
%inum: in Viiiceiitiano Collcgio ita auxit, vt eius toto poft biennio ad qiioti-
'ciTwcx-
dianos PdtrLiin vfus, cx cado, iam vacuo, quaiitum fatis relijiose
licec
haufium: fiippetcrer•, imicatus iii hoc Eliam, in illo Crri st vm j Moyien vero in
altero quod iubuingo.
orattnter
Abicrat aliqiiaiido a coecu coiifpeitLique pifcantium , iti mare de-
marlLtr. fluum loiige progrciTiis, vt libeiius polict iii deierto litCore ca^kftia me-
enm fe ditaii. Intcrca coiifLimptis inibi horis piurimis iam mare refluxerar,t 3
fujpenfos.
j^^^^ ^^^ ^^^ oiantis Anchietas verticem alte iublatu m eripuerat eum afpe-
^libus hominum. ac quo modo? orantem non aufa contingere,
Qiruata in montps faciem circumfiitit njnL•.
lib. 4. & citm via: lociiis Icclulis imprelia veiligia tali in ftatu eum deprehen-
dilTecintentum cxlo
cnm adire propius iiicra
,
15
clamore iciliccc iolicitare
niaris
cedere, voce dciiiLim vrgere, niaiiu crahere vt redirec: itaiibi tandemj
pnmo
vorticesnon audercti moxat-
cocpic j cum ad
reddims, Eamus, iiiqiiic, Pater, & piicibatj fiudu ftatim locum quem! iii
rcliqueiat occupantc. Cohoirnic monftro focins, & priecurrens lofe-

pIium,qiiod eius reucrcntiavetabaturj pcriculofuo dedir. tiim fequen-
tcm Anchictain loiigius mare reiiciitnni non acceilit vmqnam propius^ 31
&,niii illo inihmmum littus expoiico,tomm late alueum non impleuirj -
Pra:ccrmicto aiit fufpenios diu, aut procuratos demum imbres, aiii
non pcnnilios labij qna ennduiii illi crac & Sociis, locis iuxta vicinis
Sihiena
j^j^ ftagiiaiitibus: iiihil addo de cx>mpoiiro iioii femel mari quod iww ,
iesfedat: iiH cum Siluena commune. ciiiiis etiam in protluentcm corpus abie-
etHscorp»s dum, iiitamem piius crocodilis alueum fnbinde pai'gaiiic. Vnum hoc
"' cx aqiiis hifce prodigiofis fimul cluolor
^^'-*^' acqiie , niillum maius in
fuglt!
aqua magiiquc fortunatiim miraculum a loiepho
,
lofcphus elTe parracum,quam.
u^ncinct^ ctim Biafili cuiiirdam in Fide qnidem Catholica, fed per errorem
âptilmo demoitai, & lam ad lepuichmm rite compofin, errantemi
corpon
LIBER CÎNTVSi SOCIETAS HONORATA. 635
eorpoie animam viam ipie rcdiixic, vitxquercrticLitam ralnraribuS
iii
vndis abluic, kerumque dimifitj longa: itcr iecemicatis recurius iii-

greliuram.
Et hadlcnus quideiti de cleinentis tribns admirabili Sociorum vii•- Sociorum
tiitc perdomitis. Quid poiro de teria ? m
omnem cerrain exilTe f°"'fl'^'
"*
eorLim, & non penetralie pocentiam ? Imo veio idem qai teiebatur iu-
per aquas, emilius eft Spiritus, &; rcnouata eft Faties terra:.cuius ego pro-
argumencum in ipfo j qui Societatis huius auiilor
nLintiaci eit , Is^nado
1 ,deprchcndo: nam, quafi in Apolloloium coctnm iantfti le Spiritus vir-
itusiiifunderec, fic fe
terrac
vel ex
motu &
illa
tragore demifit.
in Ignatinm rec^ns
quam quidem
Dco rcdditum
in illo
eo colligi poteftjquod pr^ter ducenta qux in eius aolis rccenlenrut
non otiofam ,
CLim pari ^d con.
'«'>"?»#
tfn-aire^
i
miraailaiandicacis, icxceiltis &
fcpcuaginca qiiinque teftibus confir- mir.
inata, tanta hodicqae & taiico numeto vndequaque fe iiigerunt, vt noii
videam qiiomodo vel vnius j nedum reliquomm Socio-

Igliatij omiiia
[1
rum fingLila, noli dico enarrarCj fed ehumerare fatis poffim 8>t illa qui- :
dem, vtcumque vel tellurem hanCj vcl moibidum hoc & mortale
morcLiumque, quod homines gerimus, corpiis fpeolent, iure videncur
I
mihi ad fada in terram prodigia pertinere.
j
lacobus Ruizius Cardofa Piior Linarelifis Eccleiiai Collegiatie ignAtijRe^
\ B. V. ailhmptaejConimbriceniis dioccefis, iurams affirmat, locuftaruiTi ^!'^"'" ^^'
viin ingcntem denfiilimaitlcûenubem, quie plutes latecampos ita per- ^f^;7»J^'

tinaciter occupabat, niill^vc vi vel indurtria indeabigi poite videren- gtnsiocu-
\
tur; denique, cLiiTi defperatis hiimanis ad diuina fe agricoLx contulif-^'*"^'^'''''''^
fent, Reliquiis fandi Ignatij in agmm illum folenniter illatis, ad pri-
'"J^J•^'"'
mam earnmdem praefentiam ica fubito difcunam elTe, vt denfiirimo

pnmiim agmine a terra folein illa: quidem ciiperent cx oculis
:'
hominum ; fed illuftrem Ignatij vimjMofaiccE fupparem, intimis
ifti
fpeolantiimirenfibus & animis infinuarent. Veiligium fane peftis hu-

: ius, regctibus pr^rercim & agricolis metucnda?,non aliud rcpcrtte fuper-
fuit, quam quodj ambesa paice melTis, & reliqna adliuc intada, Pa^
:
triaichÊ noftri & legiilatoris iii terrena Iia;c animalcula ccclefte impc-
rium loquei-etLir.
lam vitx rcftitLitum ab viuente etiam cum Ignatio Liiidniim quem- Plnrei
^"''^""^^
dam Canonizationis ada tcllantur. His alij addiint ann.M.DC.i. reuo-
catum a morteparuulumj cum rrigido lam imaginem txcmtt
eins corpulciilo
;
fandi Ignatij mater tum m.dc.xi. MinoreiTai reuixifle
mortuumfecum auxilio Ignatij,qucm obftetrix pio mifelli falute
cita implorarat: demum m.dc.xiii. Friburgipuerumvnum,alcemm-
-
qucitem puerum Mexici , vtmmque feretra iam compofitum j vitas
fuje Ignatij mericis reftitnmm. Vnum ego adiicio Monebregenfis me-
'
dici filiuiTj, pacris ipfius explorata fententia, plane nlorcuumj adeoque
iuiTum fepcliri; quem tamen cum Ignatianaj iampadis oleo mater vn-
xiiret, viuum illico, imo & valencem, quem amiferac, reGepit. ^, .
Prope ablunt ab iiiteris intantes illi, quos in matris vcero, ramquam ,„ ^^^^^^
tumulo, hcrcditaria parenmm noxa reos xterncE mortis,imodamnatos, uborames
"'"^>^>*'
tenet: maliseo maioribus obnoxios, quo minus illis eft vela gratia
Llii 3, Vdeductt:
630 lAlAGO PRIMi S^CVLI SOC. lESV.
vcl iiatLiiri prcxfiJij. Qaotics ad cos Ignatij fe prcEfertim fauor exteri- !
ciit? qiiam mulcos illc hoc tam diro caicere, cum eludari non pollenc,-
auxilunicc (iiaclcxtemlibcrauit?
^.cos iilft' Ncc illi viuere dicendi fant, quibiis fublata ex oculis eil
omnino
mnat: ôtclbs vidcncu: ctiam eis proipexit Ignatius, lumcnque reiticuir, quod
piunma quxi-cbanc. Aliorum porio moiboi-um (quibus potiirimum edocetur
^^']'*'
liomo corpus morrale quod ^crimus tciTam elTe ac pukierem ) coila-
patrnt. tam pluribus ab Ignatio Sc cctens mcdicinam, vltra proicqui iiihnituin
iic. De BcKno vt lilcam, c\nx nota iiinc &tantum-non manu tada,

approbata ccite miiacula, quanta aliis paffim ctiam trans Oceanuni
reaionibus comioeie Sola Gandia vrbs non magna 01 Ignatioac-
ccpta rcteit dao& repcuaginta legicime fignata. MiiiorelTana ipecns,.|
illa qua: prima receiis abftradum a ia:culi militia tironem Christi'
iiifccpit li^natium, patrata per olenm lampadis, imo puluerem, &
qucm iii ca luis aliquando pedibu^ iile preirerat, innumcrabilia re-;
cenlcc. Monebiega anno m. dc. xxiv. Aprili ipfo & Maio, coto vixl
biinertri, vidiE & qua aduenas ad imagincin
ftupiiic iuos ,
qiia ciues
ignatio dedicatam fubito leftitui, odo claudos & mancos, fex ctcos,
morciios duos variis languoribus morbisqae depofitos quatuoi• & de-
;
cem: pliircs heinia, igne facro, paialyfi ;

pkires impedita, nonnullos
ctiam negata voce laboraiites, adeo yc vk quatuoi hebdomaciarum k-|
bente fpatio fupra centum miracula a iuratis in Senamm teftibus de-'
laca atque a fex fcribis publicis kgitime iinc excepta. Ctitn interea
,
imago ipia,tantorum piOdigiarum nobileinftrumentumjftiliaretodo-

rifcro liqiioie, non tam ex fe, quam Ignatij in Komines benigniffirall
profufis etiamnum virceribus exprellb. Qux quidem eiim ipfc me-j
cLim reputo, non iaiTijquod inirari ioko,vkra miiOr, fuifle anno huiusj
fxcLili qiiintoin Occidentis Indiai regioiie quam Chilyam nominant, ,
Saccrdotem, qni cum ex doloie Ltteris grauiilimelaborans, defperanri-

bus medicis aiiimam a;icret, fanoli Ignatij, cuife demum commcnda-
rat, imaiTinem kdo aftixam prcffiiis incuens, radiantem vidk c^kfti
quadam liice; acceptocâe inde £ikicis fauiloomiae, cum votakeraller,
repcnteconuakiic. I
Atquc his quid tandem, autquo moao

de Ignatio curfim ti'adit's,
cetera pcxfequarj qiic-E peraUoseuis filios nec pauciora nec minus illu-
ftria contigeauK? Quam muka Aioyfia debcc Italia , quanta Staniilao
Polonia?ciiiiis hodietjue PvCgem accepta a kiuene illo innoccntiffimo
fanicate audimus voti reum. Suo autem Borgix Hifpania, FabroCa-
nifioquc Germaniaj Tiioquc kem Leflio eciam Belgkim, qnam illuftria
rcfcrre ie bencficia facetur & 2;audet ? Sed htc ego audoritate
mca, aut piiuata producere , aut publica obfciirare. nolo apud Afros
Silucriam, apud Aimuiios Barzxumj nolo compkires fub vtroqite fok^
Apoftolos ne dicam an Martyrcs, plurimis vbique iignis nobitcs recett-
fcrc : duomm modo intcr illos , Xaucrij & Anchieta:, in terram patrata
prodigia, qiLX finc iniuria iikrenondebeo, vt akquando undcm fi-
niam, pauciiTnnis iiidicabo.

dc illo quidcm Orienris Apoftolo Francifco Xauerio in fna ad
Grego-
gnis
Gregoriiim
LIBERQJINTVS. SOCIETAS
cum, qimmi^
XV.
Oracionc Nicolans Zambeccari, MracuL•^mnr, per
illum tum '-vivientem , tum '-Jita fmiEiiim^ pAtratk dimnitM tam multa, tam
rvariay tamque mujitxtit funt^ njt pofecio Xdutfms mhil feciffe mmus
ajfirmanpojfit.
in KeUtwne habita
wa-
Certi;
.
mortm ad oJitAm refiituti, --vt cetera ta-
corarn SmHiia.te vcflra. qu.ttuor tantHm-
63;f
^''^'"^^'^'
{"
modo numerentur , non tamen pauciores qaam viginii iji acJis profermjtur. morte^
Quo, & quidem tam illuftri, ramcûe probato, teilimonio ance poiico•
quid attinec alia arque aiia fuperaddere, quibus & Xaaeiiiis lan-
iftitacenl confignct^ & concepcam de SocieEate exSdciorum miraculis
opinionem tueatur? Eil: piOfedlo illa hodicque tani vegeta & tam no-
tia, illispraiicrtiQi in locis Indiic, quibus ipfe & viueatis olim &
etiamnLun defundi fpirkum velut impreilit, vt, quod nupcns Macao
littcris icribic Nicolaus FiUa , Indis pro miracuio
fit Vel tdnttllum cejftre
Xauenum mira,cults.
VeiLtm accipite, ii placet, & ab vno piOdigiofum illius opus vnum,

j
tunola Ad:a Canonizationis eius, lefcrente lila in Confirtorio
difcice.
recrctOjCoram iSaniliiTimoDominoNoftro Gregorio XV. Francifco
;
Maria Gardinale dc Montc ad vcrbum fic habent: Cmn feruHsDeiin *°'^ rL,
':
promontono (ômormo conaotiem ad populum haberetin Scclejia^ m qua dic tum vua
;
pr£cedenti fcpultus fuerAt quidam de/mSim-, ipfeque Xuuerim dijjiadtcitem ^'^^"'*^''.
) tfMgnam pateretur ih conuertendis Etlmicis qm aderant , orami dliqHiintulum
pro eorum conuerfione : " peracid oratione, ^vt ad Cukistvm tllos addnce^
rety iuffitfepHlchrum, in qao cadauer iacebat , ntperiri ^ jg^ populo fanificauit
\
Deo iterum mortuum iUum Adyitamreuocare, <-ut ipf conuerterentur,
(^ , qud defimHus erat m~
VAtefnUo igitur fepiilchro , refc^Jt yefle fHnehri
i ttolutm , apparuit cadauer. Tunc <-jero oratione d Tatre Vrmajco pro njiti
'-
T)eo ftiSid^fidtim fmrexit viuus. ^j40 nuifo miraculo <-uehemmt€r omnes

illuts
ndmirati funt, T)eum laudantes, (^ adfîrantes Xauerij fanSiitatem tri- ; ^

fideles illi atque multi alij
,
propter hoc mracnlitm, Chriilianam fidem fufcepe-
rmt^^ bApti%ati fant ab eodem Vaire.
De hoc Occidentis Apoftololofepho Ancliieta quid dicam ? Pfiphftf
^"'^'*'"*
.
diiidve diiTimulcm }*Lh^^s eLim (quod de bellatore Prophcta
Litterê ) cMm leombui, cum panthens^ inquamj vipcns, & ceteris ani-
I muium cffcidtiirimxs, qudf cum ag?w? familiaie hoc illi,& tantum-non/^'"'#'»^
I
quotidiaiiLim fuic. ImperalTe moibis licct inueceraris & grauibus terreni /''^^^'^
corporis j etiam loquendi, ctiam videndi copia deftitad ? prodigioia »£«11.47.

lofephi ad:a confulac qui harc volet. SLCtillc eum velut in quaclam pl«rim;s
fublimioris naturir ipecula, vnde illi ad arcaiium mentis intuicum de- morbisme'
"'' '
ftrebantnr omnia, qtiiE vipiam gerei-enmr in terra ? nota fuiit, &cre-
1^'^*""^'
bris iam fiCTnaca litteris,' eucnta prxfertim qua! &fiitiira pra;ui-
triftia.
.
j.
oit, vt cauerentLir
^
5 (Sc
111•
racta ex remoto orbe didicit, vr ploraret
^
atque
ruremo-1
: ujfimu ge-
: inter alia Iiinc futuram ruinam arborum, nedaduri fub iis nodlem iti- rmtur,
neris focij j quam VmJtHe'•'

hac perirent inde mifcram Sebaftiani Regis cladsm,
pridic Nonas Anguftiann.M.DiLXXViii.ipfo quo contigit facali mo- tnr.
mento in Braiilia cum gemitii & cam dolore quafi prxiens fuftinuic,
vnicum habcns,comniiine fibi tocique fiix genti^ folatium Regis amiA
fi, quod poft pientiilimum^Dcoque & Eccleiiai confecracum Lufitani-
L1 1 1
3
cum
63S UIAGO PRIMI S^CVLI SOC* lESV.
cum faniuincm Auftriacum prioris smnlum heredemque digniiR-
,
,
mnm inLicnillcr. Et hxc quidem SociorLun aliquorum nonnuUa ex

plnrimis dclibara vcriiis,quam narrata, nedum
exaggerata prodigia,
vt admirationem Societati parenr, exiftinlationemque

concilient,
equidem poftulo velcxfpeclo. Satis erit/i mirabili Deo in Sandis iiiis

oloriam & honoiem, debitum mille titulis , vel hinc referre velint fal-
tem illi^ qui communi nobifcum Christi fanguine liuic eoniundi.
izech.x. ille Ezechicli cxhibitus in tcria iiixta fluuium Chobar, ventiis turbi^
,
nisj & ignis inuoluens, verbo elcmeiita omnia plena piOdigiis,noii

Exech.z. quauior ilHs quadrigx diuinx ftipatoribus , fed vni fimilinidini glo
XIX Domini feruiebant. Triumphet, io! cdumphet, & viiiat iniiidiie
(
vi6lor,mortisque debcUator Dominus Ie s s : feruianc illius glofix
creata omnia, vnius diuiiio nomini &

lionori famulentur elementa, &
in his a Sociis patrata ha^c admiranda^ &
qiii h;rc patrauereSocij, to- &
ta demum Societas, folam ilbi e tot gratiis graticudinem arrogans, co-
natu iinpenfiilimojculcu , veneratione pcrpetua fe iub-
mittat,
C V ^ V .
Socktatk S iignitm fingdari njfti <S^ exenitio
^ktutnm hcroicftmm,
OigmtM ^wT Ec vUa naturas fme lucc nec honor viliis eil homi-
eft dignitas |
wtutif. ^ y^ ni fine vircute . Lucem aufer ab optimis probatiffimisque re- !
bus,qiiis agnofcet? quis aeftimabit? camdem concede, perftringcnt

oculosanimosquerpedlantium. Amoenuscilvibransque virtutis fplen-
dor, mencemqiie videntium &
fpeciefna reficit, & accendit aiFedum.
Nec Hefpemm efle tam pulchrum, neqiie tam fauftLim Luciferum di-
cebat Ariftoteles. Ecquis mcdemum vel prohibeat pudor, aut metus
impediat, eam noti omnium qiiidem , fed Societatis vniusj quam cele-
brare propofui, commendare ?
Non ego hic adducam c\ux Societati cum fandiilimis Religiofo-
fum Ordinibus communia funt & vfitata. non patientiam iii aduerfis;
non in adeundis & propuliandis ab Eccleiia Fidei periculis fbiticudi-
ncm inuidam atque conftantiam ; non Euangelicam , quam vocanr,
paupertatem, quibus excelluiiTe iempcr & etiamnum excellere Frai>
cifci Seraphiciim, & Apoftolicum Dominici Inftitutum, aliasque ian-
ftiiTimas Religioforum Familias , volcntes gaudentesque cognofcimus,

Non dicam maioris Dci gloriaz pricfixum omnibus ex Inftituto fco-
pum; non icruandarura animaiLun curam concencionemque perpe-
tuam i non orationis ftadium firmatum in Societate tot prcxfidiis, tot
lirteris & regulis inculcatum iion iiide a tirocinio ad deuexum vfqiie
;
fenium, fuie miiTione, iiue cuiurqnam priuilegio, diffidium bellum-

que cum natura perpetunm, qnod ferali, fclici tamen verbo, mortifi-
catio nuncupacur. Sunt videlicec h^c aliaque quam pluiima, fic vfita-
ta nobis, vt iint faerintque aiite nos etiam aliis vfurpata. Qmd ei'go,
quid
'
LIBER QJINTVS.
cjiiid prarcipuenaiic,
S
cum agendum mihi

G lET AS ONOR
de Soeietads viutute, com-
. 6^9
. inemorcm? iUud quod, vt nimimm

non alicnuin i ceteris, propiiuiTi fic
cerreinrimumquecielie, maiori,quam vtambigi pollitj tcftimonio

comprobatur.
Gregorius XIII. ( nolo enim nifi alieno j illo quidetTl non vulga- cr(£.x/rr &
ris alicuius reftimonio vci in rt tanta) iicuterac pro commiisa fibi to- tnamSo-
tius ciiia Eccleilas in omnes eius partes incentus ac vicilansi operumqae "^'/'^'f'"'
pallim omniLim diligens obieruator & culto'--^ cum alia obfcruaret rahatHr.
i
aliis, iiiSocietacelESv tiia potiiIimum;,&illa, vc aiebat,iinj;ularia, nec
^ paflunobuia mirabatiir. Tantam in tam varia excellennque dodlrina
demiirioncmanimidefemodertiilime ientienns; tancam, in nationum
iiigeniorumquediuerfitate tantaj vnionem confpirationemque volun-
, tatum 5 taiitam iii tam viiidi & viuida iiiuentuce continentiam a volii-
ptatibus nimium quantiim hiimano, etiam efFeto, corpoii do-
iis, quie
minalitiir. Neque miror ego, res hafce & confpiGuas namra fua, &CLim
\
jebus adeo pusnanribus compofitas tam viuaci tamque iliaui modo ^ , „
adueitiilelenlum perlpicaciilimi Ponnhcis nam
quid ulLiitnus,qUid cumhnmi-
:
! amoenius eil ftellis cum nodis obfciiro comparads? tale quiddam eft i''^te eji
"
\ eminelis cmicansque ab animd nil oitentante fui, nil fibi arrogante ^'^''^'"
doilrina. ^f doEit fuerint, inquiebat i\\z,fulgebunt quaft fhlendor fir- Dan.ii.
tndmenti: (^ qm ad lUfiitidtn erudiunt multos, quafi fiellee m perêittai

aternitateS'
Pacis arterniE iiîiam efi: iris^ fpeciofiilimum illud inferioris ^theris ^nimorS
omamentum,deIicium humanigeneris, & quoddam territ quaii fidusj 'z^»'*";»'»
quo haud fcio an pLilchrins aliquodiitin cx\o. At enim quoc illa cir- '"i^'l"Jrie«
I
eulis eft implexa? quot quot au6la cotpufculis in

diilin(ila coloribus ? ute, tris
\ infinitas prope guttulas diftinola: nubis? quam illa aduerfo foli oppo- ^^'
'
iita, & tamcn amica \ qiiam pluuia , tamen ferena? quam lucida, & &
hon perftringens ? qnam caiidens, & nihil adurens? Hoc videlicct fr
I
gnum efl: pacis illiiis qua: ex pugnantium licet animomm rLiauiilima
I confeniione conrexitur j & iii amorem admiracionemque fui homincs
Mpic. Vide arcum^ " be72edtc qm fecit iJlum

eum^ : <âlde Rfeciofui eil m Eccii.43.
NliUus eil
fj)lendore [uo. ccilor, quem iion referat
Kix compoiira & per-
mifta varie cum opaco: affcftus animi nullus eft, quem non eliciat
; amicum illud fan^tumque diiciimen ,
quoin vniils mufica: concoi-
diam toc fides voces1e conneniunt. Etdubium videacur aut infolens,
hanc in Socierate Iesv expreflam, confpiiannbus in vnumtot animi<;,
i
tamquediuerris, iuauiiTime demiratum efle Gregorium, qua: vcl fu-
riofum aliquem menti reddcre conciliare poflec fibi? &
Vibrat mare deminfo in fe fole pcrftiicSlum candet(âe velnt igneum, ,
Caflitoi in
*
'
ied non ardet: lucent aftra, iino ardentj fed fine fuligine, iine fumo : il- '^j'^7«"'
vartvs ex-
luftrat nodiiluca ftramcn&foEnum, fednon inflammnt: ignempatitur frejfa.
'
telaamiancina , fed ad nitorem : aquis alix, flammis illa eluitur, &ad-
hibitis tot ardoriiDiis irtconfnmpta conftat iibi. H:ec natur-eprodigia
funt•, fed illnd eft grati;r,inta6i;nm eciam inter ignes feruare fiorelncon-
tinennx-,quod in Socictatis lEsviuuentutetam integra Gregorius Papa
mirabatuKQojX quidem tria & olim viguilTc femper, & vigetc etiam-
640 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC. lESV*
num, qux Dci bcnignicis eft, inter Socios, ii oftendero, & planioLt
mLikis &c grauiora rcddcntur.
Dcnrina .^Poccltiie cigo lubmiilius clie quidqnam, quam ^
eminere cum pof-
r/m;/;//wi-i]s, iicc polle, nec velle? aliquidiiemodcll:iLis, quam,cum
,
pnriie alteri
iP"'
'"^"
mulca nods, &
multa pemideas, monlhante viam iapicntia aiquedo-
exempiu. fcntcntiam numquam dicere, conlilio niiinquam nedum ludi.
cioadlubcn? qiudquamac intci• homincs humile magis atque defpe-
dum, qudm, hiimanaium diuinaiumque iGrum intima atque arcana
cum vidcas, tiadendistantum piimx inFaiiEia^ elemcntis Fidei occupa-
ri ? Atqui hoc magni Pauli & Apolloloiumj hoc Ignatij & Sociorum
V cft. ille nempc cum iliis illis Dciqiic Diicipulis, & ex hoc mundi Do-
.. «ftoribus, audiuiilet liccc arcana vciba , :?( hJic lu .inquk, mefiire

diqmd mter nôs, »//? I s C R s ,^ htmc cruafixum. hic
vcro, cum fuo Xaueno,FabiOj Laiiiio, & pkinbus hodieque dodifli-
mis vciiatiilimisqLie viiis, paruulos fibi pra: omnibus auiculcatorcs ex-
optac, gaudcrque tmdendis Fidei & dootiina; piincipiis, ad innocencis
cccacula: moleilam balbuaem GonformarG vocem fuam. Sapiebat:, at-
que adeo loqiii poterat, Xauerius aliquid humano fnaius > &tameii
tintinnabulo coadLim e publico agmen pamulonim trahebat ic
ipfedux giegis j & prxcentor adelementa prima Fidei

facri carminis•
concinnati. Fabrum atque Laiimim(cum elTenc Dodores Theologi
a fandla Scde fubmiiTi, perorantcs dicenccsque fcntentiam fuam in fa-
cro ]llo coccu tomis iapicnda: ChnlBana:) llupuic Tiidentumj fed &
ipfos cLiin emdieiidis itcrum pariiulis impense vacanccs cEiam in pu-
blico videret vibs Romaîn veiieiationem admiracioiie versa,vchemen-
tercokiit atque fuipexic^ ceitiflimo vti rubmiiTionis, fic eam confecutiE
gloiix argumenro. Confidere poilc iii Seiiata quanmiiiuis Religiofo,
dicere polle rogariquc rententiam, impeiij quxdam fpccies eft, ekis
prjEfertimquod Ariilocraticnm nominamusj pra:iidei-e vero & fLifquG ,
deque mouci-c omnia nutn tantum vno, forma eil: abfoltiEiirimcEdigni-

tatis. Hanc in quibiiiiiis etiam fciiiinaiam Religioiis Ordinibns nuf-
qiiam noii rcpedas: vnias,qnod fciam, Societatis eft non concilia do- ,
ini cogcre, iententiam non iliam dicciCy ied exfequi alienam etiani ; t
cum rcxcns , tam Prxpoitcis obediie, quam audiri a fiibdids: deniquc ;
i\cabhoiiere , iic abominari dignitatis &

excellentia: omne nomen &
rpcciem, vti ad eas auc ambiendas domi, autfoiis admittendas, ilngu-
lad lc voto rcddat ineptam.
Cvttcordta lain vcio quam copiofa: fuaiiitatis iila recordatio eil, iii eodcm do-
'^^^^"^^'^ habicarc tot
homincs , qui variis in tcnx pavdbus tempora tra-
Xarmpie-
»);/«i.v;if«-<ûxcrinca:ratis primx , varios, & ikpe adtierlbs interiele, arentesL•a-
Wi/«r. bucnntj quincc parcm ex maiorum imaiiinibus alodam traxednt, nec
imilcm pcicgciint vicar curium quibus non codcm modo natura , noa
j
foituna piOlpcxeiit de facukatibus iUis qucis

,
dckdanmr vulgo iio &
miiics, (Sc vnice capiunturi quorum, impuifu indoHsjieroces akj, akj re-
miiii, akj ad iumma, akj ad ima tcndcntcs vcibo vnico 5
xquakj &
, nii
tamen omnes moruin iint & animorum cTquabiktate tanta , vt ncc tam
dulccs intcr leie linc kbcii , iiec iucundi amici , ncc acccpti afHiies j kno
^:: nulla
LIEER QJINTVS. SOC lET S HON R AT A. 641
liulla alicunde accedere poiTit bcneuolciitia ,
qux domefticam haiic vel
iuperet vel ad.Tquec. Agicc, dacc vcla tam piis, tam placidis affedibus,
Socij , vc noii vos tantum qux prima
(
felicitas eft ) led etiam hoftes
intelligant fmftra elie foris arma impctant , latcntes iniidias
deprehendanc
fmftra iiuiciites vndiquc tempeilates ac fulmina
,
1 qiia; perrtringaiit, quando tale d\ peifiigium domi.
ita
Sed quibus ego lam verbis , qua te voce commendem Pudicitia , fiue
mauis, iiinocentia virginalis ? tu eiiim Eccleiix, tu nollri Ordinis or- '""''""'^
^ /«
namencum pra:cipuuin ; tu quam muiido rara, tam Sociecati caraes: dltHr!"

m Religionc iblicka confecracos Socios , tuos facis & leiuas : tuo \-
iidio ietatisapud nos piima: candor intadiiis ell tui reipedu nominis :
I
flos manet illieilis te cuftode immaculaca etiam inter ibr-
iuuentutis :
des contiiientix llola feruatur Neque , quod hic ego de te, primus vi-
.
deo, vel folus admiror toto propemodum ante fxculo & gefta & pro-
:
^''^•
clamata defcribo. In aula Rcgis Cacholici qmbufdam erant (nempe Socij)
lll'-^{^
miraculi,quocl cum omnigenerefexuquepromifcuo tam yerftrentur irmoxij. """. 5 3
'
vec dubitamt m medid Cima, Melchwr Cmus belle locari, Patres Societatij I s
^'!nuflo
herbam quamdamfecutnfilitos circumferre^ qu£ '-uim hxheret intenmend^ libi- m Sonet.i-
difiMieoque njelut antidototutopojfe mterfemmarum '^ ""-'/"
njerfxri greges î;^ confi-
tentibiis pueUts duremfdua, integritxte pr£bere. Ea <- feu, candido finceroque
ex ammOyfeuquodioprofeSiay admirationem certe multii attulit
fj>arft per Curidm^ ad Principi peruemt aures . î rei audita
-^[
curiofuimue-
tia.
fiigitor loannem de Zuniga (

i erat ei <-uelHt morum magifier ac cufios) ad
Patres mifitfcifcitat nm, quod herb^geniis illud ejjet txtitx foteflatis ac '-utrmm^
quAm ilhferhiberenturhabere. Fecit mperata loannes êxpoptisqne Phdippi
mxndatis ab AraoTîo contendit , mt rem fbi totam
qnam mox adTrincipem ,
referret, exponeret Hafit hk paulijper tAraoTûs

. tum rem totam indicatu- :
'
rumfe effe reôndit, modo is CAm Principi^ quemadmodum abfe acciperet, ac-
curate fideliterque referret. Ciim iUefe reciperet^ Venjjimumînqmt Arao-ûs^
efi, quod de huius herba noflrie poteflate narratur : tantarum qmppe <xfirinm
,' non modo nohis ad fi-angendas cupiditates libidmesque ft ^zjfui^yerum
etiam tutum quoddam ad connnendAm lingmm , (^ contcrendam eLitwnem
'
animi^ e^ omma njitUyprncfidium. Eademque tam mHltas facultates proprie-
tatesque compleciitur , <-ut eqmdem Valde e^ Prmcipi (^ toti QuriA
"Velim
eiuivfum notum dcfamdiarem ejfe. Vorro nemo nefcit '-uarias Dco virtutes
inditas herbis^ quarum beneficio foliu is potiatur^ qui cogmtis i^ inumtis vta-
tur, tiAcuerunt hoec cupiditAtem lodnnis , qui njt mora fibinomen ederet
tamfdutaris herbie , necfi diutius properantem ad Principcm cunEiaretur ac
fiJJ?enfum haberet^ acruts mflitit. Qui , fi<€f, inqmt^ herba communi
fermone timor Domini nuncupatur . is eas omnes , quas enumerdui '-uirtutes^
ac multo etidm plurej, qudtn dixi, continet. Eo nos ,
quotquot de Societdte fn-
mus^ frequenter cvtimur : eii/s prafdio innoxij in mediis fldmmii pericnlaque
'
''verfdmur, Itacll:. contra liDeriorcs attaoius rofain ipina dcfendic, nec

alibi quam in hoc iepto magis eit tuta; adeoque cum liuic eam incluiic,
non iiiuidk natura, fed prouidic . Pudicitiam quoqiie iLiam Sociecas
Ie s V , icLi rofam illam elie vis ieu lilium inter ipinas , illo hadenus ti-
iTiore defendit, quo coniigi carnes iuas Regius Vaces optabat.

mmm Acque
6-f2 IMAGO PRIMI S^CVLI S C. lESV.
Atqiic hxc tria ill.iiunt qux iim cum ab exordio liii Ordinis in Igna-
tij poilciis (jUCiioiuis iingulan mocio mirabacur Adhxc .
Obedin,-
pj^îiciiais ]]oivla , aomclBais ille quidcm , led exercitati incorrupti-
ciie nec mfimum iudicabac , opera
1/ir.i' queingenijvir,^Sccietatipropnuni
cfct.inftn- prxlhuc tam aidua ciim obedicntia cam prompta hanc illcnoii tantum :
guUris.
-fj^p^.j-jj-i^ ^]^ vltcriorc mcmoria
cxcmplis, led iua , quam ipic lampierat^
Gxpci-icncia comprobabat. Anguilus crat, temporibus cius, Onens , ille
rani vaiKis, maioribus animis votisquc Sociomm Occidcns eciam ab :
his, iic iullis vno tancum nutii vel apice^ pcEcbatur & erant tanien illic :
nonadciuida iediubcunda pcricula, ncc leuior ipsa morte , hommes

intcr baibaros, vira ducciid i. Inhxi-ebac nempc, hxrecquc ctiamnum,
iniixuin imprcllumque cogitationibus , dicamne Ignatianum illud , aii
Xaiicnanuin , I. qno vnico amandandos illico in tcrras vkimas , inde-
quc iccnim reuocandos Xaucrium Xauerijque ibcios fibi , nec otiose,
Ignatius pcriiiadcbat.
diorcs cffinxit, vel xtas

Sane noii adhiic dcfecilie hiinc
valctudo tenerior mollioi:cs eiformauic

, nec-
duin cmai-cuilie viin animi, cciam in iis, quos vel pitrius cxli rigor tar-
& do-
- ;
meftica & quotidiana noilro etiam Belgioexempla teftanmr. Nec peiliis

graliaCLir iii vrbibus , nec bcllo pugiiacur iii campis , nec vtroque labo-
ratur in nauibus fine Socio , iine adiutore calamitatis excrcmar . Ita vi-
dclicet excrccntur, ita prxparantiu" ad nuncupandum dcnique quartiim

illiidgiauiliimumquc votum Socij luniores quod qiii tandem fecere .
lcgitimc, quocLimque terramm , quacumque via vcl tempore , ad quof•

cumquc populos Pontifex iulieric , iine mora , finc auxilio , cuin aperco j
etiam amiricndx vitx periculo , irc tcncncur Rem diotu facilem, fcd .
faotu difficilem; iiec a P.cligiosa quorumuis obedieatia, niii ab illa deuo-

toriim pro Fide S>c Ecclefia, cxigeiidam.
SingHUris Sic & iUud familiaic Sociis, forcc etiam proprium ( quod in iis Car-
SocHtan
ouandoque Monachi furpcxere volui cos vertique totcum
thu/icnlcs )
tracliones pioximo icDLis impiicitos, iicc tameii auerti a Deo, neduni eucrcij lacta-
confnnudo li vcluc iii tempeftatc ixua tui:binibus ixculi flu6liiantis, & toties &ob-
cum Dco. j.jjj.^j qiîiJc^-^-j ^^^ ^^Q ipedare cazleftia; libros, domos, vrbes, regiones,
orbcmque percurrere , vbi vbi diuinx promouendx gloria; ie modus
obtidcnc, &: intcrim quafi icgregatos ab occupatione omni, iuauilTima.
cum Deo conruetudine diftiiieri. Diffluere Francifcum Xaucrium , ct-
iam tum cum iibi incumbentis Indix totius ilib onereiuipirarec, cxli
dcliciis; iic oiationi adhareie , fic affici Franciicum Suareiiiim , vt dicac
piiuari mallc omni iiia quanta illa, Deus bonc & quotan-
i"c dooluina (
!
norum quam magno labore ac fkudio conquiiita quam carerefrudii ! )
vcl vnius hoailx quem exfpedarec agendo ciim Deo quis credac? quis
,
Qmnaae ^^V^^^ "o^^^ cxpcrtus Fuit olim Antioclio Soteii, illi a quo poftea Syria:
?
Rcges omncs Antiochi iunt dicti , ciim belluni duceret iii Galatiam,
\mc RnoH-
Urm,\mt piodigiosc cxhibitLim pentawiuim quod a complicitomm inter ie
, ,
^^'^^ angulomm hgum, Pcntalpha a ialucari vero fucceiiLi vido-

tum &jh-
httarcpei,. , hoc fcliciiTimo demonftrat.r ,
iigiio nominauit. Ego vero
^*^ ^c"^ÔjS['-iii"»qLê hcc qux modo propofuijpriuata Societati quaiirym-
;
'clta^k"'
bola, poife mciito Pcntalpha noilmm & auncupari ; quando
illis
LIBER QViNTVS. S C lET AS HO R AT . 643
illis iiicei• fc poiitis non tantum non interire Societatem,
acque complexis
ied ad ruam hominumque lalutem omiiium magis iemper & ina»i$
coiiualeicere neceirum eft.
CAPVT SEPTIMVM.
D^ mmim
omnigencre
(S^ exlflima^tione
njcrhoy
(S^ exenitMione
^mfinpo
,
^tiam Societdtl CQntiuit
confignettn,
(^m exprcjfa
in
FVereqoi dicerent, poftcaquam

eo exceililTe virtutemj
que contrariaijvna viucrenon
cauta vero argutaqLiepriidentia,&illa
:
fiita,quam in cognofceiido veriata,iapkntia tenerenur:
ingreiTa eft
quod iUx nimirum moribus
cum
inorbem iapientia,
intcr ie animif-
iimplicitategauderetvirmsj Jcrâvir-
quidem non minus in aCTcndo ver- f««.•
quod illa
ab TaUo cn-
inermis
'^^^'* ^^'
eflec & nuda, h^c & phaleraca & armata; ilibefle illa & pati,agere h:EC Sc
prseile contenderet. Verinn nx illi mihi^quicumque ici ceniuerunc, &
igtioraiie virtutem videntur,& iioii agnouiile iapieaciami nifi force iner-
tis animi abiedionein pro vircute , arrogancis autem ingenij oftcntatio-
ncm pro rapieiitia coluere. Quod faiie quam iic vtriq; iniurium,quis noii ^^- ^^^^
videt? quid enim aut fortius virtute, autpotentius eft fapientia atque do- ainrabene
drina? Vimm vircus, homincm iapientia, vtraque iimilcm Deo facir. conHentt.
Fabuloiam iuam Palladcm armaiiit virtute lupitcr , fapientia de- Sodetata &
corauic s at cercius & verius Societati Cux , quam contra impietatcm Si ^"^^'"^*
ignorantiam Deus eduxic , ibciam toc forciilimis ordinibus Icgionem,
devtraque prolpexit Ponice ante oculos vnumquemque eorum, quos
.
Societads huius quoldam quafi priinipilosagnorcimus. Vukis incipiam "^(^

ab Ignatio ? vukis poft ftabilitam propagacamque & optimis diicipli^ "**'
nis iiiftitutam Societatem , ab iis ipfis qui inftimermit eam ? Quibus
tandem adminiculis , niii dod:rina: prudcntixque iingnlaiis , adiutus

Ignatiiis ea confcripiic non taiitum argumenta virtutis ,Ted Philoibphia;
pluiquam Platonicic documenta , fed Reipubl. ab ie ordinats inftituta

tam plena, cam perfeda , vt eadem admirenmretiam i; qui non amaiic?
Scio equidem , illum ctiam tiim nidcm licterarum, CLim de Saiidiiriina
Trinitate. commcntarewr ilibtiliilima qiu^dam atque cerriiiima , noil
iuatunc, ied cxleiH vilim fapientia fuilte : iionigaoio , ciim exararet
fiibliines iuxta ac pias commciitatioiies ,
fpiritualia Exerckia iiuii-
cupauit, adftkill^ illi, inagiftLT didantis habku , Mariam ipiam ia-
piencis matrem : fatcor, ekildem prxcipiencis auxilio conceptas ab
Ignario,tradicasquelicteris,nouasillas,neccamen nifi male rentientibus
odioias Societatis Confticutioncs:ncgo tameii ha?c detrahere quidquain
ei polTe de opinione etiam humanas ac naturalis fcientiir atquc doilring;
niii quis forte aut Angelicum Thomam , aut Scraphicum Bonauentu-
ram, miuus emditos fiiilTe contendat, ex eo quod omnem propc, quam

Iiabuerc, iapientiam
vclkj fub optimis eum 3$ Mmmm
hanierede ca:lo•, atqne adeo vitio vercere diiapulo
prêceptoribus profecilTe admftim-
tionem
644 IMAGO PRIMI SyECVLI SOC. lESV.
tionemvrumquedoclrmx. Fuic crgo, poilcxhiuilos miia conftantil
inukomm aniiomm in ftudiis hbores, Magiilei ac Doclor, poftrigi-
ciiliimiim cxamcn, a Sorbon-i rcnuntLitus IgnatiLis. nectancum inde ta-
mcn apud quancum a

a:quos iriHmatorcs ,
icripds luis nomeii rctulit
iapiciuix conlummata:. Quid Pecii Fabn ? , Franciici Xauerij , lacobi

Laincz, Alphonfi Salincronis Claudij laij, qiiam Afia Europa fiifpe- &
xit, commiliam cum barbaris &
harrecicis, inanem fuifle dodrinam ar- i
biciMmur ? omitto reliquos : cnim omnes pares propemodMm in-
cer fe. Caiiiimm vcro qLiis feget , quid egcrit , quid lcripferic in libe-
raiida ab erronbus Eccleiiajii quis item reliquos eiiirdem coniilij focios,

AiKonium Pollcuiiium , lacobiim Gretferam, Gregonum a Valcntia,
Edmundum Campianum, Nicolaum Ssrrarium, Martinum Bccaiium,
Petrum Cottoniim , Carolum Scribanium , Ludouicum Richeomum,
lacobum Salianum , &ceteiOS fine numeiO j ac prasfertim Robertum |
Bellarminum , qui in hoc maxime coiitrouerib fciibendi gcnere fcien- |
dam vnus omnium videtur aficcutusj hos, inquam, omnes ii qiiis inter- |
rogetj quidagendo, quid rcribeiido iecuti , quid aflecuti fiiit num j
quis exiiilac cui pra^cer officium fortiilimidetenibris Eccleiix quidquam

aliud iis propoiiminfiiilTe videatur? Quse res FianciicumTolemm adiu-
uit ad faciamm Litterarum adyta tam iolide penetranda?Quse vis Serra-
rium, Pererium, Riberam, Lorinum, Caftrium, Maldonatiim , Emma-
nuelcm Sa Barradam, luftinianum , & audores Operis vere rcgij Pra-
,
dum & Villalpaiidum & innumerabilcs alios , tam ake promouit ad li-
,
bcre & tamcn vere inueftiganda iecreta Dei ? Quaiitas fuifle oportet
-
cogicationes vnius Cornelij a Lapide totius facri Codicis volumen com-
plexi ? Quid dico illa propugnacula doclriiiiE fanolioris Suarez &: Va-
iqucz ? qui nihil m tanta licct inuelHgandarum rerum oppofica mole,~
,
impemium fibi&merito putauerunt? Quid defa:catiiIim;E

quc iapientix viros Thomam Sanchez Leoiiardum LeiTmm ? quo- &
rum ille balbuciem ( qux Societatem I s itiire peiopcantem vnica
morabatur ) dsdodiis a Virgine R i , iic eam femper coluic, vt |
ddii , cciam in lubrico ibrdidiilimarum animiE qua:ftioiium,nonniii

Thomas innocentiHime verfaretur. Clemens VIII. viib examinacoqueeiusvo-
j
lumine, quod bene magnum dc matrimonio , & pluribus eo fpedaiiri-

cUmeMe'^
ViiLd,- bus, accurate conlcripierat , & vna monitus de innocencia viri , ac vere-
'
tini c^w- cundii virginali , noii hominem illum fed illibatÊ caftitatis Angelum
^' ^' ciTe profeflus eft. minori fane indicio vel opis vel naturx ca^leilis, for-
didiiTimis rebus immiicet {t{z lux folis, manec incorrupta ; relucent & !
immunda qu.xuis in fpeculo, nec lUud vitiaiit ; ardet rubus , candeiites

laminas virgo calcat nec tamen adurimr quam fuam in tam lubrico
•,
continenciam Thomas ille reriiarit. Prx-cermitco Ludouicum Molinam,

Francifcuin Turiianum,Iacobum Ledermam, & omnibiis his antiquio-
^ rem Martinum Olauium, iam olim, etiam ante initam Societatem, no-
tum auditumque in Concilio Tridcntiiio. Nihil dico de compluribus
aliis, & adhuc viuencibus, ne iii exornanda ceiitenada iam & communi
Societate noftra aut longior fim , aut noii fatis videar Religiofx eomm
vcrecmidix confuiuiire : fads habeo ( id qupd de Cypriaiio Hierony-
mus)
mus ) verbo adlcribere :Horum mgenij fuberfluum efi indicem texere , curn
fole cUriorafnt opera . At vero vocales illos diuinivcrbi pr^cones, iiiic
calaino, iiue lingua ,

quorum in omnem tcrram exiuit fonus j 5c in lines
,
orbis tcrriE penetrauere verba ,
qua ego ratione diflimulem, quando vel
me tacente, inter innumerabilcs alios Francifciiin Stradam, Bcncdidum
Palmium, Edmundum
Augcrium, Franciicum CoilcmmjVniuerlx qua
patet Eiiropx iua quemque vox prodet , & elie teftabitiir Angelos
tiiba cancntcs ? Finem non habeam , fi peiiequi vel nomiiiando velim
eos, qui iii philoiophicis matliematicisqae diiciplinis propemodum ad
miiacLikim fuere veriati, quiqaeHuinanioraqnx vocamus lludia litte-
ramm ingenio iimul & indultria iua, edani ad poftcros, feliciiTime pro-
moueruiic opus eniin eflet horum non nomina ied Collegia recenlcrc,
:
quandoqiiidem non vniis inter illos Conimbriceniis , non Dandinus,

non Fonieca, non Toletus vnus, 11011 viius Mciidoza, noii Vallius, 11011
Ariaga viiiis eib iicc iolus Clauius vcl Agiiilloiiius excelkieie diibiplinis
iis qux Matliematicx iiuncupantur nec : viiicus Cypriaiius Siiarcz &
, Emmaiiiiel Aluarez, Fruiius & Perpiiiiaiius , TLirielluius & Maifdus,
dela Cerda,&c. prcXcipieiidcC exprimeiidÊ qua oratori^jqua poedca;^
qualiilloric;^ eloquentia: iiifigiies exftiteriiiic.
1 Commiiiie illud niLiiidi totius oraculum , & publica vox Eccleiia:, '^''^'^«''"'
;
Coiicilium Tridenniium (iiiquovix adhuc iiatc-e Societatis illa -^^^,^^
^
na Tlieologi Poiitificij,Petriis Faber, lacobns Lainez & Alphoiiius Sal- /W/aww
, meroii , noli iemel coiiipcdi iuiit & auditi )
quaiido iiiformaiidie ad î
^'>^^^'
omiicin icieiitiain iuueiituci a iiouclla etiam tuin Sociecate I s prxce- ^^^^.

ptorcs potiilimum peti volaiêcquid rudem illain,& iioii porius iolidam
1
m diuiiiiSjiii Iiumaiiis iiibnlcm,iii humaiiionbus deiiique Ihidiis exerci-
tatani iudicauin ? Verfe cUrum (^ illuflre lefmtarum Sodalitiiim , inqnit
^'j^r 'v'^'''
Poiitus VicniQms^qm fine moroftate reformatam ad Yietatis cuitnm iJitam, fewenna
jnfuper purioris litteraturx elegantiam prudenter fcciantur , teneram'que m hac ^""'^
6~ pieiate atatem ddtgenter imbuunt , ac ad eloquentiam ' mgmi] (tcumen j^ f^dcm:
elmdndum exercent.
Quid Patres acPaftorcs Ecclefix? qui permrbatiiTimis,,&iî'//î>-
'-^'^'>"'''^'*-
pairimcormptisiii Europagymiiaiiisrcliolisquelitteraram, amplillimis
noii iemel prmilcgiis lilectam Sociccacem impulere taiidem vt ad tra- pumfen^
,
deiidas regendasque cum imperio quafcumque , iioii abhorr^nites ab/'^•

infticuto iiia: Rcligioiiis , diicipliiias aflumi le dciiique pateretur . plus
^
nimirum oiicris & dirticukatis iii Iioc muiiere vicx ,
quain lioiioiis auc
digiiitatis iiiclTc 11011 igiiorabacducebat aie, quodilla , iiec alieiium elTe
.
Deo ad gloriam, vel ad fakiteni piOdelTe poiTec aHcui omnibus eiiim : i.cor.9.
omiiia fada eft fietque, vt omiies faciac iakios . Hoc viium ilLa ipciilac,
^'^*'''*.
cum ad puerilemj inter Fidei riidimeiita, iymphoiiiani iiincctit Apolto- rurKcxcr-

kcam vocem: hoc, cum coiiiugaiidis & apte compoiiendis veibis & yci- cminona,
fibiis iiicLimbic hoc ipium , cum vel iii focco vel iii cothurno ambulat J^^'^'^ ^*^^^
:
•
in theatris : hoc, cum dccLamac iii pulpiris , cum perorat iii roftris : lioc, mit.
cum vel iiiquiren.do dehberat, vcl diiputaiido iiuiic obiicic, iiuiic auer-
tit: hoc, cum vel loquendo prccreiites edocec , vel icribeiido veiituros iii-
iftituit : hoc etiam quod ( fortallc 11011 capies ) Iioc, iiiquam,viiuin atceii-
Mmmm 5
dit.
646 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV*
tlit, quiii & iblum I s icirc tum 5c doccie le crcdic , cum ex vfu '
prxlcripcione machcmacicx diiciplina:

iim caili-a metAtur ,
lam valla
cri-Tic nm dcFcndic vcl ofFciidic cieota : lioc , cum terram reuocac ad

&
^
inaiiuram, ad coiiltantiam foiiccs maria , ad ceiiorcin ailra ca^li om- i
lioc dcnique, cum ex diicreca:^

nia, cciam illa qux* eiratica nominamus:
quainvocant, &
continux quanticacis vana proporcione inaudicas &
maiorcs viilgi captu vedtates educk. quomodo dirigantur , refringaii^
tiir & rcfledantur radij coloris & lucis, impense tradit; vt vel fic in au-
ditorum aiiimos quacumque tandcm via Chrilliana virtiis irrcpac. Illa
& conilituciido grauitatis centro, &: qua:rcndis duabus mcdiis propoi-
tionalibus mtcr ciitas , & quadraado , fas eit, circulo occupaturj ii for- I
te , luimanx mcnti coniiincer infigat & imprimat nomen iUud

vcl fic,
nuinenqiic diuinum, quod AiigulHno per arculum cmns centrum ybi^ i
que efl, @ circumferentumfqmm, deiigiiatur. Nequeiiouitiuin lioc, auc

noihiim, maximomm aiite nos virorum , ipfiusque adô Pauli , ex eo &
rhiiip.i.
Xauerij muencum eft. Dum omm modo, 'm(\m\. ^fme per occafonem ,fme
per <-veritaiem , C Rl s s Armmtietur^ in hoc gaudeo, fed gcwde- '
bo. Pcr occafionem aia?, ignoto Dco dedicatx, quin etiam addiiolo pro-
-17. fani Poetar teftimonio , lYpHS enm ir genm fmnus C R i s , I
Athenienfibus annuntiauit ille Dodor Gentium,& prxdicator veritatisj
i.Cor.i. S^^^
"°^'' ludicauic fe lcirc aliquidiiitei• alios,«//? IesvmChristvm,
Scimuis ,(^ hunc crttcifixHm. Quid
Xauerius ? ille in India alter Paulus, Oriencis
'*''""
PJ": certe Aportolus , fumota etiam hic ex machematicis aftrologicisque
ucyfo»cm problematis occaiione, iii lapone, & caute tencauit, & tdiciner expugua- |
JttdorHm uit veikati claulos aiiimos barbarouum. Quiddemumperexciiiplavi- \
TttmViL•
Jômm talium iamindc ab exordio iiiftituta Societas? illud nimiriiiu
A'rf«mw.• agic, in hocexcubat, in hoc totacft , vt fiue per occanonem profanain,
jflue iacram veiitatem , Chnrtiana; Fidei documeiita vel iliauiter inii-
nuec , vel fortitcr imprimat humanx cogicarioni Ncc (aiie inudlem .
hadcnus fuille hunc inanem licet iii ipcciem) laborem , admiranda

(
ctiam per Orientis & Occidcntis Indias impoiuatx Fidei ialutis comr- &
pendia docuemnc Ec quidem, ne huiiis ego
. geneiis iafiiiica comrae-
morem, nouiilimis ex Oricnte litceris a Pacre Nicolao Fiua menie la-
iifdefK tt. nuario anno m. dc. xxxvii. Macao fcribitur in hiinc moduin Kex : !
tamnnm cinn£ Qwiflmius ^t ignoratur , idololatra certe non efi: nnper ohUtumfibt
SocijfrH. iAdamo jj)eculum globos item duos

^ horologia curiofxtantifectt, <-utco-
,
'
ilu magm ram quatuor CoUis, âgifiratibui gramffimis , noHros mpense laudarit. qui
^ "!^ cum libros Kdendmi ChinenRs corrextflent , aôlmt eos (cdminiffrandie reipu-
„c^ blic£ a.dmouere, ^ ejje quod Troreges Jolent : jeda doctore (ôlaorum
Prmcipe, c^ illo Qorifliano, Admomtus e(l nos non ambire honores.
Concludam \\xc cgo ( qua: dc Socictatis noftrce exillimationc concc-
pta ex itudiis litcerarum atque dootnnj; quaii compendio pauca pro-
Teflimo.
poitîi gemino, & omnia qua: hic dici a me poflinc compledente tcfti-
)
ninmFlo- moiiio, & iUo quod, nifi auclQiicas ingerat, moddtiaerubeicar. Flori-
rtmundt
inundus Remoiidus de ortu. progreifu cô rmna. ( quam ominacur ) htere-
dcdociri- j^°^ > vDi Sociecacis contra eas cdiicta: in acicm pnmum memmit In ,
nasocte- his j Collegits mfmtiii lefmtarttm numerus^ quortm de do-

^ efl
Qrinit
£irma,ta}itaeflexifiimatio, '-vtfcientiiS omnes <£ eorumopera refiitul pofje
conuersa ad iUos quos
-
rvideanmr. Et, incerieclis aliquibus , ita extulir
1 s V Socios oratioiie iiia : nAt njos, iiiquit , tnmflt (^ tnfitio,tbiles â-
cii/ii:, cAitus njostnijfos cndimus^ njt tArn longo i^ funefio hello fincm
,
:
tis. Vobis, iJt Mercurio olim Vlyjft , dmnia ilU heri>a moly Deo data
<~ut tAntam miftrorMm honnnum '-uenefica illa Circe hxrefi incmtatorum e>
beHias tranfnut.ttorum multitudinern form£
in
^ aliosime
•
,
(jMos mali illuis nondHm attigit ^prxferuetu . A'-vobl•Sy ducesfortinimi

'-ultimKS ille icitis Lernxo monflro infligendHS exfpeclatur : infatis rjAmaMee^
yt, jicHt Troia jnb Tyrrho , fc fub '-^'obis h^crefis pereai atque exfcindatur.
Âmnis autem merita nêfira (^ Ubores , non ojt par eB, ab ommbuj exci-'
puntur ' cor/JpenfentHr, non tamen ceffate njiElorum njeflram perfeqm , do-
nu :) plane propratiis cy^ demciiis in tnumphum <-uobis ducatur . Ncc
minorajquin illuibiora ctiam,iuntqux Albcrtus Comes PalatiniisDux "(*» e^/-
^**'
vtriuique Bauaiia: anno m. d. lx. icriptis adlacobum Lainiumlitceris ^''^'*
confignauit in hxc vciba îs homo <-uere ChriHiatiits non aandeat ex ani-
:
ri&.
mo, '-videns perexcelkntem fihorum Vatermtdtis njeflrx dofirinam^ '-uitar/ime

Liiidabdem Jjicreticoruni aîres debditatas ^ (|r pertinAcmm confufim ac pudc-
fiiîtm ? de quo ?nerito tibt^ tamquAm eiufmodt fihorum Patri, congratuUnmry
quorum opera. vnice IJ)erxmHS bierefis tdndem exftincium, ' Cathohcam Relt-
;
gionem reflitutum iri. Annuat Deiis tantomm viiOriim, atqiic adco totius
j
Eccleiix,voto cam pioj velitque nos(quod alios ante voluic ) ilia: tantum
I
gloriic deuotos, ad plurimorum ralucem pie ac iapicntcryî-erf - docere.
CAPVTOCTAVVM.
Socktatis I s fcllcit({6 fingdam morkntmm in e&
^rimlegio conte^pttfi.
MVki hominum, corum

otium
prarcipue quibus vitalente
opcabilior videtar quauis morteetiam formnata
produda
,
per
de So-
Sociorupt
'^^'f^/'^'*^
cietatis
runtur.
1 s communi
Quid cnim, inquiunt
& quodammodo
illi poteft iii
ratah intehcicace conqae-
Sociomm vita iLicundiiin '"^"om
ejl ^
,
"'" '°^*""'
cOcvcl expcrcndum, cuius pei: laborem animi, corporisque conrentio-
nem , contiacla nimium fpatia tam propere dcciirEunt Videas in ea ?
complurcs, iludiomm & virtutis cxercitatione , illa prxiercim qiicC Deo

&: Religioni iubi[icndis motibus occupamr , cxhauilos, etiam illos qui
nuper & naturx cemperamcnto & xcatis condicione florebant Videas .
exelos macie plciolque, plurimos pallore ruffulos , nonnullos ctiam ex-

tenuato corpuiculo ver ipfuin vitx non egrcdi , & eilcra propemodiim
matuiirate autumnum moribus noibcomio-
&: doloribus lefeiie. Alij
rum & carccrnmpa:dunbus immoriuiitur alios rapit diffufa pervrb2m :
liies dum ca laborantium animis mcdcntui', int-ccilorinn corporum hor^
rorc lcpoiito. Plunmos haurit marc , iiae cum rclida patna diucrili 111
orientcm & occidenrcm Indiam exiilia , vbi vbi icruandaruin ani-

marum ipes afiFuiferit , auidc iedanmr , fiue cum fe pro Deo & Rcli-
gionc cercantibus iii Oceano militibus ccrti pciiculi ibcios pr^bcnt^
cum
64S IMAGO PRIMI SJECYLl SOC. lESV.
cum,omnibiis&iingulis,quosnon morte rclinqiiunt,extreim ipsa in
pallluOs. Ncc pauciores cadiuic iii acic , & moriuntur

m campis , quo
iUos vcl pugna cadcntium vcl deiicientium iuprema necciiitas
vocat qiiibus:
addis complures alio.s', qui polt diriiTunis vbiquc qua:-
ftioncs quas pariuntur cauisa Fidci vcl propagatiE vel ddcnfa:,poffcerga-

llulorum iquallorem, poll exquiiica genera tormeiitorum , gcncrose illi
quidem led mifcrc coniumunturj protedo intelliges eile quam plurima,
qua: angere &
Iblicicam habere Sociorum a^tatem merito poilinr, cum
debeantiUi tantis qaotidie labonbus atteri, tot curis obmi, totics con-
noiitamen traomncs corpoiis & &
mcntis iniurias de vita ipsa dimicare. Fateor
odiofa
cquidem , in prxcipitata vita Sociecacis nil magnopere vnam intuenci
*« Jf. "îturam vcl luciindum vcl optabUe videri polle; prieiertim cum pro-
iUnti. bc incellexerir,illis & cito,& per diffiallimos caius, & quotidie cile mo-
riendiim. Sedenimii quis altius eleuare voluerit aniinum abliacne-
cciiltate & graui dpere quo perfungimur vita; mornalis , ii quis reputare
leciim, qiiancum, exado qiiali per compcndium curlh naturx , iniit iii
Sociorum morte Iblatij•, cenibbit lane non a:mmnoiam, icd potius inui-
dendam cffe eam , quam comitetur tanta iecuritas , tanta felicicas conie-
quatur. Quod ciim dico , intelligi volo noii iolum de ifto mortis ge-
nere, quo qui pcifunguntur pro Deo & Religione conrtanter, de fua im-
mortalitate cerci, de telicitatc iecuii, intelligunt in portiim le illico bea-
titudinis infinitGe ex tempeilate peimodica & breui nauigationc efle
venturos; etiam alios omnes , iiiquam , Iia^c fpeftat oratio mea , qui in
Societatem Domini Ies adlcripti , homines viquc eb cucntur iii terra,
donec quod capuc d\

(
alTumpto iemel ordine & ftatione conftan-
) in
tes, iuflii demum imperatoris , ideit Dei , fic e corporc decedant , vtei
prxiidio militari. Vulcis quod intendo,clanus exprelliusque proponam?
prhiile-
"^^rbo fic habetc quod dico ; Hoc efl hominum Societatis I s prmile^
giiim in gium , '' mortuum lefuitiim ohmus I s s exapiitt . Felicem eum ani-
Societate
mum qui e iuo, quo depreilus erat atque deinerfus
' ^
, corporc moitali,
i
iii
morientim '
,
^ . .
^ ,
^ , rr \-
ejfertnm
in^mortalem linum Domini Iesv beatamque mentem lecnrus eftundi-
unmo^ tur Qui ica vixit, diu viucc; ita qui moriciir , numquam eft ille mori-
!
mii.
turus. At non neminem \\xc iententia mea, libere ni-
perculcrit forcalTc
mis & quodam vcliit oraculo dida Sane nec mea illa, ncc oraculo eft .
exprefla & tamen habec aliquid oracnlo fimile, & plus qiiam meum.
;
VtfHmfan. Terefia de I s ille dudus a Carmelo fons & origo defarcatiiTimx

(
* i^^nîcatis, in quo velut iii fpeculo refplenduerunt oftcnta

^l Jivf tam illuftna,
tam iniificatadecxlo; qui a:terni rolis igne diuino fic frequcncer emi-
Exreiationc cuic, vc ardcrc ipfe &
inflammare alios videretur) hTC,inquam, virgo
foiih aSno' Tcrcfia degcbat Corduba! in Hifpania, eratque quod folet ) a iandiifi-
(
Inlti.
laouai.
I
j ^î^Sacramcnti commnnione in Cielum iii Deum meiite ruipenfa. &
quainipeculadumconriftit , ecce tibie piirgantibns flammis anim.r,
qux magno niimero & gratulatione feftiua ferebantur & recipiebantiii
in CiEliim ducebac reliquas vna .
, & hanc ctiam vnain pr^
omnibus Iesvs Christvs
inter angelicarum mcntium ordines
fadus obuianijiuo dignabatur amplexu in iignum beneuoleiitia: fingii-
laris & amicitix rempitemac . Ha:rebat
virgo Terefia, hinc iuaiiiilimo
recreata
recieara fpeilaculojinde non fatis intelleoto prodigio conftcrnata: au-
det igitur interpellare animam de pollerioiibus vnam ^ & peteie qua:-
nam ipfx' forenr^ ac prxfertim quxipiarum dux illatam accepta Dco.
cui ipia breuicer: Dux nofier efi , e Societate 1 s frater nJntis : nos diici
^ratMlamiir , cuius '-uirtuti ac p-ecibus debemns quod hodte hberemur. de Om'-
mpotefitii aduentumirum , ml tmmm ; fcdicet hoc efi hominum Societatu
nil
I sv pnmlegmm^ iJt mortimm lefuitam obuius I s s excipiat. Obierac
videlicet eo ipib puiido tcmpons qiiidam Socioium l s Coadintor

Cordubenfis Ecclefixnoilnr xdimus, qui annis plus minCis triointa •-
i cro hoc perfimolus officio, vc erat fni obrcRiator & cnltos, ac pietatis
Religioix fcclacor egregiusquadringentas amplius virgines (qua: ex
,
propoiuo piOjdiuino culcui iiint vocanturque DeuorrE) diftingiicbac

omnes audica voce, ied nullam peniciis earumdem de facie nouerar.
Equidem non video,cur iam idquod ipfe icntio de Sociorum fecnra &
ibi tiinata moite non audcam palam dicere: qaod eo cercius mihi vidcor
polle, qub plura & euidentiora ilippetunt eiuidem adftmendcT verita-

lis argumenta. Ego felices Societatis primitias loannem Hoiium & Exemplt
lacobum Codurium hinc abiifle arbirrer , vel cum diutius viuendi de- ^*•^' '^"
iderio, vel ciim difficukate moriendi^ & non potius ciim incredibili
^rXrL
ciudio fuauiilimiE voluptaris; quos vixdum egrellos e corpore, Parer /^f«''"'«*
gauc
ignacias adluicfuperftesintuitus eit caclefti gloria circumfufos? Volue-
-^JJ"/' ^
rit profeolb palim facerediuina benignkas, qiiam facilis clTet & expe- tr.
dita via, non heiOibLis tantum illis Ignatio &XaueriOj fed quibulLiis
etiam immacuris Ignatij filiis, eundi in illam vitam, quae fola vita eil
nominanda. Equidem efteror ftudio videndi Socios illos, quos cum ia
vnumcoUeclos reCTcrec Bakhafai• Aluares, vir ille iion vuliians iandi-
tatis, & virmtuiil non lenis exadlor, aliquibns etiam tum imbecilliratis
liumanrE cafibus obnoxios elTe dolens, fleniquecoram Doinino, quere- idem ad^
batur.Enimuerb quam xquo & quam iccuiOanimo necelTe cil: eos ab- ft^'^'t'^r
iilTede vita? nam eos omncs omnino ad arccrnain deftinatos in fua illa ^^^'p^'^{
pertarbatione afflidi.-e menris Balchafar ante didicerat. Quid Alphon- PatnBaU
fiis Rodrigiies? exarferac aliquando defiderio videndi Socios fuos
ille
^^''f'''^''^
quiburciim tum viLiebat in terris fed videndi in co ftam

; condicione & in eiiisvua
quam habiLurielientolimab GEternitate ruicepti: eratqueilli, fpem inter '^TÂipha*

&c mecuin, pronus quidem in gaudium, fcd anxius tamen animus do- ; fo Rodn-
necisDeo adiuuante fupra humana fe cngens (quod fepe facicbat) <?""'
fuoium ille Sociorum poileritatem, eciam eorum qai fe longo inter-

uallorecuturielieiic, ita profpexic, vc incelligerec morti tantuin huma-
nôbnoxios illos, poftquam e moicali vita exceililient, tum denique
in carli felicitare perpetua lecum elle vidiuros. Et illaftria quidem haLC;
iedtamen ampliora iunt ifta. FranciicLim Borgiain orantem aliquan-

dodeprehenderac Marcus viriiocius, & Cquod rarius animadiierceratj
I manantibus ex fingulari Lrcitia lacryinis large perfufum. rogat ergo
cauiTam vti promattanti iblacij•, & cum vrgendi inftandiqiie non face-
let fiiiem, ita demuin ex Fiancifco intclligit: Sciio, Marce /rater ( hxc
ipfa verba Borgi,:^ fuiK cum fide tranncripca) Demn intperise atnAre So-
cietatemj eiîe concejfijfe bene^cium ^quod ohm Ordini fxricii Benedifii, mmi-
I
rum
6$0 IMAGO PRIMI Si^CVLI S C. lESV.
rum 'Z>t trecentU prmis annis mmo qui m ed admortem a,fque perfeHentUi'
rit (i.mnctm•. pLrclarum dicm CcxcLiaicnc hic meriro Socij, non illi
quidem de lua bcamudinc kcun , rantis rainen
inFallibili tcrtiirionio
liucprxdidionibus liue piOmiilis crcdi in fpcm magnam J feliccm

condinonem, qua m
iHam ego ibcieratem hoiriinum coetumque mc
contiili, quaquc ex munJi turba & colluuions diicedens ego viris
, illis
aii"reo;atus ilim, quorum ipie mciito & viituce CQiireqni poflim quoJ , |
apiOprialpcrarenonaudeam 1 fominaram Iesv Soaetatci-n qux,
adfcriptos fibi Socios apcos xtemx fclicitaci vcl iiinenit, vcl facit! Dc
qno quidem cius cam iingiilari priailegio quo minus dubicem , facit
tot tantorumqae virorum tam exprella contcfllo: quos inrer (ne ciii
forte in caiiisa liac nolha cxcmplis fere domefticis vti videar ) vnius ex
alio Reliiîoiorum Ordine landiffimi viri teftatam morte fentcntiam
pra:ceiirenon debeo. decumbcbac ille grauiter ex morbo^ & prope iain .
aberaca morce, ilii tamen compos & potens eratque iam eoloci ac : I
temporis, iti quo, commonftrante praziercim Domino, ipfa vericas &c

vidctur clariuSj & libenus indicatur. labct itaque, cum prius aliquan- .
tulum immotus animo velut libero piOfpexiliet arterna, vocari ad fe

Barcinonenfis Proregis Confeflarium P. Matrezium, e Socierate I s .
Rcligiofum Sacerdotem. quem puopere aduolantem, vt fieri alToletin !
necefficate riiprema , & vixdum ingrellum in conclaue decumbentis,

icgeripfe magna alacrique vocequafi gratulabnndus aggreditiii'; Fcli-
cem te, inquit,o Pater , cui contigit Socium effe eiiis Ordinis , in quo
qnicumqne decedit,vita fruiciir fempiterna! H.-cc.mihi iam minc Deus
oftendic, hxc palam omnibus nunciare mandauic. Hxrebat hic nofter
admirarione defixns: ciimque tam fingulare vifum,prohibentc verccun-
dia, non auderet admittere, & parem minimum feiiciratem dacara au-
gurarctiiripiiusxgrilnftitntOjquod erat rigidiflimie etiammm & in-
corrupriilimae difciplinx^ addidit xgrotus , dixirque ciim gemitUj fcr-
iiari quideincx fuo Ordine quam

plurimoSj fed non omnes ipfius :
aiuem Societatis omnes omnino ac fingulos, ad morcem vfque in ea

ii conrtitcrinr, efle ieruandos. Cuinam crg;o Sociorum hifce cog;itatio-
1 • 1 - •
nibus imbuto,ac tanta ipe nixo,vita rna,quantumuis moleftaac breuis,

poflit non incundaPquis non fe conibletur tot tantirquepenculis
mortalitaris expoiitum, reputans ipfefc cum iis quos eiufdem vitjE So-
cios vel prajmiferic abeunres in ca:lum , vel olim fecucnfos poft fe rc-
Imqiiit in teria, fanper & fcliciter elTe violurum. Quod ii in hoc ego
erro (nec enim fide conftat alia quam humanaj.quod animos Socioriun
•
beatos forc confidam; libenter erro: dLim tainen hic eriOr quo deledloi:
,
atque iuftcntor , magis cxcitct ad vimitem. OcciuTet aliquandoC&:
ad hanc vtinam pciucniamus ) dies artema, in qua, qux ex aliis iam
!
audiuimus, re experti piobarc poiTimus.
CAPVT
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. O5I
CAPVTNOHVM. »
ddiitm h Funtificihm^ Kegihm , FnmiphM^, (S^ diis,
OYx eft ifta, inquies, in commctnoranda

iolens oilentatio, atque exaggciaca laus cxcapire
Societatis gloria taiTi in- SocietM
non vno? an ^- "''
foIacrgoilLiianda, forciSj admiraiidaj virtuabus pra:dita,excuka do- ^'-

itriiiis^cenftan.s iavica, in morce recnracil? Non equidem aut ira iudi- ^hu [^n-
co, aut iudicare itavclim. A^noico & veneiOi• RcliiTiofiilimomm Or- '^''^"f^"
dinum maioriim noltromm quolnm nos vcltigus gaadcmus iniilteic)

( /;«:
confummatam in omni geaere laudis cxiitimatioiiem acqucprxilan-

tiam: iiquidem illi omnesanimo excclfo & ako,& virtutibus exai>gs-
rarocul•n ellciic,ea nobis edidcre cxempla icilc facliorum ,
qUcT ctiani-
nnm Iiaud oblitaporicricasexcipit, &olimi:antis icqua miraculis a:tcr-
nitas inrucbimr. Quidi' Sociecatem ego comparem Oidinibiis illis? id
{\ faciam, omniLimiriainminimam eHe non iudicem. Defiftamne W\-
tiir a commemorationeeaium rerum qu:t ftimulaie nos poiliathonc-
,
ftiflimo dciidcrio, & cEmularione viiOmm iftorum , qui primi huius

Iesv Christi imlitia: ludimenra tam ardua pofuerunt? Enimiic-
ro iic obicurari tam prxclara merita, fic diilimulari cam iu jfta pra:conia,
& molcfteferant ij qui edidemnt,ncque qui amcnt:,imo qui odcrinc
ipfi
patiantLir,
deledet.
Habec
yc fortes viros exliibita ipccics cins
Non vcrebor ergo
praciomea, qiundoillaiion ex
biique teftata
,
& oftenfa pulchritudo
ne cui ha:c qux '
niinirum, vt ance dicebam, hoc viitas fibi piOprium,
meo dcprompra ieniii, icd faolis ^- aliunimo-

videbkur eomm hominam, qaorum apud vcramque /e«W/a<i
vcl iw hoile
odioia videatur
parcem asquorum iuxca ac iniquorum audloiitas pkirimum valct. cjj.

,''^'''^"''-•
cam iane non quod ego de Societate fentio , fed quod illi: & dicam bre- floAue rZ
uius, qnam res canta dici poiliL c^nfit.
Paiikis III. ex gencc Farncfia Pontifex Maximus (faniliiin ac fomi- r,r^ . ..
natnm Sociecati noftr.r nomen, primumqae polt I s & Ignatium Viitordias
in quod illa iurauit ) ipiain a fe confirmatam ainauic vt iiliam, eaiiideai stuat'.tr,!.
primo ilatiin oicu geilarLim remm gloria tatn ilkiftrem coluic vt P^tthiiL•
'^'"^'^''*-
parentem. Hic excitatum Roma! Collegium Germanicum, vude labo- '"
ranti kib harrefibus Scptcmtrioiii opportuna fubiidia pererentLir, non

aliis mekus quam Sociis commendandum committendumqiie iudica-
uiti <luos videlicec ipio iam vfu didiciiTct: eiTe pro Deo & Religione de-
uocos omncs, pluiquam Codros Curtioive pro parria.
IuHus,&: ne Sociecaci lerofolymisj Conftancinopoli &: in Cy-
ille III. /;</- ///.
pro Collegia conderec, nifi morte prohiberi non pomk. Incelkgcbac
optimus Pater, Duxque vigilandiTimus, mekus nufquatn auc gloiio-
fiu"5j qiiam medios intei" hoilcs exponi fortiiilmum quemque miliCLim,
generofiffimumqiie fikorum. quin eriam Sociorum opeia vri voluit ad
cxpiandas mftkuendaique animas pcrcgrinorum in Verbi incarnaci a;dc
illafandiiTima, qiiam tianiuedam pcr aifrem Laureci denique diLuna
ProLiidcntia coliocauk.
11 % Qind
Vic>orc!itis.
c>Luc] Maiccllus ll.ule Romanx' Ecclcfiaîlle Socictati noftrx tantniTi
f/jj"'' (?ftenius, &: ims tamcn cxlnbitus Pater? adcuncem acl ie Ignatium offi-
cij canl.sa, Sz omncs in eo Socios ardLC complcxus ctim voluiOetduos ,
cx illis TncOloi;os rubmicti fibi, quorum in adminiiuanco Regno

C 11 1 s I fcicntia ipic & ictitcnuia iiiiinreturîta dcniquc' Jê, ^^
tu mdites collige - belUtores uifirite.nvs vtcmur. ceniilimo^ciuanti &: Igna*
tium & Sociccatcm eius Jpreiaceret,argumento.
Tfj jy. Ncc orratam miniis commcndatamquc Pio Quâfto firiiTe Sociecatein
lESv/port iaola luculenta, ipia ein.s linccFiHiiTii affediis verba te-
ilanrur. Eccnim dcmorruo Gardinalc Carpenii , Ordinis nim noftri

protcdorc, qiiaii nollcc aliis iam vkra educandam crcderc diledam iibi
£liam, k\\ iiSi illain tamquam vnicam fouendai-n dot.indamque refer-
u^:c,Tatrocif2iiim,mquit, <-vefirumnos
proteclor.
ipfi reeipimiis , nos erimHS ^
Pij r. Piuin vcro Quintum Ci quis rogetjquid egerit fpciflaritque in hono-
randa fc completlcnda, propeiiiodum ad inuidiai-n, Societatc noitra,
profeclo intclligetfuine hanc eo apud ipfiim loco, quo maiore elTe non
potuit. Ad obuium iibi nliquaiido Borgiam ledicam fuam
iiare iuilii: m publico, ibique cuin illo perquam familiaritcr egir Cexem-
plo Tane ranlTiino in illa lupra omnes homines emincntiilima dignita-
tcj feu vcncrai-ecLir in Fiancifco iandlitatemjfeu Societatem in illo coin-
plcderetnr vniuerram. Sane quidem vt oftendercc, quam iibi cordi
Ordo, docatiim
circchic eum priuilegiis ampliflimis, & exempmm iuri
ac;poicrtaciomnium, pnrrerquam Mendicantes quos vocaiic
fuOjinter
Ordincs clTc vnum yolim,6c voluir nominari. Socios ille Vatican^
nicentixmbunalibns pnblicis iudiccsimpofuit, cum iijmmapoteilate.
-
EoOem ipiead Vniuciiirares admittiomnes voluit cum plenimmokire
docendi. Fuic vc murandum a Pio Socictatis habicum clcricalem, qiio
nefcio mmore fpargerctiir in vulgus: hoc illcaudiro, /4^/>, inquir, ^
mbis tam gratidc êccatum. quaii netas clTc dacercc, Iesv & Apofto
lorLim iedatoucs, alio quam ipium s & Apoilolos, hoc eftcom-
muni, habitu inli^niri.
CyrgArij lam vcio cum rjcordoi* Grcgorij Dccimirertij , cuni eins rn Socicta-
^^^^• tem cumulntiilime vcluc aggeila bcneficia repiico^ iic afficior animo,
vt iibere audadlcrquc ientiain , nec qiiid maius abillo conccdi,nec ipe-
rari a Sociis pcmiilc.
Apcns firmandx Polonnm inter & Mofcum pacis arbirer qu.rreba-
tuY; in Socictate inucntus cila Gfego lio Anronius PoiTeninus.Edocen-
di erant Libani montis accoLr MaiOnicx^ ad cos Thomam Raduun &
loanncm BaptiilamEHamim doclorcs calla: Fidei Gregorius ableganir.
Eratinamphlllma qimpiam orbis qnam appellant) Vniiieriicate ilu-
(
dioriim, leduccndus in viam, a quatemporum malignitate innoccmer

prope dcfciucrat Dodor TheologixnoininatifTimusiiKer iuos ; non a!-
rcri quam Francifco Tolcco Socictatis Roma: Theologo negotium a
Pontificcdcmandatom. quod ille fnauiter fOftkerqiie confecir.
^cgcrat idem in Magno Lcone, RomiE poriflimu
s5'r>c'tro*
k Pauio. (rrom iam olim a Petro fada cft difcipula n,'mtans , coTiculcAndas Thdofo-
phi£
LiBER QJVÎNTVS. SOCIETAS HONORATA. 653
phne opimoneSj & dijjoluendcis terrenx fxptentiie '-uamtates. Icaque^ ne vlla hic cdlc-
vlpiam gcns ignoraret quod Roma docuilkc, nouum in ea fapientia; <?""» ^*'-
domiciliam
r \
1.,!^»:€
} -111'
1
& amL^limdine
^
tantlvt non vnado^
X' ' /- i"
'».!?:«««
cxjtrUttÔ'
mtts lcd oppidLim videictiir , illudque Vrbis Gymnalium, liue Roma- Svcict.Mt
mim CoiletjiLim3nominauic. Etiam dodiina; iolidions omnilqaediici- '" "<"'•*'^

*^^ '^'
ercda
-
pliiic-E erat fcdcs, arx coadica, clallis iiiiliiruota : ac vnde pocilh-
mum redlores propiignatorer^.ie ac pUcTiiies pe-erentur operi tanto?
vna, pTcT omnibus j quibus tunc abundabac Eccleiia, &: Roma
mum plena erac j Oidinibus Eipicntia & virmte coni piciiis , vna, in-
Guam, licec onininm minima, 1 s SocicLas GregouiD placair, cuius
ndeiinduftriarquc & piccaci moles illa tam ardua crederecur. Icaqiie
in ampliffimi patrimonij polkilioncm vlumque perpccautn dedu6i;i
luntSocij illa maiiUjqua inundus regicnr vniaerfus^quo Gymnafij tota

pailim orbecelebciTimifamam primam do6lrina & vircuce promoue-
reiiccciam in maius. In hoc ille Collegio primum inilitiuam Annun-'S'W^/?>ir...
Sodalitatem approbauit Apoftolico diplomate,quo-eam- '^."^'^'^"
tiatr Virginis
dem ample indLdgenrcrque dorauit fpintualibus donis, tranilata iii Ge- fiTamcon-
neralem Pra^poiitum Societatis Ies eiuidem roto orbe propaândce /''»»'«'•
Pontificia potcftate. lUullre eft quodin aula principe Iiuius Gollegij Gcnerali
'"
quadiaris exprelTum lictcris maximorum bcneficiorum breue com- Soaaatis
GREGORIO PONTIFICI XIII.

HVIVS COLLEGII FVNDATORI ' -
SOCIETAS lESV
AMPLISSIMIS AB EO PRIVILEGIIS MVNITA,.
ET
iNGElSiTiBVS AVCTA BENEFICIIS VNIVEPvSA,
HOC TOTIVS ORDINIS SEMINARIO
IN
PARENTIS OPTIMI MEMORIAM,
SVIQVE GRATI ANIMI MONVMENTVM. ^
S V I T.
I
Qu32 tanta, & plura etiam,vltro ingefta Societati munera dederitne
affeftui Opcimus Maximufque & Paftor, an iudicio prudsntiili-
Pacer
raus rerum omnium icftimator & iudexj ignorareego malo quam di- ,
,ccre: hoc quidem ccrtum, fiiifle eum ad promouenda Societatis noltri
ftudia mirabiliter inflammatum^ quando, incer cetera coto paffim prmot

orbe ad maiorcm Dei gloriam patrari abeaquotidie audiebat, anno^^P'
demum M. d. lxxxii. trium Regum laponia:, Francifci Bungenfis, ^^*^,ucen-
Procaiij Arimenfisj& Bartholomari Omurani confanguineos & Lega- tibMSodis

6$4 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC lESV*
,
tos dnos nobiliflimos adolefccnteSjMantium Ifum & MichaelciTi Giil-•
primitias iftius EcckCix, deducente eos iiide ab vltimo Oriente
toc per terras & maria P. AlexandiO Valignano, pedibus iacris afFufos
vidir, inteique iiias & fiiorum laciymas, limpidiiiim.T teftes lstitia!,cit
•
amplexiis. Negabat enimuciO alio quam filiorum loco habendos elle ;
abs fe Sociecatis homines, per quos fanda: Scdi ad obcdiciitiam rub- :
miccereiitui-populitanti,adinilaurandasEuropiEruinas,aliopiOpemo- ,
dam ex orbe conquirici.

CUmm . Q^x autcm Clcinentem VIII. iinpLilic , vt miiTis ad Sigifmuiv
res |
/7/;. re- (^Lini Bathorium Legatis, dcnno recipiendam ab co eiiraret Sociera-

alrlttn ^<^"> S"^'" ^^"^
florentiiiima ditione potita hxiciis cxturbaiar? Qmd
Poionia idcm ca conaii iullit iii Gallia? exiftimatio, vt opinor,
j
'
Soaeta.
^^,^,-^ Je Socictate I s V habebat. eiufmodi, vtcrcderet murum oppo-
m firmiorcm pro domo Dei nullum contra impems armatae im-
pictacis, qnam Sociomm in do(£lrina & virtute cdiiftantiam.
Qmd porro dicam de Paulo V. quid de Gregorio XV. quid de
Vrbano VIII? Homm
fane voluntatem in Socios propeniiiTimatTi fi
aitendas, non adhuc remiiilTe ie lapfu cemporis ( quod fieii in violentis
iiiotibus foletj MaximorLimPontificumimpecum potius quam afFe-
ûm beuefackndi Sociis,fed etiam fe intendiiie iudicabis. Neque vero^
fi magnorum viromm eit nihil expetendum fibi,nil promouendum co-
gicarc, niil quod laudabile efle & priEclarum videatiirj dubitare quiil
quaiTi potcrit de Sociecatis laude prieclara, quam tanto expecendara ilu- ,
dio,& promoLiendam conatu Poiitificcs Maximi cenfucrunt. \
pauh V. Ille_j quem iam primo nominaui, Paulus V. fiue cum Byzantium &
Socuta-
iti
Belgradum Socios irjiiic, ad aiTerendam promouendamque in illis vrbi-
biis fiib barbara Tarcarum fupciftittone gementibus Catholicam li*
*
bercatem, fiue cum in vkima SinarLim RcCTna foluentes inauratorum

voluminnm bibliotheca donifque ampliilimis cumulauit, quantiim
ipie & Socictati cribuit& virtiuifux! I
Cregnritff
a tLibus his,quos modo 1'ecenfui, ac prxfcrtim Grcgorio XV.
'
^«^
HHTn
XaiteriMm
01„
r"*^' plniibus eSocietatenortnl iandiirmiis
& ceteds honores
viris,
11-1
I^natio, Xauerio, Bordi*,
Bcncorum publicos cfle decrctos.Siieoqua:
1
cano;n-
ixpe alus , ac dcmum nupcrrimc Vrbanus Optimus Maximus pcrfc
'
"^
ipfe & fuos illos vere Emtnentiffimos Cardinales Barberinos , in {xqm-
lari Socictatis noftra: lubilco cxhibuit argamenta toto iain oibe noEif-
iiirti, ncc fac l^ nobis promcriti fauoris. -
Vnumfanc (quia Vrbanx beneuolcntix fiiicm vcl quxrcre omino-

fnm eil, vcl inueniie diflicilej animi cius crga nos,olim felicillime au-
rrbanM ipicati,initmm.diffimularc aut prxterire non dcbeo. hoc inchoaii-
^^ ia^culo dccimoiexto milTus a Clemcntc VIII. Vrbanus, CMaphûs
]^maiil7
cardmaiis id tempoiis Barberiniis ) Apoftolicns extra ordinem Nuntius iii Gal-
NHnwi^ lias, gratulaciirus Hcnrico IV. &
Mariie Medicea: Regtbus Chriftia-
Tocti"I^r niiiimis
piimogcnitam fobolem Ludouicum 1 1. vbi Panfios venir, X
coiiimnar» vidit illico crat cnim iaiTi tum fagax & oculara prudentia magni viri,
(
deitctendA
ffirat.
g^ ygj Q)j,-n clignaqUcX ex rumma Eccleiiai fpccula m omnem eius re-
gcnda:paixem animum & oculos intcnderct) vidiCj inquamjaiitc Sena.
£C3 ; fi roriiim
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 6$$
torium palacium ftantem adhuc infamem pyramidem in Rcligioiiiliin.e
Socictatis dedeciKs nupei• crc6tam ab iis, qui hxreticoruni pliis iequo
rebiis aliquandolludences , Sociorum innocentia^ vel ignaros vel inui-
dos, aiiiculcarant. Sed non tulic Pixful a:quiilimus tantam vircuti iniu*
( riam ficri in Chiiftiaiiiffima cinitate ; & eos ,
quorum incegritatcm ve-
j
neraraituretiam barbari, ab ipfis EccleiicU Roman^ filiis conculcari.
itaque qua erat & prudentia mencis, & pietatis afFcdu & incoiTuptio- ,
neiufticixj vius eciam apudPvegem Apoftolica Ubeitace dicendi, iimul

furcepit iniiocentix panOcinium , & fe fecuturis Ecclefice Principibus
cxemplum dedic imitaiida: virciitis. Quid muka ? fuadenre & vrgcnte
Nuntio,dciecit Rex iniquiffimum iiifamias numqnam promcritas mo-
numentLim; & ita quidem deiecitj vt expeceiida Societati, non fugienda^
fLiiliecantalicetiniuriavideamr: minusenim ab eredla in nos columna
I
dcdecoris, quamab ciiersa per HGiiricumj agcnte Barberino, exiftima-
tionis & olonx redundauir»
Ec iii his quidcm Summorum Ecclefias Principum promerids in Tar ^
;
i
,
r r
que (tamctti
candor horcacur.
-1')
nos immortalibus hiEi-et animns & acquicfcit; fed miiiorum quo-
-rr
^'"'^
benetacta
r r
reterre
-
c>
gracas Societatis ^/icr»»?
etiaTrin-
'"
_
Societaicvt
Sed errat hic, fateor, ernbefcicque niens fcribentis ad vtriuiqiie pur- ^'/^^•""^**
i & rxcularis,ingensfl:udiiim,quocercatimilla
pura:,Ecclciiafl:iciE pariter
non iu Vrbe folum vna,fed ipfo pailim orbe & profecuta narcencem eit^
&tantum-non obruic coitoboracam licec atque robuftam agendo pa-
tiendcKûe foitiaSocietatem. Quantum
dicam enim iine ordine efl: (
;
tempomm deleolnque perfonamm, prout feanimo meo ingerent opti-
morum viroriim & Illuftiiiiimorum
Principumgcfta priEclariilima iii
I
oftenfionem exiilimationis.eius qnam de Societate conceperant) qnan-
I
tumert,inquam,ftudiumillad, quod quadam a!mulatione conzcn- itemCar^ &
tione bencncentiilim^ voluntans.cumulacimexhibuerenobis Farneiij, <'*^^[**">*
CaraiFar, LudoLiifij, Barberini, Maximorum & Optimomm Pontifi- nttum.
I
cum nepotes Emincndflimi, & pofterorum nortrorum immortali mc-

moria digni? teftantur quod dico , &: iam pridem in Vrbc ilrud*
funt, qaa:que fl;i:auntur adhuc, & qua: ftruencur in poftcrum, magnifi-
centi;E plufquam rcgiae monumenta, I s v, Ignatio Xaaeiioque coii-
I
fecranda. /
lam Ochonis Truchfcfij Cardinalis Augnftani quanta in Societat/m
Iesv propeniio animi, quantis indiciis, quantisque pasne ad virtiitis
! ipfius inuidiam teftimoniis comprobata! Caroli Cardinalis Lotbarin-

1
gi & ceterorumqiii ConcilioTndentino interfiiernnt totius oibis An-
I
tiftitum , nafcentem adolefcentemque felicicer Societatis Ordi•-
ille in
nemfcnius fuit, vt certatim quam pkirimos viidequaque Socios fub-
mitti fibi conftantiflime flagicanntj illud difcne aflerentcs,/^ (quod
nominatim de Lotharingo naurant hiftoriar) Societatis Frxpoftotn
amandJ tuenddqueSociet^te ,fuisque humerij eam in GaUta, ^y•
7tilnl cejfuros
'^hicumque gentium fojfent, fufientdturos. tanta in Sociecatem iru- Qnx

dia,vel excitarit ipic primu.s , vcl ceite inflammaricaidcntiusPius IV.
id temporis Paftor Eccleli^, fepe alids,ac nominatim coram Cardinali
Morono,
6$0 PRIMI SJ^CYLl SOC lESV.
Morono, &
DuccFcrrarix aliquando prufelius, fi Socictati deFide&
Rclivrionc tanta promcritx 'x^fque adfingmnem ejji: fûturum.

Ncc minorHcnriciCardiiialis Eborcniis; maioretiam CaiOU Epi-
animus iLiit non veibis ille, led fadis
ilopi Virdunciiiis in Societatcm j
illulhibus, acque adto vno omniiim maximo comprobatus, quo hic,

potcllatc fibi tadla a Gregorio XV. fanguinis ordinisqiie iui puipu-
lam, vtiamquetam nobilcm, tam illuftLein,Gum Sociecatis Iesv Rcli-
giosa modeliia commutauic*
CaroliisianeBoriOmarus, ille pofi hominum mcmoriam fandifli-
inus Cardinalis,& digniflimus,in Mediolaneufi Aichicpiieopatu, poft

taiua criam i^rciila,ruccellbi• AmbiOiijj aduerfLis Ordincm nolhum in-
tcgeniina voluntacc proHum remper & piOmptiimita fegeilit, ve cogi-
tare eiim de ingredienda Socictate plurimi diceienc, ipfcque adeo

Pius IV. Poncifcx iudicarer. Quidquid fueritcjue de fama homi-
num fxpe non vera, Carokis fane (id quod vciiilimvim cft ) lua Dliin
tam conriimmata: fanditatis iniEia,& piima quaii feminajimprelia iibi
afancfto Socictatis & conruecudine fatebaciiiO
Alexander Cardihalis Vrfinus , ille qiii annis abhine pauculi^,

M. D c. XXVI. Romx-dcceilir, tanto in Societatem ftudio fuit, plus
vt in illa, quam iii purpuia iua viuere crcdcretur.
Denique, vt omitcam innumcios alios ex Hierarchico Ordine, omni
adhuc loco &: tempore,cLikores Societatis eximios & patronos (ne aida
nimis commendatione & angufta commemoratione nominum tam
magnorum, deterere potius quam augere videai ampla in Societatem
ftudia & merka ingentia , eorum prxcipue, quoiiim rpirantia etiam-
nam faola loquunciir omni oratione potentius) iimul &1, vno
velut oretocius Eccleiias, totum dico quidquid in hoc laudum genere
Ceneiti) de Socictare Auguftiisimns illeScnatus (vtobicerancetc-
dici poteft.
^^^^'^'""^ ) iandillimumque Religionis Concilium^ quod ruentibus in
"n-lnZcie- j
t.itemjiu- pcius CatholiccX lebus Ecclcfiie annis aiiEe iam pluribus coaohimTii-
dtum ex- denti fuerat, ciim denlum prioris annofiipra rexageiimum ter-
trlplni-
tnr.
^^°
.
'^°^'•'^ incipercE, finemque rpe(5laret5 tanta^ confpirancibus
conuenientium Pra:iulum ae Principum teftimoniis, de rccenti hac
Iesv inaiidicrat, tanta in LainiOi Salmerone, & ceteris adCon-
cilium vocatis hominibns Societatis coram quoque ipeâueratj
quaiKa camhaberet in exiil:imatione,pIunbns id quidemfope alias, at
vndique
vr,
duobus prctfercim indiciis deniqne commonftrark. Horum vnum

lioc eft^quod, cum inilkucnda iuucnum Seminaria ccnfuiiict ad ido-;
neos minilhOs Ecclciix formandos, acnemo prope eilec qui non hu-
iufmodi piOuinciam Socictati in fiia quiique dioccefi animo deftina-
rec, ac permulti Collegia in eam rcm poftularent j Senacus ipfe, laiida-
taappiobataque tantomm Prxfulum voknltate, ipn\met Sociecacis Col-
lcgia pixftantia quaidam iiuiandx EcclefiiE Scminaiia efle piOnmitia-
iit. Akerum eft^ quod, cum de Regulaiibns Religiofisque hominibus
tradaretui• in Concilio, elTcntqLie cxtra iUud maleuoli, qui contia So-

cietacem apud varios magni nominis AntilHtcs moliii muka vellenf;
non fokimnon inuentus fit akquis ex tanto Prxfukim numeiO, qiii
akquid
aliquid contra Societatem dicerec elTe ftatuendum fcd
; quoque
Concilium, etiam cum honorifica tellificatioiie apptobata: a SedeA-
poftolica difciplinx, iummoqae omnium cum conienin vnam Iesv
Societarem a quibuldam legibus, quxcetcris Pvcligiofis iniungeban-
tur, excepeiic hifce verbis: Fer Imc txwenfxnBit Synodm ?ion intendit ali- seiT.ij c.is
quid innouare, aut frohibere^ quin Keligto Clericorum Societatis Iesv, luxta
pum eorum InflitutHm , Sixncld Sede approbatumy 'Domino (§^
eiuj Ecclef,^ mferuire poffit.
Nec hoc qucm vocant ordine in tuenda & Sscula-

iegiiius Ecclefiartico
amplificanda dignicace Sociecacis , Principum & R.crumpublicarum'''"'''^'''"'
ordo politicus laborauic, adeo vt (qui potenti.T fxcularis in vtramquCg|.^'',7«^
paitem vel odij vcl amoris impetusert inagendo) non fatis ille Cihi fohtico-
aliquando in piOcuranda & detcndenda Sociorum apud omnes lare po- ^**'^^''^'';
pulos exiftimarione tcmperalTe vidcariir. Nefcit hic quo fe vertar, ff„r,4.
quid primnm
quid deindc conie6letur orario mea; adcoin contentio-
,
nem icmulationis hcncftifiimcE ingcrunt ie mihi potentiilima; fami-

lix Ca:iai-um ac Regnm , omnes pro ie primariim in Sociecatis expli-
canda gloria partium ftudioi.r. Quam larga Luficanomm Regnm ac

Principum ( vt ab his incipiam prcrrogariua primi temporis ipiis ab )
incnnabulis vixdum Ordinem noftrum beiiignitas

edicx Societatis, in
fiiit loannes III. ille non rantum Lufitani^ Rex fcd Orientis pacro- Societati
! ,
nus Eccleii:r,ac minimÊ Societatis vere pater, ctun quacnmque licet?^^^^^.^^'^'*'"

impensa omnes qui ellent vllibi tGrramm,SQcictatis liomines iii R.egnis h.t,,. iih
fuis alere & educare percuperet, adeius conil:itiienda & confirmanda '^''-''
^*^""'"
^'i/'-
per Sedem iundamenra non fuam tantum , fed ctiam

ApoliolicaiTi
Imperatoris Galliarque Regis operam impense dctulir, religiose coii-
fccrauic. Quotics ille non alienum duxic a Maieilate iua Socios vcl
jEgrotances inuiiere, velillac, vbi agerec, forte tmnfeuntes ad ie omnes
adducerei veluc ii {do. eornm, vt filiomm, confpecln parer induleentii-
'
fimns recrearet. Illi India inucd:am in iuos fincs Societatem illi Xa- ;
uerium Legatum primo Aportolicum, tum deinceps Aportclum ipiius

Indiie, debec Societas; illi llruola & Inc & in Onente gymnaiia, illi
xdificata templa; illi commiliam etiam RegiiE iuiientutis inftitutio-

nem; illi & conftabilica doccndi diccndique priuilegia;
confirmara illi
'denique patenium hunc tuenda: & obferaandsE Societacis animuni

fuos in poileroSj ipfamqae adeo Seball•ianIm, & poil: eam in Regni
'fui digniiTimos heredes Aul-triacos Principes plene transfuilim & de- ,
bet, & debere fe âudec. Quid? pammne facic ad commendationem
Societatis altc impueiram animis & afteolibus Luficanorum Piinci-

,
pum, quod Ludouicus ipfe loannis R.egis fratei• de capelTendo com- Ludoni-
muni cum Sociis vita:genere ferio ciim Borgia conl-tanterque dclibc-'^''-''^'"^««'^
rauit? perfedurus hauddubie, nifi Ignatius pi-imo, ratus fiuumm raa- ^^^^'/gXZ
gis e Dei gloria, fi talis vir a fratris Regis latere non difcedercr tmri tanmam. ,
etiam pra:propcra mors votis ianiiliiTimis tanti Principis interueniiTec. ^'^•

Armet hic fe contia rtudi.i partium .rquiflima icribentis manas
oportetj tantormn in Socictatem virornm ftndia exaraie ftylo velit,
& fi Catholicos cum Chnftianiflimis committere, (\ cum Auftriacis
atcûi .
6SS lUAGO PRIMI S^CVLI S C. lESV.
atqiie Polonis Valcfios atque Borbonios comparaie, ipfosque adeoRe.
cres orbis tciTX , amplificanda: Societatis omnes pxiic ad a:mulationis
muidiam Ihidiofos, imer fe confeii-c defidcrer.
Quis AlbciTos , Leopoldos, Carolos, Guilielmos,ceceros4ue ArchU
dnccs Aalhix,ac Bauan:^ & Lotharingiê
Duces quisSacn Impenj ?
Principcs Elcdores ? quis gentcm Mediceam

atque Farnefiam , & in
hac Duccs Alcxandaim atque Pvainutium ? quis minommquidemno-
minum, icd parium tamen animomir),Proicgcs & Principes, & inter
hos loanncm Vcgam^laudatiirimum illum proRege Catholko Sicilia:
Pra:fidem , iccciilerc poilit pro libri hiiius anguftiis ample fatis, & pro
iuis in Sociecatcm meiitis immortalibus gloiiose? Sed commemora-
bLincLir illi, & lam f-rpe commcmorati funt a fuis quique cliemibus,
non tam Sociorum vocis & vocibns, quam fuis quique
iEternirati ipli
operibus commendaiidi. Vinunt hodieque &adhiic fpirant, imovi-
uent fpirabuntqiie femper facris & Religiofis icdibus Deo dc Societati
conditis prima itatim in fiOiite opeium maximoriim infculpta nomi-

na, non tam vercnda maiertate
fiiosoptant,amoreveneranda. Leguntur loco noii
qua pollent, quam quo valent, & valcre
expreiluVsomnivoceFerdinandi, Philippi, Alberti: fpedantur adhuc

, & loquuntur
Caroli,Henrid,Ludouici,ti-ia prxfertim inde Catholici, hinc Chriftia-
.
niilimi ftemmatis aufpicata nomina, non leuibiis infcripta foliis, fed
monumentis Societati, imo ieteinitati, pofitis dedicata.
nunc (qnoniam longius ab Europa noftra fiunt,&

B.vdaro- -^S^ vero
rumiie- excipiuiitur auidius, &
audiuntur) quanta Societas fueric apiid
rarius
giimfiu. externos ,cosque etiam barbaros, Rcoes ac Principes iii veneranone,
aetAum, (q"oad licet pcr rcrum magnitudinem ) obiter vidcamns. nimirum,
numquam fe hominum vircus & merita produnt illuftrius, quam cum i
rcntiuntLir & rufpiciuntur ctiam ab iis ,

qui nil fcntiiint nifi qiiod ferir,
nihil nifi quod humano maius autumanCjadmirantLU•. Ordiamur,iipla-

ccr, a Rcgibus illis quos in extremum Oricntis cum laponiis fuis infu-
lisauulfosab orbe mortalium veluc in mecam quamdam Apoftolicie

Liponum, virtutis, iolis adeundam Xaucriis, natura iepofuit. Exccptos illi cum
Xauerio fuis fiiiibus Socios fic primo amplexi, fic venerati funt, vt fi-
mili honore ne fummos quidem fuomm Piincipum ipii dignarencur.
Rccoidctur animo, quihiEcnegat, ailidentem iEquali inftratoac kat
cum Bungcnfi Rege Xaueriuni, iimul ad venerationem praiientium
Proccrum , &; inuidiam circumftantium Bonziorum. Quid? mino-
rifne loanncs Vtayus, Rcx &
illc Bungenfis, fecifle Societatcm potiiir,
quam aker ille Xaaerium ,

qiiando Sociorum iii tcrras fuas aduentui
acceptam referre fe prorpcriratem ac propagationem Regni ac tori fui
adhuc ftcrilis, fidcnter & ixpe profeflus cftV
Prima illa fortunatiflimapoll: hominiimmemoriam fupra iamame
commcmoraca legatio ad Sandiilimum Dominnm Gregorium
u rribus laponix Pvegibus pcr adolefcentes Regij fanguinis inftituta,
.
& vni Sociomm tiiteL-e ac fidci commendata , quantam argiiit apud
omiics laponia: Reges ac Principes Societatis hiiius minimic veneratio-
ticm Hanc lane
! &
complexi iimt animo paiTim oiniies, vnus eciam &
cx
LIBER QVINTVS. SOGIETAS HONORATA. 659
ex Legatis adoiefcentibus Roma redux in patriam ,
per vota Religiofa
\
'ruicipiens, pr;rfereiiciainfaliceteiiecenfuit Regij patemi ianguinis &
ftemmatis dignicati.
.
Quid porro laponum iudicio fapicntiilimi morcalium Sina^ ? ne illi
quidem licec admilTam fegnius Socicratem minore quam illi aut loco
»,
aut exiihmacione coluerunc Omitto quie de SiiieniiLim Imperatorum
4
ac Procermn veneratione perfiEpe noftris hoininibuscxhibita,in Mat-

thî Riccij acciiratiiTimis de Regno Sinenii Commentariis Nicolaus
Trigaiuius adnotanit. Eciamnum fpirantis apudeos pra^cellentiique m
omniLim opinione Sociccatis teftimonium elTe poceiir, qitod nouiirimis
cx Oiiente litreris de Siiienfis Imperatoris m nos animo & volunta-
tc pericribimr : eumrcilicec religiofiilimis iiixta ac rapientiffimis no-
ftiOmm hominum moribus deledlatum , ira apud animiim fta-
tuille deji.s, vt regendis eos fui vice Regnis Prouinciisqiie vaftiflimis
admoiiendos ( vti paulo ante dixi ) efTe decerneret. quam quidem prin-
cipcm inter Sinenfes Proceres dignitatcin aim intellexic anobis mode-
ftercijci, veisa in maiorcm admiratioiiem veiieratione,
tanta: viitutis
Socios plns eciam quam ante iibi commendatos &
charos , fundo ex-
ilruendis in vrbe Regia facris ac Religiofis iedibus impernuir.
Anniis iam a Socictatis noftras confirmatione centefimus eft. Eius -^l^^jpno•*
tum geftx rei memoriamxxvii. Septembris sliquando recurrcn- ''"'*'

die
tem Zcla Chriilus, frater Impcratoris Abailini, anno M. DC. xxiv. ap-
paratuquam exquifitiffimo celebrauit inter quem ipfe, abiedo quo
:
vtcbatur habita priiicipali nigram inducus togam ex more Socictacis,

,
prodiuit in publicum, numquam alias magis, ambicic non Cibi, fed So^
ciis glorias candidatus. nimiriim nofi Proregem fc, quoties cum illis
ageret, led filiLuri haud verbo magis quam opere teftabatur; affirmans
tot omatos virtutibus non poile non iummi fieri ab iis, quomm ani-
inos probitatis rpccies,non vmbra vel iauidia occuparec.
Fuere & alij Proreges Abafli^, prioris iftius m colenda Sociecate
a^mulatores eximij : horum alter, cum indignum ie diccrec , qui vel in-
fimum genus officij Sociis exhiberet, Chriilianum hominem mune-
ribiis ample donatiim fux etiam menfe adhibuicj caufsa non alia,
qnam quod Societatis nortr>E Patribus miniilrarec. quin eo aliquando
ie demiiiioiiis abieeic, vt ciborum cciam reliquias,quxi religiosa no-
Itrorum refeftione iiipererant ^ fibi iiimendas cum fumma veneratio-
ne coUigcret qua de re ciim moneretur a Patdbus, verecunde
. fcilicec
ac tantum-non molefte ferencibus nimiam prope tanti Principis abie-
ftionem, negauitquid commodius indulgeri pofie caniciil^, nec quid
fumi ab ea melius, qiiam micas a domiiiorum mensa deciduas. Fuic
qui venienci cuidam e Sociis m Damoti Regnum cum explicato in
luos ordines toto exercitu obuiam venerationis ergoprocederet; vtro-
que didonis illius, Ecclefiartico fcilicec & Religiofo Clero^fuis cum in-
ftrumentis &
machinis fubfequente qui honor exhiberi etiam illic
:
]
nifi fummis Imperatoribus non folec.
Quid? qiiod Abafsiniis Imperator oblatas fibi conditiones pacis ab
Iioile fiEuifsimo, quem qtiam ipfe metuebat, abomiiiari maluit quam
Oooo J. admit-
ndmitteiT; propterca quod ex Sociorum & incOlumiEari iniquie
& iniLinr vidcrcntur, ipfopalam conclarnanie Impciatons excfcitu

bcllLim prxpacc, morccm prx vita cxpctcndam clle potius, quamvf
hollibus dcdl patcrcntur cos , a quibus viam lalutis edocli, amai-entiir
vt iilij, dctcndcrcntur vt clicntcs.

Inrcllexcrac idcm Ifnpcratoi- AbaiTia: marrem Patris Peni Paezij ex-<
cciliiicdc vita:quid agcrcc? nclas elle ccniiik non dolcre. itaqneplus
eciam, quam fiiuam ipie matrem extulilictâriliclus & mGerens,totum

illum diemimpranHis in ludu & iii pullx Veftis fqnaliore traniegit.
Quo miniis mihi Enropa:ori.im ctiam ProcerLim aut noiia vidicri io^
lenn aut inuidiofa bencuolcntix ftudia, quibus large Iiumanitcrque
piOrequuiULir cos, a quibusfic infticui ad piOwratcm mores hominum
arque vicam, & ipiiini fic defendi Eccleiiam probe (ciimt.
Fuent crgo illcjportnatos notosque Germania: Creiares fanolifii-
dusji. mus & potcntiilimus, Imperator Ferdinandus II. Socieratis curanda iii
jicî^m acpromoucnda decora & emolumenna fapra inodnmomnem prodige

cmmttm
\^]^^^^\^^ iiiconlldcratus ccrre fuit. obueriabantur videlicec animo
liitm ad- Oidinis iam mde
cius huiuicc noftii ab exordio lui in DeuiTl & Rcli-
"^'A'*'^''" aioncm inflammata ftudia, atque ad laudem omnis opcra virtutis
ilHdiacom cxaggeiata. quicquidem hic mihi COmmemorarc, tam non hcec piOhi-
plexw vt- bente modcftia, quam licuit optimo Ccefari vrgeiue eum fua beneuo-
detm:
lcntia coiTimendaie.
Interim tamen ,
quia ( vt illc loquitar arcandmiti dpefum Fcrdinan^
di Cxfaris tcitis &c iudex) orlê romuerfo mdice^ tenernme Societatem Iesv
iiilexit; paticur, nifi talloi', imo exigit hic locus, vt non tam in Societa-
tis noilra:, iatis iam fuperque mundo cognicrE commeiidationem,
,
quam in argumencum aliquod animi grati ex ingcntibirs & immor-

talibus in nos promcritis pauca commemoicm . Quod vt faciam, ni-
hil dicam de fundads & ereolis domiciliis Societati pluiquam decem,
nihil de inilaiiratis dotatis minimiim duodeciiTi, nihil de viu ac fa-
iiiiliantate perpctua,qna,poiito velut diadcmace ac Ca^farea Maiefta-

tc, priuatim complcolcbatnr Socios , &
admitrebat ad rra6lationem &
oicLila iiix dexterx benignillime cxporrcolx, Hoc dicam, qnodnon ab
vno quopiam auc inuido auc amico, ied vulgo iad;acum eft Ferdinan- ,
do ta?2gi > oculos (^ pupilliim , ctim Societas tanaereturs fionpojje njUiim So-
cietatis hoiiem cetifen Ferdiruxndi hnfiif no7i ejfet qm Ferdinando Une
'-vellet, eum berte <-
,
qiii
Socictati. Adhxc, quoties a $ j
ipfe filiis Auftria-

cisPrincipibus , cciam tum Regibus &
Pra:falibus,aiu falucnretur ad-
uenicns, auc iiidem vel abeuntibus vcl abicns ipfG ielicia precaretiir,
folenne icmper hiit, vr amandam colendamqae Societatem prazcipc-
rcc, dicens: Id fi egermt^felices ac beatosfire.
Ac vcro iam tcmpiis
eft , vc noftium hocopiis, grato ac fimplici
cgreflu adcommcndationcin Sociecatis noftra: plus nimioforteproue-
ftiim, in aliquando oidincm reuocetni- ac deinceps ad publicuin ;
cius encomium non cgo vkra, fcdipfi de ea, qui illam amarinr,quiii &
qui odcrintjcloquantuncertiilimum nimimm immoitalis famx prac- &
coiiium hoc cft , cum verbis opera, &
openbus verba refpondcnr. &
CAPVT
LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA.
C AP VT D C IM V M.
^^ (cr eim^lijicettft SocutMu I s exliimpttio ^lYormn
Frincifiim tciiimoniis j qui de illk , njt ?neni'Cre htm,
fic mp^gmfice cmfmrnnt,
AGe
'
ergo gcnus illud commendationis explicemiis
,
quod totum a Maioritm
non vciOis tamen fucatur inaiiibns , ied in pectoribns '^"^^'»-
verbis cft ;
^quillima beiicuolcntia pi\Tditi.s natum, .laudatiiiiinis eiicomiis cmce- ^^^-^^.;^;^

lcit. Magnam lane & bonamlaudis partcm illa fibi vendi- "^ -^
'^'^'
cant, qui^ a claris viiis vel prolata grauiccr, vcl teilata fidelicer, gracapo-
fteromm memoria artemis iignaca Ho~ litceiis mcrico compreheadit .
riim nos ex abundaiiti copia hauriemus tantum id quod ad commcn- j
dationem Sociccati iciruiac iioii quod offidat veritati trudnm indc ni-
, ;
i plicem, & redditx graticudinis, & ftimuLita: iioftroram liomiiluin vir-

tutis, & amplificatcE Dci glori^ relamri.
Ordiamui-j ii placec, ab iis, qui cum
a:ternx Religionis, ac iiib- Tesiimo-
( iiiit
'
diidcca mortalium ieniibus DiLiinkatis mcerprctcs , Eccieiia: Romaii.T'"'' Pomi^

Aiitiftitcs, gcnciumque cuilodîs omiiiuin )
quor vcuba coc oracula, <\^ôt^^^^f'J^.
\
apices toc veritatis myftciia proloquimciir.
Quid incerhos Paulus III. ille fuiidacx Sociecacis primus confirma- PauUiti^
toracpatroiius? Dcrciiptum fibi Sociomin Inftitumm & Oidinem cuin
lcgiilet: ; mhilejje in eo^q:iod pum c^ fdncium nonfit: adharc ipfos fibi iup- Buiia,
^'^""""•
SpiritHfmEio ( njtpie creditur ) ajfliXtos pronuntiauit. Mo-
plices Socios,
I
deftam hoc&breue, quale fciiicen iiiiciibi fundameiitis iblet ^ verum
'
iamen & efficax recens approbatx Religionis encomium hiit. alciiis ad-
duola eius tabrica altius ctiam & amplius ciiercndum fuit
, : nimirum
vt dcinceps idcm ille Paulus aiTcrcret Societatem efje agrumfcrtikm qui m buiis, u.
'
:
'^"'''""""'
\non mnis ,fed diebiis fngulis multiplices ^jberesjruEius frofaret.
'
vt ( quo ncfcio aa maius aliquid aut breuius dici poilic admirationc )
;
motus camm reruiri ,
qua; a miiiima Societate maxima gerebantur, Spi-
Yitus Dei efi hk, palam & libere ceilarecur.
Iiilius, & illc Tcrcius ,
qua motus ratione ad ilabilitam iam a
faeric /«/*;///.
Paulo Socictatcm roburtius edam confirinandam, flitctur Iiisadlgna-
tiiiin verbis SiUr^ Kcligionis qua dilecli filij Societcitis I s reieciis i" Buiia.Di-
:
, ftib
feculi rv^nitatilfuf gratum frxbent fub humditdti^ ?}•/!97-
'<tum, ' ferucntibiis fludiis per exempla ajirtutum,<(jr folidam do5Irtnam,alios
addiutnx Maiefixtis obfequia, trahunt j fauor expofiit ^ (^ deuotioni^ '-;•£
meritit nos inductmt, &c.
Quid Marccllum 11.Ccruinnm illum vix oilcnfum Ecclefia: Va.-MarccHi
trem, diclurum dcSocictatc, quid fcnpmrum cxiftimatis , ii vel i^-
tantulum vt aliquid Poncificio itylo condercc, iiiperenc potuinct ? Sane
quidcm tarito hic fagr.tbat amore huim Societatis , nJt nonnHmqUitm, cum de M.irtimis
:âfermo?tem hxberet, difcedere ab eiajerborum pArfimoma, qu<£ ei natiua erat^

^'ai^tHift
VidereiHr.Aliqtiando in conilentu plurimnrum hominum de hac Soaetafe loquens Soc. i.ij.
'
îxitjfe non hjijje

( qHamuis ejfet m hifioriis êrfitiffimHS ) a;lli hommipofi
e.ylpO'
3
662 IMAGO PRIM-I SJECVLt SOC. IeSV.
ApoJJolorum tempora concefum fmjfe Dommo , quod Tatri Jgmtio, ', du^
yiueret, tantum operts, cuiiu fuijjet ipfe inflrumentum , tncrtmmtum ytderet,
Stg?2ificabat autem , apertiffimd hac tefiificatione decUrAJfe Decm hominibus^

qmfitim hoc Infittuttim npprobdret i Is paulo ante qmm conclaue tllud ingrc'•
deretur m quo Fontifex ramnuatHi efl, dicebat quodam die miht , deplorans
7ioflrorum temporum corruptelam , cam pluribus rehns^ qtias tn mundogen

niJidehat,gratti[fjmum caperet anmo dolorcm ; m illis tamenrebuJyquasDomi-
mts dtgmbcttur per SocietatemnoHram operariâcquiefcere 6~ recreari filere.
Tofiquam eleflHsfuit l?onupcem , Patrt Ignatio^meprafente , dixit ^ ddibe^
in
rajfefe ommno dnos Sacerdotes Soctetatij apud fe habere , cHm qutbiis
de srauioribits rebus commnmcaret•^ propterea njtderet quos illi dare yellet.

pijir. Inuidiofuin prope iit c]uocl a Pio I V. paternus in ncfs afFeotus expief-
fic^ niii paruulomm filiommj fi non merita, ccrte gratia aliquid fibiiurii
apud Ihidioiillimos fui patrcs pras filiorum rcliquis arrogarent } illud-

qne maiorcs ipii minoribus benigne eoncederent , itiauiter indiil-
gcrcnt.
ih fiuiia, vi- ( iiiqnit ex debito VAfioralis oîcij ffigulos Keligiofos, quijjpre-
ille )
.
^^^ 1^^^^^^ trc.npton] fxcult pompis, tugUm Religionij libenter ampiexi,propriam
fvoluntutem abnegarej ^m cxlis thefturos Jms reponere decreuerunt , paterni
ddcnione profeqmmur ^ ad tllos tamen , qtnficHt nomm Sociofum I s af-
'
,
ftimpfe7-unt , opere , doflrind exemplis Oominum noflrum I s !
ChrisTvm imitari , (^ eiM njefiigia fequi nituntur j mawribiis fiuo-

ribm gratns profequendum innitamur. Attendentes quantum dtfia ijefird.
<is'
Societ^s in
Deo dmteft
6)£ a/IatHra
hafienHsfiuSHum
proptered njosypra ceterts
attulerit, "
,
aliis
quantum in futurum
Keligiofs^ maioribui
j
; ei?•
fa.uoribu.( mento profeqUendos , &c. Nec verbis ille iolum,

gratiis fore
icd ipfo llaciin PontificatLis iui imcio faolis etiam in Societatem bene-
uoliis, cuiri prxftitinet ea qu^ gratiam a Sociis ampliffimam poilula-
rent, eamque amiiiitm nomine ad Piitm Pacrem rcferret Pra:poiitus Ge-
'^' ^^^^^^^ lacobus Lainius , fubiecit ftnî[ftmfii "Tater ( aderant Cardindis

Morofmjy Vcrranx 'Dux^ eo die apud JOntificem pranf ) haud opus gra^
tiis ejfe : Societ^tifenjfque ad fxnguinem ftuturiim. Alioque die citm litteras
tricommendittmmn rernm noHrarum d Phdippo HifhanUrum Rege accepiffetj
dixit,ab Iniperatore qaoque ?> dltis Principtbia ad eiufrîodi commendatio-
fies miffas; nyerum fifperuacua ficum tdta ojficia Soaetate ejfe, ad quem
conmiendare eam potius pertmeret . ^<e non <-uerbi dici , res, njera
nmrm mdices , nxm qtios per orbem ChriBUnum ajndique itt
teHabantur.
promncias dimittebat Apoiiolicx Sedu Nuntws^ Soci€ta.tem plurimum coni' m
rnendabat : O" ei quem m GmnAnum deiiimuit , diperte hoc addidtt m mAn-
aatiSj njt njiiis attcnte difpiceret
cAc quo pdSio '%om(eJ)oc potijVmwn
,
hxc opinio percrebuit^ adcorrigeudos mores, reflituendAmque Religionem hiiud

^
per quaspliii-ima ems (olêgia conderentur.
Utequeper Septemtrionis oras,
ahudpr^ntms obUtHm ep re^nedium ^qudm hominum Societatis qudmplu^

rimum opera ^tt.
Non potcrat non ex his m Socictatem noftram Pij Pontificis ftudiis
enafci dolor eius animo atque moleil:ia,qiioties icntiret a maleuolis cnm
iaûu diuiai honoris ialutisque morcaliiwn , eam impeti ,
quam ipie
tan-
LiBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 66|
taiitopere commendaret. quod cuin fxpe alias , tum pL-Efertim teftatus
eft Iictens^quas in patrocinium Sociecads iniuria iarfie ad Maximilianuin
Imperatorem, & Danielem Eledorem Moguntinum luculente confcri-
piic. in quamm alteris ita inquit: Adaures nofiras peruetnt exflitijje non- sachinus
mlloSjqmdiuim ttmons mmemores y O' confcientU fu<R negligentes ^ imidi/'^'^''''^^'

fcilicet y qmbufdam fiudm ocucaii, libellos quo/dam comumeha
frobris mdedifiis plenos dijjemmamrmt dduerfus Ordmem totum Societa-
tis I s V, ^
quofdam eiiis Vrofejfores nominatim , qmfunt ceteris notiores,
Sane molefie tulimiii Udi ftmam <!^ '-violan exifiimAtwnem euts Ordinis
cums tam multa infigma confiant erga Religionem (âtholicam officia e>
merita. ^d in re non modo imtincmi fien putammui^fedid agi intellexi-
eis
mm^ <-ut pia opera ,

qu£ per eos in dmerjis orbii terrarum partibus efici con-
fueueruntj taltbus cdlummis impedtantur.
Nec miniis pie atque beneuole Pio Quarto eum fubinde iecutus Py ,
Quintus, & ille vere Pius, m Bulla ( qua Societatis Conftimtiones
aimo M. D. Lxvili. confirmauic ) ipib itatini inicio , ac vclut ex abru-
pto, excLirric in Societatis I verborum ambi-
s merita, nimio prope
tu, noii minus ad omnium admiratioiicm quam noftrain verecundiam
cxaggerata : Jnnumerabdes ^ ii\c\u.\x.jfi'uSiHS, qms ^ benedicente DomiWj'^'^'^^^^>^»'
Chnfiiano orbi Societas I s , njiros litterarum pr^cipue ficrarum fcientia.^ ^". "^6%.
religionej '-uita exempUri , morumque ftnSiimomi perfjjicuos , multorum reli-
giolifjimos praceptores , ac <-verbi dimni etiam apud iunginquas ^ barbaras

naiiones,qu£ Deumpemtns non noueranf, optimos pradicatores (^ inter-
illas
pretes producendo^feltctfjime hd^mns attultty adhuc folicitis fiudiis affêrrs ^

non defiflity Ammofspms reuoluentes mflro, &c. Potuitne ille ex ampliili-
mo PP. PrxdicatoiLim Ordine rcligiofiilimus ac fanitiiiimiis Pontifex
verbis aliis ruorum virtutes hominum toto adhuc orbe clariflimas com-
mendare piOlixius,quam exaggcrare voluerit prima illaSocietatis ftudia,
'
noii aliuiide magis , quam a maiorum fuorum , fandi pra^fercim Au-

guftini, Dominici &
Fraiicifci filiorum,exemplis, etiam tum recentibusj
iiiflammata?
Et h^c quideni illc ne dixiiTe propense magis aliquando viderttuf
quam vere , itciato & fortius inculcat ita loquens : Oum indefeffk confi- idtm m
derationij intmtuperjcrutdmur ^
quantam (^hnjmn£ Keipubitc£ nJtiLitatem ^^^.
phne confpiamus '^^»•
Attulerint dilecii filij Fresbyten Societatts I es j ac eos^
'
"Vere mundi hmtis iHecebm, adeo Seruatonfuo fe dedicdfjej'-vtj concul-

reliffis
CAtis thefturps quosarugo (^ tinea comedit , lumbisque paupertate e> humHi^

«» contenti ad Orientdes O" Qca-
^
'
tate , terrdrumfinibus ^ <-vfque

dentales Indias penetrauerinti ac eorum aiiquos ita. "Oomini amor perfirinxerit,
njt etiam proprtj fAnguinis prodigi ^ njt yerbum Dei imbi ejficdcms plantarent,
niArtyrio <ôlimtariofe fuppofuerint \perque eorum exercitia etiam
Kegna ipfa fidem C R i s l dgnouerint \ ac tam inibi quam i-ubique ter-
urum charitatis (^ mifericordu opera exercere fiudeAnt -^facere nuUo modo

pojftimiii^ qmn eos tamqmm njeros pahmtes m Cu st per duritatem
'
comunSios , e!5^ benigne amplecidmur , (^ ed fbi fpecidliter conceddmm , qu£

O• pduperiat^ per eos emiJpQ njoto^^^ eururnmBituto ac commoditdti credi-
WMs profuturd.
Quo-
664 iMAGO PRUil S^CVLI SOC. lESY.
Cre^mj Quoticii qlui priuatimjqnci publict\,tam viux qiiam fcriptx vocis ora-
culis 'vjrciiorius XIII. ( illc numquain latis nec a me liipri,iiec vmquam
^'^^'^*
iib vllo LuidAtus Societatis noilrx & totius Ecclelix Pai:cr)omaciliime
iL• noilro Oidinc locucus cil? vt nobis vnis cietcni.i: hoc tempore,at-
qiicadcucOnicriue.c Chnili.mx Rcipublicx atquc P.cligionis laudem
ilarcr.
Dcdcricnc idcni illc vcriuti

ad ic dciniirillimi oiHcij caulsa Congrcgationis quarcas Patribus R.oma:
aii bcneuolciitix , quod adeundbus
rxaciis
IV.
Coiij^r.
coaClis dixit his vcrbis ? Hic .'^
Ordo nJeHer <-uere fanSiiis tam perto-
11^
f ^ r ^ "
tnm orbem fpArJifs Injummamneltjere melins nmc aUquid quum nje~

l•
'
ucncrahs. .
fier hic Ordo janciiis , qm Deoco7ifiitHtM contra hierefes, qmfieodem •

tempore capt 3
qm errores illi fp^rgi taperunt . Ideo plurnmm refert ad
Vrinciptim i^ popidorum 0" nos certe cupimus vt quotidie au-
ffcatnr c^ '. , ^
Non capuc hoc tantum expleanii ied libros impleam,ii vel fiuftatim
hic vclim actexere quiE laudatiflimus hic & perquam itudiolus iciCa-
Buitx.sa/- tholicx GKgonus i'ri ddeSIos quos vocac Presbyteros Venern- \
^«/ bdis Societatis I s ad laudeiu eorum & commcndationem mulca

xwM,
in
congeflk : ^ in
,
paucula contraham,& breui , ii fas , oratione ipiiusta- 1
viie. mcn vcrbis comprchciidam. Ajcendente^ iiiquit , T)ommo ^ Salaatore

m
Ba\h,/ifcen-
.
dtnti Vo-
, V
nauicuid
naiticidam. ecce
rQOAtn.f yentis
collocati ,
.'
imperamt
turbimbm
motus maonn^ fkûs
,
a. .
z^ jxbta est tranqmliitas
excitatis , ab eodem
wart
77.
'Dommo ajpdtm
:
,
ipCeciHtem adifci-
qmm nos in -r,
Petn
prectbus
•
poûUntes, nofiram mterea operam c^ laborem mfi-xfigendij procellops fltiSIi-

bm mpendcrenon defîmtM ûmque tanti laboris Jocios (^ 'udidos remi^
.
ges diiiim nobis promdentia pmparauenty eorum opera m fuperandis fementis

peltoi tempeBatibii.1 nos maxime ftbleuat, qin pro commtmt. fluEiumtium mi-
marum fthite propria commodd ndnli pendunt , jeque ad omma dijcrimtna ex-
ponunt. In quo cum didrum Rehgionum Hdl^ tum SocietatiJ I s aipdufti
pro Cn R I s Ubor , nec non 'ffque ad finem pcrfeuerAntix ,
promptam
oBcfidit ; cnmqne prolem Cathohcce <^ adom-Keligioni <-vdde profcuam ^
nia pericuU pro ^muerfiL• Ecclefia fibeunda paratam procreauit , aham atqne
aliam pnmd non degenerem pr£ante gratid Dei qHotdefubitmt, <-ut nohis
eorum dum7ii pcr midtiplices probationum gradm dtius proitecli femper pnsflo
fnt , qms m rebns arditis fufcipiendis fruSiitofos operarios adfiifiam/ij.
Grc^ônj Poft Sixtum V. Grcgorio XIII. fiippar XIV. &: ille Gregoriiis,
^^^' •
coniimili iludio, & Apoftolicx auoloritatefentcntia;, Keligio , inqmt^
'dejucJ'' ^^'^^^^^^^ Iesv,<7M4w nomffimis hifce diebiu diuma prouidentia exatattitj
ihoiiu. adcorenMe laborauit , ac pne intermijpoNe laborat, rt illius njel turbattomm
(^ tnfirmitate-mad commum TLccleft<c damnum y<^jelpacem atque mtegritatem
ad emflcmytditatem waxime pertmere putemm. 1
ciementis Clcmens VIII. diimPatrcs, qui ex vniuersa SocietatePvOm^con-

^ ^^^• gregati Ricraiit, pedibus fuis aftuibs alloqiicretur, quid de ea fentirec
socic"!:''
^*^^ vcrbis tcftatus cll: ^mo Soaetatem rveflram ^ atque vmce cha-
"•7•"•5• ram babeo eamque dexterum Ecclep<e hrachmm merito profiteor f^' pro-
j
fitebor.
Pauli F.
Ncc aliter Paulus V.ipfo ftatim initio Bullx qûa iiiftitutum Societa-
ris.
ns , & illi concelli a Gregorio XIII. priuilegia , prompte confirmac:
ântHm, inquic, Religio SocietatiS I es m
ddFtdei^ pieiata '" B""^'
Ecclefia. ^
Teiigwms Augmentum Yrofccerit^ <^ mdies mxgis proficiat^ nosipp fcmiiSji^sr fMgLT
rhrifluna, Keifublica. nouit '-unmerft.
Denique quoniam eo iam &c ilicceiru temporum iponte deduoli
(
& PontificiiE commendationis ierie continenti fuauicer deuoluti iumus)

de Gregorio XV. niiperie eiusque beatiilimie recordationis deque Vr-
,
^^^^"""
bano VIII. fpirancis adhuc &

^cern^ venerationis , Pontificibus Opti-
mis Maximis, quid dicemus? DsclinauilTe eos a maiomm fuomin lau-
datione magnifica , qua nafceiitis illi Sociecatis noftrx incuiiabula ful-
an ipiani iorce Societatem a digna tantomm prxconiis viroruin
cieruiK,
conruemdinc deiciuille ? Abiit vt illam vel opnmis Ecclefi.^ Patdbus
vel Societati eciamnum innocentiiTimx , & caftiilima; macri noftra! in-
iuriam cogicatioiie vcl vna patiar irrogari.
Jôd^îpubliCiC Chrifiimic bomfiat ( inquit ille Gregorius in litteris buus,
Apoilolicis ad Caroluin a Locharingia, Lotharingo Duci iangLiine pro- *'
uiT"
ximum, Epifcopum Virduiieniem, cum hic facultacem ineuiid.£ Socie-
a Sede Apoilolica poltulaliet ) abieSiis humxn^rum cumrum
tatis Jfieri iibi
Opurfique Impedmentis ad eam te confer ficr^ militKe Societatemy fatholici m-
mmis defenjione, c^ hareticorum excidiis cUrijjimcim; quam qrndem quanti nos

factamuijduo ilh Chriflidm Imperij propugnatores Ignatms c^ Xcimrim Sm-
iiorum cognomento miper nobis duSii^cunSiis terrArum promncm feculorum-
que ictiitibiu declarabmt. Et hos ille ianoliiliinos Heroes piiufquam Ca-
tholicis aris templisque colendos admoueret Confiftorio , ita, audicis in
fuo publico eorumdem

virmtibus atque prodigiis, fcribitur elocutus:
Mertto quidem miferentis Dei bonitatem atque potentiam m Ignatio LoioU Ec-
clefa Catholica. '-ueneratur. Cmn cnim tenebrxrHm princeps fuper afira Deifi-
iiumfuum exaltare, atque in zAqmlone fedem figere fludens , nonis hxreticorHm
Armis cAum adortuj^ CatboliCie Religiom exitmm niimtitretur i peropportune
fane Ignxtms dmmum gerens mundo mAiorem , (^ o:mtermmos
'^ltrA ^vnias
operaJli<e pietaiij extendens , legionem in EcclefixT>ei fortijpmam confcripRt,
qi4a'-uitampro dimmcultui mcremento pxcifcens ^ in Komam Fontificis <x^srb<t
luraree.
Nec minus aut icgnius ( inter alia prompt^ iii nos monumenta pie-
tatis, qu2E ipirantia adhuc in Vrbano Ecclefias ianotas Priiicipe, emortua
hac voce non indigent) non minus, mquain,ipie Gregoriuni Vr- iecutus f^rl>Mi
banuSj& celebratam ab illo SS. Ignatij & Xauerij Canonizanionem , &

'^^^^'
ciuldcm ampliiTima de Societate prxconia liio etiam adiedlo calculo

confimiauic. lneff'abili<s,in(^\iitis, Dei bomtas mifericordia quiemiro ^ ,
UiBuiia,
conftliofuis
minmdmn
qu£qne temporibus apte di[l)omt, ^ prateritaf£Ciilis,fiiie
ûangelium tnter Gentes^ fiue contritfubnafcentes hicrepanha^
ad di/Ie-
^'"'*"''
, de~
ftinamt plures Jxnciitxte e>• doSirma, tllufires îros •, nouijjimis temporibm^
cnm p]] Lujitcmorum Keges m longinquas IndiArum terras ac remotilpmas tnfu-
Us late patentem njme<t Dommi propagandic aditum aperuijjent nec minorem ;
Cathohci CaêlU Reges nouum in orbem adOccidentem repertum patefacercnt•^

'veterem Autetn Keligionem omnemque lUius fmÎitatem^ ac perfeîom '-<
profejponem LHther/is monfirum teternmiim,diaque deteflAbUes peJies^bUjfhe-
w?j
mis eoYum limtds in Septemtrionis partihiis corrumpcre depraiMre , ac Se^ -
dis Apofiolic£ aHclontati detrahere concirentur; exciUMit Jj)iritHm lanatij Loio^
/if, qui ex medio honorum ciirfu, <& .IficHlari c^ terrc?jl militu admirabili
quadam rationenjocAtas , ititjc ditiino iMperio regendum ^^ formandmn tra-
didit, '-ut
Romam
demum mua.
opera, Gentdibia conuertendis
Tôntificis ^ Societ.xtis
tuendiC, ex
fundati, Vttam admirabdi ftnciitate tradHciamfwfliJjimopanier condufem

exitu, ac plurmns fit miraculis dlufirattis.
l
hcereticij
s ,
ad
qu£ inter
infiituto fe
alut pieiatis (gr cLiritatij
Fidei <-veritatem reuocandis

totAmmpendit,
,
Kelioione
e>
Tr£f,diim Ncc aliccr qulm Summi Pontificcs dc Socictate ipfi etiAm Pr.-Eficles
o«a//; quonim ne iinguli viritim dicla profe-
Concili) Tridcncini cenilicrc ;
„i^^'
^ ~
ram, hxc fuic in commiinc icntcntia : lieligio l?resbyterorum Soaetatis
inDipioma- \•^^ nu£ idm Utiffime pcr ChriBiamrum e^* Gcntmm ettampromncias (T)eo
dcntii.No- quodcapit opM promouente ) cum maximo animarum fi-tiû pntet , mfiitutA'
iicinb. i56i.
j^p^^î^p^ T>ei^^ dpprobata per Sedem Apofiolicamfu-t. j
Summis hiice Poncificibus , corumquc Cathcdr.t AlTeiToribus , qui

diredar mcncis intuica ccitum iiabcnt cuni c.tlo vcricate commer- & 1.
cium , appiOballe opus iuum laus prima iic atque pr.ccipua Ell certc .
non infima, viuis in quouis ordine principibus placuillc iUuihevide- :
liccc id clTc nccelTum eft quod vibratione iua , etiam non attcndencem,
,
ferit .Et attcndcbant illi quidem intcndcbanrque virtud , quos nunc

proferre conltimo, EcclefiiE iuxta ac Reipublicx Principesi lednon quo
Pontificcs oculo tam infcillibili, tam peripicaci; nec minus tamcii eciam
illi & pcrfpcxcre Socictatcm pcnicus, ex vero comniendirunt. &
^r /« /1
Bartholomxus Guidiccionus Cai-dinalis, illc vt initio mcinini no- ( )
«;, Liarum Rcligionum iub ipio Paulo III. tam accr & tam pcrtinax inieda-
tor, vt non vcibo taiitum ,
quod calide facicbat in iacris congrciiibus,
ied rcripto etiam ( vti fcitur ) ex Latcrancnii & Lugdunenfi Concilio,
lapiam potius vctemm Oidinum diiciplmam erigciidam eiie conten- ,
deret , quam inftituendam nouam Societacis fiiie perccpto , fic animo ;
commotiis cil , vtdicercc : Noiôj IR^ligiones non probo ^hanc tAmennon

probare non audeo: fic enim interius ajjicior , eos rnotus animi dimnitiisfentioy
^vt, quo mehiimmct ratio non ducit, eo OJoluntas indtnet, c^ ajfccfu qmdam-
wodo qu£ argumentis antea repudiaba}». Nimiriim noii
inuitHS compleEiar
Iiiimanis mctienda rationibus iiint opera Dci nec mortali ac;ommo- ;
danda iudicio, qua: iii ordinem diuinx prouidcacia: Meiis ietema

difpoiiiit.
& aliornm Mitius iam iiide ab

nec tamen minus magnifice alij de Socie-
initio,
f^^^'""" tatc Cardinales ampliiiimi,& variarum Eccleilarum digniflimi PL-cililes
ccniiierc: quos intcr Emincntiiliini,& iam nominati, Fainciij, Lu-
douJiij , Baibcrini , ipfis luis immortalitatc dignis openbus hodieque
piOloquuntLir affcdum iuum. Alij antem, & illi olim (andiiTimi Tri-
daitini Concilij AlTenbres & Prxfides , Gonzagx , Moroni , Sabelli,
Tnichreiij, HofijjCetcrkiuc quapublicis qua priuatis moniimencis &
tabulis illud fe Tridcnto rctulilie teftantur iii patiiam vnuni inter alia
< non minimum, quod ibi primum agnitam I s Societatem deiiiceps
& amarc potuerint & impcniius obiciuare.
,
Pari
LIBER QJINTVS. SOC lET AS HON ORAT . d^yj
Pari iii Socictatem aiiimo & voce s^\ ilint Barcholomsus Torres, Pe- ^^^*^^^"'
triis Guerrcrus , Hicronymus Oibrius, alijque laudatiiliini PriEiules res,&aiia-

quormli vt pixterire verba,iic aflfedum diiTiinulare iion licet. "» ^pt-
Quid Maitinus Azpilcueta Nauarrus,vir doolriiia & & pietate notif- •/'!fj"''"«•.
limus? Is, cum balmantica rorcede Societate ientiebac , vt jiz.pUcne-

traiiliret , ica
pie omnes in ea vrbe Socios deque genu complexus, caiidido admoiieret "•
airedii Cum Ignatms ( iic ciiim ille loquebatur ) contrafatanam eam
:
infiruxijfct ornA^ctque clajfem ,

qitd nuUa njmcûAm maior ejfet infiruSia , ma^
gnas Societdti tc»?êsiates mimme defuturas.
Nec dcfuere qui iam obituri diem iuum, noii ijiie admirabili exacr,
geratioiie verborum ôcietatis mcminiiTe cogerentur , etiam tum cuin
omiiia excidillenc & quidem illo ipfo puiid:o temporis, quo plerique,
,
remocis iiiuidix nebulis & percurbationum IiumanarLim tempeftate ie-

,
data, veritatem ipiam & clariiis vidcnt, & certiiis apprehendunc. Quos p.Rocca in
inter quidam in Regno Neapolitano nuper Epilcopus, iiifulamin, diiin ^"^"^^°"^
vixir, quam Socictatis amantior : OftnciA ( iiiquit moriens ) Societas

quam antea. nequefatis cognout^ neque merui tufuperas (^ prizcedis Peda Pa-!
fioralia , Mitra^s , Vurpuras Carawaliiias , Sceptra^ Imperia, Coronas. ^

Quein ego ienium morientis Epifcopi iicut exaggerare non audeo , fic
non debeo eleuare licet eiiim niii fallor ) vt cum eo pro coniblatione
: (
priuatim iua Socij icntiant, eodem pro iua in Societacem be-

licet vc ab
neuolentia non lacobus certe Treuireniis Archiepi- Annu«
dillentiant alieiii ;
qua cLim roboraci in Socios afFeolus

, [
icopus Eledor Imperij cumobirct, intermormis etiam vocibus illud nansijsi,
pra;lerciin iiiclamaire dicitur
,
Societas. affinitate
tum fanoliiliini I
crediderim
s nomiiiis,
ali-
cpod proprium fatali illo tempore recolebac.

Societati quaii
Quid porro de Sociecate Regcs ac PrincipesPilli qui difficillimis tcm- Teflimo-
poribus, iiullo non orbis loco , apud omnes late gentes & populos , ad- "'^ Rcgum
mirabili celeritatc enatam verius qium propagatam Societatem habuere ^•^"'^''
& lliipexere fempcr miraculi loco?
Philippus 11. & loanncs III. ille Hifpania^ , hic Luiitani^ , & fin-
gularum Iiidiarum finguli tum Rcges , & primi iii ilia quiique ditione
vc propaganda^ Fidei,iic inferenda: Societatis auolores, quam de illacum
iiiis vtcrque Principibus beneuole ceiiruerunt?
Hunc Xauerij & Rodericij vircus heroica paucis omniiio menfibus
Olifippone peripcdia eo impulit, vt ,
perinuitos licet & fepe reclaman- j-^^""!.'
j^^^
teSj & illos,& omncs deiiiceps illorum Socios ycApoflolos nomiiiaretj ma- gisLufit.
iori fcilicet & illuftriori iioininc, quam vlla poft primos Ecclefi^ Vix-
,
fides, hominum meiica pollulent, & Sociecatis omnium Ordinum mi- ,
nimx, Religioia niodeltia patiatur. Sed enim modum nefcit veneratio,

menfuiam non capit aiic6lus , cum iemel Regum ingentes animos regi '
(nedum cogi)neicios occupauic. Virtutem admirantur omiies homines;

ied illam viii Principcs vt obiemant acutius, fic impeniius venemnmr.
Niliil erat in illo , quem iam aiice nomiiiaui , Philippo Secundo hu-
mile^ quiii erant iumma omnia, eaque, iii quibus & magnum CaiOlum
& Auitriacum g;eiius asnoicercs mirum adeonilfuic, huiic , etiam
.
cum Regia fua coiiiuge Marja , & ceceris aulx Hifpanic^ Principibus
i viris,
668 IMAGO PRIMI SiiCVLI SOG. lESV.
Apoitolicx vimitis lumcii illad, t]uod P.egno
viris, tcim cico peripcxilTe
ilti nobilinimo par Socictatis vilcerum Fabcr &

AmoiiLis interebanc. Ij
Vallilblcci primain agnici, iandliliimorLim opcmm alliduicateîS^ varie-
tatc inuiicrum, apiid iummos paricci• & iiiHmos vtriuique icxus om- &
nis a:tatis honiincs id eifccerunr, vt catcrua: ipfe mortaliLim,velutgraui
^»L•
.'.
/f;- excicatx de
fpantcsfHb cum aut iioinen adhuc Sociecatis I
^^'^^^y Socios tamcn alij
tholicis gloiioibj alij

s
^
ibmno, ad arpedumnoux• lucis vndique conuolarent; &,
aut inffcituta non nouiiTent
ticulo quam odioib hicrecicis, tam Ca-
magni Dets honimes alij, ica.humitn£c<irnts
Apoflolos
expertes nominarent.non capicbant fiquidem (vt alias narrarc me memi-
mjiiiaulaquamplunmi, &
mirabatur Philippus ipfe vckementer,in-
homines ajtate non graueSj tot inftm-
ter tot irricamenta ncquinia:, poile
d:os a natura gratiis,ab omnibus tam impcnsc iufceptos, tanca noii vit;e
iblum , ied ipiius etiam fama: integritate veriari IUihs certe fortijfmi
' W PrincipiJ honefiifsma de Societate ,
.
ipfa quoque (Jurtte lumina yt con^
fmili eos honore colerent , admonebmt . Et Philippum prcise iecutus Fcr-

Ferdinan- diiiandus Silua Coiiics
Hirtor^^soc.
f.i.\.yn.66.
hauierac
Cifontanus
opinioncm de iknolitate Sociorum,
haberet in ore: Conferamus nos itd Clericos fanSios.
,
oJt citm adcos ^^}

magno apud Carolum loco , eam
ûU Sed hinc iam nos ex Hcrperia, iiplacetjin Galliam transferamus,

Q*hc£.:
Valeiioium quoque &
Borboniomm Regum Francice laudatiilima iii
Societatcm ftudia audituri. Quid Carolus IX. quid Hciirici II. & IV?
omnes quam {\wczix Religionis cupidi , tam ilreniii agitatx noii iemel
Francifcus pgj- ^^ tempora &patiOni. Carolusquidem pro
Societaci.s aflertores ,
m Socios beneuolcntia parne prarcipiti, li,qux lam delignauerat ani-

in Apoiog.
«°.'54. ,
iLia
profcrre palam non fuiiicn immatura mortc prohibitus, rcipsa

Carehjx. oftendiircciquod inquiebat)yf Vfiicum lejmtarum CoUegium plurii faterei^
pro Keligionu c^ pro 'Regni ampltficittione^ quam ommum munitifsmam totius
mu7idi ATCcm ^ feque lefmtas ^
pro fubditis fidelifsimls Agnofcere , huimque
Societatij incrementum ad gloriam quoque ^ maiefiAtcm Kegm ^ populi
Gallicam pertinere.
iAlexan. Similcm Alexandri Farnciij ParmeniisDucis pro Socictate icnteiitiam
driTArne.
[^{;^ ^^q^^ Jj^ ^^^ prolata eft,ProLimcia Belgica commendabit.
Parmenf. ^^ vcro Henricus IV. illc cognomento Magnus , datis ad Rupella-

*^°^ ^^' ^^^' O^ôbr. aniii M. DC. VI. litteris vere Pvegiis,itapro Sociis:
Jienrici
jr. Bxperti /m(]mt yplnribitf iw^rbihus Kegni probitAtem ^ capacitatem
neÂrgcmJ '^^^^^ modefiUm PP. Societatis Ie s
,
qm m omm confmtudine mortbus
ad sigif- atquc docirina, fat liquido oflendunt. nibil fe njnam Det ^loriam habere pr<e
len.Regcm. oculij. ht potcrat laiie lc expcitum dicere,qui cum ellct acri vir ingeiiio,& :
perfpicaciilima mente , noiiem ipfos annos quibus de reducenda in

,
Gallias Societate delibcramm d\ , diligentcr iiiquifiuit, nnm quid in So- •.
cictatc culpabilc icpcrirct ncc aliquid ic in iUa noii integram repeiirc

;
pomiile non fcmcl profeiTus cil.

Sane fi optimus illc,ctiam bonorum virorumiiidicio,habendus eil,
quivitiispro hiimanainfirminatcquam pauciilimis vrgetLir quofuerit ;
apud Hcnricum &

ceteros Gallix- Principes loco Societas quam , tann
,
tcftimonio Regis, immunem ab omiiibiis cile coiiftarct? Hinc, credo,

emanauit
LIBER QVINTVS. S C lET AS
cmanauit illa ipfius HenriGi IV. in littcris i v. Kalend. Decembriij
ONOR . G69
ann. M. dc.vii. ad rextam Societatis Congregationem Fonrcbcllodatis

aliertio; Se conintune Societatis noBrce bonurn infeparabiltter cum ipfiiiiEc'•
clejL• bono comunfium arbttrari.
Hinc tam Cleri qiiam Nobilitatis in Comitiis generalibus KcgniComtio^
Gallici Parifiis anno m.dc.xv. pro Societate poll:ulantium ''"^ ^^'
illa: voces;
Ingentes fru^M (^ pngularia ojficici qu£ Fatres Societatij I s tnm m Ke- *Rcara'qll-
ligione Chrifiidnd propaganda, tum luuentute bonis moribi^s (^ faenttis infor- /"«•
mAnday &c. olm pr^fiiterunt, ^
nunc ettdm pricflant m Ecclefid Cathohcd.cy- p^gSw.
nommdtim in hoc Regno, nos omnes ddducunt^ &c.
Nec fecLis Cjuam priores
prio illi laudatiiTimi Principes (quod c[u'idem^>tli P»-
ilne cot-nparatione vlla, vel ftudio pamum, diotura velim) Polonix'"""*'^
ctiam Reges, Duceique BaiiariiE cenilierunr.
Teftatui- Epilcopus Pr:Emiilieniis , condaui Ktgioi
audiiiiire fe iii SteYhani
palam & aperte diceret
ciiiTi ^î« P'^
inuidiliimus Stephanus Polonix Rex ;
Fore ', quam diufiabunt homines, m fnd Societas integritate perfiflati ^nod^""'*'
cum pietate doSirinam prouide admodum atque cidmirabih temperamento con^
iunxerit. Ingens nec diibia nixum ratione tcllimoniiim prudenriiTimi
Regis : quod ad fuam vnius gloriam, 6c commiine boiium Eccleiiarj
ratum elVe iubeat, qui poteilj Deus.
Sed quantam illc opinionemdc Societatisvivtnte conceperit, clarius
nemo vel ilkiltrius qiiam ipfemct diplomate fuo PvCgioStephanus de-
. clarauit: in quo, Ab eo^ inquit, tempore^ quo adhunc Regmmiiri tbronum Grftferus in
dimnd, promdentU eueî fumiis, nihil nobis antiquius futt , qudm njt (»/- comramoui-
1 quapietas ( quts efi ommum Kegnorum folidiffimum firmdmentum ) in ow;ifi " p""^'*
Vroumcias nofiras refiitueretur , atque in alias quoque prorogaretur. neque
njero quidquam fruciuofius experti fumus ^qudmfi multos operanos ndncifct
I
fojfemtis €x Societate I s V, qui tamquam expediti njehtes , qmqnouerfum
ad Imrandoi amrnas excurrerent, &c
lam non vnialicui DLici/edtotiBauaric^ domui pcrpetuus iii SOcieta-
tcm aftedlus fLiitcontinenrqiielaus,noiioperibusminus exprena^qiiam
verbis. Hj:c inter minime obicura func illa qu^^ circa annum piioris ^^^^.
^^^
fzculi icxaCTeiimum Dux Bauarus Monachio dcdit ad Lainium Societa .£.
tis Ies Prc-epoficum Gcneralem: Exlitteru, iiiquit, quoA ('-d te^^^-^°^'^^
proximo dedmuSj fat^j^fvt remur, confiat, quid de ncjmuersd rx;^^;uum.uj.

ratioNe nobij perfHafum quantum inde Ubenti Chrîante commodi pol-
^
. rci
;
liceamur. J^cfane nos (bes i^dfefdlit njmqudm : iUi enim de Societate

'veiird, quos nupcr adnos tafiijfehciterfunddmenta , publicis concio-
'
nibii.t^(^ priudtis etum ddhortdtwmbus ^rein fortiiis tentdnt qudjfitos '-Uinea .
l[)ommi muros ttd mtermifftone reficiunt , njtnon modo furiofts tUe dper
egregie db '"vuis drcedtm^fed ^medm ipfdm feminibHS noxiis c^fentibnj per-
'
'
pmgdtdm
femindriu
mui.
£€£
Jpes
ûis enim,
purwrem conferudn hdud
fdciemidm idm contmri
quoque communi
difficulter pojfe.
yqm totum
incjêdibdi
Ex
prope Chrifltdnum
his
gdudio
^•1
geiii'>
per orbem grdfjdtur ^niorbo infeSins , non Utetur ex ammo , w^mm hterettco-
rum pertinacidm fummd eruditione innocentidque '-vit£ tuorum tdndcm m~
fringi} Vin igitur acmento tibi grdtuldmur tdliHmfiliorum pdrentfj inqmbus
rsiiim•'
5
remutfcentis Keligwnis exfinfandammque hxrefumynci firmi(fma ffes confifiit.
Vrhtum Quis vrbium, quis rerum qiia publicarum qua lcholalhca-
de Soae-
^^^^^^ j^ noftro lenfus fucrit, iniinitum fic icribendo perfe- &
""'"
qin, alTcqai audicndo. Vnum pio vibibus Afculum in agro Piceno,
&
alteriim pro Acadcmiis omnibus Ingolftadiuin rcnccntiam dicec, pu-
blicam vcrius, quam fuam. Ita ergo in datis anno m. dc. xiii. ipfis Ka-
lcudis Odobiis ad Paulum V. Pontificem Maximum Aiculum loqui-
nominatim x.ui:êxn(fme Tatcr , ''oefira Tieatiiudo poffet yidere mutationem momm^
^^**^''
aua tn noHra ciHitate/acia efiy pofiquam ad nos rvenemnt Patres Soaetam
1 V , ipfummet Afculum non amplius agnofceret. Senes mtiquci odia pofue-
s
runt mmores nouas amicitias imerunt. gladiis pugionibHi precarij libn at- '
que coron£ fnccejfcrmt^ (- fmgms difcordurum conHerfrs efl m lacrymas pce-
riitentmm. Vbiantea. otio^hominum conuenms fora, occupabmt ^ nunc pie cele•
brant Ecclefa^,^ mfiitutas Tatribiis congregAtiones frequentAnt-.in qmbm
qui antea, odio diffdebant, amice conueniunt , elT' mutuis humamtatts chxrita-
tisque ojjiciii inter fe certant : njt non recenter m gratiam rediijfey fed '-vera.
ac diuturna amtcttia coniunBt fmjfe <-videantur. IUa qmque funt admiratto-

ne dignai obedientia filiorum in parentes parentum amor m liberos. ^ts om-
' vt noud apudnos (tgnofcimHi;, ex
,
Patrum educatwni, a^tduoque labori,

grati acceptareferimuj. (^ hk humi profirati , &c. mno M. DC. xiii. ciic
prnna 05iobris.
Vniuerft- At vcro Academix Ingolftadicnfis Cancellarius Dodtoreicâe om-
m/im,& j^£5 j^£ Sociccace , cuius iii tiibus omnino hominibus ipia penicus inftl•-
t^^ta perlpexeranc, ita Nuper quANtam Utitiam cepe-

denique cenliierant :
fnfolfla-
'
dtenfis:
Bauariafan- «//, @ Petrt (/^, dici '

rimus omnes ex aduentu trium Theologorum , CUmij
.
y <iAlphonf Salmero-
quorum prxfentia nonfolumftmcim de

'^'^" ipfis excitatam non minuit ,fid etiam auget. quorum ffigulcirid m Jacrofan5it's
fiudiis fcientM tum m omnibus difciplmis exercitatio ,
, fanfimonm
ojitic^ exifeciationem omnium , eamque maximam , mnfolum aquat, 'verum
eti<im fuperat.
injlonco- Paii cum vrbibus & Academiis flylo & animo loquuntur Hiftorici
rum va-
p^fJm-j j-nulti: ex quibus nunc vnum ex Hifpania, akerum e Gallia pro-
Vtnamtj ^^^^^ fic iatis. Vinccntiiis ergo Blafcus de la Nuza in Hiftoria Ecde-
Biufcide iiaftica&feculari Aragoniazteftimonium Latine redditnm hoc ponit:
Tom^""''' ^l^^^ illuflremfecit hunc (tnnum^factetque in '-venturx retrofecuU^fmt quod

SanSJaSedes Apofiolica, confirmant T{eligionem Soctetatts l s v. cdo dignum
, darehifce temporibHs ftcrum illudlnfiitutumy
ipfisque (Âitwiisfiratagema
ynde tMti ttimque fanSii (^ doSii homines prodierunt. Conientit in Mar-
aAndrcA tyiologio fuo Gallicaiio Andreas Sauflaius. Ipfo diefinSii IgnaUj LoioL•
s.mfaij, Presbyteri (^ Confefforis gloriofiffimi , qmfingulari dimniic bonitatis arcano
orbt ddtpis ac in lucem edttus, imminente tempore,quo aperto
abjff puteo, ater-
nus pietatis hoflis^ tetrah£refeon caligine folem Fidei QitholiCie cUnjfimum ob-
fcurare , e3^ perferales emijptrios C ri s l Ecclefam funditns fubmere
fatagebat. excitm "z^lo 'Dei nou<z militi<s. Dhx, nouam m aduerfum aciem , So-
;$
cietatem fcdicet I s \ , felici prorfus auipicio inflruxit
inferorum copils formidandam
ptis tnflitutamySediJ
. âm
;
KeguU fAnîfjimis prxcc-

auôritate mimtam, dtmna prorfus fapientia,
a;el hoc ipfo nominey
regenSy^
LIBER QVINTVS. SOCiETAS HONORATA. 671
regens^ toto orbe di^Hditj dduerfns impietatis cohortes
uiBdfere
perpetUo certdmme belktHram.
um ybique hicref^
, c^• ferd peccati mon~
Quiis fortijfim£ phalangis

Fide minfice etiam apud Etbmcos propxgata, fe-
, de-
'-
pulta i^norantidjîndicatd pietate, quocumque fol lucet ^ Utc patent : hisaue
trophtieis ouans Catholtca Ecclefta, impensl• IgnAtio qiiotidie triumphanti , lam-
que cum C R l s regnxnti, gratulatiir. î Sanôrnm priCcUre geilis
anmattis , tAm mirmda,s res C r i s cinijjice Lutetu Yarifiorum ag-
grejfii.<, Christo Iesv mmen alte prcecordiis injixHmgere-
( cmns
bat) immenfim glorurn y Ecclefi<£ perpetuum mummen (^ cvmmodmn fibi
,
<vero fempiternum decm pepertt.

His porro iolidiffiinis grauiilimorLim viromm pro Societace tefli-
moniis vnum lubec adiicere, nonlcLieidquidem, ied ad fuauitauem ta-
men & verbo benigniilime comparatum, exprelTumqueab Am-
pliflimoviro Erycio PutcanoMurarum delicio , illo non apud Belgas ErycijPu<.
cantLim, Ted vbi vbi vmquam fait,candidiirimi nota pedoris viris ec- f/"^"'•
iam maximis femper caro: ôdmaius , inquit, Keligiom Chnflmiic bo- d" panfiJa-
num pAtrum auo accedere potmt , qmm yt, turbato opmwnmn dijjidia orbe^ "°?„
yiri prodirent optimi^ doSiijftmi fi?i5iijjimiy quornm operd 6^ indnfind ciurex
"Virtutis rerjitfcerentur fccuU , a^jr nouofer.mre Chrifliiins lega arcanx miule-
illa ^
fcerent, nouo dimmtatis pondere firmarentur,
tmfielere expugnatol Societas iL• I s
mortdmm partim
, qnam
h£nfum,pbarii:S yirtutumy perfeSiio feculi^glorm difciplinarum.
Nec vnaSociecatetn commendaLik Europa, barbarx, cti.im trans ^^^^^^(,^
Oceanum, nationes ac Principes, nafcentis apiid ie Sociecatis tam- <. R.^
frigore, par-
ctim nomino^ fxtii Undo.
•
quam foitunati fideris exortiim celebrauere verbis pro morc sicnus Cux ^"^ ""^
magumcisac linceris. omniahic proreiTenonlicetjnon quns Caiigoxi- de Soae-

'
manus in lapoiiia non qnx Aluarus Congi, non qaa: Malaciqueccus ratetefti^
,
'^"""^*
vEthiopiie, non quic Zamorinus Caleciui, iioii qua: Achcbarus Magni
Mogoris, non quxCafrumiiiMonomotapa, ceterorumque pcr Ahi-
cam & vcramque Indiam populoruin Reges acPrindpcs in Sociecaccm
& Socios encomia efiudere, tam prodige,Vt immodeiationsm iilain
barbaram contineiuia Religiofa non feiar.
Omittere tamen non polTum illud breue quidem , fed illiiftrc eiico- dKomm
: mium, quod facris exprelTum nocis Societati dicauere iam pridem Si- ^J.11"^"'^'
neniis Imperij Gubernatoies duo. Horum alcer fub ipia inicia admif- torHrn.
'
forum iii Sinas SociorLim (cum moderationem in iis eximiam , iii &
:
exponenda C r i s i lege virtiitcin animi atque folertiain peifpe-
xiflen, & porro impeniiii';) versa demum iii venerationem
'
admirationc ica ftatuit, eos non tranfeante v-rbo, ied expreiris,ex i-nore
gentis fu^, affixifque tabulis perpetuis honorare. fieri idfoler, fadum-
que eil hac, quam qua fummi quiqae Magiilra-
fubiicio, celebritate ,
'\ tLis fiiam iii familiares tantCim ac pares fibi, bcncuoleadam publice
conteftantur.
Binas tabulas inficrni opeie ftriatas & coloribus illuftres, eoqui in
.; fiiriilibLis obfcruaii folec appaiatu, ad nos miiir- adieila voluntace fua,
qiia deiiderabat earum vnam facrie apudnos xdicuLr vcftibulo impo-
ni, altcram in eaoptabacaulii ftacui, in qûam officij & iiilutationis gra-
•
tl4
Nicobiis ti^ conuenicbantamici noftii. Illa CLibkalibus eharadleribus hoc pra?-
ffic - fercbat clogiam, Dimrum floris cedes: harc vero panbus cxprediim licce-
£nai ud ris hoc Socictatis encomium exhibebat, Gens ex Occafu facrofmcfa. mi-
fimascap.5. noribus infd notis adfcnpto Gubeunatoris iplbnomine. quo quidem
a grauiflimo illo inter Sinas Magiilratu, ficriad amicam venerationem
iirultrius nihil poteft. Cui aftinc & omnino geminum ofticij genus &
laudis ampliiIima:,quoplanbus poilaanis Pcquiaenfis vrbis Guberna-
torafFecit Socios recens tum miHbs iii polieilionem aulx iLibiirban^,
ad P.Mactha:i Riccij repulturam, & vfiim Societatis pci:petuum,au6to'
ritace reoia atCL-ibiita:. is adoniaram miHamqLie rabii-
iimili vt ance ricu
lam tumulo Patris impofait, cum hoc lemmate: Ad mfiitm fkwam ije-
ntenti Matthao Kiccio e mngno Occidente. Quo quidem Siiice, iuititia &
rarione omnia metientes, ad iummam vencratioasm iignificanrins
eiFerrenihil iblenr. Eticaraneeciam citra adulationem velmuidiam ille
potnit; ciim maximorumeo ipfo tempore Magirtratuum ci'ebio de So-
idcm 1. 5•
ciis audirencur \\x voccs ôdefl tota hac attli tribnnxl , qnod non mtelli-
:
gat legem iUam, qmm êram ejfe ? Inmma fateor ac

pradicatis ejfc ,
debica veneratione Fidci Cacholicas, ac non minima etiam commenda-
Summitm^
-
P^'2Zvt
di
ris II. de
ocpcme.
niLis
Agc vcro
viiOiLim
)
,
tione Sociorum , quomm non minus e monbus, quamverbis, iuftitia;
ac vcricatis Chrirtiana: lux ic[c incorrupta prodebat.
vc finis
Ferdinandi
^^^ hoccft, perpecua
II.
fit
vnius
aliquando, hiinc
( fcd
tantomm orbc toto Principuin
qao maiorem mclioremque non noui-
Auitriaci Cxfaris fcmper Augiii}.i prima ac
noftram voluntatc tabulis exprefsa
in Societatem
fQ[ei-jj-,|[3ys confignemus. Is xi v. Kalcnd. Martias ann. m.dc.viii. Au-
fLipre-
lliixtum Archidux, hauddum iufcepco Imperio, in litteris ad iextam

Patrum Congregacionem Ratisbona datis,
'Reuerendi admodum Tatres, fauore
inquit ,j?ro meo ergA ipos,
,
,
(g^ ab ineunte <etate beneuokntiA atque
m <-veflr£ cximix.
obferuantu^ elahoralô, ne
gfiitate mtx opera. <ijel flHdium '-uel ojjicmm vllum defiderdrt
oAmo enim njos, e^* '^nice diltgo^ ita vt yeflro-s calamitateSy re~
.
Keligionis tuenda, ts^ augenda. di-
^'<-umqmm
rum omnlum yeflrarum acerbitates, p-oprias meas ejfeprorf^ exiflimem e^

'
;
ideo Qllegia '-ve^ra^qux partimameo Sereniffiwo parente Carolo,

pdrtim me tn meis promrjciis ereiici '
auflafunt, Vt meas proprias facultd-
tes e^" familias tueriy amplificare i^ ornare non dcfin^m.
Qua: tanta potentiilimi Principisexiftimatio dc Societate concepta

, _ eo iubinde increuifie viia cfl:, vc in eiufdem commendarionem iam tiim
tirtutum Cxlar aliquando diccret: Si liber eUem. ^-ut fratres mei hodie lunt. Societa-^
Fcrdinadill.
^ JJ > J J '
, • •
/
p.Guii.La- êm s V omnino tngrederer.
c"p"i<!"
Qualiergo vixit in Societatem, tali & mortuus eft aniaio F^rdinan-!
(
diis.de quo ne vllus ambigerer, iii codicillo, qiiem teftamenco fno at-i
tcxuit, ita fcribi iuilic: Ante omnia atitem ferio nguL•riqHe ex %elo ipfs
natu maximo filio rcgnamro Domino Ferdinando Erneiio,
omnibuique noftris libei-is, heucdibus ac fuccefloribus ) commendannis
peruenerabdem Societatem
iUi fnd doolrina^
nd Qitholicd Scclefd,
Ies v, eiusque Patres, '-uelob
chdneiuuentutis mHitutwne, ^-vitdqHe exempUri in Chniiiit-
nonfolHmmhii mterioris noflrx, ^ tdmaxime , quod
Pro^mciiS,fed
%egmy
LIBER QJINtVS. SOCIETAS HONORATA. 67
êmis noflris ommbns, ommbusijue noflrisVrouinciis^ mo toto orbe ChriHia-
no, multum^ benCy vtiliter operxntH}•} in confiruandd fromouendaque fatho-
licdReligione fdeliter omnino, ^ pr£ ahij adUborant } contra <-vero mgratui
hic mdlusiiue mundiis eos pra ceter^ odit ac perfequitur : <-ut proinde maiori
3
proteciione, auxdio^4[fificntia.
heredes O" f^ccejjores

vltima noBrd intentio (gr volHnta-s.
mdigeAnt ^ digmque fint.
ftncere pncfitturos
Hac omma fupradiclos
confidimm. êro htec njnd
Illa AugiiiH CiEraris, paientis vcie pij , vere Chriftiani, Ferdinandi

nouiilima verba func; quibiis, quo cllct in Dcum, in Ecclefiarn , in So-
ciecatem, in poileros aiiimo, & qualem cuperet hereditatem fiiis filiis,
vnara prar omnibus, iecure tranimictere, oftendit liquido iatis. ied hasc
ille dederit amori iuo, neccflitati certc non dedit. Ipfe iam pridem fan-
guis incegerrimi pacris, ipfa indolcs inuiftiilimi Ca:iaris , ipfe ( fi ita lo-
qui fas) Ferdinandi IL genius tiansfurus Augiillam Auiliiacamque iii
prolem , fic cam inftituirj nihil vtin Fcrdinando III. nihil in Lcopoldo
parends optimi & maximi vc requins. Pergunt illi, qnia amare dc
piopugnaue Ecclefiam, tueri etiam atque defendere Societatcm: pergunt
inde a Gerinania id quod ab Hirpania llLidioparifacic Philippus IV.
(
cum Fcrdinaudo fratrefuo) in fparfani toto orbe Societatem ^ fuuiTij

ceii aemini fideris, forcunatum lumcn effundere. Sic aCTice bis scmini
Heroes Auftiiaci ftemmatisj par vCrnmque dignulii cognato inter vos
faiignine magnoriim Caroli & Feidinandi. amate quam amauere ma-
ioies Societateai Iesv, vcftro fubieâm Imperio benigne fufcipitc;
veftro & diuino vobifcum nomini coniecratam , veiitis , iubeacis eiVe
fempicemam. Ita Belgx & cum Belgis mulci vouenr.
CAPVT VNDECIMVM.
Socktatk I s V exiflimfttio flwihu^ diortim^ ac frmû^
K.ehgiofori4>m, teflimonm confirmatH-r.
EFeriint Annales noftri ad annum prioris fxculi LXiii. itatum

_ _ apud omnes floiuilie Societacem RomcT,peique eam ea diuiium
\
efFecillc bonitatem, vt vir nobilis ab Vrbe in pacriam reuerfus, quseren-
ti quid vidiliec Rom^ pulchcirimum, Societatem Iesv rerponderir.
Quoporro, quamque ftabili fundamenro vericatis calia veldixeric hic,
vcl ille perfcriprerit •, non erit aibitLOr qni dubirare vltra poflic , auc
quxrere, cum audierit qu:Kquantaqne de Societate tcftatiimt ij , quos
fupra falflcatein & ignorantiam iaiidicas atque fcientia , fupra adula-
„ . tionem fumma dignitas, ilipra ftudia paitimn candor innocentia ^
Pr collocarunt.
Verum enimiiero ( vt fatisfiat forte nonimllis ,
qni parem commen-
daiioncm Societatis requirent etiam ab iis, quos, vt ipii quidem ancu-
mantjSociorLun.Tmulos, atque cx xmulatione cenfores elle perfuadenc
iibi) attexam hoc ego loco nonnulLi inquarinciditeftimonia Religio-
ibrum horainum, qiioium non cxemplis miniis quam vcrbis ad virtii-

teîl inflammata Socictas, patiocinio niti gaudec,& auitoritate defendi.
Q^ q q / Eniin-
674 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV*
Enmiticro non magis qiuim improba eil: indndio animi illa, qu^
ftulta
plcriquc morralium cx ienlii opinor iuo alia qux

( hiimanis maio-
. j^ ramedcnccs) Religiofos interOrdines efle pucant arinulationi vel in*
Ab"hnRe- uidia: locum j
quaiinon fint interillos ,
plurquaiii natiira fratrcs , ne-
UgiofisSo- J^,^-n amicos , omnia communia etiam ;
laudes & merita. Auditi func
"h^J}Z' 'lli i» Eccleiia Dei Heroes Ordinum,& miliriac bellancis Ecclefix qua-
rorafra. ii piimipili, SS. Augiiftini, Dominici, Franciici, & cecerorum ex infti^
inbw. minima
ji^jjQ Relioioii viri, cum dicercnc visa nimiruin illa ac niipec
vaidcrama edita, qualequalc auxilium amictiE Keiigioiiis, bociecate ; Soror no-
hcûdcL fira es, crefcas m mille millici.
'
signac.j.
Votum acccpimus , coiiditionem amplexi fumiis genetofi fracres, ,
quod foror cft inccr germanos , primos patern2E hereditatisex viu & iu-
iticia polTcflbres, hoc eft inter vos, &: vultefle Societas noftra minima,
nullo magis cituloquam honore veftri nominis Ipiritus accepto mu- &
nere glorioia. Sed eiiim ha^c vt liquidopateant, fiatque fatis opinato-
ribus illis, qaie lint aliorum Ordinum dc Socictace iudicia, videamus.
Quidfoa' Religiofis merito accenfendus eft ille in Bartica faiKftitatis & clo-
ves jiHiia quenci.r Apoftolicaj nomine, tocaque celebratus Hifpania loannes
*'''^''"^^'*'Auila,experienciirimLis virtutis magifter, idemiûe fcriptor egregiusl
Hiii.soc. .^5 hic Dodor Chrirtianie, ac, ii per artatem licLiiilec,
numVjy.ti. RcliaiofiE vitiE, vfqiK co Socictatis crat, cam prxclaie de hoc Ordiiio &
durque prxfeitim auoloie Ignatio rentiebat; vt, cum illi per affcdam
valemdincm in eum ie reciperc non liceret, difcipulosipfe fuos ad illiini
quotquoc fLimma volunrate dimitterer. Diceres (ii fas diuinis hu-

poiTet
mana fubiungere) altemm qiiaii loannem Bapciftam , alceri Sematod
iludioiiiTimo animamm, omnem fuam opemjftLidium, difciplinam,
vicam demum, vircuccmque rubmittere.
Oriandin.
Infercre hic iiuiat id quod ab ipib loanne Auila Micliael Turrianus
audiiTe fc fcribit,
titm SocietatiSj
cum
<^ ctmcta
dicerec : Ex animo complebJt
eius institutai laque Jefacere
feCe i^ excipere
natHrah quadam qua^
-
fproprij amoris il/ecebra, quod 07? pUne congruere7it cum eiiforma,, quam
tn animofno ipfe defcnp/erat : td ejfe, quod fuo fenfiffet m (j)iritu : ^jemm fe
Y(i7'iinymphum [, O" gaudio gauderc propter ônfim-
lom'f}is fuiffe^
Nec atque fi puer conetur Upidem nige7item attollere qui
aliter fibt contigijfe
,
dum pr£ "-uirium wfirmitAte rem nnmqiMm perfctt, yir fuperneniens robujhis
pro ymum maonitudme tmllo mgotio tollit ,fuoque loco apte cotifiituit.
ûid Ru- Acccxere liceat huius religiofiiriaii Doctoris Auila: iudicio , altc-
ardM rius , non piOtellione quidein, fed voto tameii & innocencilliina vita
rcligiofi item Dodoris, granirsimique viri,Ruardi Tappeii,Louanicn-
iis Academia? Cancellarij, hunc noftium Ordinem bencuo-
teftatas in
lcntix monnmentnm. Is cum folennem, qnam vocamus, Adriani ab
Adriano Profersionem cxcipcrct, fumpto argumento a verbis Domini
tntispa°c.T
diccntis loannis 5. r5V/W<ii/w; wo«z<w do 'XObiJ njt ddigatii mmcem,ficiit
ib.i i.n.^).
(^ ego dilexi ôs. hi lege , inquic, ^jeten camaltbtis rudibusque ludais
maridAtumfmt ^Ddiges proxmim tutim ficut teipfum.Hocvero ?wuoChristi
rmndato, quemAdmodum fxnEius CynUm expomt , lubentur difapuU ddigen
proxmum fuprafeipfis : ?impe ftcut C R l s s dilexit tios, idque eft
quon
hac fiuilu - noitx Iesv Sociitai fiudtt, hoc eius filiis propoftism ej/icx
hec muo C R 1 s 1 mandAto^ nihil charitate/raternd pni*s haUre, fm nid-

liin rAtioneyn dncere , feip/os exinanire , totos fe iid Deihonm-cm ' fdutem
proximortim cjfnndcre ,
qiiemuis Uborem ^ qHoduis difcrimen fubire, dcmqiie
n)itdm ipfr/fi pro C R l s (gj^ animarHnrfiiliAte conternners. Noma in-
anditusque chxntatis mohts^ qmm C r i s Donnnns trAn^tWKs ex
s
hoc mundo ad "Tatrem commmdMit fms . Hoc itaqne nounm mandatum pro
fundainento ' radice fancla hicc Societas habet. î enim ei fe wamip.wt^
nonynicmpmmy njtAlu Kehgiofe Familu:, chantAtis.offcio fefe dedica,nt,fed
plme omnibii.f^ ad quxctimque qiicifcumqne terrarum in oras mittiintur. ôd
qmdem adco pViefiiWs ^ janSiiim ^ <~ut Gmnem fuperare intelligcyjtum nji-
deAtnr i mirmnqiic non jit^ h(cc fincia Societas cognofcatur pmcls. ^£
raento plane ftnciijfi?no 1 s nomine appelUtur^ non , <-vt qmdcim periierse
dicunt, quafi fint dcSocieTate dialoli ; fedqma. Oominum I s eiuf-
que Apoflolos modofeclatur.
quidem holcelmgulos: iam eodem conipirantium Ordi-
Et adhuc
nuin etiam inneorornm Rcligioiiim agmen educo. PrcEibit viiOruni
dLixFemina faiiiilaTereiiade Ie s v, illa quam tam non inciil- <j«/iy;;**
candiE fanftitatis mulier veie forcis, de Sociis ipfa fic fcribic: Fmtpropter ^^ '^^''^-
mAim honum meum:, Vt ego cognofcerem -

cmn geyite adeo fancia^ ^s Tcrcfia
traciiirem
^"'^
irt
qudu eft Societoi 1 s Laudatus lit Dominits quod mihi dederit ora.- ,
^"'^•
tiamobediendi mas }^^.^ qm quxji jemperjuerunt tjti benediEii hommcs prefsa anao
^^'"*
Societaiis I s .... Habitabam propei/Ios,gaiidcndo '-vdde qttod trxBaran
'
frequentercum illis^ quia tcintiirn cognofcendo ftnclitatem iUorum conuerfitio•^

nis, eratmagnus projeEius quem anmm medfentiebAt.
faccre non pollum quin attexam hic fragmentum Epiftola: qnain
ipfa fanila Teieiiaxxviii. Inl.ann.M.D.LXviii.Abula dedicad Chri-
ilophomm Rodiigues de Moya, cum ille Segurx de la Sierra crig;cre

pcrcupcietclauftmm DifcalccatarLim virginum,in idquc fuasHlias ipfe
induccie ea tancum legc, vt Sociccatis dueiitioni tam quam reli-
qux abs fe fundaci Cocnobij virgiiies iubiacerent. Sancla: Tereiia: fen-

tencia verbotenus cx Hifpanico Lacine iic fonat: Homines Societatis Iesv And. Luc«
fum rnei Patrcs, quib!i.f^pofi Deum, debet anima. mea bonum omney quod ha- io"ati'j"b.'f
2.6. ex
bet: Vdiitbus ttiu adicior ex eo, quod intelhgam eas cum Patrib/is iflis aêre ^^?,hcutico.
folitas: ?iec emm quxiiis, fpintuales illico comumuntnoflro Inflnuto^

licet ftnt ,
. qmbus ilh aconfedionibus fnnt ,

qudes fnnt propemodiim ornncs ^,-
Tiorum dtimnx: neque memini njlUm recepilje me qU£ non ejTet illo-
rurn
y
qtundoqMidem Cifi prccfertim 7iobis dpttz fint. Equidem gratias ctgo
DeOf qmd eorum, qm me genuere^Vatriim me^ m (^cxnobiit ab ufdem

^nritiis
trmsfufHS ft .... Itaque ReHerefidilJimiM Cemrdis nofler 7iHper Imc tranfefis

itttpracepits nj't Patres Societxtis exhortationes haberent adnofii\tSj nec ylli!4^
Attiioritate prohiberipojjent, abfoluerentque confiteri cupie?ites. Ob-

reqmdem Conâtutiones eoram^non '-ueta.retamen qiô mmm interdum idfiat^
nobisque inter agendum recie confulant j quodfaciKnt mnom cumfruSia. T)e-
ildenmn tuarmi JiliarHm, <-ut nouum lUm ânobmm tvmm Vatruni cur£fuh-
ncimty tdem e^- meum efl. Scito tamen illos id nnn admifpiros^ tjjct licet Prin-
îpmnfcmmArumi qudia/fnodo vellcnt, exhocmulta habercnt : adeoque^ quod
optaiy
Q__q q q 2,.
• AGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
076
optds, fiefi non
cum Vxtribits
. iflis^
Benedifliis ft
quam nec aufcrct njllm
Deut hahere nos pra
ymqmm, neque mfert.
aliis libertatem aên^
Ita tiini
t]iiiJcm icniicdcSucietarcTcrciicij icntiieLqae, ii vuicrec, etiamnum,

cumdcm apud nos, dequo fibi tantopcrc giatulatur, Ignatij, imo Dei,
fpintiiin (qiiod huiiLs vnius mLinus clt )
iuuentuia.
Vnum rupercll:, cditum dicainne a Deo, an fanda ipsfa Tereiia quo ?
ndcio num illurtnas davide Societate teilimonium pofsic. Vidcrac

ha:c (aniinum eius iUuihante lumine diuinicatis, illo quo latcntia in re-
ceilblocorum ac tei-nporiim,edam homini apertafiftuiKur) initnidirsi-
iriornm in bclla miHtum excrcicum candida, in argiimcntum violorii•^
.
ii'^na portaiiciiim
Tciciiai iccrctis
: ( exprciiam lioc oiicnto
priuanlque
hiiiTc
tabiilis reilatLir intcr ccteros ille .qui
conkisionibus hiit {and>r Virgini, Sandius de Auila Epifcopus Segun-

Societatem I s ex
rimi.s.) ue Sociecateei*go,incommentanoloqiiem habebac conceiramm
iTj:'!^^»!'' ^bi a Dominogi-atiaiLim, ipfaiic loquitur Vidi grxndia. de toto lunBm :
Ordtne. Vidi nonfemel eos in calo cum fignis candidi^ in mdtm. Vidtalia
admirdtwnis ingentis , ideoaue mAgna. m ijencrAtione haheo Ordinem ilmmi
pr.cfertm cnm '-vfu ' conJHetudine diutnrna, deprehcndam yitam eius ac mo-
res cu?n exhibitisrmhi prodigiis conuenire. Sane cum hcererec hinc ftupore
dcfixaTcrciia, indcinagnisLxtitiisincederct ex yehemeiiti-quo in cha-
ruin fibi iftum Ordiiiem feiebatnr aifc6lu , ita exaggerantem apnd fe
Rtbcra iib.4.
^,y^ ortciita audut aliquando Dominum I sM, cuin diceret în :
Jcires tu quitnto olm auxilio futun tlli EcclefiiC fanBa. plus fufpensa
hac & quam peiiedla quauis oratione fignificans.
brcui,
qtud T..
Thomas dc Villa-noua ex AuguPciniana Familia Valentinns An-
FiUa.mna ^^^^^"^ , ^ ûem dc Socictatc araoucii Valentiacernerct, auxilia iibi dc-
^4. irahi pcramancer cxpoftulabat.
ntaniti:
Sanclus PiSilippus Neiiiis, cum familiaricer vteretur Ignatio, in eo-
quid ff.n- qiie Socicracis I s admiuabilem Ordinem, quaii compendi,o, videret
lippinNe.
c^prcnum, ita in eum cxai iic , fic inflammatuseft tudioimitada:vir-
>mf.• tutiSjVtin illum admitti fe vnice poftularcr. Sednempe non admifit
vltOindi Ignatiiis. hic enim, vt erac non fui, non Societaris abs ie condka?, fed
ii;n,iti:i. 5.
ampliando: tantum diuinzc sloiias Itudiofns : prxfcius adharc aicano
moiiitu Congregationis eius, quam EccIcHo! tanto bono Philippus iu-
futurum credidit ere Domini publicaj fi noii fuo eum Ordini
fticuic•
aggregarct reddiuinx piOuidcntix rclinqucret , alia eaque non minus

,
cxpedita via dcduccndum ad faliicem, etiam proximomm.

Lu. Ludouicns Granateniis, ex Oidine fandi Dominici nobilis Ecclefia-
doHuiti
fj•^,^ ^ Scripror, iic ai-nauic pro bencnolentia iua, tantique fecit nouel-
fis Domi- ''^'^ tum Ies V Societatem, vc aliquando Eboi\€ , &: pro concione pu-
ittcamif: blica diccrer, eam <iApoRolicum qHemdam coettim ejfe, qui ad bommum fdutem
1*11! t -, p.I » * /^ /^ ' - -
reuoumaumque m Ecdejui Dei <-ueterem jimoittiitem,

l t
i.M.n.iy. ('^'^î ratione tuendam ,
B.ir. totis njinbus conifirarit.

de/uar- B.iitlioloinxLis dc Martvribus , ex eadem fandli DominiciFamilui,
tynbiis Ecclefix Brachareniis Antiftes, clains admilsa , fed cLirior depofiti ite-
oimmca- j-^,,^^ dignitate , ad Lainium credere fe fcribic Societatem proculdubio cAttiii
Hrt.soc.p.i emijjkm ad Ijorum miferabdiuni temporum rmncu ^ caUmttates reparaiidas.
LiBER QJ INTVS. SOCIETAS HONORATA. ^7^
Denique giauiflimus docl:ilTimusc]uc vii• Franciicus Romxns, iam ^,,,,j/r?..,,«fi
fxpe nominaci, nsc iaris vmqiiam lau dandi Pacrum Prxdicatorum Or- '#'J ^'*'-
diiiis dumicnptis Roma lictcris x.Dccembris, aii-

Maiîilci-Gcncralis, '^l'''>^'"•
r eijrcrGc-
^
•
\ j \ 1 -1
no M. D. XLViii. laos admonec, vc recens approbatam a Ssde Apoito- ncr.ilfi
iicii Socictacem, Presbyrerosqae eius tamquam fuos commilironcs iu-

^'-^''''^^•
uare, & contra impugnantes proccgerc vclint.

quxliter hoc caUmitofo tempore
inquit, •'^/.,
quo Keiicio Chrtfiiana
^, k-ereticorir/n tclis tr/ipe-
^''''"J '
s-
titnr, malorumqne peruerjis monbHs L•efkîtur ^ nouin! Ordu

Ji'resbyterorum reguUrmm fiib
nominis IesVj ck --vrbe quafi pricfdiariii
titnlo
YrKmm \Dei benignitdte fubmijpK eB: qnem ob ingentes f-uEiis^ quos leflioni-
b:i^(^ conciombiis publicis^prniAtorHm adhortationibus^ confefftGnufn Audiert-
tid, cetertsque ficris exercitiis,ac ftnStorum morum excmplis ^mUcclefia. facit,
SAn^t(jinnis m Chrifio n?mr^ D. N. Fmlus Papa UL approbdint es* con-
firmmmt. ûod ideo ôbis figmficdtum yolmmm ^ ne hmmlnpttuti nom^
tixte fedticiits qmiftAm rueflrkm^corrfmditones fms ad ciimdem fcopum tenden-
tes, &•
T)eo fibi fuppetia^s miffos pcr errorem fortaljis oppuunet , eortimqne
detrahat mHitutiS , quorum fimEiibm gratiilan
buerat.
pios dtlus ^mulan de- ^
Nec hoc fuic vnius hnius aui: Ordinis ant peifona: , vtriurque licet
iiimma:, de Societate iudicium. Emmanuel Rodericus ex Seraphico Or- <j«'^£'»•'
"1-^''"^:
dinenon minus aut beneuoleaut copiose eam commcndauicj de eius
•tnim origine lic aic : Omnipotens fermo Dei de regdibmfedihfij <-venier:s^ Ordtnis
chAnjjimam fnam lj)onftm Ecclefiamyiftaits, fufcitauit cAis Ignatium Loio- •^"'"T^•'''"•*
Um cum fxnSiijfmiii Sociis ,

qut %elo omnes ferMefitiffJmo a:Buantes, coNtra noTnc. &
Lutherum omnesque cius fequxces co.flrd pofuerunt , pamitentiam pr<edicxn- q.iâi°j!*'*
tes, &c. Et panto poll de eodcm Ignacio in hanc icribit fententiam:
î mnSiis illis fecum Christi Iesv co-fnmditombas Italiitm

: we72it,<~ubi fAnSiijlma opera per ipfos m
rumqiie ftlutem Oeo indies operiinte,conHitiierunt Congregatwnem iBam^ ?7-
augmentiim )?. Fidei ''
i
Ignatij ,
fed SocietatemlESW Christi appellAri, adco ojt inde yemant lc-
juitiZ appellAtt.
•
ctiam Carchufianorum innocentiiTiiTirE Famili^, ciusc^ne fammi qmd Pe^
Pai•
Prioris Pccri de Sardis, Generalisquc coium Conuentus,io nafccnic ad- '^"^^^.

r
huc Societate, Jenius
-1-
&
Surdts,
pietas , dans anno m. d.xliv. ad ignatiam e rnor ma^
maiori Cartliufia Ikceris comprehenra. e:e fic habent: Auditd famd g"'^c^^r-
•\ .
odoriferdyfratres in'Domino dilefiijjimi , de <X'eflrd exemplari coniierfatione, 'r^"."'

fdutari doSirind ^ '?2( panpertatc, cetensque îrtutibui, quibus m Hift.scciet.
tenebris deplorandif^ciili reftdgcntes perhibemim homines in nîdper- nuraîo??^'

ditionis errantes ad drf/am njiarn falutis remcdre , njacdUxntes flabdire , flatt-
tesque dd proficiendum in '-virtntibu.r flinmltre ^ (^ magnum in Domino Ec-
clefee Qatholica: f-uEium djferre ;
gtm fumu.t in Dommo^gratias illi dgentes,
quod m tantd, dcfoUtx Ecclef£fH<c caUniitxte qudpremimur, excitare digna- ,
tm efi c^ mittere nouos operanos m '-uinedm fuitm recorduius mifencor- ,
dix fuce^ &c.

Bruno Loherus Agrippineniis Carthufix Procnrator, continere non {id Sru-
""^"'^^',
: fe potuit ,
quin maiorum iiiorum rccutas exemplum , id qiiod de So-
cietatc noftia rcnticbat , fcriptis ad lanatium litteiis explicarcc. Inter
Qq qq 3
cetera.
67-8 IMAGO PRIMI SMCVLl SOC. lESV.
cccera, Dolchamiii , mquii: , interim ^hfentihuf hdrefibus ,
no7t efp multos
, ,
Anilrc.is La- ••
rt r "-
ci^ in v,ta (jui contra ifios tartareos jpmti4s je opponerent: cum ecce prxter anmimn opt~
Ih.lTL monemnon muho poft tu exJhtifti,Vater

cekberrime I^nati , fjiretis mimdi
ponipis, horionhHS^ iiiuittij, rvolHptatibns,ffretdgeneris diomtate, &c. Quj.
biis, poit magniHcam cominemorationem caium lei-Lim qua; Dci\
sloiiam &Ecclciix bonum praibrec vbiqueSocictas, ira dcmum inb-
iiiniîc: Si ob flagitia (^ errata ^wqudm relinquendi fumr/s Deo,iam^d
tnaxme id timendum ejl, quando yjque eo omnis creuit trhpietoi, <- pojl
ft yltrk progredi; njnum dumtAxat fnperefl, quodnobts mehoru fpei fiduacim

tnacrit^ '-vejirx. nimirum Sodalnatis noua priecUrdque profeljio^ nmn- '
f^mm fitis Uudatum îtx inflitntum. "TrorfHsque tiobts perjuademits fore,
'-vt per Veflros qnmdoque ChristI Ecclefa in mehns re/Ormetnr.
md Za- Nec ilkiltre muius dc tlindata pnmum Socictate tcllimoniuin infe-

^^-
tteriMm
CapHcci-
ruit Aiinalibus
y^pj inquic, hoc
%eiigionem êrbo
,
Minorum Capuccinoium
'
, w nito
jcnpto propugnatam
Zachaiias Boucriui?: Qte~
Henrictis VIU. Anplia: Rex.pofl Cathulicam
^ ob Annte Bolen£ camugiumâc

iioritm: f^ttharincC '-uxorps repudium ,
(chijmate in dAnglia, concttatOy Pontifiajobe-
^''
fti i°}4. (dientia, acpofiremo Fide deJciHit, maxima Dei tn Ecclejtam tum promdentia^
tum benianitas erntuit: nam hoc ipfo tempore prima SocietAtis
I s s fundamentA taffa funt , ^Deo primum^ tumfincio fgnatio Loiola m^

Hore i qai hoc anno fex jibi ddmnclis Sociis , '' apl•d iUms Vitx Scnptores
njiderc licet prtecipua.njoti religione Vontificis obedientia adilrinxit vt
3 fi -^
quodin Kege ' Regno ceciderat, inftncio atque Apofiohco '-uiro^ atque in eius
Societate refmgeret.
*uiaRena. ^111 coiiionat quod, Renatus Choppinus de Sacra politia tradic Iiis
tm chvp- vcrbis : îfelU etiam hac tcmpeflate, excitdtus efl Superis nouus Religiofo-
fibTi"
^"^^ hommum Ordo, qui vt Ies Societate mmen obtinmt , fic afpdud facra
«um. i8. Vdginac lcEiione^cQticiontbus fcriptorumqtie edttwne nutcintem fulciunt Chri-
y
Kempnblicdm, rara wgenij do&rmaqne munera Adornatum tempU Deiy

id cH EccleîCy confcrcntes. Votiuntur certe hi partd cx optimisfitidiis infgm
glorid, qutc nixa 'vertz yirtutis rxdicibus nnmqtiam deftorefcet. ^^c '-uero mt
latet facri huius Ordinis nomtatcm tnmdiojam ftnjfe nonnullis: fed^ fi^Bis
inuidioc repaguUs^ lcfmtarum Ordo rddices cgit njelut de calo mijjai : quo for-
iiJpmiCHKisri rndites redimuam nêtcrnm hxrefim oppugndrent ceque ftre-
, Numme quniidam
nue , '-vti mpiis Albigenfium erroribus obiecii funt Do-
rnimcdna: normie Sacerdotes.
îidFran. Breuitet, ledneruose, Francifcus Enriqiics Habet
: fapicntiiC luminct
cijcM n-
jff„^^^f ctimfud, eum mflijftmo titulo Vrbdnus Vlll. appel/at Du-
riques:
cem - zAtUntem Ecclefi£ ,
qui do^lrra^ fux humeriS mmdum fiilciat atque
fufientet.
quid - Ncc his multo longius, fortiiis etiam acque vehemeiitius, Valerius
\
'
"
ieriHs Xi-
Ximencs de Embun, lacux Thcoloaix Protclior in Ca:raraiiCTuil:ano
menes:
Conuentu Patrum Carmelitanorum Voluit inquit iUe, T)ominns cteli : ,
(^terr<c ditare ^;- nobilem Societatem Iesv, colunmdm E-.cclefi£ fir-
wiffimam, mHmmquefortiffimum (^ mexpugnabdem contrd hareticos. Exqud

<T>nd tot prodierunt yprodeuntque quotidie doBrmd isr rvirtute duces robu^
,
fijfimi^qHot ex alijj ommbu/mnliunj Ordmibm ckncdibm. Quid ais,

vk
I
LIBER.
vir
ico,
magne
&
?
QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 679
ex Sociecate tot quot ex
nobis hoc anogarcnon velim :
aliis iimul omnibus
benciiolentiie hic error cx-
? Non -
&
ceilbs amoris ell:, vafto natiis aiiimo,3c verbis cxpreflbs ingentibus•
qualem necclTe eft animum Prarfcfti Qniteniis cius,qui Limam ^»,^ pr£^
adProregem dc Sociis ita fcriberc aufus ell: Mihi xjjirmnnu credat Ex- M'^ Qb-
CtllentiA ft*a ad rim ChniliAncim fronwucndam , ad opportunam his homini-
,
^ Prou
hui opem ferendam ^ plitris efe illos Vnos , quam omnes aliorum Ordmu7n Fa- ^^"*
^
mltoi i propeqfie tllHd ajjirmare aufm, pluris mterefe ReipubliCiC , illos ejje m
'haterris qmmKepos tpfos mditons. Scdenim, vt iemper compaiatio
omnis odiofa fic, nemo tamen conferri quin & pr.Tferri ccteris vnum
aliquem molefte co tempore, quo folcnnicati eiiis & gloria; dacaf
fert
aliquid, aliis quoqne, cum locus tempusque fiiciit, concedcndum. De

quolibec Sandborum fuomm folenni veriu canic Ecclefia Nott eH in- :
mntm fimdis lUi. & hoc ipfi encomium ^ etiam qui iunc longe ma-
ioies , Apoftoli non inuident qnin giatulantur porius, & gaudenc
;
aliquam iii eum, vel a fe fLiiscûe meritis, gloriam dcriuari.

Audeo ergo (qnando annuentes hic mihi & applaudentes audire
vidcorcos, quomm iuftiffimam expoftulationem verebatur humana
perfuaiio) audco,inqiiam, qux ctiamnum ic mihi ingeric aliomm iii
nos Religioiomm hominum illuftrcm proferrc fententiam.
i^W//^W4(inquitIoannesle Page in Bibliotheca fua Prarmonftra- W'^"•*"-
"".
'
tenfis Grdinis ) ^y^ celel;errmiAdlaSocietas Iesv, ^«ê quot Collegiis cmfli-
tutis in orbern dijfufa fuity tot velut luadilJimi^ doflrma: ^fipienti£ lumini-
bui mundum ''vmuerfum dlutmnmit^ tenebroiqHe dlas Cimmerias tlh ojfHfai
Uudabiliter dijjûlft.
Siluefter quoque Manrolycus,Abbasian6la:MARiAEdeRoccama- ^"^^ ^'1-

dore,Oi'dinis Ciftercieniis,pofl; miilta eleganrer de Ecclefia & Societate
difputatajica \\•. alto abfcjue myfierio dtfhofuit <eternum Numenjrnt
ji^.tHroiy.
ciai
dmiinjrbe Romay Christi in terris Vicarij fumma Sede, fuam traherent

origmem Sodjyquorumlnflitutuin forte fcutum^^^ inexpugnabde munimen Ro-
'
mana Ecclefa ejfe.debebat.ln eamdcm fcre fentcntiam Martinus Carrillus Annai. f.<.
â nnnum
Abbas Moiitis- AraiTonii cx Ordine Canonicorum Reaul. S.Auûftini,
"^ D '
'
I <4c. Si
ait videri diuinitiis Ignadiim mundo datiim , vc fe Luthero & Caluino 155«•
Fidei Catholicx pcftibus opponcret. Id ab eo ciusque filiis tadluin

ftrenue iuxta & felicitcr: horum opcra Christi vineam vbcnimos
frudus produxilic : homra non modo laboribus, do6trina, fcriptii, vi-
tacexemplo, fcd &
fangiiine defcnram conferuatamque veram Religio-
nem; nec veietur, ob multicadinem corum qiii in hac caiiisa vitam pro-
fudcrCjSocicratcm Matrem Martymm appellarc.
Claudet hoc caput Prndentij dc Sandoual ex facra diui Benedicli ^ttid Pru^
I
Familia Epifcopi Pompeiopolitani, Caroli V. HiftoiiographiCxfard,

auguftum dc Societatc iadicium. Intelligant ,\n<:\\\\i, omnes Catholicicu- Tom. i.
^^
^' +•^4•
quamque
ritiu @r
^/^
qtU Ecclefam fciam fpo?2fam f.bi vnice dtleffum OeHS ampleflitur^
generofos mdites 5(
fatigatamy dimnis fauoribn.i recreat ^nouos m cd
gubernatnrcs euocando , per quos, nc
)-
quo cafu illa pereat , confiituatur tn tuto. Cum Septemtrionxlibiis Europ£
fartibmfmimfecHtiLuthenmjfhiresalij emergerent brutales hxretici, fera-
'
^
rum
680 IMAGO PRIMI SMCVLl SOC. lESV,
rum mfidr comurati omnes xquare folo vmexm Dominntpfeab OccideNte^^l
excitaiiii I^mtium^ qni) abBraSius militiA arnnsque terrenis, arma
imer nhd ^
opera /moiJ hcroica poneretur. ddeoque cum cettris^ armandis ab
., Sociis in ipfm Apoflolorum e~ Ecckfia pnmauê munm ojflciumqui fncce^

oraculo: In omnem
rfaim.18. dcrcnt: itAciiie perillos fua dcmum pdes duuno confiaret
terram exniit fonm eortm. &jiodcertum nunc ipfo exprefHmoperenoflris ^
nos ocults contuemur quando Fatres illms fanfia Societam orbm ex hoc ym^
;
uerfim circmuere , legcm cinnunttmdo mortdibus , eo demum, quo nec

perHenerunt. lllis nmpe nouos orbes njtrwfqHe ad
tpfi penctrarunt Aiôfloli^
Orientem ' Occidcntcm Indu , maiorem certe partem eanimdem, njeluti de-
fermiut Dem y rut ihidem geris ilU benedicid îApofiolicomm Sociorum
mtinerc fungentur.
CAPVT DVODECIMVM.
,
.
Commmifitio Societpitis I s ttieim fth infidclibiiS
»
elmo
""^
f
I
«-iine
IT Ic
^ laudem
prolata
finis ceftimoniorum
. Socictatis Iesv,
Scd
quod
eil (niii fallor
illa
)
hoc maxime pertinentium ad
aPrincipibus viris in
commendationis ênus etiam

omnior
qnod ab holtibus,iisc]ue improois & inLiidis,quandoc|ue deduci-

aliiid,
tur. Enimuero quod illi Luidandum efie ienfenmt, ii fatentur palamy
maxime fi exaggerantj conilat profeclo non pofle non efle praîlantiili-

mnm opiis illudjCLiius commendationem hon conciliariiamicavirtuti
bcncuolentia, vti contingit a viris bonis 5 fed veiitas cxpreflerit, illaca-
criam innetcratx & maleuolcnti:^ viclrix : quod accidere non-
numquaiu ab improbinimisfolcr.
vcl
Aptifiimarunr, tateor, ad conciliaadam rcbus cxifl:imanonem,qux
in nacuia: quoiiis ordine fummum obtincnt locum ;
uieptiilima ,
qua:
inHmiim. Inter elementa , & ca quic ab clemeiitisorta, nihil igne ipfo,
nihil luce pcrfedius, ad conferendum lebus fplendorem, nitoremqne
etiam lideiibus paiein. Miiuin tamen, quanium cx ipiius aliquando
aqiia: alliiuionc , imo &: cccnofa: tclluns attiitu, res aliquie, oDlcura:
prius & inamccna-, fplendcrcant.
QhU de Audiamus quid hoftes vcrx Religionis qiiandoque de Socie-
igitur
Soctetate tatc icnfcrinc. Mclanchchon morci k\x infoitunatiilimiE lam viciiius,
^"'^ ^°'^^'-' audirct a quopiam kriuras peragrare,.terras, tranfmittcre ma-
Mdln-
chthon m fia, ncc qiiemquam feie nunc ciTe oibis angulum, qiio oon penetrarint,
frintts: y\^{ R.omano~Catholica; Rcligionis femen ,
,-,o[-, icceriiit fudore
^'^"^"'^ ^^^ etiam iaiiguine irrigatum;
dudis ex imo corde rufpiriis, cx-
Fior Re-
jtionHusdc clamare non vni auditiis cft: Ah! qmd hoc efe dicam} yideo fane totum
taiu.xro mundum brcui lcfmtis rcpletHm iri. Sentiebac videlicet verfipellis ille.
.
«^^...
^
"îll"'" vLilpinis kiis haudibiis
Socios fidei iincerns candor intraiTer.
Quid Beza crcdimne ? diccnti
locum
?
forc, quo importatiE per Iesv
imo mentienti non credam ; rta ta-
mei:
ineii ille
m
ma
LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 68l
: NnlLi fe vn ¥rmc'd
lefuitii r-jidcre.
arlo lumiiia
dentis iino nil videiitis oculus
,
nimimm
vlinm tamenexhis,
miU
ciiin
non
Chufiianx
imt
videt.
&z
nifi qnod
^ wtevritms
miccnc vndcquaque
Dixille Beza
-
^^>eiiigta nifi
forte obijcitur, inui- '""-'5«^•

debuens,ne
u .ihfiiii*''^
J';'""^;'^^•
'
meiitircre: NnUatein Francid Arrianx <-uit(e (^ mj>rolpitata nêiligid

m (^dmmfiis yidere. ii...i.- ... . {'iSii^
Inuidiose in ELxlciiam^ gloriose nimis in Socios vtrobique fine J^de ijHidKem'

Keninicius , Societatew, inquic, T\omaKo Fontifice excogitatam, ^tia.beru
p^l^^de
tem Eccleûm fnlcire dltqm modo Fundarxlupra pctram Eccleila! ou^\nz
pofset.
poicx etiam mteri prxualere non pollunt, & labcnccm fingis tu tuU m ?
ciendam aliqiio modo ab Sociecate vna ia6las, quam cot cetcrorLim Rcj-
ligioibrum, tanta Hierarchici Ordinisvis actutcla omat venus quam
defcndir, moleftantem fua, ladicatara folo, inhxrenrentiicielo, nxam
vtrobique & firmam, eciam inter minas mundi & fadfcentis lu le na-
IMXX extrcmadiilidia permaniuram? Demns tamen excOiiitatam a Pon-
tifice Socieratem
:
lcd nimiium ab illo Poncificej qui compati
:
infii'^
dtib lis noflris jiWo Sacerdote iii .-Ecernumjillo lEsv,cuius ipia fe nomi-
^
nelignatam gaudet. dcmus etiam iubhiltam aliquo modo ab Sociera-
te Ecclcfiam , quia icilicet oiTinem eo modum & operam conculeie
plures Religiofoium Ordines, impellente eos pioniilima voluntace,po-

tiusquam Eccleiia:neceilicate cogente.
Tolcrabilius eft quod Fiancilcus de Verulanio Cancellarius Anglia!, '-^^-
a^cns de inltitutione iuuentutis, ^/c, inquit, nobilijfinjapars prifc£ difct- •.
'^^"^^f^
fim£reuocAtA eiidliquAtenHs quxji poflhmimo in lefmtarum Colleom-^qmrum iib.i.dcDU
'
ciim intueor mduflriam fole?'tiAmque tam />/ doErrina excolendd^ quam monhm fuamenîs
informxndis ^ illud occwnt <iAgcjiUt de VharnabAz^ : Talis cumfisy ytiriam
'''^'entiaiuio.
efes. Cuiiis quidem hominis admitrenda videri poilit & cum ve-
litate iententia; fcd deteftabile votum eft nimirum : tales guiti fimus,
veftri mimquam erimus j ied conabimur, vti vos^ vti omnes homines,
noilri, Iioc eft Dei, iicis.
Sedquid hxreo in Earopa; tantum noftias fofdibus verius quam ien- '^'^^
..'
tenms
,.
?
.
audire &: rcieLTe
,-
.^ •/- \ r
luuac quid Atri , Alianci,
^ r r - Soctet.ite
vtriuique loiis m- ^^,,,;
fideles populi de Sociis & dc Societate ceniucrinr.
Taicorama, ille laponios incer Reges imperio primus & viribus, quidTai"
I
m•
ciim pet adulacionem laudaremr a fnis eo maxime titulo, quod Socios, ^/'•/•''^*
r 1 rr • •
r
IîpomHS
os, vtaiebant, impios & lcgis impia: protellores exegillcr Impenoiuo; jmperator
1
Fos, inquitj ita diatis, me eos exturbajje fednon fmt ea caujjd qmm yos aU Ex
•
Relat.
P.fioes. ;
-T-
• •
^}: mihi ennn numquam aut Patres illi iPnprobt 'uifi funt], aut lex eorum
impia: imo ego ajfrmo hominese[Je probos^ ' iegem eorum bona?n. Sed fe<i
quodejfent exten (^ pcrcgnm , ac lex eorum contraria ejfet legibut Chami (^
Fotochi, quodfecia^ no(lrai omnes (^'pnfc^s Imperij Cicremonias fnndi-
tJts euertebant cum ludibrio '
ignommid. ncHrorum^ &c.
W*^^^'-
Fait plurium iii ./Ethiopia ichiimaticorum Monaftcriorum peruer-
iLis Aiitiltes ,
qui vilis inibi Societatis homuiibus, diceret fe affirmare ^nnnes
idcerto pojje vidiffe njiros ApoHolis quara qm ea qu^- i^thto^s:
,
nrem qu£ Deijunt mn qu£ hominum aut qu£ Jua.

,
Negabat Rabbi Salomoii ludxuSjapudArmufios nomiiiatus

^
in pau-
:,
j"^^/•'•
Rr r r cis.
ifiiid Rjb- cis , fe cum multis DoSionbus (ongrejjhm, qiiid fimik ^mqnc.??i Societdtis ho-
t, s.ilo,non
^^^ ^^ repenifh ita mm eos eije m colloqmis fitkiles, in ea res ojm dmmcs
V." cî^^- grctti£ pofjit attnbm. Scdcminc hic tditaltis in cctGris, iii vno vcrumdi-
\ll"cAx. xit quidquid vbiuis gencium Societas agk pro Religione, quale vel
j
quantum alij iudiccncj minus ccrce vOto llio, vni liOctotLim diuinie
grarixattnbuir, vniiam pndcm diuinx glorix coniecrauit.
Quid dicam de pcrXauenum mod Bonzij atq; Brachmancs,
iisjqiix
qiix per Barzirum Saiaceni atqae liidasi, qux per AnchicMm Braiili,
qiia;pcr Bellarmiiuim noftri in EiiiOpa lixretici, per alios alij, de
'*"
Societacej deque inibtutis eius , ipsa approbante inuidia laudatiflimis,
ccnfuerunt? quid dc iis dcnique , qua; per Igniitiuin, qiia viuentem
adhucj qiuideindemortuLim, coadi etiam maligni fpinms , mendaci
quidcin illo nec fuo ore, fide camen & relam digniiTima prodiderunt?
And.Lucas loannes Vega,laudatiflimus illc Sicilia: Prorex, cum Romii intcllexiiicc
«iignatij." per fecietas adfe iitceras obitiim Ignatijj quem aim vniitersa So-
detate viuentem impense coluerat^ non dubitabat illcquidem, quiu
( vc ipie tum Drepano ad Socios ) cxicfti bcataque
pcrfciipiic vi-
.taminteriistam religiose traduclam frueretur in cxlo: auebat tamen,
pro fuo iii Sandlum inque Sociecatem animOj penitius quid de vnrifque
cognofGere. Priiis ergo quam dc Patris obitu ciiin vllo confjriet, enef-
.7 gumenam, qua: tum foite faciO Eccleiia; carmini adiuranda fubiace-
dAmombiu bat, intcrrogan dirertc iiibec,vbi iic.quid rerum ag;at I^natius.
^ hicilla
hnatu So' ^ .
^, j r . • \ •,
cicta6com-
^^'1"^"^ gemicu ( quem nempc libi tam odiola ventas exprimebat) Igmu
.
msnaata. tKts^ inquic , ille cApitalis boflis meus , lam obiit , locufnque m cAo alios tnter
Fundatores Ordinum Dommicum O" Trtwcifcum medium tenct. Plurafunc

ciurmodi malignorum ipirituum oracula , qiiibus iiium Ignatio & So-
ciecad noftra: locum dignitatis iii triumphantc parirer & milkanre Ec-
cleiia confignamnt. Sed enim, poitqnam Iesvs olim darmonia cla-
^""' mantia, îatu es Fduts Dei, increpans non iinebat ea ioqui nec ipfe
iam velit Ignatius, auc fibi, aut
improbis teftibus peti
,
imo Iesv Societati) aliquodatatn
patiOcinium veiitati. Vnum ergo folum, fed
;
-
& iubmiiTionis caufsa, fubijcio;
ilkid fcilicer, quod Regio PropKetiC,
quod qnod Societati noftrx iam inde a principio iui familia-
Ignatio,
riilimum, non folenne iam aut fxciilare, fed quotidianum carmen
•" )• eft Non nobis Domme no?i nobis, fed V^mmi tuo dd gloriam.
:
Ckm ^pL^m hoc 'toto Liiro <îros gloriofos <Sr ffiventes\

noflros exurnonim -^fuoniis ornptmYimms mmo^ mfpilioY,
ipiunohU [mcmfecit , fi eofdem littermA diquA cxmitatio'
ne cdehvcmm.
EXER^
LIBER QVINTVS. SOCIETAS ^fONORATA. og^
EXERCITATIO ORATORIA,
ORATIO PRIMA.
Societm co metgis )l• Deo homrdtiiT , cim minks hononmfnum
qnmt ^ iSr omnipi refert ad mmrem Dei glormm.
Nter cetera Religionum miracula , a Nuinine

I ad iuorum pietatem excitandam atque confirmaiidam
iam inde ab Ecclefix incunabulis edi folita j vnum il-
lud vel maximi aie aEftimatum,atqiie a pofteris iii pre-
habeiidum , vir acris iudicij & multa: ledioniSj
tio
quique ob vitx merita Summus Pontifex declaratus
eft Marccllus eius nominis iecundus, affirmare non diibitauicj tam brcui {^^r^île
ipatio, quod vix decem & iex annos exccdebac , iacram haiic miliciam,
*t^l^'s7cL•
quam Ignatius a Cirlo defignatus Dax atque Imperator & primus in- tatis*
ftruxit, & feliciiTime gubemauic,pomille tam longe latcque per tot ma-
i'ia,cotque Regiia ac prouincias,non iinc prarclara nominis commen-
dationc propagari. Ecveroquem non in admirationem atqucilupo-
lem rapiatj intueri minimum aliquem ccEtum tam breui temporis cur-
riculo ad vtraique Indias aciem explicafle, fubfidiarias turmas quoqiio-
iierrus emiiifle, circumtuliiTe vbique vidricia figna, tot ac tantas de ido-
lis, Iiarreii, ceterisque vitiorum porcentis , vidtorias repoitafle ? Vc illad

non iniuria cum Socictatc noilracommunicare poiTe videar eiicomiam,
quod Pcrfarum olim Rcgin::e Eftheri facrarum Litterarum monumcnta
dederunt Fons panim cremt mfiuuium, c^ m Incetnfolemque conuerfiii
: , Eftheno.
Non quod humanae iiiduftrias vinbus , aut icientiamm admimciilis ea

putem accepta rcferenda ied quod muniiica illius maniis , qui librauit
:
fbntes aquarum, & de cenebris Fecic rplcndefcerc iblcm acque lunam ea ,
omnia ipoiitc atquc liberalitcr ineim congeillc: vt in t imquani ,
vemm audl:orem,tanta quaiita eft operis tam prjeclari gloria rediindaret.

Enimuero volenti altius perfcmtan, e qua caiidem fcamrigine ingens illc
torrens pcr omncs oras iefe cftudcrit aut e qua luce radij ilii promana--
5
lint, qiii non minus quam folcerras, fui hilgore mentcs hoininuin per-- Societxt
ilringunt, & non aliam deprchendere

gratiirima voliiptateobleclant ^ °,"11„^^
licuit,quainquudprimum atquerolenne eius facramenmm nuiicupe- ?« frrnn,
tur , Principi omaium rcrum Deo, atquc muniiijeiitiflnno parenti, fer- fi^fi'-'"'^»
metu lupphcioram , non mercede IttpcndiorLim noii Ipe pr.r-

uire noii ,
miorum , non exipeclatione muneris alicums , qua: alioqiiin nobilsm

indolem ad heroica fîdla iolcnc eiigere; fed propcer inflammitum quod^
dam dciideiiiim eiiis honorem & gloriam propagaadi, cx iiiicero ac gc-
nuino amore profeolum , &: quiainfinita eius digiiicas ac miielVts id
omni latione promcretur cll enim illa propria libcralis animi atqiic
.
ingcnui nota, paieatem aiiiare, omuique obferiiantia colcre• non quod

Rirr X po?^
pocnam minitctur , aut opulcntam fponaeat hereditatem ,
fcd quod o-
ptimi parcntis nomen & patiia potcllas id lure iuoexigant.Merccnadus
quoiumdam cukus iure a amannum prolcnbitur quiyix

ccxtii vere ,
prxiniormn illcccbris m officio condaentiir nec vmquam oifenii Nu-

minis pccnimdinecommouentur
ccllantur. Seruilis
,
corum, qui aut de lapide empti iiint,
hoc d\ ingenij
,
prxfenti ruppliciorum mecu per-
aut iion vno ftigmatc inicnpn, iublato timoris frcno, iii omiie genus in-
temperantiar, audacia: anque libidinis eifundi, nec quidquam pulchram
aut honcilum dacere, quod non mercede aliqua aut vili lucello compa-
rctiir. Lonê alia eil ratio filiorum Dei , qui pacrem amare fc profiten-
tiir, eiusqucNuminipiOpterea folum obiequi, (S^ iandiiTimis eiuslegi-
bus obtcmperare , quiaideius infinita; dignicati ac maielbci dcbetur,

qiiia magnificns omnium opifex eft , quia quidquid {'imus, illius, in-
quam, opus, pcculmm , operam omnium peculiare prxmiuin:
& &
quo viciiTim vc amabiliiTimi illius atque fuauiflimi Parcntis amorin
fic
eos proaocetur vehementius, inflammemr ardentius , foueamr cenerius.

Et quoniam muiiificentia illainfinita nulli ccdere confueuit, vmquam
iedcundos rupcrarcbenefaciendoiiuamm etiam partiumeile ducic,haiic
qualemcumque moitalium liberalitatem inufitaco cxleftium beneficio-
rum influxu irrigare, fibique magis obnoxiam reddere. Et iane adeo ake
tam iii Conilimtionum iuarum libris, tum maximc in animis iingiilo-
rum imprdVum Ignatius eiTe voIuic,vc pro tefleii
id infixum atque
atque imperatorio figno, quod quiique non fegnius quam aquilam
Romanus miles iequeretur , hoc vnum habereiit omnes , Admaiorefn
Dei ^loriam Atque hinc tandem admirabile illud & numquam iriter-
.
îum in- miiium certamen, inter Deum veluti parentem amantiilimum , & So-
er DcHm
ter
cietatcm tamquam diledlam cins filiam, licet contemplari : dum illani-
&^
tem certa• liil nullam nominis fui exiitimationem fibi propo-
laudis libi depofcic,
tntn. iicam habet; hic autem nouis eam iemper ornamentis ciimular. Et vero
qiiis ignorat, primis legibus huius iacrÊ militix non modo aditum om-
Votum ^ nem atquc viam ad iacras Infulas ceteraque pra:claraReipubl.Chriftia-
ProfejforH
j^^ ^-^,^-,^^ intcrcludi : verum etiam iacramenti religionc interpoilta ob-
tendiho- latos vltro honores & hoiiorum inlignia quar, vt corpus vmbra?,virtii-
(
mres. tes comitari iblent )

quam longiiTimc ab hoc coctu remoueri ? Quod
quidem ita racroiaiiohim habetur, vt nullins nifi Summi EccleiicT Pr^-
audoritatem atque imperiumhuicvoco intercedere voluerit Igna-
iiilis
tius Et quo honoris tandem gcnere , eum, cuius ftudium eft humiles
.
atque abiedos erigeie , haiic ram pLOfundx demiilionis exercitationem

cxilliiinatis voluifle remuiierari ? Eccc tibi diuino proriiis inuenco , iam
iiidc ab cius exordiis ad militaris huius cohorcis vexillum cuocatos
,
Dliccs Gandias , Aquauiuas , Carolos a Locharingia , Marchioncs Gon-

D«« ai
Socumcm zagas, & fexceiita illuftriirimarum familiarLim capita qiiornm vel ian
;
VoTtiiT s'""'"^ nobilitati , vel virtucibns, prarclarisque facinoribus , & primx in

p^^^
'
aulis Regum dignitatcs,& iacrx InfuLr,Romana:que maicilatis piirpiira
communi orbis fuifragio debita ceniebanmr
,
qu.T non mi- . Altera res
niis ipeciali Sociecatem hanc diaino obiequio ac perpeciio cultui
iiii-e
maiicipatam probet y eft publica illa atque antc oculos omnium pra:-
LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 6S^
fixa foribus inlcriptio Noii folum propriarum animarum ialuti cuin
:
diuina gratia vacare,ied etiam cuin eadem impense iii ialutem proxi-
morLim inciiixibere. Quod quid eil: aliud quam operam omiiem acque
indullriam vicamque & ianguinem iii aliorum iubiidioiiim Dei caiilsa
deiioLicre abiicere ie ad mendicabuLi ia compitis , ad maiicipia iii trire-
•,
mibns, ad naucamm flccem iii tranftris , ad remiuiua cadaucra in

comiis omiii ope fubleuanda ? Geiius profedo palxilrce quod prjecer
,
-
moleii:ia,s, incommoda , morboruin contagionem, variasque xrumnas
nihil concedere videcur achlecis . Veram numquam ica fe Societas

ad
infimam plebcm dcmittere, aut ad icruilia etiam obiequia abiicere po-
tuic, quiii altius eam iemper diuina Maieftas exculerit. Itaque Iia^c qux
vilia & coiinempta vidcntur ,Deo taiit^ ilibmilTioni viccm reddente
,
& opinionem piobkatis & , famam icientix & audoricatem nominis
,
apud prÊcipuos orbis Chriftiani Principes ipfi conciliarunt . Meiidi- Societarli
cato viuebant Oliiipone Rodericius & Xauerius & , ad abiediilimi ^^'^"*^'"
cuiurqiie pedes nodurnam quietcm in noibcomio captabaiit . iedRex ftfices,'^-

coiifdlim palatium pro domicilio, cibum regium pro vidii obtulic. ges,Prin'
Cumque in illo piilclienimo ccrtamine viciiTet animi iiibmiilio , hoc "^"'
ialtem honoris excutere Simoii Rodericius noii potuit, vt regios iuuenes
piis monitis ac prxceptis ad omiiem virtutem identidem conformaret.
In vrbe Roma, celeberrimo Religionis theatro, puerili inftimtioni ope-

rain naiiabat Lainius : at illum Summus Eccleiia; Prxful Paulus III. fi-
bi Thcologum delegit , vt in Thdentino con-
illo maieftatis pleniilimo
iefllijinltar oraculijgrauiffimam dodiilimamque de Immaculata Virgi-
1
nis Coiiceptione iententiam dicens audirecur Gcrmaiiia heterodo-
. Iii
xomm ie caliimniis &: maledi6tis cxpofueruiit , imo in continaa iad:a-
tione &: ailiduis witx periculis, quafi pcripiemata aut catharmata qu:E-
dam, veriati ilint laius &: Caniiius : ac religiofiilimi Imperatores illos iii
oculis tuleriint , imo ad Infolas etiam ilimmasqiie digiiicaces prouexiil

potioicm iibi Ignatij ac Societatis quam afFedlus fui rationcm
ient, nili
Iiabendam duxillcnt In Hilpania Galliaque , aiit tamquam homiiium

.
quiiquilix proptcr Christvm iii ergaftLda catenasque compadi

iunt Sodales , auc tamqiiam nefarij ac perduelles e toto Regiio proicriptij
iTed calumniarum tempcilatibus ciEcisque mendaciomm nubibus ac
iprocellis paulatiin veritatis luce diiculiis , taiito in pretio PvCgibus illis
ftiemntjVt partim eos iii
rdentix ilix moderarores aflumpierint.

iacros Oratores aulx iux, partim etiam in
Regibus,quid dc Screniffimis Bauarias Ducibus,Traniiluanix Principi-

Quid de Potentiilimis ^* Gon-
bus,aliisque Sepcemuiris per Germaiiiam? quidde Nobilicate per Iraliam

noii iiiFcnori commeiiiorem ? quid de purpuratis Patribus , aliisque per
Europam quid deiiiquc de potentiilimis noui
Ecclciia: AiiLilI:itibus ?
orbis Monarchis ? ii maioruin noftrorum , huius feculi, dico, annales

euoluerimiis, videbimus pleriique omiiibus in precio fuilTe Societatem.
Quid, quod Summomm Pontificum his cencuin annis nemo viiusin-
uentus iit, qui non aut honorificcntiiiime de Societate ienierir,auc eam-
dem pacemo faiiore afieotuque non fic proiecutus. Teilis mihi iit inftaf
omnium fandiilimus Vrbaiius VIII. cum Eminentiilimis
Rrrr 3 iliis
I
fuisncpotibus FLinciico acque Anconio Barbciinis qui non vcrbisjfed :
iinaularibus bcneHciis oraculum ilkid aliquando a Grcgoiio XIV. da-

tum confirmare cupicntes ,
Societatis vcilicatem & gloriam ad rotius
EccJciix vcilitaccin & gloriam percinwVV ,
quem orbi Cacholico vniuer-
& munificcntiam teiiii:i pocerant,eain omncm liuncmi-
ib alfcclLin-i iii
nimum ccetiiin l-ccularibus his fcilis, ftiipente & appiaudente P.oma,

profudcrunt. Hoc itaqnej Patcr Beaciirimc, vosque EminentiiTimi Car-
diiialesjdumibbic hxc Socictas , quamdiuino munere pereniianaram
Ipciamusj hoc,inqiiam, palam omiiibus profitebimr , ie anno ia^culari
expertam m
Sandiilimri acque.Emuicntiirima Maidlice vcilia I s
Romx non iblum piopitium , iuxta fidcm oraculi Pareiiti noiiro Igna-
tio dacam , ied etiam vlcra ipem vommque libsralsm ac maniHcum.
Iiifiiiitum hic fueric commcmorare fcd non xque graciun omnibus,
,
qua: domicilia tum Romx, tiim in Luiicania,Auilria,Hiipania, Gallia,

Bauaria Sociecaci liberalitate rummomm Principum fiac conftitiita,
iapientix gymnafia &
Acadcmi.T: eius inftiudiom diiecftioniqup
concrcdiLr ,
quam proFusa liberalitatc vit.r iublldia fubmiiiiilrata.
•
Vt nonncmini videri poisit illudKaia: vaciciiiiuin , quod in Ecclefia
Chriftiana gaudcmus impletum ad Socictatem luo icnfu aliquo perti-
,
l^\^9. nere Erunt Keoes nutrttij tm , (^ Re^ma nutrices tune

; Suges lac gentiumy .
^*^"'
ttbi Dominm in lucem femfitenmm y (s*
'
^^mnmilla, Kegum U5ial?er^.

Oetis tunj mgloriam tuam. Abfic veibo inuidia. Saiicls eniin gloriari fi-
bique congratulari potcft Societas, quod, quemadmodum ipla iii omni

aClione ac negotio maiorein Dci gloriam velat icopum incuctur , ica
DcLis maiorein nomiiiis celebricatem &
maiora leinper decora, licet im-
meritx, ad cumulum beneuolentia; congerac. Et vcro fi candide & iinc
fiico animi mei icnium apud bencuolos auditores licet dcponere , cur
noii videatur iEternus Patcr in ornanda Societate potiorcm nominis fui,

Filiiqueter augufti, quam Societatis ipfius rationem liabuilic? Ecenim
£°"j^"^^jj'" fi, tcfteCliryroftoino, pr.tcecerisbslli Dacibiis, iingklari ilLipoteftatis
priErogatiua concelVum eil loliic , vc iblcm in medio fifterct ,
pro-
pterea qiiod nomine adumbrarct auguftilsimum nomen lEsVi quid
miium, fi ab codem ad illuilrandam haiic Coiigre-
iolc radius aliquis
gationem dcriuemr , <\\xx iplendidifsima nominis illius iiiiignina efl: no-
menclatura ? Qua in re nemo, vt fpero, mihi iurc iliccenfeat Nimi- .
mm homines humano more loquimur, eaque profcrimus , quarneab

icumfiiM, ipio qiiidcm iare hsrciicunda; heieditatis alicna iunt Notx' iunt tefta-' .
d/ugatisi. iiienti tabuLr Romani Sempronij qui filiam hercdem iuiHtnens, hac
,
camclaufulaGonftrinxit: Sempronio nepoti meo plus tribuas in hono-

rem nominis mci , id efl: , quia nomine meo compcllatur. Nota fimilis
iuNoa.Att. apud Grc-ecos teilatoris voluntas Lyconis Philofophijitteris apud Agel-
liiim confignata Lyconi fratri prarcipua do, quod nomen is ferat no-
:
ftrum. Ignofcite , Audkores , & his ludis rascuhribns fuilinece modi-

cum qiiid iniipientia: mcx. Nihil aliis Rc4rgioris Ordinibus detradum
volo, quos maioribus etiam encoiniis iiio tempore exornabo Nanc .
igitur hoc afFedui meo, & conicdurx a ratione non abhorrenti indul-
gete , vt aireram Patrem xteraum in ipsa quoqiie Societace Filium fuum
pio-
LIBER QJV'IMTVS; SOCiETAS HOMORATA, 687
propter nominis communionem exomare volaiiTe ; ipfanique Socicta-
cem, licec immerentemj qiiia Filij noniiiie inngiikur , auguftiffimum
I s V nomen toto orbe ad Antipodas vique circumfert j
peculiaribus
honoris prxrogatiuis cumulare voluilie. Icaquc, quod eam Poiitiiices^
Imperatorcs, Regcs , Principes in pretio habeanc , hoc magno nomini
Ducis liii acceptum refcrt : cuius ampliiicaiicl.E glorix diim ftudct( ftu-
debit autcm, dum lcgcs ab Ignatio conditas, & Inftkati iui fcopum in-
tuebitLU•) nec Pacer Filio, nec Filius alicdui iuo deerit, vc maionbus eam
ianpcr glorix cumulet incremcntisi
ORATIO SECVNDA.
IgHittm mctgnviA in minmli,
MAgnum Ignadum virmrum illuftriam exeniplar , argumenmiii

dicendi omnino amplum mihi propoiltumj il iHentio quodaitl
vehementer ambigo , aii
admiratioiiis ac venerationis piciio prasteriero \
minus aliquid iim pLt:itimrus , quam il copiose de illo vcrba fecero.

Maceriam hanc iibi vt pluriinum iiimpierunc Oratorum principcs i iii
hac coniumpta eft xtius parne vnius eloquencia , & tamen intra meLi-
•tum icmpcr laiis omnis ftetit: riidis ar§ viia cft.indiierca facuildia. me
i
Vero, qiiem nec ad dicciidum facis iiiilruxit natura, nec vius cxercuic, Ci
, ad dicendiim acceilcro , quid exipedlandum cft , niii vt lumma irt
coiunt, excenuentiir dicendo ; qux ringularia, commniii ratione pro-
nuiidandireddanmr vulgariajqu2E illuftriajorationis mcx ncbulis inuol-
uantur? Prxfariiblenc plerique, iam ad diceiidum comparati,tenuitateni
.iiifantia: argumenti magnicudine coiifirmari, noii poile ^ quantum-
uis rudcs atque infantes , cuin ampia fit matcria, non ciTe diiertos. Alia
abhis ego paiius llim: illame materix copia , & Parentis noftri gloria
mediocritatis adiônet
ftyli
Taiidem inopi ]
iublimitasîfantiam
meXj ne
meam
in ilimmis
enim me non patitur eoriim aiidioritas^

(iilerc
quibus iiihil fas eft negare hoc mihi mea iuggciTit ddpcratio contra
)
quam ferc Oratorum coniuemdo, iplb ftatiin orationis exordio nihil me

illis,qua: non
pro dignitate verfari poile conndam.
iacis ailcquicur
,
"
' ^
polimm ingenio, niliil claboratLun indultria iii mcdium allaturam,pra:-

iari: argumentum forc,non magna,ied minima,il:iidio a cereris pLTteriri
Iblita; ex mensa aliornm lautinima micas dcciduas^ poft meflem aliorum
opimam,ncgle(5lLim pa:ne ipicilegium.Cogitacio,lci.o, humilis,& ab ex-

celsa tanti viri vircutc alieiia: hoc pra^ftabit tamenj vt quam intaocam
!
prxtereOjCxcelientix non derogemjiS: in prarcoiium illuftriiini numero,
iymbolum meum conferam , de minimis minimus Omtorum dioturus.
Wxc medinanti raecum Diuus ipie ob oculos veriari viius eft, & in ne- tgnmtit
^•^^'""'^
ffotio quidem leui, icd per viram omiiem libi familiari, examine lcilicet
m le morQsque iuos iiiiliLUto radonum cxactoriuaruni: opporcune iane/^^, i„

inrem , vtapparet, mcam accuratus in mimmis obicmator Qu.ia'nj"irn, .
enim tam religioiir menti grauius obrepciet ? lam inde,cuin ex maiori-

bus illis, qu^ iii milicaris vicx licv^nda occurrergpocuiilait , criminibus - .
emer-
eincriiircc, pcr triciunin iis Sacerdoti {'rpiusque ciinde & accuratius cle=•
A/inirf>a
<;lîr.uis vidit vir alta c]Lia.iiin mcntc prxdicus, cum a grauioribus iibi
Ziihu caucLiin cllcL, tciidcnn ad ilunma Iblcic obeiie mimina eosque qui auli ;
^/<y«//rf- ixpc magiia magno moliininc,ex vaniLacis ftudio ad vircucein,cx licen-

ctcHd>i.
jj;^ ,^j aiilteram vitx rationcm, pollhabins & honorura titulis &
ludibnis, lc proripuerunt , cxmde res miiiimas tacere coepilie iion miai*
1111 & qLii maxunis ic Ipoliauciaiic, cum minimis ic dciiudare nonpoil
i
lciit, harlllVc m ialcbiis ncc ad eumquem animo deiignauerant perfe-

,
(Stioiiis apiccm pcrtigillc . Eiiiiiiucro minima , cuin minima linc , vti
obicrLianmr .1 lucis , ita ncgliguntur a plurimLs , a pauciirimis oiiuiina

rupciaiuiu-: & ,ex qiiam lolium
agro vaiHisunas fili- citius arbores, &
ces eradiccs Hoc aiin aduerteret vir in iis qu:E rationes animi concer-
.
nunt lagaciisimus , & illud ctiam viderec , ie , qui mdentes peccatorum

iupererant licia haud ita facil^
idii propc viio abripucrac.eiTatoram
muJiipIicatis cciam idibus reiciiriirum qui fornfsimuiii,
imindijinquam, ai}cdLim,(emel ex animo cxrerniinauerat, noii camfe-
^ & [^
licitcr dcfccius ceteios lepreiTurumj legem fibi dixit cxamine aisiduo,
quid latcie vcl minimum vfpiam pollct, inueiligare . Icaque inquirerc
ccepic in fe iplc lludioiius in horas iingulas, & indagare non turpcs ma-
culas auccamarinam vitiorummouere^led ciilpas vmbram rimarj,im-
,
pcrtcdionuin atomos obieruarej eosque non, ilcut a:ilimati poterant , vt

cirata mniima, icd vt rcrum maximarLim impedimenta deceftarijexpia-
ic fletu, pcrnisquc etiam a fe cxadis profligare. Qut in re cuin & illud
occurrerct, iiinul oppugnantiomnia , elabi fingula; Sz eum, qui multas
conlcdatur , raras ciiumciare viol:orias ^ methodum iibi ac metam
lianc
iixit , noii vniucriim oinncs, fcd vicibus quamque fuis , iingulas iingu-
lari quaii duello animi paisiones oppugiiare hoftemque hic fibi pri- .
mum dcligcbat cum , qui rationibus iuis eHet infeftior. Atquehas

noiui.s milcs Ignatius iiias cnumciabac deieipib vidorias, longequam
Mimmo- ^ lioilc obtiiicri vllo polTcnt , illiiili iorcs Minora foriaii hxc maguo .
uAtiofignii Ignatio & eiLis animis inl-enora cenleDuntur , non ab iis moao,qni^ cuin
7n.ig)is. maiora vitia declinare nolint , minima nc quidem in vitiis niimcranrj
virtMitS4
icd a nonnullis etiam pcrfcdioris viti: (vt iibi quidem videutur)ftudio-
iis, qui iandimoniam rebus quibuidam vulgi opiiiionc maioribus , &
fidcm iioih-am excedcntibus mctiuntnr tamcn apud a:quos rerum arftt- :
matoies locum aliqucm opinioni magii.T minimum hoc Ignatij ftu-

dium hiciet, quibus illa niimquam vila iLiiit miiiima ,
per quc'e^laxila
obtiiicntur . Eccc cnim tibi iubito homincm, dum periequicur mini'-
ma,maximis etiaminolinsque vitiis iuperiorcm. Non dicamhicilluiri,
cx quo mclioi-a concepit, canco prxreriLr vicx t.Edio fuiile afifedum, &
carum maximc rcmm , qiia: cum aliqua voluptate coniiinda? fuiit , vt
f(Ed.c voluptacum imagines omncs illi confeitim cx animo effiuxiiTe
vidcrentiir. iingularis hocprxiOgaduar, non induftrix fuit, poil vitaiii'
milicari licentiScradudam^celiilTe iii homine viribiis integro acvegeto;
cainis ftimiilos ,
quos ncc ipinis , iii quas fe induit Bencdidiis ; neciii-
uibu,s,iii qiiibus ie nuduin volutauit Fiaiicilcus^nec fricridiiiimo ftagno,
ciii fc immeriit Beruardus j nec xcatis ingraueiceatis algore ,
quod in k
deplo-
LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 6S9
deplorat Nazianzenusj nectrina Numinis inuocatione, quam adhibuic
Paulns, compefcere pocuere. Ea pocius in mediiim producam, in qui-
bus illius derudauic induftiia, &
mortificationis falce meiiem fibi feciti
&vt ex vnoaEcjuealterodececerisliceatarbitiari, pericukim iii iis fa-
ciamj in quibus parne nemo le fui impotem diffitecur. Scudium illi fue- ign
rnattui
rac ^tate prima (vc in milite vfu venit) nefama: [ux iure tanciUuiTi cc- f^rxorcr»
deret, in tadionum hiErerepartibus, &

pro dignitatis ceitamiiie .~ "ompreftt:
libec dirciimiiia vit^ & falutis non rccufare : abripiebac eum audax ac
priefidens animus, natura feruens, ianguis cbulliens. Cecerum hunc
vindida: appetimm & nacura congenitiim^ & conriiecadiiie roboratum,
domareaggreiTLis, aite illa fibi familiari ita breuiilimo tempore perdo-
iTiuitj vc confuetudiaem iamiEcate corroboratam abruperic , & natiirrE
vim intulerk, nec iam igneus amplius ranguinifque pricFenndi , fed
frigidus lencufqne aMedicis fueric exiftimatus. Triginta omnino an-
norum ipatio, quibus meliora fetflatus eft, adeo noii contumeliose tra-
datus eft ab eo quifpiam , vc ne quidem verbo fiieric violatLis.
debat a feconfticur^ Socierati, curis moleftis & graiiibus j ac in
-
omni-
bus ca meiuis fercnitate & arquitate animi , vc nec in aducrfis nec pro-*
fperis vmquam fui diffimilis appareiet.Neque hxc astatis laiiiJuori
adfcribi pocerant : vigcbat enim etiam tum in iene vegeca viicus; &, ii
quando vcad caftigandam culpam viiltum indueret ic-
res ita tLiliilet ,
ueriorem, ea vi & pondere verborum id exfequebatur, vt non audien-

tium tantiim animi, fed parieccs tedaque non dubio mom nutare &
concuti videientur. Adeo nihil in illo torpebar, nec omnino paifiones
clangueranti fed quaiidoda: habenas audire, vc ait Poeta, freno laxato
imperium capelTebanc ad audcndum priEclari aliquid , lurfufque mini^
mo nutiT redeuntes Hxc animi porro com-
ad officium fubfidebanr. inadtierftt
pofitio & morum ^quabilicas non folum in miiioribus iftis cerneba- ^']'*'>f«»*-
'^
tur; lediniurias etiam, contumdias, caiceres, inlidias, ipIiulqLie vitx

diicrimina non aliter Ixto aiiimo ereoloque compledlcbatnr, qiiam
gratulationes alij honorefque exciperc coniucuemnt. In vincula non-
numquam maleuolorum calumniis abduolus, noii modo non rclud:a*
tus eft, verum etiam libera voce piOfeiTLiSjnon tot in vrbe Salmanticen-
ii elTe compedes mankafque ferratas, quin plures ipie pro C Ris

geftare ambiret. Liitedie vacanti litteds pccuniolam in vidum magno
labore corrogatam fnrripuerac contubernalis led ille adco noii exar-:
iic vindidai cupidicate, vt ciim eum Rocomagi morbo afflidum de-
cumbeie inaudiiler, e veftigio fc in iterdederic, itcrque tridiii taiita ce-

leritate confeceric, hominique peiTime de fe merito tanto afFe<ilLi fub-
uenerit, vt a morbo recreatum litteris in Hifpaniam datis, familiaribus

notirque impense commendaiir. lUud veroquantx maniucEudinis eft, ignatij
cum taotus inuidia nonnemo dignicate primarius Ignatio Oidinis a fe f»^^^"*'

"'
fundaci iam Puaslidi renunciaii iuilic, omnes fe Sociecatis irtius homi-
nes,qnotquot: in Hifpaniis Perpiniano Hifpalim vfque inuenirentnrj
fiammis eiTe traditurum; repofuiirelgnaEiumjOptare fe viciillm^vteui-n
cum fuis omnibus, quos haberet per orbem charos diuinus amoT fuis ,
ignibus inflammacet ? Quid, quod illum ipfum, quem in morcem

S s s s iuaiii
690 IMAGO PRIMI S i£ CVL I S C. lESV.
iuam iui\itum,{ic:iinlbudLim,domicilij fui fcalas conrcendiiie noue-
rar, in coiuiidam Sociccatcmque immemor iniuiix aggregauit? Ira
piOkdo exmilitc impotente iui domiiiLis cuaierat, vt nihil vmquain
prilHni Femoris in publicLim prommperetj prorfus vtad aureamreta-
tcm icciiillcvideiccur, cumimpeiii.s humanisnon lola: terx bellu^que
iiulomitXjiedpaHioncsanimibclluis omnibus ferociorcs fubiacerenc
jgnatuu Altcrum, m quo hom!nem,id elt cercum in vitia fledi, qui-
^TY" libcc cxpci-icLir, honor cll:, & inanis• gloriaj honor, inquam , ibaue ma-
lapcfciiit. lum, coquc pcriculoiius quod . vicium & viitns illi macer eit acqui
,
:
huncaiiiircniislgnatiiis, fingiilari, vclk dicam, ceicamine, ram ceitis

impctiuit idibus, pliiieque profiigauiti vt vir alias in rebiis/ius cackur-
nus boc fibi clabi iiuerit a vitio nnllo fibi cautum elTe magis-,quam ab
,
inani aloria. Vnde fic ille ftatueiac, haud illubentci- fc nudum , forcli-
dacuni , habka quantumcumque ridiculo, per vi-

coinibus indutam ,
cos obambulacumm, rifui rcomniiim ac fannis expoficurum, ii qui-

•
dcm id ad Dei gloiiam pcrcinerer. Qiiantam porro fuam oderat, tan-
tLim pro diiiina gloria certabac alacnus. Hanc ipirabat animo, hanc
crcbro fermone vfurpabat: adco vc amatoies gloria: ix\x (in qua re quii^
que non tam amaiis quam amens cft) longo poft fe reliquent interual-
lo. Ex quo faduiTijVrj cum Socictati inx Conftitutioncs darec, hoc ob-
feruarit vnice, vt legi cuiciimque aut ftatuco vei-fus hic pa:ne inrercalaris
diuinum rerukium, diuina laus, diumum ob-
accedciet, Duiina gloiia,
'
fcquium: ita vc, ii I s amator cximius habeatur Paiilus,qui amplius

quingcntics in lit[ensruis nomen lUud racrofandum celebraueric , di-
uiiicE gloria: procuratoriniignis habeii dcbeaclgnatius, qui nufquam
non ilios ad illins ftLidium prouocauit. Magna me vidco & iingiilaria, i
êrfctHo diim niinima & vulganafedTior, iii medium piOtulilTe. ,Ita profedo fe
\'
;
tnmimmo- ^^^
Iâbct, 111 viiis illis ma^nis qnorum fanditas eximia eft nihil
, , 1
u.nione uimciliiis quaiiT minima reperias, cum qiix ccnles elle minima,eiuimo-
co>if:ftit. diiunc, vt ex iis maxima quiEque coalefcanr. Redc nonncmo dixir,
giurdeAao- non hunc rtatuariiim Polyclcco parem exiftimandum, qui truncum

lat.onci.i.
j^qj-j^ fpoliaix , corticeQique in fiufta fecarc hoc enim negotij niliil
j
dl; at qui fdT:ucas minutillimas lefcindere , & fubtiliiTima lineamen-

ta fcalpcllo ducere noiicrit, liic demum perfedus eft ilatuarius.
Magnum exhibere forte nonnuUi vifus fuiiTem Ignatium, iiqux receiis
a vanitace conuerfus cum ftLipore omnium peregit, in medium protu-
lillem: hominem ex medio honoium ciirfu inopinato fe piOripuiiTe, ad
Viiginis aram aima fufpendiile, veftibus pauperi coniignatis indutnm
iacco nudis pedibus ante Marianam ftatnam node"tota ftationem
,
habuiire;exinde fc Manrefano iiKuliflexenodochiOjimi-nifcuiiiere men-

dicabuloium ccrtibus mendicabulo iimilem, multomm annorLun ieiu-
niis corpus extenuaHei ita inciirium iiii vixiiTe, vc carfarie impexa , capi-
te nndo, ne quidcm vngues fibi pra!cidi,aut barbam attondeii patere-
tiir: admirationis rcs ciTet plena,
fpcdarc ter quondieflagdlisacrker in
lefxuientem, & gcnibus liiimi poficis per ieptcnas lioras in oration^
defixLim. Quid finunc Manrcsa in Italiam , indequc iii PalcTftinam
nobilem huiic mendicum dcduxciO,infinitis coiiflidatum incommo-
dis,
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 69^
diSj magna certc clc iingularia impciitis in mcdium protuliile videbor•-
fed xquis lemmxilimaroribus nihil vctcraiio dignum Ignatio, qui
a-tate ac religione piOucdior, hxc melioris vica: rudia qii^dam ac im-
polica tirocinia confucuerat appellarc. Non cft procnl dubio, non cit 1
imagoilIaperfeda,quiemagiiasvmbras 5c lacunas colorum exhibec:

iii tenuiirimo radio, & fubdlium linearum dudu, admiLabile fpeci-
men aitis fux reliquic Apelles. Eadem plane ratione tuni dcmum
maximus fuic Ignatius, ciun iiife miiiima qiurque expreffit, qua: vid
etiam fummi a fe numquam impetmre potuei-Lint. Adeo vc,cum de illo
minima me receiifeie profitear, nonvidcartamen eius honorem atque
exiilimationem reddidille vulgarcm. Aliiim hic ego iudicem noii re-
quiro, pra:teL• ipfum Ignatium: qui cum lcges Familix (ux conderec, igtutiM
liceteas alij fuipicerenc , quibus remm terrenamm contcraptus, iiiiu- '^*'^''^'**
riarum perpelTio, feruens animarum zclus,aciincerLis amor diuini I^li-
J27nclu
minis impemturj ille tameii vbique minima inculcat, fine quibus fum- cau
maautvix, aut numquam,confequantui•. Si mentem iii oratione cum •
Deo coniungi deiiderat, ftacas orationi prxfcribit horas, iimm corpo-

ris certiim vnde cogkationum iefumas exordium, cui patdiniiiias:
,
quin & pra:ludia prxiciibic, & poft meilem rccoUedionis quam vo- (
cat) fpicilegiLim. Si continentias normam pr.Tfciibit,eas ctiam volupta-

tes eliminat ,
qua: finc noxa delibari poilunc :fi obediendas normaai
imperfedo etiam charadere manum

ibtLiic, dc tabula tollendam ad-
moneCjiimul ac obediendx vox inibnnerit. Dcniquejne fingula perfe-
quar, magniEpeifedionisilli norma eft , qua; in minimarum leguiii
obferuadone cernitiii') & eadem non infima laus Ignadj. Ha:c eniin
parallela iurc dixcris,legem & Ignatium. In Ignatio perfe(51:a viuit;
in lege,quantus fueiic Ignatius, a fcipfo ddcripcus eft. Vnde mihi re-
de atque ordine fecifle vifi fnnt maiores noftri, qui cum CTenuinam eius '^^«^^»'*'
effigiem reprxfentare vellenc , pro fymbolo Regnlamm codiccm illi ]"y^^^"^
appofuerunt. Si tamen argucad lubeat, quicram ex pidore, cur hoc pc- pngatur,
tiilitnum iymbolo eum expreflenc, in quo iingulana ilmt omnia.
Potcras illi cor fagitcis transJfigere,aiu flammis adurere numqnam noii j
ardebat amore cxleftij qui ex obiiij flods auc vcrmiculi coniideratio*

nein admiradonemrapiebatiiTauftofis. Potcras illi iii manum trade-
reiacroranitumillud nomen quod fuis gcndlidum de-
radiis illuftre,
derat in vltimas vfque tcrrarum oras deportandnm poteras eius pedi-
:
bus ierpentcm rubiicere, cum qno crebra illi fiiic in vica concertatio: po-
teras h;rrerum cxuuias in tropbsum appcnderej in illarum enimrui-
nam diuinitiis eil deftinatus: poteraseius lated aut Deiparam adiun-

gcre comicemjauc C ris a^ternam Dei Sapientiam prxfidemj
tdgeiies enim coque amplius ant Christvs aut beaciilima eius
Matcr hunc ilium clicntcm amceniilimo fuo adfpeolu recrearunc. De-
nique non infcite appofuifles angiiftiilimam diainitads vnius Tiiadem^
de qua ea vidit, caquc litceds confignauit, qux fumma ingenia medto
fufpiciaiit. Illuftria hxc in hoc viio iummo, &: iingularcm habent
commendadonem. ii tamen vimitum eius qr.amdam quafi comple-
xionem exprimere vclimus nihil magis appoiicum fingi porerir, quain
j
S s s s 2.
v;
692 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC lESV.
vt leoiim racrarum codex illi tribuatiir. Quid enim hoc legum codice
perfedius ?quid minimis illins regulis magis admirandam ? Sane eas

qux de cxteriori modeftia prxfcnbunt , multis fibi lacrymis fte-tilTe fa-
tetur lanatius. Quid rurfas huius vita

magis perpolicum j eciam
iii mmlmis tam admiranda eft ? Vnum fortafle requiri pocerar, vt eius
vita crrlcftibus quibuidam auc fupra nacuram prodigiis illuiharccur.
IgnMiHS Sua hac in parte cuique laus eft : ab aliis damnata da:-
pei'petuo filcntio
mtracnlts monum oracula; ad aliorum preces montes loco ceflerunti aliorum im-
clarHi,et-
tam in mi'
pcrio mortui ad vitam reuocati funt; aliomm cadauera gratiiTimum
nimts. odorem cxhalaiunt. Ncfcio quo Numinis fato fua hic Ignatio fors ob-
tigit, vtin iis c\\.\x miniraead eum pcrtineiit, adeoque in minimis pro-
dioiofus euaderec. Admirabilem olim Petrum reddidit vmbra corpo-

ris, qureinani eciam contadu morbos expellebat miuabilis Paulus , i
:
cuius corporis contadu, nefcio quas diuina vis ipfis etiam fcmicindiis
adhicfic. Magna profedo dignitas in rcbus minimis, fi tamen minima
dici poiTunc c quibus tanta dignitas exfiftic. Nihil igitur in te mini-
mum eft, Ignaci ,
quando quie minima
tam vbcrem glorix
videntur,
fegetem ac materiam rubminiftrant: quando, inquam, qu^ minimLim
tuihabucrc corporis tui pulucres rcfidui (ne plus tui confcqueremur
exundans inuidic Tibcfis, tuis,ni fallor,votis obrecundans)pulLieres,iii^
quam, tui infinitis languoribus medcntur, iiifinitis puerperis opitulan-
tur ne fems prius luce priucntur , quam lucem adfpiciant. Quid di-
,
cam aquam ipsa pulucris permixtione pliuimis falutaiem? quid nomen

tiium charcx inaracum da^monibus terribile cxftitiiie ? prxtermitco
Monobregenfem imaginem infinitis propemodum prodigiis nobilita-
tam? Ec ha^c quidem ex paruis reculis, ac propemodum vix tuis , gloria
confurgit, vel hoc ipfo celebrior, quo facilius res iftx minima: feu dc
veftimento lacema,vcl dccorpore puluis,vel de vultu imago adumbra-
ta^vel chartas nomen illitum,ad vltimas vfquc Oricntis oras pcnetrarunt.
Opportiine me hxc gloria tua monebat finem diceiidi vt facc-
rem,niiia:que opportune hoc anno Taiculan fe mihi obtuliiTec minima
SocietM
minima
tua Societas , fed laus ma
minima. Quinimo maximum tuum
noii
magnum miraculiim eiTc Socictatem , & in ea Dei fpirimm refidcre , complures
j£natij cLim ipfo SLimmo Sacrorum Antiftite, iam tum,cum nafceretur , agno-
miracH-
uere. Non minime quidem illa tua eft, quac fecundum Deum ex te ha-
Itim.
bct, quod nata cft, quodflorct, quod huc vique magna populoriim
commendationc propagatur. Locum tamen illiinter minima tua de-
dit illa fingalaris animi demiffio
,
qua minimam infcribi & alieno
nominc indigetari voluifti, vt c\ux maxima qua^quc a 1 s obtiiiuit,
per Ignatium aut nihil,auc minimum quiddam confecuta videretur.
Non minor tamcn idcirco tibi laus debetur, cuiiis prarccptis & inftim-
tis acceptum rcfert, quod & virtiite do^rinaque floreac , & ad vltimos
vfque terrarum fines vnica aztatefic propagata. vt non immerito illiid

If»i«c ). Prophetx videar vfurpare poiTe: Dicite iuiio quonUm ben} , qmmm fm-
6Ium adinuentionumfuitrum comcdct. Venient cnim tibi frudiis vberri-
mi ex omiii prouinciaac regione; hinc pcrnitentibus cxcuiTx lacryma:,
inde puerorum ab interitii viiidicata innocentia•, hinc virtutes ad matii-
ritatcm
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. 69^
ritatcm excultr, iiide ad fiiicemm Dei cultum adduda barbaries j hiiic
de proilratis idolis manubix,mde de profligata hiErefi trophxa hinc ;
vericatis diicuflce calumniaruin nebul^, inde tormenta inconcufta

vircute fiiperata. Ha^c cum pr^clara fint & fingularia, fuum pricco-
nem femperinuenient: illiid ego femper inter fingularia eius & magna
reponamj numquam eam tam de magnitudine fua propaganda quam
,
de minimis nafcenci cradideras obfemandis laborafle. Et nifi me
fallit opinio, per hxc minima denique perfedtum cft , vc minima cum
ciTetjeminimis emerferit; cum fcilicet maior eiTec Religiofae difciplin^

quam fapientia; cura; maior de errato quouis cxterminando,quam de
pomeriis dilacandis folicitudo; maior legem minimam, quam prouin^
cias conferuandi pofteris iniunda necelTitas. Hxc illa fuere minima
quas xtazis vnius amplitudinem cduxere» Nunc agite,Patres relioiofif.
iimi, 8chis veftigiis infiftite; hoc idem ftudiumvobis iit commenda-
tiiiimum, &indubie fuccedent fxcula faiculis beatiora: fortunam pri-
main maior femper excipiet; necprius accrefcere itlagnimdo dcfinet,
quam minimorum cura vobis a magno audore coinmendara minuetur.
ORATIO TERTIA*
DVm per vrtiucrfum tcrrarum

fingulas illius partes
orbem cogitarioncm circumfero, Sc
tam varias j tam dillitas intcr /«, tam am-
plasatque diiFufas aiiimo percurro, tot vbique fpeato virtutum a Xa-
Uerio rciida veftigia , tot laudum infignia , tot prodigiorum monii-
mcnta,vt, quantus quantus orbis eft, non aliud fuifle videatur , quain
;
theatrum quoddam vimitum, & rerum ab illo prasclariilime genarum.
Europa quidem gloriatur,Yirum fe talcm tantum<l|ue genuifle, tcrris
Et
primum , deinde per Ignatium Deo illius hofpitio fe iadat Africaj
;
Afia vero diuturnum fe illi praebuiiTe domicilium deprasdicat; America

tandem ab eiufdem fe pofteris ac fociis , eius potiifimum excmplo cx-
citatis, excultam agnofcit: Oceanus, venti, flumina, rationis expertes
;
animantes, 0, nix, pluuia, rcique adeo omnes Xauerij imperium ex-

pertar, tot pr^cconia congeriint, tot laudum ampliifimarum ornamenta
^^ & titulos accumulanr, vc,quamuis vnus ipfe fatis iuerit iis omnibus pro-
W merendis, enumerandis tamen vix vlla fufficere poiTlt oratio. In
carlis vero infinica illa muldtudo fortunatiiTimarum animarum
, quas
!
in illud beatitatis domicilium tranftulit , in vnum conuerfa Xauerium,

eum patrcm , defenforem propugnatorem(ûe vits ac fortunarum fue-
rum, ralutis pofl: Deum audiorem {nx, vi£l:orem debellatoremque das-
monum, fLiperfticionis impias euerforem, expulforem flagitiorum oitl-
nium, immortali pr^conio, laudibufque profitctur fempiternis. Quo*
rum vocibus vtnoftra in terris confentiat oratio, in hunc praiclariifi-
I nium illius de idolis , de immaniilimis ac tecerrimis humani generis
noftibui, de vitiis, de impietate triumphum paiilifper oculos defigam:
reliqua omnium virtutum decora, Sc dignicate ac fplendore maxiraaj
Ssss 3 dc
I
694 IMAGO PRIMI SMCVLl SOC lESV.
& numcro piOpemodiim infinita,ne oiatio iii excurrat,
icicns ac priidens prxtcribo.

AuipicatLirus difficillimuin Iiidiaium bellum Xauerius, pro lorica
rudem tuiiicam induiti pro gladio coiOiia Virgini-matri facia accingi-
tur;pro tubis ac tympanis adhibet tintinnabulum, qiio exerciaim
iioc. eft rLidiuQ-i pucrorum quantam potcrt manum, fub iigna conuo-
,
cetratqiic illobelli apparatii inftaidus, hoftilibus copiis iefc infeic,tan-
to illuihiorcm relaturus triumphnm, qitanto minus illa auxilia
ad
violoiiam compauata.Sed nimimm erat in ipio Xauerio ingens qu^datn
vircLis, qu.T coniunola cum natuia nobili, eam dederac eius oculis, ori,
verbis, mitibiis eificacitatem, vt palam non iadarecLir modo, fed etiam
Xauerij
cile qiiamdain virtutemque ^
reaplc ientiretur, Xaucrium audere & poileomniajin Xauerio viin
diuinam. Et fuic profedo potcnti^
plufquam humana;, tot barbararum rcgionum incolas a belluina fcro-
"^' cicate ac truciileiitia, ad maniuetudinem, ad morum honeilatem , pie-
tatemque tradiicere; idque non verborum ac renceiitiai-Lim pondere,
ciim verbis quas vellet, ignoratione peregrinie linguê, fa:piiiime expri-
mere non poflec, ied muta pajiie & elingui oratione. Quamquain quid
admirainur,iiiie liiigua, fine vocCj in moitalium animis ilium tanta
efficcrc potuilTe? quid tAiidem illi opus fuit voce? Deum piOnuntia^
let? attoto oris habiw ac rpecieillum iaris loquebatur. cxlejftem glo-
animus intuebatur aiTidue, & quodammo-
riain verbis dcfcriberetPeam
do rubomniumociilos adipeolumque piofercbat. virtutis pulchrita-
dincm dicsndocxornareti' illius in fe formam , ac venuftatem omnem,
Ncque vero de inferomm cruciatibus, de
yiuis coloribus effinxerat.
Jibidine, de reliquorum vitioriim turpiciidine quidquam neccfle crat
declamarej cum nonanimitantum, fed ipfius edam corpoiis horrore,
auerfanda elTe fatis commonftraret.
Rideamus, fi placet, cum audimus magni loiiis niuu conciiti Olym-
pum,terram arliimqiiecremere, vt Poetas fabulantui': ac ego, quoties
innu Xaucrij, caslo altiores, Olympo firmioies , duriores fcopulis ho-

minain volLincates concuflas & labefaclatas cogito, toties iii admira-
tionem trahor ac depldicationem tantie poceftadsiquam cuindicendo
nonmodononexornaie, fednequidem enarrare me pofle intelligam;
oro qUcTioquc vos, Auditorcs, quandoquidem cogitacione id faciliiis
quam veibis coniequi licec, vt illius cifc6la quxdam animis vcftris vos
ipfi obiiciatis, aut ex edito quopiam loco vos ea contemplad exiilime-
tis. puerorum manu ftipatum, imbcllibus pro
Videbitis ilkim cxigua
fe(5lo copiisjvicosIndiarum maximos atque oppida celeberrima expu-
Jndos
Chrt({iana
moribw
tiilima,diuitiis opulenta, €3
goancem: videbitis Regna ampliiTima, incolamm multitudinc frequen-
Rcligioni Chiiiliaiia', Deofub-
iugantem, nequidquam cx aduerfo frendcntibus inferorum tiirbis: vi-.
mbint. dcbitis barbaiOrum execcitus, ftridis gladiis immiiTirque telis totoim-
pctu irruences, iiftentcm, &: cogcntcin retro pedem referre: videbkisin
impiomin vltionem euocari igncm decailo, cincreiquc ac pumicum
yim ingentcm dcplueic: videbitis in Maurica regione, qux terra afper-
«inaclt, belluarum non hominum recepraculuin barbaram illam ,
û gcntem
LIBER QVINTVS. SOClETAS HONORATA. 695
gentcm ibla tericate celebrem , <\\ix veneno ac ferro faûiat etiam in
liios, in coniuges tamen coniuges ibi vfquain ilmt) iii liberos , in pa-
(fi
renccs, Xauerij potentia frangi flecli adhnmaiiitatem, aci omne fe

,
imperium fubmitceie: videbitis Comorinenres , ora: Pifcariie ac Tra-

iiancoridis iiicolas, Tutachurmos, Manarios, laphanapataniosj Maca-
zarios, Ceilanos, Amboinios, Molucenfes, Malabares,Bafaino5, Para-
uas, Ternatinos, Melind:Eos, aliofqae populos iiumeiO propcmodLim
infiiiicos, eoriimque Sacerdotes ac Reges,eiurata belluina viuendi liceii-
m& viciis omnibus, fe Xauerij imperiis rubmittentes : vc non imme-
rito quis credat Indos de viio XauerioexclamaiTe, quod olim eos pu-
taiiilTenarranc liiftoriiE, ciim viib potentiffimo Macedonum exercitu
dicerenc, Dcos ad fe armatos e carlo deicendiile. Sed nihil egimus, nifi Xantr.tHt
laponiam, vkimam Onentis regionem qux ,
inter pluriinos honorum ^*'P»»^'«
titulos, peculiari quadain ratioiie propria Xauerij lauseft, ab hoc for-
\jfp^d'm
tiffinioImperacorenoftiO fubadaaiin medium produxerimus. Erant <:m<m<i.
huic genti lub viio fummo Imperatore Reges omiiino iexaginta: maxi-
ma pocentia cracSacerdotumquos Bonziosvocafir, fumma apiid om-
nes ordines audoritas propter vetns inflicLitum auits religionis : efac
gentis totius infolens & failidioia iuperbia,qua ccteros omnes afperna-
bantur, aduenas arroganter accipiebant, egenos atque iiiopes ca^lo pror-
fus excludi volebant: fuperbix coniund:a erac piOpudiofa qusdam li-
bidinis omnis licentia ,

quÊ rantam animis caliginem oiiuderac , vc
ctiam teterrimi turpitudinem nullam vidcrenc. Explorauerat
flagitij
Xauerius ea omnia, perfpexerat morcs, ingenium indolcm facis prre- &

clareaiiamra inftitutam, nifi a Bonziorum dircipliiiis non minorem
quara alij a vitiis labem accepilTct: intelligebat in tam variis Rcgum,
Sacerdotum, populi malis expugnandis non vna efle opiis machinaj &
cum triplicihominum geiiere, quajfi cum Cerbero quodam aut Geryo-
ne, eiie dimicandum. Sedquid ageret paupertas apud opulcncise ftu-
JioiosPqLiidcafHmonia apud homines impuros ? quidanimi iubmif-
-iio apud inrolcntiffiina ingenia? quid vnus ipfe, & peregrinus quidem,
apud Reges fexaginta? Nihil tamen iii hac re tama, tamque difficili,
defperat vir vere magnanimus fed toto impetu ac mole belli inciim-
j
bit in eam parcem quam efle iudicabat firmiilimam Bonzios aggref- :
fus eft, hominum

genus calliduiTi acfraudulentuiri,contumaxpraiterea
& arrogansjeospalam conuiilos, coacilorque ccdere iudicio veriratis
conftiingit; explodit friuolas fuperftitiones accxremonias , detedliique
eorum fraudibus , odio illos Regum populique conccmptLii ac ludi-
,
brio fubiicit. Hac firmiilima acie perfrada &

fuperata, iam lenis erat
\ cum populo pngna, nec difficilioc cum ipfis Regibus : vkro ex diiierfis
prouinciis, quo eius fama peruaferat, legati mictebantur, vkroexpofce-
banttamquam hominem diuino iibi coiiiilio deftinacum: Procercs 111
,
vias & vibium portas effiifi aduentum gratulabantur , iii regiam dedu-
cebant, plaufu & la^citia omnia pcrfonabant, collocabant regio in folio,
ii-ia illi fccptra & regna, animos & voluntates fuas eiiis imperio fled:eii-
das, confilio moderandas, audoritate regendas committebant.
Figite hic paulifpcr animum cooitationeiqne veftras, Auditores, in
ampla
696 IMAGO PRIMI Si^CVLI SOC. lESV.
ampla atquc augufta fpecie Xaueiij contemplanda,tot fubadis Regibus
triumphaiuis, tot coionas, tot fcepcra, tot gentium populorumque fpo-
lia ac troplixa aii pcdes fuos abieda numerantis 5 &
cum illius gloria
ac maiellate, Regum omnium, qui vlla vmqaam a'tate viguerunc glo-.
-
,
liam magnificemiamque conferce. quid in illis repeiietis j quod in hoc

non luculentiiiime refplendeat? quam multa in hoc,qua: illorum |
doii defuilTc vidcantnr? Memini olim dudu aufpiciiiqneCaiians cxiz

'
efle ac profliiJara vndecics centena i-nilliahoftiLim; ac ex iUis quantulam ,
partem Cxiar fuam vocat ? & quicnam iita laus eft, morrcm inculiiTe i
i-niferis, quam mancipiiim quodlibet ctiam Regibus inferrc poteft?
Xaucrius, quod ne vni quidem mancipio P.cx piarftaie vllus potuic I
vmquam, amplius decies centenis millibiis vitam dedit;& anima:

quidem, hoc ell non fugacem & mox peiituram , fcd immortalem ac |
fempiternam. Videte nimc, obfecro,quod caput eft,qLidm exiguo tem-

pore rem tantam peifecerit. Non multo amplius dcccnnij rpatio, In-
dias laponiamque peruagatus, coc Regna, toc prouiiicias, toc vrbes ad-
iuit , toc immcnia maria emcnius eft, vt illi vix fatis temporis ad tanta
itinera conficienda fuiiTe videatur; & interea tamentot centenahomi-
num millia, abduda ab idolorum cuku, & fub C r i s 1 ditionem
redada, falutan fontc luftraiiic. Si veio reliquas nationes
acgcntcs ad- j
iuiixero,quas abfens audloritate &

confiliofuOjOpera labore iuorum, &
ad veri Dei cultutn traduxiti Chnftiaaos inruper,quos a vitiis abftra-
xir,neque numerum inire, neque exitum repcrire mca poteric oratio.
Ve^ram- £[ (^LViQ. haud fcio aii iion fuerit cum hifce illi multo difiiciliiis certamen,
%\anorum quamcum ipfis barbaris; acque adeo vt defperatior vidoria, ira ctiam
Tnores cor. prarclarior tiiumphus: horum certe quidem impiecatem atrocitate ice»
rtgitvbt-
Jei-um flagitiorumqae fupeiabantj pudorem omnem
audacia atque in-
^,^., uecerata confuetudo peccandidcterferat-, animata luxu liccncia, robo-
rata diuiciis,inflammatacommercio barbaroram, ica omnem probita-
tis ac Pveligionis fpeciem abolcuerat, vtfolo nomine diceiencur Chri-
ftiani & barbari quidemfeie volutabantur taiuum

: 5
viciisigno-
ratione viitutum, ac legis diuin.Ti hos vero prarfradta in fceleribus ani-
mi obftinatio retiiiebat. Quid hic ageret Xauerius ? noii hic confuetx
artes ilifficicbanc; aliaeiat ineunda noua indurtria, noua vis , no~
ratio,
uae iTiachiniE eranc adhibendiE. Nadlus erat nefcioquem ex eo numero,
cuius improbitatem confuemdine peccandi roboratam auxerac licentia
atque audacia militarisj &
ftatueracapud fc Iiomo pertinaciffimus num-
quam rcfipircere,numquam Xaueriomanus daie. atque illud decretum;
ica alte aiiimo infixerac, ita obftinacam periiicaciam muiiicrac, vt fran-
gi vinciqne numquam poiTe videiecur. HLinc hominem, diificilem
adeo & repugnantem fapicntiirii-niis iuxta ac potenciirimus animorum
Impci-atornofter,familiantcracblandeaggrefilis, extia vibis pomeria
dcducit; credo, qnafiocii f^Hendi caufsa: cumque perueniflenc ad fal-
tum quemdam vrbi viciniim ( vt fercbat natura regionis) palmis confi-
tum, vidensfe locum & occaiionem cflenadum prxclare rei gerendar,
omnem animi vim contcntionemque adhibec, hortatiir, minas inten-
lat, blanditur, obfecrat. Quid tandem? cum nihil quidquam horum
prodeflc,
LIBER qyiNTVS. SOCIETAS HONORATA. ^9:^
piodelTecernerer, corpLisnndat,acLileatum flagellum arripic, & accen-
ioatqiie inflammato vulta ram criideliter in fe ipfe dcfxuic, vt conm-
max illeipedaculoperculius, ad genna Francifco accidericj & erum-
pentibus lacrymis, Ah parce tibi, Xaued, inquicj igiiorce, ego fuin
qui iccliis admifj, ego poenas commcmi; ego pledi, c^di, laniari debui:
defiftc, tuus iam lum quidquid placuerit , impera. ^mulabatur hic,
j
vt opinor, Xauerms maximam illud ac potentiilimum imperinm,

quod oliin, dLun vixic in tems,in morcalium animos atque orbeni vni-
uei-riim humani generis Seruator exercuit•, qni vinftus ad duriiTimam
columnam , atqiic immanitei' cirius, mortem deinde tiirpiilimam ia
crLice nortii cauisa perpellus, vi potentiilima omiiia permouit, ad fe &
pertraxit. Ncque vcro viiius tantum obftinatione peitinaciaque indn-
ratiim peoliis emolliitj incubuic in Goam, irruit in Malacam, in Coci-
numînTernatcn, in Armufiainillapfa eit eadem viSjVrbefque omncs
Chriltianomm incolanjm frequentia nobiles , at vitiis & rcelcribus
haud paulo nobiliores, peruagata eil, excuilit, dcleuit , eueitit. Si quid
non caftum, 11011 piiini , 11011 raii(3;iim erat, '';
ceiitiam cafHgauit; iiialam auari[iam kicris iniquiilimis inhiaiitem re-
efFieiiatam li-
preilit; odia,inimicitias, ftridlos in mutuas ceruiccs gladios difcuilitj

ex a:dibus plunmomm pellices extermiiiauit ; intempeftiua coiiuiuia
ricu Saracenornm celcbrari iblita,turpitudines Mahometicas,quiE palam
impune graiTabaiitur, plaiie aboleuit. coiitra vero collapfam pietatem,
iLiftitiam,randicarem priftino vigori refticuic omiies denique iub di-
:
tionem imperij fui, fcn verius Dei, potefticemque redegir. Magiiifica

quideni efiefolec oratio ifta,& plurimum habere admirabilitatisrXaue-
rius viginti quinque mortuos ad vitam reuocauic Xauerius impeno :
fao ftabilem illamac pcrpetaum foliscurfum ftitir, ac retardauit Xa- :
uerms tempeftLiofi maris fludus pacauit, comprcilin vcncos, pifces e

mari ad obrequiam euocauic, morbos cuiufque generis exftinxir, caco-
da^mones compeicuit , & ex morcalium corporibus ciecic. At quanto
hsEc magiiificeiitioiaruiit&aiigurtiora? Xauerius decies centena miU
lia aiiimarum ajcerna: monis iuppliciis liberata meliori vita donauir:
Xaiierius in vltimas Orieiitis oras vifum antei numquam veriracis ib-
lem induxir: Xaueriiis iion veiitornm procellas, fed hominum
foluiri
iras ad expeceiidam vindidani prcEcipitcs , iioii maris taiitum , fed tur^
bulentiflimos etiam aiiimorum fliidas compefciiit : Xaiierius non
pifces taiitum cx aqua, fed homiiies etiam ex profundiffimo flagitio-
rum gurgite extiaxic. Nemo hic milii obiiciat flexanimam illam,quam
Tullius reiuni omnium domiiiaiii ac regiiiairi vocat, eloquentiam:
quid eiiim habec qiiod cnm Xauerio iii conteiitionem veiiire queat?
Ncmo mihi flibnlas illas Poetarum decantet, Orpliei , Aiiiphionis,
Arionis, ApoUmis, X-luiarum ac Sireiium, nifi forte, vt,qua2 de iis
fuiit, a Xauerio fada clTe fateatar: Iiic iilaas traxit , cum barbaios ar-
qne agreftes, incolas iiluarnm, permouit: IiuiclapidGs iaxa blande &

obfccuta fnnr, ciuii adamaiitina mortalinm pedlora emolliit: liic flu-
inorum curfus rctiiiuit, cum defluentes m
omne vitiorum genus prauas
coiiiuetudines reftrinxit: hic feras micigauir, cum aiiimos crudeles flexic
c t ad
I
ad mifci-icordiam hiCjCxfilicntibus ad vocis auc citharas fonum lapidi-
:
bus Thcbas cxrtmxit, cuin pretiofos illos lapidcs ad cxleitcm lerolbly^

mam ordificandam piomouit. Nihil erat in mortalinm animis tam
arpernmaiicindomitLim,quodnon iubigeret: nnllus vipiamtcrramm
f^dStnas s
frofccUo-
nempamt.
^^^^
I impeiiiim :
patcbatlocus ad oricnccm folem, quo non incrcdibili ardoie Ch r i^
longius extendcndi penctrarec.
Afixtcrminus, Sinarum regio, non cxteraorum
^^^^^^^^^^-^ noii frcqiientaua, fedoccluia etiam perpetiiiE rernimtis aut
Vniciis fuper-
hominum
capitalis tcrroie lupplicij. Hxc

etiam repagnla, infatiabili exa:ibans
ciipidiratcrcmper vinccndi, pcrrurnpenda liiiecpk Xauerius , nequa
elTet mundi regio folis huius, quem ocnlis
adipicimus , radiis colluftra-
ta, quam fuarum fplcndore non peruaderet. At eccc
ipic vio1:oriarum
tibijin ipio porcu, & iam pcEne ingrelTu, Sinaium ex hac mortali vita
«uocamn Dum nouos ille laboics cogkaret, laborum illi prxmium
prxparabat Deus , & hifcc ad fe vocibiis iniiitabat : Sacis eitjFiancifce,
iatis cftjomitte tiiam iftam vocem laborum iuxta ac vi-

infatiabilem
doiiarum, Amplius, amplius. lamteiiuis diu marCj ventij piOcell.T,
Syrtes, naufragiacxeicueiuntj iam fatisdiu in te tames, fitis, pdblentcs
paupemm tabidorum morbi, xftuSjfrigora, nuditas, angoies, xgritu-
dincsjalixque id genus cohortcs incurfarunc latis eft, Francirce, faris
:
eft: iani his fuus definitus eft terminus, dcliciis vero ac volLiptatibus
cxleftibus laxanda eft arterilitas. aduerfus barbaros , aducrius dcornm

Sacerdotes, mhilprarter odiain te & cxdem anhelantes, aduerfus iuri-
bundas da:monumkgionesdepugnatum eft latis ce iam iEterna Bea- ;
torum pax & fecuritas poithac manct, te carleftis parrix incoIiE fuucri
ciucm repetunt, tibiobuiam properanr, tibi coronas defciLint, nbi ho-
nores, titulos plaufus ac triumphos parant fcmpicernos. Hicincertus
barreo, gratularine Xaucrio dcbcam, aii ampliilimi Regni calamitateiTi
deploraic: eius ccrte felicitate infelices Siiiae , eius ad cxlos difccirLi ipii
viaiTijqna eo perueniant, non agnofcenr. fua fi infommia
nollcnr^ iam Regni iuiobices effringerent , ncqne aiiide modo venien-
tem pra:ftolarenuu-, fed in odcurrum vndique eiFnfi aduolarenr,adriias
illum raptuii fedes. Difficile, fatcor, hic acquicfcat humana mens, niii
perfuafum habear,aDeo noneludinoftram fpem , fcd occnltoconfilio

ac fapieiitia ad fuos pleiumque fincs fiiauiiTime dirigi, ac maiorc , ciim
id minime fperes,bonocumulari. Deo ceitc non deernnt cfficaciilima:
rationcs ac modi, quibus hanc iftorum populornm iaduram refarciac.
Tu vero,viroriim bcatiiTimc^poiltot huius vitx proccUas ac tcmpella-
tcs, fuccede in porcum fcliciratis oftcrnXj qno te tui vocant labores ac
triumphi. Sed id modo age, id cura apud artcrnum Nnmen, vti, cum
fjerceipfc id perficere non potiieris Regni Sinarum repagula commi-
,
itones tiii conucllanc. en tibi, ad quxuis pericula promptos icfc arque

alacrcs ofFcrunt,difficultates niillas lion-cnt,niillam,quamuis dariiTimx
ieruitutis^conditioncmreformidant: id vniceoptanc, vtianguis, qui m
venis tuis argre potuic ictincri, iii corpore viam inueniat, vt Sina-
rum campi hoc imbrc langiiinco rigaci,Fidei Chriftianx frudus vberes
falutarcrqae prodLicant:.
ORA-
LiBERQVINTVS, SOCIETAS HONORATA. 699
R I Qjy R .
De ^cm mdoYiim mflron^m glorm W &mvilpm-
dum nohU ^vofofiu.
Piincipum & magftorum
SI virorumornamenta
pietioia vna cum corporibns
fepitlchra
tcrrc-e
, iii quilxis opes ad
mandantur, profa-
i
iias illasdumtaxac opes haberentj nulla piofcilo libidoqucmquam iu-
1
reimpellerec, vcea, qn^r nimis in rebus humanis fragilia & cadiica
ilint, apud morcuos quxrercr, nec eifoiTo iam thciaiiro vt lolcnt amen- (
ics illi, quos S,Iob ait gAudere iJehemeJiter cum muenerint fepulchrum) ca^. ,;
Ixtandum fibi arbicrarecar Sed quoniam non (o\x iftx opes repe-
.
Sepuichfa
I
maioram
liunmr apud lam vira tundtos , fed magnaium eciam vircucum digna virtucthm
ftaciiis atque immorcalicate monumenta; noh pigebit ( vt credo ) vos ume
«/«x/wf
mccum aiiimo ad fepulchra deicendere , & quic maiorcs noftri decora,
'"'^'^liiiin•
tdr.
qux imicandum omnibus exemplaj recognofcere. Quam
rcliquerintad
quam haud fcio, iepultiiie dici debcant, quos fua iamdLidum virtus ex
tiilk; aii iiiblad potius in montem Phaianj in quo primus Hc-
brcEorum DuAor Moyfes Deum aliquando rplendoie &: glofia tulgcn- Deutei.j».
. tem vidic, igncain legem dextra pra:tendentcm Nam fi omnis lile .
montis apparatus &

maieftas quoddam fuit noftrorum tempoium , &:
totnobilium palmarum,vaticinium• anne putanduin eft, adicum huius
loci non maxiine patuille Ignatio^ & coc eius forciiiimis Sociis^quoruin
inflammatis ftadiis & laboribus per orbdTi pxne vniuerfum ignea ifta
,
lex promulgata elt? Ergo & illi in ca^lefti ilio monte iam laborum ilio-
rLim mercedem confecuti, connerfis in Deum oculis & manibus teftan-
quid pro iUa lege aliquando egerint, quidve perpeiH fint; & nobis
tur,
intei'im;,ad inflammandos animos noilros/ub ciileiibus corporum
rum igniculos quoidam reliquerunt quos vc hodie mcliils afflam no-
:
-
ftro fufcitare atqiic acccndere poilimns, referre mecuinjquazfo, paulif-
pcranimum ad illam poll:umiVatis,D.Ioannis iiiquam,plenam magna-
lum reiLiin inuoluciis hiitoriam; & quo cuku, qua formii corporis ait-.
,
doixm Socictatis Iesvm vidcrit, actendite; facileqae,quibus virtutibils
iTiaiores noilrijqui ab illo nomcn & vit:r radoncm duxeriint, excel-
lucrinc, incclligetis. Obtulerac (c aliquando, in ampliiiimo Diuomm ^^^^/^

coctii , facro Vati contemplanduin Dcus : hic curn iam dextra librniri/^wiier»»?
priEgrandem teneier^prxconis voceiuilit inquirijnum qnis illius euolu- j"^""^^!"

tioiiem explicationcmcûe in ie fufciperet ( & veio erat ad apenendum ^^/^ ,»
I
perdiiEcilis, mukisquc fiiTillis obfiiinatus: ) vbi nemo vniis qui hoc at^ -î""
'''
tcntarct,aliqLiamdiu apparuit;piOaiic undem Agnus in i-ncaium^ rem ^^^^.^^

qua de agebacurj pGrfedlums. fic propior, acccffit ad Deum, auferce
imnibus librnm, foluir, apedt, profert in luccm arcana^ eunlgatiscjue
, omnibus tanto c.rlum omne gaudio compleiiit, vc longe lateque eiFuia
I
gratulantium vox &
acclamatio illa pedbnarec: Vicit leo de tnbalud^. f>-?^<^l•
Mira profeolo fignarerum, vifumque admirandnm. in quo.cumom-

nia funt inuoluta, Sc ab humaais fenfibus & cogicacione rcmota, tum
! Tctc 2. nihil
quod idem fic &3gnus,& lco,idem,inquam,
nihil admirabilius, qiuim
illc,quilibrum aperuic: quo quid efle potell magis natura diuulium
atqiie connarium? Et tamen intcnnicant m hifce tencbns non modi-
cx e doLtifliinorum virorum fentcndis fcintillx claritatis qui quo- :
niam omncs h:rc vni Liberatori gcncrishumaniCHRisTO atcnbuunt,

inaniFcilc conficiturjrebus tam intcr fe diilirailibns & diueiiis fignifi^
cari trcs illius prxcipiias maximcqne proprias vircutcs , fauditatcm,
fortitiidinem & fapientiam. Et li reium omnium vim & naEu-
foTtuudo, ram peripicere volumus quid clVc potcil tara conueniens agno, quam
,
ftptentta quxdam vitx Deo confeciatx rancticas & innoccntia? quid cam pro-
mawrHm quam tortitudo? quid illa apertio demum explicatiocJLic
prinfn leoni,
itt.4^no libri aliiid nobis innuic, quam remm omnmm abiolutiiiimam cogni^
«^/uc.f.v- tioncm acquc fapientiam Omnia runtCHRisxo coniormLa,omnia
?
hthtntur.
^^^ maniicilc conibnanc, vt in re tam perfpicua nullus efle poflit am-
plius ambigendi locus. Videamus hic iam num qiiid huic leoni iimilc
inaiorcs noilri viitute enici atqiie cfficerc potuerint : nam &: fanditate^
&roiiitudine, & fapiencia excellere eos opoituit, & habere quamdam
neccilitLidinem coinmnnioneinque viitutum fi non immerico tain ,
priEclaro nomine ac titulo iniigniii hanc Iesv Societatem volumus,

Sannitas iii quo \\xc maxima & ampliilima tuerunt. Ac primiim quidem, quan-
&viutn- 1^ innocentia vicx, quam exccllenti virtute Dricdici fucrintj cognofGite
mUris ^^ eomm Inltituto, normaque viuendi, quam non tam verbis quaiTi
mawribiii. openbiis, tam libris qnam moribus exprelTam nobis tradidere. Ex
quo eiiim randiliimus Parens iiofter Ignatius hiiius Inftituci iignnin
exnilic, & adomnes heioicas virtutes nobisprxiuic, niimquam dcfiie-
nuitgeneroia: inentcs, quGEomni coiiatu ad iolidam laudem enkcren-

tiir. De his eô propcnio animo ixpe cogitans, tam expcrenda eoriim
coiiditione non mediociiter oblc6tor, gaudeoque ram mulcos foitaffis
nos habcrc Fiatrcs & Socios in illis coecibus iam beatos, quam hic no
biicum adhuc verlantur
fis ibl
lum
in tcrn<;. Erenim vt
atcrahit, & atcollitin altum: itamihi videnmre pietace

e terris cxlcfti rore perfu-
& ilibtilcs Ipiritus iegregat,eosqLie iuis radiis excodlos Tur-
tcnucs
qua eft ros quidam cx\\ perpetuus educi quotidie m almm nobiles &
puii fpintus, quosSolilIe diuinus,
,
dam adliuc corporibus permixci

,
iunc, priino quideni iacris quiburdam motibus calel-acit; deinde veio
ab humanis affcclibus, & ab omni concrcrionc mortali fegregat po- ;
ftremo vbi iam plcne expurgaci cxtenuatiquc funt, neqiie aliquid am-
plius terrcnum vcliiti quidam in corporibus gcnij fpctlant , rum de-
mum fupra terram ad fe, vt piOpioiibusignibusinaliquacTli
cIcLiat
Sancfitoi rcgioiic collocati incalcfcanr. Ex hoc illos numero elTe puto, quice- ^
XaHert] & ^^^'^ ^^ immoitalitatem viain apeiucrc, dno ilia Orientis & Occidcn-
tthorttm. tis noua fidera, Ignatinm dico &
Xauerium^ quornm tam eft certa pro- '
bataqiie fandiras, vc aker noii Manrefam iblum & Hifpaniam, fed Eu-
'
ropam totam cclebritare nominis fui & beneficiis impleuerit: dc aitero

Indi diccre foleanc, p.xne miraculi inftar ciTe ii mifciOium precibus
,
inuocams miracula iion ailiduc patrec. Ex hoc viaim egregia animi

modeiationc ddpicientiaque fui , Francircum Borgiam ex hoc Aloy- j
fium,
ijiun, Koitkam, & iioii ita pridem e Bclgio in Italiam, ex Italia in car-
lum, non iine magiio coinicatu viitucuin piofectum Bcrchmannum,
cxliocfantitiirimos clarillimosque viros, Ouicdum, Gnttiefcz, Reali-
num, Rodrigucz, & iexcentos alios quos hic conlulto prieccreo (de,
quibus crit opportunior foitaiiis dicendi locusj ) omnes auc iam irre-
fragabili Romani Senams iudicio alTcrcos cxlo , auc miraculornm
ria ab ipiis etiam hoftibus Fidcij barbarisqiie nationibus , dum adhuc
-
in tcrris agerenr, plusqLiaiii humana vencratione culcos.
Sed multo admirabilius videri dcbec,Iudsos & Mahomeranos, quo- Mahome-
rum animis odium in Chriilianos penims inficum atque inuilunciK ^f'"^'*^
j• \ ^ r
I
., 11• T~.
de P.Ga-
tam eximie dilcxiiie Galparem Barzxum^vt illiquidem enm tamqiiaiTi rpare Bar•
1
akerum loanncm Baptiftam, auc vnum aliqiicm delapium e carlo co- ^" ^^
Icrciit: hi veio f-anum nollds hominibus inacceilum , ac ii ipfa religio
\
ingrederetur, aperiie illi noii dubitarent. H:ec baibarorum cam lucu-
lenca teftimonia dum habemuSj quid ell quod pluiibLis de vircute ma-
ioruin dirpncemus? qaaiiveroca vitahominibus dubia vi-
deridebeat, quam bclluis ipfis immaniorcs populi venerati func.
Age iam,quanca vis aiiimi & fortitudo iii illis ipfis eiiixeiir,videamus: Fortitud»
:
•
neque cnim iatis eft ad landem nominis noftri fuilTe iUos ianditate & ^'"°'''"^
r rji
mnocentia vit^ conlpicuos; led hoc etiam ad cumulum laudis acccdac
nojtrorHr»»
1 111- 1
oportet;, fuilie eos conftantcs, robuftosj magnanimos, verbo vtdicam,

leones , & quidem ( vt habeiit Abailinorum infignia ) in alcero vn2;ue
i; crucem tcneiices. Quid enim pro huius gloiia,Chriftian^q', R.eliaionis
amplificatione noii egerunt? quid nonmolici funt? Soleo icEpe mecum
tacicus admirari, & non mediocri voluptate affici, cum reiioco in me-
moriam litteras Heroum iftorum, quas plenas alacritatCj plenas ca^le-
fti voluptate, e laboribiis fi.ii,s,tamquam rofas e rpinis, tamquam fcinj-
jtillas cx circiimquaqae ftiepentibus flammis, ad nos tranfmirerunc.
iFieriprofedo nullo modo polTe exiftimaremus , vc Iiumana mcns tam
diueifa comprehenderet, tam difficilia ruperaret, cam omnia infra fe
ponerer, nifi psne in ipiis eorum litteris viros illos ftrenuecum malis
omnibus depugnantes elTet contemplari vc tam ignauuin atque iner- ;
.tem inter homincs arbitrer eile neminem, qui non cum harcab illis ,
ifcripta aiit audiuntur aiit lcguntur, iildem fe ignibus fentiat inflam-

imari. Quis eiiim non intimo commoueatur, cum legit illos iii
mediis laponia: niuibus igne diuini amoris coliiquefcentes, in conri-

ifiuis laboribus maiori remper animarnm zeloa:ftLiantcSjin mediis peri-
cuIispredluin confolationis affluentia lacrymances,in ipsadeniq^mor-
tetriumphaiites?An poteft aliquid hacexceliicaceanimorLimelTemaius?
. iAudire magnos tam'-uideor duces Horsf.iib.i.
I^f•
Non inclecoro Yuluere fordidos:
/£e»tes, angufiiatos, afcoSy tnfuhtndmibM errantes , in montihus ^ e^ )~ Hebr. lu
mcis^ (^ m cauernis terr^, qUcTrentes vbique virtnti materiam , qnam
los oblatam fxpe rcpudiamus. Alij fecuti Principiim fuorLim caftra Lahores
""^""^»»*
pernoiftant fub louc frigidoj hibernanc cum militibus, in medias pu-
^nantium acics lefe ingemnt, opemqiie morientibus allaturi omnia (i-
jna circumuolant : alij grauiora in mari pcricula nou reformidantes,
1 1 c 5 iadaii-
iaolamar maris fludibus &
procellis, interqiie fiequentes bellicorulfi
cormentoiLim boattis. & fulmina, vtriuique elementi tempeitates ex-
periuncur: alij , dum peltilens aliqua lues in oppidis graiiatur , veluE
cominuiiis iakitis vid;imn?,vitam pro miferoiiim piOdigunt,nec
verentur ca fubiie, m qux vixaliquis ingredi pnrter mortem &c
IionOrem apud hecerodoxos publico abftincnr, nec niii no-
poilic: alij
«ilurnis tenebris tedi domicilium permLitanc,vt Cacholicis omni fubfi-
dio deftitutis aaxilio fint & iolatio. Quid nunc eos commemoicm,qifi
barbaras inter nationes, omni humaiiitans commercio fiiut deftituti,
vc D.Hicronymi vcrbis vtar, icorpionum Eantiim locij & feraium >
Omitto ceteros laboribus exhauilos, caliimniis opprcllos obrrcdlatio- ,
nibus laceratos. Non poflumcamen eomtn virtuces &gloriam tacitus

prartcrire, qiii de cyrannomm ac barbarorum cmciatibus inuido ani-
--
do
mo criumpharunc. Atq•, horum quidem fortiflimornm pugilum,quam
non modo illufties vidoiia:, fcd ingensetiam eft numerus & miikicu-
do ? Prorfus admirabile videri debec , & p2eneincrcdibile,ii quisarra-
tis noftrar, temporumquc omnium lationem duxcrir, quam multos his
îrHm.
jp^^ centum annis Societas habueiit , qai morcem pro Deo foititei' op-
pctierunt. vt non minus Sodalitium quoddanl qiiam iiliid
olim Apoftolornm , hominumqae mortem potius qnam vicam anhe-
^^
kntium, Societas cfle videatur. Nam
Jî gurgeSj aut qu£ flumina lugabra
Ignara helli ? quod tnare bcirhnrx
Non decolorauere cades ?
û£ caret ora cruore noflro ?
T.Antb' Apud Comonnenies confoditur tribus vulneribus Antonius Cri-

tiiui Cn- i-niiialis primus tot magnorum Ducnm, illam palmam noii minore
,
vrimui. iordciidine quam fclicitate, confecutus hunc permulti alij terd :
marique magnis paifibus & animis ad ciuciatus mortemque fecu-

Martyres jj fm^j- IgnaciLis Azebedus trigintanouem Sociorum Dlix in Occa-
^
le(!s
*^° > Petrus Correa in Brafilia , Gonfaluiis Silueria in Monomotapa,
loaniics Baptifta Segura cumfiiis iii Floiida, lacobus Sales in Gal-
lia, & 111 Salfccanis agris cum quinque fuomm funeribus Riidol-
phus Aquauiua. Deus bone, qniviri! qua dignitate , qiio iplendorc
nominis &gencris! qua commendatione famaque vircutnm memo-
fiEculoramomnuim confeciandi ! Sed nuiquam terramm aciius di-
micatum eft,
quam in laponia : quar quidem mihi iemper vifa eil
theatrum quoddam in vltimis Oiiends finibus ad rpedandum oibi
vniuerro eredum , in quo ilimnia foitiaido noftiOriim & conftantia
cum fummaferitate hoftium palam congrederccur: in hoc Paulus, la-i
cobus, loannes, trcs fortiilimi Heroes, iii excclsa cmce ftantcs, intrepi-
frsfertim di cranrueiberandum latus cainifici obtiileiunt hocCarolus Spino- : in
j^^ p^^ tetriim & calamitorum tiium annorum carcerem, daabus ho-
tnJaponia.
ris perftitic inter flammas , ita lcXtus & alacer, ac fi alter phcenix in ni-
dulo fuo moricns, iamiamque imminentem longe beatiorcm vitam'

prasfenti voluptatc priElibaret. i
InfinitLis iini , fi in hunc campum exipatiari volucro . Quidquid

cnira
'
cnim tyrannorum furor ac rabics machiiiari pocuir, c|uidquid carni-

ficum manus inferre, hoc iamdudnm totum in corpus noftiOruin
hominuin videtiir expromptum Neque tamen vUa eft pccna tam .
accuba & iiitolcrabilis, quam illi non forti excelioque animo iuicepe-
nnt; nullus equalcus tam duius & accrbus , iii quo quidqiiam de co-
rum mors tam diucurna, tamque omnium
conftantiadecelierit; nulla
fupplicioraragenerecumulata, quam non multo ante concu-
piucnnt. conftantiam! fonicudincm admirabilem maiaium no-
itrornmlo viros cgrcgio aiiimi robore noii iam hominc^jicd leonesl Uli,
illi demum iunt animi,qni,quidqnid amplificationi nominis Chiiftia-
ni obftabac, gcnerose repulemnc. Kli Aiigeli vcloces, qui remotiiTima

exterarum nacionuin Rc^na lumma cclcricate & iiicredibili alacricate
quam
^
peragramiic. Illi Argonaiitx, qui plura maiia nauigamnr, alij P^^rmhm
t noueiuntj qui, cuiii vnius alicuins rcgioins angultiis concineri non pol- ^^^^
fent, parciti intei: fe oibem , duceXauerio iii vltimas Oiicncis ous
duce Anchieta in Amcricam nouam Fidei Inccm inuexc-
perriipeiunt :
o-^^^ô^
runt: ducibus Nunez & Oniedodefudarunc in magnis illis Ahica: ca-

'"'"'^'^'
loribus & arenis: duceCanifioin variis Gcnnanici Imperij ciuiracibus

&
oppidis acerrimum cum hxrcticis bcUum furceperunt illi duce :
Matthxo Riccio in maximum culciilimumque Rcgiium Sinarnm om-

iifiiex parce terra marique obicptnm penctiarunt illi denique funt He- :
roes, qui folis iiiftar, coto terrarum orbe inccr tot horrcnda tiiftiaquc
pedultrato, eumdem femper vultum, imo& fcrcnitacem, eciam in oc-

cafit fuo teniierunt. Maneac igitur, maiores noilros merito leoncs di-
ci, quorumtanta magnanjin reriun forcitiidoj tanta

Eiic in aggreiTione
in perpGifione conftancia. Reliqunm eft, vc de prxclara corum crndi- ^""/'"'^
tione & doctrina (nam hoc erat extremnm ^ qiiod lUa apeicione libn tiamftro'
iigiiificaii diximus pauca dicamus. Ego enim fic exiftimo, non male rum.
)
fortitudini cum fapicnda conuenire quamuis illa foris iii folc ac pul- Doclrind
j
iiere exerceatur, \\xc intra domcfticos paiicces occupetLir. fuic ^^""*'

.
etiam ab antiquis Poetis afHda prajfidi fapicntiiE Palladi a:gLs & hafta conuemmt
i&galea: & ille ipfe Romani Imperij primus moderator Carfar, cum
1 11011 minus erudkione & dodrina quam fortitudine omnes Impcrato-
, res anteccllererj a fuis jflacuam obtinuic ,
quÊ alccra manu gladium, al-
tera calamum tenciet, his vcrbis infcriptam: Bx <~vtroque Cd:far. Ego ve-
ro in hac caufsa, qua de nanc agimus ,hac vtar moderatione dicendi,
iioii vt cos hac quoque laude CiEfares clTe dicam; fed vc ncque omni^
i
ncque omnem illis laudem decraxilTe videar. Itaquc

bus antepofuille ,
non commemorabo , quanta ingenij felicitate,quantaque dodrinGE co-

p-^^j ^^_
pia, quantadeniqucnominis noftri gloriaj duo fxculi fni lumina Su3.-ciet.ins
irez & Vafquez in ipfis diuina: rapientia^ adytis vcLfari iint: non dicam, ^<^''°''"-
iquam prxclaram ad defcnfionem Fidei panopliam poilencad rclique-

I
rit Bellarminus noii oftcndam, quanta dodtiiilmomm viroruni coin-
:
imendationeSalmeron,Pererius, Loriiiiis, a Lapidc, cctenque pa:ne iii-
numerijiii eiioluendis Sacris paginis verfati finc: non Aluaruni ac Ro-

dericium Sociecatis iioftras Epiolecos in medium adducam : prxtermit-
tam denique eosomues, qui aut Mathematicis difciplinis auc cui-
tioribus
704 IMAGO PRIMI SACVLl SOC. lESV. |
tiorib-js Humanit.uis litteds nomen fuum pofteiOrnm memorix com^•

mendariinu. Illud breuiilimc dicam, quod prxcipua qiiadam racione
ad commcndacionem minime vulgarcm noftra: Societacis fempei- mihj
viiLimcil: pcrcincre, quod a Sapicntc Proueibiorui-n nono capite dici-
Socitt.tf tiir: Sctpientid xdificamt ftbidomimyexcidit coluninftsfeptem. Mift <inciU\

damiu Sa- las futts ,' rvocarent ad arcem, (^ admanid cmitatis: St quis cfl purmlus^
ficntu:
rvemat ad me. Quid enim an non liceat nobis aliqua ratione domum
?
illam Sapicncuc domicilium nancupaie cuias fronti xterna Dci Sa-

, ,
pientia nomcn quod in tcrris habebat, inrcribere dignataeft?

Nunc columnas icquiras vcrbo inuidia ) iamdudnm viri gra-
( abfic
iiiirimi,adeoqLie Romani Pra.'rule^, Societatem hanc ad fulciendamca-
lamicolillimi'^ hifce cempoiibus Dci Ecclciiam excicatam elle pronuii-
tiarunt. Quxnam auccm in ea columna^ rcpenancLir, iequis lerum x{[i-
maronbus mdicandum relinquo, nequis modeftije fines me tranQrcf-
fiim eiie criminetiir, Hanc tamen laudem libenter Sociecati vindico,
quod filiis in omnem pavtem dimiilis , hanc cius vocem plateas omnes
ic compita peruagacam iummi infimiquc commendant: Si qms eUpar-
uulris, êmut ud me. Ampleiilantur cetcri quod cuilibcc maxime arri-
varuttlos
docet. fent hoc Societatis ci1:o elogium
: Si qms eH fdruulm ^njeniat ddme.
:
- Hoc olim paruiilos amanciflime complexus eft.

a fuo Ies V didicit, qui
HocfLimmiin illa viri, tametii rcrum giauiifimaruin occupationedif-
tenti, femper fibi velutpiOprium vfurparunt ac Ignatium iii
primis communem Parentem intuemini. Vixillcin Generalem huiiis
.
Familix Pra:poiitam eleduserat, cum itatim publicum catechizandi
munus obiuir. Quid Lainium commemorem ? Vixille in grauiiTimo
illoChriftiani orbis theatro Tridenti congregato lenrcntiam dixerat,
cLim llacim ad piieros Chuiftiana dodrina emdiendos lcconiiertir.Qiiid
masnum Orientis lumeii Xauerium reteram? Nonne vir tantus, Lcsati
Apoftolici ticulo ornatus,rudem ac promiicuam iuuentntem tintinna-
bulo pcr plateas congregauit? Quidmiilta? nonne quotqnotiii Societa-
tisCoUegiis rupremum Prxfe6lurcC munus CTerunt, fepofitis tantifped
ncgociis, ad pueiiles curas fe conucrtunt? Irao vixvlkim tanti pondeiis
tantique momenti negotium eft, quod cos ab hoc miuicre nobis tam
charo tamque impcnse commendato eximat. Ha:c igitui' maiorura
noftiOmmpiima fuitcura_, tcneras piicrornmmenccs opdmis Chnftia-'
n:E vit:E prxceptis inftuuere: hos piOmiiTis alebant, allcdtabaiit mu-
nufculis, extollebantlaudibus: in omnem denique partem ie verfabant
niagna illa ingenia, vt illos a lade nutricis ad intcgiitatern \'\ix mo-
rumquc transferrent. Sed quid mulcis opus cft ? Satis iam librum euol-
iiimus, &quidin commcndationem Societatis continear, cxpofaimus.
Quid reftarjiiiii vc Christo boiiomm omnium auiflori Lrtumil-
iLid acroama cum cclcfti coEtii cantemus, Vicit leo. Et qiiia Sociecati'
caiiiTa cum Dei caufsa coniunota eft, addamus & illad, Societas €!
Mulcis quidem hoc farculo calutnniis impetita cs , mukis tyrannorutt
ac barbaromm cxagitata tormentis multis ciim Ecclefia! perduellibu'
,
cerraminibus excrcita. Sed vicifti vitx innocentia maleuolorum ca

lumiiias : vicifti inconcufsa forticudine tyrannorutn tormenta: vicift
foli
LIBERQJÎNTVS. SOGIETAS HONORATA. 705
folUicacc doclrmx, recliiqiic puerorum inftitutionc, hctcrodoxo-
liim Ecclefia; perduellium rophifmara. VLciili igitur , vicifhi : ncc
lam viclorix tux anguftis fiiubus concinencLir j iirdcm ,
qnibus iol re-
gionibuSjfpcdancLir & audiuntLir. Gaude
ram forcunato hacls-
illotno
iiiis iuccellii, Ixtare pi\Trcrita:a!tatismemona, pafce&oblecftaaaimum
tuuni coniidcratione iadorum tuoram: ied ita iiitcrim te obledla,

non tam de pracieiici ftatu exulcaie gaudiis , quam ck Rituri tempoiis
gloria iolicica & ruipcnfa elTe vidcare. Proipero quidem flatu ca:Leil:is
aurx ad optatos exitus proueda es, caqae moiicione magnarum reram,
labore& indiiibia cs aiTecuta , quibus maiora & ampliorafperari vix
pofllint. Sed tamcn ille tamfelix itatus taus, omnique ex parte vt vide- (
tur iiumkus j nc(cio qiiid adhuc iolicitudinis habct & mctus. m.ij^na
)
adhuc hxrericorum vis eit qnorum conaribi.s etii pcrixpe foiTiccr re-
:
ftitiflij tamcn de illis ita triumphafti, vr,tamquam intoimcs H) dra*,
diminuti potius quam extincti, repreili quam vicli, noua capita &z vi-
res acciperent. Qûid, qnod malcuoloriim atrox inuidia omnem occa-
iioncm qua tuto in nos poilic venenamm aliquod tclum con-
vcnatLir,
torqiierc ? Nihil dico iam de tempeitatibus illis acprocellis, qua! cxtra
, EuiOpaminvaftiilima vtriufque Indix barbaric nofl:nsiinmincat: om-
j nia vos lolicitos haberedebenrjOmnia vos admonent,non eHe cuiqaaiii
de maiorLim vcftromm viitutc, curajftudio,labore deflediendum. Q}U.~
re agite, confirmate animos vcilros, expcllite igiiauos timores, exfecra-
mini otium•, &, vtrelidlum vobis fplendoiem Ordinis Ycftri coaferuc-

j
tis, omni animi contentione laborate. Non eil enim (mihi credite)
non cft quod rem tantam , tam ardLiam acque excelfamj & cum pluri-
morum faluce coniunclam mediocribus animis peragi poiTc arbJcre-
,
miiii. ihenuis viris prof^do gcneroiis athletis, forciffimis Heroibus

,
opus eft: talcs vos ellecupit Ecclcfia, cuius acerrimos defenfores maio-
res noftii fe prxftiterunt : tales vos defideranc omnes homioum arcates
. & ordines: quibus etii plurimum vtilitatis & emolumenti attulericis;
tamen noiia qnotidie ornamenca pietatis & ilibfidia falutis-a vobis re-
qiiirunt. tales poftulatorbis vniuerius, aliquid a vobis lucis in his tem-
peftatibus cxcisqiic nubibus ac procellis cxfpedlans : talcs dcniquc vos
cxopcatSocictas.QuarcLim iitgenerofa matcr, nonpadtur eile dc-
filios
generes. hxc vnumquemque veftrum his verbis compellare mihi vi-

detur: Videtis quanta: a maioribus noftris vbique tciTarum rcsexckatx
fint, quanmm pondus gloria: vinure noftra ferre & fiirtincre debeamus:
I
cemuntLir in omnibns mundi oris figna nominis noftrij remmque pr^-
clare geftarnm. non potcll:,mihi crcdite, non poteft tanca gloria diu Er-
ma confii-tere fine veilra indaftria: in veftris humeris nitirur, vcftia vir-
tute continetur, cx vobis pcndec vniuerfa: fieri non potcH:, quin , fiali-
qnanto remiiTiores omnis nominis noftrilplendor extin-

ciTe cccperitis,
guatur. Caueteigicur,perDeum immoitalem, ne qua labes nomini ve-

ftro inuratiir nolite permituere, vt in quo ordme iam coc nobiles om-
:
nium virtutum palmx obtenta: funt, aliqua pcr vos diminutio priftini
vigoris irrepat;& vbi non minus fudoribusqnairi cibo &pom vitain
duxiinnSjibi quifqiiam aliquid magnum aggredi propter difficukaces
laboresque reformidec.
Vvvv EXER-
EXERCITATIO POETICA. i
I D L L 1 N.
S. Ignatius,& pnmus cius Socius fctrus Fabcr, fub pcr-

iona Daphnidis &
Lyadx , iiiter Dci laudes ac pia
documenta, varios animi fui fenius cxprimunt. Faber ;
ad mortem ex amorc adfpirac^ Ignatius ex codem vi*

iiere non recuiat. Rihadcmira in Vttk
^/?/^ erAt radiisque Itdos fcruentibus agres

^\^^ ,
W^^^ Findebat Titafi, Tiberis Koman^ per anu

^^-/jPMo tepidos yoluebat gurgite fluEiH.f.
!^W^^^^
^^^^^M ^^ tamen arcebat folem , ri0amq'ê tegebat
\Denfa comis Uurm Lyadas c^ Daphnu m njnwn

^
Conuenere , ambo fiatnrna matore cale?jtes.
Hic, Ubentts aqu£ queis fronas fifleret ^ndas,

!^sis traberet filuas moduUrt carmmx TÂphnisj
,
Et prior m Imdes cccpt fic i^Qiwims tre^

Sic coepit Daphms : Lycidas fic demde fecutHS.
D. Ludere cxUmts ,
carmina dieere cur<^y
*Trima T)eo dicmda. : Dei ?/{ o?nni<t niitit.
llle regit !^
cAi regit lUe patcntis
^tria cumque fm magalia ruHicx ca:lo,

,
L. lUe fitor rerum , O" 'ît£ qUiUn ducimus auclor:

Au5iori iJUa: fua UiiJ , fua, femper apud me
rarmitm erunt: njos Imc tnemores edifiite Uimy
Tuque, pater Tlbermey cauis emlue fub mitris.
D. <iAjhicts y ijt fegetes agrosôjt gramm.t campos
L£tii teg^nt , Utoe tumemt in colIibu.i 'ûa:?
|
Omnia funt illim opus : deneget lUe^

Nec fegetes yenUnt agris
L.
cAerts
<sA^tcis^ njt torrens tnodo terris
<-ut ixntto pecudes monantur
, fiec grcimina, campis.
(^
mcubet
herba?
^
0?tmia ftint iUihs opm : tarjtHm njeltt ille,
lam '-vement pluui£ tam njincent fluminit ripas,

,
D. gregi fcixbies , demeffis imber arifif^,

Florenti cerafo nebuL• ^ iuttendibm annis
Infamjfc
JEtas
L. Dulce
rniht.
pnmx fmt
Fehx
,
flores
cui crtminis expers
nec turpibus ignibus
, "Ver fioribM ,
,
aura Tauoju
Purpureo yeri; tecum miln <-€€ Daphni,
Th mihi diceboj ,
primum te iiofcere coepi,
Numen ames Lyctda : quis enim tam dignus amaril

D, Um prope me perfsâ njirwn firmaucrat atat^
Cm
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. $^07
(îitn
Eheu!
mihi nil grittum
qmd
quod me perderet ,
,
Volui demensi compefccre njmto

mf ^
Efuriem , falfisque fititn refiinguere lymphfj.
Sequana ciim
Tetnpore ab hoc
/
L. At miht. njixduni etiain maUs Unugo tegebxt^
luHgi ms omine njidit:
fcmto fnb peclore cremt

ilk
Ardof y '-vt xfiim maturd luce calores.
D. ^/ foditis terram qm ômere
^^
Bdiderit
tunenes ,
quAmuis armis fulgere decorHm

,
qua?ido fera. buccma jignurn

finditis dcrosj
, <?/?,
Tarate ca/ira feqm ,

pietas <~jix cogmta caflri^.
L. \î tutum gregibiis pdjiuni i laticesque fahibreji
^£ritis , in celfos puen ne ducite mofites. ai ,„^ vbi
Montibi-ii ipfe lupos flabulm montibns tegrum "^'"^ ^-"^'
,
Ire peciij vidi ,

pecudumqHe tacere magiflros. MeOcx.
D. Eheu! qtiam pingiii taurus macilent/f.< iri aruol

ZJbera qtum refermit QoYydom ftcca iauenc£!
Impius efl Corjdon ^ nec munera ferre Jkcellu^
Nec curat Deus tlla
dare ajotd lêo ; repetidii4
L. ^goni fttui ludunt cum m^tribm hcedi^
Lac fiib folfiitium , Uc fngore fuppetit ilit:
TArs prer/Jitur , teneris pars fetibus alfera cediti
TrinjitOei cura y^gom Deui ilUrependtt. s
D. FornJofum terris yer €, cum rmis honorss,

Cum mtidi redeunt foles autumnus (^ njuis^ ;
Tkmdis dnte ortum j pomis formofus y at horum ^ ,
Si AuEiorerd ^Sles , nihd efl qnod munerd Uudes,

L. Pulchra nitet cali facies , feu fngAta,
Anrora in rofeis effert fe liftea bigis,
Sidera feu rutdans veiper fuccendit ; at horum

Si 'Dotnmum fhecies , tam cxlum (^ der forderit.
D. Omnm fol lufirat ,

qmuis dijfunditur ah:
aAt quo nec penetrat fol , nec dijfimditur aer;
Intimus hic Deus efi. [* fitgit^ @r f^x fperat
Improbiis in c<ecis abfcondere crimmx fUms.
L. T)tipofuit certis fuus omnia fedibus aucior.
Flumina amant ptfces ,
fluas animxha. , cAo
Cens hominum nata eil. fruflra. fbi coi^fent hortos^
aliquis longos multJi prece pofluUt annos.
D. Hei mihiy qiidm brems efl qu£ nobis dncitur <cias!
Vt fngit! '~ot ntii nmnquAm reuocabdjs '-vndx

Labiturl miferi! tdm paucos fatd dederej
€t tamen e paucis mtdtos amittif/iHs annos.
L. îd tum brems ? lux vna Abfumit Arnintest
Non itA per campos rddiis L•rbts
Deficiunt flores
Incidit , ( , neque
pereunt rubigine mejfes.
ijbi noxms humor
VV V V i D. Ki
70S IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV*
D. Et quifqudm , Lycida , confumi fwlit dmando?
Mors € non mors eii , 'UiU efl mdwris ongo:
Sic itenm flores Videas cum njere renafa,
Sic putre in grAuidas excrefcere femen aniias.
L. Tityre ,
qmd cUufi m oudibas agiii^
Abfunt um nimiu,m niAtres. abfentibMS agm

MatribuJ <-ut moerent^ '-ut watres, Tityre ,
qiurunti
Sic abfente Deo nilnl quod ymere curem.
eft
D. Thyrfi, qmd efl feild

quod tempora fronde coloni
Vincix gerant , agitentque choros ? ffem fertdis anm

Verm mibres fecere : mmt fpes ilk colonoss
Spes me, Tlryrji, Dei (nec erit mora longx) Videndi.

L. Nu//a mihi non longa mora efi. qmm letJta feruntur
Sidera I quam tardos Titm agit athere cm-rus!
Sidera , njosque precor properate mgales j
lam mihi lux toto qu£ms longior anno.
D. Nec pifces fiturantur aquis , nec rore cicad^Cy
Nec njolucres cantu , nec apes florente faliflo;

C^c mihi fujficmnt qmbM intm amonbus yror,
nmor ^ noHras "vwlentms njre. meduUas.
L. DXec tenertie yentos coryli nec frigora myrtiy
,
y
Grmdmibm mixtos nec <-vif2ea fufiinet. }ml•ress

êc mihi fert tmtos animpis qiuMfs ,
ignes.
amor, noflras moderatius '-ure medullas.

D. Solus amans nomt qm fruÊiu protrahat armos»
?
An
fegetes <cfids ,
,
autumnus njind daturus

fit ^ in incerto : fallurit fua fkpe coloms,
Tafiores fna yota ; Deus non fallit amantes.
L. Solus amans tjomt ^
quo cUudat funcre njitdm,
Kes Amor efl <-vioientd, mon nos demque coget.
Atque njtinam cogat ! crefcet fata , nec tllum

Fmiet extremum ,
quod fimt cetera , letum,
Sic ambo cecinere , gregi durn cedere ripam
Toturo monmt j cmtHmque abrupit Amyntas.
ODE
LIBER QJINTVS. S C lET S ON OR AT . 709
ODE PROPEMPTICA
DE BRACHIO S.FRANCISCI XAVERII
EX INDIA ROMAM ADVECTO,
OCûis j orto qM£ celeres ina
CHm depoftum tibi
fole curfu.f,
^luam grande committunt fecuti
SoliciUs tua ^veL• njotis
I s V Sodxles ! non ttbi mtuticHm
Cupido funem fordidtis abfcidit^
CH^n <êL• pandit i nnn auaro
'Dimtias Arabumque ga^âs
Oebes profundo : fmEIior impu!it
Te cura noflris linquere Itttora
Diuulfa terris , ^ remotos
Heêria penetrare portui,
1 rumpe fJuSiiis , Ubere 7iciufi-Agt
Secura ponti. Nereidum chorus
Fer Afi-it deducat njolantem
Saxa , Fdrxtomoique Syrtes.
Curfti peraSio , tu fupens eris
Locanda 'Kegnis ( hoc pretium <-vU)
Et mter '-undofos tumultHf
ZJeU reges , trepidamque pinum. >
Fauete 'uenti : tuque fi-ementibus

Moturn procelhs qm mare temperas^
Minasque njmtorum , (is^ furentes
Jmperio moderaris '-vndas,
Compefce fluSiui i ' tibi creditam
Sertu cxfmam , dum pater alueo
Admittat exceptam bemgno
Aufoniis Tiberin/iJ oris.
ilU Regem Kegum AgdmemnonAy
laion ArgonAiitds njeUere nobdes,
Raptasque neqmdquAm fiementc

Qlchtdos exumcis drxconej
Oomum reducit. njellere cUnus
Ei mAius Argo depofitmn ijchit,
XauenatiiC dignd cAo
H£C
Non
Tigmra
ilJa
ante
.^d plaudit
' rdliqm(isque dextrds.
dextra e/?, addita tot fbi
agmina gentiHm
ather; cui
Trimitias lAponumque debet:
Smarum
Cui trux Auernus plus îce fimphci^

Et ipfifummo perfdx Ntfwim
Vvvv 5 Diuaf.
7 IMAGO PRIMI
DimsqHe detefiata leges
SJECVLl S.OC. IES\^
Impietas, fttperata cefft:

H<£C efi tot olim in bella ruentium
^lux baibarorum ferculit Agmind^
Vertit'qu€ tn auEiores paratas
Ccntibui mnocuis rmnas:
^£ praeflituti lege potentwr
iati ,
fepulcris fatidn de jHts
rxdAuern m njitdm reduxit^
€t gelidos ammauit drtm.
Sed qnod minaci turbtm concttum
TerHrmgit aures murmur ? mhorruit
TontHs procellis ^ atque aqmrmn
MiUe ôlumimhus carinam
Haurtre flH&us non fne prxlio
"Luântur. atro concita turbwe,
^tM?itd Uborat in Chdrybdi
T)igna ratis meliore cttrfu!
Troferte Jacra pigmra dexterne,
Tij Sodales : hicc rabiem '
Furentis exarmabii €uri,
Hcec peUgus ,
pelagique mota^t
Compefcet njndns. Fallor , an atheris \
Caligmofi fidera dimdunt

AmicA nubes ? an feremm
H(Lud dubtis micuere figntsl
(iAudimHr. altum dextra filentium
Imponit njndis
Experta )6
Imperio potiore fupplex
j njim foUtam
pacem ,
eeqiiora
Nereus repreîs detumuit mmis: ••,
VluSius refidunt. Pergite , nauitie,
Et nube detersa, , Jecundis

VeU alacres j data --ueL• njentis,
IBene Olympo teEia. mmantiAj

efi,
Twresque um nunc Adf^tcio procul,

Portumque , Tarpeiosque coUes
Septuplici rnicuiffe cliuo.
Vtcuntque JausIos excipiat
Vtroque ijentos , pnecipitem ratem
lam fama pennarum citato
Remtgio , njolucnque curru

Trauertit. En <-vt gloria candtdis
InueSia bigis per £apttoliumy
Vicina cejjantes îrites
Aufomis monet ejje terris,
(ômmijfa ponto pignora , pignora \
SermndA ulo , tot Latio diu
Tetu
êiita <-uotis . îs f'ementwn
Latitia infohtoque plaufit
"Dtgne îritum gaudiit dixent}
Vidt Latinas ) iJidi ego Ttbrtdis
Late fuperfufzs cateruaf
Littore , cum ff/iul omms ^ lo^
Q'epAt fonoro ripa celenfmxtej
lo , bii to , ter refonabdis
%eR)onfat Ecbo : muta gaudeut

Stixa datos i:erare pUufi!.f.
Hic veU finSIis neffere ftipparii,
Lauro ille clauwn cingere pars umAt ;
VcUre remos ,
pars corollts
Incolumem redimire piniim.

^mn pnrpurato murice fklgidi
Lttanda templis njota. fernnt Fatres^
Dextramque , ficratisque certant
KelhqmAs cumuUre doniS'
Jô , Mufa , tendiJ , omnia peruicax
Tentare ? non hoic tam tenui lyrd.
Cantanda•^ non rudi (âmoch£
Conueniunt , humilique ple&ro.
MORS S. IGNATII.
ELEGIA PRIMA.
DJ/Af Amor 5 quem nuUa quies ruel cura quietu
Aut tenet , Aut certe fera tenere folety
Vt multiim m noîem pharetrd grauis tuit ^ arcu^
Et ia.culi4 fpArjit '-uulnera. grata. fuisy
Fejfm oberrato tandem orbe yiator,
Odim
£luA Tibris herbofis errat amoenHS
albentes tumforte coquebat
VltirnaqHe autumm mclU
^
legebat apis.
Agris.
Cramtneum flrmt ergo torum Tiberinide ripi:

Herha foponfero fônte fit apta toro.
Seque Attollit hmno , dctifoque infurgit ciceruo:
Ipfa. comis pueri fubditx ridet humui.
Hk fimui mcubuit ,
geminas fbi complicat dai,
Et caput Auerfis fulcit arnor mAmbus:
Suppomtque humero pondns fibi dtilce pkaretrtc
l?nplicitii.( teneris drcus erat pedibu-s-j
Gûem 'vd ebur cndas-,^ mueo <-vel rore pminAm.
Non erat : hic arcni cum niue njincit ebur.
Languidulos tandem fopor imbuit '-vdui ocellos,
VicIa papanerea lnmm^ »«^^ Utent.

Interea
7Ii IMAGO PRIMI Si^CVLI SOC. lESV.
hiterea. dtilces Eos quos deplmt imbresy ,
Dum legtt e liqmdps turba fufurra crotis^

Anricof/!l/ve thymuy "Vwlip-ue tnfdit odoris^
lamcpie refert grauido melled dona fede\
Ecce tili deprendit apiJ ,
gens cafia ,
pharetro)'»,
ÛiC temere in iJiridi flrata. tacebAt humo:
ûrncjue cauas fubrepit iens per teU UtebraSj
Aluexr tu pharetrd credidit ejfe fuur/i.
Hic latetj hic puro liquidum mel exprimit imbrii

Imbmt hk gratis aurea iela fauis.
Nec mora , miiAreos mox teU bibere hquores:
Si qud ferent poithac ojulmra , blanda ferent*
Se?ift
nihil merito
, njti tener
fua
'Deiiia quiC pharetra forfin aberrat
efl
Jj?icula fixit
puer, (^
Amori,
.
fine yefie ^ dolorsm,
Et pmul e njirtdi fubfilit tlle ioro;
ûid moliris apis , tua cum mibi (hicula figa}
NulU nocent nobts njulnera ^ dixit Amor.
ELEGIA SECVNDA.
IAmhrn njigil ^neadum
fttis in tenero flore
turres fuSfexerAt altai^
qmerat aAmor-^
Ecce procul radius njolucri fubluHrts m auro ^
Vromkat , Angufio qua Ure rtma. patet.
^fs iubar hoc "-viud neget (fftflfj/e lucerna}

Ignis hic Ignati , cor cm fiagrat y erat:
Ldfiguida Jupremas njbi lumina, cla^dit in njmbrasy
Luwina fiderea, fulgere dignA domo.
Vulnm emm penitis Jedet immedtcabile njenis ,
Sdipe quod imniifsA cuipide fixit amor.
ZJtcior at hic itemmque iterumque n;t <-vmtere pojjet,^
Seligit arma nouis experienda modis.

lUti quidem abfnthi funefiis tingere fuccis
Mors '- ,
ficuos mors meditata dolosi
lamque aloen CAlamis myrrhamque parabai amaram,
FurtiHo adrepens mjidiofi gradu.
Sed njetmt , cui tela humeros refonante pharetra
Increpitant : furua-s depHltt mde manus
Spuulaque ingrAtu ne quis Imat tmprobHS herbu,
lam cupit HybUis ejfe perunSlA jAuis.
Buemet quod amAuit : dedit omina <-votiS
CertA piis , cAflo >€ melle fluent.
SpiculA promit Amor phAretra : fed melle tenaci
Senft njbi hxrentes lemter articuloSy
Scilicet obfiHpmt ( quts enim dixiffet amatitfm
Floris apem tAlt mellifcAjp loco i
Dum
I.IBER QJINTVS. SOCIETAS HONQRATA. 713
T>iim tucitos phafetrd egrediens Apis <- lAhQr^s
Vroclidit. Ingcnium dulce probamt Awor.
Fj ddducens finuAto cornua, neruo^
Impofmt gemind tela regmdx mxtiu.
IIL• '-JoUnt. fxum Ignati arundine peSiiis:
/
Ardet , c^ ydd jxcro mella fub igne hibit.
iam montur. Bona mors ! non mors ^ fed mortis imaaO'^
£hid. moriens , nîtce gaudia blandA tulit.
ûdm pUcidi gemitHs I orba querelisl

jîiC Ucrymx ! qnales tmd per ojfx faces!
qiiibf/i i/Iecebris perfufc hmc inde meduUds!
âlja tum corais ijota micantis erant!
^hidis odor y Ubiis dum Vita tiataret anhelijy
Kofcida feu patulis cum falit aura ropsl
îs i?uhi y quts fato dabit ^jt perfungar eodem!
Cimi mors melk Imit îcuU j dulce mori efi.
Xxxx S.Tgna-
714 IM AGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
S.Ignatius fixi fragmine percuiTus igiietn diuini

amoris concipit*
'JPercuiTus concipit ignes.
Si liceat
Blande puer
( Vati licet
j
omnia fcire ) rogabo^
'verbis pauca docenda, tmj,
Audiit ; en pUcide conuertit lunnna , ijual^
Mane kuAt croceo Luctfer e thalamo
Turpureos '-vultM . mumm amabtle terriSj
ûid male inAJfuetos dettris drticulos}
ûid tuA confliffu folcrtid fufcitat ignes'^
Exiguum eft fhcts quod dare
Cum Itbet y excujfo mifces incendta telo:
'-vena »
Cum libety extremis ojjibui ardet antor.
tAh ! cxue dum tmuii quaiTHyitHr femina flammde^
,
VXe ferrum , ne iwceatque lapis.

digitis
Sic ego. Amor, Vatemque ajfattis <t7nicumy

Difce mei qiM caujfa laboris ait. ,
Dura filex , c^ durui homo efl tmun abdita dnris •,
FUmma Utet Utebris elicienda fuis.
3
,
Ne^; Mora , cum yolui , yenis excuditur ignis:

Nemo adeo , ^ rtgeat , ejfe potefl,
Lofolides tttulos c^* puluerulentd fecuti/j
Pr£mia militu , durus ajper emt.
Ltefimni C 6 quantum fati pendebat ab iflo \
Vulnere , qm melior nuIU medela fiiit ! )

Trotintu tUe meos concepit faucms igftes:
€t quu non tllo ab tgns locusf
Igiia-
LIBER OyiNTVS. SOCIETAS HONORATA.7I5
f\
Ignatij crebra & per multos dies continuata ieiunia.
I.
Exiguo viuitjquia proxima caelo.
VT reparet <-vires
Dirtpit , cy
, frtcdam louis armiger wngtAt
tefido rofiru cru&n notat.
I Itcet, ^ tuns quaqua patet ardiws ^ther:

^theris tn campu pafcere : tuta <-uia efi.
Ecce recens fudat madidij zAurorti ctipillisy
Et fauet (g^ pennas euocat aura tuas.
J procul, (^ unmm mcLgu ac mxgis aer* carpe:

7, matutirKU combibe deliciits.
'Bxiguum fiiUic fAtis O* fimpUcis aura:

eil ,
StilU fitim toUet , ioUet ^!s^ aurAfamem

Vum loquor , tlU folurn fugims lom pafatur nidot
Sed argutO quod capit are, p^rnm ifi*
Noji tibi Loiolid>e tenuis fe confer<tt alesy
1>um mhil m terris, quQ fdtteris ^ hdhes.
Septimui Eois tam fol caput exjerit nindiSy
Cum tiht mn <-vUus njenit m uhiis,
Sciltcet athereo pendes fublmis olympo,
Et Superum Uttces ambrofamque hibis.
Vmitur exigm , quoties mens proxitna calo eHi
ûjd peut ( terrte pulu€r€ flettA T)eo}
Xxxx X Nobilis
,6 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
Jbiobilisquidam, qui, niii Ignatius vftulari mereretur,

iefe igni deuouet, eodem die igiie perit.
Male luditut igne.
QVali^ miffus ab Indiis

•
Humani docilis fmius ingeniy
nûm ludit procul arbitns
Accenfoque falit fomite , Martio

Si Jors fuhdita pulueri
JEtnîs tonmt fiamma fiO.goribuJt,
llle tUrbine protinus

(jommtflHS piceo ,
fertttr in athera:
Talis ludere y Telephe^
Andes igne facro , dum mdc deuoues
Flammis innocuum caput;
Et dignus nifi ft , ipfe njoracibtis
Confumi petis tgmbus.

Audiris facili ^ Telephe, Numitii:
Audiris , , neque rofadis <.
NoSiem njeuiiis equis Heêrus inuehetj

ûin njotis Deus annuat,
Et te <vindicibHS torreat igmbuiy
Mutans feria ludicriSy
Bt rifu gemitm , lacrymis iocos>
Ignatius
LIBHR' QViNTVS. SOC lETAS HONORATA. 717
Ignatiiis E.Fabrum adhibet adconuerfionemXauerij.
Solusnon fufficitignk
Ignatt folui ndn fu^cit

AKi^'Arte opus eH
: ignis:
: fleSies arte ^
quod tgm neqms,
Vtdi ego, calatHm clypei cum fingeret orbemy
Non folo ferrufn moilnt tgne faber.
Nofi labor ajnui erat : pars ojrget follibus aurai,
MerfaqUe fifidenti temperat a:ra Ucu•^
Fars maffam exercet , pars dltera forcipe 'êrfat)
H<ec duris aptat cotibus , dla terit.
Manabat plenis fndor per corpora riuis:
ZJfqueadeo multd fleSiitur arte chaljbs.'
jEBuat , ^ wdido fl^tgr^t Xduerim tgne•^
Formari non tamen igne Valet.

Veriim ybi folertis Fahn mmus Additd , fefi
In pariem. dnci quamhbet artefnit,
tAd(j)ice yt mmijjos exercet fj)iritm igneSy
Totaque fiammato mdjfa recoSia foco eB.

Ardentes eLnimos ( ammiti firidoribus arderji
Troditur') miefi£ temperat imber aqux.
ûtm gemitmn referunt duditi incudibus i^Hi}
^lua tion. exhaufiui fedulitate Ubor}
Mtlle operum Taber : nec rejîrare potefias,
Tantx Xmerium fngerc molts erat.
Xxxx 5 Igm.
Ignatius e cathedra diuini amotis ignc

concionem inflammat.
C^leflibus armis
Eminus cxpugnat. -
BBlla Syracofis a^nderat horrida porM

sMmorSf Siunum cUjfe Neptunumpremcmi
ZJndique mortis erat panor: hinc hofitlU teU,
€t inde dirdfortius telum fames:
^
^
Ohfejps fpes nuUa fuper ,
danec
Summa. oArchimedes orbe (peculm atiulit.
V^nipe leues radtos diêrfaqtte lummd cogens,

cUjfimque tgneo iTJUolutt gloi/o.
Trifcx fides. fed non eB ftbnU fscU

Ignatius igne cordA caleHi occupans.
Qrnis} <-vt ore tonet^ njt njibret fulmina lingiM,
Totoque <-vultit flammeas }€ fiices.
Bmmjis expugmt peSiora. roHruy
fdcris
Jâe prona ad omne rveU pandebant nefas.
bene! Vincit amor , ficro fia.gr at igne, tmen
^tc turbd cxlo potHit, c!7* potuit folo.
Vicit amor! Vi&or ( mirum ) ViSltque triumphant;
oArfiJJe corday fzftncere ^ fvinci fuit.
sicuttiiUK At yos Rammis rutilum penuf,
6 ite^ denrum
X.Mx in
7 j r J y rj I
acas muta- uiduite prmoi , luaafsque Jiderum
**•
Vermiflx choreuy fimiles Tritomdos Argus,
Monfirate ttitam ratibm mertts nji(tm.
Ignarius
LIBERQji^lNTVS. SOGIETAS HONORATA. 719
Ignatius feruentct oraiis a terra eleuattir*
Surfum rapit ignis.
Qyid toties ojolucres Verfei per fderA curftts^

BEllerophont£um quid celebratis equumi
ûid canitii YanbiiSj fxto licet imparej pennik
Qfm patre icthereds lcaron ijfe vias ?
CreduUgens VAtum
Non iter
Oifcite
hoc homini
qua profnt
,
fillique
,
quo petxt
terras fugientibus artes:
^
ay faL'ere gdudens,
datur.
â Loiola pr<cit , nori operofi Via efi.
Cermtis, accenjx tendafjf njt in tcthera fiammie,

Et fubeant celeri per Jpatid akafuga ?
Hieret lyiers terr£ piilttii prius ; at fmul ig?jem

Conctpit, i^nAnam linqtiire gt humum:
Sic tnens ad fnperas euadere mtitiir auras;
D^ttitury at tardo pondere f"cjfi tacet.
IJcmm rubi diuinos de ctsb concipit ignes,
Sefninaque m cUroj ernicuere fxces-,
mora efl,fequiiur, fdera Umbit:

cognxtaqtie
Interdum ^ corpus , quo ruolat ipft^ rapit.
Tantaque ojis flamm£ efl , cUtifo difrumpitur £û.
nimium felix fors in dmore mortl
Som-
•^'
720 IMAGO PRIMI SJBCVLI SOC. lESV.
Soiiinium Xauerij de fubfidio Indis ferendo.
f«
Credimus?anquiamantipil fibiibmnia fingunt>

CKedimns ? an qui amant i^fi fihifomnU fingunt ?
Credamm: facimit fomnia ^vera. fidem.

ArdehAt nigros Franafiuj Mauros:
njifere
^hialiA de Mituris fomnm finxit amor !
SiCpe perardentes difcmrere ^zftfus arena^
^
Sape rubis pUntoi njrere^ ficpe niue.
Nunc audita queriy nunc )ondd Vi/a federc
India^fquAllenti fangumolenta conid.
Interdum mueos ilhc inducere mons^
Interdum Jacrd tingere corpm aquA.
S£pe etiam mjlexd Maurum cermce fubibat:
Paruaque cermci Jarcina Mmrus erat.
^hud Francifcus amet^ FrAncifci conftle noSiemi
Fallere te quamuis fdlert doSIa , negdt.
,
Non illas Morpheus , non

Obtulit: hcec njAtes
Hinc Yjiger
, illas VhantafHS <-umbras
miflt
AuroriS poputu-s, multusqne recurjat
Amor.
Maurns, 1:^ in curfus barbara Kegnapatent.

Has amat , ha-s quant merces: hac pircina
CrAtior efi guT^Sj Indtcaterraytu^.
Xaue-
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HO NOR . 721
"i."^
"^
Xauerius, orbe peragrato, moritur in ' ^^
littore Cninarum.
Tum te terra tcgct, ciim totum impleueris orbcm.
Clngite -onde caput : Xmerim orhelahom

TDefctt impleto: cingite fi-onde caput.
oAmplifu ille
Totaperagrata eil
Chm£, GoAy lapon^
,
mbd potuit fuperaddere captis:
Tertixta,
tamfttis eii.
MolucAy tot 'urhes,

^jt£ toties imi<e caujfa fuere '-\
Totque alix gerites, tot primo fubdita TPhocbo
Littora^fudoris pliis habuerefitis.
Brgo njcl extremAm cum nd fuperejjet ad Bon-^

Ipfis terramm fimbiis immoritur.
Immoritur ijotis ingeNiibus, orbe repkte:
tynthu fc etiam plena. perire folet.
CynthiA terrartfm , cali. Franafcus ab njmbrx

Tdlmt: €xa?nmij '-uultuJj amantis erat,
Obruitur tenebris zsr funti Cynthia, nabe:
Francifcus radiis obruit aflrA fuis.
^^ xuhdr hoc magiCiC cdrmen tenuauerit artii:
Nd optis ad numeros isra repulJA fonent:
êrflat , (^ integros ybi vita rdiquerit artiis^
âws ab €xtmô corpon Umen erit»
yyy B. Fraii*
7|â- ,; -'^. PRIMI SiECVLI SOC lESV.
B.Francifcus Borgia ftemma fuum virtutc nobilitat.
O, nihil: at numeros iic facit innumeros.
CVi fceftrumf cuiproft ehury cuifangumis anSlor^

Gloriaque mdgnis rverapetatur auis^
"Noflrx ubelU docet. Vrifcie cunal?ula gentis
Luflretj e^* cx ortu ducat ojtroque louem•^

Mobditas mhtl
eAh mhd
Nec
Vt tamm
eil.
efl. oArmis njMrmhm hoficm
Terreat, <(srfceptrO Kegna fuba£ia
Nihd efi titulis
terrarum m<trîne cUudat

cUrere
fuum numeris dat littera pondns^

yna,
opes.
:
fuo-^
Sic pretium nîrtus ommbus njna facit.

Lombai<e turres , (^ mAgnum Gmdia, nomeny
Spretaque Vranufco purpura erit.
Trogemem longo deduEiii ordine ceris

Enumera : titulis par erit iUa fups,
Tnma tamen flirpis Uus Franafcus: ab ipfi
Nobditas <-uerum fumpfit auita decM.
^md modo digefiis tabulu cowprendere laudes
Incipiam} nnmero copia >naior erit.
Z^d cera aêteres; 4t ceris addita Virtifs
£x mhdo numeros condidit innHmero.s.

Iii
LIBER QVlNTVS. SOCIETASHOlSiURAtA. yi%
In imaginem B.Aloyfij, cuiuspedibusadiaGet

corona Marchionatus eueria.
Reê de gloria iudicat, qui eam ex alto defpicit.

QVid iuuat Oebdio RegHm procedere cultu.
Kegm fms^
nom fub titulos cogere
Qii non auriferis Hernms celebrattis arenis ?

Nec tmen hoc feltx nomtne Qroefus erat.
Et Trumui quondam Kegnis optdentui amttSj
Vnx tAmen tmtiu nox tumuUmt opes.
îd.qiMd Alexander domito tandetn orbe ftihaoiffJ,
êntitum didtcit non fuperejje patrem ?
êcipit Imperij fulgor ftmdatm, (isr aurum

Fal/it, nefcio quo luminx anSia modo.
^ccipimt oculos gemmarum luce corona:
Ex alto pronas defl?ice, tutus eris.
Sic njtimm fafces êSiaffet lulms ! <&. ttt

î propno , Jntom turpiter enfe uces!
,
Impia no?i medw flagrajfent beL• Scmtiij

Nec gemeret êrfos Roma fepulta lares.
Sciltcet mfano flimulosfub peSiore êrfat,
Et fm£ mmis efl impenoft ptis.
Troterij euerfas tnelius, Gfni%a,gay coronas:
Sic Kegum iitults dtior trepotes.
Yyyy ;^ B.Su-
B. Stanislaus pridie Virginis AiTumptae moritur.
Vt aflumar.
FOrte leues njAcuo quajfabat in aere penniis
Ad foliurn magm prapes itura loms.

ZJiderat hanc 'Uiridi )6£ regulus <-vlmo,
Et fimul athereas arfit mire Vias.
Sxpe fdugdtum njidi requiefcere , y^p^
^tentem penni deficiente quen.
^md faciat ? ajacHa gemeret cum folus in ijmhrd,
Hei mihi! quam yifu> pulcher olympm^ ait:
Scilicet excelsa, formofus dithra:
nihil efl
Non tamen efi fennis htec fubeunda meis.
Tollite me fdtem Zephyrt, me tollite mmbi:
Kemigio adlpirans proderit aitra meo.
Dixerat hcec , fibi vel potuit dixijfe <-uideri,
zAHre ciim vacno fuluit pependit mis.
HtSy ait y his etiam Ctzlum tentdbimm alis,
Et tergo admtjfum fuflulit t/Ia fuo.

Ecce etiam ad Superos rapttur pulcherrimit VirgOj
ûarn circum aligeri concinuere chori.
Mater , to, magni calum confcende Tonantts:
Sed puer efi, Oomince qui njelit tre comes,
Da ruemam per te fuperas euadat ad arces:
:
Te colit , puer efi , nec graue pondus erit.
Marcy-
LIBER QJINTVS. SOCIETAS HONORATA. 72$
Martyres SocictatislEsv.
Caeia triumphat.
LAurui mdgnis cekbrata Dtuis,

Ldurus 6 vatum decHS c^ Volu^tas,
DignA ttt Regum redtmtre crines,
Digna Deorumf
quis hinc tandem referet coronas,
Oelitum textas mAnibui , comisque
Calitum dtgnas! age, cui paratur
Nobile fertttm^
Dic puer cmm petitur triumpho?
llle far cvobis humdes relinquet
Celfor terras , hommesque fupra
Sidera 'Uifet.
Sangmnis qms amm^que mdgntz

Trodigos hiiufit fcekrAtus enfis,
His triumphalem proprwque JJ?arfam
Sangume laummj
His (^ auguBam Superum SenatKS
Defimat pompam , niueosque currus.
Dixit j O*- n/iSIrix acies I s
Fulgida fgnis
Emicat campo , meritisque <-ulnBct
Vronaihus celfi parat ire o'ympOy
Et cmit WAgnd fmul omnis
Vocc triumphe.
Yyyy 3
/larty-
Martyres vafaDei eleda, quibus laponia triumphat
Haec figna triumphi.
ADipicis impoftis nuper coeuntia, flummtSy

Nunc iterum flammis <[ perire fua.
Sic quoque quam caflra pietas adfcripfit I s v,
Ohncitur fttiSiiC
Jîs dolor h£c , quis

B^rbxrA qu<e tantos
^
turbn cremanda pyr£.
furor ferdiA flruxit?
edidit ira rogos?
An pia gens iterum t^dis lucebit in iUis^
,<^£ fulfere tuis , Roww cruenta , -x/m?
. ia
Kon hac , barbaries ludos imitata Neronum^
Flamma tna eil : quamuis hac quoque fiamma tua tfi.
Scilicet h<€C ftcrts olim deuota triumphjs

Agmina ad <iAuror£ httora mift Amor,
Et totidem foles mundo dedit. quis mntem
Me ferat in campos harbara terra tuoSj
Vdfa. triumphdles vbi (^{trgunt ignea flammo-Sy
Viftque funt rddtis ejfe decora fuis!
Inde Fides pulfs coUucet pura tenebris^
Aflrxque funt medio mille yidenda die.
Iu7}gcre Fhcebns equos frufira njelocibîs horis
Imperet : h^c dmm
lux dedit oru diem.
P.Ca
LIBER QVINTVS. SOCIETAS HONORATA. JTf-
P. Carolus Spinola lento igne comburitar.
^
lam
Dulce
Difcet
didicit.
Neqmdquam
qui njincit
Vitlo
^
&
effreni^
,
decorum
vi5i/is
eft,
cdcabitur ignk'^
frena fitbire rogmi
ftUmandra potentior tgm
ardentes excipit ore faces.
Scilicet mdomiti non femper
Eii etiam
ZangHida yis fiammx
Maior ab tnterno
qutc njos '-uita
'Euflachiiis tduro fruflra

efi
^
, ^ ""Vincitis ignes:
domare
animos
aênit igne vigor.
ahmo
potefi.
fiamma
Vimt 5 (^ flammis ne morMtiir habet.

Ldnomda Laurenti periijpt lanrea , ab ipfs
Ni )7' hxc tlli lanrea nata rogis.
Theclam qnis nojfet , Theclam proderet ignisl

Luce jua. maiu.f Lucia mmen habet.
'
îd tnemorem Heroes alios ,

qmbia '-vna <-voluptai
Fortiter Ardentem pjram}

Ardet , <^ m rutdis Spinola flitmmis,
Multaque ceu dulci <~jer7iAt imbre rofa.
Sanguineusqiie rofis color ^ atque mde decornm
Ignibiis m medm '-uiuere ^ dulce moru
IMA^
72S
G
PRIMI SiECVLI
SOCIETATIS IESV•
5)5!)®5)26)?5!©<3^^
LIBER SEXTVS.
S C I S
FLANDRO-BELGICA.
C V R V .
Oe Soactfttis m Belgmm ftdm'ifioncL>,
'.
LO Carfare Belgarum Principe, Ma*
ria Hunaariie Reorina Caroli forore Pro-
uincias CTubernante , Societas Iesv RomiE
I 11 •
condita, tians Alpes pci: Galliam in Bel-

'L% gium qnanto
.
^^j{'
progrella,
radiccs agcre coepit, tanto
iparfit latiiis, & maiori
difficilius tardiufqLie
iam femel aohs

fiiinicate defixit. Id
yi^: planum totohoc libro
faceic aggredior
j^î^X gulari.Nam cum copiosc ha6lenus tiadacum
^
fit de vninersa, qiuim lace patet, Societatc;
«qunmfanc de noflra Belgica fingulatim aliquid diccrc. omncs

orbis Chriitiani partes circumfpicis, nulli quidquam dcil:acu& florc
,
concediti ^s quod paucis coiiccilum Prouinciis,inde vique a primis So-
cictatis incunabtilis lua arceflk cxordia. Conrtac enim iam tiim olim
aprimis ex illo decemniratuPatnbns,lgnatio ipfo, PetroFabro, lacobo
Lainio, Alphonio Salmcronc ab aliis magnis poll: eos viris , Hieroiiy-
•
110 Domenecco, Andrea Onicdo, FranciicoScrada , Hieronymo Nata-

li, Petro Ribadeiicim, : id genus aliis noftrcT miIiti>E Anteiignanis,
S.P. Ign*. aditum atque habicatnm Belgium fuiiic. Et Ignatius qiiidem , animo
tiiu e Bel-
iamabarmis ad litteras conuerfo , in Parifienfi Acadcmia ncceiiaiiis
gtoflifcm
ad prorcquenda ftudia praîidiis deftkutus, e Belgio noftro, qua potiili-
miunlaude gloriamur,eBclgio,inquam,noilro,pra; aliis feie nationibus
benigno in egentcs Sclibcrali, pctendalibi ( nec fruftra) exiilimauit.
Ficqucns
LTBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 729
Frequens cnim coUigenda m anniim ftipe Antaerpiam Brugafque ve-
nk, hanc Flandria:, illam Brabantia! opulcntiilimas ea tempeftate vr-
bes: ac Brngis quidcm adconuiuium vocatusa Ludouico Viuc, magni sacchinusin
nominis doc1dna:que viro , ita fe geilic, vl, rGmotis meniis, Viiies eum Apoi'oge",c5
hominem fandLim , atque haud dubie Rcligioramaliquam Familiam ntjs'^""^"

condkurum dixeiic. quod viri rapientis di6lum nonncmo ex conuiuis
ilatim ipii Igiivatio retulit, ab Ignatio certa caufsa piOditiim loannes
Polancus vii" oinni fide digniilimus( qui &ipfi, & duobus poil
Prxpoiiris Generalibus Laiiuo ac Borgix, a fecretis fuit tcftamm litcc-
)
ris ad pofteiOium mcmoriam reliquic. Ancuerpia: veio jn mukorum Hift.sockr.

''''' '"
coiOna Pecro QuadiioMethymneiifi affirmafle conftat, forc vt is ipfc
in fua patria CoUegium aliquando Societati excitaret. 3c excitaiiit fane
Quadiius mukis annis, pari iuic pietatis & Ignatij vaticulantis
comprobata fide. Nec iilentio iiiuolui debet, quod a nonnuUis pie ob-
ieruamm,ad quas Antucrpixdiueitebat xdes loannis Caellar, incamm
fuperlimmarilapide infciipmm legi, Non?JobisOoin'ine,non nohis. quaii
verti(jkim Ignacianx pictatis apud hoipircm reliitum , iam tum fLiiim
ilkid {o\zs\x\t['^v^^\s,^^dmore7n Deigloriam aut modefte indicanti•;,
:
quo fua his lubfidiis aleiida ftudia fpcdlarent, & denique eiien-
tura. Ccterum vtrobique non modo liberaliter, fed vekic iandlum ho-
inkicm reuerencer habuere viri opulenti, prseiertim geneic Hifpani:
qncm molcfta in Bclgas exciufione leuaturi , colledtam inter eleemo- fe
iynam ei coniignauere Parifiis •, mukorum

ac nomina hodieque mc-
moiantur, quorum pofteri ambitiosepro fumma laudc iibi vcndicant^
Ignatium apudparcntesfuoshofpkemfuiiTe.QuidiamPetmmFabmm, ^^'-^"
\
Sociornm ab iCTiiatio recundum , tres ipfos raenfcs traduxifle Loiianij {'^'f^,,;'"
dicam, fumma nafcentis ibi Societatis commendationc? quid lacobum Belgiofne.
Lamium fupremo apudnos fungencem Magifhratu, Bruxellis, Ancucr- ^^•
pix, Louanij fuiiTe, ac pr^clara k\x fapientia: ,

grauicatis , eloqaentici:
argumenta Belgariim populis dedifie? quid Alphonfum Sak-nciOnem,

gemmatis vicibus, nunc Cardiiiali de Motula, nunc Carolo Cardinali
CaralFxad Philippum RegemLegatis ,comkem a Supremo Pontifice
datum venilTc Bruxellas , ac confiUo fuo & erudicione rei Cacholica:
plurimuin profukie ? Sed necelTeuon eft dintius commemorare viros
illos Societatis piincipes , qui iam oUm Bclgio ilkixere lem :
ipfam aîgrcdiamur, &, quod fuperionbus qumque libris de vniuersa

Socktate, iam de Bclgica, qnibus orta fic initiis , quo pro- &
greflaj quid egerit,pertuleiitqucj quibus cLira iit omamentis; certo Ca-
pitum ordme, quanta poteft bieuitate, dicamus.
NarcitLiix in Belgio, &
magnos in animorum fakire procuranda pro-
gi-eiTas fadliurcT, anteqnam illa Scai
Socktatis vaticinkim cekbrefuk,
Apoftolic.E pro Religiofo Ordme probarctur. Nam anno fupia reiqui- Fatkimii
miUefimum trigeiimo fexco Arnhemij , principe Geldroriim oppido, fj^"^'"'
Reynokia pcrquam honeila muHer ac Dco familiaris, poft mariti mor-^—
tem facukatibus fuis xenodochio cranlTciiptis , vfu caunium pifciam-
quefibimrerdiao, admirabilem vitam agens, akiiTimx remm diuina-
nim contcinplationi vacabat. Huic aliquando Deus iuauiter illabens,
fntu-
*750 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC lESV.
flituram proximis annis Reipublicx Chriftian.-e fpeciem ob oculos po-
iliir; oilendcns quantis piOpediemtempeftatibus ac
procellis eiVcc agi-
tanda Rcligio, qux diflidia Principum, quiquc hcllorum turbii-ies tota

Germaiiia GaHiaquc,ac ipiis potLlIimuai Bclgicis PiOuinciis,furun.
poilha^c ipcdanduin dabat noiium qucaidam Saceudotnni Ordinein;
quifalutis humanx diuinxque glorix lidenciilimi, in deducendis ab
crrorc mortalibiis, & Catholica Religione rcrtauranda, ii:rcnuill]inam
operam nauauent. Hoc viiuin iibi diuinitiis
pariteratque vtiliilimam
oblacum Reynolda cum in corona cognatorum ex ordine retuliilet ad ,
Caniilum tredeccnnempuerum ineer propinquos fortc adilantem con-

uciiaj leiiitcuque demulcens,ex Religioiis illis Sacerdotibus noiiis vnuin
intcr pnmipilos fore prxdixit. Itaque non calu aliquoj auc humana
deftinatione, led confilioprorfus diuiiio Reynoldx olim cominunica-
to, abeaque tanto antepra:di6lo, delata in Belgium Societas tam mo-
dicis cocpit initiis, tot iaolata eft ventis ac tcmpeilatibns anccquain
agcie radices potuit; , fi hoc vno fatis illiiis in BcU
alia deelTent ii^na,
gio collocatiE aLi6lor prodcrctur Deus. Ccrte ar.nis omnisjo quatuor-

decim laborandum fuit, antequam poiTeiiionis.iure donaremur. Cuias
tanta: morx caulTas video manifeftas,aliorummaleuolcnciam,alioruni
praroccupataindicia, & akioicm &
rerum noiLraium ignorationem j
rcconditamôccuka Dei ludicia patricE deli^ca vlciicentis. Scd hoc ag;a-

mus,acque ab initio enairemus , qnemadmodum illo cot annoruin
fpatio cLiiTi maximis difficultatibns ludlata Societas, exciicamin deni-
qiie laqueis pedem, iure fuo Regia aiKfloritate concello, in his
Proninciis, ilabilemque adhuc tenueric, magiio rci Cacholicx, mao^no
Belgarum bono.
Flagrabantatroci bcUo nobiliiTima Earopx PvCgna Hiipania Gallia-
c]ue, riipto inCGiImpcratoi-em Carolum & Franciicum Regcm tccdere,
ibatqnetum qaadragcfimum iccundusj

fxculi fLiperioris aniius lupra
quando Rex Fiancifcus feuei-e edixic, vt, qaotquot de Cxfims ditionc
Ouiprimi ciant,
(c ocie-
rint tn
5q^jj5
cxcederent: Reiinoomnes anceo6laLium diem. Erô de fedecim
Lutctix ftudiouum srada veriantibus Hifpani
j^^j-j^ Dome-
ncccus, Ouicdus, Aragonius, Strada, TEmilianus Loiola Igiiatij nepos,
,
BtlgiHm, Ribadcneira cum duobus aliis exire cogiintur^ Deo vtiqne illam c Gal-
lia eicftioncm iii Belgarum commoda diiponente. Nam Domcncccus,
qui Pariiienii Domui pra^ftjerat, noaa: dudlor colonix cum feprem
haud dubio Numinis inftindu, Louanium, vnicam tiinc Belgij
Sociis,
Acadcmiam,ingreditnr Idibus Angiifti, non toro a confiimata Sociew-
tebiennio; ibique fua iinguli ftudia vcl Theologict, vcl Philofophia:,
perfcqui inftituunt.
Eft LoLianium magno fciipta Lipfio ciuitas Brabantia; ,^^, pr.r-
diues olim lanificij emporiiim,nunc prxrtantiore ornamenco publicuni
dodninaium omniiim Gymnafium. Situs loci amoEnioine iic an ialu-
brior,inccrtnm: ccrtecum EuiOpa tota merito contendic. praromm
furgunt, ant vitibus confiti,

pomariis vbcres , aut xdificiis !
enim arquabili planitic,tain intra quam cxtra muiOs, amccnicolles cx-
aiit filuis & fruticetis opaci
j
quidam cciam
, auc ceiaretis
pcr acdiuia
icgeti-
&
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 73
rcgetibus \. Hos iiitei: Dilia fluuius nauium patiens, & geminialiun-
dc torrences ex fontibus circum vndique fcaturicntibus elFufi per vr-
,
bem rapide feruntur. Cum igitur in hac tam amoEna vrbe ac nobili
difciplin^ omncs in primis florerent tamquam ex fonte do-
, ex eaque
drma & religio in reliquum Belgium deriuarentur ; nihil oppoitunius
cuciiire potuir,quam noftros in ea fedem figere , vc cecera: Bclâmm
vrbes , vnde erant folitx piecatem pstere ac eraditionem , inde vtramque
nouse acceflU fcaturiginis deflucntem deinceps copiofius haurirenc.
lamque a Sociorum aduenta vertebatur annus, neqiiedum pra:cer bonê
yitx exempla quidquam ab iis agebatur in falLitem animomm j ciiin
Strada^ iuueni quartum ac vigeiimnm agenti a:tatis annum j atque in
Falconenii Gyinnafio Metaphyficis operam danci , iniedus eft ardor, Strada
quodnuper in Icaliafccerat, ex aaro qiioqiie Bekico meiTem aliquam ^"'^'^"^
ii'. 1• T) Y- • • Socktatent
• ^
Deo colligendi. Kes 1 I
erat diibicE loitis vtrani in parcem acciperetur: ra- lUunrat.

men aleam iecic , & cecidit opinione felicius. Anteomnes Ruaidum
Tapperum, Loiianienfis Academia: Caacellarium , primiE audoritatis
vimm, velut capnt arcemque aggrefius, eo iuuenis iuo iennone iiidu-
xiCj vt ternas quocidichoras ex fummis eieptas occupationibus,in cxer-
cendo fpiritu rebufque diuinis noftro more commentandis collocaret:.

Expugnato Tappero, quaii iam curiu ad omnem vidioriam prono,
Cornelium Vishauarnm, probata vita: faniliraonia Sacerdotem , fuopte
ingenio ad iiieundam Societatem propenfum, vt cito manus daret im-
pulit, fuifquc adiundiim caftris, codem armoramfpiritualium genere
tam felicicei' pugnare docuit, vc Belgarum deinde mulci a Cornelio
vititi, ad Societatis figna^Deo infalutem hominummilitacuri^coii-
uolarint.
Ijnatius interea taiiti Vrbe litceris iii-
ignarus incrementi , miiTis ex ,
bebac quamprimum, deferto Louanio , Socios omaes iii Luficaniain

proficirci. Nam ciim loannesTertius, asterna Rex memoria dignus,
peramplum Conimbricas Collegium & Academiam nobiliiiimam
moliretiirj fuos vndcquaqUeeo mittendos putauit Ignatius fed potiili- ;
miim eiiocacos Louanio vbi cum inopia ftndiis inimica luilabantun

,
Sed qui Societatis femina iam commiferat Belgio eamdem radices ,
iquoqne inibi agere volebac Deus eoqae Sociorum profeolionem ab

;
,
Ignatio immamre imperatam, fuo ipfe qno gubernat vnineria confilio

1retardauic. lam cnim obediendi ftudio Sociomm tres, Strada, Ouie-
dus, Aragonius, leliquis mox feauuris, piascucurrerant Louanio in Ze-
landiairijCaptandas nauigationi ; fed, aduerfis vcnris iterprohibentibus,
icgiOtance infupcrAragonio , diuinam inde voluntatem pmdcnter in-
terpretati , Louanium defperata per id tempus nauigatione redierLinc.
Haud miilto pofl: adfuit Colonia Pecms Faber, iuiTu Tgnatij & ipfcTetrns
nauigaturus in Lufitaniam, & Sociomm reliquos , fors reftarent , fe- -^^'^^*' -^*'*
cum Louanio abducburus: fed ne cum quidem maturum abitam,non ^'^^-^
abfqneprodiaio,diuina oftendic prouidentia. Nam cum Faber adiiea-

tu luo mire larmm Coinelium VishaUc-Eum , atque inltar MaithiE lata-^ ConuHe
gentem, animaduertcret, iuilk bominem finc cura elTe,ncc fatigari tra- f^^lâuM
dando vnius nodis hofpite ,
propediem fe ac Socios duce obedientia
^,7^1!
2, jii
732 IMAGO PRIMI SyECVLI SOC lESV.
in Luiitaniam vcla facluros. tam inopinata voce Corncliiis'
Perculfus
Adncriari, inquic, obedienrix ncc aufim cqiiidem,mi Pater nec omni-
no dcbco. Sed illum camen, qiii,cum ex vili eft, obediGntibus frenum
iiiiicit, C R I s V inuoco, ne tc liincauolaue permittar, icd,qLiaii-
to tcinpore necefiarius cs, remorctur. Subrific Faber^ ac nihilominiis
poftridie Ancuerpiam pcrgir, iiirpcdurus Luficana nauigia,
Veras
Walachri.r in Zelandia oppidtim appuliafercbantur: qiu-e vt inilmdla
& ad foIuendLim expedita iam vidic, conidHm nauiaationis focios
dedudiuus Lonanium redic. Vix ledicrarj cLun terciana^febris quafi
in
limine prxltolara, vinim inuadit ilemirque, ac tamdiu tener vc
iain
Medici, moibo arccm rupcraiice^ de vica conclamauim pronuntiarenr.
Injioc tandcm diicrimine cum Fabro
veniiietin mencem Coriielij pro
Louanij commoratione nuper C r i s vm obceftantis , eum ad
fe acccriitum iOgat,iam recradec preces,& quibus votis
tam diutiirnam
fcbi-im aduocaric , iifdem aliquando depellac. Fecic imperaca
fimplici
candidoque pedore Cornelius j atque exinde melius flidtiim eft
labo-
ranti. vc iam ncmo dubitaret, morbum illnm non
humanH cauisa, fed
diuino nutu aducnilTci &
palam Mcdici fatcbantur, nequaquam vide-
ria natiira tantam illius malifuifle pertinaciam.
F^her Sane Faber quo tempore Louanij per inualetudincm
moratiis cft in,
1»2' "'"^^^'"'^" ^''^'""^^ fcceiitanimorLimlucra, quaiimm
hmx ac nominis
peperenc Societaci. Quptidie viri magni, vrbis atque
Academia: Prin-
cipcs, grauiflimis de rcbus decumbentem illum
quafi qiioddam oracu-
lum confulcbant. Permultidomeilids curis, illi fe dabanc
, fepoficis
piis commcntacionibus excolendos quoriim iii numero Theodoricus
:
HefiLis Leodieniis Ecclciia: Prodccanus

, Quxficorque Catholicje Re-
ligionis, qui quondam Adriano Poiidfici Maximo
ab aicanis & a fa- ,
cris confelTionibLis fuerati imo cuius confiliis Pontiiicatum ille fiium
rcxincfercbatur, quemque, propter vitic intcgritatem rplendorcmque
doarinx (nifi mors incemcniliec) in ampliilimum Patrum Purpurato-
mm oi-diiiem coopcafik. Hic talis tanmique vir, pcft illas mentis ex-
crcitationcs, totumfe Fabro tradidic, Societarem , fi Tlu vokintate res
ageretnr, cum co initurus. id quodFaber, astads perroiixque habita ra-
tionc, haud permittendum ratus, fLiaijt,vc &
optima: vizx exemplo, &
qua valebat audoritate, Canonicis vniuerfoque
Leodienfium Cleroad
dignosilloihtumores vimitemque populo ipeaabilcm
peraeret pra:-
lucere. Ncc
vcro fuis dcerar, qui tantopere proderat alicnis.
Fnmcifcum
Srradam cxcitauittironem vetus Magifter ad Latinas
conciones : quas
ille luiicnis magnaniimis primiim in Falconenfi Gymnafio ad difcipu-
Jos quorum ipfe crat vnus, cum bonaMagiftrorum crratiahabuir- tum
m 1 orcenfi qiioquc, ac demum in Pontificio Theoloaorum Colleaio
pcramplo; concunentibus tanta copia ad eum aiidiendum Academids
vtDodtorumpnmi,quÎadus paterct vnlitas
, Fabro auaores fieienc
transterend.-E concionis cx iftis
Collcgiormn anguftiis in Dmi Michaelis
lacram ardem, dc priccipuis vnam.
quoriim poftulatis haud oranacc
ns cura vel 1.5

annuit Faber: vtque animos in rc ardua
iuueni adderct, n6vc noui labo-
officcrec rtudiis, vcl vircs ad niagna
crerccntes
pr^ma-
pLTmature obriicret opprimeietque; concioiium argumenta didabat
iegeripfede ledulo,ac diuidebat in partcs , vaiiumqiie addebat orna-
'
tum. id quod Faber extemporaneo icrmone liaud difficulter poterat,
depromens opcs exthcrauro pedoris , tamquam ex quodaiu
iapientiiE iacrario,nihil vt Stradx propcmodum prxter adionem vfiim-
que memorix, qua valebac plurimiim , relinqueretui. Hac igicur tanta
,
ope validus iam orator,Fabri dimicabat armis, ardorem addebat de fuoj
: tamque auide audiebatur, vc prxcipui Theologix Dodorcs, & quot-
1 quot Loiiaaij refidcbant Ordines Religiofi, ex vnius adolefcentis orc
pendercnr. cantoique excitabac animomm motus, vt nemo non copio-
us manaret lacrymis , atque ipfa: femina: , fama concionantis excit^,
quamuis Latiniimperitxfermonis, totaex vrbe concurrerent ad fpe-
dandum os agentis , & quos fpirabat ignes , intelledu non poilcnt,
vifu faltem ipio coUigendos.
Hadlenus belliilime & iiipra fpcm fecundis ventis Louanij ôcietas
,. ,
ferebatur : iurpiciebant Fabrum ceu hominem cxlo lapfum in Strada
:
I vim eloquentiie inauditam admirabantur : Cornelius veteremianLli-

monis famammaioii nunc etiam ratione poffidebat. Sed tam blande
I
j^ ridentcmfelicitacembreiucempeilas Academica eo grauior,
interrLipic
quia multarum poft fe identidem procreatrix. Vrgebac impoitunis
apiid Ignatium nouas Socioruin copias Conimbricam micten-
litceris
das Simon Rodericius, decemuirorum viius^ Prouiucia: Luiitania: Prx-

fedus; eodemquc tempore loannes Poggins Romani Pontificis Nun-
tius agebar, vt fupremo imperio Faber Coloniam redire iubereiiir, ad
prohibendas eius Ecclefia: nutantis fub Hermanno Archipr^fule mi-

nas. itaque cx diutuma a^gricndine conualeicenti Fabro, noua maiida-
ta exVrbe adferuntur,vtjSociis iine cunotatione iii Liiiitaniam dimiifis,
ipfc priftinam Colonix ftationem repetat , retenturus in fide Hennan-
i\ num, nobiliiiimamque Ecclefiam ab infaiia Lutheri contagione vindi-
I
caturus. Ergo damicerrLiumprofequifqueadornant, fparfus de Pa-
trum profed:ione rumor compleuic vrbem , atque ex Academicis ledif- Nouemde-
imos iLiucncs noiiemdecim,Belgas omnes,exGitauit ad petendam a Fa- ^^^^^ %
bro vic:E atque Faber tanto numero prudencer \k\s, tradum m
itineris focietatem.
fclegicnouem, quos cum Strada, Ouiedo &: Aragonio in Luiiraniam ^"cietate.
deftinat: ipfe cum TEmiliano Loiola, &
Lamberco Cailrio Leodienfi,
^^[f ['^^^,^
TheologiiE Baccalaiirco, ac nuper in Philofophico ftadio prima palma
donato, Coloniamprofcolums, reliquos Comelij curiE commiilos ve-
tuit abire Louanio , ad tcmpeftatem , quam impendcre pLOfpiciebac
animo, ne vehementius fureret, micigandam. Vix ciim illo meiTis col-

leobcT maiiipulo Faber ac Scradadifceilerancj continuo in Comelium,
nulla prioris vita: fanolitatirque reuerenda , infurgerc ciuitas , dolore

animi vincente radonem alij fuoslibeiOs, alij difcipulos repetere a
:
paucis impoftoribus ( fic loqucbantur ) indigniffime rapros. Sed iii

primis fremebant Gymnaiiarchai , quos toc laomm tam iniigniuni
Acadcmicorum tam repcntina iadiLira vehementius torqncbat. Icaque Cortutins
Cornelium padam incurabanttantoriimaudorem maloriim; eius coii- 'i'']'!f'*
greflli colloquioque
ioque intcrdiccbant iu
fuis , ne diuino icilicec Spiritu attia- Laiiamj,
Zzzz 5
rentur;
7
rentur :
IMAGO PRIMI
quem forte Cornclio piOpcnfum odorabantur, liunc vcrbi*;
ac fi
SiECVLI S C. IE5V.
dcterrcbanc , quafi graiide aueriuri malum domelHcis Collegiorum ,
clauftris aroliilime cullodicbant. Ac cnim qua; fpes vidorix in pugna

CLim Dco ? auc qua: tanta humana: mcntis lagacicas ? qux vis confilio-
rum ? qux priideiitia: magnicudo ? quiconams tam fcrtcs aducrfus de-
crcca Nuininis nutii omma gubernantis ? Sane qiianto illi prohibebant

inagis , tanto pra:llantiilimus quiiquc Academicorum , diui.no agcnte
Spirim,ad noftrum OLdinem ardentius conuolabaiit quorum in nu- :
mero Adriaiius Adiiani Antuerpieniis, Antonius Vinckius, Pcll-lis Gil-

loniiis, Nicolaus Florcntij Goudanus, qui primam ex Philoibphix cur-
riciilo lauream fucrat adeptusi viri omnes deiiide magni, rebus in So- &
cietate gcftis illuitres Nimirum
. illis ipfis ,
qua: connra nos fumpie-
rant, amiis in iua damna & lucra , noftra, vrebantur aduerfinj ; ncc
enim , fi vellent , fuorum ad nos acccilum promouere magis poterant
quam proliibendo.
Inteiha:c Faber, poftulante rurfus Liifitano Regc, & iiutu accedente
Pontificis , Colonia per Belgium
Lniitaniam tendebat cuius poft-
in r
liminio redeiintis conlpe6lu refpirauit Comclius; &, quod vix credas,ad

prarientiam viii tetra illa Louanij nubes quafi ad confpedlum redditi
folis euanuit:. Inde Veras Luiitanarum nauium in Wal ichria ZelaiidiiE
inrula ftationem pergenti comcs ire Cornelius voluit.Quo itinere hoc

memoria digiium eueniiTe noftri Annalcs memoraiit niucm , qua ve- .
Iiebaiitur mcdio iii curfu vciitus repente defeccrat , & remiges dibanc
,
maniis vano labore iam fraoti qui cum Fabmm Comeliumque inter :
ie ime cura colloquentcs adipiccrent , ftomachiim iii eos voinunc,lin-
guaque vemacula increpant, quid ita improbe garrirent cur non oraii- ,
do /atagereiit , vt iecundiis afflaret vcntus, quo dcftituti numquatn Ve-

ras ea no6le pcitingerent ? Faber Allobrox aun , quid illi interic iada-
rent, cx Cornclio reiciiTeti reprelicniionem placidc fcrcns, PvS(5te,iiiqait,
monent ; age dcmus nos in preces. Simul eas inchoabant, iimul veiitus
optaCLis exoriwr , & breui temporis fpatio, admirabundis nautis, Vcras
appelliint, cxlo vcl Fabri modeftix , vel amborum prccibus adfpirante.
Hinc Cornelius ad ilioSjFabro valere iuiiOjLouaniuin rcucitit; ac fubin-
de ab Ignacio per quamuis in Acadcmia illa non x-
litteras monetar, vt,
quis oculis afpicerentur Socij , fua tamen ftudia conilanter renerent, &
qua licerec alicna: ialuti operam dare non prxtennitterent. Fiabkabanc
Louanij ad cum Socij diem non vnaomncs Ted, ad declinaiidam iiiui- ,
'
diam,locis teolisque difcreti ciim ab Ignatij littensaniinoiioreS;,in eam-

j
'
dem conuenere domum , impetrata prius ab Epifcopo Eicukatc viuendi

iriore inftitutoque fuo atque ita rebus omnibus in commune collatis,
.
aperte profeffi Societatem, cercas difciplina: caufsa iibimet ilatuerc legesj

quas niillas dum ex Vrbe acceperant: ac,ne membra iine capine videren-
Sociisfr^. tiir, Cornclium agnouere Redorem , donec nutus exfpedatur Ignacij.
HMtj.
"' *^'-" ci"''^m'-îs ratam habiiit eledionem; tamcn,ne iioua iiiuidix flamma^
tradudis illo audore ad vicam Rcligioiam nouis quotidie Academicis,
hominem inuolueret , ad ie Romam ccniuic
rubducendum tempori &
CLiocandumj proque Cornelio gubernare familiam iuiTit Petrum Gillo-
nium:
LIBER SEXrvS. SOCIETA^ FLANDRO-fiELCICA. 7^5
nium : qao & ipfo breiu in Vrbem accito , lacobum , Sociis
Louanieniibiis iummopere expetitum, aliquando conccirit. EratrHo- ^^'-''[
Irius Geldonicniis cx Brabanti^ oppido; ac iacmm dodrinam iii cclcbri uaaicniis.
apud Antiicrpianos Prxmonlliratcnrium Cocnobio uradebat quando ,
lublimius quid ipirans Romam profcdus cil,cd mcntc vc ndmen Socie-

tati darcc. iii quam admiiTus , eamdem ipie pi-imiis in Sieiliam inuexit.
Atille dum Ignatij iuITli ex Sicilia Louanium Sociis prxfumrus matu-
rat , Boiionix morbo corrcptns exftinguitur j clu iuifeolus Adrianus Adtânnj
'^^''*'*"*
Adriani, vir diuiiio, quod dies docuic
iubuehenda; So- , bciieficio datus
cietatis inhntia: ad firmiorem {Etatis adulcce gradum. Conciliabat iile ^ Lom-
aiieribs multoriiin animos , iibique demerebacur laboie iiidefcnb , & "''•
°^"
graciilima vitx coniuctudinc intcrque coinplures Hcnricum Baxium
: uan
Diui Micliaelis PaiOchum ranropcre deninxit , vt ille noilras exaiiiûfta

& inialiibri domo iii aliam transferret quam oc moriens teilamenro ;
Sociis lcgaiiit. qviin &

teinplum llmm ad qaxuis Iiiftituci munia non
patere tantt\m volebat Adriano , icd huiiianiilimis etiam verbis , ne id
admittere CTrauarccur, orabar.
Hifce incrementis paiilatim fc Socictas Belaica erigcbat : qua: vt fiL'-
mioii coniifteret gradu , viium Sociis ( quod adhuc re immatura tenta-

mm non crat ) oblato iLipplici libello poituiaie ab Aiila lus obtinendar
in Belgio poileirioiiis. Gubemabac iamdudum Proiiincias Maiia Hiui- Aûur /»
gari^ Rcgiiia ,
pro fratre Carolo Imperatore, qiia:, iiniftris de Societate ^^J^Îrg^"
pLTOccnpataiennonibus, libellum repudiauit,inagno Sociomm,magno SoaeMis
amicorum, Ludouici, inqiiam, Bloiij Abbacis La:tieniis,RuardiTap- '"-^^^(S"'»
'^'^"^'^^* •'
pen Cancellarij, loannis Hairdij Sacra! Thcologix Do6toris,& aliomm

qui Adrianum Sociosque nouerant, lu6lu. Atquc eccc tibi alia domi cx
placido repcnte tempcitas, cb periculofior qiib charius petebat capur.
AcademicLis in Falcone adolefcens Magiilro antcalios chaius,cui nempe
ingenij dod;nna:que pr-rftancia , Philolbphix lladio prope iam emcnib,
primam promittcbat palmam, ab Adriaao Societatem obnixe ctiam at-
que etiam pctit Piaud obicumm crat nouamin periculumciubamm.
.
Câre vt ie ac ivios periculo Adrianus eripcret , impormno ifticandi-

daco aud:or fic abeundi Coloniam , & ampledend;^ iftic fub Leoiiardo
Kelieiio Societatis . Hoc dum fit, Magiiler tantx impatiens iatfturx,
tamquam de capite agerctur , iii iiis Adnanum vocat ^ ac pixcipiti tu- Adriama
rcera••
'»"'"'
mulm homo impotens id agit , vt vir mitis ac mnocciis ,
qui lc vericatc '
dumtaxat&; xqiiitaccanimi tuebatur , faliis accuiationibus circumncn-.

I
tus, quodam velut turbine rapiatur iil cuftodiam : e qiia , rcbiis ilatim
agitatis ac diicuiTis , eodcm dimilius cit die. Huius taiiLX procella:, no-
uellam Socictatem Belgicanl concuticntis, ftrcpitus Tridentum vique
pcrlatLis, Pattcs illos de fumma Catholicx Rcligionis agitaates percuHc
vehementer , anxios quo tandcm vergeret illa tam iafolcns Academiie

1 nobiliiTiina: in approbatum a Sede Apoftolica Rcligiofui-n Ordmem tu-
multuatio. Et iane potcrat Iiic airbo nafcentem in BslgivO Socictatcin
1 iiiorcu fuo extinCTuere, nifi cani potens diuinx prouideiicix ruilcntadec
! maiius , acque illud Adiiano illatum dcdcais in maiorcm gloriam iubi-
'
to vcrtiiict . Nam fnnul ille animi furor deFei-biicrat , GirGumlpicere

omnes
m
'Jli:) IMAGO PRIMI S^CVLI S.OC. I S V.
omncs fc, & , quod tadiim erat , ncgarc ficri debuilTc , vnoquoque cul-
i.uarai pam tam iiuiigni faciiioris abs icfe in alium auertcnte Ccrte iluardus .
Ta^^cn
(2.î^ccllarius , cum non multo poft Ignatij vicem tungens , iblennem
S!^XI!Âdnaiu PiOfcHiuncmcxccpiL mtcr alias viii laudes non dubkauic ic

;
/7flif/]f;wi-iiiJiaiiuin diccre iblucndis liUus calceamcntis , qui pro nomine I s

"'"*'
diiiiuis fuiilct habims carceris conmmcliam paci Adriaaus qnoque .
BiOLivvershauius Tlicologix Dootor, P.colorque Magnificus,graiiiora-

tionc 111 Ma^nftiOs ac parcntcs muchcbatur, qui diicipulos filioive rccra-
hci-cntab ingrcflu Socictatis , quam Pveligioiicm Apoilolicam, &diffi-
cillimis EcclciicE temponbus a Deo exxicatam prxdicabac qiixque Iia- ,
bcrec viros cximia virtute ac dodrina prarditos, in Concilio Tride-ntino

intcr Pontificios Tlicologos cum inligni dignitatc obtincntcs locurn.
Ad hcTC Georgius ab Auftria Lcodienfium Epifcopus , ciii in iacris tLun

iiibcrant Louanienies, ibicnni iententia abfoluit Adrianum innocentcm,
& omni infamia: labc puigauit Atquc vt viitutcm non premi aduer-
.
iis, fed creicere aiiimaducrtas 5 Petius Curcius TheologUr Dodlor , ac

primus dcinde Brugcniium Epifcopus, Adrianum e Diui Michaeiisin
primariam Diui Pctri acdem , cui erat Pailor , ad confcllioncs audicndas
magno honore traduxit.
Notuitir- Hoc iii campo dum Adrianus iudat , noiia ic extulit oiFcniionis fe-
hs.tmA' CT£5 Curionum aliqui tantam Adriano confitcntium frcquenciam &
^
& Socios. celcbritatcm iniquo animo rerentcs , conlpirationc inita tLiierc manda-
mm, nc quis de ku Curia noxas dcpoiieret apud Iciuitam, & vcio eciam
iureiurando ad id iiiorum iidcm obilringcrc lliudebanr. Sub Iia;c libel-
lus inuentiis eil iii vrbe , nefcio qii;^ vota , &
cercas corporis verberatio-
ncs continens; qiii quamquam iiullum pra^fcrebat aii6lorcm, tamen h-

cili multomm fide Super Iioc libcllo ikpius a
Societati tribuebaiiu" .
Tlieolo2:is Louanieiifibus infticuta deliberatio: &

iane 5iaLies ex eo eiant
apud populum offeniiones , vbi prîcrtim cmanauit, quardam elTemu-
liercs, quic fcmcl in hebdoinada pieratis ipccic a Confcfiariis ciedercn-
tur.Nccfalia narrabantur icd iufpicio grauabat innoxios
: . Verum re
comperta, &
deprehcniis talium ludibriorum architedtis , ad contcftaii-
dam Societatis innoccntiam cdi(5la publice afiixa iimt, per cainque occa-
iionem omnibus intcrdidiumjne cui extraiLiamCuriam alio Saccrdonead
confefliones vti licerct, prazteiquam liominc Societatis. Ciiriones autem
qui confitcntium iiumeio circumcingi Adrianum indignabantur, Ruar-
dus Cancellarius graui orationemonuic -,
illum ci^c animariim zclum,
ied inuidiam ab animariim hoftc inflammatam, impcdiendis a detefta-
tione rcelerum &
coniequenda falute mortalibus. Enimuerb Adiianus
in traolaiidis hominiim animis habebat aliquid humano maius, & oc-
culta vi quadam rapiebat Academicos, formabatque ad omnem pieca-
tem nec paucos Socictati aggregabat , in primis Cornelium Crociim
:
Amfterodamenfem , Franciicum Cofterum Mechlinienicm paique ,
amicorum nobile,TIicodoriciim Gerardi , & Theodoricum Caiiiiiumi

hunc Neomagenfem,magni illiiis Pctri gcrmanum fratrem iliiim Am- ;
fterodamium rara ibrcc omnium conieiiiu iudicum priinamPhiloiophi?

lauream adeptum.
Capta-
II
LIBER SEXrvS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 737
Captabantur incerea nloUia fandi tempiora apud Mariam Gubenia-
tricem pro confticuenda iii Belgio Socictatej totisciuc id viribus agcbant
viri Piincipes ^ dc ipie frater Ferdinandus Romanorum P.cx, Cardinalis
itern Polus Apoftolica: Sedis Legatus , & Pctrus Sotus ex Dominicana
Familia Carolo Csfari a nuper ccnfellionibus
lacris . QUin Academia
Louanienfis lliper hac re rententiam rogata,miro Dei ius in animosexer-
centis impulin, ac tiitiebaturj graiie pro Sociccate dcderat teftiino-
fecvYs
liiiim. Ec nihilominCis Gubernatrix praiceptam iemel deeaopinioncm

iemper recuta, iolis verborum officiisj &:ipc iine fine dilaca caufiamiio-
jftram &
quos dixi patronos ducebat donec inclinante iiculi anno 5
quinquagefimo quinto, Carolo Cxfare Prouiiicias abdicante, ipfa quo-

que earum gubcrnatiDnc, qnam annos quinquc <Sc viginti pro fratre Cs-
iare obrinuerac , ieie abdicauit. Itaque ad Philippum Caroli filium Bel-
gij heredcm, tamquam ad orientem mundo iolem, refpici cceptumi no-
uisque animis tcntata rcs apud Principem nouum cui poil innumera- :
bilia beneficia, volcnre ita Numine, etiam admilTGE iii Belgio Societatis
gloria debebatur . Ih primis Ignatius Roma: ad claimm icdens, inom-
nem intcntns auram, acvelut mrpecnlaquaiuis prombuendiE occa- rci
iiones eminus obferuaiis andira Caioli abdicationc, contiiiuoad Phi-

;
lippum Rcgcm ex Vrbe miiic Ribadcnciram cnm litteris , quas ex Hi-

ipano fermone in Latinum conuerlas, ad pofteromm memoriam non
pigebit apponere. GrAtu (g^ amor Domini lEsvCHRiSTiCif- EvifloU
lefiibns fiits donis Maieflatem Tuam curmdare dignetur Poêaquam intellexi- S-lgn»tij ,
rnu^ (^(efaredm MaieBatem fefe abdicajfe Xegnis ac ditiombm Inferioris Ger- ^^^ '['
mamxytnqtie Regiam Maieflatem Tuam trAnfiuliJJe,mAgnam /» ri s gemfro C
hibitum €€
TXfmtno njoluptAtem percepimus
crementOj ditiones iUas

, tum propter exemplum finguUre eo fa[io ex- '"^/^'ff^'^'
(îcfxred , tuw quia confidimiu cum diuini obfequvj in^
<3iaieilate Tua gHbernAtum

tatt.
m ûod <-vt eueniaty
.
humilhmis a,Deo p-recibiiJ Acftcrificiis non cejfamiu. ûpmdm tamen

von '-vnd kiic re
lefiatiTux
dmmo '
ebfeqmum^
,pd quibttfcuTvque
'iJtipar ^^ pro noflra.
îhs gentis acjermonis ex hac

Tu<e obfequiofore ,
qui
tenuitate pnjfumm modis Md^
cupimiM, perfuafumque habemiis ex
minima Societatenoflra datamfbia Deogratiam itnpenderent Proumciis Ger-

manU lnferioris^qii£ ob viciniam c^ commerciwn cum Superiore mAgii obnoxia
funt accipiendo dam?20, in Dei Dommi MaiefiatiiTu£ mmriami id-
circo yifiim mihiin Domino^mittere Mdg^rum Kibiidenen-am hêtraditurum
Tu<e , (^ cdujfoi explicatnrum qu£ nos in eam fententMm induxe"

runt: yt,poquam MaeMTuiudC(uertdeJ ex Dei Domini noHriobp'-
qtiio ((jT juo , dtgnetur hanc minimam Societatem in tutelam fmm fufiipere in
tUis Vroumaii ,
quemitdmodum alibi fufcipere
exruendorumfzcultatem dare: yt^fiut diis in Kegnis ac ditiombu.t

Tu£ nauatpro ijinb/is operam^DeoficundanteJnfalii^tefn ammarM?7J,ita m ifiis
dtgnata , e^*
<,
CoUegiorum
fitâdDetCreatoris
vum
Tif£ rgndos ddlt, ^>ti pkmh
^^^
Prouincia, quiemagu indigent^ obfeqmum
glorum.j^
Tua
, cm etmdm qmm mihifidem habr dignabitur.
Tux db:tum pr<earepof
'^ quosMa^
?/:
Rtbx^
Finio, Deum Domi^
preuUii ^ <~JtgrAtinm nobis 'vberm conferatyquO percipere poff-

^
Aaaaa mHs,
73^ IMAGO PRIMI S^CVLI SOC lESV. .
nnisê^ wjplcre fancliffmam eius ojoluntatem. Komx ^ xxiii. OEioh,

M. D. LV. .
,- R,. Has Ignarij littcms RibadcneiiM Philippo Rcgi Antuerpix lcgeiidas
l•.J(„e,r.t orici\'ns,"iiinul, quacrat eloquentia, exponebac Societati non id elle
vf.iiioad
piopoiitum vt fibi viuaL vni, multorum Ordiniim P.cligioromm more,
adZt!Z icd vt alioriim e]uoque (alutcm pro viriOus iiiciunbat. Mukos Socio-
111
da Soae-
*'"'
nun jam elle Bcli2,a.s, viios dodnna
nibus pcr cjLras Ipai-gcbanrur
laiibus longe tuauos
&
virtute prxftantcs, exteris natio,-.
mimm quam vtilcs
tum confirmandis Catholicis , tum hx-
vtiliorcs ,
, haud dubie fuis -
rcticis conucrtendis, tum quod maximc opus) cmdicnda iuutncuce.pa-
(
racos adRcgis Hutum,velut iigno daro,in patriam reuolarc. Societatem,

idqviodlvcx opdme norat , Rcligioncm elieab Sede coin-
probaLain, & vanis Europa: , locis etiam Rcgi iubicdis, infigxiem rei
Chiiilianir operam nauarc, conanque modis omnibus populum iii offi-
cio crga Dcum »Sc iuos Principcs contiiienc. Optaie ergo quidquid poflec
obicq\]ij, ctiam in Belgio exhiberc Maicftati Regkr, co ftudioiius , qiip
maturius inccndio hxrcticorum iiidics inualeiccnri occurrendum vide-
batur. Sed iicccirariam elTc manum RegirE btnignicatis, qua excipian-
tur, cerrisqLie coliocsntur in fedibus tum quid populi pietas donabir,
:
recipcrefas iit ad pcrpcaiam Socioium, qiios fuccedere nouos ieiicrcenti-

bus oporccat, iuilcntationcm. Id Socictatis Parenceni ac Moderatorem
Ignatium pro co qiiannuiii diuinam gloriam,.& fdicitatem commiiTa-
,
rumP.egia: iidei PiOuinciarumexoptaret, iuppliciter orare . Fadurum

& Regum Regi C
,
Rcgcm CatholicQ nomiiie rem dignam, r s
acccptiifimam, & Societati variis tcrra; parcibus iion mediocricer profii^
tLiram . Populos cnim cxteros nonnullos, ab liac iapiendilimi Rcgis
aclione diftcrrc Sociorum admiilionem, magno interim Ca-
tholicr rei damno mox
vbi ia Belgium admirci vidcrint , iine mor^
j
tanti PvCgis cxcniplum iecuturos. Cum fincm diccudi feciflct,beniiJne

Philippus cunda ilbi probe intcllcda aic, & rciponium m tcmporeda-
turiim. Gapita po{}iilati,vc erant (cripto comprehenia,accipit,expenden-
D«.vFm<e daqueViglio Zuichemo Concilij Sanclioris Prxfidi tradit. Regni
fatronas Proccribus iiemo vniis pcrindc cauilam iufcepic ac Gomefius de Figiie^
Soittuits.
roa tuni Comcs, dcmdc Dux Fcri.r, Rcgi a pcrcarus qui omnes :
conficiundo ncgotio vias rimams , non labori noii gratix , non indu- ,
ftiix parccbar, tamquam rcm riiam agcrctK Maiia quoque Caroli Im-
pcratoiis filia, qnx opporcunc cx Bohcmia in Belgium venerat, patri fe-
cdiura Hiipanicnicm mcdkanti valcdiclura , cauiTam nofliram apiid
gcrmanum iiuim Philippum cgitj iane
perquam iludiose. Contra ten-
dcbant dc CIcio & Rcligiofis Ordinibus nonnuUi , iiue iiniilra imbuti
opinioiie, iiuc accciru nolho detradum iri iiiis commodis veritij icd aiv
te omncs bxictici ,
qnoriun maximc intcreratj cmptis pccunia mulco-
rmn in nos odiis , dillcminatisquc calumnii.s ,
quibus quibus Vvilebanc
aitibu.s fraudibu.sq.uc, & pCL-cuniculos obiiiiebanc. Vci-Lini niliil
arque ac Viglij Prxfidis, quamquam Abbate vtfaueiec muL
a Biofio
tiim rogati, rcniorabauir aiicloritas, exiftimanris iuraEpiicoporam \xdi
priuilegiis noilris, fubiidia Mcndicaiuibus dcfutura aucriis ad nos elee-
moiynis.
LTBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRD^BELGICA. 739
moiynKâliaquehuiuimocli. qux Ribadaieiraliquido refcllebat. Nam ^'^'«î'
qui polie Epiicopos molclle ferrc , fi Socictas potcll.ice vratur iibi a

"Z^cfr
C RIs Vicario loonte data 3 a quo &
ipfi acceperint iLiairr ? Sed atguLx-
nequeiios adhuc vibs pnuilegiis , nequc porrb viiiros cum Pailomm ""' ^'^'''
^'^*^' "'
oiFcnfione ,
quibus noii a:inuii vciiiamus , ied adiucores & adminiftrij
vkro expetendi m tanca prxiercim ciiilodum penuriaj &
vero quomm-
dam etiam hxrefi infcdorum periidia, tam mulds vndique lupis deier-
tnm acpioditum C R i s i grccTem laniantibus Contendere 3 vc ,
ad labores, quos Proumcia Bclgica nc maximos allatura , vcnirenobis

liceat, humanasquidem ipeciantibus rationcs pra:poikrummerito vi-
derii fed enim ex hoc rcddi manifeilum^ non alib Ipedare conacus no-
ftros, quam vt Paftores ,
onus periculo pleiiii]imLim incumbit,
quibiis
aliqua ex paitc leiiemus : quod prokdo ab ipfis folicite tcgandij ac, ne
rogati dciugereinus, obiecrandi fueraimis . Nam qui timerent iubiidia
Mendicancibus detuturaj non beiie cos de prouidcnciaNuminis , cui 6i
paiieres ciira; iuiit, de Principum Auftiiacoium pietate , de bcneuolentia
Belgiconim Magiihatuuni ac ciuiuni aibitrarij & inexploracam penicus
habere vitr noilrx rationem.
Hxc cum mcndaciorum patre, cuius caput iam ^^^"^' ^^*"
doceret Ribadeiieira,
feiio petebatur > nouam vndiquc odiorum maceriaiTli conueheiite , littc- ^^^^"^^^'^^
tx cx Hifpania in Rc2;iam perueniunt nuntiantes , Theatinas , hoc eil
mulieres noftxa templa frequeiitantcs , tcr in die Ihcram adire meniam,
media no(iteicare adTIieatinos ka noftros appellabant. quam mrpii-
;
iimam fabulam, inuidiosead ludibriuiTij fuis fermonibus plurcs iii Aiiii
ribus annis in Corfica \

ventilabant. Pri^terea C^raranguftanus tumukus, & calumnix iliperid-
gandas aira. Denique ex variis terrarum

pailim decantabancur , nulla
oris cam multi iii
veritatis iiida-
horas famo-
iiillmi aduolabant rumores , auideque arripiebantur , vt ad mendacia
diimtaxat retundenda mitcendum Borgiam,aut alium primx audlorita-
tis virumjCenferent amici diflencience tamcn remper Ignatio
•, qui ob- ;
treftationes qnafinebulas lola vcritatis luce difTipaiidas ratus , moneban

Ribadenciram , ne infrnoluoius harrcrct in Curia, ied vel Louanij vei
• alia vrbevicina habendis concionibiis aliisque Inftituti muniis exer-
cendis vacarec. id non modo ad poncndam operam vtilius, fed adnego-

tium quoque peragcndum opporamius forc. Ncc Ignatium haud m-
dem talium fua fetcllit opinio. Ribadcncira Louaniuin profedus , fta- Rihddg'
tim ab Academi^ Reftorc inuitatur vt Latine dicac idquodiam pri- ''(•ra La"
5
dem Srrada tam prarclare feccrat. eodem impcllimr a Ruardo Tappero Louanif.
Caiicellario. plane vc videretur Deiis canidem viris illis iiiieciiie men-
tein qux fuerat Ignarij , qni Ribadeneirx ex Vrbe abeunci prxcipiie
commendarac , vc Larine diceret Louanij Ergo ille vbi andiri CGEptus
.
eftjiion modo fra^lum quem quarrebat vbGrrimam mlitj iedquem iili-
nime quxrebat, etiani plauium vique adcb inuidia maiorcin, vt quiaii-

.tea cumlaude & admiratione dicebanc , Dodor Ameronius^ & aker
Domirticani Ordinis clarus Eccleiiaftes , mdido fibi iilentio,CLim omiii

fiia concioneftarentaudkores. Ec audiebaiiaireodein tcmpore, Adria-
nus vernaailaciuiumlingua, &

Beinardus.Oliuenus ( quem Prouincia-
Aaaaa 2. lcin.
740 IMAGO PRIMI SifiCVLI SOC lESV.
lcin, quando Rex annucret , Ignatiiis dciigiiarat) Gallica vterque/e.
fi ;
ciindiilimis iiominum auiibus , diccnrium,vidcri vt olimin Apollolos^

itanunc m Patrcs linguarum vaiiccate iaiidum Spiricum incidiiTe. Nec
hxc Regem potcrant , qux in taiita luce gefebancur Alij fuper .
alios fennoiics boni, non temcre, auc ex incerto, ied ex pr^ticnte Socio-
rum vita gdlisquc nati , obicdum calumiiiaium vallum crebro veiut
aiicte coiuicllcbant , doncc via tandem ilrata eftvetitaQ t qu^c admiiTa
•]{ex ad- in aurcs animumqiic Rcgis , breui benignum nobis reddidit, tamque
^'""
mitttt "'
ctttutcm diu optatam , totqiic ftudiis quxfltam obtinuit gratiam Ego quidcin .
iilas , quamuis rci ChrilHarix parum tunc oppoitunas , tainen Socictaci
benc ominatas, intcrprctor admiilionis moras. Qucmadmodum enim

iic uatura coniparatum eit ^ vt , quanto inolcil:iore pardii fetus in lucem
cdickir , taiito fere iit viribus pra:ftantior egregiam corporis

, atque iii
magnicudinem aiTurgat haud abfimili :ratiQne Flandro-Belgica Socie^

usy quaiito diflicilms cil nata, tanto maioiibus adoleicens incrementis
iii virilcm deniquc ftatuin robufta euafic , beneficio primi rerum Paren^
tis Dei, gfatia: lux opera pleriimque ad nacura; inodum iuaui prouiden-,
tia atteinperaiitis.
CAPVT SECVNDVM.
OeSocktfitis fcr Bclgmm-^roâgatione,
Agifnc in collocanda apud Bclgas , an propagaiida Societate, ic

prodat fortis arquc ac fuauis prouidentia Numinis , haudfacile
iiidicarim. Ccrte quam mulca iunt toto Belgio Collegia, tam vadas eo-
ruin origincs contemplans , certiiTimam Dei ia tanta varietate manum,
pcr adiicria proipcraqiie vrgentisopus iiium, ac denique perficientis, co-
gor agno/bere, lam primiis erat , isque duticillimus ,ingcnti moliminc
apiid Regcm fuperatus labor,donata iurc Belgij Societate•, ied adiedUs
ciuimodi conditionibiis, quibufcuin haud ferme impari conatii lu6lan-
diim fuit donec lias quoque poft annos o6lo
: viginti , pro iiia ia- &
pientia idcm ille Rcx ihftulit, tamquam boni publici inoram, iegetem-
qiie diiTidiorum. Intcrca Romam ,
qua: hic gdlia eranc , nuntiaturtis
Ignatio, quem Socictas Bclgica in primis foiiciaim habuera:, Ribadc-
ncira propcrabatj ignarus cum mortc iamobita cxlo receptuir), rei aotic
non modo i"pcd;atoiem,icd adoicm quoque primanum cxftidlie. Nam
vix tcrtio poft moitcm
cius die Rex nuUa noua caiifsa Socictateni ad-
,
haud dubio Ignatij dccarlo patrocinantis inftindu.idquod Riba-

j-nifit,
dcneira iplc, rcm cempusque confidcrans, liqiiido pL-edicabat. Ceteram

Ignatius, haud ita diu antc facalcm diem, quem diuinitus cognitnm Iia-.
bLiillccrcditii.s eft, ordiiiarat Socictatem, inque duodecim Proiiindas
(lermamx &
<^"^^^; Gcrnianiam quidcm diuiiam in Supcriorem Infcriorem-
Jnferioris Que, illam PctiO Canifio Bclgx , hanc Bcrnardo Oliiierio ircm Belga^,
•^^ ¥"
Jgttatto
rnjhtHia.
111"^^
^^''^^
•'•••-
dederat gubernandam. Scd Bernardum, inito nccdum Maailbatu , no-
amilit ProLiincia, lilo ipio temporc quo communcm .:
ParcntemSodetasamiccebat. At in demortui Ignadj locum iubroga-
... tus
^
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRQ-BELGIGA. 74I
tus lacobus Laiiiius, liuim ad Prouinciam iuo capite orbacam reipexic,
liouuinc]ae iUi ciiiccin Roiiii mific Euerardum MercuriaaLTm Belgain,
oim qui dcinde ad vnmcnk Sociecatis gubernaciila poil: Franciicum
Borgiam ledic. Hicitaque primus Germaniam Inferiorsin Prouincialis
rexit odennio prope coto donec Lainius , ad Ignatij quaii exempliimi
^
quoamio gubcrnarc ac viuere deiiit ^ Prouiiiciain aliquot lam Collco-nS

aiidain parckus, alceram a Rheno Rhcnanam didain Antonio Viiickio
Belga; impoiliit, altcram cum vctcri nomine Inferioris GermaniiE , qua;
& Bclgica dici ccEptaeft Mercuriano Verum Franciicas Bor-
, reliquit
gia Lainij lbcccflbi',Roma: fibi Alliikntem reciiiens Euerardum,eius lo-
co Franeilcum Collerum BeLjij Prouincialem iuiTiCj ac contiiiuata exiii-'
deierie lexeruiit, Balduiiius ab Aiigelis, icerum Coilcrus^ Oiiuerius Ma-
naraûs, Georgius Duras , Bcmardus Oliuerius , illius primi ab Ii;riafio
deiignati nepos , Francifcus deniquc Flerontinus donec & Belîum, :
iam nimis amplam Prouinciam , diuidere placuic , Alberti Archiducis Sodetoi

arbitrio commilla paititione,qui difcrimen idioiiiacis iecatusj qua parte Seigica in
Flandnci lermonis cil vfus, FlandiO-Bclgicam qua parte Gallici, Gallo-
j'>f^' '^Sl
;
Belgicam tccic.Ec iiollram quidemFlandiO-Belgicam rcxere Guilielmus !ndn»r.

Veianneman , Carolus Scribani j Antonius Sucquetj Florentius Mont-
morcncy, lacobus Stiacius , Guiliclmus dc Wael , Fredericus Taifis , &
iiunc rcCTit loaniics de ToUenare. Hxc idcirco commemorare viium , ne
qiiis cxipcdct omnium ,
qua: toco Belgio iuiit , Collegiomm origines,
fcd eorum dumtaxat , quibus Prouincia noftfa conftat. Horum Prin-
ceps Louanienie cll:,cuiiis firmam pofieilionem adiuimus, moderante
Bclgium Margareta Auftriaca Parmenii.Nihil AlbanoDuceprofedum.
At Requeicnius Anmerpia^, Brugis Traiedi iios,collocauit. Alexander
,
deindc Farncfius Parma: ac Placentice Dux Cortracum, Gandam, Iprai>,

Bmxcllas, Groniiigam induxit: & vnde hicrefis expulerat, rcduxit Ant-
iierpiam , Brugas Traieitum
, pari inerito ieii primum collocatar ieu
,
reflitutse Socictatis . Reliqua Collegia , Winocibergeiiie , Silaaducenfe,

Rura:mundaiium, Mechlinienie , Dunkeicanum Cailetanum, Bellio ,
iaiium, Aldenardenie, Liranum, Alollanum, Fiallcnie, adde ProfeHam

Aiituerpix Domum, Alberno & liabella: SereniiliiTiis Bclgamm Princi-
pibus debcmusâc denique Bredanum ioli poft Albeimm iam morruum
liabellx. Gallo-Bclgica Proaincia ( vt Anglornm Patrum Gaiidaui,
Leodij Audomaropoli, Watcnis pra:termittam fcdes viginti mbiis
, , )
conftat domiciliis, quoram bina funtTomaci Diiaci , Montibus Han- ,
nonix j cetcris vrbibus iingala, Cameraci, Audomari, Atrebati, Infulis,

Leodij, Namurci, Valencenis,Luxemburgi, Dionaiiti, Arix, Armence-
riiE, Athi, Bethnnix, Fiui, Hcidinij, Malbodij, Niucllis.
Sed harcakerins Prouincix Collegia nominaile, fic fads; noftrain
nune Sparcam cxcolamus.
Admifla nutu Regio in Belgium Socictas adhuc nullam rerrx par- Origines
licLilamruoiurc poflidcbar, cum Elias Schoranus Concilio Brabaiitia: '-''''^4."'"
alecretis, vir pictatis ac prudcntix laude conlpicuus, hortos xaesqu€^,„f,^

peraniplas Louanij via Bacalena ficas, JTuo nobis xre comparauic. lii- Flandro.
^^^.^'^*•
clinauerat huc yiri animum peruerrorum ecga nos odium quod vel j
fo-
a aa a lum
742 IMAGO 1?RIMI SiEGVLI S C. lESV.
t^gitHt
LoHanij,
lum, fpeotatxalioquinjprobicatisargHmGncnmfufficicns cenfebaCi Ac
€
eniin pcr patrise leges ea domus in poceftatcm noilram venire non po-
tcrat, niii Brabantix Ducis accedentc ad quem obtinendiim,
nccelle crat &: ipfum coiifentire Louanienfis vrbis Senatum. Hiiic igu
nir Schoranits per le ipfe , quo plenius beiiefaceret , pio nobis fuppliea-
j
"^"^• Veriiin a Senacu le tota ad Mendicantimri Ordines ParoGhosque,

"iSS
ainttur. minus mnc noftrx cauilbe iauentes , reicda, niliil adum. Nec tameii
primo deieda conatu defperauit Socictas fed meliore, vc putabat, per •,
viros Principes via icm dcniio tentauic. Ec Margarera qiiideim Auiiria-

cajBelgium pfo Philippo fVatrc in Hifpaniam piofedo gubemans,id
concedi a Senatu vehementer oprabat* Comes antem Feriifi, poftea
Dux, noftri Oidinis amantiiTimiis , omnino traniigenduin furcepit,
miilb ad Louanieilfcs Marchione Bergenfi : cuius ea vis in agendofuit^
vt petcncibus longam confultando diem,negarec re infedia fe Louanio
abitiimm. Senatus his auguftiis comprehenfiis, ne repiignare folus vi-
deretur, quos maxime rebatur aduerraturoSj Academiae fuas Dodbores
Rcligiororuin Mcndicancium Ordines, & Parochos admonet, quo res
loco : ; in mediumûc pf oferte , fiquid contra fentiant > iubec*
Paro-
chorum Decaniis, viu & gradu & fcientia
Theologia: veneraiidus^ acer-
contra nos dirputauic. At Mendicantium Ordincs, vt Rcligiofoi
decebat viros, gracias egere Seiiatai ,
quod fuorum commodorum me-
miniflet ceccrum fe noftro acceflU
; nihil magnopere incommodi ti-'
mcre aut iiquid etiam timerent, longe fe commodum anteferrc
; ciui-
tatis, qux bonoriim virorum numero augerecur.
Academia omnium nominc fentcntias dioluros miietat duos pfa:-

ftantes Theologos, Tilecanum , & Martinum Rithouium
, haud muL•
to poft Iprenfium Epifcopum j

fpem qui
liberc cauflam
fiipra noftram
ardenterqiie egcre, vciamSenatni non eam ampledi , verecuiidia eflet.
Hoc rcrum cardine dum cxpertcs confilij iefe ipfi anxie circurafpicitint^
audeiicior nonncmo & , ceteris irrcligioiior, fit huiufcemodi audot
fententi:E: vtjquando Gilbeinacrix Margareta, Comes Ferixj alijque ita
poftuieiUj accipiamrSocietas , fed iis legibus, in qnas conuenire ipfa-

inet nolirjita fore,vt nec CollegiumLoiianij ficj&Senams tamen Princi-
pum poftulatis aniniiire vidcatui.Haicc legcs conquireiuinm non maiot
fedulitas fuitj qiiamimpmdentia; noii foliim eiiim noftro aduerfaii-
tes Inftituto, vcrum etiam Ecckriaftico Summi Pontificis & Ailtiftitis
Leodicnfis iiiri contrarias conuexere, iisque oneratum SenatiifconruU

tum edideie. Ea re quamquani offenclebatur Marchio Bergenfis, ora-
bat nihilominus Socios, vr, diffimulato tantifper iiirefuo, ad iniqiia
deicendcrcnt haud dubic perexiguo lapfii temporis xqua obtencuri.
,
Eruditi quoque homincs prorfus aud:ores erant, docebantquc irrica ciTe,

qua: farcularis Ordo ad Ecclcfiafticum fpedantia inferuiiTcCj ac facili
etiam tolli poiicj imploraca Pontificis aiidloritatc. Senatus vt vidit no-
ihos non rcpugnantcs, opinione fua falfus, decreci feueritatem mollire
tOEpit quibufdam verborum officiis, promiiiisque; atque interim padis
religiose ftaudiim admonebat. Enimucro ftetere Socij,acnc Iiabcii'
darum concionum poteftatem ( ea erat ex conditioiTibus vna ) a Senata
petc-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 74^
petereiK, aliquaaniper iis abrtinuerc. Circa eonfeiiiones,quas iniulTu
Parochomin audire ncFas ibcueiantj illad commode cccidic. CiLiium
imaii quocidie pccenda Pacribiis coiifitcndi facuit.uc iuos Parochos
adco dcl-atigabant j vt vicli importunicacCi vic pra^cipue Decanus ille,
qui contfa maîme tecendcrat, nunc fupplices peceicnt, nc coii-
feflionibns dare aares grauaremur. Inccrca Euerardiis Prouincialis Se-
naturconrukum Graiinellano Cardinalicxhibcbat, qui indigiias condi-
tiones deteftatus , nihilo tamen plus a Senam obtinuir. At Lcodicnfis
Epifcopus Roberms a Bcrgis Maichionis fiatei(nam Georgius abAufti la
diem Tuiim obicrac re intelleda, primo Scnacam
) iunidiilionis fa- \{
cr^giauiccr acculauit, deinde Adnano,Sociisque qiios illeidoneos cen-
fuillcc,concionandi,& acnminibusquoe]Liejquomcognicio ad fe vnum
legibus ipedaret , abiohieiidi poccilatcm ainpliilimara conceiTiCi Pius
item Quaitus Pontiiex Maximus, Apoftolicis
adGi-anuellanmn litceris
'
darisjci patrocinmm Societatis fiiigulari cuia demandabat. quod Gran-
uellaiius rufcipere palam piOfeflus eft. His rcbns fadum , vr, in quie
padla Pacrcs neccilicate delcenderantj vim ea nullam obtinerenc fun- •,
dioncs fuas illis libcre exeicenribns Senatu tacentc. Sed non idciico
,
tranfadum erat. Noftris pofleilionem legitime adire cupientibus haad

liegabanc aperte,red varia ludificatione aliam ex alia neolebant mo-*
ram. Ac
fubinde noLiam tiindi ampliandi occafionem diuina bonitas
obtulic per Guakerum iii D. Pctri Canonicum, qui amplas
quafdam êdcs Schoranis contiguas Societaci coemit.

Inter Iia^c veitebatm ikcnli aiiiius fexagerimus feciindus, cCim laco- ^'^'^"J'^
bus Lainius Pricpoiitus Generalis e Gallia ,

quo eum Pontifex
miieraf PrZiJriis
cum Hippolyto Cardinalc Eilenii ad prohibendas Catholica: Reli- Generalis
gionis minas, re iftic forciter gefta, Belgiuin progrelTus cum ^^"'^ '"
iii eil Hie-
ronymo Natali, magnoque gaudio ac honore exceptus Bruxellis a Mar-
gareta Principe, quac illum Roms; concionantem audirc, &,ii quando
impediretur Ignacius,ad exomologefiii adhibcre coniueran. Granuella-
nus quoque Cardinalis, ac Pra:ics Viglius iam benignior, collaiidata So-
cioruin vita, prolixe operam Lainio Societatiqae addixere , non vno
poftea nobis probatam argumeiuo. Iiide Antueipiam profeolus, pri-
maibi iecit fLindamenta CoUegij. Ad exnemum Louanij iummaho-
noris fignificationehabitus eft; a primis Academias Doiflo-
ribus: quippe quem Tridenti in ifto orbis theacro parccs agenteinfuas•
cum admiratione plauruque viderant , ac rdebanc eciam nuperrime iiv
Paiili IV. dcinortui locum ad iiipremas infulas non paucis Cardina-
lium fuliiagiis defigiiatum. Hic tum Louaiiieniis Senams,vel tanti vi- senatus
ri aducntu, vcl fuciui Antuerpix CoUegi) rumore veluc a fomno exci- LouameK-
admit'
tatus, fcriam, vt videbatur, coaitationem de admittenda Societate iuf-^^
cepit.
• - /<- • •
Acceriuntur in Curiam noitn• Vtnmque 111 has leges conueni-

11 ^'^ Socie-•
tatem.
tur. Domus Patrum, volcnre, iubenteSenatLi,ad manus mortuas traiii-
ito. Patres ne hora feptima matiicina priinave pomeiidiana concio-
nantor. Ne prcEter fuos
alium in asde, nifi magna caufsa, fepeliunto.
Ne vinmn cereuifiamque veiidunto. ^dificia iarra teola habento.
Grammaticam, Gr;ccam acLatinam, Rhetoiicam, Philofophiam, do-
dninam
^44 IMAGO PRIMi S^CVLi SOC. lESV.
dirinam Chriilianam ^ icdificatis a Senatu icholis, & conftituto MigU
ihis alcndis ccniu , docento. lam res confcda erat , cum per lummam
alicuius fraudem male confcriptis tabulis , viciata pafta obiruduntur;
quibus noilri merito repudiatis , cum Senatii dc iniuria expoftiilant

nullo fruttu. Tot tantisque iam fruftrata conatibus Soeietas, iblbnta-
batui- nihilominus fpe bona ; &
quidquid opporcunum vidcbacm• cir-J
cumfpicienS;, mifsa contentione publicaj ad captaiidam priuatim ilngn-
lorum beneuolcntiam fe conuertit Nimitum iinguli ferme minm
.
acriter repugnanc, qiiam cum confpirant vniuerfi,* Hacvclat prenia-^

tione mirum quam mutat;i animis Seilatores loanni Tympelio Coniii-
:
li rem omnem commitcurtt. Is Theologicam Facultatem confulit: qu^

donandam refpondic vrbc ac fnndo Societatem, cuius Inftitutam plu-
ribus iam Pontificibus , ipiique adeo Concilio Tridendno, probatum
clTe conftaret. Ad hanccommunem Do6torum fcntcntiam addidit Cu-
nerus Petri Brovvcrshauius qui deinde Leowardienfium Epifcopus
,
fair, iiias priuato ftudio preccs. Atque hic demum viftus audoricatd
& patrocinio Senatus, poteftatem Rouflelio facit quas emeiat a:des, So-
cietati legitime ae iurc tradendi. Dc
Schorani ardibus iam vita fundi^
quoniam cum hcredibus qua:ftio interccdebac , nihil tum adum. Pri-
ma Sociorum cura pnblicas maturare tabulas , quibus SenaturGonfuI-
tum, non vt alias fpurium , fed ex fide iincemm tradcretur. Dcinde
Bruxellis curacus Brabantia: Dacis airenfus. Hac de re datam diploma
Regium mcnre Augujfto, anno feiquimilleiimo fcxageiimo quiiico,
Hxc illa cft piima Belgici ibli hereditas , faiie pretiofa, fi quibus labori-
bus emptaperpendimus. Rcliquadeinceps, femel obice liiperato, faci-
lia fueiLint. Nanlcum Roiiiielius fundo vcllet adijcercj Scnatus nihil
pmnino repugnauit. Mox &Schorani a:des, recum heiedibus trani^ I
aola, ad noftras manus facili Senatuiconfiiko cranrmiiiie funt. Deniqnc

j
anno M. D. xcviii» cum pro Sociorum nLimcro angufta iam eilec il-. |
lahabitatio, & iii vrbis angulum retrufa, neque a;des fiimxratis ob

vetuftaccm fedes transferre placitic in eum, vbi nunc agimus, locum,
; ,
vniLierfo Senatu annuente , vt nouas ardes ciuili exemptas iure interEc- I
elcfiaftica bona liceret referre, quas cedes Socij fenfim fuis apcaii8i'e
vfibus, omniumqiie maximam,cui Arfchotana: nomen,in templi ali-
quam fpeciem conucrtere, cuius hodieque dl: vfus. Cetcium deLo-j
uanienfi Collegio optime ante omnes qua fauorc, qua donatione meri-
tus cft êterna dignus memoria Lieuinus Torrencius Antiicrpienfium
Epifcopiis, iLire optimo indcptus nomen acque iniignia Fundatoris.
Collegiam Nihilo faciliores , non Senatus quidem , fed a^mulorum machi^
t^ntutr
ptenfe.
(
natione,Collegij Ancucrpienfis origiiies fucre qux quamquam ab
olim Ignacio cius vrbis hofpite duci poHunt , propiu? tamen ve-i
riusquc lacobo Lainio tribuuncur ad quem Antueipia: agentem aii-
.
:
no M. D. Lxii. cum primarius quifque Hifpanorum falucandi ftu-i

dio accederet ; ita viri virtute , fapientiaj grauitate capti func pr^fer-
,
timvbi aliquotics de diuinis rebus verba lacientem audiiieuc, vc om-

m ope apiid fe j gencis fua; Eccleiiaften futurum , rctinere contende-
renc. Scd eam commorationem cum neque perfona Prxpoila Gene-
,
ralisi
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRG-BELGICA. 745
ralis quam Lainius fuftinebat ncque a Pio IV. imperatus ad Tricicnd-
,
nam Synodum redicus, pacerencur; hoc ralcem impetratum vt viros dc ,
I
Sociccateprjeilances appromitteret. nec promilk tacilius quam dcdic. ,
i
Ex eo tempore de Collegio agi coeptum.
Et Euerardiis Prouincialis
iacla femina lladiose toaebat, haud ignarus quam opportunam, domi-
cilio Societatis ccllocando Antuerpiam Ignatius ipie ccnfuilTct; quip^
pe vrbcm cum primis Europx comparandam , incredibili gentium ex-

terauum frequenna, vnde perpecuum litterarLim cuiti toto orbe com-
inerckim. Agebatur IiiEc res maxirne Hirpanoium ftudiis interqirci- :
mm primarios dc Canonicorum Collegium hac lcge conuenerat, vc

Canonici darcnc tundum, in qiio Hifpani nobis aidificarenr. icd ea
confilia ilniftcr de Sociecacerumor fparfus c Gallia diflipauir. Inrerea
ne Sociorum labor folis defudaret Hiipanis, placuic & ad iiidigcnas di-
cere Bclgica Gallicaquc lingua.Primus Belgice auditus pro concione
loqui Franciicus Collerus , iam tum Prouiiicialis Euerardo fuffcolus-
Gallice RobeiTus Claiironius,nuper a concionibus Regina; Galliarum^
& propter eloquentiam Argentea Gallur tuba vulgo nnncuparns qui ;
etiamOrator potiiTimum eleclus eftjcommuni Canonicorum fuifragio,

quando Francifcus Sonnius coram Albano Ducc Aulaque vniucrsa
Antuerpi^ inaugurabatur Antiftes. Ec fane magnisapud Ancuerpien-
fes proHciebant angmends cxiftimano &
amor Sociecatis, poftqiiam
tres nobiliiluni Ecclefiaftcr, Hifpanus, Belgicns, Gallicusque, vno iGm-
pore in primariis vrbis cemplis Euangclicas inilarenttubas. iamqac fpe^

magna erat Collcgij a Scnatu impetrandi , nili furiale illud Iconoma- iconoeUfl*
chorum bellum ex improuiro,velut hiante ab infciis excicdtiiiTi,
tcira 'J**•
pulchcrrima coepta deformailet diilurbaiietque, Coftcio vrbc pulfo,

Claiilonio adtempusdelitefcere coado, Hifpanis metu connicentibus.
tioncm rediercj ac tum denuo Hifpanis 35,

donecjtempei-tate difcufsa, redditoque vrbi iereno, ad fuai-nquiiqueila-
iimul & ciuibus,
ardor fuic coemendi commodiim Collcgio eiigeiido locum. Id quo-
niam inconrulco Belgij Gubernatoie aggrcdi lcges vecabant, Hifpano-
rum Lufitanorumq•, primi cam facultatem abAlbano petere iniliLcrLinC. /
Sed nihil vmquam impetrari ab hominc potuit,tametfi maxime vrgeret

Ruizius negotiorumRegis Luiitania! adminiftratorjqui,prxtcr ftudimn
ruum &
operam,annunm quoq-, vecligal in templi fabricam Parrum &
alimenta fpondebat. Ac ne ipiias quidem Regiiia: Anna: Auftriacie,
Philippo Regi derponfzjhinc in Hifpaniam abeiinns, valuic commen-
datio. Icaque condnclis cedibus acquiefcendnm fuic; iamque
nu- Socij
merabantur quatnordecim. quos omnes alebat mercacomm tum Ca-
ftellanorum,tiim BiEticomm liberalitas, imperatis libimec eleemofynis,
quas in iiiio-ulo.s menfes Patribus repricrentabanr. Aclicec Bartici.fub- ^^'-'*"^
iorto cum Caftellanis diiiidio , pium hoc rymbolum conferre ceHarent; tebenhnc.
nihilo tamen minus Societas accepit, Caftellanis Bxcicorum defcdiLim rentnr
^"^*''"'
duplicata laraitione fupplentibus, Rineebatur mterim inuidia, ncc
rerreiam poterat tam conitantem mercatorum, quos inter tacile prrn-
ceps erat Ferdinandus de Friaz,in ftabilienda Societateconamiri. Ti-
mor aduerfarios habebat, iic domicilij ius ieniim acquircrctur Patri-
B bbbb bus,
bus, longior darcmr quies. ergo in arbufculam adhuc radice tenera
fi
cucllendam facla confpiiicio. Primiim creptus domeftici faceili viiis

fentcncia Epifcopali. dein ftruclcE ardibus infidi^ , conduotis quidem
adhuc illisjfcdipe noftraac deltinationc aliquando poflidendis.
Tur-
baiitt Patrcs improuifa neceiTicas emigrandi. ied,Deo res
nollras alciore
confilio dii'igente,fclicitci- aduerrantium machinationes elufe.
di^nitas ilimulauicairjicorum animos ad^nouas xdcs quam
fadi ^
ftudioiiili,
me qu:Eiendas: quas etfi voto ilio ferius (bicnnij
enimtuiclabor)
tamcn aptiilimas iniienere. Parcebat nihiloininiis aduerfarios noftra
exagitacio; <Sc fucccnli aiiimabantur, vtquos commouere iam ccepe-
ranc, impcllcrcntinruinam. Haudobicurum erac Societatem prxci-
pue cxpeti ciuibus, docendie iuLientLuis gratia. Id
prxftarcnc alij, ni-
ii
i-niruin illa inucilis reddebacurj aut miiuis ccrte cxpctcnda. Huc i
'itiir
collansciiris vinbuique, Gymnaiium aliquodexcitatum eftSemnarij
Epifcopalis nomine, in quo eadem omnia , qux a nobis ciuitas exfpe-
d:abac,ab aliis prarceptoribus traderentur.Quxiicus in
eam rem Mode-
racor,ac denique reperms lacobus qLiidamTili-nannus,noftri
Ordinis de-
fcrcor,homo vaiius&impotms fui/cd qui ad breue temporis
perronam
fcirec grauem fuftiiiere. Is magniiicas xdcs iii
I^dm litrerariLim con-
.
duxit, magiftros aduocauir, libiorum exponendorum
more contexuir, rdiolas aperuit.
initia,vt fit/peciem
Defit
—
ryllabum noftro
Magniim
atrum
apparatiim fecuta par exfpe-
aliquam habebant•, fed breui,quod illeait,
in pifcem niidter formopi fuperne.

Moderator fiquidem ilte, prserer magnam cx vita: licentia
infamiam
grandc cinmxs alienum immoderato familia- fumptu &
vcftium luxu
contraxir.Qua caufsa clam ex oculis fe fubduccre coadus
eft, poftquam
non toto biennio rexerat
Seminanum. Huiurmodi aducrfis cxerceba- ^
tur Sociecasdonec Albano Duci racceiTor datus eft a Reae Ludouicus ^^
Requefenius, maonus Caftellas Commendator, infigni

pietate vir & ^
amantiiiimus noftri. Hoc Belgij Gubernatore tametfifpes certaerac ,
-
obtinendas poiTeilionis, iii moia tamen periculum erar, ^

ne dilabcremr I
quas pulcherrima inuitabatemendie domus occafio.

Quare Ferdinan-
dusdeFnazextrcmopoftulato.tentandiini duxic Albanum fi fors ""
, an- I
nueret abiCLuus. Quem vbi nihilo fauentiorem

fenfit, haiid vraendum
ntus,neinTpoi-tunicatcpeccaret,&vrumstamen occafione amequam 1 ^
tugcrer, diflimulato nominedomum
emcreftatuit,incamquerem ipfc ^'
florenorum quinque miUia ilatim obtulit,

alij mercatorcs quatuor '
millia addidere Vifebamr Antiierpix

ampla magnifica domus, in&
qiiam ohmCaroKis V. Cxfarciim forore
MariS Hungari^ Reain^ ac-
ccpti hierant, viginti duobiis
florenorum millibus oppianomca Icalis
mercatoribus. qua: fumma nifi ad diem repr^fencarctur,
v?nalcm iUam
proicribere dommus cogebatur. erat ea lanatum ficu tutn , laxitateSo-
cictan admodum opportuna, in qiiam ipfe Antuerpienfis
Senatus, ancc
a:dihcatam, qua nunc ycitur, Curiam,
fexaginta florenorum millia ob^
tulerac; nunc tnginta diimtaxat
&
quatuor millibus i^ftimabatur.Con-
tinuo ad eam rummam conficiendam
adiecit animum Ferdinandiis,
breui-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. *j47
breuique taimim conflanicargenti, qiiantumltalis mercatoribus debe-
batLir. Acne quid cmptio ciiilimulata poftmodum negotij facciTercc,
clam Gafparem Scheczium , Grobendonckij Toparcham , il-
ipfe adic
lamm iedium dominum , remque aperit cx fide. Is vbi rcfciuic Pa-
tribus domum fiiain quxri , non modo vendere non abnuic , fed
de pretij fiimma remifit mille, vtin partem tam boni operis veniret.
Ica,negotio quam occultiffime tranfaolo, reftabac impctranda Ssnatus
audoriras; quemcciiadhucpropenfiim ienferamus, metus tamen hie-
rebac aliquis, adeoque viium tentare prius animos, quam de coempta
nobis domo vulgaretur. Appoiicusin hoc vibis Gubernator Perenot-
cus: fi quiamicorum opporcu-
qui ciim interrogaflet, probacurine eflent
nam compararent domum, reipondeie, nallam in vrbe iua ^^^'^^'*^
Societaci
tameile fplcndidam, qiiam non ei ex merito i'e debere faterentur; ac ii "runjUm
nullaelkt aut ainplafatis aut commoda, voluiitacem fibi neutiquam ''ectetatt
^''^^**^^'""
deeilead excitaiidam nouam, fed iniquitate temporum ncg.itamfacul-
tatem. Hac Senatiis benignitace res in cuto pofica eftj de Aquenfi
domo clare indicamm \ emptio legitime perfeola quin vltroeciam> ;
quod a^rario ex ea tranfa6lionedebcbatur,Societati condonatum.

lam fuuiii fundum habitabant Pacres, templo vtebantur alieno*
Carmelicanum id erat, quodnoftris maximemiiiiiiscum florebar. ied
eomm, quibiis noltra dolebat fortuna, molitionibus fadiu-n, vt hoc
quoqiie nobis incerdicercmr. Occafio eafuic iii noftro cedificandi. Fer-
dinandus de Friaz, pridie D. Laurentij opus feftinaacer aj^greflus tand
celeritate confeck , vt aiite fequenti'? anni Februariiim cemplo commo*
do iieque inconcinno vteremur. Hic tandem Societas , poft annorutn
propeqnatuordecimnulla certafede iadlationem, aliquando conquie-
uir. Quis non miretur tanto pretio emptam domum, templutnque
a:dificarum, co raaxime tempore quo bellis plufquam ciuilibus arde-
bat Bebium, ceflabanc mercimoiiia, rcs pecuniaria laborabat, validif-
iimi ex omni ordine aduerrarij obnitebantur? Nimirum haud vulgare
id fuit Dei Sociecacem fuam feruantis ac fouentis argumentum. Friie-
bantur partis tanto laborc poiTeilionibus Patrcs; xacs facra ciuiuin
neftiilimis frcquentabamr icholx numero & &
dignicate floiebant;
-
^
cum fecundiiTimas res {quxeftliumanomm viciilltudo) cafns criitiifi-

mus euertit. RequefeniOj Belgij Ordines Reipublicas
Sublato e viiiis
giiberMacula tcnebaiic, ciim fatalis illc annus ieptua2;eiiiTius oolauus

Societacem domo atque vrbe expulic ob negatam Deo Regique perfi-
diam. qua de re proprius recurret fermo in loco. Poi]: exfilij oiflen-
nium cum bono Deo Alexander Farneiius Parmx Dux vibcm Regi,
vrbique Sociecatem ciim fcEnore reftituic. Nam breui ea fiieie Collegij
incrementa, multis amicornm, fed prarcipue loanne Dclrio Cachedra-
lis Decano, &'^gidio Gerardi viro Confulari collaboranri-
Ecclefia:
bus, vc in mcntem veniret diuifionis. quod confilium deinde promo-
uiE audloritas Clandij Aquauinx Pri^pofiti Gencralis, iampridem in "Domits
Bclgio Profen'am mcditantis domum. Ergo nouxCollegio asdes qux- ProfejjU
fita:; anriquas Patribus Profeflis relinquere placuit. Domus erat no- ^,"!"'^"
mine Anglicana, quam olim Anglis mercatoribus vtcndam dedcrat

b b b b 2. florcns
floicns Rcfpublica, ialubri c.tIo amccnoquc. Hxc vifa aptiiTima. Sed ,
cniin vbidcillaagi cccpcum, ingentes mocie difticultates, qnas breui

onîncs felickcr Caroli Scribanij cnodauit induftiia, veiO Conful &
ipic HcnncLis van Ecten cum Scnatu fpome fuanoftris partibus fauc-
bat. Hucigitur CoUegium anno hiuulce iieculi fcptimo tranvlatum:
vbi, prarter Humanioium litcerarum, ctiam Theologia: iliidioii agunc
parcim nollri, pardm excemi, ex Seminario Epifcopali. & noftrosqui-
dcmTheologos docauic Petrus Ooftendorpiiis,ve6tigalium,quas Licen-
tjas vocant,Piet"edus,& aConiiliis Rcgi.de CoUegio autem optime me-
rita eft Anna Sgreucns. At Profeirorum Donuis, feparato licec Colle-
sio, nonflatimiuonominegauiiaeil, tamecli id fummopcre vrgeret

fclaudius Gcncralis, obftanteremporum iniquitatc, & anguftiis leita-
miliaris: quibns ilnfim maniteila Dci ope iuperati';, tandem anno
fexCD deciino pcrfede conftJtnta iUbilitaque eit cotius prima Germa-
niXy ciim duobus ante annis laclaeiTciic fundamcnta templi,quod anno
priino &: vigefimo e marmore pcrfectlum loannes Malderus Antucr-
pienfium Epiicopus diuoIgnatioSocietacis Parenri coco orbc primum
Colle. coniecrauir. Prxt:r hxc duo Ancuerpixdomicilia, nupcr etiam cxci-
ginm Con- i^în^-y eft Coiiuidomm Collegium , magiTo iuLKnmtis non dico Bel-
:u.of:m.
gj^^^^ {-(,^ Euiopx boiio ; Hifpanis , Icalis , Germanis, Gallis, Anglisj
Hibernis, liberos fuos micceiuibus ad domeincam Sociecatis iniiiru-
tioncm. Ceite Conuidoresrcholarum nom^n eruditione, frcquenria,
nobilitate , fed potiirimum fingulari, quam a ncibis domi hauriunc,
moriim probitate commendant/ I
CoiUgiKm Bruga: quoque^vc Antuerpia, Parentenoflro ac Fundacore glorian-

Brugenje. j.^^^. igi-j^ôj poft qucm longo intcriiallo primus Collegij femiiia in
patriam intulit Robertus ClaiiTonius anno xi.d. lx. Is dutn ad fuos |
ex Supenorum imperio grauibus de cauilis diiiercit, in D. Donatiani

iede vrbis principc rogatusproconcione dicere,obfl:upefecit Brugas, &
ilii nominis cclebrkate comnleuir. Inde vt Romam, quo vocabatur,
ablcederet, vix permiiTum: adeo in amorem concionatoris exarfcrat
ciuitas. Creuit amor ex abfentis deiiderio nec qiiies fuit, donec rcdo- •,
natus eft Brugis. Excepit rcuertentem communis omnium grarulatio.

Ipfe anteomnes vrbis Epiicopus Pecriis Curtius tanci hominem fecir,
&:ineoSocietatcmvniuerram, vt ad Lainium Praspoiitum Generaletn

littcms daret , quibus fibi orabat potellatem ruicipiendx Claiflonij
ProfeiTionis ^ fine non alio ,
quam vt ea folennitate apud Brugenfes
nomen Societacis rcddereciir illuftrius. Dodit Lainius fnmma volun-
tate, quod honoriac bono Religioiiis noilrx Prxfal optimus petebat.
Ergo inCathedmli Ecclefia quanto maximo potuic apparatu Sacris
,
operatus Antiftes, coram Mercuriano Prouinciali, Balduino ab Ange-

lis, aliifque Sociorum nonniillis ad celebritatem euocacis , accepto Ro-
Cimiiii {3ej-Q profitentis folenni voto, magnificam de noftro Inftituto ac mori-
^
clap",t busad Cleium, ad Senatum, ad ciucs maximo numero ciicumfufos,

cUijfonij & noux rci Ixcos fpecftaculo, infticuit orationem. Ingcns ex eo prar-
^'"- conio pondus acceflk famc^ commendationique Societatis: cui &
nouum addicuras momenwm, iii maturanda CoUegij principia vehe-
menter
menter inclinatus Epifcopus, Claiilonium voluic promiilgarc foleniiicer
acla Conc. Tridentini in famma Êdecoram vtroque Senatu tam vibis
quam Franconatus: Optimatum hicordoefl:,c|iiartum,vt vocanr, Flan-
driie membrLim. HascCollegij quo tempore nortros
pra-Uidia fiiere;
domo hofpitaliier accipiebat Antonius Monachi Canoiiicus Ca-
chedralis Ecclefia: , egregius noftri Ordinis patronus. Anno dci-num
M. D. LXX. petcntc R.emigio Druitio EpifcopOj Curdj ruccelTore, ftabi-
lis Socioriim habitatio inchoata eft. Coempca domus, nortris apca- &
ta vfibus. apertx icholce. dotemaliquamMagiiliis alendisEpifcopi &
amicomm pietas conflauit: ciuiras, propter communem inopiam,nihil
tum quidem contiilic. tam bona, fpeique mcliores infregic fata-
Initia
lisillefeptuageilmus odauus annus; quo rerum potiti perduelles , So-
cietacem Brugis quoque pepulere. At ieptimo poft anno , reconciiiata
Regiper Alexandmm Parmenfem vrbe,& nos in integi-um reftitiid
fumus. Exinde conilans fuit habicatio, fed non eadem domo. Tranfi-
tum eft ex anguftiore viginti annos habitata in laxiorem, magifque no-
ftris idoneamfunftionibLis: templum hic non incommodum femeftii
fpatio a fundamentis educlum cui nunc aliud magaiiiaim vt tardo,

: ,
ita predofo molimine fuccedic. fed & rplendidiim erudiendx iiiueii-
tud Gymnaiium vcerque Senatus qaadraginta flovenCim millibus a;di-

ficauic.Veriun e Flandda pedem in Brabantiam refeiamus.
Traiedtiim ad Mofam ciuicas eft mercimoniis peropportuna quas TraicBm- ;
antc h^c bella opibiis & multarum Prouinciarum commcrciis flcrebat. f". ^"'^^'
Hic pdma Collegij fandamenca iecit Henricus DionyiiLJs Nsomagen- f j'^''^'.
iisiiiiii forte mens fic aldus repetere i Petro Fabro, qui poft diumrnum
Louanij moibum hac icerhabuic, vrbemque fuis concionibus tanro-
perc incendit , vt ad cum muld fe venturos Coloniam reciperenc, vcl
initiiri Socictatem , vel cerce operam facris commentationibus dacuri,
Inclinabat prirterid feculi annus iexagefimus quincus , cum Leodien-

iium Antiftes (cui Tmiedum paret in facris, & ex parte in policicis
Gerardus Groesbequias Roberto Bergenii fubrogatus, gregi ruoinraii-
ta ciicumftantiumlupommrabie folicitiis Paftor, a Leonaido Keilelio
Sociomm Colonix Pra^feoto, fuppetias flagitauit. datum par nobile,

FrancifcusCollerns, quipaulo poftProuinciam gubernauit, 6c quem
dixi Dionyfins, ambo Sacrx Thcologia: Doclores: quorum illc Hafle-
tum, hic Traiediim a Groesbeqiiio deftinanmr. vterque Fidei Religio-
nifque rc aliquamdiu ftrenue gefta^ cum iam nihil magnopere necelTa-
nj videi'entur,Coloniam vocati rediere. Haud fane diu pedem rv:tule-
ranc, cumccce dbi inianum illud facrilegumque cum templis & ima-
ginibus bellum eo vnde abierant, confeftim reuocauit. Ex eo die man-
iit Dionyiius
,
quoad vixit, in Traieolenfi ftadone; obque rem Ca-
tholicam fua viccute reftitucam Apoftoli cognomentum inuenit.Groef-
bequius ipfe, datis ad Margaretam Gubernatriccm litcciis, tam facilem srmd.i de
fubitamquevrbisconucriionemvniDionyiio rcferebac acceptam qui 5 f""^^"

^"'s•
hiErefam do6loiibns adcercamen qiiotidie prouocatis, quoddie dcui-

ftis,ad priftinam Fidem mordque omnia reuocaiTcc. Ex hoc capitc
pdma de Collcgio a piimis Traied;i vins rufcepta cogitado. Scd ante
bbbb 3 omnes
750 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC, lESV.
omncsNicolausScratius, genere.dodrina, dignicate confpicuiis (erat
cnim in D. Scruatij pruicipe vrbis xac Decanus) cdm incredibiliter
DionviiJîôiccaperetiu•, iii Sociomm quoque, quos vid fimillimos
meritc) ciedebac, dcridenum exaiiit. Ac eum de Collegij racionibus
dics noclcfque cogicantem mors immatura iuftLilitj ac nihilominus
moricns venturaip. Socictatcm ibrcunarum ruarum heredcm fcripiicex
ailc. HoG Dccnni excmplo permota ciuitas, atquc ctiam adiuta ab
Hcniico RuyllcnbcL-gio,Teuconici Oidinis Commcndatoie Prouiiicia-

li
,
partcm docis aliquam in ea temporum calamitate haud concemnen-
dam dccrcuic. Quibus aufpiciis les cocpta eft anno M. D. Lxxiv. ac
qiiadricnnij lapia vix bcnc adolefcebat, cum fatalis illcfLubo Socios
domoac mocnibus cieolos in exiilium deportauit.Qiiotempore adrai-
rabilis eniiuic charicas Nicolai Philippi dc Conucic,eiuique coniugis
Eliiaberhx, qui eiedlos Coilegio Patres in fuam accepere domum, vel
cumvicrpericulo, Sc aliquamdiLi liberalitcr habuere: donec ingraue-
fccns hacrccicoiLimfuror hinc quoque expulit ncftrcs, eommquc hofpi-
tibus prÊmium chaiicatis fiiic bonorumomnium glorioiaproicriptio.
At rccuperata Farneiianis armis ciuicate, fuis quoqiic rcdibus reiliciita
Sociecasforcunaco coniequeinium aiinomm ciirfu lcfe in prarftanteiTi
magniLudincm ercxerac, & conlhnti virtute ftatnm fuum floiemquc

retincbat; doncc vnius maximc viri perfidia vniucrfo periclitante Bel-
gio, Tiaiedlum a Batauis circumrelTum expugnatumque, ingenti bo-
nomm omnmm ludu, ccLtillimo damno Religionisôdlauiim iara an-
num lub hoftium poteitate gcmic, nouum exfpedans Alexandum.
p.e^n- Inter prima hxc FlandiO-Bclgij domicilia , non iane poilum quiii
dreM Boc- coinmcmorein cgrc2,ios Andiea: Boccatij coaatus iii luam quoqiie Fri-
'^demSoclc-^^^'''^'^) qua^ cxtrcma

Bclgij ad Boream prouincia eft, auxiliares Socio-
t.in »£' rum copias inducere molientis. Agebat hominem incredibilis pacriiE
'1'f' " ^*'' adiicrfus hasrefes cutandai ardor. Itaque impetrataa Lainiofacultate,
coloniam eo diicit quatuor Sacerdotum, vnius prceterea rerum domefti-
caram adminiftri. dauirus ie in viam,quohciliores baberetaditLis,pa-
tiOiiosadhibcc Viglium Zuichemum Sandioris Concilij Prxiidem, &
loachimum Hoppcrnm eiufdem Concilij Senatorem , ambos domo i
Frifios.-quoiuin opcra a loaiine Lignio Arenbcrgns Principe, Prouincise

illius Pi-cxfedo, commcndatitias ad Friiia: Senatnm abftulic. quibus
munitus, defertur in patriam, prona fibi omnia & facilia promictens.

Boiiam ipem finifter fefcllit euentus. Nihil Arcnbergij lirccris profe-
6lum. Eigoipfius Rcgis nomine diploma mittitnra BruxelleniiCu-
ria , quo potcftas Boccatio fiebat imientutcm, vbi vcllet, Societatis
more inftituendii & iubebantiu• Prouinciales Magiftratus paciOcinium

opemqne confcrre. Hoc imperio permocus Ynfix Senatus , Boccatium
dc Socios admifir. Domicilio figcndo eligitur Sneca oppidum , m ipfo
ProuinciiE finu. Ibi diftributis in fuas clafles Magiftris doccri ccrptum.
ConcLinebant ex vicinis locis adolcicentes magno nnmero ad noua:
fchoLcfamam; & magna: meiris ipes erat pra^lens. Vcrum bicui vetc-
ratoiiis maleuolorum artibus collapfa res eft. Scnferant nimiriim per-
ueiiihomincsiuisrationibus Socictatcm ha.Lid commodam ibie. Inter

alia
aliacriminancur fpeciofo fcholarum nomine lefuicas Hifpanienfem de
rebusFidei quajlhoncm, &, vt vocabant , fanguinariam crudelititem
inuedlum vcnilTe. Hoc metu Senatui quoque incuiTo, iam nec Regitim
DiplomavllLim prcciiim habebat. Scatim edido publico cauetur,ne
quis ciuiumcfuisquei-npiam Boccatio in difciplinamtradatj neve ad-
uenarum vlli fcholas leruiticas frequentanti de domo commodct fub
graui mulda. Is remin ftatus tam fubito mutatiis,Boccatiam quoquc
fua mutare confilia & vertere coefgit. At ne omnino iuos Friib-
nes deiercret, Woldfend^ paulifper fubftitit, opem hinc, quam polTet,
laboranti pairiic laturus. Verum ea ftatio propter difficiles vias minime
eratidonea inftituendis ad vicina loca Apoftolicis expeditionibus.
Ergo colle6la rurfum vafa, & Ilftam migratum,oppidum circnmferen-
dis Sociorum laboribus fatis oppormnum. Hic asdes condud^, & iijtx «»
^"^"
aperca litterariim palseilra. Pra^ter Grammaticx Rhetoricaeque, etiam ^'^*f'^
DialedicE ac Miifica: pra^cepca tradita.ad maiorem iuuencutis ill• ce- ^^"*Z2'

bram. Remdiuinam Patres in lacello domeftico perac,ebant: habcn
dis concionibus templum oppidi maius accepere. Trietinij noii lon-
gior commoratio fuit. Prasualentein Prouincia h^refi, exoios capita-

liter, vitamquein miferiis xgre trahentes, defperaco fmda Superiornm
reuocauit aucloricas. Hunc fiiicm habuit tentara verius quam indepca
Snecac habicatio. Quarc nec Collegiis anniimcranda , (\\.\x adhiic qua-
tuor non plura habcbamus, Louanienre, Anmerpienfe, Brugenfe , Tra-
icdtenfe, qnando illud ingens patrice malum (qiiod Procerum quoium-
dam iamdudum parturiebac ambitio ) ad cxtremum Caluiniana hxre-
iis pcperit, digna hoc fctu matcr , nefariam dico ab auita veraqiie Reli-
gione, atque a natiuo Belgarum Principe defedlionem. Atque vtinam ProuincU^

pluribus aliquamo locis tunc Collegia fuiiTent , muniniiims aduerfus rHmaR-:gt
nacrefim futurasarces! &: fuiiTent profedo, nifi ca:ca mukorum inuidia, <^^*°'
velquid nefcio aliud cauiTac, propagationcm Socictatis, qu^: promo-

Uendafuerat, retardafiec. Conftat, Belgarum peifimos rebus nouis HirseusAn-
ftudentes , qui pro Religione fuas libidines habebaiit, totis pugnaiic
^"im"'^''•
viribuSjiie lefuitje, ( ita nominabant nouse ) fiiperftitionis ge-
nus, Belgio reciperentur a Rcge: recepti, vcquam minime fe difFunde-
rent, nec facile ciuitatum iure donarentur. Quocirca lidebant in iinu,
otiofeque fpeitabant dimicantes aduerfus incrementa noftra Catholi-
cosj & fruebantur conatibus bonorum hommum non bonis , refpucn-
tium fcilicet auxiliares copias contra prajfentem hoilem , non modo ar-
ma coniungere paracas, ied vltro fefe ad prima maximeque ardua belli
oiFerentcSjac infimis precibus laborem periculaque omnia deporcentes.
Sed fiue hic hominum fuic error , fiue voluntas Numinis, in cuius ar-
cana mortalibus ingredi nefas partes interim certe fuas agebat teterri-
;
ma illa peftis hxrefeos , totoque Belgio impune volitans iadabat iiia

virulenta capita, deplorando tot animarum interitu. nequedum (pro
dolor!) canto aniiomm fpatio intcr tot belli Duces & Heroas hydra
illaiuum inuenit Alciden.
Interca poft loamaem Auftriacum Gubernarorem mortalibus OrigoCoU
Belgij
creptum Alcxander Paimeniis pro Catholico Rege ac Rcligione for- ffêmr '
titer
158J.
752 IMAGO SiECVLI SOC. lESY.
titer quando aiite ceteias FlandricEvrbes Regi
felicitcrquedcpugn.ibac,
iiioper.liKUcsegrcgio paucorum rtratagematcCortracum lecupemciun
eft, oppidum in Flaiuirix finufrequens populo& clegans, falubii aere,
loco amocno & tenili. Erac tum vibi Paltor loannes Dauid , magna
vircute dodrinaque vir: qni quo tempoie cum bona ouium fuarum
parce,quibus Religiopra; patria chaiahicrarjapiid Dnaccnos cxfLdabar,
amore Societatis capcus aggregari voluitiiedilla lubi£a,quamdixi,vrbis
refticutioardentiiTimis virivocis aliquam iniecit moram. Itaqiie iuirus
profuo muneic difperrum gregem colligere, & fi qiia intedum depre-
henderet faiiarci dum id ferio & omiii
virium contcntionc agic, haad-
qiiaquam iieglcxk publicis piiuatiiquereimonibus deprxdicare Socie-
tatem, in ciuiqiie dciidcrium ciues inflammare ac fubuide, vt ipfc eiTet
:
ad ineandam expedirior, fibi Collegam adlcgic PcEium Simonis , eum^

qui haud inulto poft Ipreniium Epifcopns renunciatus ciK Hifce rebus
ex animi ienrentia confedis, a Prouinciali Balduino ad Socicracis tiro-
cinium euocatur. Quo
hetus nuntio , quaii aut rudc donarcEur, auc
mitteretui- manu-, captaco folenni die quoad trcquenrem populumpro
more dicebac, in ipio orationis curiu miitara voce animi iui
Gxponit, Paitoris abdicac munus ; ac valc vltimum gregi fuo precatus,
etiam atque edam monet, ne Socictatis Iesv pra:ientiain fibimer dia-
ciiis iiiuidcant, quam iakiti kix procurandx commodifiimam ipfc Pa-
ftoreligereL Ingenscx tam impiOuisaorarionefic animorum coinnio-

tio. Scatim a concionc cogicur Scnatus, & Primores populi aduocan-
tur. Omnium ruflFragiis de vocanda Societate deccrnitur. veftigio
mktuntur ad Clerum qni Scnatus popiilique volunuatem exponanr.
Clerus vehemcnter anenfLis eft. Ipfc eciam loannes Dauid, cuius
tia fcilicec lixc omnia agebantnr, icncentiain lOgatnr. Erac id adLim
-
agcrc; ied tamen vel honoris cauisa , vel ne quid in re tanta pr.Tceritum
videremr,rogant cumbona eius venia liceat Senatui Socios in vrbem
aduocare. Paftor, excufato venia: nomine, magnas contia de coniilio
tam pio grates agerc , & comtriendare in exfequcndo celericatcm. Im-
petrato igicur omnium ordinum conicnfLi, fic Senacuiconlulmm per ;
lcgatos rogatur Prouincialis: qui, acccpta logatione, collaudauic eojum

ftudia, quod Flandrorum primi poil illas rcbellionis tuibas Sociecatem
cxpeterent. Ceteriim, allcgata fiiorum pauckacc, & nc quid in re ranra
priEceps ageret, folam fecit fpem Collegij , atque interim magis Cor-
traccnfium defideria ftimulabacrdonecomnibusmature cxploraris,anno
denique m. d. lxxxiii. dedkSocios, &
iii his ipium loannem Danid
nupeilociPailorem, nunctironcm Societatis. Venientes tanrociuiras

afFe6lLicomplexacft,quantum illi fnis mcdtis ex.rquare poiTe diflide-
rent. Rccepti primum Quxftoiis domo, cum &
Conful obculinct
fuam. Poft menfes aliquot, kiardes illas qnarum hodkque eft: vlus,
a:re publico cmptas , fada tranfitio. fupclledilcm
, vicxque alimcnta
certacitnvtcrqueScnatus vrbis aarique , ac populus ipfe ruppedirabar.

Sane Cortraci Socictatis nomen fingulaLitergr.itam ciuibiis charumqne
perfeuerat, ab ipsa CoUegij originc. Quiii liberalicads ei-ga nos ranra
fuere incrcmcnta nunc ampliato fLindo,nunc tcmplo clcganci fplcn-
didoqiic
LiBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 753
, nunc ailignan doce, vt iLire merito renacLis Funda-
dicloqiie icdificaro
toiis iiomen atLjnciniignia rcporranc.
Ac Gandaui, Flaiidrix metropoli, vrbc maximi.s EuiopiE acceiifendaj C'ff%«>»<
fuommfibilaboriimciiregium campum iampiidem ddliinarat Socie- ^1"«
tas; coqLie conlilio Franciiciis Colteriis Gandauum rubindeexcurrerat, «0 15S}.
concioneiiîie pcr Quadragciimam tum D. Bauonis, tiim in Mona-
in
fterio Blaiidinicnli habueiac, eiufdcmque Abbati Francifco Hclfaukio,
piis S.P.Ignatij commentationibus a ie exerciro, magnam voluntateiri
ingeneraiat vocandx Socictacis. NihilomiiuLs cum illa demmnadao-

cata eftjcum, vrbe ab Alexandro Farnefio ad Regis obfequium reduolai
poftliminio item reduces loannes Bctzius & Gerardus Blarenus acccnto
a Rege Conililatu, adieccrunt animum vt antiqua finceraque Religio
iei-titLieremr. ErgoiUis audoribus, volente Clero, pari vtriiirque Se-
jiatus confenlionejTornacum mittuntur, qui communi Reip. nomine
ti Sociccatisfubiidia depofcanc. Oliuedus Manara-us, qui tam Prouin-
*'
'
ciamproGenerali Pra:poiito Viiitatouobibat, GandauLim ipfe profe-
ftus coramaddixic.Quamor inchonndoCollegio datian. md.lxxxv,
qiios perbenigne Ccrnobi) iui teolo excepic Lambertus Huberti Ab-^
bas S. Petri in monce Rlandinio; eommque moribus ita captus eft, vc.
ii condere &: amplo cenfu donare
vica fLiperalTetjCoUegiam Societari
cogitarec. Veruin quam Abbati iucunda, tam molefta ciuibiis noftrGe
opis egcntibuseaeiathabitatio, quippe extrema vrbe min ipfis pro- &
pcmoaLim moenibus. EigoSenatusin vrbis interiora celeriter vocauiti
acrubindc adprioresqiiatuor iubmilTus eft Godcfridus Walceri Lum-
mius, virin dicendo pocens, & qui omnibus prarefTet vEgidius Baiia-
rins: quem fenem dicentem audiuimus, peculium omne fuum
fa-pe
cuiTi coepit regere, Iiilium leu regalem vnicum fuifle. Degebanc adhuc
m Patres domi alieniE, vbi pro Religiosa difciplina miniis commode
tcmpora paitiripoteranc. Quare Magiitramm rogant, liceat fibiieor*.
iim inftituere familiam, ac per fe iuis Icgibus viuere. Probauit Sena-
tus, &
in annos iingulos mille ducentos florenos addixic. Sacris tan-
tiiper fummaasde, doncc iniiaurato reconciliacoqae
operabamur in
texcomm facello, quod abicdibiis noftris propeaberat, deindeviiiu-
mus. Fouebac nos conatuique noftiOs , adiieiius quorumdain obtre-
£tationes, Zacharias Rotzius, primus a reconciliata vrbe in D. Nicolai
Paltoi';qui quo zclum feruofemqae fLium explerec, in ipram deinde
eaelnptx aedes loannis quondam

phxi: Gui cciam tum cum ilkis
],
Sociecatem ingieiTus, in ca ftrcnuam vtilemcjue operam nanauir. Incer-
nonnemo
incolcrcr,
illinspeiduellium cory*
de eius familia, quo
nefcio inftinilu, aufus fuit vaticinaii, futumm aIiquando,vt niimpi^
templorumprofanacione abftineiet, ipia illius domus in ^dem Deo fa-
cram conucrteretiir. Senatus in qiiairam prccij paitem venifPrcTci-
puaHcmbyiij aula, vbiconcm Deum Regemqiie fua folebanc agirars
confilia rebelles,in lacelli fpeciem conucrfarcui aptando,ipiiique etiain
ffdibus in noiluos vfus formandis^mille iexcentos Scnatus adiecit. Mox
&: alia ftabiliendc-E Sociecati iubiidia ciuaiiit, iaraiienteiinaulanccrre-
rum noftrarum Blaferiojqiii vci Reip.boiio natus, iic audoritaice priE-
"
V Ccccc Habat.
754 IMAGO S^CVLI SOC. lESV.
patiOcinioquequanmmprxfidij habercmus,tum
llabat. in cuiusfa'iore
deniqiic intcllcdam, cum Oliuenus Manarûs, illo abfence, Scnatum
dedotcfruiba intcrpellauit. At Blaierius teuerfus, tametfi non iine
animi ienlii videbat dilapfam occaiioiiem j nihilomuuis audor e(Te
perrexit, Collcgium vt pciicde conftituerctur, fchola: vt darentur; fibl
Senauiique curx tbre,vt eiLis nos confiUj haudquaqnam pceniterct,
HaGlpcSociecasauaoritatem vjriiccLitacft. & fpem bonam res ipii
adxqLiaiiit. Anno M. DC. vi. nouitcmpli, quod D. La:uino Gandcn-
fium Apoflclo & Panono raciiim, fundamenta iada, pra:cipuis publici
a:rari; Confule Robcito HellmWaiTenhouio,
iinpenlis, illo noftri &
Ordinis iludioiiilimo cuiiis lampridem
:
ad Lummij concionan-
tis vocsm in D.Clanr Monafterium ingrelTa ,
prima fuerat qnx priita-
tx in hac vrbe liberalitati erga nos ftrauit viam. Perficieudo templo

tertum vcd:i!ial,appfobatione commendationeque Archiduciiiri,maxi-
ma omniumVoluntate, conftitutLim: qua piiblica milnificentia publi-
cis vibis comitiis hadenus prorogata, prasclari quoque iedificij pars
liile, Geraidi ,
bene magna exrurrexit, adnitente in primis Guilielmo Blaferio Con-
paterni in Sociccatem aifedus herede. Nec tacen-
dus Georgius della Faille Caftellaniai Audcnburgeniis PraEtor ; cuius
eximia: lilêralitati multa debet Collegium, plura cum die debitiirum.
Idcm aiinus qui Gandenfibus,dcdit & Iprenfibus Societatem. Occa*
todem '
"^prenfe,
(Jq MaitiniPvitlioui) gloriofa vincula fuere.lsprimuslprarum Antiftes

indigne a perduellibus carcere tenebatLir, quando ipfe mtcr catenas fua
Jii de aduocanda Societate decreuit. Ergo vbi
lixrefes confilia cudens,
vinailisexemptuseft, nihil prius habuit quam moncre Parmenfem
Diicem, &
arcani Concilij Prxfidem Giiliclmum Pamelium, ambos iii
libftium Ordinem fua fponte propenios,de cenfu duornm Ccenobio-
rum iam defeitorum alendis Sociis applicando. Valuit tantorum
ruri
virorumaudoiiras apud Philippum Regem, qiii rogatus, peibenigne
quod petebatur dcdit, aiinuente Gregorio Papa XIII. Intcrea decem
meniiumfamelpras Flandiix vrbcm mnnitiirimam Parmenfifi expu-
gnar. Continuoin miferorum ciuium rolatium mittLintur Socij, quos
primiim Adrianns Baccherus templi primarij Paftor, ddnde Antonius
HenniiT, qui poftea quintus vrbis Epifcopus fuit, libcrali acce-
pere. Teitia ledes Markcnfium qnondam Monialium refugio fuitj
iii
fed noftris vfibus haud magnopere conneniebat. Ergo ad extremum

Senatus idoneas deditardcsexpnblicOj qiias conilantcr incolimus ; pa-*
tFocinantc nobis Pctro Simonis in demormi Rithoiiij infulas fubro-
gato, &
iam inde,cx qnoCoitraci aloannc Dauid in partem cura: Pa-
ftoralisvocatus fuerat , noftri peramante, Teraplum aliquod pro ifl:3
tunc ininomm tenuitate celeiitcrexdtatum invfufuit, donechoc ipfo
fiC-cLilairi Societaris anno aliud magnificum per plures fabrefadiim an-
nos, magna celcbritacepatcfadum eft. Ad hxc peramplum & elegans
erudienda: iuuentnci Gymnaiinm publico asre poficura , hortus latifim-
dio ampliatus , aliaque multa, fautore in primis Caiolo de Ideghem,
Gomite de Watou, Barone de Wiefe, non mediocrem vrbis erga nos
bcneuolentiam teftantur,
Tam
LiBER SEXTVS. SOCIETAS FLANbRO-BELGICA. ^5$
Tam felicibus pcr Flandriam aflurgens incrementis Sociecas,necdum 'Fmve/-
Bmxellis,vbi Brabaiiti^ Ducum Aula eitjcercam iedem vUam habebat: ^"''
quamuis tiequencer co vocaret rerum agendarum neceiTitas. Id cûffx
fuit cur Fianciicus Colleriis Prouiacialis lacobum Zelandrum,aliorqae
,
duos iltic commorad iuberet , tradatiiiOs Collegiorum negotia j tiim
etiam vt ad qiios alij de Societate
, diLicrtcrent. At enim qui ad
negotia tradanda milli erant, camquam fecuri & in otio viucrent , ita
toci habendis concionibus, confitentibus audiendis, omnibufque InlH-
tuti nollri muniis vacabant. Nec cnim fegnes animos, aucab animo-
-1 rum vmquam quietoSjpatirLir viuidus ille & ad a^cn-
ialute piOcuiMiida
. dum remper impellcns rpiritus. Hac re fadum , vt amari paiTim^coe-
perint, & vulgi fermonibus celebrari. Accedebat ad propiiain virtiuis
;
gratiam magna commcndatio,& ingens Alexandd Ducis patrocinium:
I qni pro innato ei'ga nos amore non dubitauic hortari , vt exemplo alia-
Pl
rum Bjlgij ciuitarum dignitate potentiaque inferiomm , Bruxellenfes
;
quoqueauderent, & aliqiiam inirent vocandx Societatis viam. Neque
fuo tantum commcndabat nomine,ied Regis etiam Philippi: qui recens
l^j
datishocargumento litteris Ducem cum cura monuerat, vt Societatis
pr;riidio munire fatagerec prxcipuas quaique Belgij ciuiratei?. Non
poterat tancis Principum poi]:alatis non libenteiObiequi vibis Scnatus.
Itaque Ittceras ad Franciicum Coftemm Prouincialem expediunt fane
:
honorificas, quibas primum, nec immeiito, deplorant pr.-cterids bello-
1
rum tempeftatibus atfliolam oppieiTamquc Rerap. fuam communi
i
patrix calamitate. Deinde faipius agkafie animo fatencur ante ipfas tur-
!
bas aduocare Societatem: quod quia neglexerint , niinc conicientia vr-
gen,adeoqueexrremos adliibere velleconatus impetrandis aliqiiot Pa-
. .
tnbusopem prortracas ciuitati laturis,& fuum Rcligioni refticucuns de-
:
cLis. Tiimiua viciilim auxilia repromittunt,rpondentque, vbi paulu-
1; ex calamitatibus emerferinr, haudquaquam palluros iefe vc merito

!
aliquid Societas deiideralTe videatur. Has non coiicenci dediiTe ad Co-
ftcmm litteras, ipfum etiam interpellanc Ducem, vt auuloncate fua,
Colleaij a^que deiideratiac necefl["ari),principia matiiret: quorum opd-
i
1 mam volLincatem Princeps optimus ampledcns, fatifcûe gnarus in ran-
tis Reip, anguftiis, recuperata primiim vrbe,difficulter poile Socictacein
ex publico luftencaii, fcxcentos ipfe annuos ex Rcgio rsrario addixir.

,,
!
Ergo aurpiciiim Collegio datur anno m. d.lxxxvi. Prima prope
D. Gudulx commorado, akeraquc inSabulone, breuis tempods fuere,
propter ardium angurtias: quas tamen iatis amplas excipiendis hofpitio
Patnbiis Capuccinis cxltalia d Parmenfi Duce euocatis Religiofa no-
ftrorum charicas aliquando fecit; quamuis hinc Thoma: Saillio cum
feptem Sociis caftrcnfibus diuercendum fuedt ad paternas a:dcs, vbi
mater eius honcfta vidua giatiiTimos fibi hofpkes rcdnuic,donec Gdm-
ber2;ana domus pretio comparaca laxam ftabilemque habitadonem
dedit.Haiid leuem hiiius domus emptio nobis inuidiam pepedc apud
eos qiios fortuna noftra cruciabac nec vero quidquam ab iis prartei-
:
milTum, qiio rem coeptam fiue aperra oppugnatione, fiue clandeftinis

molitionibns diilurbarent. At GLiilielmus Pamclius PixfcSj vir corda-
Ccc c c i tus.
IMAGO PRIMI S^CVLI SOC lESV.
756
tus, &boni pubhci, quod Religione
potiiTimuin
conftare iubebat, nec tempeftati ccdeie:

vere amans,
locum enim noftiis aptiorem
,
rcpeiiri. Cofmus etiam Maffi
vfibus non iacile BiuxcUis tocis polle
fuam nobis ftatu rernm diHicili probauic fidem , quaiido dc Ducis,
qucm ea emptionc oifenfum nobis iratumqae iaotabant a:muli, bene-
uolcntia iullic elle fccuros. Gaudere illum aicbat commodis, noftiis
fcd ad breue ieruilTe tempori, alTumprilVcque aliquod ruboffenfi homi-

nis fupcrcilium propter imporcunas xmuloram noftroium querelas,
quos iii prcEfcns offcnfosnoluilTet. Cetemm
ab ipfoDuce, cui ipfe inti-
mus dc fecretis erat, iubleuandis emptionis impenfis florcnos millc
reprxrentauic , & alios ter mille appoihit de fuo. Itaque perftitit in
Grimbei-CTano fundo Sociecas, & labentis farciili anno quaito fcholas ab

ipiis Priticipibus Alberco & Ifabella p>oftulatas apeiuit. Eorumdem
Prindpiim aufpiciis & prcecipua liberalkate templum illud auguftum,
macfiio vrbistum commodo tum ornamento,eil exaEdificatum. lunen-
tus vero ftudioia gaudec nobili Gymnafio bona infuper domicilij:
pars noftns vfibus eduda confpicitur.

CYomngA Laborabat iamdudum Groniiigas res Catholica & Regis,inualeicen-
CoiUginm
te F<xderatorum Ordinum potencia, omnibufqiie circiim oppidis ac
159«.""^ propugnaculis fubadlis: fola reftabac vrbs prouincix caput, idemqiie
ibrtitanomenjGroninga, &
conftabat in fide crga Regem, ilue bono-
riim vircute Magiftratuum quia valido prxfidio tenebatur. Ci-
, fiue
uiumtamcn aliqiiinouas de Fide opiniones auide hauiiebanr, quas fiir-

tim &
malis aitibus ingreili nouatores hxretiei ex occulco diiremina-
bant. Philippus Rex periculi admoiiitus, Societatem noftram glifcenci
maioireobuiam voluit; profeiTus cam maxime idoneam
fibi videii ad
retinendos in obcdientia ciiies, prce ipfis armis & omni milite prarfidia-
rio. Qupdgrauiinmum PmdentiflimiRegis de Societate iudiciumin-
gentesnobis ftimulos addidic, vt tantas opinioni exfpeolacionique re-
fpondere conaremur. Miili ad aiifpicandam Iiabitacionem Adrianus
Aiboreus &
Zacharus Ribecius, gnaui Saceidotes, cum licteiis Regiis:
quas vbi Magiftratibusexhibucre, magno accepti honore, omnibuf-
que humanitatis officiis cumulati , noii mudo fcdem figcre permiili
fiint, fed asdibus qnoqae non incommodis donaci. In D. Walburgis
icde primus vocem extulic Aiboreas , tantaque hominum approbatio-
nc audicLis eft, vt ad princeps D. Martini tcinplum, rogante ipio Pafto-
ic, fiierit tranfeundum. Interea ftabiliendxSocietati, curandifque vitx
de Gouda , vir lurifpmdentia le-

fubfidiis aiite alios intentus loannes
gationeque pro Rep. apudRegemobita clarus, Senami audor fuir, vc
Fratrenfium (quiiamad vnum intcrierant) poflelliones, cum alterius
Ccenobij dudum deferti anniio cenfu, bona Pontificis gracia, adornati-
dis Collegij primordiis tranflcriberentur. Sed breuis tcmporis felicita-
tcm abftulicaiinus nonagefimus qnartus: quoanno Nonis Maij Comes
Mauritius Batauic.Ti militiae Impcrator admouit vrbi copias, ac diiitur-
nafradamoppugnatione, cum ab Emefto Principe piOmiffa auxilia
expediri vetaret maior Brabantias neccilitas,tandem Idibus luliis xqiias
padam conditiones, niii quod Religioni Cacliolicai vrbe intcrdidum
fuir.
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. ^5^
fuit, in fuam redegic potertacem. Potitis rerum Nouatoribus, dimiili
noftri
gno bonorum omnium .
(qua: enim tenebiarum cum luce focietas? magno Senatus , ma-
profequunrur beneuolcntiam intelligas

)
ac pr.Tcerca vt hiErecicorum qua nos

nonnuUi ciuium exfilio mul-
,
dati fLint obpiopenraminnos (quod immaiie facinus habebatur ) vo-

luntatem.
lam BrabantiaFlandriaque nobiliiTima: Belgaium Prouinciie 00-
nas Societatis fcdcs pari numero diuidebanc: nam ifta Gronincrx incu-
nabula ad neutram hamm perdnenr, & in Collegiomm cenfum venire
vix polTunc. Louanienfcj Antuerpienre,Traie6leiife, Bruxellenfe^domi^
ciliahabebat Brabantia-, Flandria Bmgenfe, Cortracenum , Gandenfe
Iprenie. Hoc rerumnoftrarum ftatii Alexander Dux Parmenfis 2;raui ^ôritur
2Ecate,& vero curis morbiique confedus, dum tertiam in Gallias Proce- ^'^^"'
rum Catholicorum lOgatuexpedidoncmmolitur/atis conceiritAcrebaci Parmenf,st
aiino M. D. xcii. quem vere Belgij recnperatorein, reftauracoremqae
Religionis poflbmus nominare. Magnum ia illo Principe columeii
amitcebat Societas , nifi poft breue incerrcgnum Erneftus Auilriacus
Archidux Prouinciarum habenas moderandas fufcepiiTet, iumma BeK
garum gratulacione. Parmenfem &
amplius receperamus , fpefque Erne-
apcricbafir ad aiaximaSocietatis incrementa, cum vix aniii vnius Gu- ^^ ^*'-
bemacorem,quo fcilicetBelg^ digninoii habebamurâcerbamors ii-iftu--^'^^^

litjfpcfqLieingentes repentc coUapfas in eumdem cum Ernefto tumulum dux.
iinporcauir. Morcis a Sacerdote noftro, quod nemo alius audebat, ad-
monitus, Fontano Comiti Rempublicam commendaLnr. Sed tam-
quam Ernefti funere iratos nobis Supcros placaiiiflemus,breuiAlbcrtuiTi <iAlherutt
dedere Cardinalem, vt natiira moribus iimillimum fratri. ita folo o-^**fl^'^-

iic
nomiiie alium Principem habebamus, cetcra Emeftum. Ec militaris^^;^^^/^!

formna, quai Parmenfem nuper dimircrac, quafi adhuc exrpeolalTec, «îor.
continuo Albertum fequebatur. Sed alias mox cnr.-E in Hifpaniam vo-
carunc: vnde cui-nlfabella coniuge, Philippi Regis chariilima filia,in
Belgium leiierfus, dotales Prouincias incredibili populorum gaudio
accepic. At Sociecas fi vel pcrpctuis ad cnm diem tempeftatibus fuif- iAlbmtu
fet exercita; tamen folari cafus fuos poterac puzfenti felicitare quando '^ ^f^^^'^'* ,
Albercum &IfabellaiTivt miinificentia Principes, ica beneaolencia Pa- sociemis

rentes ccepit experiii. BelgicA.
Tantis aiifpicibus facili & foitunato parm natum efl: Winociber- Coiiegium
^^^''">"-
gcnie Collegium, in ea Flandrirr parte, quam Morinis comerminam
^^^^"'^'
alluic Oceanns. \''rbs ea eil triginta duum circumiacentium pago-
riim dicione nobilisi ficu opporcuno ad mcuces rerumqae omnium

copiam: vc mciito dubitatum fcrant, Bergifne an Duaci nou^ Aca-
demi^ fedes collocarecur. Incolas ,
qaamuis ingenio liberales, tamen
bella cum Gallis gefta rcddiderant incuIcos;& quxicholê fub Defpaii-
terio Grammaticornm piincipe quondam enim inter
florueranc ( filent
arma littera:) penitus iacebant. Ad negleiilum ingeniorum grauius
accedebat malum deprauata Religio: & paiTim veneficia , qux morta-
lium teterrima peftis eft toto agro dominabantur. Hi(cc tot malis a
,
Rep. aueitendis, firmata iam imer Reges pace, intencus Senatiis ad

C c c c c 5
Socie*
75^ IMAGO i>RIMI SiECVLI S C* lESV.
Societatem fruduofos laborcs adipfa littora Occanumciuc fama
(ciiius
perculcrat) icipexic, audore Confule Gifleno Difcrino: qucm virm-n

maqna eriânos menta commendant. Legati mitcuntai-ad BemarduiTi
Oliueiimri PiOuincialem, cum mandatis vc CoUegium
ampliirimis
pctant; fiiiidum, .rdcs, templLim, gymnafiLun , dotem Senatus nomi-
ne piOinictant. Bcinai-dus, aolis cx mcrito gratiis, non ftatim quas illi

honclbllnncoftcicbancauiusadmictei-Cjiolam ipem CoUcgij iii pra?-
fcns faciebat. Dolentcr cam lepuliam tulic Senacns j confcnfu om- &
iiiiim repetira legatio eft. Adiccic publicx vrbis rogationi iliam quo-
que CaiOlus d'Argenccaa S. Winoci Abbas qui : & ipfe noii vno bene*
iicio nos obftridos tciicc. Pecriis item Siinonis Ipreniuim Epifco-
fibi
pus, a quo ilicia Bcrgenfes petunt, audorkacem fuaminterpofuic. Ne-

quc iam diiuius poiiulatis refifterc licebat. datus eft Sociorum mani-
pulus; &z iam fchoLx parabantur, cum Batauorum clailis lictora mina-
cirer oberrans,magnam fecit tota Flandria trcpidatioiicm. fcd catempe-
ftas poft cruencam ad Ncoportum pugnam diiTipata eil; quies vrbi-
bus reddira. Tum veio rtrenue in rem CoUegij Scnatus incubiiir; &
quani liberaliter promiferat, tam cclcritcr oinnia prjefticit, bcneficio
feftinacionc diiplicato. In CoUegij fundamcntis cum nonnemo dice-
rcc cxcedi terminos, Conrulem refpondilTc ferunr, ifto in xdificio nul-
los iibi pnrfixos limites; &, fi qui forcnt, niodam iefe excogicatu-
rum tranfgrediendi, ciim piobe fciret quanta vibis agrique Bergen-
iis in Socictatem iam mm Certe Bergcnfium tanta
eflet obligatio.
func in nos merita, vtpaiccs omnes abfolutce muniiicentix piOifus ex-
pletasipii iiire poilinc gioriari, nos agnofcere cogamur. Eam vrbis
beneuolentiam, fi verum quiciitur, fua in primis viitute Socictaci con-
ciliauit P.Ediiaidus Dauwe Gandenfis, quem Apoftolum Ber-
gcnies noiriinanr: cui poft Deum feruatx amplificatazque Religionis
decLis, & iniiiznem morum emendationem ciuitas debet.
Hadlenus intciHnis bellis patriadiilrahebatur; &tamen obnixadu-
lndticU j;is ci-cfcebat Socictas, tametii taidiiis quam ii pace fiueretur. Manife-
lesmcho' ^^'"
'^^ '^^'^^^ aniius fa:culi nonus,qui,pa6lis inter Albertum Principem
amnr an- & Ordincs Focderatos mduciiSjbinacontinuo dedicCollegia, Silaadu-
«e 1609. ccnfe & Ruriemundanum. Siluaducis ciuitas Biabantia: qiia Hol-
CoiiegiHm l-indos icfpidc excrema, fitu loci & munitione cxpugnatu difficilis.
sdtudn. Martia faerat flagrante bcllo & fcholas illas Vereparo Dodore ce-
;
""^^'
leberiimas anna proilrauerant. Induciis bonx artes inuitabantur ad
redicum•, & illarum potcns mazcenas Gisbertus Mafius, vrbis An-
tiftcs , omnem dabat operam impetranda! Societati. Poft magna
denique ftudia , cum & Albeitus Princeps intercederct , ceffit Pro-
uincialis audoiicati magis quam rationi: necenim vrbs illa militia:
aillieta, tympanorum bombardarumque ftrepitu, paolis licec induciis,
pcrpetLioperfonans, lociun noftris fundionibus magnopereidoneum
relinquerc credebatur. Ac numquam euidentius fuit, fidem aliquan-
do vanam humaiiis opinationibus fiibefle. Alicer plaiie omnia , quam
timor fuerac , eueiiere : vix vfpiam vtilius habitacum. Epifcopus ve-
«ientes Socios accepic ipfc domo, tamquam filios patcfj & femeftri li-
berali-
beralicate tractauit , ac ne quidem iinc lacrymis abire permifit»
I Sed & in propriam ingrelTiSjper dies multos' fubmific fec-
cula, dedicliipelleolilem, omni denique bencficioad inuidiam vfque
cumulaiiit. JEdcs amplas vrbe mcdia &: opporcunas habitabant, vici-
nas Monaftciioj qr.od
Monialium cunc crat, fed fnerat BeiJs;ardorum,
& Societaci denique accelTit. In quo iUud memorandum^quod ipf^
Maiius Antiftes Rcdori aflirmabat, annos iam efle amplius triCTinta,
cum Bcggardorum Pra:fedus fccum egiflet de Coenobio illo Patnbiis
coniignando; eumdemquej momiis ad vnum quibus pricerat
Inoftris
BeggardiSjdefperato nollrornm aduencii, rite iilud tranlicripfille Mo-
nialibus, addita caiuione, vtjfi Patres vcnire concingeretj cedere memi-
nifleiw:. Ita cot aniiis antequam fedem ibi figerer, diuina CaftaSiU
Sociecati iux,
bonitas prouidentix iux folicitudijie confulebai. Wioimi naducis
patcrna
noiiampliLisannorum fuerat habitatio, quaiido inuidam vrbem, per- '^T"'*^
ispe alias tmltia tcncarairij quinque i-neniium teiOci oppngnatione,
Henricus Princeps Auriaciis fubiiigauic. Noftris exiiliiimimperatum.
At RurcTmunda, quamquam &
ipia impotentes dominos aliquan- Collegium
dopalia, retinuittamen Sociecatem , fed foriitali pad, quo Traiedum, -^»>''«'»»«-
periculo; nifi melior Dcus, & cum Deo Ferdinandus Princeps Cardina- *""*
lis, ercpta hoftibns vrbe, pcnculum propuifafliait. Eft ea ciiiitas Gcl-
1*1 dxixy Sicambris olim habirata, vbi Rura fluuius fe in Mofam exone-
ratjCoque Rurarmunda qnafi Rurie oilium dicas) nominata, merca-
(
tura: facicndiE peiOppoituno iitu , niii domefticisopibus moderate vti
|i'r mallent iiicolx, quam abundare impouatis. Gcns finefuco eft,&

moris ilii rctinentiillma negledum tamen Religionis aliquem auc
,
;
contemptum traxerace vicino. Degebac co loci Qu^ftor Regius Ido

«, de Grammaye Societacis noftriE amantiiiimns, camdem,fiqua
w\ vel ipfis humeris in vrbem inuediurLis. Coniilia iuaHenrico Cuyckio
Epircopo,& Hermanno Comici Bergenii Prouincix Prasfefto exponir,
probatque. Accei-fitur Ti'aie6lo Ecclefiaftes nofter, occupaturus populi
fauorem. lamqueomnia prona eranc-, Epifcopus,Comcs, Cancellaria,
Camcra Rationum , Senatus populusque Collegium expctebanc Anni
tamen aliquoc itiere,dum prouenms matnra,So-
neceilarij quicruntur.re
cios dedic Francifcus Flerontinus Prouinciz Moderator. Domicilium
fuum Epifcopus, quodCcEnobium olim fucrat Canonicoiiim Regula-
rium, oiFerebat cum alia idonea doino commutandum. Nec vero po-
melior habitatio. Sed mens viro deinde mutata eft,
terat optaii ipie &
breui cx humanis exceffic. Eius fucceflbri lacobo a Caftro placuic com-
tnutatio. Huic domum idoneani Ido comparat; ciiius empdoiiem
Albemis Archidux quatuor fiorenum miiiibus rubleuauit. Ita noilri
in Epifcopium traiifiere.
Vnius adhnc Prouinci^r nomen iusque obtinebat toto Belgio So-
quaixlo Collcgioiiim copia diuiiionem iiiafic.
cietas, RpmiE a(ila res^
piOcnrante Carolo Scribanio. In Flaiidro-belgicam & Gallo-beigi-

cam fada paicitio eft. Vndccim rclidta nobisCollegia, q^x haAenus
niemoraui•, aliorum mcminiiTe, inftkuti noii eft: quodab inicio profi-
ttbar. Ceteium, diuiib BelgiG,quairebatLir Tiioaibus fedcsyquas adliuc
Kabue*^
habuei-at Tornacum. Inde Antuerpmm educii^ diun idoncus ciicUiTi*
ipicitur lociis, bieiiniiim exegere. Diuturnam dubitacionem opportu*
na diremit libcialitas honertillima; vidux Gaiparis Tacqucrijj qiuT fcx
ampluis florenum millia legabac hac lege,vu auc Mcchlinix, vbi ipfa
'
nata erac; aut LircX, vbi educata, fedem ilabilem intia anni rpatium fi-
gcremus. Vtraque cirocinio commoda ciuitas vifa. Liram Scribanius
pra:optabat, ab Aula, a mercibus , ab omni iLrepitu remotam. Ibi do-
mumrcxfloreiuimmillibusemic; Senatumque vrbis aggrcniis , pcipe-
tiiam Sociecatis operam addicit, prxcipue ad iuuentutis inftitLiLionem_,
vicillim poilulails iiimmam illam retundi, & annuos pra^teiea ani-
plius trecentos. Placebat Seiiatui tam modeita peticio. iamqiie tranil
adum vidcri poterat cum vix digrelTo Scnbanio , iniquifiimcc obtre-
:
diationes ^mulorumj quibus aures Senatus dabat, turbauere omnia, &

fad:um infe(ii;um reddidere. Ergo ad Mechliniam coiiiilia conucria^
felici, Mechlinia quafi in trigono^ inter Lo-
vtres docuit, neceilitate.
Tsomtu uanium, Bruxellas Antuei-piamque centri vicem obtinens, abeft a fin-
ProhAuo- gulis quarto milliari. Ciaicarem iiiiigni ipecie &
nitore commendabi-
^^' iem pailim Pulchram dixere. Aoe\: vndique pcramccnus fertilis, ia- &
lubre caslum. Scdes ibi Metropolitana, &
magnum Concilmm Regis,
quod Parlamcntum vocant. Huc Societatem inuicabat Franciicus van-
derBurcht Capituli Mctropolicani Decaiius, qni nunc cft Archiepi-
icopus Cameraceiiiis. Domus qua;rebatur: quam anxie circumrpicien-
tibus Patribns, fuggcrunc amici vacarc ardes Cieiarcas ampliilimi fun-
di, quas Philippus Rexl. CarolusV. Imperator , Philippus P.ex II.
Maria Hungarix Regiiia, quondam habitaircnt. Spem impctiandi elTc

ab Albeito Pio Principe , & vcio parente Societacis De amicorum .
confilio tentata res fucccffic e voto. Archidux rogacus, bcnigiiiffime

dedit, & iui illud amoris pigiius erga nos cxftare voluit : quin de dote•
cogitabat:^ iedcam mentcm retardauit iniquitas tempomm, moisde-
niqiie abrupit. Ergo iil eam vrbcin & domum
Tirones intiOduxic
^lherti & Kmomus Sucquetius ipibram Moderator: quos vbi aduentalTe intelle-
jyiiW/i
6lumcft Bruxellis, illico Albeitus Princeps cum Sei-enillima coniuge
cumerga liabcUa Mcchliniam aduolant, domum accurate inipiciunc, cubicula
Stcietatn omnia perambulanr, luilrant rupclleotilcm, nc quid forte ad ncceiTita-
^^''n,atqueetiam ad Religiofa conimoda,nonellg ifti Familia: dceiicc. Ad-
affeaw'
uertit Princeps hoitum poiTc alienis oculis inkftan a vicina nobilis &
Confularis vii'i domo. Eum contiiuio adelTe lubcr, domum iufto xiiy-
matam prctio fibi tradi poftulat; acceptam confignat Antonio Sucque-
tio, aflirmans a Religiofo fundo profanos oculos decentcrcxcludi. Tem-
plum coaptatum, cui nupcr faccUum clc-
dcerat: id cx doniicilij partc
gans adftmilum, immaculatx Virginis Conceptioni racmm.
lam trium Collegioium,Siruadiiceniis, RuiM-mimdani, Mechlinien-
iis, exemplo prouocabatm- Flandiia, vt &
ipia pcr induciaiiim tempus
fuas vrbes Societati pollidcndas darct. Itaque Dunkercam in aiifpi-
cium accepimus anno m. dc. xii. dcindc Cailetum, mox Bclliolum,
j)"^,'{'^^^. denique Aldenardam confequente ciiriu, vc annonim iingulorum iin-
»«/w. gula fuerint Collegia. Maritimum oppiduinDunkercam,Yalidiirimis

<.' , claili-
clailibus celebernmam toto iam dudum orbe fama celebrauit. Angu-
l\is mocnibus incolx clauciuiitur innumerabiles. Magiia hominum ex
omni geiiere colluLiio: nautx militesv.iue confufi. Ciuibus ingens ani-

mus, &omni periculomaior. Mercamratoc bellis tuibata , tamen flo-
rcns perieuerac. hanc vibem iam annis aliquot excurrebant Pacres
exColIegio Bergcnii vicinitate inuitati, & egregiam in iuuandociue
milice, naucicis operam ponebant ied prima cura captiuorum erat
:
quos iemper plurimos & ex hoftibus

pleiofque publicus carcec inclu-
dit. Intcr hxc loci Paftor vnicus cum iubito rapcus eflec, vniuerfum
pxne oiiLis Ea caufia fuic de domicilio co-
noftris Kiu-neris incubuit.
gitandi qiiod iam vlcro Dunkercanorum aliquis, isque primus, in So-
;
cictatem ingielVus donabat. Res adSenatum refercurjapudquem maxi-

ma aiidoritate pollebac Syndicus, homo Iijsreticie fadionis. Hocaii-
dore Senacus reftick, donec Alberci Archiducis Ikceris pcrmotiis habi-
tationem conceifit quidem, ied auxilio prorriis nullo Domefticam .
interim rubleuabac iiiopiam priuata libcralicas tum Lajuini de Clerck

viri opulcnti , tum Adriaiii Cancellier Abbatis Danenfis, qui in vrbe
patria Collegium fundare decreuerac: fadums vcique, niii mors virum

vita digniifimum immature occupalTet. Ceterui-n iemel negataope
Senatus in fententia perftabat, non per fe a nobis alienus, ied incencore
Syndico. Scribanius camcn Prouincialis, incolarum visa multitudinc,
fruftumque coniiderans quem cantus agcr promittebat,qnamuis negato
fubfidiOjQoa deierendam cfle hanc tam copioiam mellem exiftimauir.
Perrexic ergo cum paupertate fua ludtari Sociecas,& indefeiTo labore
in falutem omnium incumbere. Conciliauic ciuium multos ille ardor:
& Senatorcs priuatim amici erantj in curia etiam,ni Syndicus repugna-
ret, fufFragatuii . Nec latebat hominem maior indies animorum in-
clinatio. Quare ne inuidiam iuftinerct folus , & habebat iam ipfe fi-
lios matutos quos alibi alerc precioium ; fit Senatui au£lor, vc
icholis ,
Patribus, ii opem vellenc, imperentur ichola:. Paret Societas. Subinde

& naualis miflio inftituta auxic erga nos vrbis beneuolentiam. Ac
tum deniqiie liquida omnia fuere, poftquam illum aduerfantem Syn-
dicLim prodica harrefis Dunkercano regno eiecir, damnammque a^ter-
no carccri mancipauit ex qiio tamen a liberis aliquando adiutus, ad
:
fuos Batauos euafit. Ccrce nobis propeniioncm fnam tunc maxime

probauit Senatus, cum cemplum elegans, partemque aliquam domus,
fumma celeritate ( vixtriennij fpatium fuic) excitauit.
Haud procul Dunkerca Calletiim confpicitur, in edico monte fita cafiaa-
ciuitas, dcfpiciens dicionem fiiaiTi circumquaque difFufam, vberi folo, nHmCeiU-

Ithm.
magna oppidomm pagorumque frequemia. & habetditioperuetuftam*^'
numeroramque nobilitatem , quam procurand^ falutis ftudio per 'n\-
terualla viiebant ex Bergeiiii Collegio & Iprcnfi Patres. Horumftu-
diis dcledlati Proceres, de collocanda Caileci Societace feiio incer Te
agitare coeperunt: nec enim agro tam laco, vUa tumerat Rcligio-
toto,
fa qux faluti vacarec
Famiiia animamm. Ante alios Nicolaus de Mont-
morency Comes Stegrenfis, &
Lamoraldus de Hornes Vice-comes
Furnenlis , idemque in Caflecana ditione fLipremus Pr;£tor, rem vfque
Dddd4 adeo
762 IMAGO iRIMi S^CVLI SOC. lESV.
adeo promouerunt, vt omnium confenfu ordinum, paribns Scnatus
popuhque votis peteretur Sociecas iundus, xdes, templum, pro-
;
ueiitus libeialicer oficircntiu•. Tam nobiles animos & magnis vrbi- ,
bus a-mulandam mLiniiicentiam obihipuic Prouincia, (Sc poftulatos

Socios libenter dedic anno ixculi tertio decimo. Doinus continuoiE-.
dificaca cum templi fabricam inchoatam periici vecat tempo-
fcholis :
riim iniuna Gallico flagrance belloj penes quod vnica moix eit culpa.
Morbccano Comici Robeito de S. Audomaio voluntas fuit Collegij
dotandii ied eam iaudem Caflcranis Ordinibns priEripi haudquaquam
deccbat. Ira quos alibi fingulos deiideiat fiindacores , hic vltro plures
&:cercatim icie oiFcrentes admittere non pocuit Socictas, vnkis benefi-
cio contcnta.
Ferebaiitur res noftrcE fecuiidiffimo curili per Occidentis Flandriam,
&cum annis Collegia numerabantur . Nam proximus a Calletana
Collegittm Belliolanam habitationem dcdic. Belliolum prifci Belgioluni dixere,
BeihoU- terrariiiTi tradliis vndiqiie montibus a natura vallacus olim
q^j(^(j ille
n/tm,
Beliiis aduerius Cxfarein perfugium prxberet. Maior loci amcEnitas
an vbertas j inre ambigi poteft. Oppidiim populo frequens cfl , & pa-
gos quindecim ampled:itur: in quorum nonnullis quatuormillia capi-
tnm. vicinas habec Ipras vix tcirtio lapide. Et hinc facili excurfione
iam aiinis mulcis noflri liiftrare Belliolanos confueri, maximos ex agro
illo fmdus colligebanc. Nullum tiinc erat Bellioli, totaqueditione,
Reliaioforum hominiim domiciliam. Paftor itaque ludocus dePcy-
ftre Societacis laboribns gaudebat liibleuari iuos; &pro infigni iii gre-
gem fuum aiFeda optabat noftiis , in animamm falutem tancopere in-
tentis, aliquem in vrbe fua locnm. Tcntare aggredicur SenatLim, &
grauillimis rationibus in fententiam pertrahit. Ac Socieras animi pen-
debatj ex vfune foret Bcllioli habitare^tam vicinis Ipris & Caileto: nec
pauci repugnabant : fed euicit tamen Senatus Societarcm poftulantis
ardoi-, aut ceita potius diuinac voluntatis deftinatio. Nam remel ite-
mmqiie nunc Carolus Scribanius Prouincialis, nunc Hcnricus Schere-

nus Vifitator , paitim aliorum hortatu , partim etiam propcniionc fua
domicilium illLid riiblamii videbantiirj ied vtcique conlulto per pre-
ces Deo, nulla quidem ceita ratione, tameii mutata voluntatenoftros
in loco conftare iuirerunt. Expertus per triennium vtiliilimam Socie-
tacis opcram Senatus, qnamqiiam difficillimis parria: temporibus,
fundandi CoUeoij onus magna volnnratc fuicepit. Exinde aiifpicium
fcholis datum. ailignata dos, iiindus cmptus in eoque domus fenfiin :
icdificari ccepta, iii cuius parcem immigratum, poft mireram annorum

vndecim ftramineis cafis habicationem.Tcmplam quoqne haudita pii-
dem pofimm eft D.Iofepho,ampluin pro loco & concinnum. Paftor,
quem primum adnocandiE Socictatis audorem dixi, quaii iam officio
erga grege fuum abimdc perfun6lus,in eam ipiam ingrcdi volnitjfadoqj
vircutis ac meritoium compcndio,MechlininE: intraTiiocinij biennium
diem iuiim obiit,matLua a:tate vir,& cxlo vtiqj matuiiis. Ncc memoria
indignnm quod vrbis Syndico loanni Sammijn qni il:ndio erganos
, ,
cum Paftore cerrauerarâccidiHc memoranc, fuprcmaai animain ageii-

ti.
. Is pofteaquam ad dies aliquos mormo fimilis iacucrat, rubitofibi
redditLis , magnamque animi hilaritatem vulcu & orcrpirans, beatuin
icfe priedicauit, & lalutis cercum, ob nauatam ftrenue operam ia
collocanda Bellioli Sociecate.
^'<^^«'*>•*
Vertcbatui: annus ab aufpiciis Bclliolaiiis, quando Aldenarda!, vc-
*
teri iede Neruiomm, cocpta cll habicatio non diirimili excaiifsa. Paftof ///'«;»/
eilim & Pcrfona loci quod nomen di^nitatis eft Petriis Lan2;ritius^
( )
magnopere hxa fede ftabilicam,iedulo preii-.

CLipidus videre Societatem
rabatSenatum, & populi Primorcs, quoriim erat rem tantam dcfinirei
EcSenaCLis quidem tacile fleolebatur at iil populo reiidebat qua! ne-
:
fck) finiftra de nobis opinio, quam non pauci maleuoli inuidiofis fer•»•
monibus alcbant. Ad eam potiflimum euellendam miflus Gandauo
Ecclefiaitcs nofter, vir raneeloqucns & ftrcnuus, qui iliis concionibus
nomcii Sociecatis reddidit popiilo gratius, & non exiguum illius defi-
derium excitauit. Tandem publica vibis comitia coguntur de admic- ;
tenda Sociecate proponimr ; oranes , vno dempto, fuiFragantur fic fo- :
lenne decreCLiai : tabulirconiiciuntur; Principes rogati probanr. Aii-

guftis primum ardibus habitatum , neceiTc vt fuerit &
temploalicno
vti ad facraj &: alibi conducla domo docere iuuentutem. Sed vrbis
agrique beneficio feniim fpatia laxata; ampliatus hortus pars aliqua
'
\
domicilij exxdificata, in templi vfiim tantifper conuerfa cft. Ceccra

iperantur.
^"^'"'''*
ex Flandria in Brabantiam delabor ad Lirani Collegij pri-
mordia. Liia Brabanciie oppidum Antuerpia Me-
eft pari fcre fpatio
chliniaque diiiicumj horcis , iedibus , fluuiis celebrandum Scholas .
olini nobiles habuic , clarorum akrices viroium e quibus nos Franci- ;
fcum Cofterum, &

Martinum Antonium Delrium, habuimus. Has
temporum iniquitacc dilapfas reftaurare meditabatar Senatus anno
M. D.Lxxxv. & fuper At vbi ex
ea re tentauit Societatis animiiini
loanne Orano Collegij Antuerpicniis Red:ore mtelledum eft dedo-
te PiOfelToribus afiignanda, contiiiuo res tota conqnieuic. Interea Pa-
trum AncLierpienfium probante in primis Epifcopo, Liram fibi
zeliis,
fumpferac catechifmis &

concionibns excolendam, incredibili ciuium
voluptate friKftuque ac fubinde domus venum propofita eft, iii quatn
:
FlandLO-BclgicLimTirociiiium,diuisa iam Prouincia,laborabat induce-

re Carolus Scribanius, quemadmodum fupia eft indicatum. Res ciim
Senatii aut a£la erar, aut videii porerac qiiommdam inrercedentc

: ied
inuidia, iii fumos abiit, haud leuiter Mi-
indignato Antiftitc loanne
j & damnante MagiftratLium inconftantiam. Itaque domo, qucc
fruftra iamerac,itcmmdiuendita, peugebantnihilominLis Antiierpien-
fes Patrcs iuuare vrbem varia fundione; fed potillimum Cacechirmo;
qucm longe celeberrimum iingulari gratia fiiftentabat noflriim ali-

quis, adeoque fibi amorem deuinxerac tenerioris ^tatis , vt turmadin
pueri puellxque effunderentur iii occurfum venientis ad aliquot pai^
fuum millia, &
fauftis precationibus Ixcisque carminibus dedncerenc
in vrbem quadam iimilitudine triiimphi. Hxc quoqiie Societatis glo*
ria perftrinxit oculos xmuloram tantumquc
: pocuit inuidia, vt ftatio-
Ddddd 2. nem
76^ lUAGO PRIMI S^CVLl SOC. lESV.
nem fiiam Catechiftc?; dcferere cogerctur,tanto ciuium 1li61u, lacrymiC.
que pueromm, quanta pfxcelTerant gaudia. Quinvt Collegij fpcs om-
nis Socictati prxcidcrctur, rcholarum cura aliis demandata eft a Con-
iule,plcniquc ciuiiim nollram rcpuliam h-ullra deplorantibns. Nihil
co fado commota Socictas cui per lc aut per alios Dei gloriam falu-
(
temquc homiiuim piOcuiaii, niilla dillindioert) locum nihilominus

clccit teiti.r Probacionis Patribus habitandum: nam Tirones iam accc-
pcrat Mcclilinia. Er2;o illa ipia domus anno huius iiEcuU dccimo quin-i 1
to denuo rcdiinicuranortnsj eiusque pollcflio eftadita, nuUis a ciuitate

txpctitis vitcT iublidiis, nulla vicillim ope compromifsa quam tameti :
omiicniex Inlbtiui noihi legibus haud cundanter impendimus. Se-

iiatnm quoqiie tcmporibus mutacis mutatum ienfimus, neque femel
libcralem.
Ccllmum lam ad finem fiium duodcnnales inducix vergebanc, quGmiibi
uîoji.t. ni-xoccupandiim Aloftana ciuiras duxic, admilsa Socierate anno
*"""*
M. DC. XX. Aloilam Biuxcllas Gandauo diuidit itinere dimidiato,
FlandricX Impcrialis & ingentis ceiritoii) ca{3ut. Eo iubmiiTns enoilris

Saccrdos vique eo inflammauic ciuium deiideria, ipfumque pcrmouii
SenatLim , vc feiiam de Socictatis Collcgio iurccperint cogitationem.
j
AcccflicadcaatTam vehemcns patronus lacobus Beeckmans, Decanus

& Pailor vibis ; iicque a furccpco femel patiOcinio multorum contra
nitenrium audoiitate paiVus cll fcie rcLiocari. Ac
fubinde Diix Ar-
fchoranus poll cieatos Principum nomine Magiftracus nouos, graui !
oratione Oidincm noftrum in Scnatu commendans , facile quod vole-

batperfualic. Communi vibis ac Procerum nomine Decanus & Con- j
ilil ad Carolum Scribanium PiOuincialem legantur Collegium rogatu-

|
ri, dcqae eius iliilencatione publicam daturi fidem. Scribanius initio

parSociorumdedkjgnauos & infignes viros quos trimeftri hofpitio
:
pcrhumaniter apud fc Kabiiic Dccaiius. Domum non ita multo poft

|
'
dcdere PiOccres cum fupcllcdile, ac doccndx iuuentuti magnificum

erexcre gymnafium , perpctuum liii erga communc bonum & Socieca- I
tem noftram ftudij monumentum.

Duodecimus iam, irqacpoftrcmusj induciamm exfpirabat• annus:
iam armorum horror circumllrepere cocpcrat, & tamennoua Societati
CoUegmm fcdcs paita cft Hallis. Sunc Hallx Belgis , quod Italis Lauretum, fcdes,
jiMiimJe.
Jnquam , eleda Deiparx, pernctiiftum Hannonix oppidum, Brabantis
conterminum, tevtio a BruxcUis lapidc, admittendis omninm vl^dique
gcntium, fibclla finanr, percgiinis maxiineopportuno fitu. Eft inhac
vrbc Virginis e ligno ll:ama, trecentis qiiinquaginta & amplius retro
annis omni miraculomm genere nobilis : quam abEUrabcthaHunga-
rica,nunc in Cxlitcs rcLua, accepcam olim Mechtildis rcligioililima
Princcps Hallcnfibus teftamcnto legauir, ingens & fingularedonum.
Eft ea itatna pliirimis Rcgum populorumque donariis diues ad quam :
quotidiani indigenarum aducnarumque caiicurfLis fed duo ad ftupo- •,
rcm cclebres, iii Pcntccofte alter, aker menfe Septembri quibus anni :
tcmponbus homiaumiiifinita inillia per tarmas & Sodalitia confluunc

vociLium Virgini munns fumma veaeratione repriefencantes. Etvero
Diua:
1
DiuiE Tutelari vrbcm coidi eilcj vel ex hoc fcias ,
quod in tot taiKifque•
Belgij noihi turbis, ciun aliic vrbes etiam munkillimiEmaximaj<îe ab
impiis cxpugnaientLir; ha:c modica & nihil admodijmdnimita inrerci^
pi haiid vmcjuam quiaeiir; tametli perduellcs, qui Bra^llarui-n potie-
bancur, fxpius qua vi qiui fraudi; tcntarenc, etiam miraculo non fe-
mel repulli. In hanc vrbem Socictas, vbique oeiparas lladiofajiain inde-
a primo 110 Belgium ingrelTu oculos coniecerat j excitando in pri^
in
vnis eius ciikui, vlui Sacramentorum crebriori introducendo , vitiiiqac
qua: vrbem agrumque pollederant exftirpandis. Euerardns cert^ Mer-
cnrianus Prouincix Prxfei5lus,anno refquimilleiimo fcxagefimb terrio,
hoitanteMaximilianoa Bergis Camcraceniinm Archiepiicopo , dedic
diligenccr opcram,vt Societatis in eo oppido collocanda; aliquam inue-
nircc viam. Sed illo mox ad Comitia Generalia Romam profe(5i:o , at-
que inteiea Maximilianoe viuis fublato, adhiec ingruentibus mmul-
tLuim Bclgicorum turbis, vltra deiignationem & voca res progrdTanon
eft. Balduinus deinde ab Angclis, & ipfe Prouincialis, rem ftrenue teii-
tauK, labore vano. Poit illum Thomas Saillius,caltor Dciparentis ex-

imius, rem propius adduxit. h & pietinm emendis iftic iedibiis iam
dLidam compararar,& nupere Gallia redux feroci cxcuflUs equo, ciim
hxreiet iii ftapede, inuocata Omx Hallenfis ope, magno vix fpatio ad
Halleiiks vfqueportas percrad;us,ornamentain iacrificium fieri curarar,
Ipeiam tum cernflima venture breui in oppidum Societatis.idemquead
aram rupplexînfimis precibus fuam (iicvocabat) Dominam obteltatus
efl:,vc,quemadmodum Laureti, fic Hallis facrum PoenicentiiE tribunal
Sociis cxercenduiri tradercc. Ad extremum res tantopere defiderata,teii*
tara tocics,tandein felicicer fufcepta confeotaque eft a Franciico Henrico
vander Burcht ArchiepifcopoCameiaccniijimplorata in id Alberti Prin-
cipis picnciffimi auoloritate. Et Albeitus quidem litteris noftra com-
mendatione plenis Senacum cohoitatos, fenfit vehementeralienum.Li^
bello toto mnkis rationibus conferco docebant, Societatis admiilionem
primum ipiiniet Principi fore noxiam,dcinde magno Hannonie Prarto-
ii_,CLim loci MagiftiacibuSjad quos fcilicet iam inde ante omnem morca^
lium memoriam templi facelliqae quoad poil"eiIiones& ornamenta fpe-
<5laret adminiftratio. quod munus inique a noilris occupandum forer.
Binos iam defignaiie Sacerdotcs peregrinis aurcs datuiOs•, fique id

ie
parum foret, tercium ac pku-es addituros^rxcerquam quodMendican-

tium Ordinum Ecclefiaftas iolennibus per aniium diebus auxiHo ve-
nire conkieiienc. Adha^c Reip. iliie mopiam repra^fentabant; ac deni-
quc precabanciir, ne Princeps rem tantopere ciuitati [ux grauem, pu-
blicx auftorkati aduerfam, imperare pergerec Senatui popnloque Hal-
lenfi, kiishadlenus Prmcipibusdeditiilimo, necvllas rebeUium partes
iccuto. Ad has preces Albcrms reipondere Archicpifcopum iuiTit. qiiod

profcdo bicfecic tantorationum verborumque pondere, vt condnuo
Princcpsdaret ad Senatam lkceras,qiiibus omiiino imperabat,vcnoftros
vrbe ac tedlo donarenr, vt liberum ad oinamenta thefaurofque Eccle-
iix aditum prxbereac , vt ConfeiTariorum exedras pro dignitate con-
ftruercnt, vt iiobifcum vnanime.s,tamquam genuini iilij,in excitandum
Ddddd 5 magnse
magnx Matris cultum diligentcr incumbercnt. Hoc Principis impcrioi
ficvccndum duxit ArcliicpifcopuSjquaii ea Sociorum Miilio criennaiig

dumcaxat foiet,-& velut in expcrimcntum: neque ipfe m plures aiinos
addixGrac alimentajratus fore (id quod eiienic) vc tGmpoium lapib mu-
taretur aiiimis Senatns* Enimuero vt lana radis tradatione fit mollior,
ica Senaciun populLlmqueHallenfem vfu
diiieadco demuliic Socieras,
airianntâtque apud fe
vtqnam abicntem
quodam
perpetuam eflevolnerint; poilulato etiam gym^

&
hoiTueranr,
nafio ad imbuendam religione, moribusj licteris iunenuutemi Cctcruni,

poft Francircum Archicpircopum,quem vere parcnccmhabctHaHenfis
^
agcndi coniuctu-
ialnilia, Antonium quoque de Winghe Abbatem Lxtienlcm pareiva

tem alterLim agnoicic*
Finierant intcrim indiiciiE; & quafi vno malo facis mifeii fLiifTe^
mus Belgx, akemm grauius accellic, mors Alberci optimi fapientilli,

mique Principis: in quo Socieras Belgica amittcbac patrem ; cuius or-
bitatis grauiol• ftliilet fenfus quamquam fuic grauiiriinus nifi matrem
( )
CoHcgitm fibi feruaiTec Ifabellam : cuius edam folius aufpiciis Collegio aiidia eft
BndariH.
^^^^ aniioM.DC. XXV. Eft Breda oppidum exti'erais fere Brabantir
Jfinibusj Hollandos v^rfus , amcEniiTlma teiia; regioiie iitum , quod fua
Tempe Princeps Auiaicus appellare confueueiat.H.-ecerat Batauis mi-
\iux palaeftra, &exemplarquoddam munidonis,quan-
abfolutiirimÊ
do Ambroiius SpinolaMarchio lcnra nouem meniium fame expugna-'
uit vrbem: fuicque ha:c illa portcntofa obfidio aduerfus Europa^ p.rn^
totius vircs fuftentata ,
quam Hermanni Hugonis noibi calamus im-
mortalitate donauit. Vixoccupata vrbe,condendi ftatim Collegij porc-
ftatem ampliiTimam Princcps, atque ad rubleuandos do-
fecit Ifabella
mus emend^ fumpttTs quinque florenouiim millia clcemorynre
ne eroganic. Empta domus eil optimo vrbis loco , noftiis viibus quall
fafta, quam Societati fcmper dcilinaranc ciucs Catholici^ quamcjue
Marchio vrbe capca Sacerdotibus noftris caftra fcquentibus vccndanl
affignarat, miliraiichiiOgrapho fua manudato: quod omcn quoddam
fuifle vifum eft futura: habitationis. Senatus Gymnaiium publicum
nobis moderandum dedit. Tcmplum qua nouo qiui vcteri opere
primum poruitiapidem pro liabclla
conftiU(iluinj cuius alrari Princi*
pe Gubernator Balanzonius, vir quam militaii fcientia tam piccate
Chriftiana clariis. Veiuiri pro dolor non cam habicatio ea fiiit, quain
!
brcuis temporis hoipitiiim. Vrebat Henficiun ALuaicum fiias vibis

iadura,qua£ & MaLiritio ex moeroiG moitem atculerat, cuma
fracii
Spinola vclut feram indagine cin^lam eripi poiTc derperaret. Erôiii
omnem recuperandi patrimonij occafioncm vigil,iam femci tcnrarst,
diftentoadTraicdum Mauchione Aytona Bclgij tuncPro-gnbcmato-
rej quem celerirer aduentantem, qnamuis vallo foflaque muniri iam
coeperat, exfpedare non fuftinens, vafa collegit. Iterum expcitus anno
M.DC.xxxvii. ieu fortuna audentem feii quid aliud iuuit, certc obti-
""^'^'*l'-^^"'^°^^g^^^^î§io"i%cdamno, aiftimentalij. Socictas inte-
sTr "'^ expulfa, paucorum frudlu annorum colledo, magno
feiiitur fui dciide-
SocHtM, rio relido.
Acqnc
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLAKDRO-BELGICA. 7(>7
Atque \\xc func noftriE Flandro-Bclgics Col lcgia, quorum orisines
breuiter indicalTe fufficiat. Hiice veluc gradibus Prouincia fefe pro-
moiiit in eum ilacum, quem nunc videc ixcularis noftcr annus. Eft
piOindecLU• immortales gratias reFeramuSjprimum Deo Optimo iNlixi-
mo, qui feciinda bonitate fua tantillo lemini ^ quale fpariuin Louanij
vidimus, tempore tantumdcdic incrcmcntain. Nam quis fortnnam
cali
illam fpei-afiet in perpccua ciuilium bclloium calamicatc , in tanto Rc-

ligioforum Ordinum iinmero, quibus alendi<; haud fane par vidcri po-
terat pacria? Sed iis animis funt Bclga?, & piOprium habcntfpcm ipiam
vircute fuperarc. Itaquc Deum immoitalem grates Belaarnm po-
pulis debemas, quorum beneficio intra vrbes rccepci famus , &
tamnr noii iiiunles profedo ii verum licec dicerc ) nec otioii; fed
: (
fecundx vitis inflai' vicem domino referentis frudu fuo. id quod mihi
-
nunc planum faccre incumbir, ne gloiioiius iorcaiTe quam verius dixiire
cuipiam videamur.
CAPVT TERTIVM.
Oe fun^lionlhm eic Socktatis fer ^^-'!^/7,
INgrclTurns in remm geftamm campuin, ne fuperbe videar noftra
clumque 3^,
vendnare, non alienum duxi pnmoadicu prxfari foknnc illud fan-
maiorem Deiglonam. Hacc vna maximecaulla im-
pellit calamum , vt leduri opera noftra bona glorificent Patrem qui iil
cxlis eft. Jslec enim tanta rumus vecordia, vt ipfinos piircmiis elle ali-
quid, ac non ex fandliffima Christi Iesv, quem imicandam ful-
cepimus, difciplina poftquam omnia fecerimus fcruos inutiles pro-
,
,
ficeamur. NeceiTitacem quoque aliquam iioftra commcmorandi vetus

quorumdam imponebac obtredlatio qux caan'a olim & Apoftoluin
:
impulit labores iuos enumerare Corinthiisj non fane arrogantcr, ied

ad tamis , cui nonnulli obtre6labanc , necclTarias vt fic dicam ) vindi-
(
cias. NonnuUis enim Sociecas aliquando vifa eft fupcinumcraria iii
Belu;io, qiiinta (quod aiunt) qnadrigîOta; cui veibo odiofo refpon-

dendum erat , & Cailianum illud quod in nos torqucnt , Qii ?7 ? ica
retorquendum, Qu non bono^. Qaifqudmne homo eit vllius geneiis , ou-
dinis, a^racis, tantillus aut tantus eftiie boni operis aliquod tam abie-
?
(bim, tam arduum ? vllumiic cftcempus diumum nocliunumve, quo

ie noftei• non extendaclabor? Caue ia£tanter dici piites fcd qnam opc- j
lam in comraune bonum profiteamiir, intellige. Omnium hominum,

locorum,temporum, horaiumfumus, omnibus omnia facli vc omnc<?
Christo lucriFaciamus. Idquainquam inclaia luce pofitum quoti-
die ab omnibus cemi poceft; taracn quibus oculi vitioio aliqao hnmo-
re caligjant vrque eo, vciis rupeuuacanci videamur, etiam hoc oranonis
lumen admouendumelJ iifoiLe hinc vcl teiiuem radium veriratis ad-
mitcant.Scd ante omnia, quale Belgium innenciit: Societas, verbo indi-
candum eft,vtnatuiaroli coLinita ccitius colonomm xftimetLir labor.
Paiebant vni Domino xvii. PiOuincix, quas Bdgium no-
mina-
7% IMAGO PRIMr SvECVLI SOC. lESV.
minamus,CaiOlo V. Impcratori, cidemqLie Hifpaniamm Regi, quaa^
tui inad-
do Socioriim primiappulere Louaiiium. vna palam Religio colebatur
So-
Romana Orthodoxa: non pauci interim, & ex Procenbus , iola viue-
neiitH
cietatut
baiu Rcligionis fpeciei quam vc retinerent, moLiebantur Catholici
Principis leuerentia. Qu.iauteni hominum eflcnt mores, quis Chri-
ftiana: piccatis dodrinxque vcl ncglcdus vel concempms, fccuta mox
tempora docuerunt. Ruardus certeTapperus, Academix Cancellarius,
vc erac alca mente vir, & prouidus tucuroriim, aduentances noftros roto
complexus pedore, cum graui gemicu exclamabat: Veniflis firms^ Pa~
tresy ferim aêmiiis. Tenuit hic reium ftatus ad annum iicculi nonum
& quinquageiimum quo anno Philippus Rex Caroli filius & heres
:
AuCTufto menfc in Hifpaniam exceiTit e Belgio. Exinde, quafi pacem

fecumabiluliiret, magnomm motuumfemina fpargicoepra. Credeies,
fubdLidoiole, CcElum obduci nubibus, &
fenfim coUigi procellam,
quicProuincias deiiide mifcrabilicei- inuoliiit. Poft fepcennij fpatiuin
eriipic peftis, vlcere iam maturoi atque hic cfl: ille tatalis annus fexage-
iimiis rextus , aperca confpiratione quorumdam Nobilium ^
populi
£x Strada hxreticorum incurfu, templorum violatione , Religio-
feditione, furiali
dc Bello
Bclgico,
nisclade mfamisjtancarum,quas adhuc patimur,turbarum oiigo, cuiti
ad eam diem felix Belgarum natio in concordia & tranquillicate vixif-
iet. Quatuor tunc ac viginci annis Sociecas Belgium habitarat, & paii-
camm vibium mocnibus tota claudebatur. Partem tnaximam Louanij
eiant, locis aliis peipauci: aliquoc prieterea velites huc illuc , quo voca-
bac maior ncceiritas , volitabaiic. Nec vero Socios fiigiebat patriie in

ruinam pr.xcipitantis infelix ftatas. Ac exigua manus quid magnopere
pocerac aduerfus adeo robuftam impiecatem? vndiquc Germania, Gal-
lia, Anglia, quibus Regnis BelgiE coronamur, peftem afflabant; &
diipofitis animis facile adhaîit lues. In fomitcm cadebat ignis ; corpus
vitiofo plenum humore morbus occupabat. Deiis bone in tanta So- I
cioram paucitate quantis pugnatum viribiis auerruncando malo! An-

dreas Boccatiiis (vt ex vnius conatu difcas omnium ) Lcowardiam ex-
Jconoma- curreuatjcum facrilegi illi,tamquam emiili Orco cacodaimones huma-
(hta. nos vukus induiiTent, incredibili audaciain imagines,in templa, in
akaria inuolabant. Neque e facro erat nec profano Magiftratu ,
qui
pro fandiiilmis ftarctaiis : fortiifimum qucmque abilerrebat metus cx
periculi magnitudine. Solus Boccatius ,
parata iii omnem cafum con-
murum fe pofuit pro domo Dei. Immixtus infanis agminibus,
ftantia,
modo fingulos , modo vniuerfos, blande, minaciter adortus, orabat
terrebatque ea libertate animij vtprodigij loco habicum non furen-
fit ,
tis alicuius ferro fuiiTe trucidatum. Multi e fcclerata turba , fuam dete-
ftati fignisdomum abire. Ceteros aliquamdiu
infaniam^dcfertis fatanas
fticicvox imperccrritiSacerdotis,& qiiodam ftupore dcfixit. Vcriim
deliberata pliuium impietas, incentore diabolo, refumpfit animos;
clauiifqiie auiibusad Boccatij fiue minas^fiue prcces, perfecit deniquc
dertinatum fcelus. Aliorum Patrumalibi par conatus fiiic nec defpe- :
rabaturviitoria, fi vircs iunxiiient quibus par erat maiorve ratio pu-

gnaiidi. Sed fucrit hoc patria: fatum, delidis maiorum noftrorum eam
calami-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FlANDRO-BELGICA. 769
calamitatcm promentis: cerrc pax, qua: Religione maxime conftar,
numquam ckinde fcrio reuocaca eil, luxiente icmper in viiceribus ha:-
reii, tuibaiam omnium cauisa. Nimiruni non
perinde recuperari fani-
tas, vt fcruaii potell. Miniramibus morbis plcuLimque paiua caiucla
occuintLir; quos, vbi ranguinem occupaiinr, longa medicina vix ianer;

Atenim re nonintegra quid agas? Ccpit Sociecas ex neceiTitate conii-
liLim i &i ingentibus animis partes Belgij icgras ianare aggrelTa. Quid
profeceritnon dicoj fedqux adhibuerit remedia, qaam operam impen-
meaium paudumeft breLiiterindicarerin quo,ne fim infiniuis,fa-
derir,
ciam quod PoeCcT,qui ex innumeiabilibus Herculis laboribus, in com- ^^^ôêtha
munem humani generis vnlicatemexantlatis,pra:cipuoscelebi:mt duo-

decim, cctciis hominum coniedluin: relidis: totidem ego labores y\o-
'»
fimiliones.
hmolioneSjqLnbus Belgioprofuimus ^ noncelcbrabo, ac ne

ilros, fiue
cxplicabo quidem•, ied obiter attingam, fatis habcns digicum in fontes

intendilie: quosqLii piOpius adierit, intelligei: nihil a nobis priEtermiA
iiim,quo rcftaurari res Cacholica, & animaium faliis fiue publice (iue
pnuatim procurari potuiile videatur.
C APITIS III. SECTIO L•
qîiotidmm 1('?6 Societatis,

PRimns labor, CatecheiiSj prxfens aduerfus Fidci peftem antido- Primus
tum, fi Eerrarum vfpiam, cerce iiiFlandro-Belgio Societatem ftre- i^ô^, Ca-
'^^*
nuecxcrcct. Maiori nihil ardoie complcdlimur. Nequeinhoc, opi- ^
nor, quifquam nos ambitus accufat propter adlionis humilkatem: fed

quod fplcndori deeft,abunde compenfat vtilitas. Qua^ enim aliafun-
dio maiorem frudlum haber,aiit ceitioiem? Tabulic rafe funt ingenia
pamulorum; quidquid infculpitur, tenent atque vt infcriptai aibufcu-
:
lis nota: creicunt vna cum corcice, fic xtati tener^ indid mores cum
ipfis furgunc annis , &

in reneibiitem validiores eunt. Ad complexio-
nem corporum refert vel plurimum, quo lade nutriantur infantes ad ;
animoium indolcm, quibiis piarccptionibus pueri imbuantur. Saccu-

liim cil & vkra, ex quo Reip. Chiilliana graui morbo iii Septemtrio-
,
ne prxfcrtim, laborabar. morbi, qnod rolet pentus MediciiSj

Socictas cxplorauic. Deprchenfa eft prana iuuentucis educatio: haec tol-
lenda erar, vc pcrfeda fanitas iequeiecur. Quid enim iuuec ramoruni
amputatio, ilianre radice, nifi vt magis etiam repullulent ? Staret hodie-
que Bclgis incorrupta Rcligio ( fic omncs ienciunt) ftaret cnm Religio-
ne pax, ciii-n pace felicitas, ii inilicutionem habuiiret iilius fasculi iLUien-
tus. Huc
igitunnaniim Societas admouitj iemtem illam pra^cipae&
amplexaeii, cuiusaut vicium aucviitns in omnes vica^ paites, veluc a
radice in ramos ruccLis , extenditni•. Duo prxcipue inuenta m re-
medium mali, Catechelis,& Scholr. Illa, cum elTet Bclgis iniolens,
ChiiftiancT tradendx rario, ftatim varia iudicia fubibac ; fed mox
rei
omnibus fe piObauic fiudu fuo. Dici non poteft, quanti ad cam, vt in

vrbc aliqua inftitucbatLir,fierenc concurrLis,non pueroium modo, fed &c
e e e e aduko-
'"^yO IMAGO PRiMI S.€CVLI S C. lESV.
adiikomm: parqiiippein vmique ctat terum ad faliicem raendarutii
ianoiatio. Multitudinem nulla iam tcmpla capiebanr , tmbes & tcota
conrccndebaiuur;icalisgrandioiibus,quod liumi deciTct locus^ grada- i
nm infillcbatiir. Cuircntibus etiam calcar addendum Patres puraueie

fLiauigracoquecarminc, quod pucii piiella:que pro condimeiuo inter*
cinebant. Ingens populi inuicamentum id fuitj quo fariari anres&
iion polTe vuicbantur. Prxcer voluptatem, duplex ineiac vtilitas: naiii ,
prêcipua Fidci noftra:capka , & falubria monita , & varia pietatis ii> |
citamcnta, numeris illis comprchenia, in auies auidas dulcitei: influen-

tia,alte inha:rcbant animo, & deduabantur in mores. Deinde illud
impetiatum j vt impurx camiones , ceitillima iuucntutis corrupcela, 1
matrniE animorLim pcftes, vcKit exfilio damnatas, conticefcerenr. Care-

diilUcx enim ilLr, non modo in oikcinis &: plateis, fcd etiam in con-
uiuiis &pLiblicis epulis refonabant: nec fcmel fuk cum adhas fym-
phoniaci iilere iubercnmr. Mitto dramata, dirputationcs , fupplica-
ciones ,
pnerorum & vulgi in-
& id genus excitamenta, qn^ rapieiidis
2,eniis tencndilque folers excogkauit indiiiliia. Batauorum mukos iii
Biabantiam Flandiiamqiie, cum per inducias cutum cnet,excki)t fama

catecliereos. DoLdracenus Coiiiul Sikiamducis ingrelTus , poilquam
kiterfuk Catechifmo, paldm profcnus efl: Societatem docendx inuen-
CLiti natam eiie, & per Iblas patriê leges ftare, quo minus fuos ipfc libe-
ros in difciplinam nolham tradcrec. Brugis honefta mulierHollanda,

audito Catechirta, Pro peLtidam, inquir,hcEreticorum fidem kruitas !
mihi cacodxniionas dcpinxciant, quos cgo hic tamquam Angelos coii-

templor. Gaiidaui puella clam hxrcticis paieiitibus catechifmum fie*
quentabat. id vbi cognitum , muka domi pertulic indigna ; tameii &
illa iam contcmpco verbcrum metu , fre-
cateGhifticis ijiefcaca dcliciis,
quentaie peiiexit, raaquc conftantia non modo fregit paiGntum iracim-
-
diam,fed etiamexpuguauit cirorem ambos cnim illos, &; noiicm iii-
:
iuperqiui fratres qua loroics, cxlo Uicrata adduxk ad Saccrdocem no-

lliLun , Cacholico litu Ecclcfia: rcconciliandos. Similia fuere muka,
nec vno loco, catechiilicar vtilitacis excmpla. Scd courtantias
dum erat kaque pioium hominum ftndia inn itaiiimus , impctratis a
:
Romano Pontifice liidulgcnriis, quarnra fit partkeps quifquis iii rem

catechiilicam nobis collaborat. Magilbatus quoquc vaiiis locis infi-
^nem opcram contukre. Ipicnfis quadiingcntos annuos norcnos in
puerorum pixmia dccieuit: Cortraccnus catechumcnos partim largi-
tionibus alkxic, partim compulitanOloritatc, Statuk eniin vc paicntes,
quoiLim non lemper integenima RcHgio , quamlibec filiorum abien-
liam giauiarie, quaitam exfilio kicrent. Scucra neceiTitas, fcd fclix,
' quiaad inchomcompcnk. Intcrim vc paiiperibus propria eilct illece-

bra, alibi panem,alibidodrant{scenkim infingulacapkaconrticutum,
conftans, vcl Antillituiii, vcl Senatus, vel
*uTArcL•- pktatc prxftantiuni , libeialitas peribkiit.

aliomm hominum,
Nec
fingLilari
vtxo vrbaiius tantum
picop de ert omne peiagramus,& kite peu campos Fidd
hic nofter labor; ied lus
""'"/^',. rementem fpargimus. Quam noftram opcram kiculento teftimonio
ffidw. commendatam olim vokiic Machias Houins Mechkiiknris Arcnicpi-
- - . fcopus.
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA.
rcopuSjhuiurccmodi verbis: Oocet trifiis experieritia, per beUorum ^
^ h(cre-
frm pr^rtim deperditam ejfe rerum diuimrum^

tempcfiatesprxtentas, rnri ,
^ adjMutem necejftrmrum cogmtionem, fnaxime in puerts (^ luuenibus hac

tempefiitte natis, âre pergratum nohis accidit fiudmm '-uenerAndorum
Tatrum Socieutis I s v, quos mteileximns profuo m anmarumfalutem ^,
adpagos qui tuto accedi poffunt , pajfifn excurrere e^* rHdem populum , ac
,•
prafertim luuentutem , do^nnis ad mtegrttxtem Fidei

mfiituere. ôd
probitatem morum ^
vt piufn eB opus, (^ hoc tempore bisque locispernecejfarium,
optimu qmbtifque Vdfloribusi^populi TnefeSIis itcceptum ejfe non dubitamuj.
Vt autem rfjaior hinc frnSlus furgat , '
plures Deo per diSios Patres lucri^
fiant, obfecramm in Domino, (^ mhilominm difiricie praecipiendo miindxmui
ommbus quorttmcumque locorum 'T>tuecefs noflr<s , ad quosforte
dicios Patres '-vemre conttgerit^ njt ipfos benigne , ^' infuas €c-
clefiiu gratanter admittant populumy& prxfertim muenttitem, adeofdem au^
^ tam , quam T)omini temporales
,
diendum conuocent, , eofdem m hoc pio

admuent quandocHmque (^ qmbufcumque poterunt modis. Ec fane
ojficio ,
noftri tunc Louanienfes ciicumiacentem vrbi regioncm, qua mtuin

erat ab hofte, in tres & viginti pagos parciti, quothebdomadis adibant,
per quainlibec cxli intempedem ,
per ake cumulatas niucs , efFufos
nimbos, luculentas vias, nullo ignis, nullo cibi potufve admilTo folatioi
vnde magna apud rufticanos homines crat eorum au6loritas abopinio-
ne vircutis. Qu^ Louanij, cadem vbiuis,iii excolendo rure Sociorum
mdull:ria,& partradcndiECatechefeoslabor. Atquc vtardorem videas^
haud noftris contenti viribus,alibi ftudioibrum pientiiIimos,alibiSoda-
lium, tamquam venaticos,in agrum cmittimus, fanflam aoturospriE-
dam, frequentia dico mfticanai iuuentutis agmina ad Catecheiin col-
leduros. Illud quidem mihi videor fine inuidia; mem polTe dicerc,
emdienda Cliriftianis legibus iunentute nihil adhuc cura: & opcra: a
nobis videri priEtermiirum;perindequaii liacvna maxime caufsa viue-
remus in Belgio, acque hic potiiTimiim nobis proprius, vt fane efl-,pei•-
mitteretiir labor. Nec vero fubterfngimus hoc quidquid eit oneris,
fedliEtifuftinemus, memores hac in primis funilione cerni germanos

Ignatij filios,qiii & uos voluitin rolenni profeiTionis formula nomina-
tim ciirandaECatechefeosmcminiiie. Quo autem pretio fuftU
neamus , a^qui ftatuant rerum ^ftimacores Explicacuu Catechifmus.
vniusanniipatio, deciesmillies, feptingenties, quinies quadrageiics: &

numerantur cacechumeni duo &: triginta milliaquingenti odo. &
Alter, & affinis priori labor, Scholas:, virtutis fimul dodrinarque Secundm
gymnafia. Illud, opinor, nemo, licetiniquus alias remm noftrarum
sftimator, ii modo temporainteriepoteft coi-nparare,inficiari
bit; ante Societatem iacuiiTe ingcnia plerorumque
cruditione incra paucos
Belgamm,
qni, velutobduiilo nubibus ca:lo rara fidera,
-
conclusa
J^^JJ/^,
Hincillinc emicabant:nunc autem florcredodrinam , viris magno nu-

mero licceratis, tai^nquam pleno fideribus cxlo, fplendente Republica.
Necveroid magnopere mirum videbitur cogkann ante noftrum ad-
uennii-n feremercenarios fuiiTedodores, quibus nec optima erat do-
cendi methodus, nec fummus labor. Hinc multis vrbibus Latiniras
'
eec e nuUa
2-
I
"77^ IMAGO PRIMI S^CVLI
tm.icbamr; vnde incrcdibilis cxfiftcbat
luilla
vt infinira ihnm
At Socictas
cllec difcentiuin
nii-
incrum Maailhorum 6c doclrinam gratuitam dedit. ex quo fadum

. S C.
multitudo, ac breiu patria dodis

lESV.
&
hominibiis implcrccui:. Qupc millia Belgarum putas per nos bonis

artibus inftituca? Haiid diificilcm conieduram hinc accipies, quodan^
iiis fiiiCTulis plcia:quG ciuitatum diicipulos nolbos videann amplius tre-
ccntos, akci-Lim cantum Bruxella; Antucrpiaque: nuperedam, cum res
nofl:r.r ilarcnr, millc propemudLimTraiedumj ac p^ne toridem Silua-

ducis. GiammaticiE
Pra:ter Latina: partes omncs, tiadimus Poecicam,
Omtoriam, Hiftoricanl, Antiquaiiam, Dialedicatn , lictcras Grascas.
Audi:oies prxlegimus veteres illos principcs litterariim & parentes ied- j
caitos omiies & pudicos, nequa obfceniras prxccxcatos inquiiiet mo-

rcs adolciccntum. At Magiftri labore iedulo,& diit meditata induiliia.
latcntes ingeniorLim igniculos iblerccr cliciLUit•, fubmicances laiide, ho-
nore, pr^rinio acGcndunt; virtutiim educunt remina,. natura; vitio altius
defolTa; pr.xclaram indolem vclutgcmmam ad cotem exigiint, infor-
irianc honcilis moribus, & aclioncliberali. Scd quod prarcipuc in fcho-
lis ipedamus , religio cft ac pietas Chrirtiana. Hinc cxplicacio frc-
qnens Caccchifmi, hinc exhortationes raci\T, hinc Liranix fabbatinie,
Jiinc ftatus Sacramentorum vius; hinc Angclicx minomm, Parchenix
maiorum Congregationes. Qua tanta iuuentutis cura aikquimnr. vc
ichoLc nortrx fint magnoium in iacra ciuiliqueRepublica viromm k~
minaria. Circumfcrociilos, alibi Canonicoriim, alibi Senacorum iii-
tegra fpcdabis Collegiaex iblis difciplinx nollrxalumnis. Sed & Rc--

ligiofomm Ordinum luredixeris altrices : ita ex iis vbique mukos, fi
cucnmrpcxens•, deprehcndes.
Hxrettci Quare minimc mirandumj exorasefTe fingularicer hcTrcticis ,
qui eas
foLtsSo-
folas, ccteris quibuilibcc impnnepermiiils, feuera lege interdidlas iuis
cteratts
fchol.tf vokicre, tum quoquecum duodennes indacias haberemus, ilatuta cen-
'futiintcr- tum florenum in mcnfe.s fingulos miilola. quam adcograuem & ini-
'^"''"'
quam, nonnulli filios miiifledeprchenii,pependerunt iicctamenab- j
iiitere, ratl tam bonam in litteris, moribiis, orchodoxa Fide inilitutio-
nem quantouis fortunarum damno fapienter cmi. Et camcn, qnod mi-

rere, hxicticorum aliqui iuam ipfi prolem, diiriinulato nominc, in no-
fti-am darc dilcipliiiam gaiident iolms amore doiflrinx, quam fibi a
fcholis noftris maximam pollicentur. Ccteium hanc docendoriiin
pnciOrum prouinciam merito arftimatam viii quoque magni ambiue-
rc; &
veio dignus cil quQuis vel fapientiffimo labor. P. ^gidiLis de
Coninck cx tanro Thcologo fieii Grammaticus votis omnibiis precu
burquecontcndit. ludocus Bonte,quain vrbe rcxeratnoftios,puIchrum
habuic docerc Rudimenta. Sapiencum vox eft, fi prxter gymnafia nihil
foret quo Rcipubkcx piOdeflec Societas, meuito
fuilTe in Belgiam ad-
iiocandam, &
quibus gaudct tcdis foitLinifque omnibus docandam.
Rurxmondani Senatns pnbkcx exjftant ktterx, tcftaiites mcrcdibilem
iuucntutis mucacionem vd vnius anni ipatiofadam per Sociecatis fcho-
las. Hcniicus vero Cuyckius Epifcopus ad Albeitiim Archidacem ita
fcnbebat: Melwrem ntmc cogitatwtiemfnfcepimHS reqmrcnd^ Patnbiis So~

cietatif
?
cietatjs
toti
vcexparentum
Ies V litterartxfchoU: qu<z non
GeUri£, Wertcinie quoque
huic fHpern£
Kurxmundanx tantum
Ad fcholarum laborem pertinent Seminaria qusc

opinione multOLum, maius habent oper^c pietium. iitenim noii raro
pernicioralibcrtas
dlLim; neque
re patiatui•.
iii
indiligenci &
-
luliacenf nobis contermma
C^ Clmenfi proumcia mxgno '-ufiii, adeoque necfjftria Veiuin qiiid
teftimoniis opus, vbi res ipia loquicur, communi Belgicaium vrbium
.
irnperita gubcinarione ilibnaicens
& morumcoiTupcela omnem auteratfcholarLim fru-
bonam frugcm femina qu^
Magiilri fpargiint, crdce-
Qnod fi ad Magii1:rorum conarus accedat etiam domeftica.
ciuitati^fed^
filiis
diiciplina, mm icilicec omni ex parte caLUiim ell: iuuentuci , vt iam nc-;*
qiieacin rediitudincm non deccntcr adfcendere. Hoc fine Seininaria•

coniiidomm funt. Et Louanij quidem piope ixculum eft,cx quo Aca-
demix florem domi iioftnr alcbamus, partim Philoibphix , partim
Theologix ftudioios quorum vt piOfedui conrulerecar impeniius,
:
domefticis quoque ledionibusac difputationibus exercebantur, eoque

primas feie inter condiicipulos obtinebanc. Oinabac ingcniorum ex-
cellentiam magna vanarumgcntiLimnobilicas:
Cardinalis Anguftanus
ncpotes habcbat duos, &Tndentinusiuos parabac mitcere, fi non Pa-
rrcs tedi fui angnilias.excnraiTcnt. Diilipauit omnia funertus ille turbo
ciuilium belloram; neque poftmodum reftaui-ata res cli; piopcer crc-
icentem numci-um ,
quos vix ipfos capiebac habicario. Ac
nunc Antuerpia: exfolis Humaniorum litterarum ftudioiis floreiuiili-
mum Seminaiium, haudqiiaquam illi piioii impar iiue numero iiue
dignitate, quamde R.epublicabene mereamr, aliaiifacio iudicij: Pa-
trum certe, qui gubemanr,omnis in hoc eft cura & qiiotidianns labor,
vt iuLiencus illa nobilifljma ad Cliriftiaiiam pietatem, adoptimos mo-
res, ad perFedam erudidonem fingi formarique poiFic.
De grauionbus,quas tradimus, icientiis quid actinet diccre ? Louanij

Theologiam, facrarmn Paginamm interpi-ctationem, Hcbiasa, Madic-
iim publice piOfitemnr: nam Philofophiadomell:icis inclufa cancellis,
ciiiiis lucem penetiare permittiturjTheolo-
nefcio piaculirea,necdum in
giam moralem AncuerpLx & IpnSjEpifcopoium lOgatiiâc prxteiea fa-
cras Lktcras Antucrpix'. Adhn^c Gandaui, Biugis,Winocibcrgis, Siliuir-
ducisdooliiinam facram tradidimusj& Gandaui quidem vno tempoiO
Monafteriis cribus.-nnnc rupcriedemuSjformatis noiltaeruditione viris,
qui Societatem hac laboris parce leuent.

icholis oiCLiin habuere Sodalitates,prclarnm loaniiis Leonij Belgje ^1^^"".
inftitutum. Is P.omx primum , deinde Pariiiis , colleclam iiib tatcla dAUutcsi
Virginis iuuentucem piis excolens tunAionibLis , tanti operis aufpiciuin
dedit . Qu.onominead vrgenda coepta BelgcX mouemurw.
Ec ranc in lioc labore propria qiiadam veiiamur cura diligendaqiie.
Nullum Sodalitatis prxteimilTum geims , qiiod ex pioxiim vlu efle pof-
iic. Latiaas, Flanddcas, Gallicas , Hiipaiiicas exciLaiumns 5«: pro .^ca- ;
tum ordinumque diftereiida diuerias Louanij quatiioi funi Latin^,

.
Theologomm, Iiidipedtorum in qua & Medici Philoibphorumj &c

( )
quarca peculiarcm piOiitentium pietaccm. Iu aliis Collcgiis Latin-ic ihi^

e e e e 3
diofa-
cliofomin dux Mariana Angclicaque
,
: & prxcer illas alia quoque La-
tiiiacx viris optimatibus Mcchlinix, Antuerpiiej quoii-
floret Bruxella:,
dam eciam Siluarducis, Bmgis Gandaui icd iii Flandricam murari & ,
ex viu fiiic. Siipra coniiietos^ quotDominicis congreflus , feftis quoque

Virginis dicbus ad frcquentiiTimuin nobiliilimumq; auditorem folennis
liabaur oratio. Gallica Sodalitas Antuerpia; in primis tdumphat. Flan-
dricaium maximus vbiqup vigor •, ac fere his giadibus diftinguuntur.
Prima ciuium coniugatorum akera iuucnum , adolercentum tertia, ,
quarta puciOmm. Hatcc noftra Prouincia Sodalitatcs nonagintarnume-

lus Sodalium 1372.7. Antnerpia ibla decem Sodalitatibus gaudet; in iis
tria flicile millia Sodales Acque hic videas qiiod terrarum nufquam)
.
(
conCTreaandis Sodalibus amplum fplendidumque a^dificium augufto la-

pide ab ipiis dudum fundamentis.Enimucro Sodalitatum magna Belgis
opmio eil, magnus amor . GrauiiTimi Senatorcs , Nobiles , Principeil
qiie inicripti Ruriemundie Hcrmaniius Comes Bergeniis, Gel-
albo .
drici Ducatus Gubernator, cumHcnrico Vweno Geldrici Senatus Can-

cellario , paLim in templo noftio aiite aram priiicipem viitaca verbo-
rum formula icCc Virgini obligare honorificum & glorioiiun habuere.
Annai.con- lufto Lipfio Louanij abeiTe a coetii magna rcligio erat : nec iemel dimi-
grcg.B.v.ad
aaa.l6o(.
jj^j-q pj-andio deferuit conuiuas, vt Sodalibus intereiTet. Quid hiidum
r I 1
dicam ? immenilis elt, nec in obfcuro latet. Annus vnus Louanij Soda-
lium fexaginta variis Religioibmin Familiis confignauit Quidiii huc .
referam Sodalitia vtriaique icxus variis per nos Mechli- iiiftitiica locis ?
ni^ duplex ell: altemm mceftae Virginis in ipsa Parochiali ^de Maria-
;
na, cui ciuium 4.691. intra odtiduum nomiiia dedere, iiec muko poft
7000. altemm immaculatie Conceptionis in xdc Hanivvicana. Adle-
guntur iurati propugnare R i am iine originis labeconceptam.
Prima dixit facrameiimm , & nomcn iua infcripiit manu Archidux
liabella : poft cam Archicpiicopus Mechlinieniis , Collcgium Canoni-
eorum prope vniucrfum ,
pars Scnatomm maxima
integrx Familias ,
P.eligiol'^ . Quin & liuc rcfer Sodalkia D. loiepho Virginis

Alofti, Mechlinias, aliisque locis cxcitata . Nec tacenda S.Criicis So-
dalitas Cortraci, & D.Barbara; in caftris Rcgiis, & Sandorum omnium
Louanij. Habuit & iluim aliquando vilim Sodalitas milkaris ianotiffi-
mx Eucharifti^, anno ieiquimilleiimo nonagciimo iecundo: qui annus
^
fceda bcUomm tempeftate infainis fuit . Louanio imminebac hoftis.
&
Academkorum ciuium pleriqiie difFugerant. Noftri, conflato ex re-
liqu^ iuuentiite Sodalicio, conftitere. Finis crat, rei Catholic^ vrbifque
defenfio Ododecennes, exckiiis minoribiis,adrcribebanmr poil publi-
.
cam Romanje Fidei profciTionem , iurati ad vnum omnes protuenda

illa ianguinem fundeic . Quotidie in armis erant . Sandiifimam Eu-
chariftiam , fi quaiido fupplici
ritu per vrbem deferretur , ftipabant ar-
mati. Moiiit tam generoia pietas Ckmentem VIII. ad racram lcgio-
nem illam magnis dotandam Indulgcntiis viide tantus creuit animns, :
vt, audico xris campani ibno, qucm vifihoftis indkkim deturri ipecu-
latores dabanc , continiio eiiolarent portis , hoftemque illata plerumquc
clade repcUerent.
AJ
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO^BELGICA. 7/5
- \
- ••- P'-
acLitijVcnerationcm iuam prxcipiic nobLs adnitcntibus acccpic , Rcs iic cmatM.
habct : Pnmam in quercu ftatiiam vel flammis abiiimpiciat , vcl abi^
truierat furto lacnlcgus pra:donuni furor. qua dolens ladura ciuiuni
Sicliemienlium aliquis, egregie in Deiparenccm pius, aliam ipie iconcm
poiiiit; eratque tum Sichcmis miliiarc piariidium, qiii prxiidiadis ia- &
cra miniftiabat Saccrdos noftcr . Canonicis precibus vacatuius col-
Is
Icm frcquens inicendcre pictatis iladio, <Sc qiiotics inicenderct, mira ipi-
ricus dulccdinc pcrfimdi. Hmc xllimata loci lanclimonia, mitrcrc co
militcm ,
:rgrum quinon raroiankatemrdcrebat. Hiice
prarlcrtim :
nollcr prodigiis impuiius admonuic accolas^norarent poiLO locum haud

dubic charum lanoliilimx Virgini , &i aliquando celebeiTimum deuo^
tione popiili iuturum. Sacerdocis voccm pro oraculo ruftici acccpere/
ncc di6li fidcm eluiic eucntus Aiidis in dics miraculis , audra morca-'
.
iium pictas vndique confluendum quibus cxpiandis inilicucndisque

:
piareraat noilri Louanicnies, au(5loiicacc Archiepiicopi Mcchiinienlis»

Certe vno ae vifitaiitis fcfto dic viginti millia homines cenii
R i
iLinc in loco Ringebamr ea celebricatc Barauus , quam noflri quoque

.
proclamatis in Allumptam Virginein Indulgenciis audtum ibant. Sed

ille iumpta ex diilantia noftri militis Oftendam prcmencis audacia,cuin
deceni equciiribii5 turmis aduolat infcilus intcmpeila nocle. Bcrnaidus

Oliuerius Prouincialis, qui tribus cum Sociis tuiic agebat in loco, raptim
Virginis ftatuam feque abdit iub nobilis viricedum Cornelius La- .
pide,Sociorum vnus , hierothecani ariipic, alij alia & inccrcam pariter ;
moliuntnr fugam. Intcr hxc impij iii templum iirumpunt: quod ablata
ftatua aigcncoque vaciiiim iremciice,s,ilibic(5lis facibus iiituntur ex-
murisDci parcntc.Magis Jiinc,vndemitciccre
tircrerfmihaillantc pro iuis
oportcbar, cxatperatij quidquid obiiium vallant, rnultisquc morcaliuni
ex fuga rctradiis, prxdam opiniam agimt Cornelius liierodieca aiixie
.
diucs,, iutcr hoilium manus, capcis vtiOquclacercSociis, nuncupato ipie
Virgini voto m humilc arandiiictuni lclc abiicic, &im!nilli cxplorato-

ris parae pedious calcatus euaiic oculos ac miiviis . Quid Hallcaiis DU
ua ? iam non panim crat imminuta. Scabaiic ilibinde in ve-
cius religio
ilibulo, ipnique inxdc diuinatnGes, fanaiidi pecoris arcem ^ &id geiius
maleficia popiilo venditaiites. Soidiain vbiquc pkiriaium , ara iion ia-
tis pro dignirate Virgiais oriiata. Pcregrinoiuin iiec centelimus quifl
que expiabac animuni pciiiiria Saccrdotis . Toc indigna mouere Princi-
pcm Albcicum Pium, vt pro impciio Socictatcm Hallis locatam vellec:
per quam conciiiuo procurata muiiditics iSc ornatus eliminata rclioio- ;
nis dcdccora Sacerdotes dati pccnitcntibusj lionor templo, llatux, Vir-

j
giiii cx integro reilicutLis Siluaduceniibus qiioque nuper, cuin res fta-

.
rctCacholica, latcntcm domi thcfaumm aperuit Sacerdos nofter, quaii-

do ex multorum aiinorum cenebris in lucem produxit R i ae Vir-
ginis ftatuam pcmetuftam magnis illuftrem miraculis qiur fuo ctiam ,
ftylo ipfc fccit orbi manifefta lamquc vel iiiaxime fciuebat populi
•
ilippli-
iiipplicantis ardor^ ilLimquc piecacis flammamiiouis foivcre miraculls
Dcipara pcrgcbat, 111 cum diem inuida vrbs in hoilium poccita-
tem vcnir. Stacuam, vrbc capta , nc aut perirct , auc iine hoiiore iacciet
iii tcnebris, Bruxellas transfem voliiit
liabellx Ar.chiducispietas; vbi
Duialoco non animo mutaca , non cellac iiipra naturam bcnefida iuis
Shitu£ impcicircciikoribus . Quid nunc dicam ftatuas reccntiores noilris ia
B. iîrg•- tcmplis cOllocatas,& a moicalibus iuprafidcin coli,& mulcis clarere mi-

nis '^' raculisPDunkcicx Viiiio eit ex qucicu Sichemicnii,cuius apud populum
nos crc•
veneratioj&vcncrationis h^c ponilimumorigo. Anno m.dc.xxi.
iiiiJens
maqnum argenti pondus cx Hiipania in Belgium vehcbant naues odo,

quas aduerla tcmpcilas a iuo abrcptas curili,vlcra induciammtermiiiuin
dccimiit in madincquc iam piOcul poitii eranc,cLiin iii hoftiLcm Batauo-
ruininciduntclailem. Ccteris in potertatcm rcda6lis,euadLint ahx certo
Vuginis bencficio. Nauarchorum, qui duabus illis prxerant, vxores,
acccniis iu tcmplo noibo luminibus, vota Dilut facicbant, & lcnierc
piOpiy>im. PiOdigioiimile vifum dl , nauium altcram, tametfi duo-
decim nbnpluribus inrtiudam veoloribus, aducrius
pugnallc ad horas aliquot , &: inilgnem cladem .

teomniiiue bcUico apparatu initrudiiilimas in ipib vii)isiconlpedu de-
Magna exinde,
iipud nauticos in piimis, crga Diuam nortram rcuerenda , pietas , fidu-
implorato patrocinio,
cia. .Illius \
mare conicendunt; illam in tem-
tres holliles mili-
pcllatibus dcuoti inuocant , &

maris ftcllam experiuntur ad eius arani j
rcduccs fua vota pcrlbluunc Nomen inditum Virgini Auxiliatrici,

.
quonominetcmpliim Quotidie magnus morcaliuiTl,

illiciuitas poluit.
& ex longinquo, concurius donaria infinita lampadcs ex argento

: ;
multa: lumiiiumingcns copia, & anathemamin ceieorum argciiteo-

:
rumque. Pra:tcrito anno bis mille qitingentx fcxaginra tres candelie

noLieindiali fpatio Virgiiii natx liixcre; biduo pofl: qumgentx o6loginta
quinque, vix vc Saciilla: duo acccndqidis collOcandisque fufficcrent. lii-
gcntes non ienicl ccrcos Magirtratus , prxfidiarij , clailiarij , publicx
ciuium Sodalkatcs, quas Guldas vocant, ricu ilipplici pofuere Ncque .
vanadciiotio ell : ccrtat cum

clicntum pietatc bencficciitia Patronx. In
miraculis illad ccftatifliinum clucet: Comeliam Michaelis Dankcrca-
nam mulicrcm, fadura in modum vlceroiam , ncruis omnibus dilTolu-
tam,pcipctuis conflictatam febnbus mcdici dcpoliicrant. Maricus loan-
ncs Vnccta, loci prxfidiaiiiTs , fic vxori aiiolor implorandx Virginis
Auxiliatiicis. Parec illa: votiim concipit noiicmdiale viiitandi tcmpli.
Fulcra poftular, quibus niti fimul ca-pit, limul corruit, trium hominum
manibus iublcuanda: non dclperat tamcn, inuocata &
r i ae ope,
ruppoiicis dcnuo hilcns ie vtcumque fuilentat. Mira res , rcnfitcum
animi fiducia viies corpoii accrcfcere. Molitur gmdum & xgra mem-
,
bia icniim ad tcmplum tiahic. ibi Pocnicentix & Euchariftur Sacramen-

lis rcfcda inukb quam vcncrar confirmatior reucrcit domum. Idem
,
fit altcro tertioque die & iam fiilciO dumtaxar vnico iiiccflum iuuabat.
;
Quid miilca? ante iionum diem euanucrunt vlcera, membrorum rcuo-

catusvius,perfedaianicas recupcrata. Illico Epifcopi Iprenfis , a qiio
Sacra Dunkercani pctunt, auulontatg inftituitur exameii j tcftcs-audinn-
tur.
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. "jy^
tur. fubrcdbunt , Andreas Cantoii prima: nota: Medicus , Fraii-
lurati
cifcus dc Soria, &
Daniel vaii Halle chirurgi , Antonius Camos figni-
fer, &
ante omnes ipla Catharina cum loanne marico Hiice teftimo- .
niis pcrmotus lacer ludcx folenni fcntentia miraculum proniintiat. de

taiKo beneficio agendis Virgini gratiis a Sciiatu populoque Diinkerca-
,
no publica Supplicatio iiiftituta. Wiiiocibergis clcgans ex Foyenii quer-

cu IhtLia coli coepta anno M.DCXXXi.cui nomen datum Mifencor-
elt
dia: Matri. Hancquoqueciuiumquotidiana religio , accenfis cereis &
appcnfis anathemacis , celebrem facit
Viiao, col-
; cclebriorem ipfa fcie
lacis in Ex eodem Foyenfis Di-
miicros mortalcs beneficiis quotidianis.
112! ligno ftacuam habeiit BrugiE, Cortracum, Belliolum
, Aloftum,
Mechliiiia , Rura^munda, vbique cultu miraculis cclebrem Cortraci & .
poiita eftanno m. dc. xxxii. quam folemnibus ca:rcmoniis confecra-

tamex Collcgiali Virginis a:de in templum noftuum iniignis fupplican-
tium pompa deduxit . Prorequebantur Canonici , Magiftrams , noftri
Patres , diicipuli , Sodales , ciuitas vniucria . Nouem millia hominum
eo tempore iacris epulis accubuere. Quotannis redit folennitas iiouem-
dialis : & aiiiio quidem proxime luperiori, fefta luce Prarientationis, in-
terinnumerabiles cereos luxit infignior a Senatuiplb lupplicicer obla-
tus. luucntus autem ftudiofa ternis pyramidibus lufpenderat cencenos,
in memoriam anni ikcularis a Sociecace tum inchoati ; & cauiTam nu-

mcri explicabat chronica epigraphc;
VIrgInI praesentatae
ANNO soCIetatIs IesV CentesIMo
Centenos Cereos praesentaVIt
IVVentVsCortraCena.
Graiianti Cortraci peftilcntia anno m. DC. xxxvi. voluit Senatus vrbe
tota circumferri Virgiiiem noftram . & eximia prorfus illa iblennitas
fLiic ciuibus admirabili pietate fupplicantibus. Exinde remiiiior conta-
gioj&, quod mirere , intcr iiifedlas viTdique icdcs Collegium noftrum
incaoluin , quafi fuam domum Maria dctenderec. Haud abfimili
pompa Brugis anno M. DC. xxxiii. iii xdem noftram ex Cathedrali
Virginis templo ftama illata eft ,
proiequcntibus Canonicis , incrcdibili
ciuium frequentia^ maiori asre campaiio ad triumphum peribnantc, plus
mille facibus ex cera virgine colluccntibus Fauorcin iuum Dcipara .
illuftri miraciilo probauit. Pra:fefta Religiofarum Monialium de Be-

thaiiia diu grauibus confliâta morbis, & a tribus Medicis depofita , ad
Virginem, in templo noftro deuotione iam celebrem, ipes iuas & fua
vota conuerric Oblato ibidem cereo ieptemplici , curatoque ad aram
.
Sacrificio, repcnte recipit faniuatcm illo maxime temporc, citm pr^ cm-
ciatuum immanitate animam agere videretur Miraculum ab vrbis .
Antifticc legitime difcuilum comprobatumqueeft anno m. dc. xxxv.

De Gandenfi Virginis ftatua quid dicam,qu^ magniim ipiafcrcur eiie
miiacLilum. Eain ha:reticus olim apud Batauos cernifix coolor in ar-
deiitcm coiiieccrat foraacem iiiter ligna cecera comburendam at illê- :
fam imagiiiem fuam Dcipara iemauit medios inter igncs Quo prodr- .
gio impulfus Saccrdos aliqiiis , eam fibi ab homine dari obnixe poftu-
Fffff lauit.
778 IMAGO PRIMI SJECVLl SGC. lESV.
Dcdk
lauin. illc cuin iacrilegavoce Habe tiium tibi idolum, & aiiiei
:
MariAxM milu vlUm in fomacem negat. H^rcCollcgij Annales.

Iiifinicus lim. ilatnas ringularum vrbium populari piecate, lumini-
ihideam.De BruxcUcnii
busjvotiuis tabcllis,miraculis illuilrcs recciilerc
tamen cogor aliquid dicere,cui marmoieam nuper aram poni voluit, &
antc ipiam mmulari,Comcs loanncs Nallbaiiis,RcgicX milicice equdbis
Magillcr Gciicralis. Ea llatua , cum llio iiecdum gauderet templo So-
cietas, iii D. Chnilophori lacello c Collcgij regione fito colcbatiir . Ibi
fcdcm audicndis habebac Francilcus Coilerus, vir doftri-
contcirionibiis
na, rebus gcrtiSjViCcTque iandimonia clams ad qiiem accedens perdita! :
vit:r homo, intcr cctera flagitia farctur leie fyngi-apha proprio iangiiine
exarata da:moni animam deiiouiilc Ob id merito vehementer anxius
.
mulcis ciim laciymis opem Sacerdotis implorat Coffcerus , cui feinper .
prxicns in Virgine iiducia , iubet bono animo eile , Sc afyium homiiii

dcmonlh-at , itatiiam R i ae ad cuius aram
, ipie mox eilet facris
operacurus. Nihil fe dubitarej quin illa Marre propitia dxmon iyngra-
pham rcddcre cogamr. Ita fit. Cofterus ad araai £icit alter audit ma- , ;
gna ambo pietace. Ecce tibi , pofl: coniecratam rite hoftiam dc iacelli ,
tholo ingens araneus humanipollicis magnitudinc delabi cnm fyiigra-

pha, eaque ante ipium caliccm racrum cadere pcrmiisa continuo cx ocu-
lis euanercere. Lxtus tam iniigni munere Cofterus peragir Sacrificium.
poft id homini fyiigrapham exhibct , eoque infpeolaiitc flammis tradit.
Viuuntteftes doineftici externique, exceptione maioics ,

qui Coitcrum
narrantem audiucrc. Fama rd Albertum Ilabellam Sercniilimos Bel- &
garum Principes ad examen mouit , qui ex fide pcr lacobum Zelan-
drum & Thomam Saillium viros integerrimos redditi ccitiores,concc-
pere animo rummam huius jftiitua: venerationem, eamdemque culcu &
munificentia fecere teilatiiTimam . Pricter has in Collcgiomm templis,
alias quoque in platds locisquc piiblids poni curauit Sodetas ;
qiiamm
facile princepsqux Antucrpienfem Curiam reruat. Huiiis locanda; au-
Bcncius. 6lor Senatuifuitilleipie, dc qiio lam mcmini , Cofterus Etianefad- .
nus memorandum eft, amoto gigante iUo, quinuncextra vrbem depor-

tatus ,
FlandiOrum iniiftit ad Scaldim, Mariam in iiia Itatiia
portiE ,
ipeclari vdut Dominam vrbis , & Antncrpicnfi populo iura diolantem; i
idque vnius viri opera , qui & ftatuam ipfam prinato Sodalitatis xic
curauit, & triumphalcm adornauit pompam,qLia noftro e templo iiifo- I
rum folenni Supplicationc defcrretur,ipio Virginex Annnntiatioiiis die.

Mirabile tum illud accidiiTe conftat": ingens toto cxlo pliinia vniuer-
fum apparatum focdamra haud dubie minabatur , exukantibiis gaudio
h.Trcticis, & Iciuitariim idololatriamdamnari velipsa cx\i voceiadan-
tibus. At Virgo Reginam cxli fc probans ,
puliis momento niibibus,
aercm iniperato fcrenauit , comprellitque ora malcdicomm nobisquc ,
indubicatum diiiini Numinis fauorem adftmxit Affines rfamis funt .
pidx Virginis imagincs , quarum domeftica in primis cft vencrado Bcl-.

gis viitatiifima . Ante eas lumina quotfabbatis accendere morem ha-
bent; neqiie vlla paupertas exciiiac : tam alte Marianum cultiim quem ,
prx ceteris initillauit Cofterus , imbibere . Mitto aras , facdla , tempia,
qur
l.IBER SEXTVS. SOdlETAS FLANDRO-BELGICA. 7^^
cjuie Virgini fti-uximus. Suo finguLi fplcndore fe produnt ; illudque vcl
maxime,quod nunc Antucrpio: nobilillimo marmore Haatappcliana,&:
Screucniana muniiicentia circui-nudlicum ht populo ipeotabile , dignus
annorarcularilabor. Sed &
Mechliniai iaccllum degans Virginiîine
macula conceptx toto Bclgio primum annis abhiiic aliquot Socictas
^dificauiCi Naiilquid fciios illius dics cominemorem pnilino iplen-
dori rertitutos, iHmulata variis excitamentis pietate Belgamm , vt noii
pauci hanc iibi legem dix'erint iis diebus cxpurgaiidi confeifione ani-
mum, iacroque epulo recrcandi ? Ac Pra:rentatioiiis qiiidem feftiuicas,
priCis ignotavulgo, niinc cum aliis in cenfum venit ita feruec pietas :
noii paiicis locis ad odlo dies aut noiiem produda Addefeitiuitateni .
Nomini ae primum MechlinicE cxcitatam , deinde aliquot

r i
inucdam vibibus ftato qiiotannis die haud mcdiocri deiiotionis incrc-

mento cccptam cclebran. Ncc vcro leue momenmm culcui honodquc
Mariano adfcmnt ilationcs , qiias moeft.r Virgiiii prima in Belgio So-
eiecas Mechlinix collocauic deriuata , mox in alias vrbcs exempli vtili-
tate. Liber texendus forct accurate didaro Litanias Lauretanas , im-
macLilara: Coiiceptionis Officium , ieiiinia fabbatina , ilipplicationes,
percgrinationes votiuas , mancipationes , &: fexccnta id gciius pcr qine
,
iiipra qiiam dici poteil amatam Belgis honoratamque Dei Matrcm red-
didic Societas.
Ad conciones traiiico , inter irliiriia noftra primum, dc quo maxime Q^rtits
fama & iedibus creuimus. Hoc prxcipue ferro iiigulata eft hxreiis , hac
^'^^""'*
manu conuulla hoc aricce icelerum peruicacia, corrupti

allerta Religio,
mores hac arce ianati, hoc ftimulo ad iandlitatem virtus excitaca. Nec
templa iblum noftra occiipamiis ,
quo: multis vrbibns, licet ampliilima
ipatio, tamen confliienninm mLilticudini iunt angufta. Ceite Antuerpi.^
quotDominicis feilisque adco nobilcm Ipcotare eft coronam , vc , qui
Cliriiiianum orbcm pcruagari ^ maximis vbique gentium concionibus
inccrfucre , hic demiim attoniti oblKipefcant. Sed & alio extendiiiiur.
Pleraique Parochiamm & mulca Rcligioiomm Ordinum templa iani
inde vique ab cxortu poftulata Societas occiipauit Et fanc claii ab .
iiiitio fiicre Orarorcs , Nicolaus Goudanus , loannes Arteniis , Frari-
cifcus Coilenis, Roberais ClailVonius , Godcfiidns Lummius , loannes

Dauidj aliique pcrmulti, pro quibus Epifcopi, Capitula, Parochij viro-
mm fcminariimque Cociiobia admirabili contencione certabaut. Gou-
dailum ciiies fui quot votis abicncem expecicre prasientem qiia com- !
plexi bcneuol'cncia, qua vencratione proiecuci ! Iplc vrbis Paftor lodo-

cus' BouriTefius , tamquam hominem c.xlo lapiuni oirinibus colcbat
obieqiiiis, & laboics cius qiioquo poterat inodo piOuehebac . Quotics
dcfupeiiore loco dicturus crat Goudanus , Bourgciij iuffu cathedra pan-
110 hololerico vefticbacur, atque ad aiidiendum viiiuerfa ciiiiras afflue-.
bat plerorumque iequebantiir lacryma:, omniiun applauilis. Aiieiiils

;
pex facras Quadragciima: ferias in Walburgis Anmcrpix adco po-

tenti iermone impellcbac animos, vc tempii ihorus , qui multis iam an-
nis ftabat imperfedus , iiicredibili audicoriim liberalicace fabito pcrdu-
ceretur ad culmeii Cofteri aucem tam vchemeiis tamque plena aii6lo-
.
Vfiff 1, ricads
ricitis crat omtiOjVt; Iin:rcticum Iiomiiiem,habitu& prokllione Rcligio,
liim, virus iuum magno populi concuriu impune ipargcntcm cxcrcm^ ,
notarct ignominiaj dcque concionandi munerc decurbarct. Bmg:is vero

Robcmis ClailVonius qiiantopcre commouit odogeiimus hic eil an- !
nus cx quo dixit m Ecclcfia CachGdralijquam hodicqiie obrinec Socicras

iiicccllionc non mtcriupta. Lummius toto pxne Bclgio audicus cfttan-
tomortalium concuriu ^ vt altaria icalr , columno:, cum locus noa
,
liippcccret , in tcmplis alioquin laxillimis, conicenderencur. Vixtci aiii-

mi tcruorcm & iermonis viin valcbat incrcdibili memoria <, vt centuiri
Sciipcurx locos vna concionc dcpromcrct , quafi de libro recitaflcc ; dc
ciat prxtcr iacras paginas in iandis qiioqfic Patribus ita veriatus , vc
quamLiis ex iis auditam rcntcnciam iii librum caput promptiil &
iimc rcfcrrcc . Quce memori:c ad Adrianum Maiigotimn
laus etiam
pcrtinct: cuius aliquod veftigium iii Sacris monitis ab iplb edids concio-
natorcs habent Fuic cnim Patrum , ac prxcipue Auguftini j lcdione
.
vfqiic adco imbums , vt de abftruililiinis conlLikus locis , cum per apo-

plcxiam cctcrariim fere omnium rerum , adeoque & nominis iui, non
paginam intcndcns, expedite legenda exhiberet.
nicminiiicc, digitum in
At loanncs Daiiid apud Gandauenies in tuedam iacrarum rtatuarum
cladem ab Iconomachis Caluiiiianis excrcicam potcnier inuediLis , adca
commouic animos, vt,frequencibus tota vrbebafibus iignomm iuomm
pignorc orbatis, llama: de inregro rellimt^ qua piiblico qua priiia- iinr,
to xrc Quid Ignatiiis Baildiers quem Bclgarum Chryibftomum fa-

.
,
ccs fulminaque vibrantem , acconiCc^ ftupuere Bmgas: , iiomenque viri

Siluamducis cuocati falHs publicis inicriptum , immortalitace dona-
runt ? Is quamquam in hxrcticos crat acer , audicbamr tameii ab ipfis
cLipidiilime, plurimiquc Batauorum Sikiainducis concurrebant , indu-
ciariim bencncio , Ignatium aiidicuri , & Ihipentium iimiles a diccntis
orc pcndebant : ncc paiici, einrato Caliiino, Romana; EccleiicT parces ie-i•
quebantur. Non magnnm cil qiiod fiibdo, ac vnde tamen concionato-

ris noftri pra-ilantia mcrito .Trtimetur . Hcuidauus Guberiiator igno-
miniam ( quod putabac ) faAuru.s Catholicis Siluaduccnfibus , ipiique
in primis GubernacoiiGrobcadoncquiOjPtcrdicantem fuum dcltinauic
in cxcremum agri Bataiucipagum, haud procul Siluaducis , inrtnixitque
pecunia, vt fcnos alles auditorum lingulis numcrarct Hac rc in vulgns .
iparsa, metus crar nc conHueicnt innumcrabilcs, non homiiiis giatia, led

argcnti nullo laborc piomcrcndi. Grobcndoncqiiiiis honoris iiii Ga- &
tholicinominis cura tadus , Saccrdotem noftrum oppofuic eodem ccm-
poic dicliuum , in extrcmo agii Brabantini pago Batauis contermino,
niillatamcn audimris merccdc piOpofita Volitabat late per Batauiam .
Brabanciamqiic fama contcntionis iamque aderat indiilus concioni •,
dics, vcerquc eadcm hoia in iluim quifque pagum

, milla prope loci di-
llantia; illinc argento onuftus Caluiniih, hinc vacuns Sacerdos iioftcr,

ingrcdiuntur. Tiirmatim noftrum iniequitui• mukitudo , impletur illi-
co tcmpkim, ac mille ampkus ex ipsa Batauia ftanc auditorcs Hxreti- .
cum bkuciOiicm audiucre homincs omnino fex quibus ille numerata :
cclcritcr pecunia/e proripuitj ncc porro vfquam, kcetdikgentiiTimc fiiie
aCa-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 78!
a Cacholicis , fiue a iliis quxiims , apparuit P.cccnriores qui variis per
.
BelgRim catheclris flomcre , ne eorum commemorano lauidiam conci-

liec, tacinus prxtcreo. Ncque hxc ad pompam lcribimus lcd ad vtili- ,
tatem . lUud conllat ,Societatis vocem e iacris adiiuc pulpins gratiili-

mam ibiiare Belgis Catholicis, hxreticis formidandam vtnique incc- ,
rim fmcluoiam. Dicicur in PiOuincia ad populum a nonris, intra anni

ipatium, quiiidecies miUies ducencics & iexics.
concioiiatorij muneris MilTiones habait, quintus labor. Qjiin
inttu
Noiienim qiiibus circLimi'cribimui:moEnibus, iiidcmlaborcs tcrmina- ^^*^'"'?
mus. In circumiacentem agrum, pagos & oppida excurricur; iii cxneras

^^'j'^"'"''^'
regiones-, in alcerum quoque orbcm. Haud idnel hinc in Indias, Sinam,

Paraquariam duotaBclgarumcolonia. mitto iftud. ied ncque hic attin-
gonaues, caftia, peftem,Hollandiam, dcquibus alcera capitis partc iiii-
guladm. Illas hic Miflioncs dico,qLiaiLim in ilnguUs Collcgiis eft viiis,
quando ex iis nouniilli, tamquam ex arcibus milkes , in Catholici Bel-
gij locanobisnon habitata mitamtur Ipiricalem populis opem qua,
pofluiit ratione lacuri Habetenim hoc zelus, morc ignis , qiiamdiii

.
materia ell, agit, nec nifi deficientc pabulo quieick Atqiie vt colonus .
nuUam terrcT bonx particulam filudcerc patitur , ied vfqucquaquc co-

lit; itanihil Belgij fiue in vrbibus, fiue in agns,vndealiqua ialucis feges"
iperari poteft, incukum reliquit Sociecas. Qu.id illa Flandrice Occidcn-

talis ora ? iilucilris olim, at nunc Patrum noihorum ilibada laboribus,
&iudoribus irrigaca, qiiamdam nobis paradiii rpeciem repndenrat. Iii

Bergenii ditione ,
yeneficia qua: paflim inualuerant ,
profligara Bur- .
burgiim, FurnÊ, Hondifcotum, vicina oppida, adiuca . Et Hondifcoti

quidem dimicacam fed iniignius numquain ie
aduerilis harrciim diu ^
luamqne operam Socictas probauk , quam aimo m. DC. xxxvili. pe£

facrum Quadrageiima; tcmpus ,quo Sacerdotes hini, pr^tcr quocidia.
nas conciones & catcchifmos, indidere incolis nouos colendiE Domini-
cx pailionis ftimulos, dirpofitis varia ftadone myfteriis , addka cclebcr-
rnna Supplicatione myrteria ipfa ad viuum exhibente . frcqucntaiituf
nunc ftationcs illa: diu noduque , muiitata. & niilliienum mcmoratii
pietarc. De Furnenii agro qiiid iacis dicam ? in co pagus eft D.Comclio
iacer , vbi vno tempore Sacerdos vnicus nollici• mille amplius capita ex-
piauir, & facro epulo reiccic. In akcio qui D.Vincentiiim colic/requen-
da homiiiLim cogcnte, ad tcrtiam vfque pomcridianam non iemel fuk
diiliibuenda communio At Cafletanus ager fpem ipfam coloiiomin
.
vincic vbcrtate ilia. qiiouis in pagoquotmenribus communicant mul-

ti, cum nemo nec feliis lolcnnioribus folercc In familias nobiles , qua- .
rumilliic toto agro frequcntia cft ^ pms mos introduolus conuocand:^

ante ciibimm familia: ad Laurctaiias omnmmqueSanolorum Litanias
vna reckandas. Ager vero BcUiolanus vc praris & pafcuis, kaerrori-
tus aliquando &c prauis moribus percclcbris fuit Iconoclafta: qui dc- .
(
indepcT tomm Belgium fccde grafiati funt ) iii vicino cunabula iua ha-
buermit. proceisere eciam indc plurimi noui Enangelij priecones;ex vno-
que pago Belliolanx ditioni lubiecto amplius trccencos prodiiiTe ipii-
met glorianmr hxretici In hunc campum noCtra feie explicauin indu-
F f f ff 5 ftria.
782 IMAGO PRIMI Si£CVLl SOC. IESV.
llria, cumquc iam hsrccicos noii reperias niii paucosy
icaexp.irgaiiit, vc
tbitc 111 viliis intcr dumcta lacitantcs quos tamcn iplos miirioaanj no-
:
ibi cxagicarc non dciinunt conilatque vno anno Viio in pago , vt de

;
aliis taccam pliires viginti Ipns nonn^mo pcnnotuv

hxrcfim ciurallc .
,
fiucla cx Miilionibus^rcportato j florcnos daccntos & quinquaginta an-

nvios Saccrdoci ad forenlcs iilas cxpcditioncs alcndo liberalitcr addixic.
lam aîi Corcraccni quaiita cukura Anno m. dc. xx. cum fons indi- 1
cilcnt Indulgcntix' catechiitica: , cantus cdncuriiis fuit ^ vt vniim in-

pagumad dcccm millia ruiticani cum iuis Gurionibiis crucibus labaiiiL.
cjuc conflucrcnt. Ad vicina quoque oppida cxeurtitur : in primis Me-

nenas vbi cuin nofter anno M. p.• xcix- coiicionibiis ad milites rci
,
prcilillet inolitam pocandi iurandique licentiam ^ vni alicui verbuin

blaiphcmuin Forte prolocLito ipic Capitaneus mcdio inforb, rciiqiiis
oiniiibus circumilantibus , linguam pugione pertbrauit . Quid Golie-

gium Bmgenie? advaria& viciiia holli loca mittii: fuos , Audeiibur-
giim, Middelbiirgum, Dammas, Blankcnbcrgam, Oftendam, ad pfcT-
iidia propaauaculaquc Slufis obieda j in quibns omnibuS annue exco-
lcndis iltorum Patmm a/ridiius verlamr labor. Gaiidaui autcm lacobus
BlofiLis Redor,caius animos non capiebat vnius vrbis, quamuis anlpliil
iimx , ambitus , in agrum late circiimiaccntem coEpit excurrere anna
M. DC. III.- Ad cekbernmuin D. Nicolai faniim iexto ab vrbe 1-apidc
MiiTio infticiitajibique adfrequentiiTimam concionemjrepetitis per diem
vicibus,vtilicer didlum. Iiitcr alia impctramm,vt feftis diebus officina•,
qux intcmpcibuis nundinationibus patebaiit, occltidcrentur vt iacra? j
Communionis frequcns clTct vfus j vt Sacerdos e pLiblico aleretur ,

qiii
pucros & rudiores cacccheii formaret . SaiFi arce qiiinque leucis dillica
grailabatur pelbs : muki quocidie mortales Sacramcntis dcftituci extin-
gucbantur. Vicini Partorcs mctii contagionis diicrimini ie iubduxe-
ranc. Miffi g noftris duo ^
qni, dum deixuiret lues, miieiis & iblatio &
faluti elTent . Multi prope Hulftum foilbres eranr ,
agrum inunda-
qui
tum iupcrilagnanteilliiuionc libemretit . In horum numero tcr circicei
mille dcccriore pcftc laboiabant ;
qiioiuin multos qui miiiu^
fuerat Sacerdos noilcr ad veram rcduxit fidem. Miilioiics ciufinodide-'
indera:piLis repctita: tanco feruorcfrucbuquc, vc codcm in loco ae die
quandoque fexies pro concionc dici vfus portularct . Aloftana qiioque
ditio fane ampla, vrbique in piimis G<n:ardiinoiititim,egregiam Societa-»
tis cLikuram fua ti-uge commcndat. Campinicnicm vero agrLim longc
vaibilimum , qiixqiie in agro iiinc oppida , incredibili ftudio excokiic
Societas, cum perindudas kccrcc nunc circLimurgcnte bcllo intcrclu^
:
ilis ad ea loca aditiis , vt iaboris noilri iparia

, fic aiiimoiuin lucra con-
traxit. Antc ipfas ( quis crcdat ? ) Bredir porcas , trcndentc hxrefi , Pa-
trmn akquis tria fimul capitiim miUia, eodcmquc tenipore ipsa iii Brcda.
PJiikppuni Principcin Auraicum cum coniuge vniueisaquc famiiia ex-
piauit, iacroque epiilo rcfecit. Quin eorum virnis haud contcnta Bel-
gio, vkcriorem laboris arcamquarrebatm Leodieniium fiiiibus: qub ad-
mittebanmr non folum bona Epifcopi Eledoris gracia, fcd & officiofis
alkcicbantur inukamcntis Fuic cum par vnicum Sacerdotes excurfione
.
. .
'
viiica
Vnica Hafletanam ditioncm , locaqae vicina peragrantcs quinque h o-
,
minum millibus vno tempore impeitiuere Sacramenta bis mille de to- ;
ta vita confitentes nec raro quinis in die Jioris, per iiitemalla

audiuere :
necelllirium de rebus Fidei ad coiicionem frequenciirimam iuxta & ^-

rantiilimam habuere feimonem. Mos ibi longe peiTimus inoleuerat
inepta; illius confeiIionis,qua generatim fe peccalle facebantur,& habcre
opus condonacionis. Nec gregem modo, ied Pallores ipfos arauis mor-
bus inuaicrati quorum alij venerem aliquam alebant domi , aberrabanc
a Fide,noil:risque fpeciatim peccata confiteiida docencibus reclama-
alij
banc, quafi nouarum harrdum dilTeminacoribus Toc tantisîe malis .
exftirpandis magnopere iniLidatum j &m

diiceiTu petentibus Parochis
modus , ignoraiiti populo quotmenribus ita
fcripto datus confitendi
(
ipondebant pra^legendus. Ex Louanienfi CoUegio itum fubinde iu

)
Ardcnnatem iiluam vbi mores homiiium, loci naturam imicati, cultu-

j
ram haud mediocrcm cxigebant Excila tamen vitia improbo laborc

.
&iparia Fidei icmentis iii magnam meiTem Pauperciili Ardennatcs.
vt grati eiieiit, triticiim , carnes , & id geiius miika Patribus oiFerentcs,

efFuiis lacrymis immatumm abitum profeqLiebantur. Nec otiofaince-
rim Rursinunda. cnkores in vicina mifit oppida Mafecam , Stralenam,
Ercleiiiiam, Sittardiam, Vuchtam, Hinsbergam,Weertâm. Tot fimul
locis adnibita cukum, qua concionibus Quadrageiimalibus qua cate-
,
chiil-nis qua priuatis congreifibus

,
populo tam propenib,
j vc Weertxic
nonnumqiiam in catechifmo tria hominum millia cenierencur. Nobi-
liiiin muki ad veram Fidem ab hxrefi rcuocati, pkires e pkbe Exftir- .
patis vitiis, infita pietas pukherrimo germine adokuk Hxciiioppi- .
dis. Pagi, quos excrema p:cne barbaries opprelTerat , ad ChriftiaiiiE ykx

normam inftituti. Paftores Sacerdotesque mukislocis concubinarij ad
caftiiTioniam vitxque puritatem tradu6ti . Sed infinitus fim , fi vel ac-
tingere coner qiiê rure ,
quas in vrbibiis Societati non habitatis perfe-
citmiilionariorum labor Collegiorum omnium eft, per agrum cir-
.
cumfliium, iii vicina vndique oppida penecrare Dunkerca Grauekn- .
gam cxcurritur &; Ncopoitum ; Ipris Dixmudam ; Cortraco Menenasj

Alofto Gerardimontiuin ; Antuerpia Hulftum ; Lira Herentakam;
Bruxelks Viluordiam; Loiianio Arichotum, Tiienas , Sichimas , Dieft-
hemium, Gemblacum Geldoniam. Denique non oppidum eft iioii
, ,
pagLis quo non percingant fpecioii euangeUzantium pedes

,
quorum ;
akbi ad hebdomadas, alibi ad menfes coiiftaiitia eft pro varia excokii- ,
di ibk natura. Arces item omnes & propugnacula fluminibus impoiica,

vel hoftibus finitimis obiedla, diuinorum carent iblatio quiu
fere ;
ipia qux iii Antuerpi;^ tutelam prxfidiario inilrudla mikte Scaldis ha-
bet iiauigia vbi maior etiam indigentia) pars laboris ilinc, qiiem in
(
MiiHonibus Societas exantlat. Anni nuUa foknnitas eo noii aUquoc Sa-

cerdotes vocat, fxccm. illam luftrationc iacra expurgacuros.
Sextus labor, Sacramentorum Pcenkentias & Euchariftia; miniftra- ^^-^'^ ^^'
tio. Ante Societatis aduentum rarus Belgis & fere exokis Confeikonis ^J^,',^^^^
vfus: quiprimus ad hasrefes gradus fuk. Confeilione , nuUo magis fre- mtmsira.
no compefciair vka^ kbertas , mater omnium vitiorum. Carolum V. ""•
Cxia-
l
7 IMAGO PRIMI
CcTfarcm rogabant Luthcrani,
S.£CVLI
ferret
SOC
legemConfeiTionis
lESV.
: ex quoenim
illacciiaircCjîcclera omnia irrLipiite. Rific C^far; & erat ridenda de-
mentia poihilantiiim, quod fponte abieciilenc. Icaque Socictas a prin-
cipio tota fiiic iii huius rcilicutionc Sacramcnti; in quo velutcardinc
verfacur OrthodoxaReligio, & animomm falus, Conatum fLicceiTus
iEquauir. Confitentium apud nosinfinitus iiLimerns. Antucrpia-, vt de
aliis vrbibus hinc itatuas, m Profefsa domo daiit aures confiteiitibus
CoUegio- nequc tot
viiiinti fex Sacerdotes, alijque fLibinde auxiliares in
tamen. qua fefti rolcnnitas eft, numero audiendorum pares. Ecquam-
quam in noftris prarcipue templis hoc munere fungimurj tamen & Pa-
rochis, quod (xpc fit, inuicantibas operam commodamus. Amant fa-
ne multi Bclgarum, nefcio quo pado, apud Socictatis hominem confi-
teri id iam inde a principio appaiLiit. Louanij Adrianum immenfa
.
poenitentium,iiue Academicorum,iiLie ciuiLim,corona cingcbat. Certa-

ri diceres pro illo Coiifell"aiioi&: icgroti homines, fi ante mortem Adiia-
no vti poterant, in bona felicitatis parte reponebant. Quid, quod aucrfi

alias hoftesqae Socictatis iii hoc iint amici, nolbaque opeia vtantur?
Magnos quoque viiOS fcimus, poftqnam a nobis alieni iemper vixe-
rant, mori noluifle, nifi apud Sacerdoccm nojftmm totius vitas noxas
depofuiiient, tunc fcilicet fecure moiicuri.
Stabilua huius Sacramenti frcquentatione, falntarem qnoquc gcnc-
raliter dqcota vita aut eius parte confitendi morcm Societas induxic,
noii iinc adiierfario &
pugna. Potens Antuerpia: concionator acerrime
ab Antiftite filentiojvfuin illum adeo
in nos inue£lus,non niii imperato
rationi conientaneum damnare ceiTauit. Porro Deus placeie noftram
ilbi operam in huius Sacramenti miniftratione, cum alias, tum
perfpicue oftendit anno xciv. Menenis, quodoppi-
pra;teriti farculi
dum efl: haud procul Coicraco, milites duo cum moicc lu6tantcs vbi a
noftro Sacerdote auditi funt, aker integram coiporis fanitatem eadem
hora miiabilicer conicaitus eft, alccr requenci luce c lc6lo fnrrexic inco-
lumis. Prxcer fcelemin cxpiationcm formandis quoquc ad perfcdlam
virtLitem animis infudac Confeilariorum labor. Nequc folas hic San-
aiimoniales aut dcuotas Deo virgines viduasquc intclligOj fed prscftan-
tes pnmiquc ordinis in Republica viros.
Quid de fanoliffima Communione dicam ? obfcurumne cft,lan-

guentem toto Belgio ac prope emortuum illius vfum, ilacim vt pcdem
aliquo infeiebat Societas, rcflomillc? exemplifne igitur opns iii reclara
&rccenti? Winocibergis, qiiod vniucria memorat ciuitas, duxtrcivc
muliercula: feilis etiam prxcipuis. Pafclia excipias, racio epulo refi-
ciebanciir paiicis ab adiiencu noftro annis cenfa hnt ciuiuin millia;
:
Caileci cerco nobiliiim viromm teltimonio conftac Tcnos homines fo-

lere odonos nunc parsoppidi potinima frequentac Bellioli plii-
aut j :
res iam vno aliquo feriato, quam antea Christi nacali , auc fcfto
Pentecoftes die : Rurxiniindx vix antea quiiique & viginci toca vrbc;
mox in folaiede noftra rcptiiigenti. Annua deinde CommLinio m nicn-
ftniatn plcrifquc eft. Ododecim millia templum noihuni
quotannis numcrat inea ciuitate, qux vixquadringentos tradlaiidis ar-
mi-x
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIGA. 785
misidorteos ciuGs habct. PedemHallis polLiit Societas pl'iciie Vimnis
pLuificatx, annolcCcuU vigeiimo primo: portridie cam lolenni fefto, &
talKTclccoc Marianis prodigiis Jllultri,communicantes omnino vnde-
cimj nonpluiesfu3ic; &: horum fcptem cx fubiubana nobilis viri fa^
iiiilia, quacuor reliqui eranc ciues uuiig millia fpedantur. Quid per-
:
cgiini ? ex ceiitcnis vix ac ne vix vnicus iacram adibac iam ;
nec vnicus non adit. Srnpuit Louanium dic vno bis mille homincs,
au6tore Adriano noilro, ad Syiiaxim accedere, cum antea paiiciflimi
Iblerenc. Antuerpiai Profeila Domus
ipatium fupri ducen-intra auni
• ta& quadragiiita communicantium millia numerauit. in vniueri^
vero Prouincias domiciliis amplius daodccies ccntcna& trigîntaquin-
quc non femel fuere rcceniica. Et adhuc cuiquam pamnm opcrx pre-
tium fecilTe vidcbitur Sociecas , porteaquam ad ca^lefte conuiuium,
ad wnx fonLem ad pignns icternae glori^ tot adduxit morcales ? Ne-
,
qiie ceiTamus incerim nouis Itimulis hanc vrgere piecatem, ne tem-*
porLimlapru ( qiiod iii humaiiis frequens) aliquando langucfcac. Ea

caiiiia eft cnr Commiinionem Generalem dudum vGtatam alibi, o-
ptiino confilio in Belgium nupeiinuexerimus. Non enim, vt quidam
iiiiiftie iiiterpietanturabducendis aliunde in noftra terapla ciuibus
,
iiiftituca eft; ied iacenti multorum pietati excicandê. quem finem ia-
ne confecuti iumus. Conftat non paucos hoc inuitamento alledos fre-

quentare Communioilem , alias indubie negleduros porro fre* . &
qucncarenc plures, ii non eos intempeftiua quorumdam abftraherec x^
mulatio. RuriEmundeniis Senatns rcm infigniter promouet, dum eius
nomiiic & infcriptione ante aram mediam candidus eo die cereus mul-
tarum librariim iucet ; vtinam &c pra^luccat exemplo talium enim ho- !
neftiilima eft imiratio.

Nuncad perpetuam noui laboris materiam cafcercs noibcomia & Sept tfHU-S
tranfeamus quo fere nulla viitutem inuidia comitatur. Habet vnum-
;
^"""", car.
quodque deij2;natos Patrcs qnibiis demandata cura eft pu- ^

"Tocomia,
,
Dlicas vrbium cuitodias rrequcnrare, muandis captiuorum animis cor-

poribusque; nifiquod communemomniumoperam numerus aliquan-
do pofi:ulet,quemadmoduin rion ita pridem faclo opus fuit, cum Bra-
. bantic-E Flandriaiqae carceres , captis ad Caloam Barauis, ad Audoma-
rum &Theonis villam Gallis, angiiiti eflent. SocietastuncpotiifimuiTi
folacio miferis & auxilio fuit: non finc laboiis prarmio contagione, qua:
noftrorum multos in vkx difcrimen adduxiCjquordam etiain exftinxic»
Tanti erat prodefle vel holBbus ad raUitem , ii tameii hoftes vllos ha-
bet chaiicas Chriftiana Giindaui certe qnotquot captiuorum mo-
.
riebantur, omnes expiati funt a noi]:nSj& extremorum Sacramentoriim

rnuniti prasildiis amplius duccnti . nihilo alibi pauciores. Inulitara
quidem ea tum meffis fuit-, nihilominiis tamen magnam iatis fibipro*
poficam habec quotidianus labor, Winocibergis prxferdm ac Ehin-'
kerce, vbi ducencos plerumque feruat carcer, ac fere hierenoos, ex
hoftibus maricaptis quornm miilcis ad fanam fidem per nos addudtis
;
felix captiukas reputanda. Annus nnllus elt, quin vigmtieoqiieplu*

ics reiipircaiit. Subinde dc Turcse aiiquot abimpia Mahumetis fiiper*
'
:\,- Ggggg ilitione

IHrione ad Christvm tradiKfti. Cetcrum animis captiuoram hxc
pailim oblequia impendimus , catcchefin, exhortationes pias,Sacra-
mentorum adminiitracioiicm. nec paucis locis ctnatum, vc MilTa: facri-
ficium pcraaacur. Poft animos ad corpora curanda conLicrtimnr,con-
quiiitis in veftimenta , in cibos, in pharmaca eleemofynis j non raro
etiam in lytriim, quando non de crimii-ie fed pecunia poftulancur.
ceiitis captiuis fLipra ccntum libertace donati
vcl maxime augent morbi ex inedia &

.
Certc anno M. dc. xxiv. Winocibergis iioftrorum patrodnio c du-
Materiam laboris
fquallore frequentcs. Carcer
vnicus quandoque centum conclufit xgrotos: quibus omnibus impen-
{x operiE merccs fuit contradus ex pxdore &
fordibus morbus,& mor-
bum fccuta mors: in lucro icilicec reponenda, qiiando in tali caufsa qui
perdic animam fiiam, in vitam a^cernam cuftodic cam.
Ad carceres & illa fpedat opcra quam morte damnatis impcndi-
mus. Quo in genere illud memoria dignum: Anno fa^culi primo ac vi-
gefimo Dunkercanos viginti duos vicam in nauali prÎio ftipulatos
infami ligno fuipendit Batauus. quam reueritatem lege talionis vlcnra
Archidiix liabella, mandat totidem Hollandos Diinkercas captiuos fi-
ne cundatione fuipcndi. Ex magno numerofeligendorum capitum

iiidicium ibrti permiirum: ercpti camen Cacholici, extraqiie alGam po-
fni funt ope noilra. damnatos omnes ad Fidem traduximus ab hêrcii,
prxcer Mennonis vmim ,
duos Cahiini perdnaces aiTeclas, ad extrc- &
mum fpiritum animauimnsi impecrata quoaue fepulcri gratia, func- &
re in Catholicum morem rice procurato. lilud qiioquc fingularcm di-
uina^prouidentisE obreruationem habet , quod ipfis Corcraceni Collc-
gij initiis fadlum acccpimiis. Sacerdos nofter neceiTanum ker agens,
in latronum hxreticomm, quibus infcftiE erant viai,manus incidic: icd,
Dco bene difponente, duitorem infaufta^ turm^ inufitata qua^dam
iiibiic humanitaSjVt neque ipie vcl vcrbo liederec Patrem, neque a fuis
la:di permitteret. In cuftodia rednebat tantiim ,

perque filuas & auia
Gircumducebac. Quin de falutis cura monentem libenter rcucrentcr-
donec Canonicis force precibus in-^
qiie aiidiebat. ita dies aliquot a6ti,
tencum coiifidenter incerpellans,Haud diuturnam, inquit , forc nobis
hanc gralTandi liccntiam praîentit animus eaque caufsa fcito te beni-
;
gne habicum a me, vt mihi poenas breui, quod ominor, daturo mcmor
beneficij viccm referas , acque in extremo fupplicio opitulerc id iam :
fpondere te volo. Mirabatur hominis orationem nofterjfpondet tamen.

Poft paucos menres publico Magiftratuum fatellitio purgata: via;, la-
troncs capri fugatiqne. Dud:or ille Corcracum perdudlus, ftatim in-
quirit de Pacre , ficfupplex vcnienti, fidem obnoxiam exigit, hxicCim
ciurat, peccata dolenter agnofcit. Incerea capitalis iententia ferebatur,
& ad ilipplicium icuro accedebat
comes altcrius Ordinis,cx loci confue-
tiidinCjSacerdos. Hic tum illeSenatumdocere incipit, qua fponfione
obligacum habeat Patrem noftrum, cui nuper in filuis capto noii
iibi
modo non enpuerit vitam , fed omncm cxliibuerit cum hoiiore huma-
nitatem : proinde orat cum moricuro adiutorem dari. Annuit, vt
fibi
par erat , Senacus. llUco aduocatus nofter adeftj quo comitantc,laccus
ad
ad rupplicium latro perrexic, mortemque iniigni conilaiitu & pietatc
iuftinuic. Denm crederes publico teftimonio vtilem hac in re Societa-
tisoperam commendare voluilie. Viaic BrLixellis Sacerdos,qui, tieceii-
tis & quadraginta quacuor morcalibus ad necem iudicio damnatis , ip-
fe vnus vix quiiidccim annomm fpacio opiculatus eft. ab vno diice
omnes.
lam in nofocomiis quantus labor, &: par labori a contagione peri-
ciilum? ac pra^tefnoiocomia, ad quaiiiis priuatoiumiEdes , vbi morbi
fiinc mortisque dilcrimiiia, continuo vocamui': neque necratur opera
iiue incerdiu, iiue nodu, quamdiu qui mictantur, fuppetunt: cuiiis rei
tcftes liabemus vrbcs omnes, ac pra:cipLie Antuerpiam,vbi decem ikpe
ac plnraSociorum pariaiii hoc obfequio foris pernoitanc. Noti voceiiE

ignotive, hoftes aut amici, nihil fane dirtingtiimus :Tros Tyriuive
fuat, nihil intereft veriE Chriftianxquc charitatis, non quibus iefe im-
pendat, fed cuius gratia , confiderantis. Itaque p.^.ratas omiiibus viî-
lias noftras habemns , nifi quod paiiperibus paratioics, quornm noii
animis modo, fed &i corporibas nccellaiia auxilia feire pietas maior
impellic. Etquamquam hic labor prxcipuc dcfudac ciiiij quaiidoque
tamen , ciun kit occafio, complcoticur miutem, qni'& ipie pars eft
Reipublicx, &
ciuiLim faluti ac commodis fcruic. Duodeaigefimus
eft annns, ex qiio noiii prcefidianj Dunkercam intiOduoti mifere ilei:-
ncbancur morbis cx egeftate natis , &

aceibiilimo geki, quo mare ip-
fum aliquoc leucis concretiim rtetit, immemorabili exemplo. Hic tuiil
Patres vibe tota corrogarc ftipem, curare ligna, culcitras, cibos, phar-
maca; famulari iniferis eo aiie6lu,quem poftea miles dcprxdicare non
cclTauir, nullo alio deinceps nomine compellans noftros, quam Patres
fiios, quibus fcilicet rernatam vitam fiiie dubitatione deberet. Neque
tum noiia eo in generePatrLim chaiitas fuit.Speolauerat Dunkerca eciam

prarftaiitius anni fuperioiis exemplum , quando fcx oneraiix in por-
tum muehebanmr, in iisque militcs Luiitani mille reptingeiiti. ea claf-
iis quoniam opinione citius appulfa erac, haud permiiTus miles cxfceii-
dere, donec de co ftatuercc Princeps acque interim morbi gralTaban-
:
tur in confeita morcalium turba , asgris fanisqiie triftiilima focietatd

permixtis. Ex Sacellanis tribus clafieir. comkatis valentior vnus cu-i
rabat pauculos honeftiores quibus iingulari gratia conceiTam erac vr-
,
bis noiocoinium;alij duo in militad colliiuie animam & ipfi agebanc.

Vbi ea calamitas ad PatrLirn peruenkaures, impigread naues coniio-
amplius ieptingencos, nihil morcuis
lant, ac mirerabili fpediaculo a^gros
diftantes, omni medico ac Sacerdotc , quos periculi arccbac cimoi',de-,
ftimcos reperiunc. ipfi totiuuandis impaies, aniiuunt Winocibergenii-
busSociis, &cominuniopcraremincuQibimt, dant aurcs confice-
iii
tibus, exciema conferunt Sacramenta, pdmaiias vrbis fcminas ad pa-

randa obfonia & pharmaca hortantur, parata ipfi iii naucs inferunrj
iuismanibu"? indigentiflimo cuique minilh-anc: denique infimisapud
Regios Vtxfc3:os precibus agunt, impccraiirque exfcenfionem muko-
fum; quasniii fieret , iam iiigrauerccn.s in hoias maluni abfamerec vni-
uerios. Nec obicuro fanc, teftimonio ram illufhrem Pataini charita-
G w
gr
ip
j, teiT*
î^ IM AGO PRIM:I S^CVLI SOC. lESV.
tcm DeusapprobaneceiifenclLis eft, quando in prîend adeo vicx dif-
criminc conilicit omnibus valecudo ; &
ramen ciuium muUiSj vel fola
morbidoriim milimm afflatn, vcl vellium contada adha:rercebat lues<
Hibcrnabac Gandaui Ncapolicanus tiro, morbisquc& inopia coniu-
mcbatur anno M. DC. v. plurimi paiTim pcr placeas ab omnibiis de-
icrd intcribanr. ImpetrauicSocietas apud Scnatiim, vt eorum quadrin-
genti 2,publico nofocomio cxcipcrentur quos noftri virebanr, ib- :
labaiicur, iuuabant, eo fmdu, ncmoex omnibus vtfuerit quinon fa-

liuari Poenitentix Sacramcnto prnetcricx .
At fi vm-
quam fiue ciui, fiue militi, fuam hac in partc probauic operam Socie-
labes expiarec.
tas, tum profedo potiilimum, quando multorum meniium diriirima

oppugnatio tolerata fLiic Sikiceducis, Traiedi, Bredx. Perpetna mor-
bidorum vulneratorumque calamicas diuino noclurnoque opus habuit
aiixilioj quodnihiloquam lOgabanturfegniiis priEftabant Pacres. Quo
in opere charitatis duos amifimus Breda;, quos ad morimrum aliquem
properantes, holHlis globiis ex improuifo allapfus focde laniauir. Exi-
inia quoque Patmm pretas in egenos eluxic iliperioris feculi annofe-
ptimo &: oologefimo , iiitanta aniionx fa:uida, quantam nulli Belga-
l\im annales prodidere. omnium laboi' erat emendicare frumentum

ab opulencioribus quo copiose coUedo diftributoque, iliftentata eft
:
pauperum vita, paucos vt fames abfLimpferic, qux mukis alias millibus

minabatLir. Sed iiiigularinm fit infinita nai-ratio. vc cnim infirmoruin
hominum ac egenorum, neque defnit vmquam, nec porro defuciira cil
copia , ita ncc nobis illorum auxilia profitentibus mateda perpetui
labods.
Ociaufu
ahr, Pa-
p^ce inccr diiHdences concilianda bene collocatus labor,
Eft Sc ii^ &
execnplorum pleniilimos habemus Annalcs. Innnmeras litcs mercato-
net. rum Anmerpix, innumeras virorum Principum BruxdliSj luo com-
pofuit arbitdo P. Carolns Sci'ibanius.Lirx,oppido Brabantine, plebs in
Magiitratus fuos aliquando armata prcCceiTerant famofi libelli,
iiiit j
conuitia, minx, &

ad vim excrema fpeolabac audacia. fruftra loci Gu-
bcrnator, fruftra Clerus racrique Ordines flammani iedare conaci. De-
fperaram concordiam noftd conciliare aggrediuntur , tantil induftiia
coiiftandaquc, vtpartium conienfu commillam fibi cauHam cognoue-
rint, ex arquo bono pacemque vrbi optaniilimatTi reddide-
rtatuednt ,
niit; cui firmius fanciendr Sacrum euchadfticum in facello nojftro fo-

lennicer decantatum. Ec Senacui quidem tantopere Sociecacis in arbi-
trando xquicas & prudentia probaca, vc pkires exinde fummi momen-
ticontroueriias e foro ad Collegium tranrtulcdnt, noftia fentenda de-
finiendas. Halli'?, oppido Hannonias, pdmadas tamilias duas grauir-
iimo odio pugnantcs , & cum his vrbem totam in partes diftradam,
toco iam feptennio frnftra componere laborabant Magiftratus facer ac
ciuilis. Robertus Malcotius Collegij Redor ka tradauit diflidentium
noiiit cauflam , 5
animos, vt communi vtrimque fLiffragio lediis fic arbiter. Solus cog-
diremit arbitratu fuo, pacemquereuocauic tanta
populi gratuladone plaufuquc, vc prodeiuid in publicum Malcodo
fauftis vocibus vniueda ciaitas acclamarec. Cortraci modica fcinnlla
litis
litis magnum
inimicitiarum cxcitarat incendiam incer duoCapitiila:
cui exftinguendo bonoriim omnium infudarat induitria iirito conatu.
fecicDeus, vt Patres noilros admitterenc arbitros. lcaque Gandauo
Coniiliariiim cum vtdufquepartis adoribus accerrunt, qui coram no-
ilris controLicrfiam dirceptenc. Ccetus triduum ad a:des noftras cogi-
tur. expeiidLuitur momenta rationum, deniqucPatrum arbitratu po-
nuntur odia, paxque conlticuitur , incredibili ciuitatis giatulatione.
Quid nunc dicam graues &
totis vrbibus periculofas ieditiones , ciuein
inter ac milkem vcrimqne adarma conuolantes, noftra potiifimiim
opera reftiiidtas ? Annns prope quinquageiimus cft, ex quofcditioius
dilatomm ftipcndionim
miles incautis ciuibus Cortragiim ingrelVus,
damna communi vrbis expilacione reparaturus, medio foro explicabac
aciem, prxdamque defignabac, haudimpune profeilo pafiuris domi-
nis fua teola ipoliari.Cruenta enimuero minabatur tempeftas , qnam
depuirurus Sociomm labor fruftra fadabat apud frementem railkem,
neque precibus neque rationibus actenmm. Ergo vbi verbis nihil pro-
ficivident, ex cede proxima facram deferri curanc Hoftiam, medio &
locari foro. Tum inermes ipfi incer armatos diiairiant, perqiie prarfen-i
tem Deumobteftantur, necrudelicatem hoftibus debitam in Catholi-
cos ciues furor armatus effundat. Orationis vehementia repreflit indi°
gnabuiidain rabiem, ipfaqLie in primis reuerentia Numinis magno :
cum fremicu illiiis iii terram armis, in genua omnes prouoluuntur,

DeuiTK^ne venerati, danc ciuibus dexteras, pacemquc pollicencur. Ica
ilridos muciOnes, & parata ciuitati vulnera,fuis prope vulneribus,
certe vulnerum mortifque priEfenti periculo, Societas auertic.
Noiius labor in cxcolcndis pia commentatione humanis animis ver- J^'o»>^ J'*-
facLir: res Societatem in ipfo exortu , Louanij in primis , reddidic Zrltua^
commendabilem. Nam &

Ruardus Tapperus AcademiiE Cancella- iiumExer'
riiis , &
Theodoricus Hefius Leodieniis Prodecanus , Ludouicus ""«"'»'«'• &
Blofius Abbas La^tienfis, iii hanc ingreiii palieftram, exerccndos fefe
nobis tradidere, eo fru6la qucm

quamplurimis optabanc eiTe com-
ipfi
munem. Itaque Bloiius Cociiobitas omnes fuos eifdem ipiritalibus

cxcrcicamentis iniliui voluit exftatque Religioiiflimi viri epiilola ad
;
Adrianum Louanienfis Collegij moderatorem Lxtiisdacajqua primiim

grates agit quod Ignatij precibus pereum eiTet commendatus , deinde
iibi de fuorum mfticutione per Vfmaruin GoiiTinum Sacerdocem 110-
ftrum gratuIatLir, ac denique exclamat VtmAm hoc faSium futjfet ante

:
mnos 'niginti! ita enim cum fenionhiis multo melmsforte Ageretur. LcuiddmHi
benigmffimum Oeum^ quiper ijos tflxm rAtionem nos docmt : ex ed O* ip/iu^
1)61 honor ^ ftlus xmmdrum^ '-uti
domi (nx
confido, confequetur. Anno M. D. LXI v*
Dublineniis Prxlul , vir nobilis ac priidens, poftquam Lo-
uaiiij apud nos pia ha:c obiuiilet Exercitia, omni ftudio & contentionc
perruaficSccpIianOjMariaz StiiartgScotorum Regin^ adSnmmum Pon-
tificem Legato, ex prima nobilitate, fed nefcio qua caufsa a noftroriim
coniuetudine prorfiis abhorrcnti , vc & ipfe commentationibus illis ali-
quantifper vacaret. Vix guilarat Stephanus, cum coepin tanto animi
afFedlu Societatem profequi, vt ex ea nonnuUos ardentiilime pecerec fe-
G 2 2 2 S
& & 5
'
ûm
790 IMAGO PRlMt S^CVLI SOC. lESV*
cum dcinde in Scotiam profeaLUOs. Haud diu poft, quafi nexa quo-
dam conlliidla tencrctur tranrmarinornm Prxiulum piecas j Richardns
ArchicpifcopusAnnacanus ex eiidem domi noftrôbitisExerciciis vires
viiiorcmqLic haLifir, tanco muneri digneFmduorcqnc iulHnendo parcs.
'Sed hi cxtcri fiiere. Ac c Belgis magna Nobilicas cxcolebatar,& pix.
cipui AcadcmixDodoresj tum fere quotquot Sacerdotio inauguran-
di. Vix dies erar, quin pixilantes viii, &: eximiiEfpei iuaencs domelti-
ca fex & pluia occupaient ciibicula magno fuo bono , &

variarum Re-
ligionumincremento. Centena aliquoc capitanon multis annis domi
noilra: dum exerccnrm•, afflante ctlefti SpincLi,m iacras Dco Familias
adrcripca poflem produccL'e nominatim^ & iii hoc numciO germanos
fratics duos,honcito loco natos, quorum mcmoranda vocatio. Vaca-
bantuim force Exeicit:iis,ciiin PatresCapuccini reccntes ex Icaliahorpi-
tes in Collegium nollriim recepti vna nobircum viuebanc. placebat &
adolefcentibus ea charitas,qua diuerfilnftitud Religiofos viros inuiceai
profequi obreruabant. Concipiunt &
ipfi talis vitie deiiderium , fcqne
ica paiduncLir, vt alcer fe nobis, akerCapuccinis daret j fab codcm tum
quidem te6to, mox domiciliis non charitatc feparandi. Scimus Fran-

cifcani Ordinis Moderatorem Louanij , cximia picratc prudenciaqiie
viium, negaflc iii fuorum numerum admittcre, nifi Afcericis Ignatia-
nis aiitea cxcLilcos; qnod multoiam viii iibi compercum diccret, hos in
omnem virtutem & proniores & conftantioies exfiikic. Akcrius exi-
mij Coenobiarcha: , poftquam d nobis exercitatos aliquoc e fuis longe
melioreS) quam mirei-at,iecepifi'et, ad CoUegij Redlorcm exftat cpifto-
la, qLUT incer alia iic habet: Omnes T^ligwfiiam inue ab Sxenitiis ?-
lihns reuertentes, adeo confratresfuos humditaie, obedientia, alnsque Virtuti-
husxdifcarunt^vt omnes alij nihd charms habere yideantur,qHam Vefinefmciie
Societati decem ant duodecim diebus adejfe. Implen apud '-uos njidemm illud
Canticorum i. Traheme: te currcmiif in odorem Vijguentorum tuorum.

Anno M. D. Lxvii. Sacerdos noftcr Louanio Huiim euocams , Cruci-
gerosCanobitaSjipfumqueOrdinis Pricfeotum Generalcm^hifce com-
mentationibus exercnic,magno omnium gaudio, vtilicate maiorirqiiip-.
pe quam in miilros confequcntes annos accepimus fLiille difFuram.
Atquc dicamjCxquo Louanij viuere coEpimL]s,in hodicriium
vc femel
diem, hoc cftlrEculo toto, fibiennium demas, mnltorum millium fpi-"
ritualibiis armis noftio du6lu exercitatorum domus noftua gymnafium
iuit: plane vt Societas iftic operx pretium kcilVe vidcri poilic, ii vel
Iioc vno faiclLi labores terminarec fuos. Ac \\xc non vnius Louanieniis
Collcgij laus putaiida, etfi forte fic prajcipue illiiis• frcquens in aliis &
vrbibus meditacionum vfurpatio eft. Alibi Confulares ac Senatorij
viri quotannis, indiolo fibi tancifper iuftitio,dies aliqiioc in fecelHi apiid
iiosponnnt more nolhoj alibiPaftores Canonicique-, integia alibi Cce-
nobia. inter qux olim cxcelkiit Dunenfe, ad exemplum Abbatis fui
Adriani Cancellierrqui vir ilato tempore intra Bergeniis Collcgij fepta
modefte abdicus, tanto in has, vc vocabat, ferias appetitu feiebaciii'j vc
pcdemin domns limine defigens Paradirum iefe ingicdi diccrec tefta- ,
recuique nullos in anno dies fibi fiiiere fuauiores. Inter exeicendiim,

pr.c
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 79 1
prx animi demiflione, quam ipiî pcrfonai dignitas ornabat, ica ex nu-
tii pendcbac diredtoriSjVC inconlulto illo neque daret litcera<?,nequeac-
ceptas reiignaret, ianCte vericus, ne, admiiris iine faculcate caris rerum
humanarLim,oblh"ucrec diuino ioli ac fonti, quo minus radij aitemx
clariratis, ac fincerx dulcediiiis riui in aaimuin promaiiarent.
Taceo primariim vibium Epiicopos, etiam McciOpolicas,quiracris In-
fulis caput rupponere reformidaiiint, niii ante in hanc pala:fl:ram in-
greiTi lacertos luos diiiini Spirkus vnilione folidalient. Eomm multi
iam foleniie habent, Sacerdotio mauguraie neminem non iftis com-
mentationibus excrcitatum. Quid, quod &
ipfis iubinde ha^reticis
hicc via ad falutem fuit ? qno tempore Dordracenam Synodum , vc vo-

canr,hoceft facanc-E conciliabiiliim, haiiciis celebrabat, cgregius aliquis
verbi Minifter eo aduocatus e Scotia,cum dnniiima Gommarifticas illa
Praideftinationis decreca non ferret,Antuerpiam fe contulit,inde Liram,

vbi per hxc ipia mcntis excrcitamenta accepit lucem, eiuratoque Cal-
uino publicam cdidit Romana: Fidei profeffionem.
At quamquam hxc priuata meditandiratio copiofam habet vtilita- "^f'/*''*-
tcm,tamen5Vtquoquo modo commune prodelTetmultitudini, quod'^''"^^
in
vrqueeopiOdcrat fingulisjcxcogicauit demum lacobi Stratij ingcnioL• gefmaUt.
pietas raluberrimum iriorem illum perfacras magni ieiunij ferias,con-
uocato in templum populo, proponend^ ad medkandum Dominic^
paiilonis. Inrer Sodalcs qiiidem Marianos iam dudum pluribus locis
cares vigcbat 5 fed in publicum populi vfum primi extendimus Belga?,
tanto luccelVu, quantum nunc vbiuis cum iiicunditate miramur. Noii
potuit quidqiiam magis ad communem guftumfummis dari, imis ac
adeo ncmo eft vcl.cx illo fupcrciliororum hominum generCjnoua omnia
fallidicndumj quin hoc vehementer ab ipfo probarit principio, diui-
niimqiiefaiius fic inftitumm. Pra^ter fcrmonem Belgicum,ctiam Gal-
lico & Hifpanico , meditanda proponimus pro nationum
vt fert vfus ,
varictate , qno latiiis propagetur

vtiliras. Incredibilis concurrentium
mortalium vis templaiam t"ecic angufta. Sed nufquam qualis Antuer-

pia; mukicudorquai idcircoadmirabilior, quodSodales, quorum maxi-
ma copia, nihilominus priilinam fuo in Oratorio meditandi coiifue-

tudinem rctinent in fingulos dies.
Ingens quoque vircutis pondiis Prcces Antecincrales habent; quibus Otcimm
'"'*'
fortunamm Beiîo, ipficjue adeoorbi Chriitiano , dedic aufpiciuman- J'
nus M.D.xcix. Tamctlienim haud lemelalibitcntatuin quid iegimus mtitta.
per cos dies, vel auertendis ab impurkace mimica populis, vel frenandic
bacchantium tamen conftans nihil fiik neque folenne, donec
giilx ;
qucm paullo ante nominaui Stratius,Collegij tiim Louanienfis Redor, Precet^n•

nullo indudlns exemplo, nulla impulfus audoritatej fcd vt ipie, homo tfc*ttirales
modcftiirimus, faterilolcbat, interiore quodatn animi mftin6lu, f'""'?^
alias
mueteratam illam Bacchanaliorumliccntiam iublaturus, li poilet, iuo-
que in regno fatanam trkimpliarurns , maximis animis & in omnem
^,
cafiim paratis, non diibkauk aggredi nouum opus. qiiod, contia mul-
torum qui fapere videbanturopinionem,Deusbene forcunauk. Non
cnkn deerant graues viri, vt cilomnis nouicas diilidentium iudiciis ob-
noxia.
J^Z lIvIAGO PRIMI S.€CVLi SOC. lESV.
noxia^ rem canti moliminisj dubij facceiluSj iine exemplo, fine audd-
ritatc iufccptam improbantes. Sed Reoloris vicrc conftantia , eam iibi
mcntcm diLiinicus datam handdubieincerpretantis. Ergo impetrarisii
Mechlinienii Archicpifcopo quadraginta dierum Iiidulgennis, quas
obrinercnt, quocquotillo cridiio horam totam ad populi lcclera com-
pefcenda, templo noilro prccibusimpendeient, piiblicad iubec fu-
111
tLiram folcnnicatem. Simul primarios vrbis &

Acadcmiie viros ad ia-
ciam Exomologefim & Synaxim inuitac, populo lcilicec in inagno-
rum exempla intento pra:iciiros. Salubre inuentum confirmauic eucn-
tus, & Deum probauic auftorem. Res icripto famaque per vicinaCol-
legia, inde per circumiedas diifLifa PiOuincias , imitationem accepicj
donec morem complexa eft vniiieiia Socieras , iii venturas a^tates,
qiiamdiu ilabic ipia, propagandum. In noftiO cerre Belgio Iiac vna
machina non mediocmer labefadatum cft fatana: , per eos maxime
dies dominantis , imperium. Credas non Bacchanalia, fed Pafchalia
cclebrari: tantus templa & Sacramcnta freqLicntantiuai numcrus. Vno
tempore fupra 49400. intia Prouinciac noftra^ fines facro epulo refe-
da. Pra^ter oppidanos etiam rufticani vndique concurrunt , tanto
piecatis ardore, vc non diftantia moleftiaque viamm , in quas nox
tota mulcis impenditur, non afperitas hiemis quemquam decerreat. Iii
vnam ikpe vrbem ad quinque rufticanorum millia contrada funt:
quibustot expiandis cum longe impares eiTemus, annuendumfuit lo-
ciis, aliiqae Ordines Religion in auxilium vocandi, ad quorum tem-
pla nirmatim magnos pcEniteiitium greges deducere folemus. Neiic

qiiidem faris mukitudini fempei'fa6i:am..Diinidiaco iam die reftabanc
audiendi mulci, quamuis peripfas odlo horas tentalTenc adkam ad Sa-
cerdocem, prementis turba: vi rcmper excluii. Lepidum quod Alofti
contigit, vrbe noii magna, quo primum anno inftituta; preces. Cau-
ponum vnus aliquis dc graui damno aduerfus nos queftus eft , nuUo
per eos dies a compocoiibus exhaufto vafe, cum viginci quatuor efflue*
conrneflcnc.
Stationes Suiic & alia quibus non iegniter defudauit Societa-
infticLica pia, in
Tajfiontstis labof quo cx gencre iunt Sutiones quas vocant Christi patientis:
:
"^"^^'
nam dc mocfta: Virginisiam fupra raemoramm eft. Illas Gandaui Sa-
cerdos noftcr inil:icuic tota Flandria primas. Exemplum imitatx funt
Atrebatum, Bethunac , Tornacum variis priEterea
Infiil^, Valencenae, :
locis ereximus, Olfenae,

Exaerdx, Alofti, Hondifcoti , Brilxellis in Sa-
bulone. Vbiquefruftus pietatisingens, qualem nuUa fenum lEtas po-
54»7»> teft meminiiie. Qiiid Sandorum dicam cultum, hiereticis capitaliter
cHitus ex-
tUAtUi,
exQf^n-p^ noftra in primis opera toco Belgio reflomiiTe ? De Virgine
Dciparentc iam ante iniinuatnm eft. Sed fponfo Virginis lofepho,
prrrter varia Sodalitia, etiam aras &
templa pofuimus; diemque ipfum
non vna in vrbc popnli pietas feftiuitate donauit. Tutelarem AngeluiH
iblenniter apud nos coIluu Cortraceni: Gandaui Rofa, Gulielmus
Antuerpix, Winocibergis Geruntia, SandorLun alij aliis locis, per nos
fuum accepere cultum. In primis vero facris Diuorum Lipianis conci-
liata eft vencratio, itemque agnis cereis Romani Pontificis benedidlio-
ne
ne Imagines quoque, vel FiJci noftric myfteria^ vel Sandomm Pu imA'•
facratis.
VLilcus auc gefta reprxrentanrcs, noiha cum pliirim;:^ iii xs incifx , ntci'""•
iblo Belgio, fed orbe toco iparix , ftutSlum vberem retulere. Quid niu
iniimata pia, crnccs , roiaria , &
Id genus iexccnta Chiiftianic pietatis
cxcicamenta commemorem ?
quid Indulgentias in pretio viii apiid &
ludem populum collocatas ? qUid excogitata prcTiidia iunandis anima-
bus qux piirganti ignccmciantur , atque in hoc poeiilimum inrtitutam
Commnnionem menftmam
nofttum 111 tenui laborem. Ac fapieiis
Gciicralcm
quc ducit, quo Dei gloria promouemr) &: animorum falus.

?Ridebit luc cenibr aliquis
Chriftiamis nihil teniie --
lam publica patriê, publica vrbium vitia qnocies pernos repreila, MuUifk^s
^"'''"^ /"*"
coircdla, iiiblata? Montes pietatis aducrius impium foiius icriptis ra-
'"'^ '"'
tionibus itabiliri a Societace Albertus Princeps voluiti LeoHafdils Lef^
iiiisftabiliiuc. Anmcrpixlupanaria paiTim fparfa ciuiratem totam -
cupabant, ingens animomm, ingens Gorporum corriipcela. Non quie-
uit: Societa^, doncc Seiiams cum Epifcopo LxuinoTorrentio in cercum
vibisangulum peftem illam retruiit, quo mnlti iam ire publica dcccr-
rcntur infamia. Nonnulla Fbndrix oppida comcrdias quotannis darc
inorem habcnt. in iis mulca peccabailtur. inagna faepe verborum &
ipiius adionis obrcenicas, facrorum rimiim piofanatio , Ecclefiaftico-^
mm Pdincommque Magiftmtuum fugillacio. Ea vitia cxftirpare labo-
ris noilri ftiit. ac deinccps curacum , vt quae in fcenam danda, ad ceilfu-
ram ante reuocentur. Multos quoque caetus a bonis orcos principiis,
.{ Canfraternitates vocant ) in peflimain potandi peccandiqiie licenciam
prolapfos , radicims fuftulit Socieras. infinicas item aiiufuis geiieris
iiiperlHtioncs. Aliam quoqiie Societatis induftdain Antiieipia olim
fpcdauit & ftnpuit. LuiitaniE g&ntis rcs morefquc vitio tcmpbrum
magnopere percurbatos componere aggreiTus erat P. a Cofta, quem
iioftris tum iftic prxfeceracFrancifcusCoftcriis Pronincialis. Scd illo
celeriter in Hiipaniam bene cocpta promouic P. Robemis

profc(ilo ,
-Claiilbnius ac deniqiie P. Petrus Trigofus Hifpanus negotium iam

;
aiFe(flum rand dexteritate genrifque approbatione confecic, vt gracitit-

diniscigo ftatam domui noftrseltemofynam ailignarinc , communi*
que coniilio dccrencrint deinceps ad Confules (ux gentis creandos Pa-
trum noftrorum prxfentiam quorannis flagitare.
Hic iam (c(c noims aperit & ampliilimus laboris campus , ad:io pri- -ndctimH^s
uata cum conuerlano cuius a£lioiiis vfum perquam fa-

proximis iiiie : labor,acito
/"'"'•-'^^
miliarem habemns in Belaio prcT multis noftrx Societatis Prouinciis,
ira locigenio poitulante. Qnpdne otioseac rallendi temporis caulsa ATiww. '
fieri fru6lum infpice,exeoqL]e ftacue de labore. Quot hete-

exiftimcs ,
rodoxi ad vcricatem,quot ad frugem peccacores, quotprobi Iiomines ad

virtutisperfedionemhacradonetraduAi! Anno m. DC.Xxni. vnius
Sacerdotis in agendo dexteritas duos ac quinqnaginta ex piîidiariisAii-
glis adiiinxitEccleiix, inquibus tres eranc diueriarum cohordiim Dii-
ces. Maior edam anno infequenti fuit meilis. Abdutti enim ab lia^reii
omnino ccntum actdginra: inter quos vir appdme nobilis, & egregiis
planedodbusprsdicusjqui quanto difficilior cxftiterar, taiito pcrtina-
i hh h Ii ciam
^^94 iMAGO PRfMI SiECVLI SOC. lESV. '
ciam maiori non modo enim in Ecclefkx grGmium,ied

virtute correxit:
in Cdrchiilianoriim randiliimum Ordinem fe dedit, foli in pofteriim
Dco viûriis ac fibi. Liram vencrat ocftogenariiis lenex , qui omnes
Anijlix, Danir, Hollandias peruagatns Academias, omnem hauierac
iennnain hxreucx prauitatis; ludxomm quoque in fynagogis non in--
frcquciis atlHfori facra Biblia viqueeo imbiberat, nullam vt ex iis ien-
tcntiam vgI abrtruiiirimam addticcres , quam non ille longifliino con-
textu quafi ledricans profequcremr. Cumhoc homine erroribus squ^
vc annis iiiucterato comniiirus Sacerdos noftcr in agendo granofus , ter-
tiocongreiruretulit vicloriam, &magna voluntate dalntem maiius ad
CatholicoiLim caftra traduxit*
Trigeiimiis hiceilannus, cxqtioin Belgium pfeudoapoftolos dno-
decim miierac ex Morauia loanncs Nicoiai princeps MennoniiHciE
fadionis. Prope aberant a porcu Dunkereano,cam tecere naufragium.
noiinullos tabula icruauit. Omniuni primarius, qui decem ipios annos
111Europa^ Aiia AtVicaque prauuna fparferat iemen, biduo fludibus
iaoi:atus,tandem &
ipfe cenuic Iktus, &
ad focioram reliquias adiundus
crt Dunkercac. Inde in HoUandiam , implecuri ad qiiod mittebancur
minifterium , icer habuere. Ac fubinde primarium lUura fubiit cogita^
tio, diuinitMS vtiqiie inieola, Deum forlican eo naufragio ingratam iii•.
uiramque fibi profedionem iftam damnare voluiiTe. HcEC cogitanti re-

Ec quod m, inquic, amice
pente vir adltac candido habitu monaflico:
animovcrias, id verum puta. ingratum hoc iter Deoeft. Ille obftu-
vndenam animi fui knis. paterent homini ignoto, nequo
puitîcilicet,
ancca vrquam vifo. Atqui, fubiicit alcer, lixc tibi indicaile fitracis. :^
ge porro Antuerpiam ad Societatis & fe-
querc: ad veram
utj
1 s Patres
enim te ducent Fidem. Hoc diolo aiiimum ieuari
dextram monkori tam appoiito gratus ofFercbat, quam alter
, illos interroga,
-
renuens abiceilic. Confertim gaudio perfufus , focios paululum ante-
greiTos inclamac, & Heiis, iiiqiiit, illumne qiii mea mihi detcxit cogita-
ta, vidiftis ? hominem. exiftimabat ncc-
retroquecoliuerfuSjEn vobis
dum cx oculis abiiiVc. At nuilus in planiilimo littore, quod Dunkerca
Neoportum ducitâpparuit. Ergo Antueipiam delatus, nihil quidquam
prius habuit quam diuertere ad Socictatis domum. Dacus homini Sacer^
dos prarcipue dcxter iii tiadtandis animisrqiiem vtaudiuit deoithodoxa
dilTerentem Fide, ftupens ac tiemcns concidit, & horas humi
aliquot
iacuit proftrams. Succedence mox graui morbo ad extrema perdudus,
baptifmum precibusomnibus flagitabat,fimui flctu perpetuo madens,
tot a fe morcalcs fedudos finc finc plorabat. Ergo abluicLir facro fonte,
1 lam vita dignus conualefcit. Mox, ad exa-nplum Pauli, focios
illos fuos,aliofqiTe eiufdcm
anccIas,oppugnaicaggielTns,& Fidem
pr:rdicarc Romanam , practerka animorinn dainiia kicro maiore pen-
fauk. Vnus hie fpecimcn mukorum fit nam takum copiam habe-
:
mus, quam non facile cuiufquam calamus exhauriat. Valuic in primis

haccLim hajreticis agendigratia Gulklmusde Pretere, a quo innumera-
biles adFidciB Catholicainredii6li, & in his Philippus Comes Manf-
feldicus: vakik lacobus Scrjaniius, a quo poftiemis vkx menfibus ab
ha:reii
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLAKDRO-BELGICA. 79$
hxTcCi Lutheranaabdudos coiiftac centum & quinquaginta , prsecer
mukosa Caluiniana. Neque alienus abhac laude loannes de Goudaj
qui noii priuato tantum fermone profuic multis , fed folenni enam m
Lansbergios diiputatione ex coiidido AntuerpicE inftituta per inducia-
rum cempus: quos vt dodrina vicerat, ica & demnlferat incredibili fua-
uitate , non fimul ad Batauiam fuam , fimul ad ingenium rediiiient.
fi
lam hominiim flagitioforLun quantaturba priuatis emendata congref-

fibLis, ad quorum aures vel nulla perueniebac concionatorum vox , vel
jfurdas illas nequidqnam verberabat ? Alebat alicubi duas ac viginti

pelliccs homo merctricius : iolo Sacerdotis noftri colloquio fadum , vc
omncs magna volnnnate dimitterec. Vir locuplcs ac potens nefcio quod
adinilTum facinus ConfelTario aperire ipsamorte damnationfquc habe-
bat grauius; &
animi tameii confcientia ad explcndas Chnitiani homi-
nis partesadeo ilimulabamr, niillovt loco pollet confiftere iecurus.
Audiuerat Antuerpi^ ex concionacore , peccata excidilTenc me- CrombecJus
moria, nequepoft diligens examen occurrerenc, haudquaquam confi- perfeaionis
tenda. eam dod:rinam tegendo fceleri fuo opportunam ratus , vt obli- ^''^•"f•*•
uifci id poiTec, nihil diligentia: iiiduftrixque prxtermifit, qua voluptati-

bus operam dando, qua ftudiis, qua variis in longinquas regiones pro-
fedionibus j fed profed;u nullo. Audiuit tandem contritione peccata
deleri,eoquecarnem fuam omni poenarum genere cruciauic , maanam-
que opum vim in pauperes elargitus eft neque fic tameii acrox vul-
.
nus fanacum. Ergoaftus ad excrcma> & malo fuo finem node inie-
quenci per vim adferre ccrtiis, rhedam confcendic, domum a qua tufn
abierat rediturus. Defperabundo Sacerdos nofter per Brabantiam iter
habens occurrit; & quiafeirus,accipituriii rhedam. Mox notat homi-
nem turbatum•, & blando fermone de diuinis loqui exorfus , deq;ie fce-
lerum expiatione, tetigit vlcus. lUe diu tacitus, defixis in Pacrem ocu-
lis,prodebatanimi aiiguftias; ac deiiique, quod res erat, edicit, mortem
ie iibi ea no<5te deftinaiTe, nifi remedium aauenirct malo. Pater talium
cguegie pcriciis, fumma familiaritate pergic agere , taiitaque gratia de-
fperatum traotac, vc ille bonus in genua prouolutus ac rire confefius be-
lieficium abfolutionis acciperetidomumque reuerius, Ixriilimam dnce-
ret vitam,quampaucispofl:annis cum feliciorc commiitauit. Probo-
rum vero hominum, ad quos priuarae fmdus aotionis extendicur,qnan-
tus eft numerus Poiiim grauiilimos nominare viros , qui Patrum no-
!
ftrorum familiari coUoquio quantopere pafcantur, quamque hiiic ad

virtutem ralutemqaeproficiant, lucLilentis ipfi teftimoniis exprefserc.
fedfruftra fic mari aquam addere: nec enim quirquam , ii
lucem foli,
modo habet oculos, noii videt quotidiana vtilitatis exempla.
Reftatvltimus, irqueomniumiruotuoiiiiimuslabor, calamus;cuius Dnodeci.
neclocorum,neGtemporum fpatiis definitur vtilitas. Enimuero vali- '^/^fl"'*

dum virmtisprsiidium eile in libris, vt aliostaceairij ipfe noftri condi- ^„;
tor Ordinis Ignatius magnum mihi teftimoniuin eft , quein Christi
Saiidtorumque hominum ada voluentem fcimus deiertis mundi ca-
ftris ad meliora figna traniilTe.ea caufia eft,cnr ex icquo agendis fcriben^
difque incumbat Societas;potiori etiam iure fcnbendis^quoniam adio-
2, Hhhhh nes
moiiumenta xcema. Sciipcorum
^
ncsbrcLiis tcmporis func, litcerarum
finis eil:, vc dodiorcs homincs mclioieique reddamus. Eum aiKiiiccuri
iimus , ncmo diibkabir, qui Theologos noaeric, Leiiuim, Bccanum,
Coninûm; iacra: Paginxincerpictes, Delrium, Cornelium ,
Clironologos iacros, Samerium, Dcckeiium ; Concionacores, Cani-

iium, CoiterLimi Hiiloricos, Rolweydum, Hugonem; Aiceticos Scn- ,
banium, Sucquetium, Bufccum Sed longum lit cnLimcrai:e iingulos,

.
&:mminienecelVaruiiTi, quando inomnium manibus & ore verfan-

tur. Hiicetoclucubranonibusfi mortalium infiiiitorum ralutem pro-
curatam dixcro, videbor forcailis iiicrcdibilicei• loquij led fidem mihi
aiTero ex minimorum obfematione. Leilij d- capeirendia Religione
Confulcatio quantulus elt libcllus? & tameii ille mulcos reciiuiit iu
Fide, plures aberrantes reduxit, & in his, Tympelioiatagence, loaii-
nem Comicem NalTouium : qui ledam illamexltalica Germanicain
reddidic llylo luo , clegantiiTimcque fua dercripcam manu mukis con-
fanguineorum lcgendani obculic, quos ad R.omanx Eccleiir caiba
iecum traducere fperabat. Quid Canifiani compendinm Catechiimi,
quoc feruauic animas, quot recuperauic! Quiii pistcrtypis valgata,
ipfcE familiarcs cpiftolie, qiiasmanufcribimus ,qnantum facpe ad ani-
morum raliuem valent Lipilum teftor, cuius Barauos deferentis ad

!
Delriuni noftrum hicc eft oratio: Inua 6 me tuis frectbHS, tuînqmWjpoil

cuirn falutures iitteras^T>eum iterum iracundum habeam,^ njmquam con-
qmeui. NoSie flmulus , nec ipfe [omnHs mihi mfi per w-
e^* die mefodit ille
Jomma tnqmetus. Sed mittamus aliquando ilia ijngularia, quoruHi ni-

misdiligensinuefligatio vel iniuciinda reddicur, velafpemanda. Satis
£11 adfinem nobis ab initio propoiicum,frucliioram Belgis Societateiii
videri. quod iam negare nec inuidia prxrumar. Nam fi negec , ienum
quotquoc viiiunc, fidemappello, & meminiffe polVunc pra^teritorum:
aliam nunc Belgij faciem fatcbuntur, quam qualem piieri fpeolauere.
Nos quoquequamuisnon grandxLii, quas fueric Bclgarum vita, quae
Religio, qiii mores, fuperiore feciilo partim ex parendbus aiidinimus,
partim legimus, partim etiam ex quibnfdam qiix in noftram a^catein
hcEfere veftigiis non vana aflequimur coniedura. Nam cum Refpublica
Chriiliana duabus partibus conitet , facris hominibus profanisj &
neutram harum illa tempeftate fatis integram vixilTe, nec viilgus ho-
ininum ignorat. Quamquam enim dicacornm Dco virorum non
pauci erant vita ipii &
moribus incorrupti, tamen ( quas illorum
temporum infelicitas fuit ) pars bene magna deprauati ; quorum
probris commemorandis abftinere cogic racrofandi llatus reueren-
tia. At interim qualem populum eiTeoportebar, vbi talis Sacerdos?
Nunc rcftitLita re, gratulandnm potius dc florentiflimo Religionis,

piecatis , morum , dodrinae ftatu, quam de priEteriti feculi vitiis
odiose difputandum.
CAPI-
CAPITIS III. SECTIO II.
De Aiifiiombm (trdm.
EXimias quatuor MiiTiones habet Flandro-Belgica Societas, ad Ba-

ad naues, ad caftra, ad infeolos lue quas , quia laboris iii-
taiios, :
gencis iunt prxientiumque periculorum,merito Ardiias nominamus , &

a fundiionum mukicudine iciundias iingulari narratione iuicepimus ex-
plicandas HoUandicam qiiidem
. Et dicere aggredieiiti ilatim mulca i s s i
ardua ie produnt. Primum vincula & carceres \

quomm ixpe pcrpeilio, "^-^-^-
femper periculum &c metus. Deinde perpctua laticandi ncccfficas,geiius

miferrimum captiuitatis. Graue eft hominibus ingenuis innoxiis ar- &
ceri publico, dumm luce & communi aerc piOhiberi. Sceleratorum ift.^
liint poena:: ac quis vmquam innoccns fuga & tenebris feie defendit, niii
aduerfus iniuriam ? lam quot curis ,

qiiot vigiliis ,
quaiitis laboribus
paicendus C r i s i grex inter tot lupos, tam ilierili iblo & maligno!
Sedenim tanti & pluris eil vcl paucoram lalus•, quid multorum mil-
lium ? quid ,
piene dixerim , infinicorum ? iola ipe meilis quantoflibct
iudores iiios folatur agricolai nobis iegescertiiiiina & mcili iam matura
proponitur. Verum miiTo taiitiiper labore fmdLiquc, cauilain ipiam at*
queoriginem Miilionis breuitcr enarremus.
Diuiiuin Belgium erat. parciin Rex , partim Fcederati Ordines obti- Origo
nebaiir. Regem lequebatur Religio , hasrefis Foederatos . hoc maxime ''^'y/"""^'
vinculo coniiabat toedus : nec enim ftante Religione rsbellarent. icaque

firmaiida hxrefis erat, fi firmam vellent nouellam Rempublicam; Reli-
gio oppiimenda . Haud iegnicer id a6lum . Breui is ftatus fuit , vt in
Belgio Foedcraco, vixpars mortalium quadrageiima cukrix auica;Fidei
credita iit. Quid mirum ? niilla icabies , niilia pcftis xque , vt Iiaireiis,
contagiofa. Et in tanta morbi grailatione deerant qui remedia afrdrreiit.
Saceidotes pauculi , & fere per ietatein inidonei reftabant : quis cura-
retrupplementa ? Inuentus eft inter paucos viius loannes Smetius Lug-
duno-Batauus, pari pmdcntia & zelo Sacerdos, qui iiiain patriam miie-
ratus, Romaniim iter capeiliuit , prieiidia abs Romaiio Pontifice pcti-
tiiriis . Sedebat tum ad Ecclcfia: giibemacula Clemens VIII. qui €
mukoium iicteris & iennone didicerat funeilum Belgiae ft itum proi- :
iiidc (i quam afflicl^ rei Catholicx opem ferre pofTec aiixie circumipi- ,
ciebac. Adfuit in temporc Smctius, Belgij Fcederati faciem haiid mi- &
ierabilius quam verius reprxientat. Ingemuic, vc par erat, tot ouiuin di-
uinoianguiiie a:ftiinatamm iadara Siipremus pro C r i s in rer-
ris Pailor. Nec intra gemitum itetit commiieratio ad quarrenda reme- ;
dia conuerfns , ipium in primis iiiterrogat Smstium quibiiinam prx- ,
cipue viris ea Religionis ab iiitcrku vindicando: cuia bene iapienreiqae

demandanda videatur. illc Societatem I s nominat, & mtcr cxw^lxs SocietM
receniet , Batauorum mukos in eam adicriptos aidere iimandx parri.T ^^)^,^"r^^
cmibus fuis gratos indubie futuros.

defiderio, nem. Placuk Clemcnri in eam
expedkionem potiiHmum peti viros , quos Apoiliolica Sedes pecnliari
Hhhhh 5 iacra-
clemens racramciito fibi dcuotos hab^t : ailenfusque Smetij rationibus , e vcfti-
^J^^•'»'- Gcncralem adiccuocati aiiimi ilii coniilium exponit;
oioClmdmm
"'
aetau pro impcrio mandat , vt Bclgx Patrcs quantocyus in defercain Domi-
^']- uicx vinex ciiltiiram mittantur. Accepit Claudius mandaca , & quam
"""' Ccterum quo tempore harc apud Pontificein
ciciiTimc cxiccutiis eft .
Smcnus,eadem quafi ex condido Martiiius Duncanus Delplien-

aCTcbat
iium Paftorîpic alter P.eligionis Atlas ,apud Bclgij Prouiiicialcm ma-
gnis vrgebat argumentis. Nimirum ,
inquiebat, hoc proprium liiftitiiti
vdlri dccus eft , &

palam piOfitemini quibuiuis in terris , quantouis
impendio, conliilere ialuti aiiimarum Hac caursaiii Angliam tranil .
mittitis, contempcalcgLim fanguinariarum atrocitate continentem Ba- :
tauiam, mitioribus gubernatam legibus, ncgligetis ? Ad Indos , toro ie-

paratos Occano, prompti anhelantesque curritis ciucs deierecis ? Bar- :
barifiie igicur tcrris Cacholicam Religionein mferre praiftabilius,qiiain

ieruare Chriftianis ? vulgato illo contra vos vtar,
Non tninor efl <-uirtm, quam quicrere, parta tueri.
Fruftra vobis noui trans maria qu2:runtur orbes ,

quamdiu domi Indias
habctis. Sociorum numerum mulcos Batauos acccpiitis , repetit pa-
In
tria quos dedic non omncs, ied partem minimatn iuorum. ytquum-
:
ne id vos ncgare iii tali caufs^, iiidicatc. Haud inepta profecbo liiec vi-
debamr oracio, & Prouincialis ferio coiifultabat cum iliis . Sola inora-
ba,tur capitum penuria. nec par erat rcmotas diuulfasque foueri parces,
inteilina vitaliaque membra deftitui . In ancipiti coniilio aiferuntur
littcr;^ Claudij Generalis , & in Iiis Supremi Pontificis voluntas . Finis
hic deliberaiidi fiiit . De MiiHone conftabat
mittcndorum deledu : iii
aliquid harfitatum, certatim omnibus eam fibi expetentibus ibrtem. Ex

Dho - omni numero defignati pat nobile Gulielmus Lconius , & Cornelius
fptcantur Duyftius, vterqiic e Belgio Foederaco; hicDclphis, illc Dordraco oriun-
GHneim^'^^^'
Iiitcr fauftas Sociomm apprecatioiies iliicepta expeditio eft anno
Leomu!,& ieiquimillefimo nonagefimo iccundo. Diuerilim iter iinguli tenucre,ne
Corneiws viius ambos caius inuolucret ; &c tameii neutri forcunamm fuic,
odio
iit^.
«7 cacodarmonis bellum capitale , quo fe pcci ientiebat , in ipfis ducibus
,
opprimere molientis Gnlielmus Antuerpia vix egreilus , iii hoftilem

.
globiim incidic incautus Latroncs erann , non militcs quidquid ob-

. :
iiium, dcputabantin prcTdam. ab his fcrociter comprchenfus, &:ad equi

caudam rcligatus,raptatui• aliquamdiu per occulcos tramites, per dumos
ientcsque , donec in auia fpoliationiDus opportuna pemeiitum Ibi .
pcciiniola omnibusque reculis,atque ipsa iniiiper vefte mrpiter exutum,

piigiHs adharc , calcilDus, fuftibus crudelker cîiim , defticuere fcmiani-
mem. Illc, vbi a latrocinio rcfpirare datum eft , membris fradis , non
animis , diemonc, non refpexic rerro; icd itineri ccEpco
fiuftrato fpe iua
iniiffccns, aliquando Dordracum patriam fuam attigit , tanropere dc-
fonnatns , vt a iiiis liminc arceremr pro vili mendicabulo , fi non com-
pcllata matrc iui feciflct indicium Per dies aliquot ab itineiis iniuriS:
.
recreatus, vr optatas fegetis primitias in nataliiblometerec,coilcionem

ex propinquis &
popularibus fuis clanculum coefgit aiiditusque eft co ;
omnium feniu qucm , vberes lacrym.-E furpiriaque alta prodebant. Harc

prima
LIHEa SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-BELGICA. 799
priiniiLiit Societatis vox j
porteaqiiam Proiiinciic
nefarium fcedus
nxreli conciliatrice conBarunr. Nam ancca Nicolaus GoLidanus BefiJi-
zomjj & GoLidx; Antircas Boccatius Lcowardia-, Snecx, IlitiE j Godc-
iridus Luminiiis Middciburgi Zelandonim , variis Hollandiae locis; &
Pctrus Caiiiiius , Lconaidus Kcilelius , Franciicus Coilerus , Hcnricus
Dionyiuis, loanncs AiKniis , aliiquepnrilantes viri, DauentrLr , Nco-
magi^ mukisque Gcldnx ac Tranfilalanix oppidis, loqui pro concio-
ne auditi iunt . Vndc qiioiumdam redarguicur querimonia ex reriim
ignoracionc orca ,
quaii in alienos laboies ingrelTa fit Societas , & mcC-
iem lcgat cimis icinentcm numquam ancea fecerit. Interea Duyftius
Dordraciim & ipic tcnuit , non diilimilia Leoiiio perpeiliis Id tiroci- .
nium athljtis tliit, & quxdam prailuiio ad arenam. Dordraco in luam

vcerquc iLitionem , quo Siipcriorum dcilinabanmr arbitrio , Dclphos
Duyllius , Leonius Vkraieclam abicre, opporcunas fcilicet vrbesiufci-
pieudis quaquaueriLim Apoilolicis pcrcgrinationibus , operiEque inom-
ncm populomm ncceilitatcm huc liluc circumfereiid^. Vix aduenerant, Dao Mi[,
nec alitcr qiiam nautis cxcil tempeftate iaftatis gemellailla iideraCa-/""'*'"^
ftor & Pollux , duo iiii Saccrdotes, LrniTimis Catholicis appamere.
^^X"^^"'
Quics in loco diiiturna non fuit.-ncc vcro quiErendnm flierat carlum Bi- firant mu
cauicum llcUas fixas imitacuris. Itaque mouebantur planetarum more, ^^^-
quo luccm luam late omnibiis impemrent Gulielmus Vltraiedimam .
ditionem, Traniifalaniam, Gcldriam , & auxilij iiidigentiilimas Vcla-

uiam BctLiamque peruagatus elt Diiyftius Delphis progreiTus, Enchu-
lam, Homam, Alcmariam, Harlemum Lugduniim, Hagam Comi- ,
tumj Amilerodamum, Rotcrodamiim,Schiedainum,Dordracuiri, vni-

iierramque obcrrabat Hollandiam. Ad Zelandos etiam refpexitjfi qua
dareciu' acccilus. Scptena: Zelandomm iniula: ,
quas tunc Angli-
cana fcrme pntfidia tcnebant. Hinc mirerrimus Religioiiis ftatus,
cLim & incolis Caluiniana peftis quotidie afflaretur ab Anglo, ne- &
quis aliLindc Catholicus Sacerdos medelam afferre poflet, impense ca-
uerctur. Porcus enim omnes oculatiilimis exploracoribLisiniidcbantur; Perimto^
in fiiipcolos diiiirima habcbitur quirilio, &
conuioti proditive aiit ca-j^ »« Ze-~
pite luebant pa'nas,aut ;rtcmis tencbrisdamnabantui•. Sane fub hxc ^^''^"^'*
tempora P.Hcniicum Walpoluin, dnm e Bclgio in Angliam cogitat,
interccpriimaiua: gentis miline,acVliiIingairi deporratum,Caluiniana
crndclicas tetcrrimo antro,vix paiiicidis iiibeundo, inclniir, numquatn
niii ad malam crucem cxitumm
forte Tiia in eo flagitia tali fpecu
.
pnniebat hxrcfis, quodCatholicusenet, qnod Sacerdos, quod Icruita.

Aliquando tamen magnomm virommgrariiE donatus, fugientemiii:-
liic de maiiu maityiij palmam haud ita mulco poft appiehendit in pa-
tria. ObuerfabantLir Duyilio tam prxfcnria peiiciila, & vrebat interitn

ardcntifiimns zclus, quiahquando pi\Tualuic: criio mctu poft fiduciatn
[
habito, itcr Dco adfpirance furceptum efl. Facilcs prcEcer adicus
fiierc. Oris ac corporis habicus ad incolaruin morem accotnmodatus
elufit vigilum caiitelam . Repertx iingulis infulis tenues Cacholico-
rum rcliquia; : pailim corrupta Rcligio. Hoc magis predum fuit,
&ingcns nomini iioilro patta commcndacio . Oiniiibus ftupori erac
V
•
Sacer-
priMMm
Mtfiotiis
incremen-
.800
lain illi ,
IMAGO PRIMI SJECVLi SOC. lESV.
Sacerdos, in taiua dircrimina ingrelVus 00 alfedii falutis alienx.
Leoniusque,aniiuin eoque amplius Batauis
liicebantjCiim loannes Bargius Amilerodamenfis tertium iidus acceilic,
primnmMiirionis incremennim. Hoc adiutoie non tam fubleuata eft
priorum opera, qiiam meiTis colleola copiofiorj in quam fi vel plunmi
ij-,,-^^!;^-,^^ omnium exhauiii-etur labor.
omnes
Et Bargij quidem ampliflima
per interualla Proiiincias excendcbacnr, apud
;
'
charitas tametii ad I
vtrofque tamcn Fnfones,ad Ortum Occarumque iicos,pra:cipuiconacLis

erant, & paria conatibus effedla . Diu tenuit ille mumiiifatusjqneni
fiUirnm iubinde auxic Adriainis Arboreus , & ipfe Bacaiuis , ceteris cum pote-
tncremen-
{\^^q prxfcdus. Vcrum Bargio haud diu poft ex arena ad virmtis co-
"*'"'
ronam euocaco numerus rediit tcmaiius, maniicque, donec anno fa:culi
euntis quarco adiimclus eft Nicolans RomiEus Brugeiiiis, is qiii Cakii-
num genuinis adumbratum coloribus Geneuaifuac repriEfentauir. Hiiic
Zelandia in Spaicam data; quo adliuc Duyftius excurrebat, reuiiens
femina quic nuper fparferat, &
cum ciira ne incermorereimir fouens.
Alij dcinde fuper alios vocancc caiifsa fubmilii , nequedum tantx vi-
uea^ cxcolenda: pares. immenfitas paucos
Ita proFeilo eft, illius agri
colonos habet, nifi quod pauciillinumero, virmtefunt multi.
Hadenus caiiiTx, iiiitia, progreiTusque Miilionis. CauiTarum rcmo-
•
tior, fumma
PiOuinciaium neccllitas proxima ,imperiLim Clemcntis. ;
In Leonio Duyftioque exordia fiieie. His ducibus res ada eft , & 'n\
Bacauiam , hoc eft arcem hxrefeos , penctracum. Hi fuo periculo
ftrauere viam ad incrcdibilein qua:fl:uin animarum . Perierant innu-
merabiles, niii haec MiiliofuilTcc. Muka millia llint vel rccentomm iti
FrH^tfi vera Fide, vel ab ha^reii rcduoloium & in his quidam cxtrema fene- ;
MtjftenU. £ûte reiipuerunt, quafi ad noftrum aduentum diuinitus reriiarcnmr.

Ccntenaria anns fuit ,
qiia: Mcdicorum lcntcntia vim naturx viiicndo
ilipcrabat, ha:c vbi Sacerdotem noiliuin audiuit, ciurato Caluino,iimul
Romanam Fidem profeila cft , limul animam exhalauit. Ocftogcna-
rius alter diu cum morte corporenon poterat, niii Pater
lu(5latus , iblui
aliquis accederet a quo edodus , fpatium habuic qiiaiKiim ialus aiiimi
;
poftulabat. continuo eiiim, abiedia hasreii & farce peccatorum, tam-

qaam carcere iolutus exceflit. In Anabaptiilar domum pcdcm intale-
ratLeonius mero eriore ;
quem ftatim in coniiliuni vcrcit. dc creden-
dorum capitibus adco peripicue diilcmit , vc illc Mcn-
dicerc cxorlus , ,
nonis difcipulus cum vxore vniuersaquc familia ad PvOmanam Eccle-

iiam tianiirct. P. Marcus Tympelius LiigdLini ad vimm gcncre, ma-
gisque vitiis fuis nobilcm, lctali iam corrcptiim morbo, aduocams ac-
currit. Hominem libcmm , hoc eft athcum (cuiurmodi mulcos habet
terra) dcprehcndit Dumm ccrtamen fuic cum impio , qui iam miilto-
.
riim conams eluicrat. iSc iane taliiim rara difficillimaquc curatioeft.

Dedit tamcn manus , & ritc Deo Ecclefiasque pcr Sacerdotem rcconci-
liams, diem fuiim obiit: cuius lei fama vniucriam vrbem, & latevici-
niam, admiratione complciiit Eft & akerius viri celebris , atque e pri-
.
mis Lugduneniium, memoranda conueriio. Is , dcfperata ex morbo

vita, cum de Rcligionis vericatc dubitaret, Tympclium ad fe inuicat; a
quol
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. goi
quo rede inftitutus, damnato Caluino , geminam fanitatem animi cor-
porisque retulic , noii iine Medicorum llupore quos ipfos fanari ani- :
mis, & ampledi Fidem tali tcftacam prodigio decebac Sed quid eao .
ijngularia periequor , cum verbo dicere, in aiinos fingulos odin-

geiita capita pcr nos noftris adiungi Sacris ? quiii fiiit , cum paucos iiitra
dies Sacerdos vnicus adiunxit amplius ducenta. At minus forcaiTe con-
fulcum reprceientare harrecicis iiia damiia,iie maioris odij materiain hinc
forcaflis arripianr. Alter, & prascipuus Miflionis frudus eft,Catholico-
riim in auita Religione & piecate conieruatio . Ad hoc conferimiis Sa-
cramenta, diuiniverbi fitientiilimas iatiamus, iblamur c^gros, iu-
aiires
uamus morientes , nihil denique, qiiod Paftorem bonum gregi im-

pendere par fit , priEterimus Verum neque Iicec nominatim recenfere
.
coiiiilium eft, ne opes noftras ad direptionem hoftibus oilentafle videa-

mur. Vix etiam cum iilemLiSjfatis defendimur aduerfus iniurias quibus
noftram vexare iiinocentiam iucundum habent Foederati Bataui .
Miiiionis initio edidum prodiit , quo minaciter cauebant, ne qui Ca-

tliolicorum ccrtus tota ditione iua cogerenmr, iie res diuina fieret, neve
quifpiam a MiiTificante fic Sacerdotem ludibrio appellaiit ) Cliriftiana
(
myfteria viurparet. Qao edido (quod volebantjSocie-

qiiia noii fatis
homines expreiHfle videbantur , alterum tulere atrocius
tacis noftriE
quo nominatim leiuicie, fad:ioia gens & ianguinaria, quantocyiis exce-

dere finibus iuiTi, nec pedem vmquam, ni grauiiiimorum iuppliciorum
reos iefe vcllent, poftliminio inferreAdhiEC grauibus minis cautum
.
ne quis Batauus iiiomm aliquem vipiam cerrafum leiliitis iii diicipli-

nam traderet , ne quis leiuitam qualicumque cauisa tecilo cxciperet , la-
tebris abderetj re, confilio, aut vllo officij genere iuuaret. Tum ma^nis
prasmiis inuitaca ftudia delatorum. Pr^toribus denique «Sclocalibus
Magiftratibiis ieuere imperata exiecucio . Hx tam atroces tabulas aiino
prsteriti ixculi iionageiimo iexto confedl^ , deiiide j&pius ad vigorem
innouata! MilTionem iftam , fi alia abeiTenc incommoda , maxime ar-
,
duain reddunt. Tametii enim iumma Patmm circumfpedtio ejft , noii

paucos tamen in tanta indagine comprehendi necelTe foit ; cum nulla
cautela ilifficiat adaeriiis emiilarios & falibs fratres , qui fidem venalem
habeiit j & egcni cum iint , arte qualibct, eciam icelere, quêftum facere
funt parati. Nos quidcin certe numeramus , MiP
iii diuinis beneficiis
iionem illam mukorum Patrum mnocentiiiimomm vinculis carcere, ,
^''"J^'^-
usqiie quas carcer habec cTrumnis , toties nobilitatam tiiille . Pii- ceraii.
mus ad Iianc gloriam vocatus efl:
,
qui primiis in arenam defcenderat
Gulielmus Leonius, in agendo & patiendo perinde antefignanus. Doc-
comij in Friiia Caluinum & Meiiiionem multis iiudabat aiTeclis , in-
tolerabili Miniftrorum dolore, frementium partes ilias ab viio aliqiio
leiuita adeo debilitari , & palam vociferancium , ni continuo ille pelle-
retur , vniueriiim breui oppidum ad Pontificiorum figna traniitumm.
His clamoribus cxcitati Magiftratus,ac feditionem vcriti,aut etiam accu-
fationem iiegligentiiE i\xx apud Ordines prouinciales , duobus militam
VxxkGtis demandant captiuitatem Patris Hi iii asdes, vbi ille latirabat,
.
irrumpunt per vim, deprehenfum exciahunt, onuftum vinculis in pu- &

1iiii blicam
IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
blicam vrbis cuftodiam includunt. Hoc primum carceris catenarum-
quc lionoie Sociecatcm dignata cft Bacauia quem deiiiceps iterato ix-
:
piLis bcnciicio augere iiui-nquam dcftiric. Lednius biduo in compedibus

Doccomij fuit. Iiidc Leowardiam ad fupremum Friii:E Senatum abre-
ptus non euafit , doiicc ludicUm cupidicatem iatis magno argeiito Ca-
tholicorum pictas iaturarct. Pecunia: eiiim magis , quam iiti iangui-
nis id gciius homincs laboranc. Ergo illc athleta in ftadiLim deiiuo in-
grclTus, quafipamm eflctvna palma , fcxco aiino kerum in Friiia
Leowardia: compreheniiis, iterumaduobus Catholicis eltredemptus:
quorum pietatcm Dgus iibi acceptam ollendiiic viius , eomm agris tam
copiofo prouencu cumulatis, vt ex iblo domellici pomar.ij frLi6tLi illam
peciiniani anno infequente conflarent. Duyiliiis quoque , aker Miilio-
nis aufpcx , ne quo mintis gloriari poflet, captus ell Delphis, cum forte
aures confitenti daret . Sed Pra^torem adorEus extemporali cloquentia,
tam libere pro fe & caufsa fua dixit, vt vim loquentis illc non iufenens,
nulla re lieium e veftigio maaumiferit.Qu.^ tam infperata res,Cacholicis
lycmm parantibus , eximiam Dei crga Sacerdotcm ilmm curain fingu-
laricer probaiiit. Huiufcemodi lu6lis commilitoncs illi, ad magna pra:-
mia,& in exemplum
pofteromm, exercebaiitur; doiiec vnus vtri-
icilicec
Leonim& que aniius euntis ikculi duodccimus laborum finem attulit, pofl: parem
DnyntiM,
viginti annomm curium iii difficili illo ftadio,in quod primi iinc excm-
cts Mif-' plo pariter fuerant ingreffi. Magiia opinio

fanclitatis poil obitum reli-
ftoms,vt)A d:a ; & poftumus virtutum odor , hodieqite fpirans , nonnuUa etiam
wm««.
-
pj.^ natura: vim collata mortalibus beneficia , immortalcm vtriuique
*
memoriam conieruanc lam Lûini Wauterij ( cui biennium ipium

.
in carcere exadum) Ludouici Makeblydij , Borlutij , Tacquij, Greuij,

Wencomij, aliorumquc Patrum captiuitatem vinculaque pericqui itn-
i)edior numero, quorumdam adhuc vita rerum etiam iimilitudine :
aboraret oratio. Fortunam omniiim animosque vnus exhibeat loannes

ViringLis Is rem Catholicam , iui iecurus , traolabat iii Friiia , cum ab
.
Harlinganis nuUa periculi ilifpicionecomprehenditur, de-

prcElidiariis
uehimrque Leowardiam Prodidit virum ingratiffimus aliquis diici-
.
pulorum, qui ab illo olim Magiftro in fcholis, prietcr commune dodin-

na:, multa priuatim acceperat beneiicia , quibus ludaico exemplo tain
iniignem gratiam rcpcndit Geftiebat interim gaiidio Viringus , nec
.
implicari compcdibus ante iiiftinuit , quam eas Ixtiffimo ore, tamquam

Cottfiantta dclicias fiias &
votorum iummam , exoicularecur. Menies prope fcptem
rtringt tn
cxegit iii viiicLiIis. Paulum aliquem capciuum diccrcs ica iiiadebatom- j
nibus, hortabatur, orabat ; &, quod liber vix faceret, iniieteratos aliquot
& contumaces h^reticos ad Orthodoxorum partcs tranftulit catenatiis.
Lycmm pro fe ne Catholici penderent , anxie prohibebat j iniuriam fa-
oluros, non beneficium,profelTus. Nequaquam tameii iic cauere pociiir,
quin matrona nobilis , & apud ludices gratioia, libertatem ci exorarct,
Ergo compedibus cxemptus, moleftiore animo quam intrarat carcercm
exiuit, relidapoft ietanta virmcis opiiiione, vt femimquo fueratalli-
gatiis, multo argcnto arftimatum redemerit Catholicus primx dignica-
tis vir, & iacii pigiioris loco reucrcnter aflcruaric . Maiori eciam lionore
digiium
• LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8O5
digniim erat ferrum, quod akerius Sacerdotis adhucviucntis tam atro-
cic.er adftrinxit pcdcs , vt quotannis ( &c annus hic quintus decimiis cft)
accrbo &
immcdicabili cLuciatu vulncra recrudcfcant. Poilem Gou-
dara, Amftcrodamum, Lugdunum, Hagam-Comitum, Neomaguin,
aliasquc vrbes pioducerc, quibus vinculorum & carccriim oloriam de-
bet Societas •, nill iacis eflet dicere, quam late hxrcfis imperatjnobis pa-
tere Chrilliana: paticntix theatmm. Fcrdcratomm quidcm Ordinum, Fa^derati
pro iiiffcnio CTentis, maior fortaflis eila hnmankas erâ nos non per- ,
OrdinesiK
petiiis pleudoenangclicorum qucrimoniis ad ixuitiam accenderenrur. ^.f^;^^.;.^^.

At illi Miiiiitelli reFormatoies Religionis, qui qux docent nequc intelli- i/««i«r
quiit ipfi ; neque conftanti alTeuerare mendacio, clailicum bel- /'^"'"^"
I r •
leluitico canerc gcltiunt

- 1
quia piagam libi
•
& r
lynagogie
,•
lua:
\
anobis
enan<icU~
, CiS.
c
timciitj quam ianare 11011 poilinc. Quod malum pra:occupaturi , vali-

dis lateribus & vafta faiice ftentores aduedum leiuitas intra ipia Bata-
,
uia: vifccra occuko lacrocinio graflantcs , cum raui & iine fiiie decla-
maiit. Lepidum Goudxcontigic annos abliinc triginta iex. Theodo-
ricus Stootlicmus vetus gladiator bciie longam in nos declamationem
inftituebat, iiuUa re prxterquam calumiiiis iiiiignem Nulluin diceiidi .
fincm poterat iiiuciiire, doiiec prodigioio iigiio deluper admonitus eft,

qnani vere omnia &
quam diuiiio. afflatus dicerec- Immaiiis
bubo dc iunimo xais laqueari cum ingenti ftrepim dclapius ad coiicio-
naiicis aurcs, &circuni ardehteni cereum codicetr.que iacrum, quem aii-
te ic apertum do6lor ille volaebat, ter quaterquc ic libraiis, quali alaruirt .
plauiu comprobaret verba prarconis fui , viiiueriam audicnnum coro-

nam cum riiii plauiuque dimific Huiiifcemodi miniftris vtitur fata-
.
nas ad vlciiceiidum dolorem ilium hauftum ex toc aiiimarum iaolura,

qiias lupo illi ereptas , C ri s Paftoii vero refticiiiinus. Illorum
maxime ab Ordinibus feruiitur cdiola inquiiiLioiiibus, 5 &
comprehenfionibus , exiiliis , carceribus , vinculis , faûitur iii krukas,
noii akerius culpa: reos qnam defenfe Rcligioiiis Orthodoxa: , ne ilLi
peiiitus iiitereat iis iii locis,vbi quondam iandliiriiTie cukatamquam iiio
in Regiio tnumphauit. Id poceftis icire , & vero fcicis, Fcederati Oidt-

nes , ii permittkis vtvos compellem.
Konnos aut ferro Batauos popuUre peNaies
aut infidian cuiufquam vita:, auc aduerfus Rempubl. veftram inadii-

nari. Fabular ifta: iuiit, coiitra quas centum iam aniii ftant, & ixculans
iiortra iiiiiocentia. ^quumne igitur vos exacerbari paucorum Sacerdo-
tum latebris, &:modell:a, vobisqueinnoxia,viuciidi rationc, coiiferuan-
dis reliquiis OitliodoxDe Fidei illius, quam maiores veilri omncs publi-
ce profeili funt, quam templorum paiietes ac fencftrx , quam imaginc^
( fi noii oniiies violailis )
quairi feiies vtriufque tcmporis cciles quam ,
libri & Utteraruni monumeiita commendant? Si ludxis, iiTuicis Chii-

ftiani nominis hoilibu.s,veniam datis exerceiida: palam impietads; 110-
bis, falceni Chriftiana lege coiiiuiidis , vel occukum verx P.eligionis

exercicium iiiterdicetis ? Ergo quce fceleratis ,
qua: perfidis ,
qua: impiis
licere vukisj ibli nosmul6lis,exriliis,carceribus, fquallorejiaedia, omui
I i i i i 1 xrum-
804 IMAGO PRIiMI SJECVLl S C. lESV. ' •
£Erumnariii-n Scd hxc akerius temporis eft oratio.

i^cnerc liicmus?
Cctcruin Ocus quam gracos habeac Batauicx Miflionis labores,piO-
c1i(7ioio pcrra:pc indicio dcclarauit. Morua: FiancifcLim Cleuiumgra-
uis morbus ad cxcrema deduxcrat, ma-ftis iane Catholicis,& viri adeo

iadluram quantouis prctio, il polTenCj redimcre paratis. In
neceliarij
communi luolu matronaquxdam impuliu aliquo maiore iuamvitani
morci oppignorat, fcque pro Sacerdotis falute, ii Deo ica cordi iir, ex
animi fcntentia deuoucr. AnnuicDeus. Confcilim mulicrex votoluo
rcgritudincm -•; peiientiiceue, leuari Saceidos dcinds paribus
*
;
omnino incrcmcncis Iiuic valetudo, illi morbus intendi; adextremum

vnorempore illa mortcm oppecere, hicperfcdain confcqui ranitatem.
Roterodami coctam coegerac Nicolaus nofter, quem fubico
interueiitu Prxtor taiKum-non in Saciis dcprchcndit. ProgreiTi ad Plt-
torem primarij duo viii, dum qLubus ncfcio icrmonibus hominem
occupatiim tcncnt, Saccrdos ac populus per pofticum a:dium^ quasflu-
iiius alluebat, quarrentcs fugam, mirabiliter euadunc. Vacuus fluita-
bat lembus ,
qiii ipontc ad a:dcs velut Carholicos accepturiis applicuic.
eo quotquot poterantin aduerfam ripam traieccre. Iiide keruin accer-
tiiim nullius impuUu lediic lembns,omnesque periculo fubduxit. Ma-
keblydium aliquando intercepei-atPrcTtor 5 & mox intemperiis agi coe-
ptus adeo grauiter , vt de vita Medici conclamarcnt : addudtns Make-
blydiiis feruentiad Deum prcce fubicain homini cxorauic fanitarcm.
Hoc vindidtx gcnus propiium habenc Catholici, ac prxcipue SacerJo-
tss, bene de hollibus meicri. Vaftiilimo coipore & pingiii aiuina ho-
miiicm de ilirpe Titanum , qui mortuus viginti duobus humeris fLiic

cfFeicndus _,
de vcra fide capeflenda admonebat nofterj docebatque,
quem Petri naiiicala non veherct, falutis poitum tcncre non poiTe. Ri-
iit ille, & impio ioco, Vetus, inquit, ifta nauiculaefl:; &,me fi vehac,
periculiim ne fubfidat. Fruftiatam Saccrdotis operam diuina manusad
exemplum viivdicauic. Tercio poft dic valens ille ac firmus, nnlloteii-
tatus morbo, viucrc defiit, gemino corporis animiqiie naufragio infa-
mis. Veium ad Annales taliam pertinet narratio: Miilionis Hollandi-
ca; natnram paucis indicalTc, fads ad prxiens inftitutum. NuncCa-
flrcniem a primordio euoluaniLis.
I S S I Thomas Saillius Bruxellcniis, cum Antonio PofTeuinOjaliisque vii-
CASTREN-
CAS decim Sociis, MGfcouiam excolebat, recens ad asquas pacis condkio-
SIS.
nes adactam a Stcphano Battoreo Rcge PolonorLim ciiius rogata co- :
lonos illos mirerac Roma Gieironus XIII. Pontifex Maximus "ad bar-
gentis fcricatem Chiiftianis legibus mitigandam. Ibi per trien-
ninm laboiibus & xrumnis exhaufto Saillio dc Medicorum fententia
Belgmm rcf^ccendum fuit, fi vellet viuere. AbkuiO Rcx credk litteras
ad AlexandiLim Parmenfem Diicem, Belgij tunc Gubernatorem: ia
quibus & latorem ipfum, & Batcoreos duos nepotes fuos, haolenus
dillimulaco genere militantes, impense commendabat; ac pra^tcrea in-
dicabat,arcana quxdam non commicteiida littens renuntiaturiim Pa-
trem, cui pcrinde habcnda eflet fides, ac fi Rex ipfe loqueretiir.
Hac epiftola inftrudlus Saillius, Bclgium attigit anno ferquimilleii-
rao
mo oclogciimo menfe ^ atque in cailra Regia ad Or- Tho
fexto Septembri y>om&
ioiani delatus eamdem exhibet Parmenii Duci. qui, poftquam legic, Saiiiijcol.
,
'"?'"^*
maonum Patii honorem haber,& aliquamdiu cum eo in virorum Pria- C«W UtlCC
11 r 1 1
cipum corona collocutus in inteiius conclaue lecedit incelledurus ar- Farmenfi. ,
Rcx intelligi volcbat ex Saillio. Id vbi fadLim, ad iingula-

cana, qiux
rem honorem adiungit Dux incredibilembcneuolentiam,& aliquando
virum abs fe abiie pcrmitrit. Saillius Duci iatisfaolnm incerpretatus,
ad Belgij Prouincialem iter arripit, & MeurfiLim proficifcitur, natalem
ibiDeipars Virginis adlurns diem. At Paimenfi mens erat,cum con-
fcicntia; lua; arbitium retinere. Itaque Pcruigilio feftiuicatis expiatarus
de more animinoxas, vocari ad fe iubec PacreinTliomam. Quxritiir T)nxSaiL
^""" ^^**"'
totis caftiis Thomas^ ac tandem inuenitur aliquis eonomineex Fraii-
cifcana Familia, & fifticur Duci. Dux errore offcnfus, alium de Socie^
tate Iesv adduci imperat. Fit longa inquiiitio, & feftus interim dies
illucefcit, quofacram Synaximrumere conftimtum habebat, ii adeiTec
Saillius. In loca viidiqiie vicina dimiili curfoucs Thomam venabantiir,
& inclinaco iam die vnus aliquis Meuiiium periienk, tertio a caftris
lapide. Scabat Saillius ante hofpitis fui fores irer profequi meditatus,
cum curfor illum aggueilus, Tu, inquit, ille es quem qu^roj confcende
hunc cquLim ielToris vacuum fine mora Dux te viilr, quem tua caufsa
j
nobisiratum placare feftiiia. Fiic magis mirari Saillius, tamen con- &
iccnib eqao m cailra properare. Sed iam nox abftulerat coUoquendi
cum Ducefacultatem nihilominus ab Oeconomo magnifice acccptus
:
cft. Vixdum illucefcebar, cum Dlix vlcro ad Patretn accedens, &ma-
nu fcabellum
nitentem
e vicino
me andi. Ex
promouens Hic , fede, inquic,
SaiUius dare aures conltanter perrexir, vlque acapu.
illo
mi Patcr, & - ffil^^^""^
dum tercia iii Gallos expedicione extremam Ducis morieiitis animam

legit m Vcdaftino apud Acrebates.
Hiice principiis originem duxit Caftrenfis Miilio, occafione non ^y_^ .
magna, neque tum intenta, vc tere conlueuic , cum grande aliquid mo-
litur Deus, cuius ipfe manifeftns auilor videri vult; ne humanis procu-
ratum coniiliis ac molitionibus forcaiTe credatnr. Ecenim Saillins apud
Ducem h^rere iulTus ,
pro zeli fui amplimdine etiain ad milites femet
extendit: ac breui fadlain , vt totis cailris celebratus expecerctur paf-
fim ab omnibus : ad vnus 11011 poterar, quam-
qiios tameii pertingere
uis Tc ipfe quam latiflime explicarec. Icaque de fociis iii anxilium vo-
caiidis agi cceptum, Diice 11011 folum probaiite, fed eciam hortaiitc &c
impcUeiite. Senfic tum demum egeftatem fuam Prouincia, Sociorum
numero Iiaudquaquani exxquaiite vota iieceiHcatesque ciuicacum, iie-
dum fiifficieiite Miffioni nouar. Valuit tameii ratio maioris boni. Ex ^^'^" '"^
CoUegiis prxcipui Patres educli, quos luuando militi pericia iin--

variis
guarum, &
exantlaiidis laboribus robur aiiimi iuxta ac corporis dida-
bat idoneos. Duodecim Sacerdotes dati: tocideiii adiutores parsnoftri
frarrcs, pars iuuenes honefti Societatis iioftr^ candidaci. Omiies -i.n
fuam familiam adfcinit Dux, & pro domefticis habuit aliqnamdiu: do-
nec iii omne tempns MilTioiieiiiillaiTi, cuius fradliiofiffiraaeratopera,
firniaturus, Patrum nomiiia libris Regiis iiifcnbi voluit ad milicarcm
I i i i i
3 modumi
S06 lUAGO PRIMI S.£CVLI S C lESV*
modum; non llipcndio fociundo, quod crat nefas, fed eleemoryiiis fuf-
tcntandx' vitximpetiandis. Porio quo noftcr kfe labor , dum mouen-
tur calba, ad vniuerilim militi.^ corpus extenderer, numeiO inembra m
diLiifo, pars apud Aulam, pars in toi-mentorum (latione collocat!, ple-
riquc in pcditatii rcfidere In equite laborabatur, qucm&locoin-
iuili.
conlhncem, dc a mole exerckus plcrLimque diilitum comicaii, ncque

modeftum iluis erac,nequeh-uol;uoium. Neomninotamcn negledum
ircmusjhxc ratio oppoutuniflima eft vifa, vtquxtLuma adPrincipis
cLirtodiam quondie accedeiec, ea gnauiter excoleretur a Patribiis Au-
lam ledantibus; deindc,quando in acie ftandLiraêxpiarcntui• animis, &
fua quiiqiie lingua animarentui• ad prcxliandura tbrntcr Deo ac Regij
-
tum
poft
eciain,vbi res poiceret, in conHidlu Ixil cadentcsqj iuuarcntur. Ha:c
illa caftreniis
Deum Alexandri
MiiTio primum Dei bonorum omnium
Ducis Parmeniis aulpiciis iiatapcrFedlaqLie, fuc-
audoris,
cedencibus ordine Principibus velur per manus tradica hodiequcperrc-

iierar. Ingens virtutis campus, laboium incommodonimque magnitu-
diiie cLim periculis adcequata.
Expediciones iingulas periequijimmenrumipaiicas attingcre, necenfa-
riLim, cx quibiis prona eric omnium conieftura. OccuiTendLun enim
falfisquoruiTidam opinarionibusieimonibuiquc inftitutum illudfiigil-
lanrium, qiiaiiaut emolnmeiita noftra , auc qnas ndcio ipcs vcncmur
ex caftris.Quemcrrorcm nifi maleiiolcntia ell: eLulkre aggredior cxi-
( )
Ojtamft gua narmtione & ab ipfo Sailiio Miflionis aulpice inuat auipicari. Is
;
ardHahxc
-q^^^^^q}^]. prope WcialiaiTi miierorum militnm mapauakiftrabar.opem
animis, opcm rerens corporibus; cum peltilenti amatus ine, caltren-

iiLim laboiLim principia taiiriim-noii morte fua funeftauit dfcam,an
Sailitusfe- conrccrauic. Cliirurgus Ducis dum Patri curam adiiibct, ipie contagio-
ftemcon- (-,^ exftinguitur. SailliuSjdeiperataab hominibus vita, vociim Virgini
eailnsT foncipic, & conualcfcit : qiiem adliuc grauiccr langujsntcm Dnxad fe

accerfit Zutphaniam, cuius vrbis foluendo obfidio diftiiiebatur. lam-
qae aciem deicribebat, cum aduehicur SaiUius qiierii vbi vidir,
: mani-
fefto exukans gaudio, Adcrdiim, inquic, mi Patcr; & pro Ecclefia di-
micantem , ii hiiinani quid force contingac, iuua. Hxc prima iila ikX'
pendia, quiE fecit primus caftiorum redator•, cx militum lue taclorura
viiitationc, contrafta peftilenda, & ipfa morsj niii hanc votiuapietas
auertiirec. Premebat Rhotomag;um in Gallia Rcx Naiiarra:iis anno
. D. xci. quandoParmeniis Dax a Catholicis Chriftianiilimi Regni
PiOceribus ad ferendairi icerato opem e Belgio adaocatus, durum iter
hiberno anni cempore ingrelllis dt, fuoqiie aducnm hollem cclentei:
fugauit. Vidoria fnic: icd quantis empta milkum , ducnin, &:, quod
nunc ago, Panum cailreniium ierumnis Sa;pe iixis media nine teii•-
!
toriistradudcTs nodles afpcraino frigore & gelu: annoiia deiiciens,

aut famem, aut mireriimnm vidum & alias dcceftandum , inipera-
nk. Quorum incommodomm acerbitatem quis liber homo iuftinear,
iiabfit illa rpes,qniE prarfcntiuin fenfum aiiferc exlpeolarione fururo-
-,^// wo-nim? Sane robuftiiTimum qucmquecx miferia innaiit morbus, morf-
2i7 ^^c vnum fuftuUc mediis iacencem campis fub dio, cui miHcare vehi-
culum
culum ventis ac imbribus peruium ledus fuit, in quo fupremam ani-
mam cxhalarct.
Copias ex Gallia vix rcduxerac Parmcnfis menfe Maio milleiimi
qningenteiimi nonagefimi fecundi, cum Mauritius Comes Batauica:
milicix Imperator,validiiIlmoexercitii nauibus adiie6lo,cafl:ra mecatus
eil; SteenwicLim qiiod Tranfifalania; oppidum Rcgi feruabat Co-
vid :
qiiellius Gubcinator, vir domi nobilis, ac militari laude clariflimus.

Qui iam cercus paraCiE iibi obfidionisj ante omnia egir, vt vnus aliquis
e Societate Sacerdos militibus przfidio fiiturus acccderet. Datusex ca- Lahres
llrcniium namero P. Henricus Samerius: & ingenti sramlatione exce- ^^"rfci
ptiis: quippe cuiiis infigncm operam aliis quoque locis & expeditioni-
obfidioHe'"
hus probatiiTimam habebant militum plerique. Hoc podffimum au- steenwi-
d:oi'e omnes vitam Catholic^ Religioni ac Regi deuouere, dira om- "•
nia palTuri prius quam kic hoftibus h^recicis dedituri. At Mauritius

iam ad ipiam oppidi foiTam perduxerat vineas, omniqae ex parte mu-
ros & propugnacnla quatiebat: qux breiii folutis compagibus tam in-
genti hiatu difceiTere, vc interiora nudarent non tantum,fed planatn
quoque in vrbem viam per ipfas murorum ruinas darenc. Signo ad ir-
ruptioncm dato, in ipfis mcenium vifceribus accrrime dimicatum fed j
inlqua fors propugnantium erac. Mauritio ad rcparandam iaoluram

prompta mulcicudo, & feilis iauciisque noui fecentesque fiiccedebantj
Coqucllius paucicate laborabac, fpatium vcl adipfa vulnera obligan-
dadecrat, nedum ad corpora quiete cibove recreanda. Icaque bono
numero cadebanc aut trailsfixihaftis, aut plumbeis glandibus traiecili;
& tamen qui fupererant, Samcrio ad omnia priefente, fuisqiie horca-

mentis peiiculi metum auferente, perftabantinlocOj deuotas animas
profiindere parati, ac fubinde oblatas qnantumuis honeiliilimas con-
ditiones fupeibe, quafi vincerent, rerpuebant. Ingens cnimuero tune
laborum molesin vnum Sacerdotem incubuit, ciim fauciorum ac mo-
rientiuin nemo efiec ,
quiii illius opem imploraret . quam
magna-
vir
nimus negarc nulli fuftmens, ibi rdlicet maxime vcrfabatur vbi pugna
femebat; &illacrus tamen inter tot vulneratos , tot interempros, ftetit.
Hoc quoque in miraiidis ponendum , quod multij difrupto cranio , &
cercbrofccde fluente, ipiuitum & vocem retinuere, donec ritc confei^
iionem peregiiTenc. Piignandi pertinaciam nox fola fregir. Pedemrc-
tulere hoiles irrito conacu: & ad duo millia deiiderati. e Rcctus trecen-
ti cecidere, reftabant haud multo plures fefli omnes fradique neque ;
in diem alcemm fapererat puluis vcl vnico tormento in hoftem excu-

tieiido neceiTadus. Qnx tametii fere non ignorabat Mauritius cla- •,
dem tamen haud minorcm priore fapienterveritus abobftinatis &-

ratis mori, mifit qui vaiiis conditionibus tentaret obieiTorum animos^
honeftaqne offerret omnia, nifi quod foliim lefuitam tradi poftLiIaret.
At Coquellius &miles poftulatnm iiidi2;niiiimum detejftati, fim ca- & HaraeusAn-
pita Samerio oppignorantes , tamdiu reititcre, donec nunc iiidem & Ttim.iT
cum milite padis tiito libercque abitnriim promifit hoftisj
I
fed fide mala, qucmadmodiim commemorabicur in loco.
alibi
! Gubernabat anno m. d. xcv. exftindto Archiduce Erne-
fto.
Comes, quando noua in Galliam fiiicepta expedicio Pa-
fto, Foiicaiuis
trum opcram magnis incommodis exercuit. Nec fine noftro fanguine
^colatis res pcraota. Nicolaiis Moncanus vulgo Burgundionum Apoftolus, ,
Aiont.tnus ^b hoftiU miUte ad S. Quintini fanum multo vulnere coniolTus in-

truada- Cameracum ia
^.^^.--^,
p^ Antonius Criipus Fontani ConfelTarius ad
" obiedos vrbi aaaeres (
quod folebat) aiccndens , opem militi laturus,
Crifpfu glandem aducufo accepit peCtore, & pro morcuo lu caltra delatus mor-
traijatnr.
tem mirabilitei• euafit Viruni crederes iteraco Numinis beneficio iii
.
calhOrinn rubfidia feriiari. Nam & ex illa infortunata claiTe, quam

Philippus Rex adueifus Anglos tanto molimine fumptuque adorna-
rat, peLeuntibus aliis , ipfe vno cum focio ia Flandricum httus euafic,
ex eoqiie tempore operam militi perutilem nauauic, quaii ad hoc Ocea-
nus expuliflec.
Quid Albeito Belgarum Principe? quam arduiisPacdbus ille cam-
piis Neoportaiius,noii vnius cruore refperras! Sxcularis ibac annus mil-
Jeiimus fexcentefimiis, &
formidandis Batauorum copiis Flandrix ora
maritima tenebatur. Auchidux colleolo celeritei' milite obiiiam pro-
^
Neopor-
"""*"
greiTus, ipsa vifitantis Maiia: luce cum Manrkiohaudprocul Oflenda
iecundo Marte congreditur. Felix BelgiLim, ii vidoriam bcne aufpica-
tam, maiori circLimfpeolione miles prcxfcruidus profecutLis fuiiiet! Sed
audis co ipfo die copiis , pra^cipitato ex viiicendi ardore coniilio, ite-
riim impetus fadus eft in defperate pugnaturos atqueita redinteora- j
tum prxliam illud cruentumjinquo fortiilimi Ducumac militum ceci-

dere; ipfe Archidux, accepto in caput vulnere, vix difcrimcn euaiic.
Tatres in
Numquam maior Patrum animus apparuit, quam inclinante bellifor-
( cjntd tuna. DifcuiTeie ipii per figna, meCLim eripere trepidantibus, auerfos
fuertnt: ictraherc faga , Ixfos cadentesque cxpiare. lam accepta clades erat,
neque campiim tamen deferebat imperterrita illoiLim charitas. Inter
laceros mifeiOrum artus &
ca^forum cadaucra reptabant, aures dabant
adhucfpirantibus; nonnullos etiam, de quibusfpes vitaêrat, fuppofi- j
tis humeris in tutum depoitabant. Spedabat hxc vidor hoftis, & tan-
•
virtute irricatus impetum parabat , iiigentem fcilicec ab inermi Sa-
^^•^'^0^:11111 manipulo gloriam relacurus. Petrus Buzelinus , Laurentius
7ilreticis
mcantHr, Eueraidi , Ocho Campeniis comprehenii funt. ceteri fuga lapfi. Bii- i
^
zelinus,nofl:ris ea pugna pr^fe6lus, clara voce profitebatur fe non mili-
tem, fed militum Paitorem; noii arma tmdare, fed animasi non facere
Archiducis ftipendia, fcd vnius Dd. Magis hinc.vnde mitefcere de-
smz.citnfu, i
buerac , elieratus hoitis hominem glande iterata traijcit. Ille prolapfiis

diLi fiiic antequam moieretur: quo tempore fuorum viilnerum oblitus,
circumiaccnces RegioSjquorum lcnte exfpirantium exaudiebat gemicus,
animabat &
fuo exemplo horrabatur , vt ranguinis vitarque iaduram
•,
7. Lan- i" caufsa Fidei tamquam martyrium fuftinercnt. Ac Laurentius

r(ntms€- nonnullis transfugamm hoftili cuneo permiftis agnitus mouit commi-
«?rar t,
ferationem fui. Andierant fepe illum in caftris Rcgiis concionantem,
& chaiO capiti vicam ab hofte omnibus precibus orabant Sed quas .
preces admitteret Caluiniana crudelitas pro Sacerdote leiuita ? Ergo &

ille magnaniinus, neque pro fe ipfe quidquam precatus , miilcoferrp
plumbo-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8O9
plumboqnc trucidatns occumbit. Otho deniquc Campeniis ;, in cuiiis P. Otho
aures Erneitus Archiduxanimi fui noxas nupcr deponebac, dum fau- c^mpenjh,
ciorum aliquem coUo inhcxrcntem ex c^de eripir, ab hofte circiim-

iientus pio alicna falLite icruaiida amific fuam. Cxforiim cadauera,
vchinc odium,acqLic exodio caulTam necis colligas , vique eo defor-
mata vulneribus fucrc, & membris mudlata, vc incer fe recogiiofci
numquam potueiinc. Decebac ianc cam vnanimes viros , quonun par
mors mortifquc caulla, ne cadaueribus quidem poile difcerni. Valuic
paucomm vircus ad communem omnium gloriam. Ex codie adSo-
cietatis exiftimationem etiam vcneratio. San6los Patres illos^
accellit
vcreqiie Marcyres ferebat fama, &
multi iapientcs crediderc.
Secutus eft annus feculi euncis primus, &
Oilenda premi ab Archi-
duce coepta , plus quam triennalis labor. Duorum fupra feptuaginta
miliium fanguine obfidio ea Alberto etiam vidori ftetic. Patmm mul- ^*\ ^fiî'''
tos tam dura caftrafregcrunt. Peftc aliquoc extin(Sti , aliquoc difcerpti „s uures
globisj interque hos Germanorum quidam appellatus Apoftoliis , eo Tatrism.
nomine digiius,?. Spikermannus, quod ad folam Oftendam vnus ipfe
odingentos amplius ad veram reduxic Fidem, non gregaiios tantum
illos, fed Duces quoque ac Tribunos. Quis icgrotantium aut vulnera-
torum numcrus , cogicari facilius quam dici poteft. Horum

exfticcric
omnium animis, & qua licebat coiporibus, mederi Pacmm noftiorum
fuir, nifipecudum more pcrmitterenmr mori. Aliunde nihil auxilij fo-
fperandLun habebat curba illa mirerabilis, nifi a Patriim piecate,
latiive
quibus vitam mulci ieruatam, multi recuperatam fanitacem debuere. Et
quoniam caftra tanram inutilium copiam non ferebant, Bmgas vici-
nam vrbem deportabanturi vbi breui is numerusfaic, qucm odloma-
giia norocomia caperc vix fuftinebant. Hac parte oneris caftrenies Pa-
tres fublcLiauicCollegij Bmgeniis charitas: quod fere confueuic, quoties
inhabitatas nobis vibes, vel hibernamrus, vel ab ierumnis rccreandiis,
miles inducicur.
Ceterum ad Oftendam multa &z noua Chriftianx pietatis excica-
menta in vfum induci cocpta, & quibufdam quafi legibus ad ftabilita-
tem confirmata; ied priccipue hxc quatuor. SacrofandiE Euchariilia: ^"* '"^f-
Sacramentum dcinceps ad a:gros magna pompa mulcifque luminibus 'fj^/i^^

defertor. Statis pei' dicm horis ad nolic fignum Miilai facrificia per-
aguntor. Maiie, meridic ac vcrpcrc tubamm canm iignum Aiigelicx
In Patiiim tabernaculo antc Viiginis Deiparentis
Salutationis dator.
ftatuam lampas percnnitcr luceco. Poftrema ha:c conftitutio mgens
addcuotioncm ftimulus fuit vniucrfo quidem militi, fed excubitori-
bus potiirimum, qui numquam interdiu, numquam noolu tranfibanr,
niii ponerent humi genua ^ Deipara: inclamarent opem , fLiamqiie illi
vitam & faluccmcommendaient; haud fane languide, fi quod pericu-

Iluti ccruicibus impendere fenciebant. Hxc ad Oftendam decreta ali- :
bialia,quas pro tcmpore perpema emendandcE militiae cuia diolabat.

Nam qua; omnium cxpeditionum funt, abftinco dicere: mulcos ab hz-
refi abdudos; iurandi, peierandi , blafphemandi inolitam confuetudi-
nem exftirpacamj eiedas pcllices Sc fcorca•, licentiam milicarem m pe-

Kkkkk ciiniU
8
cuniis extoicjucndis,
IMAGO PRIMI S^CiVLI
rafticanomm bonis , repreflam cx-
iii diripiendis
S C. lESV.
^
ftindi odia diilidentium,duella inter Principcs quoque viros impeditai

diliiTeiKei• cLiratum, ne cai vmquam confitendi copia deeiTetj tuguria
milimm frequentata, &idgenus fexcenta: quiE vnopoiTum compledi
vcrbo. dixero infticui a nobis militem Chriftianum. Atquancoid

laborc, quot curis vigiliifqLic, quo difcriminum omniumîpfiufqac ad-
eo mortis contemptu impecrandnm iir, focile intelligiE dc folus., qui
aliquando ingenium militare tradauit.
Annos iam fLipra vigindCaftrenrem hanc prouinciam pari opera &
opeua; predo , magnii (m apud bonos commendacionc , maiori apud
Deum, quod fperamus, merito Societas fullinebati ciim belli t^^dio
hinc atquc illinc rdpedari ad paccm coeptum , aut ad inducias certe,
inducU quas datis vtrimque oratoribus m duodennium confedas denique &
dHodenna- procIamaras,ingenti Belgarum gaudio, ingenti patriiE bono, aniiusfx-
"'
CLiIi nonus felicibus aufpiciis inuexit. Ergo vel exauiiloratus miles, vel
ia ilatiua dimiiius. Eaoccafiofuit, cur pamm noftri amantibus ho-

minibiis, ac parum de Chriftiaiia pietate rolicitis, vifa fit nihil admo-
dum neceflaria Sociecatis opera in caftris, qux nulla iam eiTent; acque
Aiiffio ca- ctiain bello poft inducias reparatOj pofle caftra Patribus caueue ex Rcctis
fireûh-
trettatio-
^ riix\)\[cx rei bono. Hxc
i ...ixcnm non vcniebac in men-
coCTitantibus
^
^ ,. .. .,. . , . ^, ,
nempati- tem, prarlidiariis milicibus etiam per indiiciarum tempus eiie conia-
?«''••
lendum j ac ii quam
interim in partem milcs Regius excia Belgium
mitreretur, Patres vtique pro mnnens iiiiratione comitaturos ; quod &
failo fuinfe opus poftea dies oftendit. Vemm hxc eos animadaertere
noiiiinebant vel parum CEqua erga nos ftudia, vcl in folas res
humanas
nimiiim intenta cogitatio iine cura diuinorum. Qupdciimque illud
fuit, certe Regem freqiientibus litceris intcrpellandum putarunt, rao-
ncndumque,cx illo a^re nobis numerato conflari poiTc multorum mili-
tiim ftipcndia, quorum fcilicet neceflarius in bello vfus , non itein Pa-
aitqm tuum nuper a Paimenii Dace nouo iiiuento adrcitorum,priuatas magis
"êmagmt, beneuolenticT, quam boni publici afFedu. Sine Iiis & pLignamm antea
Vi abrogc- fuiiie in Belgio, & excra illud nunc non infelicirer pugnari. Sed nequc
mrtnper- deciTe
Sacerdotcs alios plenfque lemonibus, quos Capellanos vocant.
Adhxc lacis initLui poile militem Chriltianis monitis qua parte anni
in hibernis agit: in campo non de rcbus animi, fed de hofte vicloria-
que cogitandam. Huinrcemodi parum firmis ratiowibus fatiCTabanc
%Zluad ^^S^^""' ""^c quies fait, donec Marchio Spinola, fupi-emus militW Im-
i?c^? /i-/-/- perator, qnotidianus ipfe idemque grauiiTimus adionum noftramm
bttprofer. teftis/uam hacde re fententiam luculento fcripto
comprehenfam tranf-
': '"^^^^•
^^S^• ^^^ vt)i litteras accepit Rex , ex iifque didicit quanto
Maieftatis honore,quantaducum militumque gratia, &, quod caput,
animomm vtilitate adhuc in caftds verfata eiiec Societas, quands fc
confeciiTct labodbus, quot pedculis obieciiietfolafalutis alienxcaui-
Rexfcr- saj hxc, inquam,Rex poftquam
indubitata Marchionis teilificadone
valt,
comperta nabuit, inclidto importunis monitoribus iilentio,perpctuain
MilTionem ciTe voliiit , deditque caftiOrnm cenfonbus Pra-fediirqLic
«radj fiii mandaca, nequid in pofteruin aduerfus Patres, quorum opc-
raiu
LiBER SEXTVS. SOCIETAS fLANDRO BELGlCA. glt
tam probatiiiimamhaberet,querelaram admitterent fed promptiorcs ^
etiam exhinc edait in annumeranda cleemoryna iuftentandis illis, quos

nihilo iane minus quam militcs in bcllo vciles ac necenfarids cenferet;
, quam militum
laboribus &: meritis ccrcius ,
aimiSj venircc
iperandaviitoria. Hic finis contra nos agendi fliicj veiius coiitra Re-
gem contra Ducesacmilites,contra falutem ailimorum. QnoE
cnim millia fine Patiibiis pcriflent? qnot regnalTeilt fcelera ?qux libidi-
nes, qiiie furta, quic rapin3^,qni rumultusj qaas feditiones? Odiofum fic
fuis iingulacxempliscomprobarej acnihilominus adeo manifefta funrj
vc nec inuidia negare poiliCi
lam Regi laborandum. Huic ^»^»*»-
fatisfadtLim crat, ciiin in milite fuic
""^*
pcfiimiis a nonnullis in2:cneracus crior, pra?ceri£oram meritorum in- i"'"
ji-itur in-
J • 1 I
• •
ii I 1
• '
dLixicobliuionem, Scexamoieodium deteltanonemque concicauic in mduiMifi
Patres. Scipendiornm imperfcda folutio imputabatur Sociecati. Fanla f°"''
erat, fiiftentanda: Miilioni noftra^ parcem bonam finguiis militum de-
trahi. inuidioriim fane commentiuTi, in quoexpiignandodiu muItLim-
qiiederudatam. Plebeiis animisac rudibus, qiubus pecunia falute eft
potior,percinaciter hxiic femcl infixa perfuaiio.Emeriit ramen aliquan-
4io veritas, 6c prirtinamnobis beneuolciuiam cum fcEiiore reftituic. Vt
cnim lux poft tencbras grariorîtajpofteaqnam mendacium enaiiiiit,ple-
rumqueeftamabilioiinnocenda. Ceterum indncia?, vtialitea infiniia-
bam,minime otioiis Pacribiis d.&.XiVtxitx domefticam prxiidiariormn
cultiiram bis cxtra Belgium miles lequciidus fuit Duce Marchione,qui
floftram ab exercitu numquam patiebatur abfentiam. Prima expcditio ^^^"
iufcepca eft anno fxculi quarto decimo & prono curfu Aquifgraiiuni J^'"^
^'^'
!
Wdalia, & qiiotquot circum oppida,in Cxlans,cuius hiEc aufpiciis gc- tempore
rebaticur,poceilatem vcnere.Prxter confuetos cailrorum laboresjinaens '«^«c"«-
'^*'**
liinc bellura cum harrefi furceptum: WefaUse in primis quam alteram ,
Geneuam expurgare Patres fummis viribns inftiterunt. Anno deindc
fxculi vigefimo Palatinatnm dudiuus Marchio, icemm Patres,vcte-
iii
ri fuo more, ad omiiem fortunx alcam aflumpfic, ipfumquc allce alios

Thomam Saillinm , emeritic iam miltcix fenem ; cuius prasciptia erac
apiid Tribunos audodcas.
&: in omni cxei-cicii
Sed poilinducias,qUct finem ruum habuere tertio Kalendas Maias

milleiimo fcxcentefimo vigeiimoprimo, incrcdibile, quid caftrisRe-
giis piofuerit Socictas in hodicrnum diem.Vix audiri cocperat tubarum
ac tympanornm fonus, ciim Albemis Archidux, patriie pater, qiiaii FiHitisiH-
nollcc induciis ruperelle, diem iiuim obiic , mceftiilimis fane Belcris , & ^'*"^ *""-
ex pacifici Piincipis interitu prarfaCTientibus ca mala

•
I•
implicantur.
f (
Innauit batauos
T, AH
Alberti; led
r y
,
mox
quibushodieque
r r . ^
lenlcre viuere cW»a-.
\^^'^^'^J'
bertiis *
Ifabellam: cuius fortilTimiE Heroincr anfpiciis illo ipib anno cinolum
Iiiliacum, &
proximo ineunte in potcftatem redaduirij docuit poft &
Albertum polTe a femina hoftes fuperari. Veium rem noftram, non pLi-
blicam,agafniis,& more apum ex floribus
mella legentium, frLi(ftLis ali-
quos obiter expauculis expedicionibus delibemus. Anno feculi vigc-
iimofecundo tentareplacuit Bergizomiumin Brabandae finibus vrbem
flumini impofitam. Trimeftre obiidium fuic. Paruus in principio
k k k k 2, criOr,
erroi-j in fine maximus, receptum imperauit. lis
defperato iucceila
caftris cjrciiie probana militi, piobaca Ducibus , ipfique potiiTimLiin
Marchioni Spiaolx Patrum vinus, nullos laborcSj nulla pencula rcfor-.
inidanoum, vbi agebatiir animamm ialus. Mumtiuncula erat, qiiam
freqiiente incurfu vexabat holtis, & nollri laborabant. Eo iubmilius
Infpie
p!gZ
l„imi iiH-
",
p. GLiUelmas Buuetius addidit animos militij &, qua iliiebat Religioia
pi-c-Eter Saceidotis partes, eciam agebat Ducis. In ipib certa*
minis aidorc lorica hollili cuniculo fubLierra piopugnantes ita nuda-

""'>• iicrat , vc hallis ferroque res comimis ageretiu•. Deipciata loci defcnilgr
omnibLis fuadebat fugam. folus Sacerdos pasne cum humo in fublime

iactatus,ainiilb pileo,os vukumqiie pulucruleQtum detergens,Z« hoflem^
inqmt^m bofieWy iimul iniedafugientibus manu, qua verbis,qua exem-
plo fticicmilitcm, & in prxfenti morte detinuir. Primus ipfe fporcu-
lam congcrta humo retcitam iii hiatum intalic reftaurandie loricx:quo
hidtollunulaiiit armatos, quibus lam pudor eiat ineimem naufequi.
Momeiuo rediicomnibus animus rcftitura loricaeft, reiedlus hoitis,
:
fcmata municio. Intcrea cotisiam cailris fiebac mmor, diffilicntc cu-

niciilo abieptiiniPatiem, & terra: cineribus inrepiilmm, alij hafta ab
irrumpeiite hofte confoilum memorabant. lamque plorabatur, cum
ecce cibi veluc ab infcris emergens, VLilcum veftemque decoro puluere
iordidus, cctera faluus atque illiErus , appamit. Exceptus eii omnium
gratulatione plauiiiqne, & miikos per annos faciiius illud imperato
liLim a Sacerdoce patracum miles vniuerfLis feirnone ceiebrauit. Kcx
admirabundus magnificis verbis extulic Patrem, fuam-
ipfcjre cognita,
que in nos bcneuolentiam auxit. Eum iiobis viium priccerita anni
proxime iuperioiis callra rapacrunt, qiiem omnes immortalem,acpc>-
tiilimum paupercs, voluilTent. Miierias ilie omnium compledebatur
ampliiiimo charitatis finu, veie inter illos mifcricordiac viros recenfen-
dus, qHorumpietatesnonile/kerunt. MilTionem gubernauerat annis muU
tis iingulari cLiraprudentiaque, imis pcrinde ac fummis
Ex- charus.
ftinolum fieuit cxercitus, Aula, Belgiiim. Ferdinandus ipfe Princeps,
qui viuentem pra:cipue araabat, & in caftris ad iacram Exomolog;efiin
adhibebaCj impedico per moibum Reuerendiilimo Patre loanne de
S. Aiiguftiiio,non iemcl piiblice piOFeilus eft, in Patre Biiuetio multa
Socieratem, plura exercitum Rcgium amifiile. Verum , vc vnde digref-
Tlis eft fcrmo redcat, qiio tempore ad Bergizomium virturem fuam
Jnfignii piobabat Bnucrius , illo ipio Petrus Eulartius , qucm iii Palatinatu nu-
'^% ^"^^^ milicis folatium reliquciat Marchio , rencrck iii Belgium, non
Ehlartij. ô\o puluere, ied fangnine gloriofus. MansFeldium Halberftadiumque,
duas Germanici belli faces,omnia vaftantcsj fuumqiie incendiiim infei-
re Bclgio molicnces, infequcbacur Gonfakius de CoidLiba
]1 exercitarre
Imperatoi•, incredibili vfus celentate, donec hoilesTi
,
nadus
l]:itit,& prxko dccemere Cruenta pngnafuic & dkl anccpsj
coegit.
animus vcrimque ferox; fpes in morte , vel vidoria. Haiic denique re-
tuHt Gonfakius pr;Ecipua vircute Hifpanorum. Hoftilis ppdkatus ma-
gnam partem dcletus equkum duo millia casfa , ceceri deferta pu2;na
:
ialutem inucua-e. Intcr pra;kandLim emicuk intrepidus anuTius Eu-

. lartii.
LrnER SEXTVS. SOCIETAS FLANPRO-BELGIGA. 8 13
lartij , (Sc paucis imitanda conftantia. Militibus immixtus,intra tor-
meuiorum etiam minornm icitus diicuri-cre , hortari ad agenduni for-
tirer, laucios e pugna auferre , excrema
remedia impertire mo-
ralLitis
tieiicibus. qux dLim facit, plumbea glande capuc traiicicLir , maiori
vulnere qiiam periculo. Gcna focde laceiaca ^ excuili dentcs , maxills
,
os coafi-adum, l^favocis orgaiâ. Nectamen pedem extulic-campo,
fcd per ftiata humi cadaiiera, ad fcrcndam fi qui viuercnt opem , repta-
tc pcrrexitj donec,confe£lo rediit ad fuos, incercuin alicno ma-
gis ciuore fordidatus aii fuo. Mouic ea fpecies viri commiferationem
aiiis: at ipie craltum aliquid & oblcurum iubmurraurans verius quam
loqueas, {c[e omnibas exhibebat gloriase purpuramm, gauifus pro

Deo, pioîie Cacholicorum militum falutCj proiudilTe aliquid iangui^
iiis, &
vkam ipiam, fi res itaferretjprofmidcie paracus.
Quid obfidio Bredana, quam annus feculi vigeiimus qiiartus in-
cIioauiCj.quintLis abfoluit, quancamhabuk laborum fegecem, quanram
periculorum VaftiiTimo ambita circumiidebatur ciuicas, leucarum
!
omiiino ticdccim. Id omne fpatium Pacribus quotidie perambulan,-

diiin. laita oppiignatio erac, nulla vi aut armis,ied fola fame.
noiiem jneniium opus fuic excoita dedicio. Totil hiems traduota in
jcailris:uunccumfrigore, nunc cum inedia pugnatum fubinde inbit^ :
aquarumeluuione tuguriolum & rupellex omnis fluitabac. Fuit, ciun

inaioib tormenti globus exvrbeexculius lacerarec Sacellum in quo Pa-
tres diuina faciebaiit. Inftabat etiam metus a vicinis Mauritij copiis,
& ad confliAum res {peolare videbatur. Itaque cum crucis figno prî-
banc Patrcs vclitatiiiis, contempta hoftilium pilarum grandine, & ante
ipiam ftabanc aciem,-quam oblato hofti praslio Spinola explicarat: fed
HoUando animLis dcfuit, iubductifqae in tutum copiis, vrbem iuain
Comes Maurkiiis, ipfnm vica ex mcerore deftitnit.
Hadienus minime nobis pcenitenda
.
belli poft inducias redinregracio
videripoteratjii foitime forec conftantia.At enim iiconil:ansiIr,forcuna
non iit.Conuerib ad Batauos vuku,parces noftras deicreue vifa,plus cu-
lamm nobis, plns difficukatis Argcnto maii captOjbelli ner-
uum habuk Hollandia. Hiiic Silaamducis,ipfam Brabanti^ clauftrutn
adhuc inexpugnabile, aggredi confidcntia fuit.Hic iile eft infelix annus
fiipra vigefimum nonus, Pveligioni CathoUcae, PvCgi, bonis omnibus
taraen aiinuiTi,debellatis quaii Batauis, 1;

grauiSjSociecaci .Gtiam noftrx non vnoin caftris funere ki6tuofus:quera
mitcebat.TranfmilToIfala flaminc(ioil'aiTi Draiianam vocant)floi'entif-

patria; fortuna pro-
Cmi duo cxercicuSjRcgius Ca:iareuique, Velauiam occupabant. Aclum

crat, ni quorumdam incuria (pro pudor Wcfalia periilTet.-cuius vrbis
!
)
iadura dcbilitauk noftrorum animos,hoftium erexk ad conilandum iii

Siki^ducis obiidionc; cuius fokuioncm iam impcrarant Foederati Ordi-
ncs Auraico, moiam akqnot horarum poftulanti , intra quod tempus
Weialiam a kiis Gccapandam fperabac.lca duabus vrbibus pariter amijf.
ils, geminum vnlnus accepimus, priEter damnum miigiie copiarum
annoiiiE penuria illatum. Miles non pugnarauciLis,quodexpetebau;red chantM
mifcro languore difflueiis, vires Patrum, noii animos ruperauit. Haud- ^^g'^ »«''-
Kkkkk 5
quaquain*''"'*^''^•
Sl4 iNlACÔ fRIMI S^CVLl SOG. lESV.
quacjuam tamen a ferenda ope ceflatum, donec Sc noftros mali violen-"
Mers duo etianl immortiii labonbus, & horLim alreu Hcrman-
tia piOllrauic.
^"'^'"""nusHatio, dodrina multiiquedotibus clarus . in quo fpes maurnas

amiiit Proumcia; iple tamen mmime piorandus , cui mors obtigit
cjuantauis vita: diuturniEate gloriofion
Nihilo iEmmnarum minuS habukcaftreniis illaad TraiedLim fta-
tio,& ipfa infelix,amx) trigeiimo fecundOjduceMarchione Santacrucid
magnaram iiuper claflium adnerfusOthomannos fatis felici Imperatoi
re-, ied apiid Belgas iniiiriane temporum an locorum ignoiationej aii
,
quorumdam etiam perfidia infominato. Multorumdiefumimbrcs, &:

gfauitas , eds inUexere morbos, quibus nuUa curatio par efle
pocerac. Bina .-egroium millia iacebant; Medici, Pa•*
nulli, pra:ter nos,
ftorcs nulli. Itaque virtutem Patrum quamuis per le excitatam , ipiî
tamen languentium multitudo acuebat , &
pro ftimulo erac extrema
tot animorum corporumque neccflitaSi Omnes vka:ptodigiquidquid
poteranc viiium impenderci non terreri foeLore, non fordibu$,non con-
tagionc. Prctiiim operai fiiic letalis morbus plerifqiie contradus, qui
duoriim placatus funcrc, ceteros ad ralatem publicam viuerc permifit.
Hxc caftra quoque nouis Chriftianas pieutis inftitutis illuftria fcci-
mn<;:interqua;pnncipem tenet locum eredio Sacelli noui in ea militiie
partc, qux Baroni Balanzonio parebat, fupremo fei corinentari^ ;-
feclo-, in eamque curam datiis efl: e noftris perpecuus Sacerdos. DiuiC
item Barbar:r,tormentorum Prasiidi^Sodalitas inftituta;qu2E fiue iii ca-
ftris, iiue in hiberilis, iniigni virtutis lucet exemplo.
Ac, amiiToTraieolo, nouus milkiiE Gubernator Marchio Aytona,

itierico Belgarum omnium amor, &
fpes ingens (fi frui diutiiis licuiiTet)
He omnino clanrum haberemus Mofam, iapientiiiimo coniilio Rurs^
miindam inter acTrakclum, quaD. Stephani infulaporrigimr, vali-
diiiimam afceitl eduxeratj reliito ad defenfioncm copioib milke. Tres
ad cLikuram &
folatiuiti Sacerdotes datiexCaftrenfium numero. Atrox
breni peftilentia fcedauic caikim, quam egefta ducendis aggeribns hu^
Malu mus crealVe fcrebacur. Macrtia morcalium ftrages fuic ; quibus dum
pejie ex- Patrcs duimani noclumamque operam impenaunc, iue & ipli corri-
ntnguHn- piuntur, & laboi'es kios morte non igiiobili coronant. Mox alij duo irt
cxftindorum fubmiiTi locum, in eamdem kiccefleie fortunam.
H:ec caftrenfiiiin Parrum vita eft, fi quis ignorac aut force eciani^
arbitfatar magna commoda latefe. Illoram certe ineptiilliTia opinio

cft,exiftimantium Iianc a nobis MiiTionem non tam virmce,
quatTi humana aliqua caufsarqnod pedndecftac vecordcsnos amen- &
noftrorum capitLun pretio opcs , famam, aut quid aliud
tes putare, qiii
nefciocaducumcmamus; quafi non fatius Rierit extra Religionem vi-
Uere,quam mifcrrimam illam feruirefemitutem. Qiiam mukis bono
autenam magno gdnere nacis caftrorum fequendorum maximus fuit
ardor, & in ipfo xtatis fiore amiiTa vica? quibuSjfi fuo iure inter homi-
,
ncs vkierelibuifict,nihil ad vk.-e commoda, aut fplendorem etiain,
potcrat deeiTe. At illi prudentes mundi hiikis aflecla:, quos ille vocat
curuas in terram animas & cxleftium iiiaiiesj numquam guftata virtu-
tc
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8lS
re C R I s I, fuo morcali metiuntur omnia; cumque ipfi nihil
ilipra naturam iapiant, ceteros quoque nihil plus fapere arbitraiicnr.
RcLiertor iii cartra •, i\ux vt numquam difficiliora, nec feniimus
ita nth...
imo
friidLioiiora quam poltiemis fex annis, ex quo Ferdinandus Auftriacus [''•ênmo
Princeps Cardiiialis profiatre Philippo Rege Belgium gubemac. Ad- '^'^, ''''^'
hucfertos triumphos agebac patria, &
liabella: Aichidiicis iaduram"^'''
reddito iibi Auftriaco ranguine leuius iam ferebac, cum ex improuifo
fadiilima piOcella turbauic gaudimn , irrumpentibus in fines noftros
Gallis, quaii poft excinotam Ifabellam pacis leges focdera noii vale- &
rcnr. Quid vndique iam ciiidum hofte Catholicum Belgium?
agerec
Duos annoSjtrigeiimum quinmm & odiauum^p^ne habuimus Fatales.
Priorhocamplius pericali habuic, quodiamclades ad Namurcum ac-
cepta debilitabat omnium animos, male ominantium de toto bello,
aufpiciis adeo infortuaatis. Interea Bataui Gallis coniLingebantur, &
formidabilis exercitus in Biabantice vifcera penetrabat. Capta: vrbes
aliquot, Then^mcenfx, obieillim Louanium, ageroranis ferro flam-
maque vaftatus. vbique timor, trepidacio, fuga. adtiim de fidis Regi
quam generoiiilimi
prouinciis diceres.Vicicomniafortuna Ferdiiiandi,
PrincipisThoitias a Sabaudia,& Marchionis Aytonx pmdcntiilima vir-
tus adiuuabat. Cun6tando,duinCiefareus miles adueniret,rcftituta rcs,
vterque hoftis repulfus; &, quod prodigij fimilc, in ipiam Batauiam il-
lataRegis iigna, defixaqueiiiSchenckiano. Incredibiles ea expedicio la-
bores noftris Patribus attLilit.Morbommmulti, fed priecipue dyienteria
peftifque vaftabant: copias, tam Regias quam Cxfareas ; asgrotantium
cLiraomnis penes folam Sociecatem tuit ex Principis voluntate,qui pra:-
11 claro exemplo apotliecam fuam patere voluit in militis, & mulco
F aigeiito fubuenit miferorum egefl:ati,tanta folicitudine pietatis,vt mitte- Ferdindn.

retia dies Emmanuelem Guimanum eleemofynarum praifedlumj qui ^'P''''^^'-
fcifcitarecur ex Patribns/atifne ad ^grum militem iuuandum eiTet sns; {^/^^

aCjfi non efierjContinuo numeraret.ValuicPrincipis exemplnm ad imi- ^ pictat
tationem. Magnatam multi &

Tribunorum diem fibi quifque fume- ^^^'^ ""^!"
bantin exercitium liberalicatis. Non rarofuit, cum Pacmm humerisef-

ferrentur fuiiera , Patrum manibns terrai mandarentur. fubinde viginti
1 ampliiis cadauera pariter in tumulum illata.Deleiftauitomnes quidem,
fcd vel maximc Principem,ea Societatis charicas. S^pe illam audicus ma-
gnificis commendare verbis, acdicere,numquam iibi Patres iftiufmodi
viibs. Sedneque is tum morbiis magnis capitibus pepcrcit.Periere Diix
LermeniiSjCampi Magifter Generalisj Grimberganus Comes^ Priiicipis
Occonomus; & dignus immortalitate Marchio Aycona, ilipremiis
armorum Gubernator inter ipfas Patrum maiius mortui omnes.
:
H^c prima caftra fub Ferdinando Principe fuerunt. hav/l

Perfundla tunc quidem ingenti periculo patria, haiid fane leuius
anno poft tertioincurrit, cumhincGallus Audomaropolim ard:c cir-
cumuallarctjinde Batauus^Calloanaarce intercepta,planum iter haberec
in Flandriam, ipilqae adeo Antiierpiie minarccur. Geminis caftris di-
uifi Patres j
pais in Arceiiam Brabanciam profedi: vtrobique
,
pars iii
pretiumoperie tulere, magna animoriim emolumenta. Eorum maxi-

mc
8l6 IM AGO PRlMi SiECVLI SOC. lESV.
me hoitatu miles fibi vltio ieiunia & pia vota pro felici facceira noii
icmcl inipcrauit. Ad Audomamm propoficx [unt a Patribus Iiidul-

Pietas in oentix (quas Miilioni Sedcs Apoitolica conceilic ) iii pedicatu ad odi-
canris ex- fingulos prope dies , tametfi municiidis caftiis varie
^^^^Jy^^ quaiido
"'*"'*
i-nulcumquediltraherencur, facile mille ad facram menfam accubue-
mnt. Equkiim deinde pietas pcr triduum inufitata fuit. Ad Calloam
veiO dics nodcfque Patres militi adeiie,iii aflulcu holbni
ciim primis iii
pergere, cadentes fuis brachiis excipere,vuliicra obligarejpoftque arcem

viexpLignatam, captiuis hoftibus , qui adtria millia abiedis armis kk
dediderant,a vidtoris iniblentia cauere,eorum leuandx egeftati llipem
corrocvare, animis ab ha:reii conuerteiidis niilli induftria: parcere. Non
pauci ex iis ad Fidem Catholicam Regirque militiam traaiierunr. In
ceteris fuit pertinacior quidam: decumbebat ille cum (m rimilibus mul-
SoU Pa-
tmm catis in Bethiinienii nofocomio•, cumque Sacerdos nofter pro ntore Ca-
tccliumenos dc credendis inftrueiet, Aufer, inqnit, nobis fermonem
fire»j?(tnt
rfpr;"i- iftum, finemori

lecuros &
fua forte contentos. Percunotante noftro,
fensa^fer- nijid ci ad viueiidum deciiec, Stramen, inquit, quod iacenti in terr^
fuljflernatur. Abit Pater, & quod pocuit ftramen , in humeros iubla-
ttnax h£-
retfCHi co
uertitur cum apportat, a^gro fternit in leûin bacenti , & prê animi acerbitatc
ne in gratiis quidem ponenti. Mox nofter, Quid infiiper tibi opas?
& faccharo. laborabat fcilicet acri dyien-
lufculo, inquit, e vino rubro
tcria. Parat hocquoque Sacerdos, & fua manu asgiO fumendum exhi-
bcc. Sumpto, iternm: Ergo & almd eft?NihiI, reponit nifi vt mox ille,
Catholiciis iim. fieri cnim nequir, quiii ea vera fit Fidcs, quxruos his
charicatis prÊceptis imbuitjnoftri vero Miniftri non fic agerent.Dixit;

& ferio coiiuerfiis ad Fidem Catholicam, poft dies paucos , magnofno
oaudio, omnibus Ecclcfiie Sacramentis munitus viueredefiit.ltafolida
viitus omni vocc efficacius in animos ctiam rebelles exercet imperium.
Sed aliquando iit, &: femel omnia dicamus. Habet ca-
finis
ftreniis Miflio cubationes liumi, in cefpite, rubdio^ habet noclur-

nas vigilias, famem, fitim, frigus, xftum; habet contagia a militaribus
morbis, mille morcis pericula, mille morces. Hxc ftipendia meremus.
Vtilitates autem , qux abhac Miflione veniunc militi , quis enumeret?
iine numcro rcducuntur ad Fidemi fine numeiO a fceleribus vita: mili-
tari propriis abftrahuntur.Qiiiii hoc iam Patres induftria & labore con-
fecutifunt, vt Chriftiance piecatis exercitia haud minus in caftris inter
armorum ftrepitus, quam iii quietis vrbibus colantur & florcant. Nc-
que in fola animarum auxilia^fed etiam corporum , charkas peifeda
iemecimpendit. Hasc iii iEgrotis, ha:c in vulneratis, \\xc in moicuis ma-
icriam inuenitbene de militia merendi.
Niliil exemplis opus , quorum iam aliqua vidimus. Non prc-Eteribo
tamen quod paffim habitum fere prodigiofum. Commifsa ad Mal-
bodium cum Gallis pugna, cxforum corpora noftii eduxerunt ex aqiiis,
ex ccrno &
fordibus, iam contrita abequicata , &
in fepiilchrnm Chri-
ftiano ritu intulerunc Mandauciant Prasfe(ili, vt qii;^ cadauera propter
ripam fluminis liinc & illinc temere iacebantj ne hnmarentur, fed in
vicinas aquas iine vllo funcris folenni deuoIuerentur.Pacres contra niti,
locLim
%
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDKO-BELGICA. 817
loaini lcpukurx idoneum dciignare , ipii ligones arripere , terramcffo-
derc, corpora infare, atquc incitamcnto ceteris elTe, vt iti laboris pieta-
tisquc parcqn venircnt. Bauaci lani tiiduum iacebat inhiimauis mile>;,
ncc crat qui manum lain matiuO cadaucri admoiiere iliftinerec. Patmm
viius iiiis manibus iuftalit , in coemkerium dcportaiiit humuin
ipie ,.
eruir, tumuloque riue compoiuit. Emanauit lacius hsc noftrorum cha-

ricas, permouitque militL^ Prartcdios, vt mitterent de fuis qui coiilin.ili-
toncs 111 latibulis mortuos foras produceraic , quibus noftri parem ie-
pukurai honorem impertirentur . , Ica tum Pacres viii iopiram Tobis
memoriam cxfuicitare, non diilimili commendatione vircutis. Sedia-
tis fir ; ncc enim fingularia pcrieqni aiit voluntas mihi eft, autfacultas.
Hoc prxcipue ago , vc Miflio ardua intelligatur., atque cx re Catholicae
Rcligionis , Rcgisque Catholici , cuius iententiai tot producere teftcs
poiiiiii, quot Bclgij Principes, quot Duces milidx fuere. Marchio Ay-
tona iii Concilio milicari , cum mnlta muki de Batauis memorarcnr,

alius promptam ftipcndiorum fokitionem akus annona; miktaris
,
curam, alius induftriam celerkateinque ; ipie ad extremum , Vmt ce-

tera ichabcant, inquk, vno tamcn iuperabunmr , Mifiione caftren-
ii , ob quam vcl iblam noilra Cathokcorum arma fortnnabit Dcus.
Scd non appello vica funclos. Vnum te inftar omnium teftor, qui nunc
impcras, Fcrdinande Auftriacc•, tuis ipieocuHs labores noftros, labo- Pcrdimn'. &
rumfriidius exploratos habes Tuum de nobis tcftimonium , an prê- '^''^J!"'^
.
coniiim, iam orbis audiuit. Quin etiam gratcs (quod vix dici mpdcftia miu
noftra iinic gratcs, inquam, deprxftita in caftris opera dignatus agere ""'" '^'
)
-
coram NobiHcare, coram Tribunis &
miUte, quantum PatriBus tribui-
^^^^"^*'
fti honoris, tanmm & ftimuU ad difficukares exkaariendas, adfiiperaii-
da pcriciila, ad mortem ipiam ii cx tuo , ex Regis , cx Rekgionis viu

,
crk, oppctendam addidifti. Nunc a caftris adnaues cranreamus.

Poil tcrras ipia quoque maria inuafit immenriis proximos iuuandi ar- i s s i
dorjinfticuto haud lane nouo: nam lacobus Lainius, qui poft Ignatium navalis.
Prxpoiims GeneraUs fLiic , loaiine Vega SiciHa; Prorege m Africanain ôcietas
expeditioncin iiiuitatus, vtclalli prefidioeflet.mareconiceiidkcumfociov^'''"''
Martino a Comoza , animiquc lui excellicatein intcr omnes terrores 111- mtrara
efl.
uidam tiiiic maxime probauic, cum, furente tempeftate, abiccftis animis "''*,• ^^.
VI
a:que milcs ac nauca ,
I
•
t 11
vcl actoniti ha;rerenc metu, vd lamentis cuncta
^ p.i.lib.io.
miiccrent Lainius cnim kii rimilem animum retinuit , confcms iibi

.
nauigationem illamiola charitate furccptain akiori quodam fpiritu •, &

afflatus , incokimkatcm, vtieuenk, cund:is conftanter &magnavoce
denuntiauit Aiino infcqucncc , qui fiiit farcuk fuperioris quinquageii-
.
mus primus , ciim ingens Turcarum claffis mare Tyrrheniim ingreiTa,

incertnm quam in partcm ciluiura tcinpci1:atem , tamquam nubcs hor-
rifica late omnibus minarctur^ Vega Prorex,fefl:inata diligencia, claiiem
& ipie magnam inftruxit barbaris obiiciendam. In hanccxpedidonem, Hirt.Soc;
ne coLmilkum vectorumque anim^ Sacerdotis auxiko deftkutx dif- m P•^•^•"•
crimcn darentur,vkro ieic obtuHt Pr-orcgi Hieronymus Natalis, ac Prê-

toriam Anronij , Ifidoro BelHno comitc , coniceildk. Philojfb-
phiam Ifidorus tunc MclTanie docebat^ (cd ex illo puluerc academico, ia
LlUl aquas
aquas produ6lus , nobiliorcm ackptus eft palmam ciim ad Lo- . Nam
padulam inlulam veinllcc claiTis ( ea intcr Melkam Aphrodiiium &
iacct ) fa-da adco tcmpcitas• exilitit , vt e
quindecim crircniibus o6lo
haurircntur, in hisque Prxtoria. Natalis quamuis natandi impcricus, &
viquc ad vltimum iii media morce pio aiiimarum chantatc moratus,
non iinc pcculiari Numiiiis tutela,ndcio quo arrepto fune,ialuus ciiafiL
At Ifidoro idem centanti brc-tchium alliia ad faxtim triicmis intcrceptum
abfcidic, fic vt modica ciice penderct qui diu Gum iiaro ludacus mari^
j
in criremcm tandcm rurfus receptusj nihil priEtermifit, quod non foiuni

optimum Religiorum^ fed fortiiriinum etiain deceret virum; non modo
Vincens dolorem, fed & conftantiirime qua: eo articulo opus erat pcri-
clitantibus clamans, quoad foluta naui , &: hauM fluilibus , ipfe cum
quamplurimis pcriic.
Hift.soc.
Eiurdem fieculi anno fcxagcfimo loannes Cerda Dux MetKymnx^
*""*" "**
tunc Sicilix Prorex , Tripolim AfiiGiE Militia: S.Ioannis aliqitot ante
annis ereptam valida clalTe tentaturus , Socios poftulauit iuuandis claf-
fiariis Dati icx ftrenni & laborum apprime patieiites viri quoriim
. :
vnus Antonius Vinckius Bclga, tum Redor Collegij Catanenfis,

flik
poftea Treiiireniis CoUegij coiiditor ^ primusque Rhenanx PrOuincia:

JPrarfedus. At memorabile tunc Deus ihx erga Socios cura: exemplum
dedic. nam dum aduehitur claiTis Tureica j prccliumque committitur iii
quo infclicicer pugnatum a CliriiHanis , omnes de Societatein onera-»
riamj in quam contuierant iamque Nauarchus
icgrorosj recipiunt kk i
rem Chriftiaiiorum afflidam vidcns , deditionem parabat, niii a Cano-

nico quodam , & fex noftris , ac prarterea duobus Capuccinis , prohibc-
retur. ad horas duas piignatum adiierfus ieptcm barbaras trire-
Itaqiie
mes, circumuallabant onerariam j ciun repente nouem alia: accur-
lunt , multiplicantque ccrtamcn , mox &
vndecim , intei• quas eminen-
tior aliqua princeps vniuerfie claiiis credita cft. Igitur feptem ac viginci
'
armis ac pugnatoribus inftmdiirimx triicmes , Cccque vidrices , nauim
vnicam prxiidij vacuam impetcbaiit . Horas prope fex pugna tenuit,
noii aufis Turciscominus onerariam aggredi , iii eamque tranilcendere,
in.iidiamm metu. cum cnim fere nemo in naui appareret, egreîeque iii-
terim propugnaretur , magnain aliquam abdicam ibi efle militum ma-
num iuipicio erat. Hoc holHum eriOre, ac prieterea vniiis de Societate
ftrenuiiiimi hominis, & talium non incxperti induiliia, fed potiilimiiin
manifefta Dei ope , nauis in Siciliam euafit ;
qiiam non fuam efle
iam folebat diceie NauaLchus , icd Pati-um ,
quibiis eam Deus aperte
donailec.
Non raio Sc alias, nec vno iii
Regno, ad certam expeditionem Socie-
ras iiauigauit ac tunc cclebcrrime , cum illam ingentcm Philippi Se-
^
cundi Hifpaniamm Regis in Anglos deiHiiatam claiTem tempeftas iii-

exfpcdata diilipauit Ex dccem Patribus iii militis iblatium claili im-
.
pofitis , duos, vti fupra memoiabam ^ Flandricum littus cxcepit ,
fludiibLis haufti periere.
crtgoMtr-
At nuiquam terrarum ,
prxterquam in Belgio ,
peifccla & conftans,
na- Hanalis fuk ) nec vero viquam paj: cauila poiiulauk. Nam Flan-
""^'^•
. . dria;
oms poitLiscine perpetiu fere obildione claudic Batauus numcro na-
;
titix
uium fcrox,; vndc nolhis egreHbs ingreliusque vi & ianguine quxnmr.
Pro, quaatum eruoris Belgico man &, pax intcruaienc fiin- ,
deiidum i Interca epibatis par periculo iecuricas, ncc vica! mortisque di-
ftmdio . Itaque conrcendebant, nulla ialiuis cara ,
peccatis graues ; &
qni tot mortalium iiiuigilaret faluti vnicus Sacerdos erat Hiipaniis Ca-
,
pellani Maioris nomine : idemque contcntus terra iuuare iiios , abftine-

bac mari •, quem ncque intelligebaiit noilratcs
h tamen iuuare poterat j
nautx, nec ipie nauras Obiuit hic diem iuum Dunkercai anno fxculi
^
.
XXI II. inquc dcfunoli locumquxrebatur alius quaoccafione cocpmm :
de Societate agi apud Marchionem Spiiiolam Supremum tuiic ,
militia: terra marique Pra:fed:um. h ad liabellain Arcliiducem retulic,

pro liia pietace tot animarum milerata perniciem, & prrEclare con-
lcia quos labores in caftrLS Regiis exanclarec Societasne quid ibla- ,
tij miiius habcrctclallis , eam quoque curam nobis loleiini diplomate

demandanittertio Idus Nouembrcs m. dc.xxiii. Arduum fane opus, Quamft
neque paifim omnibui; iurtinendLim,ied quibus &c aiiimus &; vircs ma- '^^'^'^'^ ^^'^"
ximis ^mmnis pares Piimum ipia folitudo grauis eft , nullo comke
.
'^"''
Religioib, nedum Saccidote, a quo & honeftrE conuerfationis vium, &

in periculis ac morte beneficium facra; abiblucionis accipiant. Quam-
quam enim perfpeilGe virmtis viri funt, ac Dei qua timore qna amore
confixi quotquot in eam fortunam ie dant , vt minime timendum fic
,
ne grauiori aliqua noxa impliccntur^ tamen quis vel ianoliffimus, dum

mortem ante oculos veriari vidct , noii fumme optet prxfeiitiam Sacer-
dotis , a quo & fuprcmis muniatur Sacramcntis , & ad Chriftianam in
vltima illa lucila conftantiam animetur Deinde nautamm militumque

?
colluuies quotidie iuftinenda cft ;

quoium iermo , 111 prohibeaiitur,
fxccs, iiuamenta,penLiria-,quibus aut xgris inualctudine, aut prxlio faii-
ciatis ieruili more miniftrandum : cuius minillcrij pranniiim ejfl: fre-
quens ex contagione morbiis , &
quo terni aliquando faspe mortalis ;
Sacerdotes , vnica nauigatione correpti exftinclique , fuum in mari tii-

mulum iiiiienerc. Prxtermitto marinam nauieam , iniidibs cibos , po-
tum dcprauatum inibmnes no6les , veftem immutatam , ar^liim oli-
,
dumque ergaftulum veiius quam cubile ,

perpecuum ab hoilibus 6c
tempeftatibus periculum quandoque & lctuin , vel cx vulncre vel
;
naufragio crudeliter oppetcudum deiiique, vt abfint cetcra , tam diu- j
tumam in magnis frigoribus , veiitis , imbribus, iblo,mari & aere

iadlationem.
Quis huc homiiiem gnftns rapiat, autqua^ voliiptas ? iblus iiman- & tamen
dariim animarum ardor hoc poteit , qui & ieiies ad hanc prouinciam «',"'"^'*'"''
expetendam Guliclmo Hcrcano vt alios taccam pluiquam tlu

incitauit . (
fcxagenarios & iniigni canitie venerabiles poftquam Religiofe vitie )
quinquagenarium lamdiu celebrailet,ea corporis animique alacritas fuic,

vt magno ambitu petitam Miiiionem impetrarit , tam multis etiam iu-
iienibus formidatam Fuere qui Dco iurata fide vitam omncm iuam
.
huic mLineri conrecrariinc nimimm robufta Societatis charitas adeo

.
non circLimfpicit fugam, vt perpctuo voti nexu , ne pedcm referre poi^

Lllll 0. ,
820 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV. '
lit, lcmcc iplilubens volensqiic adlhingat , gcneroiam libi cx mcd &

vircLice acccllicatein impoluillc Ixcctur. OpcicTne prctium, mcjuies, his
incommoclis, pciiculis, cladibus obiiccrc tam pra:ilaiicc.s anima,S3 vitic-
uiic inannos- plurimos piOpagandx cam leuem diicere laolLuam ? nimi-
riiin illud poitiilas, vc quo h-udu na!l•4etur cxponam.
Duccncorum circiccr capitlim ilint nauigra, qux Patres conicendunc,
iniignis' animaium manipulus quariim vel vni bciie impenditur ian-
•,
guis, quando Koc prccio C r i s s ipie Dominus fingulas seilima-
fru&M uit. At qiiia Sacerdotum numeriis , cuni magnai claHes iunt, non icm-
Mijfionis:
pcrnauibus xquatur, in diias ac plurcs Paitor vnus operam cxccndic
iuam cx alia in aliam quotidic , quamdiu rempcllate noii diiripanturj
;
trauiuchens fcapharum bcncficio. Pnma cura, prohibcre flagicium; al-

tcra, pLOmoucre pictatem. priulquam nauigaret Socie-
Erant nauigia ,
tas, tcrarum vcrius quam hominuin rcceptacula Diu nodiuqueiermo .
impiirus &c impius , iurandi peieiandique par licentia , rixae ,

piigna:,
tiirpitudincs ; & quidquid iine lege , fine moderatorc , nullo pudoris auc
verccundia: freno, audere iblet vita inciika & pxne barbara. Hanc taii-
tam ori5> piOCcrLiiam mommque diiroliinonem cohibere,&inueteratain
inolicamque pcccandi coiiluctudinem radicitus exilirpare nofter labor
elljqua reprehenfionibus, qiia blanditiis, qua audloritate, qiia prece, &
quibus quibus emcndacio iperatur modis Poft fcclera expugiiataj ad •
ChriltiaricT pietatis excrcicamcnca in morem induccnda conuertimur.

Icaquc pcr dics iingulos matutina; vci'pertina:que prcces in commune
recicancLir, prxcunte in verba Sacerdore dc diuinis rebus iermo infti- :
cuiciir ilato tcmporc ad cxpiandos confeiHone animos iiepius iniiitaii-

:
tur: quotidie, nili iratus prohibeat Oceaiius , MilTx iacrificio intcr-

iiint; &vnidi in naui quandoque ad iacrum cpuliim centeni paricer ac-
ccdunt. Templum non naucm , , diceres . Quid grafiantibus qiiod ,
icepefit, morbis ? Sacerdos ad paticnciam componk aniinos in fpem ,
crigit iacentes, afflidios Iblatur, periclkantcs cxtremis miinit Sacramen-

tis, adiillit morientibus, curat tlinera, nec iine rim & piis precationibiis
in Oceano fcpelit; vt iam nantis longe iit ad iakitem tutius mari , quam
terra, mori. Sed nihil oinnium cil, quo maîs capiacurikud hominum
gcnus, quam impeiisa .rgrotantiiim corporibus charitate NauarcKo- .
rumvnus, amillb Saccrdoce qnicuin ireqiicns nauigarat , inter aHa

prxconia , Si Rcx iiiquit, itipcndium mihi dcciiplum annumerare pro-
,
milcik, non inducar tamen vt cTgruCancibus femicia prceftem adquic ,
ietoties abiccit Patcr, ciiius viri vkam vel fiUjmei morte ierioredem-
ptam vckm. Ha:c illc vero dolore, & illacrymans memorabat.
Verum vcilior nLimquam Sacerdotis apparet opera quam vbi aut
i» temfe-
flatthHi &
nmjragus. ^—^^
\\ aiit tcmpeftate dkcrimen adduckur.
res in ante omnia, vc Tum
,
aiiiinis pro ic quilque coniulant, procuratur tiim pia concipiuntur 5
vota, fi iakii & incoliuncs cuaicrint , viiitandi Virginem c\\\x m xac

nailra Dunkcicana miiacuks claret, ibiqiie kiinendi reucrenter iacroian-
ftam Eucharilliam Biennium nc<idum cuokimm cll: , ciim ad Hol-
.
landia: oram, qua fciiTis kttoribus irrumpcns Oceanus pontum Auilra-

Jem tacir , Regiam nauim m fcopulos furibundus Aquilo impegic.
Cxcs.
>
LlBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 821
Cxca nox eiac , horribilis veiitoram & fluctuum vlulatus. Fruftra remi
vcia, aiichorx, viiOrirm hibor fiidorquc.Deiperad iiaui, ingens omniutn
complorano. Sacerdos nollcr Comelius SiiLims , florcnti a?tate iuucnis
& inaliliccus mari, ercclum exccllumqae aiiimum tenuit incer tot triilia
iercnus : Non lameiica, inquit, noii laciymas poll:ulat hoc tempus, viri
priErerquain animi dolcnris indices , & commilla flagitia deteftantis.
Nunc vircuteopus , & illis animis quos toties inter totpericuia aefliftis.
Moriendum eit ; ied ca lcge viuebatis . MoriendLim hodie quid 5 refcrc
hodierno^ an crailiiio? Mooendum in mari; facilis iad:ura iepulcri,dum-
modo anwnus iiiam pamam inueniat. Quid? poteftne iriaius vobis
moiitiiris euenirc iblatium quam prÊfentia Sacerdotis ? Si abeiTec hic
caiiis, viuereris aliquanto quidemdiutius j mihi credice , infelicius
; fed
fortailcmoicremini Prxferce, ii . Chriitiani eilis, & ii meliorem exfpe-
dlatis vitam , prj:feite animomnrveilrorum ialutcm breui huius lucis
vfurxi & aliqiiaiido vos ad abitum comparate. Hac oradone animacos
audit cOnficences ordine iingulos . Nnmquam
aut iincerior accufatio
triftiria venorfuit. Omnibus ipiecalicem iacrum fnne fibi
rite expiatis,
alligar: tum cruccmoicLilams,pni:icnte animo , dat iingulis oiculaii-
dam, liilari vnumquemque voce compellans in triftiiliino elemencorum
ncque celtauit per tranftra dilcurrere, donec, fiiperurcrente flu-
,
frcniiLLi .
prscicns adcratexidum. lamcrure, iam vmbilico tenus alTurrexe-

rant aqurt*, paratis ad natandum, quibus ars erat , qualicumque fpein
tanris piOccllariim furiis , brumali noclumoqne cielo, ceceris cercam ex-
fpcclantibns mortcm. At Pater iiiigulos obteftabatur, vt, qui euade-
ii
rciit, vbi Dunkercam atdgilTciit , illico Poeiiicentix &:Euchanfti2e Sa-

cramcnca fulciperent iii xdc noftra Virgini
: quod iurati omnes Deo &
Dciparenci promilere. Horas plus quatuor tenuic ille horror ex prxknu
inortis imagine,donec dehifcens nauis omncs defticuit. Pauculos ex taii-
to niimcro tabula &
arte adiutos , aii cafu pocius ? litcus excepit ceteros ;
^
""^-
mare , & cum his noftrum
cum fluotibus luClantem noii inortis
diu
^'""'^
mctUjlcd morientium cura,quos ad vkimum animatos ca:lo priemicccre

animarum iii moitc pifcator. At illi pauculi, quos forcuru
volebacfelix
iemauit, Dunkcrcam reuerii, viitncem Patris , &quo ille itudio toc
morcalium ialuri conlnliiiliet, pailim cum mulns lacrymis commcmo-
rabant. Exigimfiie igicur videri cuipiam poteii: MiiTionis fmolus,
qiiando vnicus Sacerdos vno tempore cencum triginta pliires mor- &
lalcs rice cxpiatos inucxit carlo ;
qui forcc omnes , certe plenque,
xternum perieiant, Sacerdote caruillent?
At etiam oppormniorem Miilionis vilim in pn-eliis , (\ux mari atro- Fruiltu
ciilimi geiuntur , deprehendere licebit . & in hunc finem priecipue na- ^^»^
'"^'^* "*
uigamus . Nam fi vmquam
tempore , tunc profcd:o periclicamr
vllo
claifianornm ialus Ncque enim de componeiidis animi ranonibus
.
quifquam in illotnmulcuacfuroreinter vulnera c2Edes cogitationem &

iufciperet, niii adcllet nofter ille monitor , qiii vicino pencuio inteno-
rem fingulis aurem vellicaret. Itaqiie, cum pugnandum eft, maximus
fit animauum quarftiis ; totisqne viribus in hoc connitimur , vtqui pa-
trix, Regij Dco cadcntes morcalem vicam amittunt , iiiuenianc immor-
Lllll 3
talem.
^22 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC.IESV.
talcm. Quid enim &tamcii quid proiiLim magis? qiiam ii
trillius ( )
milcrriina illa tiirba, pio iuomm laboium , miicriacum, vuincrum praj-

mio_> iiiliil refcrac praiter gcininam moitcm , corporum & animorumf
Ad hxc iiiiTcns acccdic pugiiaturis animus ex prxlcntia Sacerdotis; poil-
qiic lcclcrum cxpiatioiicm , conlcicntia iiia plus quam triplici xre circa
iam hofti formu.{abiliorcs, quan-
pcdliis arinati, nihil noii audciit, tanto
to maior cft fiducia bcne moricndi. Scd enim quo id truotuoiius , hoc
& pcricLiloiuis a nobis geri nemo non vidct NuUus lijic timido lociis ,
cit aut ignaiio iatiiilmi pcoloris viiOs & vitx (ux prodigos hoctempus
:
poftulat j qui non modo ipfi conipedta morte poii paueant , jcd ncquc
iilios paucre paniantuf . Tales iane adliiic iefe noilri probaucFc, quorum
nonnulli & ianguinc obiignafunt virtutem iliam Fidem faciat vnica .
e.xpcdido_, iuiccpca ipib fere MiiTionis exotdio anno m. dc. xxi v. ilt-
/«/^«i que imago cetcrarum. Didacus Ludouiciis de Oliuei'a , iulTu Regio^ ie-
frAimm ^^ nauium clallem Dunketca trahebat in Hiipaniam, vehendomilici
ad reciiperandam Brafiloium Bayam Batauis occupatam. Hanc clailcin
adhuc ilantem in Mardicano porcUjVentGsque captanccm, bclliccE Hol-
landorum claiiferaiic lcx ac decem Afflante tandcm cxipcdlato Euro,
.
iub horamnootis decimam ibluicur, fpc hoftis pcr tencbras fallcndi, Ac

fpcmbonam iinifter fcfellit eucntus.Nam nauium vna vado adh^rcicens,
dum expcdire ie tencat, prolato lumine hoftcm admonuitj qiii
ciiis aiichoranis funibus , iii noftras fcrebatur parum
^.-
nocituius con-
,
ilanre vcnto qui vela vchementcr impulerat . Sed hic primum ex acri
placidus , mox ctiam fit ab hofte coniuratuin , nobisquc perii-
nulius ;
diim diceres. Ergo vbi tormciitorum vius eiTe coepic , horrcndo per no-
<5lein tonitrii reioiiare maiia, & fulminibus coruicare. lamquepugnan-
do iunxerant dicm , &: vix vllo motu nauigia natabanc : hiiic pii-
gna crudelior, ied inipaii Maite , cum hiiic fedecim , inde naucs qiiin-
que pugnarent. Pnctoria iioiha iam laborabat ;
quam iuorum obicdtii
laterum defcndens altcra toimcntis Iioftilibus foede laccratur : ruilinuic
tamen impctum iane diu , iiec inuka , donec per lacera vndique latera
totum hauiit Oceaiuim. Antcquam mergercturj aduedacftSubpra:-
tpria , cui nomen erat Ignatio , cxceptura icilicet quibus animus vire/1
que ad traniilicndum crant plurimi lcmel iterumque adnauigantem
.
ialtu tenuere. Quacrcbatur ad ialucem Saccrdos nofter, qucm apud vul-

lieiatos ignarum pcriculi lccurumque repcriunt , magiiisque vocibus
prodire qiiantocyiis iubent, ac deicicre,quorum corporibus iam piodellc
ncqueat, animis coniulLiiiict. Prodit lencx fpedabili canitie, faucioruni
tabo veftem & ora fccdatus , noilurno diurnoqiic fraolus labore iam- ;
que iii fundum abcunte nanigio, non tam tranfilic quam in mare iedat:
cadcntcm altcr e noftiis , qucm Ignatius vehcbac , longo fune pcndens
arripit, exti-adumque c mortis faucibus in vita locat . At clailiarij , de-
ipcrato inHifpaniam curlu , refpiccrc Angliam , co vclis rcmisqiic coii-
tcndcrc, pugnam fugamque fociantcs; donccfub no6lem poft nouem-
,
d.ecim horarum atrociiTimam plano mari diniicationem , afylo defen-
ibs infeftare hoftis defiit : ied noii deferiiit. laolLs & ipie anchoris, qua-
ternas fuas iingulis noftris ad cuftodiam apponitj aiifus qiioquc,poil
paucos
LTBER SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-BELGICA. 82^
paucos «lies , compoiito ad id aftii poftulare tradidonem . Fincrebat.
mandamm aggrediendi . Siiiiulerat anchoras , vela explicarac, machi-
nas expcdmerac. Dedentibus Ipondec litms Gallicanum \ recuiantibus
intciitiim mmatiir Oluiera Pr^cor haudquaqLiam externtus minis, re-
.
ipondeciibi quoque a luoRcge mandatum tucari clalVem vel ranguine

& vica iimul iubec expcdin ad piignam omnia
: expedita iam eianr- : &
ied quieuit lioiHs , Dunkercanis animis dedecus propofuiile contentus.
Quinque ipibs menies ea tcnuit obfidio , Prartore interea in Hifnaiiiani
piOkdio , clafle alteri tradita , nempe qua: iam Belgis Hiipaiiisdue de-
iperaca habebamr, ni lacobus CoUartius arte adiuuans fuânij cetcris
princeps ad audendum forct Mutarant . faEpius iii llatione locum
uxis alibi anchoris, quas diuturna fluoluum ventorumque vis a iblido
& fido vado lcniim in periculum abftrahebac. Initio cunola hofti fu-
ipc(5ta . Motii nolhorum leuiilimo ad arma clamabac . Pbll vlu do-
(flus motum ncceflitace fieri , iiegligentiiis agebat piope nuUa fu-
, &
ipicioiie . Triii:is cum quoque & viitaco maioi• in ilationem incubue-
rat tcmpeftas , multis nauium ,
quê ad ducentas iii anchoris ilabant
vado illiiis haurtisqucj ceteiis miferc quaflatis. Quin & vix dato idpU
randi fpacio akcra haud fane mitior minabatur Ergo ad iuum quem- .
que nauigium cura conuertk. Qua Collartius occafione iblerter vtens,

liiblatas de more anchoras figit alibi , moxque iterum atcoUens tam->
quam non adharrerent , varium iimulabat errorem; donec dilapsa loii-
gius naui,rcm macuram vidcns , demittit repente vcla , vento arti obie-
cuiidante vdtur ; extra ftationem cuolac , relidlis poft cerga Bacauis in-
iultans , poitum nauem appellit ialuamj pari ciuiuiii
ipioquc die iii
admiratione plauruque. Vnius fugacommouicomniiim aiiimos ,ho-

ftium ad visilantiam ,noftiOrum ad coniilia &artes. Conueniunt iii
Prastoriam Pra:fcd:i aleam tentare dccernunt Mature coniiilcatur de
, .
modo Viium pcr tenebtas vela fic componere , vt funiculis aliquoc

.
dilTeotis repente caderent; cum tormentis vna omnibus quatefe liofti-

lem claiTcm , difpoiito cum bombardis milite machinas hoftium ob-
icruaturo. Audax taciniis, icdnecellarium Iperantibuslibercatem. Dum
lixc Regij moliuntiir , Bacauns , gemiiiatis excubiis , vigil ringebatur
Collardj fuga , &
quo puobro nibil iiidignius
exprobrabat ignauiam :
ferentes Dunkercani, pacdx virtutis memores , difcrimiiiis in quo wzr^

iarentur oblid, iurciurando appromitmnc , nequaquam ie niii fatlo
prius indicio abimros & ilcteie promiilis. Noote pugiiam antegreiTaj
:
a Sacerdotibus noftris expiati omncs animadque. cratque tunc vna

omninm vox Hodie apud ciues auc apud Carlites ccrnabiinus. lam-
€
&,
iigniim dabat Prarcoda
:
indolem agnoicas, elaca vocehoilem ex fiide admonent , &

vt
: momento vela cadiint , reboant tormentaj
-
uido proiiocanc ad iequendum Trcs quidem feliciter , quamuis non .
iinc multo ranguiiie,euadunt At Pra;toria qux dux eile debiierac, .
aliquamdiu hxiit , neque excuffit tormenta in tempore qua caufsa ;
iegnior, incertuin. Ergo ab hofte praruenta , diriifime quatitur neque ;
tum fe illadefcndic, mutato nempe confilio prêiidium a loco fperans.

Scd neque retardabat Batauum reuereutia jftationis , ncc Anglo curie.
. j erac.
^24 IMAGO PRIMI SiECVLI S C. lESV.
erat, tamaii naues in mcelam haberet armatas Tiim enimiieio irl-' .
flammatns tbrore Prxtoria: Prxfedus iiatione Hifpanus , tormenris

omnibns impotciiter exoneratis , nauem in medios agic hoftes , noii
impiinc pcritiirus. Mirerrima hic rerum facies , niii pugnx ardorfcn-
fum mifcrationis auferrct. His modica e cute pcndcbanc auulfa bra-
ckia illis difcerpco veiitre ilia fluebanc
;
Alij cruribus minores , alij .
humeros & teiga Kaieoli, mi{erabili ipedaculo laceros traliebant aitus,

&qua poteranc repcabanc femiuiui quos omnes Sacerdos nofter iiiiu
:
charitatis amplexus foucbac, animabac , cxpiabat Incer hxc ipii Prx- .
feclo excuticur ociilus, non animus, qui & creuic a vulnere. Accurrenci
cniin in auxilmm Patri noftro Franciico Braye, Niliil hoc quidem,
inquic iimul Itrophiolo fanguinari , ipfiimqiie oculum fcqucntein
;
p.ttervlo- abftcrêiis , redibac in pro^lium metuendus , CLim fatalis aduolat^glo-

bo difcer-
bus, &
mcdiiun ipfum vnacumSacerdoce noftro difccrpic quo cafu :
^'""^"
amenccs reliqui ad hoftilcm Prxtoriam applicant j mediaque in piigna
caiLidubium an maiui i^nis puluerem corripiCjmox iianioiuin vi maxima
& horribili fragore difliliens cadcm fecum ruina hoftilem Pr^toriam
inuoluic . Paucos in fublimc cxciitTos fine graui damno excepit mare,
quos prehenia tabiila Iktori dedit j teftes rei geftxoculatos.
Potcrat hic cafus in ipio Miflionis tirocinio terrere Socios , & auerr
tere a mari at vfque eo tioii termic , nedum auertic , vt numerum
;
auxcrit aiiimosquc, &vniLis mors multorum virtutemlludio gloriofa:

^mulatioiiis accenderir. Haud enim diupon:, alio conflidu , Sacer-
docem noftrum nauticos animantcm pars trabis rormento auufia de
nauigij foris prarcipitem ,
grauiflimo iii caput dato vulncre, deiccir.
aliquamdiu iacuit cxanimis
Illc caili ; icd vbi primum fibi reddims eft,
^ vclbgio ad prarliantes redic , partcsque iuas pcrgit implere-caaiiicon-
tcntione virium, vt impar labori , & vero vulneri quod acccperat \\.~
ciimbciis, interinaniis fiicric autercndLis. Huiuimodi multa comme-
moraie quid attinet, qiiandotama publicaclamat, quoticspugiiatum
cft ( pugnatiir autcm naiiigatione qualibct ) Patrss noftros vulnemm
iuoruni mortisque contemptu dcdiOe clailianis cxemplum, proDeo,
Rcge , patria ilandi forcitcr & cadcndi?
Haiic Miilio Naualis paLxftram habet, in quam fe dare amentis fir,
niii ad quasftum animarum. Qupd enim prxmium humanum labori-
bus illis pcriculi.sque par? aut qiia: mortalis inerces fanguini vitajque
noftra! appendi ex Sed a mari in porcum inuehamur , hic
arqiio noteft?
quoque vifuri friidus vberrimos MiiTionis Quamquam eil aliquid .
adhuc in mari minime tacendum, quod Societas nauigans perfxpc pro-

iit & hoilibus . Nam ciim quotidie in Dnnkercanorum poteftatcm
vcniant vi auc metu iubadx , ex capriuis plurimi falutem iuam
Patribus dcbcnt. Quo tcmporc
dura quidem, fed necefla-
lex talionis (
ria, quippe quam hoftcs expreflerant pr2Ecundo) prscipitari iubebac
Jnfignii quorquot Bataui capcrentur; fuit aliquando fenex, quem dandum m

conuerfio
ab harrcfi ad veram Fidem reducere laborabat.
flu^tas Saccrdos nofter
^lrluct! Qb^'^ ^^^ fruftra aliquamdiu tentari Nauarchus animaduertit, fine

mora proijci obftinatum iubet. Longo tempove vox ab imo aii-
dkiir
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 825"
ditur maii mifericordihm implorans. Miratinants,clerpiciunt e puppi•,
ieiiem illum videnc, quo neicio fuiie,quem cadcns apprehendcrar, peii-
dentcm. in prarceps illico decurbare nituntur. At ille per iacia omnia
orare tantifpei• virx gratiam,donec,eiurata h£ereii,expiatisqueapud Pa-
trcm uoxiSjCLim Dco Eccleriaque reconciliaretui; lurdis ad ifta naiiciSjSi
indign.uis prcXtexcu bono veriucum fenem moias qnarrere. , ac ipera-"
revicam nullis precibus conccdcndam. Audiebat hacc Pacer, Sc propcre
aduolans impetrat homini bienis cemporis bencficium Extrahirur .
tr.emebundus pcr horas aliquot inftkiiitur Orthodoxa Fide: multis-

:
cum lacrymis de vniiieisa vira confitemr. TLim demnm Sacerdos fe-

nem miieracus, fit Nauaicho fupplex pro vnius vita. Negatille, fnica-
pitis penculuiii allegansj & ei-acfane Principis capicale mandacuin. Ho-
rum contencionem diremit ipie pro quo orabaturj & Pacre precibus fu-
perfcdere iullo lam nihil moror, inquk, poftquam fum Catholicus dc
,
rte cxpiatLi^. Vos imperara facitCj & proijckeparatum Itaiuifecu-

nis, haud obfcuiO ialutis omine prxcipkatiis intenit felix fuo malo:
,
;
pcncrat enim, Poft fenem haud tacendus fepEennis puer,

nifi periilict.
qtiera Batanici naiiigij Pra:Fe6tiis a teneris aflncfaciendum mari con-
iicxerac. Orca cum DLinkercanis dimicatione, dormientis pueri lacns Mira Dei
adlambebatglobus, cuius ftndore excitams timuit, &
ardius ftragulis ^"^"^ P"^'
ie inuoluit. Vcriim, vcerat Êtas immacuia mtelligendo periculo, ad nî/j;^
iomnLim deiiuo componebat. Sed mox accepto in craie vulnere,
icie proHiden-
mirerabiliclamctfe vulnerauic aures, magisque animum Prxfecli quo :
"**'
adhibcnte iolatia, alter fubko globus iuram akeram anfert. cuiusfpe-

dlaculi dolorcamensNaiiarchus,militum vni fiinem incendiarinm eri-
pkjincauinam pcnetrat, flammam pukieri mijck nauis horribili cu- :
miiku concutVa dirrumpitur. Rcliquis pei-euntibus, vniciis ille puer iii

aefra iaolams primum,demde fluolibus recepcus,tabellam forre ahquam
arripiiir, tam diu, donec Dunkercanus fcapham expe^
direc, paruLilum fludliiantem &
grauker fauciatum extrahercc , noii
iine manifefto Numinis beneficio. Nam puer ille a Sacerdote noftro
ialutaribus aqiiis tindus, fi foite noneiiet, deinde aducdus DLuiker-
cain, Ortliodoxa Fide felicicer adoleuic.
iii
Scd epibatis noftrisquid Patres terra piOfinr, videamus. AcDun- 5^-^ '«''-,
kerca: quidemj praster afiiduam animoium curam hocin primis agiturj
^nantis
vt ncmo confccndar, nifi miinkus randliilimis Sacramenuis. Inualuerat Mijfia
"''^*^^^•
pernicioiiilimaopinio, dmidicatis indicium elTe,rub nauigandi tempus
conficen. Hac imbuti periuaiioneconrcendcbant pailnn peccadsgra-
Hic erac fraudulentiiii-
ues,ciii'am fakitis vincente probri iftius mccu.
mi fatanx quo innnmeiabiles animas implicabat: ied aliquan-
:
laqueus,
doconcrims eft labore Patrum, & errori vericas iubftkuta. Generoli
animi indicium, ac deliberati etiam pugnandooccumbcre, nnnchabe-
tur praEmida quam fi qui negliganc, non miiius probrum,
quam anrea ii Faccrenc, reputatur. Quid vbi in alknum aliqnem por-
tiim, fiue conmko , femper
iiue acli cempeftate, inuehuntur? gregi fuo
inuigilat Pai]:or,aiicrtic mala,commodis iludet qiia corpornm,qua ani-
moium. Pallagij apiid Cantabios hiefit aliquando nauis,RegiosqLie
mmm interim
b
820 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC, lESV.
populabanatr moibi. Nofter humeris fuis fubueifbos
interu-n claflurios
iii noiocomium longo itiiicre dcportaiikj peiauc vicina loca conqui-
ilipcmj dcc\ux valetudini reuocandic ieruiebanc, tam admirabili
iiuit
Chnltianx pietatis excmplo, vt obftiip&rcens Cantabiia nimis magno
nomine Patiem illum Apoftolum prxdicarer. Similia alibi ftudiace-
tcrorum. Quod fi & in hoftilem terram cafus aliquis finitter impule-
rir,ne tum quidem fuis deelt Sacerdos ; quandoque ert hollibus fa- &
iutaris. Aniiis abhinc aliquoc pace rupta cum Anglis hoftiliter ageba-.
. tur. Subinde diios enoftris nanfragos mimicum Ikcus excepit, deindc
carccr diururniis ac rquallidus , tunc etiam haud parum fmduofos.

Nam & fuis in eadem captiiiitaterolacio prxfidioque erant , Anglo- &
lum aliquibus Conftat qiioidam vera iftic imbutos Fide. Nec
faliiti.
remcl de Religione diiputatum cum ilicceilU & fama. Quin & Patrum
altcii opima Sacerdocia & nobilem EpifcopatLim hxreiis ofFerebat,de-
niensqiiaEa tali peolore perfidiam iperaret. Nec minorem alij, quos

Batauia captiuos habuic, inter vincula probauerc virmcem. Carolus
Poirctius, lacerata viidique &z fubiidcnte iam nani, ab hortibus in fpem
iytri ieruatus, Vliilinganum carcerem multo facinore pricclaro, atque
^ ip-^â foknni quatuor votoruni profdrione nobilitauit. Exceptaeaeft
a Sacerdote noitro diiTimulanter ingrclTo: Ani-
teftes fuere capciui*
mam ille fuam nuper pofiiit pro {ins in Hifpania, coiitraolo abepiba-
tis morbo , quam per vulnera profundere maluiiret. Nec folus iuic ad
prxinium diios prascerea Saceidotcs cadem expeditione Societas ami-

:
m, fletura damiium niii talcs fleri virtus & comes virtutis gloria pro-
;
hibcret.
I s s 1 quartum ardua: Miflionis genus ad infedos lue: quod quam-
Pêftat
^t/m* ^^^ variis Prouinciis Societas cxerccc, haud tamcn fcio, an terraiiini
vfquam perinde vt in hac noiha Belgica. Cum enim certiflimus bclli
partus fic peftilentia , non fanc potell iion grauiter laboraic hoc malo
patria, quasMarcis iam per tot annos campiis eft; vbi belkim ita geri-
lur, quafi vno in Belgio de Europc-e Imperio dimicecur. Tena autem
non inagnis exporiedra fpatiisj innnmerabilium incolamm macer, toc
ac tantis opprefla exhauil:aqaeexercmbu,s,quid niii necenariam egefta-
tem crcet ciui ac militi, ex egeftace miferias, atque ex his diuerra mor-
borLim genera ; fed in primis peilcm conragioiam , infinitorum fune-
rum fcminarium ? In hoc malorum vltimo tere ad vnicam Societatem
haclcnus refpexcre Belgic, tamquam ad communc perfiigium nec ie- :
mcl fuic, cum operam quinque fimul ciuitatibus probauk,

fiiam illa
praster eos Pacres qiios ad idem fupremx charitatis obfequium in Mif-

PleYtfqHe iionibus, Canrenii, Hollandica, Nauali, eodem tempore exponebat. &
Antiierpicc quidem per annos continLios quatuordecim in tali muneic
"^pltresex-
foftu ad verfaci fufnu.s,bene nnikosGandaui,BruxeHisque:at Traie6li,Rur^mun-
feilem. d.T, HalHs, Lirae, Bredx, Aldenard:^ ,Cortracij Wkiocibergis, Bellioli,
Cailcti, donec exftinguerecur makim. Hic quoque dicunt pamm a^qui
cenfores, noftris nos commodis ftudere, & quaeftum facerc ex pubkca
calamitate. Nullumne ergo tam randum opus, quod non momiTS
akquis rodat ? quid tandem lede atque ex vircute agemus, ii hoc non
; agimus?
ft
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. %zj
aginius? Quxftas animaium honeikis ellj hiuicfaccre fatemur, & hoc
vno conccnd fumus. Alinm fieri quifquis putac, aut errorc fallicur,
auc peccac malcuolencia. Nam quod Sociecas huic MilHoni dcputatos
Patres honeile ali permittic ex pnblico, & ralubri aeie petit collocaii•
noii modoquod hoaertum, fed quod lullum puoponit. Non cnim iuos
illa cxponic vc perdat, fcd vc quam diutiilime fint vciles P.cipublica!:
quod quamuis pro matcrno afFedlu adhuc diligencer curarit; liaud ira
ciirare cameii pocuit, quin longe quam veilet plurcs amifciic. Pro
quam mukorum &
prxltantium viromm impendio iadiuaquc hic Tlftrimi
Patres tn
animaram qiixftiis Prouincia: nollrx ftetit vececa non adducam exem-
--
!
obfecCJHie
pla, quaiido rccencibus abundo. Antuerpice, vc hincexoudiar, vbima-
xima ieniimus damna, non mukis abhinc annis in hoc obfequioPa-'^'''*'^ eriS'
tres Iraticsque viginti quatuor animam liiam pro ciuibus poiuerc : &
vno quidem anno noaem funera fucmnt. Egregia omncs virtuce &
ajterna digni memoiia; fed pra: aliis nominandus Franciicus Schotms
ipfo quondam Confule Ancuerpienii nacuSj qiiem adinirabilis impulic
feraor,vt vitam patrice , a qua acccperac, rcddcrcc. Eiiis eximiiim ali^
quando facinus ipedauit: ciuitas, & fummis laudibus extulir. Occlufa /«/^fw
erac miferi cuiufdam pefte infedli domus, ncquc aperiebamr piilfanti, PanHm
adco morbus domelticos debilitarat. Illc fcalas ex vicino capit, ^"'''','' &
fublimem feneftram in xdes illapius, pioftiatos mifereqae animam a- ope peiii•:
gcntes adipeotu complexiiqucrecrear,^: ncccflaria fingulis rcmedia h~f^ris.
lutis impeitic.
Alibi quoque noiliOrum charitas eamdem adinfeclos inuenir viam.

Nec femel ex matrum luc exllinolarum vtero proles cxcidi iulTa Ba-
ptifmi beneficium accepk. Quid Gandaui? annus fxculi triiêiimns
terciusvndecim Socios ciiikatis obrcquio deuotos e viuorum numero
cxcmkj acqne iii his erant, qui Philofophiam , qui Thcologiam
ciim laude tradiderant. Vix qiiadrimeilri fpatio abfainpti omnino dc-
cemj vt quifque akeri fuccedebat, ka iii certam mortein ire videbantur^
& tamcii inter adipirances conccntio fuk, quis prîret j
poftponi graue
habebatur. Tobias Roclofs ob icnium, laboresque ipfis triginra duo-
bns annis m
Collegio lilo cxantlatos,iain ementus,miikis cum lacrymis
cam piOLiiiiciam expcciir, affiimans has eflelndias Fratrum Coadiiito-
lum ; ac quotics fibi alium piaeferii videret , fortem fuam magnoperc
'
dcflebat. Obtinuk tandem vc ad breue partes alterius iupplerec; iam-
quedomum reLiocandus,ierpondir niinrianri fc nihil de reditii laborare^
dummodo vel vnius diei impetraret inducias. Poftridietaclus hieex-
ftin6liisqae,pra;clarLim iLiprcma: charicatis documcntum dedir. Iii ipfo
autein obeundo munere qualis quantusque viris animus ! AbcTgroto
redibat P. Nicolaus lamotius, cum forte audit iacerc in extrema vrbe
iiuienem iiib dio, exxdibiisab hcio, quiapcfte tadius erat, eiedum.
AcGLuric ,
peccatis expiat, pane vkic in viam asternitacis reficir , oleo
concra vkimam hiclam vngic Vbi langiientis animo conrukieiac,
.
rnblatui-n via lon^jiiTima ad noiocomium rcfcrr, ve conruleretur&: car-

pori. Non hic cacebo viigines duas Antucrpienfes ,qn.r ad Socictacis
«xcmpkun feic aiixiliopcftilcnLium hominum deuoaere. Ea.s,poi]:quara
mmmm ^ Antu^r-
g28 IMAGO PRIMI S^CVLi SOC. lESV.
Antuerpi^ pixcLirain opcram infcdis nauaiTent, Gandauum fama la-
borantis vrbis cxciucrac, ibi trcs alix Gandauenies adiunguntur. Vkx
ratio quotidianak-Ecerat: manc faciificio intereranr ; neque alio anti-
doto qiiam pane Angelomm contra vcnenum armabantiir: tnm infe-
dlorum iiorocomiLim adibantj & continuus labor eiat , curare phar-
maca, parareobibnium, xgros inuiidarejfordes effcire, ledos ftcrncre,
ita omnibus adelle , vc ieiunas iUas plerumque vkra dimidiatum diem
intcr j:g,romm iElluantium malignam auram indefella charitas difti-

nerec. Tres Gandenies peftis exilinxir. Antaerpienics dux fepius cor-
rcptx, isepius ianatx iii cocpto pcifcueranc. Redeo ad noitros: Winoci-
bcriîs vix trimcilri fpatio qLiinque Gapiciim incerim dcfenra
communis incolaium falus. Nec
mosnia Sociorumizelus lletit.
intra
Ad paiios progieiTus eft, poilulanteSenatu^ cui de nobis oprime merito

omiiia"debemus. Quid Bruxellas dicam,quid Hallas,quid Cortracum,
quid Belliolam ? quaram vrbium iingulis binas, rernas qiiaternafve
hofiiias de noftro grege eadem illa charitas breuiffimo tempore im-
molauit.
Ec hancquidetn omnem Societas ia(ftui'am fecic,cum ab vrbium
Magiftratibus rogata dedilTet fuoSjqiii ab aliis habitatione fecred in
arduum illud Reipublicx obfequium fefc viuere palam piofitebanmr.
Trditerft' At quis numeium recenfeat iii non diiiimili piecatis gencre mortiiorum,
fletn,ad a- ^^|| gralTancibus quod fepe fic morbis nihilo pefte mitioribus, vicam
)
(
'cmuJioZ ^^^^^^ c[U'^ ciui qua militi confccrarnnt? Non longc pccenda funt cxem-
morhosfe pla. Poil finitas inducias vigefimo primo, Caianmm ad
, anno fa:culi
extcndit
Slufas tentamm: fed abfqiiefLiccelTu. Miles interimin cailris detentus
charitM inceito conlilioj lamque mclinata in aummnum tempeltas creabat

cttminfigni morbos , quibus correpci Brugas , viciiiam vrbetn deueheban-
fmrHm la-
tantum, fed quotquot publica eranc loca, a^ger
^^^^ jj^- j-jofocomia
milesimpleuerat. Morientium magna copia; &, quod triftius, nullo

corporiim, nullo animorum adiutore. Nam Sacellanos caftrenfes mors
abftulerac, ceceri abhoirebant. Noilri, logante vrbis Antiftite, curam
amplexi tanto ardoie, vt nemo vnus , quantumuis fencx, iefG excipi pa-
terccur. Tredecim contagione afflati , &
iii vitas dircrimen adductij
quatuor exftindi , & iii his Redor ipfe Collegij, qui fuas quoqae vi-
ces impigre inter ceteros obibat. Anno infequenti tcntauimus Bergi-
zomium, hoc quoque inito conatu. Dimidb obiidio, miles icmmnis
confedus diftribuekitur in vicinas vrbes recreandus led moiboruna •,
agmen iniecutum eft, & ftragein dedir,quantani vix hoftis potuiflet.

In ea calamitate pietatem ruam pra:cipue Societas probauit, non finc
iniigni fuo damno , iii impenditur charitari. Qua-
damnum dl quod
tuor SacerdoteSjlediiiimi fane viri,dum noibcomiafrequentant,morbo
correpti exftinolique funt Mechliniai intravnicum nonampliiis men-
fem. At AnmerpiiE Profefla Domns in nofocomij fpeciem conuerfa,
pnlcherrimnm vrbi fpeolaculum dedit. Triginta ipfos Patres haufta
:
tx proximomm auxilio lues pioftraueiat
quinqueeamamirerc. Fungebantur co tempore noftri CLirionum
quoqae oificiis, & excrcma Sacramenta ipfamque fepulturam plnrimis
, de vita omncs periclicati
imper-
impertiebant. Pailim pei• vicos & fora ciuicatis iacebat miles, fuisque
iordibus iinmoriebacui•. Viderent hoc Patres, & non omni vinum con-
tentionein ferendam opemincumberent? alij cibos, alij pharmacacu-
rabant : quofdam diiHiieban iludium conquirenda: a ciuibus eleemo-
lynx: nemo ab opere tam neceilaiio quam pio vacabat.
Nec vcro lolius Belgij habcmus excmpla: etiam in Foc-
Catholici
dcraCLim chancacis iwx vilcera Societas clFundic. Quadriennium dl
CLiminter Batauos lÊuicnce contagio faos omncsex moreilla cxpofLiic
in morientium lolacium, etiam ha^reticorum , qui d difFugiencibus Mi-
CharitiVS
nil-tris implorauere IcfuitaSjinqaeOrchodoxa Fideobiere, ciiius
deierci
Soctetatii
certiiTimam habcbanc teirei-am charitacem Odo Saccrdotes iii illo .
'^rlTpep-
tunc obfequio annus vnicus exftinxic. Quid iam fic aiiimus comme- /'^^"f"«»
^'"''^'^
Aii
morare omnes qui coniiicco nobis more ad a^^ros interdiu nodluciue
,
r -1
poltulau aaeunc,& prooperae lux pretiodomum ref-erunt matignasex
-
i^ reticis
caufafuu
contagionefcbres,exfebribus morcem? Illud qiiidem vere amedici po- conuerfio-
""'
teft, contradlis ea ratione morbis, paitem Saceidoium optimam rapi,
& iere mipfo a^tatis flore; vt minime mirandum iir, raram apud nos
fpedlari caniciem , in tanto licet iiumcro Sociorum. Enimucro ex octin- pancijfimi
gentis & fexaginta, quoc nunc capita habec Prouincia, tiiginta fex, non f^"" '"
plares, fexagenarios polTumus numerars. Non placebit fortaile qui- ^"^^"T''

bLildam hx€ canta vitae nollrs prodigaliras, neque probabimr iUa tam
inii^nium viiOrum ladura, quos ipes erat in multos annos
facilis toc
egregiam operam RcipnbliccE nauacuros. Societacem quoque immi-

tem appellabunc non paicentem fuis Sc dLiros diceiit Moderacores, ;
nulia fubdicomm ieilimantes damna ied in alieno corio fcilicec libe- ,
rales At enim rerum noftiarum ignorantiirimum eflb oportec eum

.
qui talitei- opinabitur. Nec enim vlla feruanda; pirolis tam ftudioia
matereft,quamSocietas ruorum;adeo neminem imperio adigit m amic-
tenda; vitv-u dircmnen. NecveiO opus eft Itimulus currentibus. Viuic '^?T
• ri•• II Mtjjtonei
m noDis Ignatij hliis lUe ignis quo Iponte agimur-, & pulchrum ha- comur,
• • •
I
bemus ac decorum propeiata laboiibus morte defungi. voimtarij
Apud Alanos Scythix populos teftatur Marcellinus beatos haberi ^^"/'^
coniueuiilequiceciditlciit: in piielio; fenio tabefcentes auc formita mor-

te coarumptos , contumeliis conuitiisque lacerari. Quod tmci homi-
nes inêiiio ex baibaia animoium terocia ducebant, id nos
fanotiiTimis exculci moribus ad Chriftiana: perfcolionis calculos reuo-
camiis; beatos , inquam, eos habemus quos faluti animamm intentos ,
maie, qiios caftra, quos peilis abrumit: declinacione laborum peiiculo-

mmqae,fi qui fenedlutem quiErerent(led nemo quarritiquafi deaenerem
Ignatij fobolem decellaremur. Igitume aipcmandi cani? fiignauiapro-
creaiiic: im interardua creuei:e,glorioii. Necenim ea noftra vka ert/ua
vnius falute contentum viuerej& fuaui in otio diuina contcmplaii. Alia

ad hoc eiaiit qua!rendalni1:ituta: nunc militiam profeffis nulla eft iulta
quietis aiFedatio, nulla honefta difficilium fliga auc tergiueriatio. Ad
iufcipiendos vlno laboies, ad pericula adeiinda inMilIionibns arduis,
ipfoiiomine monemur •, &:hacvna promptitudine, dignam Sociecatc
I s V. indolcm probamus.
mmmm 5 CA-
S30 iMAGO SMCVLl SOC. lESW
C V Q^V R V ,
Artinum Azpilcuetam Nauarrum, magmim dodiina & pie-*.
_ tate olim dc Ignatio, nollri Ordinis coii-

vimm;, temnt dixiile
ditorc, inftmxilTc illLim quidcm ornaircqiic clallem potentiirimam , &
Ecclciia: hoftibus plane formidabilcm fed magnos quoque ventos at-
;
que honibiles tcmpcilatcs haud iane vllo tcmooie defucuras. Huiiis

di£li veritatem cxpciimenco compertam habcc Societas ctiam Bel- m
gio. Quamquam enim multa ei feliciter proipercqae hic eue-nere, vi^
qiieeo, vcneiciam vUaiiein Chriftianiorbis paite maiorem experta fic
Principnm, Magiftramuiri , popiili beneuolcntiam bcneficentiamquej
tamcn &
iiiis fludibus ac procellis fubinde laotata cft: quibus obrui &
potuiilet, nifi qui propitium fe fore Sociis fpopondit 1 s s, imperaf-
iet in tcmpore vcncis mari, &

poftqiie turbines rranquillum iudumque
reddidiilet. Et vero Societatem diflimilcm Belgac habercmLis,ii nul-
Societati \\$ vrgcrecur adueriis, quando nota illius piopria eit, pati,ad exempliiin
^"'»' Ducis in fignum contradidionis pofiti •, cuius nomine vel ea maxime
caiifsa iefe iniignitam incelligit:, & cui quam fimillimam vita: racionem
reapfe magis quam nomine ciirat profiteri. Habcnt & iuos frudiis ad-
ueria: macrnimdinein fuam Societas fuis hoftibus debec. Aiborum -
lidiilima; fiunt, quasfrequcnsincuiiat vcntus: aer flatibns, aurumigne
pnrgaELir: vigenc agitatae aqux, &: attritu cotis fit gemma iplendidior.
led ncque viitus ceutiore prodicur indicio, quam forti & conftanti ad-
uerforum aucem tempeftaSjnonmalaciaoften-
toleiantia. Gubeiiiatoris
dit; & railitem in acie pugnaque dignofcimus.
At, inquieSjii in Belgio cantopere pailk eft Societasj doce nominatim,

qux, &
aquibns. nain ccite florcntem illum qui cernitur Itatum, non
aducriitate fcd fanore hominum veniilc res ipia loquitur. Quid magni-
fica templa, CollegiajCenilis, proucntus, auoloritas & gratia apud ium-
mos infimoique, padcndinemateria funtântnumphandi? haudqua^
quam dillimulare , ncdum inficiari poiTum , florcre Societatem Bclgi-
cam, amari, aEftiman; qniii iam hoc panlo ante profitebar at nihilomi- ;
iiLis affirmo, magnis fuiile vexaram tuibis, traduotam calumniis

, prei-
fam pcricciitionibus , non a iolis Religionis noftrx hoftibus hiEreticis,

(quod erat mniime mii'andum-,)fcd & nonnumquam ab ipiifmetdomc-
fticis Fideij fiue hos commoucbat iniiidia , fiuc impriidcns zelus,aiit
alius crror aliquis agebat. Aiidi piimuin de pnblicam profeilis inimi-
ciriam,deSe6lariis dico iia noftra perinde vt in Sedis Apoftolicas dam-
na, & Ci qua inferre poflent ruinamj fatanico focdereconinratis.
Humanos aftedius, niii vel ratio corrigat, vel casleftis difciplina, im-
fajfa eii
•,
petu natura; rapi,
q^^jq cmdelitas.
qucm
communisomnium
conatibus
lam IiaErefis
iuis
expciientia
obftaiitem fcntiac:
Ira homini na-
odiiim
eil.
fuccedit ira^j
Belaium fpe fiia denorarac , iam labantis
(-;>. ,
]::113: vigebat ruinis, quando luos cxpediuit Societas. vclut marios
milites:
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-EELGICA. §51
militesi qtiomm occurfu obnifuquc, vbi abriiptum icnficad vidoriaiii
curium ,
mdignat* illa furia impLicabiles concepiciras, peperk oan^
criidcliLacem exercuit: quam ii in corpora quandoque prohibebatur ex-
promere; iamam tameii innoxiam derra6{:ione,calumnia, maiediclis

numquam lacerare cetVauit. Quid exemplis opus in tanta vericatis luce?
ied cameii ad poilericatis memoriam vel vnicum proferamus.
Anno M. D. xcviii. Perrus Pannius fordido apud Iprenies loco na- " '
tus, port rem familiarem ciim ilu iimilibus intcr pocula decodam ac
prTrerea grauiter oba^racu.s, eaquc cauisa lolum veitcre coad:iis,iii
Hollandiain vcnic. Lugduni cum veifatur incautiusj fuane malitia aii
aliorum iuafuj an,qnod plerifquecrcditnmjCmotcE mentis vicio,te'mere
garrinic iiiratum ie in Comids Mauritij necem aduenillc. Dacus ia
qiia:ftionciTidLim nouos quocidie audloics incentorefque facinoris
comminiicimr tandem gratiam fadlurus Bataiiis, vitam fuamiiic &
ipem fcceranc) redempcurus, induclum fe mendrur a Redore CoUeCTij ^«i Mra
'^""""'-
Duacenris: deinde Pacrem iUum qui Prouinciam giibemabat (isuim
crac OliuGrius Manarxus ) fibi pollicitum
quadringentos florenos
eiTe
anniios;, qiios Iprcniis Qua;ftor Duaceno Collegio deberet. Adh^c
ipem fibi ab eodem Patre tadam obtinendi ofiicij , quod duccntos Bc
plurcs aureos quotannis pendercc. Oblatum itera filio iuo lautum apud
Tornacenfes Sacerdotium. Denique, qaod caput erat, ampliffimam iii
ca^lis mcrcedem Dei nomine proanliam, fi m
opeie tam heroico mor-
tem obire concingeret. Hinc fe de manu eiufdem Proiiincialis , poft
generalem de tota vita confeilionem rice fadam , facrum acGepiiTe epu-
lum, vt eo Chriftianse fonitudinis conrtantiarque praeiidio ad tam pra?-
clari facinorislandem propeiaret animoiior. Hsc omnia iimul ab illo,
ftolido dicebantur, fimu\ apud graues illos ludices-inueniebant fidem..
Ergo in Pannium,bominem plane amentem, & fuo vnius indicio tefti-
monioque reuirijcapiralis rentcntiaprofertiir, eademqUe typis commic-
tkur vanoidiomate, ipargiturqiic in vaiias Europie partes, ne qiiem
noftra laterepoilec mfamia. Caulla hiiius tama! folennicatis prcetexeba-
tLir communebonumj vt fibi cauerent Pnncipes a lefuicisj fanguinana ^^^'^'
illa prodicoriaque hominum colluiiie, quos iam publico iudicio non

Ji-^Hr So^
mediratos tantiim, fed machinatoselTc conftaret Mauiicij Comitis ne- aetatem
cem. Hxc rencentia Lugdunilata, quam vrbem Bataui Achenas fuas *^>'^^^'"^'
habcnt, magnopere Belgkim, ipiamque adeo commouic EuiOpam. ^^êm
Apnd Catholicx Pveligionis aduerfarios prona erat calumnia; hdes : Comitis
Catholici autem ipii hafficabant incer perrpeclam iamdudum Societacis ^^''^"'S^*
innocenciam, & audioritatem publicam Senatiis. Nam quisa iuftidas

tribunali cam iniquiim credac emanalTe iudicium ? aut quie impiecas
aniic famam non vnius viri, fed tantie Congregationis palam traducere,
nifi comperto crimine & indubicato? Magnis quoque prxiudiciis caiiA
ia noftra laborabac: Gallis & eramus Regicidie. DuoruiTi
An^^lis vifi
Regnorum audoritate iudiciiim Belgicum roborabaciir, &:noLiohoc-
ce iudicio viciilim illorum coniirmabacur audOricas. litiid prcEcipuo•
telum elegerat hierciis, quo Societatem noftram fperabac poireiugulari,
fi magiiis audoribus pcrfuadere orbi poilet , nobilem ianguinem iiti-
re
IMAGO PRIMI S^CVLI
'
S32• SOC. lESY.^"'

renoSj&coronaciscapinbnsinfidian. Iraque iam fatale vulnus datnm'^
pLKabat, &: iudicio illoLugdunenii dcleiLiicis adam^quos tem-
porc BcKt.t, Galli, Germani, Angli, Scoti ( toc «nim linguis iidiierruin
iios fcnpLaerac fencentia ) trucidacum iient; aut ii miiericordia vteren--,
tur, in pcrpcmumcerte exfilium ablegarcnr. Ita vouebac, ita fperabac

hcTieils. & vcro potcrat iiigcns timeri malum, fi iblo ide iilentio mo- ^
CoUerw ddHaciuc fiia, quod coepenc, Sociccas dctcndere pergeret. Ergo habira
cainm-
periculi ratione, luiccpit Collcrus fMnx
qua intei• homiiies, ii
noftrie (
tiiam re-
dargnit. quid volumus prodenejCaltiiTima indigemus) neceHariam defeniionemj
& vindicevericacis ftilo conHxit calumniam, mendaciis omniao iexa-.
gmra grauem. Apologeticux ad rupremum HoUandiie Senatum miflus
eit, perque aiiidjs nouommmanus latillimerpaifiis, vna ciun publicis
variariiin vrbium deSodecatis innocentia tcli:imoniis,numquam proie

iudicioquc iuoreipondere auiis ludicibus illis Lugduno-Batauisjtamcdi
vel maxiine prouocarentur ad iententiam a fe latam , tanta mendacio-
riim faLTagiiie^fipoflent, expurgandam. Adharc Coitems pnblicepro
concionc Albermm Archidiicem , omneiqae Magiltracus obteftandos
duxic, vt li qua iniimnlad icclcris vmbra aliquando fe proderct, Iiaud
cundtancer fuis vrbibus finibuique nos pellerent, nuliiim exiilium,nul-
lam exfilio grauiorem poenam deprecacuros. Valuic apnd cordatiim
quemquetam iufta tamque necelTaiia dcFenfio; & illi iudiccs, qua fica
famam noftram iugularcfperaueranr, iugularuntfuam.
Quamquam non iolis illis viil tnnc iumns Principnm iicarij j ied
Mauritinm ipiiim Comitcm ab Anglis periiiafum, ca iamdudum tene-
bat opinio. Nam anno m.d.xcii. Stcenwicum Traniiralanix oppi-
dum , vt fLipra memorabam , accepmrus in poteffcatem , ofFerebat ilic
quidem honeiliilliTras CoqucUio Prxfedo ac Regio militi conditionesj

Samerim icd HenncLim Samerium Iciliitamj qui erat in oppido, iibi ad pcenas
rois agi-
tur cen-
tradi poftulabat j qiiippe iampndem in Anglia, inito cum K.e!?ina Sco-
fpiraHonis tix confilio, mortem Anglorum Regina^ ElifabethiE machinacum.
in necem Enimucro fiieratin Anglia Samcrius, & a facris confciiionibus iberac
JiegiriA
Elipibe- Marix Smaitx, inclytx Scotomm Reginai qiio tempore in vineulis ,
ibn. eam habebat Elifabetha. Hinc iiata conipiratioivs fabiik, qux Anglos-
Hollandis militantes tam acerbo m vnius viri caputiHmulabatodio,
vr Mauritius iple Gomes m cornm giatiam,negarec vllam iibi ciim Re-
giispacemfore, niii tradito leiuiLa maicftatis leo, tamerfi vcl omnes
copias illius ergo in diicriiTicn adduceret. Id ciim obfcffi perrinacicer
refpiicicnrj affirmarentque,niii padla Samerij incolumitatelibertaceûe,
nollc vllam cnm Iiofte pacemjprailium fefe dcnuo redinregraturoSjqua:-
iiturofqne ccrtam vcl in mortc vcl in violoiia falatcm ; Mauricius pau-
lifperauimo fuo moderari viins ipopondit Samerium quoque libemm
,
fore, & eadem vfumm ibrte cum milite. Veium prieualuit Regince An-
quam ftudiuilflime
quos dinerfari vel leuis erat
leiliita.
:
glornm dcmerenda: ftudiom. Fafta oppidi deditione, conquiritur
Obfcpca: continuo asdes ciiiium,
inieiie oppidi porc:E per quas
cxeundiim, difpofiti vigiles locis va.riis,in omiiem intenti caram,ne
pra:da tam opiirva fallciet indagincm. Qup comperto ^ SameriuSj vc
apitdi
erac
erat egrcgia magnitudine animi & iiibona caufta cupidus tolcraiidi,
,
vlno ie vigilibus iiftic a quibus ar6te vinculis conftridus , ad conci-

;
liiim militare deducitur. Examinatus , in publicum carcerem datur,

circumfusahxrencecpelaterinumerosa milimm cuftodia: & quiaru-
mor increbuerat, breui in furcam agendum efle, accurrens verbi Miiii-
fter ierio eum de falute aiiimi compellauit, illud idcnnidem iiicIatTiansr
Difce me '-veritatem. At Samerius cum diu graue rilentiiim , fpreco
rabula, tenuiiTetj vidus tandem impudenti illa voce, fuos canos often-
tanSjSi altcrutri, inquic, nortrum ab altero difcenda veritas eft, eam po-
tius tibi, homo ignorantiffime, a me feniore ac ianiore difcendam fcias.
Inter hxc, iam vulgatS Pacris capciuitate vita^que periculo, ciucs qui-
dem mirerabantur innoccntiiTimi viii formnam: RegiLis vero miles ne-
gabatpedem probro cxcitatas
efFerrej queftLis belli iura violata. Quo
Mauritius, &
fam^ cura taitus, reclamantibuis licec Anglis , Regina^ &
{mx tradi homiiiem flagitantibus , ipfe humanior, promirsa libcrtate
donauit.
Verumnon vnahacde ftruolis Principum v'\ix infidiis cusa iii nos
calumnia noftramoppugnauere£imam Caluino^Bataui: fed & alia vi-
braruncttla•, defignatas & atceiitatas vibium proditiones concitatas Te- ,
ditiones rebellionefqiie, & quidqiiid conflando nobis odio videbatur

idoneum, nullo veri falsivedirciimine: quibus nimirLimMachiauellico
inftkuto mentiri vircus eft, ii ica portuletvtilitas: quibus labor viiicus
lefuicas, iiiis maxime aducrfos inteftofqae, in publicam or-
conatibus
bis inuidiam exfccrationemque peiomne genus criminationis adducere.
Qain & poft famiE vulneia, ad interendas fortunis noftris corporibuf-
que iniurias conuertuiitur. &
habuere hadlenus ianc luculentam ad
explendum odium materiam, (i noii e(Te&iniatiabile. Circumfpice tem- // rettct
pora indeaprimonoftro inBelgium appulfu, fiue quod ante inducias Socteta-
fluxic a prxrcrici fa:culi quadragcfimo iecuiido ad annum ixculi huius
^'^J„l];''*
nonum; fiueipfas duodennales inducias, fiue illis fiiiicis confequences </; ^^/^/^,
annos vfquc in hodiernum•, profeilo nullum tempus reperies iloii ex-
iiliis noftris &
vinculis , &
omni aducrfomm genere nobile. Veruin
neqnemens eft, neque locus, annales texere noftiarum perpeilionum.
Vnicus mihi annus eilo teftis m.d.lxxviii. quo vno anno velut fata-
li, mulcis locis dire vexata, fomiiiis cxuta , cxpulfa tettis ac mcenibus
Societas, toto prope Belgio cxfulanic.

fides Deo, EccleficE, Regi a
Toc malorum vera & fola caufia,
nobis ibrLiata tamecii more fuo Caliiinia-
j
€
^,^//^'J'
num ingenium velandie perfidiae isuiti^que iux politicas rationes ob-
tendere non cetTauir. Sed laruam impudentein iamdudum temporis
filia veritas dctraxit, atqiie iii meridiana luce fpedandas pofuic hinc in-
nocentiam noftram illinc propriam hsreticorum crudclitatem. Da-

,
bis hanc mihi veniam, Lcdior, vt, miiTisaliis, Antuerpienfem tragoe-

diam per omnes fuas explicatam parces,veliit in fccna, contemplandam
tibi exhibeam ex qua vna tu per te facias facili iimilitLidiiie iudicium
;
ceteramm.
^''^^'
Immacura Reqnefenij Gubematoris mors Rempublicam Belganim .
orbam incempeftiue reliquerat, ciurque adminifti:aiid:e curam ^^^(^^^ ii^Z^/'^'

11 perant
834 IMAGO PRIMI .S^.GVLI SpC. lESV.
fe,Gandaueiiii foedere conciliati, fponde-
peiant Ordmes, qui iam inter
bant priftinam ciLiibus ti-anquillitatcm ,,
non inepte fperantibus , tales
viros non tutorcs modo =,.4 patiGs patiix. futuros. Sed etiim peius
numquam cum infelici Belgio adutiT, qiia,m illo Magiiiraru: cuiusqui
partcs agebac prcxcipuas , agebat magis
ambitioni-s fua: , &: ambidoni
fubremientis hasrefeos. Ex hoc vilacapite illa tot mala, vaftati agri,
vrbcs expilatcU, ma6tati ciiies , eueria Rcligio. HabeE enim Iioc impo-
tcns dominandi libido j ad fperacos honores j fi obftacula inuenic, vi
fack viam. rr •
Primus labor, & ad finem vilus neceilarius

Hi- , eiediio
fpaiiorum lefuitarumqiic, neicio quo pado coniungennbus femper

harreticis noltram Hirpanorumque forcunam. Sed par in nos & illos
Orangij odium non pari ratione ic prodidit ,
quia callida viri ambitio
necdum aperto Marte/edfucatoboni publici colore pugiiabat. Itaque
de Hifpanis pellendis minime diiTimulabat ; qiiin poft Gandenfe fce-
dus deftinato id agebat, vfus ad hocetiam Belgarum ira quibus nomi- .
ni Hifpano tiinc vchementer infcnfis videbatur rem patiix ferio agerc,
-
ciim profedo eam perditum iret, vt firmaret fuam. Adiierfus lefuicas,
populo gratiofos, artibus cLiniculifquc opus habebat. Igitur Sociecatis
exiiliam, cum non poiTet ratione ac lure ,

per vim ac rcditioiiem procu-
raturuSjtrrtdudo vanis calumniis nomine lefuicico, per idoneos homi-
nes machinationi (nx faraulantes , tandem , inuidiam,
odium ex voto fuo conflauic apud populi fazccm tumultibus lactam,

imtium fpcmelioris exalienacalamitateforcunae. Poillongani muiTitationem
perfecu-
^^.^^pj^ aliquaiido concitatcX in nos multitudinis fiUOr, qnaii ex cmdo
iam maturuSjdante cauiTam nequiffimo rumore,quem hxretica cuderac
ofHcina: cados mulcos in Collegiiim noftium
fcilicet nitrati pulueris
inuedos , inftruendis aliquot Hifpanorum millibus domi noftrx ad

vrbis interitum occultatis. Id vbi fparrum, continuoplebs armata pro-
uolat: acforceCollegij fores, vcfit tempore prandij , clauia! nobis qui-
dem raluci faere•, fed feditiofis addebant iras, &
rumori fidem. Ergo
arreptum ex nauigio aliquo malum in ariecem comiercuac ac perfre- ;
oilTcnc illicofores, rpoliaireiit omnia, maolaflent , nifi feilinata amico-

rum fedulitate monitns vrbis Gubemator cum Prietore ac Tribuno mi-
litad confeftim aduolafient. qui aPatdbus fine mora intromiiTi in do-
fedatur: mum,vbi,poft accLiratam fcrutationem,nihileorumqu calnmniafpar-
ferat appaiuir,dato apiid plebem innocenrias noftra: ceilimoniOjtumul-
tum quam exftinxere Quippe conceptain
in prasfens fopiiiere magis, .
fcmel flammam nouo femper mendaciomm pabulo alentibus hxred-

cis non ante quies fuit quam noftro exfilio matedam fLibcraximus
, ,
furod. Pofteaquam enim Belgarum Ordinibus, qnos fuis maxime

a
coniiliis regebac Orangius, quique ipfo Archiduce Manhia, vclut quo-
dam Principis rimulaciO,ad propoiicum fibi finem indigniirime abute-
batur, loaniies Aultriacus patiix hoftis declarams cft immanc quan- ;
tum ex eoelatianimis ha:i:edci,palaiTi de leiaitis, Auftriaco (vtaiebant)

i-tHiuifctt. deuods, vrbeaut edain vica exturbandisagirarecoEpernnt. Sed intanta
lcclcrum omnium licentia, ii Deo placet, hxrebat aliqiia honoiis cura.
nc
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8^5
ne per vim perqiie reditionem,vno tempore, & Regis imperium & aui-
tain Religioncm abiecilTe ab extcris narionibus arguerentur.
Noiio icaque coniilio immenils nos moleiliis facigare inftituuiit, fpt
ipoiitanei cx ta;dio difcciVus ; ac paucis diebus iepties , eoque ampliiuf^
nuncinterdiLi,nuiic node,in a:dcs irrumpuntjlocacîie omnia,iiCLibi fors
rniles, atina, pecuniiE laterent is crat color ) rcmtanciir. AdhiEc omiies
(
viidiqiieCoUegij ianuas muko casmento obibuunt, porta dilmtaxat

vnica ad adiCLim cxicumque concelsa* Appoiiunt & milicarem ante
^
xdes ciirtodiam, non folis nobis, fcd quotquottemplum,rcholas, CoU
legium frequcntabant , iiuolerabilitcr nloleitam: qua: cilm dies aliquot
pro foribns coniticiliec, ipfas deinde inuafit xdcs , atque infaiio tumul-
tii niiilam diurnieauc quietis partcm Patribus relinquebar.
S'jbmiili etiam fraudulGnti amici difceirum nobis anxi^ fuadebanr,
metu qnod proximum videbatur , ne aliqua vna nodte ex im-
pcricLiIi
piOiiifo omniuin iuguli plebeia feditione pccerentuf.
: Hifce machinis Orandus vbiconllantiamnQftram minimc labcfa-

ad nouas coniieriusarteSjmagnoad fpeciem Reipublica: bo-
vidit,
iio(cuiiisfecuritati peromnem modum cQninkum fe velle magnifice
ia6labat)infauftam quamdam iuriiiurandi formulam de Gandauenfi
leruando foidcrc, &
accufaiTdis coutra molientibus , concipitj in cuius
verba non laici cantumjfed qiiotquoc facri homines iurare compelleren-
nir. Hanc formulam, plerilque iacratis Deo
qua neicio arte iam
viris
probaram, Societati oiTcrunt, vrgcntqiie fubicriptionem ac ne fois fa- ;
cramcnti religio terrcrefj co nobis remiflb faciebant gratiam nuda: pro-

miilionis. At Patrcs, quibus iamdiii prarmcditatum erat relponium,
firas allegabant leges , omni policica traâtione interdicentes : nequc
aliud, poft frcqucntem congrelTum, prece, miiiis,aud;oritare impetrari
potuit, noftris conftanter in fuarum Conftitucionum verba iurantibus.
Poft aliqnot deinde hcbdomadas aliud protriiditur edidlum , priori FormuU
'*'''"»«'»
loiige deceilabilius ; quo iiibebancur facri ieque acprofani , loannem
Aiiil:riacum,&:quorquoteius reqiiebanturpartes,hoftium loco habere, loannem
acdareoperam,quafortunamm qiia corporum ac \kx ipfius impen- ^«/?-.
dio, vtquantoc) us pauix finibus exterminarentur. Non latebat noftros ^"!.
ano/s
quorfum hacc vergcrct procella: iam enim non fola Inftituti ratio, fed
manifefta caufik iniquitas rLibfcribcre prohibebac. Ergo fine mora
Principes quofdam viros, quibiis aliqna diim Religionis cura videba-
tur reliqua, per litteras oranr, dare vt velint extremam operam auerten-
do impio facramenro: nam iibi certc deliberatum efle carere vrbe vita-
quc potiiis, quam iftiufmodi fcelere implicari. quoque licteris
Aliis
( nam non conccdcbacur )
veftibiilo egredi Canonicos monucre, vt
partes fuas conuocaro Clero diligencer explerent: agi non depolicici
ftatus fccuritate, quam falso pra:teiidcrct impieras, fed de aris,templif-
que,& vniiierfo ftam Rcligionis: leqiiidem liberedidlnros pro feipiis;
fed parum poflb priuatas vires , communi manu refiftendum eiTe , &
quidem ftatim iine cun<ilatiQiie j fpem enim oinnem iii celeritate
coniiftcre.
Hifce monitis cxcitati Canonici, ampliilimum Cortcilium Ecclefia-
•
•
t fticorum
$S6 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV.
iticoium ac Rcligioiorum hominnm cogunc, varie clirputanur,ad eti^
trGmLim communi luiiurandum lUud luri Caiio-

iencencia dcccrnitur,
nico& EcclciiarticiE immunitaci elle aducrium, proindcquc repudian-
diim. Hxc illi in Concilio fortes jat plerique poftea icoifim , Tribu-
norLun ac Mafriibatuum vel aucloritace victi vel gratia, mauus dcdcre.
frofom- Erô ventum ad Socictatcm, quam quo cercius repugnaturam fciebant,
tHT ôcte-
lipc vrgendam putarUnc vchementius, vcmaioie peruicacia (lic intcr-.
""*'
pretabaiitur ) luiliores piolcriptionis (lur cauflas dedilTe vidcrctur. Vrx^
crat tum noftiis Rencins Rcnen Harlcmeniis., Huic iuramcnti for-
mulamobtmdunt Centuiiones paucique de Magiftiatii, fcue-
aliqiiot,
rcqucdcnimtiantj.mpareat, fe fuorque hoilium loco habendos fciat.

Rcncriis primum commendarc fidcm fuara acfuomm , qui hoftile ad-
huc nihil moliti clTent, quiquc fuis legibiis ab omni machinatione po-
reitcttfir -^
litica quam lonîilime arceicntur. Hoc vnum fatis clTe, cur iurc fLiipc-
Soctetate, r, i- _ *"/ i _ r r j - /" r^ c ^ __:/": .1:.. J ._ ii
6li non ciuque de fua fide lecurus fic Senatus qui ii aliud vcllet,
iint, :
aliiid cxfpcdiandnmnonefle, qiiandoper Societatis leges nihil prarter-

ca liccrct. Ha:c dicentcm cum ftomacho explodunt, iubentque Icfuiras
alibi lociim quiEiei-e , vbi ilto iuo iitre ipfis viuere liceat, nam Anriier-
piit inpofterum haud licere: vidercnt interim a quo adiierfus fLircntem
multitudinem auxilia fpeiarenr. Reponentibus noftris, il hiimana ipii
pnriidia negarent , diuina vcique non defutura , nqc protcrLia: plcbis
pctulantiam timeri viris in tam bonacaufsa mori arquo animo paiatisj
& k PP. mnlca minitantcs abiere. Par Francifcanomm Patrum conftatitia tliir.
Franci-
^j. -pj-jjj^^jî inftiiancc Oranaio tam 2;eneroiis refponiis cfTcrati , dii-i
,
plicarc cufl:odias,deque noftns e medio tollcndis ferios mifcere fenno-

nes. Ncc latebant tam crudelia confilia Rencrumi qui iuniorcs aliquot
periculo iubduotLims, mutatis vcftibus Scd ea res , iii rutiora dimittic.
Deo vtiqne cordi non fuic. omnes agniti comprehcniiiqne,poll diras
dinexationes fpoliationefque in CoUcgium ad communcm aleam
rediere.
non cenabant amicorum prxcipni ralu-
In tantis rerum anguiliis
tcmnoftram Saprcmo Senami commcndare: qui patrocinium lufcipe-:•
re vifus, trcs c fuis fatis Societati bcneuolos ad Colleo;ium dcftinat Fcria
cAb Or- fcxtii antc Pentecoften m. d. lxxvii i. hi, catalogo eorum qui fua no-•
^"
t"TT. iîna rubfcripicrant nobis exhibico , oraueie vc quod ante nos tot tanti-
tentatur quc feciilenc viri, haud grauaremiu• tacerc; neve imporcuna illa noltra
conftanua conftantui , modo nofmet , fcd noftracaufsa omncs bonos, quiii
ipfas aras ac tcmpla, impiOboium hominum hirori obiiccremus. Ac-
veio Patrcs, adtis primum dc bcneiiolentia gratiis giaui oratione de-
,
monftrabanc , vbi res iniqna pctcretur , nulla caufsa eile obtempGran-

diim. deindc longe turpiiln-num videri , fi popiilus imperet Magirtrati-
bus, in ea vibc, qua: ieinper obedicntix laude flornilieti ied neque tan-
tam adliiic mali vim efle, ciii Senatus mederi neqneat auotorkace fua:
quam fi nunc adhibere negligat, brcui illum ipfum poft nos , & iiifts
qnidcm, paria ab eadem plcbe paiiiirum. Ceteium ,

quem cumque
rcs
tandcm caium iit habimra, fibi ceito dcfinitLim elTe, nc totius mundi
luina aiice oculos poiita, diuinum oiFenderc Hoc vero fatis
. . nonum.
nouLim, argucatur aliquis, pro re tand nolle humanam conftitutionci-n
iiiMngcrc, qai quocidiana vos dclicla committere non poilicis inficiari.
Quaii vcro inter dclidlanihil inccrfir, aut pcrinde habcainus natura:
vitio labi, &z dclibci-ad mente peccare. Ad hunc modum pcr duas ho-
rasextrada contencionc, cum nihil agcieturjlegaci illi ialutcm no- m
llram iua voluntate propenfi rogauere fakcm, vel voce prcxftaremus
fldem ialua Religionis Catholicx defeniione , auxilio animarum,&
nihil iios ad rem bcUicam pcrtincns molicuros. Qupd poftulatum qiua
iniquum non apparebat.ncc almdquam quodnoffcrisleiiibus iubcmur "^/**"'
piOmitci pecebat, reiicere noii elt vilum. Icaque rcbus , vt vidcbamr,
compofitis, cuin magna giatulatione difcedicur: venim breucm illam
la:cidain extrema cragosdia poilridie infccuta, in kioluofam cataftro-
plicn conucrcit.
Suboluerat harreticis ncqiie fcriptoneque voce nos in Ordinum ver-/'^ «"",
ba iuralTe. Ergo pridie Pcntecoiks multo mane lanuam, qua vnica^^*'^""^'^*

dabatur acceflus, ceteris iamdudum obftruAis, pertinaciter claufam
obiident , amkos sdibus , difcipiilos fcholis, ciues tcmplo pcr eum
diem quo expiare animum frequentes iblebant, ferocicer excludunr,
eam fibi curam a Magiftfacibus demandatam mentiti , vt lefLiicas pro-
dicorcs tamquam feras cauea concluias enccarentfame.Quandoquc pet
ludibriuminieclas pcfte^dcs, reque, ne malum contagione glifccret,
cid cuilodiam appoficos clamitabant. Ac Patres, ipsa Pentecoftes luce,
pei' dimidiatam horam puirato xic campanOjfe viuere ac valerc, popu-
lumqae adc^dem facram inuitare, iignificabant. Nec vero boni ciucs

officio dcfuere: aderant audito pulfu frequentes , fcd reditioromm armis
magn^ ,
repellebaiitur. crefcente ciuium numero magni vtrimque clamores,
parumque a vi res aberat , cum alter
graReligionefuperuenk, finemqnevigiliis imponens, facrilegos illos'
Confulum vir inte-
domum quemque fuam dimktit. Quo fado,noftri MilTsE ofEcium cc-

lebrare inrtituunt aciub decimam matutkiam, moretunc recepto, ia
j
iuggeftum adlcendic Ecclcfiaftes. Intcrea digrello ab iedibus noftris

Confule, nouicuilodeSj iique harretka perfidia iiotacillimi, fucceduiit,
apcrte vociferanccs, hunc vkimum lefukis ilkixiiie diem, acdeplate^
mfanis clamoribus concionanci Sacerdoti obftrepentes , etiam itriolis
mucronibus concionem irrumpcie parabanr•, ni graucs viii,
in
obiediu corporiiin,& qua potcrant audorirate precibufque retardalTent.
Vbi noftcr cefTauit dicere, poftremum MiiTa: facrificium inchoatur;
ac fubinde Conful per ccrtos homincs reuocatus , non iine prxfenti ca-
pitis fui pcriculo redit: nihil iam priuato homine diftaiis , furore plebis
viiicente Magiftratum, renuntiac adclTe nunc iUud cxtremi periculi
tempus, a fe cocies denuntiacum nihil in fuo Confulatu ciTe prxiidij,
•,
quando Orangius aliique maioris oidinis viri conniucant atque in :
huncmodum, defperatis rebus, abfccdit. Pcrada re diuina, velut iigno

ad audendum dato,in tempkim magno numero krumpunc expeditis ^''%'«''»
in id:um fclopis ac gladiisi &
Redorem ad clamores cfacrario progref- p"l'al~_
ilim j
quaii prxdam difccrpturi canes, ilUco circumdant. Quod vhinadnHr,
aniinadaerck Patrum alius , hoc agi fcilicet vc Rcdori vis inferatur,
3 per-
giS IMAGO PRIMI SMCVLl SOC. lESV.
pcrmmpic ipiiim agmen intrepidus ; & elatavoce, Qux tantarum, iti^
quit , viri , caiilla an ignoratis tcrtio abhinc die Suprcmo
turbarum ?
ScnatLii a nobis iatistaclum ? quid vlcra petitur ? fi noftra vos turbat

pixientia, libcnter hac vrbe carbbimiis, vt iine nobis eam vos pacatam
iaabeacis. Sed rcs vnica abitiuris eft opuSj tcftimonium Archiducis Ma-
thix , quo Moderatoribns noftris faoti rationem reddere poiiimus eas ;
littcras ciirate, dilcedimus. Vbi dc procurandis litteris audicrc, magno

trcmitu & infinicis nlalediclis onerant Patrcm illum qui Cempori ce- :
dcndiim rams, ilibmota vtcumquecurba, in faaariumie recipk, frLiftra

oftium a tcrgo adducere conatus. Continuo poft eum armaci qiia data
porCa riiunt , fugiencem per hortum , pei-(Juc domus atria inieotantur,
iclopos aliquot!cs exonerant. euaiit tamen ille ad Socios ilL-eiiis , mox:-.
cjiic omncs in iupcriorem aiilam colleoti , atque ad nccem fortiter tole-
randam muCLio animantcs, hoitilem impetum prarftolabancur.

At Andreas Boccatins, impcrtcrriti animi Saccrdos(is qui parem ani-
mi forcicudinem oftendic Leowardix aduerius Iconoclaftas cum me- )
ininifibt relid:^ in ara maxima iacrofandix EuchatiiliiE* ex SoGiorum

numero rcpente fe proripitjtemplum ingreditur hxreticis debacchan-
tibus rcfercum conftanti gradii ac vulcu ad aram acccdit , argen-
:
tcam pyxidem ex loculamento reuerencer extrahit breuium hoftiarum

plcnam quas tam multas cum illico abrumerearidoatquehianceore
:
non ruftincrct j ipfuin vafculum manu capit perque rrecentos amplius ,
armatos grauiter incedens, nLilloeorum quidquam aufo, afportat ad So-

cios, iiiic actonitis facrilegis miraculo confidentiiE , icii potiiis Dco fidu-
ciam viri piccatemque coiYiprobante. Interea ieditiofi deprehenibs vno
in loco Patres precibus intcnros , atqiie ad extrcma omnia perfeienda
animis comparatos poltquam diligcnter excuflerant,in facrarium co-
,
j>,nres - gunt. indc pcr templum educunt ad naues Fcralis pomp.^ hicerac or-
.
feiiHntur,
Jq Prxibat fignifer , nullo tympanorum aut tubarum loiio Seque- .
banmrDiices acTribuni , deindenortri vekitnobilcs captiui frequens :
vtroque latere miles aduerfus coniuraros in necem Patrum. Hoc comi-

tatu vcncum ad Scaldim vbinauigioimpoiiti, dcnuo excutiuiuiir, ne
:
quid forte argenti aiportarent : ac tiim quoqiie mirabili modo latuit ar-
gencea illa theca cum l'an6tiflimo C
R i s i corpore apud Bocca-
tium. Hacrebat medio Scaldi iadlis anchoris nauigium , donec ex alto
ie maris xftiis incitaret , ac raliius qiiem vocant conduoius a Tribunis
promilTus expcdiretur . Per eam moram frequentibus cymbis adnaui-

gabant Hollandi Zclandiquc , & lefuicas alij in Zelandiam auchendos,
alij prjecipitandos in flumai , alij alia clamitabant Sub no6lem Tri- .
buni aliquor, paucique dc MagirtratLi,lembo aduedi, quadraginta flo-

rcnos in nauliim addicunt nautis , & milices nobis ad tutelam adiuii-
jMechli' gunt. ira fnblatis anchoris vela fieri caepta . Nox contumeliofis nauta-
^"^^ militumqLievocibustradud:a,altoPatmmiileiitio. Subauroram

*hmtHr""
naiiis Mechliniam appuiracll:.
Prajmiferat Orangius hand mediocris notic virum cum litteris ad
ScnatLim Mechlinienfem , moncbatqiie, vt Icruitas ob lebcllionis cri-
mcn eiedos admicterent quidem in vrbem , ied mox omni prxildio nu*
datos.
LIBER SEXTVS. SOClEfAS FLANDRO-KELGICA. «39
datos, exponerent ante porcas ^ fa<fta qiiQLi-bec etindi poteftatc . Simul Sexagmta
rumma celeritate mitcebac icxagiata milites de fuis, ad oniiie faciiius --/^^;""'^ '"
racos, cnm mandato vn Iciuicas Meclilinia egreilbs crudeliiiime neca- „ecemZ~
iGiit., Igitur appulsa naui,Pambus ad Iioipitium publicum cdaclis, ^^''.
Mechlinix
noLius.ad cuftodiam miles ex prceiidiariis datiir ; is contiM
nuojtamquam extrcma ftimulatus fame, helluari, ac paucis lioris abli-
gurire florenos omnino feptuagiiita, mipenfis Tcilicet Patrum . Dimi-
diato iam dic Coniul vrbis ac Syndicus ingreifi cum Oraiigij litteris, lu-
bent quamprimum vrbe exire , & qiio liberet proficiici iiuUo milice ad
,
ciii-fcoydiain dato. Perculit ea voxPatres : de perfidulexpoftulanc , mo- " '--^
rain prccantar doncc ab Archiduee Matliia prxiidmm implorent. At

,
illi graues cum fupercilio viri iiolle fe aiunt , exemplo leiiiitarum , con-
tumacia peccare mandatum habere ab Orangio, ciii non parere iic

: -
fas. Hic tum e Pambus vnus loanncs Lcidanus , vk magnanimus;
conuerrus ad Conrulem,Inaiie,inquit,MecIilinienies, hccretico furori vos
potiilimuin miniilri eritis in cicde noftra , ipfis qui decere Antiierpien-
iibus crudclioks quin vcftro carceri mancipate potius ,quam vt iica-
?
rioriim mucronibus innoxios obiiciatis aut ii tmdum ex C2:de noftra ;
quarritis , ipfi necate . Hac oratione impetratum nihil , quam vt diei

reliquum in vrbe agerent, fub nodem dimictendi, occliiiis a tergo por-
ti^, iie quis ex vrbe ad nocendiiin infequi poflec . Itaqiie Patres ad cer-
tillimam morcem feie comparabant ; ciim ccce ubi fub feptiinam ve-
fpertinam adeft Lira ex vicino oppido, cum equeilri iua turma Dux Ca- -^"^ P'''^-
^^*''^'*^'^'*"
tholicLis in tutelam Patrum , iubente Archiduce Mathia, celeriter ac-
cnrrens. Etenim Archidux per amicos de Orangij edoolus machiiiatio-
nc, continuoiuilerat quem dixi Ducem cum equitibtis adefie Dederat .
etiam ad Mcchlinienies, & ad Louanij Gubernatorem licteras,quibas in

fuam vr fidem nos icciperent, imperabat.
Ergo huius aduentu Ducis rcfpirauere Patres , diuinam erga ic curam
admirati neque iam diiceiTum noftriim vrgebat Meciilmienfis Sena-
:
tus, pcripcfta Archiducis voluntatc^ ied culpam correolurus, fcptuagin-

ta floicnos militum helluatione confumptos noffcro nomine nu-
merauit. Renerus tamen nihil cuiiclaiidum ratus , ciuiorem nodurnum
expedit cum litceris ad Louanieniis Collegij Reolorem a quo petebat
exorari Gubematorem , vt iuos Loimnio milites ad diiiiidiatum irer
;
^
emittcret poibidic venturis Pacribus obuiatLiros . At ille curfor vario
nodlis eirore fedudius, vix poftero dic iam iii vefperum inclinato Mecli-
liiiiam cum opcato refponib reuertk uiii & hanc tarditatem iiiigiilaris:
procuraric Numinis piOUidentia Nam quarms a Pencecofte dies vix

.
illiixcrat cum iii idem

, Franciicani Patres, eamdem paili Louamum
AnmerpiiE forcunam, inducuntur, magiia vtrimque gratulationej atque abemit, &
vnaomnes eodem die Louanium pergiint, quadraginta equitibns , toti-
^^'^J^'^^'^1
dem pedicibus ex Meclilinieiifi piaîidio ftipad ad di;iiidiatam viani; titr!
vbi duccnti equites & pari numcro pedites a Louanicnfi Gubemacore

iiibmiiHaduentum noftrorum prxftolabanmr. horam confpeiiluni
vbi ventum eft, fefto tubarum ibno , & difploiione fcIoporLim , laliitati
Patres dimilTo priori comitam , ftipanrur
: Louaniumqucpertiii- , gunr:
^40 IMAGO I>RIMI SACVLl SOG. lESV.
ûnt: vbi ab ipfo Gubernatore honoris caufsa extra vrbis porcas obuiam
procrcflb huinaniirime acccpti, &
cnm ingenti omnium ordinum plau-
in Colicgium dcdudi iunt die 1 1 Maij m. d. lxxvi 1 1 Cecerinn
. .
Orangiiis cum apud plerofque gratti flagraret inuidia,

ob eiedam vrbe Societatem lucem edito fatlnmiuumpro-
, libello in
bare iatagebat, crimiiiatus iioihos aducrius P.empublicam pro Auilria-^

co iriulta molicos: quoium tamcn nihil nominatim prodiicebat.
]-iif^ quoque filentio non inuoluam maniFcllum Dei iudicium, no-
u4ntncrpi£
g^'^"^,,. Itram vindicaiitis iniuriam Eiedis Patribus, fuic e Caluiiii triuio

.
dicat. lcurra \ vt fibi videbatur non infacctus :. qui ludum populo daturus,
icdes Societatis vacuas ingrelius , fafciculum ftraminis alba: innexum
'
virgx pro foribus e fenellr^ rulpendit , quafi populum domeftici ex
peililentia funeris more patriiE admoniturus. Mouic ea rcs prartereun-
cibus admiratioiiem. Atque incerea perficiciidas comcEdi.^ alius ex eadcm
fece ludio forcs importune pulikbat : cui ille intus exclamans , Quid
malum hic pulfas ? non prxfixa mortis iniignia virgam &ftrainenvi-
dcs ? quotquot hafce incolebant xdcs ,
peftilentia iublati lunr. Miruin
didujeodem die, cum nuiquam vrbe concagio , impij dcriibris
elTet iii
domum peftis inuafit, iiidubitato caeleftis vindiol^ argumento.

EttAm aU- Hxc Anmerpix geila^ nec diiHmilia his Tornaci, Brugis , Duaci,
h Societas '^jpj.^^g^^j ^^ Mofam : oLiibus ex iedibus eodem illo anno , ob eamdein
cauflam violenta ha:rencorum manu m exlilium dcportata Sociccas, il-
luftre dedit Chriftiana; paticiitia: documcntum. Ita cx icptem vrbibus,

quas aiite ha:c bella ciuilia teiiebamus , dua; dumtaxat relidiE , Loua-
nium acqiie Audomaram. Ec Traiedi quidcm Gubematoris cdidro,
quo noftros vrbe iubebat excedere , cum intercederet Senatus •, ille ar-
deiis ira, quoicumque iibi obftantes intellexerat , Sciiatu moiiit j Con-

fuli ctiam noftram cauflam enixius agenti colaphum impegir. quo fa-
(£lo ceteros a fufcepta innocentium dcfeiiiionc reuocauic. Brugis vero,
priEter commuaes cum aliis Collegiis moleilias, fuerunt etiam propriiC.
Miles nunc plumbeas glandes temere in Collegium fclopis iaciebatjiiunc
fubito irriimpcns, mortemqiie ftridis mucronibus minitatuSj diripiebat
fupcllcdilem nuncin CoUegium carnes diebus vetitis inferebat, poftea
;
criminatus domi ie noftrx menfani opipare cainibus inftrii6tam repe-

^ riiie. Nec moleftiarum pcricLilommque fuit finis , donec Senacufcon-
iliko vrbem defererc cogeremurenimuero certiilimum diuinas
. lllud
in iios prouidentias argumenuun diilimulare haud in tanto ^
metu, tam flagrantibus omniiim in nos odiis, tantalicentia &impimi-

tate gladiorum, nemincm noftrum viquam aut
fuiiicvulneracum .
leuitcr etiam
Quid nunc Groninganam expulfionem comme-
,3
morem , vrbe a Mauritio capta ? Quid iniurias Neoniagenics , fiue
cum Leonardus Kefl'elius,domo qiiam Canifij matcrtaa legitime dona-
uerat, ipsaque etiam vrbe eiedus eit, ageiiribus ha^reticis, quoriim ple-
rifque iam tum conftabat SenatuSifiue cum loaniiem Afteniem indignis
^. trailatummodis tantum-non vita ipsaexpulemnt?
fatitur Decanus is fiierat Neomagi , primx dignitatis vir-, icd magnos titu-
jo.wms los opesquc , meliori Ipe, cum Rcligiosa modeftia & panpertacc mura-
'"''^'
uerac.
uerac. agebat Iiominem vehemens Rcligionis tLienda: ardor, & ex Co-
lonienii Societatis Domo Neomagnm
idcntidcm dcportabat
frudu. Nam dicendi miinus cum egrcgia dcxSlnnx eloqiiendx lau- &
de, &, quod ell caput, ciim Euangelica libertace traobabac , dante poii-
dus aud:oritatemc|; mcmoria pnftina: dignitatis. Hmc eiFciati Rcligio-
nis hoftes , odio vincente reuerentiam , multa indignc impie<ûe aude-
banc . prodeuntem in publicum iibilis conuiciisquc inceilerc ^ domi
dclitercentem inianis vocibus euocarc, teclla quatcre lapidibus, fciicilias•
conuulneraie, de inperiore loco diccnti palam obitrepcrc^ftuiba bonis
ciuibus obitare conatis, conniueiitc iciliccc Scnatu At quibus illitcr- .
rendum iiiiuriis Iperabanc, animabatur AfteniiSj inque Nouatorcs acii-

terinuedus, quanta poterat virium contentione pro auita Fide dimica-
bat. Ob eam rem fadlns intolcrabilis , ad iiifigne aliquod probrum de-
fignabatur ab illis improbis , quorum accenia iemcl rabies noii defer-
buic, niii intrepidum vcritatis prarconem templis, domo, mocnibLis cx-
pulillent.ergoaccitis in prarclari facinoris iociccatem quotquot poterant
iuxfarcis hominibus , manus iniiciunt viro nupcr omnibus venerabilij
per vrbis vicos ludibrij cauisa circLunducunt aliquamdiu , & atrocibus
vexanc conmmeliis vrbe protrudunt , Sc in piOximam raptaiit fil-
; dciii
uamj ibi detrahunt velblmcnta, &

crudelem in modum cardiinr, donec,
fatigaca iiuida, &
dolore animi vccumque ratarato, faccflbre iabenr, &
vnde venerac Coloniam repedare ille in medio verbernm cruciacu
.
aotis Numini gratiis, poltquam coUcgit ipiiicum, ibat gaudciis, & fra-
d:os aicus laceraque membia Coloiiiam traliebac, accepta pro Christo
ignominiaquam gefta nupcr Decaiii dignitate Ixtior , & vero etiam,ii
reclc a:ftiiTiamus , hoiioratior.
Vetera (unc illa, inqiiies, & alterius fxculi
mala. Viine igitur hian-
tia adhuc vulnera, Siluamducis Bredamqiie,quibus ex vrbibus hcEretica
hoftium nos violcntia lecencer exegit?Sed nempc haiic dices belli alcam,
hoc ius Martis asquo animo ferendum.Sinamus ranenunchocicadici;iit tum
bclli lcgibus iinperatum cxfilium modiim impcrauit
: at quis exiili) Siiuadi*
tam infamem probris tot maledidiis grauem ? Vigeiimus ibat aniius

,
'^"'''^*
ex quo Siliiaducenidii vibcm incolcbat Societas, &: proccdcbat res Col-

Icgij omnino ex iencentia fiue vfurpantiam Sacramcnta perpemum
,
concurrum fcholarum frcquentiam & vigorem Ipecles iiue So-

, fiue ,
dalitatum floiem,& inciementa , iiiic etiamrei domeilica: facLdcatem»

Qux quidem tantillo tcmporc , piorum hominum beneficio, & pra:ci-
pua Senatiis libcralitate , ica creuerat , vt perlbnis fere trig;inca alendis
iufficerct. Rebus tam pulchre conftitutis, la:tiilima in omnem partcm
iegetis vbertas vna cum florcntiflima Silua indigne iuccisa cuncis ixaui
anno vigeiimo nono, miierabili clade funditus intcriit. ipfis Maij Ka-
lendis vrbs ab hofte Bacano ciiciimdata, & poilquinque fere mrniiam
tolcratLimobiidium/olo pulueris bcllici dcfediu occupaca cft: quam to-
ties bello tcntacain luillus ancc id temporis interceperac Jioilis , nulla
vmquam hcerefeon pcilis inquinarat. Vrbe capta, noitri vchiculis im-
pofiti, ab amantiirimisciuibus velut parccs a corporcdincUebantur.
Vix portis prodibant , cum ludibrioruin conuitioiumquc vdui: proccUa
Ooooo qux-
842 IMAGO PRIMI S^CYLI SOC. lESV.
quxcUm inconditis chimoribus eos protinus excepit. Ecenim tota pa:-
neHolhnidia, m
vrbis dedica: rpedaculum efFufa , late vias obtinebatj
pciciuc cam turbam plus hoix fpatio intei• accrbiilimas concumclias no-
Ihi ad ludibrium confpicui vchebantiir : rpcciem quamdam ludaeorum

C RI s ccrcatim illudcntium agnolceres. Quod 11 adueEfus im-
potcntiiliinar plcbis iniurias ratellirium non dedinbc Henricus Priiiceps
Auraiciis, ptxkns erat amittendx vita: periculum.
Breda- Siiiiilia Buedaiii exfilij folatia fueie . At enim populns ha:c pcccauit,
finm. nihil Magillratus : imo vero vidor Auraicus leueue edixerat,.ne quis
vcrbo fadovc Icfuitis cllct iniurius. Scd qua; latis lex, qua;ve poeiia pro-
pofita tali tcmpore infiiiitam mortaliiLm mukimdinem a linguxpbcu-
lantia refrenet ? Efto, peccaric populus odio iii leiiiitas fcd vnde illud :
odiiim ? an indidic natura ingeneratur a corrupci vcrbi Miniftris?

? aii
quorum pcrfuafione plebs Batauica mdis &

fide facilis , fraudique ob-
noxia, haud aliter nos quam cacoda:monas

cogkacione depingit, flbi
atros , cornutos, truculentos. Qua moti opinionc, innumerabiles Bata-

ui, paiitis induciis, in Brabantiam Flaiidriamque clfundebantar, fpedla-
-
Crudelitas
turi monllra
Dc Traieolo autem
hominum lefuicas.
Caluiniana Golftenij crudelitas ,

quid diccs , vbi thcatrum fimm denno inicendit
&
ceruicibus noftiis lufit ? Annum
iam quintuin fub Foederatorum impcrio fua munia tiaotabat Societas,
iuxta conditioncs quibus deditionemfuam pada ciuitas fuerat Pate- .
rcmrhocliarreiis iniuadidoiie? &prxter integrum rei Catholica; fta-

tum , etiam magnorum capitum ad CatholicorLim parces acceiTionem,
iiuc au(5toribus fiue adiutoribus leiuitis inuka fpedarct ? Animus qui-
,
dem haud vmquam deerat vel expellendi vcl tmcidandi, fed cauiTa, qurc
aliqiio iuris colore ipedlabilis appareret. liiucnta demum efl: vrbis prodi-
tiojcuius non atteiitat^quidem,ied cognic^,reos Iciuitas agere placuit,non
coiirueto iudiciorum ordine ( qui numquam obtineri potuit) fed militari
dccreto. Hoctitulo in a:des a militari manu penctratLim,cxcLiira: charta^,
claLifl:ra,anguli omnesjfcholiE cum templo interdi6l.T;abdud:i in captiui-
tatemPatres:e quoram numero tres immani cruciatu flaminis noii vftiila-
d, fcd tofti , & ad extremum capite truncati,Ioannes Baptifta Boddens
CoUcgi) Reftor, Gerardus PafmaiiProcuratorjPhilippus Noccin tempo-
laliumrcrum Coadiutor. Intribiis oftendithiEreiis, quidfadurafiierit
omnibus, non metus cxcrcina^ rctardaiTct infamiiE Ac nihilominus
fi .
latis, & nimium, in paucis illis appaiuit , cum lumma iniquitate iudicij
militaris certafle tormcntorum lummam immanitatem. Non eft mihi

confilium iufcipere partcs iniiocentix , meliori patrono reieruatas qui :
qiiod adhuc iilet, non ideo pra:iudicat caufia: ; fed, quod eft prudentis,
tempori aliquaiitifpa• ieruic, atque etiam exfpeotac donec nebulas a mili-
tari fiirore ofFufas maturior diifipet dies. quid credimiis mori-
tiiris &• fiftendis fummo Tribunali
Interea
, viris
11
ceteroquin in omni antc-

îla vita integerrimis probatifllmisque; fuam innocentiam & in
tormentis conftanter, &
iii ferali mortis theatro ciaris vocibns conteftati
lunt Ipfe etiam Re6tor , neci iam proximus , ad Ducem Bouillonium

.
vrbis Gubernatorem abiciitcm hafce litceras exaraiiit : Domine , Capitts

LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIGA. 84J
idm dAmnatas nJtor confidentia Jcnbendi ad te paHca^gratesque maxiwas aoen-
(" honore quo me profcqui digmtus es , qiMmdiuTraiefii
di de herjeuolentia
mordaris. Obfequenti[f.miiS profeclo fideliffimns tibiferum perpetm îxiy
tdeoque mfoUtium meutn fuppliciter J?s tepeto,pUne credas^ proque certif-
ftnA re habeaSy quxm a.fjirmo per mimi meifdutem^ atque ita njolo intrA hor£
Ifatium Deus in me fementidm £termutis fcrat , <-uidelicet ante proditio^

mm puhlia detefinm captiuitate Lanfman fupplicio tam Ajfecii^ nullam
mihi fue direSiam ^ftue indireEIam , tllii4J notitumfmjje \tmtmn a.befl '' me
tmplicanm negotio quod toties tihi ab Inflituto noslro (diemjjimum effe fum
,
frofeJjMS. In cums fidem manui tuas deofcuUtHi morior , qualis adlmc pdam
'-vtxi^fincere ac reuerenter Excellentu tuic fideliffimus obligatilfimt^sque fermis
Joanncs Baptilia Boddens. Qcgor fcnbere Vrnefecii carceris mdnu ,
qiiict meam
tnutdem tormemx redJiderunt. Mofc Triiiecii die xx. IhIij m.dc.xxxvi .
Hdcc monturi Saccrdocis icripta conteilatio Supremê Curias Prieiiclem
appcllat Dcum, cicatque Golii:eimum,& quotquot dcteitandam feiiten-
tiam ludices tulere.
Sed nolo ingredi longiiis in hanc arenam, tam iiobili
xio fanguinc cruencatam •, calct
inno-
ctiamnum i
3-
recenti tragcedia theatmiri,
ciiius tiadtatio
nias, carcercSj
Jii
patria
quxrcndos
robuiHorem calamum exipeotat,
ilicutum, vclobitcr mdicaHe, Societatem Belgkam a Caluiniftis calum-
tormenta, morccm iplam pacij nec iam fundendo
Oceaiium barbaros , quando ad martyrium iii
elTe vlcra
tam vicinos ac prompros habemus. Q uamquam qua: & iftic a

Satis ell ad pfsiens iii-
- Tfigûifî•
.barbans patiraur , partem maximam

heterodoxis debGinus Hollandis. ap"diap<o-
trium-
Apudlaponcs alta inpacerem RcliCTionis tractabat Societas, quando ap- phTsi[b"i
pulil co Bacaui jcontinuo gentem ab coniuetndineque Patmm abi^ "^*'

trahcrc iiint aggrelli Spargcbanc , eos omni icelerum genere iniicriies
.
ac variis Eiiropx PvCgnis doclrina: non Tana: , probri flagitiique clam-

.iiatos, ad corrumpcndum populum laruam quamdam pietatis induilTe.
.Sed cx oiniiium fidorum criininnm aceriio peilimiim illud fuic , qiiod

.apLid Imperatorcm nos proditionis iniimulabant , quafi prajtextu Reli-
-gionis viam pararemiis Hifpanis, noua Regna qnicrentibus. qna crimi-
nationc ilimmam nobis ofl-eniionem, &recuraex{ilia necesque peperc-
junt. Adeo non iatis habcnt Socictarem in Beigio iniiiriis omnibns pro-
ieqiii, fed in vltimas mandi plagas liia odia dcporcanc, qu^ non per fe
modo, ied per ipios barbaros exercerc couantur.
Et fortaflc iuum in nos odium noftiO viciiiim erga ie odio exciiia- Mtta'
biint : dicciit mumas inimicitias geri vcrimque agi lioftiliter , iniurias
, >'""<:^^*
Haiid iaiie
miuriis repcndi. negaucrim acrc nobis perpetuumque cerca- oppoJ/vT*
.men pro Catholica Religionc cum lixreii eile iuiceptum . Qnx olim
Hieronymi, nunc mea & noftmm vniufcuiuique vox cft ; Jn njnutibi. AdRufF.
xonfentire nonpotero , 'TJtparcar/j h<ereticis , ^ me Qitholicum nonprobem :
efl CAufJa, aifcordm^ moripoffum, tacere non pojSum. Fruftra exipcolat hie-
refis iblo conciliandam iilencio cum Socictate concordiam. Quamdiu
vitiE rpirims eric, aduerllis lapos pro Catholici gregis defenfione latra-
bimus . Deipeiaca paxeft, odij iemina innata iunc , Quod Amilcar
-Hannibali, hoc nobis Ignatius . illo audlore acterna beira iurauimus
Ooooo i ad
844 IMAGO PRIMI S.£CVLI S C. lESV.
ad aras.Scd vide qiuim diiTunilibus armis vn-imque pugnctur Meii- .
daciis &z criidclicate pugnat hxiciis^Societas veritate charirate nos & .
ha:rericomin dcccgimus errores, vt & ipii pedem referant, ncmo aliiis &
impingaci illitamam noftram calumniis inuoluunt, ne iUius fplendor
veramlakitis viam mortalibus oftendat ad vincula nos qii^-
.
.runc & caicercs; illos quxrimus ad libertatem filioiLim Dei. illiiangui-

nem noibum fitiunti nos illoium falutem . illi per dirilliinos cmciatus
.morccm inferrenobis ardent , bancque fummam vocorum piOfitcntur
.incericumlcruitarum; nos votis omnibus ac ftudiis vitam ipfis ierua-
tam cupimus, non modo illam corporum breuem, ka vel maxime ani-
.morum lcmpitemam dcnique illi omnibiis maledidris & maleiadis,
.
Hieron dc Jios bcncficiorLim gencre cercamus Quare, quod olim Igiiatius .
£«'''' Marcyr de Fcrociillmis militibuSj in quorum erat cullodia, fcribebat, fe

pugnare ad mari & iii tcna quibus cum bene feccris, peiores
beitias , in •,
fiunc : idcm nos akenus Igiiacij ibboles de Caliiino-Batauis afiiririare

charitM mcriro polTumus Non cnim obfcurum eft, quo beiieuolcntiiE aiFedlu
.
SoQivatii
|-j^(5êi^jis complcxa fit Socictas Hollandos , leu mari feu terra capcos;
Ifô^Batu. quibus fouerit oblequiis , coUcda in vei-tes , in cibum , iii pharmaca,

*"• in lytnim ilipe , vc multi iiobis libercatem fuam vitamque debeanc.
Tcitor Flandrias Brabaiitia^quc carceres homm conicios ineritorum : te-
ftor morbos mortemque iplam ex minifterio haul-tam conftatenim, .
non vno tempore, nec vno loco , Sociorum aliquos nobiliilimo chari-
^f tatis aAu fuam prodegilTe vinam , vc hoftibus icruarenc Teftes denique .
'.
ipios inuoco qui beneficia accepcrc; aut fi iiigrati cacent, prajfeiitem lio-
"';
jninum memoriamfamamquc publicam appello.
Quid, vcrnmtcs in HoUaiidica Miilionc Patres,qua cura, quo conatii
iludenn bene de Barauis mereri ? Huc cnim fpcolacomnis illomm labor,
tautorumque incommodorum iucunda perpeilio , vt inimicis ruis , qua
pollint, profinc ad falurem , vel ipiius fangiiinis vitxque, ii opus, im-
:pendio. Ac homm intciim mcricorum pra:mia rcportantiniunas,piO-
icriptioncs, carceres, vinculn, & omiie iEmmnarum genus, vtfuperio-
ri Capice indicatum neque liic eft; denuo commemorandum, nede ad-
.uerfis inftimerc qnerclam, & dolorem animi, qui longiflime abei1:,prc>-
dcrc cuipiam videamur. Qujn adeo Jiis noiidolcmus, vc nihil ad fum-
.mam gloriam a nobis pollit conducibilius opcari. Hoc virtucis noftrac
15
irrefragabile teftimonium cil,haic validiflima commendatio, liic tirulus
maxime
probis velic nili improbus
, Societas I s odium hxreticorum
quando amor fimilitiidine generacur ? quis
,
. Quis amari iin-
*''
eorumdcm reibrmidet odia,quando contrariorum contraria ratio pu-
tatiir ? Odcrint , aiebac ille , dum metuant. Sanioie fenili dixcrim: Ode-
;•. . dum illiiftrcnt; oderint dum apponaiic materiain
rint lefuitas hairenci, ,
meritorum quin & oderiiit dum metuant non fcirum noilmm, quo
: ,
_nullo armamur; non reciprocas caliimnias qnod icelus magnum duci- ,
mus; redzelum Fidei Orthodoxo?, &fpiritum vcikatis.

Sfcundo,a Mitco Batauos , quorum iaculis cuiii iit fcopus Ordo nofter , quid
^^"^!'^'^ -nifi vulncra exfpedec ? m Cacholicum Belgium ingredior hic quoquc .
'
«iitof,
nec iemel fuicquod pateremur. Mulci iiue errore, iiue malicia ( quod iu-
ts \
dicij facimus diuiniSocictatem varie exigicatam premere , fi non pe-
)
nitus excinguerc, laboramnc. Et ab Hls quidem tanco pcncalofius in-

fellari tnit, quanro hirrcticis mcliores faiidioresque Catholici pucantui^
Quod quia nouit veriutiilimus lerpcns, prxcipue hoc agk,vt ab ipiis Vi-
dei domelHcis oppugnemur , plus inde nocimms quam ii omnes bar-
,
omnes Bacaiiorum in nos copias duceret Hxtct animns, lo-

baroriim, .
commiiean temporuin,an etiamperronarum diiFerentiis naiTanda di-

itinguani Coniideranci tcmpora nuUns prope occurric aniius noii
. .
aliqua noftm fcu ignominia notatus , ieii vexatione feu damno. Sed &
hominum quosaliquandoieniimus adueribs. lam
ordines diuerii iiint
quis locus
3
quo nuUa vmquam perueneric tempeilas ? Louaiiij , qua Louan^,
primum vrbe habitatum d\, pulchcrrimo Societas orcu naiccbatur lcd ;
quam atra nubes diem repente fccdauic ? Visliaueus conuitiis opprcfllis,

Adrianus raptatus in carcerem (vc fupra latius cxplicacum eft ) Parocho-
rum inita confpiratio, famoii per manus daci iibelli, incerdidÊ fchoL-E,
milcs noftris a^dibus impoiicusquitamen ipietadiusrcligione, pau-
j
percatemquc noftram miibratus , alia fibi ceda ab vrbis Senatu po-

ilulaLiic.
Quid Antuerpix quantis a qito nefcio Cadiolicoruin gcnere ( nam ^muer-

?
Senata &
ciuium primis icmpcr bcneuolis vii fumus,niii quamdiii hxrc- P"''
fis dominabatur) quantis, iiiquam, pugiiammmachinis, ne poncremus
pedem Concitatns amaleuolis Albanus, fundi

! ius perpecuo negauit.
Franciiais Sonnius Antiilcs ,
quainuis noilri amaiis & aiftimacor , ta-
men Albani vfum iiiterdixic Itaque Pa-
Diicis gratia Sacelli domeftici .
trcs procul ab xdibus quotidie curfitantes prccario ad aram itabant , (x-

pe templis arcebanmr necclTe vt fucrit non longi cemporis fpatio fexies
5
variare. Interdioli caniTaeafiik. Notabant a!inuli Sacelluin noftmin

militibus frequentari ad Sacrameiitorum viuin Hiiic metas iiiceilit, .
ne paulacim domicilij ius acqiiirerec Sociecas.Id caumri Albano vtunmr

Duce,quem nobis nouerant non propenfumrhuius aud:oiitas apud Epi-
fcopum comimodis noilris exiftimationique prarualuit Tres ipfos an- .
nos ea teniiit moleiHa quo tempore tam longo Patres potiorem obier-
:
iianticE quam iuris fui racionem habuere, prelio apud fe diplomatc Pon-
tificio, quod Roma miiTum, reiaiTo Epiicopi iiitcrdiv5lo, plenam domi
diiiina pcragendi poteftatem dabar.

' ^miilis interea cx fuccefih cieuit animus maiora moliendi. De noni^
hcMTiinibus toto Belgio eliminandis cogicabanc iamque hoc egeraiit,vc
:
multis, & Priiicipibus viris, Ordo nouitius niliil admodum(iic aiebant)

vtilis, prius quam fe firmarct, ablegandus videretur. Satis conftat, Fre-
dericum Tolecanum , Ducis Albani filium, palam iii Procerum corona
profelTum , Icfuitas Belgio donaiidos neutiquain fLiiiTe, quod eo-
rum liifticutum neque viris do.dis, neque admodum probaretur ^c-
clciicc.
' ' ,
'"' "''-'-''""- 'f .'rol
Eiufdcm fere icntentiai litteras dedic Fredericus Pcrenottus ad diuer-

farum vibium Pixfevitos, & ad Senacum Anmerpienfein , quam ipfe
tiinc vrbem gubcrnabat fcd ex occailone faolus noftrarum rerumcer-
;
tior,mcncem vocemque mutauk. Occafio ea fuit poilquam Albanus :
00 00 5
Mecli-
S46 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV.
Alechliniam deprrcdandam conceiTcrar , vnins vrbis fupplicio c6m
miliri
tcias,vt putabat, in L•c firmatums ; egregia Patrum Antuerpienfiuiii
cliantas iublcuar.k publicam Mechlinienlis populi Ccdamitatcm. Cum
cnim milcs prxdam omncm Antuerpiam vchcrct vcnumdandam, iub-
ornaci a Patribus iiint mcrcarores copiofi , qvu quam minimo craercnry
eodcmque prctio rcftituerenc Ipoliatis Sacerdos item nofter, ea ipolia
.
qua: locis i<icns Religiofiscjue perfonis dccrada conibbat, omnia rccii-
peraiucamilite. Noftro icem coiifilio duduque ab Antuerpieniibus

ma^;ni pccunne vis collcda ert,&: miierorum Mechlinienfium cxtrem.E
inooia: iubacntum. Neque hoc ipilim tamen pietatis opus momi dcn^
tcx-n ZMfii obtredatio quommdam fiiit , eam argenti copiam corradi
:
xdificando nobis Collegio fpeciem elcemoiyn.T Mechlimeniibus im-

j
pciricndx intcrim prxcendi. Ita vcl randiiTimarum adioiinm perixpe

peiriina eil inceipretario Ar Cardinalis Granuellanus de iiioram ci-
.
uium, quibus nupcr prxfuerac Archicpifcopus, acerbo cafu , dcque So-

ciccatis in cos charitate rcddicus cercior , fratrem monuit Fredcri-
cum Antuerpirc Gubcmarorem ampliHimas Societati
, vt gratias agereci
& Frcdcricus ipie pacronus nobis exinde femper cxftitit.

Quid, qnod Concionatorum nonnulli ca de nobis publice iaola-
bant, qux optimnm qiiemque mcrito a confuemdine viuque Sociecatis
auertcrent ? Quorum
numero fuic Rcligiofus primaE nota: Eccleiia-
in
ftcs qui, prxtcrquam quod Ordiiiem vniuerfum conmmeliose trada-
;
retj etiam nominatim iii loannem Aftenicm concionatorem noftmm
iii D. Walburîs, vtifupra dixi triiimphantem inuehebatur m^na

, ,
ciuium oifeniione nec prius abiiinuit quam Epircopus Sonniiis , cutn

:
Canonicomm Collegio , grauibus incentatis minis , iilentium impe-

ralicc. Quid , quoddelperatoimpcdicnda;poiIeirioiV5noftra: conatii,
cmpta iam & habicata Aqucnii domo,dolorcm vkuraiiiuidia,im-

pudcnnflimas fabulas feminauic , miilicrcs , ne maritis fuis 'obfequentes
elTent, per nos animari, eafdem domi noftra; flagellis cxdi , a vicin©- &
rnm multis crebio audicos vapulantinm ciulatus H^c tota vrbe iii tri-' .
iiiis, menfis, circulis, inde innanibus curribusque, narrabanmrj &(qdod
indignum ) Reliiîoia quommdam confirmabac audoritas Quiii eo .
perucntum , vt Senacns ibrio intcrpellaremr ad inquirendum in emiino-

di flagitia; led is, icu quod ad lacriim tribunal eam qn^ftioncm perti-
nerc credcrct , feii qiiod harum iiicptiarum architeolos idret maleuolos,
Iieglexit.
PiOgreiia cil nihilominus inuidiaj inquiemm malum inqueomnes ;
nocendi vias intenta , cuni aliud non poflct hoc randem cgic vt quo
, ,
dudum vtcbamur Carmclicano templo ,

quemadmodum liipra actigi,
& cui famam muldtudincmque noftra conciliarant munia, derepente
importuno maxime tcmpore extruderemur. Honeftus ad id repertns co-
lor, illius Ordmis vetciani probmm. Qoo argnmento PLTfeotum Cce-
nobij oppuanaiit, & connirio excorqueot, ne lefuitas, nouum Religio-
nis genus , diutuis patcretur ad iuam ignominiam fuo iiitcmplo rrium'
phare. Deniqiie vt ialcii quodam multa tranfmitcam , quinquagefimo
abhinc aiino tam atrocibus iterum calumniis profcindebamur , necefle
vc
LmER SEXTVS. SOCIETAS FLANIDRO-BELGICA. 847
Vt hibuerit vrbis Antiftes fufcipere defeniionem famx , & folenni di-
plomate innocentiam Patrum. Sedquidconer autlocorumor-
ceftari
dine auc tcmpomm perfequi quas paifi rumus? immenfa res,&oper^
maioris fortalTe quam pretij ne tamen omnia pofteritas ignoreC , Tpar-
.•
iim paucula connlium eft delibare.

Aduerfancium nobis Cacholicorum noii vnum geiius : hic dodri-
nam, ille vitam, alius fun(5tiones , in pugiiie iuxfcopum accepercj fiio
quifqiTe vel affedui vel iudicio obfecums. Et impugnatiE quidem do-qyoBrina
Clrinas validiilimus tiirbo Louanij fuftinendiis fuit anno ferquimillcii- 'Soc'ff<?ffcf
mo odrogefimo feptimo , cum iftic facra Theologia: dogmata Leilius P*^'^''^''*
Hameliusqiie traderent, magna vferqiicfamaeruditionis apudAcade-

micos, qiii non paiici calamo excipiebant qux diclabanmrj& ad difpu-
tationes magno nnmero confluebant, lcecis Patribus , atquc, vtfefe da-
bant initia, felicem fpcrantibits prouentum: quam & fed fola fpes fuic,
ipfam ingensfubico &:iiiexrpedataprocellafufl:ulitj atque iniuper vni-
uerfam pxne obiuit exftinxitque famam Societatis. Caufla tempeitatis
fuir, primi nominis & audtoiitatis Do6lor Theologns, qm varia do*
{ux capita non fanam fidern redolcntia fupremo Scdis Apofto-

JiciE imperiofolennitei: eiurare compuirns^ coram Francifco Tolcto, ho-
mine Societatis, Apoftolico iii eam rem Legato, & paulo poft S. R. E.
Cardinalci quaii honoris fui vindicias avilurus, quam ipfe iioram con-
traxerat, eamdem immercnti LeiTio inurere voluiiTe. Et co-
vifus eft
nantem illum dodiilimus qiiifque Facultatis Theologic^ tamquam
communem iniuriam vkuius adiuuabat. Ergo qu^ docuerat Leisius
de pra:dcftinatione eledioncque ad gloriam , dc diuinorum auxilio-
riim vi & eiHcacitate, de gubemantis Dei prouidentia , fedulo conqui-
rentesj vnam ac triginta aiTeitiones nec faiie intelleolas , nec fidclicer
fatis excerptas, inaudita parce damnant, & graui perftiidas cenfura,Leil
fionequidquam deprecante, diuulgant. Volitabat per omnium ma- Lejpns Pe-
nus a tancis viris fcripta Societatis infamia , & iam Louanienfi Acade- l^gianifmi.
""
\mx Duacena tamquam matri filia fabrcribcbat. Sorbona, quamuis (c-^J^^'^
dulo ad iliiFragium inuitata, recufauit. Epifcopi, hortante Metropoli-
taloanne Hauchino , fuum iudicium parabant. Ad extremum , leolio
pablica extra ordinem aducrrus Lefsij dodrrinam inftitutanon iinebat
obduci cicatL-icem fed erat vnguis in vuliiere, noftramque ignomi-
;
niam perpetuo refricabat. Nec tamen deerant magni viii cauiTai no-
ftraipatroni, inter quos Middelburgenfium Epifcopus loannes Strie-
iius, & qui Cameracenfis Archiepiicopi vices in facris agebac e Fran-
omnes Eaiinnus Toirentiiis Antuerpicnfium
cifcana Familia; fed ante
Antiftes. Tliomas qnoquc Scapletonns , Duaci doftrinx opinione ce-
lebris, Louanium ad familiarem fibi hominem in hxc veiba fciibe-
bac ; Vehementer gaudeo^'Reuerendij]tmumO.Middelburoenfem,quem fpeiO
breui pace confeSia ad fui muma oheunda profeSiurum ^ tam pie^
doBe ac flrenue caujfam agere comra mportunam cen^
KK. PP. Socieiatis ,
me <-
furam FacultAtu LouAmcnps. njelim fcidt în Conctlmm Facultatis Ouacenps
non fmjfe , cum de tUa, cenfura. fuum mdicmm parum , yt audto,
aquum (- mmus modefltm perfcriheret . Imo ctim ante complnres menfis
exmdem
,
Dl »
848: IMAGO PRIMI S^ C V LI: S Q.C; ' 5•^ -
eamdcmAdme cenfuram MichAel Bdyus•

petensqtihn explorcins,
moniunue^ fnaiorem efft•
n'fcrihe?is ^ mifijfet
wdUm
Socictati^ gratiam&^ aHoioritAtcm
, mearfijententmm
cenfmam
^
mn
an;pliiis eiiulgarets
qmm njt ear/iFa-

iam
cultas LommcYifis UOefacrare pojjit. FrcqabAr depique^ <-vt fludium njeritOrt^

rvniculuw charitatis non aijjOliieret : fed videome 'vd fero 'uel furdio locutum
fmjfe. Sic egi cum Keuereîdiffimo iAtrebatenji , necduw dh cenfnr(£ fub-
'-vt
fgtiArit^ nec^[l)ero^fHbfignitturM fit. Doleo h^nc mmm, mAculam FacultAHin-

ufiafn y(djr Patns do5iiffmos tcirn mmile. ''iêxa.toi. H.rc tum Stapletonus
pro caulsa nortm: quam iuo eciam cûali porerat patiOciniofuftinebat
Gulielmus Pamelins Sandioris Conciljj Pixfcs, cum co Scnacorura &
plurcs, qui noilram nimiam & iincmpGiliuam modelliam damna-
bant•, haud abfurJc moncnces, magnis cum vocibus cilc opus^cum non
tedliim aliquod acdomus, fed vniueriaSocictatis fama flagra,i;cc; qiiam
serra.71.in negligere piOfc6lo fic nefas , inoiieiite Beriiardo :lufins IdiWfnefl in fe
cant.
cmdidnm^ fed proximo odoratum; proxmo emm famcimy nobis dihmm^'
promdemus confcientiiim. ;j,l ouoj./.iiiitxoji "iT.q rr:
Interea adueifaiiis noftmm dedecus indefincnter vrgentibus^ maior

EpircoporLim pars, & quxdam Collegia CanoniGoi-um gcminis dua-
rum Academiarum ceniuris calculam adiecerant. Mcchlinienfis verQ
ac Camei-aceiiiis Metropolit.t: Syiiodum parabant EpifcoporLim, qui
dogmatanoftraaduabus Facnltatibu^ damnata dirdiccrenr, eitdemque
toto profcriberent Belgio , tamquam impias Mafsilieniium aiit Pclagij
adeoquc Socierati notam inurcrent hxretica: prauitatis. Per^
reliquias,
culit noibos impendcnus pcriculi magnitudo, ac fiiie mora. Genera-
lem per litteras edocent quo rcs cardine verietur. lHe continuo ad Sum-
mum Poncificem is cum erat Sixtus V* adit, remqiie omnem celeiL•
( )
ter exponic. Sixcus eadcm Gcleritate Nuncio fuo Epiicopo Calatino,tum
Coloni;^ degenti, feftinatam profcotionem imperat in Bclgium, partes

vc audiat, vt ad Sedem Apoilolicam refeiar, vt ab infeiiorum Aiitifti-
'•'''^ nemine decidi contiOuerfias patiatur. Accepto imperio, NLUitius
2Jfi„ti'ts
uifoiioit- inagnis itineiibus Louaniam dclatus, cLim loanne Hauchino Metro-

cns canf- polita,
cuiTi aliis Pi\Tfulibiis iudicium iniHmit paitcs ad fc euocat, :
^cttr^"" binc FacLiltatem Theologicam , inde Leisium cum Rc6lorc Collcgij,

exhibicoque Pontificis mandato Breuc Apoilolicum vocant) auAori-
(
tacem fuam omnibus probat; deinde munos fuum graui exorfus

rice
querela, Doftorcsillos argiiebat, qnod cenfona virga percufsinent iii-
audkum hominem, quodque fine eaufsa ipiam vulgallenc cenfuram;
quod de facrolandis Fidei capicibus quxlHones refeire neglexilTent ad
Romanum Poiitificem , rupremnm controuerfiarum ludicem, morc
inftitutoque maiorum. Deinde, cauisa diligentcr cognka,cum pro-
nuntiarc polTec , dedic hoc gratiÊ Archipra:fulis Hauchiiii , vc omiiTo
iudicio partes agcrct Mediatoris, pacemquc componeret : cuiiis ftabili-
tatiiii perpecnum confulturus, giauiiTimo edido pcEnam ftatuit ex-
'Lejfijpro-
communicationis ipfo fa(5lo incurrendx. qua pars alteram ha^refeos
aiit erroris in poftcrum damnare prairumerec. ad TemplorLim valuas
Coto Bclgio pepcndic

latcrim LciTij
edidum.
dogmata fanx doolrinx aiticLili vocabaiitur haud , ia-
nc
iie indeliberate. Nam Leflius doitrin^ fnac capita Romam
compeii-
dio miierac , (\ux Sixtus ipie, cum in ampliilimoCardiiialium ccctii re-
Theologicarum rerum apprime peritus probaiic-
ceniercncLir (vc erac )
rat; lis fentendam rogati, vc fanne dodiinx arti-

Cardinales vero fuper
,'
culos compiobarant. Itaqiie Poncifex,quibus litteris inftituerat iiidi-
cem, iifdem aliertiones noftras fanx articulos vocabat qua:
ipia verba Nuntius edido fuo , haud lene dodiins LeiTiana: ruffra-
;
gium, mierenda putaiiic. Atque liuiic tandem exitum ea tempeftas ha-

buit, qu:E naufragium minabamr: cnius auctor fatanas ille veterator
Catholicos Doolores intcr ie mnc maxime committcbat: cum neceiTa- ,
rij elTeiit ad Orchodoxas Religionis cutelam. illis iiquidem mumaim-

plicaris pugna, viresque inuicem atterentibus, refpirabat harreiis iecura
belli, & partes fua^; noftra debilitace iirmabar. Enimuero poilea mulri
cx Academia Dodlores, relidiis opinationibus iuis tanra concentione
propiignatis, in Leflij tranfiuere iententiam . quofado viii declarare,
beiium illud non tam iudicio ac ratione, quam vnius viri defcndendi
cura, fuilie fafceptum.
lam vica noftra moresque quam freqnenter vapulant! quoties ^'^^""i^'''' '
aaaruiri;, quocies ambitiorLim genus hominum dicimur lefuiLT ta-
*^l'*^"
?
men iieque auariciie neque ambitionis prodantur argumeiita.

certa
Primis Collegij Bruxellenfis annis ex Bclgio in Hiipaniam ad Regem
adaerrns nos iciipta efl: accuratio. diuitias noftras immodicie iaitaban-
tLir, & prarcer eas infatiabilis ciipiditas habendi. Icaque ferio commo-
nebatar Rex, viderec, cauerec , ne omnia denique Beneficia, Monalte-

ria, dignicates accederent lefuim, nihilqLieiameiTct qnodbene meren-
tibus iubditis deinceps pofTet crogari Excitatus hifcc monicoribus,

.
Concilio Saiidiori demaiidat examen. Prxfes Concilij Pamelius

Coftemm Prouincialem Regis nomine interrogat de Collegiis, de per-
fonis , dc prouentibus , ceniibus oneribusqne. dantur omnia fciipco.
Senatas diligenterinquirit, compertaqae veritatecalumniam detcftacus,
, &: egeftaci noftras rerio condolens, dac qiiatuor cx Ordinefuo lediili-
mos viros cum Prouinciale circumfpediUiOs rationem iuuandorum
Collegiouum. Quatuor congrelsibus concepta res, & in Concilio iigna-
ta, iii Hifpaaiam nomine Senacus.
mittitur, Diicis Panrienfis totiusque
Grauiter pro merito Rex tulit adeo falfos accufatores, &: mulcum fe
Belgis Patiibiis debere profelTus, eomm paupertatem modis omnibus
leuandam rufccpic. Itaquc iuggeftam a Senatu rationem non proba-
uic folum, manu notauit pr^cerea quxdam iuuandis op-
fed fua ipfe
portnna CoUegiis. Verum optimx Regis voluntati iliccefllis defuir,
praua quorumdam hominum internentione. Nam biennio toto pref-
lum Regis rerponfam. Deinde, ad Paftorum erigendaSemi-
ftudiis
naria conuerfis, Societas neglefta. Quod vbi fcniic fraude agi Cofte-
riis, mandata Regis vrgenda exiftimauit. At illi liomines bcneiioli
noua arce os Prouinciali fublinere conati, fuadebanc potius Eccleiia-
riim Collegiatarum & Cathedralium Beneficia nonnulla conuerti in
Collegiorum fundationem. iamqueiliumilliidconiilium probaueranc
Regi, &: ex Hifpanja Belgici Scnatus Pra^fes, datis ad Prouincialcm lit-
P teris,
tcris fcdbcbat. Immotus ad ea Cofteius libere fatebatur,
non aliolianc libcralitaccm fpe6tare,quam ad Sociccatis interitum,con-

ciratis in cam Epircopis,Canonicis,Clero Belgarum vniuerfo. Proiiide
fedquibus optabilior eiletquan-
crratcsdc oblatis facultaiibus agcbacj
tacumquc paupeitas. Poft reptidiaca Caiionicorum Beneficia,Priora-
ms oireruntur; quoriim coUacio non ad Regem, fedad Galliac Abba-
tes pertincbai: . HoC quoque crat odioium , & Abbatum Belgarum
iTiuki in iios armabanmr, iure qucfi:i,a Gallis viciflim occnpandos
Prioratus iuos, magiia vtrimque confufione. Haiufcemodi difcepta-
tionibus ducebatur les, ciim pcrta:ia moleftiarunl Societas, fna pau- fe
pcicarc inuoluens, conquieuit, magnnm apud PiOceres ac Senacuin

modeitia: nomen indepta, quouis auro prctioiius.
^» lefHi- Efto, inquics, defuerint tunc opcs ^ at non defuit apperims. fed ne-
uauan. Nam
quid aitguft^ templorum moles, qiiid
^^^^ nunc illa: defunt.
parictes auiO, argenco, marmore incmilati,quid veftitiE pidluris trabes,
quid domns magnifica:, quid agri, fiindi, cenfus Religiosamne pau-

percatcm an Regales diuitias loquuncur ? Quin fuper hiec etiam argui-
iniir inhiare iniidiarique moiienciam tellamcntis, & iiouum quoddam
vitae genus inuexifle miilierum Deo deuotarum , quamm renoslaut^
viuamus , noftra illis paupcrcate tranflcripta. Denique iii hoc genere

tam miilra libere iaotancur a mulcis, quafi omnium oculis manibusque
teneretur iam comperta, conui6la, damnata noftia auaricia. a cuiusta-
nien ioidibns cum bono Deo quanmm abfimus, etfi non eft inftituti
mei hoc loco difpucare non tameii polTum , quin quod Antucrpias
j ,
ccmcigit anno fuperioris fieculi lxxiv. in noftrtE fcilicct tantopcre ex-

aggeiatx cupiditacis fpecimen breuiter adducam. Infeftis iignis vrbem
ingrefins erac miles reditiofus, atque inter fe partiti opulenciorum do-
mos, iupcrbe denuntianc Requefenio Belgarum Gubernatori, ni ftipen-
dia illico foluat, fe iibi fuo arbirratu roiiuuros. In hoc periculo par-
Regio
tis
&
tim ciues imperata fibi certa pccunia: rumma,parcim Requeienius xnc
tumultuancem militem placauere: ad qiiem iam numera-
diuitem adeuntes pauperum plerique ,
ftipendiis Mendicantiuiri &
SoVde Ordinum Religioii, ftipem bene lautam abftulerc. Fait inter illos vni-
ca Familia, qux quatuor florenorum millibus donata eft. At milites
vbi in tanto petencium numero neminem notabant Societatis homi-
nem, ac fcirent tameii ob ailiduos in caftris labores & impenia xgro-
tis miiiifteria plus fe nobis quam ccteris debere ; vnum aliquem ilib-
mifcre de fuis, qui & nos ad accipiendiim beneficium inuitaret. Sed,
adlis homini graciis,negauirnus quidquam ante accipcre, quam male
ablata ciiiibus redderentur. Illi nihil refponfo ofFcnii , haudexiguam
numinorum fummam fponte conflatam atculere ad Collegium : ad
quos Patriim aliquis cgredlis , docet eorum liberalitatem non reijci a ie
quafi Familia: hx neccJfTitatibiis non opportunam , fed quod nec Deo
nec fibi graca: eiTent largitiones ex alieno. Subleuarent potius tenuio-
rum criiium indigcntiam , atque hoc paolo offenfx ciuitatis gratiain
inirent, quam iniuile occupatis direptisque domibns vexaiTent. Ad
hanc vocem religione tadi, & prarteritam cnlpam qua polTent cxpiatu-
LIBER SEXrvS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8SI
ti, caepere• noLio excmplo multa diihibuereinciues, mulrapervimab-
laca reddere, tanta Magiihatus admiratione comprobationcîc , vc
Societatem, cLiius id opera ficbarj laudaii publice pro coiicioiie volue-
ric ac i^rates agi.
Haud mulco poft aliud geminum auaritix (nx documentum iii

ita
eadem vrbe Societas dedit: nain aniio m. d. lxxvi. rebus intcmpd-ti-
iia Rcqucfenij morte carbatis diim Hiipano militi pericukim creatur
,
ipfe, delpcrato quodam fuiore, impendentem iibi cladem ciuili clade

pr3£:ucmc. Poftexpilatam vrbeai,par milicam, deprehenfo crimine la-
dex damnabat morcis, fad:a piius cdlandi poteftare. Teftaturis iuade-
bant noilii, v: qnas iii vrbis deprardatioiie rapueranc, renimi dominis
iiiberenc. Ec alteri eoram haad difficulcer pcrfuaiiim alter ad ba:c mo- :
nitarurdus, condito teftamento, varia vaiiis- Monafteriis legabac &

Sociecaci eciam noftrs aureos ticccncos. Id vbi refcicum, concinuoPa-
trum aliquis in carcercni ingrelTus ,
poftulatis teilamenti tabulis in-
rpedante ipfo teilatore , easlincas quxad nos peitinebant acramento
iiiduxir, negans Societacem donari velle male partis dpibLis: quas ian^
iis redderer, fi quidem faluti velletrua;,aquibus iniuileabi-
talillet. Libere didtam, magna omnium approbadone accepmm eft.
Nec tamen defiiit ( pronos videas homines , aliis bonos^
vt plns xc\uo
in habenda caliimniis contia nos fidcj iiueidfatum quoddam noftrum
cft, iiue aliorum non bona icmulatio non, inquam, defait, qui, re ali-
)
ter audita creditaque, quaii non noftrum Ordi- j fed alterius Religiofi
nis legarum a noflro Sacerdote fuiflct expundum, cum grauiffimo
Cathcdialis Ecclcdx viro iniquitatis noftra: futuro tefte perrcxic iii
carcerem, iiiipedisqae cabulis, erroris turpiisimi conuidus , temcra-
riain,ci'edulicatem fiiam voce & magis etiam rubore damnaiiit;.
Cetemin diiiitice noftriE, fi quis fcire auec, ha: funt. ProfeiTa domus
AntLierpix mcris viuit clcemoiynis. CoUegia certos habere
redditus; qui pares fi fuerint alendis capitibus pro ciiiufque loci radone
ftccciTariis , nuUas pi-s:terca elcemoiynas adiniccere fas eil. At in omni
nortra PiOuincia nuUum adeo doraU!el, vt abfque elee-
mofynamm fubijdiopau numcro alendorum. Pleraqiie etiam i^raui-
fit
ter obarrata fab onerc paupertatis gemunt. Et tamen fLiit famofilibelli p.Argeatad
architeolus, qui vi^jinti quinque Priemonftiatenfium Monafteria in .^^5«'!'^°-
BelgiOjCum tngmra millibus librarum peiiiionis annua:,aIerLiitis occu- Apoiogia.
tam confidenti alfeLieracionc, quafi Sibyll^ folium recita-

pari icripfit,
rer. Habitatio autem pleiiiquc adhuc vibibus angiifta eft mircraque,
vix vt cubicula rufficiant, non dico commoda, fed qua;a ventoriim
imbriumque iniLina tueanciir. In cubiculis vero ipfisomamenta nulla
aut rupellex, priECcr culcitram iedcm, menfam,neceflanafl:udiorum
,
inftrumcnta. lam vidus veftitusqne quid habet non dignum Relio;io-

sa paupertace ? quotidianain meniie frugalitacem mirantur^ qiii fciunt;
qui nerdunt, & laucos nos putant , haud diu , opinor, lautiriam iftam
feraiir, fi ritaniinusexperiri. Veftis vnicaiingulis, & modefta. Qiiid.
igituropulenmiDj quid immoderatum iii lefuicis ? auc in quo iitiE illas
diuitix, quas dicimur poilidere? Verum, vtdixi, non eft confilium
p parces
parrcs dcfcnrionis aêrc aducrfus inuidorUm , vel cetce reS noftras igno-
lantiiim maledida^ icd oikndcre nos Iesv nominc iniigmtos ui Bei-
'
oio qii(K]iie poiicos elle iii iigiiLim cui concradiâmr.

Socitt^! Habcmur multis ambitiolum genns hominum leruitx , incolera-
nmbittonii
UiJf.excclleiitixapncntu, hinc atfcdare Piincipum aulas , omniui-n iu-
rainuadercj dodnnam nobis omnem & lapientiam ariOgare,c]uaii
nobifcum nata nobiicum moiimra. Hiice nos ornant prarconiis
iit,
intcmpeianti homiiics lingua, iii cainmniando femper eloquclitcs. nc-

cjiicleuem fubinde apud Magilhacns iacros ac protanos, apiid alios;
Rclioiofos Ordincs inuidiam nobis peperere :
fumus aatatranubes euaiiercenSj modcrationem noftram ciim liice dc-

.
tamen feniim quaii
texit. Enimuero, quamui.s qu2e invitam nollram moresque iadantur,
nata finc auertcre Belgarum animos ab amandaSocietatc• platium ta-

mciij vincentc inuidiam vimite, crcfcit erga nos bencuoientia, vtiam
ilbulmodi iniiuias, nifi qna Deioffeniam habenCi bcneficia putemus.
Sicittatif Sed tundioncs noftras, in animorLim ralucem fandliHime inftU
ftitiHiones tutas, impu2;nari, turbaii, impcdiri, caufia eil iuiliilimi doloris. Quo-
tmpHgna- -^^ concionibus noftds reclamauit, quar peiilriiii^cbatur vita; licenda?
quod minime placentia loqucrentur, exagi-
quoties ingratos oratores,
tauit?
mx,
Leowardi* Boccatius
meilis,
in . iTlaxima fpem conccperat
facienda: fementis facultas diuturnior fuiiTet. Clerus lo-
vbeiri-
ci, cum vicic non optimacj non diu furtiniiit homincm iii vitia
eliet
morcsque malos inuclientem. Ergo illa expulfus cathedra, ad D. Fraii-

cifci Cocnobitas tianiiic; a quibus in ruggeftum produclus, cum eum-
dem rctincrct diccndi iriodiim, non retinuit ftanonem. Qjjippc iam

hoc agcbat Clerus^ vt iftis Patnbus confueta vitce prxfidia negarcntur,
ii non zelotem illum abs (q{c dimittcrent. Boccacius ne damno elTec,
quibus gratiam debcbat, e Monarterio in Hofpicalem D. Antonij do^

mum fe tranftulit vbi loco , iion animo mutatas , Apoftolicam teniiic
j
libertatem , Deo vtiquc fidclcm iefenon probaturus, fi adliuc

hominibus placuitVec. Ec cratiane in pretio & honoie apud bonos : fcd
qui Chriftianam vcntatcm odcrant, ab eo ramquam a funeftS pefte ab-
horrcbant j
prodeuntemque in publicum fannis ac iibilis inftar mon-
• •
ftri formidabilis iinpetebant.
Quid? confcirionum aiidiendarum fruduofiHimum munus_,quotics
& quam indi^necalumnia tradLixit! quoties impediuit inuidia^confidis
ad mortalcs aDftcrrendos fabiilis, qiias enarraic prohibeor verecuiidia!
In Sodalitatcs Marianas cum primiim ortxfunt, quas non probra
,
congcfta! Aicbant alicubi lioc leluitico inuento emungendum a cini-

1)115X5; maiitos paulatim ad concincntiam coardandos cum graui iniu-
riathorijniillum tota vrbe tomm fore a ccnforibus angulum^ publica
omnia priiiataque errata ad dircolorcm lefuitam ex Sodalitatis lege de-
lacinis. Huiufccmodi fabiilas canebanc populo , etiam facraci Deo viri;
quibus non vno hoc, ied mnhis nominibus,ca iii vrbe egregium excr-
meritum Societas debet.
citata: patientia:
Scholar aurem noftras quoc tempeftatibus iadatac, & propter fcholas
quibusnon dcntibus fama nominis laniata Amio nono ac vigefimo l
ilipra
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA» 853
iapra iexcentciimum Athi Gallo-Bclgice Piouincix Patres vix docendie
iiiuciiCLiti kicliim apetuerant-, ciim aducriaiitium aliquis homopotens,6c
apud llabellam Aichiducem in primis gratiofus, icholas illas vix benc

natasin ormfuo fFocatu rus , ex vicmis oppidis Alollio & Gerardi-,
mondo iaiignem calumniam caque conatiis fuos adiuuans li-
accerfitj
belkim ciiminationibus gtauem a fe confaicinacum Pnuato Principis
Conalio rcprxfentat. Primum accuiabac Aloftanos Patres conatos
iauadere bona Gerardimonteniis Beginagij j &
Hoipkalis pauperum
domuSj priEter, mille ducentos florenos ab illkis loci Magiftratibus pro-
milTos. Deinde affirmabat, Clemm , Scnatnm ,
populumque Alorta-
nLim duci pQEnitentia admilTie Societatis, ac fcholarum ei traditarumi
iamqae feio iniecium optarc^ quod fallaciis circumucnti, non tam vo-
luntace, quam errore, fecilTear. Cakimniam granem faciebat calum-
niantis aucboritasjred hancfacile eleiiamnc grauiilima vtriufque vrbis
tcftimonia,pubHcis confignaca tabuUs: qux vcabunde noftram aiierue-
rc innoccntiam , ica falso accufat^ perpetuum exftant monumentiim.
Pr^tcrmitco dicerCj noii vnoloco vel negatas vcl fcro admodiim con-
celTas fcholas, haufto ex cakimniis mem, ne maUs arcibus inêniofiili-
mumqucmque ditiilimumque Socictatem ingredi compelleremus.
iii
taceo liibiidia Magiftris alendis, vcl a principio negata; vel, poftquam

conceiia erant, iubtradta. taceo iiiuicatos in paitem icmulos ,
quaii non
plus laboris quam gloriai diuiruros. Quin extra vrbes quoque pere-
grinantenn aperco rutc virtutem rubiecuta iiiuidia perfuanc rufticanis,
naud fiuftra Patres foreniibus catechiiinis & concionibusiiiftarejcom•
penfandam breui corum operam nouis ve(ftigaUbus imperatis. Itaru-
des illi a nobis abikmti continebant domikberos, ncque ipii prodi*
banc, doiiec mendacio detradlus coloroftendkfabulse vankacem.
Scd.aiitiqiia mktamus.Recens Cominunioiiis Generalis vfus quaii-
tuin niipcr habuit negotij quas iurtinuit obtreolacioncs indignum
,
!
commemorare, nec laudem noftram ex talium virornm ignominia

qii.Trimus. Sane duin ftatas ahbi in Paioeciis conciones iupplicatio-
ncfque, akbi catcchkmos m
vil^dlct:aln eripuere•, nonfatis viii funtaiii-
maduertere, folum nobis Laborem, ac Chriiliano populo frudum falu-
tarem, Dco gloriam detrahi. Ica vix vllum ,-
piecatis cxciramen-
tum muexkSociecas,qum ifto,veluc pretio, nouam kiuidiam, nouar-
que emerit ofFeniiones. Atque hariim, quas adhuc remU , iniuriarum
leuior haudpaulo foret fcnkiSjniii inferreiit ij , quos beneuolentiilimos
par erac cxperiri. Etenifn noii paiicos videas acceptis a Societate bene- MHltorum
ficiis graues, non modo nullam referre gratiam , fed magnis odiis ad- ^W ^°"''
•ucrfus nospugaarc; pejindc quaii collatis in eos meritis inimicitias ^^laUulao.
nobis pacifci voluilTc videamur. Niaiirum indolesquibufdam homi-
nibus vipcrina eft; non poiTunt, quki bene merentibus iint m2;rati,quin
.amori odiiun reddant, quin malefaclis benefada compenfent. Scio
<ûofdam, cum in nos furerent, iiiterrogatos ^ ecqua in re lcefos fe a So-
cietate mcminkient, conui(ilos animi confcientiatacuiiie nihilne acce- :
pilTcnt boni? cadem vrgenteconicicntia, muka numeraiTe beneficia,iam

indcab ipfis quas frequemarant fchoks^ ac tum demum aniinaduerckle,
p 3 fuui»
S54 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV.
fuum odium non rarione aliquaj fedvelmalina vcl errore furccptumi
Qux duo vcrba fecum repurarent muki , quid mali a liobis pafli
ii
iinc, quidacceperintbonijhodiecredonobis amiciillmos futuros. Sed

iatis neGcnim fas de iniuri^ queri quibus Apoftolico more profeflio
iit:
cft gaudere, quoniam digni Iiabiti iiimus pro «omine I s contume-

liam pati. Quin fi vel fola ratione ducimur, adeo noii irafci^ non viii-
didx ftudio ilos agi paieft, vt & grates noftris hoftibus magnas de-
beamus de occafione vircutis.Vt enim aiomata ii contcrantur,maioreni
fpiranc fragrantiam j ita fuauiorem fui odorem ipargit , dum premicur
Sociecas.
C AP VT QJVINT V M.
Honor Societatis L•ndro-Belgk<z y fine illHiircs iH m îri^
6^ ^^
Fvinciff^m Sapentiim tcflimonifi',
a. Cor. ). ]s[cipmui tterum nafmetipfos commendare^ abfit ; fed ,

quod fuadct Si-
««ii.44.
Jl^
racides, laMiiawtiJ njiros gloriofos €>* pdrentes noftros m generatione
fua, &
quidem piima nam generationes noftras ikculis numeramus.
;
Indignum iic cum primo fieculo dimittere primomm memoriam pa-

rentum. Retinendi illifunt, faltcm in iinagine, pofteris fifteiidiia &
.cxemplum. Vultus ipfos &
corporum lineamenta depingic amans
maioram progenies,& in pidluris auos acauofque ilbireprajfentatrquan-
to potioii iure animomm eftigics expiimenda non penicillo , fcd cala-
ino, & calamum feciuiim ( nam ad hoc fcribimus imitatione? Cete-
)
rum duplex laudandorum genns iefe ofFerc. Alij Belga: fant ; alijnon
ûidem Belg^, fcd in Belgioclari•, quibus, quod diu vixerinc apud
Dos, perinde vt Belgis , merito gloriamur. vtrorumque ingens copia^
neque huius comprcheHdemda. Quare confilium eil
capitis anguftiis
imitari magniscpulis accumbeiites, qnos in exquiiica ferculorum varic-
tate vnum videas altemmqiie qux magis ad manum guftare, ce-
tera rdinquere; noii contcmptii vlliiis aliquo ied fatietate paucorum.
,
Primam Prouincix noftr;E gloiiam Deccmuiros fatemur quomm \
pars magna, peragrato Belgio , non tam pedum quam virtutum im-
S.TgfiatiMs preiTa veftigia icliquic. Princeps longe ante alios Ignatius noftri Ordi*
frecjHens
j^jg Pacnarclia. Hunc Hiipanisc fuiE finibus egreiium accepereParifij;
vndegrauis eum hanc pacriam expulic ad ftipem emendicaii-
cgeftas in
dam, fuftentandiEin ftudiis vitiE ncceflariam. Brugas prscipue libera-
,- ,
lcs Anmerpiamquc fcniit. Ac Brugis quidem adiutus in primis a Gon-
•
ialiioAgutllcrc,& Ludoiiico ViLie,hoc eximia: eruditionis, illo magna-
&
riim opiim^ vtroque primx aiicloricatis Ag dc Lu-
prudenti^ viro.
douicoquidem fLipradidiimeft: Gonfaluus veio tantopere deledaba-
turlgnatio, vt Lutetiam aliquaiido exigente mcrcatii profediis , nc
amiciffimi hominis coniuetudine careret, idcm fibi cum illo cubiculuin
accepeiit vcendum. At xdibus hofpita-
Antiierpiie in loannis Cucllar
tum, magnoambitu piiique contentione a mercatomm primis ad cce-
nam vocari folitum, muki hodieqae memorant, qui parentes fiios fiepe
narrantes audiuere.
1
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIGA. ^$$
Ex illo Ignatius & iiouiiTe Belgas,& prxcipuo cocpit amore comple- ^mauit
:. Eorum haud fere quifquam illo viuo ad Societatem acceilit, quem ^^k'"-
non adfe Romam euocatum fingulari voluntatis propcnfione adama-
rir. Quin vcl ad propagandam vel gubernandam in Italia , Sicilia,
Gallia, GermaniaSocietaceiTi magnopcre vfus eft Belgis. lam quanta
,
illius cura, quam impetranda vel aCarolo Ca^fare, vel

feduli conatus in
a Philippo Rege, Sociecatis in Belgium admiilione ? Sed nihil ieque
Ignarij afiedum prodir, vt casleftium beneficiomm ingens copia, qui-
bus Belgas fuosin liodiemumdiemprofecutiiseft. Prxtermitco dicerc
illius manifefto impulfu inieitam Regi mentem , vc, quod frujftra tam
diii totque patrociniis ac precibus poftulatum erac , vltro iam ipfe So-
ciecatem donarct iure Belgij, tercio fciliccc poft Ignatij c mortalibus ex-
ceflum die. Rerum , quas fupra omnem naturx vim innumerabilcs
patrauiCjBelgarum prece & votis imploratus, vnam hic alceramquc Epi-
fcopali examine iudicioque firmatam, in medium non granabor
adducere.
Quintus dccimus ex quo Maria Cakelaria virgo MecIiIi-= MifaeH!*
eil annils,
nieniis quam granderam cercuinabillobeneiicium accepic. Ex ca.\i- ^^&"^^
** '^'*'
terio impeiite inufto afflidtiiserat tibi:E neruns, &;
vena perrupca,vnde
ingeiistumor &
exulceratio. Qupcies ad purgandam fuppurationem
fafcia foluebatur, vncia: fangninis minimum quaterniE, fubinde dena:
manabanti neque fupprimi fluxus arte vlla poterat. Ad \\xc tibiam
afFeolam binis palmis breuiorem feccrat concradlio neruorLim. Iii tOE
malis cuiti humana omnia deficerent , ad Ignatij anxilium virgo con-
uertitur, votaconcipk, aquam illius honori benedidam adhibet tibi.T^
& ftatimfencit leuamen. Vrgebacur defiderio fanitatisjcui, vt putabaCj
accelerandiE dum prxter aqnam medicamenta, recmduit
alia vfurpac
malum. Ergo iis valcre iuilis,folam denuoadhibec aquam; cuius folias
vfu non fane diuturno & vlcus curatum eft, & iufta tibix rcdiit longi-
tudo. Resin examenadduda, teftes habuit iuratos medicin^ peritii^
fimos: quibiis auditis, Archiepifcopus MeGlilinieiiiis publica fententia
fidcm miracLilo adilruxic*
Burburgi, oppido Flandrias qua Galliam loanna Terefia,
refpicit ,
vimo Religioia Francifcani Ordinis,grauiiIimis proftrata morbis , de-

pohtaque a medicis, Extrema Vndione ad agonem patabatlir, ad
J
malorum cumulnm etiam cxcitas acceiHt.Subiade Pr^torisBwiburgani
inoribundam,ac narrat fibi elTe domi lipfanorhecam cum
coniiix vifitat
aliqua D. Ignatij particula venerandam, &
audilTe quordam in magnis
morbis hinc prasrens expertos eiTe folatium.Êgra continiio facras Rcli-
quias exporcicfpealterutra, velrecuperanda:fanitans, vel(qiiod pronius
videbamr) fiiiiendorum accelerata morte cmciatuum ; quibiis ferendis
iam impar erat pacientia. Ergo affercur theca, collo laborantis appen-
dimr, circumrtantcs pro ea fupplicant Ignatio. Haud longa fuic mo-
ra: liquor rubeus quafi fanguine tindlus eiicicur per fauces : fequinuC
brachiorum motio, qiiorum antea vel leiiiiTimum atcadum prnc dolo-
ris ieniu minime ferebat. Quid multa? poftero die viftim recipk, &
vires, & cibi iumme failidki appetenciami verbo, ianitacem adeo per-
ie(5tamj
8SO IM AGO PRIMI SJECVhl SOC lESVV
tciflam vttot morbomm veftigium nulliun remanerec. Aduocacor Me-
tiiciis, ihiper, vim agnoicichumanamaiorcm: lubet de lcolulo forgere,
vitam viucre communcm. Illacum Sanolimonialibus in ccm-
cereris
pliim Parochialcingrcditiir. iic hoininmri concurfus

: vidcni ianamac
valaiccnijpaulo ante moriciiram.miraculum inclamatur.Teftiumexce-
pcione inaiomm, ipliuiique in primis Medici, fuflFiagia coUigimtur : res
tabulispublicisinrcnbicur• quas Paftor &: Decanus & Senatoriim ali-
qai fua manu lignant. Antiiks Audoi-narenfis ( cui oppidum fubeft in

faciis)poilaccurataminquiiitioncm, Epiicopali audoritate miraculum
proiiLinriauit. Porro in giati animi monumentum erefta illic in pri-
maiio tcmplo ara ilindo Patri Ignatio, eiuique anniuerfarius dies fo-
lenni racnficio cclebramr , ac mukis ciuium colitiir pro fefto: iamque
vilis obciniiit, vt noftmm aliquis co die de Beati viri laudibus dicatfic-
qucnti icmper coiicione.

llluilre & multoque reccntius Antuerpias coiitigic in Maria
illud
Bonnieria virgine , qu^ quartum iam annum sgra decumbebac , &
biciinio quidem toto affixa ha^rcbat ledto contincnter, vinbus adcoim-
bccilla,vcneque pcdibus infiftere, nec veftibus fe induere, plcrLimque
eciam nec manus pedefqne commouere polTet. lcaturigo mali erat^ lie-
nis, vteri iecinoiiique obftrudlio•, quae imme-
dein in fciirhos coniierfa,
dicabile fecerat vicium. Eo propius a pericalo iam abelfe videbatur,
quod per dolores hypochondriorum freqnens animolinqueretur, ad
denas, ad vicenas, ad quadragenas etiam horas•, quod crura &: abdomen
euidcnte intercucis aqua; vitio intumuiiTcnt; quod nerui siTent contra-
cli, palatum puftulis exulceratum & focde hians, totiim corpus liucnti-
bus maculis conrperfiim. In tanta congerie morbomm , fpem vica^ nul-
lam habebatj magnum moitis defiderium , quo tot liberaretur xrum-
nis. Ad extremum , audioic ConfelTario , Ignatianas reliquks reue-
conceptaque in viri fanili meritis
lenter ad colliim appcndi permittic -,
liduda, dolores pnmumquidemintolerabiliteraugeri fentit ied mox ;
in fuauem ibporem poft o6lo dierum infomnia refoluimr quem cum :
ad horas qiiinque cepilTet , experrel•a vegetam prorfus ac fanam fc
comperit. Itaquc ibrorcm, c\ux haud longe aberat, fimul & miracii-
lum inclamat. veftes pofcit, induimr per fe ipfa, leoto rurgit, pedibus
iniiiHt, cubiculiim inambulat nihil alien^ iam opis indigens. Mox ad
prodigiumconcurrere vicinia, ftupere Mcdici, ipia domum noftram
aduolare, Deo & S. lanatio folpitatori fuo grates agere. Tanta rei fama
permotus Antiftes vrbis Gafpar Nemius, non ita pridem tnminaugu-
ratus, diios Ecclefix Cathedralis Caiionicos graues viros & ernditos
diligenter inquirere. Ab his teftes quindecira ex innumensauditi.
deindecum Thcologis habita confulcatione fides miraculo conftitic,
ac pro co habendum prasdicandumqae Epifcopus pronuntiauic.
Vix trieniiium eft exquo RurxmnndiE patrocinium fuuni probauic
Ignatiiis in ipiius Mcdicifiliola, qnam grauis aliquoc diernm languor
adcb exhauferac, vix vc offibus hrEreret. Suipicio maleficij erat, quia
morbi nulla apparebat. Parens viflam faflus artcm , concepto
caiilTa
voto aquam Ignatianam filias potandam dedit. Exinde melior valetu-

do, & paucos intra dies plena. Parens cxaminatns, & prxter eum alius
Medicus, prodigioiam fanitatein afleruere. Anciftes loci rite confirma-
iiit. Sane ipfa ciuicas Rurzmuiida peilem Ignacij ope fepius aut de-
pulfam , auc latius ferpere prohibitamj publico fatemr teftimonio; mo-
remquc iam haber,quoties ab ea pericLilum impendet,adDiui conflige-
re patrociniiim,acccnro anteeius imaginem cereo multarum librarum,
Senams populitiue nomine pra:fixo j fuitque, cum annis totis quocidie
dufmodi cereus luceret.
Hxc func noniiulla ex Ignatij beneficiis iii Belgas collatis : plnra,
quamuis paria dignitate, non eft animus in medium proferre; nec, ii fic
animus, eft facukas iii hac tanta breuitate. Volumen ipfum, & bene
magnum, poilulenr, qua: in pariendi labore, in pefte, in maleficiis, iii
omni morborum genere CLiradones vndique innumerabiles aiFeruntur.
Interea Belgx tancis viri meritis haudquaqnam viuere fuftinentingrati.
Etenim ii qux bona praeftantur filiis, redundare cenfenmr in pacrem;
haud fane icio gentiumne vllade Ignatio adhuc ftudeat melius mereri.
Anguftos fincs habet Belgium Catholicumj iamque annis prope odo-
ginta grauiilimis inteftini belli laborat incommodis ac nihilominus ;
terrarum nullam 0
videt paiibus comprehenfam fpatiis, quic Socio-
rum numero vincat aut Collegiomm. lam vero cultum honoremque
Ignatio a Belgis habitum, cum (xpe alias, tum illo potiilimiim tem-
pore, quo in Diuos a Gregorio X
V. Pontifice Maximo folennibus cx-
rimoniis relatus cft, prope maiorem fide omnis admirabitur pofteri-
tas. Quid magnifica facella dicam, araiauc marmoreas honori illius
pofitas, Aiimerpix, Bruxellis, Gandaui, aliifque vrbibus, artecumprc-

cio certantoiNec modo in Societatis noftrse templis, fed in Parochiali-
bus quoque &
Collegiatis non vna vrbe, aram fuam effigiem, & &
quotannis folennem culmm, obtinuit Ignatius. Ac ne longius abeam,
hic ipfe annus fa^cularis , tanco vbique Belgarum gaudio,ram inuiitatis
triumphis celebratus/atis fuperque qao iintanimoinfandliilimuin Pa-
trem, eiuiqae filios, declarat.
Non hic poflum tacicus pricterire Francifcum Xauerium , fimilli- s. Xaue.

mam Ignatij imaginem: cuius veltigiis, quod qiiidem conftct, tametii
^^"^gfl^^
terra noftra calcata non eft, tamen Belgarum aniinis alte imprefibs fe- ^crmira-
det amorj & ingens viri vencratio. Nec reciproca illius iii nos benefi- c»^^ <=^^^,
^"'
cia dcfiderancur. Dunkercam iblam, noftrarum vrbium prope mini-
inam, appello. Petrus Normannus, nauigij bellici Xaueriano nomine ^^-'i-
infigniti Prxfedus, opulentam pra^dam hofti ereptam impoiita " *'
"
pariia manu in porcum inuehendam miferat. Haud procul portit rres '
Batauoram naucs bellicce aduolaiit,recuperatura2 prasdam. Noftri vi-

ribus longe impares, periculique pra^fentis magiiitudine exterriti ^ vo-
tiun nuncupant Xauerio. Repente oborta caligo, eos confpeilii ho-
ftium ereptos , leni flatu in Mardicanum portam feliciter appellic. Ac
Normannus eodem itinere ingentem naolus HollaDdicam acerrime
dimicabat, appenfis ad fupremum malum Xauerij lipfanis, cum hoftis
grandeferrum globo vtrimque armatnm iii confertaiil noftroram claf-
iiariorum turbam eiaculatur. Mira res, illxiis omnibus illa poftis finc
q qq q Q damiio
8SS IMAGO PRIMI S.^CVLI SOC. lESV.
damno ad malmn principem corruir, tamquam Diui rcliquias vcncra-
rccur. tormento noftio imponitur^ excutiturqLie
Mox hoftein, m
tanra lacerationc nauigij ^ vt, ni ic dederet j ccrto fuerit fluclibus liau-
ricndum.
Similein armatifcrri innocentiamj implorata Xauerij ope, expeitus
eft mcadem naui Normanno fnffedus loannes Vercliten. At loannes
Vrienfius dLim mare decuirit minoic nauigio, & vetuftatc fua prope
onuftamtormentis impradencei• incurric.
fatifcenre, in hoftilem viginti
Perculfis iufto metu epibatis ( erant enini mcrito in mare dandi tantiU
iolembo piraticam agentes ) ipfe confidenrcr malo appensu lipiano-
theca, Madi vimite, iiiqiiic, commiliconcs ^ nihil in prarfens aut na-
uis aut veftra corpora paticnrur. ii fallo , reum flu^libus prascipitate.
Adhuc loquenti glans ab liofte iam vicino in pcdlus adada , ante pedes
innoxia coiicidit. Mox & ventus, adfpirante vtique Xaueiio, lembuin
eripic pr^fenti exitio , hoftiumque confpeda . qua lOrtuna exultantes
nautas haudleuius a procellaingrauercente diicrimen tantuin-non per-
didit: fed reliquiis Xauerianisinpelagus fune demiiliSjNauarchus fimi-
lis vaticinanti, lam remis opus habebimus, Socij, & ventos, inquic,im-
plorabimus quos ilunc patrono Xauerio deprecamur. Fidem didi
,
probauit euentus. Qiio ipeolaculo atconitus captiuorum aliqLiis,Calui-

iiianam hxrefim e veftigio abinrauit. Huiufmodi poicentis canta Diuo
apud nautkos conciliata exiftimatio, vt confcenfuri Reliquiaru m aliquid
fuppliqiter petant^ cerciirimum aduerfns hoftes tempeftatefque pr^fi-
dinm. lam .Tgrotis morcalibus quoties reftituta fanitas ope Xaueriana?
Priuata ifta iLinti.hoc publicum,quod inChronico Belgico Mira:us,
6c Aniiales noftri , haud fane otiose obferiiant. Anno rzculi vigeiimo
iecLindo, iiooteKaleiidas E)ccembres 'm[ccux3., Mauritius Comes nu-
merosa ac valida clafleAntuerpiam pecebat ^ iamque ipe deuoiauerar,
profeflus folos obftare poBe Superos fufceptÊ expeditioni. Superbam
vocem excepit improuifa tempeftasj qua,naaibus interfe colliiiSjfubi-
toque gelu rudencibus coniHpatis,' propius nihil fuit, quam vc Mauri-
-•
tins ipfe cLiin ruorum plurimis perirct. Cxleftis procul dubio ea vis
fuit ; &
paffim Ancucrpienres diuo Xauerio, cLiius diespximeillLl-
acceptum beneiiGiLim rcfcrebant. hoc magis, quod eodem die
cefcebatJ
->- Marchio Spinola, maGhinationum hoftilium ignarus, in cailris iaxca
Ruriemundameum paciOnum elegerat Rcgij exercitus,quem ducebat.
PetrttiFa-
bertnBcl-
Decemuirorum aker Belgium illuftiauic Pctrns Faber, primiim -
p^^ folem Ignatiiim. Sanc Fabro, ii vcrum quxritur fua potiili-
j^^^ ,
miun incunabuladebet Belgica Socicras. Loiianiiim venit fama nomi-

nisiamdudumnocus, obrcs prxclare inGermaniagcftas prxfens fa- :
mam virtucc fupcraiik. Confulebat Fabrum, quamuis morbo decum-

bentem, grauiilimns.quirquei erantque rciponia eius oiacula. Pluri-
mos, etiam priecipua dionitace viros , piis commcntationibus cxercuit:
i>klrimos, ac fereleotiilimum Acadcmix florem , Sociecati agg^regauic;
aliis Religionibus nihilo tranlTclipiic pauciorcs fcmmariuTi Ca-nobiis
€3 ReligiofiE vita: fbrmam
:
poftulantibus fciipto tiadidk : Fran-

i:iffm?tiSiraciam eloquentix prodigium ipfc armauit, piOduxirqucin
o:iif:£:j i
.; ,
arenam:
LiBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 8S9
arenam
imium \
Comclium Vishauacnm magnis experimcntis iii perfedilli-
:
ipiritalis Magiibum eflPormauic deniqiie Traiedi ad Mo-

fam, qnapriuacis colloquiis, quaconcionibus publicis primam Socie-
:
tati adobtinendam
rum pleraque
Poi\ Fabrum
fiipra
dciiide
illuxic
commemorata .
Collegium pepcric commendacionem: quo-
Belgio lacobns Lainius , alter ai3 Ignatio PriE- dr-]'i<:ohm

pofitLis Geiieralis cui viro aliumiie dodrina ^"'""^,
: , rapieiitia , eloqucntia.
grauiratc parem astas ixculans tulcrir, nclcio. Hic Antuerpiani iccit Generalii^
fundamenta Collegij Louanienics Socios graui preiTos iiiuidia fublcua-
;
uitj Maigarcram Aiillriaco-Parmenfem, Belgij ea tempeilace Gubcr-

natriccm, qnamuis per fe nobis addidam , maioie inflammauit afFe-
d:u Granuellanum Cardinalem deuinxitj Viglio, Sandioris Senatus
j
Pra:iidi, noftiLim Inftimmm inuidlis rationibusprobauit.
11 Alphonius veio Salineion
iTMiT.
fcriptis in
mentariis celeberrimus, iteraco Belg;iurn fua luce recreauic

duos Car-
dinales diuerlo tempove ad PhilippnmKegem Legatos luprcmo Roma-
ni Pontificis impeiio iecutus. Pafchaiius denique BiOecnsnatalerolum
nouum Teftamentum Com-
r
:
-n.
e~ a^/-
^
f ,"^^
Salmeron.
habuic Bclgiiim in agro Cameracenii. Nam quod Picardus vulgo exi- ]^"^ ^"
ftimatus fit, hac caiifsafaolum: Flagiante inrer Auftriacam Valeilam-»,;i,2i^^^.
que Domum bello,BiOeCLis,ne Pariiioriim vibe^vbiftLidiis operam na-
uabar, cxccdere cogeretur, pro Picardorcgeffit,proque eo exinde liabi-
tus efl:: idquod non femel P.Roberto Claillonio, quicum familiariter
vixic in Gallia, narrauic ipfcj & a Claiflbnio noftri Seniores audiuere.
hos quinqne ex decemuiratii Patres , alij quoque illuftres
Pia!ter
virialiunde orti vixere apud nos & caslo Belgico claruere. Hierony-
,
mus Domeneccus, quem primum Sicilix Prouincialem viuens Ignatiiis DomeHeC"

inftkuit: Franciicns Scrada, ^b eodcm L•natio Piouincix Arasonis ^'''' ;^"''*"
Pnrfedinsj Andreas Ouicdus, qui pofl: Nunnium Barretiim ^thiopi^ dw^ Na-
Patiiarcha inediam, vincula, carceris piedorem ac dura omnia incredi- taiif ,tn
'^•^*"*
bili conftantia perpeiTus, nihil magnis Marryribus diftare creditur;Hie-
ronymus Natalis ,
qiii pro Ignatio Ignatiique fucceiTorc Lainio vniuer-
famluftrans Societarem, vnaque Conftitutioncs promulgans, cum ve-
niiiet Louanium, rantale voluptate exSociorum intcgerrima vita pec-
fundi facebatnr,vcperpetLio irticdegeicpcroptarct. Eopriefentej prima
Prouincix Comitia cclebrata; lcclulquc Maximilianus Capclla primus
in Vrbem itums PiOcnrator, is quem Louanij inter nonemdecim Bel-
gas vno cempore Sociccari adiunclos,Petms Faber in Luiitaniam mittc-
reparabat. Scd Capella mox fecum ipfc pngnans, manendiim cutn
fuis ftatuebat magis qnam abcundiim cum alienis. eamque mentem
haud pamm firmaiierac anditus primai; nota; Concionator, iii leuita-

tem hominum inuehens quod ad vnius adolefccntis vocem
,
( Stradain
deiigwabatjtantaexfpcdationeconcurrerenc. Placuictamcn officij cauf- -
sa, aut inftigaHte potius Numine, poitremam diccre Fabro falurem:

quemcumad Vishauari xdcs offendiflec Fabei; falutaturum anceuer-
Anne & tu inquit, Maximiliane nobifcum quam ille vocetn
tens, , ?
tamquam cÎo miiTam accipicns/ubito ieponit,Volo & ego vobircum,

Pater. Inde in domum ingredi iuflus , vbi Scrada iarcinas coUigebac,
Qq q q q i duo-
S60 IMAGO PRIMISiECVLI 60C. lESV.
duodeuiointi rcperitciLifdem mcntis lediilimosiuuencs: quibus aggre-
gatLis,ac Jomum rcdire pertiefus, clauemi cubiculi amico tradit, fu-
pcUcdilcm domcfticam curaturo, tranimilTurociue ad parentos. Quid
Hcroes illos dicam,Edmundum Campianura, Robeitum Sochuellum^
Thomam Garnecum , Henricum Walpolum, loannem Ogilbasum,
Dominicum Collinum , Camillum Conftantiiuri , alioique. quos ad
martyrij gloriam Belgica nortra non geiiuit quidem , fed educauit?
Camillum Alberti Priiicipis ftipendia mcrentcm lioc ipfo fxculo vidic
Oftenda. Inde in meliorem traniiit militiam I s duce cuius & ca- ;
ftra iii vltimos mundi iii\cs kcmus d\, cui profiidit & vitam. Hic ille
cil Camillus, quem Fiiandi in fiammis Belgico fermo-
laponia ex ipfis
ne pcrorantem andinic Bataiius , eo tum fortc fuis nauibns appulfuss

cui quamquam iucLindum eiat ipcdtaculnm ardcns lefLiita, tamen viri
animus conftantiaque ftupoii fuic, & obtiniiit vel ab hofte prxconium.
Colliiuis quoque exequcitris tiirmai apud nos duotore C r is
miles eiTcdlus, generofum fanguincm maityrio referuauic. Campianus,
nauata ftndiis opcra Duaci, diainoimpuliu a6lus Romam , ab Euerar-
doPrarpoiico Generali Societacem impetranit. Walpoliim MiiTio ca-
ftreniis habuitaliquamdiu. Garnecum Societati protulic Aiidomaren-
fe Anglorum Seminarium fub yEgidij Schondonchi Brugenfis iiiftitu-
tione.-Tironem habuit Louanium. Sothuellum docuic LeiHus, illo di-
gnus difcipulo Magifter. Ogilbsus e Scotorum Seminario, quod iub
Societatis regimiiie olim Louanijjiiunc DLiaciefl:, nohis focius acceflir.
Infinitum fic nominatim illuftres viros, qui aliunde orti,
recenlere
Fthde- virtiitum dodrrinarumqLie lumen Societati Belgica^ intulere. PetrLim

neirat certe Ribadenciram tacitus priEcerire non polTum quo priEcipuo apud,
Philippum Regem au6loie Belgium poilidemus. Is poft Stradam Lo-

uanij nadlus Latince campum eloquentix, pr:rt£r admiranda multa,
ingens illud Sociccati decus peperit lacobum Ledefmam Hifpanum,
ingcnij dodrinrEque porcentiim , dc qiio infra nonnihil eric comme-
morandum. Poft Ribadcneiram, aliquocannorum inteiuallo, in idcm
Benarmi' ftadium ingreiTus Robertus Bcllarmiiius, qui poftei Cardinalis fuic,
nw
feptennio toto in D. Michaelis a:de Romani Oracoris nomen cum in-
iigni laude fuftinuit, ac pra^terca domi Sacram doolrinam Hcbrai- &
ci iermonis prascepta tradebac.
Scd pofl; illud exteinum lumen , domeflica tandcm patri^ iidera,
quouLim natiualnxgracior, aliquando afpiciamus. Nequeeniai exter-
na tantum lucc fplendct Societas Belgica: ipium etiam Belgium , ii fas
cft dicerCj in extcias regiones,
Germaîiam, Galliam,Iraliam, aliafque
remotiores tcrrarnm oras, luinina quxdam ilia diflFudit. Italiie dedimus
MercLuianos, Comclios, Berchmannos jSicili:E VisJ-iaua:o5, Vinckios,
Danielesj Gcrmania; Canifios, Goudanos, Delrios, Bufeos,Deckerios,
Becanos;Gallia:Manarxos;Indiis Barzxos,Triganltios. Veriim ne ma-
gnanomina temere congeifilTe videamur, exilluftiium Belgarum co-
pia nonnuUos diftinde proponamus, non ad folam ipfomm gloriam
icd ad armulationem qiioque noftramjvt patrias imagiiies contemplati,
virtutum iimilitudinemftudeamusinnos imitatione traducere.
JHuftrcs
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 86 1
Illuilrcs Belgas divilums , illud mihi propoficum ab initio proficeor, Jliquot
viuorum laudibus abftincrcj quorum,tcfte Vcilcio Pacerculo,vt maCTiVa ^M^'^"
admiratio, iic ceniLuadiificiiis efl:. eruntiUi magna pars faeculi fccundi,
& 111 co pro mencis iiium inucnient Homerum.
inuidiam Soli extra
laudantur morcui, &: fecure laudaiitiir ibli. Nam viuentium fama ad-
huc iii ancipiti poiica eil; cum ncmo laude dignus viuat, quin fieri pof-
iitiiidignus. Ec vero quis iapiens fuas viucncis landes vel exfpedct,
vel a:quo animo patiatur ? Peicennius Niger Imperator paneeiyn-
ciim dicere volenci nerdo cui dixilTe fertur Scnbe Uudes Marij, ny'el : xvmsSpit'^
Hannibdis , "Vel dicuius T)ucps optimi Vttd ftinSii dic qmd ille fece- \ ^ vita cjw.
rit , vt eum ms imitemur Hanc ego vocem quotquoc viuiint So-

.
ciorum mcerpretor cui me obiequi par eft,

: repnlram Patmm &
vircLuem in exemplum nolbum vclutab inferis excitare. Ceterum quas
inagnos iaciunc & illurties viros, hxc fere iunc , eximia vitiE rancftiraSj
dodluina, eloquentia, prudeiida, res Deo Religionique forcicer gefta?.
Ec quamquam multoium propiia quardam excelleiicia eft ( non enirn
omnibus omnia concella, led alios fan6limonia,alios fapientia, alios
alia: dores comiiiendant;) quoiiiam tamen plerique plus quain vno ali-
quo gcnere iaut pra:ll:ances, haud viium operce pretium certas in claf-
{z^ dirtingucre, aut deiiaica rerum capica perrequiifed quo fere vixerunt
oidine noiinullos, fine tacendorum iniuria, nominare verius,quain qui-

bus digni funcpriEconiis exornare.
Agmcn iure iuo diicat,qui poft Decemuiros Tranfalpinomm pri-
mus Societati iiomcn dedit Pecrus Caniiius Nouiomagus: qui iamtmn PetrnsCam
puer, fiuura^ magnicudinis fpecimcn dedic , astatem moribus & omni "^^*"'
virtnte longc antegreniis. Is nobis diuinitus deitinatus , a Petro Fabro

iw Societatem acceptus Moguntix, mirum quaiitum iuo acceflu Sociis
atmlerit gaudij. Francircus Strada continuo in vrbcm fcripfit adlgna-
tium gratulatoiias de tam infigni qua:ii:u, orauitque dcbitas ditiina! bo-
nitati grates agi proptcr iniperaram ingenij tam excellentis totque doti-
bus pra;diti acceilionem. At Caniiius iam nofter qua: gelTerit fcri-
preiitquc, quanco CatliolicÊ ReligionLS bono, immenfum iit explicare.
Primnscalami Caniiiani labor, Catechiimusfuit-,quem Vienna; icripiit
iulTii Ferdinandi Regis anno m.d.liv. atqLiehocpnmum a Societatis
homine opus cypis vulgatum publicam adfpcxit lucem. Tercio

anno Wormatia:, Louanienfium Dodorum rogatu, quos eo Canifius
;
eiiocandos curarar, Catcchifmi lui fciipiitepitomen,breuemillam qui-
dcm, fed copiofa; bibliothccaînftar habcntem: quem cum lad:enutri-
cis imbibunt pueri, qiiemque linguis donatum omnibus meritu Chri-
ftianiis oibis veluc abiblutiifimum Fidei noftra^ compcndium ample-

xus cib Ceteras eius lucubrationes rccenfere non eft animus, quas icir^
cupientibusexhibebit CacalogLisScriptorum Societans Ies v.
Fadia viri pra^clara domi numerocelebranmr. Domi
forifque iine
piimiis GeimanicT Snperiori Pronincialis impoiitus ab ipib Ignacio,
Sociecatem toro Sepnemtrione propagauic, ea cauisa vulgo exiftimatus
audlor leruicaiLUTi. Moituo Ignatio, in lis Comitiis qua^ priina Societa-
ds generalia fuere nouo Generali Priepoiico creando, ipfe potiffimura
Qq qqq 3
commu-
communi iulfragio «ledus eft, qui LatiiK^ ad Congregacionis Patres
peiOrarctj moncretquCj vt rite atque ex Societatis legibus fummum
cicaicnt MagiftracLim.
Sane Caniiij apud Socios fumma femper fuit audoritas ; merita
vero tanta^ vc quod de Lainio dicebat Ignatius ^ non impari ratione dc
Can:iio dixeiim, haudfacile apparere cui piiE iUo debeat Socieras. At
ille domi tantus, foris etiapn exlHtit maior. Melanchthonem, Schncp-
pium,Pillonum, Sarcerium, Bullingernmj Breiitium,aliafquebelluas

C R I s I vincam vaftantes, vfque eo exagitaiiit , tantoque nominis
fui tcrrorc compleiiic, vt piasicntiain viri ncuciqnam ruftinerent, mul-
toquc minus fonnidabilem potentiam peiOrantis. Vnus ipfe plus quam
Hcrculca audacia omnia ha;rerum monftra voce, calamo impugnauit,
vicit, triumphauit, Hinc conuicio Canem AultriaGum dixere, lupis
nempe illis perpetuo latiatLi & morfu grauGm,quioues Christi innu-
i-nerabileSjVel iam raptas extraherece iaucibus,vel,ne raperetur, ieraarcf.
Conftat Pondficum, Regunij Principum teftimoniis, hoc potiilimum
Atlante Religionem CatholiGam , qux alias tota late Germania perie-
rat, furtentatam fuifie: iine Caniiio, ii quid ha:rcticis credimus, Re-
gnum Papirticum coriuerat. Albermm Boiorum Ducem dicerc foli-

tum accepimus, Pctrus Apoilolus, dc Paulus ( is erat HofFaius Caniiio
comes docuerunt nos legem tuam , Domine. Fcrdinandus Romano-
)
rulTi Rex, in rumma temporLun pertLirbatione , vno maxime Canifid
iiiftcntante, Chriilianum retinuit Impcrium quem idcirco in omni :
vita coluit tamquam alterui-n paiencem. Vienneiifes infulas a Ferdi-

nando feinel iteriimqae oblatas, ac per vim p.-ene impoiitas, Canifius
fua ie modeftia inuolucns conftantcr rcpudianit. Germania: Vrx- Eum
fules contentiose poftulabaiit, cxiftimantes ab illius capite pcndere om-
neinCatholicx rei incolumitatem. Academi^c antem omncs Dodo-
tem illum commiinem veneratx, iTronita lcgcfque ab eo accipere ma-
gno honoii ducebaiit & grati^. Cardinalibus vero quanto in amorc
ac predo ruenc,fiipra iidem vidcri poceft. Ceite Otlio Aiiguftanns
Caaifi] fpcciofos ab Euangelio pcdes fubmifsa vircuti purpuraj fupplex
aliquando laiiit exofciilatuiqae eft. At Tridenti Cardiiialis Hofius
cum acger decnmberet, fcque ad obiuim feiio compararet, ftatim vt
Caniiium vidic, tanta perfulus eft Ixtitia, vt continuo morbus abiceile-
rit: id quod precibus ilindtitatiqae Caniilj acceptiim Cardinalis palam
referebat. Quid de Summis Pontificibus dicam Pius IV. eum ad ?
Germanix Principes Legatum fuum plena cum poteilate mifit. Qua

in legatione illud Canifio digniim facinus, quia domefticum, minime
prÊCcribo. Nouiomagenies. Centeni &
Interuiiebat fuos cx itinere
.viccni erantfeu propinquifeuaffincs, magna profe quifqueambitionc
ceitances, quis eum mensa exciperet: ille officiofam litem ita diremit:
horcamr ad publicum vibis valccudinarinm iiias linguli fymbolas con-
feraiic, ibi corporacuratLiri,poftquam animos ca:lertibus epulis recreai^
fent. Ita fit ; magna dapum nofocomium infercur

copia in ; omiies
rite expiati & facro referti pane, tandem menfis accumbnnt : hilariter
ibbricqucj Sandorimi more, conuiuatis Canifius Rcligionis pericula
propo-
piOponic ; deiiide obtcftaturauid Fide conftent, vt in
Illi ftipulata .
quiique maiiu promiicie conllantiam neque fegiiius fcruauere Porro •, .
tantam apud iacros profaaosque Principes auocoiitatem Gailiiio dabanc

vitx ianclitas &: dodrina, qua: duoiimtpropriaSoaetatiseaquc vali-
diiHma prarfidia, diuiiix gloria: ialutique proximorum ptomouendc^.
Cecerum Deus i-ortiiiimi Athlecx labores haud vulgiri mercede remunc-
ratus eft, quando viuum morcuumque multis apud morcales prctdigiis
nobilicauir. Fcrunt adhuc viuentis rofario, vt olim Apoftoli zona, quin
& Ibla Caiiiiiani nominis inuocatione fiipra nacuram muka patiata.
Obiit Friburgi Hcluenioram, annis grauis ac itleiitis. Sepulchii macrna
vencracio eft.patronum iibi adiciuic iblenni deuotionc ^ & ceiiota-
vrbs
phium poiuit ex marmore.
Poil Pecrum Caniiium ilon tacendus Theodoriciis & ipie Bclga, Theodort-
Petri frater ex eodem patre , rara indole iuuenis nec enim fas natura : '^^'^""'^
coniunobos Louanij haulit amorem Societatis, in ^fZ.ter'^

diiiidi narratioiie niea.
quam admitci a Pecro fratre expetens , Romam ad Ignacium amaii-
datuL• cui vifns continub placitit, atquc cniam in familiarc cubiculi coii-^
tubernium admilTus eft. At Ignacio poit bieiinium in cxlcilem focic-
tatem aiocaco , Theodoricus triiim Germanix Collegioruin ex ordiiie
Prarfedluram êilit annis omnino triiJmta, Moliaccniis , Dilinpâni , In-
gollladieniis . Graiii iam ictate j taclus apoplexia , omnem litterarmn
memoriam, adeoque nominis fiii
(
quod Melial-r olim & Alberco Ma-
giio aliisque concigit) ac pra^terea lingUcX pcnitus amific j nili qnod
duo ialutis nomina, Iesvm&Mariam, cxpcdite femper pronun-
tiarec . obiic Ingolftadij ^ ob vita: innocentiam Arigclus pleriique ap-
pellatus.
Sed magni Gafparis Barzî effigiem qnx
iii
cmicat iua luce fpeolabilis , aliquando conuercamur

vique ab India
Is ex Zelandis
,
iiide
. ,}
Caffar
oriundus, poftquaiii ftuduerat Lonanij, variis iadlatus caiibus , tandem

a Simone Rodcricio , qui fuic ex primis Decemuiris , in Societatem pro
rerum tcmporalium Adiutore admittitur apud Liificanos,ipfo anno quo
-Marcinus Lucherus Cacholic;^ iei peftis iiifclicem aiiimam apiid iuos
Germanos exhalabac. Nimimm Deus , quafi poft grauem iraiTi terris
placatus, eodem tcmporc & leuabat Europam pcllilenciiiimo malo , &;
•nouum Indis Apoftolum Xaucriumque alceium parabac In Coniin- .
briccnii Tirociiiio vcriantem ilibiii: animus & cupidicas concionandi.

Quod deiiderium vbi Rodericio puodidic, iuilbs eft ad noih'os habere
lermonem. Vix audiri coeperat, cum iubitb mouit omnes iiidiierciis in-
cultusque orator : & tameii a Simoiie intcrrogatus ,

quid i'e ipie (cn-
tirec; quamquam non fuccdlilTe tum quidem facebatur , nihilominus
affirmabat ie Cuncionatorem fore. Simon, Dco vtiquc impellente, ho-
minemSacerdotioiilaugurariiuirumjCmictic in iubiaccntem vrbi agriim
cxercicamenti gratia. Ibi Gafpar noil exiquifitis humaiii: iapienci.T ver-
bis, jfed Apoftoli exemplo diuiiium ipirans ardorcm , tantosfecic ani-
morum raotus , vtad loquentis pedcs vniueda feie proftemerec concio,
animique ibrdes generosa confeilionc expLirgarec . Fuitf cum viginti &
amplius lioras immotus m audiendo collocauic . Quocumqne iiiferrcc
pcdem.
.-f*
864 IMAGO PRIMI SJECVL•! SOC. lESV.
pedem, ftatim omnia ardebant: tantum a Zelandia: aquis kraorem at-
tulit vt iiiis ii^nibiis ipibs accendcrcc Hilpanos . Ha;c ad Iiidias fucre
pra:liidia : quas, vt atcigit, ftatim igne prodicus eli Francifcus Xa-

Gaipare limillimam
ucriii.s iii iiii imagincm cum amore conccmplatiis,
CLiin continuo prodnxit Ipariliriim flammas , latequc omnia populatu-

rum, ne diutius occukatus feie iplc coninmciet. Goa primus labomni
tuiccampus, vrbs non magnitiidme magis qaam cuiuiliis gencris homi-
iium colluuionc nobilis Hic vbi Gaipar audiri ccepcus eft miium
. ;
diduj tamquam j-'ulmiiie idi moitales viuram , concubinas, iiipeiftitio-

nem, lixrciim, lcelera omnia dcteftantes ad , illiiisgcnua publiccacci-
debant. Sed Onnuzium in iiiiu PeiTico prarcipaam vircutis pala:-
ftram habiiit quam vrbem merito turpitudinum omnium dixcris

:
ieiitinam Fidem iuperat quem iftic Gafpar exandauit laborcm qu:E

. ,
capitis adiitdiicrimina, quae liiper hiimaiiam condidonem viresque ad-

miranda patrauit. Mcrcatomm animos ita diceiidi ardore commouic
aliqnando, vt male partam cx vfura pecimiam fupra viginti aiireorum
millia ad illius abieceriiic pedes qiiod ipie xs in iubleiiandos paiipe-
:
res & CliriftiaiicX pietatis opera conuercit lUam ludjei, illum colebant
.
Mahumetaiii, vtraque gens iuiata odiiTe Chriftianos Tancavelapud .
capicales Iioltes ver^ virtutis commendatio ell, Sane ad mulcomm con-

iieriionem valuit ea opinio ran6litatis Prxtcr alios innumerabilcs de-
.
dit Gafpari manus anachoreta fenex, quem Rex Ormuzij tanto habe-
bat iii pretio , vt aquam venerabundus biberet , qua ilie pedes ab-
luiiTct. Quiii vique eo crcuk Sarracenis in Gafparem reu€rentia,vn qua-
5
cumque incederet, veftem, atque ipfa pedum veiligia exorculari beiicfi-
cium Iiaberent. Quodque portento omnibus viium, vni Gaipari
iimile
iiium fanum Chriitianis omnibus inaccelTum patere , eique omnia fu-
f)erilitionis fnx facra peripecla eiie voluerunt
Ec profcolo hac info-
.
enti Mahumetanorum beneuolentia in Catholica; rei gloriam oppor-

tune vilis eft Gafpar. Claro aliquo die magnam, quod iblebat, poft ie
trahcns Neophytorum cateruam,iiicredibili confidentia ad fanum illud
pergit perfradisque foribus, ingentem crucem defigit in loco , Mahii-
,
mctanis horrendum clamorem &c fremicum dantibus, neque tamen vitn

rcpcllere auiis. adeo barbaros confternatos habebat tanti faciiioris au-
dacia. Ex eo die fanum deieriiit iiiperftitio ,
quod deiixa cruce
pollutiim infani illi deteftabantur , obcinuitque Rcligio Chriftiana pci
Gafparem tam generoii faoli imperterritum auolorcm. quo fa6to_, parne
aliud vmquam patratum India viderit, inccrmm. Sed agebat haud du-
bie Barzxum diuini Spiritus prasfens inftindus; qui & alias now vna re
manifefte Nobili Lufitano vita perdkiiTimo ,
fe prodidit. confeflio- &
ncm refpuenti, Gafpar morbum precams intulit quo ferox ille tamdiu :
cruciatus, donccfadi poenitenSjiimul noxas dolenter apemit: iimul pri-

ftinam recepic fanitatcm. Alterum vindiiflx CLipidum per falutem obte-
ftatus vt condonaret iniuriam , cum illc impia voce iadaret vindidam
lalutc potiorcmj indignatus Gafpar, maiorique ccftu percitus, Ante cra-
ftini meridiem , inquit qiiam niuic coiitemnis falutem , magiiis votis
,
fmftra inuocabis. Vaticiiiiiim dies coniccutus oftendic : ilic morbo re-

pente
LIBER SEtTVS, SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 86si
pcnte tadtus, & ConfeiTarium inclamans, dum turbata familia cju3Ereii-
do Sacerdoci dat opcram , interea impiatus exipirat . Hoc duoquc
Gaij3ar habuit noii abiimile Xauerij: Luficano iermone verba facicns,
Rcgij iangiiinis Sarraceno , Lufitanic^ prorilis lingux ignaro, perfedic
intclleotuseft. Valuit prodigium ad perfuadendum hominiChriftianam
Fidem. lamfama GaiparisConftantinopoliin perlata, Chriftianos illos

ad viri deiiderium inflammabac. Mictkur honeftiilima legacio , iediii
ilatioiic Barzxum obedientia retinebat . Xaneriiis Ormuzio exire ve-
tLierat,zelum illius omnes terrarum oras complexum prudentia modera-
tus quo iam & ipib laponiam meditante , leuocatus Barzûs , Pro-
;
iiinciarque pro Xauerio priepofitus , defedlis aliquando incer concionan-

dum viribus, quanto omnium ludlu , tanto rei Chriftianx damno ela-
tus eft. Vir plaiie heroicus, altera cum Xaiierio Indorum gloria, ciuC-
demque remm geftarum vitxque laudatiiTimie verus a:miilator j & ali-
quaiido iimilesciim eo(iic fpcrare iubent merita)hoiiores Supremi facro-
rum ludicis iblenni iudicio decerncndos diuiilirus.
HcTc duo qux adhuc fpeitauimus maiora lumina•, Barzariis Ca-
nifiusquej quorum priEcipue radiis per vtrumque orbem illuftris ince-
cac
11•!
dic Flandro-Beloica Societas. Nunc aftra cetera
-n
cxlum, leui oculorum coniectu intueamur.
, quibus Belgicum mi-
Cornelius Vishauarus, de quofa?pememiiiimus, vircandidiffimipe- corndhti

tôris,domo Mechlinienfis hiic Is ante initam Societatem annis om- fîshatttni
.
nino quatuordecim interdiu nooluque textum horrentl crine cilicium

fiiper nuda carne geftauic. Tantam fibi fandtimonias opinioiiem colle-
gerat apud omnes j vt eiiis vit<E a6la conicriberenc mulci , perque alias
terratum oras circumferrent iieque iam efifet vUus Bclgij angiiins , quiii
5
Cofnelij nomine peribnaret Diuinitus de inftante Sociorum aduentu

.
priEiTionitiis efti&jpoftquain veneraiit,diuinitus a^des illorum hofpitales

edodlus. Comelium Belgarum primum in Belgio adicripiit Faber ( nam
Caniiium pauloante adlcriprcrat Moguncia: ) anno m. d. xtiii. Vnius
accenlis plurimis valuin ad exempIuiTi ; & ingens Societadparcacom-
mendatio eft. Teftatam communi voce illius ianolimoiiiam ad paciert-
Lydium lapidciri exploratums Faber, mille hominem tcntauit mo-
dis.Stradx iuueni concionaturo Vishauicum iain proueolum ±tatc, toc
graucm meritis ,& colleda ianditatis famu nobilem , iubebat ire co-
mitcm ad L-cuam, & geftata clepfydra in iiiggclli gradibiis attemperare
ipatia dicendi. Scxcenta IiLiiufmodi fliere experimenta,quibus Comelius
nihilofadlns impaticntior, virmtem iiiam vere auream probiurc,ex coque
tempore ilimmo in pretio apud Fabrum Sociosque fuit:, ipiumqae adeo'
Ignatium. lUud in ipib Fabro edidit memorabile. PrtEcocem Louania
abitum in Lufitaniaiti paranti , parua prece tertianam, & iiinuhnoraiii
trimeftrem , AcademiiE illi fruoltioiiiiimaiTij iniecit. lulTus dcinde pre-
cem verteie, pcpulit rcpente morbum , vti iupra diximus, quo iam Fa-
ber depofitus ab ipfis Medicis habebatui•. Infiiiicus, Comcliaaudorc,•
Religiofam vitam ampledentium fuit numerus Caffcimonia: iliauilil- .
mum odorem amoremque , quiburciim ageret , afflabat ; ipie perpetuo

feruauk illibatam. Meilanac in Sicilia ( vbi primiim Societatis Tirocr-
Rrrrr miuu
$66 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESV,
nium illo Maiîftro fuit prouerbio ferebatur , nuUam viduam virgi-
)
nemve quancumuis nubcre deliberatam , poHe vel breuiirimum cum

,
Coniclio liiftincre rermonem, quin ftacim, mutad meiitc, iii ieruand.r

ac Dco conicruandc-E caititatis defiderium exardeiceret . Id ad iocum
expermrx tres haud ignobiles filix, iam nuptiis addidr, conipirationc
inina vno tempore apud eiim noxas confeilione deponunt. Serius repen-
te fit iocus momeiito alia poft aliam animo mncatas , nuptiis valeic
:
iuiTis , C R I s V Sponiiim elegere. ObftLipuit viiiuerfa ciuitas; &r

iilx ipix c\\ix ludiiin fadura: vencranc , commucationem fuam iine
fine mirabaiimr Alteram capillamcnti venuftate gloriofam, & ad ibla
.
caftimoniie Rcligionisque trepidanrem nomina , monuit Cornelius;

breui paciias iii ipiis quos tantopcre adamaret crinibus daturam. Dedici
caput rcpentino capillorum vitio deformatum , ac turpis caluitics fecuta
perfuaiit Religionem Perfpedas habebat animomm latebras Visha-
.
UiEUS ;&viiiim aliquem in confeilioneneicio quid grande occnkan-

Beyeriinck teiTi improuisa fccleris manifeftatione ita perculit , vt coUapium pro
moitiio bene diu habereiit omnes , donec Cornelij precibus ad vitam

reuocatus, publicum miraculi teftiinoniiim ipiemet dixic. In fingendis
ad perfedlam vitx rationem animis nihil Vishauxo fortias , nihil fua-
uius. Ab eo Tiroaum MeiTaiiiE Magiftro mire fe edodum , & fcru-
pulis plurimis ac moleftiis erepcum ,fatebatur lacobus Ledelma; dnC-
que dida ac monica tanti fliciebat, vc in libclliim, qui hodieque aiTerua-
Hifi.socict. tur, accurate iingula referret. Sed nulla res virum a^qiie celebrauit , vt
p.i.hb.s.
frequcntiiTima daunonum ex inieiTis mortalium corporibus extermina-
tio. lucundam Cornelius habebat cum illis belluis depugnare , &:longe
deiidcratiiiimum adilantibus fpcclaculum dabat. Id C3.nffx fuit, cur eo

muneretantum ftrepitum adferencediu abftinereiuiTus, iniignem ani-
mi a:qiiitatein domefticis externisque hominibus ad miraculum proba-
rit. Conftabac enim,illius maxime vocem accidere formidabilem tecer-
rimisillis geniis,& Cornelius ipie hanc fibi gratiam diuinitus conccC-

iam noLierat ac nihilominus nec verbo vmquam ncc figno prodidic
;
grauem iibi eucnire illius tam rarir poteftatis iiirerdiotionem. Obiit

Laureci placidiilime, quamuis adhuc vires beiie robufto corpore confta-
rciit. Oculi mortuo hilariores os vennjftius , & viuo rubore fufFuium:
;
animi fandimoniam, fi aliunde neicires , cadauer ipfum ceitiiiimis lo-

qncbatur indiciis.
Exempli vim elTe maximam tunc euideiiter apparuit , cum Louanij
Visliauxus iuo iii Societatem iiigreiTu miiltis poft
apertam oftendit ie
dMfihi viam. lUumPetrus Faber , noii iftemagnus, fedakerei cogiiominis,
2>, '^'-^*
P^"^"^ erantHallr• illum Leonardus KelTeliiis.Herines Poen Joannes
f«i;,/«. ÂuiiUoniLiSjMaximilianus Capclla,Daniel Parebruckjacobus Duacen-
tr.Lm .n fis, Tliomas Poghius, Adrianus Adriani, Nicolaus Goudanus,
Corne-
lius Brogelmannus, Antonius Vinckius, Nicolaus Lanoius, Lambertus
t(m
Caftrius, aliiquc Belgamm mnki, haud magno temporis intemallo ie-
cuti iunt, priEfl:antiindoleiauenes,artiuinMagifl:ri,& primam Philoib-
phi.^ laudem adcpti nonnulli , fcd & plerique iam Theologi^ Bacca-
laurei ; quorum deiiide alij rcxere Prouincias, alij mira eruditione iii ce-
ieber-
t
icberrimis Europuc Academiis,ipfoque Trideiitini Concilij auguftiiliino
theatro clamerunt.
Nicolaum Florenrij a patria dixere Gondanum Bergizonlij Pail:or : NicoUiu
crat quando ad Societaneni acceirit^ ineratque in hominc facultas dicendi ^««'^^«'*»»
iline mirabilis, &: inftmmenta nacurie accjue dodrin^. kaque celebra-
bacur vbique maximis laudibus cumque refcinet populus eum ciTe di-
:
diurum, occupabantur diii ante rublellia, proximisque cnrrebatur e pa-

gis. Frudum ex ea vinea tnlit ciuimodi^vt veicentium cselefti pane fre-
quentia veteris Ecclefia; facies exprimi vidcretiir, Opponebat ille fe au-
dadiGr hccieticis^ & abduolam a Catholica Religione plcbem in iinuin
Eccleiix reducebat, ipfis hoftibus admirationeperculiis. Ab Ignatio
in Italiam cuocacus j
piima Venetiis poiliic fLiiidainenta Collegij . Bo-
Yiomx bonorifica Docloris iniignia indepcus , Ingolftadium abiit , vt
partes Alphonfi Salmeronis impleret> Ex ea Academia Viennam traar-
Ferdinando Romaiiomm Rege ^ imperancc Ponti-»
latus eft, poftulante
fice Ignanoque. Inde Romam ad prima Societatis Comitia profedusj
iterum in Germaniam ad Wormatienic Colloquium dimitticur , nomi-

natim poftulatusa Ferdinando Rege: lemque ibi Catholicam aduerfus
ha;reticorum potentiilimum &: famoiiilimum quemqiie tantis animis
propugnauit, vt,ciim x<gci ad dimicationem acceiliiTet , atque a Medi-
cis cabc confumendus iudicaretur ftudionim diurna nodurna-
, in ipsa
que contentione valetudini iic reftitntus. At malo iterum recrudercente
tandem Bclgio
vocanc piis adhorrationibus tantopere
j
',
redditus eft primusque Louanij Pa^dagogia qu^
vt Redorcs ac Maaiilri
aliam breui iuuentutem cumadmiratione & gaudio ientirent. Aciiib-
jnde Goudam a iliis ciuibus inuitatus , vbi pro concione audiri cce-
pit, tanta vrbis iecuta eft commocio, tamquam ciclo lapium liominein
accepiiTet.
Sed prima Goiidani gloria , Pij IV. iudiciumcfl:
is, pro caqiiam :
de viri virtiitedo(itrinaqueconcepeiatopinione,Legatumilmmin Sco-

tiam ire voluic ad Mariam Smarcam Scotomm Reginam , morce
Francifci II. Galliaium Regis vidua ie reccpcrat ad iuos, parcim confo-
landam,partim adhortandam incitandainque,vt ad Concilium Tiidcn-
tiniim mitterec Epiicopos, auitamque interea Religionem in iuo Regno
aduerfiis vicinum Anglia: incendium conieruaret Erat proftrata cliiti .
valetudine Goiidanus•, ac nihilominus boni publici obedientiaique ftu-

dio,pIenam laboiis periculique prouinciam longe ante falutem iliani
habuk. Louaiiio profedus eft, duobus Scotis nobilibus in Societatem
iam receptis, Edmiindo Hayo & Guliclmo Crictonio comicatus ^ qui
maximo viiii in eaiegatione faeiiuit. Vix ad Lech^ pormm ia Scodam
appulerant , cum ex Catholici cuiuidam iiicauto ad hxrecico-
rum aures Miniftrorum rcs tota cclenime peruolat Extcmplo toilunt e .
iuggeftibus vocem , adefle ab Antichdfto ( hoc illi nomiiie Pontifici

Romano odium & infamiam qu.xrunt lefuitam Legatum, qui Regi- )
nam dolis donisque corrumpercc & nouum euerterec Euangclium.

,
lam harretici dommabaiitLir , maximeque fpurius Reginx fracer,Prior

S.Andrex , qui ante illius e Gallia reditum , eiierfis templis , Regnum
Rrrrr 2. occu-
S68 IMAGO PRIMI SMCVLl S C lESV.
occiiparat. tamcn Cacholico ritu in fuis xdibus P.egina ob-
S.icrificium
tinebac. Ccccriim Religionem ncc licebat ab(qLie Ordinum Regni con-
iientLi rcilicui -., & apparebat pleiOique ,
rcs tentaretur, rcpugnaturos.
Adhxc aditus omncs inteicluibs obieptosque PiOcercs & Confiiiarij
ita
tcncbant, vix vc tandcm Apoltolico Nuntio iemel acquc icerum pene-

trandi ad Rcginam potcibs tucric per poiHcum admilTo, cum ea ,
fratrem reliquosqne cullodes de induihia ad Miniilcllum quemdam

incereaaiidicndum ablegailct , . Mcmoratu difficile eft quantum gau*
dij cx Goudano viib auditoque accepeiit pra;ibntiirima femina, quan-
tum acccpcrit animi ad tucndam Fidcm Ex Epiicoporum numero .
quos conucnire ftuduic Goudanus, & quas habcbat Pontiiicis litreras

rcpiM-ientare ; nemo eft aiilus lerc illi crcdere, prxtcr Dunkcljx Pra^-
lulcm ,
qui palTus d\ ad fc vcnire Itali mercatoris habitu , cui Epiico-
icilicet pecuniam debcrct Vbi in iecretiore conclaui PontificiiE
.
f)us
itteix piolatx iiinc ambos ea vis lacrymarum opprcilit, diii vtneu-
:
teremmpcrc in vocem potuerit. Interea diligentcr ad necem Gouda-

nus quarrebatur euenitque , vt mercatorem Galkim riir,e fatellites iia-
:
dli ,ranqiie illum clie iuK ementito babita Apoiliolicum Nuntium,

male vcibcribus muldiarint , omni licetconteftatione negantem ieie elTe
cnm qiicm qna:rerent : ac forte etiam confeciilent hominem , niii m
vrbem retradlus pro mercatore qui erat agnitus fuiiTet . Ita libcr di-
miiius eft, acceptis verbeiibiis ditior, merce profed:o haiid paulo iis
quas tradabat vdliore , ii vti nouilTec. Portus qnoquc omnes obiede-

ne acceptis a Regina litteris' exitum Nuncins iniienirer.
rant hicrctici ,
Ac Hayus Crittoniusque aim fidcli nauta padii, vc aliquot a portii mil-

libus opperiretLir , eo per fcapham emiicre Goudanum . Qui perfun-
ilus lcgatione ,
,
qua Latino iermo-
aliquot deindc aniios Louanij vixit
ne hortatus Academicos, qua facras Paginas inrerprctams , donec mor-
bo laboribusque confumptum exilinxic annus m. d. lxv. qui ei verac
quietis initium fnit.
l^coUiu Huins maxime viri ilimulatus exemplo Nicolaus Lanoiiis Fur-
Lanoiui,
-^^^^ Canonicus , animum ad Sociccatem applicuit. is qui poftea Ger-
maniiE lecundum Prouincialis fnic ,qniqiie in Gcnerali prima Congre-
gatione,niortuolgnatio , ad fuprcmum noibi Ordinis Magiilratiim
nominatus eft ilifii-aaio vno cx viînti , cum Paicliaiius &c Borgia &
vnum rcmlilTcnt
, Natalis quatuor , cctcra Lainius.
LeonardM Scd ad Leonardum KelTelium , & lanotimonia vizx , & perpctiia

KcjfeltM,
gubcrnationeconipicuum, ieCeconuertatoratio. Louanij ,
qucepatria
Socicratcm admilTuseftaFabiO, cumque aliis vndecim Bel-
illifuic, in
gis in Lufitaniam mifllis ad Siinonejn Rodcriciiii-n amplificandoCo-

,
nimbnccniiCollegio,quod loannes Tercius Rex Socictati noftrx cxci-

tabar.Simon ex duodecim illis rcmiiit qiiinque , & in his Kcflelium,
fcu valemdinis caufsa, cui pcregrinum cxlum obcrat ; feu quia Liiiitani
Proccres iniquo ferebant animo , Collcgium Conimbricenie Iûficanis
Indisque ereolum occupari ab exceris Faber reducem Kefielium conti- .
nuo Colonienfibus Sociis fpe futiiri Collegij iftic degennbus priEficir:

quam jllc Prxfcdluram fuiHnuk tanto cumrerum iucceilli, vtmature
adeo
adco ex Luiitania ad hoc remifilis fniflc vidcatar . Ex eo die KciTelius
quoad vixic Societatem Colonix gubcrnauit. Multa lilic fupra natuic-e
,
vim ab iUo patrata Prxpolito cuiuidam Cocnobij rogams , vt ad

.
Ccenobicam morti iam proximum accurreret paruit. ^^êr delcolatus ,
viiculc Keiklij, colledis vii-ibus, ab vkima puentia vitam iuam repetcre

coiihtcndo iiicipit. vixqiieiam cccperat, ciiin eccc tibi vis morbi rcmi-
fit: iicque finierac , cum leuatus omni morbo iurrexit e cubili , ruisque
pcdibus ingrelius ci\, qui paulo antc ad ilipremum ccrtamen rile fuerat
perunolas . Alium occnpato corporemalus ipintus exagitabat
is vbi :
rite noxas apudKelTclium cxpiauic , concinuo dxmoiiem ab icexcuiTic•

ncc cnim diutius habicarciatanas poccrar,vbi per Sacraincnmm reconci-
Iiacionis ius amiCerat domicilij Scd illiid in primis illuftre ad pofte-
. &
lOrum memoriam commemoiandumj qtiod Keflelio noiho cum laco-
bo Ledelma dc quo iam femcl iterumque meminimus , Colonix inter^
-
,
L• cdlic. Compluti in Hifpaiiia, atque in GalliaParifiis, mukiplici rc-

rnm icientix nauarac opcram Lcdcima vtiobique cum ingenti ,
laris ingcnij fama, quando Louanium quoqiie iua ipilim traxit inexole-
biiis icicndi cupido Hic Patrum familiaritate viiis , maximeqne Petri

.
Ribadencirx tandem, poil longam icptcm annorum lu(5lationem,So-

,
ciccati fe dcdic , admillusque eil annum xzatis ageiis tertium circiter ac

trigcfimum , exquiiitillimx doclrinx prudentiarque vir , comparandus
plane cum paucis. Louanio iter P.omam intendens , dum forte Colo-
nicE Cosnobium vifit Carthufianomm, pciquc iingula oculos ac men-
tcm ftudiose circumfert , & iolitudinem ,
quictem, facmmque illud ii-
lenrium admiramr cocpic paulatim animus ad eius diicipIiiiiE formani
•
propcnderc. ac prope iam abeiac vc initam a ie viam damnaret , cum re-

pente Lconardus KelTelius, calune, animpuliu Numinis potius , fuper-
iicnit, vkroque Ledcrmam compcllan?;, Noii hic iuiic omnia, mi frater,
inquit Habet
. Christi
Iesv PvCgiiia Sponia vefticum aureum
pukherrima varietatediftiaotum. vero Iii ilint, prxterhos alij& &
ilint inulti veie homines Religioii, qiiorum Deo funt accepta obiequia.
Eam vocem Ledefma iion hominis , led Dci ad cogitationes iiias ram
apteatccmperatcqucoccuncntis intcrpuetatus , prima coniilia rerumpiic,

magisqueenamconiirmatuscll, qiiando haud inuko poft nouum ab
eodem Patre accepic oracLdum. Inambulabat domi Ledeima, de cafti-
tate perieuerantiaque iolickus, qiiando hxc Dei dona elTe cogicabat, Fic
obuius hic quoque Keiklius , atque ex improuiio, Certus efto , inqiiit,
Deus tibi caftitatis & HxCit primLim
perfeueraiitix dona concedet .
Ledeiina attomtus, vndc ea viro nocitia; tiim Deierga fe beneuolentiam

veneratuSj puliis ex animo anguftiis , refpirauk. Hocquoque KeiTeko
accidiilb memorant pvodigioium Ignatij vidcndi magiio ardebac de-
.
iideiio , eaque caulsa P.omam cogitabat. At IgnatiLis eum Colonienfi-

bus necelTariuin exiiHmans , vetuic abire ftatione atque interim icribe- •,
bac, ii Deo gratum foret , aliis miUe modis voti compotem facile futu-
nim Enimuero gratum fuifle Deo res ipfa comprobaiiit Ignatium
. .
ipiraTltcm Romx dkiina vis Keiielio Colonixfpediandum, &:,qiiod

mirerCj cum otio alloquendum ftitit. Ceterum Leonardus tametii Co-
rr r r 5 loniam R
loniam fuam pcrpccuo excolcret; Noniomagum tamenBelgij vrbem,
(1110 Ipes vocabat magna CoUegij, fubinde cuolabat. Ibi ad eum canti
confitentiiiin fuere concurlus , vt, quamuis dies totos iui copiam face-
ret,x^re tamen mukitLidini faccret iatis. Aftinnabat tale fibi iiihil vmA
eos inchoarcc.
centcfimum tantos
pLdchiis
;
Ncgabat qiioque hofpes

in ea vibe fuine 5
qiiam vili veniiTe nec audiendis illis folcre defangan, fed tam recenti-
bus fuiiie viribus poftimpoficum labonbns finem, quafi tum primum.
eius Caiionicus
haud pcrindc boniis exitiis refpondit. Pia vingo,qua:

iilitiis
fuos Canifios, Pecium & Thcodoricum, roroiis filios in Socierate habe-

, aiinum ante
vel audicos ardores.Tain
bat, xacs fuas & quamdam aream Lconardo in Societatis vfum obtu-
maximercpLignantisconienfum aureis mercataodliii-
ieratjac fratris fui
gentis, donarionem rke confecerac. Id vbi vulgatum eft, piimariorum
^
noiinulli confcientia praua; religionis contrariam fibi Societatem fore
intelligentes , fidis criminationibus
Religione nutancem.
iii eam commouent Senatum
Extemplo Senatus rcnuntiari KelTelio
iuiTit, vrbe facelTerec. Aderac tum ipfi illi virgini moribundiE Leonar-
diis , & migrantem animam coniuetis Deo precibus commendabar.

, &:
Quo iii munere eum interpellari haud func paili familiares. Vbi ilia
exceiiit, accepto Senatus edid:o,per fummam iniuriam do-
mus ipsaqiie eijcicnr ciuitate. liaud impune profedo: nam & Conful,
qui priEcipue audoL• facinoris fuerat, gemiiia prole in akercatione mu-
tiioferro necata oibatus cft, breuique tertium ipfe funiis acceilic. Se-
natorum alins, qui pionuntiarat ediolum, leiita febre, &j quod triftiiis,
defperaca animi falute coiitabuit.

D^wiel Idem qui Keirelium dies, dedit & Societati Danidem Parebruck
^'"'^^'''"^^Teneramundanum , magni animi virtutisqLie viium , cuius maxime
patiOcinio leuata prima Sociorum Lonanij egeftas. Rem puarclare iii
Sicilia gcflic Panormi, Catana;, aliisqiie locis ; ac praecipiie in oppido

vbi
italaj &
populum & Abbatiam Monachorum fanfti Bafilij
ad cgrcgiam Chiiftiaiiai vitas formam excoluit; Gnrcisqiieeorumdein
ritibus, quos per impmdentiam dcfpiciebac popukis, publice expli-

catis,quam merentur auiiloiitatem venerationemqLie conciliauk. Incer-
dum &per Dioeceiim Mameitinam omnem exciiriit, Apoftolico ritii
oppidacim & pagacim catechifticas inducens fcholasj ne^ cum viarum
iTiodo laboribus , ied cum fame, iici, rerumque quas nacura deiiderac
inopia ludatus , ajqiiiffimo fempei' animo la:coque , & ad dicendLim
qnaiftionesque grauiiriirias cxplicandas femper prompto, tametfi &li-
^
brorum copia, & otmm ad commentaiidLim deefict. Ad Palarftin^
facra loca ab impietatis tyrannide vindicanda iiigens erat homini ar-
dor, eaque Tpe non modo aliis difciplinis pedus imbuerac , fed
cam quoque linguam & Hebra:am didicerat accurate. Inter hxc ftu-
-
dia cum clTet Montis Regalis Re6lor, Panormum forte digrelTus, mor-
bum morcemque non iinpiOuifam inneuit . Multis antequam obirec
Panormkano Paulo Achilli, & ipfi Prouinciali Hiero
diebus, Redtori
nymo Domenecco(a qiio hxc confignata litteris accepimus) confir-
Jnauit viiurni iibi eiTe iuuenem vna cum duobus comitibus, ac denun-
tiaiTe,
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIGA. %7l
tiaiie, morcem ipfo ChRisti Natali a meridie oppetendam. Narranti
fidesdmide habita, propter vim morbij cum nemo Iperaret ad eum
diem extrahi polle vitam. Extrada eft tamen, ac tunc maois de vifi fide
ubiratum, cum cauiia mortis noua nulla appareret. Ac ille nihilomi-
nus, planc vti prcedixcrat, poft meridiem, leniter ore fubridens, vix iin-
gultu edico, vinculis folutus eft corporis. Inter cetera xternie felicica-
,
ris iiidicia habicum eft, Collegij Regaliscontinuo poft eius mortem
fada res melior. Nam migraturo Patres certatim multa commenda-
rantj qu^ vc alacer acceperat, ita fideliter exfecutus, fai Collegij me-
mor haiid diibie credebamr.
At fi quem vimm Belgam illailrem, deque ipfo benemeritum Bel- îd,rtanui
gio, habiiimiis;isprofe6loeil:Adrianus Adriani, domo Antuerpieniis, '^^dnmi^
de quo non pauca piimo huiiis Libri Capite commemoraca funt. Ad
Societatem ineundam prxuia Vishauî duxere veftigia. Eum Ignadiis
Romas , poftea irter Socios Angelum non dubitauic
vbi pertradtauit
nominare, morum alioquin acerrimus cenibr. Difficilem periculo-
famque corporis feolionem, vrgente vi mali, palTurus aliquando, noile
defignatam carnificinam praEcedente, cum ingenti fiducia Deum ob-
reftatus, neceiiitatem fibi tam grauem fubeundam deprecabatur. nec
fruilra ; vox allapia eft, Sanus efto: &
repente ad precantis aures clara
cum voce fublatum malum, & fankas reftituta. Pnerum trimum diur-
nis nodurnisque dGemonum fped:ris miiere agitatumjCohorrefcentibus
pilis, ingenti membromm omnium trcpidatione, adaram fifti iuilit;
vbi facris ipfe operatus , parentibus filium incolumem omniqiie ddii-
ceps infeftatione liberum reddidic; cuius etiam fratrem natu maiorem,
CLim in eafdem fpeolroium formidines incidilTet, eadem rationc curauir.
Viuebat Louanij in diu^ Clarae Coenobio Aleidis Lutenia , virgo ari-
nos nata quatuoi ac viginti ea cum fextum iam feptimumve diem
:
morbo conflidaretur , ardcntiirime poilulat acciri ad fe Adrianuni

Colleaij Sociecatis Prxpoiitum. Ex illo prasfente fcifcitatur , quid dar-
monibus identidem inrultantibus,noxasque vitê prasteritas exprobran-
tibus, refpondere oporteat. Adrianus mitti adfe dasmones , ii redirenc,
iuber, fe vtique illis rcfponfurum. Fecit quod iufia erat virgo, & poft
dimidiatam nodem animam exhalauit, Nonis lannarij
placidiffime
anno m. d. liii. Multo mane Pater eam noftromm prccibus com-
mendat; cumque D. Claras templum, quod e regione tum erat, ingre-
deretiir,San6i:imonialium vna feftinanter accedit, obitum virginis nuii-
tiatura: at ille iermonem veiiientis prûcrtcns, Scio, inqnic, fcio obiifTe.
Id cum illa niiraretur atquc ad Coenobij Praefedam referret j hsfitan-
,
tibus illis vnde id refciilet tandeni AdrianuSj refpondit ille, diu fe cum
da^monibus fuo in cubiculo luiitatum, moriband:^ virginis certamen
fuftinuin'ej eam
vero expiatoriis flammis nunc purgari, e quibus intra
triduLim eriperetnr. Multis ille au6tor ad ineundam Socieratem fuir,
prxftantibus planeviris, non modoBelgis , fed Hifpanis, Gallisjtalii^
quc. In eo numero Petrus Spiga fuit Calaritanus, qui Societati poftmo-
diim m Sardinia ad ftabilem fedem primus adiciim aperuit: is,cum Lo-
uanij non prociil Dodorali laurea abeflec, repeiite Sociis adfcribi vo-
luic.
luit. nec mukis poit diebus fiiorum licteras accipic, quibus moneba-
tur, vt, poilquam Dodoriseflct cohoneftatus inlignibus , tocam fibi
Dodoralem Sc cctera pararcc ornamenta, magnificoque illo liabitu ipe-
(Slandum fc fuis ciuibus pacria:que repixfentaret. Hx littera: cum forte
fordidato purgaiidisque culinx vafis intcnto redderentur , rifum tsnere
non potuic, quod ludicro iicculo tam pulchre cilec illufura . Adriani
quoque virtus odor Cornclio Croco Amfterodamenfi , viro
vit2E fuic
prcTclans naturx ac gratix donis ornato qui, vt Melanchthonis Gram-

:
maticam eliminaret, fuam ipie edidic ; &

a loanne L•ultao Rcge ad
Conimbiicenfis Academia: initia magnis honorum inuitatus illcccbris,
irc noluic, ne patria: iiuientati ^ quam aduerfus hieredcos in Catholica
infticuebat Fide, deeiTct. Tandem humana faftidiens , Societatem iniic
quinquagenanus j brcuique moibo conilimptus , quam ferus ad vinesc
Dominicas laborcs acceiicrac , tam cicns ad denarij mercedem peruenic.
Ec fane erat Adriano admirabilis quiedam in a6tionefLiauicas, qua om-
niumin fe amorem beneuolcntiamque ita prouocabat, vtiiisinani-
mos quo Vellet ducendos habcre videretur Communem illum vrbis .
Acadcmia;que dicercs parentem.Louanij viuis ei-eptus eH:,paridomefti-

corum extemorumqnelud:u,anno m. d. lxxxi. actotius Vniueriitatis
hiimeris elatus, tefte Ribadeneiia, immortalem fui memoriara reliquic
cum opinione fanditads.
<iAndreai Eft, & meiitOj viris iTiagnis accenfencius Andreas Boccatins, qni
BeccMtim, Apbftolici pedoris ardorcm in fua maxime Frifia prodiditj quciriad-
modum fupra indicatum. In fumma laborum contentione vitam du-
cens afperrimam, 00
pane ac pifcc contentus, bibens profluentem, fo-
lo ftramine cubans auc aiTere, veftem quotidie cilicinam indutus, haud
vulgarem vel apud Fidei hoftcs fandlitatis famam obtinuic quam res .
qua:dam,haud iane fruftra in miracnlis habita, magnopeie conmmauit.

loannes Bartelius,Senatoriogenere oriiindiis iuuenis, liipremis munitus
Sacramentis exceflbrat e vica,iamque alteropoft mortem die cfFeicndum
funusdomeftici curabant cum genarum vnirubram infiderc maculam
•,
animaduertunc, monftroque attoniti , ad Boccatium accurrtint. Adic

ipfe ad cadauer, cfFerri vetat, prcv.cb indicit. bidiium vota fnpplicatio-
nesque tenuere. rcdit deniquc ad vitam Bartelius, perculiis horrore ipe-
(ilantibiis. Ad rei famam ingens fit vndique homiiium concurfus , ad
ipcolandum Bartclium, Boccatiumque, quem miracuU audorcmom-

ncs prardicabant. Nec repertus eil adeo contLimax , qui fidem prodiîo
abrogarc fuftineret : non enim
fola priefentium audoritas , fed ipiins
mucata vita moresque loquebantur. Nam ciim diiTolutus antea,
Barcclij
multisquc dcditus vitiis vixiiTet, iiunc temperans modeftusque agebar,
& aliorum vitx licentiam pcrftringebat tam acri oratione, nulli vt du-
bium relinqucret, vifum iibi elle leriiin qux poft mortem in a:tcmi-
tatc aguntur,llatum. Patrem vero Andream SociosqLie aftirmabat di-
uinitus miindo datos ad crrorum caligincin ex animis morcalium pro-
pulfandam. Sed illud omncs tenebat ftupore defixos, quod conftabat
eum nefcilTe litteras, & pra:tcr patrium fermonem nihil vmquam locii-
tLimj & tamcn variis nimclinguis prompte loquebatLir,iiiclamans Dciim
iacris
i
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. %^
facris maxime infenfum hominibus amore pellicum implicicis, atque
inllare miiernma tempora pelliimdandx Rcligionis , numerumque
Eccleiiafticoram ica breui imminimim iri, vc vnica omnes neqoe ma-
gna menia capcre accumbentes polTcL Hic eft iUe Boccatius, queiTi
€x AntLierpienfis templi ara iandiiTimam hoiliam pcr medios armato-
rum globos intrepidiim extulille nairacum cil in loco. mulcorum
aniioram non iolo in BelgiOj fed in Pruilia & alibi exhaurtos laborcs
dum in eorum prÊmium a fuis Moderatoribus Iiidias expofcic , mon-
tur Louanij anno M. D, lxxix. peile fublatusj qiix tunc ea in vtbe ad
quadraginta hominum millia extinxir: ex noftris autem, pra^ter Bocca-
tium^ occubuercloannes Gulielmus Harlemins Reclorj magno ingenio
vir, ac Latinis , Grjecis, Hebiaicis litteris perinde eruditus^ in docendo
Theologia: cuiTiciilo Bcllarmini collcga qiiem dQitrinas gradu Sc
; &
actate ruperabat. Vrrmams irem Goilloniiis, is qui Lojtienfcs Mona-
chos cum iniigni piis inftruxcraL meditatiotiibus , primusque
Sociis Pragenfibus pnêlTe iulTus tuerat ab Igiiatio. Renerns Reneri
nuper Aiicaerpiar Reôr, nuncexilil,dLim LouaiiienfisCollegii giiber-
nacula mortuo Harlcmio lufcipic, lue correptns immoricur. loannes
lacobi Aftenfis nuper Legatum Cardinalcm m
Prniliamiecucns, deiiv•
de Traiccleniis Collegij Re6lor; vnde cum luis eietlus, fepulchruni
quoque fuum reperic Louanij. Alios prascerea ad duodecim eadem lues
abiiiinpiit.
Quid nunc Heniici Dionyfij Traieênfium Apoftoli labores lo-Henmm
quar, vitazque fandimoniam iingularem ? Jizcma. viri meinoria eftj '^'"Vr^''
quara nec dominaiitis ca vrbe harrefeos liuor exltingnet. Is domoNeo-
maguSjTheologiam docuitColonia: & ad fummi templi ruggeftum
5
vocauis, magna cum dignitate frudiuqae perfonam iuttinuic. Poftid

Academix Dilinganas Rciilor folenni ritu inauguratus eft . Denique
Traiccliad Moiam confedir; vnde nec ab Holio Cardinale in Pmf-
iiam abduci potuit,obftance lcilicec Albano Duce^palam profelTo, Dio-
nyiinm vnum quantouis milicari pra^fidio fibi elle potiorem, VcCa-
tholicorum amorcrat, ita terror h:£rcticorum in quos , quod tempta :
concioni dlent angiifta , aperco ca:lo fulminabar. lllius ad concionem

prodeantis latus, domumque redcuntis, ftipabanc aduerfus ha^recico-
rnm odia carbonarij armati tamquam fanguinem
militcs Pr:rtonanij
vicamquc pro fuo, fic vocabant, Apoftolo proiundereparan. Binata-
bulis confignaca prodigia poiTidemus. Venam peftoris ex dicendi con-
tentione ruperat Dioiiyfius : hinc tabes orra, ex cabe mors. ^grotanti
lac caprinum defcrre confucuerac pucUa ab ipfis muta incunabilisj fed
proprcr morum innocentiam viro fingulariter chara. Hxc , illo iam
mortuo, nocte quadaiTi vfiiim accepic lingua:; fubitoque exclamans^Pea-
trcm Dionyiium muka lucc confpiciuim iibi adftitilie confeiTa eftj Sc
fermoipie miracLilum loquebamr. lUud etiam illullriu cum Nicolao :
Scrario, nobili viro, atque in D.Scruatij Decano , haud vulgaris coa-

tratla amicitia fuir. Pepigcre incer fe de commnni amboram fepLilchro,
Priormorbum morcemqaeincunit Dionyiius: biennio poft Decanus;
cuicumuliam fa<5tiui dum veniunc vcrpillones, ecce tibi receilifle tcr-
S s s s s ram
ram
ad
ipolite
latus
,& niidatum feretrum Dionyfij , locumqLie condendo
coipoii aptiilimam confpiciunt attonici. quo ibtim vnlgato,
vniiicrla ciuiEas ad Ipcol-aculum etfura, ingews prodigium magna voce
«-> j
Theodort-
•
i-wCi»•*!»•-
^<>
prajdicauir*
_
Amlk-rodamum quoque Societati dedit
ricum Gcrardi,pro qualem virum, liviuere haiillet is Louanij
niiun coiifenfu indicum prima Philofophia: lanrea donatus cuin
r -
di^num memoria Theodo-
1
,
om-
luris
iliidium, non fua icd ruorum voluntate gnftalTec , iii Sociccatis amorem
tanra vi exaiiitj vt,arrcptoRomam ad Ignatium itincre,ne parcntes
quidem Maitinus Olauius,
iniJGicndas moras mctii duxerit lalutandos.
vir in peiTpiciendis ingcniorum dodbusacucilTimus, in probandis pro-
pe taftidiofiis, fatebatur,cx magna illa lediirimaque Collegij R.oma-
ni iuLiencnte ad totius Sociecacis ieminarium educara folum efle Theo-
doiiciim,in quo omnino nihil defiderarec. EumLainius in Poloniani
Petro Caniiio ad rei Catholicas iii Rcgni Comitiis cutelama Pontifice
legato comitem ire iuifit. Ac in ipfo innere vbi Viennam attigit, fta-
tim morbo eft: immaturLim fane Sociecati no-

correptus exftindusque
ftr.Tjipiiqne adeo Catholicic Ecclcfiê funiis. PridiequaiTi moreremr,
deciimbenti adciac TheodQricus Canifius Petri frater, cum quo iamdu-
diim ardam Louanij familiaiicacem contraxerat, quadam morum in-
geniorumque iimilitudine. Inter colloquendum fubito ereilus Amfte-
rodamius, Concemum, exclamat, audio Angelicum, chariilime Ca-
nifi: comitare me, concentiim Angelicum audio. Poftremaeius iain
facro Oleo delibnuwcluc cygneavox fuk ad circumfuros Fratres, De
vocatione Religiosa haiid magis licct, quam de Catliolica Fide du-
bitare.
loannes Noii abiimilem monem forticus Louanij loannes Hamelius,pa-
effc
HameitHs, rentibus
Bruxellenfibus apud Zelandos oriundus, vii linguarum pcri-
tia, prudentia animi , vicae integricate iingularis. Hic Leilij iii Tlieo-
logicis collega, dum lue infedo pixilat operam , ipfe inficicLir, ac qua-
cuor ante iTioitem horis,cum iorte noftii Litanias quotidiano morc in
faccHo recitarent ad extiemum ledlulum clara in luce Ancrclum tutc-
,
larem viditjcui a Socio Adiutore nullam haberi reuerentiam indigna-

tus, Non vides, mi Fratcr, inquir, adftantem Angclum? cgo ccrtc vi-
aeo venerorque, quidem mcis, redLitaniasriterecitantium meri-
haiid
tis euocacui-n. Hanc rem ille Adiucor contrada & ipfe lue moiiturus,
lande ccftatam voluir netam infignc Numinis beneficium Hamclio

,
collatLim in tenebvis iaceret apud pofteios quas fuo ipfe iilcntio iniu-
,
riofus nobis attuliirec.
Francifau s^d iam diu Francifci Coilcri fplendor peiftrincrit oculos, mac;ni pla-
ne ec admirabilis viri quem poltremumexlgnatij tamiliaribus annos
:
abhinc viginti amiiimus. Mcchlinia; coepit, Biuxellis deiiic viucre.

Laboris fLipra fidem patiens , plurima iimiil gcfiic munia qu£E fortiilii^
,
qucmqne fingula graualTent. VailiiTimam olim Prouinciam
Rhenanam deinde Belgicam icerato gubcrnans, fimul habcndis con-
,
cionibus fa-pe die vuo ternis iimnl confeilionibus audiendis fimul

, , ,
fciibendis libiis, fimul dirpucationibus cum h^reticQr.um. veifutillimo.

quoque
LlBER SEXtVS. SOCIETAS FLANDRO^BELGICA. 875
quoque.inrtitucndis, vnus ipie par vires homme maiorcs diuinitus ac-
cepilTe creditus eft. Quis Coilemm nefcic librorum copia parempri-
mis ia Societate fcriptoiibuSj friKflu eciam fuperiorem? nam, prêter
c|uod atcnlit commune orbi Chriftiano bonum ^ illius fcriptio mulds
Batauorum millibus ad arripiendam rctinendamvcFidem exftitic falu-
taris. In tot tancisîe occupationibus , prarcerquam quod perpecuo cili-
cio flagellisque crebeirimis corpus fuiim excruciaret^ itafecums animi

vixitjVcfomnum ei nulla vmqnam cura interpolarit: qiiem nequevm-
quam, licetdiiirno labore fraftus, aut dimidiata node vix inchoatum,
vltra prasfciiptam legibus nolhis horam matutiiiam extraxic, nequi^
dem id xzaus fencx. BeacilTimx Virginis , cui fe infahtcm a parentibus
confecratLim ferebar, piiEcipuLis culror, Sodalitatcs ei in Rhenana Bel-
gicaque Proninciis primus erexic. Illins cffigiem in domo Senaroria
AntLierpi.-r, deturbato immaiii coloiTo (quod ilipradiximus) collocauit
Ciiltoii vicem Diua cumulatiirime rcpendic, fed gemino pocilli-
mum benefido: quorum alcerum, ka pcrpetuo
illibatLis caftitatis flos
nec minimacorporis commotione, ac ne praua quidem co-
feruatiis, vt
girationc in omiii vita ie pulfatum , frequenter ipfemet faillis Alce- . '
rum , conftans , quidem morbo tentata

ac nebreuiffimo vcl vniLis diei
valeciido , ad jEtatis annum odtogeiiinum o6lauLim, in tanta laborum
coiuencione. Siib vics exitiim logacus, lubenfne moreretur, cum Am-
brofio refpondit : me vixilTe non pudeat; mori autem noii
Ita vixi, vt
timeo, quia bonutn Dominum habeo. Denique cum Pfalmus ci no-
nagefimus a noftro quopiam recitaretur, & ad fingulos prope verfus
eorum in fe fententias expletasaffirmarec; auditis illis, Lo^^/fWweij^/i-
rnmreplelfo eumy Etiam hanc, inquir, pkis quam o6logenario mihi Do-
minus rponfionem referuauir; illis vero recitatis, OHendam illifdlutiire
meum\ Hoc porro, ait, a Domino iam reliquum exfped:o:qiiod a noftro
iuiTus fperare, ncdeeo quidem (c dubitare refpondit. Ita plenus dierum,
uon morbo, redcEcaci fuccubuit, cum annos fcptem faprafexagintaiii
Societace vixiiTec. Mortui fama commouit magnopere BrLixellas. In-
tegra fiiere Coenobia qux rolkriorum mittcuent aut numifmacum co-
,
piam fanoli cadaueris contaolii , vt dicebant, confccrandorum. Vaiiie

per Belgiiim Sodalitates aud:on parentarunt.
Magniim quoque rebus noftiis decus attulic Martinus Antonius Maniniu
Delrio, Antuerpia: ex antiqua HirpanÊ nobilicatis familia oriundus. ^'"'"'"'^
Acre fuit viro viuidumqLie ingenium, quod aprima a;cate adeo -"^ '
kiic, vt Iiiftus Lipiius Bclgamm Socrates Delrium asui fui miracLiIiim

non magnificentiiis quam verius appellare folerec. Eiiiidein Lipfij hoc
quoque teftimoniiim eftj necfe leginevmqiiam,nec vidifTe, acomnino
neicire,sintne Scriptores, quos non Delrius & peratrenta quidcm ledio-
ne exhauiiiTet. AdhiEc cum recineiitirsima eiTec memoria , incredibile
quamimmeDrLim do<5triniEcherauruniruo conclurum pe(flore circum-
Vigefimo primo xratis anno fcriptis
ferret. libris clarefcere ccepic : in
Supremum BrabantiiE Senatum a Philippo II.Rege cooptatus, mox
ctiam pro Cancellario ius dicere, fircoque , vixRegio prseefle iuflus
annos nacus 00
6c vigintii in fummo ftabat honorum gradu, ciun ad
Sss ss i Socie-
Societatcm rcfpexit. Ergo per cauOam negotij cum Rege tranfigendi^
iiccepta ab Alexandio Panncnfi Prmcipepotcihce, in Hiipaiiiam pro-
fcdiis, in Sociccatem fcie abdidirêxplctoque TiiOcinio, cum iam artatis
aaerct aniuim trigeiimum iecnndum,ad recolendam Modeiatorum ar-
bitrio Philofophiam , talis tantusque vir , tot libris editis clarus, cantis
pertundus honoribus,intcr Dialeiticorum fpineta veriarij & cmn ado-
lcrccntibus pLKiisqLie dspalma dcccrrarenon erubuit. Eximium illud
eft, & ad gloriam pcnlluihe, quod luftum Lipfinm cx Lugduncnfi
Batauorum^fchola ad Catholici Bclgij nobiliisunam Academiam fua
auclontate traduxit. Tandem poft docendi fcribendique celebenimoi;
labores Duaci , Lcodij, Grxcij , Salmanticaij fed pra^cipue Louanij
exantlacos, acutirsimis calculi cruciatibus conilimptiis interiit, anno
M. DC* VIII. ctim vix tricnnio Lipfius pr.Tiuiiret.
Thom^; Dc Thoma haud fane pauca fparfim iam com-
Saillio Bruxellenii
SaiiUw, memorata :.Qu.cin non ille, vc Moicos barbaram gentcm Chri-
ilianis mitigaret lcgibus, laborem leiiein dLixic? qux non alacer capitis
iui difcrimina rubiuit ? Frequencer foli ipfi per inaccelTas lionidasque
iiluas, teris & latronibiis iiifeftas, nodii peiegrinandum hieme in gcli-
:
disdormiendum niuibiis, vndenis aliquando menfibus continenrcr

immutata vefte verrandum fuic. Quibus tot tantisque, qiiamuis alias
firmus corpore& durorum paticns, exhauftus 2erninnis,in Belgium csli
cauisaremktitur, cum Scephani PolonixRegis ad Parmenfem Prind-
pcm litccris, vti fuolocoefl: indicamm. Exinde Princeps , quoad vixir,
vfus eft Saillio ad facram Exomologeiin, inrerqae eius manus fupre-
mam animam cfHauir; felicior profedo ram fidi Patris tutela iii illo fu-
premo \ adii, quam tor iuorum laudc ^-.
Caftrenfem Mif-
iioncm infticuit Saillius, cum eaqiie Collcgium Bruxellenfe annis mul-
gubemanit. Cnm Francifco de Mendoza AragonicTAd*
tis projclare
mirantio ad Ciefarem , ad Polonix Rcgem , ad Archiducem Ferdinati-
Principis '
dum, eum qui poilea Impcrator fuic co nomine Seciindus, Albeni
profedus cft, & aliquot port annis Pariiios cum Aricho-
ianoDuce, ArenbeigicoComite, Ludouico Velafquio, Pra:iideRi-
chardoto,ad pacis fcedera inter Hilpanix Galliarque Reges fancienda.
Morcem fuam prarfenfit, prxdixirque. In aula, poll auditas Principum
feminarum confefsioncs , de more operabatiir facns, iamqLiediuinuiij
panem &
calicem rumpfcrat, cum tadns paralyficoncidit. Ingensmox
loto gynxceo clamor &
comploratio. Certatim accurrere omnes , Sc
cxtremam a fandlo fuo Patic fic compellare morem habebant) pecere
(
benedidioncm. Archidux Ifabella vetabat moneri ^

at ipfe Golle-
gium palatio prxoptabat. Quare intcr aulico.rum manus domum dc-
portatuSj fLigicnte feiiiiiri vita,placidirsime,ad laborum fuorum prarmia,
dccefsir. lUud Saillio diuinitus accidilTc memoratur. Ingentem vim fan-
guinis rupta tibia efFLiderat. defperabanc Medici, iion ^ger; conce-
pto ad Virginem Arpricollenfem voco, prxfentem illam fpcdlare fibi
vifus eft, cum tutelari fiia prxfide Barbam, &
audire dicentem Filio
fuoCHRISTO Domino: ferudum aliquanto dttt-
Sine hunc
tms 'vmere . Vixit porio ad Medicorum ftuporcm , miilto quam
antea
antca vmquam fanior, ncquevllius in poitemm indigens medicinie*
At Leonardus Leiiiiis BLcchcaiius ex
dodtrinxque monumentis Prouinciam
agro Brabantmo,
haud mediocriter
]ilKiftrauic.
{ui Leomrdni
^*"»
Eum primaPhilofophia: palma Loiianij donatum Sociecati iioftra; pe~
peiit Laurcndus Norwegus: qui, quod plurimos iingulari ^rÛapcz
ignatij commentationes ad Religioium ftaciim adduceret, vulgo Pilca-
tor cR didus eilque hic ille Norwegus, qui Louanio in Sueciam pro-
fedus, aui5loritateSupremi Pontificis Gregorij XIII. ad fercndam Ca-
tharina; Regina; aducrius harrefes opem, fide , curaj labore pru-
dendaque partes impleuic ruasjvtqLieillifolatiLim, ica mulcis falute attu-
lic. Fuit LeiTiOjpra^ter ingeni) acuraenj propria qua^dam in docendo per-
ipicLiitas plane vt resditficillimas, maximequc intricacas, fumma clari-
;
tace diliolueiet. LeiTium ex omni terrarum parte conililebant dodi ho-

mincs, & Albeitus Princeps illo ad i'Cs grauiiiimas freqiieus vtebatur.
Paulo V. Pontifici Maximo nouum de lure luftitiaque commencato-
rem quis nefcio commendabat: Pontifex manu volumen Leilij profe-
rens, Hic vir, inqitit, hic prxilitic rem. Haud minor Lcfiio virtus,quani
rcienda fuit. eo paupcrcatis ftudiuiTijrara fubmiilio,a:quitas
Iiiiigiie in
animi iiiconculia, quam Louanij maxime probauit in illa tempcilacc

Academicaicuius audorcsadco numquam vcl vcrbo audituseft Ixdcre,
vc non fecus ac ilbi amicilliinos fincero compledleretur affecflu , hono-
rc cximio dignarecur, benigne paiTim apud obuium quemque excufa-
rcc. Mens in illo hiimanis omnibiis maior, ered:a femper in Deum: &
vc c^clcftem in terris vitam agere videretur. vidu parciilimo ac paîae
nullo vires vtcumquc iuftencans, diuina vel leditabac ailidue , vel fcri-
bebatj vcl, ii accedercs, ita loquebacur ad guftam , vt plenus liquidiill-
ma animi voluptate difcederes. Vultus ipfe ran6timoniam rpiuabar,
In imbecillo iiiterim corpore moiborum examen erat > numero gra- &
iiitate certantium : quibus tot malis , fed pra^cipuis calculi doloribus
aliquando ruperatus, exmortalicatis ergaftulo in Beatomm tranfiic do-
inicilium,vbi,diuina tefte Pagina, luititix Dodores fulgenc tamquain
ilella:. Qiiornm in numero & LeiTiLim fplendere, indubkatum nobis
reddiinc qaotidiana prodigia qua: haud cemcre circiimferuntur. Am-
plius quindcna, iuratis ccitibus Medicorum iudicio
, nec paucis, &
comprobata ilint; plura patrantur in dies. Sed ea res quoniam ad
eminentius pemnet tiibunal, iingulanbus commemorandis tautiiper
fuperredendiim mihi fentio, dum maior accedat audoritas.
Nunc ad Caiolum Sciibanium, Prouincia: noilrie vclut parentcm, Caroius
aliquando veniamus, virum cuiuis fiin(5tioni, cuiuis fcriptioni pa- •^'^'''^'«-
«>w.
rem. Fiiic ianc Scribanius ingenio doalrinaque excellens , iudicio'^
prudentiaque pa:ne dicam incomparabilis . Rerum, qua^ pugnare
quodammodo inter fe videntur , admirabilis in eo focictas ; genc-
rofiiTimus animus cum infigni fubmiiTione fumma amabilicas cum
^
fumma aiiftoritatc; perpetUcT maximarque occupationes cum intc-

rioris hominis diuinorumque ailidua cura &
contemplatione. Quodi
nemo alius fperaret , aggredicbatur ipfe, conficiebacque ex animi
iententia. Nacum diceres in arduorum expeditionemj & tamen fuis
Sssss 3 nihil
S7^ IMAGO PRIMi SMCVLl SOC. l£SV.
nihil viribus, Deo omnia tribucbaf* Antuerpix amicus quidam
cmpto nobis frumento magna pecuniic iumma ad didum diem
,
indigens, moncbat Pacrem, aut continuo reprarfentandam pecu-.

niam, aiir dilata fidem Societatis iii dircrimen elTe veii^
turam. Ncgabac Pater vel obolum efie dotni inftantemque nihU •,
lominus ad preces ire iubet, ipfe pariter precacums . Haud irritx

preccs cecidere. Eodcm die ad veiperam perlona pia, pra[rfenns igna-
ra nccciiitatis , illam ipfam peainia^ fummam quce requirebatur Scri-
banio in clcemofynamnumeratotradic; tum Scribanius amico ^ cuni
"VocCiEn precumnoftrarumfruilura. lamilliiis quanta &apudium-
mos audoritas Vix paucis hebdomadis vnoakeroque itinere Romam
!
vidit, & complures ftatim e Pnrpuratis Pacribiis , ipfumque in primis

Barbcrinum, qui nunc eft Vrbanus Pontifex Maximus, fuiadmiratione
impleuic amoreque j
qnorum deinde familiaribus licteris perfaEpên:
ialutatus, At Ferdinandus 1 1. AuguftiiTimus Imperator litceras ipfe &
ad Scribanium dedit beneuolentix plen!ilimas:ad (c(c illum vtique euo-
caturus propcer confilij iapientiieqae vim, Belgio
ii non alise cauflx iii
retinuiilent. Certe quodcs Belgarum aliquem e Socierate ad cojlo-

quium Csfar admitterct , nihilpiius habebat quam de Scribanij vale-
tudine quod & Romanus Pontifex fadlicabat. Philippus veio
icifcitari.
Rex Cacholicus duo querebatur; alcerum,tanto a fe locorum interual-

lo diftare Scribanij rapientiamjaltemm,publict iuris fadum eire,quem
inftar myiteriorum penes fevnum habereoptaucrat, Politicum Chri-
ftiaiium. Apud GallixRegemHenricumQuartum vrgebant calum-
niatores, Amphkhcatrum Honoris a Scribanio editum flammis elTe
abolendum; Rcx concra, ampliflimo diplomate fponte tranfmiflb, ci-
uem illum ruiim, Gallicique Regninaruralcm, vt vocant, indigetauir.
Quoties Albertus Belgaium Princcps in Scribanij laudes aiiditus ex-
currere ? quotics Maximilianus Eletlou Bauarus ? quocies Wolfanaus
Gulielmus Dux Neoburgicus , quem a Scribanij latere , cum eflet iii
Belgio, negaiTes auelli polTe?Comes vero de Oliuares,idemqneDux de
Saiilucar,pra?cipiuis Regis in tot Regnorum gubernatione adiucor,Scn-
banium ad colendam amicitiam piior inuicauitj & abfque illius litteris
vel vnum aliquem e Belgio venire
tabellarium permolefte ferebar.
Pctrus Aloyfius Carafa Archiepifcopus Tricaricenfis , per Germa- &
niam Nuntius Apoftolicns, amorem iuum explere non potuit, niii co-
ram fpedarec audiretque Scribaninm. Cardinalis de la Cueua, Am-
brofius Spinola Marchio & quotquot viros Principes habebat aula,
,
iipius in die, qiiin & intemperta node, rebus in arduis Scribaiiiuiii

conrulebant. Qux tanta aeftimatio, non aulicis officiis ei quxfita (nec
enim auLx limen falutauit vmquam, nifi quod femel ab Ifabclla Ai-
chiduce euocatuSjCongreiTum declinare non pocuit) Ced fapienti.T virtu-
tifque meritis parra: qiia ille iemper vfus eft in animomm bonum. odia
cnim inimicitiarque (quarum fecunda nutiix eft aula) fine numero
fuftulit, concrouerfias diremit: fuitqueêiim quindecim non ampliiis
dicmm fpatio lites omnino triginta inter Principes familias ilio aibitrio
definiuit. Nec vcro quidquam Religiofa: modeftix carpfic vmquam
floren-
LiBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO^BJELGiCA* 879
florentiflima femper an(5lontas. De Epilcopatu iioii femcl, quin 6c J
CardinalatLi , a viiis liimmis compelbtus , adeo fe lionoris hoitem
ortendic , vt illos homines bcneuolos oblata: in id opera: fLippitderett
Prxrcr animi dotes prorfus eximiis, commendabat virum quaidani
maieftas oris tociufqiiecoiporis, c\ux Magnatibus & Principibns ipiis
vencrationi nequetamcn vlli, qnancumuis paruo & humili,
cile pollct,
graiiis. eratque ciim ea coniundus tener adeo i'cn(us ouftarioque remm

piarum , vcimagines facras & iconcs venerandoj globulos voltiendo
precatorios , Caiionicis precibus recirandis , ied pixcipiie peraG;endo
Milix facnficio, prê mentis dulcedinecopioiis flucrec laciymis, &liia-

uiffimum pietatis gulUuTi ex occulco rpedantibus afflaret. Poft lon-
giilimam prircipaomm Collegiorum vniaerfxqLic Prouinci^ oubcrna-
tionem, dum pnuatiis latere voluic in Profefsa domo, clarior & feipfo
maior appamic. Ficbant ad enm maximi vndique concnrfus omninm
ordinum ac a-tatum: & omnibus par vniis erat, quamuis deuexa tum
iEcate, ac valemdine infirma. Taiica inerat vel a natura, vel a diuin.l
gratia, mends amplitudo. Toto triennio vimm afflixic morbus , noii
vehemens ille quidcm , fcd quem letalem femper ipfe pronuntiauir.
Paucis ance obimm mcnfibus, cum vim
mali iuperalk , iblitoque ala-
crius domi fofifquc deambulare cemeretur , iuam ipfe mortem pra;ia->
giens, Philippiim Bnltinck Sacerdotem Antuerpia Mechliniam profi-
cifcencem in hxc verba compellauit: Eia, Pater,in cxlum pariter profi-
ciici nos oporter. Non animi caufsa, vti tunc credebatur , icd ferio di-<
oftcndic eucntus. Simul enim mors Scnbanij nuntiata eft Mcch-

liniaTj id elT: poftridie; iimul ille Pacer, Atqui oportebat me vna
cum Pacre Scribanio mori, dixit; &
rupta fubico vena tam copiofus
ianguis cor loqiientis oppreilit, vix vt Extrema: Vnotioni efiet tempus,
tametfi pridie ad arara tuerat operatu^, &
etiamtum ardes obambula-
bat. Id cuiufmodi fiCj altiori iudicio ac cenfuiai permitcimus. Illud
vcro non abiimile , quod Remigij Marchioniflam, Alberti Comitis
S.
ac Maichionis de Bcrgis matrem , muka qnerentem , bono animoeiTc
iuffit; quippe hnius calamicoix vicx srumnis breui expcdiendam.
quin & morcis tempus prascisc denuntiauit hilce verbisrPoft fex hebdo-
madas me prêuntem fequeris. Prorrus omnia, vti prxdixerat, enene-
re. Agebat Dixmudae, FlandiOrum oppido , MarchionilTa , cum Scri-
baniiis moreretur Antuerpix. Illam inrerim corripic morbus atque ;
vbi de Scribjnij mortc audiait, adftanti vrbis Syndico,Iam de me

adlum, inquit: nam P.Scribanius poftremo colloquio fex non amplius
hcbdomadas meiibi fuperuiduram vaticinanis eft. Ergo ad morcein
rite fe comparans, exipiraiite fexta hebdomade , & ipfa exfpirauic. Ce-
terum vbi Scribanium periclitari intelledum eft , incredibile quanra

BelgammfuerinciludiapiOtam charo c.ipite femando. Ifabella ipfa
Archidux puluerem nefcio quem iubmiiit , olim parenti fuo Philippo
Regi falucaremi lcd fcro perlatum eft remediam. Ipib magni Bapcirtas
Natali magnam animam exhalauic, ladu nobis fuiqLie asterno defidc-
rio rcliiflo.
Qiiidnunc alios immorcali memoria digniflimos proferam, quos "^/^,"^^•
auc
8SO IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV.
aucexccllciis doftrina autvirms indigneturtacitospriEterin? Martinurn
Bccamira magni nominis Theologum > quem Germanis dedimLis &
Carlari Fraucifcuai Agiiillonium Mathematicis excukiilimum , de
:
quibus fcx Opticorum libros cum laiide vulganit Nicolaum Bonar- :
tiiim, de qiio dubitac Ribadeneira, vlline xtatc iua celTeiit acumine,

iudicio, atque etiam mcmoria•, quae rara dos eft in tanta ingenij iiibli-
miratc: Marcum van Doorne, pari pLTditum dodiina,& morum fua-
uillima gratia Cornelium Cornclij a Lapide,celcbenimum Louanij ac
:
Romie racrarum Paginarum omnes ampliffimis iux-

interprctem; quas
tii acdodifllmis commentationibus illuftrauir. de quo Romanum So-
Vrxfn- in cietatis nortra: Collegium Francifco Cardinali Barberino teftatur, mn
uuangeiia.
^/^^^ haberi foffe maginem exprejfioretn îri ,
quam ems hbros : lure enim de
illoaffrmaripoM,yt multa fuos in Itbros mduferit documenta '-umendtyprms

iufum ex ommcL^ qu.e adfe foterxnt pertinere , <-oiuendo exprejfjfe; neque eius
rvit£ hifiorium pojje confcribi luculentiorem ei , qmmfuts ipfe CommmtAriii
tradidit, mrmi <xiiuendi. Quid Nicolaura Romxum,Adrianum Man-
ôniim Heribertum Roiwcidum, erudiriifimos dicam viros? Quid
,
^gidium de Coninck,in quo icicntias modeftixque gratiiiima coniun-

d:io h.iir,viitLui fplendorem addente dodlrinajlacobum Tirinum^queni
animi magnirudo, fiducia iii Deum , comicas admirabihem ex a;quo &
amabilsm fecere; cuius in totam racram Pagiiiam exftac Commcnta-
rius inter Hollandicx MiiTionis, cui prseerat, curas & difficultates elu-
cubrams, cEternum cxceUentis ingenij monumentum ? Qnjd Bernar-
diimBauhufium, Nicolaum Sufium, Hermannum Hugonem , & id
geiiiis principes litnerarum qui<ûe piOpemodnm excidcrat,Andrcam
^
SchOCtitm, tant:r apuderuditos audofitatis & fama:,vt Ifaacius Cafau-

bonus leruicaram dooliiTimum non dubirark appellare? Quid Gulicl-
mnm Veranneman , Francifcum Pratanum, Adrianum Arborcum,
loamiemDauidjArnoldum Cachium, Martinum Brcirerum,Ioanncm
Wintershouiumj & quos vel nominare liber fitj alios fapientiii^pruden-
tia, confiliOjgubernatioiie; alios humanis diuiniique fcieutiis claros,
alreri ac tercio & omnibus feculis noftro ftylo commcndan dignos , fi
non nnmeri obftaretimmenficas?

Ncc iane paucos vcl fola virtus, decfiet doolrina, qua: nulli profe-
: dcfuir, .magnos facit & illuftres
fi
Eximius proximos iuuandi

viros.
ardor in GnlielmoLeonio , in Cornelio Duyftio ratis iam eliixit fupra,
vbi de MiiTionibus adum. Gnlielinus vero de Pretere, qnanms vir in

procuranda fakite mortaliumlVc Catholica? pixque in icholis pueroruin
inftitiicioni iii perpetiinm coniuleret, profanas elimii-iauit hiilorias fa-
paitim veifabantur in manibus ,
biilaiqLie qiix &
libros vtiles, vitam-
que formatnros, fuffecit. Ille Virginis cultum inirifice per terna pro-
mouit annos nouemdecim adminiftrauic. Ille ex-
Sodalitiaj qua: folus
citauit Catechirmos,Rcligioiornm variaCoenobia fpintnalibus Exerci-
tiis refinxic. Pietatis vero in Deum prascipua quadam commendatio-
ne celebiis vixit lacobus Stratius , de quo ancea diotum iii loco Anto- :
nius SucquetiiiSjCLii Parifiis mortuo Monafteria prope omnia Mechli-

niie, vbi crat Redor^ paientarunt : ^gidius Banarius , quo viro cum
nihil
nihil eiiet manruetius ; nihil tameii fuit eodem
acerbius in pccnis a
fcraetipib exigendis: id quod flagella xncis ftimulis prâcuta, cmore &
poftciusobicum repeita telbntar Florcntius Bronchoritius,
rigentia, :
quein ad Sodales dicentem numquam Lipfius audire neglexic, profef-

ius non fe Latinitatis eleganna,cuins minimum Florentio eratftudium
led trahi ardore fermonis, & vel folo viri vultu fpirante piecatem. Finis
nullus fic laudandomm, fi Bufaros, ii Vinckios, ii Deckerios, acplnres
homm
quorum,
fica
iiiniles
etii maxima
mihineceifitatebreukatis.
:
Flandro-Belgas, aliis datos PiOuinciis
merita, meminiiTe
, cogar recenfere•
tamen proliibeor , impo-
Nam quid Euerardum Mercurianumdicam,Societatis noftra; quar-

tum Prspofitum Gcneralem, quem ex patria Luxemburgenfi oriun-
dum,Giiicciardinus tot actantaiiiRemp.Chriftianam &officia iimul &
beneficia contuliiTe rcribit
nlum dimni tllita ' , vt renatns m eo ludtcareiur
LoioU natione Hiipam , primique Societatis e^• Or-

dtnts Ies V Funaatoru} Quid Oliuerium Maiiarxum Vicarium Socie-
gemm titque inoe-
tatis Generalem, quid Georgium Duras AiTiitentem, quid Eleuchenum
Pontanum, Georgium Colibrancium, Nicolaum Trigaultinm, aliof-

que magnos & illuftres Gallo-Belgas (quos aliquando nobifcum com-
plexa fuic vna eademqiie Prouincia) in medium adducam, quorum nec
nomina commemorari ame, loci hiiius patiuntur anguiliie? debetur
fane illis iua laus mulco amplior ,
quam a me pro dignitate percradlari
poffit. & erunr, qui plenius & accuradus id exfequcntur, eoque in alie-
nammeiTemhancfalccm mitterenoneft confilij. Fiic enim de Flan-
dro-Belgica noilra liber eft,alij fiiere communes,& in lis laudem fuani
habuic quorumdam Quare noftromm agmeii claudat
excellentia.
PhofpJioro iimilis, loco, non fplendorepoftremus, loannes Berchman- loannet
nus Diertemienils, quem in ûiflore mors carpfic , caslo vtiquc matu- ^^rchmas.
tum. Angelum diceres in humaiio corpore hofpitantem ; ica vixic, vc

paiTim voceac digico fignarecur modeftiai, pictatis , caftimoniie exem-
plar. Mutij ipiius Vitellefci Pra^pofiti Generalis hoc de illo teftinio-
nium eft:
tutibusfolidis ac
Felict^
)
memori£ FrAternoper loAnnes BerchmAnnns luuenii reue- Herman.
rafuit innocentia, acpietate tnpgm^ angelicts monbus, pietate itdmirabtli, yir-^ b ySmus.
:lnflituti nofiri %egularumque firmntiffmM:o?nm-
hu^ qui '-umqudm ctim eofunt verfati,quocumque tempore aut loco, per qmm-
cumqueoccafionem^fummifemper exempli: adeo "vt nemmem repererimpisMui
njmquam m eo deprehenderit <êl minimum defeSlum aut imperfe&wnem.
Moriens nullam Religiofx difciplinas legem vel minimam meminerat
violaiTe tantum aberat a peccati labe. Obiit Rom.^ , nihil diftans
5
Aloyfio, nifi quod magis Berchmanni funere Vrbs commota eft. Mira
qu2E fubdo. Ad funeftum i\o\x domefticiE iignum illuftris matrona
Pralmum pro defundo f^pius conata dicere, in Ambioiianum Hym-
num femper crupit. quo perculfa ponento, exclamat non hominem
illum qui obiit, fed Angelum fliine mox ad Collegiut-n progreiTa,
:
plane vci dixerat , comperit. Ipfo mortis die cognicam variis ma-
,
gno intemallo locis, akerum Romae Aloyfium" obiilTe. Ta(ftum

Bcrchmanni cadauei', alteri \[\im lingux, alteri oculorum dedit,
1 1 1 Partem
882 IMAGO PRIMI S^CVLI S C. I S V.
Partcm corporis piimam Belgis donodedicPrcEpofitus Gcneialis Mu-

tius VitellcicLis, Marais vaii Doornc iii PiOumciam atculic, Loua-
nium fcrLiar.
Magno- Nunc ad alccram Capicis parrcm, qure magnorum hominum au<5lo-
ciYiVde ritatibusconiiu,
gradum facio, iUud in ipio limine proFeiTLis, nullain
SociETA- hinc aliam Societati gloiiam a me qua:ri, praztei- teftimonium ventatis:
^^ ^'^^^'^'vc mortalibns conikt,aduerfus tantam Iiasreticorum

ero-Bel-
ex Catholicis &
GICA. mproborum malcdiccntiam ftare viros Piincipes Eccleiiafticos 6c &
Eomano- fa^culares , Famx noftra: validiiliinos airertorcs. Acquc vc a fupremo
'''t"' '^""'Chriitianioibis capiceordiamur, Paulus IV. Poncifcx Maximus non
vno tcltatum iccic indicio, quid dc
^
Jiclgica !3ocictacc ientireu. Dedic
enim ad Granuellanum Cardinalcm licteias ,
quas Breue Apoitolicum
nominanr, pacerna: rolicicudinis plenas ,
qnibus Prouiiicia: pa-
trocinium illi imperabat. Ddnde quo maioiem Oidini noftro apiid
Belgas aucloritatem conciliaret, perfonam fuam
fuit, Nicolao Goiidano fuftinendam impofnic apudScotix
ipfamque ReginamStuaitam; tot aliis pic-ctcrmiiTis lumm.T audloritatis
,
5,
quod fummi honoris
viris, quos velOi'dinis dignitas, vel antiquitatis prxrogatiua, vel ma-
gnicudo mcritomm prx nouella Socictate noftra commendabat. Nec

veroleiie Clcmentis VIII. iudicium videridebec, qno Societarem BeL
gicam potiilimum idoncam cenfuu facrai in Bacauiam expeditioni fui^
cipiend;r, coniemandis CatholicoiLim reliquiis , & ab errore iii viam
hxrecicis reducendis. Ec quoniam ccepimus a Ikcris, poit iupremain
vanorfim ^-^ Xiaram par efl: ad minores Intulas delabi. Gerardus Groesbe-
rlw. quiusEbuiOnum Andftcs, idemque dePurpuratorum PatrumSenacu,
Bclgas Patres Louaiiio in ditionem liiam inuitare iolitus, adeo pra^fen-
tiiim lartabatur adfpedlu, quafi non homines, fed hominum mcelarcs
Aiigclos accepilTet. Tum demum ponebat curas, quas pro Religionis
incolumitate maximas gerebar, fatis ei confukum arbicratus quamdiii
adclTent Patres. Nec maior Groesbequij, quam Pvobciti Bergeniis &
Georgij ab Auftria pra:cedentium Principum, de nobis fuic exiftima-
tio: quam Bergeniis tunc maximc prodidit, cum res noilra Louanij
laboraret. Nam & fLiamde grauiiTimis ac maiori ludici leieruatis cri-
minibus abroluendi poteftatem ita cum Adriano noftro communica-
uit, vt ad quos illc vellct, eamdem poiTcc cxtendercj acri ccnfuraper- &
ftringendos putauic , qui noftro Infticuto adueriances, exercendamm
mTprifu-" iûndlionum libertatem eriperc molircnuur. De Lêuino Torrentio quid
'^^^J)^""' dicam, Antuerpienfium Antiftite veic magno, qui prxcipua Patrum
noftrorumvfusopcra, vltimis. quamor vitx iux annis fepcies mille a
Fide alienacos Eccleiix conciliauk?
Quantum in eo PatiOiium haberet Societas, nnanifeftum fuit in
Lonanieniis Collcgij fundatione ;
quam ei dilTLiadcndam quibus
ncfcio rationibiis Acadcmia iufccperar. Ipfum iuuat audire Torrcn-
tmm ex iis littcris ,
quas fuper hac re dcdic Antuerpia: ad Academi-
cos piidic Noiias Maij , anno fefqLiimilleiimo nonageiimo quarto.
Epiflota Cum ab eo tempore^ quo primiim tnflmûs littens Louanijj aljas qnoque
Tonentij
'J^ômncias accejjij ac tandem dmmo frctm auxilio , m fatriam reuerfusjttm
;-A incolu-
LIBER SEXTVS* SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 883
ificolumi} ; nihil magis defideram quam occafonem altquam dari^ qtio Accepti mc- ad Acn*
inor be?ieficij^ de Lomnio 'uictjjim betie weren^ atque animi grdtttHdinem ali-=> '^^'"'^'^
quitm ojkndere fojprn. Succejfit res no-n omnmo tnfeliciter. ôd enim ex r°^^^"^'^
ptctdio honefie pAVto fuperfuit , tderigendo apud Tatres Societdtis 1 s /;-
lofophite Gym7iiifio capi Impendere tn mag?}um AcademiiC vt mihi
Jurn
ujt
, commodum
toti corpori betie ejjet.
' bonmn
' ;
,
mhd cuiptam detrahcns,fedferio

cum de
Tiefirce^
Kepublica. in 'X)7jmerfum agitur

dans ^^ ,
<-ui-.
«0»
qmd fngulis fed quod in '-uniuerfum profuturum ft ommbm confiderari.
[
, ,
confueuit. oAccidit tafne^j <-vtip[erHmquefitinnaturali quadam hommum ad

dtjjentiendum mclmatwne, njt nonnulU ex Facultate Artium , quam njocanty
Acnter fe opponererit. dico tiotinidlos ,
quiA mandAtimi defe opponendo legitime
conceptum nullum hdElmus ^Jidi ;
tnntum ,qtia me propofito
deterrere, (^ ahomclr/iare conittifiwt. ad quam tmn etfi modefliffime , ^,^
futo^ non imprude-ater rejjjondi j lUi tamm pcrgimt objlfiere , (^ nefcio quid
tnohri, ojt auciGntate Rega emsque Qncdij impeditM , afentcntia difced^mt.
^luod oJt libere dicam nidlo '-umqitAm modo tmpetrabitiir. Nemo entm quid
,
cm conferdm mihi prcefcribat , rerum mearum qmpm dominus Sed eftictent .
fortajje illi fua. mgratitudme diome conuertam-^ quodtamen non fiude neqtis
temere fet. Loucinium amo. LiberHm credo entfinSt£ Societatis no^
minis 1 V hominibHS benefacere,
s ^ apudeos nouumPhdofophix feu Gym-
feu Seminarmmengere quotametfinemo, mfi SocietatiiAm addiclm^
:
accejferityfttis inde wagnum commodum toti orbt Qrnfliano accedet ^ ' prie-
fertim PromTiciis nofiris Belgicisquod quotidimd experientta iam fentimuf^

j
O" qttafi mAnu tangtmHS. ^<e ergo inuidia eB , njt tmti bont fruElum
^
non percipiant etiam ali/p qm ad Patres difcenda: Phdofiphia confluere
(^ ipfi Volmit ? Deum quodf aUud occurriffet confilium quo Acade-

,
mi£ prodejfe plus potmjfem ,ficut/is id fuijfem. Verumfepe

,
multum ccgi- '

tanti nuUum occurrit. ^lioquijmn qmbufcumque Artmm Factilta-
tis YnmlegUs ^ docere pojfunt prtcdiSiiTatres mtra feptA fmrum Colkgiorumy
qmdqurd pUcuerit , Ordinis fm non contranurn. An forte facram
îs
,
Theologiam docentes Louanij Phdofophia. arcentur ? ergo horum fefe
opponentmm finis nempe ^Jt mAgnx cum inmdia, nihdproficiant. njbi
? -x»»^
mecnm ornandie atque i/Iuilra?idie Academix mcumbere êlmt , Paedagogiis
te ^
etimi fuis profuturum
tota
plurimum. ûidqmd , Vin ab aquita-
impetratum cupio , --Jt , quoniam <uîig^rdtiis atque adeo ciuitas
fneum confilium laudat Atque approbat, aique , vt pergam in propotOy
me rogdt , vefirafn quoque fententidm mihi declarare ne grauemini j idque ea
ardetitms peto,
quam njocant Facultati
Profefforibiis Yrimdnts .
-3
-
quod ex quorumdam
ôd
litteris tr/tellexenm
iioiirnm diifhcere
ita ejfet, <egre tdmen
^
, non foliim
yerum
deerem
aliis
Artmm
;
qtioqtie
di^li-
ceret tdmen ijehementer. T)urum enim hotnmi wgenuo inmtis atque ingrd^
tis benefdcere : ego tdwen nulUm , 7 folo Deo, '-uel grdtidm Vcl mercede7n
txifeElo•^cumi etidm clementu^ qtidntumpojfum , precibus '-uos commenddns^
njeltnbui tdntum 'Verbis dd cpiHoUm hdnc medm iêônfum exifcElo.
Haolenus Tonentius. in cuius erganos benenolentiam iucceiliiTe vi-
dentiir, qni iuccelierc iiiMitram, loanncs Mirarus , «5c loannes A4alde-^
rnsrqiiorLimhic a Louanieiifi Dodornm cathedra ad Antiierpienfem
t c 1 1 £ Pra:ru-
Sociecaccm noftram perpetuo duoiiim ac viginci
Pijtfuliim tranflacus ,
annorum fpatio pacenium m

iiiurem adamauit. Diutius etiam laco- 1
biis Caiho Epiicopus RuiXiBimcianus^ queiii tamcn viium cx eadem

Acaocinianobis adueriacurum timor erat, &
quorumdam non bene-
iiolcncium exlpedatio. At ille cognua iemel pcrfpcdaquc Sociecace
vius cil pcr viginti feptei-n continuos annos, ciim in ciuicate, tum foris,
cx camic perpetiium fibi ConklTaiium voluit ( quod folenne Iiabent
Epilcopomm pleriquc) ncquc magnum
aliquod negotium iine Patrum
confilio rentenn-ique aaolauic. Vir ipfc &
longa adeo experientia cla-
rus, &
ea dodriiu quam olim Loiianienris Vniuerfitas veneraca fueran,
piOfuatamen modclba & Societatis xrtimacione frequens, etiam extre-
maxtatc, & pedcs ad Collcgiiim acceffit, aut controueriiam Theo-
logicam aiit grauioiis rci aliquid cum nortris commiinicaturus. De
SiUiadiiceniium Epifcopo Gisbeno Mafio, cui fumma eloqnentia Ci-
ceronis Bclgici cognomentum pepcrit, dtibitare neminem finunc qu:e
deillius Collcgij onginibus commemorata funt in loco. Quoties Ma-
coUoqiuis piiuans, qr.oties publitis pro concione fcrmonibus, no-
iiLis
ftium InititutLim , munia, vitam , morcique ad riiboiem Patriim, ad

a?miiIoiiimdoloicm, dcpra:dicauii:? Qno die Ignatij in Beatorum aU
bum lelati perado iplendide Sacriii.
folennia Sociecas cclebiabar, ipfe
cio in catlicdrain afccndens,ad pulchenimam audientium coronam
pro luafacundia adco magnifice de Beati Patris dcque Sociorum laii-
dibus verba fecit, vt impaticns tanti prxconis inuidia nonnullos ia
ipdimmctcoiicitaric Antiihtem, aufos de iupeiiore loco carpere, qu^
illedixerac, argumcntiiquc rcfellere : quibus mox facti poenitentibiis
liaud grauate vir mitiilimus condonauic iniuiiam . Ncc a Maiij vefti-
giis rucceiroiSoeGuSjfuprcmi Parlamenti Mechlinicnfis ante Senator,
defciuir, cgregius &
ipfe noftri Ordinis arflimator. Ac Rcmigius DrLii-
tius BiLigcniium Epiicopus Sociecatem qnanti facerec, non oblcurepro-
didir,cLimin fummis Reip. anguftiis, negante Magiftram parem fe
aleiido Socictatis CoUegio, refpondic le potius quam Collegium vibe
ccl]Luum. Druitiura adiuuabat: lacobus Pamelius tum Canonicns , ac
deinde Andomaieniium defignauis Antiftes, piOrfus vt ilie CoUcîj
Redorcm, Procuratorem agere viderentur. Eadem Rodouanij erga
hic
nos ftudia iuere. Mathias vero Lamberti , qui medius inter Pvodoua-
nium Druitiumqiie Inhdas geflit, morti iain proximus, qiiando rubki-
centcalcerius vita: radio clanus apparet remm color, Sacerdotem no-
ftiiim ad icfe euocauit, cui omnes anteadi.T vit^ noxas aperuic pcrpe-
,
tiiamque Societati, quam adhiic male cognitam Iiabuilie facebacur,
elccmofynam donauic. Eadcm prope Caroli Mafij Gandauenfium
Andftitis iub extrcma wkx tempora vox fuic, qua dolcntis animi ien-
funi expnmcbat dctam fciocognitaamataqiic Societacc. Idem & voto
mulds audiennbus femet obftrinxit. cx morbo conualefcerer^dotandê
in ea vrbcSocictatis. lam Martini Rithouij , Petri Simonis , Antonij
Hcnnin, Georgij Chamberlaini,
clara dc
Epiicoporum quam
nobis fueiit cxiftimatio, bcneficia qua: coiitwlcre teftantur.
, -
Pixibliim plurcs quamuis promptumhabeam diccre , abftineo, ne raiti
multo-
LICER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 88$
mulcouum commemoracionc numerum vidcarexhaurirevoluii]c. Vi-
lientium quoque moJellia non exipecrat Lmdcs quas fi nos nuncpuie- 5
tcTmittimus, iiiuenict cradiabirque polleritas.

Nunc Abbatum ex maximo numero vnius dumtaxat fcntcunam, Ahha tUPt
quaii atl profcramus
Ipecimcii ,
. Ludouicus Bloiius , vir maximi wo- t4muma.
minis, quid de nobis ientiret ipie ,
quid alio.s ientire vellet , fepe qui-
dcm , led tLun praicipue declarauit , cum ad Vigliiim Zuichcmum,
Regij Senatus Pra:iidcm , huiurccinodi licceras aliquando dcdii;.
Domine , cum nuperrime tccmn frcindercm in tuis xdibus , de honnmbtis EfisfoU
Societatu I s V rnentw incidit "Vt longo deinde du[in fermone ^^^^''«•
, , fu- .
~'
Yiebdmftne tecnp? fcorfrn de lcqm cUnusque quidfentircm exponere fed
^
lis , ;
quux nullAm id agcndi idomixm opportnnitAtem nAclus jum , mun nunc adte de
totaed re finbendum ejje ludicauu Domme^ magnA mihi pridem cum M.Adria-
iio SchoLtJhcorHm Societatis I s V Louanpj , aliisque ex eddem So-
cietate,famdiaritaj intercedit . Vnde eumdem M.eAdnanum yerum Dei fa-

mnlum (gr amicum mdico. lUud rvero liquido coniiat, eam Societatem^ ijcluti
que hommcs
parumfa?ie eornm caufsa
., ,
po9rcmum Jacrorum hominum Ordinem^ ad mHltorum filutem m Ecclefia dim-
mtm hts temporibiis excitatam: hcet pknque^non e
atque adeo
'-velint.
Hifpamd, Lufitanidy Italidjndns, atque alibi terrarum patrantur Deo. Ter-

Magnx qmdem
Mit de eorum
'
certe
jolum^ fedjkcri quo-
^
dctrahant, aut
per eos m
ixonorifce de iis mecum egit NuntiHs Apoftoliati , cum Hal/as eumfilHtiXtHm
yenijpm , wagnique eos fefacere oftendit , mque ^jt f<imdi<iriter Tierer horta-
tiis . Nec obfiurus {rHcitm ,
quem h<iclenm Louanij ediderunt . jôd
plenms teflificAnpoteil (ÂncclIariM DoEior Ruardiis jfummd,^n• prndentid
^ religwne ' fde. îdam tamen atit ojen ignorantia , aut ammi male^
uolentid ,
quod xb dlis recie fit ' fdutariter , in diuerfmn interpretcintur,
^cd conjucticrunt ^videhcet res iflmfTiodi effe prinapio ad multos inmdiofe-y

quodi^ S-Francifci ac S fDomimci Fctmdix le^îmns euemjje. lllud <-uero bonis
acpYudtntihm probixri ynice debet ,
qmdnon ^t ceten ^ anno yno exa[Ôy
fedfiptimodemum aut oSiauo ,
publice praftentur : qu^ res, multa quts.
timeri , auertit
Pontifex ornxiut
ca ampliora ,
incommodA
funt^non funt ta.mc7i ant publicx

dpotms,
,
^
^tind ad primleoia
qtiieti
qnce antiquis
€6£
aut i-ecrx difiiplmic contrana:
resfuis momentis reBc cxpmddtnr , c^• njirtHti , animorum
.
dlx omnino iBi fôcatiorii neceffîria.

Pont^cum legibu.t yCeteru Ordinibus
,
attinet ,
^tiamqHam êro
qmbm eos
njtditati^^ commwni bono mcixnne lam Tonttfices,fibi inUi- conjentcinea. Bini
cem infummam ilUm digmtatem fuccedentes, hanc Societatem, mxturd habitd

deliberxtwne,
iawpndem
prxantes,
n<c eum
Tromnciis
m eos
ita
recid ratione
,
cunfra
ita in
animum
-
coijfilio
:
accepere
Principes '-Virb
gerentes
UpJHm mdtcem. ZJtinxm
quoque
. .ôsfine
, qm tmtd m re
"êlgio xliquA
<-uiros
plerique
njt dignitate ac mdicio
.
ndnl
njt in ceteris orbis
eornm Qillegu
<x>idi[fe ,
bemgnMmum
!
'
Jdijero ^ adT>ei CHltmn propdgandum ,
' ad amma)'um tlutemfulcen-
dam , confiderem njim habiturum longe mxxmAm Sed njereor <-vi ne .
hoc T)ei immortdis mmiere necdum dioni fimnf Domine ^firesitaferret, .
^vt torum apud Cxjxrem , Kcginam, aut certe in Concdio caujfx agitaretury
1 1 C t 5
rem
ggo IMAGO PRIMI S^CVLI S C. lESV.
rm tu qmdem , -vti ego exiBmo , Oeo gvAtam fiicies , p qmm minime ett
a.duerfxlKre . U<^ debet ,

qui reSixm mimi confcievtiAm curat , acrms fefe
humfmodi comtibns opponere 3 ncpugnet curn T)co ,

pro quofe puonare arbi^
tretur . Non funt dtuina confilia humams rdtionibns metiendx^ qu£ omnem ex~
cedutft rxtionem. Hicc te (uf>to, Donnne, frono bemgnoque
anmo acctpere, qu^
'-vmia rueritMis dmimque honoris fludio mpulfni , fcripfi^ precorque Deum
Optimum Maxmum diu te incolumem tmatnr. Vde. Tiruxellis.
Tuus humilis fcruus
LudoLiicus Blofius Abbas Lseticnfis.
Tijlhno. luLiat hoc loco etiam ,

quid Academici Dodores , iique prim.T au-
t>ia Aca- (itoritacis, rciiferint , Riiardum Tapperuni Can-
fellmantcr attingerc .
,
f^^f'"
Ta^ycri.
Gcllarium diccrc iblitum accepimus, cerni oculis atque ipfis quoquc tan-
oi inaiiibus , Socictatem iugulanclis hiereticis , non ferio quod nobis
\^^^ £iciunt ) icd cruditioiie pictateque Chriltiana ,
(
dininitus excitatam.
Nobilius qaoque feftimoniiim dedit cxcipicns iblenncm Adiimi
profeilionem ,
quando inter alia docebat Socictatem meiito appeilari
iancliilimo I s nomiiie , non, vc quidam peruerse dicunt ,
qiiaii alij
iint de Socienatc diaboli Dominum I s

^ fcd quia , eiusque Apo
ftolos, prxihntiilimo ledauir modo quippe quac noii : vni alicui chari-
dedat/ed plane omnibus, parata quemuis laborem, qiiod-
tatis ofticio fc
iiis diicrimen fubiie^ acvitam ipfam pro diuina gloria & animarLimia-
lute contemnere Prxdicabat dcinde paupertaris noftrar pra:ii:antiam,

.
quod Profcflis non modo nihil in commune poiTidere , ied ne pro Sacri-
nciisquidcm & aliis miniftcriis quidquam accipcrc fas fic obedicntiam :
vero commcndabat/jiiod ad quamcumque profcftionem, iiiie adTur-

cas, iiLieadlndos, nullo vixiblatioieiedeuoueant Prokili. Addebac,ni-
hil Catholica: rei vel conrcmanda; , vei vbicollapracflec leftauranda?,
accommodatius excogitan pomiiic , qnam tencra: artatis per catecheiin
& icholas inilkutioncm Hinc dcnique conficicbat , nihil miriim vi-
.
deri, ii talia munia proficentibus multi iataiiie inrtindu exfiftcicnt ad-

ueriarij; quamquam fe credere, plcroique non malignkate, ied ignoran-
tia peccare ; mox, vbi verum Tapperuin
reiciucrint , ftndia mucaturos.
fecLitus eit Adrianus Brouwcrshauius Theologix Do6lor,qui illam
( vti fupra memiiii )in Adrianum excitatam tcmpeftacein, qua vir iu-
nocens, proptercandidati vnius fugam inlanicnte Magiilro, in carccrcin

abrq.itus eft , arguebat parcntes ProfcilorescJLie , filiorum ac diicipulo-
rum luorum ad nos accclTum iracunde ferentcs; teftatiis, Inrtitutum no-
ftram proiiiis eile Apollolicum , ad collapiam veteiem difciplinam iii
integrum reftituendam. Addcbat, Patrem Adnanum ac Socios eiic rara:
,
vircutis dodrinxquc viros adeoque vcl Spiritiii ianolo reiiilere, vcl cer-
;
te noftrum vitx gemis ignorare qiiiqui nobis aducriaicntur Parentes .

,
autem iii graui errorc quando filios ab hoc vit^ sêncre abftcrrc-
rcnc, quos klices potiiis aibitiari adeo fortunata Ibice dcbercnc. Datuni
ctiam cit grauiiiimum Socictaci tcilimoniumab Acadcmia Louanknii,
Teiiimo'• <ûo tempore apiid Mariam Reginam ius incolciidi Belgij vrgcbamr.
mumyica- cum cnim iiipcr re tanta iudicium Acadcmiaj Rcgina flagitaHet, rcipon-
ftMfcnfiu'
^^^^ Doolorcs , InHitutHm Societatii pmm [milum ejfe ^ nihilin eiits ' ^
prim-
LIBER SEXTVS. SOClETAS FLANDRO-BELGICA. ^ST
priHileciij, bullisy monbus (^ conuerpitione inuenin ,
quod non exfiediens e>^
'"vtilejit toti Ecclcfxyiic potijjimum Gowarnx Inferiori: Patres quoquc nofiros^
magno adhuc fruElu , e^ optimo '-uita: exemjdo , wter C r i s l fdcles
fnifje '-verf^tos.
Rertanc ex Deo viris Ordines Rcligiofi, quorum in Belgio

facratis Teflmo.
cxitat frequens & amplum de Societate ludicium.. Non cnim vt qui- "''' ^''^-
dam puLaiiL, &: ilolidiirimus aliquis Baauorum famoio nuper libello

,
"^' ""'
calumniaCLis eft , exofam illam habent , aiit habci-e poiTunt ;
quippc ex
cLiiusdirdplina comm non pauci hac artatc prodierinc•, ied amore &:
laudibus proicquuntur ; tamctli iingularium quaiidoque pcrfoiiarum
zelus imprudcnLior occaiionem hoftibus dsdic , finirtredc mucuointer
nos Sed amcntia eit
afl-cclu fu fpicandi. paucorum culpa da.mnarc vni-
Lieribs quaii
^
totumcorpus vitioium fit, fi qiia pais digiti laboret. Ipris
ccrce quatuor Mendicantium Ordines in commune lanxcrunt , ne cui
iiiorum impuiie Societatem verbis obccrere licerct Pipinus quoque ex .
Dominicaiia Familia vir magnus & Archicpiicopi Mcchlinieniis

,
GranuelLmi Vicarius , cum fuomm aliquos peiperam imbutos audilTet

non optime de Societace loqui Ec nos , inqnic , viuamus Socij I s v,
j
iiequeillis Patribusobae(il:enuis,qLiorum vcltigiis iniiiterc nobis erit vti-

quc gloriofius. Ec h.xc quidem Sacerdonim tei-ti-
Ecclciije Principiim ac
monia fuere, quibns nihilo inferiora Principum ilrculi ac Magiftracuum
pollidemus.
Quis Philippi Regis eo nomine Secundi,cni
Rcgna per cot aiinos
prudentiiTime giibemaca dedere ilomeii Sapicntis, non lolum hoiieftiil
iima iLidicia,{ed & tanto digna Rcge erga nos merita igiiorat? nam qubd
rot Tenimo-
'"*^ ^
'^clunum:
initio difficilius tardiusqae Societatem in Belgium admiiiC, in hoc quo-
quefiik prudens. Eteniinneque illamtunciatis cognitam habebatipie, PhiUf^
'
&c parentis Caroli Imperatoiis atque amica:'Marix Rcgiiix qua
llii ^'^/''".
nefcio iiniftraopinione, a malcuolis ingenerata , praioccupatornm pras-

iudicio mouebatur &, quod 5 erat caput, deterrebamr maCTnorum viro-
rLim confiliisjdilluadcntiumin tanta vetemiii Ordinnni Rcligioiorum
copia admiiTioncm noui. At vbi Petms Ribadcneira, pr.rtei* Ignadj lic-
teras , etiam a Fcrdinando Romanomm Regc commendatiLias reprx-
icntauit, quibus ills prxftantiiTimus Impcracor tcftabatur Sociofum feie
opcram ad exftirpandas harrcies 111 priniis vtilem in ilia Germania cx-
peitum, haud dubie talem & iii Bclgio fiimram contimio Philippus ;
Rex iii vicam ac munia noftra diligenter inlpcxit, laudatiflimaque om-

nia compcriens, enm in Patres accepit animum quem mc taceiire,
, , tod
Collegiorum flindamina loquuntui• . Promonic hanc Regis beiieuo- yilc.\.indri
^"^'^
Dux Parmenfis haufto a
lentiam , matrc MatCTarcta Auftriaca in nos
amore quem cximium lemperqae
,
crelcentem exercere numquam dc- ^^.
ftmc. Pra:tcraliaidRcgiaud:or init,magnis vc vrbibns imponcrciimr
Patres teilatus ad retincndos in Reuis fide Belsas Sociccaris ColleCTJa
,
plus quam caftella valimra . Itaque & Traiedo ad Moinm & Ipiis
Flaiidrorum recupcratis, cum in poenam arces prxfidiarias imperarc pof-
iet, eas fedixic in Societatis 1 s domicilia commutare At Ernefti .
Archiducis quanta craiit futura de iiobis mcrita non mors inima-

,
tura .: l•
888 IMAGO PR 1 S.£C V LI SOC' ES V.
wra inuidilTcc ! Parentcm inillo Socict.is amifit, fed recepic in Albeito:

^ll,,rti
cr iftbeiu cui Piincipi
a^rcln.
dficfim.
^^^q^(^ '
^^^^ Prouincia Bclgica
,ciusque coniugi Scrcniilima; liabellx, quanto in prctio
Socictas , Jiaud f-acile dixerim. Illorum fauore in cani mo-
iam lurrcxerat, vc inagnitudiiie iua quodammo-
&
do laborarct. De partienda agicabatur quo tempore Leopoldus Au- :
, ftriacus Archidux, noftris ktus incremcntis, ad Albcrcum licteras dcdic,
^^'^'"^'*'
MadXf-î^
bermn.
quarum aliqua pars hxc erat
R
Jldagnam ammo '-ooluptatem caf>io , ciim
ex QjJtimis njiris mtclligo tmtum in dies iimentHtis
C figm fHb hHins Sociaata
I s I
,
:
ingeniorum dekclmn
in Belgio ycfiro conno-
Ure, <^t njna Tirocmi] domus tot ficne militi<e contubcrnalibHs minme
ciat. Dcinde Sociecacem obnixe commendans , intcr cauiTas hanc quo-
? -
que ponit quod cmque fit explorAtijfimum , ficubi dtBa Societas toto orhe
,
libcram fua. mamci obeundi faculiatem adeptxefi ^ ibidem femper

(iApoBolicam Fidem miris dcceîQmbm ampltficcitam fmjfe ; contra njero , eos
qm eamdem aut occultis cumculis fubruere , ant aperto Martefuis fimhus ex-
turbare funt conati, incomparabili rerumfudrum acprxfntim Orthodoxx Fi- ,
dei diifendio^ tementatis fu£ pxnas luijfe. Hxc plura Lcopoldus. Qux &
Alberto Piincipi tantopeie probabanmr, vt tale de nobis
Refponfftm darct : Sane certum eB , Societatem illam Ecclefx Dei ^ Iseligiom
Prtncipii ri;ere QitholtC£j non laboribnj, non '-uit£ parcendo,prodeJfe qHamplurimumjc;^
eamdem quaquauerfum toto terrarmn orbe propagare c^* re/lmrare . âpro-
pter aqmm f/?, oî etufdem Societittis obfeqtnA ngmfcmt omnes Vrinapcs e>*
populi Catholici.CH^s quidem haSienm ed de caufia Societatem hanc Jimula-
rtter commendxtam babmmus, '
in poflcnim , qmdqmd ad eins tuteUm 6"~
tncrementa poterimus J.ibenter impendemM: nec ojjicio noHro pro <^mbr{s ym-
quAm deenmm^ da.bimmque operam fcdulb ^ <-vt eadem Societas [êlfitudmis
njeflriC tam amicd (^jidii commendatione, qumdocumque fefe obtulertt occafio^
perfiudttir Nec vero magnificciitius promific patrocinium

. Al-
berCLis , quam Vt enim Collegiomm pleraque taceain , dc
prêftitic .
Rurxmundano certe iufcepta. fingulari curajad Hermannuin Comiteni

Bergcnrem Geldrix prouincix Prxfedum ita fcripilt aliquando Ne- ;
gotmm lUud miht admodum cordi , ob fitiSium eximium qm inde dimna,
opuuUnie gratia bonam iuuentutis mfiitutionem

exfjfeSiattir , fgiUitttm ob
hocce tempore tot h£refibîs deprauato : quemfruSium nonfolitm Rummunda
meA^fed^' omnes diae ciuitates £,

c^• mPrmis Venlona , iJtpote pro-
xima maximeque populofi, participabit. irabella qiioque Archidux, Alber-
to iam vita , datis ad Pviirxmiindanum Antiftitein litteris,
OcuUtns es teflis , inquit , miigni fruBiiS quem fecsrunt <isr faciunt Tatres
SocietAtis Sexccnta funt , quibus par illud optimoram coniugum ac
.
Principum exprcfsere inexhauftam Denedenobis mcrcndi voknicatem.

^'^1'''^ -^lbîîîi^, Pnncipatus ilii
oratio^fu- temporejadeomunificumienfimus, vc
in Societatem Belgicam erogauit eleemofynas , centum millium
dudsAiil-^^^^
ti. ducatorumprcciumicquaiTe, autcdamiliperaiTefateamur. lam Ferdi-
''?' "a»cii Principis Cardiiialis maana teftimonia ,
partim cxpreiia litteris
hatrem Philippum Regem datis , partim habito ad luos Proceres ac
pii Cardt- ^cl
«^/^j/iio-Tnbunos fermone , non ignota habent Belgx & longa nimiuin iic ;
TemHoTen.
commemoratio iedaiitibus breuicacem Sed poft Auftriacum iangui- .
»"». nem
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. g89
nem non tacendus Ludouicus Requefeniiis, Guberna- quondam Bclgij
tor ; non Fontanus Comcs , qui ab Erncfti Archiducis obitu ad Alberti
auipicia tenuit Interregnumîon Franciibus Mendoza Admiralius Ara-
gonia?, qui, Alberco iii Hiipaniam quiEreiida: coniugi Ifabeliai profcOio^
armoruin prxfediuram; noii Ainbroiius SpinolaMarchio, inilitiie
gefiit
Regi^ terra marique Imperator ; noii denique alter Marchio AytoiiiE^
qui, pofl: Ifabellam Archiducem mortalibus ereptam, dijEficillimis Reip.
tcmporibus clauum tenLiic,pocenciflimos fregit hoftes, inteftinam perfi-
diam pmdentia detexic, ccleritate fuperauic quibus rebus tain breui :
geilis, merito apud Belgas feruatas patiia; decus Sc immortale nomeii

inuenit. Hi talcs viri amorem Societatis palam profcffi ^ de ea & loque-
bantur pro fuo animi fenfu magnifice, & plurimum habebant honoris;
& quidquid poterant beneficiotum, ftudiose confercbant. EcMarchio- M^rchia^
nis quidem Aytonas aiiimus ersa Patres noftros k(c in caftris piiEcipue "^^
'^^'
prodidit. Capto Schenckiano , iii noiocomium mgredi parantem mo-

nebat Sacerdos nofter &
loci anCTuftias eiTe, graueolentiain peiiculo- &
fam; adeoque diiluadebat ingrcniiin cui ille, Nihilo, iiiquic, meliorem
:
me duco Societatis Patre tu quo intrare non times , cur ego timcam?
;
Sub belli tempora iion prius dcmilite^quam de fecuuiris militem Patri-

bus cogitabat, profperum iibi Martcm pLOiniccens, ii a diuinorum cura
aufpicaretur.
Quod nunc ad Togam conuertar, noii deerunt pra^clara iudicia, Teflimb^
fi
^"^*^'
quiE vcl Arcanus Regis Senacus, vel magiium ^ quod vocanc , Parlameii- "''*
tum, vel iingnla Prouinciarum Concilia, vel denique vrbium Magiftra-
tiis tiilere. Vnius mihi fufficere poilit audloricas Gulielmi Pamelij
Prxiidis: quem, cum Parmcnfi Duce, iii ornandam qua fauore qiia
munere Societatem confpiraiTe dicercs. adeo de nobis bene mereiidi affi-
duo ftudio & quadam velut contentione certabaut , niii qiiod Dux, vti
pliis poccrat , mcrcbatur Percreblierat Gandaui nefcio qu:r
ita plus .
auc vndenacaopmio,periculuineire ne Claiidius Generalis eMiilioiie

Gandauenii euocaret Patres Perculit fcilicet is nuntius Senatores ,
. &
omniLim ftudia ad occurreiidiim cxcicauit.Itaqiie dacis communi nomi-'
ne licteris , obnixe Claudium oiauere per IesvChrist iftngumem
( ipiomm harc verba iuiit ) ne Societatij Mijfionem reuocari pxteretur fed ;
contrdj iuheret eam confirmari , ad emolumentum fprttuAle bonorumque cmmm

confoUtionem. Facebancur enim , Patres ad fe mijfos magno totin^ cmitatis
cowmodo tta d^fudare m conuellenda. htcreticorum prauitate , ac Catholica rei
digmtate reflttuendii , '-ut Det mtimum in dies fentiret mcremmtum,
Quid illa variomm Magiilratuum publicis exprcila litteris ceftimonia? -varioru'»
Nottimfacimiif , Societatts Patres in hac noBra cmitAte finguUri z^lo ^pietate, J^^-"
ratinm,
doSifind ac modefiiamuentutem excolere , nec mtniis ad omnem <-uirtutem at-^
que honeftatem quam ad eruditionem mformare Et alibi TefiArnur ^ hmc . :
<urbem hommum Societatis induHria. ex mera noSie , in qux eam deprehen-

derant, in lucem reuocatam. Icem alibi Fdtemury Tatres Socieutis I s
:
ad infiaurandam hk Orthodoxam O" Catholicam Fidem , ad acuendam pieta-

tenij (td promouendiilttterdmm fludm , ad bonos e^ Chrifiianos mores tnducen-
dos , mdgno <-ufm adeoque necejfmos fmjfe . Id geiius multa noilris in ma-
Vvvvv nibus
890 IMAGO PRIMI S^CVLI S C lESV.
nibus verfantur qux profcrre omnia minime opportunum fcftinanti:
;
de vrbe tamen Silnaducenfi , vnde iam diu cum ipsa Religione exfula-
mus, hoc nominatim dicere non pLrcermitcam Paolis ciiin Bataiio .
leaibus dcditionis, Senatus,vt crac egicgie Catholicus, in curiam conue-

nic pridie qiiim vidor hoftis intraret , iiitcrque mutuos complexus ac
lacrymas vitro abiic Magiftratu pro adn camcn poilremo ftacuir , vc
:
ad Societatis Collegium pergereiit vterque Coiiiul , & primaiiusSena-

tor, aduri ampliirimis verbis publico vrbis nominelblennes gratias dc
obfequio ciuibus quoad licuerat impcnfo. nimirum hxc vna illos cura
folicitos habebat excremo illo public-e calamicatis tcmporc , cetcra
fecuros.
Litterato- Te qiioqiie, magne Lipfi, & litteratorum prime, in teftium meorum

rHm, numero ponere non grauabor. Fatetur is de fe, pofteaquam Hnmanio-
ribus ftudiis ipsaque Philofophia imbutus eiTct a noiliis, etiam So-
cietaci dare nomen voluifle, atque omnino fuilTcdaturum, cum bo-
na parentum per quos tamctfi impeditus
gratia licuiiTec
^
fuic ,
quo mi-
nus ampledicremf probaciirimum libi vicx noftra:genus , non cellauit
tameii vmquam depr^dicare verbis , bc omni honoris figiiificacione
Venerari.
Jidretico' Hadlcnus a laudatis viris laudata Societas . quidni &: ab iplis Cal-
r*w.
uino-Batauis arceiTamus aliquid laudis ? nec enim vUa virtutis certior
eft,quam ab hofte commeiidatio. Vemm qux laus ab hf reticis iperanda,
quibus iuratuirijprobris & maledidis inceiiere Societatem,eamdemque,
ii poiiinr, fiinditus eucrtere? At enim ha:c ipfa noftra laus ell:,qua prxci-
pue gloriamiir ; hunc honorem maximum ducinius , ab ha:reii menda-
ciis traduci ,
profcindi conuitiis , ad carceres , ad tormenta , ad iiecem
Cofternsin quard. Beza iecimdus a Caluino GcncueniisEcclefice fundator, aiidi-
iud^cTj Hol••
^^^ ^ft aliquando dicere, tum demum fe ac fuos Gallia poticuros , vbi
hndiciad- Reginam matrem cum filio Rcge ( is Carolus Nonus fuic ) oinnique
aiiun. Regia prole, iugulaflent. Diclum nefaiium , & iii ipio audlore iagulan-
duiTi; fed interea Valeiiailo failguini honoriiicum , in qno vno Carholi-
cx Rcligionis columen verfari hoftis ipjfe fateretur. Noiiroriim Caluino-
Batauorum haud abfimilis eft philofophandi ratio ftantibusin Bclgio :
lefuitis ftare non poteft hxrefis, neduni domiiiari proiiidcilli iugulaii- ;
di. Ferox illa qaidem & barbara argumentatio, nobis interim glorioia.
Qjiis Batauicas gentis odia in Hiipanos ignorat pluiquam Vaciniana ?
ibidcra; iuiit. ac nihilominus profitentur hxretici malle fe quotquot Belgium
habcc Hifpanos , quam bis fenos dumtaxat leiiiitas. adeo prce toc arma-
torum commquc Hifpanorum millibus tam paucorum inermiiim le-
fiiicarum terror,& ex terrore odiiii-n,hiEreticos animos occupauit.Q uid?
illud parumne Societati honorificiim
, quod
Religionein Catholicam
fepe quidem Romanam, fcEpius tanien leiLiiticam appcllcnt ? probaTm
nobis dicereie putant, &pr.rconiam dicunc quale fi nobis tnbnamus
;
ipfi , merito intolerabilis arrogantur arguamnr Finis iit nec cnim . 5
oftentarionis teftimonia quxrimus , fed ncceflicatis qiianmin icilicec :
fatis eft ad Ordinis noftri famam, qna pnccipue pendet quicftus aniaia-
tum. Itaque ncmo fapiens hanc fcripdonem , faftum noftmm fuper-

biamquc
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO^BELGICA. Spl
biamqae iuterpretabimr , ied alieii;r ialLuis ftucliuin cui noftra pro- :
ddie poiTit infamia ^ non rubteifugimus profedo ita nos Deus amet (
cjLiiii quin fceleraa habeamur, dimimodo

rtulti, abiit oflPenia Numi- &
nisj iieque nos animorum aoilromm coniciencia> condemneCi
fum [^
Np^nc qtionmm ad metm peniemmm
&'po^remus hd-
ptctiM (^^ltimws mcîifim huim Ope^
fis Lihcr) Flaîiro-Bclgica noflvii ohtigiP•, non decet eetmrdimk

,
apLt gvatituimc itpit njrhfinitiite ejfe mferiorcm•', <Srlpc5iMoresy
qmrmn omlos tamdm dctmmt , d?fcjiê mifilihm dicuiot luit

itôphorctis dimittere . Jtfiijttc hu } lltUmrio pemi dc^
EXERCITATIO ORATORiA-
R I R I
'Emhmfikpl• PHiLirpo IV. HiJânmn^m IndmHm^

Kegi^ (Sr <runmerfi DoMViAvsTRiACiE pro depnsi
'Bsligione , (S^ eidmifpl• in Belgmm Societate,
I beneficia conferentis animus quam res ipii,

, magis
ponderaiidus ell ; & nonnumquam iumma nos deuin-
olos grania crcdimus ,
quod rem ^ ceteioqui exignam, i
| voluntace non exigua profe»5tam intclligimus in •
limine hcTreo,Philippe Rex Catholicc, videoque, quem

curium paiabam,miiiimc ad cxicum
inilitucre omtioiiis
xnc polie perducerc Volcbam enim tibi , maioribusquc tuis ^ Au-

.
ftriacis Principibns, non refcne ( quod neque vcftra miiiiificentia , iie-

que fliciiltas noftra pemiittit ) fcd, quateiius vcrbis alTequi valerem, gra-
tias agere, quod& Socios Bclgium admifiilenty
illi iingulari tauore in
tiique in hodiemum diem magno patrocinio tuo vcreqLie Regia pro-
teciione fouiiTes. Quod quidem bciieficium cum tantum tamque mul-
tiplex iii fe efle conlpicercm , vt quibus gratar mencis fignificaLionibus a
me cxplicari poflet, vix intclligcrem animi vnde proiienic
; tum certe fi
confidcranda cft amplitudoj plaiic imparem me icntio , qui rem tancain

tamque auiiuftam iioii dico meritis efFeram laudibus, fed vel nuda nar - ^ .
ratione piOpoiiam PiOrciita ha:c enim omnia luiit a propna illa Au- rHnt
.
fum-
ftiiacorum pietate , &
Chriftianx P.cligionis coniemand.r promoueii- ?».tiaw,de'
/"'^^''^ <^
da;cnic incensa cupiditatc, quain neque vliins eloquentiaenarrare, nequc
•
ingciiiLim valeat
1
comprehendcrc hit
11 .
Vil 11
illud
J
lam commune L• •
J•
promoMere
oibis ludi- cathoU-
cium, cui libencer airentior , Auftnacx ftirpis dufinodi elTe dccora, vt c^»* '^'f-
Vvvvv i |ene-^''«'"''
acncris claiicate, potcntue magiiitudine, opum vi, Imperij vigore , am-
plicudine , maiciLuc , ccdac omnino nulli . Scd iunt alia auguiHora.
Nam exccmas illas laiides veibis excenuatas iolent qaidam vel natLira*
tnbucrc, vcl tbituna:, vt nemo vnus iibi proprias exiliimare poilit .
veroeaglcna, quam ex Religionis piOmouenda: ftudio coniecuri iunc

Auihiaa, ita âudcnt iinguli , vt vniuerfis nihil decrahant j ita vniuerii,
vc piopriam Inigulis rcliiiquant : iicque in huius icie laudis partem auc
inde omms Nimirum hoc decus
^^^^^^^^ 3^^- f-orcunx nomcii iniinuat. illud eil exi-
'hc!l7i&' fnium acverediuinum, cuiomnianon modocedanc neceile eft, verLiin

m^tgmiH- eciam a quo, tamquam perenni fclicitatis fbntej omiiia in hanc Domum
^*'
profedafunt, hodicqueproficilcuntur.
RuJoifhm RudolphoI.(vt antiqua Auftriacoram dccora receniealhns ) quid
Tumtu î[Iiii j Iinpcrium pcperit ^ qiiam vcr.T cultus Rcligionis ? quid aliiid toc
^"c^miiln
^cinde ncpotibiis tradidit, vc iam duodecim,quos priica illa Roma cele-
Reugionc, brat Iinpcratoies, ab vna Domo Auibiaca iuperentur? Quid Ferdinan^
^-Ferdi- <io II• ociilis quidem noilris nupcr erepto , at
cuius virtutis fpccies in
m/uiHsil. animis etiamnum viuit, viuecqucin omiiem pofteritatem , quid aliud
Impcrij coroiiam contulic quid demde reruauit aduerius toc

primum ,
inimicorum validiiTimos conatus , quld aliud demum Ferdinando filio

Romanorum Regi tradendum reliquit ? Nam quot , Deus immortalisl
&-
"
rabiitter
m hofics:
ftinm
dcberi
tclis
hoilium potcntiiimorum
rcligiofiilimiis Ccuiar
tns? quotfmftra impctitus? Quid ancem dico
Maicftas nixa Religionc; eilque illud certiilimum
iîumqiie >€ternx Mentis decretum , vni
, nullis hominiim inachinationibus auferendum
pietati
inlultibLis eft
fruftra ?
ikcmm hoc Imperium

,
-
impeti-
creickabho-
lediiouis iem-
per vidoriariim titulis illuftranduin. LiceathicmihipriEterire,quodta-
jncn cclcbrari maxime dignuin ,
quam iingulari ac eerta Dei, iuam iii
Ferdinando cauiTam protegcntis,opc icprem ipfos hoftiiiin exercitus, ni-

hii prxtcr Impcrij ruinain molienccs , ruapietatefregerit: pietatCj in-
qiiam, fua, nifi Auftnacamdiceremalimus; nequc cnim armis militum
Mdaerfiti
< vmquam potcrat. Educebatinita conipirationc Ottomannicas Ga-
Paian- bor Betlinus , Proteftantium copias lagcrendorfius , Hiingarus Palad-
nHmaiiof-
nicies Hungaricas , Caluinianas Palatinns &rebclles Bohemi.T Oidines
j;kos^ in BohemiaînPalatinatn aliam manum DurlachiLis,Brunfuico-Halbci•-
ffcadienfis aliam, aliam Mansfddius trahebat. Angebatur optimus Ca:-
ianion amittcndi diademads , fcd Religionis opprimenda: metu pro •,
cLiius conieruacioneamplificanoneque capnt iuum vltrb dcuouebat, ad-
mirabili & vix pofteris credcnda voce , Si mea , inquiens , morte poiliiii
promouere Catholicam Rcligioncm , oro Dcum vt publice coiam coto
mundo ab infami carnifice capite pledar. Itaqiie non Imperij, ac ue vi-
t£ quidcm femanda: cura tangebamr, fcdEcclciiic perhoiTcfcebat rui-
nas :iamqiie Regnis fuis exutus , vnius vix Vieiin^ inoenibus defcn-
dcbatur. Adiiiic tamen hifce in anguftiis, quiE numquam abeft, augii-
Dei manus
ftius notari folica auxiliaris &
hi)ftibus propria ditione,
:
(quod merebantur) cxutis,magnum inde rebus Auftriacis incremcntum

dedit, vnde humana opmione certum timebatur exitium. Rurfus quid
non Imperij vaftatoi: Suecus,quid non domefticLis hoftis Valileiniiis,iii
vnius
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLAMDRO-BELGIGA. 893
vniiisômus ieinpcr pi^ , iemper mui<5i:x3 excidium macJiinati ? Ec
quidem viotoriis iam feuoces Gxfarianis iniulcabailt ; cum ecce tibi
iniperata cx cladefalus Aurtriacis j hoftibus in vidoria principium rui-
ii£E. Cxfus qua manu nelcio (ea asbittor, ciux pietatem iempcr pro-
eil, adHerfit4
'^«^'^«'»>
tegit) iile gralTator, vidordue laiirum fanguine crucntauit, Anftria-
cam purpuram reddidic illuftriorem Nec meliori vius eft fortuna* '
/111
quem iii Mechleburgi II / • •
1
Fridlandixque Ducem Cariar elegerac

.
niinia
'1 j
>
Fndian."
r
aauerjtie.
vero ambitio iii pemeria coniiiia pellcxerat cadem die fanguini fuo :
^'""''
immerius iacuic , qua Ca:iarem iblio excuibare ie polle crediderat. Tam

atroci femel itemmque perfunolus tcmpeftatc Ferdinandus , nouadeiii-
ceps lerenitatis luce reiplcnduit, magnis(ûe aii6tus viclorijs Romanum (^fiiietra'•
Imperium filio iiio, iifdem quibus ipie CcnueiMt arcibus, piecate,inquani, dtdtt.
culcLique K.eligiQiiis cradidit gubernandum. Habuit hunc viituciim fua-

aim fru(itum iii tciris fane vbcriimiim Aiiguftiirimus pareiis cuus,
Ferdinande Cxfar, quod te fpeclarit SccptniLiccdToremj habetque in
cxlis nunc etiam vbsriorem. Tu vero perge qiiam iimiUimus imperare,
& quod facis haireticorum perfequi reliquias memor eius quod ad
( ) ,
Norlingam fuilirus perduelles fapientiilime pronuntiare aiiditus es

Religionem Catholicam non tiii modo, ied Regnomm omnium eile
fundamentum. Quam lentenciam te dignam, naud abiimili excepit
qiiitecum viacebat Ferdiiiandus Infans Cardinalis, Beigarum columen,
cum a bclli Diicibus interiOgatus quid ica ieairus animi & fiduci.^ ple-
,
^'''^'^'•«'*
& êrdi-
nus iii prarlij pericula fe inFerret ? haud animose magis quam pie re-
IHfl^"''
ipondit ,
quia res agitur Catholic^ Religionis. praeclaram vtriuique dtnaiii.
'
Ferdinandi vocem , quiE fatis ipfa per ie loquicur , cuiuiiiam ianguinis

fiierinc Principes qui eam protulerunt ! Ec erit qui dubitec ,
quod ipibs
Cscfares fentire videac, acqiie ita ientirej vt iniuriam fibi iiominiqLie iuo,
ii quis alicer iiidicet , inferri grauiflimam interpretentur ? Nam quid
ego hic Albertum piOferam , Archiducem noftrum cui eximia pietas p^^^ ^^^^
,
cognomentum dedic ? bis illi

Pij Priiicipis ab Eledtoribus delatum ici- garHPnn-
mus Imperium quorium amabo te ? qua
: rurius de caiiisa non fufcepit? "?' ^"^P^'
eadem, vt repudiarec, periiialit,
ultriaca pietas,vt orterretur, meruerat; obiatii his
exemplo hai5tenus tam inuiitato , vt iure quis ambigat Albercone fic , repndia^
**'^'
glorioiiLis rdecilTe oblamm, an Carolo V. fuiceptam geftumque abdi-
cafle. Sed habeac hic laudem iuam habeat & iUc qua certe maiori, •,
vterque dignus eft quam vt iios conftituere valeamus atque illud inte- :
rim conficiamus , non alia manu , quam Religionis , Auftriaco vertici

vel oblatam vel impoiicam fuiilb Romani Imperij coronam Quid ,
-^«i^riaci
Burgundi^ infignia, Hifpaiiixque fceptrum , atque m hoc vno alia in- ^,^^*^^,
numera , quid tandemin Auftriacam Domum dcportanit? Maximilia- nterunt
ni I. virms BuriJundiam merebaturiobtinuit cum Maria Caroli Pusrna- 'Ki^^gK»^^
cis hlia paternarum ditionum vnica hcrede

,
Philippiis I. dignus ha- .
bitus eft cui Caftellac Regnum vxor afFcrret in dotem eciam apud Ara- ; & Regnum
gones regnatums , nifi anteFerdinandum ibceruin immamre morere- Hiffami^
tur. DeCarolo V. Philippi filio quid dicam ? vnum fuillc illum velut
Ciclo milTum , qni Religioncmacerrimepropugnans, paterni aui Im-
petium raaternis inngeret Regnis ? At iftud minime nouum eft Au-
VV VV 5 iliiacaj
894
ftiiaca:
AGO . S^CVLI SOCIESV.
potentix incremencum. Dicimne, ab vno iUoin Eurojia atqtrc
Airicii tot Duces, Principcs , Reges iupcratos, capcos? dicam Prouin-
cias ytl adiedas Aalhiacorumditioni vel rcitiuuas? Eilingens illac|ui-
«"^Ty.•;, : tiem, & vix maximis Imperatonbus concelia gloria, fed taraeii infra Ca-
.'^' Debebatureius virtuci ac Rcligionis propagaud.x ftu-
roli forcitnam.
&mfuf» dio Amcrica nouus Orbis: hic prouincias fonnauic nouas,hic notiar Re-
Orhcm, ^^^^ conilicuit , noua Imperia compaiauitj vt non immcrito grauiiiimi
audores Orbcm illum indigitent CaiOlinum. Taiitse cam(que late dif-

fiil;r dominationi aliquid adijci pofle exiftimabimus ? Si quo vlterius
prosrediatLir habeat Auftriaca pietas , habec profedo diuina largitas

quodapponat. Philippus II. Caioli filius , idemqiie glorioik raemo-
riie auus tniis •, Pliilippe Rex Cacholice , acceptam a patre tot Re-
giiomm hcreditatem quancopere amplificaiiic folius merito Religio-
uis, (oVws frudla piecatis ? Taceo Mauritanix , ^thiopiê, Arabia;,
Pcriidis littora portusquc•, prxcermittoCarmaniam,Indiamc[ue;nihil de
aurea Cherfoneio loquor• pra:tcreo iniulas innumerabiles: Regna fane,
quo Regnaj inquam quinquaginta
nihil dici potcft magnificentius, ,
tria vcl tiibutaria ruicepit vel penitus fubaota: &, quod eft capuc, nobi-
%"'''
lifsima accefsitLufitania. qiio vno in Reano aditum eft quidquidtoc
diaiqte. bellis per quingentos propemoaum annos inuii^tus Liilicanorum ani^
inus & arma pepereraiit.Haic tanta tamque auguftailliLis Domus incre-
menta ex vno Religionis tuendc^ piOpagandaeque ftudio proueniiTe qiii
vidcac,quis ex animo gramletur? quis iilud noii diuinum planc
exiiliinetj maiiisquc quam vt a fe digne fperet polVe depra^dicari? Ha-
ixcfMpla
bLierunt quidem iortitudinem Auilriaci Piincipcs, habueriinr pruden-
fxfutaw. ^^^^^'^ milicaiem, aliasque bellicoium Uucnm vircutes, quibus & ma-
gna fufcipere , & gloridfa peragere potuemnt •, fcd illas ipfas non aliun-
de iibi veiiiiTe qnam ex pietate , bonorum omnium pelenni fcamrigi-
ne, fatcntiir . QHPS illoium pietas quam fc longe lateque proferat , &
quantum ilU debeat ofbis Chriftianus , quamquam diximus ance non-
niilla, & ex tot tantisque frudibus haiid difficultei• colligi poteil• iiiteL-
ligerctamen peiiicius qui volcr , rclegat ille Auibiaci fanguinis primor-

dia , & orbis vniucrii fpacia peruagetur 5 rcperiet proFeclo vbique geii-
tium,vbique tcrrarum ampliisima huius Familic-e merita. lam tum
olim Carolo V. imperantc,folum Mexicannm qiiod vnum eft ex odo (
QuotEfi- &
deccm America; Regnis odioginra numeiaDat Monafteria. quoc
)
fcopattii,
i-junc acccfsilic credimus, vtroque tranfmarino tiaclu qni Auftriaco pa-
^'^^ Imperio? qnoc vbique docata Sacerdotia ? quot coiilntuta Canonico-

ria, &c.
fuiidartnt. 111111 Collcgia? vt de icholis, de Scminariis , Academiis, vtde xenodo-
chiis, pauperum receptaculis, infantium domibiis

Occidcntis India facrorum Pra:fulum fLindata Saccrdotia amplifsima
, loquar ; in fola
ditiisimaqneomninoquadraginra, fatis luculentiim exbibere milii wi-

dentur CatholicT Auftiiaca:que pietatis teftimonium. Quidfiiameo-
, rum,qni ex hoc orbe in illas terras Pveligionis promoucnd.T caufsa ex
omni Ordine dcilinanturj ii corum,qui poilquam aduenerunt copiosc
illic aluntur, inire numcrum contcndam, cuius vmquam cloquenda
lefcrendo: gratix par cric Fuic cum c Sociis amplius centum vna clafle
?
cranfmic*
tranimittijfuitjCum amplius quinquaginta ducatouum millia, Philippe Q,"'^f'tttm
Rex, vno anno iii hunc numerari iubcres. At quantulum iiiud ^"^'^'^*~
eft ad ea c\ux in alios qiiotannis Religioios Ordines , iii alios per vni- expendat,
uerlain illam plagam Euangelij dilieminatores liberaliflime profLindis?
ad quadringenta ducatomm millia iii (€ J',^)'''"''
Legis pra^concs, ad Philip-'^yiJ^L-
pinas, quac pars nec maxima ell: nec pixcipnaj tranfuchendos, iamdu- roideftra-
dum crtquod fuppeditaili. Sentis nimirum, fcntis id ipfum, Rex Ca- ''*'"•
tholice, qaod Philippum Prudentem , auLiin tULim & fenfilie, & de

^^^^/^^^
inacnita illius itnx inopia male ominantibus rcfpondille acccpimus, re.v P/b/-
iiLulos fumptus in Chriltiano proferendo nomine vcl giaucs ccnfcu ''F/" ^^•
debere, vel vanosj neque Indiamm tantum, fed & Hifpanix theiauiO,•?
vel in vnius arac, vel in vnius hominis Chiirtiani conferuadonem bcne
ac pradenter eifundi. Dictum hercule Regiiun , Catholicum, Auiliia-
cum , & quod omnem fauorem gratique animi tellificationem ab ho-
minibus, ac p;Ene dixerim a Deo, extorqueac / qaod qiiam non verbis
cantum, ied & auito exemplo reipsa pia:ftes, cum eammdem infuia-
rum, tum exterorum laponia;, Chinx, alioramqne Regnorum per ido-
neos Sacerdoces procuranda falute fatis fupcrqnc declaras. Ec quoniam Qjtanto-
aliena Regna nominauimus j ii remoca illa relinquentes, ad Europam yc-c Reges
noftram conuertainurj quid magis Auftiiacam Catholicorum Rcgam
commendat pictatem , qiuim tot iam annis concralmperi) dicam \\ Riiigwnan
^^
Ecclefix hoftes vi auroquc iliftcntaca iii Gcrmania bella ? coc inftituca 1'°»"'"^-
Aiiglorum, Hibernorum, Scotouumqae per diuerlas PiOuincias Colle- £^^£•,
gia, Scminaria, Coenobia? Non ego hic fingnla recenfebo, ac ne de Hi-
quidem agamj peruulgata iam illa funr, & me Belgium mtum frAftrtim
Ipaiiiis
iam dui vocac , in quo vno omnem Cacholicx rei tuendie ciiram ^'"^^^l'"•
ftudium expreilifle adhuc videncnr Regcs Catholici memores, & ,
genus fe inde ducere, nec ignari nullum ie Belgis fuis maiLis prar-
quam Quidenim? p\x-
ftare pofle
ter veteres
bencficium, feruataz Religionis.
qnatuordecim ereCtie fundata-que.• £„ffjg
Antiftitam fedes noua:
recepta continuo promulgataque per Belginm , contempto rebeliio-
tot ercda nupcrrirne Re_ ^'^'»'""""
-
nis periculo, Concilii Tridentini placita :
ligiolis ex omni gente ramiliis, atque huic enam minimai

ti noftr^ domicilia, an iion fatis loquunmr nihil prcXteimiirum quod
^-
tuierctii,
ad Bclgarnm animos iii auita vciaque fide retinendos pertineret ?

lam ad coercendam delcndamque hxrefeos prauitatem , qui rumptas,^/;^//^,^
qiii labor magnus vifus cft pcr hcec bella, qux, nifi Religionis cd.\.\(i3ih£retuos
ageretur, tefteSixto V. Pontiiice, iam dudum niilla ellent in Belgio?^^''^'''
centum & o6to£[inta auri milliones antc annum hnius ixculi rcxtum ,^,^,,
deciraum in bello Belgico, verius dicam Catholico , confLimptos {cn- argemi
tnnis
bebat ipfe ad Paulum V. Papam Philippus III. pienuiiiimus idemqiie/^^".?'""
'
forcunatimmus pater tuus, MagneRex; vtomittam iinpenlas iam inde '
in hodiemum diem fad:as. Sed nimirum vniucffas Indiarum diuitias

prodigere, Hifpauiam tuam opibus viiisque nudaie poces; hxreticis
noii refiftere, Religionem non defendere non pores. Acque hoc eft vo-
tum illud , quod te , exemplo Regibus omnibus iniitando, qnocidic
Deofacere mtelIeximus:lioc eft quod,obftupcrcenubus quotquoc efa-
cris
896 IMAGO PRIMI Si^CVLI S C. lESV.
crispiOfanisquc Ordinibus adcrant , tuii:n auum concepiiTc andiui-
stnJa dc mus, ciim iiuclligcret haud dcbcrc ie quidem , at poiVe tainen cicra om-
Dciadii' iic aucrtendo maloj liberum Religionis vfum peten-
piaculiiin, maiori
tibus indulTere Belsis. in iênua enim ante Christi e cmce pcnden-
iib.4•
vox pht- tis limulacrum prouoiiuus, in nanc vocera eriipit bgo <êro diuwam :
lippi II. MaieBatem tucirn oro quicfoque , Kex omnmni Dens , hanc yt
mihi mentcmper-
petuam '-velij , ne illorum , qm te T)omwum relfuennt , <-zjfpt(im dtci mc aut
ejje dominum acqmefcam. Itane vero,Philippe? adeone parnm politicis do-
cumcntiscs imbutus ? adeoncncminis oblitus tui , quo te Prudcntem

omnes appcllant:, vr, negaca, quam vocanrjConfcienrLx libeitate, malis
amictere, quam coiicefsa feruare nobiliilimas Prouincias, partem ma-
gnam Reoij parrimonij, & ( fi abfque inuidia licec dicere) pulcherri-
mam coiOna: inx gemmam ? Fuit enimueio , fuit alcior tibi mens,
& fupra fecLili prudentiam prudens , qua; policicas rationes haud alitci:
probabat, niiiqiiaemnt & CliriilianiCjnontam folicita, nc quid detri-
menci StacLiSjquam ne P.cligio paterctur.H.xc diuiiia fapientiajqua: mul-
tis faluti fuit , vere iapientcm te fccir-, eadem ( vti paulo antea vidimiis
fecic fortunatum qua: quamdiu m poftcris eric tuis

: crir aucem iii (
omne tempus, ii modo ex diiorum qui tc feciui iunt Rcgum conftaii-

tia liccac de vniuersa pofterirace augurari) ftabit Doinus & potcnda
modo, fed quotidie feips^ maior dabit publiGum
Auftriaca; nec ftabit
orbi documentum Regna Regnorumque incrementa certifsimum eflc
,
,
pra!mium Relidonis.
Nunc ad currum vndeabrepra efl:,reuocetiir oratio•, illudqiic
fateamiir aliquando, a Catliolicis Regibus non auro hafteniis , non ar-
mis, non fangLiini efle parfum in oppugnanda hxrcfij monftiOqucillo
tot capitum in iliis Bacaiiis paludibusobtmncando adhibitaefle hac- :
tenus adhiberique coniilia non falutaria rainiis, quam potcncia, ad

Belgamm populos in auita fide, hoc cft,in vnica ad falutem via reti-
nendos. Qux omnia licet eiurmodi fint Auftriaca: pietatis argnmcnta,
vt mcrito ea omnes &
admirentur, nemo digne cloqui fc
fufpiciant
pofle confidat; illud tandem qui
facis cfFeram, quoniam omninota- &
Eefinead- cerc poiTumus , quibus grati animi iignificationibus commemora-
m bo^ Q^^^ jj^ BelCTamm procuranda falute Sodalibus iioftris vti volueric
Socctai, adminiltris ? enim iii Hiipaniis, faterur iii Italia, Sicilia, Gcrma-
fatecur
nia,aliisque regionibus plurimum fe debere Auftriacis Regibus Tmpera-
tonbusquc Sociecas: nosvero, qiii in hoc Belgioviuimus, quifacuka-
cem noftra! hic explicanda: induftriae non aliis fecundiim Deum refe-
rimus acceptam agnofcimns eo pliis Catholicis nos Regibus Priiicipi-
;
busque debere quo & ipfi de Belgio in vera: Fidei cultu conreri?ando
,
pliis laborare viii

fiint , &
pr.TcipLio nos ob eam cauiTam ftudio admi-
fufceperunt, fuftentaiunt.
ieriinr, Quo
non obfequij debito fibi Socie-
tatem obftrinxir Philippus II. Rcx fapientiiTimus, qiii dele6i:atus eo fru-
<au,qaemc Societate paillm per Belgium decerpi videbat, anno pne-
oobogefimo quarco non wntum infigni eam encomio ex-
teriti ixciili
ornauir, fcd publico ctiam diplomate poteftacem fecit toto Belgio

Do-
mos & Collegia fundandi? Quid non Aicxandro Parmenii quem ,
ge-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGIGA. %^f
minajpictatis, hinc Auilriacie, illinc Farneiiana: participem fecerat no-&fretmta
bilifllinus vtrimque iaiignis , crepta ex Iioftium manibus debet harc pa- " ^'^l*''"*
tria? quidnon
Sociecas? tot lUe arces ad li^rcticoLum aufus retunden- ^;I.-^3*-
dos, quot Sociorum Collcgia ie numerare gloiiabatur. itaque foucbat/""'^'*••
illa non aiFedu iblo^fed praicipua quadam iiberalicace fubleuabat.Suirne
vmquam Belgis excidec Albcrtus ? viuet profcclo, viuet proptcr asterna
^y ^\,^^
Regiamm vircucum moniimenta Socij certe numquam de tand Prin-
: to cr [-
cipis laadibiis conticcrccnc Quocics lUe Duakercam, quoties Siluam- ^'^^^* '
ducis & Rura^mundam , illic vt firmaret, liic vt coUocaret Socicrarem,

manu etiam propria exaratas mifit commcndatitias ? Quantum nobis
audloritate iiia Hallis, qnantum liberalitatc profuic Winocibcrcris ?
Quidillius Sereniilimaconiux Ifabclla Clara Eugcnia ? quam non So-

cietatis Belgica: iedem materno aiiedtu complcxamaterno finu fo- tuit,
uitjiTiaterna aliiit pietace? Qujd Princeps CaidinaliSi quo minc fruimur, k Fcrdi-*
Ferdiiiandus, qui, vtfanguinetibi, Philippe Rex, proximus^ ita vircu- "*^"'^''
te, &, quod nuncaaimus, noftri Ordinis amore ? Sed in ce vno , vt de ^J**'?^',
ceteris taceam, quancopere mea iaboraiet oratio, ii benehcia vcllcm non

cxornando proficeri, fed percenfere niimeiando ? Ipfiun Bclcrium, mihi
crede, omiies qua: tibi parenc Prouincise granas agcre geltiunc, quod^^;,,
^^^,
perSocietatem Iesv, te aufpicc, re tntorcj in Aultriaca ciatiwo^vicdebtat
Catholica Fide aliqua ex parte fint coiifirmatiE; quod iolatium moeftis, "^""
quod dubiis confilium qiiod dircipiinam mdibus, dirc(5tionem aber-
, eo soaeta^
rantibus , defperatis inucncrint falutcin. Non cil vel tam dcicrtus ho- tcm.
mo in mari, vel tam afflidns in terra, quin fi Sociomm queiMpiamc

Voliintatc tua fibi adelTe fcntiac ,
gratiilhnisMaicftatcm tuam appre-
cationibus piOfequatur. Omnes quotquot aliqucm e labore noilro fru-
d:um percipiunt, dicerefe fatis polTe negant, quantum fibi, quanEum
fuis, qnantum toci patrix profueiis, Socios a maioribus tuis admifibs
fuiceptosqae, concra peruerforum machinationes tiiendo fouendoque.
Nos Rex Catholice , &probe iiitelligiinus tantum nos debere,
vcro,
quancum folucre non valcmus; &, quod in nobis eft, animmn tibi
noftrum, vocem,operam,vitam dcniqueipfam, feu iii prxliistenS ma-
rique apud milites , feu in carceribus &: xenodochiis apud ciues fiibdi-
tosque tuos , ponendam dcuoucmus, tanto lubentiiis, qiranto citius
exigendam iperainiis. Semper cnim gloriofos vos dixi, dicamqne,
^"J"'''*'
qnotqnot aut in caftris aut in mari animam reddidiftis Socij : veftra illa ,^faL Regi
virtus potentius me rtimulat, qnam Themiftoclcm trophasa Milciadis. debet,cjiiod.
''^^''^^
iiccenim pro Reê potniftiscadcic.niii vnapro Deo, proque faiidiiii-
ma Kcligione, cui vni Kegis arma in Belgio leruiunt, caderetisj nihilo nojat.
fane ignobiliores iis quos Chriftianam profefibs Fidem barbara tyran•^
,
norum iugulauit immanitas. Tu aucem, PhilippePêx, traditum tibi

a maioribus inde vique aRudolphoHabsburgico patrimonium picta-
tis,quo vnofatis es diues, quodque omnibiis Regnis tuis pr.^ftat:, imo
quodRegna tibi omnia pGpcik , pcrpetuoreruaâc filio mo, Pnncipi
nofl:ro,tranircribe veram Aiiftnac^ Domus hereditatem. QLiiii & no-
ftra iii eam rem quod tui iuris eft, opera in Bclgarum Prouinciis vti
,
pergCj experturus profcdo, quamdiu fudor crit rangiiis, a Sociorum ne-

XX X
miue
miiie tuam Religionisque cauilam vcl in priefenti mottis dircnmine
deierendam.
R ATIO SE C VND '
Favmetkft ai r^flmvpindfim in Belgio friflmiim îetPLtem.
qua vUo tempore miferanda remm facics oculis rubiedla vim

SIhabuit , aut ad mouendam intuciitium commiferationem , aut
commtfe-
rattonem ad animos indignitate rci pcrccUendos , eoiamqi-ie opcm implo-
excnat. -mndam qui in rem communem aliquid conferre poiiunc \ ea iane
eil afflidiiTimi Belgij nollri calamicas , cum quauis prarterito-
rum contentionem venirc pofle videaciir. Fe-

fa:culoruin fortiina in
Hcrodot. runt olim Zopyrum, toco corpoie mutilum ac lacerum , eoufque
lib.j.
Babyloniomm animos ad commircrationem flexiiTe, vt etiam fumma
reriim ipii adnerius Darinm committercmr-, & tamcn tragicam ille
fabulam mentiebatur: nobis piOfedo feria tragicaqueilintomnia^nul-
kisque ludus luditLir. M. Antonius aliquando fanguinolentam C. C^-
iaris tunicam pro concione oftcnrans , Romanorum animos in par-
ricidas vindidie ftudio inflammaLiit: &

tamcn quantum intereft in-
ter eius neccm ^
Rempublicam peflumde-
qui dominandi cupiditate
derat, & calamitoiiirimam patiiam noftram , non externomm magis
quam impiis fiUorum pedibus conculcacam ? Denique feriint Crccii
Lydorum Regis filium, expugnatis aCyro Sardibus, cum videret mili-

tis cuiufdam muciOnem parentis fui iugulo immincntem, natiirx vin-
cula extrcmo conatu perriipilTe, &cumin illutn vfque diem mutus &
elinguis fuiflet, magnitudine periculiperculfum vocem primam paren-
ti falutarem a feipib extorfilTe: at certe maior nos charirsima^ patriic
noftrê fortnna percellit. Quas igitur in vnius difcrimine , & qiiafi ca-
lamitatisparnicula, vocesdolons indices pictas expreffit•, easa mepo-
tiori iure licet infante, ac dicendi imperito, fibi chariilima patria no-
ftra depofcic in maloium calamitatumque genere vniuerfo: cum non
vnius intenms iu5uIosladius cerniturviion vnius clades aut orbitas ti-
mctur• ied immerfus vrbinm cruori mucro gralTatur,& plarimomm or-
bitas oculis obijcitiir: ciim non exigua Belgij parte, niillaiam remiTi
facraium rcuerentia, cum diuina &
humana iura omnia pcdibns obte-
runcur. Sane dnrus acfcrrcus, imo naturas communis expeis, noniin-
merito videretur , qui in taiica calamitate noii dico aliorum prohiberec
lacrymaSjfed non indulgcrec fuis. Ergo ne fimilis mihi crudeliratis 110-
ta inuramr, quam oculis veftiis compcndio fabieci, Belgij noftri" ca-
lamitatcm tacitus prartcriero; horrabor precaborque vos, vt optima;
parenci filij, caftiiTimiE Religioni orthodoxi,tot animamm pereuntium
pericLilo aliencT falutis auidiisimi,
quanto poteftis ftudio induftnaque
fuccurratis vc, vobis adnitentibus, andquus ille Rcligionis fplcndor
:
pollliininio elucefcat , quem hadenus ex hiftoriarum monimentis po-

dus conicvftura aflequi, qnam ociilis licuit vfurpare.
Qipd olim iii vocis habuitmagnum illud Eccleiia: columen Augu•
ilinus.
tlSER. SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 899!
ftiiUis,
iiis
vtVrbem
ret-ercam,
orbis viclricem cerneret deniolarum ciiiitatum
domitarum gentium exuuiis locLipletem, Africani ^
-
Pom-
peij, C^faris, 06i:auiani Augufti nobilitatam trinmphis; &, vt verbo
cunola coraple6lar , in vnius vrbis ornamenta piOfuium, quidquid d-
tomn diucuma felicicate orbis terrarum congelTeiat vnincrrus id cgo :
nodierna die non abiimili voto libentcr paciicercr nimirum vtBelgi- ;
cam noftram, non Martis infignibus toto orbe celcbrem/ed, quod loii-
gepracclariffimum vi6lori:e genus eft, profcripta iddlolatriaj impiecate
debcllata , proftrata vitiorum acie, auc iandliflimis legibus coercita, de
hofte longe perniciofiore , imo &: de ieipsa,triumphancem mihi con-
templari liceret. Qux tamerfi iam inde a temponbus Apoftolorum -5i(?''«"»
(miilis, ab corum Priiicipe, Materno aliisquc viris Apoilolicis XVi^fJflo- )
barbarie ad humanitatem , a bellica fcrocia ad pacis itudia , moref- ruu.

ûe Chriftianis digiios , traduci cceperit; fcmina tamen ha^c tantu m-
modo qilaedam fuerunc, qua: dcinde a Siagiio Wille-
, SerLiatio, Eligio,
brordo aliisque PLxfulibas exculta, addo etiam Liuini, Piaci, Bonifa-
cij, fimiliumque Heroum , non fudore tantum , ied ctiam ianguine ir-
rigata, in lacimmam fegetem excrefcerenc. Tum vero, Deiis imniorta-

lis ! quam pulchra, quamque laeca nnetamorphofi gens illa, quie piius
inculta atque horrida nihil nifi ferociam ac triiculentiam ipirabat, ad
omneiTl virtutem acque honeftatem Chriilianis legibiis ac pr^ceptis
eft inftituta! & qua: prius nil nifi filuas ac fpeliea ferarum nouerat^
quanto ardore templa frequentare cocpit quid dicofre-
religioiiflima !
quentare? imo etiam fplendore Regibus inuidendo excitare? Quani

Ixta paiiim videte erat emmpcncia virmtum gcrmina? quam fplendida
candicafe virginicatis lilia ? qiiam grati odoris propagari Monacho-
rum atque AiiachoretarLim violas? Sed nec rofe defucrunt, efFuio in
caufsa Fidei ianguine purpuratiE. Immenii laboris flierit, fingiila vel
niimerando perccnfere: fed neque mihi propoficum eft totius recro
a6li tcmporis effigiem vobis reprsfencare. VnuiTi e pluribiis iEta-
tis ikculum ab anno fcilicec fexcentefimo viquc ad ie-

Chriftian2e
ptingenreiimum paucis adumbrabo.Cuius Annalesdum pcrcurro, vixSelgttrum
iple rebus compertiiiimis ac teftatiilimis fidem adhibeo : tancumfan-P'"^^"'**
iftitatis florem in tancilla terras particula (
quanram Belgica noftra leu<-j^^^'^^*
cas non amplius lx. qualaciillme patet, proccnfa comple6litur)tantillo

tempore fuccreicere potuiOe. lllud fideiiter dicam, nullam me toto
orbe Chriftiano Prouinciam nouilTe , eciani alrerotanto terramm fpa-
tio ampliorem, quae,ii Martyrcs excipias (quorum ^que facile millenos
acfingulos vniusalicuius tyranni mucro demeiTuit) tot fanditatis lu-
mina, aut ailfa potius, facris EccleficE faftis adfcripta, cêlotranfmiierit.
Quis aifirmanti fidem habebic, nifi qui faftos ipfc euoluerit, vix totis
centum aniiis floruiiTenon tantum ranolimoni^ fama, fed Sc miraculo-
riim centum ac viginri vtriufque fexus ilkiftriiliina capita?e qui-
CTloria
bns ii Liuiniis, Lambertus, Leodegarius , Ewaldus , aliique force duo-

decim fanguinis fui purpur^ nobilicantur non minus tamen quam cc-
j
teri orancs , totius vitae laudabiliter zCtx meritis in ccnfum vcniunt.
Quid ego ex hoc numcrofanitiirimos Antiftices commemorcm,Acha-

XX 2. lium.
900 IMAGO PRIMI SMCVLl SOC. 1ESV«
riumj Theodoricum & Eligium Neniioium , Chilianiam Atreb^^
teiifium, Audomaruin Moiinorum,AubertLim (k Gaugcricum Came-
xaceniiuir), Amandum & Lambertum Traiedeniium , Willebrorduin
Vlcraicd:inorum ? Quos viros?qua: Religionis oracula ? quÊ virtuEutn
dccora vnicum orbi terrarum dedit? vt agnofcafis Fidei no-
Ihx ac piecatis femina longe lateque iaotaj tanto fecundiora in fiiis (cgc-.
tibiis adoleuilTe^quo folerciore induftria exculra, & maiori colonoruin

cLira fubada gleba fuerunt exccpra. Sed nufqiiam vbcrior ac la^tiot
hic operxfructusemicuit, quam in leligiofiilimis Coenobitarum coe-
tibus, racrarLimque Virginum gynarceis totoBelgio hocfeculoexcita^
tis. Qiiis celeberrima palatia dicam an Coenobia & Afcetcria igno^
rat, Blandinicnfc , Sithiacenfe, Amandinum, La^tienfe, Marchianenfe,
Aquicindinnin, MaricoUenfe, Hannonienfe, Lobienfe, ceteraque quo-
niin niimernm inirc ipfa copia non permittiE ? Quis non admiratur
illos nobiliilimamm Virginum coetiis Canonicis Tegibns aditrido*^,
Montenfem, Niuellenfem , Malbodienfem , Andaneniem , ceterofque
non Rcligione magis quam maieftate venerandos ? Sed ipfos potius
Coenobiarchas & iacrarum Virginum Antiftices libec admirarij Aman-
dum, Berdniim, Floribermm , Winocum, Donatum, Babolenum,
Vrfmamm , Dodonem , cetcrofque non impares opinione fanditatisi
itemcjue Waldccrudem , Gertrudem , Aldegondem , Odiliam , Eufe-
biam, Beggam, ceterafque,quas numerus, non vitai fnerita, illemio iu-
bent prcTtcrire. Et cui dubium nunceiTepoterit, infinita per vniuer-
fam Belgicam illo faiculo iiib talibus pietatis cnlEoribiis puUiilafle iaii-
ilitatis germina, prairertim ii animaduerterit, ciim tot viris religioiiili-

inistotam paene Belgicam nobilitatem de iand:itatis gloria decertaiTe?
Nobilitas Magnnm enim iiiomnem partem momentum habet virornm matro-
^lSa
liiirLimquePrincipum exemplLim:& quod magnis au6toribus cummcn-
datur, pulchrum id fubditi atqne expetcndum ducunt. Ingredimini
crgo cantifper hoc virtutum viridarium , & inter Belgic^ nobilicatis
dccora floremaiiquem fructumque pieratis hinc illinc deccrpite. Ne-
minem profcram , nifi commiini Eccleiix fiiiTragio Caelitibus adfcri-
ptum. Videte igitur Bauonem Hasbanias Comicem , opimis facultati-
Dus inpauperescrogatisjintrarufticum mapale poenicentiai gratia ia-
clufum. Videte fandliilimam Adalbaldi Principis Duaceniis familiamj
ciufque vxorem Ridiudem, libcroiqiie Maurontum Euiebiam noii &
miiiori fanditatis gloria illnftres. Qma S.
Pipinum Landcnfem , Bra-
bantia: Diicem , producam, eiurque coniugem Ituam ? quid S. Vin-
centiMm Hannonia: Comicem , eiuique coniugem Waldet'rudem ? qui
non contenti qnatuor liberis fand:itatc confpicuis , Landrico Mcldenii
Epifcopo, Madclberta, Aldetmdc & Dendino pliirimos infuper vter-
,
queCHRisTO aggregarunc. Omitco illuitriflimam B. Witgeri

Comitis & Amclbergx famiiiam, in qua Ablebercus Cameraceniis
Epifcopus, Reinildis, Gndula & Pharaildis acceptam a parentibus glo-
riam piOpiiis vita: meritis amplificarunt. Taceo WandregifilumYub
DagobertoGalliiEComeftabilemfponfa^fu^perruafiire, vt fandiorcs
virgiiiitatis nuptias cum Christo pacifcerentur ne fragilior iexns
: &
hac
IIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 90
fiac laude videdtur inferior, tantnmdera eodem feculo nobiliflima
Bcmiia marito iuo Gutlando pciiLiaiit. Taceo viduas generoiiiTiinas
Bcicam & Beggam: (quarum illa poft obitum raariti e Regio fanguine
cumiiliabas Gertrade ac Deocila Religiofam vitam profeiTaeft• Kiec
poit mortcm
Pipini Herftalli, Brabancii Ducis, nobiliiTimis virginibtJS'
Aiidanaiiibus ad eximiam virx fandimoniain exeraplo prxiuitTaceo
denique Bafinum, iudocum, Winocum, omnes Regij fanCTumis 'aliof-
qne compiures, ne immergarin hoc laiidum oceano. Polttot illuftria
iand:icatis monimenta , poft tot iiobiliiiima fidera iiibditis ad omnera
virtutem ac pietatem pra;lucentia, an mirum cuiquam videbitur hor-
ridas ilias Bclgic^ noltra: filuas tam cultis moribus tamciue pr^ftanti
religione effloruitie ? an obftupefcet tot religioiiilima templa excita-
ta, tot Cccnobia iniignimunificentia dorata? Fateor h^c talia elTe ac
tanra, vt vix opes Regi:E tanca: liberalitati iafFcdlur^ videantur: & ca-
iricn flomicBelgiuni poft tantam profuiionem j non opibus minus at-
qwe copiis ,
quam pietate ac religione. Neque enim liberaiibus in
DeLiiTianimis fortunamm difpendium eft percimcfGendum. Nimis i
ratione foiet alienumj amoris ac beaeficenti:E conccntione inter Deum
& homineminjftitiita, minus aliquida Deo, quam ab homine prxftarii
itaquc cum poilerioribiis fxculis noii folum eximia pietate & liberali-
hus difciplin is, &
artificum induftria, &
omnium psne gentium com-
mcrciis, denique nulio non ornamentomm genere Belgica noftra emi*
nerer, &
adcumiilum huius feliciratis alta pax acceiliiret, diuerfarnm
Proumciarum per pacta connubialia Principum fub vnius
incolis
impcrio coalefcentibus ; ita omni genere laudis inclarefcere ccepir
vt qu.e prius imitatione filuartun fuarum horridis incultifque meii-
tibus abiindare credebaCLir , tandem vclut paradifus Dei merucric ap-
pellari, &
illud \(aix vaticinium, tamquam de fe pronuntiatum au- ,
tiire: Non '-vocaberis njltra OereltSia j O' terra tua non rvocabitur amplms ifti» ih,
DefolatA: fed VocaberiS Voluntas mea in eJ

(^ terra tua InjjabitatA : quid
,
compUcuit Doniino in te. Sed noii culic ram fecuiidos rerum fucceHlis
Iiumani generis aduerfanus:& cum tam firmum ac municum iam con-'
fpiceret Belgarum ftatnmj vt externis viiibus vix labefadlari poiTe cre-
derct; illos ipfos in exitium iuum armauir, vt clades quje ab hofte excer-
no timeri noii poterar , a domeftico inferretur. Hanc in rem prima ac
prompcillima eius impiObicatiarma fuppeditauit, qux fere ad euertcii-
daPvegnarolet, nimia felicitas. \\xc eiiim animos primum inxiCngito Behka
faftu inflauic , & antiqua: iimplicitatis contemptum inuexit: acceific ''*^^'*"'''"
deinde luxus conuiuiorum,qui Sybaritarum lcges raperer. hi enim ad ^^^*^**^*-
folennes epulas taco anno conuiua? , vc fe compararenr, pra;monebanc:

at Belgas noftri in quibufdam emporiis eoufque ventri atque abdo-
mini eranc mancipad, vt ad apparandum vnicum folenne conuiuium
totis fex meniibus criiim cocorum derudaret induftria. îc paulacitn
perfraclis temperantix atque honeftacis repagulis,libidini frena laxata
iiint.qux quidem eos pnmum corrupit,quibus opes & copiiE vitiorum
potius quam virtutum fomitem fubminiftrabantjfed mox latius ferpen-
tecoiitagione, non tantum promifcuos hpminum coetus, ied facratiora
Xxxxx 5 conm-
902 IMAGO PRIMI SSCYLt SOC. i£SV.
^^ contnbernia peruagata cft. hanc materiam cum prsterito (xcule
Iii
mAxima funcfta illa haricieos fax adh.xrefcerct, qux non iiiceiidia toto Bclgid
extîtauic! quairi luc5tuolam patrix
vaftitatem intulit! Venerune
'£rnm
Bcig^!" c £rce turpicudinum noui ifti Euangelij , fi Siiperis placet , pra:coneSj
nullamorumprobitate, nullaiandioris vica: diiciplina , nulla pietatc
auc religione ad populiim commendati ( qiiales olim viri Apoftolici
maioribus noftris Fidei facem prarluxerunc led verfipellcs , ilagidoij,
)
palam incorrupcum Dci verbum iadlaiites , clam vero Fidem ac reli-<

gioneiTjjimo pctfidiam, vita^que licentiam quxihii ducentes. Qui cum
'
timorcm ac leucrentiam Numinis animis excuirilient, quidlibet impu-

nc perpecrandi licemiam ac temeriuatem inucxerunt. Nec vnum woxx
genus propagatLim eft; fedrapiniE,libidines,diiIidiaj rebelliones , iacri-
lcîa, denique diuini humanique iuns contemptns , veliit difiedis ag-
gcribus, patriam inundarunt. Ac primum quidem hnius mali labes
excremis limitibus fe continuit,ac priuatorum pariecibus circumfcripiir,
qiiaii cxperiretur: fed paulacim eorum , quibus Ecclefix moles incum-
bcbat,pammdiilimulatione,partim iocordia, partim etiam perfidia^
ad ipfa vifcera penctrauic, totoque fe corpore difFudic ac funellum iU
•,
lud incendiumconcitauit, quo etiamnum videmus &: gemimus nobi-

liiTimas Belgij Prouincias conflagrare. Tanti ftetic a primis finibus
peftem non arcuiflc; quic impia diilimulatione corroborata , modum
quantam vult ac poteft , non quaii-»
nulluinaccipir, ftragemqaeedit,
MWBel' tampermiferis. Hinc enim vt per malorum compcndia prasceps fera-
(
gtdtngo, turorano) crudele illud bellum exaiiit non Belgij , fed orbis piope-
modum vniuerii. iiue enim Duccs afpicias, Europa in partes abiic fiuc :
milites, hinc & inde Bclgamm &

prout fnnt diuerfa partium
robur;
ftudia, hinc Hifpanicx Icalicxque militi^flos, inde quotquot hecero-
doxis aut impictaris commcrcio aut politica ratione copulantur: fiue
lempus, iam feptuaginta annis vnius belli incendium graiTatur , ciim
nullumapud Romanos diuturnius fnifle legamus bello Mithridatico,
quod vix quadraginta annos tenuit iiiie locum , tantilla terra^ poitio
:
lam lace patentis belliarea eft, tot tragocdiarum orcheftra, totius Eu-
ropa: non iiicrueiitum fepulchrum, tot Principum ac Ducum clade fu-
», neftatam. Non circumducara auditores meos per iingulos huius pal:r-
campos funeribus mfamesi vnica Oftendana obiidio vtiique parti
ilriE
cencum itiillium hominum internecione ftetit. Quid ego Iiic excidia

vrbium commemorem? quidagrorum populationes? quid publica la-
crociniaPquid priuatorumdireptiones? quid fan£liffimorum templo-
rum eueriiones?quid illatam nobiliilimis Piouinciis vaftitatcm,&,quod
merito quilibet admiretur, congcftis in Belgium totius orbis diuitiis,
cxtremam paupertatem? Olim nuUa vncia , imo ne teriincio quidem
auri Hifpanici fubmilTo, cum Principum plerique pacne dixeram Rc-
gias opes Cocnobiis templiique priuati largirencur; florebat tamea
Belgium, opefque fiias ac felicitatem vix capiebat. Nuncrcligiofiilimis
templis ac florentiiHmis Cocnobiis hxreticorum furore ac infatiabili
Quorumdam cupiditate direptis aceuerfis, quamuis fubmilTis in annos
Uiigulos auri Peruani modo tiicies, modo quadiagies, modo quinqua-
gics centenis millibns aureorumi exhaufto tameii R.eipubliccE ieuario,
ac prinatorum fortunis partim acciiis, partim profligatis, vix pauperta-
tis ius£ moduiTi cauflamque aiTequitnr magnas inter opes inops. Hoc
,
nimimm ad ciimulum ruinx noftrx debuitaccedere, vtne qiiiJem in-

ter toc tancarque miferias Belgica noftra mifera aut commiferatione
digiia cenferetur. Vtinam aliquis fakem Marcellus inter patrix noftra^
rudera circumferret oculosj quem ferunr, captis a fe Syracufis , iiobiliA
iim:^ quondam vrbis cladibus illacrymaiTe. Gratulor cibi, Syracufana
video cnimin tantaclade aliquam tibi gratulandi relidiam elle
ciuitas:
materiam. fi tibi incolumi ftare noii licuic, lente tameir leniterque fub
Marcello hoftc tam manrueto cecidifti , qui & lacrymas tibi cadenti
impendit; &
ne quid grauius peccaret miliraiis fLiror,feuera lege fanxir.
At miieriis noftris non
tantum remoti , ied viciiii etiaiii fpeda-
hoilcs
tores illudunri & ab iis, qnos minime decuit , ad diripiendas exuuias
concLirritur: nec deilint in quibufdam Belgij Prouinciis, qni raatris fuce
calamitofiffimx buftis infoltent, & humili nimis loco fe ftare aibitren-
tur, nifi fupra patrias (ux ruinas pedcm pofaerint. Scd inter cctera qux
recenfiiiiTins triftia fane ac ludtuofa , nihil ceque deplorandnm , quairi
fupremiNuminis reuerentiam obfolcuilTe , lacra ccerimoniafque con-
culcatas , vera: ac genuinx Fidei fementem peruerfis hajreticorum dog-
matibus fcminibus adulteratam
qiiafi rpuriis honeftatcm, : momm
pudorem, Religionem denique acpietatem, non paucis regionibus im-
potenti hcereieos dominatu eiTe prorciipca, denique nefcio quam bar-
bariem mulcis locis inueclam. Hxc ii iegnes ignaui diflimulamus, &
R. R. Patres, profedo nuUa in nobis veri zeli fcintilla reiidua cft ii Behijmi-
^
:
non his tantis difpendiis ad diuini honoris vindicias exciramui• ii non ^^^'^ i'^ ,
ad hcereiim expugnandam, & prorliganaa vitia, m m pulaerem, rendam

inaciempiOdimus; nullum veriE laudisguftuin habemus. Aiit il tan- '''«^^«^' ''">'
^*"'^^^''
ta_diuiiia: Maieftatis iniLiria,tot animarum pernicies, tam luifluofa
patria: noftrie facies excutiendo torpori iioftro non fufficiuntjquostan-
dem ftimulos exfpediamus ? Legimus olim, enerfo religiofiilimo illo
iimulque auguftiflimo Solymornm templo, Dcum prasccpifie Eze-
chicli : Ftli hommis, oflende domm Ifraeltemplum^ e!5^ erubefccint ex ommhits Ezech.43.
qu£fecerunt: populum autem, tam fiinefta fpecie obicd:a , in fe ruaque

icelerajtamquammiferandi illius excidij cauilam,iufl:o dolore exarfillc.
Quid nos autem, quibiis nonpropria taniiim, fed ctiain populi pcc-
cata deploranda incumbunt? quo tandemanimo eiimus inter toc reli-
giofiiiima templa in parietinas 3Z rudera conaerra, inter toc millia ani-
mamm in exicium mentia rempiteriuim , ceteiaque nimis luoluofa,
qux adliLic oculis noitris animifque quotidie obuerfaiicur? Si apud cos
verba facerem, quomm flagitia vindicem Dei maniim in Belgicam no-
ftram armarunt ac piOuocarunri exprimerent fortaiTis h^cc eius vulnera
poenitudinis lacrymas, & has Thefei quoiidam voces;
patria I tales mtuor ymtus tuosi poi.
Tdesque feci ?
Nunc cum ad Religiofiilimos Patres tota \\xc referatnroratio, qnid

minus fperare polTum, quam lincera: commifcrationis aiFedum ? lllud
vero
904 IMAGO PRIMI S.ECVLI SOC*IESV.
vcro prxclariirimum commiferationis gcnus, quod in dcpellendis
eil
mifcriis coniiltit. HiccgozcUim veftram, vcih-amque ibieitiam im-

ploro, RcLicrcndi Patres. Ad hxc gloriofa facinora tLiorum maiius de-
porcuncur, ofacra Iesv Societas: vtquidqLiid pemiciofa: contagionis
& aduIcerincE fcmcntis toto Bclgio difpcrium eft, dodtrinx tux' R.eU-
gioniiquc prarftantia pcnitus cxterminctur. hic campus eft, in quotiio-
rum defiidcc iiiduftria, in quo labor , in quo virciis , iii quo rano infti-
tuti copiofam gloiice fegctcm ac materiam coniequantur. Negari qui-
demnon opprclTam diu pictatem mulds locis rcfpirareccepiiie,
potell,
& auitam Religioncm eciam maiori ianditatis focnore refticutam efflo-
refccre. dcfunn, qui cum diuinorum myfteiiomm ficquentano-
Nec
ncra, diuini culciis ainplificationem , Ccrnobiorum diiciplinam poft-
liminio rcil:icutam,iingulari animi voluptate contcmplantur , parne ex-
clainentjTanti fuilTe, & prxrentis ferenitatis exordia pra:uia toc anno-
rum tempeftate commendari : fcd imgens nobis adhuc tempeftas fupc-
randa eft, &
mulca reftaiit perfananda vulnera, qna: hxrcicos perfidia,
ilut bcllorum furor inflixic. An non HoUandia, Frifia,Zelandia, Trani^
ifalania, magnaque pars Brabantia: & Geldriae, adcoque pa;ne dimi-

dia pais Belgicaiiim Prouinciarum hb cmdcliilimo plancque exitiabi-
lihxrefeon iugo adhuc ingemifcit? Et quxnam ibi fpes falutis reliqua,
vbi augultiiilmnm Deo facrificium ofFerre , facrilegiiim efl: j confcien-
tiam Exomologcii expiaie, flagitiuirijerrantes in viam reducere, crimeii
pxne Ixix Maieftatis? Quis ibifupremiNuminis cultus,quiE cxlire-
uerentia, vbi blafphemis in Deum Superofque contumeliis omnia pcr-
ibnant? Qnx rpeciesreligionis, vbi templa conuerfa funt in horreaj
vbinullifeftidics,niiiquiBacchum,ant aliquid Bacchanalibus affinc
redolent? Quid dicam de vaftiflimis aliamm Prouinciarum campis,
quosetiiharrcfisnonfubiugauir, armis tamen perpetuis cxcuriioni-&
bus habetinfeftos? Vidimus in pagis aliquot, in ipsa ara , ieminibus
eo inter templorum rudeia vcnto aliquo tcmeie delacis, arbores excrc-
iiifle, qiias nemo poflet ampledi. Ibidem rogati incolas ipfo Dedica-
tionis tcmplidie, nullane futura eflct fandiilimi Sacrificij copia? nec
Sacerdocis, nec Sacrificij nomenclaturam noucrant : ita non tantuin
templorum rudera iii filuas abierant , fed animis ctiam iiluefcentibus
ipfa Religionis nomina fuerant oblitterata. At cultiores fortaiTis, &
ab hac barbarie remotiores func ciuicates. Fateor: &
hoc etiam addo,
nonnullas efle nimium excnlcas, fed iis iii rebus quxad faftum luxum-
que quibus vindidam diuinam potius, auam commifcratio-
pertineiit,
iiem piOuocant. Olim Romanx Reipublicx cxleftes iras imminere
vaticinatus cft Horatius: at quibus indiciis?
MotM inquit, docen gaudet lonicos
j
Maturx îrgo.
Ulinunc non virgincs viro maturas, ied infantes propemodum pu-
pos arquc pupas videiccad nnmerosfaltantes, profanas nequitias bal-&
bucientes! a quibiis
fi prima Fidei elcmenta popofceris , vt falutis figno
frontempedufquc miiniant, vtvnum Deum bonoium omnium au-

dorem venerenwr,vt Virginem Dei Maticm ialutent , nihil obtincbis;
hiccipfis peregrina atqne inaudita funt : at fi exegcris omiiia vrbanita-
tLim genera ac tripudioram dircnmina,nihil illis pentius,nihil exercica-
tius. Scio hanc morum labem non
ad omnes pertinere fcio etiain : m
plerirqne vrbibus qnae Regi Catholico parent,Tantam propagari coe-
pilTc piecaccm ac religionem, vt fpeciem quamdam primiciua: Ecclefias
reprieientare videancur: fed muka tamen reftaiit quas operam Veftram
induftriamque defiderenr.
Recordamini igitur quam
vos peiibiiam in Repnblica Chriftiana SocietatU
^^^''
iuftinerevolueiit S.Fundatornoftcr I^natius.-recordaminivos diLiinitus ^^
aionem re-
eflevocatosad reducendas animas ruoCreatori. eaigitur omniiiuaio ûrare.
comparate, qua? inftmmentum cum Deo coniungunt. Nuncviribus 10. part.
^°"^^*"
vfusjiiuncanimis, quibus olim Apoftoli terrarum orbem inter vitio-
rum &
enOrum ienticeca peragramnt: nunc illis viitiitibus , quibus ad
permonendos aiiimos tacita qucedam vis inerat eloqueiitix .•
nnnc illo
diceiidi ardorejqui mentes noxie tepefaftas, imo Hyperboreo hajrefeos
iidere afflatas, prifca &
genuina charitate rurfus inflammec. Recorda-
mini, quam exfpeolationem nominis veftri toto Belgio moueritis,
a Rege 6c Belgis in ciues ac membra cooptaci eftis . Veftrx curx
fideique concredka eft gymnafia diilributa iuuentus
ac per tot
Belgica, tamqnam mollis & ad omnem partem duiitilis cera vos eam ;
formam imprimitc, quxmentesdeceat c^leftioriginenobilcs, & viua

qua:dam diiiinitatis iimulacra. ea femina fpargke, qua: in la:tam fege-
tem vbi adoleuerint, non minus perfediE virtucis ac fanîtatis lumi-
na, qiiam columina Reipiiblic^ producant: viros, inqitam, non often-
tatione ingenij ad quidlibet effutiendum proieitos , fed qiii fapiant ad
fobrietatemjqui cum
ad clauum Rcipublic^ federint, non Machiauel-
lumautimpiaeius axiomata, fed Deuin diuinafqLie leges confilioi-um
fuorum ailionumqiic normam ieqnantar. Sed quoniam hic gymna-
iiorumfruiflus miniis late patet, nec ad omnes fefe extcndit, plus addoj
veitro zelo induftrixque commilTa eft in plerifque vrbibus florcntiili-
ma iuuentiis Chrirtiana: dodirincr prasccptis moribuique conformanda;
vos pcculiarem cacechefeos inftitutionem voti Religione firmatain
piOntemini:vos fanguinem ac vitam in arduasterramariqueMiillones^
in caftris, in nauibus, in militum ftatinis, in pagis , in Indiis , inccr bar-
baros, inter idololatias,inrer hxreticos, Christo Iesv Dlici ve-
ftro confecrallis. Quanta hinc in omnem Reipublica: paf tem vtilitas
redundabit, ii ea qua par eft induftria hanc Sparcam excolueiitis? quam
vberes cultura: fmftus? qux fpccies religionis ? qu:t vitar morumque
fandiimonia? Audcodicere, meiam tiunc animo pfaecipere rediuiuuni
primitinae illius Ecclefias fplendoiem ac dignicatem, & reflorefcentis
roto Belgio pietatis odorcm non inani cogitatione prx-
ac voluptatcm
libare. Intuemini, per Deum immortalem! quos viros hxc Socictas in Exempu
fuis incunabulis patrias noftrx dederir, qure faniora membra ad peife- ^°^,^"
(Slionem piOueherent, Fabros, Stradas, Vishau:EOs,Bcllannino.s, Coftc- nosexa-^
ros; quam ftrenuos contamina?is ac langucntibus Belai) Proninciis me- ^^"^'
dicos fubmiferir, Boccatios, Dionyfios, Leonios, Aiooieos; &^ ne cam
anguftis limitibus maiornm noftrorum labores frLi(ftuiqne circumrcri-
Yyyyy bam,
906 IMAGO PRIMl SJECVLl SOC. lESV. -
bain, ponite vobis ante oculos primos illos^ Sociecatis noftrx Dccem-
uiiOs, qui pcr Latium , Etruriam Vcnccoiciue fecuturis labonbus
lutleiues, nouam rei ChrilHanie faciern applaudente Roma
-
inucxe-
riint:qui pcr Italiam , Gcrmaniam, Hifpaniam , Galliamque diipeifi,
non dicam paucis annis , fcd pcene menfibus , exrtirpandis viciis,
viitutibLis infcrcndis , profliganda han-eticorum perfidia , aiuiqua
Rcligionc ftabilienda , totum pxne Chriftianum oibcm iui nominis
glorm compleuerunt. ignaiios nos ac degeneres, corum iabo-
rcs ac heioicas viLtutes iufpiccrc potius , qiiam cTmulaii pulchrum du-
cimiisj eorum gloriam honori potius ac voluprati nobis eile,
quam llimulo ad aidua quarque fufcipienda credimus Hoc igitur !
aCTamus: nuUum officij genus prastermitramus , nec indori parcamus

nec raiTâini, vcantiquam patrix nortrx piccatem ac relioioncm ctiam
ciimfueiiore poftliminio redhibeamus . $i negotium hoc viribus no-
ftris impar exiftimamus , habemns viros religioiifTimos fub variis ii-
gnis Chr STO I auiloracos, qui ic in huius laboris focictatcm , in

iiiiius militi^ contubeinium , in huius gloriê communionem ofFe-
riintjimo qni forcaflis antefignani cenfcii poteronc ac Duces. Ciim
enim animadueito Religioforum Familias paifim toto Belgio reui-
refcere, & mutua vircucis armulatione excitarij iamdudutn mihi prxr.
fagit aiiimus , tot bonorum vota ac fufpiria pro atflicliffimo Bclgio
noftro candcm Deo cordi fore. Agite ergo, & ab aliis bcne ccepta ilre-
nue vigete: non in limine opemm laboiutiique ftandum cffc; aliorum
vos conatus ad vlceiiora inuitant. Nolite, quod pigri agricolx folent,
alienoslabores in femente deftkaere neque tericanc vos :
dogmatum infefta fegetibus germina , qiia; radicicas exftirpanda ilintj

non improborumfuror, non fanguinarias legcs, non vlla vis hoftiuin
piis veihis ftudiis remoram iniiciac. Viums iii arduo pofita ,
quo du-
riora habec experimenta & difficiliores iucccillis , eo certius & cxpedi-
tius fibi ilernit iter ad gloriam. Intuemini Sodalcs vcftiOs, quos eorum-
dem laborum ac ftiidiorum confortes habetis ,
qui vaiHflima terrarum
Oceaniqae fpatia aiienfi , terras aperiunt, quas orbe toco nacurarub-
mouic: qui cum in extremo mundi limite coniiftunt , alium eciaiii
miindum zelo fuo deiignant, & nouas Indias in ludiis indagaiit qui :
dum incLikas PaiaqitariÊ folimdines peruagantur, m ipfis eciam fub-

tcrrancis fpccubus & caucrnis barbaros inucftigaiir: vt non modo folis
curfum rerum geftarum gloria exxquent, fed co etiam vcritatis lumeii
inferant,quo ille radios faos non potuic inferre. vos xmula-
Horiun ii
tio accenderit •, non deeriinc hk inflammatis defideriis veftiis Indi^:

fuppeditanc Hollandia, Zelandia , Frifia, Tranfifalania. Quas vbi
illas
cx horridis vitiorum atqucerrorumrenticetis ad amacnaui fpeciem , \x^

tamque tecunditatem, cultomm noualium inftar, perduxcritisi aim de-
mum vobis orbisChriftianus priftinumDco cultum ac venciationcm,
patrix aiitiquum piccatis ac religionisfplcndorem ,ciuibusialutem ac-
quciacolumicatcmpoftlimiaio icilitutam gratnlabitui•.
ORA-
ORATIO TERTIA
'Pftrmetim eii Fittres Sucictatis I
Bdgkt&y^tfortibm animk cjuaterncisfuA
nesy Bfiti^mcam^ Citflrenfemt l:>[apiPiUm
ros capejfere pompvgitnt,
s FromncL• Vlmdro-
Fromncu
, ati^m
"
ftdpfiife-^
CVinobanimos veftros, ac incitata ad ialutis aliciia: curani ftudia,im-

oculos hi pono , Reuerencli Patres , tantum flammarum &
ignium iii omniuin pedoribus ardere video , vt vos ad
generofiifimis
labores , quos animarum cauâ fortiter iufcipitis , & pericula , qiiÊ ge-
iierose contemnicis, alacricer iubeiinda hortari, & operae minime neceil
iaris , & intempeftiuas iolicitudinis eile videatur . Sed facilem mihi
veniam a vobis poUiceor^ vbi intellexeritis, me id eoriiin tantum aii-
d:oritate audere, quibus nreludarer , maioris culpx reum vos ipii me-
rito pronuiiciarctis. Quare &
quibus debeo parere, iisveftris, quibus &
diiTentire nolo iudiciis , obcemperabo Dicam de quatuor Chriftian.-c .
piecads officiisj qux cum primi iioftrs Societatis au(ilores diuinis aufpi-
ciis, ab ipiisillius quafi incunabulis amplexi iuiic , mm vos Flandro-
eorum pofteii, pari hodieque ftudio & alacritate compleftimini.
•Belgar,
Qu:e quando ad cueadam propagandamque apud Bacauos fanam Fi*

dem ad conferenda Catholicis militibus terra marique pugnantibuSjac
,
deinum peftilenti lue per vrbes infedlis xtcxnx falutis auxilia , iumma
fide , conftantia & alacricate nimiitLir , non nifi a fublimibus aiiimis , &
ad vircutem natis , autgeiierose fufcipi poiTuiit aut conftanter iemari.
Quibus de rebus cum dicam , velim eos ego me & ieiitire & exhibere
polTe animi motiis, quibus incitati omiies nos tam giorioii laboris dccns
nonmeri taiitum, ied iii maius etiam au(5tiiiTi propagammque ad mi-
nores quoqne noftros traiifmittere geftiamus . Atque vc inde exordiar,
vnde primus merito ducendus eft curiiis orationis mea^, Tatis apudoin-
nes conilat, quanta iemper fuerit & proiiidentia Mentis ^tern^, & faii-
d:iiInriorum hominum cura, ne caftar Religionis integritas aiit vitiare-
tur afflatu hcTrefum , auc cerce illo vel leuiter obfcurata refticaeretur in
antiquum fplendorem pulchritudinis iux.Hxc videlicet edita iam olim,
& humans virtutis exempla, & diiiinx in fuam Ecclefiain prouidentiie
documenta , iam mm iic interpretabantur maiorcs noftri , aiternorum
coniilioriim iediili obieruatoies , vt cum ad alia quaûis rei Chriftianac
commoda, tum ad elidcnda prauarum opinionum vulgo enaicentiuin
germina luculenco diuinx voliintatis nutu dcftinari ie crederenc Vnde .
ab ipfis plane cunabulis , adhuc , vc ica dicam , infantula , ac vixdiim a

ladledepulia Sociecas, hanc priiicipem iliomm munernm partem prx-
cipuo quoquc ftudio amplexa eft , ac iancliiiimos eius conatns pro-
uehcnte Namine, ea reruin momenca attulit , vc qui cius in hoc genere
gloriam dcterere,& oblcurarc famam audeac,ipiis etiam Gratiis ingratus
enepoiicvideatur. Inualcfcebat vniuersa propc Gcrmania peililens te-
Yy yyy mulenti
908 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESV. ^
mulcnci Saxonis vims, ciquc gcrmana ac pxne gemina viuendi li centiaj
SocUtxi curaiidx qua pailent , accurrcrc Fabri , laij , Bobadill^r , C aniiij,

cpvomtfc
j-Lii
- ,ry ^- ,
ab iisque aiTidua laborum contcntionc perFedluin, vc

:
i„ Gcrma. a vitalibns arccietur lucs, & in Gcrmania ctiamnum lupciiit, 411 od ger-
'"'''
manam Fidem atque illibacam Rcligionem colat Nutabac omni cx .
inyi>iai,a
"^'
parcc Aiiglia, & ancifi ab Ecclcfia Rcgis impcrio Fidem miitare com-
'piilia, uouo pcrfidi^ genere multiplicem liauferat pellem Lutheri,

Zwinglij, Calaini, & aliorum e cathcdia pcftilentixMagiftroium. Ad-
foerc conicftim ad mcdelam fercndam Pcdonij,Campiani , Crefuclli,
ci
Walpoli, SothucUi, Gariiccd quos omncs, poit copioiam optaniTimx

:
mellis vbercatcm, qua laboriim magnitudine , qua carcerum pxdorc at^

quc ^rumnis , qua atrocibus pro Religione iuppliciis propcrata mors,
triumphali, vc ita loquar, porta , ad a:terna: vitic legiam cranrmiiit. La-
in GalUa, borabat Gallia pemicioib Lcmani lacus ac viciiiaium Alpium afflatu,&
auidiiTimi arrocia maliad ipfaiam Regni vifccra pcnctrarat, ciquequam
poiicnt operam nauaturi aduolaucre! Pofieuini ^ Augerij, Pelletarij, Per-
piniani, Maldonaci, aliiquecompluies, ptarGlariS iii eam rem natur^
gratiarque prx-fidiis : qui propugnata forticer antiqua Fide, ex-
f)Uurnata iarpius nouclla perfidia , tanto maiorem triumphis omnibus
auream iiint adcpti, quanto plus eil: publicis e iuperiorc loco concioni-
bus, priitatis de plano coiigrciTibus , aliisque non minus idoiicis artibus
Religioiiem tueri, quam ciFuiione fanguinis, hominum ftrage^clade op-

pidorum atque vrbium patriam dcfendcre. Neque vero maiorcs noftri
has tantum Prouincias virtutis fux pala:ftras cffc voluemnt Panno- ;
câUisin niam qiioque , Sarmatiam , Hibemiam , Scotiam pari animi charicacc

reîombw, complcxi
, laborantibus omnibus
ialutarcm prarienccmquc dexteram
porrcxere. Nec ilecic in hanc dicm egregius hic glorir curfus ied eam ;
a maioiibus traditam tuemur poftcri , nec obiblclcere patiemur vm-

quam illud familiie decus, quod ipii viuidum acnitcns toto iam Txculo
,7„„y,f^. rednuerunt Atquc vtinam noftrum hoc Belgium huius etiam opis
.
derato indigum aliquando fuiliet , neque co e vicina Gallia Germaniaque

Bdno.
penetraflcnt prauarum opinionum propolx , qui incautis populis male-
iaiium mortis poculum piOpinamnt. Lugcmus etiamnum , liigemus
florentiflimas aliquot eius Prouincias diuulias a corporc netariam
tam ake admififle in viicera, vt ad animi fanicatcm reduci hac-
ha:iefiin
tenus non potuennt.Grairanair in eis fane prxconcs iniania;,quibiis nihil
ranolum, nihil religioilim•, qui tum demum puros putos Chriftiaiios ie
arbicrantur omiiem iacrnm ricum exiecrati fuerint , cLiin omiie
, ciim
reole fadlum peccatum, nuUum autem peccatum expiandum elTe puca-
riiic ; cum Magiftratibus populos populis Religionem , Religioni
,
tcmpla,templis Sacerdotes,Sacerdotibus iacrificia,iacrificiis Christvm

abftulerint . Ec his quoqnc iublcuandis Prouinciis , cum primiim per
operariim copiam licuit , lludia ilia dcfidsrari minime paiTa efl: Socieras
noftra qux, fubmilTis in cariim culturam nouis pcr interualla ilibfidiis,
j
quiiiquagcfimum iamprope annumiii hoctam prxftanti labore veria-

tur. Conftitit hadenus , Dco dante , fuum opera! pretium Catholico :
nim qux fupererant reliquix ad omaem Chriiliani officij rationem ora-

nibus
LIBER SEXTVS. SOCiETAS FLANDRO-BELGICA. 9c9
nibuslnilituti noftrimuneribus exculcxivacillantes plcrique confinnati
inertibus robur addicum innumeri , quibus ambiguus in eam dicni
j
Religionis fuerat animus , vcl a teneris iii hxrefi adoleuerant, ad Eccle-

iiam iunt adiund;i Oritur iii dies aliiLs cx alio labor
. quia regionis ,• &
Iiuius ager inexhaufta quadam vbcrcatc m noaam iemper albefcic ie-
gctem , Socij ci excolcndo incciici , ac laboribus impai:e,s, vobis, Patres
ReligioiiilimijCamquam auxiliaribus operis benigne atinuunr,vt quibus
iiiitam vberrima: meilis lartitiam gratulamini , cum iis in laborum par-
tcm venire ne rccuietis Eiiimiiero iii huiulmodi fpem cducati eftis:
.
veftra vel ephebea omnia , gymnafia , vel quxuis alia domicilia,

vel
quid aliud dixero, quam priEtoria quardam liccerariun, Lyc3:a humanx
diuina^quc fapientir, diicipliiiarum officiiias, moriim pal.Tftras, propu-
gnacula Religionis ac pietatis vbi fLiciiri hxreilim domitorcs , iaiiiK
?
difciplina: reftauratores ,
germancE Fidei vindices , Oithodox.^ pietatis
aiTercores, conientanea huic miliciac; arma procuditis. Clitorem ac Lu- Athenxui
donem, olim flumina, pifccsnaturaiiiamucos vocalcs feddcre

celebrata
fabulabacur antiquitas ego nullum iiamra ilia tam mdem , tam infan-'
;
tem , tam elinguem elie dico, qiii non prodire e veilra difciplina poilir,
non inane fori curi:rq; cymbaliiiri,ied diiiini vcrbi fator acque Euanêlij
pixco, a quo locuples iacrorum fruoluum iperari pollit vbeucas. Laxa-
tisetiam Belga: charitati frena &
ne illius tGrmini an2;uftiorcs videaii-
:
tur efle, quaminundi, huius quoquc terminos iiiperare coiiamini Pe- .
netratis trans Indum & Gangem , ad remotiflimas Orieiitis iblis pla-

gas, trans metam Herculis ad vaftiilimas atque a nobis diiTedlas Occi-
dcntis regiones, ad vlcimas hiiic iiide terraruin appendiculas velat inili-
las-,ibiqae,euerils dxmonum aris^ oppreisa fupcrititione^ impictatepro-
fcripta , ac fincero Numinis indudlo cultu ,
glorioia ChniHanie tro-
fci
pliâ erigitis. Gratulor equidem vobis haiic gloriam, qua nulla vel ad
Familixnoih? commcndadoiicm honeftior,vcl ad fplendorem Religio-
{x charitacis illuftrior Neque enim lolis nobis auc nati iumus aut vi-
.
uimus , qui quidquid fumus bono publico debcmus fcd Vt lioilri par- j
tem fibi vindicant Prouiiicia: terrariim omnium , ica potiiTimam iuic

ilio exigit Belgij , vtpotc natalis noftri ioli , pars illa qiut: nuiic cormpta
hasrefi, non exiguos, ii excolatur, frudus pioinittic. Ccterum non igiio- piiniusiib.».
ro, vc apud laiios fimulacrum qiioddam Dian.T intraiitibus icdem "?+•
facram vultum vukuoium, triilcm ac tetricum anibulantibus in illajin-
dequc exeuncibus exporreolam, hilarcm ac Irtam frontem exhibwrc cre-
debatur iic hanc quoquc noftram iii Batauosexpedicionem, eius igiia-
:
ris atque inexpercis, difticultate, molertia ac periculo plenam videri ib-
licairij qua: deiiide , poft modicum cius vilim , omni difficukate , mole-
ftia ac periculo carere iudicetur. Non hic ago de atrocibus in Sacerdotes
edidlis &legibLis, non de mctu carcemm ^ vitaquevcl

trahenda in vinculis , vcl eciam , ciim perfiJix ira fuerit , inter
cxquiiica iupplicia amittenda Scio , qua: terrori fiac
. aiiis , ingeiitibiis
veftris animis incitameiito cflc; ne illud quidcm, quod nclcio qua viitu-
tis fpecie blandiri poiTic alicui , adiuoia: profaiios inccr homiiics vk'£
periculum vel diiliinulo , vcl inculcoapud vos ,
qui c Familjx noftra:
Yyyyy 3 pnr-
pLxcipua le^^c boiio publico mancipati , atque ad omnia
SOC. lESV.
animomm
compcndialamiliaiis diiciplin^ milmdi pra^ridiis , nclcio ciiiasipiri-
tualis diipendij aut pcriculi inetii, tamquam lunonij

pueri iii finu louis^
oniofi duiinoram muiierum doolores defidcrG domi non ibletis Qu.id .
enim? plorabiiniis animamm cladem inter tot crrorum ludibiia pcieun-

tium, nec in iis ab interitu vindicandis orani coiitcntionc laborabimus?
CollegiorumnoftiOiLimporticus,cxedriE,domicilia,gymnaiia,qLiotidia-
nis perlbiiabunt vocibus alienx ialutis ardorem protuse laudantiuin , dc
ab iis ipfis tam piOfufis laudatonbiis tam parce viurpabitur? Apage a no-
bis ocium tainocioium , tam inanem mortalitatis illecebram , ftcrilium
Iblatia lacrymarum, tam vaiia ac cum ipfis verbis percuntia rei omnium
iandiffimiE prxconia Reprxfcntemus faolis, quod ore prazdicamus; ac
.
chaiiffima; patriiE non minima fui parce miifrandum iii modum labo-
ranti faciamus pro facukate medicinam opem operamc]uc noftram :
implorat collapfa Religio, & toc animarum millia C r i s i ian-

gLiinc coempta iuppliccs nobis manus tcndunti & nos tam languidi cri-
niLis , vt illam omni qua polTumiis opc non rublciiemus ? tam erimus
duri , vt rueiites ad inccricum populares nollros ab eo omni qua polTu-

mus opera non arceamus Video ego me orationi raea: iatis moderad
?
non pocuiflej ied dabitis ipero hanc veiiiam ardori meo , fi memineritis
haolenus me de propaganda Religione , dcque harrefi cxpugnanda, hoc
eftde potiiTima Apoftolici muneris parte,dTe locucum.
Veiiio nunc ad id,quod m
laborum noftiOrum cenfu proximumi ptx^
j^îfio
,
ftaiida nempe,qu2E iolemus, Cacholicis militibiis auxilia.Et profeotoa^-
quillimum eos quipro aris noftris pugnant ac focis,Chiifl:iang qno-
ûe militiiE armacura miiniamus. Refertc vos icerLim,fi lubec,ad ipfa So-
eaHrenfts cictatis & primorum Patruin in animarum lucris contcnciones
cxoidia ,
^"'^^ vique ab vltima memoria repetite^ & mecum haud dubie ilacuetis,
^JoeUtate
mra.• hmus quoque Religiofe laudis gloriam atque amplitudinem a maiori-
bus noftris occiipatam eiTc . Quippe cum primum Socictas noilraiuis
conatibus in publicum quique copiamm
vtilis efle coEpic, picntiilimi
Ducesnihil vmquam habuere antiquius, quam vtexea aliquos riTarum
expcditionum comites impetrarent , prccibiis ac lacrificiis apud Deum,
reliquis Famili^ noftrs officiis apiid militcs pra^fidio futuros Cuius .
quidem noftras operai etiam inter arma tam frugifera? , cum Aphro-
,
aifium obfidence Vega ,

primum maximumque dociimentLim dediiTet
lacobiis Lainius ; alioriim dcinccps Catholicorum Principum exariere
animi , ne in extremx rei momento tam ancipici ilns etiam in caftris
t» Belîo illam dcfidcrari patercntur. In his Alexander Farnefius, aliiquc poft eum
captii.
Belgicx noftras militia: Hiipanix P.egLun aufpiciis ad -
Imperatores , qiii
ucrium Foederatas Belgij Prouincias armis decertant quanto publico
,
priuatoque militiim bono , fuis exercitibus auotidiana mortis pericula
rubeuntibus, eaimmortalicatis adiciuere prxiidia ? Sepcaaoeiimnm iam
annum tenet ha:c belli calamitas , atque a primo prope illius exortu in
hanc diem dati e noftris rei facrx admmiitri; qiiorum laboribus in hac
quoqne Dei caufsa exhauftis,toleratis a:mmnis,iuperans periculis, hand
iaiie video quid ad Religioil nominis immortalitatem honeftius, velad
Apo-
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 91I
Apoftolici aiiimi magiiicudinein gloiioiius excogitari Habue- *
runt illi Brabantum, FlaQddam, Gclariain, Arteiiam, Hamioniam '^'^''''^*"

aliaque loca, quo cum Kegiis copiis migrandam tuit , iua; thcatra virtu- Loresmea^
tis, in quibus beneiicendx, chaiitatis, zeli fpedlaculum dircnt. Habuc- ^^f^^'
runc noa vnam aliquam gentem, vna indole ac iermone, ied ex vniiisrsa
prope Europa Hifpanos, Icalos , Gerinanos, Anglos, Scotos^ Hibernos,
Bclgas, aliosque complures quorum fingulos vernacula gcntiliqae iii-i
;
lingua Chriftianam integritatem edocercnt , iacris myilciiis ciiin rcs & ,
ferrcc , Catholico rim expiarent. lunt cum Piincipibus, cuin

Prsfcolis copiamm, atqueordinum Dacloribus, cum Patriciis acple-
beiis, &: prxiertim miferis ac reiumegeiiisomnium ; vc cum aiiimorum
commodis iii commune conruleient, mm etiam neceiiitatibus corpo-
mm pra:ienti mana iubucnircnc VciTati iuncin noibcomiomm ior-
.
dibns accarcerum pxdorc, vt xgiis iuxta & capciuis j qualbiatij ,

qua
auxilij indigis , folatio iimul & auxilio elTent^ ac ii mi^randum e vita
decretoriam ynx morcalis claufulam congiuis ad beacam xtcrnitatem
prxiidiis communircnt Quia quod in medias quoquc armacoruin
.
,
cum paribns
acies, vtrimque animorum aidoribus & armorum de ,
iumma reideccrnicur, progrcdiendum illis non rarofuit, &pcrinfe-

ftos gladios &
micantia huc illucque currandum ? dum hi ad pu-
tela
gnandum pro rei Catholicx incolumitate calidis hortadbus
forticer
animandi, his peccara iua cnundantibus aures dandx, omnibuj ad Chii-
fl:ianHauendum,aucmonendumrubiidiaadhibenda.In qua tam i^loriofi
labons arena,cLimnoii fads felicicer adNeopoitumFLinddarpugnarecur, TanesSo'
frudtum hiinc ex iis nonnulli confecud fuiit Rcliiriofx conftandie vz","'**'^ ,-
omniiiin laluti cuin mcumbercnt , cxii eciam jpli laboribus iuis glo- r/i»«fr<i-
noiiiTime immorerentur . Cum inter militum clamores , armorum/''/'""'"*
llrepitus , tubarum clangores, infigni animorum""^'^*'^^"
equoriiin hinnitus ,
tranquillitate veriarenmr , de hoc vno ioliciti , ne quem militiim iacds

myfteriis incxpiacum fuprema neceilitas occuparet . Viciitis animx
magna: etiam cuin neque teloium confertim volitanduin
ita vifti
,
iclus declinaftis
nem exiis ctiam
,
tum manantcm
;
iieque cxiorum exhorruilds cadauera, neque

•, fed vni alienx ialuds momcnco
^- in-
tenti , veftram incolumitatem & vicam increpida produs & inexplcbili
omnes iuuandi Relicii nos rumus ad iarcinas
auiditacc piOicciftis .
mortalitatis huius , planeque volumus id quod a nobis iuiceptx vit^ (
ratio exigic ) virtutcm veftram non fidlis imaginibus adumbratam,

ied in nobis ipfis exprelTam, icerum offcrre pugnandbus, nc defiderent
Regix copix in nobis ea animarum iubfidia ,
qux in vobis tanto ant^
tempore iunt expertx. Subiicicc eLgoanimis noitds eos igiies, qaibiis
arfiids : fpargite iii nobis ea inccndia , qnam hoftiam
quibus vediis
armis abiumpti eftis ; & fLiperftitcs adhuc Buzcliiios atqae Moiitanos
P.egiis bellatoribus exhibebimus.
Neque terreftribus tantum copiis iuuandis adhibita Sociomm cha- -.-
ntas ; deicendit eciam ad infimas iordes hrcesque ac iendnam nauium "^-^^•
bcUicarLim, vc hominibus tamctfi lua volunratc; calamitofis iemper, &

mord proximis, iii cafum prxfto dlet . Nanigent alij madai
earuiTi
eaiLim Cciursarcrum, quibus fola hominnm libido pretium fccit. Pcr-
lumpant natuia: claull:ra , & ignotas antiqiiitati vias apeiiant ac terras•,
qui dLim nullos cupiditati (ux terminos llauuiint, ipium tamcn orbem
an<TuiHs a Deo tcrminis circumiciiptLim fateri debenc. Nos ad certio-
rcm diuiiix chaiitatis auram vela facimiis ; nec rei nobirciun fakem , fi
non ante qua:llnm, aut vanx volapratis e vario aquarum
nos,periti.iriE
iidci-Limquc adfpedii KauriendiE captainus lcnocinia fed Dei glonain j
humaiio omni quxftu potiorcm , &

animaium lucra ciun tota xcemi-
tate coxquanda. Adimus vit.T periculum , vt aliorum ralutem in tuto
colloccmus: iadamur mari, fludibiis ac procellis , vt quamplurimos iii
a:terniE quiens portum imiehamus vitiatam ac pxnc verminofam po-
:
tamus aquam, falfamentis ac mucido pane vitam toleramns^ ne vedo-

ribus noftris diuini verbi , ac facrorum myfteriorum epulas, diuinis re-
piin.iib .). fertas deliciis , deefle patiamur. Lucerna pifcis memorandus in paucis,
""^°'" '*''
atque ex argumento iic didus , tranquillis dumcaxat: nodibus in alca
fubit maria , linguaque ignea& noolami inftar fideris iciiidllaiite per
os exferta, confluences adnoua: liicis illecebram vndique pifciculos ca-
prac & deglutit;
nos dies nodesque velis &
remis, tranquillo atque ira-
to circumuehimur pelago, vc palabundas nobifcum animas Apoftoli-
cx vocis fplendorecaptemus, ac faluti forcLinata illis ac felici iorte cranf-
LAbores fcribaiTius. Et hanc quidem de Deo deque hominibus bene mcrendi
fumorttm Barzxi, SiluericX, Goii-
occafioiicm haud iegniter arripLierc Xaucrij ,
Soeietatis Taluij qui cum ad vberiorem apnd Indos faciendam meiTem traijcc-
;
mnambM. rent Oceaiium, e fuis interim veiloribus manipulos legere, eaqiie mo-
dica animorum fruge ampliilimis Indiarum meiTibus quafi prasludere
coeperunt.Infticuebant nauticam turbam,colluuicmq; feruilem rei Chri-
ilianx pracccptis, habcbant publicos priuatosque de Deo deque animi fa-
îxkn-
luce iermoneSjftatas preces ftatis dici horis decantabant, cunclis
tibus ac refpondentibusj deprauatosomnium corrigebant mores,vniuei•-
ibs adeluendas animi fordes inuitabant. Adcrant e maritimaiadatione
naufea, lue, fame laborantibiis tranrcurrebanc per ftratos non tantiiin
,
icgiisjfcd & femiuiuis forosîllis cibos,his pharmaca fua ipfi manu mini-
ftrabant. Et quamuis iii omni illo charicatis officio plus laborum noii
raro fufcipeientjqnam fcrre polTent; proiuo tamen modeftiiE ftudio cre-
debant minus fe priEfl:are,qiiam dcberent. Miramiir omncs , vti par eft,
hofce primos Familine noftrac piOccres & eorum ftiidia, alienis cuian-
^
dis commodis fuis neoligrendis intenta.

, Scd non miramur tantum.
Enoftro etiam Belgarnm niimero non dcfunr, qui illos imitentur, qui
claiTibus Regiis, Moderatorum imperio, imofua ipfi inflammatiffima
in homiiies voluntate, mancipati, earum iam faspe cpibatas, milites, na-
ualemquc muldtudinem ad omnem Chrifliani nominis integiicatcm,
Lahores coiiformarLint. Habent in hoc munere dignam fnis animis ac viitute
in -
Yfenat- materiam. Carcndum iis dulciiTima Sociornm confiieriidine, vcrfan-
vmaualt.
^"'"" confertam arftifsimis in locis tiirbam hominum , vt quain
^^'^^^^
leuiilime loquar , minime religiofomm , in pa^dore atqne acriimiiis rra-

henda vica, percurrendus , quaqua patet Occanus, & quotidiaiia , cala-
mitoix captiuiuatls, vcl etiam mortis fubeunda pericula. Scd ha:c vltro
etiam
LiBER SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-BELGIGA. 9I|
ctiam expemntLU• ab iis ,
qui vbi ialucis aliciiiE cauiTa agitur, impercer-^
rito charitatis ac prompto in omnem paitejri impeta ad iljos potiisi -
mum iuuandos accurmnc, quibns non niii per fiiigulares a^rumnas atJ•
que inuiicata diicrimina lubueiiiri poceft. Copiola hic quoqile , Pa-

tres Reuerendi, nec vulgaiibus opeiis coDtcnta mefsis. Qûim ea labo-
ranCj periculis pares, labori impaies, dciignawt ocuiis ac tacite ambiuni
prenlaiitqiie fortifsimum quemque nortiiim;atque ad rci glooislL^^£EJ
veftrisque ftudiis &: ardoribus dignifsimx , focietatem inniranc., Aiii-
mis hic opus fublimibus c
eredtis ^ atqiie ad aidua quceque arpiranti*
bus; animis, inquam , qui non minus facultatis ad rem omnemadfe-
rant, quam voluntatis, ac huius \kx moitalis terminnm iion fuo pau-
corumque commodo, fed quam plurimorum vtiiirate metiaiicur*
Verumjqiias haclenus commemoiaui^tres illiEpiincipesnoftii mune- îjpoad
juj •• •
ris partes, vc per ie ciim ad tcflandum Chnftian.-Echaritatis
tum adprobanaam Apoltolici animi magniciidinc, quam

illuftrcs ac fplcndidx ;
^ I^^J^^ "V
maximefunt nos.
iic ab eo quod nobis etiamnum rupereiloratio-
*"
j- •
&.'"^"/
ne explicandum, a prxrtando, inqLiam,lue peftifera laborantibus obfe-

quio, haud Kacile dici poteft,quantum decoris ac dignicatis accipiant.
Enimucro cuai in a:mmnis vkx quod hominum animos ad
nihil fit ,
piecatem magis emolliat, quam longc laccquein eorum perniciem ik-

uiens peftilitauis acrocitas; excitatur tum nempe & euibramr illomm
virtus , quibus aliena falus cura: & cordi eft , vt eam praccipue meiiem
iibilegendam fnmanc, quam nocentirsimi alias mali calamicas inficrni
icmper vbcrtate acque copia dare coiifueuit. Inexplebilis eft ifta no*
ftri generis vorago ; & fi quando ei laxatis a Deo habenis graliari liceC
impotentius , exliaurit vrbes ac vicos , villas & oppida^ neque vllis illo-
rum excidiis , vllave mortalium clade faciacui:. At libainenta funt hecc
cx\o, non iunera j immortalitatis , non mortalitatis ,•^ benigni-
tanis hoiliXj non furoiis; opportuna inodo ^cgiis, moribundis ac mo-
ricntibns auxilia ne deiuerinc. Ad h^c ergo cam luculenta animamin
lucra , fusa per popuios peftilitace, qua:renda, iioftraquoque Societas
aprima fui origine haud rcgniter exarfic . Vos vos appcllo principeS
Europ^ Germania, orarque terrarum vlti-
regioiies, Hifpania, Gallia,
mce, India, Braijlia, Peruuia^ quo non prius iioftri Ordinis hommes,
quam eorum hoc iii genere auxilia penccraiLinc. Laborabatur per cice- ^^"^^^ ^^
liorem Hifpaniam pleiifqLie in vibibus atque oppidis ferali hoc milo, f^cciTru
& ibidem omnium animis , vt in extrcmo diicnmine, ad rtudium pic- '-
^''*''
tacis ac falutis eredis, quam vbercm non dico iementem, fed meflcm
fecere Mironcs, Alberri, ParrcE, Lozani, Sarauix, Garni, qui, negledo

vits {[IX pericLilo, vltimis illomm populorum & corporis & animi pe-
riculis praifto fuere. Per Lugdiinenfem Galliam defxuiebat eadem lues, in CalHay
& Lugduni eiiis metropoli Edmundus Angerius fuilincbat viius om-
nia, dum aegros inter &valences exa:quo paitimroperain , &quoad
diurnis noilurnisque laboribus confequi poteil:, vtrorumque incolumi-
taci confulit ac faluti. Cum apud Germanos MoCTunciae Treuiris Co- '"
loiiL-E vulgaretur contagio, certatim Prasfeolorum fuorum pedibus acci-
^^^"'*''
, ,
:
debant Socij, vt fibi adeiTe aegris , eorum curare vlcera, purgare fordes,
egcno-
914 IMAGO ^' S^Gvll SOC. lESV.
omninm
egenorum ^ratia alienani periclirari bcnignitatem , anima<f
iacris expiarc mylkriisj & piis hortatibus ad fupremum cercamen ac~^-
ccndcie liccrct. Quoium ticfideriis vlque eo feriientibusdum fadiiiri
ell fatisj quis fatis vel diccndo explicer, vcl coi>icando alTequatur, qiiai-rt
in Indiii: lucLileiKi animarum qLia:iUis exiiicerint Omitto apud Indos, Braiilo^Tj

?
Pcriianos, non minus vtilem ac fmoluofum nolhormni Patmm labo-

in Btlgio. rem , in hac e^cm cau£sd venio ad tc FlandrO-Bclgica noilra, & rui^
:
vrbes, non aduenis minus quailiincolisheqiientes, compello. Vliane

tiiarum vrbium Socios noftros fuis ciiiibus animomm culcores adici-
uir, (\\ix non ad rcliqiiam ex omni eoriim labore atque ihduftriafru-
gem , luculenta quoque naiiata: infeoiis operic pretia non accehlcacj
Fuitjfuit illafempcr m noftris etiam Flandro-Belgis animi virtus , vt
qii^ terrcfe vulgo iblcnt alios ftratae a:gns ae moiibiindis domiis, ma^
lumqiic contagione ieipens ,
cies, ipfis ad iummiim
, & imminentis vbique mortis

illumChrirtiana: laudis ac Religiofe chariratis
fiudtum peifequcndum ftimnlo eilent. Nolim ego hic palparc iandil-
atqLie omiiium cnm

,
3
fimos viios qui in hoc obiequio vitam aut e veceium func-
rumrim, flabello monuis vcntnm facere. Hoc cirra vllius inuidiam,
dici poteft, nona Dclphicotripode, Py-
thiave cortina , iiLit Dodona:a quercu , fedipfo Veikatis ore prolatuiri,
Itjricla fa-
charicatem hominibus nuUara eilb maiorcm, quam qila: pro ainicis

GUmSan- animam ponar. Relati iam olim in Ca:lituin iliimeriim, atque Ec-
^"''"""*'' clefia: faliis adfcripti ilint, quos luiic tam glorioio mnneri incenroSj
.„>,„^^^ charicatis verius qiiam pcililitatis arftiis ablumpiir. Foitunari iliipro-

htncfun- fc(5to,qui fluxa acfragili hac vira immortalem atqiie arternam meicati,
^^'^^'^^^'''^'^^ ill^s fedcs penetraiuntîisque niinc incedunt lartitiis,
^mmortHi
quxnulla remm vicilTicadinc , nullo tcmporum iapiu terminabunrur.
Hic ego rurrum, Patres Fraticsque, noilriim omnium appello
iidem; & quando nequc vcnalem fub catailra piOfticiiimus opcram,
18
nequc dubio rei perituriE qu.Tilu foeneramnr laborem noitrum,
digna nomine noftro conftamia, illornm veftigiis quo-
rum tam optabiles , tantisque cumidatos bonis, vita; exitus admira-
,
mur. primis maioLnm noftrorum laudibus fempcr fuir, charitate

Christi obfirmare ped;us ,
publica priuataque valctudinaria circum-
curiando terere , vlcerum focdiratem granitatcmqiie odons non anei"-
fari, blande folari moeftos
,
perditos c^rlcftis vica: ipe rccreare, omnes
ad tolcrantiam , &
ad boneftatem lanolitatemqne vita: acriter impclle-
re , etiam mali vim longe latcqae ferpentcm alienas faluris
peftilentis
caufsa non horrere. Ec quis fit in nobis ea moriim mollirie, animique
inopia, cuiusnon eodemvota collimenc, dirigatur labor, adfpirec in-
duihia ? Video profeiflo , dum vos ego contemplor ftudiaqne veftra,
a:quo diutiiis fauifle me hadenns infantia: mex, qua ad palmaies illas
quatuor noftri muncris partcs vcl lcuem vobis ardoris flammam inijci
aut pocuifle aut dcbuilTc crediderim. Enimuero ^\, vcille ait, lingua
cordis efl: affedlns; habetis profedo, vel, mecacente, quaii domefticiiiTi
oracorem, animi veftri zelum , qui maioie, quam cgo, vi fcratur in jn-
tima vifcera, altiusqiie vel grauioribus rationum momcntis , vel acrio-
ribus
ribiis verboram aculeis, in abciiciiTimos corHis fiiuis defccnclat. Aîre
poriO (atqiie ita vos compellare exiftimate Societatem Iesv, matrcm
vere magiiificarum &
Aportolicarum virtuaim , non lenem a fuis filiis
exaiilricem) agitc, Ignatij magni filij , optifni inaximiquc Iesv Socij,
madi animisj & virtLite maiorum vcftroiLim adhuc luperrtke, bona
cum Moderatorum venia, Bacauias qua porcftis, adiuaanLLT, Catholi-
,
cis caftiis ac clailibus pro taculcate fubleuandis, popularibus vcitris lue

tadis, pro fuiceptas vitns ratione ciuaadis, accuriite. Nihil vos cxrnmn^
terreac, nihil moleiliiE frangarjnihil pcriculi rcmoietiir: immolacc Deo,
qui vos iii Socieratem Filij lui adiciuic, animorum veftiOtLim indu-
ilriam, libate fudorem, &, fi res ferat, cium ianguinein dedicate.
OR.ATIO Q^VARTA.
De ohedientm R. P. Fetri Cmifii.
PEtrum Canifinm j natione Bclgatn, prouiiicia Gcldriim, domo

Neomagenfem iLunma , dodliina & ianditate virum, fi quis ve-
ftmm miiatur, Auditoresj quibus vell:igiis ad rnpremiim Religioi:E vi-
vz cLilmen aicendenc; hunc vel ignorare nccefle eit, quantum prÊfidij
in obedicntia polltum fit ad viicutemj vel certe, quantum in ea le ex-
ercueric Canifius, non fatis animo recordari.Quam non illa fecunda vir- ^''•-'-'--
tucum mater, honeftaris opcimorumque moriim iobolem procreauit? i'^!^^'*^T

quam numerofam ? quam lûpletem ? qiiam diuinam? Habeanciane '
virtutes ceter^ fiue genicrices fuas , fiue altrices fingiilce ( ncque eniin
vno lam concepcuque produdie fimul exiiHmari poiTunc omnes ) obe- Greg.iib.ji:
^°'^'^'°•
dientia certe, vclut comiminis quardam officiorum vitGEque Chriftianic
jiArens ,
ijirtuj ^
qute ''virtutes ceteras menti inprit , irifertasque cu-
fiodit. Quod vcro ftudium conacumque adhibuit, vt, quam

non ille
animo concepcrat, pr.Tftantiilimam viuendi racionem ad obedientias

regiilam normamquc dirigeret ? Hac duce atquc adiiicrice, qiiam mul- ,^-
ta geflic per omncm vitam pro annnaruni lalute vtiliter, pro Eccleiix Camfmm:
numero & magnitudinc intinita .

incolumicate fcliciter , pro Dei gloria prxclare
,
Qua; ipia quoniam &:
iion ingrediar in latifiiinum
hune campum hodie, ne, ii cuiid:a vel ftriifliiB a me percenferi nnme-
!
rando pofle confidani tantum fcdicet de gloria viri incomparabilis dc-

,
libem inuiEUS, quantum volens lubcnsque profirebor, cum pro viribns

atdgiiTe cunda me arbicrabor, plus iempcr maiusque auquid ad dicen-
dum praEteriri a mearque omitri oponere. Vnam eius viimtcm,quain
in deliciis femper habuic, obedientiam oculis iiibijciam, vc exeaqii^
reliquarum norma ef{:,de immensadecoium iUius oraamentoiumquc
animi magnitudine exiilimaie poffitis.
Ciim fidem oraculi, quo profucurum feolim Ecclefi.-ein Sociecate
Ies V nondum quidem condita, puer adliuc didiccrat, ternis firma-
tuin
re priciidiis , animarum, quem vocant, zelo,perfe<iiione vitas, fortisque
animi conitantia inftituiflec Canifiusj circumrpicerenimimm in ipfo
fandioris vitie liinine cocpit, quam in paitem fandlimonix' curam con-
Zzzzz 2. ueiterer,
916 IMAGO PRIMI S.41CVLI SOC. iESV.
uerterctj quidcinde tretuS) tiiplicem Imnc iLiniculum non modo tcxe-
rcc in ipcm laliitis mifciOrum ^ lcd ad inFringcndam etiam perHdorain
audaciam au-j,crct atquc corroboraict cuinquc obleruaflcrj cercius nuA
:
quain prxiidia ha:c vbenusqnc qium in vna obccmperandi iubmiilio-

nc coiuincii, huc piOtcdto adiiciritanimum , atque ad obedicntiaevir-
tunem comparandam curas omncs cogitationcsqae conculic-, tiim de-
mum ratus Ecclclix ie Socictatiqnc,ad quam vocatus ciier,eciam honorj
fuEurnmj ii quos &:.zelus fuus rcquiueiec ignes, &

iuiccpca P.ehgio vnx
pcrfcdionemj &: cum hoftibiis concencio magnanimitaccm, a perpetua
obicqucndi volunrate mutLiarcair.
'Trimo,
Atquc vt ordine nollra piocedat oratio , ilemo tam meiite
zêlo aui-
tntirnm: capcus tamqiic hcbcs eil, qui luon inccUigat planequc vidcac, animarum
zelum, tamccii cum amore pacfia; optiiyo cuique a namra indico id ha-
beatcommune, vt impecw quodam fcratur in ralutcm plunmoium; niii
tamcn piarccpcis iudicioquc Magiil:ratuum, velut nrouidenriae quibuf-
dam habcnis, dirigatur, non modo lebus pixclare gcrcndis inntilem,
fed pcmicioluin etiam tlimmin. Iralcebatiir igimr lam cmn Caiiifius
Diodor. Sic
illi iiuc faftidio iiac ariogantia; Gymnofophiltarum, quibus, contra
communis Philolophiac prxcepta, vd certuin erat ncrnini legcs dare,
lib.j.Polit.
itancca quoqiiam accipere: laudabat veio Aiiftotelis cum pnmisfa-
piendam, qui boni ciois ofliciiim, non obtemperatione miiius cum pa-
rendum, quam imperio cum gubcrnandum efiec , deiinicbat. qiiocuca
nihil tam arduum, nihil tam luimile tamque abiciilum offcrri vmquani
potuic, quod non obuia voluntatc fLiicipcret.- Qins ciedac, virum fe-
negligit
cuiidiiliinis aiiris famx glorixque nominis-.irii vdificantem, pro quo
famam:
CLindtx iere Gcrmanix Academioi vciius omnino ac ilorioiius, quam
proHomeiO ciuitarcsolim Grxcia:, conccndebant, poilquam grauiili-
inis
d:us,
ad CarolLim Ciîarem
do propagnallet, inrer Theologos Tndenti ac

illo Patmm Doclorumque totius
&
in ampliisimo ;
Lcodij Antiftitem lcgationfbus pcrFun-
fidem VlinÊ Wormatixque egregie concra Luchcranos diipLitan-
oibis coniellu icntcntiam

laude dixiliec, diuinas Litreras Colonia^ atque alibi explanaflet,
magn^ cum
com-
plura Sandorum Patmm a fe Incem edidiilct,
pnus rccognita fcripra in
Sepccmtrioncm rotum miris exipeclationibus, vcluc ad noni fideris or-
tiim, non impleflet tanuim, vciumctiam recreallct; quis, inquam, cre-
dac, huius famx cnrium lepcnte iic incidere aut voluiiVe aut potuilTc, vi:
a Thcologicis (ubiclliis ,
qLur pridci-n Doolor iniedcrac, ad pueiilem
Rhctorum ludum procul extia Gcrmaniam in SiciliiE finibus apericii-
,
dum, defcenderet? Dcfcendic enimuero Caniiiu.s perlubenter, vnamque

Ignarij iubeutLs voliintatcm iion prxtenta^ modo f"ama:nominisque
cxillimationi , icd fruduietiam animamm, quem a laciis lcdionibiis
Iperare potucrat vbcrrimum , anrepofuit, pueiOsqac iam vir ad orato-
riam faculratem infoimare coL-pic, qui vixdum iuucnis aldoiLbns viios
ad httmilia imbiierat dilciplinis. Qiîd
fe offlrt:
,
quod eodem fere tempore, ne qiiod ->
prxpoikra fallcrec cupidicate intcgrican obe-
nit:E libertatis ai-bitrinm ,
dienda: nuncupato voto cautum eiie voluitj randeque tum qaidem

Deo promiiic, dcfeitis etiam quibiiicumque ilndiis lutedsque, ad ab-
LrBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. <)I7
ieAilLmaquiEuis horti cuiin.rve munia promptum facilemquefefore?
Abilirda tortaile videbuntiu hxc iiue Ignatij iinperia , iiue Canifij
obfeqLiia, fi iapiencum vulgi iudiciorcma-ftimaie velinnusj at nouerac
prot-eolo vterqucjnon alia rediius alamna quamobedientia zelum ani-
marum amphfican. Cum enim Diicis 1 s
nutriii atque (cniiis qui- C r t-
dcxii vita vniuerra quid nili contmens quidam ailiduulque zelus fuit?) ^^^.,.
lacratillimum nomen miiicix inx propalam akcr prcEkrrec, alter iiti'-

pigre iequecetur eodem oim progreiruque diuinas glorix radios ife
j
iieliciilime propagandos dle arbitrati funt, qno Sol ille diuinus orbi pri-
i"Humilluxerat, feruidifque zeli flammis coeperac corufcare. Hic vei'6

.cum amoris ab ipsa diuinitate decerptos, hominum animis
fui ignes
non fabuloio Promethei fadio , lcd nacaia: nortrje parcicipatione ftav
tuiliecinfundcre; qua conceptione & partu, qua faiceptione & educa•-
tione, qua dirdplina dc inrtitutionej qua iiiftentatione nutrimeiito, &
quadenique vita&moitezelum fuum, nifi obedientia, manifeftauic?
Eqnidem exiftimo, Auditores j plaiieque mihi perfuadeo, Ignatium
noib'um,cum prc-euideret animoquantusin Eccleiiaqiialirve virtucu.rus eius ok-
eflet Caniiius, huius vivrncis cxercitatione nntx molitionis quic con^ dtemum
,
fecutura dein eiac, fundameiua ponere voluilieihiinc vero pro eOjqucm

gerebac,animo atque ardore , ad promendas omnes Iiumaiiie diuinx-
"-
que charitatis occaiiones ac modos, tirociiiium eiiifmodi veUit pro-
priam quamdam palxil:ram,ftabilemquezeli Spartam,exemploCHRr-
STI & calide arripuiire, & tenuiiVeconftanter, & ferio fortiterque ex-
coliiille. Itaque iiuead popuUim dein diceret, fiueaures poenitentibus
darec, fiue icripto contra hxrecicos pugnaret, fiue voce ac difputatione
contenderet, fiue moleltis Prouincix fundionibus publicam , fiue piis
mcntis exercitationibns priuatam vitam ageret ; non vigilias, iion labo-
xeS) non pericula , non res prÊclare laadabiliteique a fc geftas, non fru-
clum denique ipium, fed obedientixdumtaxac nutum imperiumque
ipc6labat. qua quidem nixLis,quid non aut egregie pro falute communi
geilit, autforciter animofeque pei-pelUis eil:? Non polTum hic commit-
tere, quin dicam quod fentio, Auditorcs , nihil propcmodum toto Se-
ptemtrione,qiio temporcLucherana peitis omnia diuina & humana iura

violabatjilluftre didum fadumve, quin & fcripcum a quoquam fuirj
cuius non vel tota laus, vel pars ccrte magna ad Canifium pertinerec.
Quid, quod noii aidua folum quxquCj quod poflcj fed & honoraciora
quoque, quod mercri videbatur ad eum deferebantiir ? Explanandi
,
Theologorum in fcholis erant facri codiccs;explanabat Caniiius: ftylus

in adncrfanos rtringcndus; ilringebatCanifius : legendus Ciefari con-
€ionarorilegcbatnr CaniiiLis: purgand;^ erroribus AcademiÊ; purga-
bat Caniiius: Tridentini Concili) decretaSammi iuflli Pontificis pro-
mulganda; promulgabat Canifius confirmandi eadem audorkatc iil
:
Fide Principes GermaniiE virij confinnabatCaniiius ludandum cum :
pcrfidis-, ludabacnr Canirms: difputandum cum ha?retici.s; difputabac
Caniiius: vnnsdenique propemodum omnia Caniiius. Hinc iam illa

frementium luporum, a quibusprGedas ad ouileDominicum abigebat,
rabies dicam,aiilLidus, &mvtroqiie vcritatis expreila laus, (ânem Au^
zz 3 firiacnm
9IS VklMi SJECVLi soc. lEsv:
Jirucum appcllantmm: cLiius niii cxcubic^, Sociommque, qui ab co Ca^
rmiianidiccbantur, validi prodomo Dci latratns obfifterent , inclina-
tum propemodum , ita loquebancur , Papx Regnum pioftraturos ic
penicus eiicriuiOiquc minkabantur. Atquc harc quidem quo piaufu
exccpicGennania? quibus vocibiis Polonia probauit? quibus Italia
Bclgiumque pr^cGiiiis extulic? quibus fliidiis, iudiciis, teftimoniis,
quam amplis, quam kTculcntis, quam magnificistotus Septemciio, or-
bifque adeo vniuerfus^ piOfecutus eft ? Non adferam hic Regum Prin-
cipumque gratulationes, non Aatiilitnm piirpuratoiumque Ecclefix
Patrum admumiurationescommemorabo, nonSummi Pontificis be-
ncLioleutiam fingularem littcraique in primis honorificas exhibebo.
Ipfa ii l0quipol]'ent tcota ac parietes facri^ cempla,iiariE,
cem cmictcrcnu; ii icholar, fubielliaj pubiicxque exedrx
derent; qiio fpiritn, qnanta contcntione tertarentur,
ritus vo-
fuos pro- 5
palamqae cLimira-
renr: ielix Impenum ! fortunatam Canifio Germaniam ! Quod in
niinis fidei non ftamus tantum , fed erigimui•; quod In communi Ec-
clefias incendio fubied:as perfidorum faces depulimus , repreilimus, ex-
iHnxitnus; quod in publico patria: latrocinio, in c^dibus, rapinis, di-
reptione piOuinciarum, perduellium manus euaiimus,fpeciem antiqni-
''* tatis retiiiuimus , Religionis cuknm carrimoniaiqne cuftodiuimus,
iplendorein a maioribus acceptum amplificauimiis; id poft Deum Ca-^
quod iacences erecfti, nutantes coniirmati,er-
Niiio reienmiis acceptum.
quod hxreticomm fiaftoE vires, debilicatus furor,
rantes reduoli funtj
comprella aiidacia; quod lirtcrarum domicilia, iuuentutis icminaria,
virginumCoEnobia vafta nuper cukoribnfqi-ie fuis vacua,priftin^ digni-
tati glori:Eque rdlituta totum id tribuimus Canilio. Incer hxc
^
^^^^^ ^^Q^^ infidias, cakimnias, iniurias ab errorum magiftiis & ie-

&prtiter ygj-j^
^ ^*"
d;atoribiis pailus eft? quotconukiis kiceratus ? quoc Lipidibus ctiam ad
'
aram peticus? cum ille interim vnius obedientix prxiidio mnnitiis , ze-
lum iuum qiiaquauerfum expUcaucc vnius obedicnti^ clypeo tutus,
;
pericida aclabores mxta habcret-, vnius obcdienticT mallcoUs inftrudus,

chaiitatisiuas facesaccenderec; vnnm id diimtaxat, quacumquc partc
tempcjftas ingrusret, identidem ingeminaiis: In obedientU (pes O" for^
titHdo mea^ nec eligam m
domo T)ommi altud effe , quhn xummtum ommhits
aiehus rvitiz wfiC.ytmulabatur nimirum, aud:orc ignatio,Diicis ini Ies
promptilTimnm obediendi vokintatcraj caqnczelum, quo ad promo-
uendam Dei "loriam exardcfcebac, afiidue mcciebatur.
Secmdo, Vcrum cum non vniim hoc ab obedientia decus animi fcd cunda ,
perfedtoMC i ,-r• \
uHe. ab
virtutum oinamcntn, ceu fonte qnodam, nollct permanarc quo maio- •,
ehdfentia: xc flagrabat abfokitac pcrFcdionis deiiderio , hoc acrius eklcm pcdc-
queudar cocpit infiftcre. Hanc cgo tam fecundam honeilatis virtutum-

quc matrem quo nomine coinpeilcm nefcio. Paiuloiamne dicam cark-.
nîil•*"^'^'
Pandora, ad iios millam toca diuinitatis fupclledilc non minus diuitem quaiii
'^'-is
vtrr„u rpcciofami' anaiiream virgukim appcllabo? ex illarum iciUcec gcnerc,

»*"'f<fj quas autinftaurandx Vlyills iuuennui Mineiua, aut iopiendis corpo-
rum animorumque motibus Mcixiniiis, aut roidibus qiiirquikiique iii
aurumcoramutaindis veteies cxcogitatuHt. ate fobuiis dcprompta iila
funtir
fuht. Qilid igitur ? principemne in horologio rocam nuncLipabo , ad rotx m^.xi.
cuiiis fiiic torporeai iiue motum cecerar vel fixx fcmper hiereaiu, con- '"•* '"^"'
^" "^'^'
iierfioaifque expeices , vel illico volubilitatis quodam ipiiitu animanr,
fqis fingulx CLii-iibLis pari diipanvc celcritate toiqueancur? Ancxlum fnmomo*
dicam potiiis illud inccr complura piimum volubile, maximcque inci- '''»
tatiim, cuius motLi, veluc admirabili quodam impeiio conientienteqiie

ad incolumitacem vniuerli dominatu, quos am-
ciceiiorcs cunoli orbcs^
bitii iiio circumpledliciir,cientur cerca lcge,rtabilique miuacione vcifan-
tur ? Apta hcrcule & argiimento noftro confentieiis comparatio ilqui- :
dem & obedieiidi vircus ea roca eit, quam iii ceceiis primam,motum-
queaclocum, adquemquaquauerium impcllcietur ipia, reliquie vir-
tutes conrequerentur, definieiucm, vidilTc fe celliatur Ezechicl: & eadem Eicch.tb,
'^"
nimirum eminentioris cx\\ circumuedlio , cuius ab origine cunclarum
virtutummotus, dumparibus Pvcligionis ipaciis progrelTaquc fandita-
tis circum axem diuiiiai voluntatis rotatur ac fle6titur, lucundiorem
longe icfpoiidends iibi vndequaque honcftatis conccntum efficit, quani

illaPychagorjspoiliceireimparibus orta creloriira interuallis, curiibur-
que nata contrariis harmonia, ad quam nmndum canere falsa vetercs
opinione exirtimarunt. Attamen nefcio quid in diipare Epheiiorum
DianiE, &
vrbium a Sardanapalo xdificatarum fcibrica cernere licec, ^r^,^;,,
quod a;qualium inarqnali tcmpore rubftrudlionum imaginehinc vbe- Sardantl•.
res obedientix fecus, celerefque parcuritiones, inde laras natura fua dif- f"*'''
iicilefque virtutiun aliaruin generationes , meliiis expreiiiuique rcprie-

rentec. Annos viginti fnpra ducentos Grxcorum molitio tenuic, cuin
vix totidem columnas, qnot Pvegum operi immorientiiim nu-cTtates
meraretj furgeretque inteiim maxima Iicec opiim viriumque concen-
tionefenfim ac pa'neliaercnru Aliatica moles, faftidio haiid
temporis, an mannorcorum parietum faibgio celebratior. Anchialns
veiO Tarrufqiie, quam ampla:, quain pulchr^ ciuirates, quanra celeiira-
nutu prope impeiioque effeminati ceteiOquin Regis cxcitatc-E iiint? v»o dta
tCj
vna dumtaxacluce, qua: iolis orcii occafaque definicur , coepca!: perfe- '«^'7"^'*'^*
ilicqae vrbcs commemorantiir. Cernere crat iucundo ipeftaculo , va-
ftiflima terrammibla momento temporis faxorum oppleii multitudi>
ne, foffis dcfciibi, moenibus circumcingi , ornai porcis , plateis diftin-
i
gui, ceolis denique ."Edificiiique coUocuplccari.Credas ad iyrx canmin

noii iam vnasThebas Amphionis aibitrio conciirrere ac coagmentari,
autcenc fecam machinationibns humum , mira naturc^ fiue foleida
fiuc fcrtilitate, vrbcs dercpente integras, ceu fruticum gemmaSj iola
dominantis libidine, e iinu inaprotrudere ac procreare. Equidem dif-
crimeii omim inter progrclTumque virtutum, quas quidem ad morcs
formandos pei'tinent,& fiue abfente fiuecomiceobedicncia proLîsnun-
tiir, mihi foleo proponere, ciiius ergo Ignatius Canifinrque eamdeiu
qLioque reliquis priEll:arcarbiri-ati funt. Habencomncs fpeciem quam-

dam diuini tcmpli auguiiiflimam, fed quam iolkario fuxmct efficien-
ti;£ non nifi longa multorum annorum exercitacio laboii^Lie
conacLi
improbus ad vltimum educereconfueuit: accederec modo parendi cer-
ta Religiofaquc voluotas, adutiun & iine mora non fingula iantum,rcd
vniuer-
920 IMAGO PRIMI S^CVLl S C. iESV.
vniueria honcftatis ornamcnta glomeratim j fado velut agmine, fuis
abroliiciflima fonnis procedcrcnt, animumque lilullrarcnt: Qapd cum
ab ipiis vkiE melioiis radimentis compcrtum
CanifiOiViuque iplb
elTec
didicillit, non vnius adionis termiiiis, vt viitutum iingiilas, obedien*

tiain concipi, non vniiis oriicij liminbus promptum obtempetandi i\u•.
diuai circumiciibi, vcrum ad omnem honcftatis ipcciem vim fuam ex^
ohhoctx- tendere eflicacitacemque proferrc j nihil antiquius m omni rcliqua vita
ftaNuic, quam quacumque locOjtempore faciliratem obiequiiimque
te,
iuuiii Pixiedis exhibere* nihil acerbius duxit, quam ciurmodi digni-

taribus augcri, per quas dum prxeile cogcrctlir ceteiisj obedientiie ma-
tciiaj cerco nimirum adipircendas quam cidiTime peifedionis fubfidio,
tuitajiie priuarcrur. Quo animi icniu Sociis impcrare iuilits piOuinciam depre-
Camjio, admific? qiia anxietate adminiftrauit qlio gau-
^^^^^^ gi^p j^^jQ inocrore ?
dio dcpofLiit? qua geilientisanimilartitiaaG volnptate poftliminio fibi

obediciKi.xque redditns eil? quantas , qnam incredibiles pro hoc mu-
nercgratias cgitiqua lubmillione, qua pietate,qLia religione vius efl?
memni re. Teiles iunt ailidua^ voces ilia;,quas ad Snperiorum iulla reponcre foli-
tiis eii deferenda ftatio crar, alioque ad ignotos procul ab amicornm
confordo commigrandum Obedientia mihiy uchat^ ex quocuwque loco

:
facietparddifum. Percgrinandum erat difficillimis viis, incommodatem-

peftace, pleno peiiculorum itinere: ^Hm difcedam pr(efcrifto fiincfie obe-
dtentice : non recufo Uhorem quem obedieritne pmSiie deberifcw. Deuoranda
tardia crant fupraque hinnanam imbecillitatem iniiftendum operi Da~ :
bit Dctts his quoque fnemi O" ^go y '^t fêro , morur filius obedientia tn
Christo Iesv Domino noflro. lam vero qnid illa faciiitas ad om-
nia, quantnmuis difticilia? FiatT)omini njoluntas obedientiafinSia ^
'
per nos mpleaiHr. Quid illa, neutram in parteirij cum arbitrari de fe li-
bere pollet, inclinantis animi iEquilibricas ? Hoc ejjeoffidj meiproprium
fateor 3 njt quxfiatuunt (^ mandant rrM Superiores exjeqmr. Quid illa
^
mentis tam bcata, tam placida, tam fecura, vticumqueprarcepta res

an
cueniret, tranquillitas? In obedientKefanSiie decreto hbenter acquiefcitm .
non viquequaque peifeftum omnibulque numeris abiolutum obe-

dientirE Religioia; cxemplar reprarfcntant? Itaque tanros inomni gene-
levircumm huiufce prx:iidio procdlus faciebac , vt iam non gradatim
ad ianolitatem pcrgere, ied c\in\.\ concendere penniiqiie etiam cuolare
viderctLir. Longiim iit ire per iingula, qna iiibmiiTione, qiui man-
fuetudine , qua iimplicitate ad omnes vfus iit qnibi.is inediis, vigiliis,
:
dcfatigationibnscorpus cxteiinaric,vircs exhauferic, valemdinem labc-

fadarir, quo precandi Deum contcmplandique qua res facras ilndio,
cartimonia , qua patientia animum|excolucrit, fpinrum promouedc,
mentcm ad diuina: cuiufdam perfcolionis fbimam ercxerit.
Tertio, Vnum illnd tantummodo perrcqnar,quod
inidodicenda e tiibus,qu^
icliquum ert, atquead animi lobur fortitudinemque perdner.
7't7Jmr' P^'°P^^^^^
Hic vero quid cgo piardicem , quibiis ille vel armis vel auxiliis vir-
tucem iliam conlhntiamque probadc ? quando Sapientisiudicio con-
Pioa. 11.
itîj-^ Cum vicam hanc infdicem
c\u6a ^jir obediens loquetur <-uiSiormm .
atqiic mortalcm innumera circumftenc ab incunabulis prope ipfis bcUa,

quibiis
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGiCA. 921
quibus vcl cum nobis ipfis animiciue domeiHcis mocionibus , vcl cuiii
cxteris hoilibus ,
quos iiipra natur.r vitium patimur infeiliirnnos , aili-
due fic dimicandumi redte icrum omnium Modcrator prouidic Deus, vt
Heque tela nobis dcellenc quibus vim inferre , neqiie piieiidia quibus
impetiim eoriim iuilincre & retunderc valeainus ficque beneficio eius ;
in poteilate omiiino noilrii, nili ignaui ciTe volumus , iic plurcs pugiias
quam vid:orias numercmus. quxnam, oro, ifta iunt ? quo iufcepca
coniilio ? quu aucloritatc iegibusqae iancica ? Illa nempe illius duclu ^«^ e.terft'
aurpidoqiic fulcepraa nobis annaj qni gcnus humAnum , vt Ignatij coil- /'^«Chri*
ditoris nollri iandtilliini verbis vcar, neglcfl<e obedientiiefcelere afflikum ac Ep.ft.dcvirt.

obcdrcmiss,
perditum,fduturi ipfemei obedientiJireparxmt ,fa&Hs obediens '-ufque ddmor^
tenty tnortem auiem crucis . Imprellerat tatalia illa contumacLx vciligia
poileritaci iiijs infelix Adam , inicripferatque in animis omnium no-
ilrum tiicata: cuiuidam libertatis fpecicm , omni fcraitute turpiorcm
acque intolcrabiliorem Suaue nimimm atqiie illecebiOium videbatur,
.
nuilius duolu imperioque fleiti, quafuis leges repudiarcj durum con-

tra naturxque propeniionibus inimicum, voccm imperantis iiutumque
excipere , &: akeruis voluntati obiccundare At illud quid tandem erar, .
niii cupidkatibus variis iubiicij percurbationibus agitari, icelcri libidini-

busque leruire ? Exiii toc vbiquc terrarum mancipia quot liomincs cx-
IHtere; qiioriim quiique quantum fcrc potefLacepraeftabat ac domina-
bamr ceceiis, cantum 5 ipfe viciis dcprauatisqueaiFcotionibus feruie-
bat. Enimuero hanc mentis aieprocreatas tamnobilis, tamqueinge-
nuce, abiedtionem diutius fcrre Deus non potuit igicur impoiicum cer- ;
uicibus noilris iugum ftatuit excutere, fLiiscjue tanmmmodo obiequiis

deltinatos in priilinam libertatem vindicarc. Hiciam diuina2
ii lubet, coniilium, Auditores
infinits rationes illi
,
prouidcnriamquc
iuppeterent, cxcellentix
atteildite
quodammodo priEilanti;^-
.
Sapientia',
Cuin \ per voiun^
''''''^«'/f»'-
""^*^^"*
qiie immemor iux , noftram ieruiendi neceiiitatein cum ieruimtis vkro
a fe noua quadam acque iniilitata imagiiie cominutandam ra-
fuiceptx
l\.\s,femetipfum exinanmit formxm ferui accipiens Attilium feriinr, cum ^., .
Roms liDer elTe poilet , hoftiiini eciam crudelitati ieruire Carchagiiie,

quam ciuium fuorLim immunitatem labe£i(5tare maluilie : qua; res vna
cum barbaios ftupore Italiamiraamdia impldTet plus
, ,
ad conficien-
dum Punicum bellum roboris atque fortitudinis voluncaria ConiLiIis
ieruitus qiiam liberomm amia atmlere Tum cerce fLiccreuere nobis
,
.
animi, vircsûe coiitra vim ac potentiam hoftiiun aud;:E iunt, cum li*
bcrcatis vindex Dci Filius, optione data, obedientix ieruus alieno
magis elegit arbicrio mori, quam iiioviiiere. Quippe ciim eommdem vincimtii,
hoftium, quos ille fua parendi voluntatc piofligauerat , impetus cflent

dimicationesque furtiaenda!; ipes iniefta nobis efi: , ciuidem obedienti^
praeiidio vinci a nobis expugnarique poiTe. Qu;Equidem radocinacio
veritateipsa iubnixa, etiam D.Auguftini au6toiitate confirmatur Cui .
\.%,
cnim ignota eft h^c eius vox ? SoU obedientia tenet palmAm,fok inobedien- '^°"'^•'"
ti(i muenit pamm Exempla vero quid commemorem cum non exifti-
.
, ^^^^ p^,^,
mem par aliud Canifio in hoc laudis genere exfticille ? Nam vt omit- »«€;
'"^^^^^
tam,qua maniuetudine difficillima qu.^que impcria non exceperit modo,
Aaaaaa verum
verum cciam obiequio micigarit 5 vc nihil de iimpli-
exhauicrit: atquc
frtplicita- cititc ,
qua iuucnibus lcncx , riiLiibus cxcrckams , nronibus ve-
*''*
tcranus milcs nngcnduin ic dLiccnduinque iubiccic vt tacitus pr.r- ;
abMcatio- tcream , quod ad prompciilimam dignitatis abdicatiouem pertinec

nc officij, nam cum pLxellc Sociis poliec , iique Magiitratu ne abiret , hortarcn-'
tiiri ncquaqiiam potuk , vt , quacumque grauiiTimarum liccc ra-
addiici
tionum Ipccic , momcnco tcmpons obedientix meritum vel aliorum
iententiis vel cxiftimationi poftponeret, illicoqiic Prouinciam cum
impeiio in iiicccllorcm tranitulic ) quoiiiani liic nouum etiam nihil ne-
qiie inuiitatiim par animi magnitudo Adftidi fuit , qui ad Mararho-
.
nem Prarcor, militis partes , cum Ducis poiiet , elegit impermmque vl- ;
frtpprejfio- tro ac fponte fiia, cunolis admiraiitibus, Mikiadi ccflk. hoc certe quod
»e ubriy minimequc vulgare
di^fturus fum raiuiii, , Ec- pr:rtei-miiti nori potcft.
enim qiiis neiat,quaiito quiique ad maitis iux conceptiones pariendas

lob 4.i. impetu abripiamr ? Qnceptum fermonem tenere quis poterit ? quo quiique
fetmn intcUigeiitix inx amorc profequatur ? Libroium eadem fere qua:
libcromm progigncndorum ratio eft vbi partus-mamruk , niii in ki- :
cem edatur , parentem miris modis affligic, diicruciatj necar. Appulcrac

ad Ibriptionem contra h^rericos mentcmiuam,Summorum Poiitificum
ûemTon-pij V. ^
Gregorij XIII. kiiiu, Canifins kaq«c eam rem mcumbe- : m
rifictim
ifiljfi
ftnm,
Cfl?"
^
111111
^^ obcdicndi ftndio ne valetudini qiiidem intcr ailiduos
tandi laborcs& lucubrandi conrentionem parcerer. Quis operae frudius,
commcn-
quam ingens , quam copiofus exftiterit , non miniis adueriariorum per-

turbatio , quim recle fenticntium plaufus, totiusque Ecclefia: gratula-
tio, quibus vtrumque de Prxcuriore & Macre Domini commentariiim
excepere, tcftata dl:. Tcrtia rupererat de Apoilolorum Principe dilTer-
tatio : quam in controueriiam muka iecum ab initio medicatus cum iii-
uenerat ipie , tiim inuenta ab atque in ordinem digeife-
aliis coUegcrac ,
rac ; procedebat labor neque regnicer neque infeUciter : eredi , finem vc

imponeret , exfpedlabant omnium
animi, priominvoluminum, qna:
iam viilgauerat,fama dciiderium augente.Scribenccm ftimulabaiit boni
publici amor , tuendcT vcritatis ftudium , argumenti grauitas , lixreci-
corum aducrfus C R i s i Vicarium calumniar quin &propeniio :
- ipfa, ncquc indoli miniis quam zelo congrucns ncgotium, pondcre ilio,
vt nkerctur, impcllcbanr.
cipere mihi vidcor opinionc vcftra
Quid exfpeolatis, Auditorcs?
,
qiianta futiira iit
iam cnim -
parientis liEtitia,
cuius 111 nitcndo tantus ell labof, tantaque contentio. At rem incrcdi-
bilem plancque nouam ! omnc gaiidium intra fruolum obedientia; ile-
Prauittcia. tiz, cetcroqui atque infecundum.
ftcrilc Prouinciam ali- HoiFa.'us, cui
Tetlrda-
^^^'^^^ ^^'^^^ quod in paucitate Sociorum viri opera ad
tiadidcrat , iiiie
tumy plura in dics indigcrct, iiiie quod, indulgeiidum paalifper valemdini ra-
tus , iudicarct omnino lucubrandi ftudium remitci oporcere j primiiin
quidem interpellare icriptioncin coepit , hasrentesque libris cogitationes
ad aliadiiicrccrc, mox ctiam cnm Mei-curiaiio, qui tum vniucrram
Societatem Prxpofitus moderabatur , agere , ne porro pergerer ; tandem
etiam efficere,vc bona Pontificis gratia manum a perfeao propemodum
^P'^^^ abftinerct .
Quis hic iiiii eximia^ fanditacis vir non commoiiea-
mowht'
tur
LIBER SE^TVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 92 3{
turanimo? quis non abortionis tam inopinatx iufili torqucatur vehe-

menter ? quis de Prouincialis iudicio etiam fortaiTe non expoftulet?
lcue nimis hoc,atque adCanifij gloriam ctiam exile.Quantus qualisque
vir ,
quam pcife6tus obtempemndi magifter fic opoitet ,
qui imperia
eiurmodi , velut ipiiufmet cxli nutu definita, obuiis accepit vlnis,incre-
dibilique aiiimi voluptate amplexacus eft? Hcliodomm Eccleiiie Tri- HeUodero
ceniis iii Thellalia Pr.riidcm ferunt , cum -^tliiopiam iiiam feiliuius îoriofior,
quam cxaratam vcl prcmere iuiTns ciTct, velic Epifcopam abdi-

grauiiis
Hx.h.'''
care ^ Infulis priuari iuis , qiiam libri fama carere maluiiie tanti nimi- .
riim etiam optimo cuique iiius eft vel labor ne pereat , vcl gloria ne fe-
peliatur Canifio vero adeo non graue hoc neque accibum feucrioris
:
iapientiiE funus accidit , vt vita: quoque melioris , quam in otio ac tran-

quillitate Deo
poftemm confecraturus eflet , beiiejScium iiiterpretare-
in
tur. Principio quidcm,cum iam IcntiOis ftudia fua propter crebra Supe-
riorum diuerticula cerneretprocedere,ncque vtmmqj fat commodc domi
forifqiie hinc moleftum rerum grauioruin, indeiucundum Ikteraram i
fenegotium geri poile perfpiceret voces illiiis exaudicbantur identidem
;
illx, qua: niitum imperantis, fepoiica intcrim ibribendi piOpenfione, ad-
iuLiarenc:
debeo.
Valeant, aieh^z
Poftca vcro quam
,, ab hij auocat obedieniia
a Mercuriano feno dclibcrandum

iibi, vtriim
, cui metotum
mallet inrcribendo pergeie, an alias resagere, mteliexit ^ priEter a^qua-

bilitacem pra:fatus nihil, magno excclfoque animo iui ac iententix violor
{\iXj Libentery inquic, in Patrii noBn (^ aliorum fententia conqmefcam, <-ut
deinceps reliquam atatem m KeligiosA fimpliatate c^ fimpliceobedientidtran-
quille confumxmy<-ubicumque demummenjiuere , ' qmdquid <-uel agere <-uel
fufiinere njoluerint Superiores : horum ludicio mAgis qmm meis defderiis <-vel
fropenfionibiis credam. Certe dnm itAfenttet Troumciahj ^ ad finbendum re-
dire non cupio^ ^ fortaffe boria confcicntianon debeo . Deniquc cum a Pon-
tificc Gregorio miilio vacandique copia faotacilet, tum vero illc rummi
beneficij loco ceiTationcm accepit, rogauitq^ Deum,vt impertitequictis
,
ac
tarem.
caret.
filentij
ftantem !
fru6lum
violorcm
quidquamne in hoc
fibi
fui
iucundifiimiim
Neque ex iilo temporc vox eius exaudita vlla cft,quaj non dico
ied memoriam etiam intermortui operis vel prodcret velreuo-^
animum !
,
virum forccm
qiiamplurimis velletefle
laudis genere pra:ltantius

! generofum
? tot prxcelleii-
I
ialii-i
Gaii-
fHiviBa-s
^'^*
tis ingenij frudus , tantis fadoribus partos , tanto ftudio liicubratos,

tanta contcntioiie colledtos , tanto iudicio expolkos ,omnium or-
tot
dinum votis dcfideratos, viiius obedicntiiE nutu , veluc telo quodam fa-
tali tumulove aiite diem infeptiltos , iiicredibili bonoram
confixos ,
ludii xtemiim incerirej Caniiium autemj cui hoc fuiius ducebatur , nc

commoLicri quidem animo , non fiOntem contrahere ^ non vulcum in-
flederc , ied magis Ixcitia geitire , voluptate perfrni gaudiis exultare?
,
Ego certe vt complura iint: honoriiirt illius infignia , laudumqae pra:-

claiiiiima monimenta , nullum ncque excellcntius neque admirabilius
pioponi pode exiftimOj quam memoriam virmtis huius fempiternam.
Miniis profedio efl:,quod dxmonas geniosquc malos vicit,atqac ex cor- ?»^
''"^**^'
poribus humanis cxpulit, quod incolumitatem argris , falutcm deipcra-
a a aa a 2j tis
924 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. IESV-.
tis atculic quod innumera beneficia viueiis mortuusque inortalibus clar-

oitiis eil l quod Hcluctiorum
Friburgum , feneducis (\ix domicilium,
vkimamcJLie iaiidimonia; palxilram perpemo adhunc viquc diem
,
memora' piodiaio a pcftifera luc

,
qua vexari crebro ante coniiicuerat , immune
^''''
lcruauit minus , inquam , totum hoc ,
:
aiiuimodicumque fic , exiftimo,
quamquodid ietatis, aaoloritacis , celcbntatis domiforisque vir, prje-
ccptam iam exfpedacione tamam , nominisque ex tam illuftri lcripto
iinmortalkatem , lubens volensque noii animo taiitum fuo acpropen-
iione , icd quacumque gloria atque liommum exiftimatione iuperior,
vnius impcrantis arbitrio nutaqac, penclitari palTus eil. Haiic ego vir-
mtem eius, hanc animi fortitudinem atque excelfitanem, hanc tam prce-
claram eximiamque ipfius vioboriam omni ftylo , lcriptioiie, com-
, mcntario, littcrarum miraculorumque moiiimcntis priepoiiendam iu-

cUco. Nam de pereniiitate quidem nihil dubito , Auditoxes, quamdiu
memoria vigcbit Caniiij ( eminentem illius faii-
vigebic aucem proptcr
(Tdtatem dodriniEque famam femper ) nulla non poiiericas iufpiciec,
iECas admirabitur , tempomm diummitas tantx fubmiiTionis obedien-
imitandu. tixquc exemplum imicabkur Id nobis dumtaxat prouidendum hac iii
.
parce exiilimo, Auditorcs , nc, dum huius ( qiiod in Sociccate pri-

miimtammfignes Caniiij paliniE nobilitariint) memoriam grata folen^
nique mcmoru recolimus, vel minimum a virtutis hnins noii vtilis ma-
gis quam glorioia: veftigiis, tam illultribus tamque pra^claris, deflexilTe
videamur Inmcndum nobis eft, quibus ille iuum hicrandarum ani-

.
inarum zelum nutrimencis auxeric quibus aradibus ad iLipremum per-

,
fedionis culmcn aicenderit quibus pra:fidiis aduerfus hoftesomiies,

,
iliamqae in primis ipfe voliuitatem corroboratus fit . Nihil ifta cogita-
tione nequead mentis noftra; cxercitationem vtilius , ncque ad morum

vitcTque probitacem hoiieftius neque ad Canifij commendationem il-
,
luftLins , neque ad omnipotcntis Dei gloriam promouendam efficacius

liifcipi a nobis admittiquc potefl: Quare etiam atquc etiam oro vos
.
obteltorque, AuditoreSj vt acccptam hanc a viro tanto obedientia^ lau-

dem, melioris fxculi ,
quod ingredimur , aufpicio , noii modo integram
illibatamque ,
quo modo ad pofteros, icd aiidam ct-
tradita vobis eft ,
iam vehementer nouis exemplis atque amplificatam , ad aiternicatem

omnium fxculorum craiirmitcere velitis.
EXER-
EPISTOLA HEROICA
Alexandri Farnesii Ducis Parmenfis ad Phi-
LI V 1 1. Hiipaniarum Rcgem , fuadentis vt in vr-
bibus Belgij a ie r ecuperatis Collegia Societatis I s V
coUocetjfinguIa proarcibus futura.
Dîteriim ») n)cm ci?' VtSioria cauffam,

Proque tuii O* qu£ geris armx probant.
te
aAuificiis j .6 magm , tuts Antucrfm cejftti

ô ficterant hojiis , fiant tm fgna loco.
j€re fimtit turres, tormentis mocma ; plaufu

TPars popult melior , totaque caBra fremtmt.
'jgnes , Utitiie tefies
y
per compita lucent:
Pulfa loco Pietoi ad'fua tempU redit.
Ipfe trmmphali fe cingit arundme ScaUiSy
Qiius eaut , fcire <-uidentur aqii£.
ZJrbs tam frma, fittt , tam vaflo flumme fepta,
Inuia '-virtuti credtta pncjie fuit.
Vrbs tAmm h<cc , fiumenque tuo iam <%iarte receptumj
Spem facit hoc recipi cetera pojje modo.
Hiec tibi fuccubuit ,
quam dum
ejfe fnbaclamj njidet
Ipfe pdem
njiHor njix fbi tndes habei.
Bx quo JcHta njirkm ^ gdeasque , O' fortiA njolueyis
Corpora , tardum egit Moja cruentifj tten
Cum Traieîim rubuerunt fmguim muriy

Nec rubuere mims mditis arma tui}
UÛa fmt maior anfloriit , nnlla trmmpho
Dignior : hac '^Jifa eH "êlgica f<£nl capi.
VUndrid nunc tuta efi , nunc tuta '^rabdntia •, totquc
Oppida qM£ cepi, nunc ego capta reor.
Nunc dewHm ( gratare tibi ) tot '-uicimiis rzjrbes,
Impia qu£ tulerant in caput (trma, tuum.
ZJicimu^ j heu! njrbes \ tumidum non yicimiis hofiemi
ViSIus adhuc vires , teUque tnermis habet.
TeU, qmbus fi'uflra concurrant enfis haiid^ ^
Nec qmbns occltidant murui c>• <-unda njiam^.
boc quaris y qH£ fint tAm fjoxia teUy
Û£ tibi plus armis cjje cauenda putemi
Sunt animi cacis decepti erroribuj : illi
Tro telis frciudem perfidiamque germtt.

Non hac mditibtis , non h^c compefcitur armiiy
H£C mdld belli njimitur (trte lues.
a aaa 3 Conde
920 IMAGO PRIM"! S^CVLI SOC. lESV.
Mcenia , qu£
Mocmx trdnfiliet
^
ronde altas turres , ipfqtie minantia Ciclo
arnbiat amnis aquis;
, fo(Jks fiiperAbit ^ njnda^t,

Bt fihl• per turres iJxlUque iter.
Mille feras ajdidis , ^ ferues , adiice poria,

Mille fcras taatd detrahet UIa mantf.
In portis Vigilet <-uigilct per fnoenu miles,
ûa fubeat , cxcas ttmenit lUa yias.
TroiA nJiEIrix , dum ^TJirtHS mifcmt arma^
Obuaens telis teU , njirfsque njiros.
Non armis illam cxleiiibm acer AchiUeSy
Non gemini Atndx. , non TcUmone fatuf^
Non anm domuere decem non miUe carina: ^
Tam fortem exitio fraHi tame» ojna dedit.

Hac metuendd tibi efi , hac aiptas obfidet '•vrbes;
Nempe ammos gentis cordaque cxpta tenet,
5\Vc tamen tnnata eB tahs 'êcordia Belgis•^
Ingemo populm djdet tUe
Nec tamen illorum ttbt pcirs parere recufat;
.
Sed pars mperiis eH aliena tuis.
Hicrefis wfecit . caput efi e>• cduffa mdorum
Hicrefis: hac orcus ml , puto ^ pems habet.
llla furens late per campos errat (^ nfrbes•^
^<tque errat , Stygio fub pede Imet htimus.
Crimbm euulfos m "vulgus pronctt hydros,
Et funis implet peBora taiJa. futs.
ferro (g^ flammis , htcc cxde ' fangmne gaudety

Imicit hicc auidas m tua inra manus.
Vnicd lex illi , nuUas agnofcere leges j
^hiod itiuat ^ lubmt , iusque pmmque <-vocat,
Fas illi j omne nefas ; illi difcordia ^pax eil-y
VirtHs , impietas ;
foedera , nulla, fides.
Plm tibi quam Belgx nocet hac; haic <-un<i rebelUt^

Hac in te pugnat luiribus njfa tim.
Nec parcit Superii : Superum myfleriafepe
Sparfit hurm , (^s* cdmbni fcpe rLôranda dedit.
dtreptis infert meendia templts:
âm multa in cimres , hei mihi l ^^/ lAcent.
Qmque <xridet flammas , animos accendtt ab illis:
Sic nom pietas ,

nomts ardor alit.
Vrite cum tempUs Dmos , ait , a^nie flamm<e•^
llle mei m Diuos tgnis Amoris erit.
^m <-uiolat Supcros , qu£ cxlum oppugmt , ^
Numcn^ Trmcipil?uj parceret dla ^}
Aut non ulomm terras ffoltaret c^' <-vrbes?
Nec qmdqmd
Qredat ^t cjfe
raperet
^
, crederet efp
efl
}
rapui[fe; rapints
: has belli prxmix , ititque vocat.
Sed
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 92-/
Nec finis , yt ?
Sed quia bacchanttm reprimis , fienasque rebellemy
crefcat multa tuts\
Et quiit qu£ rApHit repetis , repetita tueriSy
Teque opibus perdi non jinis tuis•^
Te ijocat tmmitem , ti nominat lila tyrannufn:

Ei '^ fxcem ,
quie fibt credat , habet,
Error hic teneris cum cnmine difcitur annis,
Uneru difcit te fTjioUre puer.
Nota cano ; »0« hoc , toties qute foedera rupity .
^mmuis mendax , negare potefi.

At tu belU moues , (gr multo mdite pHgnaSy
Vt rapias dli , qnod priiis illa tibi.
îd tamen arma lumnt , qmd capta Brabdntia , quidve
Ante tuos fuppkx Flandna tota pedesi
Si mAneant animi , qudes dum bella parabof,
Armaque fiU depouere mmm^.
Si m{inea,nt ammt pUcidd ub fronte rebelles^
€t ^bito erumpat fiamma putata cinij}
quoties vincenda tibi tua Belgica reflAt!
qmties Hydr£ colU ecnd nouxl
Hei mihi ! friiilra, wi6ior tot prteiia gejji:
Hei mihi ! frtiflra, tot cecidere Duces.

Fdc/tamen has flammat exfitnguere nitar
Sangmne , & tnnumerd, ctede piare nefns.
§ymd tibi fubmittent , njultum (^s* ora}
âque iterum , quid '-uerba dabunt}
Credemtis <-uerbis iterum ceiamibia iraSy
Experti , fiammas qnas tegat ide cinis}
Eheu 1 quamfacde efi crimen non prodere yultu;
ûodque ammus Vert , dijjimulare. nefas}
Ergo age bellorum cum bellis eiice caujjam-y
Inque tantum tolle malum.
Cum qui '"jcmrunt , dêdent belU redibit ^
Hac abeunte , abiit qutt , n>emente , Fides-

Sed neque Marte tuo potes hanc bene Vincere pefiemt
Si pojfet fubigi Mxrtey foret. ubE
Nempe Medici non omma
VulnerA 7iec quoduis tollttur igne malum,
(iApta h<ec
;
medicina loco queis '/ mceret
,
j
^ccus e^ herba dabunt.

Corponbifj y Vires
[^c mihi , quJi
^x
ubit ars mea
Vix moilem Imc poffunt ''vulnera
dextra eB:
mxnum,
yelit wfefiis animis poîtque mederi,
;
'
Turma fziirum eH -^ I s mmen ^ arma geruTiU
(^hn fitidu illorum ( memim) moresque miaffes,
Dixifli : Gens htec nomine dtgna .
Illa tuis
,
quod adhuc ,
addet mAgne , triumphis ^x
Defmty (^ tandem pleaa tropbaa feret.
Et
92$ IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. lESV.
Bt quontam finare tms , qua.m perdere mauii-y
Vttlis h£c njiElis hoflihiis hoflis erit.
ilh njdidis torquentnr piU lacertiSf

Nec fcHO ngiiium cmgttHr enfe latus:
CKon gerit iL• manit clypeos , nec ^?icuU yerfaty
D^c ferro feEim , nec tegit x.rt CAput:
Sed <-virtute ammos , c^ c£li mumt amore^
,Ndque pnus armis Kelltgionts ha.bet.
"XeUa motiet '-uitiis frmdes oppugmt c^ iraSf ;
Deque fua pidfis protmns arce fugat.

Sed quoties pugndt , patienti pugnat amore:
Ccdrt , (^ hac gaudet qmlibet arte capi.
Sicpe refirt fraSiosque arcu<t O* teU Cuptdoj
Et quentur plm hxc armn yxlere fm^
Sicpe fibi doliiit contundi cornHci Bacchus,
Qim Ucrymas <-verteret omne merum.
doior in
Vtdt ego myJatum fubito , qui dixerat anth
Tu mdn Bacche Deus , ttt miht Cypri Dea es»
Vidi ego iHratos tn mtttHA ûlnera ciuesy
ûa, tulerant gladios , fxdm tnire manu,,
^m tantos motus , tantos compefceret ignes,

Ex I s V filers agmine rmles erat.
Adde qnod j m teneros dttm perutgd excubat annos^
Oifcat ab his qtiid ft turpe decensqm ^puerz
VtqHe ipf lêgum Dommo , rerumque Parenti;
Sic qmque feritandam Kegibus ejfe fidem»
Viderat hanc aciem ^ totoque expallmt ore
Hicrefs y (^ colubris fibd<t yanx dedity
tAduerfcisque fms deteflam artibus artesi
[refcit m exitium gens , ait , mcum.
Dixit y c^ euuôs Ucerans cum crtmbus angues,
ConculJit rabidum terque quaterque caput.
Cens pia
/
crefce ,
precor , furiamque euerte neftnddm^
Verdcntem populos Kegnaqt4e perde luem»
Tu wfidias oculos deducis ad ipfoSy
Tu quie teEia cupit damna , Utere yetas*
Per te mille doli
,
per te mendacm mdle,
Errores per te probraque mdle patent:
Stulta quibiti lemtoi , hebetisque amentia rvulgi
Tlaudit , e>* wfand credulitate fa.uet.
At tH corifdns , oro , Kex annue
, noflrpSy
Omn
Si tibi
licet
, cupioj confulmjfi tuis.
dlorum cUdes merte tuasque•,
,
' Et dubits rebus y

qmm potes , ajfer opem.
Maior adhuc fuperefi pars bellt , -vmcere rviSios-,
Huic open njna cohors defii , (^ vna fat efl:
^<e ftgms anmisque fuis mfcripfit I S VM
Kite cohors , cafins deficit <> tuis.
Vnm
LIBER SEXTYS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. ^tg
ZJium militia y vt Belgai tueare , cohortem
<iAdde tiix: numerum non habet illa fuum,
H^c tibi captmiis fnbiget /elicuis ''vrbes,
âm tm tmi ValidiJ ctgmma plena njiris.
ymcant arma Viri , '3elg(ts Imc vmcet j O" hofievi
Hac fubiget y qua plm parte timendus erat.
Crede mihi , qtiot hmc dedefis Collegia turtnte,
In qmbiis excubiasferuet e^* [
Tot Ihcculas dederiSy tot captis Vrbtbm arceSy
fuas:
ûf nnlla poterunt fraudei nec arte capi»
D
Ad Ampliilimum virum,Dominum MartinVM Si^
viLLA, Ferdinandi Re- filium, Magni Concilij
gis Senatorem cuius parens olim Antuerpiie diuo
,
Ignatio eleemofynam largitus.
T_T fc ades inagni columen Senatpu;

•*" -^ Tdr auis , waiorve , StuiUimisi
iors e^- hoc dici fnis y omeorum
Trime Sodalur.
Cefliens nulli meaplm aâri
MufA^ te adprimi noua fefla fecli
C quidquam ttbi donat oti

Curia ) pofat.
OuSia iam denos decies per annos
Temporum
yatibiis
<-6 ; (g^
quiddatiir,ibit annos
auguran
Maior tn omnes
Magna LoioU foboles : nec
Sit putens aut trnx cruce i(s^ igne lapon
PerderSj aui noHro toties cruefitus
Sanguine Mauru^fi
V^tA nec Calm rabies MiniHri^ aut
Tertmax odijfe Lutheriamis-y
Non edax liuor, njtgd tnnocentum
Rodere famam.
tKofira quin i^tas odiis ab ipfls
Longms ^tres animosque ducet,
jâUs aduerfo <~violentm tgnis
FUmme crefcit.
Nam quid in Numen Superosque pOjJint
Tam leues aufus bominum ? paterni
St tegit natos ope dux I s S;
Bbbbbb Matfrui
IMAGOPRIMIS^CVLI SOC. lESV.
ÎO
^laurus e^* ^
, fi-emat O'
Lutberi
îra, âluinique /erox propaÔ'y
lungAt armatas, licet, Orcus iras^
Spernere olpfantes anmofiis hofies,

( Mctrtius quo mt rapit ardor ? ) njnui.
Ohmum cunciis dAbo peEiuSy auiiax
'Dicere pugmm.
Mtifc fed grejfum preme concitatum:
Namque me pugnas per arma ferriy ^
Noc lociis , nec mens mdgis at modefium
j
Dicen carmen.
^diter Lowla Deo incitatM,
Te&a fortnnttsque fuamque fortPi
Tatrmmfugiê, TArifiorum
Venerit njrbem.
Vrhs nmis feltx , merito inuidenda
, Ceteris terrtSy ttta nojje prudens
Sipotes tanto bona qiac parauit

Hoijftte cAum.
torma njdis tibi , fêpe rudi
Mens amatforma Utmffe. Virtns^
Fronte non fola, bene femper afii-^
mata, recej/us
TeSioris cx.cos habitare gaudet,

Mox fuam Ute expliatura lucem, -
Sic cinis flammas fubito datnrum

Occulit ignem.
^judloquorl raros latitantisnjrget
ûra <-uirt(ttas K.ec auara curat
Oextra,pJortem premat immermtum
Triflts egeflcu.
Hinc frequens Schldim Sequan£ anteponens
Nudiis argenti properare ma.gnxm •
Sumit Antuerpam ,fitpe colligendii

Dimtis '-crbis.
Tnque non parcd numerajfe dexir^
Dicem ( nugnos habet tlla teBes
Fama) mi numqmm rettcende Ferdi•'
nande Simll4.
Te canam quando meiterum biuertex
Monsferet pofilminw Poetam:
Tmc caux rzjades refonante dicent
Voce Seimllam.
D
AD NOBILISSIMOS DOMINOS
CONSVLES AC MAGISTRATVS
ANTVERPIENSES.
Antverpia D. Ignatio munifica, viuo momio-
que viuo eleemoiynam fepe largita, mortuo prima
:
terrarum magnificcntiilimam a:dem excitauit.

trium^he ! prima tot njrbium
Anuerfx gauile j frima,^ Soddiwn
IgnatiAnorum triumphos
Ire nouos redeutite fcclo
Gratare ; pars eil ante alias tibi
Ingens m lUis. meritis pares

<iAut <-voce qunepLtis lyrdve
Mufa, potais cecimjfe grates!

At mearum^ qui utharam tenes,
tti
Frafes Dearum, TPJxxbe , biuertia

Defiende Tarnajp) ^ rogatusaue
AduAticam meliore pleSiro
Molire laudem^ quditer hoipitem
VarijiorHm finibM aduenam
Donare Loiolam potentum
Sueta <-uirkm fiipe copiosa.
Nctmque tgne poiJqnam peclora calico
AttaSIa fenft^ protiniis ^* Urem

terga R)eratosque honorum
\Dat titulos ^mmofus exul.
Non multM illum fi-ater imagines
Monfirans auorum , e^- degenerem arguens
êrela , non fnpplex rogAntis
Ira domtts ^ humilesque pctlmai
dulce quidquidy magntfcum aut pHtat
Mortale '-uidgus^ tnente quatit <îrum
Conflante ; nec terret reliSiis
Dura opibm ojemens egeflas.
Mdefne^ dixit , JaJigmne fantabro,
Diuis amatam paHperiem pati
Kecufem, tn exet/iplum trdhentis
Ire Oucps piger^ (^ njocanti
Tiirere Ciclo? fcdicet ardu£
Oum Pttmpelonte mce7i'm GaUico
ôncujpi tormento Uboranty
Impxuidum ferMnt rHm<e,
Bbbbbb jEi
932 IMAGO PRIMI SACVLI SOC. lES.V.
'Et non inertem^ nec timidum mori^
Dicac '-velhoiiis: citm welior '-uocat
Me aiujpi pro wagni Tonxntis
Kclligione y ftcris, O' ^riSj
Cum fcmentes OrcHs Brinnydas

In belU ruEiAt j
ftgnd ego perfidui
Defertor emremy meorurn
Suppliciis paticns teneri ?
(iAtnonmei ftc fAnauinis immemor)
SiirPs belhcofi mafcuii Citntiibri^
Turmas pr hojhlcs anhiL•
Vtdmnbus meruijje tdma}??'
Sic fdtm , <icn peSioris impetti
Velox paterna. cedere de domo^
Contempft obfiantcs amicosy
Et lacrymas abttwn morantes.
Fertur propinquie nudm lberi£
Fines pererrajfe, (^ per inhoffitas
Cautesque^ Pjrenesque dorfi,
aAd Sequdn£ properdfje ripoi.
Hic exftdantem exercmt mprohi4S
Labor fciendi, difcere iamgrad
^tate dijjuetum^ ^ feueris
Oij^cdan fludiis: at
LiEtiii profa.niim mdtticimfacra
Mutaffe, dHrd tcntat opm o^/i,
Maanisque luSiatur Sophiilis,
"Tuluere €}€
Donec rogatd deilituens ope
aecoro:
Ferox egeflas expulit

In arua Belgarum^
(^ fuperbte
In patriam tulit AndouerpiC.
Hic non auaros indigenas, neque
Claufas egenis Adudticum mmM
Senfiffe gauipi-s y hemgnai
Miiua bonus camt augur ijrbi:
Ventura qmndam temporaj tempora
Saturniano qualia feculo
Colit yetufloj^ cum nec auro
Sitpretiumnitidisquegemmis^
Cutn^ tota, cornu dmite copia
Se fundat agns. o! precor audiat
Hac rvotit LoioU, (::s^fecundts
Annmt augurm Olymptij.
[pe fuperbo tempU dtcammus
^ternafaxoj nonimitabde
OpHSj nec atidendum Myroni aut
Praxiielis mngis mmdcndum.
Hac
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDR0-I3ELGICA. 935
Hrfc >6) meorunp glorid carminum
eAntuerpiante luminit Curix^
Ignatiameos trmmphos
LummbHS cekbrAte fefiis.
Vos nec tacebit pofleritas ; neque,
Si nofirtt qmdquam Muft poteit^ mets
Vos incelebratos relmquam

ârt/iimbus ,
patrta Farentes!
PATRIS CORNELII SILVIi

IN MARI GLORIOSA MORS.
NVntia. FUndrUcas dudum compleuerat oras
Fama, man toto magnis njolitdre BatatiOi
CUffibm j Arcioum cUudi fub retibns tequor.
Extemplb commoti ammi : fremit tuuentu.r
Nautica prma ducum fibi quifque pericuU pofat,
;
Tum portu educunt naues ;

puljata per <-vrbem
TympanA diiêrfos cogunt ad littora nantas,
Hts dlmd cimciis prnejentius additur armts
tiAuxilmm feptem deleffi ex Ordme Patres
Ghti I s
,
V ijitit fludiis , ' nomine prcefert:

Heroum gentis mmcium, qmd in o?nmci ponti
Loiolida nmtis focium difcrimma mittunt.

Hos inter comes ad naucs non '-vltitnui ibat
SiluiHS , intrepidum pecitts . î <-uultus euntiSj
^m (êcies fmt , (^ ma,gni& mentiSj

Dum peteret quod non erat euafura periclum'^
Vt primtim adiîrant aura: , finmtaque tendmt

VeU Noti , timor Holkndmn ntinacula folmt
Clajjis , c^ muehitnr pelago. Pars mittor anni
Oefieraty tempusque aderat quo Belgici^j horret
pluSiibM Oceanus , fpirantque ojalentius Aufiri.
Non minus ad Boream curfni^ gelidosque Trio?ies^
Inceptos peragurit. fenw cita gurgite claj^s.
lamque adeo mnmncris conHratum rettbui cequor,

Pifcantumque rates per flu^ns ordine longo
Oiifojitte procul apparent , confuft trahuntur
n^tia ; turbati trepidant mujjantque "Batdui.
lam clamor , lam terror erat fed certa mdigni ;
Heu! Jpolia^ O" certos '-uenti inmdere tnumphos.

Ergo alacres dudnm tergo fpirantibiij Au^rii
OmnibHS in âttos neqmdqu^m nambtis tbant,
Intenti in pHgNam , cum ^-ento horrere profundum
TauUtim magis atque magis: commota tumefcunt
^quora, mdiorique fnmunt findore procelU:
Bbbbbb 3 Ei
Et nunc yianos oculis fuhlimi&r ôndA
SOG. lESY.
Subduat rurfum xqunto mox gurgtte reddit

,
HoHmdos. ^)cs nulla mxnns committere pugnd.

Hornni.t ( hic cUffi duclor ) cum fluSiibui^ mqmt,
comites, me cdi no7i fixUit maao^
Vugnandum hodie. Feruet mare , tergaqne aelo
Ertgit : hunc timep Bxtawi plm ommhus hoflem,
Vix ea fatus erat ^ nje7itisque m^mtihus ingens
Tars maris in nauim ajjdiens ^ ipfumque '-uirosque
Proluit. Extemplo accurrunt per curua niadentes
Tra7iflra njiri funes Uxant , fubduSiaque Coris
VeU iiegmt : '-
,
diifcrgitur ncquore claflis.
ûis conmrati motus fremitumque profimdt

Explicet aut pofft ijerbis aquare fragorcw}
?
!?(u/Ia quies, rKediis credai fiuciihus Alpes m

Vridare , mque rates liquidos inmrrere montes.
Heu ! qmd agant mdrts m tmto C£liqHe tumultu}
^Ho curfum intendafit miferi? di^ditur arti-y
ôqne fretum <-ve7ttmqite rapit , fne lege feruntur.

G)uis tibt tum , Silui , ftb tmta periada mijjo
Senfm erat? tali cmn feruere cunSid tumultn
Eroificeres puppi efumma^ totHmque njideres .
^Mifceri ante oculos tantis firtdoribus ^quor?

ôrpus quod poterant njnum , cum naue proterui
,
laflabani '-uentt mens inconcujft mmebAt.

,•
Non
Non
(ôncitat
-
tllum exitij certa, impendentis tmago^
, /
vndarum cumHli , quos vndique Nereui
mque ratem njelut agmine torquet,
jffieceremetu: fiat mexpugnabde petius
Herois, fejjos Vocat ipfe ad mimia nautas
Jnirepidus ,
pauidisque metum 'vtSionbm aufert.
Hos inter plures Cieliqtie marisque fraoores
Effluxere dies, nec tempore ruiSia remittit
TempeBas } crefcit rabies , propiusqHe mmatur,
Batams ni/itra , qua fefe littora arcu?n
OceAnus mdgno cuructmme fleSiit^
Dorfim mmane man /rtis: circumfltu '-
Vndct freii nomm terriz Fltelandia fecit.
llla rvbi defiitmt pelagm, foliti4sque retraxit
yEilui aquoij longe ggeas arenas
Splendidni mox rurfum ex alto redeunttbus njndis
Infidiofx Utet
Termcies ,
Huc
fub gurgite , cert<t carmis
qmfcmnqtte njadis tmpegerit
tanti ignaros difcrmtnis afpera ponti
.
Et Bore£ farialij hiems rapit. Hac fiper addunt
Horrorem tenebra , dupltcataqHe noEiis mago
lam nidgis atqne magis , yicma pericula celat.
Noflts
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGICA. 93$
NoSiii erat medium 5 reôr fefe infcius alto
ijelut ante pitiat , nec iurbida prater

^quovA y
quod metuat fiigiatye y fubejje veridunn
Cum fubito itigenti nxups fuccujpt frAgore
Confiitit , atque 'X>aciijmfixa tenacibus hxft.
ôncUmant exanimes , rfuferoque yluUtH
Quncix replcnt: <-velutt cum mce?iia fnbrHit ijrbit
Hofiis ^
" euerfs muris <X)alloque Yotitns ^
Incxutos fabito aggreditur certamine ciues.
Turbam tnter trepidantem accurrit Silunts ; njtau/6
NuUa fuper miferis prêter cxleHu cernit
aAuxiliA 5 ante eculos
wfixdm cernit Arenis
St>tre ratemy tergo pontum fne fine furentemi
Submittit genua , ^y* cum <x>u!tu ad fdera palmas
zAttoUens , Moriamur , ait. Si corpore folm
C R I s iubes y mtferacjue <-vocat inx nît<ey
Adfumt nulU ntora efi yenientes peBore toto ;
Bxcipiam fluSius. habeat ^bt corpfis , ^y* alto,

Vt yolet , Oceanus merfnm fub gurgite n;olu'at.
*D«w meus ille <tnimns <-viuat , dum ad tt

Liber eat ,
patrij leuis eil taSIura fepuichn.
Sic fatuSy propere furgit , roultuque fereno

FxUentem ad turbam yerfus : Nunc peSiore fifmOf
Nunc (inimis opus efl , cormtes , abpfiite pUnilits
Vtque decet Dunkerkanos , njtque ignea fepe
Fulmina tormentorum inter fecijlis , dmtoi
Nunc quoque njirtutis memores , contcmmte mortfm.
Obrmt ignAuum hoc Oindis (s* tnutiU corpus
( Si njijiim fuperis ) pontus s mens crimmis expers,
ViSirixque Oceant y
feruAbit inobruta <-L>itam:
Si modo cordx dolor fcderum fbi confcid tangat^
Et yit£ maculas lacrymarum dduai imber.
T)ixerat : dudum letales aluem yndas
Accipiens , ruptaque trabes, (^ certa fub ipfs
Mors ocula cunEiis phu hortatoribm njrgent.
Tum nfero Admijjas certatim expromere noxa-s
Idem omnes ardor habet : fecretA/erHntur
Vulnera f4.b lucem , O" muhos fipprejjli per annos
Crimina uim nullns retinet pudor ; omniA promunt.
Hxc illi : furit interea non fegtnus acquor,
Sublimcmque fubterUbente cArinAm
SapHis AttoUcns , fummis fuipendit in 'vndis.
IIL• freto redeunte fuo
In fAtale oJAdum recidit
DAnt UterAy ^
Uxis eompagibui yndte,
lAm fdcies triAris intm evAt Cornduu tequor
Tefiore propeilensj mediA fib morte nAtAntes
mox
;
pondere praceps,
quAjpitA ruitMm
Confr-
930 IMAGO PRIMI SJECVLl SOC. I£SV.
Confirmat focios; nunc huc^ nunc adtioUt illuc^
OhlitnsqHe Jm fertur : £n ajnl-fiera nobis

ll/a patent ( nam dextra crucem Jublata tenebat)
llnc alacres plemque ammis properate ,
fuperiles
FluSiibus hac ammiii fe tuttu in cottdat:
lioc 7mlli poterunt nos portu excludere

Tahbits oranti
In partei <TJtrmqi*e
^ fndorc dchifcens
rdtis diuulp. receijit.
<-venti.
Tnm piceum erumpens fhndo rniire , fraSfii

êmbra , '-Virosque fmul diduUo abforbet hmtUc
Fauci,aMos melior lumt fortunx^ nAtantcs
cAmplext mambni tAbulas , conuulftque mali
Hoboray in hofldem tandem excutiuntur arenam.
Silmus j ft ruptd nduim compdoe folutam
Vidit , e!?^ ingenti patefaSlo irrumpere fluSlHi
Limite j
pendentis manibus complexus ytrisque
Bjfigiem C ris i ; Nunc, I s , accipe^ dikit,
Hanc mimam fub wulnera conde.
, laterisque tui
Plura precaturum inuolmt fub gurgite vortex,
MoxqHC itertim fundo fublatum reddit ab ima,
lUe natans fluida fubmxHS fi-agmine pupptS)
Inter aqHa^s I s ,
quoties finit hifcere fluSiif^
Voce refert y Ies VM^wi ipfs immurmurAt "Vndist
Oonec yi '-ueniens pontus ,
^«<e nêxerat tUum
ExcuJJo longe e iabttld Vocemque animumqm

Abflulit^ ^ nigro correptum njortice torft,
Non, nAtra fuperas emergere pAjfuj in auriUto
I felix amma , (^ iJiSirix peUgique , tmqae^
NmfrAgio e medio pulchrum molire triumphum

Ad Superos ; tecumque mmai ,
quas rite piaHi^
?
llluflres animas , yiiamque m funere naEieti,
)\
Ceu
Exanimum premat, aut

athereis
ûamuis Oceanus rnedio fub
Tanta tiimen n;irtni nuUis ludibria debet

VluSiibus attt ventij
,
i ridet
/
yt dignum efl
in
,
gurgtte corpiu
qmdcumque mmatur
fedibm
littore yenti:
Vontus , (g^ inuitis yiSIrix emergit ab vndis^

fibi pUcidus qmnis m turbme porius.
Belgi,
OBelgica Feiluni S.Ignatij menielulio fuum vindicat.
Sol Leone Belgico.

Cce Cleonai mkuit dum fiieris aftrum,
Ta5iaque Thuebeo fulgurat igne mba•^
Ignati celebrare diem Leo Belgtcus ardety
Et facit hic terris , quod facit ilie polo.
lamque toros multo comit formofior anro,
Signaqiu: LoioL• peSiore fixa. gerit:
€t procul mftexd Dmum ceruice falutans^
Gmdet Jacratos Umbere pojje pedes.
Scilicet itifolito late -emit excita plaufn

llelgicA y Loiolam deuenerata fnum.
Hmc memor holpitlj ,. <-ueteres Antuerpia amores
SufcitAt , hmc fli^diis nemuht Bruga fms.
Mdle diem^ gemwAnt yotiups igmbHS ara:
MiUe fices mEicm , dmn vemt tlla , fugAnt.
OmniA cum fnlgent , flammas fuper emicat omnei
^jtod ficro Ignatiu-s fundit ab ore iubar.
Boc Belg£ obferumt , oculos hoc fidere pafcunt,
His facdem meritis in fua ôta trahunt.
^171 Pater ipfe ,
poli bcm njix flatione recepttay
Vtferat mdigetnm teSIa per aha choros;
Cmn fleclens ocklos , njeteres refêxit amicos,
Optmitque nouos , Belgica templa , Ures.
Hxc colit , Imc ambit , fique his obleBat in oris^
Hic fobolem Uto germme multipltcat.
ârcite Romani ,
populares parcite Iberi;
Belgica 0^ ipfa fbi ^mdtcat Ignatium,
C ccccc Miffio
93S IMAGO PRIMl SACYLl SOC. lESV.
Miilio HoUandica.
Intcr delphinas Arion.

iacet ohruta ponto,
Pj^heâm
fuperfufo ttUus
' Bataui Matttacique tenent*
Vtque m aqups , aut inter aquas prope litiora natiy
Sic gaudent tn aquu njiuere , O* inter Aquas*
Felices olim , Kegis cum ittnt colebanty
TiQmanamque T)eo debitn iura , Fidem:

,
Cum necdum belli fraudumque indagme capii^

Subdiderant duro libera col/a lugo.
iheu nunc T>owmoquefuo âloque rebel/es,

!
Ruperuni tunEia tnra fidemque manUi

At bene quod melior tantti in dtjcrimme curfum
Pars tenet , ^
feuts dltwr exflat aqms.
Pars etiam rapidis quam njortex merferAt '^ndisy
Sofpes moffenfum per fretA carpit tter.
Vos fiatto feîs , <-'jos merfis <-uiU fUiflis^
Qiim fociAm ^,
I s ttirma , ttdtflis opem.
Veilrmt opns efl lUu fermre aut reddere rvitam,
^ôs tmi fmi gurgttis ira premit.
Per ôs m medio fecun turbt?je ludunt,
Et retment certum quod docmflis iter.
Nec leuis eil <-uejln merces pretmmque laborii,
Qermtis njnmmi peSiora, mnSia. fide.
Sic olim medios inter delphinas Aiion,
Ipfosqite O" tumidoi carmine mnlfit aqms.
TaSia fides cithara delphinoi in aqnore iumt:
Hw wmt ,
• pcr <i/osferifat auiia Ffdes,
Frudtis
Frudus Miflionis Hollandicae.
Occide 5 &: manduca. Aof.io»

PAnditur en calum } procnl hinc ,
pOcttl ite pro/kmi
^mdqmd id efi , fiant njifa, fecufid<i , frscor:
Ah
Has
)€meliorx pta. aiententict Itntea
, immundts
ctelo
lintea plena ferii.
ego fuflineam confusA ctcde netatas
MAndere , '
mpura, poUuere ora dape}
Hoc tamen ofiento Genies feruare profxnas,
Nofirdque lujfui erat ftcra docere PetrM.
Talia miiltx queriy Socij pojfetis I s V,
ûi colttis Butauum quam mare pulfat humum,
lllic efi quodcumque Tetro fuit dnte timori:
Hanc tamen ora petunt njeflra manusque dapefn.

V^n placet itnpuros , ^t putria memhra , recidiy
Si medicd pojjunt mcmhra, coire mxnu.
VtUAnt , atque nocens ponant aliquando ijenenumy
Tarmqtie pars fani corporis ejje <-uelmt:
Vt ftno tncipUnt tandem arridere palato,
Sintque dapes gratte ,
qu£ prius horror erant.
Hoc agite, 6 Socij , infeciis fuccunite memhris^
Vertite in optatos ipft yenetiA cibos.
C cc ccc 2, MiiTio-
940 IMAGO PRIMI S^CVLI SOC. lESY.
Miffioni^ Hollandicx latebrae.
*^ Vberior
^Hav
latebris venatio.
}&\ aviHM^v
aJptvKdv r^ '/^ ',/* \,
MHiTt w Qiuvbv ^-^ $'

•' n^ tsretfribi-n.
?/ -^- "^-^ «£$« «?,
fi<pdr)vk
?
W 'fhvT^mv
Triipviixs ^4 ( /^*
iSHy TTcê, cîoL ^,^
' caj<^^^ 0|(L';îX^ |UijitAKi
' iv) careitostv /'/ ^c /*

MiiTio
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGiCA. 941
MiiHo Caftrenfis.
Da mihi animas, cetera toUc tibi.
HInc n;e7nt jfsyria " Ba,hy\onu rohur m armiis

Inde Gomorrhat fimt Sodomxque duces,
htfoJiHeretubde: mifcent certamina Reges:
Alterno late /angume terra madet.
Jam Sodoma cecidire Duces lam j VmcuU p^jji^
Felices focios qui cecidere njoc<int.

hnmentnm quoque Lot tri/ /oriuna coegit
'Bdrbara captiua '-uincuU ferre mitnu,
S^n ttilit hanc fortemy neque tantumdedecuj Ahratnt
Hoc duce tercentum, fiant noua cafira^ iJin.
Va tibi^ ' Babylon , nofird qute cUde fuperbts:
lam rcrum njerfas experiere 'îces.
«Afyrij cecidere ; Loti um '-uincuU
<iA(?)>nos ; Sodom£ reddita prxda Duci eB.
Viôr Abrdmm oHdt: cm Rex: Age ^ dimde prîdits^
Kedde AmrrKis nobis , citern tolk tibi.
Dicite njos Socij, <-uos Regia fecutiy
^<e referet yefler fr£mm digna Ubor ?
ûo lucro fldbit 'Oicioria ? dicite Regi:

T)a nobis Animas, cetevA telle tibi.
VrxmiA non leumm ferimui fdtps AwpU laborHm,

Si^ nofira yud alimx fdus.
C ccccc 5 MiiTio-
Miiiionis CaftrenCsopimapraeda.^
Pars optlma prseds

In noua datvires certamina.
^'"\ Vidno?i '^jendtorjqmdyjon nîgil inuenit attceps?
\_ f ûas non ilkahrds quteflHS iptmmque doceti
itAhJuge,pramoneOffugej dum licet, ardea: capta eil
Jltera-y ne fias altera prada, caue.
Infiqmtur^ ralpidosque tn te falco exferit yngues i
û^xque prim comiti j tamtibt rofiraparat.
Scilicet hunc pars allicit opttmd pnedic,
Inque nouas pugnas ^ ' noua. bella rapit.
Vosquoque, quos focio jtbi nomine iunxit Ie s S,
Exflimulat prêdce nobdioris amor.

ûdio, '-uox yna. eil: luuat, 6! per cafirA^, per hofies
Tendere, qua cAumy qua Dens ipfe vocat.
Inuia <-uirtuti nullx eH vidj repperit Hlxmy
Aut facit: in medio nd timet ilk metu,
hic, (inimm n;it<e contemptor ^ c^
Sanguine vendi qm bcne credat emi.
Sic agite inmFii Heroes , per tela, per enfes
Obma in oppofitAm peSiora ferte necem.
Militibusque fuas Ducibusque relinqmtepr<edas,
ZJeflrd fuofint cum rmliteprdda Duces.
Ommbus
Hiec dnimos Vobis 7
e pnedis pars hxc ertt optima pr<sd<e:
m bdk dabit.
Miilio-
LlBER SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-BELGICA. 943
Miffionis naiialis vtilitas.
lademur, modo pi-oiimus.
NOs
V^s
qmtit algenti Boreas
Fronte modo aduersd <^jexat agitqite
Zephyrusque Eurmque
^mcumque £qmr agunty irreqmeta fumm.
Non tamen aeqmreis frufira fluitamui m fiJndisi
modo
a.gitxnt. ludibrta ^
mijjui ab ArS?o,
Notm.
Non mare nos frufira , fxmque laSiAt hiems^

Nam nudda fignamm , Ciecasque fiib xquore fyrtesi
Has fimd <^t vitet , nxtifragmmque ratis.
laotemur, modo profimus; modo nauita fer nos

€mtet jyrtes, infdiosque miris.
5
Kos quoqiie Loiolid£ ( ?iec frufira,
iniiubdi per maria alta rate.

laêmur, modoprofimiis.
) dulce putamuf
depeUitenofins,
nauta^ miles j <-uefira pencla mala*
'-
Nauta caue j dum rcsquefnit^ tuanêla retorque-,
Hac fuge^ nAufragmm ne patiare, njAda.
patitur. celerobflrue rimafni
In nxuem irrumptint hac mare morsque
eAt tH quid lentus torpes ? , mUes
<'via.
tn a.rmisi
^lm necet^ aut aniwam yulneret , hoHis adefi.

bene ! paretis ? Nunc nobis dulce periclmny
Nunc eB terra grait!^ , nunc inuat ire mart.
Flu5iibi*i e^* rvmtis laSIemur , dummodo njcflrit
Hic Ammis proft fubueniAtque labor.

Miilio
,$4.4 IMAGO PRIMI SvECVLr SOC lESV•
Miilio naualis ardua.
Intentant omnia mortem.

quanto perdgant curfum dtfcrimm fuppei^
ûas procul apatrio littore pontns habet.
Indomitum 'Venti rvoluunt ma.re , fedibus imH
'
Eruta conuulftm yerlferat ^vnda, ratem.
'^
Vicim exitmm fcopuli^Jyrtesque minanturj
fjjumofis
Tulmintbus calnfn Juperintonat
aBuat vndit
;
<-Uiidis.
ami^laque illCs
dAltera tormentts fulmina. mijp-fremHn.t.

In ratis exitmm conipirauere praceliiej
Fulrfitnaque ay^ flucim ,

' vada caca m^ns,
Tr<zfentemque njiris intentant omnii mortem;
îortem, quam tmidis adferat ipfe pauor.
State, ipfimque interfortes confifiite morUm:
H<sc yinct yobii fe quoque fojfe fciat.
Vtpereant alij
, fpes <-ut nuL• fdHtis-y
eAmiâyeniet njeflrafilute falus.
Si medio ratis profnndo ad tartarafdati
Confecli curfHsfider^ portus erunt.
Ofelix mmium curjiii ! non incubat tlliS
Terra grauis , calo quos leuii njtida dndit.
Miiiionis
LIBER SEXTVS. SOGIETAS FLANDRO-EELGICA, 94S
Miifionis Naualis lucra. -^^
Emerget diues ab vndis.
AKdua res lucrum. îd non molitur amruj^

^tuu grmio condxt terra , recludit opes.
Terrx parum efl cupid^s in pnedatn j cedii cequor,
Nec fat tuta freti gttrgite gemmit latet.
Mergitur e^" cxcas petit fvnnator drenoiy

Scrutdturque , quas Thetts abdit , opes.
Q'efcit amor iucri ,

geltdisque accenditur njndis ,
\D/V<i fitis : medtas îiuat inter dquas.

^lmd fiicu tnfelix ? peUgo mde credis auare,
Littus tutum : non habet ijnda fidem.
Vt txmm emergoj ,• non funt ti*a pramia tanti:
Hicc^jiy dum fequeris , ft tibi <-ude mori.
qmnto [polia hiSy Socij , melior^ nfertiSj

§^s honnnum toties per mAve raptat amori
Non illis adama^ pretio ^ non certet idifiSy
Non lapis Oceano concolor ipfe fuo.
Tracmu funt dnim£ , ^diuma ^mntis imAgo.

iHis nd ôliis diims orbis hdbet.
Ite aUcres, date '-ueU Notis , vocat <iAufler in altum.
ToUat amor lucrt, quem facit <^jndx metum.
Ampia fatis merces , iucrum difcnmine mains.
T)imni pretititn jAngmms illud habet.
Dddddd Patresr
946 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC lESV.
pugna aut tempeftate,

Patres nauales, inftantc
animos veotorum expiant.
Hj?i39i nj?uni rmbinn ipnn
tt^fijn Sptt^D-b3i c^3î:â ikb^
INSTANTE PERICLO.
PErgite,
Idfuperefi, ^namqueinfiat
Et pretium
OceATio redditt
Vos ammi mdiux Ubes
,
ta,nti
leti crudelis imagot
nfita laboris ertt.
fentma exhaufiA UcertfS
quod mde gefiat onus,
inftante periclo,
,
Fonitis in medio , nAufrAga, turba , mari.

Sciltcet hoc premitur grauiori pondere nauis,
']mfm tuta fmm profequerettir iter.
ALIVD;
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDRO-BELGlCAi ^47,
ALIVD CARMEN
I
EAMDEM SENTENTIAM.
NVUa, fides pelago. TeUgus difcrimim mille,
MiUe njias leti, jâtiatur^ habet.

Sunt yada^ funt fyrUs , [unt oAcrocerauma ponto:
Multa rati Boreasj multa mmantur aqu<e.
^J\(ec fattor aBrorum flabilis. polm ipfe ttmendm,
Et cum fulmimbus qui ruit axe fragor.
Sape mouet âtaunj coUntis frdU rofiris^
Et ponti viflrix cU^ps ^ ab hofie timet.
Vt nihil accedats jenio rimisque fatifcens
Ipfe necaturas duem haunt aquas.

ûi regit , fcopults ^ hofle retorquet euntemi
ûaque potefiy grauidam fluffibus ^ arte lemt: 7
Salicet yt citms mare libera tranfeat yndis-^
âsque mouet "TBatitum , vitet, ^ aura^mmas.

tAt quanto mdius , qmm fluSiiiJ ^ crimina Patres
Tolhtis ! h<ec pems quolibet hofie nocent.
uêc tantum pelagus ^

quantum premit ira Tonantis.
omm grmius pondere _,

crimen , onm.
Sifluntur Danai , tarda flant Aulide puppes:
Caujft Utet i Thoebo iudice Ufa dea eH.

Clajfe domum repetens <iAiax, mare yincit ^ hoJe'/Ps
Sed tmien ojfenfa âlladis igne cadit.

€rgo age qui tumido dubiam regis aquore puppim^
T)tjcrmen vis toUere , tolk nefas.
Dddddd z,• Patres

Patres nauales lacrymis pocnitentiie veotorum ani-

mas ad portum falutis promouent.
Impleuitque finum lacrymis.

portum properas ? ponto ne pde nec Buris,
A1) Nil Imms yento efl ^ mobilmsque mari.

ToUit ad arbitrium Zephyrus ^ quod firauerat tequor:
Et qiiiefpem dederat, lam fdctt aurd metum.
Certms aric raies infiatiique veU reguntur:
oArte cauent fyrtes c^* <-udda caca mxris.
zArte per obfimtes fux fieSiit carbafa fluSius
KeSior , ^ aduerfis namoat arte Notii,
Spargit Aquis 'Zêlum , curfumque obliquat ; ^ AufirOy
{ ûod
Implet
petitur littus
prohibere
^
parum
,
efl
hument(s fortms aura finus.
non prohibente, fubit.
: propellit , <-ut obfiitit ante;
Vita quid ttltud , nauis concita, <-venio?

Et [peciem falUx aquoris orbis habet.
TortH^ , qui petitur , cdum efl : fuus atbere fpkndor
Emicat , tncerto fdera certa mari.
ficiUs curfus : ijenti
fed euntibns obpant;
âque lubet , mifine non licet ire ratt.
Vntt filus Jidpereil ;
Inuito cnrret tuta carina falo.

Jpargantur Imtea ^,
lUe tuuj labor , I s puail : elicu njndas,
Inque pnum Ucrymas ire per ora mbes.
Nec mora, yentui adefl , (^ felix Numinis aura
Vrottehit m portus n;eU ratemque fuos.
MiiTio
^liiTio ad peile kifedos.
Vi(fi:itna ialutis publicse.
VRbe Ucnj medU

damnis
Inuoluens
Latias infecerAt Aurat^
teSia n>iros'que fuis,
Koma rnetu palkt: populi commune fipMlchrum

Q-editur, c^", melior ni Dei-ii obfiety ertt.
^md fxcmnt ciues ? humerii hic, lUe UcerifS,

ûo cUudi pojjlt tanta '•vorago , ferunt:
Omma neqtiidquam. cumulo tclluris hUttti
frefcit , ^jr exundans diditur ^rbe lues.
Confulitur VhoebHS : fortes oracuU pandunt:

ôd p€titur,fummum det tibi Romet decni.
At*gttr tn tncerto efl , oracuU Curtiuj edit;
Ety fummum Komx funtj aity arma decus.

ûoque minus dubites , m me tentare Itcebit:
Sit <-uit£ dcLmno libera Roma me£.
Nec morx'. njeSiiis eqno, qudis tendebat in hofiem,
Infilit pattflam cUudtt opcrtus humum.
îagna njin
,
rvirtus. fed 'Oos nd ceditis ,

pugiks 5 anm£ prodiga. turbit tu£.
Non njos dira lues , qux conficit omnia, Urret,

\n mcdits Aufos cadanenbus.
Seminecesque artui ,
" adhuc fpirantia. '-virus
Corpora prtcfenti n)ifere morte muM.

OmniA fert pietai fttum qnoque,
,
'-vinci;
Vnum pro multis demnet il/a capnt.

Dddddd 3 Si
950 IMAGO' PRIMI SJECVLl SOC. lESV.
SiSocicUtls mmta^ fi Sociorpim cvota Jê^mtury dicendft fupvfmt

emm njt diSiomm ^liqimndo pt fm ca^rbis mm
fcd
[^,
,
j
nomfmis fummoYHm cvirommfiylo <Sr ore ^roditis
MILITANTIS ECCLESIA
POSTREMO ORDINI
lESV MINIMA SOCIETATI,
Q_V
DIFFICILLIMIS TEMPORIBVS
ACHRISTOETMARIA
PRIMIS IN C^LO PARENTIBVS
^
OPPORTVNE CONCEPTAM,
I G I V S
«Nicoi.zu-
bcccarus m
aHOMO IVVANDIS HOMINIBVS VERE NATVS,
S"gnai°o.
GERENS MVNDO MAIOREM,
* Grcg.xv. bYLTRA VNIVS ^VI TERMINOS OPERA SYM PIETATIS EXTENDENS,
"^
APOSTOLICIS CONFIRMATAM ORACVLIS,
DOCTRINAETVIRTVTIBVSARMATAM,
NEQVIDQVAM INVIDENTIBVS ET INSIDIANTIBVS IMPROBIS,
AD MAIOREM DEI G L R I M,
SVPRA VOTVM FELICITER, SVPRA EXSPECTATIONEM FORTITER
D I D I T, D V C V I T:
Q^y
FRANCISCVS XAVERIVS
,^'^^" 'VIR C^LITIBVS MAGIS SIMILISQVAM MORTALIBVS,
jNicoizi- dEX APOSTOLICO NVNTIO FACTVS ET NOMINATVS APOSTOLVS,
becc. (upr.
MOitcla' TOTO DIFFVSAM ORIENTIS OCEANO

Rclat.
IN FINES ORBIS TERRiE

VIX DEdENNIO LATIVS PROPAGAVIT
QVAM MVLTIS S iE C V L R V iE I V S
VEL
LIBER SEXTVS. SOCIETAS FLANDR0*BELGICA. 95
« VEL AVDAX ROMANORVM FORTITVDO PERAGRARE VICTORIIS, *Gieg. xv-
fupra.
= VEL CVRIOSA GR^CORVM SAPIENTIA
ILLVSTRARE LITTERIS,
V R E:
q_v
VRGENTIBVS VNA CETERIS EIVSDEM ORDINIS DECEMVIRIS
SEMPERETVBIQVE
AGENTEM BONA ET PATIENTEM MALA,
HINC SANCTISSIMORVM VIRORVM
DOMESTICA INNOCENTIA CANDIDAMj
NVLLIVSTAMEN GLORI^ CANDIDATAM,
INDE IMPROBISSIMORVM HOMINVM
EXTERNAVIOLENTIA PVRPVREAM,
NVLLIVS TAMEN AMBITV PVRPVR^ PR^TEXTATAM,
I S V S
TOTO PASSIM ORBE, AC KOUJE PRiESERTIM,
EX DIVINA SPONSIONE PROPITIVS,
S V I I I S
POSITI IN SIGNVM CVI CONT RAD ICET VR
GLORIOSO SED ET ONEROSO TITVLO DECORAVIT:
CLV
INIQVISSIMIS QVi£STIONIBVS ET EXQVISITISSIMIS TORMENTIS
HODIEQVE SVBIECTAM, ETTAMENSVPERIOREM,
PRODIGIIS NOBILEM, NON SVPERBAM,
VIRTVTIBVS EXERCITAM, NON ERECTAM,
CLARAM LITTERIS, NON ELATAM,
VITiE PRODIGAM, MORTIS SECVRAM,
PONTIFICES VIRI Q^V XI I,
fALII SPIRITV DEI CONCEPTAM, /Paui.iii.
gCle.VIII.
SALII BRACHIVM ECCLESI^ DEXTERVM, /.Gre^.xv.
,
lupra.
«•ALII LEGIONEM IN ECCLESIA DEI FO RT SS M, idem I I i .n

Ca- lict. ad
*ALII SACRiE MILITIiE SOCIETATEM,

iicnC. 16 11.
CATHO-
952 IMAGO PRIMI SiECVLI SOC. lESVi
CATHOLICI NOMINIS DEFENSIONE ET H^RETICORVM EXCIDIIS

CLARISSIMAM
V V S
TANTA INTER DECORA SV^ ET SVORVM MODESTI^ MEMOR

IGNATIVS MINIMAM NOMINAVIT.
I L L I
ANNVM lAM CENTESIMVM NATÊ, ET ADHVC VEGETiE,

ADOLESCENTI, NON ADVLT^,
MATVRiE, SED NON DECIDVA
VT IISDEM ET QVI GENVERE PARENTIBVS,
ET QVI SVSCEPERE MAIORIBVS, BENE IVVANTIBVS,
SVPRA INIVRIAM TEMPORVM, SVPRA INVIDIAM SiECVLORVM,
NEC ENERVATA PROSPERIS, NEC ADVERSIS DEIECTA,
IMMOTA MINIS, TERRORIBVS INCONCVSSA,
.
MALIS NONINFIRMIOR, SED AVDENTIOR,
IPSAM IN iETERNITATEM PROCEDAT ETCRESCAT:
ANNO M. DC. XL. AB IPSIVS CONFIRMATIONE S.ECVLARI PRIMO
MERITISSIM^QVE MATRI SVM
PVBLICVM HOC VOTVM POSVIT
PROVINCIA FLANDRO-BELGICA.
INDEX
D R RV
MEMORABILIVM.
Res carmiê exflkaU , diflinîis in lôetmpim
BAssiA Pontificis obedientis Albertus Archidux cognomento Pius. 89)

le lubdit. iiS.&feijeji. Imperium bis cblatum bis repudiauic.»i'iW.
in Abaffia Cacholics Fidei eius de SocietateiudiciiUTi. SSS_
curfus. 398 mofs.
eiiis 811
ibi niennij fpatio 41989. Albcrcus &
Ifabella in Societateiu Belgicam
anim£E bapciimo abliitaM^/</. beneiroli & munifici. 756. paren:es funt
Abailinoram Rex in rocicratem ciim Rege Societatis Belgicx. 757.
Luficano, & rubmiilioneni Romano Pon- eoriim eiga Socieratis Nouirios afFeAus.
tifici propender. 608 760
Academue varix Societati commiiTa:. 439. (^ Aldenardenfis Collegij origo. 765
/fe^. in iis Gradiis conferuntur. 438 Alexandri Ducis Parmenlis iiidicium de So-
Acadcmia prima Societatis fuit Gandias , fc- cietate.
453
cunda Eborx , poftca viriis in locis vai-ia'. magnus eft patronus Societaris. 755. 8S7
audor eft Miirionis cafti-enfis. 805
Academia cclebcrrima Societatis cft Roma- moricur Aaebati. 757
na. 339. eius infigne. thtd, Alexandri Bercij difcipuli noftri pietas. 345
Academix Louanienlis de Societate iudi- Aloftani Collegij oiigo. 764
ciiun. 737 B.Aloyiliis Gonzaga quomodo mundumcon-
Adhorcatio ad homines Societatis , vt ardiia tcmpferit. 264
qua:que aggredianmr. iî.& feqq. eius mamricas &
moderatio. 3 8
Adrianus Adriani Belâ ad Societatem acce- auftore Virgine Societatem ingreditur: eius
dic. 734. Sociis pracficiuir Louanij. 755. adfpedu recrcacur. 76
ibidem incarceramr. ibtd. eiufdem enco- gloriam mundi contcmnit. 725
mium. 871 eiusad Societacem vocatio,(3i cuin patre
Aduerii fortitcr toleranda. ^^^. (^feqq. 554 luda. .
jij
patiencer toleraca &pe la:ciim exicum ha- Societatem ingredimr. 329
beiK. 497.500 eiuldem breue elogium. 168
Adtierfa tolerans, gloiiofusj iiifarais , qui ce- eiusvkx fummarium. C94
dit.
J40 quid de glona mundi fenferit. 72}
viri fortis ornamenta funt. 539 Alphonfi Kodriguez ergaB, Virginem deuo»
Societas illa haotenus auidc cxcipir. 543 tlO.
77
Aduerlis optabilius exerceii, quam profpcns. Alphonfus Salmeron bis fuit in Belgio. 859
SjS.&fiqq. a Summo Pontince ad Concilmm Triden-
iis amicos exercct Deus. 48 tiinim mirticiir. jjS
iis gaudent Sand:i. 481 Theologiam piiblice Romz profiteciu".
ex iis Sand:i lacta pra;fagiunr- 500 thtdi
iis optima quxque illiillranmr 581 ciufdemelogiiim fepiilcrale. 291
iis non frangi , tortimdo maximai Araantium quaiita concordia. 7
559
iis exercicatus, plura optat Ignatius. 541 zyimbitio periculofa. 197
ty^dtierft Societati optanda. 569 Ambrofius Spinola Marchio Societatis pa-
ifo• SoaetM crefcit. 574 croniis. 889
uifnrgatHr, illufiratur & formatur. 571 patronus etiam Miffionis caftrenfis. 810
'&: lcq. Amor fimilicudinem quxric. 1 19. 1 30. 1 3
tis gaHdet, j68 Amoris foEdere Deo obftrinsi, honorihauO.

iis opprejfa virttitem exferit. 570 149
Adukerium fpiritualc. 1 50 Anior Dei fuperat amorem coniilgalcm. 152.
^gidius Bauaiius qiiinqnageiimum Rcligio- &feq.
nis annum iubilciim celebrauir. 17 fit conftans oporrer. 153
f'
Agiis quomodo opitulctur Socicras in Bdgio. ^yimorii dtfiint defcriptie.
16
787 <tAmor difiimif Igncttnm meribundam vnU
Albanus Diix contrarius Sodetati. 745 nerat, 711.713
cceee ^ndrejij»
1 D R R V M.
Andrcas Boccltius Belga quam animofus ad- cibiis concciTa. 124.125
itcrfus Iconomachos. '^<j8 Appellatio aliorum Oidinura quorumdam
'
cum Sociis in Fiifurn abit. 750 honoiifica. 125

SS. Euchariftiam ina-r hxrcticos armacos Apoftolici Societatis viii in Ainerica. 61
inipunc cifcrt. S58 Ardua qua;que Itsv exemplo Socictatis ho-
eiufiicm encomium. 872. minibus iuftinenda. i5i.J3z

Andreas Ouiediis in AbaiTiam mictitur. 228 Auarida falso obieiitaSocietati. 556. &fi:cjcj,
eiiisilliclandiitas&laborcs. tbtd. Augiiftiuus Carauajalius Augulliniani Ordi-
illuc profedus , rucccdic in officium denis Theologus Exercitiis S.Igharij vacat
fummo fiudtu,
.
fiindi Pacriaicha•. 609 386
pridicir cladem Regi Abaffino concra AuftnaciE pietati» exempla. 894
Fidem obduiato. ibid. fcq. Auftriacorum famma laus, dcfendere pro- &
eius varia pciicula & thtd. moucre Catholicam Rcligionem. 891
Angelus aut homo pro duce vita: non fequcn- merucrunc Rcgnum Hiip;irda: Rtligione.
dus. 122.123
Anglicans Miilionis initium. 2 1
item Burgundiam. ibid.
m AngUa Socij pro Fide mortui. 169 quam bene menti de Societatc. 212.896
Animarura cura maxima habenda. 277 B.
Animarum lucium niaximiim. tbid.
Animas ab incentii vindjcare maxima gloria. BAcchanalium profana conrucciido. 375

huicfc Sociccas opponit. ibid.
Animarum iii quibufuis corporibiis idem Barbcrina donius Hgnuni extuiic lubilei So-
prctium, 233 cicr.ani. 15
Animos expugnare quamarduum 251 Barcholomacus Buftamannus PiOiiinda; BiE-
tyinimos hositnm vincere oportet. 927 . tics Prouiiicialis pueroi catechifmum do-.
Annus lubileus numeratus pocius apiid He- ,
cet , & vt tota vita docere pofllt , rogat.
bia;os quam obferuatus. 11.12
Annus lubileiis Hebra:orum cum eoriim Re- Bauaria; Ducum in Societa:em fauor. 2iz
publica exftinolus. 1 Belgtii fcjinm S.ign^tij fibi vwdicAnt. 937
Antccincralcs preces Louanij piimiim infti- Belgariun fanftitas icpdmo 1'xculo. 893
tutar. 791 Belga: illufties c Sociccate. 86
Antecmeraliiim diemm folcnnitatis initium. BelgA nobiles e Soctetate. 509
Bclgica prouincia cgrcgius campiis indiiftriie
corum folennitas Roma•. ibid. Socionim. 23. duiiditur in Flandro-Belgi-
corumdem lolennitatis fiudus. 577 cam & Gallo-Bclgicam. 759
pro his dicbus Indiilgentia plenaiia Socic- Belgium reludaturin admittendaSocict. 21}
tati data. 376 euis ft.itiii' in .aduentii Socictatis. 768
Antiphanis fenteritia lcholis Societaris ac- qiiantopere obligctiu" Rtgi ob defenfara
commodata. 436 Religioncn:. 897
Antonius Araozius in Hifpaniam mittirur. 2 1 olim Rcligionc- Hornit. Sjj^
S. Antonij & Ai"li--nij volupcas in oiando.428 eius calamuacis 901
caiilla:.
u4ntonij Crtminalis gLonoja mors. 168 ciuldcm miferiajadopcmfercndam nos de-

Aiuoniiis Crirpus traijcitur in MilTione ca- benc moucre. 90}
ftrcnli. 808 Beloradi Sociccatis Pvcfidentia. iiG
Antonius Madiidiils fmgularis in Hifpania Belii Bclgici origo. 90Z
conctonator. 334 BelliolaniCoUegij origo. 761
vna concione lua fanioilis, quar magno nii- Bellona Sidla; dormicnti noftu apparet. 135
mero aderant ^ mulieres ad vnam omnes Bencdidii Palmij iToncionum iriidus. 335
conuertit. clariis Sociecatis ccncionator» 441
557
Antonius Padillius concionator etiam adlpc- Btrckmannus, vide loamies Berckmannus.
du luogratus,
33^ Bcmardinus Rcalinus ia Pacrcnuin vrbis
Antonius Pollaiinus legatur in Mofcouiam. Lechcalis cledius. 599
Bobadilla, vide Nicolaus Bobadilla.
eiiis apud Duccm Mofcouix conftantia. 2
1 Bonifaciiis VIII. piimus decicuir, vt celebra-
Viictum aliosqiie hariccicos in Gallia con- ictur lubileus aniio caucllmo. '4-iJ
uincit.
341 in Brafdia Socieratis &
Fidci progrellus. 399
Antonij Vinckij erga infirmos amor. 389 Braiilonim morcs, i3i
Amucrpienlls CoUcgij origo. -jj^± coriim difficilis conucrfio. ibtd.
iuuaditur ab h.vicucis. gj-, Bied.ma oblidio. 81
Antiicrpienfis Scnanis Societati bcncuolus. Brcda cxpugnatur a Eauiiis. 766
747 Brcdani Collcgijongo. 766. iaiitura., ibtd-
Antuerpicnfi ciuitate Socktas cxpellitur. 858 Brugcnlis Collcgij origo. 748
eadem ciuitai ejl Jgnatij fludiofj. 951 Briixcllcniis CoUcgij origo. 75 j
Antucrpienfis difcipuli noftri morciHcario. 545 BruxcUcniis Seuacus ll^dl•.lm iii obtinendo
Appcllatio nominis Iesv Socictati a Ponnh- Collegio. tb,d.
Cffli
,JaN d r r .
Caftitatis prarfidia in, ^ccieutc.
c. 9 1 C4 .
CailitM Religiofa voto adfiricla. j 8
C^li meditacio iucundav

Cxiar BaLOniiis
426 incegra rHbw ardtns mcomiftiiius: i8z
quid len-
Cardinalis Caftttas mttitme flerUii, 184
reritde SacramentoriHn frequenucione pcr tmmica.
otio I S
Socictatem inciOdiicta. 371 teneravt bfilla. 186
Caliimnix , quibus inuilam reddere Socicta- tntnminatafit oportet v( fl>eculi*m. 1S7
tem conaCLir dxmon. 489 Caftrenlis Millloj vide Milllo caftreniis..
iifdem fere appetiti Chrilliani veteres, ipie Catechcfis floret in Belgio. yC^
Christvs, & alij Ordincs Religioli, qui- Cacechilmi fi:udus. 356. 770.
bus SociLTas. î^. o^ Jea. qiiancicum faciatSocietas. 352. t^feq,
C;ilumnuium in Societatejrii iaAarum breiiis ciim doccnt viri magni., <?-
3Ji . /«^.
icncs, îi Catcchiluii a Socictate in hiccm editi. .
3 54
adhoitatio ad eas patienccr fcrend^s, ex- dc iis nobilc teltimonium
3j j
emplo Christi &; ajiurvijii, .5^4 Qatechiji»i tnittum Crtix.
..
474
pro Christo Societas libcnter cas tole- eiM practpHa kilio D(Hi vnni - tnnni.
rat. joo, &fe(], 475
obicctas Socictati refutac ia Spnatii Hen- Catechtfia pueres orare ant( refeSiK^mm dq^
riciis IV. Gallis Rex. ô^.urfeq. cet.
47§
Calumnia:in Sociecatem vari? refutancLir. 554• ccs inferno deterret. 477
Calumniis trulba Societas iniamacvir* 566 peccati turpttudinem expliiat» 476
iis ipia iiluftrarur. jCo Catechil^caE Milliones. 353
De tis triumphat aufftce Iksv. ^$. Ct• Catechisltfie fchoU. 4yi.o'J}qi
fecjq. Cacholicorum intcr ie diilenilo eft h<efcCeos
incer eas florct. ^2.2. incremcntum. . 7 J i
Calummx m Societatem Louanij. 736 Centenarius numerus myilerii$ plenos,. j» .
Calumnia Soaetati a. Liigdunobatauis impa- Centeiiniiis quiique annus ludis iEculari-

aa. 831 bus celebracus. 6. 8
rcfellitiir a Goftero. 83Z Cencefimus annus a Christi nariuicate fyi|
CiiTiillus Conftantius ad Oftendam miles, lubileas. 14
poftea pro Christi Fidc corabultus in Ccntclimus annus Sacerdotij a quodam Sa^-
laponia. 860 cerdote celebratus. 16
remcdusignibus conciotiatur. ^tc) Charadler operaium Societaris Iesv. 409
Carceres in Bclgio frequcntac Chilenfuim difKcilis conuerilo. 235
Societas. 786 Chrilliano quid bonum. 425
Cardmaliiim Congreg.Concilij Tridentimde Chriftophon de Mendoza glorioiamors. 534
Societate pro ichoUs ceiHmoniain. 547 . Chnltophoius Rodeiicius Pontinciu.s Nun-
GariLT^ Christi vexillum nobiliiruTmm.z7<i tius ad Cophtoium Patriarcham ichirma-
Caiitas & coacordia Sociccatis in nationuin ticum. '
<5o5
diiierhtate. 5 Christvs nams, magnus apparet & paruus,
Caritas Societaris. 387 illuftns & oblcurus. lo^
non cll angurtis limitibus ardata, 392 fuos ad iacram milidam horcatur. 274
Cancas Sociecatis ergaargros. 88 miindum cruce vicit. 20t>
erga pauperes. 7S8 fiiit perfeîirimu obedientii exemplar.9 17
, crga hacreticos. 844 damna inobcdienti^ noftrx lelarciuit. 921
Carmen fccularc ad Iesvm Mariam. & euis exemplum nos excicat. ^5 5
40 ei anima &c vita noftra debetur. 276
Carolus Archidux Academiam nouara Socie- is incrucem aitus nobis pro tiOphaeo. 276
cati GrGccij crigic. 459 ciiis cruciatus exhibici muabili modo Goa-
CaroH Boriomari Cardinalis de libello Excr- nos commouent, 33$
iudicium.
cicioriuti 381 ti tn perictilis &labonbui fidendMm. A97.
CarolM Lothartngia Epifcoptu FtrodHnen- 298
fis Socntatem inareannr, 304 CircumciilonJs tragcedia. 119
Carolus Card. a Lothaimgia Mulliponti ma- Ciicumcifionii Iesv cauili multiplices.iio.
gninciim Societati Lyccum condit. 439 0-feqq.
Carolus V. abdicat le Regnis. 757 Claudij AquauiuA virtutts, 307
propugnator cil Cathobix Religionis. 894 eiujdem breHc elogfHm. 170
Carolus Scribaiiius clarus Bclga. 877 Clauduis laius alter GeniianiiC Petrus Fa-
Carolus Spinola ciub 00
fociis lento igne bcr. 614
combuiimr. 170.518.548.727 ab aula fe ad valemdinarium recipi:. 5 89
Cailcram CoUegij origo. 761 cius elogium icpulcrale. 288
Caftaconuerlauo. 479 Clemens VIII. Socios in infulam Chium
Caftellani de Societate benc meriti Antuer- mitcic. 2.1 C
piae. 745 reftituendam airac in Poionia Socieca-

CalUtas in iuuentute vanis exprella. 635) teip. 654
e c e e e i impe-
D R R V M.
•'imporat Societati Miflionem Hollandi- Conuerlio cuiiirdam Anabaptiili. 794
-
- cxm. 79S cuiurdam pcccaroris. 795
^
hicrecici oclogcnainj. 794
Clcmens Puceanus fiimmusin Gallia concio-
nator. 3 34 inlignis ciiiuldam harretid. 816.824'
qiiadraginta hominum millia ab hiKrefi ad Comieriioncs vari^ opera Societatis m China,
vciam Fidem rcclucir. 555 Atika, India Octidcntis. ^-
396. <^
CoUegia conuiftonim quid profint. 77 5 Conuiuioium luxus varius. 427
Collegiiim conuidorum inllitiiimr Anuicr- Cor caihim Dd ipecuIiuTi. 185
pla:. 748 Cornelius Cunieiij a Lapide Bclga hierorhe'-
Gollegia Societatis inftituta ftudiorura caul- cam intcr medios hoftes miLabilicer 11-
sa. 34^
5
Colurana Parificnris contra Socieratem crcota eiiifdcm breue elogium. 880
deiicitur. 654. &fec}. Coincliiis CiOcus Amfterodamcnfis Societa-
Commodicatibus corporis non indulget So- tem ingrcditur. 872
ciecas. 55^-p'f^']' Gorneluis Duyftius Hollandica: aii-
Communionis vfum hi Belgio coUapiuni re- Ipex. •

798
iHtuitSockras. 784 eiuidem mofs. 802
Commwiio Generalii. 46 3 Cornelij Stluij m tJanfragio magnanimhin
Communio Generalis a Socletate introdu- '"-*»-• ^li.&fecjq.
tU. 377 CorneUiis Vishaiiarus Belga adumgkur So-
hxc animabils Purgatorij fuccurrir. ibid. cietari.
731
hanc Cardinales Roma: promouent. tbtd. Fabrum dctinct Louanij accico precibiis
Commiinionis Generalis fiequentia. thtd. motbo. .
73^
cius frudus. 379 Sociis praEficimr Louanij. 724
Conccptio immaculaca . Viiginis qnomodo Romam euocatur a S. Ignado. ihid.
a Societatc propugnata. 77 cius piarclarae vii^taEes. 86 f'
Conceptioni immaculatx primum facclliim eius exemplo multi in Societatem ingrel^
in Belgio Sociccas afdificauk. 779 - 8(56
Concilij Tridentini cekbritas. 139 Coronx & mufica in conuiuiis. 418
•
eiiifdemdeLainio iudicium. 43S Cortraceni Collegij origo. ^.^
••^yii''
Concionatores quaies eile dcbeant 255 SS. Cofmai &
Damiani dies Socierati bene
€crummH)im. 465 omiaatiis. li
Concionacores illuftres de Societate. 3 33.(^ vt ildU genkales fius qualkatcs imprimunc
fecjcj. . Societati. io.&Jeqq.
eorumdem elogium. 441 fimt inftar parentiim Societati.
34
Concionum vis ac fniftus, 333. & /ecj. confirmat<& Soctetatis Prxflttes. 46
a Societate in plateis , vicis, foro , m.lgno Cuccamus, vide Thomas Coctamns.
frudlu habitff. 357 Cmx Conftaiitino Imp. in aere olleufa. 273
Concordia animorum cum ingeniorum varic- Cultus B. Viiginis varie piOcuracus a Socie-
. cate iris eft. 639 tacc.
77^
Concordiaintertam varios plenius expendi-
tur. -
640
Confejfio peccat4>rtim. 461 Dty£montimfludium adanimasperdendas,
Confcffio quibufdam reftituit corpotis fani- 297. 300.
tatem. 784 Daniel Paicbruck Belga. 870
Confejitonis freqnens Societate reuo- Dccem primi Patres totum orbem implemnc
catttr. 447 fama nominis lui. no5
Confeffionis Geneialis vfus a Socictatc com- Dclponiiino rpiri:ualis. i cq
mcndatus. 374 Deus incainatus, vt eum fequantur homi-

Confeflionis vfum in Bclgio minus frequcn- nes. li}
tem leftituit Societas. 783 immeiicos ad amorcm fuum trahic. 151
Conialuusj vtde Gonfaluus.
Confcienda Superiori in Societatc apericnda,
omnium deliciarum eft inftar.
pro cuiuique capacicace le communicac.
4
& quare, 98 431
Confcuntta ratio Sftperiori ad nutur» red~ ad Societatem vocat viros illuftres. 684
detida. 2.02 fticnuos & libi charos adueiris exercec.
Conibnria Societatis in laboribus, boui fi- 541. &feqc].
milis. 404 Dci bcncHcia fuperant omnera graticudi-
Conilitutiones Sociecatis opc bcaca; Viiginis nem. 249
confcripta:.
74 Dei patientia crga pcccantcs. r
j
Conuerfatto cafla,
479 Dd tiiumphus quateinariis adornatus. 107
Conuerfario Societatis cum alcero fcxu qiiara Dei intnna tn ammmHm ruir.k.
297
circumlpeota. 91 Deo iidcm datam fallcrc fiincftum. 151
Conueifationis Sociorum cum proximo fru- DeofcTiiiendum,non mundo. 264
ûs. 4S0.793 Dcum inter & iociccaccm pium certamen.684
Diale-
D : R &R V M.
Dialeftica difputandi forma contra hieretiGos: Erncftus ArchiduxAuftriie magnus patronui
Optima. .' ' . .
5^0 Societatis 757
eaconuidti ha:retici. 341 Ellheris iudiciiimdemundi voluptadbus.4ic)
Dimiffionem habet Societas,& quare. ijp Edinicoium vircutes ad Fidcm conueiioJ•
Dimiirio a Societate Pontifici approbata. nim. 39<S
eft medicina Religionis. thni. Euchaiiilix mirabiles cifeilus &frudus. 370
eam impormne petentibus concedit Sock- eius ncglcolusquidpepererit. ibtd.&feq,
tas. lOi eifffdcm frequnis vftu Societate re»oca~
Diniillis nihil debet Societas. 101 tiir. 447
Diiu Hallenils. 764 Eueiardus MercudanLis Belga,primus Belgi-
Docendi manas Societatis fufficerc poiTei: ad cx Prouincialis. 741
perfecâm Religionem. 343 quartus Pra;poiIms Gencralis. 88
ex Doccndi manere vtilius. 344 cius breueelogium. ib-d.
Docet gratis Societas. 345 ExcurrioiicsSocionim inPerfidem. 225
Docuernnt muld diatilHm^. J44 Mauricaniam.
in 236
Doilornm e Socierate virorHm enHmeraiio. Excrapla illuftrium virorum ad imitadonem
170. propoiita. 417
DodrinaSocietaris. 407 Exempla maiorumimi:anda'.259.278. &feq.
DoftnnaSocietacis&S. Ignatij probata. 643 txciiixre nos debent. 29<>
& feqq. Excmpla pnmorum Socictaris Patnim. 41
Dodtrina quod nomen & exiftimationem qiiid valeie debeanr. 90^
contulciic Societati. tbid. Exemplocum vis, 257.254
Dotlrina cuni humilitate eft fteJla in ob- edamin ftabiliendis Ordinibas facris.4i2
iciiro. 639 Exercitia rpiiitualia S. Ignatij ope beaiar Vir-
eadem adftrujtur exemplis. 640 ginis lcnpta. 7J
Dodtiina cum bene conuenic.
virtiue 64 5 in iis qmfque feipfum nofcit. 38}
Dodriaa & fortinido bene conueaiun:. 70 3 de iiideni magnorum viiOmm tellimonia.
Doftrina & fapientiaSocietatis. ihtd. 380. 581. 383. 5S6.
;
Dodiina Societatis patitiu• in Belgio. 847 eorumdem vis energia, & } 8o

de eil Albeni Ducis Bauanx telUmoniura. fruotus. i%i.&feq,
64. 654. a quibufdam fniftra funt oppugnaca. 385
& Florimundi Remondi. 646 acMHnt.
fpirttnitli otio vtres 457
Domiis Piobacionis conftituiair Mechlinia:. Exeicitia obeundi modus. 384
760. quibus tradenda. 585
Domus Profeila infticuinu• Antuerpis. 747 quando adhibcnda. 38
Doimis PiOfcilx pnmiim templum B. Viigi- vius frequens in Belgio, 789
ni dicatum, bc quxdam de eo mirabilia. 7j prirfertim Louanij. ihik.
Dorothea moitem Theophilo mir-
flores poft corum argiimentum. 384
tit. 417 dcducunt per pitrgaduam
viaiii , illumina-
Dunkercani CoUegij origo. 760 tiuam, vaiduam ad Deum. •
384
Diix Iesvs ab omnibvis iequendus. izz. Exeratioriimhbelliucerttjnmiis ad eligendHm
117. 12S. vtt»flatMm dux. 459
ExercittorHfn fpiruualiiitn quies ad fpti cognt-
tionem lunat. 460
ECcleila a Propheds defcripta, prjemonita Exeratforunf fpiritualiam foUttidofertforem
depericulis & iecuritace vitloriie. 59 attget. 4j8
Eifclclux neceiritastempore Ignatij. 205 tn Exercitiormn fecejfn ffintuales opes inHe-
Ecclefia Hmilis eft grano iinapis. 4 1
niHnttir, 4(31
£cho de ebedienctii. 192 Ezechielis ciirrus concionatores denotax. 254
Edmundus Augcrius prscipuus in Gallia cou- eidem Sociccas comparatur. 401
cionator. 334
F.
pcricluantiper h£refim Galltai fuccurrit.J^î
iiuiat pcfte infedos in Gallia. 91 FAms integriras Societad neceiTana. loi
Edmundiis Campianus haercticos in Anglia Fauor Pontificum in Sociecatem I s v.
ratiocinatione vna conuincii:. 341 6^1. feqq. &
eiurdem mira iii diceudo vis ac gratia, 3 3 ^ Fauor Concilij Tridendm in Societacem cx-
diiodeniiis Mariam Aiiglix Principem vc plicatc proponicur. 650
orator publicus lalutac. ibid. Fauoi• Principum Cardinalium «Sc Antiftitiun
primus e Sociecate inAnglia pro Fide ftran- in Societatem. 655
gulamr, 55• 545 Fauor in Sociecatem Ferdinandi 1 1. Impeia-
JElcemofyna non Verit. 200 toris. 660
Emmanuel Nobrega princeps Brafilia: cul- Fauor fa:ciilariiu-n Principum , Ordiaum &
tor. 6 1 polidcorum in Sociecatem. 657
EpiftolaS. Ignatij ad Philippuin Regem pro Fauor in Societatcin barbaroruin Regimi,
admictenda S oeiecate in clgium 737 658 & feqq.
e e e e e }
Feiili-'
D R R V .
ferdinandiis I.ImpentorSocietatem Pnge Sc FrancUcus Vandes Burcht Arcjiiepircoptii
Vicnnx docercTheulogiam,&~i-.cupit.4 3 9 Camcracenfis, Societatis patronus. 765
eius de fcliolis ";
tcrtiuionium. j 4
S.FiancifciXaucri| crga B.VirgineaiafFediis,
«xhmus vicillim.
Fcrdin.uidiis II rcSocictacis tiliurarcribit.346 75
d Sociccate infticuitiir, «M. 437• altera eli: Societacis columnai 8j
eius in Dcipaiam pietas. 561 labores &:frudhis in Indiis. 1 58.257. 595
iii Daacenai,&: inomnibus vtriufqiie Au- eivis breue elogium» 2 io
ftiiVjBohemi.-c.Hiingana-.StiriXjeT-f-So- eiuldcm catcchilmorum cura. j j
li.duatibiis nomcn fiiiim infcribir. 421 evgaiiitirmosamor. 388'

Impcriiini obtinuit, &
adiieifiis toE hoftcs plures Echnicos .id Christi Icgemcon-
rctiniiit» Religionc. «92 ucrtic quam omnes iimul haeretici. 39 ^
Fcrdinandi III. Impcratoris in Sqcictatem a- Socictatem ernat. 5i>9'C^/f^7•
mor. i 1
4 eius vitaper Nicolaum Zambeccamm.600
cius erga Dciparam pi«as. 361
iii Louanicnli in &
variis GermaniiE Sodali- viitutiim riimma ex Nicolao Zambeccaro.
ticibus nomenfimm '\),<\•& fi^- 601.
eft ftiidioriirimusCatholicx Reljgionis 89 j
didiis a Gregono XV. cxlicibus fimiiis,
Fertlinandus PrincepsCardinalis veaitin Bd- 602.
guim. 'i 1
5
nouem Angeloriim choris affimilatur. 60 5
cius eximia pietas erga milicem rEgtum.
tbld. charius erga proximum.
ciiis ibid.
iudicium de MilTione callrenfi. _ 817 Iblem rcdiici: &i lifti:. 625
in Socktatem beneuolcntia. 888 diiobus locis prilbiis vento imperar. 630
is ad Nonlingam foniter pugnat pro Ca- loquicur varus linguis , Scvnaioquens i
tholica Rcligionc. 89} vatiis intelligitur. 631
Ferdinandiis Seuilla Ignauo Antwerpia? fti- naufragiUTi mcrcatorem totis quinque die-
pcmdai. .i.:::;ili 930 bus porca: in littus. t(;,J,
Feri.Tr Dux Societatis in Belgio patronU?. 758 ventis & tempeftaribus imperat. 651
Feftum Nominis Mari>e in Belgio cckbrari puenim aqua pixfbcatum a morce rcuocat,
ciirauic Societas. 779 633-
.
Fidci inrer barbarps propjânds mali Chri- crucem in mare deiedam i cancro redpit.
ftiani obfunc. j} ibtd,
Flores alieni temporis in comiiiiiis- 417 cariofaE naui bcn^ precatus eam Cexnkt.tlitd,
Fortis inter aduerla gratum Deoipeftaculum, aquam marinam dulcem &. potabilem rsd-
vt lob. 519•&^]. dir. 6 34
Fortimdo maionimnoftrorum. 701 plurimos excltat a morte : toto die fepul-
B.Fiancilcus Borgia Duce Gandii in $o-~ mm vitx reltituit. £ jy
cietatem adlciibitur. i Indos Chriftiana Fide &
moribus imbuir.
in Generalam Lainio lucccdit. 596 694.
in Gcneralem inuitus eligitur. tbtd. cius magnanimitas. ^^4
Cardinalatum deprecatur. thid. deprauacos Chriftianorum morcs corrigic
in obfequio Romanx Sedis moritvir. ilxd. vbique in Indiis, 696. drfe/jq.
ciuidem breiieclogiuin. laj eim jommum de fHhfidio Jitdî ferendo,
ftemma fiium vircutc nobilitat. 712 720.
Francifcus Coftcms Bclga eximius conciona- erh Yeragrato moritur in Uttore China-
lor.
779 rum. jii
cuiidem breue elogiiim 874 eius elogium iepulcrale. 281
annum quinquagelimum Religionis & la- colitur in Belgio,& miraculis daret. 8 57
ccrdotij cdcbiauit, 1
laponiam ad Christi iidem conuertit,
FrancifcHs Maftrillius , vide MarccUu.s Fran- 69;.
cilcus. Friidiis multiplcx opcr.-c Societatis.
39$
Francilcus de Moncada Aytona: Marchio So- funchones Soctstatui.
454
cietatem amat. 889
Q.
Francilcus Porrezius quomodo mundum con-
templerir.
Francilci Strad^ matiiritas in iimenili
264 GAbr. Vafquez annos xxx. diuinas fcien-
.-Etate. 38 tias eft profeiVus. 540
,
Louanij magno conciutu xque ac truttu di. Gandauenils CoUcgij oiigo. 755
dc. Gandix prima Societatis Vniiieriltas. 2
J34 1
ainfiris Societatis conctonator. 441 Gaffarti Belg^ bre»e eiogtH»}, i6j

Louanij Socictatem illullrat.
yj ciiis in Armuhanis excolendis induftria &
Francilcus Suarezannos xl. diuinas fcientias labor. 2 24
profcfliis clt magno concutru. 340 ciiis inlignis obedientia. thid.
eius fingulaie llHdium. ihtd. Ixpius perdicmdicir. jji
ciuidem laiis ^' aliorum Thcologorum,44S eius audiendi gxatia ad du^s leucas con-
cuintur. thid.
agens
INDEX RERVMi
agcnsde Christi crueiitibus valdc Goa- Gulielmus Hercanus poft celebratuin iubi-
nos mouet. ibtd. leum inicae Sociecatis , adhiic ad
deficit in facra cathedia , obitque prope- clairem Regi.un. 17
modum ftans. thtd. Giilielmus Leonius HoUandicarMiffionii an-
fumina in veneratione eft, eciam apud infi- Ipex. 798
deles. tbtd. ciuidem mors. 802
alter eft in Oricnce Xauerius. ibtd. Giiliclraus Pamclius Prsefes, in Belgio patro-
Generalis Prajpoliti abibluu poteftas firmat nus Sociecatis. 75i-iî^9
regimen S ociecatis 1 4j Gulielmus a PiatOj Epifcopus Claromonta-
is cltperperuiis ad viram. ibid, nus, Sociccacein iu Galliis iuuat. 21
Gcrmania S .Ignacio commendariinma, 2 1
Gisbcrtus Malius Siluaducenhs Epiicopiis
H.
cximie amauit Sociccatcm. 758 HiCrefis quantum mali in Europam in-
eam depr^dicar. SS4 uexerit. j 6
Gloria maioriim noftrorum ad smulandum Hxrefis Lutheri non exccirit Europam. 20
nobis propoiiitur. 699. ©"/'^.^. Haercfibus nouis noui icmpcr a Dco oppofiti
Gloria Societatis per fanAitatem Ignatij &i Ditces. 1
Sociorum auda. 5 8 Ha:refis, maxima cauiTa mfferiarum Belgij.

item per S-Xaueiium, & ceceros in Orien- 902.
te laborum focios. 599^0?' f«i'J' qus raala adferat Prouinciis FQ;dcrati5.9 oS
d PondfitibuSjRegibus & Principibus au- Hieretid fuerunc omni iiculo , & concra cos
cta. 6^.: fcqq. lemper noua prarfidia Ecclcfix a Deo da-
Godefridus Lummius vehemens conciona- ta. ^î.&feqq.
tor. 780 Hierctici in Apoftolis cafticatcm ncgant , &C
Gonlaluus Silueria Virgini Deipara: addi- quare. 64
dus. 76 bonos infenando quid piOficianr. 67
pliires Reges conuercir. 398 Socictatcm I s eiulquc noincn impu-*
in Monomotapa trucidatus. ^ j i gnant,& quarc. 67. 125. &: 124-
Christo mors.
etui glotiofa f>ro 109 iildem teHeia eft caccdimon. 275
'
piimus Cafriim Apolloliis.
.fuit 6 1 iis oppofuus Ignatius. 135
tempeftaces ledat eius corpus erocodilos
: formam iyilogiiHcam declinant. 341
fugac. 634 eorum in Deipaiam impietas 3^8
GonfaluLis Vazius Chriftianam legera con- malorum caulFa tutrunE Societati in Gal-
ciiriu magno explicat. 353 lia. 501.504
Gratis Dto reddcnda; pro beneficiis. 28 item in Gerinania. 311
Gratiarum adio ad Dciim pro fundata So- iis maxime cxofa cft Societas. ihid.c^fvcjcj.
ciecate. >bid. vrgent vt Societas eiiciatiu• e Tranfduania.•
Gratitudo commendatur exemplo Naaman J15•
Syri. tbid. Gaiifla fiint profcriptx Societacis e Bohe-
Gregoiio VII. Pontificix dignicatis praefa- mia, Morauia , Himgana , Silcfia, &:c.
gium. 251 îG.u-jecjq.
Gregorius XIII. Collegium Roiti£E Societaci eorum crudc-iitas in perfonas facras jn
exftriiic.
359-6J3 Hungaria. ibid.
cius in fundandis Seminaiiis munihcencia. cur a Sociecate implacabili odio diflideant.
350. 549. &-feqcj.
Sodalitati B. Virginis varia priuilegia lar- quam impia ipforum in Deum fit dotilii-
gicur. 420 na. ^^0.0'jcqq.
tria in Sociecate rmgularia miratur. 639 corumde Dodlorcs fa:x unt hominum. 5 j
Sodalicarem B.Virginis coiiHnnac , & Ge- doiStrinam luam crudclicatc propagant. J51
nerali Socieracis potertaccin tradit eius de tis irthmphat SocictM I 6 s ."
propagandac. 653 56i.& icqq.
primos lapoiiia; Legatos,dediicentibus So- iolasSocietaus icholasfuis interdicunt.772
ciis, admitcir. tbid. Sociccaccm perlequuntui• in Belgio. S3 3
Gregorius XV. lcholam fiiara in tcmpluin eorum crudelicas in Patres Tiaicften-
dedicaii curaiiic. 435 fcs, i>42
Ignatium &
Xauerium canonizat. 654 funt capitales hoftes Societatis. 84}
Gregorius Cilnenis trecentas iniliuiit Soda- quantopeLe honeanc Icluitas. 890
litates. 420 Hallenlis Collcgi) origo. 764
Groriingx Collegium inchoatum. 756 Henricus Dionylius Belga Traiefteniium A-
Groningaexpugnamra Bauuis. ibid. poilolus. 7^9
Gulielmi Bauaiia• Diicis in B.Virginis Soda- eius bieiie clogium. 873
licates amor. 422 Henrici IV. Gallix Regis in Socieratem bciic-
Gulielraus Biiuetius Superiorcailicnfis. 812 uolencia. 2 1
eiuidem mors. tbid. coi• cius in Flcxiani Collcgij templo fepul-

ciufdem infigne facinus in cartris, ibid. tum, tbid.
SocK-
1 DE R R V M.
-'
Socictatcm in Gallias leducit. ibid.- annum eoic iubileum. :i)
17
eius de fcholis noftiis teftimordum. 345 auftor fiiic Mediutionum Qii^ragefima-
pro rcilitucncla Socicute pcrorac. 508 liiim. 791
aiiftor etiam precum Antecineralium.»^/i/.
contia calumniatores Societatem defcndit. laponum legatioadGregorium XIII.-258.39(>
laponum mores noftriscomrarij. 549. fcq. '
Hcnrici Samerij labofes in oblidione Sreen- Japoneufitim Murtjrtim ntors. 170
vvici. 807 eornmdem in tgne alacntas. ^79
iilso accuQtus eit confpirationis in necem Iconomachia in Belgio. 768
Rcgina: Elifabctha:. 851 Iconomachia Anruerpix; 74 j
Hcrmanni Hugonis mors. 814 Iesvs primiis audtor Societatis. 64
Hieronymus Nacalis Vilitatoi• in Belgio. 8511 Iesvs admirabilis in condenda Socictate. 1 14.
Hifpanix Regum in Fide promouenda ftu- & feq.
Iesvs dux fordirimiis nafcens& moriens So-
diiim.
Jlijpanx NobiUtatisin Societatem adfcrtpt<t
fpecimen. 30 y
253
ciecati lequendus.
Iesvs &
122. 126. fetjq,
Maria ialutis cenillima prcenciia^
.^
Hollandica Miffio, vide MiiHo Hollandica. 153
Homo au: Angeliis pro vits duce non fcqnen- I-Esv nomencurgcrat Societas. ii^.<2f-feqq.
dus. iiz.&feqa. Iesv nommt nfillt titnU conferendi. 160
Honor qiiem Societari contulerunr miracula IesV nominiivirtni. ijj
variaque llupcnda per Socios patrata. 611. lefuitx an auaiK 850
an ambitiofi. 852
Honorcs excludi m Societate , eius pcculiare an commodis fiiis addidi. 851
votLim & exempla oftcndiint. 95 lefuicarum & ha-rcticorum oppofitio. 84
Honores vana fpeae placetit. i
95 Ignadj Azebedij in B. Virginemiiftetitus. 77
Horat.Turfellinus viînti annosRomne litteras eiuidem cum Sociis mors gloriora. i6î
humaniores tradic. 344
Korofcopi inipeolio damnaca. 29 Ignatius Bafleliers egregius concionator. 780
HoiOfcopus Secictatis Iesv nafcentis die fe- S.Ignatius pioriim libroriim ledione inalium
fto SS. Cofms &
Damiani. tbtd. virum mutatui•. 79
Hoftes non contemncndi, neq; irritandi.ioi a S.Petro fanatur. 584
eorum aiiimos vinccre oporcet. 527 co orance domus tremor quid portendcrit.
Hungariam Societas ingieditur. 214 135
ad eius conuerfionem terra tremic. 655
I.
ei S.Maria apparet. 72,
IAcobus Lainius in Concilio Tridenrino citis B.Virginem.

affeftus erga 134
immaculatam B. Virginis Conceprionem a B.Virgine recrcatur, &piiero Iesv. 584
defendic. 1 39 B.Virginis honorem Ixiiu-n fcrro vindicare
«";« hreue elogmm. 167 ftatuir. 136
eiufdem elogium fepulcrale. 286 "
Montem Seriatnm inuifit: invia cailiratem
a SummoPontirice adConcilium Triden- vouet: ab immincnti periculo liberatur.
tinum mittimr. 538 75
Thcologiam publice Romi profitemr. ibid. fe in monce Scrrato B. Virgini coiifecrat.
Petrum Martyrem aliosque hsreticorum 157
principes coram Regina Galli^ confii- in xde Virginis primum facris operatur.74
tat. 341 qualis initio comierlionis fucrit. 79
cius in Ixios & argros cura. 389 eius pietatis tiiOciniuni. 80
Gcneralatum imiiciis admitiir. 59 j quomodo facram militiam fit aufpicatiis.
cius imcr riimmas animi dotes fubmiHio. 173
ibtd. ftiidiis animum applicat: inrer illa qus paf-
Cardinalatum rccurac. ihid. fus fir. 81
Pontificatum fugic. tbtd. alriores etiam fckntias a iuis doccri vo-
Sociecace Iesv primus in Africa proximo liiit. 457
fe impendic. 607 poftCHRiSTVM &MARIAM avidor eft So-
Pra:porimsGcneralis cxiftensfuic in Bclgio. cietatis. 78
SS. Ignatius & Xauerins gcminx Socieraiis
a Mai-gareta Parmenfi excipitur Bnixells. coliimnaE. 85
745. &
Louanij ab Academicis. tbid. S Ignatius Socios coUigit.
. 81.205
contionauir Antiierpia:. 744 qii.ue cum libio depingamr. 69
cjuid cgcnc in Belgio. 859 lallicuti fbnmilamPontiHci proponitrhiiius
lacobus i'Hoftuis Sociis prarficitur Louanij. dc illo iudicium. 86
Conftitutiones fcribir. 82
lacobiis Miro Pionin^lis in piiblico valccii- aCHRisTo&:B.Vii"gincmii-îl!ull:ratur.584
dinariOcTger dccumbic. 389 eius in imponendo JJocietati nomine, mo-
lacobus Scrarius quinquageilmum Religioijis defti,a. 68
îufdeiu
INDEX RERVM*
ciiirdem ae imponendo nomine Societati n.atnr. iSî
ccrtitiido. ilnd. S.Ignatij &Sodorum potci{:.isinaquim.6}24
a militia voces Hbentcr mutuamr. C•'^
ab a-ccrno Patre Filio commendariu•. 585 corumdcm poteftas in tcrram. e^y& feijcj,
eius de Societatis progrcllibus pra;di6Uo. S.Ignatius plaiima vbique miracula patrat:
108 cscos illuminat. 636
fiiura Ordinem latius quam vlliis Funda- eius parrocinio, peilis in Peniuia,Bononiar,
torprupagatum videc. 207 Burgis exitinguicuri 624
eiiis maiora incremenca quam Lucheri. 1 eius Rcliquiis abigicur agmeii ingcns locu-
ciiis incrementa miraculum liint,non incre- ftariim. 635
menu Luthcii. 20 S.Ignatius plurcs mortiios ^xcitat. ihid.
eius cum Deo & Ca:litibus flimiliaritas. 583 Romx dfiiens Colonix videcur. <5<o
cius per odidimm ecftahs & inlHtiuio mc- cinsEpiilola ad Philippum Regem proSo-
ditationisde duobus vexillis. 80. 27 cietate in Belgium admittcnda. 737
S.Is^natiiis fuitmagnus in minimis. 687 freqiicns fuit in Belgio. 854
Rcgulas minimas fuis inculcar. 691 - Ibpem e Belgio petere confueuit. 728
examine paniculari in fe inquiric. 6S7 amauit Belcras. 85 J
honoiis Ihidium compcfcuin. 690 eius miracula inBclgio. ihid.
fciLiorcin natura: compreirit. 689 ciuiHem clogium fcpulcrale. 2S0

ilillantem exalienis vlceribus faiiiemexru- faxi fragrnme percHjfw tgncm diuini amorts
git. 388 conctftr. 714
contra impiobos defendiEur. 58 . d" fe^ militmm mtitai. 30X
cius magnanimitas edam ab hollibus a:fti- S.Ignatt] crebra & dtutHrna ieiHnia, 715
mata. 58} CalHm contemplatnr. 16}
fuit in adueriis squo feinper animo. 689 eiHs -llas roila contemplantis affeElti^. 1
64
a Christo in ianererecreacur. 584 fiellarum contemplaiione tn ecriajmraPitttrf
eius manluctudo. 689 ibid.& leqq.
qiiomodo miindiun contempferit, 264 ei dmtnus arnor •ventftram Societatis pro-
iiiis pncefle dccredac. 8 geniem exhl•et, 1 6 5 ieqqi . &
S Ignatius 6<: Deus contendunt, hunc ille ho- ferttenter orans terra eleuatnr. 719
noraiido, hic fe abijciendo.585. &feij. ad EccUfnt lahorantis a>/xtliurK deflinatHr^
S.Igiiatkis fe abieduni reddens magna per- 30'
pctrat. 1 1
7 Fnhrnm adhibct ad conuerfwr.im Xnutriji
eius crga pauperes &c infirmos ftudium.387
in agris
remir.
pucros docer.
prx kcquentia hominum
quanti fcccriciiutenruus infticiuionem. 549.

5 i •
concio-
<^
3 j }
/î"?•
eins
717•
?
diftmo amere concionerH inflammat.
git.
ex amore 'viucre
718
Chnilianiis Farnaffus adfur—
non rccufat. 706. ieqq. &

450
qmdam eHm flammii dettouens , eodem dif

a Deo oppolitiis efl. Luchero. 18.55.135.554 igne Vertt. 716
eius & Luchcii f acla concraria. 1 S.Jgnnni-is Antuerpi^ hejpitio exeeptMi,&ad*
confcitiu- cum Ca:fare, & prxfertiir. 270 tntns. 930
inquohmilis D.Petro. 8j etiu mors fuauis. 711.& leq.
fait pliiiiaiomm tcitiaioniis venerabilis. 588 Ignatius Mattinez Regiiis concionaror piie-
&i illuftiis in oculis alicnis , obicunis in ros cacechii'mum docet. 354
iuis. 5 85 Ilfts in Friila Collegium inchoatumi 751
S. Ignatij & Societatis dodtiina probamr. 645 Imicatio ncccilaiiain miliua. 41 3
itcm iiecellaiia inartibus. ibtd.
S.Ignanus a:quc mortuisacviius adeft. 585 etiain iii Reipublica: adminiilrationc. ibid^
ad eius inuoc.irioneni paruulus ex alto la- eft vtilis.ad viitutem. 414
pfus fiiifum itcium cleuatiir. 630 ad Imitationem indita eft a natura propenfio.
plurimas parcu laborantes adiuiiat. 655 415
mir.iciilis clariiS|, etiamin minimis. 692 Imicacione primorum Patrum Societas flo-
pucllain torrence raptam in mare prodigio- rc:. 4ii
se lufl:cni:ar,& circumhilum lace imbicm ad Imitadonem primorum Societatis PatiuiTi
a frugibus arcet. 6^1.. & feqq. adluirtatio. 417
eius implorato auxiUo ignis libidinis & m- Inducix diiodcnnales in Belgio. 758.820
femalis auerticur. 624 Ingratitndo mulromm erga *>ociecatem. 855
varie dsmones compefcic : idem facit Xa- Inimici iiibinde, dum nocere voluntj prolunt,
uciius in Oriciirc, idem St.iniilaiis. 618 498
S.Ignatij plures Socij glade& igne foitioics. Initiciino pnerorum vtililTima. 350
626 pro cadem S Ignatij folicitudo, 351
ciiis niimirmate & imagine ignis exHin- Injtitittw barharorfinh
'
4*^7
giiiair. 62} tHHenttttii. •'•i 4<'8
ei vcntus obedit , & tempeftati iple domi- pMerorHm. 47>
Ffffff Inm^
INDEX RERVM.
Infiidiafriifira Secietatem oppugnat.
SoLietati obtreilans fibi
fit.
loanncs
p.ititiu•
fteniis
damnum
potens concionator.
Ni-Oinagi ab liarredcis.
loannis Atiihiaci de Francilco Porrezio iudi-
565
acctr-
J67
779
840
inchoamr a Christi nanuirate»
vario tcmpore n.-lcbrarus.
decernitur cclebrandus anno
tbid.
eius celcbritas cxcitare nos dcbct.
lubileus priuatus annorum
. ihid,
quinquagiiita or-
zCo
j f
cium. 164 tus d Bdgis. 1(5

loannis Bcrchnianni maturitas in puerili xca- eius litus immunitates.
is:
ihid.
te. 38 raio hiinc acnngunt Patres Societatis in BcU
titu breuc elogiftm, iji °• .
tbid.
cius vicx iuiiunariiim. 594 lubikim quid. jo
iuuenis fuit aiifrelicus. i)8i iLibilum ferale fcita: Liuherana:. 18
loannes Bonifaaiis 40. annos litteras huma- luramcnci formula contra loaiuiem Auftria-
niores doce:. 3 44 cum is; Kirpanos. g , j •
leannis Godiuij elogium fepulcrale. 295 Liplius Sodalis B. Virginis.

luftiis
774
loannis Coril mirabilis miuatio. 354 quanti fecerit Societatem.
890
IoannesI>aiiid PaftorSociccaceininducic Cor-
tracuin.
L. ;
751
fit iplc Socieratis. tbtd. LAbor Societatis & iiKkiilria oftendit fe
loannes Haraclius moriens Angcli adfpedrii per totum orbem
y }
rfcreauir. S74 Labores Socionim vai-ij. yoi
ioannes Lconius Belga audtor Sodalicanim. La:umus Turrcnaus Epifcopus Anmerpien-.
359.4io.773. lis CoUegij Louanienils fundacoi-. 744
loannes Maldonams Parifiis Theologiam do- eius Epiltola ad Academicos Louanienies
cct magno DodoruiTi,Abbatum 6c Epifco- pio buciecate. gg^.
porum concuriu. 340 Laurencij Beyerlinck teftimonium de Cate-
idem 25. Miniilros Caliiiniftas Sedanicon- chilmis Sociecati!>. 2 f
j
uincit. 341 Laurentius Eiieiardi ab hasrecicis necatur in
loannes Nunnius Patriarcha ad Regem Abai- fielgio.
808
iinorum deilinatur. 228.608 Lauretana a:des Societati commilTa.
in Indiam ioluic, vigctqûe
75
iter in Abaf- Lainius, vtde Iac9bus Lainius.
riam. 609 Lediones Sociecaris Academiariim priuilegiis
cum illuftri fanditatis indicio moritnr. ibid. gaiidenr.
j ^ g
loanncs Ramiiius vna concione 22. famoias Lediones bonarum litterarum Societad quali
mulieres, ex 30. qua: aderant, ad mdioris pi-opria:.
34^
vitcX inlHciKiim tiansfert. LcdiuiuuTi Socictatis fnidtus.
3 3 7 340
loannis Viringi conlhntia in carcere Hollan- Lcgati Rcgum laponia ad Pontificem Gre-
dico. 802 goi'-XIii• 221.258
Jofephl• j4nchiet£ breftetlogium. 167 Legati ipmriiales quales eife debcaat. 255
£iic vimite &
miraculis illuftris. 611 Lcunardiis KcHclius Belga pellicur Neoma-
ciiis oranas capiit ardere vidctiir. 626 gP• 840
contia ficcicatcm &c ardorem folis pro- eius breue elogium. g^g
digio proipicit. tind. Leonardus LeHiiis Bclga^vitie Religiofe quiii-
exiillam manum figno Crucis fanat. tbtd. qiiagerimum annum celebrauit. 17
in tianando aere mirabilis. 651 Pciagianilmi iniimulamr. .847
oiat iater fludlus maris circum fe fufpen- eiiis dodrina pi-obatLU•. S48
fos,
634 cius breiie elogium.
^jj
rediuiuum baptizat. tbid. Leopoldus Archidux Societatem Alberto
aquam mucat in vinum: oleiim facit incx- Piincipi commendat. 888
hauftum. tbid. Libcrcas vera qu^ lir.
j^^
plurimis morbis medetur. 637 amor omnibus
eiiis namra iniltus. 14U.
ciiin animalibiis ferociffimis innoxie ludic, & feq.
tbid.
Iprenils Collegij origo.
Libronim huias Opcris feries. n
Imgulorum argumenmm.
Jtaltc£ nobtlnuiii,
fpcnmcn.
^
Societatinomen dcdit,
507
754 2r 22. 2 5
Libroram a Societate editomm vtilicas. 795
LibiOium obicenorum ledtionem Socictas
.
lubdandi caiiiTlE Societati qu^ propriae. 1 8.2 prolcnbit. 2

Iiibilarij adhuc in Bclgica quidam
viuunE. 1 Lirani Collegij origo.
765
lubilei vis & llgniiicatio. 1 Liueras humanioies docere Societati qiiaii
eius origo apiui
HcbraOS. ibid. &fecj. propriiim.
lubilcus Hcbriorum non
j^j
fiiit typus lubi- Louanij defciiptio. yjo
lei Chnrtianorum,
fed diei Pentecoiles. Louanienfis Academia rarcularera annum bis
cclebrauit.
iubileus Chriftianus vVofimiliter obferuatus
ab incei-miilionc
ciiis teftimonium de Societatc. 88
Ludorum ixcwhuvm.tbid, Louanicnlls Collegij origo, 74:
Loyols,
INDEX RERV Tvl.
Lojola. nomen centHm annoscontinet. 49 ciuidem Feftorum cclebrlas a Socictate va-^

LikU ixcLilaresvmie dicli. 4 ric auda. 77
coriim origoaputi Romanos. ihid. eius immaculata Conceptio a Societate dc-
celcbrati centeiimo quoqiie anno, non cen- fenditur. i ip
telimo decimo. 6. & fea. R I miiltis au(itor fuit Soeietatem iu-
corumdem lcries vfque ad annum millefi- grediendi. 76
mum V.C. 7 in patronam non eleda, cauiTa fuit defedio-
Ludi ixculares &c Terentini force non funi: nis a Societate. tbtd,
iidem. 8 eius bencnciain Sodalcs. j6!i
Ludi feculares vltimi abHonorioImper. cc- Petro FeiTC apparens ianitarem attulit:. 74
lehrari. 9 R I > Vii-ginis Dolorofa; ftationes in
vctiti putantiu- a Conftantino Magno. Belgio Societas excitat. 779
dtd. R I Virgo Ignatium eiufqne Socios iii
Ludorum fcciilarium rims &
celebricas. 5 nlios adrcifcir, 1 6
eorum celebiius mutata a Chriftianis in lu- Soctetatem tllHslrioresque eiufdem perfinai

bileum. 914 Ignatto vattcitiatur. ibid.iScleqq.
Ludouicus Blofms Rcligiofos fuos Exercitiis R I oratnr Vro incolumitate Soctetatu,
S.Iqriatij excolicurat. 585 C" perpetuis eini incrcjnentii. 40
ciiis Epiftola ad Yiglium Pra;fidcm pro R & s V s certifllma falutis pra:-
Sociecate. 885 fidiai 1 3 5
Ludoiiicus Gonfaluius Sebaruano Regi Lufi- Maria Hungarix Regina, Belgij Gubernatrix,
tanix inftitucndo operani dar. i libellum pro admittenda Socie-
Ludouici Granatenfisdelibello Exercitiorum tate repudiar.
^
735
, indicium. 381 B. Maris Maadalenx de Pazzis vifio de ian-
Ludouicas Rcquefenius Belgij Gubernacor, ftolgnatio. 585
magnus Societatis patiOmis. 746. 889 Maronita e Sociecate trucidams apud Ara-
Lugdunenhs ciuitas fuas Societati fcholas bes. 5 3^
cradir. 359 Maronitarum Scminarium Romae. 2 <>
Luiitani Anmcrpii plurimum defcrunt So- Martinus Antonius Delrio Belga. 875
Lutherancr
Liuhcro
•
cietad, & cur.
cum iliis
'
795
ferale iiibiium.
opponitiir Ignatins & So-
1
Manyrpiimiis dc Sccictatc Antonius Ciimi-
nalis.
Marryres Societatis in Anglia
^
varij.
5 2•5•7•/^7;
535. &
ciccas. ^^z.&feqq. feq/j.
JMartyres Societatis I s v. i68.& feqq.725
M.
Aijirtyres Societatis vnlneribnf ornantHr. 575
MAdiidias, vide Antonius Madridius. tJârtyrei vafi "Dei eiecia, qmbus laponta
Magiftratuum vanoi-iim de Societate triumphat. 72-6
luclicia. 889 Martyrum conftantia nobisimicanda. 549
Ma^nanimius S. Ignatij ctiam ab hoftibus artyrum gloiiam smulatie Socktate varij.
arllimata. 5^5 545.0-/?^?.

Mahomecanorum opinio dc Gafpare Barzso. Martyrtim preiiofa mors. 580
701 Martyrij gloriam Societas I s a cmce ,ha-
Maiorum gefta pDfteiis lunt pro ftimulo , ne bec. 6i-y.&feqcj.
aliquando dcgcuerenr. z.&feq. Martyrij piirpura Sociecatis e cxde fonium
Maiorum laus eil argumcntum minoribus ad viroruin. ibid^
virtutem. ^661 Manyrio au: morte pro C nr i 3 varij e
Maiorum lcpulcra vinudbus ma>dme nobili- Socictare aftedi. 404.525.0" fcqq• 531. &
tantur. 699 fi^l' 5 37• yoi-
MarcellusFianciicusMaftnlliuscxcuirumcor- Marcellus Franc.Maftrillius.
l.]ai\nl\ms,'-jidc
mento globtim ilLxius excipir. 6ij Marhias Houiiis Arcliiepifcopus Mechlinien-
eiufdem a S. Xaiierio miraculose fanaci fis quinquagefimum racerdotij annum cc-
gloriofa mors. lebrauit. i <
Si^-^fil^•
Marci Porcij Scdalkas. 41 Matthxus Riccius crucis adorationem Sinis
S. Maria Virgo,nutrLx, patrona,& akera So- perfuadet. 4°^
cietatis aiittor. 71. 158 Matnritas morum in Societatc. 5 7
Ignatio apparer. 72 Maturitas eximia in lac. Lainio , Franc. Stra-
Ignatiiira & Societatem Deo peperit. ilîd. da, Aloyfio Gonzaga, Stanillao Koftka,
Sociecatem fouec. 140. ©• 141 loanne Berchmanno. 3^
Mari^ honoran Isfiim ferro vindicare fta- Mauri in B. Virginem blaiphemia. 1 5 &
tuiclgnatius. 13 Maxentij in Conftantiniun Imp. apparatus &

ciin moiite Serrato fe confecratlgnatius.i 57 pixliiim. ^
^7 5
eidem S ocietas dedicanir. 1 42. C?• fei]' Ai^xtmdiariui FrartenhergicM e Boiornm
ciufdem ope fcripta Exercitia fpiritaalia.75 Oiicum fanguine Soctetatu I s v. 305
cins culras a Socie:ate varie procuratur. M.iximilianus CapiiUa mirabiluer Sociis ad-
?58.77• iungiair. 859
^Yiiiii % Medi-
INDEX RERVM.
Mcdita:ioncs QuatliMgcfimales in Belgio oi- cius cauiTa & origo. 8 1 7. 8 1
ta;. 791 quam ilc ardiia. 8 1
*^'"• varij ciusfmdtus. 820. iu tcmpeftadbus

in eodem florcnr.
Melcluor Ccrd.i 50. annis humaniores litreras ,.& naufragiis. tbid, in prxliis mariti-
profirctur. 544 mis. 821
Mcmoiia quonimdam admirabilis. 780 t_yHtJfto naifalis arduA & horribiUs. 944
1S4 etHS vtilitas, 94}
îejfis dcfcnpito.
McuiRcligiolos Ordincs rcgi,perniciofum.
Michaelis Ayatunij diicipuli Socictatis
tcntia.
- 345
loi eius iHcra.
eitffdem Aiijfionis
periCfdo exPiant.
Tatres anrmas
946. ieqq. &
945
Michael Tnni.inus Rcginx LufitanicE Con- ite:-?} lacrymis foenitenti& animas ddpar-
fciraruis puciOsChnllianis prxccptis im- tft-m fnltttis promoiieKt. 948
biiit. 35 i MiiTio ad pefte infectos. 826. C?" fiqq-î J
Militaris piccas in cailiis Regiis. 8 1 adeofdsm. 949

Militari vocabulociir SociecaslESvdida.izi Milllo in Sueciam. 219
Milldimiis annus D. Bauonis cdebratiis a Millio m Tranilluaniam. 2 1
Gandeniibus. 9 Miffio in Virginiam. 2 5 4

Millclimus annus V. C. qiia folennitate cc- MilHoin Yczo vltralaponiam. 222
lebratus. 8 Mogoris potentia. 225
Milk-rimus annus a martyiioD. Liuini Gan- Mons Martyrnm B. Virgini facei" Societati
daLii celebrams. 9 initium dedit, 158
Minimainfpiricualibus magni fiicicnda. 6b'S iii Monte Serrato Ignatiiis fc Deipar^ conie-
Minimorum obleruacio, fignum magnxvii- crat. 1
37
tutis. ibid. Mores laponum noftris contizn]. î!f<y .&feqq^
Miraciilum primum ac maximum in Socie- Moriendiin Societate fecuncas adftruiciirre-
tate, ell: ipla Societas. 621 .&fLqcj Bakhazad Aluarez,
uclacione fadta Parri
MiraculaS. Ignatij &Sociorum ciica ignem. cc Alphonfo Rodiiguez. 649
623. fei^q.& \\xc fccuriras probatur excmplo Hollj &
icem ciica aerem , & aercas dsmonum po- Codurij. ibid.
reftates. 6ij.& feqq. Morientiu-.n in Sociecatefingularis felicicas.
Miraciila aliquot illuflriora S.Ignatij in da:- 6^j.e-fiqq.
monem. 629 eonimdem priuilegium airemim teilimo-
S. Xaueiij ciixa ignem varia. 625 niis. 64S
MirOjfii/e lacobus Miio. Kiundus contemptui habcndiis vt vincamr.
Miferix adipeittus commiferationem exci- 263-
tat. 898 eius vokiptas vana. 425
5.
Mifcricordix opcra in caftris Regiis exercent eiiifdem pericula. 154
Patres. 816 qiiam miierum iltei ieruire. 26 3
Mil]Ioncs, vide Mundum vinccre quid fit , & qukinomine
î^tjfiones ad niHHm Summi Pontificis. miindi inteUigatiu•. i6^.& feqq.
111 Miinonibus modglorioium. 829 eiim vinccre , eft hoinincs fubiiccre. 268
ad eas Patrum promptirado. ihtd. Murius Vitellelcus iam vigefimo quinto anno
Milliones pcr aguum & oppida florenc iu Bcl- Societati prxcft , vt Prxpoiiuis Genera-
gio. 78 1 Hs. 17
Alijfiones notiiorbii. 327 quinquageiimum exceflic vitx RcligioiLe
Mililonis Anglicanx inirium. 2 1 annlirn. tbtd.
MilHoad Babylonios, Colchos, &c. 227
N.
caftreniis. 804
quosin Belgio habeat laborcs &:pei-icula.9U NAturx deprauatx vida. 98
qiiam firaidaa. ô6.& fecjq. Nauale pixHum. 821
eiushudus. 809,910 Naiialis Miffio, vide Miirionaualis.
obrredtadoncm patimr. 810.811.911.0^7?^. Naiialis Miffionis labores & periciila. 9 1
Mtjfio cafirenjis Animas qH&rit. 241. ieqq. & Naufragium mcmorabile. 821
Miirionis HolLindicx inia.a. 797•^ ficjq- Neoporcana piigna. 808
eius fnidtus. 800 Nicolaus BobadUla xger xgris inferuk. i2<)
Cacholicos luftcntat. thtd. eius elogium fepulcrale. 295
plurimos haneticos cGnuertit. ihtd. Nicobus Goudanus Bclga , Nuntiiis Apofto-
admirandis a Dco ilkiftrauu•. 804 Ucus in Scotiam. 867
MifiionisHollandicx varij Patrcs incarccian- Bergizomij conciunariu". , ibid.
wr• Soi euis cloqucn:ia.
.
775)
eins latebr£ non ftne fruEtH.
540 NicoLius Lancilotms primus e Societate kctc-
eiHs frnElits ctta») ex hareticis.
959 ras humaniores tradk. 343
animos etiam ejferutos demtilcet. Nicolaus Lanoius Belga.
9 j 8 868
MillloadMaromcas. 225 Nicolaus Moncanus rrucidari.ix hi Milllone
Millionaualis. Zi^.i^-feqq. 51 r. ^-ftqq. caihenil. 808
INDEX RERVM.
I^dbiks muhl Societatt adfcnpti 301. cc ieq. Belgio. tbidi
Nobilium e Sociecate Bcacisadfciiptonim fpe- Onjfuga, praElidiiimcaftitatis. 92
cimen. 305 Oiia tolUs, pertere Ctipidmis artes. 1 8y
Nobiliras Belgica fanda. 900 Otiyadis generofitas. 276
Nobilitas virtiitis, non ftirpis, laudanda. 544
JSfobtlitoi vaim efi ftnevirtute. 305
Nomen aliis commune ixpe vt propriitm allU- PAcificationes inilgnes iii Belgio. 7S9
•mitur. 71 P.Paezius in AbalHa quid egerit. 228
Nomina ex
variis caullls imponuntur. 1 08 Talma anno centcjlmofert fi-uilm. 50
Nomina quatuor litceris Deum exprimentia. Paraquaria Parres expctit, h. impetrat. 399
106. Paraquaiienfium mores, 233
NomenlEsv cur gerat Societas. ^.& fcqq. "TarnaffHi ChnUianHi aHsficiis S.Ignatij. 450
125. 124.125. 524. Parcharms Brocius ^ Edmundus Augerius,
NominislEsv lirteraium conlideraiio. xo6 Claudius Raftcllus in Gallia vircute con-
Nommis Iesv encormajiicum. 156 fpicui. 615
de eodem nomtne elegu tres, 1 57 •& i^^cjl• Pafchaiius Broecus Belgafuic. 859
Nominis Mari^ feftiim Societas in Belgio eiurdem elogiiim iepulcrale. 290
inilitiiir. 779 Patiendaji^/isie Adueria, Societas padcns.
Nofocomia ftudiofillimc in Belgio frequentat Patres pkuimi in obiequio peftiierorum cx-
Sociecas. 787 ftindti. 827
Patrum primorum Societatis exempla. 4
O. 1
eorum imitadone Societas floret. 4 1
OBedienria virtutum parens. 915 eoiumdem fiud;us. 416

Obedientix laus. 918 Pauciirimi fenes in Prouincia Societads Flan-
eft compendium perfedionis. 919 diO-Belgicaj& cur? 829
liimilis eft primo mobili. tbtd. Paukis III. qai .Sociecatelnconfitmauk,Car-
viaeftcerciirimaad vidtoriam. 40J.921 dmaHs f uic cic.SS.Cormar & Damiani. 1
eam Societatis telTeiam efle voluit liinatius. is apudS.Malachiam hoc f) mbolo pra:ii-
95. gnztus, Hyacinthn^ Aiedicorum. ihid.
Societati eft commendatiilnna. 40 J eius de kbelfoExercinoium iudicium. 3 S i
Ohedientia Sociecatis prompta. 406 Paukis IV. Papa Societacem Belgicam com-
Obedienti:E Pontificiae in Societate votum. mendat. 882
94• Pauli V. in Societatem fauor. 6 54
Obedientiainarduis Societad familiaris. 6^ Paali M.andanniin China conuerfio. 397
Obedicntiafaciiii. 1 90 Paupertas Societ.ads, 90
compAratitr obediens fphara ,
qux faalUrne aHperta-s fbt fnffciens. 17 S
tn omnem partemwouetnr. ibid. expedtta. jjC
Obedtentia Soctetatis tejfcra. ibid. ommcHrarfoluta. i-j<^
Obedientia nntnm tntmtur. 19 fapiens. 17 j

Obedientia prompta. 192 quftflnofa. 177
Obedieiitta velox. 193 PAKpertati-s fplendor. 180
Oliuerius Manarsus Belgica: Prauincix Viii- Tattpertatis non laxandi votumfMit Societas^
tator. 753 198.
Operarum Sodetatis charader. 400 Teccatt tnrpitHdo pHeris explicc.tur. 476
Opus perficitLir natura , arte , exercitatione, Perfeiilio in minimornm obic.-ruadone conli-
imitatione. ^11.^ feqij. ftk. 690
Orance Ignatio B.Virginem domus uemuk, Pcrfariim Legad filij baptizati. 225
Ptrfcctttio Societatem urtiat, 57^
Orado frequens caiticans pra-lKiium. 9 PerfecHttonis meritum. 576
Orationes,carmina,emblemata Opeii admixta Pefteinfedis Socktasopimlaturj^-ii/f MilHo
tamquam miililu. 2 5 ad pefte infedos.
Ordines diuerii Religioforum quare a Deo Pclle laborandbus Patres opem feriint.8 27
inlliiruti. 5?•©"/^'?'?'• Pefte infedlis leiTiientes okm Sandis ad-
Ordines duo in c3Elis prajcipui , duo item in fcripd. 914
terris. 357 Petrus Buzelinus ab haeredcis necatiir in Bel-
Ordines quidam honorificam appcUationem gio. 808
adepti. 125 Petnis Canifius Belaa crradllunus fuicinAula
Ordines aufteritas vitae & mcrka commen- Bauarica concionator. 335
danc. 331 pencUtantt per harefim Enrop£ vtfignem
Ordinum Religiororum de SocietaEC teftimo- operam nauat. 441
nia. 887 ciiis breue elogiiim. 86 r
Ordines Fffiderati in Sociecatem accenduntui• eius excelleni obedienna. c)iyQ;-feq!^.îz
a pfeudoeiiangelicis. 805 quid egeric in Germania. 91
Oftendana oblidio. 809 ab harredcisdidlus Canis Aiiftnacus. tbidi
Otho Campenfis ab hircdd* truddatur in ekis de obt-'dkntia pixclarx voces. 920
Ffffff 3 cgie-
INDEX RERVM.
cercgia raagn.inimitas. ihd, exdem florcn: in Bclgio. 92-
Petnis Diaz cum qnanioridecim Sociis in ma- Primi Patres vota nwncuparunt in xde & fefto
re dcmrhatur. 5 5 5 B.Virginis. 74
Pctri EulArtij iiiiiqnis conflantia in confliclu Primorum Parrum multi in Bclcrio fucnint.
flcruuiaceiiii. uii 728.
Pctrus Fabcr in Hiipaniam mitticur. 21 Principum pueritia a Socictatc inftituta. 546
Rom^ publice facrasLitteras piOiitetiu•. 358 PiOtcmonem folennem primi Patresin bea-
ciim Sociis in Septemtrione Apoilolica lan- ta: Virginis facello cdiint. 7j
(ftirate fiiic illuftiis. 61 Prouidcniia Dei in panitione Sociorum per
Louanium vcnit. 751 orbi-m cxpenditur. 616
ibidem multos excolit rpirimalibui Exerci- Prouidentia mira Dei erga puerum fepten-
tiis. 731 nem. 81
iubctStradam Latine concionari. thiii. Piouincia Gerrhanix Inferioris cft ab iplo
nouemdecLn rimulBelsras inSociciJtemad- Ignatio inftitura. 740
mittit. 7 3
duiidicur in Rhcnanam & Bclgicam, 741
PetrKS Faber ex amorc ad morte?u adfptrat. Prouincia Belgica diuidicur in Flandro-Belgi-
7o6.&fcqq. cam&: Gallo-Bclgicam. tljtd,
quid egciit in Belgio. S5S Pueii etiam ad virtuccm maturi. 3^0

eiiis cJogium fepulcrale. 285 Pueri Malabarici in Fide conftantia. 557
Pctrus Faber , &
Cornclius Vishauxus fua PHcridocentur orare ante refcilioncm•, 478
prece impetrant vencos propitios . 754 Pugna Ncoponaiu. 758
Pecrus Ribadcnciia aaic apud Regcm pro ad-
millionc Societatis in Bclgiam. 758
argumentis Viglij Pixfidis.
fatisfacit 739 QVartum Societatis votum ohedimuA
Louanij frcquenti concurfii Latinc dicit, Summo Pontifict. 94 1
354•739• Quacernario fere reium natura conftat. ic6

cius breueclogiixm. S60 Quaccrnariis adornatus Dei triiimphus. 107
Pctriis Spiga Calaricanus Societatcm ingredi- Quingentelimus annus D.Norbcrci celebra-
tur Louanij. 871 tus. 10
Philippns II. Hifpamarum Rcx quid fecerit Quinquagefimus annus ftatuitur lubileus. 1
pro Catholica Rcligione. 895 Quinquagelimiis annus faceidotij a Machii
eiuidem pra;clara vox. 896 HoiiioArchiepilcopoMechlinienficelebra-
cius de Societate iudiciiim. S87 tus. 16
admitcit Societatem in Bclgium. 740 Quinquagefimus annus Religionis , a Guliel-
c Bclgioin Hiipaniamabu. y6S mo tieicano , Fiancilco Coftcro , j£gidio
Philippus IV. Hifpan. Rex Madrici Acade- BauariOjLeonardoLelfiOjIacobo Sti-atio ce-
miam Sociecati erigic. 338 lebiatus. 17
Philippus Mclanchthon moriens ingemifcic Quinquccclcrienils refidentix inidum. 216
orbem brciu Icfuitis R-plciidum. 20
r:
Pius IV. Societatem Belgicam Granuellano
Card.commcndat. 743 REges &; Principes difciplina Societatis
.PiLis V. Societatem confirmat vc Ordincm cxculti. 456
mendicantcm. 89 Rc£rimcn Socieratis cil jnonarchia mixta aii-
Poloniam primus e Sociecatc adiit Salmeron. ftocratia:. 145
213. eftoculatum. 147
Polonix Sociecas vtilis. 214 & llmile gubernaiioninauigij. ^btd.
Pontifex Societatem RomiC docere voluit. 43 S Pevnorum & ProumciarHm per Secietatem
PoncificLim fauorin Sociecatcm. eî.cirfeq^. contterfio. îi
Pontificum ncpotes in Societatem bencfici. Regioncs Europx, in quibiis Socieras. 119
209. Reirula Soctetatis abjcjHe obligatione peccati.
Populenfis Diicis iii Sodalitatem D.VirginLs 174.
amor. 414 Religioix vitx fccuritas. 1 54
PoiTcuinus, vide Antonius Pofleuinus. Religioforum inftiruta diuerfa. 204
Poileri maiorum qclla xmulaii:ur. 2. Religiofus aliquis , ne contia Ignatium cala»
Poms nimij coerclndi infignis modiis. ; j
mum ftringat, diuinitus dcterrecur. 587
Pndidiones obiLiux iunt , &c ab euentis lu- Renouatto jpiritnj. 2CP
cem accipiunt. 58 Renouatio vororumin Socictate: &c quis eius
Pra:didT:ioncs bonorum malorumque in caute- finis. 97
lam, lolaciiim &commendationem. 57 de eiidera rcnonatione or.atio. i-i[^,Cii• feqq.
Prxpolui Generalcs Socicr. in fui inltitutione RiYiouatiovotoYHm. I99
B. Virginis fauorem expeni. Rcfidcn: ia Conftantinopolitana 217
78
Pixfentationis B. Virginis Feftum in Belgio ReiidenciaNaxenfis. tbid,
eximie colitur. Refidentia Smyrnenfis. tbid.
779
Preces antecinerales Louanij primiim infticu- Rex Hiipaniarum Atlas Catholic.T Religionis
in BtTgio.Spj. y^ds Philippus 11.
negac
INDEX RERVM.
negat fiiis rubditis libertatem confcientii. prxcbri ex iis viri prodiere.
345. 43^
895. eas probat Congregado Concilij Cardina
Regum Hiipaiiia: iii Socieutem beneficentia. Tridenrini. 347
probant ccia Reges&Pnncipes.345 &^*
Regis Sinarum in Socios benignitas. zi } ScholaiLim origo in Societate. 451
Ribadeneira, vide Petrus Ribadcneira. Scholanim kuctiis. ^yi.^^^.jji
Robercus Bellarminiis omnibus venerationi Scholaium necefluas. 434
eft. 598 SchoU altiorum fctcntUrum. 469
quid egcrit in Belgio. U60 SchoL• hitmauiorHm liturarum. 471
Theologiara Louanij concurfu magno pro- SchoU C.itechifltCie. 47^
fitcuir. 559 Scientiarum variE exercicanones in SQcietate.
Cardinalatnm cogitur admirtere. 597 645.
a iufcepta dignitare iUbmiffior. tbid. Scicndis edam profanis vfus S.Xauerius, &
libi ioli vilcicic. 598 Socij, ad conucrhonem Indunim. 64^
cum opinione ianAitatis moritur. 599 Scriprores Sociccads varij. 70 j
Roberd Claiflbni] eloqucmia.
Ruardus Tapperus
Cancellai.ius facit Exerciria.
.
745. 74S
P.Rochi Goniales,& AlphoiiliRodrigues
corpoia exuri non GiG. &frijcj.
Academiie Louanienfis
^
731
Sebaltianus Barradius in Lufuania fLimmo
frudiu ad populum dicic.
Selenites
Seminaria a Ponrihdbus
349•
i>c
354
gemma liina: imaginem refeit. 2jj
Regibus excitaca.
Socie:atem depraLrdicar. SS6 ecrumdem diiciplina egrcgia. ^^:^,

eius infigne teftimonium de P. Adnano. 736 Seminaiium Goanum vaiiarum nadoauraa-
Rudclphus Aqiiaiuua primus e Sociecace Re- doleicenubiis frequens. jjo
gnum Mogoris adiit: eiiis illic iandicas & Seminarium Maronitannn Roms. zi6
continenda. 215 Sencd:us vera in quoconliftat.
39
ciim qiumor Sociis trucidatui: a Barbaiis.
Rudolphus Habsburgicus Imperium acquiii-

in quo matnncas.
confiftat eius
Senedtus non cenfendaannis.
S cnes pauci in S ocierate ob labores. 3 y
. 3O
uit Keligione. 892 Senes, aur Pacres, olim diciii non ab statej fed
Rurasmunclani CoUegij origo. 7^9 virtute &
munere. j9
Senes piieri venerationem non merentur. 37
S.
Senex iuuencud refticiuus. 252
SAcerdotes indodi facile contemnunnir. Senfiuim oblcd:amen:a fpirimalia. 450
September Hebrxis &: nobis inidum lubilei.
Sacramentorum frequentatio , eiusque fru- 12.
dlus. 372. Sicarij in necem Patrum Antuerpia eiefiorum
de Sacramenrorum vfu perSocietatempropa- expedici. 83»^
gato magnorum virorum teitimonia. md. Sigiimundus III.PolonixRex Societad fauec.
& fecjq. i>3•,
in Sacramentorum inftituuione Dei elucetbo- eius de fcholis & Collegiis noftiis teftimo-
nicas. 569. rdum. 34j
ad Sacramcnromm frequentem vfum Socie- Signum milicia: noftrs prxftandus quam
tashortatur. 371 Conft.xndni. 275
opponunr fe Valencini, rcdfniftra. ibtd. Siluadticis cxpiignamr a Batauis. 759
Sa^cularis annus leu lubilciun Academia: Lo- SdaadLicenhs Collcgij ongo. 7^8
uanienils. 9 ciufdem iaftura. yjp
Sa?culi huius imago pofteris relinquenda. i Silueiia, vide Gonialuus.
erit poiteris Ixticia; cauira & grauarum adtio- Silueftii Landini in dicendo vis. 3 3 1-& feqq,
nis. 2 SimilicudinemafFeftatamor. 129.130. 151
Salomon in pueritia venerabilis , infeneftute Simon Rodericius &: Socij in Luhtania fan-
deipicabilis. 57 dicads iama conlpicui. Ci^
Sanciti tiuelares,qui natali prxfunr, rede ob- Simonis Rodericij elogium fepulcrale. 292
feruantiir. 1 9 Sodalcs B. Virginis funt volucrescieli. 421
Sanfti ante conuerfionem na:uos fuos &vida in eofdem beneficia B.Virginis. 368
habuerunt. J
50 Antecinerales dies iiiagna Romce pietate ce-
Sanftorum cukus per Sociecatem cxckatus in lebrant. 376
Belgio. 792 Antuerpis marmoream ftatuam B. Virgi-
Sanditas Ignanj, &: Xauerij,&:alioriim. 700 nis in fronte Curiz collocanr. 30(5
Sanfticas & vitx innocenda in noftns maio- Sodalis dtulum aliqui Pnncipes alus fiiis d-
ribus. tbid. tulis prKtulerunt. l^î-^fiei'
Sandtitas , fonitudo , fapientia maiorum in Sodalium rarz vircutes. 565
AgnoApoc. exhibentur. ' tbid. chantasin proximum, ihid.& feqq.
Schenckianum a Rcgiis intercipitur. 8 feuentas in feipfos. 364
^.
1
j
Scholi Societatis. fecjq. in defunilos piecas. 367
illuftria de iis teftiraonia. Hj-G?"/^??• nouas engunt Sodalicares. ibtd.
eorum
D R R V M.
cof um In mortc folatiiim. 41 bona in pnmis gubcrnatione conferuatatt
Sodalttai B.l^trgtnis. 464 144.

grano finapis iiniilis. 41 eit vita Apoftolica. 65
cft
fuit brcui tcmpoie latilHme difFufa. 4Z0 eft domus lapientia:. 704
ciiis fiudus in regularum oblcruatione ciurui Ezechiclis comparatun 401
coniifti:• 4^5 eftaquila: limilis. 406
ademendandos vrbis mores Gcnux infti- ftaum lub inkium a variis populis cxpcti-
tura. 5 <^7
tur. 2.06
aliaad captiuos iuuandos Vallifoleti ercdta. primo ortii ftadm difFufaeft. 10. 22. 26.^50
tbid. brcui ccinpore toco fui;oi"be prupagata.n7

Sodalitatcmdiu^Virginis ambiunc Principes cicius per orbem diftula quam viia Mo-
viri&feminE. ^6i.drjcijij. narchia, ajo
cidem nomen dederunt viriillulhes. 4ZI viuolgnacio pcrquataor mundi partes dif-*
hiiic omnia fiu acccpta refert Populenfis fufa. 207.

Dux. 424 in Cenuentu PoiiTiaceall in Gallix Re-
Sodalicates vnde didae. 41 S gniim admiccicur. 21
eamm origo &
confirmatio. 359 in Dalmatia &
llhia recipiuir, 2 1
earum elogium. in Aftica cis &

vkra PiOmon:oriam Bonae
carumdcm initia parua.
41}
41 fpei fe porrigit. .- feqq^
inirium iis dedic loannes Lconius Belâ. in Indiam penecrac magno animaium fru-
D
420. dii. 220
Sodalitatiim multipiicatio. 360 deindc in laponiam. 221
& dignitas. . 361 in Pemuum a Regibus Hifpaniie indudVaj
cur coEtus Panhenij difti. 419 &c ibidcm fundata. 533
earum
priuilcgia.
numcrus.
varij trudus. 365
420
421
Societas lEsv,Ducisriii rs^mula
Deo
libroriim leiie ollenduiir. .
vclipsahonim
nec fpe nec metu feruic , fed nluli a-

jeqq,
cas Societas ad foucndum Deipars cultiun more. 683

infticuit. 359 proximorum auxilio vacat. 3 2.409
gratis
Sodalitas Virginis. 774 lando dolo homines capit. 408
Sodalitas immaculata; Conceptionis. ihd. Christi nomen per orbem circumfa-t.
Sodalicas milkaris SS.ELichariftia:. fl:>td. 393•
SodetaslEsv quarelic .. ^. Gy. fecj^. Societarischari:as. 387• 39i
cur militaii vocabulo appellata. 1 i charitas ergaxgios ic pauperes. 787.788
quare Monachornm laomini non accenica- in carcc-re detentos iolatur. 391
tur. SS rcs aiduas lulcipir. 401
Ecclefixlaboianti promiiia. 59 a fui iniuo clalles comitata eft. 817
prasdiotaablfaia Piopheca. 6e milices &: nautas in mari iiuiac. 392
icem a S.loanne Euangelifta. 6 pcilc iafcdis aillili:,&:quo feruore. 390.913
item a S.Vincencio , &
loachimo Abbate. paruulos docet. 704
61. Sodaliraces B. Virginis adminiftrat. 140
itemab Archangcla Panigarola,S.Xaueiij irumaculacam B. Virginis Conccptionera
IbiOre, &c Reinolda in Belgio. 63 dcfcndic. 139
diuino nucu inftituta. 6j oibi bcilum indicir, &: quale. 394
cit mirabile Dci opus. 114. o'fec]q. eltinftar aicismumtiE. 435
& a milice licterarum ignaro concepca. 1 1
^
contra nouas hxrcles Ecclcfia: fubfidio mil-
& [6^. la. 55-410
in Monce Serrato concepta. 138 inGermaniaruftentiuk Religioncm. 90S
ad aram B. Yirginis iu Monte Martynim opponitie hxreticis in Gallia. ibid.
nata. ibtd. opponit ic hxreticis in Anglia. tbtd.
quo tempore nata. j 5 Sociecan piOpiiiim pati. 850
CHRisToconfecratur. i\^-&f(ijq. awx pjila iic anre confirmaticnem in capice
B.Virginidedicarur. i^x.& :^. mo Ignatio CompUui , SalmanciccT, Pa-
obcdientia; voto obltringic. 94 riliis , Venctiis , Romê. 86. 4S4
eft Ordo mendicans. yi
a Paulo III. connrmacur. 87 a ilio orcu calunmiis appcnta, quod lit a-
qua conditionc primum approbata. 200 uara, diucs, indulgens commoditatibus
Socictas lEsvcciamMARiA Sodalitas vocan- corporis, fuperba. S)^• ^[^'j^•
da. ^
134 caluinnix in cam primo fxculo iadacx.
eft in tucela B. Viiginis. 1 4
40. ^ll. &feqq.
1
^
Societas minima magnuiri Ignatij miraculum. a periculis lcruara, akius crcuit. 27
pio C RI s Hbenter calumnias tolerac.
nihil fibi anogat pr.T aliis faniliflimis Or- ^Go.&feqq.
dinibiis. 6ji ambitionis arguitur. 851
bonorcs voto cxcliidit•, 9j ob quas i.\xiinas mukapairailt,487.cryf5^.
exaai-
D R R V M.
exagltatur in nionte Policiano: inde difce-
ait. 491. -feqq.
eiils
cll
regimeni
monarchia mlxta
144•
ariftocratia:.
^' 14 j
in G.illia agirui• 3.]<.54 & feqq. eft limilc gubernationi nauigij. 1 47
ibidem ei lis abAcadcmia. 503.

iiiceniiitur eiiis fortunarum pentalpha, dodrina cum
&feqq. humilitare ^ vnio animorumj obedien-
(Sc damnatur ab aliquot Sorbonicis. 501. tia, coniucaido cum Deo. 642
&
feqq. qiii genuiiii eiushlij. 819
e Gallia piOfciibinir : profcripta reititiiitnr Socictaiis numerus adlcxaginta ProfeiTos pri-
iplo Rege pcroranre. 5C6. jfqq. & muiii conltiidus, ck quem illi friKttiiin
exagitatiir Roma: a Bobadilla & Pontio. nikniit. 88
490. & feqq. eius mirabiie incremcnrum. 68 }
exagicatur Venetii9. 494. &ftqqi prxclara per orbem fama fparili a Sociis.
exagitatur Compluti a loannc Silicrco Ar- 607. c^ feqq.
chiepilcopo Tolecano. 497• fiqq. & eius in Icalia Oitus & incrementum. 2C3
exagitatiir in Hiipania a Melchiore CanOi eiiis in Galliain ingrcllus diffitilis. 211
496» &Jcqq. ingrellus in Luliuniam. 209
exagicatur Ca:l"araagnftx. 498. d• fiqq^ tias domicilia in Impcrio Orientis 116.
e Tranliluania tcrtio profcribitur. 5 1 1 cr . & fgqq.
ingieilus in infiilas maris MeAiterranei.209
prolcnbimr e tota Bohemia, Hungaria, Sociccas hominis limiliuidincmexprimit mo-
Moraiiia, Silclia, itcm Riga in Lichua- rum vrbanitate. 408
nia. eius opcrarum charaiitcr. 400
in Huiigaria multa patirar. 214 concordia in nationura varietate. 3 j
incer Echiiicos dure exercitain IndiaOricn- eius erga Deiparam varia amoris figna. 77
caJi.
5^l•'^ fi^^• cius in proximum amor. iSy.C;"ftqq^
itcm in India Occidentali , y£thiopia Sociccads homines mediti liint. jj
Brafilia, Florida, >.lcxico , Paraquaria, Sociccatis fra(5tus in vcioque orbe. 26.27
multis e Sociis trucidads : icemque m eius conciones tc coucioiiacoies. 353• Ci*
laponia variis tormencis. 528. ?" Jeqq»
fiqq.
^î.&feq. cius dodtrina. 407
aliqui e Sociccare in Europa , pra:rerdm in eius lediones Academiarum pduilegiis
Anglia,criideli:er inrt-rfedti j 5 ^.&feqq. gaudcnc. 538
Societas Dei gioiiam fpcclans , a Dco hono- earamdem lei5tionuni frudtus. 340
rauu•. 156 D.Tliomam fedamr. 34i
a pcrlccutionibus honorata. 5S2 eius Scriptores varij. 703
vbi crauius agitata, telicius creuic 4S5 Societads generoiicas. 405
eomaois aDeohonoraaii", qiio minus fto- ad pcncula & labores naraeft.
53
norem laum qua^nc. 683 eiiis conltaiada in laboribus boili fimilis^
calumniis illaltratui'. 560 404
Societatis Iesv innocentia candida, marryrio eius in nofocomiis obfequia , ac fui viito-
purpurata. 6iy.&jcqq. lia. 3 89
accepca ab aliis Religioiis bencuole. 674 chanras edam erga harredcos. 844
eius commendario ab inhdclibus & hapreti- opeiic eius muluplcx frudlus. 355
cii vi exprclla. 68.~ jcqq. Sociccatis digniras a lingulan virtutum,
aliorum dc le uidicia grato animo reccnlcc. 638. <:> feqij.
dodrina niagni ab inicio 2ftimata.43<)
eiiis
Sociecaus auAor primus Iesvs. 64 exildmado aoud Pondhces, Reges, Princi-

ciiisaltera audor B. Virgo. 71 pes. 6Sy(y-fcqq.
cms Patrona B.Virgo. 1 58 eius tama Rcgibus , Princi-
a Pontihcibiis,
eius poft Christvm cc Mariam audor pibn^, &aliis aiicla. 651. jeqq.66i &
Ignatius. 78 eius exilUmado a pluribiis aliorum , ac
eiusdiuiniras inftimtaE ilgna. 66 pr^cipuc Religioiorum , teftimoniis
cms delcripcio. 45•6 connnnacur. 673. feqq. &
Sociccaris Iesv nomeneft a Ponrificibus ap- eius gioria ex fanctitate Igrutij Socio- &
piobatum. 69 rum. 58 1
quid nomen hoc efficiac. 70 eius elogium, 950
Societatis Rciigiolls Iesvs prsecipu^ requen- quid ei lit propnum. 332
dus, & ciir. ^.& Jeqq. neccllaria ei fama: integritas. loi
cius ConiHcuuunes ope B.Virginii rcnpco;. quid ci prarllicerit loaiiiies III. Rex Luiira-
74 mx. 657
eius hnis & inftitutiim. 414 nomcn ei dedcre plurimi illuftribus flimi-
eius Inllitiicum exaininari curac Pontiiex: liis ord. 255.256. 237.
Cardinahbus appiObamr.
a 87 Societati vigorem tnbuunt tria ei lingularia.
eius Inltitiuo quardam peailiaria. 89

ell coniorme dodrinsE Christi. je lingubris ei inter diftvaftiones cnm Dco
G g g g gg confuc-
D R R V .
conrtictudo. 641 vtnatemexferit.
adtterfis opprejfa 570
«ftini.ujo ci conciliata in Concilio Triden- fruit ra calumniu
i» fuma tur 566
tino, 210 frtijlra oppugnutiir ab inuidis. 56J
varij c.im Pontiliccs confiimanr. 88 ciim dcprtmitnr, extolUtur. 575
eam llib tuccla Vii""iuis elTe Patri Gutcie- rebns aduerfts crefctt. 5 J 5• 574
rez oftciuiitur. 7S aditerjh purgatur Qr illfffiratHr. 572
cam ambic Liiclouicns loannis III. Regis abundat gaudio in affittltone fud. 568
LiificaniiE fracei•. 6 ^7 Societa.tts propagatio. 317
Sociccatem honores excludere exemplis pio- enu Mijpones JndiC£, 32
baciu•. 9<j eiiti operayij. 452
harredci eam calumniantnr, fcd 66 fiLiftra. eifis opera Chrifliamu populiu in ntclini ri-
ciu• eain impugncnt ha;retici, 123.124 sittuitnr. 444
Societate exorta qiialis lubfecuta miitatio. 54 eiits ffincliones. 454
inea viiierebcaCLim. 155 eif4f opcra vttlts. 928
de t?a apiid Paiaquaiios D.Thom;E Apoito- Siicietatis efi, agere dr patifortia. 4y 5
li vaticiniiim. 65 f;ib crnce titta latet , quod figillo fuo prx~
dc ca viliim S. Terefia; oblarum. 64 fcrt. 45
qiiid deilla dixerint Summi Ponnhces. 65 SoctetM honore contempto illuflrior. icj6
t|iiid ienierint keretici, Melanchtlion, Be- eam carceres &
vincnla coboneilant. 577
za, fi(c, 680. fccj. & Soaetatisannii4 f^ciilaris per arcam Noe rc--
quid icnfcrint Ethnici, Taicofama laponius prjifentatm. j i
Imperator, &c. 681. fiqcj. & Societatis I s fymbolMnt, Ad maiorem Lci
in Socictate mortiii ia:culum expleueiant. gloriam. 44
3
Societas qiia occafione Belgimn adieric, 1 1 Sociom S.Ignatij varia^conditiones. 105. 2co
quomodo vcneric iii Belguun. 718 corum numeras crelck ad modum diicipii-
qiia occafione in Bclgio domicilium acce- lorum C R I s I. 207
pcric. 730 in Lufitaaia & India Apoftoli appclbn-
in Bclgium dilHculcer admittimr. 213 mr, 2 1
ia Belgio mirabilicer propagata. 767 in Germania harrefim oppugnant. 2 1 2

cxpetitur in MUlioneai Hollandicam. 757 coriim in Anglia ca:des. 2 1
j
penetra: iia Zelandiam. 799 m Scoriam & Hiberniani a variis Pontifici-
hxrcticis reliitic in Belgio FoEderato. 908 bus les-anmr. tbid,
iabores eius& fruftiis ineodem. tbid. in Molcouiam comitantur Pemcnium
vita ciiis impiignatur in Belgio, 849 Principem. 2 1
i:einfunftiones 852 quumodo in Sinam penetrarint, 222

in Belgio paciciit a Catholicis, 844 in Cocinchina £c vicinis Regnis recipiun-
&: ab hacreticis. 851 tiir. 213
cxagicamr Anmerpia:. 746.845 a Sciauquinenfi Prsfetto honoiantur. thtd,
pcllicur Anuierpiat tyi-O' feqq. corum in itgypto labores irriti , & quare.
yellkur Brugis, 840 229. & feq.
pellicur Traicdo. ibid. in ^gypto accufati prodicionis capiun-
pacitur Traiedti. 842 tur. 250
pellkur Siluaducis, 841 primi in Paraquariam veniunt , & incolai
1.
peliitu^ Brcda. 842. inftriiunc. 2 3 j

padtur Louanij. 845 eoriim in Brafiliam aducntus, laborcs , in-
Soitetoi Ies V folfs iijflar totirm orbem fllu- opiar i}i.&Jiq^
Hrat. 4} eorum ingreiTas in Mexicum. 254
Soctetas tnflar arcis fortijfimjc ciiiitanbits Bei- & in noiiam Franciam. tb^d.
gij. 928 ca;des coium in Florida. tbid,
tote orbe dijfufa impletTrophetiam Ma- in Geirmania. ab harreticis didi Canilia-
Uc\v.£. 3 1 8 ni. 918
omni hora diei noBLiqHe Dcofacrifieaf. 3 1 plstnmi eorum fangutnem pro C R i s
if? ad Miffiones expedita. 324 fndcritnt. 578

i» Mijjiombt» Tantificis vohtntati obfi- Soibona» iii Socictatem cenfura, 21 r
cundiit. 323 Spiiituale adukerium. 150

Fidem toto orbediiiulgat, 310 Spiiituali.s• dcrponfatio. ihd,
deilrtna &
exemplo vMtn falntis ojlendtt. ^ptrttnalinm Ugatorum conditio, 3i|
466. Spiritualium voluptatum diilccdo. 428. 429.
&ternit<itemfibi profonit, 52
Ariuo fdtcHUri copiofos fru^ns pramittit, tn- B.Staniilaus KolUca andore Virgine Societa-
piilm£. 50 tcm ingrcditiir: cjus adlpedu recrcatur.yo
^ratis proxtmo fe impendit. 455 adntodti-m adelefcens Societ.ttem mgrediiKr.
totis cent:iTn annts frttliis exercita. 564
cft Dei pra:lidio concra hoftcs ciica. 929 ciii') vkj. 59
ferjecftiionibw (irmatffr. 571 jgnc dii,iu;o pfilus eius ffftiât, 025
pridte
INDEX RERVM.
friiieVirginis ^Jfttmpt&moritttr, 724 centu lecreamr. 874
eiui breae ehgium. 168 Theieus puer Herculis forcitudinem imicari
Stationes C r i s i parientis in Flandria ftudet. 41 5
excicauit primo Societas. 792 Thomas Cottamus a tortore ferro fecandus,
item ftaciones Virginis Doloroix. 779 cilicio implicams confpicitur. 5 37
Statua B. Virginis ante Curiam Senatoriam Thoma: Mori didum de incremenris Lu-
Antuerpia: pollta. 778 theri. 20
Statiu B. Virginis Hallenfis. 775 Thomas Sanchez a Cleniente VIII. didlus
Starua B. Viiginis Sichemicnfis ieruata a Angelus. 644
Bernardo Oliueiio Prouinciali. 775 Thomas Saillius Belga iniliniir Milllonem
StaniaB. Virginis Siluadiicenris. ihKi. caftrenfem. 804
Staciu miraculofa B. Virginis Dunkercx in a Duce Parmenfi accipitiir in Confeila-
templo Societatis. 77 riiim. 805
alia Winocibcrgis in teraplo Societatis. 777 peftem contrahit ex caftris. 806
alia Brugis in templo Societacis. ibid. eiiis breue elogium. 876
alia Briixellis in templo Socictatis. 77 8 Timor Dei, caftiratis prxfidium. 91
Sceenwicum a Coraice Mauritio tcrociter op- Traiedtenlls CoUegij origo. 749
pugnatum. 807 Traieiftum expugnatiir d Batauis. 7 50
Stellarnm defcriptio. J64 Traiedi Patres occidimtbr ab hxreticis. 84Z
Stephanns Rex Poloniae Societari fauct. 21 TranriluaniaSocietas eiicitur. 214
iniurias Sociecatis fuas reputat. 5 10 Triclinia olim ornari folita. 426
cius de lcholis & CoUeCTUs noftris teiH- Tridciuini Concilij cclebritas. 1 39
monium. 545
ciiifdem de doChina S. Ignatij & Socio-
Strada, vtde Francifcus Strada. rum iudicium. 645
Subefle confiiltius, quam praeelle. 920 & fauor erga Societatem. 656
Sulla: dormienti Bellona apparet. 1 3
Trieellmus tertius annus ilatuitur lubileus.
j
Superba non eft nec arrogans Socictas. j 59. 15•
Turba: Louanij contra Vishauxum.. 733
Supplicio afficiendis quam opcram nauct So-
V.
ciecas in Belgio. 78
VAticinium de Socictatf Belgica. 729
Vidtus frugalis, caftitaiis pra-lidium. 92
Vigeiimus quintus annus decemiair lubi-
TEmpeflatis defcriptio. 9J4
Teftimonia praEclaia Pontificum de So- leiis. 15
cietate. 661.& Jeq. Viglius Zuichemus Pra?fcs adueriatur admif-
lioni Societatis in Belgium. 738
item Pra:fidum Concilij Tndentini, Cardi-
nalis Guidiccioni, &
aliorum Cardina- Vincula qu^dam optanda. 149
liiim Epircopomm. 666. feq. & VmdidaediuinaE exemplum. 840
Conciiij Tridcncini de Ignanf& Sociorum Viri illuftres de Societate in Belgio. 854
dodrina. 645 Vimitis dignitas. 638
Ferdinandi 1 de Societate.
1. 672. & feq. Vircutum & litcerarum cognatio. 434
vti &
Regum Principum & & Aulx Hi- Virtus prclla fat clarior. 736
fpanic£ fub Philippo II. & Gallicar. Viituces maiorum expreflx in Agno librum
667. & feq. aperiente. 699
quo aguntur
Comitiorum Generalium Regni Gallici.669 Vita humana theatrum eft, in
Aulx PoloniciE & Bauarici. tbid. l£ta&: triftia. 537

BarbaiOium Regum ac Piincipum. 67 eft^rumnisplena. . 540
Teftiinonia hononfica cxternorum Ecclefia- Vitx Religiofa; lecuritas & fuauitas. 1 5
fticorum de S. Ignado. 589. feq. & f-^tta Soaetatis mixta. 173

extemorum fxculanuin de S Ignario. 590 .
contemplatiuanj tHuat. 4,^6
&feqq. Vnguenta olimin coniiiuiis. 428

Principum , & Ponti Heuteri dc dodrina Vocationes lUullres ad Societaccm ; Adelberd
Societatis. 645 Baufech, Didaci Sanchez, Auguftini Men-
vrbium Vniueriltamm de Societate. 670
Sc diolenlls, Gulielmi Bninfla:!, loannis Nun-
Teftimonia honoiifica noftiOium de S. Igna- nij, cuiurdam Parifienfis, loannis Carrers,

loannis Mallrij , Francilci Caiecani. 235.
tio. i88
Teftimonia plurimorum de Marryribus So- &feqq.
ciecaris &
mira quardam in eoruin cxde.
:
Vocatw ad Societatem. 328
618. &feq. Votum ad Cxlites pro Sociecatis incolumi-
Tcftimoniade Societate variorum Hiftorico- ta:e. 24

mm. Gjo.&feq. Vota Dco fafta fint firma. 1 5
Themiftocles aliena imitatione euadic ma- Vota Religioia quid a nobis requiranr. 1 5 2
gnus. 417 Voca prxltanda lunt. 153

Thcodoricus Canifius Belga. 863 Vota primiim nuncuparunt primi Patres in
Theodoricus Gerardi monens Angelico con- sde & Fello B. Viigmis. 74
Gggggg 1 Yoto-
INDEX RERVM.
Voioriim in Socictatc renouatio , & quis eiiis Winocibergenfis CoUegij origo. y^-j
Frudiis. 97 Wolfangi Giilielmi Ducis Neoburgici con-

dc iis Oratio. 148.0^/?^^/. ucriio vnde orta. 341
Vomm non admictic honorcs.
X.
684.
Votnm repHcluHdi houorcs.
Votum non laxa»d<£ paapcrtatfs.
lOiorti-n rcricuatin.
1
198
199
9J
X Aucrius, 'vide Francifcus Xaucrius.
S.Xaucrius fiiTiilis fuit ApoftoloPauIo. 8 }
confercur cum Alexandro , &
prxponitut.
Vro.uius VIII. diicipulus qiiondam Societa- 271. & 272.
tis. 34"^ in rceenda Societate eadera eius cum Ima-
ciu'; lauscx fcicnria iSc littcris. 455 mens. 84
olim Cauliiialis .•15 in GaUiamNuntiiis, iningrcilu Sinaemoritur. 221
iniuiioiliin Socictati columnam dciicien- eiM orachium ex Jndta Remam adueBum.
damcurat. 654. & fcq. 709. &
^^qq•
Vrbcs Sardauapali vno die a-dificatx. 9 1
S. Xauerij hreue eloglnm. 167
S. WencLflaits Bohemix Rex Comitem cx-
z.
emplo tuo ad diira cxhorcatiu Hc acccn-
dic,
^
1 3 i ZElns animamm dirigi debec ab obedieri-
Weialia expurgatiu' ha:reil PP. caftren- tia. 916
fibus. 8 1 Zgoda a Tartaris captus. 22}
intercipitur a Batauis. 8 1
iii Tartaria plures conuertit. 224
Enata qitiedam., qute fefiinantibiis obrepfemnt^ ita corriê•,
Pag. 9. liK. 19. tantiim darentur: <^f/f tantum.

Tag. 401. Un. 35. fuis: lege ini.
Pag. 8 50 lin. vlt. ruinis: lege ruinas.
Pag. 834. hn. 21. vanis: /fffe variis.
Pag. 860. //». 27. audore: lege aitorc.
Pag. 862. lin.pannlt. refeni: lege refedti.
Pag. 866. hn. 4. conferiundr»;: lege confecrandir•
Pag. 870. lin. 28. patrocinio: lege patrimonio.
Pag. S76. lin. 45. tibia: lege vena.
Pag. 897. Itn. vlt. erit fanguis; kge erit fanguij. &
FA-
FACVLTAS R.P. PROVINCIALIS.
CVM tres Societatls
ftecuh Societatis I S V ,
Theologi Itbrum qui infcrihitur Imago primi
Prouincia Flandro-Belgicd eiufdem Socktatis

repricfeNtata , relegerim , ^ edt pojfe ccnfuertnt ,• ego infrafcriptm Societ^t%s
1e SV per FUndro-Belgicam Vr^cpoptus Prouinciali^ , poteflate mihi ad hoc

ab Admodum R. P. !?Q^ Pricpofito Generali xIMutio Vitellefco faSId ^ concedo
Balthafari îoreto Typographo Kegio^ njt eumdem librum excudere ^ publi-
care poijit , In qmrum fdem has officij mei fgdlo miinitiis dedi ArituerpU
VIII. lanuArijj anno M. DC. XL.
loannes de Tollenare.
APPROBATIO CENSORIS.
IMAGINEM primi fecult Societaiu I ES V, Prouincia pUndru-Belgicd
repr^jentatam , 'U.dde opportanam fore iudico tum ad pleniorem notitiam
Societatis hdHriendam , turn etiam pofieris ad nemuUndA âiorum fnorum prie-
clara facimra . quare vtditer typis enulgabitur. AntuerÛyiw. Februarijj
dnno M. DC. XL.

Gafpar Eftrix S. Theolog. Liceiic.
Canonic.6c Pleb.ac libi". Cenibr.
SVMMA PRIVILEGII.
PHTLippvs IV. Hifpaniarum & Indiarnm Rex Catholicus , ac
Porenciilimus Belgarum & Burgundionum Princcps,Diplomace
iuo fanxit , nequis Imaginem prmifeculi Socictatis I s V , Promncii
Flandro-Belgicd emfdem Societatis repri£fentatam,îxx.zx Balthafaris Moreti
voluntatem intra nouennium vllo modo imprimat, aut alibi teirarum
imprellamin Inferioris GermanicE ditioncsimporter,venalemvehabeat.
Quifecus faxicjconfifcatione Libromin & alia graui pcena muldabi-
turj vtilatius patet in littcuis dacis BruxelliE,xvi. lanuarij m. dc.xl*
Sisnar.
ft
Steenhuyfe.
p425 IMAGO Primi S^culi Socibtatis Jesus, a Pro-
,
p*?i vincia Flandro, Belgico ejusdem Societatia repre-

5^ senta, thick folio, illusiratcd with nnmcrous bcau-
^Ji tifid einblematical cnriravings wholc bound, calf (/tlt,
V**j' fnc copi/y from the Earl of Shrewsbury'B Library,
^5 53 with his Book Plate, 31s rare 16-10

^^
y^
'* mosf splcndcd vork, of extrcmc ranty aiid hi<jk ^yricc,
cmbellished with exquisite engravinnfs, luagOificcnt as tbe
,) genius of the order, whose piide and vanity composcd the
^ previous monument of the Jesuits, intituled i/ii(i^/'> ]'rimi
—
iiceculi S. Jcsii, dr." " Cet ouvrage renferiiie pkisieurs sin-
gulariteo 'qui le font rechercher. Oii y rapporte pluseura
!J
^ pnvilct,'es aussi iiidCceiig, que soutient avoir accordcs
a cet ordre jiar J. C. lui-merae par oxeniple, cdni de nr. pnu-
;
t* v»ir pas ctrc damiie, si VonperscfcrQjitsqtCa la fin dans la

5 socictc. Oii y trouve aussi, parnii d'autre3 reverie3 de ce
geiirc, lc singulier cerfimouial de la rcception d'un Jisuite
|s dans le ciel mais comme un plua lonc: d^tail co sujet noua
;
ifij» menerait trop loin, noua renvoyana ii lOiivragc mcnie ceux

qiii desirent se satisfaire h cet cgnrd. Lcs cxcinphiircs dc d^
^
.
— 2.
livrc sont dfvcnucs rarcs. et lc
commercc avec leur raretc.*' Dc Burc.
en auijmaiie dans lc
-^
'i-itifej^
N*^
|W;U ^.
vs
-' .»«îMMi!fe!Nt*^*
%.A-^C^
î/^
'
/\JsJ^
q5
;y^
y>^^Jyi-
îli-
'^!^. /Vv
it^V''^^
•c-
.Vi
y\>w^'o^
,u*vw
4U^
^^,,^ :WwA
ucx^^
„^^
^^:
^:^ '\^, _s>,iaî^^ NKks »v
j^?-> ^v.^ , J i%J'~l
-Jv^J^<-'
>^SJ^\JSJ ^^0^•>
VsJJ^_
^yvwc^
^ ^3/^
i.i I
J«L ^v
v'iy^W\
.OJvjuJ^^^JvJ^.
/wcvwwuw^ /i.-.
/S^S^-
r^LL•
'Vk ^S
1.
i i
* IH£6:mCcNUi
IIBKARY
JU^WI^
?*-* ^k' >«
'
va» *'ti'*fc ^VM*'•-' ' - 4'^**" V''**'"* •^y
'»*'''' "^^
:f-v,fvîi
^v- .^
VJ4 /
il
^-^>0
Ivt i^-
; ^,-,-' ^*;J SSHP'
,«;.
,'>--><•
1
S!ip.i>*\:
< : ; •>
:;•!
iit;i3fiL;:i£iJiEi£;«3Mi" '.

Imago Primi Saeculi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Imago Primi Saeculi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

>^^v; k' ;^•^

.x^,--"^.^ " ^'*'^%:,.^^^^^^:>

'veL cafii "vel infortunio offendits in

ipfo limine , de haheto. Societntem I s v, hoc

etHS SiHculari anno, exhihere mundo '^lacuit. lUa eii

igitw quot. <virgmis^ etiammm ^tMtefuafiorentis 0• ^

tamen matur&, decoro hahiiu conff^icua^ o^fuhlimis m mediofedet,

nem^ qua licet ^fe^iandam^ ^

*Oamdts Ffalmo 9 1 Carmen tllud non tamficulare fed perenne:

Adhuc multiplicabnntni' in iencda vbcri•bene patientcs bL•

crnnL. AFiiltipiicabnntur, inqMam^ etiamtium tnuoluta^olim tnmen

rire de cdo^ operHmj^fuQrum magnitudim, ^yfenium in iuuentute.

^ nouofemper fludwmmquam mterrupt& ^rtutis wuentutem ih

ipfo fcnto'po^idere. Sic nimirum Societas vt Vum-ijfme, 'vt ex

fex lihrorum huiufce Voluminis argumenta reJJ)ondent•^ 'vnica ^hi-

fuo I s V reddit acceptum.

SYNOPSIS TOTIVS OPERIS.

fam conceptu nofiro tibi reprafentes , operapretmm fuerit totms

njefligijs opm fuum uromouet 3 quibiis Christvs acceptum Patre mn-

accipicns, ^ inBar mendicabuli inflabulo natui efl.

imm exhibebit prim£ nobilitatps 'Xiirtim ad mendtcabula redafium : ^ exmde

C R I s I nAtiuitatem hoc de illo memoriiH proditum accepmuJ: LiberII.

inines. Ewj n^efiigijs infiflentes Libro Secundo Crefcentem exhibebimus Socie-

ConfrmAta. tandem <ei<iif,cocpit I s s facere 6c docere. Huiui exemplo LiberIII.

bui comprehenfam } fic Liber ^mntm poflyanas tempeflates ac proceU(UySocie'

T>emque Liber SextuJ,

Uorum Cofm£ ftj Damiam auj^kijs (quorum mtdis idem efl ^

anm celehitatem ^ qimn nemo yidit mc yifums efi

. 3z. eXVLtate, eXVLtate IVstI In DoMIno:

Luc. I. eXVLtaVIt spIrItVs MeVs In Deo saLVtarI.

%lui 1e sv imagincni J^^^g»

de, approbatione quibns initiis increinentisque in eam, quam omnes

admiramur, atTurrexeric molem. hoc rufccpci Operis conillium eft. Ita

astates: tumetiam , nc incurianoftracieco inoue aliquando6c in tenc-

bris, Yt fic, piimi fasculi ftamm fruftra requiiaiic,

adlpcdium datur , longe maximam habct admirationem. Deiis im-

brum,LayniLiiTii Borgiam,Mercunanum, ClaudiLiin, ccteiosque Fa-

CoUigimus, qua: toto

iam eil.non m parcem Ir-

quas vario item emblemate, vr noftmm nos opuSjdo^isque notis J£,-

miilocli trophxaMiltiadis, aut Inlio Cxfari confpeda Gadibus fta-

vniusopus Socictas eil:, non hominum labor: Dci opus celebramiis, fe

qiios Ueus tanti opens adiutorcs mohtoresque aliumplic, oratione

lumcn eil,qaod obfcuro degencies eiTe non paciturj horum focordia

tantoflagitioiior, quanto illorum vitaprarclaiior. Eam porio gloriose

flum lacnudcm, templum HcbrcTis ofimdi pcrEzechielem volebac olim

quando ad leligionem atqne iemulationem parentam. Quanco maio-

vtriurque feculi, quafi e propinquo concemplamur ? qnos noii ftimii-

&vltra, integra femper &firma perfeuerec

filij eorum propter illos

<-vfquem £ternum maneanti

PeYcnfi.m-^ 1"^ Vibis coiiditx natalem non quotannis folam infigniceie-*

Ubr.vnt volLierunr•, iiue ingenita principi populo pciennandi cma, incolumita-

Inde prxconis folennis vox ad fpeolacLila inuitantis, quas neque

fpcdairet quifqiiam, neque denno elTet rpcdamrus, Significans, inquit

noitrx precan eonuenic ab immoiTah Deo, auctore &mo-

deratore temporumj pcrcniiicatis omnis largitore? qui opeium iuoruin

tiim coiticcrato folcnni die in annos iingulos culcu rempi£crno,red&:

v^icriiis Ludi , qui dciiide Sxculares divili funt ,

PROLEGO^IENA DE ANNO S^CVLARI. 5

Pacri & Proferpinx facram: quxRcge Tullo Hoftilio, tempore belli

iij cxemplojquod lalutarem vniuerfopopulo fperaret, qiii tnbuspue-

ris fuerat ; iiue moiiitu potius carminum Sibyllinorum : in quibus , fi

morein hunc fandum habcrent, Populo Roi-nano ceita Imperij pro-