as

Iti
/y/u
 _

! AUTHORES
«•
D £ Upr » »

CRU CE.
V •
.«
v' '

1 "
V'
1 '•
.T, JimgTj/
/gWHffl

« Jjjfi
\ Tao!

i iel

V ilii
SIL jH
s
i D E CRUCE
jr-
LIBRI TRES
Ad facram profanamque hifto
riara utiles.

Uni cum Not i s ,

ac Pfp&
Editio ultima t ferto tajiMifait

LVGD. BATAV. 9
*

ApudPfiTRUM VAMDER A«
M D C XCV.
 . :

JVSTVS LIPSIVS
AD LECTOREM.
X* 4v v ; .i n \
& ^
‘
4 i \ *
, ,
* •• v ~ %%*
. »*?.; 1* >$. v

j *'•}'
?.i Yyi • A

r*
rri

!
-
H
/lutea atque alibi
das hoc nolis
a b es
fcripfimus

non funt nojlra $

Leflor

,
qua de Cruce
Jed germaruh
qua edita ( £T£-

Quid ergo > non iUa diflavimus A

Fortajfe. fedb imperitiam \ quafi
edendi iUo fine . Reverentior po/le-
/7/rf/a fum fif aliudfcio ejje Sche-
dia Opera ; nec fubitaria
,

hac nojlra dedicanda in Memoria

templo Quid y quod alii gravius
.

etiam peccant ? excipiunt aut

intercipiunt difla aut oratiunculas
nojlras , {*? j&i contumeliam mei
divulgant Aliter non accipio•
.

dEvumhoc ut multis deliflis fihu*

lam /Vtf petulantia
^
licentia &
laxat : &
quodavet procqcifftmus
v
-
* 3
 AD LiECTOREM.
quisque r
id etiam audet. Ego fa-
me) $g ferio teflor , audite qui in
Europa Nihil mevm est,
.

& VT ERIT,, Q^VO D NONDE

A y TOGJR. APH.O MEO, E % ME
-VOLENTE, SIT EXPRESSVM/
Quicumque aliter , mihi injuriam
facit , volis pernione ,
fucum. .

hac monenda publice ejfe i. Ecee in

lona opefque externas jus efl.non
vivo mihi folunt fed mortuo , ©
folatium fati efl volunt asjiltr a fa-
tum \ inijlis animi &
ingenii ve-
re Ionis non idem erit ? Reprimit a
Principes qui potefhs , figT vos
res qua poteflis : illi puniendo vos ,

fper nendo. Ego praeter teflari ni-

hil habeo , & hoc. etiam addo *

Si quid ufquam praeter religionem

moresqup veterum , non agnojco i
& tibi adhaereo Statu felix" Ec-
‘
"
-.v- clefia.
 AD LECTOREM.
clefia , cui totam do&rinam A-?. -

poftoli Petrus Paulus cuiii &

fanguinefuo profuderimt. Hac
ex animo /cripta ut in animum ,

demittas ,
te ,
per /pes tuas & per
quidquid Carum e(l r
Lettor rogo* .

'

*’ v

V* I * ' ^

;*:v
-..U)
u
1 3 ii H*

%».»• r *•*{*
9

wm1
A
»* *
•

6» • • • * .T Y-
 » ,

TYPOGR APH U»S

AD
L E C T O ?
.R E M.

EN
tibi Le&or benevole Illuftrifltmi

Viri JuZti Lipfii de Cruce libellum

in quo edendo ea cura ufi fumus, qua
uti vel diligenti vel diligentiflimus quis-
qiie poterac & menda nonnulla
: nam ,

quas occurrebant , & rerum fuflulimus,

fimul verborumque & au&orum cata- ,

logum adjecimus : - ac ne quid defiderari

^'nobis ulla ratione pollet , notas quas ad
calcem operis aut nullo aut obfcuro dif-
crimine fubje<5he erant paginarum &
numerorum titulis infignivimus , ut quo
quasque pertineant haud difficulter, &
uno quali intuitu perfpici po/Iit , ac jam
praster favorem tuum nihil defideretur

amplius quem fi adefle nobis perfpexe-

,

rimus , brevi Niquetus de Titulo Crucis >

& Curtius de Clavis Dominicis pari dili-

gentia & editionis nitore fubfequentur.
I

Vale. ,

-
JN- I
 +
-

D E X
i‘- r.v v?
t?
LBRjlR.IJlL.:.'
RICAT VNCV l l
r
a.
va*.
Materie*
**v_vi *- -

orau operta F*g-

Crucis nomen Polyfemon , H&cnojira Ga-
alus etiam dicla, item Infelix lignum
*
in* &
Jwjg, Sed & Crux non in ligno.
I llj-pjomina phrafefve ad hoc fupplicium : F;*
Configere , Cruciare* item Cruciari*
us, pro appendendo. 7y
ar
1V. Gr acorum verba ad Crucem e$» crucifixio* 'j
nem , Hefy chius &
Ovidius emendati, ifie
I etiam explicatus, i ©,

V» Divifio prima Crucium : deflecte vetu

JiiJfimd dittum , Affixione , Tertullianus per
occafionem correQus , atque Jfis eadem cum,
i
t' Cerere exiftimata, 16
n .

VI. Altera Simplicis Crucis flectes , lnfixio.

Seneca, Hefy chius, liato, Plinius, iUu -
!1
ai
VII. /» genere d e Cruce CompaEld tum de
1

:
t prima ejus flecie, Decujfatd.
Andreana ?
an hac fit&
a6
VII Commijfii Crux quid nobis fit ? exemplii;
\ftejttbujque ajjerta , vejiigio nofirs i.
i:

I X. Affirmata Crux Immijpt e/criptis maxi-

Patrum ipfi alii per alios ,
:

bus per nos etiam , explicatu

imagini* &
3
X. I» ^#4 Crucium formd Chriflus mortem
tulerit ? videri in ultimd , argumento £ P4«
tribus& pichuris, Rujfini non bona fides no-
tat*

';
1
 : — 6
:

?
; ; ca p i T v m. . A-:.'.#
at a in verbis Pauli citandis Jive explicandi
i
Ef* -I - i » :c 4?
X I» Apud, plera/que gentium Cruces fere ufi*
,
tatas. Apud Syros , huUos , JEgyptios ,
>- ,
lerfas, Afros ^ Gr&cos , maxime Romanos.
.
Jjjuando apud eos coeperit ? An apud Ger- &
manos ? 47
XII.
‘

Romanos vile fuijfe hoc fuppli

.
£/’#!»
,
plurimum fervorum, f^uas ob cau -*
-

~ fas ii ajfetti. . .
5**

X I I I. Etiam liberi quidam in crucem dati , ^

, fed viliores aut nocentiores : ut Lafroneg,
Sicarii , Falfarii , atque alibi
- Fures. 5 &
XIV. caujfafalso ajfignata in Cruce Chri|«-
. Jli f videri Innovationem Seditionem &
#• .

,Xv. Crux interdum libere &Jaxe vagata: in .

f
hofres ftrtfeditio os y in ChriflianosdrCf&rninas,
.
denique . /.o -v* t v,. 0*

^ LIBRI SECVNDL.V: i

'
pAP.I. TT Ranfitio ad ModHm figendis pra-
mijfum de atrocitate hujus fup-
Ut
'
* .
plicii ,
qtiod Summum & Extremum dictum* --V
^
—— pg- 6

m
t :
I r. Duplex figendi Modus , Vulgaris Rarus. &
hf'

i^vtt.-'
—
j» ;7/o Flagellatio ex morte lemper antei-
? ;
5*:
— :
j

III. Flagellorum &

virgarum difcrimen. Illa,.- \
,

•
magis vilia, &
magis acerba ejje , Jolere &
’ talis afr erari. 6*
Y*^’
IV. Solitos ad Columnam verberari i atque
alias per viam, De ipsa columna cuifacrum,
1
ll
•
Ter-
r <
•
.

{<"4
A **
*
-4
!>r- Jy
«5 i 1
^
'
I

*V

jf
V
w®

J»
.

waifrar/g#?.
I.
1

attos.
1 .
.

corbus annexum .
j ^

De duci os cum

fixione nudi In Crucem dati a»’

altam an in terra , a» alteram depofitam fi
id quAfitum £> utrumquefirmatum.
.,

VI II. ClaiAs figi [olit os , interdum funiBus

aMrinni.
IX.

X n.
;
•

|
.&%
quibus partibus clavi,
X. O/7/0 modus aifigendi. An ^
lignum
m Crucefiuppedaneum
yXI. De Titulo, quid is
criptus aut pr alatus.

languore
fi*
INDEX.
Crucem [nam tulijfe , aut totam

quo numero 9 i.
aliquid
I^j"

“
»

Potifixionem, quomodo mortui in Cruce f.

•, d«f fame»
j?A#A

?
^

vexatione, Stimulisetidr»

>

Latinis
&
^

Vitalitas
-,

r-^T
,

9+
quomodo aJJ-
'

aut ejus

quorun
k&
:

lOt
7T

70
6-

ISwr'

|ledam.
,10 5*
X III.
Vr
J^uoJdama-volucribus autferis etiam
vjyos laceratos , plerofique omties mor-
tuos. interdum lanceis interfettos. 106 &
XIV. Crurifragium a Cruce remotum. [uid •
-

'jffuerit
in quos receptum quomodoi 1 oq
, , &
X V. Corrumpi in Cruce pafifii [uflt , nefias
[epelire. 114 'Mm
NX V I. Cufiodia & miles ad Crucem , _>?g detra-
i heret. 1 1
* PLIBRI TERTII.
Ca p . I. T Ranfitio ad Rarumfigendi Modum»
Furca divifia
niosa ditta,
, & hic de Ignomi-
• pag. 118
II. De Furca Ramali , cafosfub ea ac mor-

.'frj-S'-'*:- •
[- *i 4 - I . 5 $ •..i*-:
•
tem» *
 1 1

INDEX CAPIT VM.

(

iitem

ongedtjjita. 124
IV. ^ua forma fure afuerit , obfcure traditum
'
%rt vet erumfcriptis»^ 1 »9 •
3
v V. Ex fententu erut&y&firiguU expli - '4

T . „ .... _ _
•
V 1 ; De nova Furca qud nojtrum VattbtHum
~
.
,

'''Tribonianum fubjlituijje pnjfim inLegumli -

~ M9
-V.

; V III, De Raro modo in Schemate , &

de ne Inversa fuftenfione'. 141
X. De obliqua fufpenjione , de varicante , &
Jnter^rodre JJaJJwnel
':
,
1
4f
| ftX. De Modo gui Tine diverfus. primum de bus
aut in (Truce uftuLati . 1.47'
—
'XI, inCruciolfcBT*
I I. De mortuorum tn Lruce fujpenjione. 5-4 1

tiit £flr«o //>«0 Crux fuerit i Item tn Alo «-

te plerumque defixam » ipjam Jtpe altiujcu? ‘

ZdfTW. ly 6
lv. Cr«* fublata, atque etiam Crurifragium g
fortafTe. G) nando id factum, quAptum. TOT .

. , A V. Honores quos Con\tantinuA urucivac:-

fhnrti ivit $<>»« g* vexillu impopta
*
.
> 1

-inferta. 1 °>*
'

JRj : XVI. Crux in militum armis \ tn imperaro -

•

- capite & manibus. pro & infijni* T6^ ».

V1 . Landr.tiuncuLa Crucis. / 3.

r' •* -*
1
‘
' '
' 4
»-
v> 3
 I

c
PrecatiuncuU. Materies
ordo oferis,

S
prius
Ggredior
Crvce
bere , fed
opem
tuam
auxilium-
que invocans qui eam
de
(cri-

confecrafti , & infame

illud lignum inftru-
mentum fecifti publi-
cat lalutis. T u Detis a
Deo genite, homo ex
A homi-
homine genite , homi-
nibus genite , da mihi
vera, da redta fcribere,
tibi in honorem, Cruci
in Iplendorem, nobis
in frudtum. Materies
& ordo mei operis ifte.

Quid Crux, & Cujujinodi

fuerit : Ubi , Quare, Quo-
modo, & Quatenus ufiir-
pata. Hcec omnia non
diftindte lolum,fed dif-
fuse dicam nec : difpli-
cebit accuratio illi , cui
falutare hoc hgnum
 Liber Primvs. 5

C a p. 1 1.

Cruci* nomen polyfemon , Hacno-

Jlra Cjabaha etiam ditta , item
hifelix lignum >& Infame, Sed
& Crux non in ligno*

rvx fignificatione du- Crux

plicijLaxi & Adftri&a. Illa’“'j'
eft, cum pro omni angore, tor- cruciati
mento ,
atque etiam interitu
fumunt. ut Comici paflim , qui
Abire jubent in malam Cru-
cem : ut Gracchus , qui dixit
( alio etiam genere ) Malo Cruce
'

ferire ut Plautus de homi- 1

ne merfo aquis , eAbjlrattum

in maximam malam Crucem, Sed
& Terentius a cruciando, Me-
retrices dixit Cruces : nec difli-

militer Plautus 1
, Aliqua maU
Crux femper ejl , qua aliquid pe-
tat, Paullo diverfius illud ejuP-
A 2 dem:
1 Mefisech. Prplog. * AuluJar.
 ,

4 De Crvce
dem : Qua te mala Crux agitat ? 1

quod adfine iftis, Qua larva,

aut quA intemperia At Ad-
ftrifta fignificatio eft hsec mea
& vulgo receptiflima , cum pe-
culiariter cruciatum & inter-
^"""itum notamus in ligno. Quid
ita? credo, quia eximius ille,

mors tarda & plane cum fen-

fu. Dixerunt &
alio nomine
g<tba- gabalum . Nonius 1 ex Varro-
Iw.
ne citat Nos barbari quod no-
:

centes in gabalum fuffigimus ho-

mines, vos non barbari noxios ab-
j Quse vox etiam in pri-
folvitis .
fcis Gloffis
, fed vocali media
mutante : gabulumi ex-
explicatque laxe.ut vides, & pro
quocumque tormento. Dixe-
inftiix runt aliter . Infelicem arborem ,
* tr
'
lignum, flipitem. In carmine hor-
rendo apud Livium 3
; Caput
obnubito , arbori infelici fujfrendi-
to .
1 Aulular. i Ia fabulum. } Lib, i.
 ,

Liber Primvs. 5
to, Dc Cruce accipi res docet
& Cicero ,
qui in ea pro Rabi-
rio palam fic interpretatur. &
Seneca 1 : Invenitur qui velit
gnHm *

adattus ad infelix illud lignum

trahere animam tot tormenta tra -
Buram. Minutius Felix 1 Deus :

ligneus , rogi fortafe vel infelicis

fttpitis fortio : id eft , Crucis.
Dixit & Infamem
J
Poeta 3
in- {»/*'»*>
Pes.
fi i1
certus.

Noxius infami diftriftusftlpite

membra ,
Sperat & afixdpojfe redire
Cruce.

Natae appellationes a judicio 8c

fenfu vulgi ,
quibus hoc fup-
plicium in horrore pariter &
vilitate. Itaque Apuleius (in meo .

quidem & prifco libro) Damna-

tam Crucem 4 dixit. * Damna-* Vui-

A 1 t£ , jLftV

> Epift. c. 1: z In Odayio. f Ia C<talc<*,-

Virg.
L 4 Lib. i. de Afin.
& -

-w.

1
1
6 De Crvce
Ut y inquit ,
jam crucis candida-
tus : bene, & pro hoc fenfu.
Etfi autem Crux proprie in li-
gno :tamen adnoto, fimilitu-
dine etiam ita didam fulpen-
fionem aut fixionem in alia pa-
ratura. puta in monte aut pe-
1
Cruces tra. Sic Tertulliano {\mt Cru-
in pe-
tra.
ces Caucafornm , alludenti ad
Promethea illic affixum : quem
ipfumLucianu& deferibit & ap-
pellat fccu^iylcc. Sic & Ma-
nilius 1 de Andromeda ,
quas
in fcopulo vinda & ceto expo-
lita :•

Et cruce virginea moritura puel-

la pegendtt.

1 Lib. i . adver. Mare. c. i ,

a Lib. v.
¥
i . . . ) r* -
’

; 7-
‘
V i V ^
...i

CA P.

V •
 : •

Liber Primvs. 7
Gap. III.

Nomina phrafes ve ad hoc fuppli

cium : Figere , Configere 3 Cru-
ciare. item Cruciarius pro ap-
,

pendendo. t
.

C rvc1
plicii
s haec nomina Tup-

quod per eam, ifta.

Cruci fiijjigere . ut Velleius de pi-
:

ratis, quos Ccefar, inquit, Cruci

fiujfixit. In cruce fuffgere. ut Hir-
tius 1
. Inba 7\{jimida* eos
, qut
loco amifio
fuga fe receperant , tn \

cruce omnes /affixit. Item Cruci

affigere , & Cruci figere , crebra
in libris. Illud minus. Figere Fi^re,-
& fine additione. Ter-
tullianus 1
fic utitur iTtceo-quod
figitur ( Chriftus : ) in hoc enim
venerat. Quod idem Confige -
re Paulinus > Nolanus Epileo-
pus dixit
A 4 udgno-
1 De bello Africo. * De patientia, cap. 1 1 i»

3 Natali ix. Jrelic.

 : : .

8 De Crvce
cAgnofiant trepidi , qtter/t con-
fixere rebelles:

de Chrifto ad judicium ventu-

ro. Etfi Tertullianus » paullo
aliter, veterem hominem confixum
ejfe Chriflo dicit :
quod vulgo,
anu crucifixum . Suo etiam &
erucU- proprio verbo appellarunt, Cru-
— ckre * . Aufonius
— Cruciaverat illic

Sfreta olim , memorem V'me-

rify ‘Proferfina Adonim
Hegefippus 3 : Cafiebantur innu-
meri quingenti fer me ad
( Judaei, )
diem cruciabantur, quod efl: in
crucem agebantur : atque Jofe-
phus * in ifta ipsa re dixerat,
anscw&%. Paulinus 5

„„ . — Cruciata in carne co -
rufium
cAgnofiant trefidi.
GloflV

DeRefur. carn.cap.xLVii. 1 In Cupidine

1
'crucif. 3 Lib.v. cap. xvm. 4 Lib. yi. Excid.
cap. xi l* 5 Natal. ix. Fel.
 .

Liber Primvs. y
i Gloflie veteres : Cruciat, crucifi-
cat , Nota ibidem & Cru~
ciflcat ,
quod id iifdem gloflis
alibi : Crucificatw y
A Crucio flve & Cruce ipsa Cru- c™
darius di<5his is qui
1
in cruce , vel c aritu *
A V
. T * A ~
qui ea dignus. In ipsa, ut Petro-
1
nius : Cruciarii unius parentes ut
viderunt noBu laxatam cuft odiam,
detraxere pendentem. Et in De-
clamationibus Calpurnii Flac-
ci 2 infcriptio : T adagogus cru*
darius : & : ‘Ptregrims crucia -
rius,de his qui appenfi jam in
cruce.At qui ea dignis per con-
vicium aut minas quoque fic
nominati. Ifidorus : Cruciarius, Cru-
eoquod fit cruce di anus, Apu- Urim ‘,

i lcius J : Nec tantillum cruciarius

f ille deterritus • Ammianus 4 :

Longum eji
,
qua cruciarius ille \

conflavit,-

i Tn Satyr. r Declamat, xvir. & xxis»

) 3 Lib x. 4 Lib. xin.
 G a p* I V,-

GrACorum verba ad Crucem &

crucifixionem • Hcjychius &
Ovidius emendati 3 ifte etiam

explicatus,

j&^rTSta Latinis : Graecis duo

'Zrcw^s
i*»* •
1 fere Crucis nomina ,

& zk»*<4. Illud frequentius:,

quod tamen proprie non nili

lingularem
ftipitem fignat &
Y„<ie ereftum.
Latine dixeris ‘Talum
Vix fd‘ five Fallam. Euftathius 1 : sw-
& € .; m &**&&* **
rr *P* to7s p* ivtfoSr
»
yfpovrui j
•XH^bt, to t<; dJ O ijurfyt

Vkomxh xiyofy Staturifiunt ligna

•'*
retia & praacuta :
quA & S ava-
t

ra dicuntur ab iis qui miniis inge-

nue loquuntur . fata vox , vel
quod ad. aerem fient , *vel quod in
latum. Hi ipfi & Scolopes dicun-
tur.

in 11 » 0 ’
 Liber Primvs. ii
titv» Quod ait, «s iug©* yel in la-
tum ^ de pluribus jundis verum
eft ,
ut folet in caftrorum vallo.
Neque immuto ; etfi ex He-
fychio, paullo aliter derivante,
poflim. Illefic: SrcW£o), oi zx\u-
iriTrnyorts crno^ovif , H&A
ircctlot rx. Wvra |vA<s. uno rx Woivctf
fccu^ot } « vx, ra «j t»» ccj&v <V«c3£ f
Stauri 3 dejixi ftifitesfunt , valli ±
& omnia ligna rettaflantia : ab eo
quodflent Stauri 9 vel quod ad au-
ram confiflant. Allufiflfe ad po-
ftremum hoc etymon Pruden- luc u$
tius
1
videatur: J le°fA
v*
Crux iflum tollat in no!

durat ,

Viventefq', oculos offerat alitifcus.

H xc Grammatici, fed Lucianus
ingeniose & pro argumento,-
in Judicio vocalium , derivat a
Tau littera , quae figura crucem
refert. Ait «ararar» (tSt Kv)y&j
AC
• JI<&< Hymn. iv.
 :

u De C r v c e
gzf Trtru^S riii xwMai
fareotwpictv vvunMen 4^ : etiam ,
inJJrumentofeflimo (cruci) /*jj£-
mum nomen venijfe, Atque hoc in
fine etiam dialogi iterat. Jam
«x4 SxoAe^ proprie ,
vallum, fudem-
^ Hld que fignificat acutam. Hefy-
0 %itt 0 6 x:
chius I : {

Scolopes y acuta ligna, retta, Ho-

merus a
S KohoTnsfi w «t?rp
0 ’|£*«. t?c6<r(K
Ibi Euftathius : 2*o*o;r«$, «g&« i®-

(c
Q^xxXctw, i(p 'ovg
rtiewfl-
it jegtfcct&efli f, utircu>ca!fi%

iiiyJb: Scolopes re&a ligna

&^cuU y qua & Stauros voca- *

lant: in quibus appenji, cruciant

vallo fgi dicebantur. Et bene,
quod duo verba fuggerit
illa

quibus ipfam crucifixionem fi-

gnabant, a 'imus- &
huritfin Ita enim plerumque
com^
« Iliad, (a . yerb.
 :

Liber Primvs. ij
compofite, ad elationem fcilicet
fixionemque in alto notandam
ctfi alias etiam fimpliciter, zr<w/-
gar & XtyMirl^eir, Sunt & alia
duo verba , quibus vulgo valde
ufi, IIjaff-ijAs» &: K^gfcS» five
xggftSir. quorum illud clavatio-
nem ipfam in ligno proprie no- .

tat , hoc fufpenfionem. In illo ,

fcriptoris aliquis error videtur
apud Hefychium ; n porfauTui , Btfr
% / r 'i chias
mirant, atque ego relcribam , c *rrc-
*»«•#«$») . In ifto, tepe interpre- <!7w *

tum , qui ad fufpenfionem vul-

gariam &
in laqueo aptant. Ita
quod Arrianus 1
narrat de Mu-
ncano:
xitivl ci 7$ Avis yjj : aliter verfum
legi , cum fic debuerit : Hunc
.Alexander crucifigi in fud regione
jubet . Curtius latis prasit, qui
fcribit m crucem fib/atum. Ita
quod Diodorus Siculus 1 in
A 7 ejuf-
 i4 De Crvce
ejufdem Alexandri rebus
deT y-
10 capta: TksJ »i*s
Mitet? 'dem
Curtius rcfte : ®«o w/V/m
trua-

> L hu affixa , fer

ingens litaris J}*-

Itum pependerunt*- Et
cxernpla

plufcula. Tale apud Latinos

Cru-
ipfutn Suflendere, <\uo& ad
Sttlbm.
-7 cem referendum moneo juvcn-

JHnnc poftqnam diro fujfenfunt

robore vidit .

r initim fecit

jiT Aliquis, quid ergo meruit • iitfu-

fpendatur. InOvidio> :

More vel interea* capti fufien-

,

Ovidius fiiS <l/4ch&l 3

^
' Quibus yerfibus vera hiftoria &
fenfus d Polybio 4 reddatur ifte.
per fraudem
Antiochus rex
Acharum

>
 ,

LiBF* Primvs*
Achaeum ex arce Sardium de-
duxit, &
per infidias cepit. x
, addit

ew/ r tccheclirapi, $ '3

Totyrae t«» *e-

ffiXb tinU/d*!** «d*»

T*
,JWU
e*#* , £/ efi ,
primo admu-
tilare illum miferum & extremas
partes fuccidere ,
deinde capte ejus
-
refetto & in afininum culleum con
i*>#0 ,
reliquum corpus crucifigere .
Haec res : {perne aliorum inanes
logos. Sed & mecum lege , fle
te
aut 4 4 flW.
pependit aqua : non trife
refice quod
vulgatur. Vult enim,
eum non in ipsa aurifera aqua *
id eftPattolo, fufpenfum : qui
potuit ? fed juxta eam, atque
illa

quali arbitra &

infpe&ante.

pa&olus autem haud longe Sar*- ^

des, ubi haec gefta..

Cap»-
 i6 De C r v c e

C a p. V.
TDivifio prima Crucium : & dc
ftecie vetufiijfimd dittum, Ajfi- *
xtone, Tertullianus per occafio-
nem correltus , atque eadem Ifis
cum Cerere exijhmata ,

V Erba non ultra me tenent i

rem ordiamur , cui illa-
ftranda? duplex genus Crucium f
Slmp{<-x Sc Comptum, **
>

illud voco j cum in uno

fimplici-
que ligno fit affixio , aut infixio*
Qux crux meo j udicio
, 3 prima
fuit, &in aliam fpeciem a rudi --

hac ventum. Sed ea quoque

duplex a ut tetigi altera ad: 7
fixionem , altera ad Infixionem •
aIiasac* arborem five fti-
pitem alligabant figebantve ho-
minem , ut in Cupidine Crucia
Jixo Aufonii quem fic defcri-
bxt;

Eli-
 , -

Eligitur mafto myrtus notijft

M4 luCOy
Invidiofa ‘Deum poenis. Cru-
ciaverat illic,
Spreta olimjme morem Vmeris ,
c
Proferpma Adomm .
Hujus in excello fujjtenfumjh -
zs4morem>
‘DevinEhim pojl terga manus y
fhbjlriftaque plantis
Vincula mxrenterdy nullo mo-
deramine pxn<e
Adfigunt

Verba omnia nota : videbis &

in arboris fbipite appenfum , nec
manibus expanfis , fed a tergo
devin&is ,
denique nec clavis
fed funibus fubltrichim : nili

forte in pedibus. Simile in Ter-

tulliano/, de Tiberio :
quiSa-
i» Ario- turniJacerdotes, ut inquit, m eif-
dem arboribus templi fui, obum
bra-
e '

. f ,

* Apolo». cap.vm.
 Ltber Primvs. rp
bratrpcibus J<Celerum s votivis Crn -
cibus expofuit» In Martyrolo-
gio 1
, de Paphnutio : Tpfe palma
arbori affigitur , ceteri autem ferro
necantur. Nec ambigimus arbo-
res plerumque huic reifervifle,
prsefertim in grandi numero
cruciandorum, (i ve recifas levi-
ter 8c ad Crucem aptatas, five
etiam comantes. Sed & in
ftipite fimplici idem fuit. Ex
Tertulliano 1
: Quanto diftin-sivei»
guitur a Crucis fiipite Pallas
'*'
tica , vel Ceres Farrea 3 qua fine*

cjfigie, rudi palo & informi ligno

proflant ? Nam rudem eccc pa-
lum componit & aflimilat cum i.

Gruce. Sed in ejus verbis men-

da de Cerere Farrea. Cur enim Tertui-
lic appellet ? an quia far inve-^ w<#
nent ? efto. atqui non omnis Zw.
Ceres fic effi&a, fed certa ali-
qua , & in loco quem voluit
ex-
* xxiv. Septcmbr. * Apolog.cap.xvi.’

i: _ - i, ^ t

I
 Liber Primvs. 21
expreflum : ficut de Pallade,
quae Athenis. Legendum ar- Ceret

bitror , Far ut five ‘Pharia : quafi

dixeritCererem , quae in Mgy- ''fsh.
pto. Et intelligi credam
dem : quae nomine divertit a
Cerere , numine communicat.
Ita Herodotus 'j , 1'W*
: A#f*»i7>j$
1
In Apuleio de fe Ifis:
, ipfa •

Aie primigenii Phryges Pejfi- r

nuntiam matrem nommant , me

Eleufinii vetnftam deam Cererem .
Eufebius de Praeparatione * :

<f>xri rotiuv Aiyvirltot T OV/^o

eivtu t* AiotvtroVj ri» 3 tJv
: esiiunt lALgyptii Ofirim

efie Bacchum , JJUem vero Cere *

.rm».
1 Lib. xi. dc Afin.'* * Lib. n. cap. b

\
 , ,-

22 D£ C R V C E

C A P. V I.
Cditer* Simplicis Crucis fiecies 9

Jnfixio . Seneca , Hefychius

‘Plato, Plinius, illuflrati

infixi,
A Tque

eadem Infixio.
haec fuit in Simplici
Cruce Affixio
qualis ?
: eft & in
cum
V* nudum hominem erefto acutoque

Impa - flifiti infigebant ea forma & fa-

Uu *' cie quam exempla haec doce-

bunt. Seneca
1
: Video illic Cru-
ces nec unius generis , fed aliter ab
aliis fabricatas • cs4lii c apit e coti—

verfo in terram fufiendere, alnper

obfeoena Jlipitem egerunt . Duo in
iis verbis obferves > & Cru-
ces varias fuilTg > quod nunc
diducimus : &
inter eas ,
In
fixionem. Quam magis etiam
aperit idem Seneca * : Cogita
hoc loco carcerem & Cruces, &
ada -

i Confolat. ad Mart.-c.xx*
«»•

r
 24 De C r v c e.
adattum fer medium hominem,
qui fer os emergit , ftifitem . Vi-
aen’ clare medium hominem
fciflum & transfofTum ? At-
que imagine etiam illuftrat
id
2imxo- Hefychius : Zxiboipi*, di Wluw
4*v ea
toy> xxXxibi rus wxvfyStfat xnt~
diffa.
xoXowi^ ov 9 o\ uroflti %v*or did pxtfvg
rS vc8]v , w$etzr ig rtsg ovrxjte~
jri#S }% 6 og ivi o£iXi<rxa/i ; Slidifi-
xionem dixeris., quafi j4jfationem9
Nam antiquitus maleficos*fndi in~
figebant , acuto ligno fenetrantes

ftnnam &
dorfum , ficuti ajfos in
verubus fifces • Vbi amplius di-
fco^proprie hoc efle Exibit ; Sc
XjyXom^ei» ubi legitur, plerum-
que referendum ad hanc for-
mam. Ifta Crux nefcio an
Maecenati etiam deferipta cu- :

11 ai i jus verfus apitfl Senecam jam 1

Ihx,
olim fic legimus;
1 Epift. ci.

Hanc
 Liber Primvs. 25
Hanc mihi , vel acuta
Si fedeam Cruce, fufhne,
V ita dum fuperej bene e
fi.

Vult mifer & adfufpirat vivere^

etiam inter tormenta , & in ifta
"
maxime cruciante Cruce, quam
fignanter dixit Acutam Sed ait .

etiam Sedere : bene. Nam ille

profe&o habitus hominis ab in-

fero in fuperum fic transfixi.
Hoc ipfum genus
didhim Graecis , quafi diffindere
& difiecare. Hefychius : a 'vxrr.iv-
2vhiViO% , UVCiTt&oXo-ZTi &wxi. Plato
1
eo verbo ufus:
TTCtflx H&KX 7TBl6ay\ci)lo6- tont ’
i)

: Flagellabitur 3 dtfior -
quebitur, denique omnia mala pafius
1
Cruce diffindetur, Plinii etiam
verba huc referam narrantis , Po-
lybium cum Scipione in Africa^
leones homicidas crucifixos vi-
difie 9 quia ceteri metu poenafimilis
B abfier-

* 11. DcRepub. ^ Lib.vm.cap.xvr

 -

z6 De Crvce
abferrerentur eadem noxa. Quis 1

enim credat operofam & compo-

fltam crucifixionem illam fuiffe ?

non ego : & accipiam de hac

prompta & fortuita in ftipite infi-
xione, five etiam affixione.
'
. i ( '

Cap, VII,
In genere de Cruce Compatid : tum
de prima ejm ftecie, ‘Decujiatd.
& an hac Jit jindreana ?

AT
gno .
'
Compatia Crux
manu fati a } idque
eft ,
qua?
e duplici li-

Ita feptuaginta Interpretes

PtoIemseani,libro Iofux qua vul-
go eft., lignum , & Chaldaeo para-
phrafte Crux , ipfi verterunt
,

* Li * bene fane, ad hanc

:

formam. Hsec eft plena vera &

tiHM. Crux, in qua brachia etiam expli-
Tatibu. cantur, atque ideo Patibulum non
JSi femel di<fta. Hujus fpecies tri-
'propni* plex , ut diftin&e imo curiose
'
sdifleram, & femel tollam dubi-
tatio-
 £

Liber Primvs. ij
tationes aut lites. Eft Decufiata, Crux
eft CommiJJa, eft Immijfa. Illa pri-

ma mihi dicitur , in qua duo ligna

diretta & aquabilta , inter fe obli-
quantur. Decuflare hoc enim Ro-
mani dixerunt. Hieronymus : 1

Dectijfare , eft per medium fecare ,

veluti fidua regula concurrant ad
Jfeciem littera X
qua figura eft
Crucis* Nec miniis clare Ifido-
rus 1 : X littera / <£* m
figura Cru-
cem , & in numero decem demon
firat. Obfcuriiis paullo alii Patres
& Do&ores noftri , ut Iuftinus
Martyr *
;
qui illud Platonis in
Timseo, uvTotturnS 7rxf]i

m univerfo adfe- ^
Iu mlu •

Decujfavit eum : explica-

veranterad Chriftum & Crucem'"*

noftram retulit , quo nift hoc
afpe&u ? Iam cum tranfverfis (

obliquatifque manibus benedi-

ctionem Iacobi eodem aptant:
quid nili haec forma in oculis ?
* B i Da-
In Hiarem, cap. xjtxi. •* Ub. i. Orig.c. lij^
3 Adycrf. Triph.
 f

i8 De Crvce
** Damafcenus s 1
a&tfKw>Av«t
ro ei/cgov £ pciZlov , tctig

%£<ri t 85 ii* I Wij<p tvhoyviffoK , t*g\ rt

tnifieio* r2 5<#pf ra^ifctlx, j

adorans extremum virga , 4 /-

ternantil us manibus liberos lofeph
benedicens , f/ww [ignum hoc Cru-K
cis defcribit manifejHjfimb, Quid
iftae cwni&otyp iv«j et{i non
ambiguum' * tamen audiamus
Ccdrenum commode explican-
tem. 1 (idem cum Iacobo)
Tei; %et(yti upliZuvyTh pt» tTrl

T« ViOtUgif, STgSr-
/Bvlt^a tkv kiQkXkv riSiis : Jfrdel ma-
nus permutans , dextram qui-
dem in junioris , fmiflram vero
tn femoris caput imponens . Et
Tertullianum » in ifla ipsa re:
Impofitis & intermutatis manibus
benedixit , & quidem tranfver- ita

Jim obliquatis inter fe , ut ChriflutH

deformantes 9 jam tunc portenderent

t\b- iv. de Oftlj, cap. Xfi. * Dc

 30 De Crvce
benedictionem m Chrijhim futuram.
Quomodo Chrijhim deformarunt
manus ? imo Crucem : & fic
illae

mihi libido aliquando legere fed :

refraeno , &
accipio Chriftum
(rux crucifixum. Haec illa cfl: quam
drTan*. Andreanam hodie dicimus , vali^
di &
fatis veteri fama divum

iftum in ea cruciatum. Anne

me ut ambigam Mar-
vera ? facit
Romanum in quo
tyrologium :

* Vti &hoc faltem * legas,;/? Cruce fujjen-

dia & magis Hippolytus *

,
qui
m* fcribit Crucifixum Patris in A-
*
chaid , ad arborem oliva re Cium.
Quid magis contra famam ? At- •

que Simplicem no-

haec fixio ad
ftram potius abeat , longe a De-
culfata.

K '
i In Commeat. Graeco.
 , ,

Commijfa Crux quid nohifJit? exem-

plis tejhbusque ajferta, tum etiam
vejtigio nojlra lingua.

T Am CommiJiam Crucem. ap-^ow .

, cum liano ere flo brevius
JL Lpello
, r « \ ^
y Crux,
. .

alterum Juperne C'T de ipjo capite

committitur % Jic ut nihil exflet, ea
forma examuflim eft in T littera,
quam uno ore omnes cum Cruce
componunt. Lucianus ubi Tau
accufatur : T«S rara <ru(.itc\i <p»n
7&s Tvgxvvas ct koXuSkitxi reti <c (U(t>iret -

(thiSi flCUTa TO TXtlTflOt ,

ixilTCt %V(AltTt

rtiifTa) TiKivivctvTcts ,
«yflgazras
uutTKohcTui^eir lar’ uvrct N ; HujUS
enim corporis jilum tyrannos ajunt

fecutos , ejufque jjecicm imitatos

Jimili deinde figura ligna fabricajfe,
& homines in iisjixijje. Palam eft:

Crucem intelligi. Tertullia-

nus 1
: Ipfa enim littera Gr acorum
B 4 Tau,
1
1 1 1 advcr. Marcion.
 32 De Crvce
Tau , noflra Autem T ,J]?ecies Cru-
. cis. Ifidorus Tau litterajfeciem
1
:

Crucis denionjlrat. Hieronymus 1 :

Hebraorum litteris 3 qui-

<Ls4nticfnis

bus nfque hodie Samant a utun-

tur , extrema Tau Crucis habet
Jimihtttdinem . Paulinus Nola-
nus J : Chrijhts non multitudine nec
virtute legionum , fed jam tunc m
faeramento Crucis y cujus Jigura
fer litteram Graeam Tau numero
trecentorum exprimitur , adverfa-
rios Principes debellavit. Ad**
ftruunt etiam pi<5fcura? ,
& no-
ftra lingua. In illis quidem , paf-
%s4nto-
fim D. Antonii
hodie videas
ntana
Crux,
monachi pcnulas
vetuftiflimi &
manui affui aut imponi hanc
crucem. An quia Aigyptius il-
le vir, quibus jam olim notum,

& inter facra hoc lignum ? Cer-

te in obelifeis ,
qui inde Ro-
mam ve&i , fculptum fic vidi-
mus
1 De vocat. <»cnt. z In Ezcch. cjp. ix, 3 Epift.
ad Seu.
 Li&er Primvs. 33
mus <&. 5 cum anulo tamen
vel LT anfula fu perne* ncc fa* f r ' M
**
tis lolide icio ad quam rem aut'*«
ufum. Sed de praecipua ipsa no-
, dignum aliquid nota Eccle-

fiafticae noftrae hiftoriae ' prodi-**

derunt. Ruffinus 1
; Signum hoe
dominica Crucis y inter illas quas
dicunt U&viKHf id efl Sacerdotales
litteras ,
habere ny£gyptii dicuntur
>
velut mum ex iis qua apudillosfunt
litterarum elementis . Cujus littera

feu vocabuli hanc afarunt *JZe inter ~

pretationem ,vita ventvra.
Sozomenus 1 4>*ri Ve % rctS xu&M*. Sijnifi.
(>lS(&tVlS 7XTX ( T» Sggc TtVttf ca ttf,

TUI iiQOyhltpiKO!* ftetfyiXTKm

fuv «-fitvg» a)ue*v ifc<pigt7$ eyy. t%tc-

yiypfvifi rois hi&ets urxtpccu^tctf. ?r«p

isrifripovvi Ve tx roteefo itftlwivS&o-cu/

o-Kfixveij rxurlu/ r'nv ygpQnv, £utii iargg<*

%o fihlu/. zsd/unt templo iflo (Sara-

pidis) diruto &
disjeflo y quafdam
ex iis y quas vocant Hieroglyphicas
B 5 notas y
» Lib. xi, cajzxxix. a Lib. ni. £ccl, Hiitf
 34
DeCrvce
notas , fmilesfgno Crucis infcriptas
lapidibus apparuifie, Ab iis autem,
quidofti hac talia ,
explicatam eam
notam , fignificare vitam ventu-
ram, In Suida etiam hiftoriola
haec breviter : E’*‘ 0 «oW<WS
E‘*>|-
yelw Pxntim
ukui h$5», ive&nwwr* 'ZxqLvii®*
itu it $ey*v<p<x<* yz*pi*ctrcCiHVZ* t%ci-

rx t« sr*s. ^xeru^i oi \\ E‘«v>jy*»

ffltrixiirxirts > tyotrxi trnpxliHf T
yii X7-
rxvfit irxgx ro7s n^oy^u^ixx
xvn y^xppxxx twitycpiw,
Theodofa magno regnant e } cum fa-
na Gentilium diruerentur , inventa
funtin Serapidis templo Hieroqdj-
phica littera , habentes Crucis for~
mas quas videntes iigentilium qui
,

Chriflo jam additti erant 3

ajebant

Jignificare Crucem apud peritos

'
Hier oqlyphic arum notarum Vitam
venturam . Atcjui & a lingua ar-
gumentum petii, fed noftra. Nos
inquam Belgas hodie ,
bacillos

in hanc formam 9 quos aegrorum

bra-
 Liber Primvs. 35
brachiis fuftentaculum fubjici-
mus , vocamus ipsa Latina voce
Crucias.

C a p. IX.
jfjfmatA Crux finmijfa e [criptis
maxime V atrum : ipfi alii per
alios y & imaginibus per nos
etiam, explicatu

D Enique /mmijfa crux

ciim ligno er efto tranfverfum ^
alterum injungitur atque immitti-
eft y Tmmif-
Vud?i

tur3 [edfic ut ipfum fecet. Ita emi-

nentia hic femper aliqua & capi-
tellum , aliter quam in Com-
mifsa. Etiam anguli hic five fines
quaterni , illic terni. Quis de ifta
ambiget ? Ingerunt eam oculis v

Pi&uras pariter &

Scripturae pri-
fcae. Sed illas omitto aut dif-
fero : hae variae & obviae funt,
atque ex iis eligam non col-
ligam , noftro more. Iuftinus
fignanter in primis deformat
B 6 adver-

«V
 , :

3^ DeCrvce
adverfus Tryphonem. Explicat
vetus illud vaticinium de Uni-
corni ,
& ad Crucem fic aptat
7«. Moroxeg&los fi nigc/t rea 5 5T£«-

t%ai mus uznhi§

^n}eiluj ?
e< ftij rovri&V as To» Z&u/go»
3«x»u<r<F. e» sn ra |wA«i»
5 \<n rl Murctrai (*{%&• Us Ki£US
(tt vai ,
oretv r) |oA«v

tftft txxrigaSsf ais xt^rx -rtS ivi xt^xn

vrct(>i?tvy[atvci ra xx^x Quit») , t*
d» ra> pica 7njy»u^/o» ui xi^xs atvra

tui , u iwc^tucf ei rxogii-

f*ivai ; Vnicornis enim cornua alteri
rei aut figura haud quifiiam
fi-
milia dixerit aut ofienderit quam
,

ilhqua 'Crucem refert. Tfeftum

enim unum efi lignum a quo efifu-
prema pars in cornu fullata , cum
ait emm lignum aptatum efi : & u~
trimque tamquam cornua illi uni cor-
inuconjunVta , extrema apparent : &
illud m medio defixum , & ipfum
tamquam cornu eminet , in quo re-
quiefiunt & innituntur crucifixi.
 h»bBh
v
==^ ^ >^jK^ f^S
1
 -:,

‘38 De C r v c e
Obfcuriufcula alibi verba , fed
hac parte liquidifiima, quod emi-
nens unum cornu facit a vertice
crucis, Iam alii Patrum , varia
imagine , non fine lafcivia qua-
dam ingeniorum & ftili eam de-
feribunt & notificant. Ut Hie-
Jib ronymus * : Ipfa Jfrccies Crucis,
mfifama quadrula, mundi ?
eslves quando volant ad athera,
formam Crucis afumunt• Homo
natans fer aquas ,
vel orans 3 formJl
Tertui- Crucis vijitur . Ut Tertullianus *
Uano. yiftoriM adoratis 9 cum in Trof&is
Cruces inteflina Jint tropaorum
v Omnes illi imaginum fuggejlus in

fignis t
monilia crucium funt . Sipa-
ra illa vexillorum & cantabrorum
ftoU cruciumfunt . Laudo diligen-
tiam , noluijlis incultas Cruces con-
juinu- fecrare. Ut Minutius Felix 3
:

19
\
' Cruces nec colimus , nec optamus •
'Vis plane , qui ligneos Deos confe
cratis,

1 In Mare. cap. xi* 1 Apolog. cap. xyi. 3 In

Dialog. Owlavio.
 .

Liber Primvs. jp
cratit, cruces lignea* ut deorum ve -
,

Sirorum partes forfitan adoratis,

,
nam & fignaipfit y & cantabra, &
vexilla caftrorum quid aliud quam
inaurata Cruces funt & ornata f
Trophaa veftra viftricia non tan-
tum fimplicis Crucis faciem, verum
& affixi homini* imitantur . Si-
gnum /ane Crucis naturaliter vifi-
mu*m navi , cum velis tumentibus
vehitur3 cum expanfis palmulis labi-*
tur : & cum erigiturjugum y Crucis
Jignum eft : & chm homoporrettis
manibus Deum pura mente venera-
tur. Ita Jigno Crucis aut ratio na-
turalis innititur , aut veftra religio
formatur • Ut Maximus Tau-jw
rinenfo 1
: Grande
eft Crucis fa- mo

cr amentum &
fi intelhgamus ,
, y

per hocfignum mundus ipfeJalvatur

Nam cum a nautis
fiinditur marey
prius arbor erigitur , velum difien-

Domini faftd aqua-

ditur y ut Cruce
rum fluenta rumpantur. Sed &
bonm
* Dc Cruce Dorn, J&oml. 11.
 4© DeCrvge
bonus Agricola 3 cum forat terrafo-
lum vertere s non nife fer fignum
Crucis idfacere conatur . ‘Dum emm
aratro dentale[abjicit % afficit (. lege
affigit) aur e sfjHvam infer tt} figuram
Crucis imitatur. Colum quoque
iffnm hujus figni figura diffiofitum
e ft. Nam chmquatuor fartibus di-
flinguitur,Oriente3 Occidente 3 Aie-
ridiano , ac Seftentrione quatuor
,

quafi Crucis angulis continetur,

Jfftus etiam incefus hominis , cum

manus levaverit 3 Crucem fingit,
atque ideo elevatis manibus orare
frocifimur , ut iffi quoque mem-
brorum geflu faffionem Domini fa-
teamur. Et diffufiflime omnium
Jurum Juftinus 1 : Keilxveiirdli jrelijct
ihfiino.
^ ^ ^ r 5 %vf*<cl(&> r«T V
(Srccogit) liotxHTfy ,
nugiunto* *%***
ioitfmt. QccJietova fch » r*/*H7Wf 3

*V l*VI TUTO ro^OTTCUOt jOKCCXHTtq WiOfy

cv ry r/it iraof finiri, yj j Girx eegSrUi

*ino ivlS.^KUTreufeif 'm # noivu

*«1 j

1
,
Apolog. ?i.
 i

Liber Primvs. 41
raj } fixvxura^oi opciett) « *r

1 o %H(Aoc tSt 0 t%l{]uri(>y#XHa>p. To$

xt^^ds-etop %vfix vi uXht* T othoyup

het<pif><{, 5 ) tiS ofSJp n avetf, tx]x-

't%eip 3 £ ep TtS ar&rdxa) xto tS
y rt, 7 si{*ipot r Xty o(3pap (4 v%mth-
Z? <P^«V, Ol 5% 71 UPOtWPOVltrt 7u f^a»,

KB<1 *)&o Ihkpwip »i 70 %'iipet r5

2tcU>£X. tytf 7C6 TTUf UfltPj rvpfioXx 7KP
Tfly %qpX7(&> TifTS * *
disTetfiiP ciijhef.

rtexxlup , }idpxi r« oft»-

oot -jpap vu¥7X'/t 5 yfpotT Uf , £ i&f
^vpdpius 7& rnftHx h riron lnKrjprtf,
et fit) io5v7if 7V70 ir^dri T«. tyq 7Up
orxp vp7v 'bjn6*xQcoi7UP A 'v70K^f>70^xy
7Xf eiKGPXS \w) 7&7U)7U ftjfCXTt XPX7tm

$2T8 f
t&j fybf 2fX ffXppXVVP t7TOPOftX-

& Ti -
Confiderate omnia qua in mun-
do fiunt , an fine figno hoe Crucis
gubernentur aut
, pojfiint f rabere
Jiti tifium . Mare enim non ficindi -
tur nfi trofanm iflud y quod malus
y

3 falvum in navi mane at.

appellatur
Terra non aratur fine eo. Fofio-
res vero opus non abfiolvunt neque
,
4* De C v c e,
alii item operarii Mechanici , m/iper
injktmenta qua formam hanc refe-
rant. es4t humana figura non alia
re belluis differt quam quod ,
,
&
refla fit> & manuum extenfionem
habeat , & in facie a fronte protcn-
Jum nafum ,
per quem & refinratio
animalibus efl y neque aliud demon -
ffrat quamfignum hoc Crucis . Sed
& apud vos nota hu)us figni poten-
tiam declarant : * cum alia qua-
dam , tum tropaa , ob qua progrefius
& expeditiones ubique vobis fiunt
imperii& potentia figna tn iflis
pr af'erentes 9 etfi ignorantes hoc fa-
citis. Et Imperatorum qui apud vos
mortui funt imagines in hac figura
ponitis , & E) eos per litteras appel-
latis . Quae plufcula pofui 3 quia
me quoque inter exferibendum
dele&arunt inventiunculae iftas
Patrum. Spero & te , fi plene in-
telliges : atque adminiculum , fi-

guras iftas, habe.

Cap.
 Liber Primvs. 43

C A P. X.
In qua Cruciumforma, Chrifius mor-
tem tulerit : videri in ultima,

argumentg e Patribus &

fittur is,
Rujfini non bona fides notata in
verbis Patiit citandis ve expli-
fi
candis.

H Abes omnes Crucium fpe-

cies. In qua earum ille
mortuus , qui morte fua nobis
vita ? Ne quaerendum quidem
cenfcam , nifi dubitafle difpu- &
tafle viderem viros graves fa- &
crorum peritos , ego arbitror &
pronuncio, in hacpoftrcma, in Crux
illa inquam quar quatuor finibus
,

univenum orbem complexa

non fine myfterio, quod toti orbi
mortuus , Salvator nofter pepen- rte >

dit. Tangit hoc& docet Sedu-

1
lius :

1 Lib. ni.

V.
Nive
 - ,

44
DeCrvce
Ncve quis ignoret fteciem Cruci*

ejfe colendam
Qua Dominum portavit ovant ,
* Sive, ratione * potenti ,

patenti. Quatuor mdc plagas quadrati

colligit orbi*.

Splendidus auttoris de vertice

fulget Eous ,

Occiduo facra labantur fidere

planta ,

uirfton dextra tenet > medium Ia*

va erigit axem •

£*'**Et au&oritas etiam firma i D. ”

7
plicaPaulo cujus haec verba/ tpojfi-
1
.

m% tis comprehendere cum omnibus Jan~

Hi* squa & longitudo

fit latitudo y

& fublimita* & profundum ple- ,

riqvie Do&orum veterum refe-

runt ad Crucem. Auguftinus*:
Erat latitudo 3 in qua porre ft a fient
manus ; longitudo a terra furgens ,
in qud erat corpus infixum ; ait itu*

do y ab illo innexo ligno furfum quod

eminet j

> AdEph.e.in. * In Pf»l.cni.& alibi.

 ,

Hiber Primvs. 4J
eminet ; frofundum , ubi fixa erat
Crux 3 &
ibi omnis fres vita noflra.

Damafcenus 1
: aWig r*
UK^Ct TtfU Zrctt/gov dlCC fov fCfCTU xsrifu
Htetrourr vuf yjq' crvrQiyfoyrecf, Uru dici <f

tou 0ix dujuettueis ro , r» )@j\ ri

, fc>jx(gH Thc<T(&> , a'f< arSo'# - >

egoSTJj ts fyrf uvpetr^> xririf eriu/ijg-recf.

Stent quatitor extrema Crucis fer

medium centrum vinciuntur &
junguntur : Jic fer divinam foten-
tiam Sublimitas & Profunditas 3

Longitudo & Latitudo five omnis ,

conjjicua & inconfficua creatura

continetur . Palam & ipfe quatuor
fines nominat , & verba Pauli
huc adaptat.Ruflinus 1 curdiflen- Affini
tit ? qui tres modo agnofeit
ipfa. Apoftoli verba ( nefas ! ) ad- tentia .

mutilat & detruncat. Docet, in-

quit, cstfpofolus Paulus illuminatos
efe debere oculos cordis ad intelli -

gendum qua Jit altitudo , latitudo ,

frofundum . Defcriftio Crucis

‘ft, l

* De Orth. lib. iv. cap.xi r. x In Symbol.

A
 :

cfi
1
.
De Crvcb j
eft, cujus eam fortem qua in terram
defixa, eft , frofundum affellavit
altitudinem vero illam , qua in ae-
rem porrefla fublimis erigitur : la-
titudinem quoque illam , qua difien-
ta in dextram lavamque protendi-
tur. Mirum , & in verbis Pauli,
& in eorum fenfu longitudinem
ubique improvide omifit, an de
Culpa, fi illud:
induftria ejecit?
crimen, fi iftud. Sed ad rem.
Poetas quoque & Pictores funt a
forma ifta. Nonnus diferte feri-
bit , Chriftum fublatum in
TtT£ctwtev£or : tn lignum quadrilate •
Crux in rum Et . in prifeis fculpturis (illis

merito fides) quadrata conipici-

tur hasc forma. Conftantinus
Imp. in Labaro fuo expreflit : &
Deus ipfe in aere ei deformarat.
In columnis ejufdem Principis,
quae nunc in cognomine urbe
(heu, quo ea recidit?) Crux
ejufmodi infculpta vifitur,

& utrimque ab alatis Geniis fu-

ften-
 Liber PftiMVS. 47
ftentatur. Quid, quod in Nummis
plurifariam fle apparet ? quorum
• alibi damus typos. Nec meo
fenfu , ambigi profecto poteft , in
tam veteri Chriftianorum fenfu.
Tamen funt qui de Commifsa
five de Tau forma contendunt,
nec damno, etfi diflideo quia
:
&
illi fi Titulum fuperne addis, effi-

. cere atque imaginari poffis qua-

ternos iftos fines.

C A P. X I.

tsfpud plerafaue gentium Cruces,

fere ujitata*. Apud
, lu
-Syros
d&osy tAZgyptios, Per Afros
fas, ,
fjr&cos , maxime 7{omants.
Quando apud eos coeperit An
& apud Germanos ?
C Ruces fatis vidimus : ubi
gentium ex in ufu fuerint,
addam. Etfi uno verbo pxne
dixerim , ubique gentium re-
ceptas. Oriens quidem plerofque
ufur-
 ), -

48 De C*r v c e.
ufurpavit, idque jam olim. De
Syris in Efthere. 1
icriptum : Su-
f
en us ^.man in patibulo
,
quod
Sir“*t7$
*/*. paraverat Mardochao', De J udads,
2
in Jofua : qui regem ejus ( Hat
fuffiendit in patibulo ujque ad ve(pe-
ram, Item in Numeris 5
: Tolle

m
cunttos Principes populi, &fufpende
eos contra Solem m patibulis. Atque
iEgyptios
in facris libris Ikpiiis.
t ,Us‘ etiam ufos reperio. ut Thucydi-
des * de rege Inaro :

B&idrtraogaUy) ; proditione captus %

in crucem eft attus. Et Juftinus *

in eadem ^Egypto : Agathocles

occiditur 9 & mulieres m ultionem
Eurydices patibulis /affiguntur. Et
Verji:. perlas crebro. Herodotus 6 de
Polycrate : AVo *] uvas Kpt*
. U7rny4e"i&* : In —
teyfficiens eum ( quod indignum rela-
tuJit) Orcetes in CruceJhffixit. Am-
mianus 7 de luo asvo ; zAllianus
Comes

* Csp.vu* * Op.vin. 3 Cap.xxv*

f Lib. xxx. 6 InTnalia. 7 Lib. xxx.
• Liber Secvndvs. 45?
Comes & Tribuni patibulis fcelejle

fuffixi: capti nempe a Perfis. Sed

Afros vel omnium creberrime
qui non in viles modo fed illu- ,

ftriffimas perfonas adhibebant.

Atque a Senatu Carthaginien-
fium etiam Duces, (Valerii verba »

funt) bella pravo conjilio gerentes ,

etjiprojfera fortuna fubfecuta eflet.
Cruci fnjfgebantur : Video &
Grxcos ulitafle. Certe Alexan-^*»'*
der Macedo Glaucum me-
dicum , & Tyrios , & Dlurcs
crucifixit 1 . Etiam Xantippus
Athenienfis Artay£tam Perfam,
de quo apud Herodotum in
Calliope extrema leges. Iam^ow ^
Romanis vetus veterrimunujue ™ , &
qU(in(l°
(verba Vi&oris 3 ufurpabo ) fup-
p licium patibulorum. Si 4 Livio
fides , ftatim fub primis regi-
bus ufurparunt : & exemplum
in Horatio , cui id fub Tullo
C para-
- «
% j .»

1 Lib. 11. c. vi t. 1 Plutarch. in Alexan. } In

Conftantino. 4 Lib. i.
 •
<0 D E c R V C E
diten-
parabatur. Etfi Cicero
tire videtur ,
& horridum illud
Super-'
Carmen ad Tarquinium
bum auftorem referre. I lutor ,
inquit colliga manus, qua: non mo-
,
libertatis manfuetudmts-
do hujus
que non funt , fed ne 'Romuli qui-
dem, aut Num* > fid Tarquinii,
regis tjht
(uperbijfimi ac crudehjfimi
,

Caput obnu-
funt cruciatus carmina ,
Qusp
bito, arbori infelici frJfiMito»

%t!L tamen aut populariter

& ad cau -
aut hoc ien-
tw. fam Cicero dixerit,
tiens, non ab au&ore illa Tar-
quinio fuiffe , fcd illo maxime di-
gna, & apud eum crebra. Utrum
horum video etiam libera
eft ,
cruces.
republica ftatinv in ufu
Dionyfius 1 defervis conjuratis:
*vri& oi filt \\ "***' ffvKnWifa*
j. X c* rSt >*’*?*:
irl&nretf tcvettlss :Et lllCO alliqui-

deme domibus extratti , alne foris

Mutti, omnes in Crucem attifunt .

& dcin-
l Orat, pro Rabir. i Lib. v. Antiq.
 Liber Primvs. 51
8c deinceps •tyuppxx.ka-iii , ut */»/-
cum Grcecis dicam , tcftcs. Quid”'," a %l
’

Germani ? numquid & illi ufi ? na.

1
diftrahor. Tacitus videtur di- xAn
ccre : ‘Proditores & transfu? a* 4Z~¥i
tr
ZT
boribus fujpcndunt. fed fortaflis adf#**-
laqueum & fulfocationem hoc™
;t '

aliquis trahat. Tamen idem

» Patibula etiam attribuit :
Quot Vidc ri'.

patibula captivis
,
qua fcrobes :quo
nifi fuo & Romano fenfu ?
C a p. XII.
cyfpud Romanos vile fuijfe hoc
fupplicium , & plurimum fer-
vorum, Quas oh caujfas 11 af-
felh.

Lurifariam igitur recepta?

P
in homines viliores
i J
*
-rferum ‘
•

Cruces, ied vix tamen nni r e in

Romano
.

quidem ritu. Atque apud eos

fervorum fere hoc fupplicium,
aut plebeiorum qui juxta fervos.
C z De
* Demor. German. » Annal. i.
 , .

52 De .Crvce
De fervis mulier apud Iuvena-
lem 1
:

4
Tone Crucem fervo.
Et alia apud Petronium * : %(ec
dii fiunt , ut amplexus meos m
Crucem mittam. Ita enim venufte
fervum cruciarium appellat , qua
facie fermonis Scelus pro fcelelto.
Servis ipfe apud Plautum J comi-
ter fatetur:

T^oli minitan jfcio crucem futu-

ram mihi fepulcrumy
Ibi majores mei fti fnnt , pater,
avus, proavus3 abavus.
Atque adeo peculiare hoc fervis,
Setvile llt nomine Servilis fupplicii Crux
veniat capienda. In Tacito 4 :

qttsd. jifaticus ( enim is libertus) malam

potentiam fervih fupphcio expiavit
Iterum * : Sumptum de eo fuppli -
cium in fervilem modum In V ul-
6
catio explicatius : Centuriones
rapi jujfit & in crucem tolli
, fervi-
|
lique
1 Satyra vi. i In Satyrico. In Milite*
}
4 iv. Hift. n.Hift. 6 In Avid»o Caflio.
$
^

' '

>
 :

Liber Primvs. 53
lique fupplicio affici. In Capito-
lino 1
Nam & crucem
: in milites
tulit , & fervilibutfupp femper L liciis

affecit. Ergo Livium z lic

cvol- ‘ vt
J
ti

rn ° -r rt
vcs : De captivis , ut quifque liber, tm.
aut fervus , fii a fortuna a quoque
Jumptum fupplicinm eft. Suae for-
tunae : nempe Crux fervo repo-
fita
,
gladius aut fecuris libero,
Ipfum hoc ita in Hirtio J legas
4
Trehenjtfervi tres 3 & unus e legione
vernacula, Servi funt in crucem
fublati , militi cervices abfcife, Ser-
vile igitur hoc fupplicinm , fed
non ob levem aut cottidianam
noxam. Horatius 4 indicat : caupi
£ravi*.
r : 5
Si quis
1
eum Jervtim , patinam™
1
ad
•
// . rr crucem,
qui tollere jnjfns
Semefbs pifces , tepidumque li~
gurrient 'jus,

Jn cruce [affigat , Labeone infa-

ntor inter
Sanos dicatur.
C 3 In-
1 In Macrino, i Lih-lil. 3 De bello H»fpati«-
4 Lib. i.Scrm. m*
 ,

54 DeCrvcb
Indicat , inquam graves fuifle
,
& t

in extremo fupplicio extremas

cauflfas. Sed quas illas ? aegre uni-

verfas dixerim : quafdam adnu-

vt v>e- merabo. Delatura domini. Per-

Utio •
tinax apud Capitolinum ,
eos «

qui calumniis appetiti per fer vos

fuerant^damnatisfervis delatoribus ,
liberavit , m Crucem fublat is talibus

fervis. Sic Macrino 1 jam Prin-

cipe ,
rv:($$ul) xi ij otroi Siora-
T otf , uttnco\osn'<rdr,crem :

Sycophanta , aut fervi , quicumque

dominos detulerant , in crucem fnnt

M*cbi- Et in genere , omnis machi-

natio.
na contra dominicam falutem.
Paulus 5 :
Sifervi de domini folate
confuluerint (Mathematicos in-
tellige : ) fummo fupplicio , id efi

P'<£+ Cruce ,
Item Fuga
afficiuntur.

fed (ut opinor) diuturna , aut

Cicero 4 tangit : Qua
repetita.
j

Crux huic fugitivo potefl fatis

fip~ I

i In Perciti. * Herodian. lib.v. 3 Lib. v*Scnt.

T»i xxi. 4 tfro Dejotaro,
 Liber Primvs. 55
fupplicii adferre Et Valerius 1
:

Cruce digniffimi fugitivi. Quia

Scipio, apud eumdem *, trans-
fugas Romanos , tamquam patria
fugitivos ,
Crucibus affixit . Simile
fub Augufto , in Sexti milite pu-
niendo, qui fere e fugitivis : To ph
5jJ»A£W*flj,ait Dio, tc7s itcnrorxi?
rtpagictv Mt
ivfo-xflo ,
ctverxoboTTi^ilo • Servitld
dominis reddita ad poenam
;
quorum
domini non ex arent f , Cruci Junt
pxa. Quamquam hic & alia
cauda fuberat, Hoftilitas in rem
Romanam* Ha?c plura in fer- &
vis : quos mitiores duriorefve
domini , gravius , mitius , pro ar-
bitrio funt puniti.
» Lib. 11. cap.vii. * Ibklcm.

Cap.

j
 56 De Crvce
C a p. XIII.
Etiam liberi quidam m Crucem da-
ti, fed viliores aut nocentiores :

ut Latrones , Sicarii , Falfiru ,

atque alibi & Fures.

CrH * Vid autem in liberis ? Rara
'utcru* crux >
ut pra-dixi. Quin
removere prorfus ab hoc genere
Lad-antius videatur , ubi dc
1

Chrifto Cur fi Deus fuit,

: mori &
voluit ,
non [altem aliquo bone flo
genere mortis ajfettus efi ? cur fo-
tiffimum Cruce ? cur infami ge-
nere fuppltcii ? quod etiam homine
libero, quamvis nocente , videatur
Profer- indignum . Sed fbenanda ea a f-

v ,bJ. fertio eft : & cive quidem in-

digna Crux ,
nec credo ufurpa-
tam in eos nifi praeter leges , &
per faevitiam . viliores liberi , &
provinciales, non ab caprofe&o
immunes. Atque haec crimina
in
1
Lib* iv-Inft. cap. xxvi'

'
' \ % •
 :

Liber Primvs. 57
* in iis cruciaria : primum , Latro-
cinium. Seneca 1
: Latrocinium fe-L* t ro-
quid ergo meruit ? utfu- nef flC
cit aliquis,
f mt
fiendatur. Cave de alio fufpendio ,

interpretere. Petronius Impe- * :

rator provincia juffit Latrones Cru-

cibus affigi. Apuleius* Latronem :

iflum, miferonm pignorum meorum

peremptorem , Cruci affigatis. Cal-
liflratus 4 Iurifconfultus : Famofos
latrones , in his locis ubi gr affatifiunt y
furca figendos compluribus placuit *
Scripferat ille , Cruce , ut poft do-
cemus. Cum ipfo Servatore u-
trimque fecus latrones duo fixi
quos duo Euangeliftae diferte
appellant , I.ucas paullo
communius Deinde Et Si»
riu
Sicariatus. Paulus j : Inhonefio-*
res ( ficarios poena capitis vindica-
)
ri placuit
y
humiliores vero in Cru-
cem tolluntur y aut befhis fubjicum -
tur. Tertio, crimen Falfi, Firmi- Et f*u

4
C 5,
'

*
cus Jariu
m

' .

1 Epift. vii. * InSatyr. } Lib. i ri. de Afin.

a L. xxxv 1 1 1. Dc poenis. S Lib.v.Seot, xxiii*.
 i

58 De Cryce
cus i; Facient in crimine falficom*

prehenfos in Crucem tolli . Anne

&
furtum ? ita , fed non Roma;#
JiiM Lampridius
1 : Cum quareretura
e* Fh- regibus
i quid apud eos, fures pate-

rentur ? illi rejfonderunt , Crucem •

Lt mirum ni e Gallis Germa-
nifveifti reges, quorum moribus
etiam nunc Fures ad furcam. A-
liam etiam crimina in hanc pce-
nam ,
ne ambigas : fed ego fileo,

qua; teflibus aut tabulis non con-

figno.

C A P. XIV.
Oiu catifia falso affignata in Cruce.
*
Chrifti ? videri Innovationem C7
Sediionem ejfe •

C Vm h zc vidimus ,
curiose quadro , in Servatore
_ . noftro quis praetextus fnamcauf-
r
pie non

Omflus
non oi i:
1
c s
nunquam ruit) j
ad Lrucem?
*> • n
Blafpbemiam aliquis dixerit, ex
fixM. voci-
* Life. u. Matth. cap. xxvi. a In Alcxand.
 / Liber Primvs. 59
vocibus aut judiciis ludiorum.
Atque ipfifane ita apud Pontifi-
cem accufant , & huic noxae te-
ftes quaeruntur, & ip(e denique
Pontifex ejus damnat. Atta- . -

men, fi legem fpe&es,. hi tales

lapidibus, non cruce puniti. An
non verius ac fimplicius , totum
illud judicium, etfi judicii difii-

mile Romanis moribus legibus-

,

que dire&um ? Mihi videatur. &

relpondeam damnatum mno-,^.
xium noftrum agnum , quafi ”- rft?

Seditionis nomine & Regni af-

fe&ati. Certe Romana lege 1
,

Alitiores fidit tonis aut tumultus 9

pro qualitatis dignitate , aut m Cru-
cem tolluntur , aut bejhis objiciun-
tur. Quod autem fic etiam apud
Pilatum accufatus, Lucas 1
da-
re: Hunc invenimus fubvertentem
gentem noflram , & prohibentem
tributa dare Cafari , & dicentem

fi Chrifhim
regem efie. Credi-
C 6 dit,

* Liu. v. Paulus, Tit, x»r. ^ Op. xxii i.

 6o De C r v c e
dit, ncc credidit Pilatas : & Titu - *

lum tamen cauflamquc mortis

infcripfic, TQx Iudaorum. Ex Iu-
ittdM deorum quidem libris fi rem de-
i cidimus, intricamur nec ufquam :

na ^-traditum clare quas noxaadcru-

strta. ccm , nifi quod Philo prodidit 1

de Homicidis, contra quos ait Le-

gifiatorem mille mortis genera ,fipo-
ruifiet dileflurum fuijfe : ciim non
,

V pOtUlt 3 riuvfixv ecfls.w

xtXtvui i sff xviXoflcti :

p cenam alum adjunxit , jubens ho- .

nue idos & ficarios crucifigi . Sed

tua pacc Philo ,
ubi hoc Legifla-
tor nufquam exprefle. hoc tan-
?

tum universe 1 Quando peccave- :

rit homo ,
quod morte ple flendum
e
fi ,
& adjudicatus morti appenfus
j

fuerit m patibulo . Peccatum non

defignat : & fruftra credo fore , (I
* In
quis nunc quaerat.Tamen Theo-
€horo logt vidento, ego o *»«*$*«
fedem i\ 'a >

„$n f9
,vcixvn^tu.
*>». . Cap. I|

* Libello dc fpccial? Ie»c. * Deuteron. cap.vxi.

 1

Liber Primvs. 61

C a v. XV. *

Crux interdum libere & laxe vaga*

ta: m boftes, tn Je ditio[os m Chrt- 3
- ;
»

fiianos , in famini denique.

N hos ergo tales ex ordine

I more Crux ufurpata. Inter-
dum regnum ei largius, &pra?-
fertim apud reges. Nam hi ex li-
bidine fepe ita fasvierunt in ho-
ftes aut rebelles ,
& uno tempore t{ p 0 t

multos. Alexander Magnus , ut fi* t*-

fupra tetigi , duo millia Tyriorum ,

capta eorum urbe , crucifixit 1

.

•Alius Minutus Alexander in Iu- ^t»t

Uir ^‘^'
dsea ,
e» etzrozTTai pirb rSt
Tfetfoxxttie/l ,
ettxeetv^uTUf

I ii d: Convivans tn publico

& confpicuo loco una cum pellici-

bus , jujfit in Crucem dari htd<zo-

'
Yttm ad oftingentos. Quintilius
etiam Varus 1
,
ex eadem gen-
C 7 te,

i Fofeph.Iib. xnr. Antiq. cap. xxil. 1 lofeph.

lib, 1 1,fcxcid. cap. 1 1 «
 -

rfz De Crvge
te , ob nefcio quem motum , *»«'-

gob^otri 7ci(i : crucifixit cir

Grandi Clter ^
mille. At Titus i in ob-
vumtro {Jdione illa exitiali
,
quingenos , &
flures ,
in fingnlos dies Crucibus af-

fixit : ro %£& rt hi-

ro7s 2r*vg««V , j&j Zrxvgot rtts

rvuctrt:& ob multitudinem terra

Crucibus & Cruces ,

corporibus de-

erant. Nota , nota, hiftorica hsec

fide, non attollendi caufsa dicun-
tur, & ab eo qui vidit Iofepho.
Nec ego miferor. abi peflima
natio, hsec praemia Crucis illius,
quam impie pofuifti noftro &
tuo (voluifTes modo) Servatori.
Iam & Auguftus confedo bello
* Eft Siculo, *fex milliafervorum , quo-
quod rum domini non exftabant , in Cm
ex Dio- cem egit 1 Et in Chriftianos Ty-
.

prafV. ranni crebro adhibuerunt, atque

* X| * eos numerofos. Lego uno tem-
pore, uno loco ,
ad millia decem
fic

i Idemlib v. Excid. cap. xxvm. a Orofius

lib. vi. cap. xvi u.
 Liber Primvs.
fic Interfella ». Atqui nec a fsemi- inter:
neo fexu abftinuerunt hoc
plicium. & Tiberius , ob adulte- w™.*
ratam in templo IfidtfPauJinam,
rs limius ivtfetvqari 9 r Vlliv
oPie&gff fyjopiihu eclrlap ; & Sacer-
dafes crucifixit ^ d* (ancilla
nomen) corruptela caufia fue-
rat. E Chriftianis etiam Beata
Eulalia , ungulas flammafque per -
pejfa , demum cruci affixa martyrii
coronam accepit 3 . Sed & in Cor-
lica, ftntta Iulia virgo crucis fup-
p licio coronata efl 4 . Plura in Mar-
tyrum hiCboriis exemplar reperies,
&, fi voles, addes.

* Marcyrol. xxn. Iun. » IoTcph.xvin. Antiq.

cap.vi, j Martyr, xil. 4 Idcmxxn.Maii.

/r

IVSTI
 «

<?4
- v* I V S T I LIPSII
. DE C R V C E
... *
•
l
»;>
y -
t
*•
b e r n. i

C A P V T I.

Trmfitio Ad Modumfigendi, prd-

mijjum de atrocitAte hujmfiup-
plicii
,
quod Summum Ex- &
tremum dittum,

D
gius ,
ixi fatis

jufmodi fuerit,^/
re ufurpata
Quid Crux & Cu -

pergo lon-
&' univerfum hoc poenale
:
&

aedificium exftruo ;
per fingula
etiam membra. Dicam enim
Quomodo ufurpata & non ani- :

, . ,
mis folum, fed paene oculis fub-
hocfup- jiciam iaevitiam & foeditatem
ejus fupplicii : quae fane magna.
Nec temere Cicero i
crudeliffi-
mum teterrimumque appellavit : &:
1
poeta Nonniis
ht y.
* In Verr. * In cap. x i x- Ioan.
 :

De Crvce Liber II.

. \
MytfW* rivcc vorfidi : da-
mnatififimum quoddam fatum.

Quin etiam Iurifconfulti , nomi-

ne Summi fiipplfcii, velat ob emi- Sum-
nentiam, delignant iftud. Pau- ?‘T ,

. '
r r '' n Avitum, i
lus : Summojnpp licio id ejt Cruce,
1
,

afficiuntur. Ab eadem mente Su-

1
pretnum Ulpianus dixit : Si Uberi Su\>re-

.
fint , ad befliM dari fifervi, fupre-
mo fupplicio affici, cum enim aliud
non exprimat,& de fervis refpon-
fumfit, jure capio Crucem, cur
non ignem? inquies: cum Ter-
tullianus 3 etiam dixerit & cen-
fuerit ,
Summam ignium poenam
Qaia ex Iurifconfultorum men-
te ,
Crux etiam fupra ignem.
Certe Paulus * hoc ordine Sum -
mi fupplicii tria genera recenfet
Crucem , Cremationem , Decollatto «
nem. P rasit, ut vides , Crux : &
cum caufsa, fi infamiam , magni-
tudi-

* Lib.v- Sent.tit.xxj. x Lib.vut. Ad Ieg. Cor n.

Falli. 3 Ad Martyr, c. iy. 4 Lib.y. Scnt. t ?t* xvi I*

f
 :

66 De Crvce
tudinem , & praefertim diuturni-
tatem poenarum in ea attendis.
Didia naecipfa Extremapasna. ut
in Apuleio de fervo cruciando
*

Certum extrema pteria , qua more

‘

mm .
majorum -in eum competit An . &
ile Arnobius * ? Crucem mereatur
extremam , quifquis vobis dominis
fupplicarit Quod tamen etiam
.

laxe, & de pefte aut pernicie capit

interpretari.

•
C a p. II.

Duplex figendi Modus , Vulgaris

& Icarus, In illo Flagellatio ex
morefimper anteivit ,

Xivifio
QEd fovi foedique quid in hoc
dicendo. i3 fupplicio fuerit , Modus ipfe
fHm'
‘dixerit quem graphice imus re-
:

praefentatum. Ut magis poflit;

partimur , & duplicem eum fa-
cimus : Vulgarem ,
& Pharum.
Illum ,
qui rcceptiffinm , & quo
vulgo
• Lib. i. i Lib. i. Atfvcr. Gent.

V
 Liber Secvnd vs;
vulgo utebuntur. Alteram , qui
mugis fepofitus , nec in tum ajfiduo
ufu. De illo prius :
& quidem
ordine hxc tria , Oiu unte fixio-
nem, Quj in ipsa Qua pofl ipfarn.
3

Ante fixionem duo adhibita:

Flagellatio & ‘Dedu&io. Flagel-
latio quidem follennis anteceflor,'*'' «»•
cc raro in crucem dati niti nc ccenu •

purpurati. Apud Livium , de 1

fervis conjuratis Multi occifi % :

multi capti , alii verberuti crucibus

affixi. Verberatos ecce praedixit.
Alexander apud Curtium * , mo-
ris hujus retinens , eos qui Pe-
tram obftinate defenderant , o-
mnes verberibus ajfe£bos,fub ipfis ra-
dicibus Fetra crucibus ju/fit affigi,
Iudasi, apud Iofephum }
,

fSpii tyd gp&Zx rauQtfyjti r5 Sataris

TTctTccv uUtuv , urerxvgxtT» fiugellu— :

ti & pr&cruciati ante mortem omne

genus verberibus x crucifigebantur.
Philo
.
• •

i Lib. xxxty. * Lib.viII* J Lib. v. ExciJ,

cap. xxxil-v
 68 De Crvce
Philo 1
item narrans Iudseos
Alexandri# in crucem a<5fc>s a
Flacco, hoc addit (Atrei ro eiiKircto^
:

cv T» bUitu : pofqtiam flagellati

fuiflentin theatro. Sollennis ergo

mos , imo lex : & horrendum
Carmen diferte canebat 1
: far-
fera intra aut extra pomoerium : 6c
tum denique fuccinebat : Arbori
'
infelicifujfendito .

C A P. I I I.

Flagellorum & Virgarum diferi-

men. Illa magis vilia , & magis
ac erba ejfe . folere & talis afle-
rari.

V
terdum
Erberati igitur
virgis
reperio
an flagellis?
:
: fed

fed magis cre-

utrum
Ilias in-

bro ifta. Difcrimen enim efle

fcimus : & quia Virga* hone-
Fiagrx ftiores, inhoneftiflimo huiefup-
rTpti pWcio adtributa Flagra. Ci-
t ri*. cero
1
Co»tra Flaccum. » Apud Liv. fib. r.
 ,: c

Liber Secvndvs. <S>

ccro illudens 8c cavillans in La- Cietri

*

bienum : Porcia lex virgas ab

omnium civium corpore amovit i
hic mifericors flagella retulit•

Quomodo retulit una cum

?

Cruce fcilicet , cui haec adjun&a.

Dixi inhoneftiora fuifle. Ita , &
proprie fervorum. Sic apud Te-
rentium i

. ad necem op er iere loris . Teren-

ms '
s a N. loris liber f
Exclamat & indignatur ,
ut in re
infolenti
,
quod libero intentata
lora. Et ab hac nota fervilem
conditionem Menae Horatius
3 approbat

Setius fage Ilis hic triumviralibus u tYAi

draconis adfatiidium .

Significat a Triumviris (Impe-

rium iis & animadverfio in fer-
vos * ) caefum flagris publice , id-
que fub praeconis voce. Itaque
i t
& Ma-
« Orat pro Rabir. perd. * Addph. j Epod.
Od. iv. 4 V»dc Fabr. in Semefir.
 : :

j6 De C r v c e
& Macer 1
Iurisconfultus fcrip-
Jltaeer.
?
£x quibus caujfis liber fuJhbtiSj
ex hisfervum flagellis cadi, Et Im-
peratores 1 refcripferunt , mulie-
rem habere juftas divortii cauflas,

Jife verberibus ,
qua ingemo aliena
Junt» afficientem maritum probave-
rit, Flagra haec ipla intelligunt
quae cum ab ingenuis tum a fae- ,

minis remota maxime. Atque

ut novum & fcverum in Licinio
Vale Pontifice narrat Valerius 3 :
ritu»
quod ei virgo Veftalis, quia pa-
rum diligens ignis aterm cuflosfuip-
fet 3
digna vija qua flagro ad-
efl ,
moneretur, autem hsec
Flagella
afpera. adeo ut Vlpianus 4 fcriple-
rit j miniflrorum immanitate , mul-

tos ftib ejufmodi flagellis interiijfe.

Et Horribile etiam id Horatio

s vifum agnominare

i Lib. x. de poenis. x Lib- vi ii. c. l. de repud.

3 Lib. z. cap. 1. 4 Lib yiil. de poenisi S Lib.x.
Scr. lil-

ia Nec
 Liber Secvndvs. yt
Jcutica dignum 3 horribili
fettereflagelh.

Quod magis fuit, cum ea infitis At-

talis aut ofliculis exafperabant. * xil '

uta
Lactum Romse , atque alibi.
EuftathiuS dici notat \ «erqefiyecXa-
TCCs ftoinysis, T *S £ | Uf^yei^at C4 H£o-
&>», ; Flagra t<tU-
r/a ’ tnjirtif wvolulifme
cmfefa fum. Apud Athenamin
1
quupiam recenfet , in Parthis
optimates quoque & Satrapas,
ubi vifum Regi, fiZU,,
«r&yxXfi&f fixrtySdZ ^
;

h*" ttxiUatis cadi. Apuleius

agnofcit , & Flagrum pecuinis
offibus cAthenarum Icite appellat.
,
Ille idem Gallis Matrifdeum ad-
fcnbit. u4r repto flagro
, inquit,^//*
quodjemivirts tUis proprium flUta '
gefta-*
men eft 3 contortis taniis
Lnofl velle-
ris prolixe fimbriatum
, & mul-
tijugis talis ovium teflellatum , in-
didem
1 Lib« iv. 1 Lib. vili.
I
 .

qi DeCrvce
didem fefe multinodis commulcant
ittibut. Et Plutarchus appoflte
ad ejus lucem : 0'vVepAw y&itev-
Sigtx f u?(3pyct>.vlKs

1
\ T iSZ r ttXbUS W*A))i*ftfcAoy >&£ if

ro7s prrfeZois >yA d^avi : Nec qui li-

ber* verberationis egeat , fedflagri
illius taxillati > quo Gallos aliquid

offendentes tn /acris Magn * ma-

tris coercent. An tale aliquod fla-

Cbvjh» g ri g enus * 4 uo Chriftus etiam

.

flaqrii nofter caefus ? imaginantur aut

cdJ * : '

pingunt per pietatem nonnulli.

Haud egoaflero : fed illud Euan-
geliftas , esefum efle & quidem
flagro. Sic enim Matthaeus s cor-
rupta ipsa Latina voce: Ti»2* i V-
cSv q>yf>yt)ka<rcis fcou^e*-

S». Iefum cum flagellaffet, tradidit

. v ut crucifigeretur, Vftd&i/u/jid efl,
loreum flagellum appellat Non-
nus >
* Contra Color.
 Liber Secvndvs. 7$
T c
iyiluvy X&foio lepccs <poiti^m it4 «-

<9*M>
Horribili’ Chrifti corpus rubefe*

cit habena.

C a P. I V.
Solitos ad Columnam verberari ; at-
que alias per viam . ‘De ipsa
columna cui facrum corpus an-
nexum*

Ed obferva. Flagellatio haec

S non uno femper loco , aut
tempore. Aut enim
r,4 *
ante De-w
du&ionem utebantur, idque do~£*
flagelU- /
?
.

,A r
mi, aut in praetorio : quod in Scr- th.
vatore faiSum. aut in ipsa De-
du&ione, per viam : quod moris
fuitmagis prifei. Si domi, liga-^ C9,
bant interdum ad columnam . ltim" J
"
Firmamenta huic ntui non tam mi,
multa reperio , reperio tamen.
Artemidorus ubi fomnium nar-
rat fervi
,
qui vifus fibi ab he-
ro 3« , deglubi & turpiter
D tangi:
 ; m
74 De Crvce
tangi : addit ep&rh$ %U *<«»« lec&ks
f hu&i vxnyeif : columna alligatus ,

multas accepit plagas, Phileas

etiam apud Eufebium 1 , fas vitia
in Martyres qui Alexandrias, re-
,
ferens : A"Xbot }'e <rfo? reis xlotriv «r-
•wrtocrcivti ilistro : zsflu autem ad
columnas vultibus inter fe adverjisy

astringebantur : & de flagellatione

flanto fentit. An & Plautum 1 ile acci-
lii *'
pimus ?

abducite hunc
‘V Intro f
atque adftnngite ad co-
lumnamfortiter.
Ego quidem etfi ad cuftodiam :

modo id fa<5i um aliquis perten-

ldchr;- dat. Sed <le Servatore noftro
non ambiguum ,
piis quidem &
in religione antiquis. Etfi enim
Euangelia * non exprimunt ta- :

men fecuti Patres. Prudentius

clare , & cum ritus quoque pri-
fci atteftatione

atque

i Lib. vtii. Eccl. Hift. cap. x. * Bacchid.

NovoTcflam.
 j

Liber Secvndvs. 7
atque columna
Annexus, tergum dedityiitfervi -
l^3 flagellis.

Hieronymus & fuo sevo exfti- 1

tifle commemorat. Oftendebatur

ilh (Paulsz) Columna, Ecclefapor-
ticumfuflinens infetta eruore ‘Domi-
ni, ad quam vmtlus dicitur & fla-
gellatu*. Indicat fulcri ufum ha-
buifle in sedificio templi quod •*-
:

ipfum Prudentius *. Perflat ad-

huc , templumque gerit veneranda
columna . Etfi Bcdse tempore in
medio Ecclefise fuiffe , ipfe tefta-
tur. Meminit hujus quoque , &
miraculorum per eam.Gregorius
T uronenlis Hsec domi flagclla-
3#

tio 3 columnam quid per

oc ad :

viam ? fub furca id fa&um, de qua * Lih.

in * loco dicam. "m.

* Epift. ad Euftoch. % Ibidem, j Dc Glor»
Mare cap; jj.

D 2 Cap.
 7 <j De C r v c e

C a p. VV
Crucem fiam tulifie, aut totam ,
fortem.

Crucem yrium
A D& Dedu&ionem venio ,
qua duo obfervo
Tormentum. Ludibrium,
,
Ludi-
ili

h timetis \ \ • s* o •

/«*. quod crucem luam

lpft coao:i
b*n».
fe rrCjau t certe ejus partem ut :

vere eflet illud quod dicitur. Suo

Jibi jumento malum . Artemido-
rus 1
: B eif*£*ti ruti rui Icupiiut
,p' X&oilui xcuyv£y » ft(i ftofh Zrccugoi

#V77$ enfcettiei , toitt o Xrcuj^of

W:
\#»•< Becietru ,
<Z9&rn\iSo% } tfrfo-

*«$o» <m/Io £#«-#£« : Ferre aliquem

st-
>
w:
Deorum inferorum , malefico qui-
I/ dem id videnti Crucem frodicit.
AI
J* • : i Similis enim & Crux morti ; <#•

/;• • qui in e d figendus , ^r/«x eomfor-

-[ /4/, Plutarchus * etiam com-
'
paratione quadam utili : k«< ^\

1 Lib. u. cap. xli. * Dc tarda Dei vin-

di<fU.

S
 LlBEH SECVNDV 9 . 77
(te 9 rupotrr t tyhu?optvui 'ixctr(&>

xxxi^yat cCxQiqh to» otvTX S&j t>ov , n

?e xetKiot T *«Afies"ijg/*»r <0’ icufjiit ezxr*9

«I dsvrtis TucrcthiTui : Et corpore qui-

dem quifque maleficorum fttam
'
effert Crucem : malitia autem cru-
ciatuum quemque infi, ex fi3 gignit
& fabricatur. Bene hoc & fa-
lubriter Plutarchus : & 2)»
Deaque ( ait quifpiam »
)
quam
male eft extra legem viventibus?
quidquid meruerunt ,
femper ex -
fiettant.Sed repono me in gra-
dum. Ferebant Crucem, atque f,,;,
ita Iohannes 1 de Chrifto : B»**- chriftm
£** TOt S&MJgd» UVTX lii Tflf

Aiyo^o» xy/tvix rowof : Bajulans

fiiam Crucem } exivit in locum *
Calvaria dittum. Qua fola cauG* i

sa vetera quaedam vaticinia

aut imagines Do&ores noftri
ad Chriftum trahunt. Vt Ter- Vat„
tullianus * hoc de Ifaaco.
fttnu
d?
t Pctron. Satyr. a Cap. xix. j Adverfuslt^
ixoi cap,
 78 D E C R V C E
Cum y inquit, Ifaac a patre hofiia
duceretur , &
lignum ipjeJiht porta-
ret, Chnfii exitum jam tunc denota-
bat jn vithmam conceffi 'a Vatre, li-

num fattum ejl fuper humerum

ippfiut. Solus, z\t,novus rex Chrijlu*
nova gloria potejlatem & fublimi-
tatem in humero extulit , td esi ,
Crucem. Et Chriftus fane totam
plenamque Crucem tulit. Nife-
ciflet
,
quid opus erat auxiliatore
& fubfequa ,
qui adlevaflet ? Alii
non femper totam : atque ideo
caute praedixi , ejus partem . Nam
qui ritu veteri fub furca caefi du-
% vide cebantur, * ferebant non nifi
lib.zu. iftam. Imo interdum nec iftam.
Nam fac in arbore aliqua cruci-
fixum , & fubito :
profe&o, prae- 1

ter fe, nihil tulit.

> Eod. Iib.

Cap,
 : :

Liber Secvndvs. 7p

C a p. VI.
Deduftos cum vexatione » Sti-
mulis etiam attos.

T
re ,
Ormentum etiam in Dedu-r»^
dlione : quia trahere, divexa-
& (limulis agere per viam fo-
££

lent. Dionyfius 1
dc tradlione
Si iyigif io ] iy pxriyvflpoi cittXObit
tXtceit
:
penforumflagellatum ipfum ,

trahere eos juffit. Nec dubium eft

quin impulerint , dejecerint, ere-
xerint, per faevitiam aut perlu-
fum. De Stimulis etiam non te- f( a{r
mere addo. & aperte audior ad- m u
f „

firmandi Plautus 1
, apud quem
confervo fervus
O carnificinam cribrum ! quod PUutus
tlluflr.i-
credo fore ,
ttif.

Ita te forabunt patibulatum per

VIM
Stimulis , finofter huc revenerit
fenex .
D 4 Habc$
* Lib.vti- Anticj. x Moftellar
 80 DeCrvce
Habes Stimulos , idque in Prtibu-
Uto ( ad furcam aftri&o ) fer &
viat. Jungit iterum cum Cruce
Plautus 1
: Stimulos , Lumind* > *

Crncejcjue, & alias meminit, fed

fic ut feorfim eos fuiffe fciamus
inter cruciatus &tormenta , (icut
laminas & ignes. Pi&ores noftri
aflerculum five tabellam imas
Chrifti vefti appingunt quas cla-
,

vis praeacutis confita pedibus cal-

'
cibufque euntis illidatur : num-
quid alludentes ad hanc Defti-
mulationcm ? quas tamen ftimu-
lis aliis fa<5ta. quos oblongos, five

c fudibus prasacutis , five & ferro

prasfixis,gcftabant ad hunc ufum.
Sumptum a bubus, quos ficex-
lfimulabant. Sed nift ea Pi&o-,
rum mens , ipfi vidento : ego in-
ventiunculae ejus nec au&or fim,
nec interpres,
i Afizwr* ^ l

Cap. i
 i:

Liber Secvndvs. 8i

C a p. VII.
In ipsa Fixione nudi in crucem dati r
an altam , an in terra depofitam ?
id quafitum, &utrum que firma-
tum,

Sta funt quae ante fixionem

I nunc quae in ipsa. Tria con-
fidero , Sufeenfionem , eslfirittio*
nem , Inferiptionrm, Sufpenfio
praeit, & ante illam etiam Nuda-iWarf
tio. quia fimul ad crucem ven-
£
tum, fpoliabant hominem, fic &
in eam dabant. Receptum hoc
in plerifquc fuppliciis , velut Na-
turae fuafu , quae nudos induxit in
vitam , &
educit etiam in ifto»
:

Artemidorus 1 : 2rew£ou&% *y*0os>

*rt$ Trtinti' h<m 05 0 rou>£a0eif

Tsrc 2s xfostriug fiXuirler yvpvci

eccu^rnu. Crucifigi bonum pau-
peri quia fublimis efi crucifixus :
,

noxium vero diviti , quia nudi

D J fru
t I,ib. ii» cap. Lvui*
 ,,

%i De Crvce
crucifiguntur. In Chrifto fafluni ,

hoc obferves :
quem Euangcliftae
narrant recepifle veftes poft: fla-

gellationem jam deducendum,

pofuifle iterum dedu&um.
&
$2* Ergo nudi dati in crucem :fedja-
Ulw^Tcentem anEre&am? Projacen-
'

te, A&a vetera de PionioMar-

fintl* tyre : Vitro fe veft intentisfiolia-

vit , & in c filumfiufit ciens ac Deo

grati as Agens, fuger lignum feipfum
extendit ,
militi que tradidit ut cla-

vis configeretur. Satis clare : at-

que etiam mox clarius : Sum igi-

tur ligno fixum erexerunt. Dici
nihil poteft , quin fixio hic in
Jacente fa&a fuerit , quae poft:
ere<5ta. Et ratio etiam aliqua fua-

det. Nonne enim facilius ho-

minem fic affigere fupinum &
inclinatum quam tollere in ere-
:

mam pendulum , labentem

,

fortafle & relu&antem ? vide-

tur. Tamen quod in Ere£hm

plufculi adfirmant teftes. Cice- (

ro
 -:

Liber Secvndvs.' 83
ro 1
inGaviana cruce defcriben- p ra
: Ouid attinuit , cum Afamer-
*’
tini more atque inftituto fuo Cru
cem fixijfent fofl urbem in via
P ompeid y te jubere figere in vid
qua TZjvegiunrfpeftat ? Et verba
& rei feriem vide
, obfervabis
fixam primo crucem, tum in &
eam datum. Idem in Rabiriana
In c ampo Aiartio Crucem ad civium
fupp licium defigi &
conflit ui ju-
bes* Stabat jam defixa, dum caufa

diceretur , & cruciarium fuutn

cxfpe&abat. Galba apud Sue-
tonium J
, cuidam inclamanti fe

civem Romanum efle, multo fra-

ter ceteras altiorem & dealbatam
crucemflatuijujflt. Statui, ac tum
fuffigi. Jofephus * de Judaeo quo-
dam a Romanis capto : o‘ 3}

0$ iulfo x^tfcay r E^fatru^ct ;

Bafius jtijflt defigi crucem , tam-
D 6 quam
m
1 Lib.v. in Vcrr. x Cap. ix. 3 Lib.vn,
Excid. Iwd.
 ,
:

84 DeCrvce
quam fiatim fufienfum in ea Elea*
zearum. Denique & libro Efdrae
*

Ut omnis hamo qui hanc mutavent

jujfionem , tollatur lignum de domo
ipjius, & erigatur ,
& configatur

in eo, Utrobique hic eredtio

fixionem antecedit. Nec video
«dviUi.
obduci poffit : nifiiftud in-
firmum % ftatutas quidem ,
fed
- fub adventum noxii iterum de-
miffas. Quis credat ? aut irriti

laboris quae ratio ? Abnuunt

etiam phrafes veteres ,
quae fci-
mus plerumque adfimiles rebus
Iterum ipfis. Dicunt enim Tollere, Age-
Tiltf*'
re ’ Ferre, Dare in crucem quae :

omnia elationis funt aut molitio-

nis. Item in ipfis fontibus , £at-
currere , zAficendere , Salire y in
crucem : quae mihi videntur con-
venire non nifi in Ercdtam. Prio-
rum phrafium exempla nota at-
que obvia funt : pofteriorum cape
jfta* Plautus 1 ;

r; m#
‘

1 Incap.vi. * MbrteJIar-
 , : :

Liber Secvnovs. 8?
Ego dabo ei talentum primus qu%
y
in crucem excucurrerit.

Prudentius * e

Crux illa noflra efl9 nos patibulum

ajcendimus.

Plautus 1 :
'C

Credo hercle adveniens nomen

mutabit mihi
Facietque extemplo Crucifalunt
me ex Chryfalo.

Sed & teftes , in ipsa narratione ,

pro Ercdta* Nonnus de Chrifto

$o£t/ rtvZetwX&gH y Intonor t

yttiviS

O 'gfoop \\{\ urvor ter.

fn lignum quadratum altum ter*

, y
raque levatumy
F^ttum extenderunt•
De eodem Nazianzenus *

i
A ot i/teuro^ftofAM %v Xm
oft,tX(G>+

A y iiycfy *ty$t ttf

t t f
D 7 o^tig
i Tltti s«$.Him.x. » Bacchid. 3 Iq Cbrifto patiente
 $6 DeCrvce
0 '{tog i' i( 0^609 uitfj in^tro ,
EVxXay* 3’ iyKccgo-ior ct?k$t iv0e#s

E'thiu*) *$£T «yw,

II tiotf 3f KdlnXurup «y nwrrd \ Ja#.

Quorum verfuum (haud fane

w<- * optimorum , libere dicam) haec
Vnitfa fcntentia. Duttum
Trag*-'in
fitbduBum &
altam crucem ad ultimum ejus

7»*»4 finem : rectum ita Jiatutum : tum

tranjverfarium lignum manna
fixas : denique & pedes ad fiipitem
defixum . Atque ifta pro Ere&a.
In diflenfu autem nos quid defi-
nimus ? confenfum , qua licet.
Dicimus utrumque ufurpatum,
faepids tamen hoc poftremum.
Imo interim neceflario hoc po-
ftremum. Pone enim in arbore
fulpenfos (fsepe fa&um :) quo-
modo demitti ea potuit, &tunc
attolli?

Cap.
 : :

Liber Secvndvs. 87

C a p. VIII.
Clavisfigifohtos interdum funibus
,
adflringi•

Ed jam ad j4firiftionem trans-

S eo ;
quae fa&a clavis , aut fu-
nibus, fcd plurimum illis. Sene-
ca : Cum refigere fe crucibus co -
1

nentur , in ejuas unufijuifijue ve-

flrnm clavos fiios iffe adigit Ita le- .

gendum , non adjicit. Illi, inquit,

conantur tollere fe de crucibus
fuis : vos contra , magis magifque
affigitis, & clavos adigitis in li-
gnum. Meminit & Apollo 1
in
oraculo quopiam, de Cnrifto

rluQdti td) tricabo wio-ri wucfit &rir-

Xv><n t«A tvryi*

Clavifque & palis mortem ex-

antlavit acerbam •

Loquitur de hac ejus morte per

cru-

1 De vita beata cap.xix. * Apud Laflant-lib.iv-

cap. xiu.
 :r

S8 DeCrvce
crucem :quia, ut 1 Artemidorus
ait, friitttwfax
ex lignis & clavis crux confetta efl .

Atque ab hac rc Grsecis paflim

ip(a crucifixio ,
<s&<rfaoi<rK di&ar
quali dicas clavi-fxio • Ulpianus
in Demofthenem * explicat «<o-
2>ctugai ^<5 *>*«/«

erues ajjigi clavis • Et fortafle eo

refpexit Strabo 5 cum de Canta-
bris dixit ,
qcwkiw ycfa tari rZi

'Zicwtfm fuffixosin crucibus. Ergo

de clavis certum : an etiam de fu-
nibus ? funt exempla. Aufonius

fuum Cupidinem facit.

»

Devincunt fojl terga manus }

fubftrittaque plantis
Vincula marentem»

Et communi ligandi verbo in

hac re Artemidorus 4 ufus :
-

inquit *>ty#[cc(c*y*(4,ot *&-

eaft-

1 lib.11. capiLvm» * ContraMid. y Lib.m.

4 Likn. cap. LTiit*

1
 ,-

Liber Secvndvs, 89
ret[o£iu 4 3
hotrfoteviv * CrUClfgl (ill
fomnis ) viro calibi nupti** defi
gnat , ob ligaturam , quia fcilicet
ligno jungitur copulaturque.Pli-
1
nius inter magicas ineptias Spar-
tum etiam e cruce numerat , id
eft Iparteos funes. Quid 3 quod
D. Andreas ita alligatus ? Ab-
dias 1 aperte, & caudam etiam
addit : Proconful mandat quattio -
nanis , ut ligatis manibus & pedi-
bus ,
non clavis affixus fiijpende-
retar , quo diutino cruciatu defce-
ret. Ex quo colligas , habitum
id magis fevum. Etfi prima for-
tafle crucifixio talis , & in Li-
vii * prifeis fcriptifque libris le-

gas : Arbori infelici refle fu-

Jfendito. Refte, inquam, addi-
tur :
quod tamen heri ac nu-
per ejecerunt corre&ores. An
fle quoque appenfi latrones bi-
ni, quicumChrifto? Vulgo fen-
tiunt

1 Lib. xxvxii. cap.xv. 1 Lib. m. Hift. Apo.

3 Lib. I*

A f
90 De C r v c e
tiunt, ncc aliter pingunt. Ta-
men falsd :
quia illi, pariter ac
Chriftus,fixi. Nonnus 1
adfirmat.

Kiivfm tttrtrvmtnt «w<

htirris :

In cruce praeduris cUvis fixi , in-

que ligati.

Et magis Hiftoria prifea , quae eft

de Helena Conftantini matre.

Ea cum veniflfet facra & Dco-
homini trita loca, cupidine vifen-
di & venerandi de Cruce etiam
:

in quili vit noftra illa fervatrice.

Fodit, tresreperit, ac diu animi

anceps haelit quae eflet illa vera.
Nam Titulus, quodignofei po-
tuiflet, jacebat feorfimdisjc&us.
Denique miraculo & divina in-
dicatione opus fuit ad difccrncn-
dum. Quid autem opus , fi vcfti-
gia clavorum modo in una? Ar-
gumentum certum eft , & res ipfa
per Ecdefise annales.
C A P,
i Incap. xix.
 : : :

Liber Secvndvs. pi

C A P* I X.

In quibus partibus clavi} & quo nu*

mero ?

Lavos autem illos, live &

C
que
funes , in manibus pedibus-
fuifle fatis notum. Nonnus
de Servatore

K xi ircr) i&j w*h*py<<?* «3^1« *e'r-

*i^oc, xopltyt :

Et pedibus mambufque ferens

famulos ferratos

Tertullianus 1
de veteri vatici-
nio : Foderunt manus meas & pe-
des ] qua propria atrocitas crucis .

&
|

Habent atrocia libri feripti :

re<5tc ,
ut amat loqui ille feriptor.
At quam multi ifti clavi ? enim-
vero diffident. Alii de ternis af-^^
ferunt, ut Nonnus, qui Chriftum
depingit
i Advcrf.Iud. cap. x.
 pz De Crvce
Iret . cc^vyf
9 ut ' yoft^ar
f“? *&&*•”'
W*,«.
>

Facit ecce magno & (ingulari

clavo pedis utriujque pettuj'culum

transfigi , & quidem uno iBu ,

pedibus mutuo impofitis & com-

plicatis. Clarum eft etiam illud
Nazianzeni, * pariter de Chri-
'

fto, ubi cruce deponitur:

Tvfliot 'Tfjo-tjA» tc.il [Jfyjov %j\co Aetoli» t .

T^udum triclavi repofitum ligno

auferens.

I4iii At contra tamen tendunt alii,

&fuggcrunt quaternos. De eo-
dem Chrifto Gregorius Turo-
s nus : 1 Clavorum dominicorum 3
quod quatuor fuerint , hac efl ratio.
Duo funt ajfixi in palmis , & duo
impiantis. Sed & Cyprianus3 me*
lior
i

t In Chrifto patiente. * De Glor. cap. vi.

i Scrm. de Pafiiooc.
 ,

Liber Secvndvs. 93
lior majorque au&or iritfvnixus
fcriplit : Clavis [aeros pedes tere-
brantibus. Quid , quod Plau- 1

tus ex more aftruere videtur tan-

tos?

ILgo dabo ei talentum ,

primus.
qui in crucem excucurrerit,
Sed ea lege , ut offigantur bis pe-
des y his brachia.

Nili is tamen ibi lenius. ut fer- In

*u
vulus ad majorem quali cautio- m A *

nem , & ne facile fe refrigeret

voluerit non femel manus pedef-
que, fed bis lingula figi: ita in-
quam, ut bini in quoque mem-
bro ellent clavi. Quam magis 'PiMfc
coniidero , tam magis hoc di -,* fixL
&um cenfeo cum id quoque re-
:

periam, per fevitiam multiplica-

tos alibi clavos. Ut in Martyro-
logio 1 ; Agricolam plunryis cla - ,

vis Cruci affigentes interemerunt.

Interdum & in alia corporis parte.
In
• Moftellar- ^ iv- Novembris* , ,
 t

94 De Crvce
In eodem Martyrologio Philo-
1
:

tnentis munibus pedibufijue ,

dc

mum capite clavis confixo , marty-

rium confummavit . Itaque fi mo-
rem veterem vides ; arbitrarium
fuit de clavis, & fruftra litigemus.
Si de Chrifto tamen quaeritur ;

nefeio, & in diflenfu Patrum non

cft meum arbitrari.

C a p. X.

Ordo & Modus affigendi. <*sfn

lignum aliquod in Cruce fuppe-

aneum
dai

Ddo magis de figendi modo.

Mantu
pri-
mum
fxx.
A Is fuit

figerent, inde pedes.

,
ut
Graphice
manus primum

Lucianus in Dialogo ubi Pro-

metheus figitur. Vulcanus Mer-
curio loquitur : aW
(JxzTiTet&eis ra eczri ruTifi trgoj

Tfl ovet*™ ; Crucifigatur exten-

,

Jus ambas manus ab hac parte in

ad-
1
xxix.Novemb. : . *
f
 Liber Secvndvs. py
adverfum Atque initium a manu
.

dextra. Ibidem Mercurius Pro-

metheo A’*’ ^, yl : 3i <ru

u H 'QeMrty KttJctKXeit cr&nixtt,

t(pi rhv <r(pv^f,viffUft£9»g Kttrttcps^v 2af

y&1 Tiv Wi^cf.9 , aetxa^vi^a) tu puXu

* vr* • Sed pale dexteram. tu autem
Vulcane ,
aflringe , & confige, &
malleum fortiter demitte. Da &
alteram
,
quo illa etiam retfe afirin -
gatiir. T um itum ad pedes. Sed
ambigas , Manufne fuerint toti
moli ferendas ? Apparet enim An
fer.
corpus omne
( prasfertim fi quis
y<f
P°~

pedes infle&cret ) pependifle a J7J3J!

manibus folis. Ego ita arbitror lHm .

Quidni? Duras ner vofas illas™ &

partes, & lente frangi. Fortaffe
nec in media femper manus vo-f*m! er
r *
la clavi fixi, fed fuperius paullo w/
qua cum brachio coit , id eft^**-
circa carpum. Plautus facit fu-
{picari ,
qui diferte feribit bra-
chia offigi, non manus. Sed puto
equidem amplius, fi corpus gra-
vius ,
 $6 De Crvce
vius , aut manus tenuior; ad-
miniculum fepe fiiifle funes. Il-
los quoque additos , & circa hu-
meros aut pe&us medium , ad
*" crucem adftri&os. Hoc malim,
ffii
frtpe- quam cum aliis aflferculum five
danea.
ta be u am i n£J uce re , in qua in-
nixi & fixi. fimul pedes. Nimis
accurata ea fabrica ,
imo delica-
ta. Tamen in Chrilli cruce G re-
go rius Turonicus 1
agnofcit;
quiane fuit 9 an
quia pie imagi-
natus eft ? Iple quidem fic : In
ftipite eretto foramen fattum ma-
mfeftum eft . pes quoque parva ta-
bula in hoc foramen mfertus eft :
fuperhanc vero tabulam , tamquam
ftantis hominis , facra affixa funt
planta . Nec fcio an illuc Inno-
1
centii hajc referenda : fuerunt
in cruce dominica ligna quatuor %
ftipes crcttus , &
lignum tranfver-
fim, truncus fuppofttus > & titulus
fuper-

* Dc Glor. Martyr, cap-vi. * Serm. i. dc uno

Martyr.
 Liber Secvndvs. 97
fuperpofitus . Nam vidi qui de
Trunco fic acciperent : etfi vox

videtur abnuere quae

:
parum apta
ad minutam illam tabellam. V er-
ba etiam plura & fequentia Inno-
centii cum examino , lentire eum
dixerim non de hac impolita , fed
vere (ut loquitur) fuppofito trun -
co equo ipfa crux furgat. Ita
enim fenfilfe videtur : truncum
aliquem fuifle ,
five fulciendae
cruci inimoappofitum ( *il
Graeci id genus obliqui fuftenta-
*

M*
culi vocant ; ) live fub ipfo redo
ffc ipite in terra , cui ille immif-
["

[•
fus , ut firmior ftaret. Neque
•

ego fa&itatum : fed

affero id
mentem feriptoris pono. Tra-
nt
hunt etiam Irenaeum * iftuc,qui
crucem fic deformat : Ipfe habi-

r>
tius crucis fines & fummitates ha-
bet quinque ; duos in longitudi-
?r
nem y & duos in latitudinem ,
& unum in medio ubi requiefeit
E '
qui
1 Lib. 11, cap. xlij.
 98 De Crvce
qui clavis configitur. En, inquiunt,
medius ille finis tabella eft, in qua
corpus requicfcit. Fateor verba
huc ire , nec temere contenderim
de aliena mente. Tamen Iufti-
nus 1 martyr , e quo fumpta hxc
vide videntur, fic de iftc fine : ™ c#
f"P r * xi uiff» Cii W
cap .i x.£*To MfrWf
tiptvoi - Et illud in medio defixum
lignum , ut cornu ipfum etiam emi-
i
' net in quo feruntur
, quafi inve- &
huntur qui crucifiguntur. Cornu
id appellat , &
notare vult : quo-
modo apte in plana hac tabella ?
Videndum ne uterque ille Scri-

ptor aliud intelligat a jam di<5h>

ienfu. Dividunt crucem in quin-

*« que fines {Apices 1 Tertullianus
Icite appellat :) quattuor illos,
qui noti funt & incurrunt : quin-
tum quem in media cruce collo-
,

cant , ubi lignum tranfverfum

fcin-

i Advcrf.Triph.Iud, * Lib. ni. adrerf. Mare,

cap. xix.
 \

f
"
 100 De C r v c e
fcindit tranfitque ftipitem defi-
xum. Hac confideratione, quin-
que funt fines : & unus ille (tipes

(Ted fe&usj facit ternos. Quod

autem ajunt invehi & reqmefcere :
verum eft. corpus acclinatur ei &
quafi innititur a tergo. Augufti-
Vtde nus hoc fenfu fcripfit , Longitudi-
nem crucps * terr* /urgentem , cui
hi? ^
cap. x . corpus erat infixum. An totum
corpus ? imb pedes tantum quod
liquet : fcdadfixum innixumque
intelligit , nec fcio an innixum
fcripfit. Tamen in piduris fcul-
pturifque etiam prifcis vefligium
tabelbe hujus exftare audio : non
ergo temere fpreverim. non certe
a Chrifti cruce : de aliis, audacius.
Quod enim veftigiumin feripto-
xibus antiquis?

t ‘
\ - -*

Cap.

G‘
 :

Liber Seg vndvs. ioi

C a p. X Ii

De Titulo ,
quid ii L Atinis ? qtiomo-
do ajfcriptus, aut fr alutiis.

Ofi: Aftri&ionem
P Quid ea eft ? Cauda
Tnfcriptio.
fuppli*
cii &
ipfum crimen ,
,
& Roma-
na voce Titulus qua & Iohan -Tituiui
nes eft ufus. Atque item Non-
nus 1

T^ctftfut , t y&htvri A e$nti2i

T/rAoi» ji.

Matthaeus bene & fignan-

tcr dixit. Gloflae Graecanicae ve-
teres :A \rtet ,cuujfa 3 materia, titu-
lus. Eaedem Latine , Titulus ,
iAeyzior. Latini etiam paftim pro
caufsa. Ut poeta:
Et [>oteris titulum mortis habere
me sed
Valerius 1
: Fine vitae, nofirae variis

& occultis caujfis expofito ,

mter -
E 3 dum
* Incap. XIX* 1 Lib. ix.cap.xn.

I
 joi De C r v c e
dum quadam immerentia fupremt
hic
titulum occupant. Atque
fari
(olet
Titulus praeferri aut apponi
damnatis. Praeferri, ut in Sueto-

««A- nii Caligulis 'Praedent* titulo

h’ per
’;S' qui caufam pena mdicaret ,
epuUntiuM circumducitur*
ccetut

Epiftola Lugdunenfium ,
de At-
talo* Martyre : ni ****•)» «***?
«{••‘vo*-
1
5f

i
iudnMofu,
t ®t »
r„
, & hh&j»
5
wifiuut

X{in««'« t Circumactu*
tabella ipfum
^
per amphitheatrum ,
tp tum.
prdeunce , in qua Latine fer
eyittalus Cbrifiianus.
Sed
Hic efi

& appendi ,
aut apponi damnatis
•
Suetonius » Domitiano
•
folet.
e
V>1 ut 'Patrem familias detraham Jpe
objecit
piaculis in arenam canibus
locutus par-
cum hoc titulo , Impie
Quintilianus olten-
mularius.
dit Gladiatores
quoque fic pro-
dudos : Ouidam ut patrem
fepelt-
ret>

t Cap.xxxvui. 1 Apud, Eufeb.Ub. v- ca p- 1.

Gap. x. 4 Dccl.im.ccc
u.
j
 Liber Secvndvs. 103
ret , aufloravit fe. Die maneris
produBus fub titalo caufia 3 radent
populo pofiulante accepit . Sed facie
proprie ad Crucem Dionis lo- 1

cus , de fervo quem dominus agi

,
:
in crucem , idque per forum juf-
• fit : Mi7«& y^fC(*Arut rh ufliuv £9u-

turarius foxvnuv : Cum litteris (fl-

ve Titulo) qua caujfam mortis
aperirent . Saepe etiam negle&o l 9C»
aut fpreto titulo contenti Super-
diftione fuerunt , id eft ut Pr*- n*<T
conis praeeuntis voce populo id'“v*
nuntiaretur : de quo more alii , &
ego alias,

Ca p, XII,
Dofi fixionem , quomodo mortui in
cruce ? languore , a tfame Vi-. %
talitas quorumdam.

Ene jam & fideliter fixi-

B
hxc
mus quid pofl: fixionem ?
:

tria, Adors Corruptio^ Cuflo -

,

E 4 dia*.
 104 De C r v c e
*Mors
V
dia. Mors , lenta 1

, molcfta, &
]n 'cru- vel a ftillante paulatim fanguine,
ce , /ed
ve i 4 fame. Quid fi etiam ab
uZa. avium ferarum quelaniatu? vide-
bimus, & fingillatim diducemus.
De fanguine quem demittebant
fixi, clarum eft, nec teftimonii
eget : & tum ca caufsa , tum ex
verberatione quae praeiverat , cre-
x do invalidiores multos obiifle. •

At de fame , Eufebius * ubi'

Martyres narrat crucifixos in
AagyptO ! ri

utili ^ £7r’ xvTat iu^iefr XiftS dixtpda-

: & fervat funt vivii

,
donec
tn fame morerentur.
ipfis patibulis

'
piufcu
-^aque legas quofdam diu in
tos ^/«crucibus
vixiffe, ut ingenitum
quidam r ... ° . .

vixere icilicet robur erat, aut vires. Bea-

tus Andreas in cruce fujpenfus >

m ea populum docens 1
, (6 ath-
letam Deo dignum!) biduo fu-
fervixit. Vidlorinusfub Nerva,
jufus fufrendi capite deorfum ,

ita
i
}
* Lib.vrji.cap. vili i Martyr. xxx. Novcmb. »

f
 ,

• Liber Secvndvs. ioj

ita per triduum vixit Quod fa- 1
,

ne miror in fchemate illo minime

apto ad longam vitam. Magis
etiam ifttid :
quod Timotheus & Loquen-

AIaura m Cruce novem diebus wwj."

pendentes , ac fe tpfos m fide corrobo* names
rantes martyrium confumpferunt 1
,

Vndehsecvis aut vitalitas , nifia

vitse ipfo fonte ? Quamquam &
alii quidam animose .egifle in
extremiflimis iftis rebus legantur,
velut Bomilcar ille apud Iufti-
num *
:
qui patibulo fnffxus m foro
medio ,
magno animo crudelitatem
civium tulit : adeo ut de fitmmd
Cruce , velati de tribunali , m P ce-
nor um J[celera e onc tonaretur ; Qui-
. . illuden-
dam etiam petulanter : ut pro-,,,.
tervuli apud Senecam 4 a
qui
ex patibulo Jpeftatorcs fuos con -
finiunt. Atque etiam adnotavi,
quofdam miferatione Princi-
pis , aut Magiftratuum e Cruce
E 5
ab-

* Martyr, v. SeptemK' x Martyr, m. Maii.

3 l.ib.xxii. 4 Dcvit. bea, cap.xxx.
 w6 D E C R V C E *

ablatos, poftvixifle. Iofephusin

vita fua recitat : %edibam , in-
quit, e vico quodam, & vidi multos
ex hofiibus (ludaris) crucifixos : &
tres ex iis adagnofic ens , cum quibus
ante mihi confuetudo ,
valde m ani-
mo dolui, & cum lacrimis progref-

Jus ,
dixi Tito, Ille autem fiatim^
depofitos eos mandat dilige ntifiime

curari ,
atque ex iis duo inter ipfam
curam obierunt ,
tertius fuper-
vixit •
i .. . *$• yj

C A P. XI I I..

Quofdam a volucribus ,
aut feris
etiam vivos laceratos , plerof- &
que omnes mortuos . interdum &
lanceis interfello s.

^ib i T de laniatu etiam addi—

UmZ. Adi & cauflam
,
illam quo-
que Haud temere*
feci mortis.

quia fic ligati , & cum fe non

* Cani, commoverent dati revera
* **•—
,

a
tuJ l “* 3 ut cum poeta
' dicam,
^
 Liber Secvndvs. ioy
o
vivi,
rt ttuti.

Prudentius
Atque id etiam
1
^ uc
dvibus
:
cuncta.
•
Crux illum tollat in
auras 3
Viventefque oculos offerat aliti-
bus.
1
Horatius afpexit: Horatfo
lk*.
Non hominem occidi, nonpafces
in cruce corvos .

quia ficarii fcilicet & homicidas

dari folent in crucem. Item Iu-^
venalis : n*li.

Vulturjumento, & canibus , cru-

cibufque relittis
nAd foetus properat, partemqut
cadaveris affert.

Quin repcrio in fententia judi-

ciali quoque id aliquando ex-
preflum. Adis Martyrum Clau- :

dius ,
<s4ttertu5 j Neon , cruci af-

figantur , & corpora eorum avibus '

laceranda relinquantur . Itaque

E 6 Apu-
1 1 Lib.
JI»p Hym. xx. i. epiflxvi-

'•’»
it ^

V ' ’
'r '

t i

' *
r •»
 :

io8 De C r v c e-

Apuleius 1
proprium hunc refert
Patibuli cruciatum , cum canes &
vultures intima protrahunt vifcera •
Addit autem & Canes : & difeas
licet cruces non femper fuifle per-
altas. Quomodo enim ,
fi canes
attingerent atque etiam lupi?

lie^Ca
N am & hos Catullus addit in
tiilliano Epigrammatio, quod mihi -qui-
dem non nili circumlocutio vi-
Ttl titio. detur cruciati# hujus mortis..

Si Commi arbitrio populi , tua

cana feneflus
Spurcat a. impuris moribus , in-
tereat :

Ptfon equidem dubito ,

quin pri-
mum mimica bonorum
Lingua exfetta avido fidat4
vulturio
Ljfofios oculos voret atro gutture
corvus ,
Irttejhna canes cetera
, membra
lupi*

Iftae
1
Lib-vi.Dc Afln. in fine*
 Liber Secvndvs. 109
Iftae mortes, nifi quad interdum Unceu

lanceis etiam tranfvcrberatos le-^',™»;.

go , an ad accelerandam fatum, dam.
an explorandum ? Illud fuit in
Marcelliano & Marco quibus ad :

fiipitem ligatis m pedibus eorum af-

fixi fiunt clavi ? cumque tranjifiet
unus dies & nox ,
ambos f Fa-
jujfiit

bianus judex) lanceis per latera

verberari At iftud in noftro
Domino ; cui miles* jam mor-
tuo lancea latus aperuit , fci-
licet periculum an bona fide
'
obiiflet,

C A p. XIV..
Crurifragium a Cruce remotum •
Quid fuerit y in quos receptum ,
& quomodo ?
\

N
terempti
On
<5ta,

?
autem &. crura iis
inquies, atque ita -in-
Vulga* invaluit
fra^

haec
opinio, fed vulga. C
Qui penetrant fff*
u
E 7 &exa-?r4ff4,

»M«tyr.XYin. Iunii.
 : :

iio D e C r v c e
& examinant ,- vident difparata*
hxc fupplicia & feorfim fuifle.

Induxit vulgum, quod in facra>

hiftoria latronibus duobus crura
frada leguntur. Atque fciant
moribus Iudaeorum id fuifle :
atque illic fortafle tantum. La-
dantius 1
monuit : Suffixu* ita-
que Chriflus cum finritum depofuif-
fet , necefiarium carnifices non pu-
taverunt ojfa ejus fuffringere , ficut
Cur eorum mos ferebat . Ait caute eo»
ibt ?
rum mos nempe Iudaeorum. Et
cur hoc Iudafi ? ne fraus legi fie-
ret, quaejuflerat ad Solem occa-
fum fufpendiofos deponi. At de-
poni nifi mortui non debebant;:
diutiusautem plerique vivebant
ergo hac aut alia via morsfefti-
nanda. Alia etiam dico via: nec
crediderim fuifle hanc folam.
Lex quam tango, eftin Deute-
ronomio , & vertit fic dodor
1
Afer : Si autem fuerit in aliquo
de—
* Lib.iv-C.XXYI. » jemU. Adycrf. Iud. cap-x.

i
 LhTbr Secvndvs. i ii
dei i flo , ita ut judicium mortisJit, &
morietur , & fujfendetis eum m li-
gno y fed & fepulturd fepelietis
eum ipsa die. Ergo crurifragium-^™-
proprie nihil ad Crucem tamen :

quia fe ingerit, & vile , atque item

fsevum eft juxta crucem , brevi-
ter de eo dicam. Vox ipfa proba
& vetus. Cru-
Gloffse prifcse
:

rifragium, atque alibb

vKiXoKozritc.

Crurifrangium re61 e etiam fcri-

bunt. Nam Tago & Tango & ,

Frago & Frango i dixerunt : fed

prior fcilicet fcriptio magis pro
archaifmo. Divifit elegantia;
1
gratia Apuleius : Zdxor diras in
eum devotiones deprecata , cru- &
rum ejus fragium abominata, ubi
adominata pro vero magis &pro
fenfu. Ipfa res antiqua , & jam
Plauti * , & ante sevo ,
paflim olm -
Crurifragium minati fervis. In«/«-
tjus Alinaria
Lib.ix.de Alui. * Afinar.

is* 'V; Crura

 :,

i iz De C r v c e
— —— Crura
r herclc offringentur >

jige impudice, mfiiflum percies .

Fcrr in Et credam ,
ut crucem ipfam
ferves. fuilTe fervis. Seneca *

p ecu li a
re
Magnam rem Jine dubio feceri-
-
mus , fe
fervulum infelicem in er
• gafulum mijerimus . Quid prope-
ramus verberare fatim 5
crura pro-

tinus frangere .Suetonius 1 Au-

gufto : Thallo a manu 3
quod pro
epifold prodita denarios quingenos
accepifet ,
crura effregit. > Idem
in Tiberio : ZJtrique mox (
mi-
niftro cuipiam , & tibicini ) quod
mutuo fugit ium exprobraffent y cru-
ra fregiffe. Ergo in fervis : fcd

ita ,
ut liberi non immunes. Ci-

ve in crimine , five potius per

JnteTm
fevitiam vindicantis. Ita M. Ma-
dum & fio Gratidiano Cornelius Sulla
hbcr«f.
pgffriflgf crura er tu oculos 5
am-
putari manus 4
juffit. Et Spen-
diani

i De Ira.ni. cap.xxxii. 1 Cap.ixviJ. J Cap*

XLiv. 4 Sen.dc Ira. ni. cap-xvni-
 , ::

Liber Secvhdvs. iij

dia ni rcbellfcs in Africa, cum Pfce-
norum optimates cepiffcnt, *«-
hoZuFcwl ig , ruorftya/lsg rat axiXij
t

in patrat €i( rirx rxcfigo»

1
admutilantes , & crura conteren-
tes adhuc vivos projecerunt in
,

foveam aliquam Et. in Martyres fc

noftros plurifariam fle fasvitum.

Eufebius 1
de his quse in Ara-
bia aut Cappadocia : T*r
gAM» T0T£ XfXl»4<» cilCMg&UitUI T«T£
OTfiAt] .• Afartyri—
hns altas fecuribus interfeBis , <*//*/

Crurifragio Martyrolo-
punitis.
giumJ memorat Hadrianum. Ni-
comedi a , 4//^ vigmtitribus 3
omnes fub Diocletiano martyrium
crurifragio confummajfe. Idem * de
pluribus , atque innominatis
Commemoratio SS. Aiartyrum^ qui
m perfecutione Aiaximinp fraBis
cruribus necatifunt. Et fepius.Mo-/>4M-
dus hujus fupplicii ut incus cumf™^"
malleo,

I Polybi, a Lib. Vili- cap. XI]. J iv. Mar-

tii. 4 xxiii. Mai i.-
 H4 De C r v c e
malleo , vel vede ferreo inferre-
tur , ac tibias incudi imponerent,
validis idibus fic frangendas.
Colliges ex Adis Martyrum pri-
fcis
,
qua? Surius vulgavit. Sub- 1

latum hoc fupplicium a Con-

ftantino Vidor afle verat , de quo
* Lib. i n * l oco.
ni»
cap.
* lv *
Cap. XV.
Corrumpi in cruce pajli funt y & ne-
fas fepelire.

C Orruptio jam poft Mortem.

Quam fic intelligo

nec mortuos deponerent , fed ta-

,
quod

bo illic pafli funt diffluere, &a

corru- Sole ac pluvia corrumpi. Va-
^Cruct
l er l us 1 imprcfse hoc narrat de
Polycrate ,
qui ab Oroete cruci
affixus : E qua , inquit , putres ejus
artus y & tabido cruore manantia
membra , atque illam Uvam , cui
%[eptunus annuium manu pifcato-
r**

t Tom. v. dic vili. Sept. a Lib. vi. cap. ix-

 ,

Liber Secvndvs. 115

ris reflituerat } fitu marcidam , Sa-
mos latis oculis afiexit. De quo
ipfo Afer 1
noder, ut folet, fuc-
cin&e : Polycrati Samio filia Cru-
cem prodicit de Solis unguine &
Tangit hiftoriam,
lavacro fovis .
& fomnium quod in Herodoto *
& tu ab eo pete. Sed h&c mens r^/-
fomnii , fublimem in cruce madi-
dandum a Jove cum plueret , a 'w-
Sole ungendum cum is calidus
e nudo corpore faniem eliceret
adipemque. Hanc in cruce pu-
trefactionem intellexit Theodo-
rus Cyrenaeus , cum Tyranno
minanti eam refpondit Sua nihil :

mterefie humi, anfublimi putrefie-

,

ret J. Neque aliam Artemido-fv

-
rus 4 , ciim malum divitibus orni-J^*
natur a (omniata cruce: t as fi
XnfaoxQ
o-ciffxiis 01 recpgvtitra}: Car-
nes enim amittunt qui in cruce fixi.
Ita inquam, amittunt : (I ve tem-
pore

1 Tertull. de Anim. x Lib. ni. J Apud Cic.

Sc Valer. 4 Lib. n.cap. lviii.
 ii 6 De C r v e e
pore & dcftUxu : five & laniena
volucrum ferarumque ,
de qua
dixi.

*
»
c
x
a p. xvr.
, v

CuftodU & miles ad Crucem y

ne quis detraheret,

Taque hoc fine afTervati in

I Cruce, & deponi rarum omni-
ora no fuit. Nifi quod Philo 1
tamen
ablati;
no t a t t receptum moribus ftilfie in

C^atali Imperatoris , aut finult die

fello quofdam e crucibus deponi ,
&
permitti ad fepulmram : at Flaccum
contra , novos etiam tum iis affxife,

tufio.
Nequis autem deponeret , miles
iUi ini-& cuftodia afsedit. Petronius x:

Miles cruces afervabat , nequis

ad fepulturam detraheret.
corpora
Plutarchus in Cleomene : o'xi-

yeu$ ur£§«» oi ro c-Zuoc tH

K.Ai ojteiVf anrcajyaphi* epvbct-Pdilie >

ei$*t ivfCiftSq $£X)tot]o6 r»i KityccXy <zs&“

i CoiitraFlac- a-InSatyr.
 ™

Liber Secvndvs. uj
jrswX&ffcsref , uwox^uzrl oraro <ir$o-

cusror^rt ftijSf» ogvf ov iipidflxoJ^ ru^Kt-

<pd[o* •
T ancis
5
pofl diebus , n qui
Cleomenis cruci affixum corpus cu-
ji odiebant , viderunt magnum fer-
capiti ejus circumplexum 5
p entem
CT faciem velantem tegentemque y
ne qua carnivora avis attingeret.
Ubi utrumque habes, & cuftodi-
ri folitos mortuos ; & aves faciem
in primis inyolafle. Poflis ad hanc
rc- ^mbi
~
cuftodiam illud Euangelifta
O ?
1

%HU6
ferre : E^sre xvqvltcuf , iviyiTiUnulle-
Habetis cufi odiam , . Quae Pi- j**'
lati vox ad Judaeos petentes gchjii.
fuit

aflervari monumentum. Videtur

autem intelligere cuftodiam, quae
paullo ante ad crucem, nifi quis
malit, Habete cuff odiam ; qtiaft
ab imperante a indignanter &
dante. Vox enim Graeca in u-
trumvis valet.
-

> Matth. xxvii.

TUSTI
 1 18
IVSTI LIPSII
de c r v c e
w?
LIBER III.

C A P V T I.

Tranfitioad Rarum figendi Mo-

dum* Furca divifa y hic de &
Ignominiosa ditium*

A
quem
Bunde, quasad Vulgarem
crucifigendi
ximus
ipfum
:
modum 5

Rarus fupereft,
pari cura imus ex-
di-

pundtum. Eum fiupra defcripfi-

mus (& vox praefert) fifofitum y
ggid & minus in ajfiduo ufu. Sepofi-
rarut
tum avo 3 Inufitatum vol Sche-

Ttvi- mate vel Fine . De his tribus ordi-

fm * ne &
partite dicam (juvat in his
talibus ) &
in lucem fortaffe pro-
traham ,
quae ufque adhuc pa-
rum claro oculo confpe&a. JEvo
fepofita Furca eft : olim quidem
in creberrimo ufu , fed qu« pau-
latim
 :

De Crvce Liber III. 119

latim defiit atque abolevit. Men-
tio crebra non in hiftoriis folum,
fed Comoediis prifeis : mentio
tamen magis, quam explicatio,
ego hic faciam, & pro copia in-
genii dabo in fplcndorem.
Ut
poflim duplicem illam facio,
,

V'eterem &
Novam Priorem, .

qua: prifeis Romanis (non enim ****'*'

apud alias gentes legi ) ufitata
atque hanc iterum duplicem.
Ignomimofam Poenalem & .

eit, qud collo

impofitd fervi cir-ffjf*]
cum duci pilent ob culpam ahquamy niofit,
ojlentui & ad irrifum . I/idorus 1
;
Furcifer dicebatur olim qui ob leve
,
delittum cogebatur a dominis igno-
,
minia magis quam fupplicii caufsa
,
furcam circa urbem ferre praedi-
,
cans peccatum fuum
% & monens
ceterosne quid fimile peccarent
•
Plutarchus in Coriolano,
Hu-
mane habitos fervos a prijeis do -
minis notat.
**
& addit ;
*
tf»
*
h ^
*

* Lib.x Qrig,

r *•

v
 120
)
De C r v c e »

ycthn xoXxirig oiKfTu nbYiuptXYio-caf&i »

Ufcd^i u ra» fvfitv izn^Hianr

ei(>ct/fy)&’ j
5<t|£A9flt %x^x rv>s y^r»ix~
O-lt. 0 yeig T4T0 TFxOcdl }£ oQdtli , iSK,tri

srict» etfttr , ixcchuto d['e :

Erat autem magna c alligatio ferv*

delinquentis , fi Tignum currus ,

quo
temonem fiifientant , tollens & fe-
rens exiret circa viciniam. Id enim
fafius , & fic conjfeflus ,
non ultra
fidem habebat, & vocabatur Furci-
idem io Quaeftionibus
fer. -Talia
Romanis. Et Glofla? veteres:
Furcifer ,
scwpx .
,
IntgxvotpQ-

£&'. oi irUcioiTlg tirr/ rtfcvglxf $;Kgxy$p

C* Tc,if 'Tfxfcihots £%OfTSS €&i)C0ftt£6r

2ix f voMtis xrf^txyofinoi ; qui pati-

bilium fert , qui furcam . Qui pec-
caverant, pro poena furcam m collo
habentes circmbant , fer urbem un-
dique duTh. Atque na?c illa prima
cft , ab ipsa re &
fine Ignominioft
a me di&a :
qua? origo aut exem-
plar tamen P <xnalis%

CA P.
 --
:

C A P. II.

De 'Furca Fcenali , & cafos fui

ea ad mortem*

E bus
A eft, qua item collo impoftd
circumdutti
& pcena canfsd.
,
fed cum verberi-
Atque adeo
mors, plerumque huic confequa
•
five fub ipsa Furca ad necem cx- r Sub .

lis, live cum ea in crucem latis.

Scorfim utrumque explicabo,

& firmabo. Sub ea ad mortem ~4d
morum ’
exd : ex Suetonio , qui p ce 1

i nam more majorum interpretatur,

nudi hominis cervicem inferi fur
;
C£ r corpus virgis ad necem cadi.
Atque idem 1
etiam Vidtor : Se-
natus fententta conftitutum , ut ,
more minorum , coito m furcam con-
jeflo 3 vir ais ad necem caderetur •
Ac reperio exempla etiam in hi-
ftoria , etli haud crebra. Li-* V ide
vius * inceftum cum Veftalepeftum
-.-i
r m T ro.
t ilCkrum.

* Neron* cap.xLix- 2, In Nerone.

 122 De C r v c e
fic punitum oftendit 1
: L . Canti-
lim fcriba Pontificum , quos nunc
minores Pontifices appellant ,qm cum
Floronia fiuprum fecerat , a Pontifi-
ce Max, eoufque virgis m Comitio
capus, ut inter verbera exjfiraret.
Dionyfius a in culpa fimili , & de
iis qui Urbiniam ftuprarant : tS»
TKV avoa-icu/ tySo^ccv^t

i(*ey 'ir
t^ leturer httfttfrxlo , T de

erigo» o< T /iga» EV»o%07rot

t* 5, ci «eyogS uiKieclifyjoiti&Su-
1
* *
» E*
«fgg «ySgfiiTTOOOV 5
X7TiKTetVUi> : JhX IIS

autem qui illicitam corruptionem

patraverant , alter feipfum intere-
mit , alterum it qui [acris praerant
(ii fum Pontifices) comprehenden-
'flabris fe eant es, tamquam
'

tes, in

manci m 3 interemerunt• Nam

ctfineuter fures hic mentionem
faciat tamen cum verberibus ad
j

necem datos denarrent ,

proba-
bile id ita ritu prifeo fa&urn *

hoc magis ,
quod Dionyfius
qua fi

Lib. xxil» i Lib. IX. Antiq.

 ,

Liber Tertivs. 123

?
quafi indicans addidit, ars$ #r-

vilem m modum Quod .

autem liberi etiam fub furca in-

terdum cxCi exemplum in Epi-
toma Livii clarum , de C. Ma-
1 «i

tieno
:
qui accufatus apud Tribunos
quod exercitum in Hifyanid defe-
ruijfet , damnatufque fub furca diu ,

virgis cafus , & fefertio nummo

vaniit. Nam etfi ille nem ad ve-
ram mortem casfus ,
tamen ad
civilem , & libertatem civitatem-
que pariter amilit. Atque ideo
dixi, plerumque mortem confe-
quam : cum & in Plauto 1 le-

gam :

\ ^ Et eb eam rem in carcerem te

V defie compaSlum fcio ,
Et pofquam es emijsus , cafum
virgis fub furca fcio •

Quae objiciutur feni vivo etiam

8c videnti. 4

* Lib.Lv. * Mcnasch.

v. F 2 Cap.
 :

124 De C r v c e

C a p. II I.

Ligatos ad Furcam in Crucem fo-

Lere tolli , Furcam &
patibulum
videri eadem , aut haud longe
dijfita.

Ed cum Furca in crucem la-

s tos etiam dixi : quod rei no-
ftrx facit , atque id tale fuit. Li-
Cum
gati ad Furcam, fub ea ca?fi, &
Tuna per viam ducebantur ; rixi de-
apptnfi.
jn d e a j cam ^ tollebantur in cru-
cem. Firmamus veterum feriptis*
Arnobius* Ser vumpeffime me-
:

ntum per Circi aream mediam tra -

duxtjfe cafum virgis , &
, ex more y

bUutbi'
mu^tafi patibuli pcend. Ita le-
ttr cor- gimus , non pcenam . Et quod
reti tu.
ait , ex more , huic rei feligi-

mus qua fi receptum videlicet

:

& tralaticium poft cadionem

hanc, fufpendi. Nam etfi Ar-
nobius non expreflat fub Furca
cadum
* JLib. vil* adycrf. Genfr

/
k
 :

Liber Tertivs. nf
caefum : tamen ita fuit , & in ipsa
hac narratiuncula alii omnes con-
fenfu produnt. Livius Servum
1
:

quidum paterfamilias nondum com-

mijfo ftcttaculo, fub Furca cafum ,
medio egerat Circo . Cicero 1 :
Servus per Circum , cum virgis ca-
deretur y Furcam ferens duttus e ft.
Valerius 3
: Cum fervum fuum
verberibus multatum fub Furca ,
ad fupplicium egifet. Denique
Lactantius 4 ,
qui & Patrisfami-
lixnomen expreflit : Antonius
JMaximm ( potius zAutronius ,
ex Macrobio ) diverberatum fer-
vum fub Furca , medio Circo ad
fupplicium egerat . Ergo fub Fur- Furca
caad fupplicium aCti : fed num-^*££
quid in ea appenfi ? Ita. quia"* rff,w *
haec Furca non aliud quam Pa-
tibulum fuit. Certa auCtoritas
Macrobii s qui de illo ipfo faCto.
F 3
An-
c

• Lib. ir. 1 De Divinat, i. ) Lib. i. cap.

vti. 4 Lib. 11. cap. vi n. S Lib. i. Satu rn»
cap. x.

'

. •
/5
 .

v i*6
' /*•
De Crvce
c^futronius, inquit, Maximus qui-
damfervum fuum verberatum , pa-
tibulo que ctnflrittum ,
per Circum
egit Quid hoc eft patibulo con -
,

ftrittam , nifii quod alii omnes .

Furcam dixerunt , & Livius de

Horatio , fub Furd vinttum?
Nam ita res fuit. Alligari bra-
chia manufque ad hanc furcam
folent : atque ita circumduci,
f lanti- mox in ea attolli. In Plauto 1
le-
U
fatf* g* s > Diflreffis manibus ''patibulum
Iu*- habere, item : ire patibulatum per
vias. Et quod Nonius ex eo ci-
. tat : Fatibulum ferre per urbem ,
deinde affigi cruci. Nota verba &C
feriem : Ferre , deinde osfffigi.
Quae ipfa in Licinii hiftorici fra-
gmento apud eumdem No-
• nium *Ad patibulos ( ita mutato
:

genere , pfio patibula) deligantur ,

& circumferuntur , cruci defigun-

tur . Clare omnia. Habes, ut in
Macrobio , ligari conflringique

- ¥ r

« Moftell. W*
 Liber Tertivs. 127
ad patibulum ; habes , circum-
ferre ; habes defigi. Circumferre
inquam, nam quod vulgo eft
circumferuntur , vereor ut re<5tum
fit. quia non profedto circumla - Corve-
ti , fed ipfi pedibus Tuis ibant : nili
tamen capias quali circumdu- Macer.
<9: os. Sed ego malim
, circumfe-

runt reponi, ut fit ligatos ad pati-

bula, ea ipfa circumtulifle. Ita
Plautus » : Tu quidem hodie ca-
nem &
furcam ferus. Nam ibi
-Furcam, quod patibulum alias,
dixit, ficut &'hic : Cum furca m*
urbem , tamquam Carbonarium .
Atqui docendum etiam eft , in-
.
quies , in ea appenfos : Nonne K

res clamat? Si enim Furca idem/« ipsi

quod patibulum : quid ambi-{*^ #

gas Confiat certe in patibulo

?

fufpenfos. Sed firmo tefti- &

bus. Feftus : Furcillet Jive Fur - *
,

cilia ,
quibus homines fufj>endebant .
Cedo de quibus aliis hoc acci-
F 4 pies ?
* Cctfina.
 :

•
118 De C r v c e
pies ? Plinius : Supplicta annua ca -

nes pendunt ,
inter adem Inventutis
& Summani ,
furca fambuced 3 ar-
borefixi. Vix eft ut aliter intellir
gas, quam in furca ad arborem
fixos. At clariflime jam Firmi-
cus * : Severa animadvertentisfen -
tentid patibulo [affixu* , in crucem

crudeliter erigetur • En, primo pa-

tibulo fuffigitur , deinde tollitur
in crucem. Atque hinc illa phra-
fis , affigi quia pa-
Patibulo crucis
tibulum feilicet , hoc fenfu , pars
crucis. Diftinguit Tacitus: &
fPaii-
v alum
patibula, ignes
o . cruces . &quod
1
, r r r
froprie patens ha?c tranlveriaque parslic

jffff di&a, Seneca indicat : Alii brachia

fum. patibulo explicuerunt . flcut infe-
rior defixufque ftipes , Crux pro-
prie di&us.

C A P.
t Lib.yi* Mathcf. capjxxxi*
 Liber Tertivs* 129
*
/

! C A P. IV.
Qua forma Furca fuerit , obfcurc
traditum in veterumfcriptis.

Ed qualis haec fufpcnfio, &

S qua vera germanaque facie
ipfa Furca; ut ingenue dicam,,
haereo ,, & Solem & fjff.
velut inter
Orcum Video, nonvi- "”
erro. r, ?

deo; probo, improbo; & plane

quod Graeci dicunt, yruplut
vltvu. Suidas Furcam fiede-r
fcnbit : r‘a>pxioi$ %6hop

lilvftoi: Furca T{omanis eft lignum

duplexftve geminum. Plutarchus * Piutar.

paullo, magis videtur aperire

2/wAsf |t/A ovo reeZi £(&x%a4s vQtrctnv,

duplex lignum quod curribus abji- f

ciunt. Tamen hoc ipfum fatis

florus & uo^is-us. itaque diftin&ius

F ^
wa “
5
1 Ic CaufTu. 1 In Coriolano.
 130 Df. C r v c e
(
uzrofctTnf <& Wg/ j
V u^,et 7oi

<pz^ng,v oiopcH? 80*;; quod enim Gr<zci

;
/
Jiypojlaten & Stertgma (fuftulci-
mentum&fuftcntaculum);W Ro-
mani Appellant Furcam Bene 8c .

dare pro fuis Graecis : nos an (ci-

tiores ? In Hcfychio hoc faltem
reperto : ri&tyfe (idem quod rn g<-

•y polit) dia a quibufdam , ro Itxgov „

isrig Czro\i 6 ecc<ri rd *£ «c^«e|rjf tyyu :

illud biceps aut fur catum ,

quod fub -
rDubi- jiciunt currus jugo. Juvat, an mo-
dtfofj. ratur? iftud potius, quoniam Zyyov
tbu lo^
fcribit (ive jugum 3 quodPlutar-
chtos Temonem & fufch, Vtri acce-
dimus Plutarcho magis, nec video
* quid Jugo fulciendo fubjeceris,
quod dependet &
fertur collo
boum. Ergo , me quidem arbi-
Tor- tro, Hefy chius, in vicinis voculis,
fic corrigatur. Atque ex iftis

dandM. rem fadam habeamus, (i nota ve-

terum curruum membra. Opi-
namur tamen (imilia noftris ftiif-
fe , & Dionyfium etiam audia- 1

1I1 US<,
1 Lib. y x 1* Antiq.
 t

Liber Tertivs. 1,31 'f

s mus. Ineo, ubi poenam dcfcri-
bit fervi illius Autronii Maximi
(de cjuo plufcula fupra) hxc le-
go: a isx tityccr/is 5*1*- Dionyfii
TTOvlx l i7Tl TlfiU^ict $C£09t\l£ 7FCl(>febiff ver ^‘t
~ %
- —-
de Far- '

, r
„ .

TolS Oftody \6tg uyeif IVXOH 7TtQ^<PxiViicd

, %

K ripa^lx t xvQ^utfx ytrfy 5 5* uyopxt

i&VToy (txriy&iuifov CJtiXivcrty tXxetvy

et rts f TroXiag ronrQy \zrt-

Qxvns» ot styotrig t $e%ct7covrx ivi

v>it npatfow-y T*S KZTOTlfaobVTlS

XfUPoVfXf , jytj |u*« vs&rVfircwrig 7Tt^}

rei re(>vctre y&j r»$ apxg , ygtj 4 t%gt *T

f

xx^rray hf/yl s
^cc^xoX^ouju %etit ov-

Tig pd?t%i yvftvot ’oirct : VJR^ma-

\r
c

nus haud ignobilis , fervum futim

ad mortis fupplicium tradens con-
fervis alus ducendum , ut conjficiia
& ilInferis poena hominis ejusfieret,
per forum verberibus affePhtm tra-
here ipfos jujfit 3 fi quis alius & m
urbe locus celebris . Qui autem du-
cebant eum ad poenam , manus ejus
ambas extendentes ad lignum
, &
alligantes ,
quod circa peplus hu- &
F 6 meros
 :

132 De C r v c e
mer os ad manuum volam pertinge-
ret, fluebantur flagris cadentes fic
TUtiti nudum . Jam Plautus imagine 1

Compa-
ratio, etiam videtur voluiffe exprefTam 1
. . ego remittam ad te vi-
rum
Cum furca in urbem , tamquam
carbonarium .
t Cafina.

C A P V T V.
Ex iis tres fcntentia eruta y &Jingti-
la explicata . Tertiam
tutIu/ videri,

H
luftrandse.
JEc funtqux apud veteres
quidem legerim rei huic il-
Nos ex iis fententias ,
an fomnia noftra ? proponemus
impetrabili tamen venia , ficubi
in antiquitatis illis tenebris fub-

Opinio- {ffiemus , aut labemur. Senten-

net tres tias, dixi, nam tria funt quae
de Fur-
ta. ex defcriptiunculis jam
elicio

Frima didis.
. Frimum ,
Furcam po-
 - Liber Tertivs. 133
tuifle efle facie qua-noftrum hodie
Patibulum ; atque idipfum reli-
quias &
exemplar efle a pcen&
prifcav Ait Plutarchus, currui
aut temoni fubjettum fuijfe . quid:
olim, nefcio : tale aliquid in no-
ftris curribus fupra ipfum axem.

Ait Dionyflus , fer humeros , fer

fettm iijfe : hoc in ifto , fi colla
imponas. Obftat tamen huic,,
quod diferte ajunt zlxothzrxovr,
, lilvpoi. lignum duplex , bi-
ceps y. geminum. Nam certehoc
triplex lignum eftretfi ifta quoque
forma Furca olim di6ta. Sententia
altera , Lignum fuifle geminum, Stcun.

quod a tergo per humeros, &

te per pe&us , hominem medium
includeret ; atque ita re&um ad
expanfas utrafque manus iret;

Forma , quam Dionyflus ingere-

re videtur & fuadere.Quid tamen
hic flmile Furcas ? quomodo in
utroqfifto ligno homo fufpenfus?
Nam anterius illud incommo-
F 7 dave-
 :

134 De C r v c e’

'
daverit,imb ad guttur ftrangula-
Tiyua : rit. Sed nec in curribus quid fimi-
fcfo* Sententia tertia. Furcam,
Tafir-
mata, veram efle furcam quam * ho-
:

dieque dicimus , & quam Varro «

vor- indicat , ubi Vallum *.

latino, quodfingula ibi extrema bacilla fur-

cillate figuram habeant littera
V.

Pro hac lententia multa funt. Pri-

mum quod Furca^lv£c**(& j
> in bo-

nis prilcisque Gloffis.Itcm Furci-

fer ,
Atqui ltKt*txe
£ar«
Hefychius defcribit
c t db % tf ccf a (o i» Syo te Ajj
iift f

‘
s %x<rccf : eas qua ab uno initio & ca-
pite m duo definunt , tamquam duos
fines habentes • Eft. plane figura

Varroniana, & litterae jam di<5rae-

Quid, quod in curribus hodie,

qua Temo cum axe coit. Furca
eft fuftentando illi aut fulcien-
do ? Qua mente in Sidonio , de
Baccho

'C Vite

*
• i y. Dc L L' ,
 7

Liber* Terti vs* 13$

. V ite capiffratas cogebat ad
efie-
da tigres y
Intrabat duplicem qua temo race~
miJfer arcum . • sg

Denique cum deferiptione Dio-

ny fii mihi convenire videtur exa-
muffim. Da Furcam iftam pau-
latim divaricantem ; ab humeris ,
per pe&us, &
inde manus veniat;
cft illud ipfum lignum quod de-
fcripfit. Jam Plauti Carbona- *
^
rium , quo nifi huc referas ? Ecce
qui lignarios fafces aut carbonum
faccellos
hodieque ferunt, furcam -

jungunt, cujus caput cum ex-

ftantia aliqua bacillorum a ter-
go eft ; longiores duo fines di-
verfi perpedus defeendunt, &
manu utraque ( quafi ad con-
tranixum ) fuftentantur. Atqui
inquies , manus hic non in alto
expanfa?. Fateor non in alto, 7«
expanfse tamen : & cum funi- rei
4
bus traherentur, ligatis ad extre-'
mas
136 D e Crvcb
mas manus , etiam protendeban-
tur tollebanturque. Quin alius
locus Plauti eft, qui videatur ab
hac modefta expanfione , fi atten-

dis. Nam in Milite ,

fervus quis-
piam inoftio ftabat, mulierculam
redituram exfpedtans, & ncqua
ekberetur. Ad eum fervus alter i
Credo ego iftoc tibi exemplo eun-
dum epe aButum extra portam ,
Dtfbeffis manibus,patibulum cum
habebit • k
Bene eft ,
inquit , forma & ftatus
in te, qui mox erit; cum herus
alligatum te patibulo per urbem
ducet. Atquin ftetilfe ego eum
opinor, manibus ante fe projectis
& leviter didu&is, habitu quo fo-
knt captantes & apprehenluri.

C A P,
i
 Liber Tertivs. 13.7

Car. V I.

Ratio fujpendendi per fingulas iltus

formas expofita3 atqne etiam ocu-
lis fropofita.

T Res fententias fuper Furcae

forma habes : tu elige : etfi
nos ad ultimam vides proclina-
tos. Quomodo autem nunc Su-
fpenfio ? Pro formis diftinguenda
eft. Si prima placet , res facilis. *»pri~
1 maFur-
r-r ...
•

in trunco abfcilo
1

, m paxillo in-
• .

ea p-

fixo , imo in fiffura fuperne fad<V f "-^-

potuit firmiter appendi. Ima-
ginem (oculorum enim magis,
res quam verborum eft ) in-
fra habes. tum fic
Si altera ,
Ar,d(t '
cenfeo , dudos quidem cum &u-
plici ligno ad Crucem , fed

non cum utroque in eam ados.

Quod ante pedus , depolitum _

putem : manus fixas in alte-

ro, atque id ipfum in trunco*,
paxillo ,
fiffura ( ut prius,) firma-
tum.
 : :
\

338 De
Cr v c e
tum. Imaginem vide. Nec ab*
furda aut vero nimis extranea fen-
tentia eft : cum &
Patibulum re-
kttium periam lingularem ejufmodi re-

J” es
diumque ftipitem didlum. No-
etiam, nius ex Titinio citat

M+- '
fi quifquam hodie * fra-
hm ,
'

frster
ter hunc
h<tc ut Pofhcum noftrum pepulerit , pa-
t°fi
hac , . tibulo hoc
ante
Ei caput defringam.
hac.
Et interpretatur Seram , qui oftia

occluduntur 9 quo hac remota val-

va pateant . Credo eum ex ipfo
argumento fabulas fic proferre, &
quod janitor aliquis atque oftii
cuftos hasc dicat. Certe quidem
Sera lignum tranfverfum
eft

quod oftiis opponi folet , in po-

ftem utrimque immiflum. Ho-
die quoque ufus. Itaque Gloflae
Sera 9 f Et Poeta 1

aliquis excute pojle feram • -

Atque

« QyW- in Amor.-

-V.
 ,

Liber Tertivs. 139

Atque ego amplius arbitror.
• v .-A r r
lamnolim Furca alia racie fuerit:
{pectet . • .

tamen commodi caufsa , & quia

pronior faciliorque hsec^appenfio, .

lucccflifle fingulare hoc re&um-

que lignum , & id tuliffe in hu-
meris ,
manibus inibi revinffcis
in eoque mox figendis. At fi ter- /» ter*
tia fententia fedcat ,
facilis fufpen-
fio. five in ipsA Furca defixa infio.'

terram fimpliciter ; fi ve cum ea

in altiorem arborem aut lignum *

fintfublati. Figurae videantur.

'• 1 '
*
4. * « ' . - sfS; 1

C A P. V I I.
DenovA Furca , qtunojlrum
^ tibulum . Tribonianum fubjU-
m[2e.pa]fim m Legum libris • >

D
&
E
mus
veteri

refiliendi
, cum
,
Furca,

fi
fic

lege refipiendi
quis meliora.
cenfe-

Mutare in his talibus non mihi

probrum. Nova fequitur quam
dixi quia inferioris sevi inven-
,
% tum. *
 140 ’
De C r v c e
£*id tum. Ea eft in flrument um e ligno
u l veteris , cui ap-
'fyn** triffoh fo™** ? g
penfos homines laqueo JbrangulA*
mus. Hodie quoque ufum fpe- &
ciem hanc habet in pleraque Eu-
ropa. Non & prifeis cognita?
q
an pn -
n011 arbi tramur * P^a quidem
Jci nec/,i- laquei Homero exprefla , qui fa-
yennt.
^ j m p U( jjcas ab Vlyffe
ancillas
fic puniri, atque idem infamem
p*i Kx&x£tp Becrxlot (ita loquitur)
& impuram mortem oftendit : uti
& Plinius qui prapojlerdm dixit,
,
quiafyiritus intercluditur , cui exi -
tus qu arebatur. Sed a Graecis ufur-
patam vix reperias nec a Ro- :

manis quidem in publico, etfr ii,

* Sed in carcere , damnatis gulam * la-
1

appeo- fingebant. Credo ccepif-

derent- fe , cum crux defiit ; & vicariam
illi quidem sevo
fa<5hm. Ifidori 1

nomen hoc &

ufum habuit*
Patibulum vulgo , inquit , Fur-
ca dicitur ( ita nunc quoque in
Hi-
1 i-lb. v. Orig.
 ;

Liber Tertivs. 141

Hifpania , ubi ille fcripfit quaJiQtianZ
)
ferens caput. Snfrenfum enim
ftrangulatum hac exanimat . In
libris legum , quas Tribonianus
atque ejus adjuva* collegerunt,
fatis frequens hoc nomen :
, ut &
opinor , fignificationc novitia:
quia fublato Crucis fupplicio,
quidni etiam Furca vetus ? Itaque
ipfos Iurifconfultos ufurpafle,non
habet fidem apud * juris & mo-* Cuj _ 3
ris antiqui peritos, qui vere no- cil: m
111
tant^fubftitutum id pro Cruce iaUo™
caufsa aperta & liquida , quia
Conftantinus lege lata fuftulerat
Crucem. Ergo ipfi quoque, qui
leges colledtum ibant in xvi il-
lius & fequentis ufum. Exem-
pla plura funt , & notata aliis
'

quaedam etiam ubi inconfpecHo.

ut in ifto Calliftrati , de Poe- 1

nis : Famofis latrones furca

figen-
dos placuit. Inconfpede inquam
,

imo inepte. Quid ? ad Furcam

novam
1 Lib. XXIX*
 ^42, E V C ED Or
novam homines figuntur ? cer-
tum eft aftringi. Sed fuerat Cru-
cifigendos : moverunt alterum ,
altero retento, quod non debe-
bant. Simile in Ulpiani ‘de Poe-
nis :
quod exferiptor etiam fortaf-
'* vt
fc corrupit.
r
Decuriones m metal-
, , .
r r 1
Jn Ubrh lum dari non fofiunt , nec furcaJub - f
'
aliquo-
cu Cruci in Ulpiano fuerat fed :

feri- quis dixerit , Crucifubjici ? Itaque *

vel verum cen-
C,r fikfis? >
mus m feam ; & eandem kzn^^lcw hic
catfflans
corru - ignofeam.
ftela.

C A P. VIII. I' \

De T^aro modo in Schemate. OT pri-

I mimi de Inversa jiifpenjione .

varii a Dfatim de Furca, quse inter

d\ Raros figendi primus Modus
fuit. Alter , qui Schemate a vulga-
Fv
ri diverfus. Intelligo ^ciimalio atque
r-
habitu hominem affigebant. Id
alio

quoque fa&itatum , ut ingeniofa

cru.
I
» L. ix.
. Gr

v
1
 Liber Tertivs. 143
crudelitas eft in poenas. Jofephus S
ubi narrat Judsos juflu Titi cru-
cifixos ! Tl^oniXowj j oi

yiip (£ ^/£05*85 aXoirccs, ul&ovoil&a) t

>pxn, %xivlusz Affigebant mili-

tes )
ab ira (ST odio 3
eos quos ceperant
alium alio fchemate 3
ad ludibrium .
Ha?c fchemata varia fuere; qua? in
ledione vidi , tangam. Eft illud
,
quod Invcrfum dixeris, cum ho-
minem in caput fufpendunt,pedi-
bus fublatis. Seneca 1 : Alii capite
converfo in terram fuffiendere. Eu-™^**
febius 3 oftendit Martyribus in
^Tgypto id fadum. K*< *xxoi veix t t

&£mg oi ph to o-vvt-
fcev /kvuoxoXozri 3

xxKi(ffo;s,oij (c ^i^6tuiivcl7ret-
Pwp xxTay.u^c/k ap&tniXuOttris ; Atque
alii iterum crucifixi quidam more in
maleficis recepto
,
quidam etiam de-
terius , inversa figura 9 & in caput
pendentes . Quod ipfum in D. Pe-
tro, fed eo rogante, ne aftimulare-
tur Magiftro. Abdias : Et accedetis
adi

* Lib.v. Excid. cap.xxvi i r. i Confolat- ad Mare,

capxx* 3 Lib.vxii. cap.vi ii*
 ,

144 D E C R V C E
ad Crucem , rogavit ut tnverfis ve-
fiigiis geretur . Chryfoftomus
1

f :

X«e*go<$ IlfT?* ,
o

)>u.vTott , «aefl’ «fto<oT>jl«* t 5 Atc!e6C3£«A£

Cat £a$faaf » SiAuVatf ci agS/«
l %vi(iet)i 3

UXhX fCXl&OV IvTi KlQeih »|», <Uf «5

riv 7rog«ea> c 27/ y?s nouZ(3p&i : (j nu-

de 06 o Petre ,
cn<c# lignum degu-
flons, & ad inflor Magifiri crucifixi
recujans in reflo fchemate
, fied ma-

gis in caput obverfius tamquam in 3

cadum viam terra faciens . Et Pe- 'a

trum quidem etiam clavis inibi

fixum, idem Chryfoftomus te-
flatur : Q? tvMyYipivoi oiriiigrcc

uyntoufivx pthii : O benedifh

Clavi y qui facra illa membra pene-
trarunt ! Sicut & Calliopius mar-
x pojl tormenta
tyr , 3 verfo in terram
capit€ Cruci affixus e Affixus
fi.
non dcvin&us. Tamen & funi-
bus adftri&i : ut Simeon Me-
taphraftes de Philippo Apofto-
lo : Flagris cadunt & verberant ,
deinde

Ordt.in Fetr- Sc Paul* * MartyroJ. vi i . April.

\
i
 -
‘

Liber Tertivs. 145

deinde cum funibus a talis vinxif*
fbnt , ftiblimem fufyendunt prxcipi~
tem. In cruce enim aut ftipite fic

fufpenfum accipio. Nec aliter

Ammianum 1
: Dracontius &
Diodotus , injettis fer crura funibus,

exanimati funt .
1
Lib. xxii.

C A P. I X. •
\

De obliqua fujftenfione ,de varican-

te, & inter arbores fcijfione.

&
R Eperio
cruccm crucefve
ut in Plutarchi Artaxerxe : Is
obliquos fuper
politos:^"'*
oi>n-
a ir
10.

narrat Paryfatidem regis matrem

infenfam Eunucho cuipiam , ar-
te eum redegiffe in luam potc-
ftatem. tumjullilfe ££»7«,
Hg\ to (th crZftcc 7T?itiiytot hu 'Tfiav

rcwgaif cive67rK^etf , to Jfi h^ucc jt

5<fl6T«TT<#X£U(s-«/ : cutem vivo de-

trahi , & corpus quidem obliquum
jacensque tribus fiipitibus fve
G crii
 ,

i4<* De C r v c e
crucibus infigi , pellem fieorfim in pa-~
Vccttf- lo peni, Video & inter duos palas
fata ‘

difpcflis manibus pedibufque al-

ligatos ,
ut in Martyrologio , de
Anaftafia : Munibus & pedibus
extenfis ligata efi ad palos. Video
& inter arbores appenfos, & , re-
du6fis iis , fciflos. De Corona
* martyre : Tpfa inter arbores fiijfk,
Vittor autem decollatus eft. Quod
ipfum Schema ad Cruces referen-
dum Propertio facile accredam
qui fic appellat:

csfrboreafijue cruces Sinis , &

non hoftnta C'pratis
Saxa . & curvatas in fuafata

trabes. .

Senecam x etiam huc traham, (I

fidem libris prifeis habeo ; qui in-
ter genera Crucium recenlct , di—
firatta in diverfum attis cruribus
membra Ita libri inquam, quos
.

ego vidi. Eft tamen vulgo curri -

busf

* Martyr, xiv. Maii. * Epift. xiv.

 ,

Liber Tkrtivs. j^y

btis , bono & fuo fenfu. ad Metium
enim rcfpiciat ctfi vetus defi-
:

tumquedd fupplicium , nec inter

ufitata fortafle ibi referendum.

C a p. X.
modo qui Fme diverfus, pri-
mum de his qui in Cruce ujhiLti.

T
gato.
Ertius figendi
rior, qui
Quem
Fme
modus Ra-
divertit a vul-
intelligo , cum
eruces aho Jfettant , & hominem
capiunt moriturum tn ipjis , non per
ipfcs. In exemplis difees. Tale,
cum fumo ne-
appcnfi flama aut
cati. Olim fa&um ex Cicerone Fumo « '

difeas :
qui fratrem objurgans ,»****
Ouid opus fuit inquit , ejujmoai
litteris , quas ad ipfum mififli ? Illum
crucem fihi con flituere , ex qua tu
eum ante detraxijles. te curatu-
rum fumo ut comburatur ,
to-
ta plaudente provincia. Verba
G 2 Quin-
* Lib.'j. ad Q^Frat epift. ii.
 148 D JB C R V C E I

Quinti & minas eo fpe&ant , ut

homo in cruce fixus uftulctur
fumo. Alexander etiam Impera-
tor quempiam qui fumum ven-
diderat , quafi compari poena af-
fecturus, adfiipitcm ligari pr&:epit>

& fumo appofto quem ex Jhpulis

& humidis ' lignisfieri juferat , neca-
Fumo punitur
vit ,pracone dicente 3

qui vendidit fumum . Atque in 1

Martyribus noftris hoc genus

crebrum. A&a vetera de Pionio:
it Confixus clavis in cruce , a e
gg fii*
lignis yfiamd combufius eft. Nec ali-
ter Polycarpus mortuus , antiftes
Smyrnaeorum. ipfi in epiftola*:
y 5
dvTov ncf\

«A "<PtTl fts \irvi. 6 r®

srug , ou' cr<t xffjf r yftiltyts c*c *V

ll^av ot.tr tfhthHoif uo-xvXlas «an uetrctf r*j

Trudet. Oj j
te Koi§Ahot<rxv ,

2« ivTit : Cum pararent eum cru-

ci fujfger.e } dixit ,
Relinquite me
fic. qui enim dedit exfiettare ignem,
dabit

Lampr. in AIc *~Apwd Eufefc. lib iv.c-xv*

 Liber Tertivs. 149
Dt
dabit & fine veflrd
clavorum fir *
cr
nutate, folutum manere in rogo. Illi
3‘
«0» confixerunt eum 3 fed
n‘
ligarunt. Quin uno etiam tem-
pore plures , appenfi pedibus m
( nota hic & Schema in- -
1
'‘i
fublime
^ verfum ) capite verfo deorfum ,
:t
fu/focati fumo , Zrtf/o ignecon-
fumpti funt.Non ergo injuria Ter- Tenni-
tullianus 1 fcripfit
1 ’™ 1
i:
: Licet nunc "^
^ Sarmentitios & Semaxios appelle- tn,

®; tify quod ad flipitem dimidii axis re -

f
1
vinUi j /armentorum ambitu exuri-
Ii'
fignificat enim adeo cre-
0 brum in majores illos noftros &
in religione proceees fupplicium ;

hoc fuiffe 5 ut in illudiumcon vi-

tiumque venerit ; & Chriftiani
vulgo Semaxii, a ftipite cui aftrin-
v
gcbantur, ScSarmentitii , i far-
mentis quibus urebantur , fint
r di<5ti. Atque hoc eft quod j4 xem
vocat alibi s incendio conHnBnm ,
G 3
id

1 Martyrol. xxiii. lutiii. * Apolog- cap. ulc,.

3 Ub.dcpudicit.cap. ult.
 i

. Liber Tertivs. i 5

rd cftj ad incendium jam cum ho-

mine ligatum.

C a p. XI.
*De his qui bejhis in Cruce objettU ,

C
objiciebant.
Rux
homines
& ifta Fine alia
in ea fixos beftiis
In publicis fpe&a-
, cum

neftiii

fa&um. Epiftola
culis id fsepe
Lugdunenfium , de Blandina«. 1

Martyre 1 b hcuiliiot iv) #g«-

[Ut&(i<rs6 7T{>%K&ro fic^ciT HtrZu&ofAt'»

yuv SugiVwv. i) jyitj r2

tfcripOCTl, $ Olflim ‘0>&e'ev%vf 3 ito A-

tir&Svtu'a#' 'totf vtt-

ttJh : BLndina in ligno fufyenfa

.frofntuta ejl & Ument incur-
efca
rentium ferarum. Ou£ & quodm
fyecie Crucis videbatur & ob con- y

tinuam orationem , multam alacrita-

tem injiciebat certantibus. Sed fa-
ftiftn & non Chriftianis. ut illi-

apud Martialem 1 Laureolo :

. G 4
»• ApudEufcb» lib. v. cap. i. 1 Lib. i.
.

/
i<z De C r v c e
'w2
Qualiter in Scythica religatus
rufe Prometheus
lAjfidiiam nimio fetiore fa-
mm vit avem ,
Nuda Calcdomo Jic fetiora frd-
huit tirfo

N(on falsa fendens in cruce

Laureolus .

•Mtr. Nec fatis capiunt, certe non re-

*JZpiica- velant , interpretes. V ult quem-

piam fuftinuifle velut in fabula
perfonam Laureoli : & cum is
,
,
pro argumento crucifigendus ef-
fet , fed in fpeciem & moris cauf-
sa rem ex fabula Titus fecit, &
:

noxium quempiam ita fixit, Sc

fixum beltiis etiam objecit. Di-
co objecit, atque ita proprie:
aliud eft, dare ad beftias. Vo-
pifcus in Aureliano Sane A4nc- :

pheus foftea furretius ad flifitem ,

bestiis objetius efl. Surre^fus ,

valet re&us ligatus. Hic eft fi-

fes ,
quem Tertullianus appel-
lat
 ,

i54 De C r v c e
lat Leoni concejptm . Ita le[*o, non
Leone , libello de Pudicitia extre-
mo. Atque ad hunc ipfum mo-
tomii. rem infamis & infanda illa turpi-
tudo Neronis 1 : qua viros femi-
nafque ad flipitem deligatos , ipfe
fera pelle contettus> emifius e cavea ,
medios invadebat. Xiphilinus x e
Dione : M«geUi* )&jj xo^eos

yvpiois G&dlioi ,
Sagi# T£ <?<>£«»

ccuhJ.plow 1 G&carinrM crtyurh ««eA-

». altars^ tJ ec&wr.

C A P. XII.
*
^
De mortuorum in Cruce fujfenjtone .
poftremo Crux Fine alia
Mormi

r/.
A\ C cum non
ea appenfi. Notabis.
vivi fed mortui in

& quod no-

bis folenne in rota exponere fup-
plicio jam affeftos, ad notam fce-
leris & infamiam , id olim in
Cruce , & Orientalibus praefer-
tim.* De Romanis nondum legi.
nifi
1 1 InNcron.
Suctoa. cap.xLix:
 . .

Liber Tertivs.
nifi quod Caefar 'piratas , a quibus
captui ejfet , Ciimm deditionem re-
degijset t
quoniam fufixurum
fi
cruci juraverat ,
jugulari priusjufi
Jit, atque itafiufigi, Sed id per cle-
mentiam, & ut fubtraheret diu-
turnae poenae. Alii per faevitiam
& ad infamiam, ut dixi. ItaCar-
‘thaginenfes * in Hannone, qui pu
captus virgifaue cafus , efojfis ocu-'*”^
lis y & manibus cruribujque fiattis, uUuq-
nem '
velut a fingulis membris poena exi -
gerentur , in confiettu populi occi-
ditur : corpus verberibus lacerum in
Idem Pary fatis in
cruce figitur .
Eunucho , de quo * fupra. Item * Cap .

Ptolomaeus iEgypti rex, in Cleo- ;x.hu-

li%
mene. qui etn manu fua ani-
mose cecidiflet, tamen <zre?<nT*gs
ro a-atfCX xgiftccretj xcflxGvgrarcWTcti ;

jufiit cum cutem

corpus crucifigi ,

prius detraxijfint
. Ubi obfervo
obiter, antiquum hunc morem
excoriandi in fuppliciis, Aigyptiis
G 6 Per-
i Sucton, cap. txxiv* 1 Iuftin lib. xxi.
 i )6 De C r v c e
jd egiu- Perfisque fuifle, quem & hodie F
r

/ta^gyP^i tenent. narr> grafTatorcs

brum ficariosque ita puniunt, diu vi-

talum. vos ,
donec ad umbilicum carni-
fex perveniat r quod narrat Jo-
hannes Leo ,
qui cum fide fatis

& judicio res Africae & Aigypti

fcripflt. Nec cadaver folum , fed
imagines fublatae in cruccm. ex-
emplo in Celfo : cujus corpus a
canibus confumptum eft, & novo
injuria genere imago m crucem
Jublata. Au&or Pollio in xxx. ty-
rannis.

C a p. X 1 1 1.

E quo ligno Crux fuerit ? Item in

monte plerumque defixam , ipfam
fiepe altiufculam,
r

Eregimus , de Forma & Mo-

P do : duo velut fuccifiva &
extra divifionem reli&a nunc
adjungo Materiam & Locum .

E qua materie Crux ? ex obvio

 .

Liber Tertivs, 157

& prompto aliquo ligno.. E qua Crux
noftri Servatoris ? cenfemus
quercu. Primum quia viri fide
digni afferunt , frufta facratifli-
mi hujus ligni quse hodie ex-
ftant , fpeciem hanc referre
Tum ,
quia crebra & frequens
in Judsea olim
nunc quoque &
illa arbor. Tertio , quia robu-
flum lignum & fixioni laturaeque
aptum. Itaque Silius in eo etiam 1

crucifigit.

Qjityti polhtuant diro fujbenjtin}*'? 0 ^*

* robore vidit. .

jjuovis
l tQmm ,

— —
.

EreSlofuffixum robo - ca i >cre »

re majtK poeu-
rum *
OJlentabat ovans populis,

Nam quod fuperioris aliquot aevi * Ce-

feriptores tria aut * quatuor ge- i™™’
nera ligni in Cruce domini- ™ am »’

ca agnoicunt ,
curiose magis fum,
ollvam *
di&um arbitramur quam vere.
-
G A. Cruce:
At*£, $

* Lib. 1, ^ Ibidem,
 -

i 158 De C r v c e
At quis Locus cruci ? Incertus , &
pro arbitrio : tamen plerumque
confpedus aliquis, juxta vias- &
ivxu Exempla
vms. r renim exempla
.
r cfTe ded-
.. .

nunt ; nili aliorum animum ocu-

lofquein fe vertant. Quin&ilia-
nus 1
: Quoties noxios crucifigimus,
celeberrima eliguntur via, ubi pluri
mi intueri
,
plurimi commoveri hoc
metu pojfint . Ita Alexander Im-
perator Eunuchum in crucem tol-
li eam viam , quaeratfer-
jujjitper
vis ad fttburbana Imperatori 4'
fiiis

iter frequentijfimum . Quin-etiam;

opida, certa loca habuifTe viden-

tur, huic rei adtributa. Sic Ma-
mertini , more atque tnfhtuto ,
cru-
cemfixerunt in vix ‘Tompeta 1 . Sic
Romae juxta Urbem Tacitus 3

agnofeit Locumfirvilibus poents fi-

pofitum : quod de Cruce & Cruri-
ln ait 9. fragio interpretamur. Hac ipsa de
caufsa polita ea faepe in monte.
Ut
1 Deciam, cclxxv. * Cic. v. in Verr. ) An-
fcal. xv.

v
 : -
;

Liber Tertivs. 159

Ut Servatoris noftri, in Cal varix
ut Polycratis , inexceljijfimo My-
calenjis montii vertice 1
. Quin i pia
fxpe alta ,
prxfertim in noxio ali-
quo iniigni. Irriiio Galbx ? huc
pertinuit, qui cuidam imploranti
leges, & civem Romanum je tcflifi-

& honore aliquo

canti , quaji fblatio
poenam levaturus3 mutari, multoque
frater cetera* alttorem , & dealba-
tam,/latui crucem ju/fit, Altiorem,
ut digniori albatam, * ut civi , * Sive

qui in vefte alba.Tale in Juftino

de Carthalone :
quem pater > cumz is »*
ornatu fuo , in altijfimam crucem , in /0 /fpi-
confpettu urbis fujfigi ju/fit. Et Pce- c ue
/j/J
;;
ni ia&itarunt in Regulo. Apud*
Silium
vide cum robore pendens
Italiam cruce fublimis frettaret
ab alta.
Jam illa Arnanis 4 prxalta qui/f/* :

Mardochxo crucem quinquaginta”/"*^

cubi u ’

% •

> Valer. lib. vi. cap. ult. x Sueton. cap. ix.'

j Lib xyiii. 4 In Eftherecap* vi. Sc vii.
 ,

itfo De C r v c e
cubitorum pofuit « , fed ipfi-afcen-
dendam. Sane pleraeque omnes
altiufculx. atque ideo communi-
1
ter Tertullianus : Timebit forfi-
tan carogladium gravem , aut cru -
cemexcelfam. Quam ipfamratio-
. nem La&antius 1
in Dominica
aflignat. Nam quoniam inquit,
is qmpatibulo fufyenditur , & con~
fiicuus efi omnibus , & ceteris al~
tior : crux potius defla e fi , qua
illum tam conticuum
Jignificaret
tamque fubhmem futurum , ut ad
Crux
elim cognoJcendum pariter & colen~
omnia dum cunfla nationes ex omm orbe
*ӣ le ' concurrerent
. O inopinatam, fed
veram di&ionem cui fides maxi-
!

me noftro xvo fa&a cum, virtu- :

te & gloriamagna Hifpanicas

gentis , Novus etiam orbis venit
in Chriftianas leges.

Cap,
* Ad Msrt. cap.iv. * Lib.iv. cap.xxvi.
 -;,-

Liber Tertivs/ 161

C a p. X IV.
Cruxfublata , atque etiam Crurifr *
•gmm fortafie. Quando id fa-
cium, qiufitum.

N Unc pedem
pono , quod eft Qua-
fpatio
tenus Crux, ulurpata. Poftquam
in ultimo velut

enim Vitam ipfam interfecit, non

diu illi vita : & fuftulit cx huma-
nis , Romanis rebus
aut certe
Conftantinus. Serio jam ille c n
™ff
Chriftianus , noluit falutare fi- crucem

gnum fubfervire ad perniciem

& colendum illud atque exi
mium ,
poenis vilefeere damnato-
rum. Ergo fuftulit. V i£tor: Fle-

tus veterrimumque fupplicium pa

tibulorum , & cruribus faffingen-
dis ,
primus removit 1
. Cafliodo-
rus x : Supplicium Crucis ,
quod pri-
mitus apud Romanos erat in ufu
lege prohibuit . Atque efficaciter
etiam
1 * Hiftor, jr\pu.
In Conflant. i. cap. ix.
 i 6i De C r v c e
etiam fuftulit : nec poftea reperies
redu&am. Auguftinus t : (tHntea
homines cruci figebantur quod pofi-
;
eu cdifto prohibitum, manet. Scho-
liaftes Juvenalis ad illud Tar-
temque cadaveris adfer t, notat: Ho-
minum. nam antiqui crucibus fige-
bant» Non ergo ejus aevo, atque
exeo difcas non nimis antiquum
ipfum , etfi antiqua do&um.
23« Quando autem fuftulit ? (ero, nec
gatum. nifi fub imperii extrema. Colligo,
quiaillo jam imperante mentio,
etiam crucium
;
quid, quod apud
ipfum ? Lex in ejus nomine exftat
Theodofii * Codice :
qua fervi ac
liberti, qui dominos aut patronos ac-

cufare aut deferre lentaverint , dene-

gata audientia patibulo adfiguntur •
,

Jam Julius Firmicus 3

y qui ejus
regno fcripfit, non femel Crucis-
meminit ut recepti fupplicii at-
que ufitati. Supra exempla repe-
ries,.

i Qu*ft. inVet. Teft. * Lib. ix. Tit. v* } Lib..

Vl 11. cap. xx«
 Liber Tertivs. 163
ries,atque adde iftud de latroni-
bus; Hi, 3 in crucem tollen-

tur }
aut publica, animadverfione
damnati crudehjfima nece peribunt •
Atquin illa ipfa Firmicus fcripfit,

fub Finem ejus imperii, & liberis

jam adultis. Difces ex fine libri
primi. Ergo fero , ut dixi , & fub
vitae finem. Indicat dare S020-
menus 1
,
qui inter omnes ab eo
leges hanc recenfet poftremam.
A’f6 tA«T«< ir^on^ar , inquit, mof***'-
ftttluf P ‘apeiiois r»r t5 swg* t ifioi.
***
gictv flfty

; *Demque prius ufiatam %o-

manic crucis poenam ,
lege fuftulit ex
ufii tribunalium ac judiciorum . Ait,
ve
; an hoc indicans , quod{* £ m

nondum fublata ex ufu omni pri- *-«*»«**

vato ? & quod dominis etiam in
fervos vetus fuum jus? cogitan-
dum
Vi&or
fit. Sicut
ex vero de
& illud , fatifne
Crurifra-/r*-
^ im

gio pariter fublato fcripferit

yei> blatum.
 ,

1^4 D E C R V C E
verbis quce jam ante dedi’. Ratio
vix efle videtur. Quid enim Cru-
ci aut Chrifto etiam cum Crurr-
fragio ? nifi quia latrones fortafle
juxta Chriftum. Ridiculum vi-
deatur. & magis fit,
fi fuit; illud
quod martyres multi eo tsetro
fiipplicio fint interfe&i. Sed pro-
fecto fub Conftantio ejus filio vi-
vum id reperio. udpollmar es am-
bo ait Ammianus * pater & fi-
hus , ut mandatum fi , fratris cru-
ribus occiduntur . Firmicus 1 etiam
agnofcit : Hi tales aut in crucem
tolluntur , ju-
aut illis crura publica
dicum animadvcrjione franguntur .
Ubi notabis , palam , ut diver-
fum , a cruce fejungi: quod fupri
monui.

j
*

CA P.

«' Lib. xiY. * Lib, vi ii* eap. vi*

 -

Liber Tertivs. 165

C A p. XV.
Honores quos Conflant Inus Cruci
habitum ivit . Signis ea & ve-
xillis tmpoflt a y
aut inferta,

H ic exitus
fuit :

primordiis Silutaris noftra coepta

Sejam
Poenalis
a Conftantini
Crucis

& origo a viso-

honorari. Caufia
contraTyrannum Nam cum
ria *
.

Maxentium aggrefTurus eflet ,«>*-

viaflt liet TltVTCC ,
TU eCVTO) fccugj-
r.'o$ pir&TYii yiptgpt 3* itpetn)

kxt , y&i tfcc$y> vi(i r rcw-

gor V'vfixiKo7g 3
E’y rara» »/-

r.x. £’« worx roinuj etvriKa tfciliurxe

fetufiv T (pxvi{\x TVWCVXVTlf 5 }fgtjj

r£V xiXtvrex uvth <2s&Tro£to-

t&af ,
T 04 f r 3 M«|»vt/« crvppiifrv^) f&j

vznfieH : ambigenti & animo an-

xio ob ifta 3 figura ei crucis media
die y fle Ilis eflicla , apparuit in ca-
lo , & firipfura circa eam ‘Romanis
litte

1 Zonar. i» Conftantino.
 : ,

1 66 De C r v c e
. litteris , In hoc vince . Igitur ex auro

fatim fubita.no opere ejformans cru-

cem , juxtafpeciem qua apparmfet ,
& hanc jubens pr digredi exercitum ,
cum Maxentianis pr alium commi -
jn fi- Jit , & fnperavit. Itaque ftatim
vi&rix illud funium militaribus
nbiii . lignis mleruit , & maxime Laba-
ro ,
quod inter ea primum. Pru-
dentius
1
ad ipfani Romam :

j4gnofcas IJcgina lubens mea

'
JignaneceJjeefl
In quibus effigies crucis aut gem-
mata refulget ,
/
v.

esiut longi* foltdo ex auro pr de-

fertur tn haflis.
Dupliciter Poeta notat Crucem
infitam fignis, femel in vexillo-
rum purpura, gemmis intextam
& expreflam : iterum in haftarum
vertice fuperftantem
,
folido auro
formatam. Sed, ut dixi, in La-
baro maxime ea confpicua. de
quo Prudentius
Chri-
* Contra Symfnach.
 •Liber Tertivs, i 6j
Chriflus purpureum gemmanti
textus iu auro
Signabat labarum.
Quomodo Chriflus ? quia & no-
men ejus in ipfo velo expreflum , ut«n.
& crux nihilominus in hafta. Eu-
febius » diftuse ; Sogv
(rcp xoc]ritt<piio-(Atvov tyr.M^arioit
3 xifut
fowgv %kuxti iFizrowptitt. a70t'j<7TfOS

rS ireutTis , rtytf#©- cie 7C 0 -

AvreXa/t ^va-S <rvfC7TS7r^6[fcer (gpxot-

Ttrv&txfyt xetd’ is £ rurtigix eirtiyogfuf

TO rupGoko ¥ }6o ?0t%esct , tS X&tsS nu-
£«5>}AS»T<ie Office y
llX TUV <7T{MT0it i>7Ti-

<r*WHW %ct£pK]iloU9 3 XictfyptvXTP tty

** pifectreSbv : Sublimis hafia auro

circumvtjhta 3 cornu tranfverfum
habebat ejfiflum m forma crucis . Su-
pra vero , in ipfo culmine omnium y
corona e lapidibus prettojis & auro
contexta infigebatur : juxta quam
falutaris appellationisJymbolum y dua
littera Chrifli nomen exprimentes %
per
• Lib-i.cap. xxy* Devita Conflant.
 :

i6S De C r v c e
charatferes ,
fer primos dumtaxat
littera gucanicd P fcdicet
de cufa-

ta &fcifla per medium ipfo

X. Ne-
que enices modo flgnis inferi

voluit
1
; fed hoc amplius , folas':

wt ^
' pvo 5 » iyschpdroii

cevJoTf
-

&& j
T®
,
oiroltt<rt°“

fttfiip •
-
(j?

aurearum imaginum cujufmodi an-

nulla** Intelligit
te a [olebant „
aureas imagines vultusque Im-
peratorum. Forma ecce in Num-
mis,

C a p. XVI.
Crux in Militum armis : in Impe-
ratorum capite & manibus j Cf

> pro mfigni.

N Ec vero
Crux expreta ,
ipforum militum armis^ufebius*'
in Signis folum
fed etiam

**-
Hpj tv uvlup r TO T*
$
rri^ln 'i$otfxiv rvf&rttf
i&oitj

Dc vita Conflant, lib, iv» cap. xxi.

i Eufeb.
Ibidena*
 :

Lis e r Tertivs. 169

larolet : Jam forum
vero in armis if
militum falutaris trojwifignumjujfit
exftare . Quibus armis? duplici-/» r/j-
bus, Clypeis & Galeis: fed ita,^“r
^
ut Chrifti quidem ipfum nomenjfr«-
(litteris & notis ,
quibus in Laba-
ro) clypeis inferiberetur , Ga -q™*”
leis autem imponeretur fuperne
Crux ipfa. Prudentius 1 lic di-
feriminat
clj/p eorum infignia
Chriflus
Scripferat , ardebatfummis crux
addita cnHis .
Et merito Chriftus in clypeis , eo
ritu quo folent nomina Impera-
torum. Atque etiam hodie Con-
ftantinopoli funt columnas , a
Conftantino , ut putatur : in
quarum bafibus clypei cum his
notis < jau

Sed & crucem in fuum caput ^ ux in

& ad Diadema Imperator tran-^'*^-
1
ni* mate.
H *

ituht,

1 Contra Symmach,

t
 :

170 De Cr v c e
ftulit * hicne , an alius ? In Hiero-
nymo quidem lego Regum fur-
1
:

furas & ardentes diadematum

gemmas fatibnli Salvatoris pi fluta
Ft in Et credo ab ipfo eflc
condecorat.

^
e

ioru.
e
tra .
Conftantino : qui ,
nibus fiohdorum
infiguratio - &
& imaginibus pro -
priis Jignum crucis jufftf infcnbi 1.
Id Sozomenus 3 quoque afferit
IIA ttrroptiai re dv topio-pun , hkqti
y(y/i<poftiva>, ixiXSiicrif uei rvyy af
fftwrvzTov&ni r5r» ro Btior crvpco-
Aok* fcatgrvgovQr «$ in rbf &*otis
«wt5 ewt rira istrccj % : Im -
frefio autemfibi in nummis , aut pitto
tn imaginibus , juffit femper adprimi
& adpmgi iflud dwmum (ymbolum:
& tefiantur etiamnmc imagines
JiUnu ie
V m
eo fthemate exfiant . Sta-
eam u- tuam etiam fibi erigi fecit Romas

in urbe media , qua: manu hoc

falutare lignum teneret , cum
infcriptione quam apud Eufe-
bium.

* Epift. ad Lstam, 1 Hiftoria Tripait. 3 Lib.

z. cap. IX-

/
 »

. • — **••-• *%

'

. >£ 'f\'^
'

1
m;?;r=~
Dc yita Confl J.c- xxxmi & alibi
 '
•

* -
X -•
i

* •"" .
•
’V* ^ 1" V -
'
' .,' >
4
‘ '
* /'.

4 ^ \

Epift. ad Lstam, i Hiftoria Tripali

ap. ix-

/
 : -

Liber Tertivs. 171

bium 1 , qui volet , leget. Et
exemplum fecuti Imperatores alii,
in quorum * Nummis hodieque * Etum
cruces varie videmus. Alias vi<5to-
qu$ manu eas levent;alias dam
Tix funt
" cc
enim fo- £|J r
ipfijidque dupliciter, aut
lam eam geftant , aut globulum Eni-
cui ea infixa. De globulo Suidas Statin
etiam tangit , & caufTam aperuit,
in Juftiniano. Qui , inquit , £f»j<r* myAo
rijticu/lti eiKcyu. 'mi x/aigH ip i7rzM. ^S u *

fi ftf» te&t f £gSe % <Pfg« rQstly/it , ip-

t5 rcu/^ov avfi , viroo- n—

fl0ltt6rr&’ 60 5 t#; «j to f^»ygOI

fitos ,
t >!5 y>5C yeyore , rQccttyfixa.

fjb-jS vo r$cui>o&Ves rtt etvrve

uxT&’. irlns Vs 0 raucos rcy c*

y )
*! )

civru trccpt Sioy Jufti-

nianus imaginem fiam fofiit Juger
columnam m equo. Eafimjira manu
fert globum > cruce m eo infixa fi-, :

(mificante quod fer fidem in cru-

cem 9. terra dominus fit fattus. Glo-

bus enim terra etf , ob hanc ejus

H 2 rotun

* De yxta Conft, 1. c-xxxni. & alibi.

 i-]i D e C r v c e
rotundam formam : fides autem
x crux >
ob Deum qui carne in e d af-

fixus. Nec tamen Juftinianus in-

venti ejus au&or ; exftant Theo-
dofii aliorumque nummi fic in-
j

/igniti diu ante illum. Quin ob- |

fervo Principes Byzantinos in

progreflibus publicis crucem
hanc prxtulifleiuapte manu. Jo-
annes Curopalates : a Ve ph «3»
*
1

ta!» xatiren <I>eg»if**T<yv Qo^et o fietn-

*tvf ouc r Ve y e reu/£vtp

.3*24 & reliquis geftami-

mbns gcfiat Imperator qua voluerit

cunque : Crucem autem dextera
femper geflat. Atque infra:
fitt \i\ik r ?cw(<n 3 u$ <rv-
9 t)$ee Wt K£prt4f T (Zcto-tXf* tretv xi

fifipec <pt£H Et dextra quidem

:

manu tenet crucem , ficutfolenne efi

teneri ab Imperatore ,
quoties &
Stemma fert y id eft diadema. Ab
hoc ritu etiamnunc crucifer iJle

globus inter Sacri illius Imperii

Lib. De Offic. Aulae Conflant-

 , '

Liber Tertivs. 175

infignia: qubdtu Rvdolphe
Caesar per tot inclytos majo-
res ad te mifliim tenes, tenebifque
diu (ita yoveo) bono Chriftiani
orbis.

C a P. XVIL -
'

LmudttimcuU Crucis.

Q' Ed jam mihi falve

£2 fjuA»* pxxx&irtf

O lignum felix in quo

ipfe pependit.

Quod his elogiis cum Damafcc-

no * lubens merito afficio > 0y e***
0T?i4f Ky r^oiemoi t» $<*£oAv,

rtpyiyif iv* p'n Myn ip** ° oXofy ivtiv ,

*
ruv Kupuu'1 untretns, rSv Wunn r*-

esypet, &&rfSif ficticmytt ,

tt/i , lvrirn<povT#v %H&y*>yic6 t

reA etttns, tyvtfii (rarufitt

9
H 3 H£H

1 Sibylla apud $ozom. n.cap. i. »

Dc Orig. Fide.
 i -
,

174 De Crvce Lib. iil

t&j <Tii uitT&‘
l J xcitroitr KccicZviZn^o —
ffcttt j ireivT&v T <iy«6.^S» «ssr^-» ,
utid^Tiea iiaio iQf i
(pVTot oilcifxriA/f)

|uAoy £»rj; uiaitv : Clypeus & arma-

twa & trop&nm contra diabolum ,
fignaculum ne tangat nos e verfor
'jacentium erettio, flantium fulcrum,
infirmorum fcipio , paftorum virga ,
revertentium manuduttio 3 profi-
cientium perfeftio ,
anima confer
vatio & omnium malorum
corporis ,

averfio , omnuim bonorum concilia-

tio , peccati pernicies ,
jhrps refur-
rettionislignum vita a terna.
> Da
Hanc nobis o^terne.

FINIS LIBRI IIL

DE CRVCE,

JVSTI
 JVSTI LIPSII
1

AD LIBROS
'

\ DE C R V C E

Di itized by GooqIc
 s

r <>

3 :

*L-

X
.Digitize^t)^ G0O<jte
I
 177
JUSTI LIPSII
ALLOCUTIO.
'i$ D textum etiam
i
meum , LeSfor, vi-
!
Jum fuit breviter
hac notare. Cur non in ipfo?
quia non pro omnium gufiu
hac talia, & pier isque fatis
ejl capita rerum delibajfe.

Caujfa etiam ,
quia placuit
quadam explicatius autfir-
mius iterare. Debui fane, ut
hoc avum ejl : in quo calu-
mnia, ut ille inquit.. Quafi
herba irrigua , fuccre-
runt uberrime.
:

H i I»
 , -
,

178 ALLOCVTIO.
In culpa fumus , five quid
commifmusfve etiam omif-
mus:& plerifque pulchrum,
*s(i^non ni/i * rd? ciKctvQoif
libr°‘
j 1
T
“P,f'rp (iiwav cMtey&v.
Ego vero fcio neminem
efle tam felicem, qui non
fubjedtus fit errori , &
hoc non dementis e fle
proprium, verum ho-
minis. Itaque ne nunc qui-
dem cum caveo , fatis cave-
ro : utique in iflo vario &
diffufo fcribendi genere , in
quo alius alio plura in-

venire potefl: , nemo o-

mnia. magis mirum
quoj
 ,

ALLOCVTIO. »
17)

quofdam nobis infultare:nec

cogitare quam multet ipji

fortaffe non repperijfent , fi

primi quajtffent. NonJim

tam Lynceus , inquiunt
quam mihi videor. Egone i
tejlor tefumme Deus , non
videor : df Jtquid olim in
calida illa atate calidius
abiit , & veris me pretiis
nunc ajlimo & pendo. Quo
longius in hac vita vidpro-
gredior , magis magisque
ajjiicio circumfufam animo
caliginem, corpori imbecilli-
tatem. Heracleitus,ut opi-
nor , olim dicere folitus , Se
H6 cum
x 8o ALLOCVTIO.
cum juvenis effet,, nihil

fcire • ciim fenex ,

nihil

ignorare : mihi planiffime

contrd evenit , &quiolim

aliquid fcire vifus ,,
nunc
parum aut nihil . E t o mi-
feriy quid nos y
doBrina y

fama fumus ? Ipfi pulvis y

illa opinio y ijla ventus. At-

qui etiam tangunt quafi
manum injecerimus Jcriptis

alienis. Vellem parcius: cer-

te non merito meo ft y

quf
prolixe & libenter hono-

rem ingeniis inventoribus-

que habitum ivi y nijtjicubi

Dialogorum ratio & deco-

v, . rum

X
rum id impedivit.. Tale in
Saturnalibus, neque nega-
mus virum magnum multa
ante nos in eo argumento
obfervitajfe : fed /cripta
ejus exjlant j quid detraxi-
mus ? Illud tamen non ar-
bitror ibi aut alibi inji-

gniorem notam aut corre-

Biunculam mala fraude in
nomen meum transfcri-
ptam. Tetigit aliquis hanc
aut illam materiam ? quid
tum ? ego fortajjis imple-

vi. Et utfertb loquar , le-

Elionis aut colleUionis tota

ijla res ejl : cur alteri im-

H 7 pu-
 -:

f8i ALLOCY.TIO.
tutemus ? Tot jam annos ,
imo lujlra ,
in iifdem illis

fcriptoribus verfor , volvo

revolvo in eafdem curas

male me hercules de indu

Jlrid ingenioque nojbrofen-
tity quifquis aut non leffa
ea nobis cenfet , autnegle-
Ba. Ut e fonte quod hau-

rimus , nojlrum ejl quis-

,

que tamen fuo vafe : fic

quod i communibus illis

fcriptoribus , fed
quifque
pro judicii fui modo. Deni-
que legere , aut colligere pa-

rum ejl : fligere , dijpo-

nere , eloqui, pofcit laudem.
Hac
 ,

ALLOCVTIO. 18$

H<ec & talia fatiare nos

fcriptionis poterant : me-

lior ratio revocavit , &
fuajit publico prodejfe qua
pojfum. Opes atque arma
nojlra ,
jlilus. fyuem ta-
men in alium numquam
Jlringam aut proferam : ab-
Jit : Chrijlianum me com-
memini , id ejl ,
Sacerdo-
tem pacis. Habet qui-
dem gloria , ait Plinius

praelertim in ftudiis

quiddam * oixoivmrf^Vj

nolo in me expetat. &

quandocumque moriar , fe-
ram mecum hanc confden-
tiam y
184 ALLO C VT I O.

tiam , nullius mefam<e in-

vidijfe, quofdam me<e. Quod
Ji avum hoc parum etiam
gratum Jit : quid novi ?
Suum cuique pretium
pofteritas rependet. Tu
LeUorvale, & juvantem,
aut certe volentem, ama.

\
w j

JVSTI j
 fi
IVSTI LIPSI1
J %

NOTiE AD L I B- I.

* C A P V T II.

G
P
dici
dg. 4
l v M
efle
.

per
]
lin,

me
9

& Hebrseam origine a Mart.

a b A-
.

Exoticam vocem
fufpicabar , di-

Antonio Delrio , do&iffimo 8c

amiciflimo viro, nam illis ^ab y
excelfum : Gabal, terminus , aut
re<5his ftipes in agris. QuidniG
tale crux, qu«e ere&a, &inex-
celfo ? Reperio & in Perficarum
vocum indice ( a Franc. Raphe-
lengio noftro habui ) GW/f no-
tare excelfum. Jam, noftras vox
quantulum abit , qui patibulum
Galgam appcllamusPSed nec Gal-
lica valde abludit.
Pag. 6. lin. 8. & 9 . Cruces
Caucaforum. ] Potes pro ipfis fup-
pliciis accipere cruciaria mor-
te.
i8<£ Notje ad lib. i.

te.Aufonius de hac quoque Pro-

methea :

Sic inter rufes Scythicas Jietit

alitibus crux .
‘Vnde Prometheo de corfore fan-
gmnem ros•
Junius Bafliis apud Senecam li-

bro i.Controv. m. Nihil am-

flius putabam adjici ifiins audacia
pojfe , quam quod in ilU cruce Vr-
Jiam nominaverat, Nufquam fanc
crux , fed virgo dejicienda de faxo
erat, Veftam invocavit, & cecidit
' •
ilhefa.

Ad capvt v iii.
Pag. 8. lin. 5. Confixum efie
Chrifio dicit.] Eft illud Pauli ad
Romanos cap. vi.

Pag. 9. lin. 5 & 6. Cruciarius]

.

Q]io modo & Verberonem Fla- ,

gnonem, Maftigiam dicimus, ver-

bere, flagro, maftige dignum
Ter-
 ;

NoTjE AD -LIB. I. 187

Tertullianus aliter hac voce uti-
t ur. Febris fer cruciarios & morti-
feros exitus erogat hominem id eft,
cruciantes. Qua mente & Vinum
crucium in Lucilio Feftus obfer-
vat, infuave, acerbum.

Ad capvt iv.
Pag. IO. lin. 7. & 8. Zreoufii
Nec tamen nego pluria
r*oAo\J/.]

bus etiam verbis in hanc rem uti.

Ecce &
r*g/*F appellant cruccm.
Scriptor anonymus apud Sui-
dam I erCJ-
vvXarcw : Ligno reSlo fuiai Serva-
torem affixerunt, Sunt qui ita hoc
verbi explicent & vertant in
Thucydidis vita quam fcripfit
Marcellinus : 1 t*) *S t

xho%>. rS Ktvorttflu 3 rarre yrv&to-fuc

«»«/ f
>(pf tofUfAtf A't!iwi
tzrt roioiwtii 2vrv%M riTtXdjlnxlroi > £
c* Atticus totQtrruf : Ait quol-
dam opinari Thucydidem per-
egre & in exfilio mortuum. Li-
 .

188 Not,® ad lib. i.

gnum enim Jive 'Tabulam fufer fe-

pulchrum ejus fojitum ejfe . Hoc
autem inanis &
honorarii tumuit

f atrium fignnm & follenne Atti-

cum haberi , in iis qui tali infortu-
nio obiijfent ,
nec zAfthenis fifulti
efient. Sunt, inquam, qui Crucem
aut Furcam vertant ,
nec mihi
probant. Magis eft, ut P hic
'
lignum navale fit ( peregrinantls,
aut abfentix indicium ,
quoniam
mari fere ex Attica abitur ) de
quo Hefychium vide. Ille idem
Grammaticus addit : W-
%6iflX ) IJ C* « XXKX^yOl
r

Melius hovTty. id eflet , lignum

Jive axis in quo malefiet ligantur ,

£ x ver- Atque ita Euftathius in Iliad. x.

fM *74- Xxvis, M rxsxxxvtyvs '*}&, AJ]er3 tn
quo maleficos ligabant. Item Ari-
ftophanes : «7$ oircr y

b zrirxxi Mra*: Omni modo torquens t

in afere ligans. Reperio& inEu-
febio i*^»pro cruce , & fupra ad-
duxi, lib.n.cap.xn. 2cu>fi» in
hac
. *
' ^ . .
-
 ]

N©t^ AD LIB. I. 189

hac re dixit Herodotus in extrema
Calliope: A’w*f#yo>Tef p uvTatitrit
reu/fice G&arucs-ccM&rufTisfivt-

xppuo-ct*. Quod vertunt : esfd-

duBum hunc humi
in litus depaftis

afieribus feufpenderunt . Vide an non

legas potius, hoc noftrofen-
fu : abducentes eum ad litus , af-
fert affigentes Jufpenderunt. Eflet
affixio in ftipite fimplex.

Pag. 1 3 . lin. 6 . k Ita

palam Plutarchus in Ca^fare, de
piratis: IJol&UKisiTTeiXiic* xf>tftceraiv-

txs ; Sape minatus crucifigere eos 3

ut Latini omnes loquuntur &
narrant, Eft &
Antiochi regis
cdidum ,
quo philofophos regno
pellit , & poenam etiam affectan-
tibus ponit iftam; T at Ve vuwintuv
eretiat uhloxafy ot^oi rx^tf $oo[lifjat t

Voti xgtpitrovmi 5 hcjj( ot Trecri^ts uvrat

et utxitMs tref) f«y/r«rf«
:
fuvtnum
vero quicumque reperientur apud
ifios ,
iifufeendentur , & patres eo-
rum h Arebunt in maximi noxa. Ita
Athe-
 :

ipo Not^ ad lib. i.

Athenaeus recitat lib. xii. fed

utrum de hac noftra in cruce fu-
fpenfione, an de alia in trabe acci-
pimus ? in trabe, inquam, ad
verberandum flagellandumque.
quem morem Graecis Latinifque
fuifle , comoediae atque alia do-
cent.
Pag. i5 . 1 in. 12. & 13. Alio-
rum inanes logos.) Ita vere, inanes*

Nam Alciati quale eft ? Ait Hi-

Lib. x. fiUum Milefium intelligi ,
quem
P arer&' Sardibw prapofitum Artaphernes
xxiiij. & Harpagus cruci fixerunt 3 capite '

defefto &
ad regem mijfo Ita He- .

rodotus ,
inquit ,
libro fexto.
Quod verum eft fed quid Hi- :

ftiaeo , curo Achso ? Refpondet,

ideo fic vocari a poeta ,

quia Hiflians
Mdefiusfuit 3 Milefii coloni Ianum y

Iones tsZchai. Ergo a patria ,

Achatis, Quis color in hoc Ter-

mone ? Sed nec amicum noftrum
audio fine au&ore feribentem
Achaim intelligi Ej/dac regem ,
~ '
.
qui
f

Nota ad lir. t. ipi

qui ob avaritiam necatus m Tattolt
aquispependit.

Ad C a p. v.

Pag. 1 8 . lin . 5 . &6 . Memorem

V eneris ‘Proferpina Adonim,] Au-
fonius fabellam afpicit quas eft
,
iCba. Venus jam olim puerum
Hunc deamaverat , & ut fola frue-
retur 3 clam depofuerat apud Pro-
ferpinam. Sed harc mox in ea-
dem flamma : ac repetenti Ve-
neri negat dare. Lis eft , itur ad
Jovem. Ille rem fic componit, ut
Adonis , quod ad ufum , in tres
anni partes fecaretur. Prima, ut
Adonis, Adonidis eflet fecunda, :

Veneris : tertia , Proferpinas. Ac-

j
• quieverunt, fed enim Adonis
pronior in Venerem , fuum quo-
que trientem illi tribuit. Hasc
Apollodorus Iib. 1 1 1 . Bibliothe-
cas. Ergoiftudeft,quodProferpi-
na nunc cruce vindicat. Theocri-
tus & ipfe huc afpexit. Eidyll. xv.
 ipi Not^ ad lib. i.

Egzsrftf , u f»S*$g x’«j

A ’%tgorl*
H ‘pibtar, &{ Qcmt), poveircc]&.
Afigras, o bone zsfdomjflhttc &
ad infera regna 3
Semdeunty ut dicunt,foltts»

Nam vult non alteri concefliim,

ut modo ad inferos a modo ad
fuperos iret , & copiam
alternis
fui faceret duabus deabus.
Pag. i <p. lin.8. Arbores reci -
fas leviter ] Ad has , vel ad nu-
.

dum alium ftipitem a allufit Quin-

ftius in epigrammate quo poe-
tam Graculum facete eft ultus*
Ille Philippum & Macedones in-
figni vi&oria fregerat , cujus lau-
dem ad Aitolos transferre Al-
caeus quifpiam voluit Grseca le-
vitate. Scilicet quia in auxiliis
Romanis fuerant Aitoli. Scripfe-
rat igitur.

- - QtOTfiC^
 Not.e ad jlib. I.

OfATttAfWj ^tcrxi XHftt&X f4V-

i

A'i\aXaf dftiidtfjis bt' A’gs(9kj

Aetrtr *v t

OA qr« f a • ^ • % ) -1
I Trt-

Indefleti 3 inhumati , his campis

eccejacemus

Thejfalu y cafi millia ter de-

cies y
*

&
b I

*ALtolo domiti fub Marte >

Marte Latino ,
jg«o.r 77/w e /4^ duxerat
Italia .

In .dEtolos Romanis praepofitos,

& quafi hi acceffio illorum. Mo-
mordit Titum, &ultuscft, fcd
vcrfus verfu , Refcripfit allu-
dens :

it$vXk&* yO^oiTTo^ g, T&f

cfl SZJ7 fCt)T&

/ShKttim fatfgof nifivTetf' y.?JZa-

:

I Cor-*

V
ip4 Not/e ad lib.i*
Corticibusque & frondeearem ,

hac monte, viator}

t^Alcao crux defigitur aeria.
Quibus verfibus fignificat cru-
cem defixam ibi ftare, quae homi-
nem illum exfpe&et. Plutarchum
in Quinftio lege : & fimulnota,
altam hic Crucem poni ,
quali
in fcelere infigni fuo loco a nobis
di&um.
Pag. 2 1 . lin. 1 7. Jfidem vero
Cererem . ] Ipfe Tertullianus hoc
affirmat, de Corona militis : Pri-
ma /fis refertas fricas capite circum -
nam quas haec Ilis quae fpicas
tulit,

repperit , nili Ceres ?

Ad c a p. vr.
Pag. 24. lin. 19. & 20. Nefcio
an Mac enati defrcripta .] Ambigue
profero , quia etfi Maecenatis ver-
ba nobis faciunt , vix tamen Se-
necae , qui velut interpretans fub- -i

dit : Suffigas licet3 & acutamfefiuro

(italegendum , non fenfruro ) crti -
cem fubdas , efl tanti vulnus futim
fre-
 Notje ad LIB. I.

fremere & patibulo pendere diftri-

'Ilum. Atqui pendere , & patibulo
quidem , vix eft ut conveniat in
noftram Acutam. Nifi fi tamen
patibulum etiam dc uno ligno,
in quo homo quomodocumque
expanfus : quod haud nimis ve-
lim fperni. Si difplicet : alia in-
terpretatio quaerenda fit crucis
hic acuta. An ideo talis, quia cum
dolore acri necat ? ut morbi qui-
dam acuti medicis. Lente pro-
bem : & mavelim opinari genus
aliquod crucium trifte , rarum, in
quoftipes, cui homo acclinatur,
ftimulis clavifque acutus fit prafi-
xus.ut cum acquiefcere vellet
furi vox in Seneca) pungeretur ac,
fcinderetur in corpore averfo.
Nihil fuperhoc legi, fateor: com-
mentum eft merum , quid nifi fi

juvat illa Reguli machina quae

,
fic armata , &
eam ipfe inclu- in
fus. Quae non
etfi noftra crux
fuit ( aumarium potius quoddam
t
I 2 &
I C)6 NoTiE AD LIB. I.

&arca (tamen & crucem Seneca

appellavit epiftola xcv 1 1 1 . item-
que libro de Providentia cap. 1 1 1.
Certe quidem cAcutx vocem in
Maecenatis verfibus non fic levi-
ter & in ventum additam, ipfe
indicat Seneca ,
qui eam attollit
ac repetit ( tu vide ) quali in ea
fententiae momentum.
Pag. 24. lin. 2i.& 22. fam
olimfic legimus* ]
Nempe in curis
fecundis : idque e libris tantum ?

imo ante me Pincianus , vir fidei

& judicii bonus. Muretus tamen

aliter : fed qui bene examinat,
ftabit a noftra. cujus fententia,

. Hanc vitam mihi fufttne proro - &

gay etiam [edenti in acuta cruce .

Ad cap. vii.

Pag. 2 6 . lin. 16. & 17. Ipfi ver-

nent Ium Sftvpo. ]
Quod ipfum
pro cruce pofuit incertus feriptor.
apudSuidam:£‘*ga;> 5 i' Jkvw
a 5 Inve- :

niens
 NOT/E AD LIB. I. 197
nienslUuftum corrttptorem yfuJ]?endit
ingemino ligno . Id eft cruce : etfi
Suidas interpretatur, rir r‘«.-

ftstxeiV' Vide ipfum in voce

Ailvudt, & r>AS«r5K
Pag. 2 8 . 1 in. 2 2.& 2 3 . f7/ C/w-
flum deformantes . ] Puto fcribcn-
dum, «r chi deformantes. Intelligo
X. litteram Graecanicam,quse ve-
re figura manuum illarum luit.
Ad c a p. viii»
Pag.32. lin.17. & 18. PenuU
- aut manui.] In penula aut veftc
Alonachorum crux , imo cru- &
ces, re&e capio Nicephorum
fi

Gregoram , qui fic de Imp. An-

dronico monacho novello: kiowh
l^v&qor to? tS fcwfk tu -
Koiraf fpfoecrec : Superne rubrum
fratulit divina crucisfignum , in-
ferne nigrum . Duas dive r fi coloris
cruces appofitas videtur dicerc:nL
fi tamen unamintclligi^ficdiftin-
5fcam.
< Quod manu autem tule-
I
3 rint.
 : )

ip8 NOT^ AD LIB.t.

rint,hodieque ia Aithiopibus (Ive
Abyflinis ille mo$ , uti vulgus re-
liquum cruces e collo pendulas
geftet , monachi hoc amplius
etiam manu. Au&or Damianus
a Goes in illorum rebus. Illud
etiam milii novitium legi , mife-
ros oppreflofque cruces prastu-
liflfe , haud aliter quam olim in-

fulas & velamenta. Ligurinus

lib. vi 1 1.hoc notat, qui
de Italis :

jus auxiliumque pofcebant ab

Imp. Frederico

ex omnibus undique multi

V bibas ac
r
vicis aderant
,
queru-
lo que ferebant

Innumeras clamore cruces . hoc

quippe querelas
Alorefolent aperirefuas.

Pag.} lin. t. & 2. Cum anulo

lo velanfu/a. ] Anfulam Bccanus
facit , & interpretatur ( ita inge-
inum & fcopus viri fuit
quali moneamur apprehendere
cru-
 -,

Nota ad lib. i. ip5>

crucem , & eam tenere. Quid fi
oculum efle dicam ? Juvat aliquid
Macrobius, qui inter notas Aigy-
ptiacas refert , & fignificare ait
Solem. Lib. i. Saturn. cap. xxi.
OJirim is£,gyptn ut Solem ejle affe-

rant quoties Hieroglyphicis litteris

,
fuis exprimere volunt 9 infculpunt
fceptrum , inque eo JJeciem Oculi
exprimunt , & hoc jigno OJirim
monjirant .* quia Solem , Iovis ocu-
lum y appellavit antiquitas . Et fane
quia fignum hoc Tau Vitam ven-
turam defignavit : nonne appofite
Sol affcriptus, qui au&or vitae ?

^
Ad i
cap. ix.
w
Pag. 3 6 lin. 14. . Vbicornis enim
cornua. ] Curiose & pxnc dixe-
rim morose explicat Juftinus.
fimplicius multo Tertullianus
advcrf. Jud. cap. x. Tauri decor
ejus , cornua unicornis cornua ejus
m eis nationes ventilabit pariter uj
que adftmmum terrae. Non utique
I 4 Rhi-
200 Not# ad lib.i.
Rhinoceros deftinabdtur unicorni* y
-
nec Minotaurus bicornis : fed Chri
Jlusinillo fgnificabatur: cujus
cornua
ejsent crucis extima. Nam & m an-
tennti navis aui crucis pars efi , hac
,

extremitates hujus cornua vocantur 5

unicornis autem medii Stipitis palus.
Pag.4 1 J. 1 1 * .
*«> i§ *
*•«<*>. ] Mutilus locus : & aptant
quidem h$c ad tropaea vulgaria,fi-
ve monumenta vidoriae:ego cum
in verba intendo, ambigo & ne- :

fcio quid de fafcibus potius

fubo-
didum. Per illos ( ita verterim
let
V ui)
t progrejfus in publicumJiunt:
illi vere imperii & potejiatis .

Atque cum inferta lecuri, crucem

referunt planiflime.Nonne etiam
Tropaea? inquies. Quis nefcit? fed

pr^ivit fortafle aliquid deTropaeis

illis : bic magis de
fafcibus ( milii

quidem) dixiflfe videtur. Nec mo-

vcor quod 'T^ovrcuui voce utatur •

nonne & fupra Malum in navi fic

vocavit? & Eufebius etiam Laba*
rum
 1 * -

NoTiE £D LJB. T. 201

rum illam militarem.
Poliunt & verba alia
excidifle.Nec pono ta-
men ifta/ed proponp.
Pa 4 .1. 1 5
.
•

tui ^jn0ntrKor]a> r tus

( «*•-

»^.]Quae ill^ funtpquis

me docetPInNummis,
in ftatuis nihil tale vi-
deo ,
nec ufquam in
cruce propofitosPrin-
defundos. Sub-
cipes
dubitabam an ad aqui-
las rcfpicerct,qu^ vo-

lantium habitu , & in cadum ten-

dentium pallis alis confpiciuntur
in Nummis, & additum Confecra ,

uo. Scilicet quafijovis illa ales ani-

mam defundi ferret in gremium
Jovis. Certe quidem eam formam
crucis efle & Patres monent & res
Sed non placet. Hoc
ipfa docet.
nunc magis, intelligere eum ima-
gines defundorum Principum,
'qase ordine innexx in militaribus
I J ^ fignis.
 :

202 NoTjE AD LIB. T.

fignis. Nec enim vivorum foliiiu

illic effigies , fed magis mortuo-
rum. De ifto ipfo sevo Conftan-
tini Eufebius, lib. n. De vita
ejus, cap. xvr. Defcribit Licinii
milites in pugnam , more vete-
rum , id eft , gentilium exeuntes
oi Jf,inquit,T«AvwAt$i/« SceppSv-

rsg o-bv iroXbri duvcltcsi rgphalixqg

SZTljiO-M/ , VI K£UV h}afXc6 SdVOVTUV ov
e}\f/u%0(f iyelhpiairi GP&GttXripisvot. pfa
quidem numero deorum freti cum
multa, manu militari ingruebant,

mortuorum imagines infignis inani-

matis prafer entes v Et fcripfi de hoc
more Romana. Ergo
in Militia
hoc Juftinus exprobrat, Vos , in-
quit, cruces colitis, cum Impera-
torum & quidem Divorum ima-
gines proponitis in haftis & vexil-
lis, quid nifi in crucibus ? Nam ca
illis figura.Refpexi etiam aliquan-
do ad Tertullianum, in Apologe-
ticorjQuod nonfimulacrum prius ar-

gilla defor maty cruci

&JHpitifuper -
 N OTjE AD
T
LIB. I. 20}
Sed hoc diffufum nimis efC
pojita f

nec tangit Imperatores tantum.

- Ad q a p. xi.

Pag. 50 . lin. 10 6c
. 1 r. Caput
obnubito .]Quod plerifquc pu-
niendis fa&um prcefertim fi gla-
,

dio. Hcgefippuslib.v. c.x lvli.

Dum percufor moratur ,
clanjis jam
fafciold oculis , fefe proripuit ad 'Ro-
manos, In vita Cypriani : Tojled
vero B. Cyprianus manu fud oculos

fibi texit* Sed & cum ducerentur

ad carcerem , aut ad mortem , ca-
put tegebatur. Tacitus iv. An-
nal. Trahebatur damnat us y quantum
obduBd veste & ad/lrittis faucibus
niti poterat clamitans. Ammianus
lib. xiv. Carnifex rapinarum fe-
quefler y & obduftio capitum & bo- ,

norum ubique mulclatio Imo 8c .

torquendis hoc ia<5tum. In Cur-

tio lib. vi. de Philota. Dum obli-
gantur oculi >dum veJUs exuit urceos
patrios ,
gentium jura invocabat •
1 6 Pro -
 ,

204 NoTiE AD LIB. I.

Proprie autem de crucifigendis

ve tus illud carmen quod jam ex-
(

plico : & in libro Efthcr, cum

Aman ad crucem rapitur, Statm
operuerunt faciem ejus*
Pag. 50. lin. 12. & 13. 'Po-
pulariter & ad caufiam Cicero dixe-
rit. ] Quod hiftorica fide ,
non
opinor. Plinius non ei faut9r li-
bro xxxvi. cap. xv. T^ovum &
inexcogitatum antea pofteaque re-
medium invenit ille rex (Tarqui-
nius fuperbus ) ut
omnium itade-
funflorum figeret crucibus corpora ,

Jp
e flanda, civibus , fimul & feris

volucribus que laceranda . Nam li-

quet eum loqui de mortuis iis &

qui fe interficerent laborum ix*
dio , quos ille crucifixit. Ad non
id in vivis ufurpavit primus , ut
ait, ultimufque.
Pag. $ I. lin. 6.
j4rboribus fiu-

fpendunt . ]
ambi-
Haud injuria

go, ad utram poenam referam,

laquei , an Crucis. Nam nec ver-
ba
 NoTiE AD LIB. I. 205
ba alterutrum evincunt , ncc alia
exempla. 'Lego in Martyrologio,
die xiv. Martii , de duobus Mo-
nachis ,
quos Longobardi fafcn -

dio necaverunt in arbore. In ipfis

Longobardorum Legibus , Tift

cap. xiv. Si fervm regis Morth
fecerit , ita decrevimus ut compona-
tur ipfa perfona Jient adpreciatus
fuerit : & fervm ipfe fuper fojfam
mortui appendatur , & m eum vin-
ditta detur, &
fit caujfafinita Plu- .

rium (antiquorum quidem) nunc

non memini : & hasc ipfa incerta,
nec dijudicaverint litem.

*>

I 7 JVSTI
'
r .*• . , - C *
 1 & ,

io 6
Jvsti LlPSII
NOTiE AD LIB. II.
C A P V T I II.

Ag. 71. 6 tc. 7. AV^-

P lin.

ytcXe!\ct? fCil?(y«e{ ]

nofle lubet,quafdam etiam di (flas

.

Addo ll ,

^yft«A«T«c, iflishaud abfimilcs

contortas fcilicet &nodofas Sui-
daS : ditg-y&puet 0». K«t/

*£ccy[ot*url Addit deinde

verba incerti feriptoris: o 3e c*i-
Mvca ivrov pxr(ySo% TyrT^xyfaXcoTyl
(ttifiyt.

Ad c a p. v.

Pag. 78. lin. 13. 14. Quid

opw erat auxiliatore & JiihJeqiid ,

qui adlevajfet ? ] Ita vulgata qui-

dem opinio eft , dumtaxat adlc-
vaffe. At D. Hieronymus
'
in
Mattha:um cenfet etiam tulifle,
fed feorfjm & poft Chriftum.
Nam cum Joannes aperte feribat
Chri-
 ;

Not£ ad lib. I I. 207

Chriftum Euan-
tulifle, alii tres

geliftae Simonem Cyrenaeum

ipfe conciliat, & hoc intelligendum
eft 3 inquit, quod egrediens de Ara-
torio Iefus ipfe portaverit Crucem
fiam : pojlea obvium habuerint Si-
monem ,
cui portandam crucem
impofuerunt .

Ad cap. vii
Pag. 82. lin. 11. & 12. Super
lignumfe ipfum extendit . ] Quid lt
de tranfverfario tantum ligno ca-
pias, in eo figi folitos, & deinde
fubduci atque appendi ? Pugna
omnis cedet ; & breviter fortafie

rem dixi.
Ad cap viii.
Pag. 87. lin. 5. Clavis aut fu-
nibus^ Nefcio an Lucanus non
utrofque memoret in his occul-
tioris fententiae verfibus : qui
quoniam toti ad crucem , pona-
mus , & retegamus. Lib. de
maga Theflalih
La-
208 Not^e ad lib.ii.
. — Laqueum nodojque
,
no -
centes
Orefuo rupit , pendentia corpora
carpjit ,

j4brajitque cruces , fercujfaque

vifcera nimbis
Vuljit , & incoftas admifo Sole
medullas : >

Incertum manibus chalybem » ni-

gramque per artus '
Stillantis tabi faniem 3 virufque
coattum
Sujlulit , & ner vo morfus reti-

nentepependit.
Quod ait laqueum & nodos nocen-
tes : alii nocentum edunt : atque
ita haud incommode ad vincula
aptes, quibus noxii ad cruces aftri-
<5tt. Tamen in aliquot (criptis li-
& id malimicredam-
bris ^recentes.
que adfufpendiofos dumtaxat re-
&
ferendum, qui feipfos illaquea-
runt. Reliqua jam de Cruce : &
fercupa vifcera nimbis , incottas &
fole medullas, fignanter dixit de
cor-

. i. \ r t:.
 Notje ad ltb.ii. 209
corporibus quas (ut lib. 1 1. cap.
xv. fcripfij in crucibus reli<5ta>

fitumarcida &
.tabida fiebant,
quatenus volucres non laniarent.
Jam Incertam manibus chalybem ,
clavos intelligi liquebit , fi emen-
des Infertum . Nam hos quoque
appetitos ad Magicas artes Apu-
lejus oftendit, in dcfcribenda fe-
rali illa officina, lib. 1 1 1. Hic na-
res & digiti , illic carnoji clavi pen-
dentium. Sed. &
amplius de his
funibus addo. Videri quorum-
,

dam judicio, neceflarios fuiffe in

omni fixione.Nam volunt manus
ligatas,ne fe fubduccrent ad ictum
aut commoverent, tum etiam ut
firmius & cum adminiculo pen-
derent. deinde & alterum funem
ad pe&us ,
corpus ambiifle fub
ipfas alas , eoque fublevatum ho-
minem &attra<5lum infummam
crucem. Id porro fa£tum admotis
utrimque fcalis.Ejus fententi^ vir
ftirpe & moribus antiquisjoannes
Boifo-
 ,

210 Not^e AD LIB.I.

Boifotus eft , qui amice hoc fug-
fcbftot
geflit. Et fane de fcalis, apponere
f<*9c*-eas psene necefiarium videtur, uti-
apft? 4 ue a d Ere&am crucem. Quo-
iat , in modo alias fubduxeris,aut fixeris?
‘
tb ", Etiam de funibus funt quas fua*
deant, prxter ante di<5ta. ut Hila-
rius de T rinitate lib. x. ‘Penduli
V - & colligan-
tn cruce corporis poena ,

tium fumum violenta vincula & ,

* - adattorum clavorum vulnera. Jun-
git fimul &
funes clavos , ut&
Lucanus. Etiam illud Chrifti va-
ticinium in Petri mortem pofeit
,

funes. Joanms eap. x i X. Extendet

,
manus tuas , & alius te cinget. Cin-
dlio ifta vinculorum in cruce eft
Theophylatftus : iwiwtx* scuifi
itlocrit xct 3s <rfA* ?ua<>? : Extenfio -
nem m cruce & vincula notat•
Tertullianus in Scorpiaco : Tunc
‘Petrus ab altero cingitur , cum cruci
adjlnngitur. Videndum an non
in Aufonii Cupidine fimile, qui
adftri&us deferibitur, & mox ad-
dit
 ,,

Notje AD LIB. X. 211

dit , cAdfigunt. Atque ecce in ta-
bula formam duplicem fixionis
pro duplici fubducfione.
Pag. 90.lin.i4. Tresreperit . ]

An & duas latronum tranftulit

non cultus fed memorias caulsa ?
Videtur ex Suida,fi tamen ex meo
nunc fenfu corrigendus. In voce
<Po£&> inquit : Kxru^srrS <po£V#f-
ftuorpiioi b7TK£%U 5i>0 eySUyei xon 5ua

fitr-iot a >jA eftyctlo 0 X&-

«o$ , 494 ico)bx 'in& mpet opc&tK& } XI-
MpU per 1 Kmruftiiit rS ptytixS,
atpuiu&gpl* j uto rS f&iyoixx 0i«Socrlts :

Nam puto legendum rcu/goi

Qui vero fuerint *-^y»',five du-

ces duorum Utronum ? nec id fit

idonei ullius fenfus. Vertam igi-

tur : Infra forum defofat erant du a
cruces duorum Utronum , vafeu - &
lum unguenti quo Chrifhts uncius r
(fr alia multa infigma, pojita quidem

aConflantino m gno , fublata vero

fub Theodofo magno. Admonitus
poftea per litte/as fum a Joanne
Livi-
212 NOT JE AD LTB. II.
Livineio amico noftro ,
ferio &
fine ambitione dodo ,
vitium efle

ab imperitia tranflcriptorum qui

cum in autographo repperiflent
rf ol ,
quod compendiaria fcriptura
vcwtoi erat, fecerunt flagitiose
Tiiyo/,

Ad c a p. ix.
Pag. 92. Iin. 1. A*f*sT$KTa» Si.]
Ita bene &
dode Franc. Nanfius,
cum antea eflent Et fa-
ne clavi ifti grandes: atque ita ipfc
Nonnus idemtidem
appellat Stimulos ferreos.
Ibid. Iin. 16. & 17. Contra
tendunt aln & /ingerunt quater-
nos .] Atque ego , etfl negavi me
decidere ,
pronior fum in hanc
partem. In templis Grsecise hodie
intelligo paflim Chriftum cruci
affixum ,
difparatis pedibus fic
pingi.. Vidimus id ipfl Venetiis
in gentis ejus templo,tum & alibi
in antiquioribus ^iduris. Audio
& Tre-
 Not^ ad LIB. X I, 215
& T rc viris clavum qui aflerva-*
tur, diferte in memoriis antiquis
fcribi clavum pedis dextri. Addo
autem, Conftantinum Impera-
torem quofdam cx his clavis (id
quoque multitudinem fuadet)
inferuiiVc capiti ftatuas quam fuo
nomine Conftantinopoli pofuit.
Zonaras 0’Se^uora]^
: A’vw^ va Z
ttS oix,Uo* oiofix ro ctycthftx A’zroX—
fVjjrS , TJ1 X6<pcthy T8T» TiVC^i 'T

rotrufix’^ Kvg/#

X£Or6ZTUTittMVTCC4l id ftfWgft».

Ad C A P. X.
Pag. 94 . 1. ult. Extenfus ambas
manus.] Proprium hoc Crucis, ex-
Euangeliorum vetus
tendi. Itaque
Gothica tranflatio (Au&or An-
tonius Morillonus) vertit idemti-
dem Crucifigere, Bfraemen/quali
dicas extendere , & quidem pro-

prie de pannis quostn palis val-

,

lifq; diftendit fullo. Ea extenfio ad

manus maxime refertur, Artemi-

t
dorus
 ;,

214 Not^ ad lib.i.

dorus lib.i.cap. lxxviii. e’< U
rn v^Yihag lar/ ny(fr o^olro, e*i QoGoy
t&j It®* xta-Hrctj. W*X(>y(&* $ «»» Setv-
guOtrlTUi ,
HiC6 TO t&j Tfl V T
exlxrer ; fuilimis
*S/ in loco

quopiam /altet, in periculum & me-

tum incidet . maleficus autem exi-
fi ens, crucifigetur, ob altitudinem &
manuum' extenjionem . Epi&etus
apud Arrianum , ab hac caufs£
comparat false eos qui in balneis
fe diftendunt & lavandos frican -

dofque praebent , cum crucifixis

libro iv. Diflertat. cap. xxvi.
IV ci 7tS (ZoLbuihu cxcll vcrctfyj(&> , tytj

ox]Hveti c-icuiTot ,
a>s oi WcuJge/ptioc

'T?‘fy t&j-ify*: Vtm balneo exu-

tus &’teipfum ditfendens , ut [olent
crucifixi, friceris hinc atque illinc .
Pag. ioo. lin.i 5 . & 16. Vefii-
gtum hujus tabella exflare audio. ]
Imo & video : ac mifit ad me
Dionyfius Villerius vir veteri do-
dtrinae &
mihi valde amicus edy-
pon nummi Graecanici veteris,
qui
 nu i /n. tv u LI
qui aureus aflervatur in mona
fterio Lstienft in Hannoma,
quem ecce habes.

Infcriptio in eo eft : k o^a T V

xvvfop, aiftccrn&iS AoyS : Mundi
redemptio, [anguis T>ei J^erbi. MiP
fus is nummus cum aliis facris do-
nariis eft ab Henrico Imperato-
re , tunc Conftantittonoli . anno
 Ad c a p. xi.
Pag. io?-.lin.9.& io. ntes*x-
5 t» ufi<pi&ictT£is. ] Id di-
cunt Circumduci ; licutTraduci,
cum oftentui dumtaxat per ora
populi ducebantur, &faepe alibi
puniendi. Suetonius in Tito,
cap. vii. Hos ( Delatores) novij2-
fime traduflos per amphitheatri are-
nam , partim fuhjici tn fervos ac ve-
nire fr&cepit , partim in ajperrimas
infularum avehi . Nefcio an Mar-
tialis jamdiu cubat in
vcrfus, qui
morbo, fic fanandus, lib i. de
his ip/is Dclatoiibus & Titi fado:

Turbagravis paci placid&que ini-

mica quieti.

Tradufla efl titulis , nec cepit

arena nocentes,
Et delator halet quod dabat
'
exfilinm.
%
Titii-
 Not^ead lib.ii. 217
Titulis enim vult tradu&os
quomodo ? nonne
Delatores,
omnium unus eft communis ?
non hic quia additum , quos &
:

quam illuftres quifque detulif-

fct. Exempli caufsa : Hic efi Ti -
tius quiCamerinum detulit Hic % .

qui Lateranum , & talia. In libris

legitur: Tradufla eft Cjattulis 9 in
aliis , 'Tradita (ft&tulis : & emen-
darunt , Tradufta eft Gyaris ,
quod ego & ratio facile refel-
lant.
Pag. 102. lin. 10. nlr*cK<&* i v-

Toy irfoxyoilcsk] In tabella enim

hxc talia fcribi folent : ficut &
Titulus Servatoris. Cyprianus
de montibus Sina & Sion : T*on-
tius Pilatus impulsa mente a ‘Deo
accepit Tabulam , & titulum fcripfit
tribus linguis : & in capite ligni

clavis tribus Tabulam cum nomine

Reg is Iudatorum confixit. Ex cu-
jus verbis vides etiam Tabulam
non fuper lignum (ut multi re-
K pras-
 :

*i8 Not* ad lxb.xi*

praefentant & pingunt) fed itl

ipfo fupremo ligno clavis fixam.

Pag. 103. lin. 14. De quo mo-
re diu'] Inter eos P. Faber libris
Semeftrium , ubi fparfim plu-&
ra de Cruce , &
quaedam fele&a
atque edecumata. i
*

Ad c a p. xiv.
Pag. 110. lin. 1. & 2. Dijfa-
rata hac fupplicia.] Notavit &
publice ante nos monuit Csefar
Baronius * vir facra profanaque
do&us , in Martyrologio. Sed
cur frangebant iis
,
quos ftatim
mortuos vellent 3 crura ? An non
caufia in Plinio ? Ille lib. xi. cap.
x l v. notat in iis vitalitatem cfle
atque addit : Nam in ipsa genua
utriufque comwifiurd ,
dextra U-
vaque a priore parte , gemina qua-
dam buccarum inanita* inefl : qua
perfofld 9 ceu jugulo 3 fyiritns fugit.
Aliud autem eit a fragio crurum, I

Exfecare crura : quod in Am-

miani J
 Not/e ad lib.ii. 219
miam lib.xxii. l^^cs , in oratio—
ne Juliani: Quique Agmine coh se-
rens incedat fciens quod -
, 9 fi reman

ferit ufequam , cxfettis cruribus re-

linquetur . Hoc enim proinde
eft, quafi dixiflet nervis aut fuf-
,

fraginibus incifis. Vetus fsevi-

tia,&Annibali ufurpatain Ro-
manos. Ennius His pernas fuc-:

cidit iniqua potentia Vani . Po-

tentia Poeni more Gra?co , eft
Poenus. Livius de ea ipsa re, in
clade Cannenfi : Quofdam ja-
centes vivos Juccifis feminibus po -
phtibiifque inventos fuijfe. nempe
ne attollerent fe , ut defolati &
morerentur. Ufurpatum eft Ty-
rannis in Chriftianos. S020-
menuslib. 1. cap.x. dePaphnu-
tio & Maximo: quos, inquit,
ci ro7s (tileeXtioig

Kplidi/ytrt > ix i ivva» cjioij/as

9 ng) rxs uQtrtgcis xyxuXae

xzroltftuf : Afaxtminus ad opus
metalli condemnavit, dextros eorum
K 2 oculos
 :

120 Notje ad lte.it.

oculos excutiens , & finiflri pedit

fujfr agines abfiindem, Eufebius

oftendit aduri etiam folere 5 lib.

vili, cap.xn. ubi quorumdam

meminit vtss «roW n*?*
uyxvXSt K-ctolv^o-n u%(>ttisptitiv :
qui

Jinifris pedibus ,
circa ppplues >

ferro aduftis ,
mutiles fuch ef-

fent.
Pag. Ii 2. lin. 17. Liberi non
mmunes .] Lego in Eufebii lib.

vi.cap. xix. de Apollonio Mar-

tyre , cum is fub Commodo
Principe delatus eflet ut Chri-
ftianus, accufatori, ex lege cru-
ra fra&a fuifle. Verba huic rei

O r* pti £»ji> i|o» ii )

to» ficcnXiKov

4^01 , T8S *T VClZllt }

UVTIKCl X(t-

icty vvT&i tcc mceXti •

quoniam vive-
re nefas ,
juxta legent Trincipis y
talium delatores , fatim crura ei

fratta funt . Sed cujus Principis

haec lex tam commoda in Chri-
ftianos ? Non opinor ipfius
Commodi. Numquid M. Au-
relii ?
 -

NoTJE AD LhB.II. 221

relii ? de quo Tertullianus Apo-
log. c. v. Qui ficut falam al ejuj-
modi hominwus (Chriflianis) fce-
nam dimovit ; ita alio modo falam
difperfit y adjettd etiam accujatori
bus damnatione y & quidem t atrio-

re, Et quod ait de damnatione t a-

triore 3
poliis vel ad Crurifragium
iftud referre: vefad Vivicombu-
rium, quo affici accufatores Chri-
ftianorum jubet ejufce Principis
cpiftola apud Onufrium in Fallis
cxprefla.

Ad c a p. xv.
Pag. ii 4. lin. 16. A Sole ac

fluvia corrumpi . ] Exemplum

huic rei etiam in libris facris ,
ut
Reg. 11. cap. xxi. Dedit eos

(Teptem viros) in manus Gabaom-

tarum, qui crucifixerunt eos m mon-
te coram Domino . 'Tollens autem
Refi>ha filia cilicium fubfira-
vit fibifupra petram ab initio mejfis9
donec fiillaret aqua fuper eos de
K 3
caloy
 -

211 Not je ad lib.ii.'

calo y & non dimifit aves lacerare
eos fer diem , neque befiias fer no
flem. Hoc de pluvia : de fole , in
Artemidoro lib. v. tu x*p-
Tstklaz «itero riif tr/otf pij SJrot^ irciyf/afy

HSH «wo rS vgou'* aityeq , irctU£ei$u.

$W r3rop rh ifozfcp rtf k^etviu tsv^I

iStlxzrflo ; p^tjus aliquis faces e fo-

co non fofic accendere , & a ca-

lo eas accendi . crucifixus efi. at-
que hoc modo igne calefli concale-
fattus.
 22 $

Jvsti Lipsii
NOT M AD LIB. III,

CAPVT III.

Ag.12rf.lin. 2.&$. Ver-

P
feras
ber a t v m pat&uloqiie ctinr
flriftnm. ]
An ergo huc re-
Dionis etiam illud lib. xjlix»
de Antonii faevitia in Judaeae re-
gem Antigonum ? A’»rlyM»r>
inquit, tyatlytie 1 ecu/^S er&r2ncr*e
(
o fe«5«5 fiuriMut uv» tt T*tt—
(txivi \zrrnoi${) rSio >ycj iviffm

(pulti Antigonum flagellavit cru-

;

ci five fare a alligans ( quod nema

alias Rex a Romanis unquam p af-

flas erat ) ac po fle a interfecit. Ver-

ba ita praeferre videntur : nec ab-
horreat ab Antonii impotentia,
ut ferviliter faevierit etiam in Re-
gem. Tamen verius puto ut ca-
pias vertafque T alum . Ut palo ,
inquam, alligatus fuerit, folenni
K 4 Re*
524 NoTJE AD LIB.Itl.
Romanis more,& tum fecuri per-
cufliis. Quod ipfum huic Anti-

gono fadfcum » etri Dio non ex-

preflit y
notavit Strabo, citante
Jofepho (nam hodie non exftat)
'lib. xvi. Antiq. cap. i..
/i VTiyotti T“ l' H^etlOV etjfitfTCC *>S
Af
rtoyjicm * «3 «|« (***
irthtKir&f
:
P oniai&t fi et Q Met :

t^Antonm ^Antigonum Iudaum

tAntiochiam perduttnm jecuri per-
sutit, &
vifus e[ primus Romano
-

rum [eam fubjecijfe regem* Idem

Plutarchus in Antonio.
Pag. 128. lin. 16. Patens hac
tranjverfaque parsjic difla,] Stri&e
8c proprie inquam. Alias quis

nefcittotam crucem faepe venire

in hoc nomen? Salluftius utro
modo acceperit haud dixerim y in
loco vitiato. Fragmentum efi:

apud Nonium e iv. Hiftor. In

quis notiflimw quifque aut malo de-
pendens verberabatur , aut immuti-
lato copore improbi patibulo eminens
 :

NoT/E An LI B. II I. 2
2f
a ffigebatur. Lego mutilato corpore.
quia mos ille frequens Orienta-
libus , ut priufquam crucifigerent
admutilarent , aut etiam per tor-
menta necarent. Exempla habes
in hoc libro, cap.xn & alibi. At.

illud improbi, qui reformandum

ignoro. - Tentavi oliin in proris,
An & imprope f quod fic compo-
fitum pro fimplici , ut m ante 8c
apud Tertullianum reperies
talia,

Exhortat. ad Caftitat. Cap. x. ,

An etiam improbe ? ut fit corpus

fuiffc improbe mutilatum ? Cre-
do enim haec narraffe de faevitia.
Mithridatis in Cyzicenos, quos
terra marique obfedit.

AD C A P. V.

-
Pag. 153. lin. 1 Facie qua no.
.

Jlrum hodie patibulum .] Quae fen-

tentia fuit Antonii Morilloni, viri
fummi futuri fi diutius vixiflefi.
Argumenta habebat (vidi & legi
K J
in
n6 Not/e ai> lib. III,
> •

in epiftola ejus adLindanum,

quam heredes adfervant ) quod
id referret formam Jugi : Terre
autem jugum, ignomina & quafi
comminatio hujufce mortis, ita -
que illinc petenda forma. Am-
plius ,
Livius ait lib. i. Roma-
nos Jjiettafie furcis duodenos a ter-
ra JfeftacuU alta fufiinentibm pe-
des: eas furcas proclinantia utrim-
que ligna fuifle cum tertio trans-
verfario fuperne immiffo, quod
genus Capreolos Latini vocant,
& nos hodie Schragas : ergo hanc
efle faciem furcae. Tertio He-
braeos hodiequc fuum Tau fle
pingere : cum co autem compa-
rari : Cre-
paflim tale igitur effc.
do etiam addere ( non firmiter - i

nunc commemini, fed addipo- 1

teft) Aufonium cum littera <i>

Graeca Crucem comparare : at

ea quoque iftuc abiit. Sed haec
fententia , etfi arguta , proba
mihi £on eft ob multas cauflas,
atque
 ,

Notje ad lib.iii.. 227

atque hanc unicam firmillimam,
quod refellunt fpediones mo- &
numenta omnia antiqua , omnia
inquam confenfu. Quid Chri-
ftianis nobis fiet , fi ipfa imago
crucis aliter ubique non pin-
genda folum , fed manibus cot-
tidie deformanda ? At enim ju-
gum tale olim. Ita, fed quid ad
rem ? militaris faltem ignomi-
nia illa foit : & liberorum ea ho-
minum , non fervorum , ut la-
tura furcae. De Livio y nihil im-
pedit Furcas noftro vulgarique
more intelligi,quibus ligna trans-
verfa injeda , & fuper ea affe-
res ad fpedandum infiftcndum-
,
que. Fit &
hodie y olim pri- &
mas domos fic e redas ex Pofi-
donii fententia puto Senecam
alibi tradere, & uti pariter voce
fure a. De Hebraeis , verum eft r

fed hodiernis. Prifcas eorum lit-

teras alias & diverfiformes fuifie

periti ejus linguae atque ipfeHte-
K C ronv-
 :

218 .Not^ ad lib.iii.

ronyrpus tradiderunt.Jam de Au-
fonii verfu, is talis : i.

Et cnicis effigie pAiamedica por-

rigitur <i>.
j

Lc<ftionem non muto, etii alii H- .j

bri proferunt^ra/V .• nec id male.

Sed efto veriffimum eft in
crucis
ncftra etiam forma, quomodo ? •
in cruce inquam veftita, & in qua
homo appenfus. Vide faciem 8c
pendula a ligno brachia , eft hxc i

ipfa littera forma. Subjicio &

formam crucifixionis quam ima-
ginabatur & delineabat Moril-
lonus,
j

AD C A P. VII.
Pagin. 140. liri. 9. & 10.
Impudicas ancillas Jic f uniri, ]
Et eft fane ignava mors , & '
Faminea etiam Panegyriftae di-
<fta. alteri manibus fatellitum
Britannorum gula domi fraEla ,
& inufla famne a mortis infa -
 :

230 Notjead LIB. III.

mia 3 utfcilicet maluijfe vir ferri
amantiffimus videretur laqueo feriri
quam gladio . Vi&or foftremum
appellavit , viliffimamque , in
Maximo ; Poena* mortis genere
poflremo , fraclis laqueo cervici-
bus luit •
Pag. 140. lin. penult. ‘Pa-
tibulum vulgoFurca dieitur . ]
Quo ip£o fenfu inferiores Grae-
ci dixerunt <?***/£«> in furcam
agere y afperiore illa littera mu-
tata. Cedrenus in Juftiniano Ri-
notmeta : £> rdtrecs

IpifXKirtr. quod vertendum eft.

In muro omnes defurca fupendit.

Docet Zonaras qui in ea ipsa re
E’* Toi^ot ro7f Tei%i<rn ZwYiagfiov.

In lignis apud muros fufendit. Cre-

do autem hanc Furcam primo
non nifi dimidiatum Patibulum
fuifTe , adhuc aliqua
id eft , facie
Furcae ; paullatim , & quo plure$
appendi poffentj immutaffe.
 Notje ad LIB. III. 231

Ad capviii.
Pag. 145. Jin. 6 . Irijeftis fer
crura fumbua. ] An magis pla-
cet hic fenlus , Funes ipfos per
crura eorum trajedos & trans-
miflos ? Tale in Curtio legd
Alexandrum ufurpaffe in Batin
quendam lib. iv. 'Fer talos Jf i-
rantis lora trajetta funt ,
religa-

tumque ad currum traxere circa

urbem equi . Id fa&um a rege'
exemplo Achillis , quiHe&orem
fic foedavit , ut Curtius inibi no-

tat. Sed tamen Ammianus /»-

jettos ait , non Trajettos , nec

id fupplicii credam vulgo uhta-
tum.

Ad cap, x,

Pag. 147. lin. 12. & 13. Mo~

nturum m ifjts y
non fer if/as . ]
Prseter exempla quae dedi , hoc
rarum videatur in Philippo , de
quo
 231 NoTJE AD X.XB.XIZ.
quo Eufebius in Chronico , anno
xii. Claudii : Philippus Apofolus
Chrifii apud Hierapolim zAfia ci-
vitatem, dum Euangelium populo
nunciaret cruci affixus ,
lapidibus

opprimitur . Quafi in ipsa cruce la-

pidibus obrutus eflet. Atque hoc
quidem in vulgatis libris , in ve-
teri & probo meo manufcripto
veftigium noneft horum verbo-
rum.

Ad c a p. xiii.

..
Pag. 157. lin.4. &5 . Virifide
digni afferunt . ] Inter eos eximius
Theologus Alfonfus Ciacco, qui
de fignis Crucis nunc nuper ac-
curate fcripfit.

Pag. 157. lin. penult. Tam illa

Amani* praalta . ] De qua acci-
pienda quas in Codice Juftinia-
nseo leguntur,De Judaeis & caelic.
ubi feribuntur fuddi quodam fe-
fiivitatis fua folenni , csfm*n ad

poena quondam recordationem mcen-

 ,

Notje ad lib.iii. 233

dere , & fwtta crucis adJimiUtam
fieciem in contemptum Chriftian*
fidei exurere , atque id facere de-
inceps vetantur. Totidem parne
verbis in Codice Theod. lib.xvi.
tit. vii. Ex quibus vides Judaeos
Amanis inimici fui mortem an-
nua memoria reprefentafie , &
in cruce fufpenfum cum ea ipsa
combuflifle : fpecie A manem,
re & mente Servatorem & no-
ftram crucem. Ideo meritifiimo
interdidi.
Pag. itfo.lin. penult. T^ovus
etum orbis. ] In quo fane hoc mi-
rum , cruces repertas fuiffe pluri-
fariam in templis atque in fepul-
chris. De India Occidua loquor.
Qua origine aut fine ? nefeimus
jam tunc providus ille Deus
nifi fi

exftare voluit omen & fignum

«dominature dlic crucis.

Ad
 *
234N0TjE AD LIB. III.

Ad c a p. xiv,

Pag. 162. lin. 4. Editio pro

htbitum manet.] Atqui in Pane-
gyrica oratione, fane diferta quas
,
Theodofio di&a , mentio etiam
crucis quali licita? &
manentis.
St pofi hanc tu vocem , non illum
in crucem tolli , non culleo infui , non
difcerpi in frujla jujjifli . Et fieri
fane poteft ut apud gentiles , &
Chrifto adverfos , fupplicium
etiam manferit. ficut de Slavis
in Helmoldi Chronico fcriptum
lib. I. In illis diebus Slavi quen -

dam ‘Danum fujfixerunt cruci . In

ignominiam fcilicet divina? cru-
cis.

Ad ca p. xv.

Pag. 165. lin. 14. eV

%ihxrcc4 ffso/go».] Quem fuo a?vo
cxftitilfe in Palatio Socrates alle-
verat, Ecd, Hift. lib, 1. cap. 1.
T«t*
 $ :

NoT^ AD 'LIJ. III,

Tvru 7cu&uf Tt$ ftftTxrx<fox-
£ei per ro ruupu} 'eg ^oiretior, o pe%y
>w r ci ro7s fitcoriXiiotf Qv X*t? tTztf :

Huic oraculo fidem habens , confi-

citJimile illud cruci tropaum , quod
ufque nunc in regia fervatur • Idem
Cedrenus : t«« nw^or %£vrSr %%•
2UQ*f, os in hsh »«> 'Tunc :

crucem auream ejformans , qua

etiamnunc exfat, Non opinor
tamen hanc eflfe , de qua Suidas
Xrcwfis izrl tq f&o^uor rtt q>ogv pegO*
'ir*TO) as i\J[er ecvVor K.*rrcwVr(&’ 3

g‘tpzrXur&* ci io7g etKf>c]n&ixKo7s rgof-

yuXois J pnXcis ,
sv6ec qpj avios f&j oi tjo<

tivj S xocSeagarro %£Vtrep£ec 01 : Crux

ad partem Borealem fori flabat , ut
vidit eam Conflantinu* , auro illita
in extremis rotundis pomis , ubi &
-
ipfe& fiUi ejus conficiebantur au
rati•

. Pag, 1 66 , Jin. i. In hoc vin-

ce .] Nummis hoc pluribus ex-
prefliim cernitur , atque etiam
quibufdam uberius , In hoc figno
vince ,
236NOTJE AD LIS. IIT.
vince . Sane Chriftiani libenter
c
appellarunty^^ww Deii aut Chri-
fit quafi Crucem, ipfam
Impera-
toris illius tefleram aut vexil-
lum. Juftinianaso Codice vetatur,
Jignum Salvatoris Chrijh hunu vel
m filice infciilfi . Quid, quod ne- G
ci interpretes fic legem Scazvohe
accipiunt, xxxv 1 1 1. De aur. arg.
mund. Fieri volo jubeoquef^num
*D ei ex libris centum. Accipiunt,
inquam , & reddunt Crucem. An
vere minime, {cimwsfignum Dei
?

ftatuam efle apud Scxvolam five

Solis , five indigenas cujufpiam &
familiaris dei. Sed pietas, non er-
ror , Gra?cos eo traxit. Monuit
fupeir hac interpretatiuncula Pe-
trus Oranus, juris & litterarum
confultus , & germanum in mo-
dum mihi amicus.
Pag. 167. lin.i. &
2. —gem-
manti textus m
auro Signabat laba-
rum, ] Dixi ipfi velo nomen in-
textum ; $c poeta hic aperte. a- T
men
 NoT/E ad lib.iii. 2^7
men ex defcriptioneEufebii, vi-
debis & fiipra velum faepe cx au-
ro ftatui : & exempla in nummis
utriufque politurae dedi, illius ta-
men magis crebra. Ipfa Labari
vox qualis? vereor ut peregrina,
certe novitia , & fub T rajani aut
illud aevum nata. Vetuftior Ter-
tulliano, qui hodie cxftant, non
com meminit. Gregorius Nazian-
zenus,do<5lus & fortis Orator, ait
tUtpUTUf X.VT*eS° v w
[ixhs oropu^i^ Laborum leva-
:

men patifamque ejfe , a %omanis &

Jic appellari. Igitur a labore deri-
vavit , eo proclivius ,
quia ipH
Graeci xdZ^of feribebant. Sed
noftri poetae nonne corripiunt?
Quomodo etiam paufam labo-
ris , non alia additione , vox
ea fignificet ? nili forte ,
quia
ubi laborabatur in acie , lignum
illud eo folet ferri. Longinquum
eft, & perlevero externam vo-
cem efie.

Pag.
 *.

23S Not je ad lib.iii.

Pag. 1^7. lin. penult. Du
littera Chrifli nomen exprimentes,]
Ita eft,& conipicuae funt inNum-
mis. Ipfum etiam Chi folita-
rium , fignabat Chriftum. In
Antiochenorum di&eriis recen-
1 et Julianus, Mifopogone : T« xr , <

<pecrir, titier iti/xyct r 'nr jr oXer , xtie ro

Kdxxx. & addit : H‘fc£g 5 ttiitiJx&q-

ptv «f otcpirur etraj rec ^ctppxlx ,
faxSr Jl’ e SeXetr ro per to tie

K urrtWTirtr. Cki, inquiunt ,& Kap-

px nihil injuria intulerunt civitati
Nos autem didicimus initia nomi-
num efte has litteras , & fignificare
velle illud quidem Chriftum , hoc
Conftantinum . Ita Julianus, qui
has ipfas litteras e Labaro poftea
conatus removere. Fruftra, &
vicit nomen quod aeternum vivit
& vincet.
 Notje ad lib.iii. 23^

Ad cap, Xvh.
Pag. iyj.lin.p, pctKx-
fijrir.J Vere, quia nos per illud
Atque ita ^ojciwnrh f&j
T/pior
, adorandum &
venerabile y
Imperator appellat novella quin-
ta. Eaque caufsa vetitum , inla-
pidibus fculpi, quaeinfolo. Lex
extat in Codice Juftinianaeo : &
apud Paullum Diaconum fic Ti-
berius : Crucem*!) omini qua fron-
tem noflram &
peftora munire de-
bemus y eam fuh pedibus conculca-
mus ? Tale &
Synodus habita
in T
rullo,can. lxxxi 1 1. Quam-
quam autem e pavimentis tem-
plorum remota , non etiam e
te&is. Fulfit jamolim ibi, cla-
rum certumque fymbolum Chri-
ftiani cultus. Nicephorus Gre-
goras libro ix. in defcriptione
tempeftatis quae Conftantinopo-
li : TtivflcxvT» ph tot mirldxxrt ^
 -

240 Not^ ad lie.iii*

rSr t7ri rtsf reas itfyvpsrar c3c

• ritifyis ecui^ar , vargvgyxfiy & Ivvdfyjot

tiji» r« ,
*rtv(fictl&> (ilccv : Tunc ceci-
dere multa crucium , tju* templi?

imponi e ferro folent ,

fujferre non
valentes vim veritu
•

FINIS.*
..i
~
f * rf -«'•

* &** *
y * r
i .

T-St w j2jifT
«r

f Crfj - «.

A '\£/ Vl£ v-v

:
 1 1 ,

Eorum qui laudantur, illuftrantuf,

emendantur ac defenduntur.
.e i •.? i s

A.
A Bdtdtl i 0 , 82 , 143}
U \ u4lcutii4, 190
’

Ammianus. £, 4?» 14^ 164, 203

cslnt ornus AforiHonus. 213
csfpollodorus. 19!
csfpulejus. 5,9,21, 57, 66, 71,108»
'

111,209
zstfriftcphancs. ‘
188
Ksdrnobm. 66, 1 24
nsfrrunus. 13, 2 J4
•
cdrtemdorus* 73 * 7^> 8 1 , 887 1 5*
2*
3
csrfuguftwHS. 44,100, 162
zsfuJoniHS* 8, 16,88, 186, 19 1
j
'
v
. 210
i o^shcntMi* .71, 190
" ’ "* *
\ ‘V' ' X

I-
k
5 ' .j

I' L Bccanuf
 .f

INDEX 1
B. r
E canus (Qwofin$)%
g Beda.
'Boifotus (ffoannes).
198
75
210
f

C.
AUijlratus furitconfuit td* '
17
Calliftratut»
Hi
Calpurnius Flaccus 9
Capitolinus»
ii>H
C4jfiodorus. itfl
Catullus.. 108 j

Cedrenuf. 28
Chryfofiomus.
Ciccrq* $ o> ^ 4> ^ ^39
Uli *15
>H 7^ 5 8> jc> 4
fW** Tbeqdofiam*
Cujacius. 'AI
Cyprianus. 9*
d; <

D Amafcenus
Damianus 4 Goes,
Delrio (Afart. An ton #)
a 8 ,'l5,rzi
. I2i

Deuteronomium • £q
Dio. 5^103,154
Vi»-
 AVCTOR V.M.
Dio dorHt Siculus, 13
Dionyfna . 0,79, I 2 2,1 3 Q, I
$ 3,I 3
j fr

Dionyfm Pillerm* 214

E. | ir *
*» ^

E Piftetus.
Epistola
Euangelijia,
Lugdunenjhm. 102,151
74,82
214

Euangeliorum vetus Gotica tranjlatie.

ai? .

Eufebius , 21,74,102» 113, 143, 148,

151, 167, 168, 171, 188,
200,202
Euflathiiis • io# 12,71, 188

F
^fr. 69, 14!
F Feftus.
Firmicus (Julius).
121,127, 187
57,128,162,16}
Francifcus Nanjtus.
‘
212

G iflfi veteres*

Cjoropius Becanus.
9, 1 1 1, 1 2 0,

134,118
1 98
Gregoritis Turoncnjis * 7 5 , 92, 96
L 2
 9
' '

I . N D E X
H, .
1
.
Herodote. 11,4% > 4 ,H$>i 8 a i

Herodiums. 54
HefychiUS. H j 12, 1^24, 25» I 30,
• • .
'
I 34; IBS "i

S, Hieronymus. 17>3M 8 75^7°» 20 ^

j
*

Hilarius.
j
* 210
j
Hippo!i tus. 3
0
Hirtius, 93
1
Hrforia tripartita. 170.- vide r*ffor. - .
J

Homerus. 12 > J 4 °
Horatius. 53 ,^. 70,107
1
T Nnocentius
Nrocentius •
<

|
 .

A V C T O R V M.
JuSlmw Hifforicm. 48,10$ ,l 55 ,i ?5
fuvendis, 12,102:
Juvendis Scholtajles . fcy i6ji

v
L-

L Attantius.
Lampridius.
ISlumerorum.
56, 87,160,125,160
5 8,
4*
'
148
t
•
Deuteronomii• lio
‘ Jo[il£. 26,48
Efdro.
Efiberis. 48,159,404

4,49, 53,67,68, 89 , 1 2 l a
1-22,123,125,126:
Livineius (Joannes). 212
Longobardorum leges. 205
Lucanus. idj, zih
S. Lucos. jj, 5j>
Lucianus. -
6, 3 1, 94
Lucilius 187
M.
Jurisconsultus. 70
Macrobius. 125, I 26> 199
JMani!tus. 6
MarctUwiSt , .
187
L 5 JMar*
 f . .

Martulis.
INDEX 151,216“
•i

Martyrolog. Rem. 19, 30 , 6 3 93,94,

,

104,105, 109, 144, 146,149,205

D. Matth&iis. 72, 117, 200
*
Maximus Taurmenjis •
'

Minutius Felix. 5> 1§

Morillonus (ssintonius)* 213
Muretus . „ 196
N.

N Anfius (Francifctis).

46^,
4,-12^
72, 85,90, 9J > iQ 1,2 12 .
212

Nazianzjmis. 85, 92
Naef hortis (Jre^oras. . 192
O*

o Ollis.

Ovidius.
P.
vw £l2

TJ junius. 44^ 41
xT Paulus furisconfultus 14.52.
59.^1
Id animus. 7 8^32
>
,

9 , 52 , 57 , 77 , 1 1 5
4
Petronius.
‘Philo. 6 o, 68, 1 16
Pineianus. . 196
J% »

‘Plato.
 1

AVCTORVM.
71410. ts,i 7
TUiitui. 3, 51, 74» 79 « 80,84,85,95,
95,111,113, 126,117.131,133
I 35 » 136,186

7lini»s. 15,89,118,140,183,104
49, 71, 76, 77, 1 16, 19j
Piuurcbtis. 1

1*9» 1 3 °» *45> l8 9
‘Toilio. 15«
Tolylins. 14 » 1 ?
Propertius. 14 ®
Prudentiis. H»74>75» 8 5 ,10 7

Q VinHiut.
QjCurtm.
Quin tili mus.
I3,i4,^7» 20 3
1 0 1, 1 5 8
19*

R»

R dfhelengtus ( Francifeus).

S,
\ 33>4,S
18J

Edulius» 43
S Seneca, 5, x 4>
22 * 2 4> 57>
128, 143, 146, 186,
105, H2>
i?4> VS» 1 **
Septuaginta Interpretes .
L 4 lMo-
 INDEX
. .

Sidonius.
Silius Italicus. MilJh 1 !?
Simeon Metafhrafles, 1 44 |

Suritis. i 14.
Sozjomenus, < -
33> 1^3* 170» iis
Strabo . '•
d
BB
.»

Suetonius . 83, 102, 1 12, ni, 154,

.SW^. 34>i2p, 171, 187, 196,

1
15)7,206^ 211
T. .
•

T acitus.
Terentius 0
Tertullianus,
5 r y j 2,

6,7,8,18/49, 28, 31,

128, 158,203
3,69
1

11^ I4S>>*$2, 160, 187,194,

I99, 202, 210
Theodorus,- *
IIJ
'
'
~
Theocritus . 191
TheophiLflus * 210
Thucydides . *- »v
48
V;

V
r^.
Alerius
•
Maximus. 49, 5 5 , 70,
ioi J ii 4 >n 5 »^ 5 >M 9
w 4>tf4

•- <
 f
V AV CTORVM.
VclleitK 'PatercuiM, s •
7
Vitior. 49,114,121,161,1 63
Ulpium. ^5>7°j ^ 3 , 142
VulcAtlUS. 5 2,
FOpi CHS* 1
Ijl
'
;
X. ’

IphiUnus. 154
Z.

z Ontrdt. 164,213

BINIS*
(

S Digrtized t
 w*

INDEX R.ERVM
E T
VERBORVM
Memorabilium, in Lipfio dc Cruce
Contentorum.

A.

A Byffini cruces e collo pendulas gefi an t.

Adftri&io ad crucem interdum clavibus

19S

interdum funibus fadta. 87.

^Egyptii quomodo Solem exprimant. 199.
Per cruccm vitam venturam interpretan-
tur. 3 3
^
AEthiopes cruccs e collo pendulas gcftanr.
198
Affixio. 16
Alci atus leviter caftigatus. 1 90
Alexander Macedo Glaucum medicum Sc Ty-
rios, & plures crucifixit. 49
Alius alio plura invenire poteft ,
nemo o-
mnia. 1 78
Ambiguus intellechis in Euangelifta. 117
Andreas Apoftolus in cruce fufpcnfus in ea.
populum docens biduo fupervixit. 104
Andreana crux. 3 o. Antoniana. 3 z
Anfula feu anulus ifi cruce ^Egyptiorum quid
denotet 198,199.
J. Ap-

Digii . 066 -} le
 •

INDEX RERVM ET VERBORVM.

Appendo in arboribus. iJLin rudidipite. 19
Apud Judajos noxa cruciaria hodie incerta. 6o_
Apuleiolux. ic8_
Arbores in cruces aptatae , praefertim in gran-
di numero cruciandorum. !_9

‘Arnobius corre&us. 1x4

Artemidorus explicatus. ti $
Athenaeus explicatus. 1 QO
B.
pEftiisobje&i in cruce. 1 $ 1
Blandina in ligno fufpenfa prodi tuta clt
efca 6c laniena incurrentium ferarum, ibid*
Bomilcar patibulo difKxus in foro medio,
magno animo crudelitatem civium tulit.
I0 5
C.
Aufae graviores ad crucem. $3 . feqq.
J
Ceres l haria dve vEgyptia» z1
Chriftiani appellati Semaxii 149 & Sarmen
titii. ibi d. & cur. ibidi

Chriftus an cruccm totam folus tulerit. 78,

2,06
Chriftus an flagris caefus. 71. an difparatis
pedibus cruciflxus fuerit. z1z
Cicero explicatus. $o,6 9
Circumduci quid.
Clavi quibus Chriftus crucifixus quot nume-
xo fuerint. 3 JL. feqq. tl z
Clavi an in omni fixione necelEirii. 109
fCUvus pedis dextri Treviris ademtus. 11 3
* L 6 Con-
 INDEX H E R V M
Conftantinus crucem e {uppliciis tulit. 1 .
6 Iv
quo tempore. ibid.

Corpus pendulum Crucifixorum an funibus,

fublevatum fuerit.
Crucem humeris ferebant. yS. Sic fecit Chri—
ftus.
~7

Cruces in petra. 6, inlapidibus. 46. apud fde-

rafque gentium fere 'ulitatas. 47. quando
apud eas coeperit. ibld»

Cruces faepealrae. 1 60. & inalto loco politae,

3 59. vel juxta vias >& cur. ibid;

Cruces Caucaforum. 1 5 5

Cruces latronum an fimul tranflataj abHeicnaf

Cor,ftantini matre.
Cruci irius pro appendendo , aut cruce digno.
7.9. rrafti per viam. Eimulis foffi. ibid,
nudati anto fixionem.
* 81
Cruciarii quomodo in crucem dati. Sj.. an ja-
centes an fublath 3 ^ ?4
Crucifixi quomodo mortui in cruce i lan-
guore an fame 1 04^ feqq. quidam ablati
mileratione Principis,- *P 1
Crucifixi a volucribus lacerati. ? o6 . Gani-
bu' laniena, lanceis transfixi. *_Q5

Crucifixorum mors varia , &ferelcnta. 1 04.

Sermocinationes eorum ad populum. 105
Crucis fignificatio duplex. 5. ejus fignificario
laxa, ibid. adftri&a. 4. ejus varia nomina
4.$ feqq SS Patrum deferiptio cracis*.

37. Irqq. eillS divifio.. 2?

'
Cr«-
 & VERBORVM.
Crucis fupplicium apud Romanos vile, &
plurimum fervorum. $i. vel plcbeiorum.
ibid. Commiffa crux. 3 1 Sed liberi qui-. &
dam in crucem dati , ut Latrones , Sicarii,
Falfarii, fures, aliique viliores, f 6. & fiqfa
Crucis fupplicium crudele. 64. Summum di-
&um. 65. Supremum. ibid. Extremum 66-
ejus fupplicium fublatum. i6x
Crucis laudatiuncula. 175.
Crucis fignum in labaro expreflum. 167. in
(ignis militaribus. 166. in militum armis
&proinfigni. 168. tffeqq. in clypeis,i 69.
in galeis, ibid. in dtadenute.1 70. in &
effigie Imperatoris. ibid.
Crucium divifio. 16
Crurifragium a cruce remoturo. 109. quid
fuerit, in quos receptum & quomodoi.
ibid. & feqq.
Crux a cruciando. 3. peculiariter mortem irj
ligno denotat. 4. alio nomine Gabalus di-
fta , ibid. etiam infelix arbor , ibid. infelix
lignum , 5. infelix tlipes. ibid. infamis fti-

pes. ibid. Simplex crux. 16. compa&a. ibid .

& 16. ejusdiferimen. ibid.

Crux proprie in ligno , fimilitudine vero

etiam in alia paratura. 6. in lapidibus, 46.
in aere. ibid.

Crux decuflata & an haec fit Andreana. 16,17

Crux CommiflTa, 17,3,1^ ^/^7. Immiflfa crux
* *
quid. 3 %
+ • L 7 Crux
1
 INDEX RE R V M,
frux y®gyptiis inter notas. 3^. quid figni-
ficaret. ibid. Syris, Per{is,Afris,Graecis, &
Romanis in ufu. 48, 49. & quando, ibid.
Crux quadrangula quo myfterio. 4£
Crux indigna liberis. £6. praefertim civibus.
ibid. interdum libere & laxe vagata in ho-
ftes , 6j^ in feditiofos , ibid. in Chriftia-
nos. 6zjn faeminas. dj
.Crux Chrifti miraculo ac divina indicatione
Helenae detc&a. 90^ ex quo ligno fuerit t
1 {6, 1 5 7. in labaro exprefla, 1 67. in lignis
militaribus. id6. in militum armis.
Crux cur plerumque in monte aut loco alto
defixa. 1 J_8. cur juxta vias. ibid. feqq.
Commiffa crux. 3
1

Compafta crux quid. 2J2

Corrumpi in cruce paflifunt. 114
Crurifragium 5c crurifrangium. 1 1 1

Crurifragium in ufu apud JudceOs, 1 10. cur

ibi? ibid. an una fublatum cum crucis fup-
plicio. ld3)l64«
Cupido crucifixus. 1 2>i &
Culi odia & miles ad crucem ne quis detrahe-
'
ret. iitf
D.
T) Hcuriones in metallum dari non pote#ant,
nec furca fubj ici.
Deglubere oli m crebrum Orientalibus. ii&
Delatores olim oftentui pei ora populi duce-
bantur»
Pela-
 2

& VERBORVM. /
Delatura Domini caufa ad crucem. 54
Dionyfii verba de furca. 13 1
Dionyfius Villerius laudatus. 214
E.

p xcoriandi
^ (upplicium Pcrfis & ^Egyptiis
inufu. 156
F.
figna imperii & poteftatis denotant.
p Afces
100. cum inferta fecuri crucem planifli-
me referunt. 200
figendi modus duplex. 66
Pigere, configere, cruciare, nomina phra-
fefre ad fupplicium crucis. 7,8.
Flagella taxillata. 71. Gallis ufitata. ibid. &7
Flagellatio vulgarem crucifixionem ex more
femper anteivit. 46. non uno femper loco
aut tempore. 7J
Flagellorum &
virgarum diferimen. 68
Flagellatio plurifariam inftituta ,75. quan-
doque ad Columnam, ibid. id Chrillo fa-
ftum. 74
Flagra cruciariis propria. 68
Jrtigrio quis. 186
Flama necati in cruce. x 48
Fuga fervi, caufa ad crucem. 5 $
Fumo necati in cruce. 147
Funibus an corpus pendulum in cruce ligatum
fuerit. 209,210
F urca di vifa, 118,119. Ignoffiiniofe, 119,
140. Poenalis furca quidt x n. Furca no-
va

j
 INDEX REKVM,
vaquid.
, 140
'Furca & patibulum videri eadem. izf
Furcaj alligati in crucem lati. 124,1x7 .

Fullibus lioer, flagellis fervus caedebatur. 70

G.

Q Abalus quid. 4. ejus vox exotica x£f.

Origine Hcbi aea. ibid.

Galga quien i8f.

Gafi quid. ibid .

Geminum lignum procmce. *97

Germani an crucifixerint. ft
Globuli quibus crux infixa. 171
Graecorum verba ad crucem & crucifixionem.
10
H. *

TjrEraclii arrogans didum. i yg»i En

— - Hefychiiis emendatus. 1 j
Hefy chius forfitan emendandus. 130
Honores quos Conftantinus Cruci habitum
ivit. 165. & feqq.
Horatius explicatus* 69,102

Magices in crucem fublatae.

J
I rami fla crux. 3 f
Impalatia
Infixio. 22. vulgo impalatio,- 22
Ioannes Boifotus laudatus, 210
loannes Livineius laudatus. 2!i
Xnfcriptio crucis fcu titulus. _ jor
U
 &* VERBOUVIU
In penulis Monachorum cruces. * 9 7_

Ifis prima repertas (picas capite circum tuli r.

>94
Itali auxilium olim pofcentes cruces praefere-
bant. . *9%
Iuftinus Martyr explicatus. 2^7
Iuvenali lux. 1°7
L.
T Anceis transfixi quidam in cruce. 109
Latrones an pari modo ac Chriftus cruci--

fixi. &9 j 90
Laqueo an ptifei necaverint. 14 °
Lex Longobardorum de ferve* fufpendendo.
xof
*
Ligati adfurcam in crucem fublati. 124.
Licinius Macer correttus. 127
Livius illuftratus. u
M»
C ex P^ catu, 70
'MA Acer
Maecenati lux.
** ‘ ‘

24
.

.Machinatio quaelibet fervi contra dominicaqpi

falutem caufa ad crucem olim fuit. [4
Martialis explicatus, 152. confidcratus. 216
Mafligia quis. 18 6
Matienus liib furca caefus. 113
Manus crucifixorum an pen-
ferre potuerint
dulum corpus. 9^. &. an femper in ipsa vo-
la fixi. ibid,

Mnlcj & cuftodia ad crucem ,

ne qiiis detra-
heret, * .316
Mife-
 INDEX R E R V M, •

Miferi & oppreffi cruces olim ferebant. 198

Mors crucifixorum lenta, & varia. 1 04,

Jtfortui etiam in crucem dati. 1 4. & plerum-

5

que poft mutilationcm. 1 5 5«

N.
“KT Efas (epelire crucifixos. * 1 4
Nemo tam felix quin fubje&us fit erro-
ri.
,

Nomina pfirafefve ad fiipplicium crucis. 2

Nudatio procedebat crucifixionem. Si
Nummus Graecanicus crucifixi exprefius.i 15.
in monafterio Laetienfi in Hannonia afler-
vatus.
°.
Culus (ceptro iufculptus quid denotet
apud^Egyptios. 199
Opinio de Catulliano epigrammatio. 1 oS
Opiniones tres de furca. 131. ^3feqq.
Ordo &
modus affigendi incruce. 94. © feqq.
Ofirim iEgyptii ut exprimant. 1 99

Ovidius explicatus. 14. leviter emendatus.

n
p.

P Atibulum quid proprie,

fum. ua pro .
a cruce di ver-
fumptum.
ftipite
Ul.0 .

D. Paulus explicatus. 44
Penulae monachorum cum crucibus. » *57
Platoni lux.
Plauto lux. TAiliA
Plautus illuftratus. '
•
79
Pli-

«ifjl
 1

& VERBORVM,
Pliniolux. 25
Pier iique puniendis caput tegebatur* 203
Plutarchi delignatio furcae. 1
*9
Porcia lex virgas ab omnium civium corpore
amovit. 69
Praeco cruciarium praecedens, v 103
Principes Byzantini crucem manu dextera
gerebant. 17 4
Puniendorum oculi olim obligati & vcftes
exuti. io}
Qt.
Vae caufa falso affignata in cruce Chriili,
58. an ob innovationem, ibid, an ob
blalphemiam. ibid. an ob fcditioncm.
59
R. ^

Aro ablati e cruce. 1 6

Ratio frangendi crura. 113,114
Ruffini lingularis lententia de cruce. 4$
S.

C Alvatorin qua crucium forma mortem tu*

Ierit. 43
Satrapa: 6«: optimates in Parthis, prohibitu
Regis loris taxillatis caeduntur. 71
Saturni faccrdotcs a Tiberio crucibus affixi.
J
9
Scala;an in crucifixione adhibitae. 209,210
Servi dominos deferentes in crucem a£ti. * 54
Servile fupplicium quid. 5 %
SimonCyrenseus crucemChrifti portavit. 207
2 *0 -
 INDEX RERVti,
S xoao-^/ quid. 1 1- 2*o*o‘4';f. 24 '

Solem Iovis oculum appellavit antiquitas. 199

Sozomeni verba appenia. 16 $
Statua Conftantini crucis lignum tenens. 1 2®
Srav^of quid, lq, ejus jocofa Luciani deri-
vatio. 1 r
Sub furca ccefi. 1i l ulquc ad mortem, ibrd,

Sudifixio. 24
Suetonius explicatus.
Siirre&us quid fit proprie. -152
Sufpendere quid, 14
Sufpendendi ratio per diverfas formas expo-
lita. 147. feqq. atque etiam oculis pro-
pofita. 1 39
Sufpenfio inverfa. 14 3. obliqua. 145. decuf-
iata. 146. inter arbores. ibid.
Suum cuique pretium pofteritas rependit: 1S4

Abella fuppedanea an in ctuce fuerit. 96

'J'
Tarquinius defundorura corpora cruci-
bus figi jubebar. 204-
Terentius explicatus. . 69
Tertullianus explicatus. 11^,149
Timotheus &
Maura in cruce novem diebus
vivi pendentes martyrium confumpferunt.

*°r
Titus quingenos A plures Judaeorum in fin-
gulos dics.crucibus affixit. 6x
~ ' Titu-
 -& V E R B O R V M.
Titulus quid Latini?, ioi . quomodo aflcri-
ptus , aut damnatis praelatus, ioz. loco
ejus faepe vox praeconis. 103;
Traduci quid. n£,
Treviris aflervatur clavus pedis dextri. 2J $
^Tyro capta duo millia crucibus a«fixa per in-
gens litoris fpatium pependerunt.

y Alcrius Maximus
Varii figendi modi.
explicatus.’

Verbero quis.
Virgarum & flagellorum diferimen,
Virgo Veftalis flagris caefa.
Vitalitas quorumdam in cruce.
Virgis caeli ad necem.
Uftulatiin cruce.
Vulgus Abyflinorum & yEthiopi
c' collo pendulas geftat.
V. -,n^
vv

v -
**•*.*•
1