การประกันคุณภาพทางการศึกษา

(Education Quality Assurance)

อาจารย์ ดร.อรทัย แก้วทิพย์

คณะวิศวกรรมศาสตร์
มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลล้านนา เชียงใหม่
 เนื้อหาประจาบทที่ 1
ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับการประกันคุณภาพการศึกษา
 1. ความหมายของการประกันคุณภาพการศึกษา
 2. ความสาคัญของการประกันคุณภาพการศึกษา
 3. บทบาทสาคัญ และการกาหนดกระบวนการทางานของ
ครูในการประกันคุณภาพการศึกษา
 4. ประโยชน์ของการประกันคุณภาพการศึกษา
 5. นิยามศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับระบบคุณภาพ
 ความหมายการประกันคุณภาพการศึกษา
สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำแห่งชำติ (2552) ให้ควำมหมำยของ
“การประกันคุณภาพการศึกษา” หมำยถึง กำรบริหำรจัดกำร และกำรดำเนิน
กิจกรรมตำมภำรกิจปกติของสถำนศึกษำ เพื่อพัฒนำคุณภำพของผู้เรียนอย่ำง
ต่อเนื่อง ซึ่งจะเป็นกำรสร้ำงควำมมั่นใจให้ ผู้รับบริกำรทำงกำรศึกษำ
ทั้งผู้รับบริกำรโดยตรง ได้แก่ ผู้เรียน และผู้ปกครองและผู้รับบริกำร
ทำงอ้อม ได้แก่ สถำนประกอบกำร ประชำชนและสังคมโดยส่วนรวมว่ำ
กำรดำเนินงำนของสถำนศึกษำจะมีประสิทธิภำพและทำให้ผู้เรียนมีคุณภำพ
หรือคุณลักษณะอันพึงประสงค์ตำมมำตรฐำนกำรศึกษำกำหนด
ความหมายการประกันคุณภาพการศึกษา (ต่อ)
พระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. 2542 มำตรำ 5 วรรคหนึ่ง
ซึ่งแก้ไขเพิ่มเติมโดยพระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545
และมำตรำ 47 วรรคสอง แห่งพระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. 2542
กล่ำวไว้ว่ำ “การประกันคุณภาพการศึกษา” คือกำรประเมินผลและกำร
ติดตำมตรวจสอบคุณภำพตำมมำตรฐำนกำรศึกษำของสถำนศึกษำแต่ละระดับ
และประเภทกำรศึกษำ โดยมีกลไกในกำรควบคุม ตรวจสอบระบบกำรบริหำร
คุณภำพกำรศึกษำที่สถำนศึกษำจัดขึ้น เพื่อให้เกิดกำรพัฒนำและสร้ำงควำม
เชื่อมั่นให้แก่ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องและสำธำรณชนว่ำสถำนศึกษำนั้นสำมำรถจัด
กำรศึกษำได้อย่ำงมีคุณภำพตำมมำตรฐำนกำรศึกษำ และบรรลุเป้ำประสงค์
ของหน่วยงำนต้นสังกัด หรือหน่วยงำนที่กำกับดูแล
ความสาคัญของการประกันคุณภาพการศึกษา
พระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม
ในหมวด 6 ว่ำด้วยมำตรฐำนและกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำ รวมทั้ง
กฎกระทรวงกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำ พ.ศ. 2561 สรุปควำมสำคัญ
ของกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำได้ดังนี้
1. ให้มีระบบกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำเพื่อพัฒนำคุณภำพและ
มำตรฐำนกำรศึกษำทุกระดับ
2. ให้หน่วยงำนต้นสังกัดและสถำนศึกษำจัดให้มีระบบกำรประกัน
คุณภำพภำยในสถำนศึกษำ และให้ถือว่ำเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนกำรบริหำร
กำรศึกษำที่ต้องดำเนินกำรอย่ำงต่อเนื่อง
 3. กำรประกันคุณภำพกำรศึกษำส่งผลให้เกิดกำรพัฒนำ
คุณภำพและมำตรฐำนกำรศึกษำของสถำนศึกษำอย่ำงต่อเนื่อง
4. กำรประกันคุณภำพภำยในสถำนศึกษำนำไปสู่กำรพัฒนำ
คุณภำพและมำตรฐำนกำรศึกษำ และเพื่อรองรับกำรประกันคุณ
ภำยนอก
5. กำรประกันคุณภำพกำรศึกษำสร้ำงควำมเชื่อมั่นให้แก่ผู้มี
ส่วนเกี่ยวข้องและสำธำรณชนว่ำสถำนศึกษำสำมำรถจัดกำรศึกษำได้
อย่ำงมีคุณภำพตำมมำตรฐำนกำรศึกษำของสถำนศึกษำ
บทบาทสาคัญ และการกาหนดกระบวนการทางาน
ของครูในการประกันคุณภาพการศึกษา
บทบำทสำคัญของครูในกำรประกันคุณภำพภำยใน คือ
กำรประกันคุณภำพกำรเรียนรู้ของผู้เรียน ซึ่งต้องมีกำรปฏิรูปกำรสอน
เพื่อปฏิรูปกำรเรียนรู้ให้ผู้เรียนมีคุณภำพตำมมำตรฐำนกำรศึกษำ
(รุ่ง แก้วแดง. 2544)
บทบาทหน้าที่สาคัญ 3 ประการ คือ
(1) กำรปฏิบัติงำนปกติของครูอย่ำงมีระบบ และกระบวนกำร
(2) กำรประเมินตนเอง (Self Study Report : SSR)
ต่อผู้บังคับบัญชำ
(3) กำรรำยงำนผลกำรประเมินตนเองรำยบุคคล
(Self Assessment Report: SAR)
 บทบาทสาคัญ และการกาหนดกระบวนการทางาน
ของครูในการประกันคุณภาพการศึกษา
1 2
ศึกษามาตรฐานการศึกษา วางแผนการสอน
4 3
ดาเนินการสอน นากระบวนการวิจัยมาใช้
5 6
ประเมินผลการสอน วิเคราะห์เพื่อปรับปรุง
7
บันทึกสรุปผลการสอน/เก็บไว้
ขั้นตอนการสอนของครู รุ่ง แก้วแดง. (2544)
 รุ่ง แก้วแดง. (2544) ได้กล่ำวถึงกระบวนกำรทำงำนของตนเอง
ซึ่งจำแนกเป็นขั้นตอนได้ดังนี้
ขั้นตอนที่ 1 ศึกษำเรื่องมำตรฐำนกำรศึกษำและหลักสูตรให้
เข้ำใจ ถ้ำเป็นไปได้ควรศึกษำให้ครบทั้งหน่วยของกำรเรียนที่อำจจะ
กำหนดเป็นภำคเรียนหรือทั้งปีกำรศึกษำ และนำมำพัฒนำหลักสูตร
รำยวิชำที่ตนสอนอยู่
ขั้นตอนที่ 2 วำงแผนกำรสอน ว่ำควรจะสอนอย่ำงไร รวมทั้ง
จะต้องสำมำรถกำหนดสิ่งที่จะบรรลุผลหรือสิ่งที่จะเกิดขึ้นหรือพฤติกรรม
ของนักเรียนที่จะเกิดขึ้นหลังจำกได้รับกำรศึกษำ โดยเน้นกำรจัดกิจกรรม
และกำรใช้สื่อที่ส่งเสริมกำรเรียนรู้
 ขั้นตอนที่ 3 นำกระบวนกำรวิจัยเข้ำมำใช้ในกำรสอนของครู และ
กำรเรียนของนักเรียนเพื่อสร้ำงสรรค์ควำมรู้ควบคู่กำรเรียนรู้
ขั้นตอนที่ 4 ดำเนินกำรสอน โดยทำงำนร่วมกับผู้เรียนหมำยควำมว่ำ
ต้องลดบทบำทกำรบอกของครูมำเป็นกำรทำงำนร่วมกับผู้เรียน โดยอำนวย
ควำมสะดวกให้ผู้เรียนได้มีบทบำทในกำรเรียนมำกขึ้น
ขั้นตอนที่ 5 ประเมินผลกำรสอน ว่ำสิ่งที่ครูสอนไปนั้นบรรลุตำม
เป้ำหมำยที่กำหนดไว้มำกน้อยเพียงใด โดยวัดจำกผลกำรเรียนรู้ของผู้เรียน
พิจำรณำเป็นรำยบุคคลและรำยชั้นเรียน
ขั้นตอนที่ 6 วิเครำะห์ เพื่อปรับปรุงกำรเรียนกำรสอนในวงจรต่อไป
ขั้นตอนที่ 7 บันทึกสรุปผลกำรสอน ว่ำในคำบหรือหน่วยนั้นมี
ควำมสำเร็จ บรรลุตำมเป้ำหมำยมำกน้อยเพียงใด มีปัญหำและอุปสรรค
ที่ต้องแก้ไขอย่ำงไร มีคำแนะนำเพื่อจะนำไปปรับปรุงต่อไปอย่ำงไร
โดยบันทึกทุกสิ่งทุกอย่ำงเอำไว้เป็นหนึ่งหน่วย
ประโยชน์ของการประกันคุณภาพการศึกษา
1. เกิดกำรพัฒนำคุณภำพของสถำบันกำรศึกษำอย่ำงต่อเนื่องเข้ำสู่
มำตรฐำนสำกล
2. กำรใช้ทรัพยำกรในกำรบริหำรจัดกำรของสถำบันอุดมศึกษำ
เป็นไปอย่ำงมีประสิทธิภำพ
3. กำรบริหำรจัดกำรของสถำบันกำรศึกษำเป็นไปอย่ำงมี
ประสิทธิผล อันจะทำให้กำรผลิตผู้สำเร็จกำรศึกษำทุกระดับ กำรสร้ำง
ผลงำนวิจัย และกำรให้บริกำรทำงวิชำกำร เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด และ
ตรงกับควำมต้องกำรของสังคมและประเทศชำติ
 4. ผู้เรียน ผู้ปกครอง ผู้จ้ำงงำน และสำธำรณชนมีข้อมูลสำหรับกำรตัดสินใจ
ที่ถูกต้องและเป็นระบบ
5. สถำบันกำรศึกษำ หน่วยงำนบริกำรกำรศึกษำ และรัฐบำลมีข้อมูลที่ถูกต้อง
และเป็นระบบในกำรกำหนดนโยบำย วำงแผน และกำรจัดบริกำรกำรศึกษำ
6. ผู้เรียนมีผลสัมฤทธิ์ทำงกำรเรียนทุกสำระวิชำสูงได้มำตรฐำนสม่ำเสมอ
7. ผู้เรียนรูล้ ่วงหน้ำว่ำจะได้รับผลอะไรจำกกำรเรียนในสถำบันกำรศึกษำและ
ได้ผลตำมควำมต้องกำร
8. ผู้ปกครอง ชุมชน ครู หน่วยงำนกำรจัดกำรศึกษำในท้องถิ่น มีส่วนร่วม
กำหนดมำตรฐำนคุณภำพที่ผสมกลมกลืนระหว่ำงมำตรฐำนสำกล มำตรฐำนชำติและ
มำตรฐำนท้องถิ่น
 9. ผู้บริหำรสถำนศึกษำ เป็นผู้นำกำรจัดกำรเพื่อควบคุมคุณภำพกำรศึกษำ
โดยผนึกกำลังกับครู คณะกรรมกำรสถำนศึกษำ ผู้ปกครอง ชุมชน วำงแผนกำรยกระดับ
คุณภำพกำรจัดกำรเรียนกำรสอน เพื่อให้บังเกิดผลกับผู้เรียนตำมมำตรฐำน มีกำร
ตรวจสอบยอมรับในแผนกำรดำเนินงำนของสถำบันกำรศึกษำ
10. ครูได้รับกำรพัฒนำและจูงใจให้วำงแผนกำรจัดกำรเรียนกำรสอนโดยยึด
ผู้เรียนเป็นศูนย์กลำง เน้นกระบวนกำรปฏิบัติเพื่อให้นำไปสู่กำรบรรลุมำตรฐำนคุณภำพ
กำรเรียนรู้อย่ำงครบถ้วน ให้ผู้เรียนทุกคนได้เรียนรู้อย่ำงเต็มศักยภำพ ผู้บริหำรและ
คณะกรรมกำรสถำนศึกษำติดตำมตรวจสอบกำรเรียนกำรสอน และช่วยให้คุณภำพ
กำรศึกษำมีควำมเป็นระบบระเบียบ
11. มีระบบกำรวัดประเมินผลตำมสภำพจริง มุ่งตรงต่อกำรบรรลุมำตรฐำน
คุณภำพ และบันทึกลงแฟ้มผลงำนที่ผู้บริหำรและครูตรวจสอบผลกำรเรียนและบันทึกผล
นำผลมำใช้เพื่อกำรพัฒนำและรำยงำนสู่ชุมชนสม่ำเสมอว่ำ กำรจัดกำรเรียนกำรสอนทำ
ให้บังเกิดผลตำมเป้ำหมำยคุณภำพกำรเรียนรู้ที่กำหนด ไว้ล่วงหน้ำได้ดีเพียงใด
นิยามศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับระบบคุณภาพ
มาตรฐานการอาชีวศึกษา หมำยถึงข้อกำหนดในกำรจัดกำร
อำชีวศึกษำของสถำนศึกษำเพื่อเป็นเกณฑ์ในกำรกำกับ ดูแล ตรวจสอบ
ประเมินผล และประกันคุณภำพกำรจัดอำชีวศึกษำ โดยใช้เป็นกรอบ
แนวทำงในกำรดำเนินงำนของสถำนศึกษำ อันเป็นกลไกสำคัญในกำร
ประกันคุณภำพกำรจัดอำชีวศึกษำให้มีประสิทธิภำพและบรรลุผลตำมที่
ต้องกำร
ข้อกาหนด หมำยถึงข้อควำมที่กำหนดให้สถำนศึกษำมีกำร
ดำเนินงำนให้เป็นไปตำมมำตรฐำนกำรอำชีวศึกษำ
 ตัวบ่งชี้ หมำยถึง ตัวประกอบ ตัวแปร ค่ำที่สังเกตได้ ซึ่งใช้บ่งบอก
สถำนภำพหรือสะท้อนถึง ลักษณะของทรัพยำกรในกำรดำเนินงำนหรือผล
กำรดำเนินงำน ในกำรจัดอำชีวศึกษำตำมข้อกำหนดและใช้เป็นตัวตัดสิน
ควำมสำเร็จหรือคุณค่ำกำรดำเนินงำนหรือผลกำรดำเนินงำนที่ได้รับ
ผู้บริหาร หมำยถึง ผู้อำนวยกำร รองผู้อำนวยกำร หัวหน้ำคณะวิชำ
หัวหน้ำแผนกวิชำ หัวหน้ำงำน ที่ปฏิบัติงำนในสถำนศึกษำทั้งภำครัฐและ
เอกชน
ครู หมำยถึง บุคคลที่ปฏิบัติหน้ำที่สอนในสถำนศึกษำทั้งของรัฐและ
เอกชน
 บุคลากรสายสนับสนุน หมำยถึง บุคคลที่ปฏิบัติหน้ำที่สนับสนุน
ทำงกำรศึกษำ ให้บริกำรในสถำนศึกษำ เช่น ข้ำรำชกำรพลเรือน เจ้ำหน้ำที่
คนงำน นักกำรภำรโรง ยำม ในสถำนศึกษำทั้งของรัฐและเอกชน
แผนการสอนหรือแผนการจัดการเรียนรู้ หมำยถึง เอกสำรที่ใช้
ประกอบกำรจัดกำรเรียนกำรสอนวิชำใดวิชำหนึ่งตำมหลักสูตรประกอบด้วย
หัวข้อและเนื้อหำสำระครบถ้วนตำมรำยละเอียดของวิชำ โดยมีสำระ
ครอบคลุมจุดประสงค์กำรเรียนรู้ สำระกำรเรียนรู้ กิจกรรมกำรเรียนรู้
สื่อกำรเรียนรู้ และกำรประเมินผลกำรเรียนรู้
 แผนการเรียน หมำยถึง กำรจัดรำยวิชำต่ำงๆ ตำมโครงสร้ำง
หลักสูตรและเกณฑ์กำรใช้หลักสูตร เพื่อจัดกำรเรียนกำรสอนในแต่ละ
ภำคกำรศึกษำตำมลำดับ จนครบตำมกำหนดในโครงสร้ำงหลักสูตร
แต่ละประเภทวิชำ/สำขำวิชำ/สำขำงำน
งบดาเนินการ หมำยถึง เงินในงบประมำณ ได้แก่ งบบุคลำกร
งบดำเนินงำน งบอุดหนุน งบรำยจ่ำยอื่น ค่ำเสื่อมรำคำ ยกเว้นงบลงทุน
และเงินนอกงบประมำณ ได้แก่ เงินบำรุงกำรศึกษำ เงินที่ได้จำกกำรระดม
ทรัพยำกร เงินรำยได้ อื่นๆ
 งบลงทุน หมำยถึง รำยจ่ำยเพื่อกำรลงทุน ได้แก่ รำยจ่ำยที่จ่ำย
ในลักษณะค่ำครุภัณฑ์ ที่ดิน และสิ่งก่อสร้ำง
ปริมาณงาน 1 คน-ชั่วโมง (1 man-hour) หมำยถึง ปริมำณงำน
ที่คนหนึ่งคนทำได้ในเวลำ 1 ชั่วโมงคำนวณได้จำก
ปริมำณงำน = ผลรวม (คน เวลำ) มีหน่วยเป็น คน-ชั่วโมง
(man-hour)
ตัวอย่าง 2 man-hour คือปริมาณงานที่คนหนึ่งคนทางานสอง
ชั่วโมง หรือคนสอนคนทางานคนละชั่วโมง
 หลักสูตรฐานสมรรถนะ หมำยถึง หลักสูตรอำชีพศึกษำที่ได้พัฒนำ
จำกมำตรฐำนอำชีพของแต่ละอำชีพ
ข้อมูลแสดงความตระหนัก หมำยถึง หลักฐำนหรือเอกสำรที่แสดง
ถึงควำมมุ่งมั่นหรือให้ควำมสำคัญของสถำนศึกษำต่อตัวบ่งชี้ที่จะนำไปสู่กำร
บรรลุตำมข้อกำหนด ได้แก่ ปรัชญำ วิสัยทัศน์ พันธกิจ แผนพัฒนำ
สถำนศึกษำ แผนปฏิบัติงำนประจำปี รำยงำนกำรประชุม แผนกำรจัดกำร
เรียนรู้ ฯลฯ
ข้อมูลแสดงการปฏิบัติ หมำยถึง หลักฐำนหรือเอกสำรที่แสดงถึง
ร่องรอยกำรปฏิบัติงำนตำมแผนงำน โครงกำร กิจกรรม ที่กำหนดไว้ เพื่อให้
บรรลุผลตำมข้อกำหนด
 ข้อมูลแสดงความสาเร็จ หมำยถึง หลักฐำนหรือเอกสำรที่
แสดงถึงผลกำรปฏิบัติงำนตำมข้อกำหนด
โครงการที่มีประสิทธิผล หมำยถึง โครงกำรที่ดำเนินงำน
ได้ผลตำมเป้ำหมำย และวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้

END
 แบบฝึกหัดบทที่ 1
- จงอธิบำยควำมหมำย “กำรประกันคุณภำพกำรศึกษำ”
มำให้เข้ำใจพร้อมยกตัวอย่ำง
- ให้นักศึกษำหำคำนิยำมศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับระบบคุณภำพ
และกำรประกันคุณภำพกำรศึกษำ (เพิ่มเติม)