RolwÓJ' sPoŁEczNY RozwÓ; sPoŁEczNY

rachorania Pro3pdeczne, komunikacja, kontakt,

usufenię, rraż|iUośĆ, z auf anie' w raż | iw ość.

relacie grupowe,
rę|acię grupoue
rozwÓi osobisty

5ł wYsPA l GLINY s5 PR ZE D S T A . WT A N T E S tE

Cele - relacje grupowe, pode|nowanle rÓ|, tłÓrcaa ałtywność C e ie - budowanie zaufanio, zwiększenie otwartości, poznawanie

rlateriałY . U'starcfai?ea i|ośćg|iny d|a całei grupy' G|lna porinna być sieb ie naw z aiem

niełyeyctraiąca.: Po,trrebne też bęcląl pa1ycrki. gaĘzki,

Materiaty - niepotrzebne

Prze bie g - G rup a rrie w ię k sz a niź 6 - osob ow a. K aź d a osob a m a 6 m inut,

|iścieitp'
ab y m Ów ić o sob ie. P od k reś| ai sp raw y d oty cz ace Cieb ie,
Przebieg - ai crupa 5-7-osobwą gromadzi się wokÓł' stołu, albo siedzi
t0. mi ut o ktÓrych chciałbyś, aby nowo poznane osoby dowiedriaty
na podłrod'c..G|ina teiy pogrootu. spęd{c|e ok. się"
Dopiero kiedy wszyscy skorlczę, możesz zaproponowaĆ sesię

inf orm acj i u w rotny ch' np . na tem at p ierw sz eg o w raź enia. iak ie
gÓrami, gro-
,. . wspÓlnie uformuicie z beztcśrtałtnei rnary wYsPę l.
wywota,la osoba mÓwiąca, |ub mocnych stron, jakie uczestnicy
taui, rtekami itp. (bez słor).
] w sob ie w id z a.
nÓrlenia iich k.żdy taznaczy lwoie tcrytoriuil na tej
"n "..
]rysp ig"z b u d u l e srałae a|b o d o mi tp ro j ad zi r m i a ny i a k i ec l r c e.
RozWÓJ'sPoŁEczriY
zaufanie, wrażliwość

dccyzje, rby Pr'etrllać i aby życie s6 Z GADNlJ, KT o T o P ow|E Df|AŁ

i podeimiięie adPoligdniG
* dawarrie i otrrymywdnie
' nogno 3ię tttll rot'tiltć. C e le pozytywnych informacji o sobie,

illoż*i tatrtYmać 3ię na tym etapic i porozmawiać o tym, co budowanie zaufania

Materiaty - niepotrzebne

. . aytuecie l żYcia na tel Przebieg . Usiedźci,e w kręgu. Jedna osoba opusfcza

W.riąnty * grupach ż.inprotituicle pokÓj, reszta formu-
'nałYch
] ]'y"piu. zafii.tt (.lub oprÓcr g|tny) mźc być.użyty ptpier łuje iej charakterystykę używajac pozytylYnych inforrnacii po-

]io'ło'.r. .. . .. .... ..' .. chodzqcych od poszczeEÓinych uczestnikÓw. Po powrocie osobar

ma zgadnęć' kto mogt podać kaźdł z tych informacji.

 RozWÓJ sPoŁEczNY RozwÓJ sPoŁEczNY
komunikacia,kontakt, zaufanie, *rażliwość,
z aufanie , wrażliwość
interakcje w grupie

W R Z U Ć S TR ACH DO KAP E LUSZA s8 wYwtAD

57

akceptacii C e le . budowanie
Ce|e - otwieranie się, wzrost zaufania, samouiawnianie, sanoświadomośc, umiejęt-

- otÓwełr,' papier, kape|usz ność sfuchanla innych

ivtateriały
. cra Poproś kaidego (włocraiac prowadea. Materiały - niepotrzebne
przebięg toczy się w kręgu.

napisał zdanie rofpoczynaiące się od Przebieg J Usiadźc.e w kręgu,

' cego}, aby na kartce ledna osoba jest w centrum uwagi. Kaźdy

- 5 ł Ów |.w t et kla sie ( gru pie) boj e sie , że . . . '. może zadać jej pytanie. Wo|no odmÓwić odpowiedzi' ate jeśti

< lo ka pe|u sza . a t bo połÓżcie ie na stole . ' .się odpotYiada, to tylko uczciwie.
V U łÓ żka rt ki
na głos to, co ieśt
Teraz każdy losowo uryciąga karl lkę i cfy.ta ce|em tego radania'jest poznanie tei osoby na głebszym poziomie.

staraiac się przekazać, co ta osoba c.uła pisżae Pytai?cy zadai3 pytania coraz bardziej intymne,
tam nąpisanę. ProUadzec).

to . N a przykt a d:,t W t ei kla sie boi ę się, że będ ę wyśmiany'', musi czuwać, aby grupa stuchata, a nie krytykouała. To iest

osoba czytaiąca stara sie pÓiść za tym da|ei i wyotbreymiać cłas sfuchania i akceptacji.

.lboie się m Ó wić o moich uczuciach, p onie waż Można pogłębić tę 9rę popr.er
to , m Ó wia c n p. zadawanie Pyta|ł, ktÓre w].maga-
nic więce i!'.
wszyscy śm ieia się ze m n ie i dla t eg o nie p owie m ja się, np. o opinie, pog|edy na życie' uczucia.
.zastanowienia
kartkami'i poszczegÓ|nymi osobami 'ostatnie pytanie może brzmieć: jest coś, co byś chciał.
Kontynuuicle z koleinymi czy
źe by wszyscy
l ^,kręgu . P rowa dzęcy m u si c zu wa ć nad tym. abyśmy wiedzie|i o Tobie?

i nie robi|i żadnych komentarzy. Na koniec Porozma- Kontynuui tck dtugo. iak grupa jest tym zainteresowÓna.
sfuchali

wia ic ie o t Y m ' Prreprowadźcie wywiady z co najmniej kilkoma uczestnikami.

'

c o lu bisz i c zego n ie lu bisz' J akie masz zmartv(ie nia' Warianty - N iech w sz y scy naraz . w ty m sam y m cz asie, ud z ielaj 3 w y w iad u
W a r i a n ty - N a pisz.

życzen ia it p. i zadaraicie sobie nawzajem pytania,

 tB- l9

RozwÓJ sPolEczNY
RozwoJ sPoŁEczNY
odptężenlc, zaufanie,
' iirter:akcjegrupowe,
rr iż |iw o ść ].l.'.
zavfanie, rrażliwość,
'::
..,":',. komunikacia
59 ; RoZLUŹN|EN|E KARKU
slt To oczYWlsT E , ż E ...
zaufania, koncontracią' zaufanie "
Cele , - Irrost ,,:
Cele budowanie zaufania, uświadomienie sobie. jak patrzymy
MateriatY - nieootrzebne na
na podło.
Przebleg .]Dobier.cie slę w parY. Jedna osoba leży na p|ecąch innych',lpraełamywanie lodÓwlt

]dle. Druga osoba bierze w dłonie iei gilowe i powol! obraca . Materiaty niepotrzebne

musi zretaksować mięś- Przebieg

raz t !ewo, rąu U prawo. lrżaca osoba
Podzielcie się na grupy tł* lub S.osobowe i us!ędźcie w małych

kręgach. Jedna osoba znaiduje się ł centrum uwagi, uslyscy

nie k ark u i c a'l k o w l c i e u p o w l e rz y ć'.s uo i a gł o weo s o bi epo r us za -
.{toniach partner:a
p atrz a na nię i d ok aócz aia z d anie ł T o oc. y w iste,
: . tącći ią. Musi czuć oparcie. l pewność ! źe Ty.....,
np. '|To oczywi5te, że masz sweter z dtugimł rę}(aUami'' itp.
'(to b"td.o trudne) '
]:Tr.eba zazrlaczyć' że zaufanle ięgt szeroko rozumiane w tym Każdy po kolei jest w centrgm. Po łakonczeniu tei rundy mogB
wzmaqniany
ćrricieniu.:sukces s tym ćwiczeniu powinien być nastą p ić k oleine. r d ok ot1 cz anient z d ania ttWid z ę , ż P T y . . . ' ' i
1I,
| ' Wy ob raż am sob ie,
'prże' że Ty...n - v j te; w ersii ucz estnicy * y raź a.
Prowadzącego.
ia swo;e intuicje czy interpretacje na temat osoby w cantrum.
RozwÓJ sPoŁEczNY
.'lV|ożna
sprawdzić swoie wyobrażenia poprfez aapytanie tej
rozgrzerYka, , . '
tamanie oporÓw, . osoby .'czy to się zgadza?t.
komunikacia ,' Porormawiaicie o tych doświadczeniach w maĘch gruPach.

Po pot3czeniu się w jednę 9rUPQ dokoliczcie zdanie 'todkryłem,

slo .KŁtBowlsKo
ż"''.]'
grupy' zaufanie
Cele - rozgrzanie grupy. rozu i
lvarianty Zamiast mÓwić można zapisać na kartce swoie spostrzeżenia
Materiały - niepotrzebne
i wyobrażenia na temat osoby w centrum.
brzuchu, z zamkniętymi oczami.
Przebieg - uczestnicy leżo P,łaskona
znak, czołgaią się do.środka'
YYszyscy iednocześnie, na dany
się da|ei po gobie, aż utworza
,. gdzi.9ię sPotykaia. Czotgaia
otwieraie oczy'
skłębiona piramidę' Wtedy wszyscy
na siedzęęo.
W.rlanty * zamlast czołgaćęię można posurrać Śię do centrum
oczami' t,f,,
w kucki, chodzoc itp' z zamkniętymi lsł.t
l:{'
 20 -7 1 -

Roz!,voJ sPoŁECzNY RozwÓJ sPoŁEczNY

wraż|iwość'zaufanie interakcie grupowe,
komunikacia
512 P R E Z E N TY
s13 P RZ YJE CIE
C ele . b u d owa n ie za u fa n ia , pÓ fY t yY /n e in formacie z1rrotne ' ucze nle
Cele - improwizacja, podejmowanie rÓl
s i ę da wa n ia i bra n ia P och wa ł a t bo suge stii
Materiaty - niepotrzebne
Ma te r i a ł y - k a r tki pa pieru , c oś do pisa n ia
Przebieg - Zaimprowizuj przyjęcie dla np. bogaczy. biednych, d|a stu-
Pr z e b i e g - a ) Jeśli dost ępn a iest dt |ża t a b|ic a , to . nap isz na nie ! imiona
dentow. Dobrze iest' aby grupa zadecydowata, iaki to będzie
ws z yst kic h u c zest n ik( 5w. Ka żdy podchod zi i pisze p od każc|ym
bal. Uczestnicy pojedynczo albo w Parach decyduja, kim chcą
i m i e n iern t 'prezen t |i' To m a byc coś, o cz1, rn myślisz, że ta
być na tym przyjęciu i co mają do powiedzenia. Jedna osoba
. 'Daje C i w pre ze ncie
o s o ba c h cia la by |u b powin n a m ieć' np .
anonsuje każdego wchodzącego lub parę. Pfryjęcie rozpoczyna
Twoj ? wt a sn e m a drość'..
się i trw a p rz ez ok reś| ony cł as (1 5 - 2 0 m inut)
b } ' 'eśli n ie rn a t a b|ic y, t o ka ź dy pisze swoie imłę na lł-5 kar-
Porozmawiaicie potem o tym' co się działo, uwzg|ędniai3c:
tk a ch . Ka rt ki so pom iesza n e i ka żdy cięg nie 'l-5 karte k i pisze
. czy cele zostaty osiagnięte,
n a n ic h prezen t y. M ożn a le pot em odczytywać lra g łos |ub nie .
- sg.w catej tej sytuacii było prawjziwe dla kaźdej z osÓb.
sPe cialne kartki' np'
V/ a r i a n ty - i. N a spe.cj a ln e oka zie przygot u ic t e
d,łffilego odgrywamy dany typ ludzi w taki, a nie inny sposÓb.
ś wilt ec zn e w kszt a t cie ia j wie|ka n ocnych ce y choine k b ożonaro-

d Z en iowyc h , t 'J kszt a łcie serc czy z portre tami ad re satÓcv.

5ię" aby
2 . P owt irrż t o ćwiczen ie po P ewn yrr czasie . staraicie
p otrre L' d ane i
te ! .prezen t Y t ' byt y c ora z ba rdziei :bliżone do

o s ol) Y .
 w il
{
1
t
z2
RozwÓJ sPoŁEczNY
RozwÓJ sPoŁEczNY kornunikowanie jię,
za ufanie , wyobraźnia,
k ontak t; w y ob raź nia,
twÓrczość
twÓrczość, koncentracia

S.|l ł ws P o L N E Z D AN IA S 16 OD CA D N I J ZA S A D T

Ce|e - budowanie zaufania, zabawa' wyobraźnia Cele . interak cj e g rup ow e, Wy ob raź nia. ćw icz enie intelek tu, p oz na.

Mat e r i a ty - n i e p o trzebn e w anie sieb ie naw z aj em . z ab aw a

Przebieg - znąidź Partnera i podaicie sobie ręce a|bo się obeimiicie. tulateriaty. - niep otrz eb ne

innej pary i zaczniici'e razem prowadzić rozmowę Przebieg . Jedna osoba wychodzi,
Poszukaicie a pozosta|i ustalaja zasadę, wedtug

w taki spos6b, że każda para mÓwi iedno zdanie wypowiadaiac ktÓrei beda odpowiadać n.a pytania. Po porrocie osoba radaie

n a p rzem ia n wyra zy ( n ie u st a la się wcze śnie j . . . . o'. ::"''", . uctestn.kom pytani. dotyczace ich samych i stuchaiąc odP9wie*
w ćwiczenie czytania nryśli.
Gra ta może się przerodzić dzi musi odgadn6ć zasadę. według ktÓrej odpowiadaję. Zasady

WariantY . zamiast par można wypowiadać iedno zdanie w 3.lt-osobowych mo9ą być łatwe i trudne, w' zaleźności od wieku i doświadcze.

g r u P ach . nia uczestnikÓw. Mogą być one tirualne. np. podrap się w

g ł ow ę z anim od p ow iesz , | ub struk turalne. np . k aż d a od p ow ied ź

roz p ocf y na się na' nastę p ne titerę atf ab etu.

RozwÓJ sPoŁEczNY
' lnne przykłady: Odpowiadasz na pytanie tak, iakbyś byt osobą
komunikowanie się
po twoiei prawei stronie, lub ws.ystkie dziewczyny ktamiO

sl5 PRZEKAż PA ŁE C ZK E a chłopcy mÓwią prawdę ltp:

- kontrolowanie interakcii grupowych. koncentracia

Cele

- pałeczka, długopis. rękawiczka, pudełko zapałek itp'

lliateriały

Pr z e b i e g - Prowadzacy trzyma w ręku ,|pałeczkę,| |ub inny przedmiot i

nikt nie może się odezwać dopÓki nie trzy-

podaie instrukcię;

m a t egoprzedm iot u wręce.P rowa dzęc ypoda|e 9onastęp ne i

osobie albo tei' ktÓra podnosl rękę. że chce mÓwić. Jeś|i 'ktoś

odeztie się nie maiac przedmiotu. wypada z gry.

- Podawajcie pałeczkę szybko do przodu i do tyłu. opowiedzcie

W a r i a n ty
Ktokotwiek trfyma Przediliot rY ręku, musi ia
historyikę'

k o n t yn u owa ć.
 -2 5 -

friększenie śIiadomości'. RozwÓJ sPoŁEczNY

l, .
komun|kowaniesię.
t. '
rozrÓ| osobisty,
ST7 OPOR W GRUPIE odprężenie
1.

: z[rÓcenie urragl ira dynamikę grupy; tamanie barier,',budowa: $ł8 PRoTESTUJE - AKCEPTuJĘ
cele:
),. . . . . nic. za ufa n |a, e mp at|a]. . Cele - zdefiniowanie l rorrlazanie probleinu, ekspresje uczuć, budo-
. :..
Matśriąty -niepot1zebne . ' ranie zaufania .w grupie
:
Przebieg - l: Porormawiapie w grupie o oporze, czyrn iest i kledy się Materiaty .- niepotrzebhe
: ' poiSwiai takie znasz metody oporovrania w grupie; * laki 9Po- Przebieg i w kręgu każda z osÓb dokłrlcra zdanie: (Nie agadzam
się...
.. : ]
' sÓb ty przeialrlaśz opÓr ltd. a w następnej rundce ',Zgadzam się.'. Zako czenie powinno
.: . ,.oporuię...{ lub nMÓgłbym t
' 2. w.k,ęgu doko czcle zdani,e: być związane z dośviadczeniamiw tei konkretnei grup'ie.
Nie
.... ':oporow a ćw tai g ru P i e p o p rz e z . . . []'. ]. 'l
wotno komentowaćw trakcie rundki.
. 3. PÓdzi c l c i e s i ęw trÓ i k i . , HA l 'mÓ w l o 3w o i c hpr o b| em a c hdo Nie 'wymuszaj na siłę odporiedzi od ucrdstnikÓw, każdy
ma
trC''
: 'ilB[.. trBtr tylko sfucha. nie pr buiac rozw|ęzać prob|emu,
Pralo odmÓwić dokorlczenia zdania.
się .
': ] . 9tara rię przeszkidzać (opol.ować) w tei sytuacii staraiec Uwaga; Nie jest to prosta łabawa. Używa się |ej do oszaeowania stopnra

' być iak naibardziei subte|nym. rozwoju grupy i określenia |ej celÓw'

:^ tł

..Moge ppmÓc tej grupie

tl. Jcszcze iedna rundka ee zdaniem:

pop.'"....l a|tl.opowiedz Q sPrawach, ktÓre pomagaja ci być

.:
. częściągruPy, np. {Dr|sia| naprawde sfuchatem.' itp'
.lvariąntY inne. :
- uźvi niewerba|nych sposobÓw oporowania a|bo wymyśl

Uw ag a:Toćw iczen i e p o l e c an e : j e stk i e d y 9ru p a1ac zy na wc ho dzl ć wf a zę

oporu.
 -2 7 -
26-
RozwÓJ spoŁEczNY
RoZWoJ sPoŁEczNY ruch. twÓrczość.
ruch. zaufanie, zaufanie, rraź]iwość
wiażiiwość
S2O S T R UKT URY

sl 9 sToNoGA Cete . zaufanie, koncentracia, kontrola ciała

C el e - budowanie zaufania, zabawa Materiaty - niepotrzebne

N'tateriały - n i e p o i rzebn e Przebieg - Podzle|cie się na grupy 2-8.osobowe. Każda grupa konstruuje

- a ) U s ta wc ie 5ię w kręgu , w form ie ko |e iki, z prawym ram|e - wspÓlnie jakąś strukturę poPrzez' Ęczenie
Pr zeb i e g się i przybranie

niem zwrÓconym do środka. charakterystycznych pozycji.

b) Zacieśni|cie kręg iak, żeby stykać sie z osobę stoiacę Pttzykłady . skonstruujcio wiszęcy most, drrewo, satno|ot, 3tatek, antenę,

p r z e d i za Tob?. świotynię.

c ) z ł a p' w t a lii osobę st o! a ca przed Tob a. !{arianty - Postarajcie się ożywić wasze struktury poruszaj?c się bez
poczujesz, że opierasz
d) zegnii kolano do momentu, w ktÓrym upadku.
zrÓb cie to'ie d noczęśnie .
s i ę n a ko|a n a ch osoby ze Tobę. W szyscy

e ) Je śli t o] się u da ( rza dko za pierwsz ym raze m), to cała grupa

l RozwÓJ sPoŁEczNY
p o d tf z ym u iesięn a wza iem ika żda osoba sie d z]nakolanach
zaufanie.
te g o , ' kt o iest za n ia . interakcie grupowe
gdy kszt a t t kręg u się. "':
U w a g a : To m o ż e s i ę u da ć t y|ko wt edy, 'i:::'". s21 R A ZE M M oŻ NA w|E cE J
.
l Pomocnd iest, kiedy gr.upa iest minima|nie
cięgu catego ćwiczenia.
'n, Cele - zaufanie, rrzwÓi osobisty
grup? ponad 2s-osobow?.
pochylona do środka..' Najlepiej 5ię to udaio z
Materiały - niepotrrebne
kręgu;
Wa r i a n ty - P o u st a wien iu i u st a bilizowa n iu
Przebieg - l. Niech każdy stanle w dowo|nie rybranym przez siebie
podnie ść le wa nogę,
l ) | ekko- poc h y|ić się do środka i
miejscu. Wyprostuj slę, stopy Postaw razem i nie odrywaj ich

od podłoża. Zacznij pochy|ać się w rÓźnych kierunkach -

3 ) prÓ bu ic ie kroczyć ra zem ( b. t ru dne ).
spravdź, iak daleko moźesz to arobić bez upadku.

2. Dobierzcie się w pary. Spr bujcie teraz powtÓrzyć to przy

pomocy partnera. Zwroć uwage, na i|e Pomoc partnera może

pomÓc ci w wykonaniu tego ćwicrenia.

 RozwÓJ sPoŁEczNY RozwÓJ sPoŁEczNY
rairfanic. S25] TERYTORIA
interakcie gruPowe
Cele - klasyfikacja wartości, samoocena' rozwÓi grupy
s24 SIATKA BEZP|EczEŃsTwA Mater|ąty - niepotrrebne:
. raufanie, rqzwÓj grupy; gamoocena; rozwÓi osobisty Przebieg :
Cele - Każdy uczestnik tub podgrupa zaznrcza swoje terytorium

MateriaĘ - niepotrzebne . (uźywaiec atołÓw, krzeseł itp;) l usta|a wtaŚne prawa'

Przebieg - a} C* grupa ustawia s]ę w k1|eice. Możecie zaimprowizować sytuaqję, kiedy ktoś
. złamałprawo obo.
onb siatkę
b) Dwię osoby staią naprzeciwko koleiki, odgrywaia ' rviązuięce na danym terytorium.|ub ktoś nieznajomy
odwiedzit
bezPiecze stwa. to mieisce.
ktl trsiatki" z :zam-
c) Piervrsza osoba z koteiki idzie w kieru warlirłty - Jedna grupa może mieć władrę na danym terytorium, a druga
kniętymi oczami. uczyć się jei podporządkować. Terytoria mogą dotyczy|ć
rÓż'*
r uderzy w ścianę.
d} ,.siatka bezpieczafistwatr wyłepuie ie zanin nych przestrzeni w świeciefantazji, w kosmosie
itp.
w następnych
e) Każda osoba koleino wykonuie to ćwiczenie.
w kierunku
rundach przyspieszaicie krok; aż do biegu

ściany.
poprzez.w::".*'.".".-
Ważneiest, że zaufanie budo*ane iest
każdym rązem.
poczucie bezpieczefistwQ, ktÓre p iawia się za
tak
kiedy jest sie ryyłapanymprzez ''siatkę bezpieczefrstua|',

że można nauet biac w kierunku ściany.

t
ł:,
*;.

$'
 - 32- .. : 33-
RozruÓJ sPoŁEczNY
RozWÓJ sPoŁEczNY
taufanie, nrażtiUość
relacie Interpersonatne
R,ÓżNYCH BoHATERÓTI
S25 PRAYIDZIWA OFO'lvleśC z PIJNKTU WtDzEN|i\ s27 NAUczYctE L - UczE Ń
zaufania' .|mie|ętngśćsłuchania, umie-
Cetę - ot{artość, budouanie ]
Cele - rozwÓj sPołćczny, improwizacja. odprężenie
perspektyr
|ętnośćprzyimowania rÓżnych Materiały - niepotrzebne

MateriaĘ -niepotrrebne Prrebieg - a} Usiędźcie w parach naprzeciwko siebie, r

s|ę na oqobę A i . B
Przebi.eg - .Dobierzcle się u ParY i podzie|ci'e ocz am i.
prawdziwe zdarzenie,
a) Osoba A oPowiada P'artnęrori iakieś b).Kaźc|a osoba przypomina sobie z czasÓrł szkotnych |łnajgor-
ktÓre się mu przytrafiło! srego nauclycie|al.. Stara sobie prrypomnieć w jak ajdrob-
iac się *ychwycić
b} osoba B poutarża to,. co zapam|ętała, stara' nieiszych szczegÓtach wszystkie jego przywary i zachowa-
najważnieisze elementy opowiadania,.. nia niszczęce uczniÓw.
porsPgktywy osÓb I przed*]*'
c) ośoba A przybiera c) Partnerzy otwieraja oczy i po ko|ei mÓwię do sii:b|e
'rÓżnych iako
występujecych w opouiadanlu, np. nieobecnei starei kobiety.
do tego nauczycie|a; mÓwią mu to tilszystko. czego w rzeczy-
punktu widzenia tych
opowiada lub odgryua tę scenę z wistościnie powiedzieli.
osÓb ieszcze raz. d ) omÓwcie to doświadczenie.
zdarzyło.
d) A l B rozmaniaia o tym, co 3ię e) PowtÓrzcie to,ale tym razem z trnajlepszym nauczycielemł.

e) zmiana rÓt i powt rzenie ćwicrenia. f) ZrÓbcie rundkę w grupie ze z d aniem : . lod k ry ł em , . ź e. . . . . .
suoie opowieści.
Wariant - osoby A i.B odgrywaie nałzaiem llZauważyłem,
źg...''
Ydarianty - l. PrzeprolYadź ttburzę mÓlgÓu.t na temat rrdobrego,t i ,rzfugott

nauczyciela.

2. zamiast no.mowy użyi psychodramy.

 3|ł.

RozulJ BporecznY RozWoJ sPoŁEczNY

wrażliuość, stosunk i interp ersonalne,
śria&lność zamystÓw, eauf anie, w raż | iw ość
relacie interPersonatne S 3O NE COCJA CJE

S28 CDZIE JEST TA TWARZ C e le - rozwijanie wartości, świadornośćspoteczna, zaufanie

* korrcentqacia; rozwÓi relacii. interpersona|nych Materiaty - niepotrzebn
Cele
Przebieg . Zacznijcie od clyskusji
Mat6riały - niepotrzebne w kręgu o grupach (formalnych i hie.

Przebieg . Usiadźcie w parach naprzecir'ko siebie. Jedna z osÓb PrÓbuF . formalnych), jakie moga tworzyć ludżie
dqbierajoc się razem,
pozrrać tlrarz partn ra lrzrokowo l pop'rzez dotyk' Trzeba np . rod z ina, p rz y j aciele, sz k ota, m iesz k a/ rcy osied li. narocly ,
ktÓra
podkreś|ić, aby robić to de|ik3tnie. NastęPniq osoba, relig ie, rasy itp .
partry-
pornarvała twarz. tamyka oc1y i mugi odnsleźć suoie9o Podzielcie się na grupy 8-osobowc. Niech każda z nich uf{,r_

ra r cate| gruple. Potem zmiana drÓikeh. m uł uj e się w j ed ną , z w y z ei w y m ieniony ch

| ub w y m y Ś lo y ch
.ł
crzy i musrB '
wariant - obai partnerży rnaią zamknięte |ub zastoniate kategorii. Prowadzęcy powinien doprowadr|ć do wyrazenia

odna|eźć się w tfumie. interesÓw p osz cz eg Ó| ny ch g rup , a nastę p nie uw y p uk la antag Ó.

niz m y m ię d ry nim i {alb o stara się b y ć
m ed latorem p om isd uY
RozwÓJ sPoŁEczNY g rup am i) .
interakćie gruPowe ' cz ę 6 to d ochotlz i d o k tÓtni i i' larastaj ą cy ch em o{ii.
G rup a w raca
do kręgu i trzeba duźo czasu poświecić na omÓwięnie.
S29 KOCO BRAKUJE
YJarianty - Można robić to w parach.
Cele . ćwiczenie paraleci, koncentracja,, zabawa, budowanie re|acji

gruPorYch

Materiały - małe nagrody, np. cuki,erki

po catym pokoiu' Osoba A wYchodzi'
Frrebieg - Grupa siedri rozprosrona
osoba (B)
w tym crasie uczestnicy znieniaia miefsca I iedna

Gh o w as i ę. o so b aA w farai r. c i ag v 30s ek undm us i zga dneć ,

nie -
kogo nie ma. Jeśti zgadnie - do3taie nagrodę. ieśti

rYgrYUa il B: )
'
warianty - Wymyś|cle
takieś konsekwencje, ieś|isie nie zgadnie.
 36
5t

.' nozwÓrpgoŁEczuY
'. . .. .
RozWÓ.,osoBlsTY (o)
: :: :, ' : :
srt]s'owoczAnoDztgrł,..'.....
__: ., . 032 Og tosz enia.
- ..
się, interakcie grupowe, 033 Aukcia
] - .o.*ii".ie wyobraźni, komunikorvanie
ce|e
03lł 1./ieżakontro|na

035 Prob<rwanie smakÓw

Materiały
*.,otÓwek.i kartka papieru
,rJd1tgff clalnoksiężnikiom i odbieram lryam 036 Arnbasador
e.."tfeg ' p*owaołgćy trłÓl{i:
.więe wolno Wam 037 H erb y
prawo do mÓwignia..: Jesten iednak łaskawy.
możecieużYwać.'. 038 F listory j k a
wYbrać sobie:po cztery stowa, ktÓrr '
. '' ', :
druga osobe i.sprÓbuicie 039 N ie roz śm iesz a| m nie
Zapiszcie ie na kartc'e..,. z aidź!|e
czterech wyrazÓw i on ' 0q0 K olorow e ucz ucia
porozumieć się używaięc - ty swoich
. sw oichc z te re c h , i g e s i Ó w . '. . . '''. 04l t3twÓrz pieść

',] fch te-raz,Po osiem)"' 0tl2 K rz y cz m y raeem

Teraz zapiszcie te srYoie Yryrazy tmacie
0{3 Jestam butem
Zmieir c i e p artn e rai p o ro z u mc i e si ę, u ży wa i a c t y c ho ś m i u
.. 04, ł A d w ok at
w yra zÓw " .
porniedzy). 0Ę5 f apamięty\'vanie
(tnstrukcie podawanesę pgwo|i, z przerwami
:
lł-6 raży . Potem weź swoi? 0lł6 K aruz ela
PowtÓr.zcie to zmieniaiąG.Partner w
tyeh wyrazÓw. 447 Co nowego i dobrego
|istę i sprÓbu! napisać wiersz uiYwaiaĆ
'
0lł8 Przyię.ie d|a rodzicÓw

q49 PodrÓże w przysałość

050 tr',lapażycla

05l Bądź reżyserem swojego iycia

052 P urrk ty z w rotne

053 Jestem rriep ow tarualny

05!l ! 1 j ak i sp osÓb chod risz ?

 re
39-

RO ZWOJ OS OBI S T Y ROZWOJ OS OB T S T Y

za u fanie . w z m acnianie w iary w sieb ie,

interakcie grupolive k om unik ow anie się ,

. w y ob raź nia, tw Óncz ość
u st ocŁoszENIA
033 AUKCJA
- s a m o u i awn ia n ie, pozyt ywn e in form a cie zwrotne . budowanie
Lele
C e le p od nosz enie w ł asnej w artości, roz w Ó| w y ob raź ni
z a u f a n i a w gru pie ( u c zest n icy powin n i poznać się trochę
Materiały niep otrz eb ne
z a n i m podeim ? t o Ć wiczen ie)
Prze bie g K aź d y e ucz estnik Ów w y b iera sob ie j ak iś w y ob raź ony p rz ed m iot,
k.tateriały - otÓwek i kartka papieru dla każdego
k tÓry chciał b y od d ać na auk cię . K aż d y cz tonek g rup y p ow inien
- N a p i s z ogłoszen ie, w kt Ó rym przedst a w iasz się iako przyiacie l
Pr zeb i e g
od eg rać ro| ę sp rz ed aw cy '
( 2 5 s tÓ w |u b m n iej ) ' P isea c rn iei n a u łvadze , d lacze go właśnie
Warianty K aź d y p rz y nosi rÓż ne rz ecz y w iste p rf ed m ioty na auk cie.
Ci e b i e ' a n ie kogoś in n ego kt oś ćh c ia łb y mie ć za p rzyiacie |a.

W ł Ó ż c ie ogłoszen ia do ia kiej ś t orby i każd y'p o kole i wyciąg a ie -

dno. czyt a j e gt ośn o i st a ra się zga dnać , kto ie napisat.

lYażne iest, żeby wyttumaczyć, co Ci pomogło w odgadnięciu

ROZWOJ OS OB T S T Y

a u to r a. N a ra kolic zen ie zrÓ bcie ru n dkę zaczynaiacq sie od z atlf anie, w raź liw ość,
koncentracia
s ł o w' . za u wa żyłem '. .'.
1

n a uczycie la' ucznia' brata

w a r i a n ty - 1 . Z a rekla m u i siebie ia ko rodzic a , 034 WlEż A K oN T RoLN A
i

c z Y g iost rę, u koch a n ego it p" C e |e . b ud ow anie z auf ania, um ieię tność k oncentrow ania się , z ab aw a

2 . N apisz du że ogt oszen ia dla in n ych osÓb. Mate riały - p reep ask i na ocz y , k rz esł a, k sią ż k i. inne. p rz ed m ioty . k tÓre

3 . N arysu i i|u st ra c ię a |bo kom iks do swole go ogłosae nia. m og ł y b y stuż y ć j ak o p rz esz k od y

Prze bie g * li Osob a A z ak ry w a ocz y i od g ry w a sam olot.

2) osoba B odgrywa rolę wieży kontrolnei i kieru.je .a pomocą

słÓw trase poruszania się osoby A pomiędzy prreszkodami,

ktÓre ustawione sq pomiędzy dwoma rzędami krzeset'

3 ) osob a A otrz y m uie p unk t k arny E a d otk nię cie k aź d ei

p rz esz k od y . K ied y z b ierz e 5 p unk tÓw k arnY ch' to się

irorb iia' ' ( raz em z B w y p ad aj ą z g ry .

lł ) K o| ej na p ara z ac. y naJ Zm ieniaicie p rz esz k od y z a k aż d y m

raz em .

r/
 RozwÓJ osoBIsTY RozwÓJ osoBtsTY
laufanie, wraźl|lrość. koncentracia,
komunikowanie się' '
komunikacia
kontakt' ruch
: 035 AMBASADOR
.
03 5. PRÓB oW AN| Es MA K Ó w
: ,'' cele - zabawa. komunikowanie się, rozwÓj umiejętnościwerbalne|
Cele * ro.wÓi wrażliwościzmysłowei, budowanie zaufania, zabawa . ekspresii
mate kawetki
Materiały - Przynieś<:ie: niecodżienne iedzenie pokroione na Materiaty - kartka i ołÓwek dla każdej z podgrup. zegarek z sekundnikiem
p,"y,,i"se też coś
tub porcie i ułożone na talerzykl ,.;",;. Przebieg . a) Podzielcie się na 2 podgrupy i znaidźcie
sobie dwa odrębne
do Picia ' mtersca,
oczy. Podawaicie sobie
Przebieg : a) Usiodicle p,rźY śtole. zamkni|cie b) Niech każda z grup napisże na kartce hasło. Moźe to być
to r całko-
prÓbki iedzenia i prÓbuicie ich smakÓw. Robcie przystowie, tytuł piosenki, filmu, ksiażki, sztuki, znane
.
witei 61"''. be: stÓw' powiedzenieitp.
bl RozłÓ, żz c l e p rÓ b k i i i asto l e i c h o d z ę c do o k o ł a pr Óbui c i et o , c) Zbierzcie się wszyscy razbm i usiadźcie w dwÓch podgru-
na .co natraficie (bez słÓwl . pach. Kaźda z grup de|eguie iedne osobę - AMBASADoRA
Usiadź-
|Ćie 59bie na ta|erzyki rÓżne prÓbki iedzenia' do przeciwnikÓw'
!^ i nŹrśtttIie iedzeI
^.'r,
ciesa m i.Ka żdyn iec}lza m kn ieoczyiprÓbuie ie dze niaw d) AMBASADOR bierze kartkę od przeciwnej grupy i stara
milc zen iu ' się, nie używając słÓw' odegrać prłed swoim zespołemto.
za m kn iicie oczy. J od na |ub kilka osÓb
d } Usia dź c ie * kręgu , co ma napisane na kartce..Ma to zrobić w taki spos6b,
do sprÓbowania (podaięcy rriech
podaie pozostałyrn iedzenie ąby jego zeqpÓt to odgadł. leś|i się mu to nie udaie, moźna
. t eż m a i? sfa n sę sprÓ bowa ć) .
wybierać ko|ejnych ambasadorÓw.
Użyicie se rÓw, wina,
* Z r Ó bcie t o kilka ra zy w rÓ żn y sposÓb . e) wygrywa zespÓł, ktÓry w krÓtszym crasie odgadł hasło.
'ł { a r i a n tY
otvocÓtY, orzechÓw itd.
Dodaie się czasy poszczegÓ|nych prÓb.

lnstrukcia d|a AMBASADoRA, jak ma odgrywać hasło.

l) Używajoc uzgodn.ionych znakÓw pokaż swojei druźynie, co będziesz przed-
stawiat, np. jeś|i to tytuł filmu - jakbyś trzymał i<amerę i kręcił xoiuta.
sztuki - jakbyś odstaniał kurtynę itp.
l[":y"sY-"'Twojei drużynie mÓwią na gtos odpowiedai, abyś Ty mÓ9ł po-
tYYierdrić, kiedy odgadną.
2} Pokaż na p|ecach, iie wyrazÓw zawiera to hasto.
3) Pokaż na p|ecach. ktÓry wyra! pokazujesz'
lł} Palce ułoźone na nadgarstku pokazuię ilość sylab, a jeśli potrzeba - ktÓra
to sylaba.
5} Zacznii pokazywać wyrazy albo całość.
6) Moina uzgodnić, u' jaki sposÓb pokazujesz np. r,małe wyrazy',,
''duże wy-
razy' t. cał ość. sk rÓt, ry m uj e się . . . . itp .
 RozuÓ{'oFoB'$TY RozwÓl osoBt sT Y.
budouanie pewności siebie,
037 }IERBY
wyobraźnia, twÓrczość,
. 'zwięŁsręnlo. samoś*bdorności, l.. . .
o.t1a1to'ść.;.. komunikowanie się
Cgle . '.'.. . ...
':'....'
o,łÓrrki; ftarnastfy, kredk| lub kĘd1 1- .: 03p }tlsToRYJK"Ą
"Matcrlatt - pgpler,
'loiyqzki,
herb r i pororrnaliaicie o syrnpolice'
Prrebieg - 1- Pokai:ucrcgtnikom kilka Cele
- zaufąn|e. komunikobalrie się, : wyobraźnia
..],. Ńi*t, kuidyira|ro1crtup swÓi wtasny herb. PorriioJ.pokaza:
Materiaty -niepotrzebne
,..]..
n".i.gt ieoną rnożliuośęi; każdy.możc*y.nyślićswoie: .] . = Cateroosobowa grupa wybiera tBmat
" Przebieg hlstoryjkl. Zaczyna je
tymbo|i grafi-
zachęcamy kaźdegodo wymyśteniawtasnych opowiadać. Na sygnat prowadzą.cego cftefy inne osoby podei-
I crSYc.trl' muie opowieść.Mog3 wystapić w niei nrałe.miany; bohatero-
;Moja nairiiększa . .
MÓi naiwiększy wi'e opowieści mo93 io opuścić, a na. ich niejsce innl się
lś|ętka w tym roku Poja-
$,llrcct il tym rioku
wio. w.'żne jest. aby kontynuować temat przewodni i
': 1.. charak-
Moie adłieie . Mote nadziele ter opowieści i tak dfugo ia kontynuować, aż wszyscy będą
'
na narĘpny.rol( Ra .nastęPne.'to |ai
brali w niej udaiał. Warto porozmawiać potem o przebiegu

r' EPitafium ćwiczenia.

.. Motto .
,, : ', it. ,i 1 Przyktady tematÓw opowieści: zwariowane wyścigi, ucieczka,
.:: '..: ';
dom, w ktÓrym
WariantY - zrÓb:isd.n duży herb d|a całg| 9ruPY: straszy, wesołe miastecrko itd' Dtugość indywicJuatnych 'watkÓw może być
roźna, tak ż e P rz y sp iesz y ć cz y ' z ł o| nić terap o op ow iad ania.
'moź na
 ___i
lłł
- *
{!

.
RozWÓJ ,osoBlsTY
budowanie Pewności siebie' RoZwÓJ osoBlsTY
komunikowanie się, 0lł0 KoLoRolłlEuczucIA
wyobraźnia, twÓrczość,
kontakt C e le uśw iad om ienie sob ie ucz uć, ucrenie się stg w nik a ucz uć, przy'
,' z w y cz aj enie się d o ok az y w ania
ucz uć i m Ów ienia o nich
039 N|E RozŚM|'EszAJ MNIE
Materiaty tab | ica, f lam astry , k artk i p ap ieru w ź y w y ch k olorach'
Cela - rozwÓi osobisty, zabawa, koncentracia
to m oż liw e
Materiaty - niepotrzebne Przebieg - a} |lBurza mÓzgÓn.tl na temat stÓw określajacych
usiłowata uczucia.
Praebieg - Dobierzcle się dt{Óikam|. Jedna osoia r pary będzie
Zap isz cie j e na k olorow y ch k artk ach
musi !ą
by| poważna, nawet nie uśmiechaiacasię. Partner
Ł j } P row ad z ą cy p ok az uj e k artk ę (np . z nap isem ' lz aw sty d z enie, '
rozśmieszyć. Prg{adzacy decyduje, czy np. łaskotanie iest
lub , tnienaw iść, ' ) Ucz estnicy d ok a cz aię z d anie z acey naj ace
'
dopuszcealne.
się od 5 ł Ów ' ' cz uię z aw sty d z enie,
.: rorśmieszyć.
gdy..... lub ' ' cz uię nie-
Partnerzy zmienlaio się rolami. kiedy uda im się
naw iść, , g . ly . . . ' .
a1e bez osobistych komentarzy
Warianty - Spr buj rozzłościć partneral c) Trzyosobowe grupy losuja tnay k artk i i p antom im icenie
czy fizycżnei przemocy (uderzefr}. omÓwcie to Potem.
alb o w eaim p row iz ow anej scence p rz ed staw iaj o
te trŹ y
w y raz y .

d J Op ow ied z p raw d z iw e rd arz enie. ł | ostatnim

raaom cau{em
' się z aw sty d aony . g cJy . . . . '

e) M Ów z a k og oś op lsuj ac j eg o em ocj e i
sp raw d ź traf ność
teg o' np . ' . N az y ł ' am się Joar| na i cz uię się
? aw sty d z ona,
k ied y p rosz ę m nie o w y stap ienie p rł ed g rup . .
cey to ie' t

Yvarianty * 1 . N iech k aż d y w y b ierz e

a| b o z rob i k artk ę 2 ucz uciem , k tore
p rz eź y w a w tej chw i| i.

2 . Uż ' y j k art iak o insp iracj i d o op ow iad ania,

w iersz a, p ow ieście
k arty na ścianie alb o w y m y ślcie j ak ą ś
9 rę uż y w aię c ty ch
k art.
 .Ę6-

Ro z W ÓJ o so BlsTY
R Oz WoJ OS OB I sT Y
komunikowanie się,
roz w Ój w y ob raź ni,
kontakt, zaufanie ,
tw Órcz ość, z auf anie,
w rażliwość , wyobraźnia
interak cie g rup ow e

04 1 oT w Ó R z P l Eś c OI I 3 JE S T E M B UT E M

. samoocena, budowanie zdrowych relacii z ludźmi C e le . ooz narv anie

Cele się . . sam ouiaw nianie, sam ośw iad om ośc

- niepotrrebne Materiały - niep otrz eb ne

Materiaty
za c iska pięść , a d ruga stara się !ę Przebieg
Przebieg - Je d n a z osÓ b w'pa rze usiadź spokojnie. bez słow, rozejrzyj
5ię po pokoju i wybierz
;
aby ia otworzyła" Po pewnym czasie partnerzy
praekonać, . sob ie j ed en p f z ed m iot. w y ob raź sob ie, j ak b y
to b y ł o. g (j y b y ś
z m ien ia ia się ro|a m i . T y b y ł (a) ty m p rz ed m iotem .
' N az w ij trry cechy , , ak ie ten
u l ya ga : ot wÓ rz pięść t ylko wt edy, kie dy nap rawd ę czuie sz p rŹ ed m iot p osiad a (np . j estem
b utem . ; istem ciep ty . nię k k i
się do tego prfekonany. i w y g od ny ) . P rz eld ź się p o p ok oj u
i p rred staw się inny m v ; taś.
..l) za m ia st pieści j eden z pa rt n erÓ w zwiia sie tsw kłe bęk'|, a nie ty m i stow am i, p od aj ac' im rę k ę .
warianty P otem usiad ź i ta9 tanoY g
drugi ma go rozprostować. się. czy te cechy mogtyby charakteryzo$'ać Ciebie. W mie,;sce
' 2) Partner trzyma 'się za swoje stopy. nazwy przedmiotu wstaw swoje wtasne imię i przeidź
się p'
3 ) P a rt n er za c iska szczęki. p ok oj u' p rz ed staw iaj ę c się w ten sp osob (rnam
na im ię Zosia'
U wa g a : n i e wo l n o u zywa ć siĘ, j a kkolwiek groź by sę d ozwo|one . iestem cieP ł a, m ię k k a i w y g od na)

Usiad ź cie w k o| e i p oroz m aw iaicie

RozrIvÓJ osoBlsTY o ty m d ośw iad cz eniu.

relaksacia. wYciszanie cz cie ld anie: | tP ocz utem . . ' ' . , ' ' z roŹ um iał em . . . ' ,

Ularianty . N ap isf lub

op ow ied z history j k ę
042 KRZYCZMY RAZE M iak b y ś b y ł p rz ed m iotern.
Znajdź pa'rtnera, z ktÓrym mÓgłbyś porozmawiać o tym'
- u w a |n ia n ie n a pięcia . rozgrzewka , budowanie zaufania iakie
Ce l e
cechy w y b rateś w od niesieniu d o
sieb ie, | ak ie b y ś w y b rał d l6
Materiały : niepotrzebne
p artnera.
. Grupa razern' Prowadz7cy zaczyna mruczeć, uczestnicy
Przebieg kuca

potem - powoli podnoszqc gtos - wstaja. Na

mu wtÓruią'

wyska ku io do gÓ ry i krzycza raze m'

k on iec wszysc y

Powt Ó rz t o, a by *szysc y n a pra wdę krzYknę|i.

_ Doda i wyra fy |u b dź więki vrY bra ne prze ! g rupę p rze d ć wicze .

W a r i a n tY

niem .
 RozwÓJ osoalsTY
' ' komunikacia, wyobraźrria, ćwiczeniepamieci
twÓiczość' koncentracia' 045 ZA P A M | ĘT Y WA N lE
::,
l

04Ę ADwoKAT Cele . ćwiczenie

:.r, l
PamĘci, koncentracia. spostrzegawczość
MateriaĘ - taca z dryunastomaprzedmiotami,
Q e | e. . -koncentra c i a, . w y o 3trae n i e . d o w c l p u '1ab arv a
'..1
Ghusta lub ręcznik, papier,
otÓwek
Materiaty -niePotrzebne
środku Przebieg . osoba
-' osoba, ktÓra zostaie Yrybrana ADWoKATEM 'staie w
prowadzaca zbiera dwanaście przedmlotÓw
Przebieg (np. szczotka
,.od toi chrii|i. nte d o w tosÓw , z eg arek itp . ),
kręgu i mÓvYi do iednego z uczes tnikÓw.: k ł ad z ie j e na tacy i p rz y k ry w a
ręcznikiem. crupa zbiera się dokoła tacy. prowadzący odkrywa
Tobie nie tacę i daje 30 sekund
odprowiadaosoba siedzaca po Twoiei lewei stronie' na obserwację w ciszy' NaEtępnie zakry-
sposÓb poro. wa tacę i prosi o przypomnienie
wo|no potakiwbć,.uśmiechać'się ani w lakikolwiek wszystkich PrzedmiotÓl^l, ktÓre
.zumiewać : tam sa.
się ze mne..'Czy .rolumiałeś?'|
na pytania Może to robić każdy z osobna,
Graiacy prawie zawsze zapominaiQ się i odpowiadaj3 wypisui3c na kartce
'apamiętane
od nowa, przedmioty,
1 w ten sposÓb wypadajo z gry. Adwokat zaczyna
rrłoźeteź robłć to cała grupa wyrnienia|ęc przedmio-
ktÓr zapomną ty głośno.
zadaie pytania kolejnym osobom i eliminuie te.

się i odpowiedzą na pytanie.

Aby urożm icić gre i zrobić-ia bardziei "*u'":u"u:.:::."

słorfla'.tak''
wprowadzić nowę zasddy, np. nikt nie możbuży*ać

lub rtnie[ iako odPowiedzi '

 -s0-

RozwÓJ osoBlsTY RozwÓJ osoBlsTY

wyobraźnia,trvÓrczość, komunikacja.kontakt.
komunikacia, ruch budowa zaufania

0ł7 co NolvEGo DoBREGo

0ł6 :KARUZELA
'
Cele - rozgrzewka, samoocena, samoujawnianie,
Q e l e . ;, -ćrłiczeni e s i e w . i n p r'o w i z o łan i u . o d g ry w a n!u' :Ó. l budowanie zaufania
Materiały - niepotrzebne
Msteriaty -, niepotrzeblle
. .l) Dwoie ludei tosoby numer l t 2) zaczyna improwizować Przebieg - S ied z ać' w k rę g u k aż d y z
Prżebiog ucz estnik Ów d ok a cz a z d anie: , ' N a| -
(np. po|iciąnt i złodziej).
scenę na dqwolnie rYybrany temat
. . m i| sz ? rz ecz a, j ak a m i się z d arz y ta
w ty m ty g od n' iu, b y to. . . il
]:.,ż petni
'
2) Kiedy scena Je3t , w 'rozwinięta, iede z widzÓw P od k reśt, ź e m oź e to b y ć d uź a i
ek scy tuj ą ca sp raw a, a| e
rÓwnie dobrze mała i prryiemna {np. uśmiech kogoś waźnego).
: ktÓry zaczyna.opo*iadać It/arianty . Napiszcie to anonimowo na kartkach
gceny.] Może to]być np'.ctrlrurE. i zgadnijcie, kto był
ktÓrą opecn|e pr1eprowadzlł.. autorem. Można teź sprobować z wersja o złych
o.op.r"cii, wiadomościach;
wycofać się ttN aig orsz a
31 o'ou" numer l musii zna|eżć .pretekst' żeby rz ecz , j ak a m i śię w y d arz y ł a w
ty m ty g od niu, to. . . . ,

. . . 7c scenki' zostawiaiac osoby numer 2 i 3' razem' Możesz potem porozmaw|ać o tym. na
ile ujawnienie takich
temai ieszcre raz.' osoba treści w z b ud z a sy m p atię u sł uchaią cy ch.
ł) wchodzi osoba nr 4,: ktÓra zm|enia
prstękstem.
nr 2 opu$zcza scenę pod pkimś
. mają pomysĘ i
5} Gra toczy się tak dtugo, iak uczegtnicy

' ochołę.
 l
. - Ę' -

RozvJÓJ osoBlsTY RozwÓJ osoBIsTY

relacie gruPowe' zaufanie' budowaniezarrfania,
' komunikaeja,
wraż|irYość. interakcie grupowe
' samouiawnianie' c49 'PoDRÓżE w PRzYszŁoŚtł
. : budowanie zau{ania
C e le . samookreślenie
,'DLA
0lł8 PRZYJEC|E RoD?lcÓW Materiały - niepotrzebne
uqiejetności
Ce|e - identyfikowanie się z rolę rodzica, rgzwilanie Przebleg - K aż d a osob a p rz enosi się w j ak iś w y b rany p rz ez sieb ie cz as
odgr1waniarÓl w przyszłości; Wyobraźcie sobie, jak będzig wyg|?clało twoje

Materiaty -niep<rt1zębne ź y cie, j ak ie w itJz isz m ieisce d ta p oz ostał y ctl

cz tonk Ów g rup y .

Przebieg . l{ejdź w rolę jednego z twaich rodzicÓw. Wyobraź sobie' że: ' P row ad z ę cy m oż e ok reśtić cz as w p rz y sz tości (z a 5 , to
]' znaidujesz się na przyięciu. Przeldź się po pokoiu rozmawiajac a także miejsce (f rodzina' ' at},
'w pr.łicy) ' ProlYadfacy Powinien
dzieciach) '
r napotkanymi osobami o swoim dziecku [lub wyjaśnić. czy wizja,
'ktÓrę przedstawiasz, stanowi obraz tego,
i starai 5ię ich
Rozmawiai z iak najwiekszg i|ościa.nrodzicÓw'' jaki bedziesz, czy jaki mÓEtbyś być:
i w rundce dokori-
słuchaĆ uważniel. Potem wrÓćcie do kręgu Jeś| i p row ad z acy uz na' ż e k om entarz e g rup y sa w artościow e,
c.zcie ldpnie. "odkrytem. że...|' p oł w aia na nie, a| e cz uw a. ab y b y ty
one k onstruk ty w ne d|a

rt/aĘianty * 1) Usiedźcie w kręgu i po kolei podaicie rÓżne typowe odzywki mÓwięcego'

srvoich fodzicÓw Warianty - ' l) G rup a m oż e od eg rać niek tÓre scenk i w p rz y sz ł q ści
sta|i 3ię soba i
2) Weidi w rolę swoiego drugiego rodzica. 2) Wizje mogd być zapisane a potem dyskutowane.
Mogą io
. rozmawiai o swoich rodzicach' byc prolekty na ska|ę kraiu lub całego śwlata, Ż vrtącfeniem
potem naigorszego
3} llleidź w ro|ę swoiego naitepszego, a osob y m Ów ią cej .

nauczYcieli.

ł} Ocefr na.-ska]i.'woie stosunki z rodzicami.

 34
55

ROZWOJ OS OBI S T Y.
RoztYÓJ osoBIsTY
buclovranie zaufarlia'
retacle grupoue, zaufanie.
.
interakcje grupowe,
samouiawnianie
,
:. 1 komunikacja. kontakt.
-,.,
: ć wicze n ia e ksp r e sii
csol 'M AFA'i"",^u t :

05l
'
BĄ oŹ RE ż YSE RE M swoJE Go ż Yc|A
' ''
. . . ,''

Cete

ltateriaty .* clu.y arkgsz papiełu rlla.każdego, o}Ówek lt.łbfląmaster Cele - samouiawnianie, budorvanie zaufania, odgrywanie rÓl,
I' '
wprowa-
,'drogowaltisYyoiego dotYch_
prfebieg . Każda osoba ma narysować mape dzenie do improrizacji
lviateriaty - żadne
. t '. .
Przebieg * osoba, ktÓra .9]ło5iła
' Y --' ---
,'
|
. się na ochotnika iako reźyser, opowiacia
grupie idarzenie re swojego źycia. crupa odgrywa
tę scenę'
.
teź rtę nrieisca ' wyboie, dztury, s'zpita|'e". robol.}/ dlogolYe.
korlystai4c ze wskazotek reźysera;
porormiawiajcie potem o tym" tvybierzcie
nastę p lieg o ref y sera.
Cr i siej szei t ra .sY . i|{arianty - .|eś|iucrestnicy znaię się dobrze, moga op ow ied z ieć i w y reż y -
porownai trtrasęr, svtoiego dotychczasowegp życia z wyobrażoną
'' : l serować nawraiem swoie historie'
' , ' l ra 3a ,'.w przysrt ośc i, a cela m i, j akie sobie sta, lviasł. J ak mo-
:
żesz ..le'Jsi?gnać?
przyszłosci. ROZ WOJ OSQBIST Y
t!l/ar ian ty - Rozsz'erz twoi? mapę' dodaiac iei drogi
przesu kody zaufanie. wrażliwośc
Sprtibui odegrać scenki, ' w iaki sposÓb omiiasl
Os f PUNKT Y Z r yROT NE
na slvorei drodae. '
Cele - samookreś|enie
MateriaĘ - iadne
Pnrebieg - Każda osobo jest prosrona o prrypomnienie sobie decyduiącego

*ydar:enla ze swojego iycia' Ważne iest, żeby odtworzyc

jak najwięcej ..".uiÓłÓ*.

Prowad.acy moie okręś|ićc.as, np. |lCoś, co ldartyto ci 3ię

5 lat temu...' oraa mieiscer r rodzina. pnyjaciotmi, w srkole.

warianly . crupa może eaimprolilować

scenke, odgrywajęc to wydar.enie
na rÓine sposgby: r uiyclem słoł' pantomimicznie |ub np.

konstruuilc pomnik obrazuiłcy tę historyike.

 56-

RozwÓJ osoBIsTY
Ro z w ÓJ . o s o B l s T Y
ćwiezenic ekspresji'
komunikacia, samouiawnienie,
!łufanię, rrażllwołć,
zaufanie, . rvrażtiwość,
konunikacfa, kontekt,
roztÓi społeczny, rr.rch. ćwiczonia citlerne
budowanie zaufania
05łl łvJAKl sPosoB cHooz|5z

0s3 J ES TEM NIEPOW T A RZA L NY Celo * są'Eciiwiadoilość,

ć*icacnie obicrwaqji, sprowadrGnie do
innych
- samookreś|enie, komunikac|a. świadomość ćwiczefr ruc}rowych
C el e

'riateriały - karta lub kartka papieru i ołÓwek d|a każdego Materiały - niep otrz eb nc

Pr ż eb i e9 _ Każda osoba otrzymurie karte, na ktÓrei ma opisać siebie. opis Prze b ie g . sterlcie w d uź y rn
k rę g tr, p orostaw iaj p c d uż o m ioj sca na środ k u.

że chodai o tę
ten ma być taki, żeby nie było watpliwości, Jodna osobe wychodri na środek i spaceruic tąm pru6r pewien
osobowościi cz as w tak i rp osÓb ,
a nie inną osobę. Lepiei iest wymieniać,cechy i6 k to rob i naturalnie. | nni w ty ' ' r clasie
cechach fizycznych. obscr.rłuji i{ i st.raię
własne pomysły na życie niż pisać o swoich się opj3ać jci gpo*Ób porusrania się'
sie zdarzyć opisy Waźnc, żeby konontarze
Każda osoba czyta gtośno swoio kartę. Mogo były konstruktywne i analitycrnĆ

grupy, aby pomogli '(np. ..Twoie romiona śe pl.o3te, dłonit maer trtywne.,).
niezbyt oryginaIne, wtey poproś członkÓw
ktÓre N astę p nia w 5 . y 3 cy racz y naj ł r chod z ić p o I inii ok rę g u,
szczegÓlne'
dopełnic obraz osoby i znalaz:ły iei cechy 3 taraj ac
naśladować ołolrę w środku. lVarto trochę prrerysować
rÓżnią ia o d i n n y c h . 'lię
rożne cechy szcłcaÓ|ne ruahu,
porÓwnać się z innymi. iqdnsk unikajcie karykalurowa-
ce|em iest tutai, aby nikt nie mĘt
nia. S p rÓb uicie w cruć się w tę osoĘ, z ob acz cie iak m oż e się
mć,wiac:'rTo tak samo iak u mnie.'.
cz uć k toś' k to się w tak i sp oaÓb p oru' ta.
warianty - Napisz takie karty dla innych osÓb.
 łry*

60
CWI CZE T ł I A I 1 ON CE N T R UJ CE
Ćwl c zEN t l . K o N C EN T R U J ł . C E
ćxicz enie ek sp resii. k onrunik acia.

:lll;"ff'-111.:::::; rouw Ói sp otecz ny

K 55 - l- RZY trl\ ' locJE

KsS D O D AJ swÓl Ructł

Cele kon cen t ra cia . pa m ięć,'t ech n ik! mimiczne t C e le r{' trł , ci g i{ig tt: 1 k\ ! illł c. p ersonelnY ch' . f ltp row ' . ac! a

ia,ły
1113rgr . r, ieoot' ; l. * Ł rnc

I
MateriatY niepotrrebne l
: . c, lup a w y L, iera lub uk ł acj a hi5 t{)}. ie, k tćlra p ostuiy ter- at d c
osoba za c rynaiąca łłstaie i wykonuie iak. iś Prie t)ieq 'a
Przebieg Usiądź cib w kręgu .
naz Y ł y trŁ ech uc? - uc.
p$ inrp e' Jv , i2 6 q 1 ; .N ast, 9 p trie LlostaiŁ : uD w Y ' F y ś| a
prost y ru ch , n p. kreci pa |cern . Następna osoba p owtar7a
i' elk , ż e op ow io: ścŻ acz Y na
nog a itd . Każda k tÓr* m usi * , ticr. y ł 1 J()sw cj ei op ow ! eś; t
n iei t en ru c h i doda j e t t a st ępn y, np. tup anie
iJr. . . ez1 1 rug I e i ' k c tz v się na
Gt. a od b vwa się siq . c, d p terusz . eg o, p rz ecl. od ; i
koleina osoba dodafe sw i nastepny elemenf'
lub coś p owie . wypada i' rz ecj n; f nich, np . z m ar* w ienie- p anik a- ulg ai* . em athistor. ii
bez slow, ieŚli'kt oś opu ści ia kiś ruch
. p oż "r conr' ' .
z gry'
z ob raz ow ać k aź d e r
! { trak cie im p row iz acii g rup a stara się
k olej ny ch p oz ach - 9 Y $ b o| 3 ch.
ty ch ttcz uć. z asty g aiac w treech
ż eb y te k oleitle p oz } reD re"
op ow ieśc p ow inna b y Ć sp oina. : ak
. p unk t k ulm inacy | ny i z ak of tcz enie ak cii.
z entow aĘ P oc' ą tek

oto pt. z y k ł ad y history iek l

'.oc|lęctarrierneczu pitki nożnei''

'ttvaik a"
t'f, aa tak o\ ry anieP raez . l. w a"

. t|łę d ą cna iał tach p ierw se} ra: w ż y ciu' '

. ' 1 5 1 g "yj k i'
tł laz ne iest ied nak . & b y g ruoa sarna uk ł ad ał a

I
r
 6J -53

Ć rvICZtNtA x oNcENT Rt, J AcE CWI CZE N I A K ON CE N T RUJA CE

r.Llch, ćwicfe'ria ciala, rozwÓi koncentracii
Ć wic renia e kspre sji, komunikac1a,
rczwÓ i sp ołe crny, zaufat)ie , K58 P OZ NAWANIE P RZ E Z DOT YK
wra żliwość
ćwlczenia wprowa.
Ki7 "GRA Y J P R Z YM TO TN IKIX Cele - wrażliwość:rladotyk' .budowanie żaufania,
dzaiace w nowei gruPie
Ccie - p o ws ta wa n ie spon t a n ic 'n ych
na oczy)
- niepotrrebri.e (można użyć opaski
rea kc,i, ć wicze nia wyool. aźrli, Materiały
z a l : a wa , irn prowi:a cia
Przebieg . zgąś światłow p9koiu.. ieśl|to możliwe. tnstrukcia dla uczest.
: :.i cr i a ł y - ! ti e i ) ot rzeh t re
] i.ostrożnie chodŻac
nikÓw: .izamknii oczy. Porusaai]się wo|no
l r : .! e tl i e E : Je d n a : osob opu szc za pokÓ j ' ,. *
po.( łstate wyb ie ra|a jakiŚ
p re y- po pokoiu. Nic nie n'rÓtv(ważne, o:*':*''.,.i:'':':
n n i o tn ik, n p. povY o|n y' '"u'
Kiedy osoba w raca. nlusi
ocaad lrąć . . e n ć wicze n ie n ie we r b a |n e }.Je śt in a p ot ka sr kog oś.d e |ika t n ie
p r z y m iot n ik prosza c lu dzi. .pozcrÓw go
a by się sachowywi|i't|y
|ę;. 1sposo6. . bez użycia słÓw i pÓidź dalei.
np. '.podaj rękę w ten poznać iego twarz
sposÓb|' - osoby la:rzymai.się prred kimś. SprÓbui
Podaią ręte Powo|i. Teraz
Je ś | i kt os n ie c h ce |u b Potem pożegnai 9o
llie t n oże t ego wykonać , Dai sobie na to sPoro c:!asu'
mo::e powie d łrć dotYkiem'
' ' n i e ch cę t ego
robićs ( m Ó wiąc powo|i). ten sp osÓb z inny m l, m oż esz
!a kaźtlym raze . n osob a b ez sł ow i od eid ź . K onty f tuui to w
p r Ó b u j e zga dn oc pr:ym iot n ik ich p lecy .
i'kon t yn uuje fadanie tak
{ łu96, p oz now ać i' ch r' ę ce. b lw ić się ich rę k am i. , p oz nai
a ż z g adn ie a |bo się z b ierz e się na środ k u. . .
P oc lda . ' w , tosy itP . I ak cncr, k ied y g rup a
i v ar i a n ty - P r o wa dza cy po-
poda ie prrym iot n iki, . spri:buj 'innych rabaw z zamkniętymi oczami. Na'przykład
n p. ne rwo$o, i wszyscv Werianty
za_ .
czynaja się poruseaĆ po pokoju ! 1- ...' L
irieożywionych prredmiotÓ!,{, ktofe
l.ł

* ten sposÓb. znawa ie pokoiu i rÓżnych - - .^ ' a|^ + ł{w

(To d<rbry sposÓb

na podnjesieni. aktyv/ności rv grtlpie. sie il nim z naid uie'
wpro-
wa d : e n ie c j o a kt ywn yc h gier lu b psychodramy. )

i
 - tu -7 1 -

Ćw tcz r Nln'(o NcENTRUJ A cE

skup ie nie , konce ntracja,
ruch, ćwiczenie ciała'
ruch,
ć wicze nie ciała, ć wicze nie komunikacia'
e kspre sji, wyobraźnia, twÓrczość
ćwiczenie ekspresii,
K67 ł p nłw xl odprężenie, medytacia
PA NT o Ml Mtc z NE
ct lr ł
Cele -.koncentracia, K68 Ć wl c zg x t e zwlĘ KszAJĄ cE śwlADoM oŚć
śriadgmośćruchu I'.1.
Materiały ćwiczenie wymaga ciszy zmystow
ciata, świadomość
. zaufanie' ś,.,'iadomość
- to .
.' . I Cele
Przebieg . =l.u|'.l prze<Jstawić
sam lub ł kimś (jeśtitego Materiały - niePotrzebne
wyrnaga impro-
*izagja)następuidcesytqacie: plecach, ręce wzdłuż.ciała.stopy
Przebieg - UĆzestnicy ktada się na
* przechodzenle gdy prowadzacy liczy do
,: przez strumy.k po ,ro*,".nu 'na zewnatrz': Podczas
kamleniach
uczestnicy liczg swoie
- niesienie tacy ze sek|ankami
pełnymi wody dziEsięciu (w ciagu ok. 10 sekund)'
. chodzenie po jako l) . przecięt'riE wychodzi
oblodzonej drodze oddechy {wdech + wydech
- chodzenie po krawędżi przepaści . okoto pięciu oddechÓw.
oddechÓrv i w tvm sa11m
- chodzenie po polu minowym
rY ciemnościach] Można eksperymentować'z ilościa
oddechÓrł}lub mniei. np.
- wspinanie się na skłtę czasie zrobić więcej t10 lub np.20
.lo sskund.
- otwieranie Pacąki, po try;omu ] . ied3n oddech w cięgu
chodzenia. PrÓbu|
-: zam'knięcie jadowitego węża
w skrzynce Warianty -'t) Można prÓbować doświadczaćszybkości
i gwałtownie, a potem
ffozwirt impro*iaacie: chodzić i por:uszać się bardeo szybko
- rozpakowywanie prezentu dla kontrastu powoli I gpokoinie'
w taki sposÓb:j..::"
- dekorowanie tortu z} Uczestnicy ę66ą się na brzuchach
podparcia i larazem pufikt
- rorbrajanie bornby , - l brzucha stanowia ledyny punki
sq w gÓrę. Prowadzacy
- budowanle domku z kart rÓwnowagi. Ręce i nogi uniesione
w tei pozycii.
: rzucanie piłki ustala. jak długo osoby maia wytrrymać
] wrdfuż ciata, stopy btisko siebie.
- kradzieŻ 3l Każda a osÓb staie z rękami
zaczyna wyc.hylac
- zawiązywanie krawatu Na umÓwiony znak każda z osÓb
1'ę_rd
*"".""": w tym.
. naw|ekanie]
igły
.. pionu w rÓżnym ki runku (stopy stoia
żeby nie stracić rÓwnowagi.
* wkładanie ga.nitu"u
z papleru. samym mieiscu). tTażneiest,
 72
13
Ć wl c zeN l A K o N c EN T R U J Ąc E
ĆtvtczENtł' KoNcENTRUJĄcE
ruch, wyobraźnia, twÓrczość, relacie gruPowe, ruch,
ćwiczenie ekspresji zaufanie,, wrażliwość
K69 C Y / I CZE N IA III E KSP RE SJI
E M O CJI '
K70 POZ N A VJA N I E S I E D OT Y K I E M
Ce l e - u świa dom ien ie em oc j i,
wzrost vYartości
Cele * b ud ow aniez auf ania, ę raż lirł ośćd oty k ow a, p rostad rog ad ! -
Materiały r
- niepotrzebng
Przebieg . Popr.oś tą rciad oucz ućw śrÓd ucz estnik Ów w g rup ie' N aj tep iej ieśli
uczestnikÓw, aby powiedzieli, co o|a nich otnaczaje jest dwadrieścia tub więcei osÓb'
w grupie
st owa okreśt a |oce poszc zegÓ lne
uczucia czy e mocje :
MateriaĘ ' nięPotrzebrie
bÓ | u cie c h a zag roże nie w na grupy A i B' osoby A siadaia i zamY-
Przebieg - po'lziel ucrestnik
przyj em n ość n ieza dowolenie p rze raże nie z osÓb B
k a! ą ocz y . Wsz y stk o od b y w a się b q z - sł Ów . K aż d a
poga rda zdziwien ie p oniźe nie jej znak'
siad6 przed jedna Ósobg A i dotkn|ęćiem dłoni dap
zmęczenie oboiętność jej
trwoga
że się tam znajduie. A zaczyna badać dotykiem osobę B:
t riu m f osa m ot n ien ie zmartwie nie ramiona. ]
twafż, $.tosy, ręce.
wst ręt l' j estem '
: się od :
(Wariant: A m oż e m Ół v ić z d anie z acz y na| ? ce
n iec ierp|iwość u lga w ł osy s3
śł iad om y . ż e. . ' . nP . ' ' j estem św iad om y . ż e tw oj e
SprÓbujcie następnie wyrazić każda z tych emocji
ustawiajęc m ię k k iell itd . )
s|ę w ch a ra kt eryst yc zn ej
pozi e iakq p omnik |ub
w ruchu. ' P op elY ny m cz asieB w staieiustaw ia. się w rz ę clz iez inny m i
A otwiera ocŹy i szuka swoiego partnera
osobaml B. Teraf
uł atw ito z id enty -
w rz ę d z ie. K ied y g o z naj d z ie - m Ów i, Ć o m u

swoiego B pośr d innych osÓb'

fikowanie
.uamiefr to samo.
rołe i PowtÓrz
 /o

czENlA KoNCENTR'UJAcE
Ć1,lt
ĆWI czĘ NlA KoNcENT RUJ AcE
wyobraźnia, twÓrczość,
ruch. wyobraźnia. twÓrczość. ćwiizenia ekspresji
eaufanie, relacje giuporve
K73 P O M N I K CRUP Y
K75 PAR, OD I OWA N I E

. rozgrzewka
do ćwiczefr ruchowych,
budorrłanie zaufanla Cele - impiowizacia, rozwÓ! grupy

I
:"*
| ł l a te r i a ty . nlepot rzebn e
MateriatY - niepotrzebne
Prrebieg . Usiądźcie można by sparodiować.
w ko|ę. Jedna osoba
*y.t,oc.i Ftzebieg - Ustalcie, iakie progrąmy te|etizyine
na środek
i przyjmuje
grup niech przygotuje
ch a ra kt eryst yc zn a d|a siebie pozycję. rze źbę. Podzielcie się na grupy i każda r
crup.tto."
a nadaie
programu' Ważne|est,
tyttił tej rzeźbie' Następna osoba dołacaa {w cięgu poł godziny) parodię iakiegoś
oo t";, .toi
tak, aby w trakcie
,:":n", i d.dajo swoj3 pgzycję do pierwotnei ' żeby qrupa'Przygotowała się.dokładnie
.;";,;. ;;","
:" parodiowania' a nie
na da ie im n orły
owv tłV}l'l v^ - L..'
yt u ł. Kon t yn u u je ie przedstawienia parcldii humor wynikat z
tak d ług o. d op ki nie
p ow.
st a n ie pom n ik c a t ej gru py. z innych powodÓw.
W a r i a n ty . Rzeź ba ( niź 5 - t0 m inut.
m . że poru sza ć się i
wydawać dźwięki' Każda sce ka powinna tfwać nie
' ł uż ei
czton-
Warianty . Możria też pariodować: znanych sportowcÓw, potitykÓw,

k Ów g rup y .
. Ćw l c zeN l ł K o N c EN T R U J A C E
W
..,vrlbraźnia, twÓrczość ,
ćwicze nia e kspre sji
K74 S TAR A RO AM O W A W N O $IY CH '
SY TUACJAC I {
Ce l e - wprowa dzerlie do
im prowiza cii
Materiały . papier
l ołÓwek
Przebieg .' Uczestnicy
w parach wyrnyś|ajB konwersację
o sześciu rdaniach
i z a pisu j ą'ia n a ;1gr1g. ( po 3 zda nia
kaźd y). Postug ui?c się
tym jako scenariuszem .
na|eźy wygłosić tę
konwersację w
r Ó żn ych syt u a c j a c h :

a} iakbyście przechodzi|i
przez Saharę,
b ) ia kbyś rozm a wia ł z
c złowiekiem pod gi|otyną,

noc,

d) inne sytuacje, ktÓre wybierzecie.

 -it!|M"
rffi

80

Ć w tcz B H tR K oN cE N T RUJA cE
' Ć w lczENlA cw icz enia cielesne'
K oNC ENT RUJ AC E ruch,
roz g rz ew k a, p rz etam y w anie lod Ólł '
rozwÓj spoteczny od p rę ż enie
K78 R o z E JR z Y J s|Ę u wAiN lE
K79 M A c l c zN Y BĘ BE N
ce|e - wyost rzen ie wra żliwośc i i świa domości.od krycie
nie p owtarzal- . rc z luź nienie, roz g rz ew k a p rz ed z aieciam i ruchow y m t
C e le
noŚci przedmiotÓw codziennego i pałeczka
uźytku
- bęberr ilub coś, co moźe go zastepić)
Materiaty. Materiały
- każda z osÓb ma przed sobą jakiś zwykty M oż esz p orusz ać
przedmiot: otÓwek. , ' oto m ag icz ny b ę b en'
Prze b ie g - Prow ad z ą cy m Ów i:
' d łu gopis it p. (Ud erz a w b ę b en, ucz estnicy
się ty lk o w ted y ,k ied y on b iie, ' .
Prżebieg - Każda z osÓb bada iakiś maty przedmlot. p rz estaie
ktÓry napotka. og|ada w m om encie' k ied y b ę b en
p orusz aia się i z asty g aię
go dokładnie i z b|iska. stara się określić jego wymiary ', zadia. b iĆ ) "
pania, czy ma jakieś szczegÓ|ne m oc' a tY nie ty lk c'
znaki. Prowadzący prosi ucze- b ę b en m a j esz cz e w ię k sz a
' tT eraz m ag icz ny
s t n ikÓ w, a by powt rzyt i sobie po cichu nażwę prze dmiotu' to ! n tak i sp osoh'
! : i| e, ale tak ż e rob isz
pof ' usz asa sie, k ied y on
- Spra wdź . c zy n a zwa ' przedm iot u wydaje
ci się ad e kwatna. Batlź:
w iakionkaże'',
||B?dź
tym pizedmiotem't, doświadcz iego
i postaraj się opi- ffi;;
sa ć. c o t o zn a c zy być n im .
gładki
- Przedstąw się innym iako ten przedmiot l opowiedz o sobie. sz Y b k i

w otnY

starY

rntodY
m as' ł oiip .
roŹ tap iai się iak ciep ł e
instrum entu.
uż y ć p ianina lub inneg o
WariantY - z am iast b ę b na m oż na
w y b iiać rY tm .
P oz w Ó| k o| einy m ucz estnik on
 Ćwlczrntł KoNcE NTRUJAcE
ruch, ćwiczenia ciała'
'' ćw icz enia ek sp resj i,
] : ćwiczenia ekspresii. wyobraźnia.
' wyobraźnia, twÓrczość

:
koncentracia
ll K81 M A S ZY N Y T2)
Kqo M ASZY N Y ,( l) tub ruchu, zabawa'
wprowadzai?ce do improwizacii
ccle - ćwicrenie
;,
Cele' . .
; ' gruPowYch decYzii
''- k o n c e n trac j a'ro z w Ó j g ru p y Pdelmowanie
I

Materiaty - niepotraebne - niePotr'ebne

. Materiały
i niech każda
Prrzebieg . Jeden z''uczestnikÓw grupy - Podziat uczestnikÓw na 4. |ub 7-(rsobowe grupki
wychcldzi na środek i zaczyna się Przebieg
maszynę z poruszaiacymi się częściami. Sprawdź,
z nich stworzy
|ub iako
ro|Q: iako ceęść maslyny
i "ulepszajail maśzynę. Można tp osięgnęć poprz,ez przytęczenie czy każda z ogÓb na swoiq
produkt, z niej wychodzi. Przedstaw
się do ruchu iakiejś osoby, ktÓra lei operator czy
iuż jest częściątei maszyny. !'tÓrv
Moźe się to odbywać przy muzyce. moźnateż stworzyć . masrynę innym grupom.
maszynę,
wydaig z 6iwieki;
w ktÓrei uczestnicy.cześci *ydają rÓżne dźwięki. l: ttJarianty - 1) Niech masuyny "t"Ot"
Warianty . I} Cata grupa stanowi specialne 'maszyny' np.:
Fdng mĘszynę tub.można tworzyć mniej. ' 2) skonśtruuicie

see rnechanizmy ztożone z par |ub grupek. ' - maszyna śmiechu

' I :
2) Prowadzacy możeokreślić. jakę maszynę ma się
stać grupa' . - srafa graiaca

- maszYna do robienia kłopotÓw

- m asz y na d o z niew aż ania

- maszYna do Przeklefistw
. rulszyna do rozwoiu c:łowieka

. . maszyna wytwarzataca radość

3 ) S tw Órz cie f ab ry k ę uż y w aiac cał ei g rup y

danei grupy (np.
irzcie maszynę słuiecQ Potrzebom

maszynę poroagaiaca integfol rv ać | ud z i itp . ).

 8ll - ĆwIczEN'IA KoNcENTRUJĄcE
ruch, skuPielnie,.koncentracia
Ćw t c zex t n K o N c EN T R U J A c E
ruch' ćwiczenia clała.' K83 ZAUWAŻ KOLOR'
wyobraźnia' twÓrczość,
Celę. - rozrrÓj wraż|iwości zmysłowei
'1,
K82 Mater"iaĘ - niePotrzebne
LUS TR.A ., . ,
przęz resztę dnia starai się zauwaj
Frzebieg - Wybierr sÓbie iakiś kolqr i
Ce|e ' - koncentracja,' rryciszenie, z,b|iżeniesię od clenie. Zw rÓć
cżłonkÓw grupy, roz* ża ć w sz ę d z ie ten k olor oraz ieg o
w sz y stk ie
grzewka do ćwiczefi ekspresji. ćwiczenia pantomimicene p otraf isz nad ać naz w ę ' Wy m y śt
now e
uw ag ę , i| u ieg o od cieniom
'.'. uczenig się obserwowania
nazwy tYm odcieniom
Materiały . . niepotr.zebne (dużo wo|nei przestrzeni} . i|e odcieni I nazvv potra-
wybierz sobie inny ko|or i sPriwdź*
Przcbieg ] ].-.sta cie w ko|e i]obserwujcie osoĘ prowadzaca. poprzednim.
ktÓra laczyna fisz ana|eźć'tl porÓwnaniu z tym
- - - - - - l- in

. . ] się bardzo powoli porr4szać, zaczynzjęc kombinacie. Przyitzyi

. od ręk" wĘczai?c dalej ZwrÓć uwage na rÓżne ko|orystycfnś
' : ..
kolory razem się m|es1ajoi twÓrza
się z b|iska, iak rÓżnorodnę
|nni poruszaja się:wrar przedmioton codziennego użytku
nowe odcienle . ?'rlYirr.yi się
z nię' żachotvuiąc gię pk odbicia w
luotrze. ' zaznac* powo|ność .{podnoś jabłko}, zobacz i|e tam jest kolorÓw.
ręce na wysokość oczu
tokładka ksiażki, J.'gopi*,
l i częc do dziesięc iu J . Za zn a c z bezwo|ny b e zructr. .
i odcienie na obrazie
-- ^L---i- o|ejnym.
zwr& uwagę na kolory
Porozmawiajcie q rÓżnicy
': papieru. Niech
w odczuciach pomiędzy byciem osobą - rozłÓż na podtodle ko|orowe kartki
WariahtY -'|Y gruple
prowaclząc6 a byciem lustrzanym sobie jeden kolor' dokładnie
odbiciem. ' każdy z uclestnikÓw wybierze
W Ó r i a n ty - t) M oź n a robić t o w pa ra ch . |'stanie|. tyil
obse rwuj oczy partne ra i stara1 ]
go obe|rzy koncentruiąc się na nim. niech się

kolorem -
do partnera' wsfuchaj się' w iego oddech i naśladui go. N ap isz v {iersz lub op ow iad anienatem atsw oieg ok o| oru.
Postarai się wyczuć moment' kiedy się chce odwrÓcić . od-

zu.ieiciedlai '
ten. ruch jak w lustrie.
':
Postarai się zachować maksymalnę koncentracię. Zmieniajcie

2) Można także bawić się w odbicia lustrzane dźwięku. Jgdn.

osoba n a da j e - dru ga odzwiercied |a dźwięk' patrzac
uważnie
' t r btiska na twarz partnera. .
 - 90-

Ćwt cze N t R KoNcE NT RUJAcE

Ćw l czex l łK o N c EN T R U J A c E
ćwiczenie ekspresii, wyobraźnia'
ruch, ćtl.crenie ciirłai
twÓrczość, ruch
ćriczcnie ekspresji,
tyobraźnia' twÓrczość
K 9'I S C ENK A Z R E K WI ZY T E M
K90 ' PRzEc]l{lEŃsTwA
. wpiowadzenie do improwizac|i, przełamywanie nieśmiałości
l
C e le
Cele - ruch, koncentracja
Materiaty - r riż ne w y b rane rek w iz y ty
Materiaty - niepotrzebri* ' Przebieg -Pod z ielcieŚ ię nam ateg rup y . K aż d az nichd ostaj ej ak iśp rz eo-
Przebićg - Każdy z uczestnikÓw odgrywa własną interpretację rekwizytu do 'odegrania scenki
pr.eciwstaw- miot i używa 9o iako gtÓwnego
nych form. na przykład: (np . b ud z ik , tÓ| ef on, p ierścionek ).
rekwizytÓw i wszystkie
. kolcrasty * Stadki l - l.) xażaa grupa może dostać po kilka
WariantY
zły - hgodny je wykorzystać w przedstawianej scence.

ciężki - |ekki zmieniaiac fabutę scenki.

2) zachoYvaicie ten sarn rekwizyt,

. mały * wie|ki

aty księżyc - duźa p|aneta CWI CZE N I AK ON CE N T R UJA CE

koncentracia, ćwiczenie pamięci,
uczenie się obserwacii
Warianty - ]) W cięgu sześciu uderzen bębna
{klaśnięć)zmieniaj się z
.l zAPAMlĘTAJ
iednei w druga przeciwstawna formę (każdy z biegun<i* przed- K92 PRZYJRZYJ slĘ

staw jako zastyg'ł? figurę). - koncentracia, ćwiczenie pamięci

C e le
2} Dob|erzcie slę w pary i ustalcie rÓżne przeciwstawne - nieP otrz ćb ne
aspekty Materiaty
osobom, ktÓre tu ra.em
swojej osobo*ości. SprÓbujcie pfzedstawić je za pomoc? przyirzyic|e się wszystkim
' : Przebieg - Dokładnie
w ktÓt?ym śię znaiduiecie'
improwizacii, z Wami sa' oraz całemu pomieszczeniu,
a reszta w tym czasie zmienia coś |ub
Jedna osoba wychodzi,
musi po powrocie zorien-
kogoś w całej tei sytuacli.:wychodzacy

tować się. co się fmieniło

e|ement.
wariantY - 1. Można dodać'iakiś nowy

2 . M oż na rob ić to w p arach.
się do siebie plecami,
Popatrzcie na siebie uważnie. odwrÓćcie

z m ienciecośw ew tasny m w y g | ą d z ie, z auw aż cienaw z aiem te

z m ianY '
 Ć wl c zeN l n K o N c EN T R U J A c E E WICZ E NIA KONCE NT RUJACE
ćwiczenie ekspresii,
ćwiczenie koncentracii,
K95 CTSZA JE S T . K RU C HA
cwiczenie wProwadzaiace
t..

Cele . ]wraźtlwość
zmysłowa, samookreś|enie. koncentracja
NI EME K I N O
Materiaty - przestrze iCisza : .
improwizacia, rozwÓi
Przebieg - |) lvszyscy ucrestąicy grupyi Cele - koncentracia,

a} kładą sie na podtodze z lamkniętymi 'oczami lub Materiały - niePotrzebne

Przebieg -' ". o"* . m oż eb y ććw icz eniem w p row ad z aiacy m d oim p row iz acii
b) siadaja po turecku z zamkniętyml oczami. Sedno
do odegranych iuż scenek.
*o .., służyć iako rozwinięcie
2} Prowadzący prosi o absolutnę ciseę, uczestnlcy nie kontaktu- a zre-
. . . kluczowe punkty fabuĘ,
polega na tym' zeby Irodkreślić
ia się re soba w ladan] sposÓb. co nie więże się z
podstawowym tematem.
dukować ruszystko to,
3} Uczestn|cy proszenl s? o zwrÓćenie uwagi, jak bardlo wszyst. formy. (Temat
pokazany etekt prostoty
Mus1 tu być wyraźnie
ko iest spokoine i ciche. gatunkÓw
Przykłady - parodie rÓżnych
improwiaacii dowolny).
[) Każdy z t4czestnikÓw ma sobie wyobrazić jakiś hatas (na przy-
f ilm ow Y ch, nP '
kład wrzask), kt6ry mfułby przeciąć tę ciszę. - Love story
5) Po, chwi|i prowadzgcy uprzedz". ż"]będ,i. dotykat poszcze- . K ry m inał

gÓ|ne osoby. Każdy, kto go tylko poczuie, ma wyskcrczyć . kino |at Ił0:t}ch

na' środek pokoju wydając ten hatas i rÓwnie szybko uciszyć

, się i powrÓclć
Ćwiczrxtł KoNcE NTRUJAcE
do poprzedniei pozycii"
ćw ic: enie ek sp r. esii, ruch,
6} Prowadzecy czeka na komP]etną ciszć zanim dotknie następna ćw icz enie ciał a' ćw icz enie
osobę. w p row ad z aiace, rcz g rz ew k a'
przetamywanie lodÓw

K97 S YTUA CJE D O OD E CRA N I A

. w p row ad z enied oćw icz elrek sp resy iny cl. t. im p row iz acia
C e !e
na kartce'}
(mogą oyć rÓżlre
MateriatY - niepotrzebne "'::""|"
:"]:ane dostanie do
każda grupa niech
. Podzielcie się na mate grupy,
Przebieg t! szpitalu
sytuacię, np. poczekalnia
odegrania iakęś określona

potoini",y*, zamknięty j:,",

" "'"::':
::::':,:".- ;:
uczestnicy mogQ \{yml'
odegraniu iednei wersii

i powtÓrzyć tę sama historię.

lvariantY - M oż naw y m ieniaćsię sy tuaciam im ię d z y g rup am i. K aż d ag rup a

bohaterÓw.
sytuacie, zmieniaj?c
moźe odegrać tę.samą
 I t5 -

il4- CWICZ E NIA WP ROWADZ AJACE

rozgrzewka, rozwÓ| spotec:ny
Ćwlczentl wPRoWADzAJłcE
rozgrzewka, zaufanie, Wl21 Ł A c zEN I E SlĘ W GRu P Y
wraż|iwość
t fo rm ow anie się 9 rrĘ, m iesranie się osÓb w ew natrz g rup y '
C e le
WII9 Z G AD N I J O KO G O CHO O ZI
b y cie ak tY w nY m
Cele - poznanie się uczestnikÓw, rozgrzewka Nlateriały - n iep otrz eb ne
,!!ateriały - n i epot rzebn (np .
Prze bie g . R oz eictź cie się p o sati. P row ad rą c' ' w y p ow iatJa iak oś licz b ę
Przebieg - Jedna z osÓb staie Plęcami do pozostaĘch utw orz y c k rę g i
członkÓw, a ktoś 3) a ucz estnicy staraia się iak na| sz y b ciei
'
n a st ępn y opisu ie j edn ego z u c zest nikÓw g rupy. Waźne ie st, Jeś| i i| ośc osob
z p ię ciu osÓb ,
z ł < . lż one chw y taiac się z a rę ce'
żeby opis dawał pozytywny obraz osoby. lV okreś|onym czasie .. - niech
w g rup ie nie d z ieli się na p i. . z ostana iak ies osob y
osoba stojąca tyłęm musi zgadnąć, o kogo chodzi. Kiedy zgad.
teź utw orra raz em k rę g ' K ied y g rup y sa g otow e - P row aof ą cy
n i e - . wybiera n a st ępn ą osobę' kt Ó ra ma się odwrÓcić itd . ł ą cz a
w y p ow iacla k olej ne licz b Y (np . 2 tub 2 5 ) i ucz estnicy
W a r i a n ty - osoba stoiąca tyłem zamiast sfuchać opisu może zadawać pytania.
się w k o| eine g rup y '

m aią b y ć m iesz ane: chtoP cy i d riew cz ę ta,

Pod k reś| . ż e g rup y
ĆwtczeHla wPRoWADzAJAcE
n aucz y ciele i ucz niow ie raz em itd '
rozgrzewka do zaięć ruchowych
t! arianty . R ob to l z am k nię ty m i cz am i.
W ' I2 0 S TATE K
R ob to w cał k ow itei cisz y .
Cele r o z grzewka , za ba wa , kon c en t ra cj a
E lard uo P otf oli.
M a te r i a ł y n i epot rzebn e. Du ży pokÓ j
T ak g ł ośno. iak ty | k o to m oż liw e.
Przebieg Grupa ustawia się w pojedynczym szeregu na środku F'bkoju'
ok reśler1 " np . na sp osÓb d z iecię cy , rg z d raź nio-
Wed ł ug rÓż ny ch
Kiedy prowadzęc,y krzyczy ||na praw3 burtętl -
wszyscy b|eglĘ
ny itd .
na prawa stronę pokoiu. Kiedy kr7Ycly ltna |ewą burtętt
- kierowałeś się,
Warto na koficu omÓwić to ćwiczenie - czym
wszyscy biegna na lewo. Kiedy krzyczy lna statekrr - wszyscy
tacrac się w tak ie a nie inne g ruP y '
wracaia na środek poko|u. Prowadzacy wydaje komendy coraz

szybciej, ostatnia osoba dobiegaiaca do szeregu wypada z gry.

ora toc.y się tak długo, aź zostanie iedcn wygrany.