Morze Bałtyckie

1. Etapy powstawania Bałtyku:

Morze Bałtyckie jest bardzo młode. Liczy około 12 000 lat. Zaczęło powstawać dopiero po
ustąpieniu lądolodu skandynawskiego. Linia brzegowa jaką znamy współcześnie zaczęła
kształtować się w XVII wieku. Rozwój Bałtyku przebiegał w kilku etapach:

Etap rozwojowy Czas powstania

LP
Bałtyku
1 Bałtyckie Jezioro 12 tysięcy lat W zagłębieniu na przedpolu lądolodu
Zaporowe
2 Morze Yoldiowe
3 Jezioro Ancylusowe
4 Morze Litorynowe,
5 Morze Mya
Opis
temu gromadziły się wody z jego topnienia. Nadmiar
wód słodkich spływał prawdopodobnie w
kierunku północno- wschodnim do Morza
Białego. Nie było połączenia z Atlantykiem
10 tysięcy lat Dalsze topnienie lądolodu i podniesienie
temu poziomu wody doprowadziło do połączenia
Bałtyckiego Jeziora Zaporowego z
Atlantykiem. Przypuszcza się, że w tym
okresie istniało jeszcze połączenie z Morzem
Białym.
9 tysięcy lat temu W wyniku prawie całkowitego stopienia
lądolodu i powolnego podnoszenia się
Skandynawii (ruchy izostatyczne) nastąpiło
odcięcie wód Morze Yoldiowego od Oceanu
Atlantyckiego.
7 tysięcy lat temu Dalsze wynoszenie Skandynawii i obniżanie
południowych wybrzeży Jeziora Ancylusowego
doprowadziło do ponownego połączenia z
Atlantykiem. Morze Litorynowe było większe i
bardziej zasolone od współczesnego Bałtyku,
2 tysiące lat temu Nastąpiło spłycenie Cieśnin Duńskich i
osłabienie wpływów Atlantyku. Miał miejsce
duży dopływ wód rzecznych, który doprowadził
do wysłodzenia morza.

Rys. Etapy powstawania Bałtyku

2. Charakterystyka Bałtyku:
 Bałtyk jest wewnątrzkontynentalnym morzem Oceanu Atlantyckiego,
 jest położony w północnej Europie, leży w obrębie Prekambryjskiej Platformy
Wschodnioeuropejskiej i Platformy Paleozoicznej,
 otoczony jest ze wszystkich stron lądem, od oceanu oddzielony jest Półwyspem
Skandynawskim, łączy się z Atlantykiem przez Morze Północne oraz płytkie i wąskie
Cieśniny Duńskie, czyli Wielki i Mały Bełt, Sund, Kattegat i Skagerrak,
  Morze Bałtyckie zaliczane jest do płytkich mórz szelfowych, średnia głębokość wynosi
52 m, największe głębie to: Głębia Landsort – 459 m, Głębia Alandzka – 405 m i
Głębia Botnicka – 293 m, największymi płyciznami są Ławica Słupska i Ławica
Bornholmska – 6-8 m.
 powierzchnia Bałtyku wraz z Kattegatem wynosi ok. 415 tysięcy km².

3. Linia brzegowa i typy wybrzeży Bałtyku:

 linia brzegowa jest urozmaicona licznymi zatokami, wyspami i półwyspami.
 północne wybrzeża są przeważnie skaliste i wysokie,
 południowe wybrzeża są piaszczyste i niskie, miejscami z wysokimi wydmami.
 charakterystyczne dla Bałtyku typy wybrzeży to:
- szkierowe -występują np. w Szwecji, Finlandii,
- mierzejewo - zalewowe - np. w Polsce, Rosji, na Litwie, Łotwie,
- klifowe -np. w Polsce, Estonii, Niemczech.

W Polsce wysoki klifowy brzeg morski spotykamy m. in. na wyspie Wolin – na

wschód od Międzyzdrojów, w Trzęsaczu, okolicach Jarosławca, Jastrzębiej Góry i
Gdyni-Orłowo.

4. Charakterystyka wód Bałtyku:

a. temperatura wody:
─ Bałtyk jest morzem chłodnym, zamarzającym,
─ temperatura wód powierzchniowych w zimie wynosi od -0,5° do 2°C,
─ latem od 12°C w Zatoce Botnickiej, 15°C na otwartym morzu, do 20°C na
południowych wybrzeżach,
─ w okresie zimy często występują mgły,
─ Bałtyk zamarza w wąskim pasie przybrzeżnym, lód skuwa zatoki: Botnicką, Fińską i
Ryską oraz zalewy i mniejsze zatoki, grubość lodu dochodzi do 70 cm w północnej
części Zatoki Botnickiej,
─ w połowie listopada, wody przy brzegu zaczynają zamarzać, a rozmarzają dopiero w
maju, wyspy północnego Bałtyku uzyskują zimą połączenie z lądem stałym.
b. zasolenie:
─ Morze Bałtyckie należy do mórz o niskim zasoleniu,
─ traktowane jest jako morze słonawe, półsłodkie
─ średnie zasolenie wynosi 7-8‰, największe jest w Cieśninach Duńskich – 18-20‰
obniża się w kierunku północno-wschodnim i wschodnim – w Zatoce Fińskiej i
Botnickiej – 2,5‰, bardzo niskim zasoleniem odznacza się także Zatoka Pucka –
0,5‰.
Przyczyny słabego zasolenia Bałtyku:
─ ograniczona wymiana wody z Atlantykiem,
─ duży dopływ wód słodkich z lądów – do Bałtyku wpływa około 250 rzek,
─ niskie temperatury powietrza i niewielkie tempo parowania
─ wiosenne topnienie lodów i śniegów.
 c. wymiana wody
─ poziom wód Bałtyku jest wyższy niż w Oceanie Atlantyckim i Morzu Północnym, jest
to wynikiem jego śródlądowego położenia,
─ pełne wyrównanie poziomów jest utrudnione przez zbyt słabą wymianę wód przez
wąskie Cieśniny Duńskie - wody piętrzą się w cieśninach zależnie od kierunku
wiatrów.

W ciągu roku ulega wymianie tylko 4% całej objętości wód Bałtyku.

Proces całkowitej wymiany wód w morzu trwa około 30 lat.

d. ruchy wody:
─ Bałtyk jest morzem burzliwym, występujące na nim fale są krótkie i strome,
─ przeciętna wysokość fali wynosi 5 metrów, ale w czasie bardzo silnych sztormów
sięga prawie do 10 metrów,
─ często występują sztormy, które wtłaczają dobrze natlenione i mocniej zasolone
wody z Morza Północnego,
─ na Bałtyku występują sejsze – fale stojące,
─ pływy są niewysokie: w części południowej – 2-5 cm, w Zatoce Botnickiej – 10 cm, w
Cieśninach Duńskich – 70 cm.
─ na Bałtyku występują lokalne prądy :
 prąd głębinowy – niesie czystą i słoną wodę z Morza Północnego,
 prąd powierzchniowy – niesie słodką i bardzo zanieczyszczoną wodę z
Bałtyku,
 prąd przybrzeżny – dryf - niesie w kierunku wschodnim materiał skalny, z
którego budowane są mierzeje, pochodzący ze zniszczonych klifów oraz
dostarczany rzekami z lądów.

5. Życie organiczne w Bałtyku.

Ze względu na słabe zasolenie życie organiczne w Bałtyku jest raczej ubogie. Świat roślinny
reprezentują głównie glony: zielenice, brunatnice, krasnorosty oraz trawy morskie . W morzu
żyją m.in.: foka szara, foka obrączkowana, morświny oraz dorsze, śledzie, płastugi, szproty,
makrele, łososie, węgorze.

6. Surowce mineralne w Bałtyku.

W południowej i wschodniej części Bałtyku występują nie zbyt duże złoża ropy naftowej i gazu
ziemnego. Ale wielkość tych zasobów nie została jeszcze do końca poznana. Wydobywa się sól
potasową, surowce skalne, cyrkon oraz bursztyn.