Psychologia edukacji

1. Warunkowanie klasyczne - wielokrotna jednoczesna prezentacja pary bodźców, które zmienia reakcję
na jeden z nich (pies Pawłowa).

• Bodźce w warunkowaniu klasycznym:

- bezwarunkowy (VCS) - wywołujący i wzmacniający reakcję bezwarunkową
- warunkowy (CS) - poprzednio obojętny, który zaczyna wywoływać reakcję warunkową

• Reakcje wywoływane przez te bodźce:

- bezwarunkowa (VCR) - wywoływana przez bodziec VCS, bez uprzedniego uczenia się lub ćwiczenia
- warunkowa (CR) - wywoływana przez bodziec CS (poprzednio obojętny); występuje w wyniku pow-
iązania bodźca CS z bodźcem VCS

• Warunkowanie klasyczne jako forma uczenia się - polega na tym, że zachowanie (reakcja warunkowa)
zaczyna być wywoływana przez bodziec (warunkowy), który uzyskał tę zdolność przez powiązanie go z
bodźcem istotnym biologicznie (bezwarunkowym).

- Eksperyment Pawłowa
-> Pokarm wywołuje ślinę (odruch/reakcja bezwarunkowa - nie trzeba się jej wcześniej uczyć)
-> Pokarm + dźwięk = warunkowanie klasyczne (regularnie powtarzane w towarzystwie bodźca
bezwarunkowego)
-> Dźwięk wywołuje ślinę w skutek relacji warunkowej

a) bodziec warunkowy (obojętny) - dźwięk dzwonka, który słyszy pies

b) bodziec bezwarunkowy - pokarm
c) reakcja bezwarunkowa - odruch ślinienia się
d) reakcja warunkowa - wyuczona reakcja psa

2. Rodzaje warunkowania klasycznego

- odroczone (bodziec VCS krótko po bodźcu CS) - BB występuje krótko po BW -> najbardziej skuteczne
(organizm dokonuje przewidywań dot. otoczenia)
- wsteczne (VCS __ CS) - BB pojawia się przed wystąpieniem BW
- równoczesne (bodziec VCS + bodziec CS) - BW występuje równocześnie z bodźcem BB
- śladowe (CS __ VCS) - BW pojawia się, ale znika znika przed wystąpieniem BB (zostaje po nim ślad
pamięciowy)

1z4
3. Warunkowanie instrumentalne (sprawcze)

warunkowanie instrumentalne -> reakcja jednostki -> wzmocnienie lub kara

- wzmocnienie pozytywne (nagroda) - zdarzenie zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia danej

reakcji w przyszłości
- wzmocnienie negatywne (kara) - zmniejsza to prawdopodobieństwo

• Rodzaje wzmocnień:
- odroczone - efekty nie są natychmiastowe (np. porzucanie nawyku)
- pierwotne - zaspokajają potrzeby biologiczne (jedzenie i picie - nagroda, ból - kara)
- wtórne - są nagrodą ze względu na pozytywne skojarzenia w przeszłości dla danej osoby (pochwały,
awanse, pieniądze)

* test Waltera Mischela (test Marshmallow) - test odraczania gratyfikacji:

Badacz pokazuje dziecku słodką piankę i daje mu wybór: możesz zjeść tę piankę od razu albo zaczekać i
dostać dwie pianki za jakiś czas.

4. Pamięć
• epizodyczna - wspomnienie epizodów (zdarzeń), które przytrafiły się jednostce lub których był świad-
kiem
• proceduralna (umiejętności) - bardzo trwała pamięć na temat wyuczonej aktywności; może
funkcjonować latami mimo braku jej używanie (np. jazda na rowerze czy pływanie)

5. Kodowanie
• efekt kolejności - pierwsze i ostatnie znaki (słuchowe i wzrokowe granice całej serii bodźców)
• efekt pierwszeństwa - tendencja do najlepszego zapamiętywania bodźców pierwszych (np. pierwsze
wrażenie)
• efekt świeżości - tendencja do najlepszego przypominania sobie bodźców ostatnich

- powtarzanie - wymagające wiele czasu mechaniczne uczenie się skojarzeń

- interferencja - powtarzanie w kółko tych samych informacji, do czasu wystąpienia dystraktora
- zastąpienie - utrata informacji w pamięci krótkotrwałej po zastąpieniu jej innymi informacjami (np. poz-
nawanie imion dużej ilości ludzi naraz)

2z4
6. Hipokamp i ciało migdałowate
• Hipokamp - element układu limbicznego odpowiedzialny głównie za pamięć; drobna struktura nerwowa
ulokowana w płacie skroniowym.
Ma decydujące znaczenie dla pamięci świeżej - odgrywa dużą rolę w procesach uczenia się, bo to tam
następuje przenoszenie informacji z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej.
Organizuje i przywołuje ślad pamięciowy (engramy). Odpowiada za pamięć przestrzenną.

• Ciało migdałowate (amygdala) - pamięć emocjonalna -> odpowiada za zapamiętywanie faktów o

dużym ładunku emocjonalnym, np. strach przed człowiekiem, który zrobił nam krzywdę w dzieciństwie,
nawet jeśli go nie pamiętaliśmy.
Podobnie jak hipokamp znajduje się w płacie skroniowym i jest częścią układu limbicznego.

7. Teoria uczenia się

• Watsonowska Szkoła Behawioryzmu - zachowania reguluje uczenie się, nie instynkty

• Skinnerowska teoria wzmocnień (teoria modyfikacji zachowania) - „prawo efektu”: człowiek chętniej
powtórzy te czynności, które mają pozytywne konsekwencje, a unikać będzie zachowań, które przynoszą
negatywne lub nieprzyjemne efekty.
• Teoria popędów Hulla (behawioralizm dedukcyjny) - proponuje nawyk jako centralną koncepcję. Siła
nawyku zależy od tego, czy po sekwencji odpowiedzi na bodziec następuje wzmocnienie. Z kolei
wielkość wzmocnienia zależy od zmniejszenia impulsu związanego z potrzebą biologiczną.
• Teoria społecznego uczenia się Bandury:
- modelowanie (naśladownictwo) - polega na obserwacji zachowań innych ludzi oraz skutków tych za-
chowań. Skupienie uwagi na modelu, zapamiętanie działania i wypróbowanie go samemu skutkuje skon-
struowaniem własnych wzorców zachowań na podstawie naśladowania zachowań innych osób.
- uczenie się przez konsekwencje własnych działań - tworzenie założeń odnośnie tego, jakie działania w
danej sytuacji doprowadzą do oczekiwanych skutków; uświadamianie sobie rezultatów własnych działań
daje plastyczność w zmianie zachowania.

8. Chronotyp - behawioralna manifestacja rytmu okołodobowego

• chronotyp poranny (tzw. ranne ptaszki lub skowronki),
• chronotyp wieczorny (tzw. nocne marki lub sowy),
• chronotyp niezróżnicowany

9. Motywacja - stan gotowości do podjęcia określonego działania; wzbudzony potrzebą zespół procesów
psychicznych i fizjologicznych, określający podłoże zachowań i ich zmian.

3z4
Motywacja wynika z interakcji czynników świadomych i nieświadomych. Opanowanie motywacji
pozwalającej na trwałe i przemyślane działanie ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia wysokiego
poziomu umiejętności w danej dziedzinie.

• Procesy motywacyjne - ukierunkowują zachowanie jednostki na osiągnięcie istotnych dla niej stanów
rzeczy (zmiana warunków zewnętrznych lub zmiana we własnej osobie)

- cel - świadomość wyniku wykonywanej czynności

- motyw - przeżycie pobudzające człowieka do działania lub powstrzymujące go przed nim

4z4