Page | 0

Bài 41:SINH SẢN VÔ TÍNH Ở THỰC VẬT

I-Khái Niệm
- Sinh sả n là quá trình tạ o ra nhữ ng cá thể mớ i đả m bả o sự phá t triển liên tụ c củ a
loà i
- Phâ n loạ i :
+ Sinh sản vô tính

+Sinh sả n hữ u tính

II-Sinh Sản Vô Tính Ở Thực Vật

1. Khái Niệm
Sinh sả n vô tính là hình thứ c sinh sả n khô ng có sự hợ p nhấ t củ a giao tử đự c và
giao tử cá i, con cá i giố ng nhau và giố ng cây mẹ
2.Các Hình Thức Sinh Sản Vô Tính
a) Sinh sản bào tử
- Là hình thứ c sinh sả n mà cơ thể mớ i đượ c phá t triển từ bà o tử , bà o tử lạ i hình
thà nh trong tú i bà o tử từ thể bà o tử

Page | 1
-Mộ t số ví dụ về thự c vậ t có hình thứ c sinh sả n bà o tử :

a. Dương Xỉ b. Rêu

-Con đườ ng phá t tá n củ a bà o tử :gió , nướ c, độ ng vậ t

b) Sinh sản sinh dưỡng
-Sinh sả n sinh dưỡ ng (cò n đượ c gọ i là nhâ n bả n vô tính) là mộ t hình thứ c sinh
sả n vô tính ở thự c vậ t trong đó mộ t cây mớ i phá t triển từ cơ quan sinh dưỡ ng củ a
cây mẹ hoặ c cá c cấ u trú c sinh sả n chuyên biệt gọ i là chồ i mầ m sinh dưỡ ng

(vegetative propagules)
-Cá c hình thứ c sinh sả n sinh dưỡ ng củ a thự c vậ t:
- Từ cá c phầ n khá c nhau củ a cơ quan sinh dưỡ ng ở mộ t số cây như: rễ củ ,
thâ n bò , lá , thâ n rễ, thâ n củ , có thể phá t triển thà nh cây mớ i, trong điều
kiện có độ ẩ m. Khả năng tạ o thà nh cây mớ i từ cá c cơ quan sinh dưỡ ng
đượ c gọ i là sinh sả n sinh dưỡ ng tự nhiên.
3.Phương pháp nhân giống vô tính
a) ghép chồi và ghép cành

Page | 2
 Hình 43
- phương phá p nhâ n giố ng vô tính có và khô ng có ở trên hình 43:
+ Có ở hình 43: Ghé p cà nh, ché p chồ i.
+ Khô ng có ở hình 43: giâ m cà nh, giâ m lá , triết cà nh, trồ ng củ , nhâ n giố ng vô tính
trong ố ng nghiệm từ mô củ a cây.
-Ở cà nh ghé p cá c mô mạ ch đang tổ n thương nên quá trình vậ n chuyển nướ c bị
ả nh hưở ng do đó cầ n bỏ hết lá ở cà nh ghép để giả m quá trình thoá t hơi nướ c qua
lá đồ ng thờ i tậ p trung nướ c nuô i cá c tế bà o ghép.
b) Chiết cành và giâm cành

Ưu điể m củ a cà nh chiết và cà nh giâ m so vớ i cây trồ ng mọ c từ hạ t:

- Nhâ n nhanh giố ng cây trồ ng và giữ nguyên đượ c tính trạ ng mong muố n.
- Thờ i gian cho thu hoạ ch sả n phẩ m ngắ n vì cây từ cà nh giâ m và cà nh chiết
sớ m ra hoa, kết quả .

c) nuôi cấy tế bào và mô thực vật

- Là sự nuô i cấy cá c tế bà o lấy từ cá c phầ n khá c nhau củ a cơ thể thự c vậ t như củ ,
lá , đỉnh sinh trưở ng, bao phấ n, hạ t phấ n, tú i phô i,… trên mô i trườ ng dinh dưỡ ng
thích hợ p để tạ o ra cá c cây con. Sau đó , cây con đượ c chuyển ra trồ ng ở đấ t.
- Cơ sở củ a cô ng nghệ nuô i cấy tế bà o là tính toà n nă ng củ a tế bà o
4. Vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật và con người
a) vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống thực vật
- sinh sả n vô tính giú p cho sự tồ n tạ i và phá t triển củ a loà i ngườ i
b) vai trò của sinh sản vô tính đối với đời sống con người
+Tă ng hiệu quả kinh tế nô ng nghiệ p
+Giố ng cây sạ ch bệnh
+Nhâ n nhanh cá c giố ng cây trồ ng
+ Bả o cò n cá c giố ng cây quý hiếm

Page | 3
BÀI 42 SINH SẢN HỮU TÍNH Ở ĐỘNG VẬT
I Khái niệm
PHÂ N BIỆ T SINH SẢ N HỮ U TÍNH VÀ SINH SẢ N  VÔ TÍNH Ở THỰ C VẬ T

Điểm
phân Sinh sản vô tính Sinh sản hữu tính
biệt

Có sự kết hợ p củ a giao tử đự c (n) và

Khô ng có sự kết hợ p củ a giao tử giao tử cá i (n) thô ng qua thụ tinh
Khá i
đự c và giao tử cá i, con sinh ra từ tạ o hợ p tử (2n).
niệ m
mộ t phầ n củ a cơ thể mẹ. Hợ p tử phá t triển thà nh cơ thể.

Cơ sở tế Giả m phâ n, thụ tinh và nguyên

Nguyên phâ n.
bà o họ c phâ n.
Cá c thế hệ con mang đặ c điểm di Cá c thế hệ con mang đặ c điểm di
truyền giố ng nhau và giố ng mẹ. truyền củ a cả bố và mẹ, có thể xuấ t
Đặ c điểm
di truyền hiện tính trạ ng mớ i.
Ít đa dạ ng về mặ t di truyền. Có sự đa dạ ng di truyền cao hơn.

Tạ o ra cá c cá thể thích nghi vớ i Tạ o ra cá c cá thể thích nghi tố t hơn

Ý nghĩa
điều kiện số ng ổ n định. vớ i đờ i số ng thay đổ i
Đặ c điểm Sinh sả n vô tính Sinh sả n hữ u tính

Luô n có quá trình hình Khô ng Có

thà nh và hợ p nhấ t giao
tử đự c vớ i giao tử cá i

Luô n có sự trao đổ i tá i tổ Khô ng Có

hợ p củ a hai bộ gen

Luô n gắ n liền vớ i giả m Khô ng Có

phâ n để tạ o giao tử

Sinh sả n hữ u tính ưu việt hơn so vớ i sinh sả n vô tính :

   + Tă ng khả nă ng thích nghi củ a thế hệ sau đố i vớ i mô i trườ ng số ng luô n biến
đổ i
   + Tạ o sự đa dạ ng di truyền cung cấ p nguồ n vậ t liệu phong phú cho chọ n lọ c tự
nhiên và tiến hó a.
II. SINH SẢN HỮU TÍNH Ở THỰC VẬT CÓ HOA

Hoa là cơ quan sinh sản hữu tính ở thực vật có hoa

Page | 4
1.Cấ u tạ o hoa

Gồ m cuố ng hoa, đế hoa, đà i

hoa, trà ng hoa, nhị và nhụ y

2.Quá trình hình thà nh hạ t và tú i phô i

Page | 5
 -Sự hình thà nh hạ t phấ n:
Từ mỗ i mộ t tế bà o mẹ (2n) trong bao
phấ n củ a nhị hoa qua giả m phâ n hình
thà nh nên 4 tế bà o con (n).
Cá c tế bà o con nà y chưa phả i là giao tử
đự c mà là cá c tiểu bà o tử đơn bộ i (bà o
tử đự c). Tiếp theo, mỗ i tế bà o (n) là
tiểu bà o tử đơn bộ i tiến hà nh mộ t lầ n
nguyên phâ n để hình thà nh nên cấ u
tạ o đa bà o đơn bộ i gọ i là hạ t phấ n (thể
giao tử đự c).
Hạ t phấ n có 2 tế bà o (tế bà o bé là tế bà o sinh sả n và tế bà o lớ n là tế bà o ố ng
phấ n) đượ c bao bọ c bở i mộ t vá ch chung dà y, mà u vàng do đó ta thấ y hạ t phấ n có
mà u và ng. Đó là thể giao tử đự c.
Sự hình thà nh tú i phô i:
Từ mộ t tế bà o mẹ (2n) củ a noã n trong bầ u nhuỵ qua giả m phâ n hình thà nh nên 4
tế bà o con (n) xếp chồ ng đè lên nhau. Cá c tế bà o con này chưa phả i là giao tử cá i
mà là cá c bà o tử đơn bộ i cá i. Trong 4 đạ i bà o tử đơn bộ i đó ba tế bà o xếp phía
dướ i tiêu biến chì cò n mộ t tế bà o số ng só t.
Tế bà o số ng só t này sinh trưở ng dà i ra
thà nh hình quả trứ ng (hình ô van), thự c
hiện 3 lầ n nguyên phâ n tạ o nên câ u trú c
gồ m 7 tế bà o và 8 nhâ n gọ i là tú i phô i ). Tú i
phô i là thể giao tử cá i.

1. Quá trình thụ phấ n và thụ tinh

a) Thụ phấ n
Khá i niệm: Thụ phấ n là là quá trình
vậ n chuyển hạ t phấ n từ nhị đến nú m
nhụ y.
-Có 2 hình thứ c thụ phấ n: Tự thụ
phấ n (hạ t phấ n củ a hoa câ y nà o thụ

Page | 6
 phấ n cho hoa câ y đó ) và thụ phấ n chéo (hạ t phấ n củ a câ y nà y thụ phấ n
cho hoa củ a câ y khá c cù ng loà i).
-Thự c vậ t hạ t kín thụ phấ n nhờ cô n trù ng, nướ c, gió , chim hoặ c ngườ i
b) Thụ tinh
Thụ tinh là sự hợ p nhấ t củ a nhâ n giao tử đự c vớ i nhâ n củ a tế bà o trứ ng trong
tú i phô i để hình thà nh nên hợ p tử (2n).
- Ở thự c vậ t có hoa, thụ tinh đượ c thự c hiện là nhờ ố ng phấ n sinh trưở ng
xuyên dọ c theo vò i nhụ y, xâ m nhậ p qua lỗ phô i và o tú i phô i và giả i phó ng ra 2
nhâ n (2 giao tử ), trong đó có 1 nhâ n hợ p nhấ t vớ i tế bà o trứ ng.
- Thụ tinh kép : cù ng lú c giao tử thứ nhấ t thụ tinh vớ i tế bà o trứ ng tạ o
thà nh hợ p tử , giao tử thứ hai đến hợ p nhấ t vớ i nhâ n lưỡ ng bộ i (2n) ở
trung tâ m tú i phô i hình thà nh nên nhâ n tam bộ i (3n), hay cò n gọ i là nộ i
nhũ cung cấ p dinh dưỡ ng cho phô i phá t triển

4. Quá trình hình thà nh hạ t, quả

a. Hình thành hạt
- Noã n đã thụ tinh (chứ a hợ p tử và tế bà o tam bộ i) phá t triển thà nh hạ t. Hợ p tử
phá t triển thà nh phô i. Tế bà o tam bộ i phâ n chia tạ o thà nh mộ t khố i đa bà o già u
chấ t dinh dưỡ ng gọ i là nộ i nhũ nuô i dưỡ ng phô i phá t triển.
- Có hai loạ i hạ t : hạ t có nộ i nhũ (hạ t Mộ t lá mầ m) và hạ t khô ng nộ i nhũ (hạ t Hai
lá mầ m)
b. Hình thành quả
Quả là do bầ u nhụ y phá t triển thà nh. Bầ u nhụ y dà y lên, chuyên hó a như mộ t cá i
tú i chứ a hạ t, bả o vệ hạ t và giú p phá t tá n hạ t
Quá trình chín củ a quả : Sau khi hình thà nh, quả sinh trưở ng, phá t triển thà nh
quả chín vớ i cá c chuyển hó a sinh lý, sinh hó a là m biến đổ i mà u sắ c, độ cứ ng và
xuấ t hiện mù i vị, hương thơm đặ c trưng, hấ p dẫ n thuậ n lợ i cho sự phá t tá n hạ t.
BÀI 44-SINH SẢN VÔ TÍNH Ở DV
1. Sinh sản vô tính là gì?
a. Khá i niệm sinh sả n vô tính: Sinh sả n vô tính là kiểu sinh sả n mà mộ t cá thể sinh
ra mộ t hoặ c nhiều cá thể mớ i giố ng hệt mình, khô ng có sự kết hợ p giữ a tinh trù ng
và tế bà o trứ ng.
b. Cơ sở tế bà o họ c:
-Sinh sản vô tính chủ yếu dự a trên cơ sở phâ n bà o nguyên nhiễm để tạ o ra cá c cá
thể mớ i.
-Cá c cá thể mớ i giố ng nhau và giố ng cá thể gố c.
c. Ưu điểm củ a sinh sả n vô tính:
-Cá thể số ng độ c lậ p, đơn lẻ vẫn có thể tạ o ra con chá u, vì vậ y có lợ i trong từ ng
hợ p mậ t độ quầ n thể thấ p.
-Tạ o ra cá c cá thể mớ i giố ng nhau và giố ng cá thể mẹ về mặ t di truyền.
-Tạ o ra số lượ ng lớ n con chá u giố ng nhau trong mộ t thờ i gian ngắ n

Page | 7
-Tạ o ra cá c cá thể thích nghi tố t vớ i mô i trưở ng số ng ổ n định, ít biến độ ng, nhờ
vậ y quầ n thể phá t triển nhanh.
2. Các hình thức sinh sản vô tính ở động vật
a. Phâ n đô i
-Cơ thể mẹ tự co thắ t tạ o thà nh 2 phầ n giố ng nhau, mỗ i phầ n sẽ phá t triển thà nh
mộ t cá thể.
-Sự phâ n đô i có thể theo chiều dọ c, ngang hoặ c nhiều chiều.
-Đạ i diện: Độ ng vậ t nguyên sinh, giun dẹp.
-Ví dụ : Phâ n đô i ở trù ng biến hình

b. Nả y chồ i
-Mộ t phầ n củ a cơ thể mẹ nguyên phâ n
nhiều hơn cá c vù ng lâ n cậ n và phá t triển
tạ o thà nh cơ thể mớ i.
-Cơ thể con có thể số ng bá m trên cơ thể mẹ
hoặ c số ng tá ch độ c lậ p.
-Đạ i diện: Ruộ t khoang, bọ t biển.

c. Phâ n mả nh
-Cơ thể mẹ tá ch thà nh nhiều phầ n nhỏ , mỗ i phầ n phá t triển thà nh cơ thể mớ i.
-Đạ i diện: Bọ t biển.

Page | 8
d. Trinh sinh (trinh sả n)
-Hiện tượ ng giao tử cá i khô ng qua
thụ tinh , nguyên phâ n nhiều lầ n
phá t triển thà nh cơ thể đơn bộ i (n).
-Thườ ng xen kẽ vớ i sinh sả n hữ u
tính.
-Đạ i diện: Ong , rệp, kiến.

3. Ứng dụng
a. Nuô i cấ y mô số ng
-Trong mô i trườ ng có đủ chấ t dinh dưỡ ng, vô trù ng và nhiệt độ thích hợ p, giú p
mô đó tồ n tạ i và phá t triển.
-Ứ ng dụ ng: chữ a trị bệnh nhân bị bỏ ng da, ghép thậ n.
b. Nhâ n bả n vô tính.
-Chuyển nhâ n củ a mộ t tế bà o xô ma (2n) và o mộ t tế bà o trứ ng đã lấ y mấ t nhâ n,
rồ i kích thích tế bà o trứ ng đó phá t triển thà nh mộ t phô i. Phô i nà y tiếp tụ c phá t
triển thà nh mộ t cơ thể mớ i.
-Ứ ng dụ ng:
-Trong y họ c: tạ o ra cá c mô , cá c cơ quan mong muố n từ đó thay thế cá c mô , cơ
quan bị bệnh, bị hỏ ng ở ngườ i bệnh.
-Trong nô ng nghiệp: khắ c phụ c nguy cơ tuyệt chủ ng ở mộ t số loà i độ ng vậ t hoang
dã .

Page | 9
BÀI 45: SINH SẢN HỮU TÍNH Ở ĐỘNG VẬT
I. SINH SẢN HỮU TÍNH LÀ GÌ?
Sinh sả n hữ u tính là kiểu sinh sả n tạ o ra cá thể mớ i qua hình thà nh và hợ p nhấ t
giao tử đơn bộ i
đự c và giao tử đơn bộ i cá i để tạ o ra hợ p tử lưỡ ng bộ i, hợ p tử phá t triển thà nh cá
thể mớ i.
II. QUÁ TRÌNH SINH SẢN HỮU TÍNH Ở ĐỘNG VẬT
Sinh sả n hữ u tính ở hầ u hết cá c loà i độ ng vậ t (đơn tính) là mộ t quá trình bao gồ m
3 giai đoạ n nố i tiếp nhau, đó là :
- Giai đoạ n hình thà nh
trứ ng và tinh trù ng (1)
- Giai đoạ n thụ tinh (giao tử
đự c kết hợ p vớ i giaotử cá i
tạ o thà nh hợ p tử )(2)
- Giai đoạ n phá t triển phô i
hình thà nh cơ thể mớ i (3)

- Và i loà i giun đố t và và i
loà i thâ n mề m là độ ng vậ t
lưỡ ng tính, nghĩa là trên
mỗ i cá thể có cả cơ quan
sinh dụ c đự c và cơ quan
sinh dụ c cá i. Mặ c dù , mỗ i
cá thể đều tạ o ra tinh
trù ng và trứ ng nhữ ng
khô ng thể tự thụ tinh
đượ c. Thụ tinh xảy ra giữ a
hai cá thể bấ t kì,tinh trù ng
củ a cá thể này thụ tinh vớ i trứ ng củ a cá thể khá c và ngượ c lạ i,nghĩa là thụ tinh
chéo.
III. CÁC HÌNH THỨC THỤ TINH
Độ ng vậ t sinh sả n hữ u tính có 2 hình thứ c thụ tinh : thụ tinh ngoà i và thụ tinh
trong

Page | 10
1. Thụ tinh ngoà i
- Thụ tinh ngoà i là hình thứ c thụ tinh, trong đó , trứ ng gặ p tinh trù ng và thụ tinh
bên ngoà i cơ thể
con cá i. Con cá i đẻ trứ ng và o mô i trườ ng nướ c cò n con đự c xuấ t tinh dịch lên
trứ ng để thụ tinh.
- Thụ tinh ngoà i có hiệu suấ t thụ tinh thấ p, tỉ lệ trứ ng nở và con non số ng só t thấ p
do cơ quan
sinh sả n chưa hoà n thiện.
2. Thụ tinh trong
- Thụ tinh trong là hình thứ c thụ tinh, trong đó , trứ ng gặ p tinh trù ng và thụ tinh ở
trong cơ quan
sinh dụ c củ a con cá i. Vì vậy, thụ tinh phả i có quá trình giao phố i giữ a con đự c và
con cá i.

Lý thuyết Sinh họ c 11 Bà i 45: Sinh sả n hữ u tính ở độ ng vậ t | Lý thuyết Sinh họ c 11

ngắ n gọ n
- Thụ tinh trong có hiệu suấ t thụ tinh cao, tỉ lệ trứ ng nở và số ng só t cao do cơ
quan sinh sả n
hoà n thiện hơn.
IV. ĐẺ TRỨNG VÀ ĐẺ CON
Trong sinh sả n hữ u tính, rấ t nhiều loà i độ ng vậ t đẻ trứ ng, nhiều loà i khá c đẻ con.
- Tấ t cả cá c thú (trừ thú thấ p) đẻ con, phô i thai phá t triển trong cơ thể mẹ nhờ
chấ t dinh dưỡ ng
nhậ n từ cơ thể mẹ, qua nhau thai.
- Cá , lưỡ ng cư, bò sá t và rấ t nhiều loà i độ ng vậ t khô ng xương số ng đẻ trứ ng. Tuy
nhiên, có và i
loà i cá và và i loà i bò sá t đẻ con. Trứ ng thụ tinh nằ m lạ i trong ố ng dẫ n trứ ng và
phá t triển thà nh
phô i nhờ chấ t dự trữ có ở noã n hoà ng chứ khô ng phả i nhờ trao đổ i chấ t qua nhau
thai như ở thú .

Page | 11
Page | 12