‫نماد یا رمز چیست؟ ذکر مشبه به و حذف مشبه و بر پایه تشبیه است‪.

‬‬
‫انواع نماد ‪:‬‬
‫‪ - ۱‬سمبل خصوصی (شخصی) ‪ :‬حاصل ابتکارات نویسندگان بزرگ است و بی سابقه است‪.‬‬
‫‪ - ۲‬سمبل های عمومی (قراردادی) ‪ :‬مبتذل و پیش پا افتاده هستند‪.‬‬
‫سمبل ها زمینه های فرهنگی دارند که بدون توجه به آنها فهم آنها مشکل است‪.‬‬
‫ادبیات دفاع مقدس ‪ :‬ادبیاتی مبتنی بر دفاع و ایستادگی و مقاومت و بر پایه باور و ارزش های دینی‬
‫بر دو نوع‪ ،‬آفاقی و انفسی (هویت دینی)‬
‫بن مایه های های عرفانی ‪ :‬قرآن‪ ،‬مثنوی معنوی‪ ،‬سیره و سنت‬
‫برای اینکه بخواهیم یک معنا را در متون کالسیک به طرق مختلف بیان کنیم از ‪ ۴‬شیوه بهره میبریم‬
‫‪ -۱ .‬تشبیه ‪ -۲‬استعاره ‪ -۳‬مجاز ‪ -۴‬کنایه‬
‫بین ادبیات دفاع مقدس و ادبیات پایداری جهان چه شباهتی وجود دارد؟ ‪ -۱‬استفاده از نماد و رمز ها‬
‫‪ -۲‬ستایش و تمجید کسانی که در جنگ و دفاع از کشور جان خود را از دست دادند ‪ -۳‬آثار بجا مانده‬
‫از شاعران و نویسندگان ‪ -۴‬رسا جلوه دادن فریاد مردم ستم کشیده توسط دشمن ‪ -۵‬ستایش آزادی و‬
‫آزادگی و تمجید آزادگان ‪ -۶‬اعتراض وسیع در آثار شاعران دفاع مقدس مبنی بر بی هویتی‬
‫ادبیات کالسیک ‪:‬‬
‫واحد شعر در شعر کالسیک ‪ :‬بیت‬
‫ویژگی های ادبیات کالسیک ‪:‬‬
‫آهنگین باشد‬
‫از وزن عروضی برخوردار باشد‬
‫جای قافیه ها مشخص است‬

‫انواع هجا ‪:‬کوتاه ‪،‬بلند ‪،‬کشیده‬

‫کوتاه ‪:‬یک حرف یک حرکت ‪U‬‬
‫بلند ‪:‬دو حرف یک حرکت ‪-‬‬
‫کشیده ‪:‬بلند ‪،‬کوتاه ‪- U‬‬

‫ویژگی های شعر نیمایی ‪:‬‬

‫اهمیت به طبیعت و نو گرایی و اندیشه‬
‫کمیت و تساوی هجا مهم نیست‬
‫کیفیت و نوع هجا غیر قابل تغییر است‬

‫میثاق امیرفجر نویسنده اولین داستان دفاع مقدس‬

 ‫ویژگی های شعر سپید ‪:‬‬
‫آهنگین است‬
‫وزن عروضی ندارد‬
‫جای قافیه ها مشخص نیست‬

‫انواع فن سخنوری‪ :‬ایجاز ‪،‬اطناب‬

‫ایجاز‪ :‬کوتاه گویی )داستان های کوتاه)‬
‫اطناب‪ :‬بلند گویی‪،‬الفاظ طوالنی و بلند )داستان های بلند و رمان)‬

‫مضامین موجود در ادبیات داستانی دفاع مقدس ( درون مایه های دفاع مقدس ) ‪:‬‬
‫‪ -۱‬رشادت و ایثار‬
‫‪ -۲‬موج گرفتگی‬
‫‪ -۳‬تضاد جبهه و فرهنگ شهر‬
‫‪ -۴‬آسیب های اجتماعی و روانی جنگ‬
‫‪ -۵‬مسائل اجتماعی و خانوادگی رزمندگان و نگاه ضد جنگ‬
‫‪ -۶‬شهید‪ ،‬شهادت و اسارت‬
‫‪ -۷‬جانبازی و اسارت‬
‫‪ -۸‬بمب باران و موشک باران‬

‫ویژگی های برجسته نخستین شعر های دفاع مقدس ‪:‬‬

‫‪ -۱‬انتخاب زبان روایی‬
‫‪ -۲‬طوالنی بودن سروده ها‬
‫‪ -۳‬بهره گیری وسیع از قالب های نیمایی حتس سپید‬
‫‪ -۴‬زبان رجز و شعار برای تحریک مردم و رزمندگان‬
‫‪ -۵‬بهره گیری از زبان تصویر و آرایه های ادبی‬
‫‪ -۶‬حضور فرهنگ اسالم )مضامین آیات ‪،‬روایات(‬
‫‪ -۷‬تلفیق نماد های ملی با نماد های دینی‬
‫‪ -۸‬تلفیق حماسه و عرفان‬
 ‫بررسی شعر کالسیک از لحاظ سبکی‬
‫نغمه حروف‬
‫‪ -۱‬خراسانی )ترکستانی(‬
‫‪ -۲‬عراقی‬
‫‪ -۳‬هندی )اصفهانی(‬
‫‪ -۴‬دوره بازگشت ادبی‬
‫‪ -۵‬سبک دوره ی نیمایی‬

‫بررسی شعر دفاع مقدس از لحاظ سبکی ‪:‬‬

‫‪ -۱‬ساحت زبانی ‪ :‬هر انقالب جدید همراه اصطالحات و کلمات جدید است‬
‫ساختن واژه های تازه و نو‬
‫ساختار نحوی اشعار دفاع مقدس‬
‫بهره گیری از واژگان وساختار زبان های بومی و محلی‬
‫بسامد باالی کلمات جنگی در اشعار‬
‫‪ -۲‬ساحت اندیشه ای‬
‫‪ -۳‬ساحت ادبی ‪ :‬شروع شده از اواسط جنگ‬
‫* این سه ساحت در شعر کالسیک تلفیق شده و منفک نشده‬
‫کاربرد آرایه های مربوط به علم بیان ‪ :‬استعاره‪ ،‬کنایه‪ ،‬نماد‬
‫قلمروی تازه ‪:‬‬
‫‪ -۱‬احیا شده ها ‪ -۲‬پیدا شده ها‬
‫شبکه معنایی )مراعات نظیر(‬
‫اصطالحات عرفانی‬

‫گونه های ادبی ادبیات خوشگویی‬

‫‪ -۱‬هذل‪ :‬شوخی رکیک‬

‫به منظور نشاط و تفریح‬
‫اندازه آن محدود و خصوصی است‬
‫هدف نهایی این گونه ادبی ایجاد نشاط و تفریح و ا نگیزه درونی آن ایجاد خنده و نشاط است‬

‫‪ -۲‬فکاهه‪ :‬شوخی معتدل میباشد‬

‫رکیک نیست‬
‫به منظور نشاط‬
 ‫نامحدود و حالت عمومی دارد‬
‫)شکل تکامل یافته هذل)‬
‫هدف آن ایجاد سرگرمی‬
‫فکاهه از پدیده برجسته سازی سود میبرد‪ ،‬جهت جلب نظر مخاطبان‬

‫‪ -۳‬هجو‪ :‬تمام عیب ها و نقص های موجود در جامعه را به تمسخر گرفتن‬

‫به منظور تحقیر و تنبیه از روی غرض شخصی‬
‫انگیزه اصلی هجو پرداز آزردگی های شخصی‪،‬رقابت و برتری جویی ست‬

‫‪ -۴‬طنز‪ :‬انگیزه درونی گوینده تزکیه مخاطب است‬

‫عالی ترین و شایسته ترین گونه در ادبیات کالسیک غرب‪ ،‬ادبیات کالسیک شرق و ادبیات دفاع‬
‫مقدس طنز میباشد ‪.‬زیرا ادبیات اصالح طلبانه دارد‬
‫*گوینده طنز باید شجاع زیرک و رند باشد‪.‬‬

‫*در ادبیات کالسیک ما طنز به عنوان نوعی اثر مستقل که جنبه اصالح گرایانه نیز داشته باشد با سند‬
‫کمتر پیدا میشود‬

‫طنز در ادبیات فارسی ما در زمان ظهور سوفیه و قرن پنجم متولد شد‪.‬‬

‫‪ -‬ثنایی غزنوی‪،‬مولوی‪،‬عطارطنز را در ادبیات فارسی مستحکم کردند‪.‬‬

‫طنز در ادبیات حافظ و عبید زاکانی‬

‫‪-۱‬هم حافظ هم عبید زاکانی ذو فنون بودند )از دو فن نظم و نثر سود بردند(‬
‫‪ -۲‬بکار بستن شگرد های چینش کلمات‪ ،‬م قدمات از دالیل ارزش طنز های عبید و حافظ میباشد‬
‫‪-۳‬شجاعت و زیرکی و رندی این دو نفر‬

‫* در هذل و فکاهه نوش وجود دارد اما در هجو و طنز نیش وجود دارد‪.‬‬

‫در ادبیات غرب چهار نوع ادبیات خوش رویی استفاده میشود‬

‫‪ -۱‬آیرونی ‪:‬تعریض یا به کنایه سخن گفتن‬

‫‪ -۲‬بورلسک ‪:‬خنده اور انتقادی با چاشنی هجو‬

 ‫‪ -۳‬پارودی ‪ :‬نوعی فن است که شاعر بتواند شوخ طبعی را بسازد )سر منشا آن یونانی است)‬
‫*پارودی همان نقیضه یا متناقض نما اجتماع نقیضین محال اما ارتفاع آنها ممکن است‬

‫‪ -۴‬آنتی هیومر ‪:‬ضد ادبیات فکاهی‬

‫‪ -۵‬گروتتسک ‪:‬امور عجیب و غریب و گاهی مضحک‬

‫گونه های ادبی در متون کالسیک ‪:‬‬
‫‪-۱‬ادبیات حماسی ‪ :‬شاهنامه‬
‫‪-۲‬ادبیات تعلیمی ‪ :‬بوستان‬
‫‪ -۳‬ادبیات عرفانی ‪ :‬مثنوی‪ ،‬منطق الطیر‬
‫‪ -۴‬ادبیات نمایشی ‪ :‬خسرو و شیرین‪ ،‬لیلی و مجنون‬

‫*در حوضه دفاع مقدس ادبیات نمایشی از خاطرات‪ ،‬زندگی نامه‪ ،‬گزارش ها و دست نوشته ها نشات میگیرد‪.‬‬
‫*نمی توان زندگی نامه هرکسی را نوشت‪.‬‬
‫زندگی نامه ادبیات دفاع مقدس د ر بخش کودک و نوجوان بصورت مستند و بر پایه رئالیسم است‪.‬‬
‫فعاالن در زمینه کودک و نوجوان ‪ :‬جواد محقق‪ ،‬سلمان هراتی‪ ،‬قیصر امین پور‬
‫علت بوجود آمدن ادبیات کودک و نوجوان ‪ :‬برای رشد شخصیت کودک و نوجوان و شکل گیری آن برای نیازهایشان‬
‫یکی از صاحب نظران روسی معتقد است که خوراک ادبیات کودک و نوجوان از منظر تاریخی ‪ ۳‬نوع است ‪:‬‬
‫‪-۱‬باید خوراک مذهبی‪،‬اخالقی و اجتماعی به او بدهیم‬
‫‪-۲‬زمینه های درسی و مکمل درسی‬
‫‪-۳‬زمینه های تفریحی و اطالعاتی ‪:‬شعر‪ ،‬داستان‪ ،‬لطیفه جزو این زمینه هستند‬

‫ویژگی های ادبیات کودک و نوجوان ‪:‬‬

‫‪ -۱.‬انتقال تجربه های مختلف به کودک و نوجوان (سرمایه های اجتماعی) ‪ -۱:‬اعتماد ‪ -۲‬احترام ‪ -۳‬مسئولیت پذیری‬
‫‪ -۴‬عدل و انصاف ‪ -۵‬مشورت‬
‫‪ -۲‬گسترش معلومات کودک و نوجوان در زمینه های مختلف به ویژه در حیطه تفریحی و اطالعاتی‪.‬‬
‫‪ -۳‬تامین نیاز های عاطفی کودک و نوجوان‬
‫‪ -۴‬پر کردن اوقات فراغت کودک و نوجوان به نحو شایسته‬
‫‪ -۵‬تحریک و ارضای غریزه های کنجکاوی در کودک و نوجوان و برآوردن نیازی که به آگاهی های تازه در مسائل‬
‫مختلف ادبی و سیاسی و اجتماعی دارند‪.‬‬
‫*چه دستگاه ها و سازمانی های جهت رشد و توسعه ادبیات کودک و نوجوان شکل گرفته است؟‬
 ‫کانون پرورش فکری کودکان که در سال ‪ ۱۳۴۴‬بوجود آمده و به توسعه آثار در زمینه کودک و نوجوان پرداخته‬
‫برجستگی هایی که درون ادبیات کودک و نوجوان در ادبیات انقالب اسالمی و ادبیات دفاع مقدس دیده میشود ‪:‬‬
‫‪ -۱.‬برجستگی معنا و محتوا ‪ -۲‬غرض در بخش معنا وجود دارد‬
‫*ادبیات انقالب اسالمی ذاتا معناگر است‪ .‬معانی چون ‪ :‬انسان مداری‪ ،‬تعالی اندیشی‪ ،‬آیین مداری‪ ،‬کرامت نفس‪ ،‬نوع‬
‫دوستی حتی مهر و محبت و شفقت بر خردساالن به عنوان بن مایه های فکری انقالب بر ادبیات انقالب وارد شده‬
‫است‪.‬‬
‫ویژگی های شعر دفاع مقدس ‪ -۱ :‬انتخاب زبان روایی‪ -۳‬بهره گیری وسیع از قالب های نیمایی و سپید ‪ -۴‬زبان شعار‬
‫برای تحریک مردم و رزمندگان ‪ -۵‬بهره گیری از زبان تصویر و آرایه های ادبی ‪ -۶‬حضور فرهنگ اسالم ‪ -۷‬تلفیق‬
‫نماد های ملی و مذهبی ‪ -۸‬تلفیق حماسه و عرفان‬
‫فرق نشانه و سمبل ‪ :‬نشانه سمبل عینی است و معموال معنای صریحی دارد‬
‫*سمبل حد و حدود ندارد و این شاعر و نویسنده است که میتواند هرچیزی را به سمبل و نماد تبدیل کند‬
‫انواع ادبیات ‪ :‬جنگ ‪ ،‬پایداری ‪ ،‬دفاع مقدس ‪ ،‬مقاومت‬
‫دالیل نامگذاری ادبیات دفاع مقدس ‪ -۱ :‬غلبه هویت دینی بر ناسیونالیسم ‪ -۲‬ما متجاوز نبودیم ‪ -۳‬شعار های داده شده‬
‫بر پایه باور های دینی‬
‫تفاوت ادبیات پایداری ما با جهان ‪ :‬در بقیه دنیا ناسیونالیسستی است ولی در ایران بیشتر هویت دینی دارد‬
‫تفاوت ادبیات پایداری با دفاع مقدس ‪ :‬در تمام دنیا وقتی جنگی رخ میدهد ادبیاتی به اسم ادبیات پایداری بوجود آمده‬
‫ملیت نقش اساسی در ادبیات پایداری دارد (ناسیونالیسم‪ ،‬آفاقی) ‪ ،‬اما مقدم بودن بحث مذهب و ایدئولوژی در ادبیات‬
‫دفاع مقدس (انفسی) با بن مایه های عرفانی درونی مبتنی بر قرآن و سیره و سنت‪.‬‬
‫ادبیات پایداری دیگر ملل آفاقی ( بر پایه روحیه ملی و ناسیونالیستی ) ولی ادبیات دفاع مقدس انفسی (عارفانه و دینی)‬
‫علت نامگذاری ادبیات دفاع مقدس ‪ :‬ما آغازگر جنگ نبودیم‪ ،‬جنگ ایران ریشه در باور های مذهبی بوده‪ ،‬ریشه در‬
‫خط فکری کشور و انسجام ملی‬
‫ریشه رخداد های جنگ ‪ :‬حرص و طمع‪ ،‬جهل و باور های خرافه‬
‫پیشینه ادبیات پایداری در ایران ‪ :‬هیچ برهه ای را در ایران نخواهید یافت که ما هجوم برده باشیم‪ ،‬آثار دفاع در جای‬
‫جای ایران قابل مشاهده است‪.‬‬
‫ادبیات پایداری در دوره پهلوی ‪ -۱ :‬رواج روشنفکری غربی ‪ -۲‬ورود به عرصه ادبیات توسط روشنفکران مذهبی‬
‫‪ -۳‬اختناق حاکمیت‬
‫علت استفاده از رمز و نماد در دوره پهلوی ‪ :‬ترس از حکومت ‪ ،‬فضای سیاسی حاکم‪ ،‬زیبایی و ایجاز‪ ،‬داشتن فرهنگ‬
‫مشترک بین جوامع‪.‬‬
‫چه نشانی از برجستگی های ادبیات کودک و نوجوان در ادبیات انقالب اسالمی می بینید ؟‬
‫‪ -۱‬برجستگی معنا و محتوا در ادبیات‬
‫معنا‪ :‬در بخش معنا در ادبیات کودک و نوجوان دو غرض وجود دارد‬
‫‪ -۱‬سرگرمی‬
‫‪ -۲‬هیچانه ‪:‬‬
‫هیچانه نوعی سرگرمی که با سرکار گذاشتن متفاوت است ‪.‬در هیچانه نوعی خنده وجود دارد که با بهجت روی یا شادی روی‬
‫همراه است ‪ .‬با نظام موسیقایی و واج آرایی حروف پیش می رود و در نهایت در هیچانه می آموزند که برای انجام هر کاری‬
‫مقدمه و مقدماتی وجود دارد ‪.‬تا آنها به وجود نیاید کار شکل نمیگیرد‬
‫ادبیات انقالب اسالمی ذاتا معناگرا است معانی همچون انسان مداری ‪--‬تعالی اندیشی ‪--‬آیین مداری ‪--‬کرامت نفس ‪--‬نوع دوستی‪--‬‬
‫مهر و محبت و شفقت بر خردساالن به عنوان بن مایه های فکری انقالب به ادبیات انقالب وارد شده است‪.‬‬
‫‪ -۲‬انتقال پیام‬

‫سواالت مهم ‪:‬‬

‫تعریف و تفسیر ادبیات جنگ‪ ،‬پایداری‪ ،‬مقاومت‪ ،‬دفاع مقدس‬
‫وجوه نامگذاری دفاع مقدس و علت و دالیل نامگذاری‬
‫وجوه مشترک ادبیات پایداری و ادبیات دفاع مقدس‬
‫ویژگی های سبکی شعر دفاع مقدس (زبانی‪،‬ادبی‪،‬اندیشه)‬
‫معرفی و نام بردن آثار (سلمان هراتی ‪ ،‬قیصر امین پور‪ ،‬علیرضا قزوه)‬
‫تحلیل مضامین و موضوعات رایج دد حوزه دفاع مقدس در شعر کودک و نوجوان‬
‫مضامین موجود در ادبیات داستانی در حوزه دفاع مقدس‬
‫تحلیل و بررسی ادبیات نمایشی حوزه دفاع مقدس‬
‫مثال درباره قلعه صات الصور یا دژ هوش ربا در کتاب مثنوی معنوی در امتحان بیاورید‬