‫سرمها بر اساس ماده ی تشکیل دهنده به انواع زیر تقسیم می گردند‪:‬‬

‫سرم نمکی ‪ :‬که شامل سرمهای زیر می باشد‬

‫الف ) نرمال سالین یا نمکی ساده (‪ 09/0% : ) N.S‬صورتی رنگ‪ %45/0 ،‬یاسی رنگ هاف سالین –‬

‫سدیم کلراید‬

‫‪ -‬رینگر زرد رنگ‬

‫‪ -‬رینگر الکتات‬

‫ت‪ -‬سرم قندی یا دکستروز ‪ :‬شامل انواع ‪%5‬آبی رنگ ‪ %10-‬قهوه ای رنگ‪ %50- %20 -‬می باشد‬

‫‪ -‬سرم قندی – نمکی ‪ :‬این سرم به دو نوع زیر تقسیم می شود‬

‫الف ) ‪ 3/1 – 3/2‬که شامل ‪ 3/1‬نمک و ‪ 3/2‬قند می باشد‪ ,‬دکستروز ‪ % 33،3‬و سدیم کلراید‪ ,%9‬قرمز‬

‫رنگ‬

‫ب دکستروز سالین که نوع غلیظ تر سرمهای قندی – نمکی می باشد ( دکستروز ‪ - %5‬سدیم کلراید‬

‫‪ 9%‬سبز رنگ(‬

‫محلولهای جایگزین پالسما ‪ :‬که به انواع زیر تقسیم می شود‬

‫الف ) دکستران ب ) دکستران ‪ 70‬ج ) هماکسل د ) مانیتول(‬

‫کاربرد سرمها ‪:‬‬

‫سرم نمکی ‪ :‬این سرم به دو شکل قابل تزریق و غیر قابل تزریق تقسیم می شود‬

‫الف ) قابل تزریق ‪:‬‬

‫‪-1‬جبران کمبود مایعات بدن مانند اسهال – استفراغ – خونریزی ها‬

‫‪-2‬باال بردن فشار خون در افرادی که سابقه فشار خون ندارند و بنا به دلیلی مثل گرسنگی یا شنیدن‬

‫خبری ناگوار دچار افت فشار خون شده اند‬

‫‪ -3‬انما یا تنقیه ( تخلیه محتویات داخل روده بیمار قبل از اعمال جراحی )‬
 ‫‪ -4‬شستشوی زخم ها در زمان تعویض پانسمان‬

‫ب ‪-‬غیر قابل تزریق ‪ :‬شستن ماشین دیالیز _ شستن ماشین ساکشن‬

‫سرم رینگر ‪ :‬رینگر همان سرم نمکی است که به آن یکسری امالح اضافه شده است امالح موجود در‬

‫این سرم ‪ :‬سدیم ‪ ،‬کلر‪ ،‬پتاسیم و کلسیم می باشد‬

‫در جبران کاهش مایعات – درمان کاهش پتاسیم بدن مثل زمانی که فرد داروی ادرار آور مثل الزیکس را‬

‫طوالنی مدت مصرف می کند نیز کاربرد دارد‬

‫سرم رینگر الکتات ‪ :‬از نظر شیمیایی مانند پالسمای خون می ماند ‪ .‬وقتی بدن با کاهش مایعات‬

‫مواجه می شود این سرم بر تمامی سرمها ارجحیت دارد در سوختگی ها ‪ ،‬جراحی های بزرگ کاربرد‬

‫دارد‬

‫سرم قندی ‪: %5‬‬

‫الف) تامین انرژی بیماران ناشتا‬

‫ب) کمک به تسکین درد پس از اعمال جرا حی‬

‫ج) کمک به کاهش تب‬

‫د) ایجاد ادرار و کمک به دفع سموم بویژه در مسمومین‬

‫سرم قندی ‪: %10‬‬

‫الف) کمک به کاهش تب های بسیار باال‬

‫ب) درمان افت قند خون شدید‬

‫ج) ایجاد ادرار و کمک به دفع سموم‬

‫د)کمک به ایجاد ادرار بخصوص در بیماران کلیوی‬

‫هـ ) کمک به ترمیم زخم مثل سوختگی ها‬

‫سرم قندی‪ -‬نمکی ‪ :‬جبران کمبود مایعات ‪ ،‬امالح و انرژی بدن‬

 ‫سرم هماکسل ‪ :‬از استخوان گاو نر در ساخت آن استفاده می گردد باید در یخچال نگهداری شود در‬

‫درمان شوکهای ناشی از سوختگی ‪ ،‬خونریزی ‪ ،‬اسهال و استفراغ های شدید مورد مصرف می باشد‬

‫سرم مانیتول ‪ :‬در افرادی که به دالیلی مثل فشار خون ‪ ،‬سوختگی‪ ،‬بیماری قلبی ‪ ،‬اختالالت کلیوی‬

‫دچار عدم تعادل مایعات بدن شده اند کار برد دارد‪.‬‬

‫سرم مانیتول‪:‬‬

‫مانیتول جزو دیورتیک ها می باشد ‪ .‬مانیتول از نظر ترکیبات دارای ‪ 6‬کربن در زنجیره خود می باشد ک ه‬
‫از ترکیب قند مانوز با الکل اشباع گردیده و فاقد ارزش غذایی می باشد‪ .‬به همین جهت پس از انفوزی ون ?‬
‫‪ %90‬آن بدون تغییر از ادرار دفع شده و ‪ %10‬بقیه وارد سلول شده و متابولیزه می گردد ‪ .‬محلول مانیتول‬
‫پس از تزریق به علت داشتن اسموالریته باال بر اساس قانون اسمز مقداری از آب داخل سلول را به خ ارج‬
‫سلول انتقال می دهد تا غلظت اسمزی در دو طرف داخل و خارج سلول یکنواخت گردد‪ .‬بعد از این فراین د‬
‫بر دیورز بیماران افزوده میشود و شروع اثر آن یک تا ‪ 2‬ساعت پس از تزریق اس ت ‪ .‬فش ار م ایع مغ زی‬
‫نخاعی و همچنین فشار داخل چشم ‪ 15‬دقیقه پس از شروع انفوزیون کاهش می یابد‪.‬‬

‫موارد مصرف ‪:‬‬

‫کاهش فشار داخل جمجمه‪ :‬در مواردی مثل تومورهای فضاگیر و ضربه های مغزیو عفونتهای مغزی و‬
‫هیپوکسی سلولهای مغز در اثر شوک و مسمومیت با گاز ‪ co2‬که منجر به ادم مغزی می شود‪.‬‬

‫کاهش فشار داخلی چشم در اختالالتی مانند گلوکوم ‪ .‬همچنین قبل از اعمال جراحی روی چشم جهت کاهش‬
‫موقت فشار داخلی چشم به منظور تسهیل اعمال جراحی و کاهش خطرات جراحی استفاده می شود‪.‬‬

‫تشدید دیورز ‪ :‬از این خاصیت به منظور جلوگیری از رسوب هموگلوبین در لوله های ادراری و افزایش‬
‫دفع هموگلوبین در بسیاری از اختالالت همولیتیک استفاده می شود‪.‬‬

‫در بیمارانی که بدنبال شوک دچار کاهش موقتی جریان ادرار میگردند جهت تشدید دیورز به منظور‬
‫جلوگیری از آسیب کلیوی‬

‫موارد منع مصرف‪:‬‬

‫در هماتوم داخل جمجمه ( باعث آسیب در هومئوستازیز سلولهای مغزی شده و باعث عود خونریزی می‬
‫شود (‬

‫· در نارسایی قلبی‬

‫· در بیماران دچار شوک هیپوولمیک (مثل خونریزی(‬

 ‫· در نارسایی کلیوی پیشرفته‬

‫· در اختالل آب و الکترولیت مثل گاستروانتریت‬

‫· در احتقان ریوی‬

‫· در هیپرکالمی و هیپوناترمی با احتیاط مصرف شود‬

‫عوارض جانبی‪:‬‬

‫سردرد و سرگیجه? افزایش دفع ادرار ? تهوع و اسستفراغ? کاهش فشار خون ? تب و تاکی کاردی ?‬
‫خشکی غیر عادی دهان یا تشنگی شدید‬

‫نکات ویژه ‪:‬‬

‫‪ -‬قبل از تزریق مانیتول را از نظر داشتن بلور چک کنید و در صورت داشتن بلور باید در داخل آب گرم‬
‫با دمای ‪ 50‬درجه به مدت نیم ساعت گرم شود ‪.‬‬

‫‪-‬مانیتول در تمام بیماران به استثنای بیماران قلبی سریع تزریق می گردد)‪ 30‬تا ‪ 60‬دقیقه(‪.‬‬

‫‪ -‬کنترل دفع ادراری بیماران پس از انفوزیون مانیتول بسیار با اهمیت است‪ .‬در صورت عدم ترشح ادرار‬
‫حداقل به میزان ‪ 50‬تا ‪ 300‬سی سی در ساعت تزریق دوز بعدی مانیتول ممنوع است‪.‬‬

‫‪ -‬تزریق مانیتول و ترانسفوزیون خون با یک ست مشترک ممنوع است‪.‬‬

‫یادآوری ‪:‬‬

‫• از انفوزیون سرم های نمکی در حین جراحی یا پس از آن مخصوصا در دامهای کوچک خودداری‬
‫نمایید‪ .‬بهترین محلول در حین جراحی رینگر است‪.‬‬

‫• از انفوزیون سرم های قندی هیپرتونیک در درمان دهیدراسیون و اختالالت الکترولیکی گاستروانتریت‬
‫خودداری نمایید‪.‬‬

‫• در اضافه کردن داروها بداخل سرم نهایت دقت را داشته باشید‪ .‬مخصوصا سرم رینگر بعلت دارا بودن‬
‫کلسیم با بسیاری داروها رسوب می دهد‬

‫از جمله فلونکسین و سولفات منیزیم و بیکربنات سدیمو اکسی تتراسایکلین ‪.‬‬

‫سرم رینگر‪:‬‬
 ‫اگر چه با انفوزیون محلولهای قندی‪ -‬نمکی و نرمال سالین مقداری از نیازهای تغذیه ای والکترولیتی‬
‫بیماران تامین می گردد‪ .‬اما با تزریق این گونه محلول ها با تشدید دیورز به علت دفع پتاسیم از طریق‬
‫ادرار بیماران در خطر تهدید هیپو کالمی قرار می گیرند‪ .‬اما سرم رینگر عالوه بر دارا بودن‬

‫‪ NaCl‬به مقدار مشابه حاوی مقداری ‪ +K‬و ‪++ca‬با غلظت ایزوتونیک می باشد ‪ .‬در واقع رینگر نرمال‬
‫سالینی است که مقداری پتاسیم وکلسیم به آن اضافه شده است‪ .‬بدن نمی تواند پتاسیم موجود در این محلول‬
‫را دفع کند و ممکن است پتاسیم تا حد خطر ناکی در بدن تجمع یابد مگر آنکه کلیه فعال باشد‪.‬‬

‫موارد مصرف‪:‬در جایگزینی الکترولیتهای از دست رفته در مواردی که از دست دادن یون کلر بیشتر از‬
‫یون سدیم باشد مثل گاستروانتریت‬

‫در تغذیه پارنترال کوتاه مدت‬

‫در درمان دهیدراسیون ناشی از اسیدوز‬

‫درحین عمل جراحی در صورت نبودن الکتات رینگر ? محلول مناسبتری نسبت به سایر محلولها است‬

‫در شوک هیپو ولمیک بر سایر محلولهای قندی نمکی ارجحیت دارد‬

‫? به همراه سایر محلولها در سرم تراپی به منظور جلوگیری از هیپو کالمی مدرهای تزریقی مثل‬
‫الزیکس(فوروزماید) و سایر محلول های دیورتیک مثل مانیتول‬

‫· موارد منع مصرف‪:‬‬

‫· نارسایی کلیه‬

‫· موارد احتیاط‪:‬‬

‫نارسایی احتقانی قلب‪ /‬بی کفایتی گردش خون ‪ /‬کمبود پروترومبین خون‪ /‬ادم ریوی‪.‬‬

‫تداخالت دارویی‪:‬‬

‫کورتیکوستروئیدها موجب افزایش خطر هیپرناترمی میشوند‪ .‬مدرهای حبس کننده پتاسیم و جانشینهای‬
‫پتاسیم سبب افزایش خطر هیپرکالمی می شوند ‪.‬‬

‫توجهات ویژه ‪:‬‬

‫چون غلظت پتاسیم در رینگر جزئی است سرعت تزریق بستگی به نیاز بیمار دارد البته اضافه کردن‬
‫پتاسیم هیپرتونیک به رینگر جهت درمان هیپوکالمی بالمانع است‪.‬‬
 ‫افزودن بی کربنات سدیم هیپرتونیک بداخل رینگر ممنوع است زیرا با کلسیم موجود در رینگر رسوب‬
‫کربنات کلسیم را تشکیل می دهد‪.‬‬

‫در صورت نبودن رینگر باید ‪ cc 2‬کلرور پتاسیم هیپرتونیک با غلظت ‪ 15‬گرم در صد معادل ‪ 4‬میلی اکی‬
‫واالن پتاسیم به همراه ‪ cc 10‬گلوکونات سدیم ‪ % 10‬بداخل یک لیتر سرم نرمال سالین افزود تا یک لیتر‬
‫سرم رینگر ساخته شود‪.‬‬

‫رفع عالئم کاهش آب بدن ‪ /‬بهبود فشار خون ‪ /‬بهبود غلظت خون و طبیعی بودن میزان ادرار نشان دهنده‬
‫تصحیح کاهش آب بدن می باشد‪.‬‬

‫در صورت وجود اسیدوز رفع شدن آن با از بین رفتن تنفس شدید مشخص می شود‪.‬‬

‫پتاسیم موجود در این فراورده ممکن است برای کاهش جبران پتاسیم بین سلولی کافی نباشد‪.‬‬

‫سرم قندی نمکی‪:‬‬

‫به طور کلی ترکیبات شیمیایی محلول ها در حجم مشخصی از آب حل شده تا شکل فراورده های تزریقی‬
‫را به خود گرفته است‪.‬سرم قندی ‪ %5‬از حل شدن ‪ 50‬گرم گلوکز در یک لیتر آب محلول نرمال سالین از‬
‫حل شدن ‪ 9‬گرم نمک طعام در یک لیتر آب حاصل شده است‪.‬‬

‫محلول دکستروز سالین ( سرم قندی نمکی)‪:‬‬

‫این محلول تزریقی از نظر ترکیبات شیمیایی معادل سرم قندی ‪ %5‬دارای گلوکز? همانند نرمال سالین‬
‫‪ % 0.9‬حاوی کلرور سدیم است به عبارتی می توان گفت یک لیتر از محلول دکستروز سالین ‪ %5‬حاوی‬
‫ترکیب شیمیایی یک لیتر محلول دکستروز ‪%5‬دارای ‪ 50‬گرم گلوکز و یک لیتر نرمال سالین ‪ 154‬میلی‬
‫اکی واالن کلرور سدیم می باشد‪.‬‬

‫موارد مصرف‪:‬‬

‫تامین انرژی و آب والکترولیتهای مورد نیاز در تغذیه پارنترال موقتی در بیمارانی که نمی توانند یا نباید‬
‫تغذیه کنند‪.‬‬

‫گاستروانتریت‪ :‬عالوه بر تامین آب والکترولیتهای از دست رفته مقداری از انرژی بیماران در حال‬
‫استراحت گوارشی تامین می گردد‪.‬‬

‫مسمومیتها‪ :‬به علت دارا بودن مواد قندی دیورز بیماران تشدید یافته وکلرور سدیم موجود در آن می تواند‬
‫کلرور سدیم از دست رفته بیماران در اثر دیورز جبران کند‪.‬‬

‫نکته‪ :‬مصرف دکستروز سالین ‪ %5‬به علت دارا بودن کلرور سدیم می تواند مختصری بر فشار خون‬
‫بیافزاید‪.‬‬

‫· موارد عدم مصرف‪:‬‬

 ‫· محدودیت تزریق این محلول با نرمال سالین و دکستروز ‪ %5‬مشترک می باشد‪ .‬بنابر این مصرف این‬
‫محلول در بیماران تحت درمان با کورتون و دیابت ممنوع میباشد‪ .‬عوارض حاصل از تزریق محلول‬
‫دکستروز ‪ %5‬و نرمال سالین به سراغ بیمار خواهد آمد ‪.‬‬

‫نکات الزم درتزریق سرم قندی نمکی‪:‬‬

‫تمام نکات ذکر شده در مورد محلول نرمال سالین و محلولهای قندی باید رعایت گردد‪ .‬در صورت نبودن‬
‫این محلول بهتر است ‪ 100‬سی سی از گلوکز هیپر تونیک ‪ %50‬به داخل یک لیتر محلول نرمال سالین‬
‫ریخت‪.‬‬

‫سرم های قندی نمکی‪:‬‬

‫این سرم مثل سایرمحلولهای قندی و نمکی معرف ترکیب شیمیایی خود می باشد‪ .‬چون حجم این محلول‬
‫نرمال سالین و حجم آن دکستروز ‪ %5‬است به همین جهت به سرم معروف است‪ .‬به طوریکه این محلول‬
‫دارای ‪ 3/3‬گرم کلرور سدیم و ‪ 3/33‬گرم قند می باشد‪.‬‬

‫موارد مصرف ‪:‬‬

‫با انفوزیون این محلول در حین اعمال جراحی بیماران از احتباس سدیم مصون خواهند بود‪.‬‬

‫در نارسایی کلیوی و کبدی و قلبی با احتیاط استفاده نمایید‪.‬‬

‫· نکات الزم در انفوزیون این سرم‬

‫تمام نکات الزم در تزریق سرم قندی نمکی رعایت شود‪ .‬به علت خطر بروز ادم حاد ریه بیماران مورد‬
‫بررسی قرار گیرند‪.‬‬

‫محاسبه وتنظیم تعداد قطرات‬

‫تعداد قطرات در دقیقه=‬

‫حجم سرم یا میکرودراپ*مقدار داروی دستور داده شده*عامل قطره‪/‬مقدار داروی موجود‬

‫نکته‪:‬مقدارداروی دستور داده شده با مقدار موجود باید هم واحد باشند یعنی هر دو بر حسب ‪mg‬یا میکرو‬
‫گرم باشند‪.‬‬

‫مثال‪ : 1‬مقدار‪ 10mic gr /kg/min‬دوپامین برای یک بیمار‪70‬کیلوگرمی تجویز شده است و یک آمپول‬
‫‪200mg‬دوپامین را در یک میکرودراپ با حجم ‪100cc‬حل کرده ایم ‪ .‬تعداد قطرات در دقیقه را محاسبه‬
‫کنید؟‬

‫‪ =mg200/60*(100cc*(10mic gr*70*1000=2/36=18‬تعداد قطرات در دقیقه‬

‫مثال ‪:2‬برای بیماری مقدار ‪5mic grTNG‬تجویز شده است و یک آمپول ‪  5mgTNG‬را درمیکرودراپی‬
‫با حجم ‪ 100cc‬رقیق کرده ایم‪ .‬سرعت انفوزیون چند قطره در دقیقه تنظیم شود؟‬

‫‪ =5mg / 60*(5mic gr)*100cc*1000=5/30=6‬تعداد قطرات در دقیقه‬

‫یک راه حل ساده ‪:‬‬

‫هرگاه مقدار مشخصی از یک‪  ‬دارو را در میکرو دراپی با حجم ‪100cc‬رقیق کنیم هر ‪ 6‬قطره از محلول‬
‫حاضرحاوی همان مقدا دارو ولی با واحد کوچکتر خواهد بود یعنی اگر‪1mg‬از دارویی در‪  100cc‬رقیق‬
‫شود هر ‪ 6‬قطره از محلول حاضرحاوی ‪ 1mic gr‬دارو خواهد بود‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر آمپول ‪10mg TNG‬درمیکرودراپی با حجم ‪100cc‬رقیق شود و دستور پزشک‬

‫‪  5mic gr/min‬باشد سرعت انفوزیون را محاسبه کنید؟‬

‫پاسخ ‪ :‬هر ‪6‬قطره حاوی ‪ 10‬میکرو گرم میباشد و دستور پزشک ‪ 5mic gr/min‬است بنابراین باید‬
‫انفوزیون با سرعت ‪ 3‬قطره در دقیقه تنظیم شود‪.‬‬

‫تعداد قطرات هنگامی که دستور دارویی بر حسب واحد در ساعت باشد ‪:‬‬

‫ابتدا به کمک فرمول زیر حجم تعداد واحد دستور داده شده را بر حسب سی سی بدست آورده در عامل‬
‫قطره ضرب میکنیم وبر ‪( 60‬چون هر ساعت ‪ 60‬دقیقه است) تقسیم میکنیم تا تعداد قطرات در یک دقیقه‬
‫به دست آید‪:‬‬

‫فرمول ‪:‬‬

‫حجم دستور داده شده بر حسب سی سی= حجم دستور داده شده بر حسب واحد ضرب‪  ‬در‪  ‬حجم‬
‫میکرودراپ بر حسب سی سی‪  ‬تقسیم بر کل داروی رقیق شده‪  ‬بر حسب واحد‬

‫مثال ‪ :‬دستور دارویی ‪1000‬واحد هپارین در ساعت برای بیماری تجویز شده است ‪ .‬اگر‪10000‬واحد‬
‫هپارین را با‪  ‬میکرودراپی با حجم ‪100cc‬رقیق کنیم سرعت انفوزیون چند قطره در دقیقه تنظیم شود؟‬

‫‪ = 10cc=10000 u /100cc*1000 u‬حجم دستور داده شده برحسب سی سی‬

‫‪ =*drop=6010cc 10‬تعداد قطرات در دقیقه‬

‫یک سوال !!؟‬

‫برای بیماری ‪ 75‬ساله که حدود ‪ 10‬سال سابقه بیماری قلبی ریوی دارد دوپامین با دوز‪ 2mic gr‬تجویز‬
‫شده است‪ .‬علت چیست؟‬
 ‫پاسخ‪ :‬در بررسی انجام شده مشخص شده حجم ادرار بیمار نسبت به حجم مایعات دریافتی (‪PO‬و‪)IV‬‬
‫بسیار کمتر از حد انتظار است واحتمال میرود که بیمار در معرض نارسایی کلیه قرار داشته باشد بنابراین‬
‫دوپامین با دوز کم دریافت میکند تا با اتساع عروق کلیه باعث تسهیل خونرسانی بهتر به کلیه شود و نیز‬
‫دیورز را بهبود بخشد‪.‬‬

‫توضیح‪ :‬همانطور که میدانید دوپامین با دوزهای مختلف از طریق رسپتورهای مختلف اثرات متفاوتی را‬
‫نشان میدهد که عبارت است از‪:‬‬

‫‪ -1‬دوز کم (‪  : )5mic gr/min-2‬با این دوز گیرندههای دوپامینی تحریک وباعث اتساع شریانهای احشاء‬
‫بخصوص کلیه میشود که برای بهبود خونرسانی به کلیه وپیشگیری از نارسایی کلیه و همچنین بهبود‬
‫دیورز از این دوز استفاده میشود‪.‬‬

‫مثال در وضعیت شوک که عروق منقبض هستند وخون به کلیه نمیرسد برای بهبود خونرسانی وپیشگیری‬
‫از نارسایی کلیه ازدوز کم دوپامین استفاده میشود‪.‬‬

‫‪  -2‬دوز متوسط (‪ : )10mic gr/min-5‬با این دوز گیرندههای بتا‪ 2‬تحریک وباعث افزایش قدرت‬
‫انقباضی قلب وافزایش برون ده قلب میشود‪.‬‬

‫‪ -3‬دوز باال (‪:)20mic gr/min-10‬با این دوز گیرندههای آلفا تحریک و با انقباض عروق باعث افزایش‬
‫فشار خون میشوند‪.‬‬

‫تهیه کننده ‪ :‬دکتر مرضیه کهنمویی ‪ ,‬داروساز عمومی‬

‫منابع ‪ :‬کتاب تجویز و مصرف منطقی داروها ‪ /‬نویسنده دکتر مجتبی سهروردی‬