PROJEKT

TEMA:HEKURI

PUNOI : ADELA LAPRAKU

PRANOI : ALBANA HALILAJ
LENDA : KIMI
KLASA : X4
NENTEMAT :

-VLERAT HISTORIKE TE HEKURIT

-HEKURI SI ELEMENT KIMIK
-HEKURI NE TRUPIN E NJERIUT
-HEKURI NE USHQIME
-HEKURI NE INDUSTRI
VLERAT HISTORIKE TE HEKURIT

Vlerat historike te hekurit

Prodhimi I pare I hekurit filloi ne mesin e periudhes se Bronzit, por u deshen disa shekuj para se
hekuri qe zevendesonte bronzing. Ne Asmar, Mesopotami dhe ne very te Sirise hekuri filloi te
shkrihej mes viteve 3000 dhe 2700 pes. Hitejte jane te paret qe kuptuan rendesine e hekurit dhe
e vleresuan ate shume ne shoqeri. Hitejte filluan ta shkrijne hekurin mes vteve 1500 dhe 1200
pes dhe me pas kjo veprimtari u perhap ne lindjen e afert pasi mbreteria e tyre u rrezua ne 1180
pes Periudha e mevonshme u quajt Periudha e Hekurit. Objektet prej hekuri te shkrire jane
gjetur ne Indi rreth 1800 dhe 1200 pes, dhe ne Levant rrethh 1500 pes. Studiuesit mendojne se
hekuri ishte I perdorur ne Indi edhe shume vite me pare. Ka disa zbulime arkeologjike ne
Zimnbab dhe Afriken juglindore ne fillim te shek VIII pes. Puna perpunimin e hekurit u prezantua
ne fillim ne Greqi dhe per pas u perhap ne te gjithe Europen.

HEKURI SI ELEMENT KIMIK

1. Hekuri është materiali me i përdorshëm ne industri. Ne furrnalta ai përpunohet dhe

shndërrohet ne materiale te ndryshme. Hekuri mund te kthehet ne çelik kështu qe i
përmirëson vetitë e tij.  Hekuri është një metal me shkëlqim të argjendtë dhe shpejt
korrodohet sepse reagon ndaj oksigjenit. Përdoret në formë të legurave si çelik kur
kombinohet me karbonin por mund të kombinohet me kromin, manganin etj. Ka
gjendje agregate te ngurte,ka ngjyre hiri,dhe dendesia e tij eshte 7.874.  Hekuri
kimikisht i pastër është metal i butë dhe ka ngjyrë argjendi.Në ajër të thatë është i
qëndrueshëm,kurse në prani të lagështirës dhe gazeve të ndryshme hekuri ndryshket.
Hekuri ka veti të përpunohet të farkohet,por hekuri i fortë që përdoret në industrinë e
zezë ka një përbërje tjetër .

2. 3.  Ngarkesa e joneve te hekurit eshte e ndryshueshme Fe 2+ , Fe 3+  Hekuri formon

me shume se nje perberje me nje element tjeter. P.sh:  Oksid hekuri (II),FeO  Oksid
hekuri (III) Fe2O3
MARRE NGA : https://sq.wikipedia.org/wiki/Hekuri

HEKURI NE ORGANIZMIN TONE

Hekuri është pjesë mjaft e rëndësishme e ushqimit, pasi merr pjesë në

përbërjen e hemoglobinës dhe ka rol në lidhjen dhe përcjelljen e oksigjenit
nga mushkëritë në gjak. Në organizmin e njerëzve të rritur gjenden prej 3 deri
në 5 mg hekur. Pjesa më e madhe gjendet në hemoglobinë dhe mioglobinë.
Pjesa e tepërt e hekurit në organizëm gjendet si rezervë në formë të feritinës
dhe hemosiderinës në mëlçi, shpretkë
dhe palcën kockore. Feritina ka mjaft role
në organizëm: pengon grumbullimin e
hekurit të lirë; ruan hekurin për sintezën e
hemoglobinës dhe ka rol në përthithjen e
hekurit nga zorra. Feritina është masë më e
mirë për të matur edhe sasinë e hekurit
në organizëm.
 
Mungesa e hekurit
Mungesa e hekurit në organizëm mund të jetë si pasojë e rritjes së shtuar të tij
(gjakderdhjet kronike, të vogla nga trakti tretës, ulcera, herniet, tumoret e
traktit digjestiv, gjakderdhjet menstruale), absorbimi i dobët, rritja e nevojave
për hekur (puberteti, shtatzënia) dhe mosmarrja e mjaftueshme me anë të
ushqimit. Shenjat tek njerëzit të cilët kanë mungesë të hekurit shfaqen
ngadalë, mundimet fillojnë gjatë ngarkesave, paraqitet mundim, plogështi,
frymëmarrje e vështirësuar, rrahje e zemrës, kokëdhembje, përtypje e
vështirësuar. Në dukje të parë vërehet një zverdhje e lëkurës dhe mukozës,
flokët janë të thata, të thyeshme dhe lehtë bien. Po thuajse secili person që ka
mungesë të hekurit, ka mungesë edhe të vitaminës A, që mund ta
përkeqësojë gjendjen anemike.
 

HEKURI NE USHQIME
Burimet natyrore të hekurit
Përmes ushqimit në organizëm futen rreth 10 deri në 30 miligramë hekur në ditë.
Burimet më të pasura të hekurit janë këto: mishi, mëlçia, vezët, mishi i pulës, peshku,
soja, tërshërë, kungull, bizelja, fiku, etj. Personat e shëndoshë, pa simptoma të
mungesës, absorbojnë nga 0.5 deri në 1 mg hekur, ose 5-10%. Tek personat të cilët
kanë mungesë të hekurit në orgazmën, absorbohet rreth 30% e hekurit nga ushqimi.
MARRE NGA : https://www.arbresh.info/shendetesi/hekuri-dhe-rendesia-e-tij-jetesore/

HEKURI NE INDUSTRI

Rendesia e hekurit ne industri

Prodhimi i hekurit apo celikut eshte nje process qe perbehet nga dy faza kryesore. Ne fazen e
pare hekuri shkrihet ne nje furrnalte. Ne fazen e dyte gizen mund ta kthejme ne hekur te
farketuar. Si nxirrej hekuri ne shek. IX. Per arsye te te kufizuara. Kur kemi nevoje per hekur te
paster, ai prodhohet ne laborator ne sasi te vogla duke reduktuar oksidin e paster ose
hidroksidin me hidrogjen, ose duke formuar hekur pentakarbonik dhe duke e nxehur ate ne 2500
C ne menyre qe ajo ta shperbashkoje per te formuar hekur te paster. Nje menyre tjeter eshte
elektroliza e klorurit te hekurit ne nje katode hekuri.

Për shkak se është një metal i butë, i lakueshëm, me kosto të ulët, që është bërë rezistent ndaj
korrozionit, është bërë metali më i dobishëm për njeriun, nën format e tij të ndryshme: të falsifikuara,
të derdhura dhe çeliku të llojeve të ndryshme.

Hekuri përdoret për ndërtimin e:

-Urat

-Bazat për ndërtesat

-Dyert dhe dritaret

-Trupat e varkave

-Mjete të ndryshme

-Tubacioni për ujë të pijshëm

-Tubat për mbledhjen e ujërave të ndotura

MARRE NGA : https://sq.warbletoncouncil.org/usos-del-hierro-10338