‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ و اﺻﻮل‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻛﺘﺎب آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ راﻫﻨﻤﺎﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ـ ‪26‬‬

 ‫‪‬‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫راﻫﻨﻤﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﺎﺷﺮان ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن و ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻣﺆﻟﻒ‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﻤﻚآﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪83‬‬

‫‪2‬‬
‫اﻃﻠﺒﻮاﻟﻌﻠﻢ ﻣﻦ اﻟﻤﻬﺪ اﻟﻲ اﻟﺤﺪ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم )ص(‬

‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﺎ ورود ﺑﻪ ﻫﺰارهي ﺳﻮم ﻣﻴﻼدي‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎ و ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت ﻧﻮﻳﻦ آﻣﻮزﺷﻲ‪،‬‬
‫اﻳﻦ اﻣﻜﺎن را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻬﺮﺑﺎر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ اﺳﻼم)ص(‪» ،‬ز‬
‫ﮔﻬﻮاره ﺗﺎ ﮔﻮر داﻧﺶ ﺑﺠﻮي«‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ »ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻣﺎداماﻟﻌﻤﺮ«‪،‬‬
‫ﻣﺼﺪاق ﻋﻤﻠﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺮوزه ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺑﻪ زﻣﺎن ﺣﻀﻮر در ﻣﺪرﺳﻪ ﻣﺤﺪود‬
‫ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﮔﺰارش ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ درﺑﺎرهي‬
‫آﻣﻮزش ﺑﺮاي ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺖ و ﻳﻜﻢ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان »ﻳﺎدﮔﻴﺮي‪ ،‬ﮔﻨﺞ درون« )‪،1995‬‬
‫‪ (Dolors‬ﺑﻴﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺗﻤﺎم ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي ﺣﻴﺎت اﻧﺴﺎن را‬
‫درﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺗﺤﻘﻖ ﭼﻨﻴﻦ اﻣﺮ ﺧﻄﻴﺮي ﺑﺪون ﺑﺎزاﻧﺪﻳﺸﻲ‪ ،‬ﺑﺎزﺳﺎزي ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎ و‬
‫ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎي ﻧﻈﺎمآﻣﻮزﺷﻲ و زﻳﺮﺳﺎﺧﺖﻫﺎي آن‪ ،‬ﺑﻌﻴﺪ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ و راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻣﺆﺛﺮ و ﭘﺎﻳﺪار در‬
‫ﻛﺸﻮرﻣﺎن‪ ،‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻳﺎدﮔﻴﺮي اﻃﻼﻋﺎت از ﻃﺮﻳﻖ ﻛﺘﺎب‪،‬‬
‫ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﮔﺴﺘﺮش اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻛﺮده اﺳﺖ‪) .‬ﮔﺎﻧﻴﻪ‬
‫ورﻳﺲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻬﺠﻮر‪.(1378 ،‬‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در ﻛﻨﺎر اﺑﺰار ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﺳﺮﻳﻊ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪي رﺳﺎﻧﻪاي در ﺳﺮاﺳﺮ ﻧﻈﺎمﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺟﻬﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن اﻫﻤﻴﺖ ﺧﻮد را‬
‫ﺣﻔﻆ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎدﮔﻴﺮي در ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاﮔﻴﺮان ﺑﭙﺮدازﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ‪» ،‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻣﻮزﺷﻲ وزارت آﻣﻮزش‬
‫و ﭘﺮورش«‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﺆﺳﺴﺎت ﺑﺰرگ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻛﺸﻮر‪ ،‬در اﻣﺮ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ و ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻧﻘﺶ ﻋﻤﺪهاي دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﺎﻣﺎﻧﺪﻫﻲ اﻣﻮر ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻧﺸﺮ‬
‫‪3‬‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬وﻇﻴﻔﻪي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ و ﺟﻬﺖدﻫﻲ ﺑﻪ دﺳﺖاﻧﺪرﻛﺎران اﻣﻮر‬
‫ﭼﺎپ و ﻧﺸﺮ‪ ،‬در راﺳﺘﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﺴﻞ‬
‫داﻧﺶآﻣﻮزي‪ ،‬اوﻟﻴﺎء‪ ،‬ﻣﻌﻠﻤﺎن و ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن آﻣﻮزﺷﻲ ﺳﺮاﺳﺮ ﻛﺸﻮر را ﺑﺮ ﻋﻬﺪه‬
‫دارد‪ .‬آﻧﭽﻪ در ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي ﺣﺎﺿﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻼﺷﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻴﻞ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﻴﺪوارﻳﻢ ﺑﺎ ﻧﻈﺮات ارﺷﺎدي و اﺻﻼﺣﻲ ﻛﻠﻴﻪي‬
‫ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان اﻣﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬در ﮔﺎمﻫﺎي ﺑﻌﺪي‪ ،‬اﻳﻦ ﺗﻼشﻫﺎ ﻛﺎﻣﻞﺗﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺗﺤﻘﻖ ﻫﺪفﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎﻟﻲ و آرﻣﺎﻧﻲ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﺸﻮر‬
‫ﭘﻴﺶ روﻧﺪ‪.‬‬
‫دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﻤﻚآﻣﻮزﺷﻲ‬

‫‪4‬‬
 ‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻳﻚ ﻛﺘﺎب آﻣﻮزﺷﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻌﺎرﻳﻒ‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎت‪ ،‬اﺻﻮل‪ ،‬ﺣﻘﺎﻳﻖ و‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ و ﻳﺎ ﭘﻴﺎمﻫﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻮﺷﺘﺎر ﻳﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن‬
‫اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪاي دﻳﺮﻳﻨﻪ‬
‫دارد‪ .‬ﻣﺼﺮﻳﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻠﺘﻲ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﺧﻂ و ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮاي اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺎم‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﻫﻴﺮوﮔﻠﻴﻒ‪ ،‬در واﻗﻊ ﻧﻮﻋﻲ ﺧﻄﻮط ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬
‫راﻫﺒﺎن ﺑﻮداﻳﻲ و آﺑﺎي ﻛﻠﻴﺴﺎ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺮﺑﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ از ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﻣﺬﻫﺒﻲ ﺳﻮد ﺟﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪ ،‬ﻣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ‬
‫اﻳﺮاﻧﻲ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻧﻘﺎﺷﻲ در ﺗﻔﻬﻴﻢ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت دﻳﻨﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻲ ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺴﺘﺎﻟﺰي از ﻣﺮﺑﻴﺎن اروﭘﺎ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‬
‫ﺑﺮاي اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰه در ﻛﻮدﻛﺎن ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺿﻤﻦ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺣﺲ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﻧﮕﻴﺰهي‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺮاي ﻳﺎدﮔﻴﺮي و ﻋﻴﻨﻲ ﻛﺮدن ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺳﺒﺐ ﺗﺴﺮﻳﻊ در‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي زﻳﺎدي ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﻛﻪ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﻴﺶ از‬
‫ﻛﻠﻤﺎت ﺗﻮﺟﻪ را ﺟﻠﺐ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﺗﺼﺎوﻳﺮ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﻠﻤﺎت ﻣﻲﺧﻮاﻧﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺧﻮدﺷﺎن ﻣﻔﻬﻮم‬
‫ﻣﻲآﻓﺮﻳﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺰوهي ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن درﺧﺼﻮص ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬و‬
‫دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﺟﺸﻨﻮارهي رﺷﺪ ‪ 1‬و ‪ 2‬در ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 83‬و ‪ 84‬و ﭘﮋوﻫﺶ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﺪه در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ ﺟﺰوه‪ ،‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎﺷﺮان‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﺎن و ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺨﻴﻠﻲ در ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ ،‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻮﺻﻴﻔﺎت‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎت‪ ،‬ارزشﻫﺎ‪ ،‬اﺷﻴﺎ و‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﻳﺎ ﺳﻪﺑﻌﺪي اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت‬
‫ﻋﻜﺲ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻋﻜﺲ‪ -‬ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻃﺮح‪ ،‬ﺟﺪول‪ ،‬ﻧﻤﻮدار و ﻛﻼژ در‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ آورده ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻫﻨﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﭼﻴﺴﺖ؟‬

‫ﻫﻨﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﺰﻳﻨﺶ و ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺗﻮﺿﻴﺢدﻫﻨﺪه و‬
‫ﺗﻮﺻﻴﻒﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‬
‫ﻧﻘﺎش‪ ،‬ﻋﻜﺎس‪ ،‬ﮔﺮاﻓﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺻﻔﺤﻪآرا‪ ،‬روانﺷﻨﺎس‪ ،‬ﻣﺆﻟﻒ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺺ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ و ﻣﺪﻳﺮ ﻫﻨﺮي در ﻛﻨﺎر ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ‪ .‬ﮔﺎه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوهﻫﺎي دو ﻳﺎ ﺳﻪ‬
‫ﻧﻔﺮي‪ ،‬ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻛﺎر ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﭘﻴﺎﻣﻲ را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺐ‬
‫ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺗﺎﺑﻊ اﺻﻮل و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﮔﺎﻫﻲ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮان از اﻳﻦ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺗﺼﺎوﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺼﻮﻳﺮ در آﻣﻮزش‬

‫از ﺗﺼﺎوﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻨﺶﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻬﺎرتﻫﺎ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬راﺑﻄﻪﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ‪ ،‬رﺧﺪادﻫﺎ‪ ،‬اﺟﺰاي ﻳﻚﺷﺊ‪ ،‬اﺑﻌﺎد‬
‫)دوﺑﻌﺪي‪ ،‬ﺳﻪﺑﻌﺪي(‪ ،‬اﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺒﺎﻫﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻔﺎوتﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻀﺎدﻫﺎ )روﺷﻨﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺎرﻳﻜﻲ‪ (...‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻫﺎ )ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ‪ (...‬ﺷﺨﺼﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎزآﻓﺮﻳﻨﻲ‬
‫اﺣﺴﺎس‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎدﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺪازهﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺸﻒﻫﺎ‪ ،‬اﺷﻜﺎل‪ ،‬اﺣﺠﺎم‪ ،‬رواﺑﻂ ﻓﻀﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺠﺮد‪ ،‬داﺳﺘﺎنﺳﺎزي‪ ،‬ﺳﻨﺠﺶ ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﮔﺬر زﻣﺎن و ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮات و‬
‫دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﺎدهي آﻣﻮزﺷﻲ و‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻞ و ﺗﻮاﻓﻖ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﺑﺎ ﻣﺘﺨﺼﺺ آﻣﻮزﺷﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫اﻫﻤﻴﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫‪ .1‬ﺟﺬاب و دﻟﻨﺸﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﺛﺮ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪه‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ درك ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻘﺎﻳﻖ‪ ،‬ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻬﺎرتﻫﺎ و‪...‬‬
‫‪ .3‬ﻏﻨﻲﺳﺎزي و ﻣﺆﺛﺮ ﻛﺮدن ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺤﻮي ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت »ﺑﻮدن« ﻳﺎ‬
‫»ﻧﺒﻮدن« ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺤﺮز ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬دادن ﭘﺎﺳﺦ ﺻﺤﻴﺢ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﻣﺘﻦ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻋﻴﻨﻲ و ﻣﺤﺴﻮس ﻛﺮدن ﻣﻮﺿﻮع‪.‬‬
‫‪ .6‬آﺳﺎن و ﺳﻬﻞاﻟﻮﺻﻮل ﻛﺮدن ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬در ﻣﻮاردي ﻛﻪ ﻣﺘﻦ ﻧﺎﮔﺰﻳﺮ‬
‫دﺷﻮاريﻫﺎﻳﻲ دارد‪.‬‬
‫‪ .7‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﺛﺒﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮع در ذﻫﻦ ﻓﺮاﮔﻴﺮ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻓﺮاﮔﻴﺮ در ﺟﻬﺖ درك راﺑﻄﻪﻫﺎي ﻣﻴﺎن اﺟﺰاي‬
‫ﻫﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ و راﺑﻄﻪﻫﺎي ﻣﻴﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ و ﺗﺼﻮﻳﺮ‪.‬‬
‫‪ .9‬ﻛﻤﻚ ﺑﻪ ﭘﺮورش ﻗﻮهي ﺗﺨﻴﻞ ﻣﺨﺎﻃﺐ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ﺗﺨﻴﻞ او از‬
‫ﻣﺤﺪودهي ﻧﻮﺷﺘﻪ )و ﺣﺘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ( ﻓﺮاﺗﺮ رود و ﺑﻪ ﭘﺮواز واداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -10‬ﺗﻘﻮﻳﺖ روﺣﻴﻪي ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪي ﻣﺨﺎﻃﺐ‬
‫‪ .11‬ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻤﺎﻳﻼت ﻫﻨﺮي ﻣﺨﺎﻃﺐ‪.‬‬
‫‪ .12‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ او در اﺳﺘﻔﺎدهي‬
‫ﺻﺤﻴﺢ از اوﻗﺎت ﻓﺮاﻏﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﺧﻮب‬

‫ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺴﺘﻠﺰم آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ از ﻳﻚ ﺳﻠﺴﻠﻪ‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖﻫﺎي ﺣﺮﻓﻪاي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺻﻼﺣﻴﺖﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻫﺪفﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‬
‫‪ .2‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺧﻮب‬

‫‪7‬‬
‫‪ .3‬دارا ﺑﻮدن ﺣﺲ ﻫﻤﮕﺎﻣﻲ و ﻫﻤﺮاﻫﻲ ﺑﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ :‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي اﺛﺮي را ﺑﭙﺬﻳﺮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ دل ﺧﻮد را ﺑﺎ آن ﻳﻜﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ‬
‫اﻋﺘﻘﺎد و ﻋﻼﻗﻪي ﻋﻤﻴﻖ ﺑﻪ ﻛﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﺧﻠﻖ ﻛﺮد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه را ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ درك ﻛﻨﺪ )و اﻳﻦ ﺗﻮان او از ﻗﺒﻞ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺆﻟﻒ اﺛﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﺑﺎﺷﺪ(‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﺿﺮورﺗﻲ ﻧﻤﻲﺑﻴﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﻮﺿﻴﺢ واﺿﺤﺎت‬
‫ﺑﭙﺮدازد‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬از اﻃﺎﻟﻪي ﻛﻼم ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﻫﻤﺮاه ﺷﺪن‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬رﻧﮓﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻄﻮط و اﺷﻜﺎل ﺟﻼي ﺗﺎزهاي ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﮔﻮﻳﻲ از ﻏﻨﺎي وﻳﮋهاي ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬داﺷﺘﻦ ﻋﻼﻗﻪي ﺧﺎص ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت‪ :‬ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﺑﺮﻗﺮار ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﻛﻼم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻬﻔﺘﻪﻫﺎ و ﻧﺎﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺳﻄﻮر او‬
‫را ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﻛﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ .5‬داﺷﺘﻦ ﻋﺸﻖ و ﺷﻮر واﻗﻌﻲ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ اﺛﺮ ﺑﺮاي ﻛﻮدﻛﺎن‪ :‬ﻛﻮدك درون‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﺗﺎ ﭼﻪ اﻧﺪازه ﺑﻪ دﻧﻴﺎي ﻛﻮدﻛﺎن ﻧﺰدﻳﻚ اﺳﺖ؟‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﻛﺘﺎب ﻛﻮدك ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺎﻫﻲ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺻﻠﻲ ﺧﻮد‬
‫)ﻛﻮدﻛﺎن( ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﺪ و ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻜﺸﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻤﺘﺮ‬
‫ﺷﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪي روﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻋﻼﻗﻪﻫﺎ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي آﻧﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺄﻣﻞ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮان ﻛﻮدك ﻻاﻗﻞ ﻫﺮ ﻫﻔﺘﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫ﺳﺎﻋﺘﻲ ﻣﻌﻠﻢ ﺑﭽﻪﻫﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺑﺎ روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻮدك و ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي رواﻧﻲ اﻳﻦ ﮔﺮوه‬
‫ﺳﻨﻲ‪ :‬ﻫﺮﭼﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺧﺎﻟﻖ اﺛﺮ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت روﺣﻲ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﻣﻴﺪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺑﻬﺘﺮ و ﻣﺆﺛﺮﺗﺮ اﻓﺰوده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .7‬اﺣﺴﺎس ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎن‪.‬‬
‫‪ .8‬ﻋﺎﻃﻔﻪي ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻖ و در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻇﺮﻳﻒ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﻮدﻛﺎن‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪ .9‬اﻃﻼﻋﺎت ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ در ﺑﺎب ادﺑﻴﺎت ﻛﻮدﻛﺎن و ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﺑﺮاي‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن‪.‬‬
‫‪ .10‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ رﻧﮓﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﻂﺷﻨﺎﺳﻲ و اﺷﻜﺎل‪ ،‬و ﺗﺄﺛﻴﺮات‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن رﻧﮓﻫﺎ‪ ،‬ﺧﻄﻮط و اﺷﻜﺎل ﺑﺮ اﺣﺴﺎﺳﺎت‪.‬‬
‫‪ .11‬ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻗﻮهي ﺗﺨﻴﻞ ﺑﺎﻻ و ﻣﺜﺒﺖ‪.‬‬
‫‪ .12‬ﻣﻬﺎرت در ﻛﺎر‪ ،‬ﻗﺪرت اﻳﺠﺎد و ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي زﺑﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻣﻨﺎﺳﺐ‪.‬‬
‫‪ .13‬آﮔﺎﻫﻲ از اﻣﻜﺎﻧﺎت ﭼﺎپ‪.‬‬

‫ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي و ﻧﻘﺎﺷﻲ‬

‫‪ .1‬ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي اﺣﺴﺎس ﻧﻘﺎش‪ ،‬اﻣﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي اﺻﻮل ﻫﻨﺮﻣﻨﺪي‬
‫آﻓﺮﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﻮﺿﻴﺢ و ﺗﻌﺮﻳﻒﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﻜﺜﻴﺮﭘﺬﻳﺮ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺗﻜﺜﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ‪ ،‬ﺧﻮد را رﻫﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و »ﻏﻴﺮ« را ﺟﻠﻮه ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻧﻘﺎش‬
‫ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬در ﭘﻴﻜﺮهﺑﻨﺪي وﺣﺪت ﻧﺪارد و در ﺻﺤﻨﻪﻫﺎي ﭘﻲ در ﭘﻲ اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭘﻴﻜﺮهاي ﻳﮕﺎﻧﻪ دارد و ﻳﻚﺟﺎ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .6‬ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه در ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي‪ ،‬دﺳﺘﺨﻮش‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻋﺎﻣﻞﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﭼﻮن ﺻﻔﺤﻪﺻﻔﺤﻪ ﺑﻮدن ﻛﺘﺎب‪ ،‬وﺟﻮد ﻣﺘﻦ در‬
‫ﻛﻨﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻮع ﺣﺮوف‪ ،‬ﻧﻮع ﻛﺎﻏﺬ و ﻗﻄﻊ ﻛﺘﺎب اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .7‬ﺑﺎﻓﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ از ﻋﻮاﻣﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭼﺎپ آﺳﻴﺐ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭼﻨﻴﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻠﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ در ﮔﺰﻳﻨﺶ ﺳﺒﻚ‪ ،‬ﻣﺤﺪودﻳﺖ دارد؛ زﻳﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻋﺎﻃﻔﻲ‪» ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪ« را ﻧﻴﺰ در ﻛﺎر ﺧﻮد ﻣﻲﮔﻨﺠﺎﻧﺪ‪ .‬از اﻳﻦ رو‪ ،‬از ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫‪9‬‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻲﮔﺮاﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪي واﻗﻌﻴﺖﻧﮕﺎري‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎش ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .9‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﭘﺎيﺑﻨﺪ ﻧﮕﺮشﻫﺎ و ﺑﺎورﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و‪...‬‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻘﺎش ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺤﺪودﻳﺘﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫‪ .10‬ﻫﻨﮕﺎم داوري درﺑﺎرهي ﻛﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎز‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﭼﺎپ ﺷﺪهي او‬
‫ﻣﻼك ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻣﺎ درﺑﺎرهي ﻛﺎر ﻧﻘﺎش‪ ،‬اﺻﻞ آﺛﺎر ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻮل و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‬

‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل و‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺿﺮورت دارد‪ .‬اﻳﻦ اﺻﻮل ﻣﻨﺒﻌﺚ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻧﻈﺮﻳﺎت در‬
‫زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻫﻨﺮي ‪ ،‬ارﺗﺒﺎﻃﺎﺗﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‪:‬‬

‫‪y‬داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺎه ﻋﻠﻤﻲ در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤﻲ و ﺗﺎ ﺣﺪي‬

‫دوري از ﻋﻨﺼﺮ ﺧﻴﺎلﭘﺮدازي‬
‫در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺼﺮ ﺧﻴﺎل ﺑﺎﻳﺪ در ﺧﺪﻣﺖ ﻧﮕﺎه ﻋﻠﻤﻲ و‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻳﻜﻲ از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﺘﻦﻫﺎي‬
‫ﻏﻴﺮﺗﺨﻴﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﺧﻴﺎل در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﺘﻦﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ و‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮو ﻧﮕﺮش ﻋﻠﻤﻲ و اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻣﺘﻦﻫﺎي ﻏﻴﺮﺗﺨﻴﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺨﻴﻞ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﻳﻦ ﻣﺘﻦﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ ﻛﻪ ﺧﺪﺷﻪاي ﺑﺮ‬
‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﺘﻦ وارد ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ او ﻧﺒﺎﻳﺪ از‬
‫ﭼﺎرﭼﻮب آﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت درس و ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت اﺻﻠﻲ ﻣﺘﻦ ﺧﺎرج‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪y‬ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﺘﻦ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دروﻧﻤﺎﻳﻪﻫﺎي ﺣﺴﻲ و ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ ﻣﺘﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺆﻟﻒ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﺳﺎﺳﻲ ﻫﺮ ﻣﺘﻦ را‬
‫ﺟﺴﺖوﺟﻮ ﻛﻨﺪ و در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺧﻮد راه دﻫﺪ‪ .‬ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻧﻮع ﻋﻠﻤﻲ‪،‬‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺮي‪ ،‬ادراﻛﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺬﻫﺒﻲ‪ ،‬و ﻳﺎ ﻓﻨﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ و ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ﻛﺘﺎب ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ از‬
‫ﻛﺪام ﺳﺒﻚ و ﺗﺼﻮﻳﺮ در اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﻬﻮم ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪y‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ ﻓﺮاﮔﻴﺮان‪ ،‬و ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﺷﺪ‬

‫داﻧﺶآﻣﻮز و ﻋﻼﻳﻖ او‬
‫ﻧﻴﺎزﻫﺎ و ﻋﻼﻳﻖ داﻧﺶآﻣﻮزان در ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻨﻲ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﻓﺮق‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﻨﺎﺧﺖ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻛﻮدك و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪيﻫﺎي او از‬
‫ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺻﻮل ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ زﻳﺒﺎ و ﭘﺮﻛﺎر‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ دور از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺳﻨﻲ ﻛﻮدك‪ ،‬ارزش‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ ﻛﻤﺘﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻲﺗﺮﻧﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫راﺣﺖﺗﺮ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و درك ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﭘﻴﺎمﭘﺬﻳﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺲ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻛﻮدﻛﺎن ﭘﻴﺶدﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﻫﻨﻮز از ﻣﻬﺎرت ﻻزم و ﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺗﻤﺎم اﻣﻮاج ﻧﻮري‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻃﻮل ﻣﻮجﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎي آﺑﻲ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﺑﺮاي اﻳﻦ ﮔﺮوه از ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ آنﺟﺎ ﻛﻪ اﻣﻜﺎن دارد‪،‬‬
‫از رﻧﮓﻫﺎي آﺑﻲ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد؛ زﻳﺮا ﻋﻠﻢ ﻋﺼﺐﺷﻨﺎﺳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻛﺮده اﺳﺖ‬
‫ﻛﻪ ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن اﺑﺘﺪا رﻧﮓ زرد و ﺑﻌﺪ رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ و در آﺧﺮ رﻧﮓ آﺑﻲ را ﺑﻪ‬
‫راﺣﺘﻲ ﻣﻲﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻛﻮدﻛﺎن دﺑﺴﺘﺎﻧﻲ از ﺳﻄﻮح ﺗﺨﺖ ﻛﻪ رﻧﮕﻲ ﺳﺎده دارﻧﺪ و ﻧﻴﺰ‬
‫رﻧﮓﻫﺎي ﺷﺎد و ﮔﺮم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن دورهي راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ از‬

‫‪11‬‬
‫واﻗﻌﻴﺖﮔﺮاﻳﻲ و ﻣﺴﺘﻨﺪﺳﺎزي در ﺗﺼﺎوﻳﺮ )ﻋﻜﺲﻫﺎي واﻗﻌﻲ( و اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻃﻴﻒﻫﺎي رﻧﮕﻲ و رﻧﮓﻫﺎي ﺧﻨﺜﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻟﺬت ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺧﺼﻮص ارﺗﺒﺎط ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺎ‬
‫ﮔﺮوهﻫﺎي ﺳﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ زﻳﺮ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﺪ‪:‬‬

‫ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ ﻳﻚ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬

‫‪ .1‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺳﺎده )ﺑﺪون رﻳﺰﺑﺎﻓﺖ(‪ ،‬آﺳﺎن‪ ،‬ﺑﺰرگ )در اﻧﺪازهي ﻣﻌﻘﻮل و‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻲ(‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ‪ ،‬و ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻨﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .2‬داراي زاوﻳﻪي دﻳﺪ آﺷﻜﺎر‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ و ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﺳﺎده و‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻨﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .3‬ﺳﻮدﻣﻨﺪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲﺳﺎز‪ ،‬اﻣﻴﺪﺑﺨﺶ‪ ،‬و ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪهي ﺣﺲ آزاديﺧﻮاﻫﻲ‪،‬‬
‫ﻋﺪاﻟﺖﻃﻠﺒﻲ و دﻳﮕﺮ ﻓﻀﻴﻠﺖﻫﺎي اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .4‬اﻧﺘﻈﺎرآﻓﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻧﮕﺮانﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﭘﮋﻣﺮﻧﺪه و در ﺧﻮد ﻓﺮوﺑﺮﻧﺪه ﻧﺒﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .5‬ﻧﻮرﺑﻨﺪي ﮔﻴﺞﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻴﺰ‪ ،‬وﻫﻢاﻧﮕﻴﺰ و ﺧﻴﺎلاﻧﮕﻴﺰ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .6‬ﺗﻤﺎم ﻗﺎب را ﭘﺮ ﻧﻜﻨﺪ )ﺟﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﭼﺸﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(؛‬
‫‪ .7‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻓﻀﺎي ﺑﻴﺶﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .8‬ﻫﻤﻪي ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫‪ .9‬ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ ﭼﻬﺎر ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﻪ‬

‫‪ .1‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺳﺎده‪ ،‬آﺳﺎن و ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻛﻤﻲ رﻳﺰﺑﺎﻓﺖ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .2‬داراي ﻏﻠﻮ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻣﺤﺪود‪ ،‬ﺑﺎﺷﺪ )ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ(؛‬
‫‪ .3‬داراي ﻓﺮدﻳ‪‬ﺖ و ﺗﺸﺨّﺺ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻛﻪ ﻛﻞ اﺛﺮ ﺑﺎ روش‪ ،‬ﺳﺒﻚ و‬
‫ﻣﻮردﻫﺎي وﻳﮋهاش‪ ،‬ﺧﺎص‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬

‫‪12‬‬
‫‪ .4‬داراي رﻧﮓﻫﺎي ﻣﻼﻳﻢ‪ ،‬ﻟﻐﺰﻧﺪه‪ ،‬ﺷﺎد‪ ،‬ﺳﺒﻚ و ﻧﺮم ﺑﺎﺷﺪ و از ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫رﻧﮓﻫﺎي ﺧﻔﻪ‪ ،‬ﻛﺴﻞﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺗﻴﺮه و ﺑﻲﺣﺎل در آن ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺷﻮد؛‬
‫‪ .5‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﮔﺮوه‬
‫ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .6‬ﺑﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ و ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﺗﻌﺎدل اﻳﺠﺎد ﺷﻮد؛‬
‫‪ .7‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ ﺑﻪ آراﻣﻲ ﺳﻤﺖ و ﺳﻮي ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﺪد و ﺷﻜﻞ واژﮔﺎن را ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮد ﮔﻴﺮد؛‬
‫‪ .8‬ﻗﺎب‪ ،‬ﭘﺮﺗﺮ از ﮔﺮوه ﭘﻴﺸﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .9‬ﻫﻤﻪي ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬
‫‪ .10‬ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻫﻢﭼﻨﺎن در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ ﻫﻔﺖ ﺗﺎ ﻧﻪ ﺳﺎﻟﻪ‬

‫‪ .1‬ﺳﺎدﮔﻲ و آﺳﺎﻧﻲ رﻧﮓﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ‪ ،‬اﻣﺎ ﻛﺎرﺑﺮد اﻧﻮاع رﻧﮓﻫﺎ و‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎ در آن ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ؛‬
‫‪ .2‬ﻏﻠّﻮ‪ ،‬ﺗﻀّﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ و‬
‫روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻓﺮاﺧﻮر ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ‪ ،‬در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫‪ .3‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻢﭼﻨﺎن ﭘﻴﺶ از ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺧﺪﻣﺖ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .4‬ﺑﻪ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺎز ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .5‬ﺗﺎزﮔﻲ و ﻓﺮدﻳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .6‬ﺧﺮده ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺗﺬﻫﻴﺐ و ﺗﺰﻳﻴﻦﻫﺎي ﺟﺰﻳﻲ در ﻫﻤﻪي ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ‪ ،‬اﻣﺎ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺻﻠﻲ در ﺑﺮﺧﻲ از ﺻﻔﺤﻪﻫﺎ اراﺋﻪ ﺷﻮد؛‬
‫‪ .7‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 12‬ﺳﺎﻟﻪ‬

‫‪ .1‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﻮاع رﻧﮓﻫﺎ و ادﻏﺎم آنﻫﺎ ﮔﺴﺘﺮش ﻳﺎﺑﺪ؛‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ .2‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻀﺎد و ﺗﻨﺎﻗﺾ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ؛‬
‫‪ .3‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ‪ ،‬اﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ )ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻳﻚ ﺑﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر(؛‬
‫‪ .4‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ ﻓﺮاﺧﻮر ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪه‪ ،‬اﻧﺪﻳﺸﻪﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ و ﺑﻪ‬
‫ﻧﻘﺎﺷﻲ )ﻫﻨﺮﻫﺎي دﻳﺪاري ( ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﻮﻧﺪ؛‬
‫‪ .5‬زاوﻳﻪﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد؛‬
‫‪ .6‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎزﮔﻲ و ﻓﺮدﻳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .7‬ﺷﺎداﺑﻲ و ﺧﻴﺎلاﻧﮕﻴﺰي ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ در ﻛﺘﺎب ﻋﻠﻤﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﻴﺰ ﺣﻔﻆ‬
‫ﺷﻮد؛‬
‫‪ .8‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻚرﻧﮓ ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ؛‬
‫‪ .9‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﻴﺶ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﻣﻼكﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺮاي ﮔﺮوه ﺳﻨﻲ ﻧﻮﺟﻮان‬

‫‪ .1‬ﻛﺎرﺑﺮد ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻛﺎﻫﺶ و ﻧﻮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ )ﭘﻨﺞ درﺻﺪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ در ﻛﻞ ﻛﺘﺎب(؛‬
‫‪ .2‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﺳﻴﺎه و ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻚرﻧﮓ‪ ،‬رﻳﺰﺑﺎﻓﺖ و ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺑﺎ زاوﻳﻪﻫﺎي‬
‫وﻳﮋه ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد؛‬
‫‪ .3‬ﺗﺼﻮﻳﺮ و ﻋﻜﺲ ﺑﺎ ﻛﺎرﻛﺮدي وﻳﮋه در ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻋﻤﻠﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد؛‬
‫‪ .4‬اﺻﻮل و ﻗﺎﻋﺪهﻫﺎي زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي رﻋﺎﻳﺖ ﺷﻮد؛‬
‫‪ .5‬ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻣﻲ اﻧﺪﻳﺸﻪ ﻣﻮاج ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ را اﺳﻴﺮ ﻧﻜﻨﺪ و ﺟﻨﺒﺶ‪،‬‬
‫ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ و ارزشﻫﺎي ﻛﻴﻔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛‬
‫‪ .6‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي ﺗﺨﻴﻠﻲ و ذﻫﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﻧﮕﻴﺰاﻧﻨﺪهي ﻗﻮهي‬
‫ﺗﺨﻴﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛‬

‫‪14‬‬
 ‫‪ .7‬ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻳﺎ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ آن ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫در اداﻣﻪ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻲ اﺻﻮل ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺮاي ﻛﻮدﻛﺎن و ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن را ﺷﺮح‬
‫ﻣﻲدﻫﻴﻢ‪:‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺳﺎدﮔﻲ‬
‫ﻫﺮﭼﻪ اﺟﺰاي ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬در ﺟﻬﺖ اﻟﻘﺎي ﭘﻴﺎم ﻣﻮردﻧﻈﺮ‪ ،‬وﺣﺪت‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮي داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻏﻴﺮﺿﺮوري در آن ﺣﺬف و ﺑﺎ ﺟﺰﺋﻴﺎت ﻛﻤﺘﺮي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﺷﻮد‪ ،‬آن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ و اﻳﺠﺎد ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ و ﺟﺎﻟﺐﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺗﺎﺑﻊ ﺳﻦ ﻣﺨﺎﻃﺐ و‬
‫ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزش اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﺻﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ‬
‫ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن در ﻃﺒﻴﻌﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ وﺣﺪت ﺑﺼﺮي ﻋﺎدت دارد‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺮﺑﻲ درﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﻮهﻫﺎ ﺑﺎ اﺑﺮﻫﺎ‪ ،‬درﺧﺖﻫﺎ ﺑﺎ ﻫﻢ‪،‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و‪ ...‬در ﻳﻚ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻧﻈﺎم ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻞ ﺗﻮازن در ﻓﺮمﻫﺎ و ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻣﺤﻘﻘﺎن ﭼﺸﻢ اﻧﺴﺎن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻫﻔﺖ ﻳﺎ ﻫﺸﺖ ﻋﻨﺼﺮ و‬
‫ﻓﺮم ﻣﺘﻔﺎوت را در ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ‪ ،‬در آن واﺣﺪ‪ ،‬ﺗﻤﻴﺰ دﻫﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﺷﻤﺎر ﻓﺮمﻫﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ از اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در ﻣﺨﺎﻃﺐ اﻏﺘﺸﺎش ﺑﺼﺮي ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺼﺮي در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﺑﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻴﺰﻫﺎي ﻧﺎﻫﺎرﺧﻮري در ﻳﻚ رﺳﺘﻮران‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻴﺰﻫﺎي‬
‫ﻣﺴﺘﻄﻴﻞﺷﻜﻞ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻴﺰﻫﺎي داﻳﺮهاي ﺷﻜﻞ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺻﻨﺪﻟﻲﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫ﭘﺸﺘﻲ ﻫﻼﻟﻲ ﺷﻜﻞ دارﻧﺪ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪي اﻳﻦﻫﺎ ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﻨﺪ و‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺼﺮي در آنﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺷﺪن ﺑﺮﺧﻲ از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻲﺷﻮد و ﻗﺮار دادن آنﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺠﺰا و در داﺧﻞ ﻳﻚ ﻛﺎدر‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ اﺗﺤﺎد و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻴﻦ رﻧﮓﻫﺎ‪ ،‬از دﻳﮕﺮ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﻴﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪي‬
‫ﺟﻨﮕﻞ ﻧﺸﺎﻧﻪي وﺟﻮد ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺟﻨﮕﻠﻲ اﺳﺖ و در اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ راﺟﻊ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎﻧﻮران ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از رﻧﮓﻫﺎي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ و‬
‫ﻣﺘﻌﺎدل در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در رﺳﺎﻧﺪن ﭘﻴﺎم ﺗﺄﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻌﻨﻲداري داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﭼﺎرﺗﻲ ﻛﻪ اﻫﻠﻪي ﻣﺎه را در اﻳﺎم‬
‫ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ )آﺑﻲ ﺗﻴﺮه( ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻴﻮﺳﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﺄﻛﻴﺪ‬
‫از اﻳﻦ اﺻﻞ ﺑﺎ ﻧﺎم »اﺻﻞ ﻧﻘﻄﻪي اوج« و ﻳﺎ »اﺻﻞ ﻧﻘﻄﻪي ﻃﻼﻳﻲ « ﻧﻴﺰ‬
‫ﻳﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ اﺻﻞ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﺼﺮي را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ‪ ،‬ﺑﺎ‬
‫ﻓﺸﺎر و ﺗﺄﻛﻴﺪ در ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﻪ ﺑﻴﻨﻨﺪه اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي‬
‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﻫﺪف ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﻬﻮم »ﻗﻠﺐ اﻧﺴﺎن« ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﺻﻞ ﺗﺄﻛﻴﺪ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ در ﻳﻚ ﭼﺎرت آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺧﻄﻮط‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺪن ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﻋﻀﻮ »ﻗﻠﺐ« رﻧﮓ زده ﺷﻮد‪ .‬ﻃﺒﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪ‪،‬‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﻜﺘﻪي ﺳﺎده ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮي در ارﺗﺒﺎط ﺑﺼﺮي ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺄﻛﻴﺪ در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي زﻳﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ـ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻼﺋﻢ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﻴﻜﺎن )( ﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ اﺷﺎره اﺳﺖ و‬
‫ﺑﺮاي ﻫﺪاﻳﺖ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲرود‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫ـ ﻗﺮار دادن ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ در ﻧﻘﻄﻪي ﻃﻼﻳﻲ ﻛﻪ ﭘﺮاﻧﺮژيﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪي‬
‫ﻳﻚ ﻛﺎدر ﺗﻠﻘﻲ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻠﺐﻧﻈﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ـ ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻋﻨﺼﺮ ﺗﻀﺎد در رﻧﮓﻫﺎ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺗﺮ‬
‫ﺷﺪن ﻣﻮﺿﻮع ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﺎذﺑﻪي زﻣﻴﻦ در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪،‬‬
‫درﺧﺘﻲ را ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺳﻴﺐ آن در ﺣﺎل ﻓﺮو اﻓﺘﺎدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ـ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ اﻧﺪازه در اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺎم ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ .‬اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺗﻀﺎد و‬
‫ﺗﺒﺎﻳﻦ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺑﺰرگ‪ ،‬زودﺗﺮ از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻛﻮﭼﻚ ﺧﻮد را ﺑﻪ‬
‫ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﻲ »ﻣﺎﻫﻲﻗﺰلآﻻ« در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﻜﺎﻧﻲ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬آن را ﺑﺰرگ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺎﻫﻲ را ﻛﻮﭼﻚ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲآورﻳﻢ‪.‬‬

‫‪y‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ‬

‫ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﺎن و اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻣﻜﺎنﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻜﻦ و ﻟﺒﺎس اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻧﻮران و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي اﻳﺮان‪ ،‬ﺻﺤﺮاي آﻓﺮﻳﻘﺎ‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي آرﻳﺰوﻧﺎ‬
‫در آﻣﺮﻳﻜﺎ و ﺻﺤﺮاي اﺗﺎﻛﺎﻣﺎ در ﺷﻴﻠﻲ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺘﻔﺎوت ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﻫﺪف ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﮔﻴﺎﻫﺎن و ﻣﺴﻜﻦ اﻧﺴﺎنﻫﺎ در ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺘﻮاﻳﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻲﺗﻮان ﺟﺎﻧﻮران ﻣﻨﺎﻃﻖ اﺳﺘﻮاﻳﻲ و ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ‪ ،‬و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﭘﻬﻦ ﺑﺮگ و‬
‫ﺳﻮزﻧﻲ ﺑﺮگ را در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﻤﺎﻳﺶ داد و اﮔﺮ ﻫﺪف ﻧﻤﺎﻳﺶ‬
‫ﻣﻜﺎنﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻴﺎﻫﺎن آﻓﺮﻳﻘﺎﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺳﻴﺎﻫﺎن در اوﻳﺪي ﻫﻨﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪ .‬رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻣﻜﺎﻧﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻌﻨﻲدار‬
‫ﺑﻮدن ﺗﺼﻮﻳﺮ و درك ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺤﻴﻄﻲ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﻌﺎدل‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﭘﺮاﻛﻨﺪﮔﻲ ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺟﺰاي ﺟﺎﻟﺐ و ﺟﺬاب‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪهي ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻌﺎدل ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ از ﻧﻮع رﺳﻤﻲ ﻳﺎ‬
‫ﻏﻴﺮرﺳﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻌﺎدل رﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻫﺪف اﻳﺠﺎد اﺛﺮي ﺳﺎده‪ ،‬آرامﻛﻨﻨﺪه‪ ،‬رﺳﻤﻲ‪،‬‬
‫ﺳﺎﻛﻦ و ﻛﻢاﻧﺮژي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎن و ﺟﺎﻧﻮران از‬
‫روﺑﻪرو ﻳﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪.‬‬
‫در ﺗﻌﺎدل ﻏﻴﺮرﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﺗﺤﺮك‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ درآوردن‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺠﻜﺎوي ذﻫﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭼﻬﺮهي اﻧﺴﺎن‬
‫و ﺟﺎﻧﻮران از روﺑﻪرو ﻳﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ‪.‬‬
‫در ﺗﻌﺎدل ﻏﻴﺮرﺳﻤﻲ‪ ،‬ﻫﺪف اﻳﺠﺎد ﺗﺤﺮك‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ درآوردن‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺠﻜﺎوي ذﻫﻨﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻧﺴﺎن‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻪرخ‪.‬‬

‫‪y‬رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻞ ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ زﻣﻴﻨﻪ و ﻣﻮﺿﻮع‬

‫ﻓﻀﺎي ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮ دوﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﻣﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﻓﻀﺎي ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻳﺎ‬
‫ﻓﻀﺎي ﻣﺜﺒﺖ‪ .‬در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﻳﺪ آن را از زﻣﻴﻨﻪ ﺟﺪا‬
‫ﻛﺮد و ﻫﻤﻴﺸﻪ ﻫﻮﺷﻴﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻨﺪه را از ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻏﺎﻓﻞ ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺟﻮاﻧﻪي ﻳﻚ ﺳﺎﻗﻪ و ﺑﻴﺎن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻴﺎﻫﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺮار دادن اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﭘﺲزﻣﻴﻨﻪاي ﻛﻪ داراي ﺗﻨﻪي‬
‫ﻳﻚ درﺧﺖ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺘﻲ ﻣﺸﺒﻚ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮﺿﻮع اﺻﻠﻲ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻴﻨﻨﺪه و ﺿﻌﻒ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻣﻨﻈﻮر اﺻﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬اﺻﻮﻻً زﻣﻴﻨﻪ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻏﻔﻠﺖ از اﻳﻦ‬
‫اﺻﻞ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﻣﺨﺎﻃﺐ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﻲاﺛﺮ ﺷﺪن ارﺗﺒﺎط‬
‫ﺑﺼﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻳﻚ ﻣﺎﻫﻲ در ﺗﻨﮓ آب‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮري‬
‫ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻨﮓ ﺛﺎﺑﺖ و ﻣﺎﻫﻲ در ﺣﺎل ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫‪y‬اﺻﻞ راﺑﻄﻪي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺑﺼﺮي ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ روي ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ را ﺗﻌﺪﻳﻞ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻘﻴﺎسﻫﺎ ﻳﺎ‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺰرﮔﻲ و ﻛﻮﭼﻜﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪي و ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ‪ ،‬وﺳﻌﺖ و‬
‫ﺑﺎرﻳﻜﻲ و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﺴﺒﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي اﻧﺪازهي اﺷﻴﺎ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ و ﻳﺎ در‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪي اﻋﻀﺎي ﺑﺪن اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ درك و ﻓﻬﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﻳﻚ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬اﻧﺪازهي واﻗﻌﻲ ارﺗﻔﺎع ﻳﻚ آﺑﺸﺎر‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ ﻧﻤﻮد ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﻮار ﺑﺮ اﺳﺐ ﻛﻨﺎر آن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻳﺎ در ﺗﺼﻮﻳﺮ دﻳﮕﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﺪن ﻋﻈﻤﺖ اﻫﺮام ﺛﻼﺛﻪي ﻣﺼﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻋﺮب ﺷﺘﺮﺳﻮاري را ﭘﺎي اﻫﺮام‬
‫آورد ﺗﺎ ﭼﺸﻢ‪ ،‬ﺑﺰرﮔﻲ اﻫﺮام را راﺣﺖ ﺗﺮ درك ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺻﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺟﻤﻊآوري و ﺗﻨﻈﻴﻢ اﺟﺮاي ﻣﺘﻔﺎوت و ﻣﺴﺘﻘﻞ از‬
‫ﻫﻢ ﺑﺮاي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻳﻚ ﻛﻞ زﻳﺒﺎ و ﻣﻮزون اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺧﻠﻖ ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي‬
‫ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دو اﺻﻞ‪ :‬ﻧﺴﺒﺖﻫﺎي ﻃﻼﻳﻲ و ﻧﻘﺎط ﻃﻼﻳﻲ ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﺴﺒﺖ ﻃﻼﻳﻲ‪ ،‬ﻣﻌﻴﻦ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻘﻄﻪاي روي ﻳﻚ ﭘﺎرهﺧﻂ ﻳﺎ‬
‫ﺷﻜﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻮدﻛﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﻣﻲدارد‪.‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺮ روي ﻳﻚ ﭘﺎرهﺧﻂ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪي ‪ 1/3‬از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ آن ﺧﻂ و ﻳﺎ ﺷﻜﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪c‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﻘﺎط ﻃﻼﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﭘﺮاﻧﺮژي و ﻳﺎ ﻛﻢاﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺪانﻫﺎ ﺟﻠﺐ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻧﻘﺎط ﺑﺎﻻ و‬
‫‪19‬‬
‫ﭼﭗ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﺪرت ﺟﺬب ﺑﻴﺶﺗﺮي دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻘﺎط راﺳﺖ‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪،‬‬
‫درﺻﺪ ﺟﺬب در اﻳﻦ ﻧﻘﺎط ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪A=%4‬‬ ‫‪C=%3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪B=%2‬‬ ‫‪D=%1‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﺑﺎﻻ ﻧﻘﺎط ﭘﺮاﻧﺮژي و ﻛﻢاﻧﺮژي را در ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻳﺎ ﻳﻚ ﺻﻔﺤﻪ‬

‫ﻛﺎﻏﺬ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ درﺻﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬

‫‪y‬راﺑﻄﻪي ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎ ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻛﺎدرﺑﻨﺪي‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺎدر ﻣﻨﺎﺳﺐ‪ ،‬ﺳﻮژه را از ﺳﺮﮔﺮداﻧﻲ ﻧﺠﺎت ﻣﻲدﻫﺪ؛ زﻳﺮا ﻛﺎدر‪،‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎري ﺑﺮاي ارزﻳﺎﺑﻲ رواﺑﻂ ﺑﻴﻦ اﺟﺰاي ﺗﺸﻜﻴﻞدﻫﻨﺪهي ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻛﺎدر اﻓﻘﻲ اﺣﺴﺎس ﺳﻜﻮن‪ ،‬ﻋﻤﻴﻖ‪ ،‬ﺳﺮدي و آراﻣﺶ را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻛﺎدر‬
‫ﻋﻤﻮدي‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺟﻨﺒﺶ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﻜﻲ‪ ،‬ﮔﺮﻣﻲ‪ ،‬اﻟﺘﻬﺎب و ﻫﻴﺠﺎن را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻮژهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻮﭼﻚ در وﺳﻂ ﻛﺎدر ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺮ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر ﻛﺎدر‪،‬‬
‫ﻛﻮﭼﻚﺗﺮ از ﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺳﻮژهﻫﺎي ﻛﻮﭼﻚ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﻮژهﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻣﻴﻞ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﺗﺤﺖاﻟﺸﻌﺎع آنﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﻮژهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻟﺒﻪﻫﺎي ﻛﺎدر را ﻟﻤﺲ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﺑﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪن از ﭼﺎرﭼﻮب ﻛﺎدر را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬

‫‪20‬‬
 ‫‪y‬اﺻﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﻄﻠﻮب‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦﻛﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ دﻳﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪي ﺑﻴﻦ ﭼﺸﻢ و ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﺑﺎد ﺑﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﺮ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از آنﺟﺎ ﻛﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪي ﻣﻄﻠﻮب دﻳﺪن در‬
‫ﺣﺪود ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﻌﺎد ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ‪ 9×12‬ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 15‬ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮي‪ ،‬ﺑﺎ داﻧﺶآﻣﻮزان راﺣﺖﺗﺮ ارﺗﺒﺎط ﺑﺼﺮي ﺑﺮﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮات رواﻧﻲ ﺧﻂﻫﺎ‬

‫ﺧﻄﻮط اﻓﻘﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻮدي‪ ،‬دﻧﺪاﻧﻪدار و ﻣﻮرب‪ ،‬ﻫﺮ ﻳﻚ ﺗﺄﺛﻴﺮات رواﻧﻲ‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮد را دارﻧﺪ‪ .‬ﺧﻄﻮط اﻓﻘﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻂ ﺗﻤﺎس درﻳﺎ ﺑﺎ ﺟﻮ ﻳﺎ ﺧﻂ ﺗﻤﺎس‬
‫زﻣﻴﻦﻫﺎي ﻫﻤﻮار ﺑﺎ ﺟﻮ در ﺑﻴﻨﻨﺪه اﺣﺴﺎس آراﻣﺶ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآورد‪ .‬ﺧﻂ ﻛﻨﺎري‬
‫اﺑﺮﻫﺎ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻲ و ﺑﻠﻨﺪيﻫﺎي ﺷﻨﻲ ﻳﺎ ﻗﻮسﻫﺎي ﻧﺮم و ﺗﻜﺮاري‪ ،‬ﭼﺸﻢ را ﻧﻮازش‬
‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺗﻴﺰي ﺳﻨﮓﻫﺎ و ﺧﻄﻮط ﻛﻮﻫﺴﺘﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮس و اﺣﺘﻴﺎط را در‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻳﻚ ﺧﻂ ﻣﻮرب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻂ دﻳﻮار ﻛﺞ اﻳﻦ اﺣﺴﺎس را‬
‫در ﺑﻴﻨﻨﺪه اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻴﻢ اﻓﺘﺎدن آن ﻣﻲرود‪ .‬ﭘﺲ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﻃﻤﻴﻨﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻄﻮط ﻋﻤﻮدي‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎنﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ و درﺧﺘﺎن ﺳﭙﻴﺪار‬
‫ﻧﮕﺎه را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎﻻ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﻨﺪ و ﻧﻴﺮوي ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻄﻮط آزاد ﻓﺎﻗﺪ ﻧﻘﻄﻪي اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ﺟﺴﺖوﺟﻮﻛﻨﻨﺪﮔﻲ را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫و ﺧﻄﻮط دﻧﺪاﻧﻪدار ﺑﺎ زاوﻳﻪﻫﺎي ﺗﻨﺪ در ﻓﺮد اﻳﺠﺎد ﻫﺮاس ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‬
‫ﺧﻂﻫﺎي ﻣﻨﺤﻨﻲ و ﺷﻜﻞﻫﺎي دوراﻧﻲ ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﺎ ﺧﻄﻮط زاوﻳﻪدار و اﻧﺪازهﻫﺎي ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻧﻔﺮت را ﻛﻪ‬
‫ﺿﺪﻋﺸﻖ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺗﺮﺳﻴﻢ ﭼﻬﺮهي دﺷﻤﻦ‬
‫ﻣﻲﺗﻮان از ﺧﻄﻮط ﺗﻴﺰ و ﺷﻜﻨﻨﺪه و در ﺗﺮﺳﻴﻢ ﭼﻬﺮهي دوﺳﺖ از ﺧﻄﻮط ﻧﺮم و‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮات رواﻧﻲ و ﺑﺼﺮي ﺧﻂ و ﻛﺎرﺑﺮد ﺻﺤﻴﺢ آن‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ارزش ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬وﻳﮋه ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﭘﻲ ﺑﺮد‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﺄﺛﻴﺮ رواﻧﻲ ﺷﻜﻞﻫﺎ و راﺑﻄﻪي آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﻧﺤﻮهي ﻃﺮاﺣﻲ ﺧﻂ و ﺳﻄﺢ ﺑﺮاي ﺗﺠﺴﻢ ﻳﻚ ﺷﻲء اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎﺷﺎي ﻳﻚ ﺷﻜﻞ ﻳﺎ ﺟﺴﻢ از زواﻳﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ‬
‫ﺧﻄﻮط و ﻳﺎ ﺳﻄﻮح ﺑﺮ ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻂ داراي ﺗﻌﺎﺑﻴﺮ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺜﻠﺜﻲ و ﺳﺎﻳﺮ‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺧﻄﻮط ﻣﺎﻳﻞ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺤﺮك ﺑﻴﺶﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي‬
‫ﭼﻬﺎرﮔﻮش از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ و اﺣﺠﺎم ﻓﻀﺎﻳﻲ‪ ،‬ﭼﻮن ﻛﺮه ﻛﻪ ﻓﺎﻗﺪ رأس‪،‬‬
‫ﭘﻬﻠﻮ و ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺘﻜﻲ ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﻨﺪ و از ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻌﻠﻖ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ‪ .‬در ﺗﺼﺎوﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﺳﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﺜﻠﺚ‪ ،‬داﻳﺮه و‬
‫ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ رواج دارد‪ .‬ﺑﺮاي آﮔﺎﻫﻲ ﻃﺮاﺣﺎن ﺑﻪ اﺛﺮات رواﻧﻲ اﻳﻦ ﺳﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ اﺷﺎره ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺜﻠﺚ‪ :‬ﺷﻜﻞ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﻓﻌﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﺣﺮﻛﺖ رو ﺑﻪ ﺑﺎﻻ« را اﻟﻘﺎ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬
‫و ﭘﺮاﻧﺮژيﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞﻫﺎﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ رأس و ﻗﺎﻋﺪهي ﻣﺜﻠﺚ در‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ دﻳﺪه ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼً اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻓﺮدي را ﻛﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﻴﺰش‬
‫ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دﺳﺖﻫﺎي او ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﻴﺰ ﺗﻜﻴﻪ دارد )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬
‫ﻗﺎﻋﺪهي ﻣﺜﻠﺚ( در ﺗﺼﻮﻳﺮ دﻳﺪه ﺷﻮﻧﺪ؛ زﻳﺮا ﻣﺸﺎﻫﺪهﮔﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻓﺮد در ﺣﺎﻟﺖ اﻓﺘﺎدن و ﺳﻘﻮط اﺳﺖ‪.‬‬
‫داﻳﺮه‪ :‬ﻣﻈﻬﺮ ﺑﻲﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﺗﻜﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن و ﻧﺸﺎن ﻛﻤﺎل ﺗﻮازن اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﺳﺒﻚ و ﭘﺮﺗﺤﺮك و در ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻧﻮﻋﻲ ﺷﺎداﺑﻲ را اﻟﻘﺎ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪22‬‬
‫ﻣﺮﺑﻊ و ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ‪ :‬اﻳﻦ ﺷﻜﻞﻫﺎ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎدر ﺑﺮاي ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﻫﻨﺪﺳﻲ را اراﺋﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد را دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﺧﻮاه ﺑﺮاي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺧﻮاه ﺑﺮاي وﺳﺎﻳﻞ زﻧﺪﮔﻲ و ﻳﺎ اﻟﮕﻮﻫﺎي ﻣﻌﻤﺎري‬
‫در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪y‬ﺧﻮاص رواﻧﻲ رﻧﮓﻫﺎ و راﺑﻄﻪي آنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫ﺗﺄﺛﻴﺮ رﻧﮓﻫﺎ ﺑﺮ اﻋﺼﺎب اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرتﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن آزﻣﺎﻳﺶ ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ‪ .‬رﻧﮓﻫﺎ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ :‬ﮔﺮم‪ ،‬ﺳﺮد‪ ،‬و ﺧﻨﺜﻲ‪.‬‬
‫‪ -‬رﻧﮓﻫﺎي ﮔﺮم‪ :‬رﻧﮓﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن زرد‪ ،‬ﻧﺎرﻧﺠﻲ و ﻗﺮﻣﺰ را ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻧﮓﻫﺎ را رﻧﮓﻫﺎﻳﻲ ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻣﺘﺠﺎوز‪ ،‬ﺑﻲآرام و ﺗﻬﻴﻴﺞﻛﻨﻨﺪه‬
‫ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬رﻧﮓﻫﺎي ﺳﺮد‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ رﻧﮓﻫﺎي ﺑﻨﻔﺶ‪ ،‬آﺑﻲ و ﺳﺒﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻧﻮع رﻧﮓﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﻏﻴﺮﻣﺘﺠﺎوز‪ ،‬دوريﮔﺰﻳﻦ‪ ،‬و ﻛﻨﺎرهﮔﻴﺮ و آرام و ﺳﺎﻛﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬رﻧﮓﻫﺎي ﺧﻨﺜﻲ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺎه‪ ،‬ﺳﻔﻴﺪ و ﺧﺎﻛﺴﺘﺮي و ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺛﺮي ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪي اﻧﺪوﻫﺒﺎر ﺑﺮ ﻣﺎ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻴﻒ رﻧﮓﻫﺎ ﻧﻴﺰ اﺛﺮات ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ دارﻧﺪ‪ .‬رﻧﮓ زرد روﺷﻦ‪ ،‬رﻧﮕﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫روح دارد و ﻛﻨﺎﻳﻪاي از ﺧﻮرﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺎط و ﮔﺎه ﺗﻘﺪس اﺳﺖ‪ ،‬اﻃﺮاف‬
‫ﺳﺮ ﺷﻤﺎﻳﻞ ﻣﻘﺪﺳﻴﻦ‪ ،‬اﻏﻠﺐ ﻫﺎﻟﻪاي از رﻧﮓ زرد ﺑﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻧﻮر‪ ،‬دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -‬رﻧﮓ زرد ﺗﻴﺮه و زرد ﺧﻨﺜﻲ‪ :‬و ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﺳﺒﺰ‪ ،‬رﻧﮓﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭼﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ و ﻋﻼﻗﻪ ﻗﺮار ﻧﻤﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي‬
‫ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬ﺑﻲﻛﻤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺣﺴﺎدت‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ و ﺑﻲوﻓﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮓ ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬رﻧﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﺗﻬﻴﻴﺞﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﺳﻼم‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﺷﻬﻴﺪ‬
‫ﺷﺪن و ﺧﻮن دادن در راه ﺧﺪاﺳﺖ‪.‬‬

‫‪23‬‬
‫رﻧﮓ آﺑﻲ‪ ،‬رﻧﮕﻲ ﺻﺎف روﺷﻦ‪ ،‬آرام و اﻣﻴﺪوارﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و روي ﺑﻴﻨﻨﺪه‬
‫ﻓﺸﺎري را ﺗﺤﻤﻴﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﻋﻜﺲ ذﻫﻦ ﺑﻴﻨﻨﺪه را ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎي دور ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻧﮕﺎه ﺑﻪ آن اﺣﺴﺎﺳﻲ از ﺑﻲﻛﺮاﻧﮕﻲ در ﻓﺮد اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮓ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي رﺿﺎ‪ ،‬آراﻣﺶ و اﻣﻴﺪواري اﺳﺖ و آﻣﻴﺰهاي‬
‫اﺳﺖ از داﻧﺶ و اﻳﻤﺎن‪ .‬دﻳﺪن آن در ﻓﺮد اﺣﺴﺎس ﺟﻮاﻧﻲ و ﻓﺮا رﺳﻴﺪن ﺑﻬﺎر را‬
‫ﺑﻴﺪار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮓ ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎد ﻋﻔﺖ‪ ،‬ﭘﺎﻛﺪاﻣﻨﻲ‪ ،‬ﭘﺎرﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﻲ و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺟﻨﺒﻪي ﻧﻤﺎدي آن‪ ،‬ﺻﻠﺢ و ﻣﺘﺎرﻛﻪ از ﺟﻨﮓ اﺳﺖ ﻛﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺳﻔﻴﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻫﻤﻴﻦ ﻣﻌﻨﻲ را ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫رﻧﮓ ﺳﻴﺎه‪ ،‬رﻧﮓ اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﻨﻲ و ﻋﻤﻖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻧﻤﺎد‬
‫رازداري‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪﮔﻲ و ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ رﻧﮓ‪ ،‬ﻫﻢ آﺛﺎر رواﻧﻲ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫دارد‪ ،‬ﻫﻢ ﻣﻨﻔﻲ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﺒﺎﻳﻦ در ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﺎوﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫ﻫﺮ ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﺪ ﺧﻮد ﻣﻌﻨﻲ ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪون ﺳﺮﻣﺎ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ‬
‫وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﺑﺪون ﭘﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪي ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻧﻤﻲآﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻀﺎد ﻳﺎ ﻛﻨﺘﺮاﺳﺖ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫در ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺣﺴﺎس ﺷﺪن ﻗﻮاي ﺣﺴﻲ ﻣﺎ ﻧﺴﺐ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي آنﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪون ﺗﺒﺎﻳﻦ‪ ،‬ﻫﻤﻪي ﻣﺪرﻛﺎت ذﻫﻦ از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬اﮔﺮ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻣﺤﻴﻂ دﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﻳﻚ رﻧﮓ ﺑﻮد‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻳﺎ ﻓﻨﺎ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ﻣﻲآﻣﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻀﺎد رﻧﮓﻫﺎ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻨﺘﺮاﺳﺖ ﻻزم دﺳﺖ ﭘﻴﺪا ﻛﺮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ زﻳﺒﺎﻳﻲ واﻗﻌﻲ ﮔﻞ ﺳﺮخ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ آن را روي ﺑﻮﺗﻪي ﺳﺒﺰ رﻧﮓ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪ .‬ﺟﻨﮕﻞ را ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﻮع درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮران و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺧﺎص ﺧﻮد‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ داد‪ .‬در ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﺳﺎﻳﻪ روﺷﻦ در ﺧﻄﻮط و ﺳﻄﻮح‬
‫‪24‬‬
‫رﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮه ﺟﺴﺖ و ﺑﺎﻓﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮ را ﺑﺎ اﺷﻴﺎ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در‬
‫آﻣﻮزش »اﺻﻄﻜﺎك« ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﻴﺮان‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﺟﺎده ﻳﺦزدهاي را ﺑﺎ رﻧﮓﻫﺎي‬
‫ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬آﺑﻲ و ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺴﻄﺢ و ﺧﻄﻮط ﻧﺮم و روان و داﻳﺮهاي ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺳﻴﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﺑﺮاي ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻻﺳﺘﻴﻚ ﭼﺮخ ﻣﺎﺷﻴﻦﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ روي اﻳﻦ ﺟﺎده راه‬
‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬از ﺗﻀﺎد ﺳﺎﻳﻪ و روﺷﻦ و ﺳﻔﻴﺪ‪ ،‬و ﺧﻄﻮط زاوﻳﻪدار و ﺳﻄﺤﻲ ﭘﺮﭼﻴﻦ‬
‫ﺑﻬﺮه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺑﺎﻓﺖ در ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺎم‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ ﻻزم ﺑﻪ داﻧﺶآﻣﻮز اﻟﻘﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪y‬ﭘﺮﻫﻴﺰ از ﺗﻜﺮاري ﺑﻮدن ﺳﺒﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي‬

‫اﺳﺘﻔﺎدهي ﻣﻜﺮر از ﻫﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺼﺮي‪ ،‬ﺗﻜﺮاري و ﻛﻠﻴﺸﻪاي ﺑﺰرگﺗﺮﻳﻦ‬
‫آﺳﻴﺐ را ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﻣﺪاوم داﻧﺶآﻣﻮز )ﻃﻲ ﻧﻪ ﻣﺎه ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ( ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﻛﺘﺎب‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻗﺮار اﺳﺖ‪ ،‬در ﭘﺎﻳﺎن ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫درﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺶآﻣﻮز در ﺻﻔﺤﻪي آﺧﺮ ﻛﻤﻲ ﺧﺴﺘﮕﻲ درﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﻳﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﻪآراﻳﻲ ﺑﺎﻳﺪ از ﺧﻄﻮط ﻣﻨﺤﻨﻲ و رﻧﮓﻫﺎي ﻛﻢرﻧﮓ و ﺳﺮد ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﻳﺎ اﮔﺮ ﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ درﺳﻲ ‪ ،‬وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺎﺻﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻓﻜﺮي در اﻋﺼﺎب و روان ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫اوﻟﻴﻪي ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺗﺠﺴﻤﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ )ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺧﻂ‪ ،‬ﺳﻄﺢ و‪ (...‬ﺑﻪﺟﺎ و ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺧﻴﺎلﺑﺮاﻧﮕﻴﺰي‬
‫ﺗﺨﻴﻞﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ ﺑﻮدن ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻋﺎﻣﻠﻲ در ﺑﺮوز ﺧﻼﻗﻴﺖ و اﺳﺘﻌﺪاد در‬
‫ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﻮري ﺷﺎل و ﺗﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺼﺎوﻳﺮي ﻛﻪ ﺟﻨﺒﻪي اﻧﮕﻴﺰﺷﻲ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻛﻮدك را ﺑﻪ ﻣﺸﺎرﻛﺖ ﻓﻌﺎل در ﺟﺎﻧﺸﻴﻦ ﻛﺮدن ﺗﺼﺎوﻳﺮ‬
‫ﻳﺎ ﭘﻨﺪارﻫﺎي ذﻫﻨﻲ‪ ،‬ﺗﺸﻮﻳﻖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺧﻴﺎلﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ ذﻫﻦ ﻛﻮدك را‬
‫ﻣﺤﺪود ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش ذﻫﻦ و ﺗﺨﻴﻞ او دام ﻣﻲزﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺧﻴﺎلﺑﺮاﻧﮕﻴﺰ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﺼﻮر ﺣﻀﻮر ﻛﻮدك در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي‬
‫ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬و ﭘﺮواز ﻓﻜﺮ و ﻛﺸﻒ و دﻧﺒﺎل ﻛﺮدن ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ را ﺑﺮاي او ﻓﺮاﻫﻢ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ در ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﻋﻨﺼﺮ ﺧﻴﺎل در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫دﻗﺖ ﻛﺮد‪ .‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﺑﺎ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻳﻚ ﺿﺮورت اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ اﻳﻤﻨﻲ ﻋﺎﻃﻔﻲ‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﻛﻮدك ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺮﻋﻜﺲ ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫او اﻳﺠﺎد آراﻣﺶ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ اﻧﺲ ﮔﻴﺮد و ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻗﻠﺒﻲ ﺑﺪان ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪y‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻼﻳﻖ ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﻪ رﻧﮓﻫﺎ‬

‫رﻧﮓﻫﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎر اﻃﻼﻋﺎﺗﻲ ﻧﻴﺰ دارﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﺷﺪ ﺳﻨﻲ ﻛﻮدك اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻛﻮدﻛﺎن رﻧﮓﻫﺎي ﺷﺎد‪ ،‬ﺗﻤﻴﺰ‪،‬‬
‫ﭘﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺟﺎاﻓﺘﺎده و ﺧﺎﻟﺺ را دوﺳﺖ دارﻧﺪ‪ .‬رﻧﮓﻫﺎي ﭼﺮك و ﺧﻔﻪ ﺑﺮاي ﻛﻮدك‬
‫داﻓﻌﻪ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪y‬ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺣﺲ ﻛﻨﺠﻜﺎوي و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻛﺸﻒ‬

‫ﺗﺼﺎوﻳﺮ در ﻓﺮاﮔﻴﺮ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﮕﻴﺰه و ﺳﺆال اﻳﺠﺎد ﻛﻨﻨﺪ؛ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﻪ ذﻫﻦ او‬
‫ﺑﺎ دﻳﺪن ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻓﻌﺎل ﮔﺮدد و ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪي ﺑﻪ ﻛﺸﻒ در او ﺑﻴﺪار ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﺮوع ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻣﺘﻨﻮع‬
‫و ﻣﺮﺗﺒﻂ‪ ،‬در ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺣﺲ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻓﺮاﮔﻴﺮان ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫ﺷﺮوع ﻳﻚ ﻛﺘﺎب ﻋﻠﻮم ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﮔﻞ‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪ و ﺟﺎﻧﻮران‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺣﺲ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﻛﻮدﻛﺎن ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺘﺎﺑﻲ ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫آن از رﻋﺪ و ﺑﺮق و آﺳﻤﺎن ﺗﻴﺮه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫‪y‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدي و اﺳﻼﻣﻲ‬
‫در ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎدي ﻣﺮدم ﺑﻪ وﻳﮋه‬
‫ارزشﻫﺎي اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻃﺮحﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺑﻮﻣﻲ و ﻣﻮرد‬
‫ﻣﺮدم از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻮاد آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﺮاث ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﻣﻠﻲ و ﻣﻨﻄﻘﻪاي ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﻮازن در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺟﻨﺴﻴﺖﻫﺎ‬

‫اﻏﻠﺐ اﻳﻦ اﻧﺘﻘﺎد ﺑﻪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ وارد ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدﺳﺎﻻري اﺳﺖ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ دﺧﺘﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮدن ﺑﻪ ﺟﻨﺴﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻲﻋﻼﻗﮕﻲ‬
‫ﻧﻴﻤﻲ از ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن از ﻫﺮ ﺟﻨﺲ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻛﺘﺎب‬
‫اﺣﺴﺎس دﻟﺒﺴﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ و آن را از ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﻨﺪ و ﻳﺎ ﺧﻮد را در آن ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺧﻼﻗﻴﺖ در اﺛﺮ ﻫﻨﺮي‬

‫ﺑﻴﺎن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺪون ﺧﻼﻗﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺎﺷﻴﻨﻲ و ﻏﻴﺮه ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﻨﻨﺪه‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻫﻮﺷﻤﻨﺪي‪ ،‬ﻇﺮاﻓﺖ و ﻧﻮآوري ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮوز ﺧﻼﻗﻴﺖ در‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺗﻔﻜﺮ واﮔﺮا در ﺑﻴﻨﻨﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺑﻪ روز ﺑﻮدن ﺗﺼﻮﻳﺮ‬

‫رﻋﺎﻳﺖ ﺳﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻣﻬﻢ در ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻪ روز ﺑﻮدن ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت‪ ،‬ﻣﺨﺎﻃﺐ از دﻳﺪن آن ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و زﻣﺎﻧﻲ‬
‫اﺣﺴﺎس ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ و دوري از واﻗﻌﻴﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ وﻳﮋﮔﻲ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮه ﺑﺮاي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﻣﺪرن و ﮔﺎه ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‪ ،‬و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ ﻋﻠﻤﻲ و‬
‫واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد‪.‬‬

‫‪27‬‬
 ‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﻔﺎوت در ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي‬
‫ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن ﻛﺘﺎب درﺳﻲ از ﻧﺰدﻳﻚﺗﺮﻳﻦ ﺗﺎ دورﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪﻫﺎي ﻳﻚ ﻛﺸﻮر‬
‫را درﺑﺮﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ و اﻏﻠﺐ داراي ﻓﺮﻫﻨﮓﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬آنﻫﺎ در ﺷﻬﺮﻫﺎ‪،‬‬
‫روﺳﺘﺎﻫﺎ‪ ،‬و ﻧﻮاﺣﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﭼﻮن )ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ و‬
‫ﻣﻌﺘﺪل ﺧﺰري( زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آداب‪ ،‬رﺳﻮم‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬و ﺷﻴﻮهي ﻣﻌﻴﺸﺖ ﻫﺮ‬
‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪي ﺗﺎرﻳﺨﻲ و ﺳﻨﺖﻫﺎي آن ﻗﻮم‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دور ﺷﺪن از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺑﻮﻣﻲ و ﻳﺎ ﻣﻨﻄﻘﻪاي و ﻳﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻜﺮدن ﺑﻪ ﺗﻨﻮع‬
‫آنﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺷﺪن داﻧﺶآﻣﻮز از ﻣﺤﺘﻮاي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻲﺷﻮد و‬
‫دركﭘﺬﻳﺮي ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ را ﺑﺮاي او دﺷﻮار ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪y‬رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻨﺎﺳﺐ ﺑﻴﻦ ﺳﺒﻚ ﻫﻨﺮي و ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫»ﺳﺒﻚ ﻫﻨﺮي« ﺑﺎ »ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزﺷﻲ« در ارﺗﺒﺎط ﺗﻨﮕﺎﺗﻨﮓ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻛﺸﻴﺪن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻋﻠﻤﻲ و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﺎﻳﺪ از‬
‫ﺳﺒﻚ رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﺳﻮد ﺟﺴﺖ‪.‬‬

‫‪y‬ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﺗﺨﺼﺼﻲ‬

‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻣﺘﻨﻮع ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫ﻛﻤﻚآﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻣﺼﻮر‪ ،‬و ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﻛﻮدﻛﺎن‪ .‬ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪي ﺧﻮد داراي ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي در‬
‫ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻛﺘﺎبﻫﺎ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮان ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮعﻫﺎي‪ :‬ﻋﺪدآﻣﻮزﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻃﺒﻴﻌﻲ )از‬
‫ﺟﻤﻠﻪ زﻧﺪﮔﻲ داﻳﻨﺎﺳﻮرﻫﺎ(‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎﻧﺪاران‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن و‪ ...‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ و‬
‫اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪي ﻋﻼﻗﻪﻫﺎي ﺧﺎص آﻧﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫‪y‬اﺻﻞ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺳﺎزي ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺑﺮاي رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﭘﻴﺎم‪ ،‬ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪﺳﺎزي ﻣﻮﺿﻮع و ﻳﺎ‬
‫ﺗﻠﻔﻴﻖ ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺲ ﻛﺮدن ﻓﻀﺎي ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺗﻠﻔﻴﻖ ﻋﻜﺲ و ﻧﻘﺎﺷﻲ در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﻴﻞ‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﻴﻜﺮوﺳﻜﻮﭘﻲ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع در زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺎت‬

‫ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﺎدي از واﻗﻌﻴﺎت ﺑﺎﺷﺪ؛ ﭼﻪ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﭼﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﭼﻪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻳﺎ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻳﻚ ﻛﺒﻮﺗﺮ ﻫﻴﭻﮔﺎه روي ﭘﻨﺞ ﺗﺨﻢ‬
‫ﻧﻤﻲﻧﺸﻴﻨﺪ و زﻧﺎن ﻋﺸﺎﻳﺮ ﻫﻴﭻﮔﺎه ﭼﺎدر ﻧﻤﻲﭘﻮﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ﻣﺮدم دورهي‬
‫ﺻﻔﻮﻳﻪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻟﺒﺎس اﻣﺮوز ﻣﺮدم اﻳﺮان ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻳﺎ در ﺑﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي اﻳﺮان‬
‫ﻛﺎﻛﺘﻮس دﻳﺪه ﻧﻤﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺷﻬﺮي‪ ،‬روﺳﺘﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻳﻠﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪،‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ و ﻧﺎﺣﻴﻪاي )ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺰري‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻮﻫﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻠﻲ( در ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي‬
‫از ﺗﺼﺎوﻳﺮ آﻣﻮزﺷﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﺿﺮورتﻫﺎﺳﺖ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ذوق ﻫﻨﺮي در ﻓﺮاﮔﻴﺮان‬

‫در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﺑﺮاي ﻛﻮدﻛﺎن‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻃﺮاﺣﻲ ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ‬
‫ذﻫﻦ آﻧﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﻪ اراﺋﻪي ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﭘﻴﭽﻴﺪهﺗﺮ و ﻣﺘﻨﻮعﺗﺮ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬در ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻛﺘﺎب آﻣﻮزﺷﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ذوق ﻫﻨﺮي را در داﻧﺶآﻣﻮزان ﻧﻘﺎط ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻛﺸﻮر ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫روشﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻧﮕﺎه ﻃﻨﺰآﻣﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﻛﻮدكﭘﺴﻨﺪي و ﺳﺮﮔﺮمﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻛﺘﺎب آﻣﻮزﺷﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ و ﺑﺮ ﺑﺎر‬
‫آﻣﻮزﺷﻲ آن ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از رﻳﺰﻧﻘﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ﺗﺼﺎوﻳﺮ ﺧﻨﺪهدار و‬
‫ﻳﺎ ﮔﻞﻫﺎ ﺑﺮاي رﻓﻊ ﺧﺴﺘﮕﻲ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ذوق ﻫﻨﺮي و ﺗﺨﻴﻞ در ﻣﺨﺎﻃﺒﺎن‬
‫دورهي دﺑﺴﺘﺎﻧﻲ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪29‬‬
 ‫‪y‬اﺻﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪﺟﺎ از ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻫﺮ ﻧﻮع ﺗﺼﻮﻳﺮي ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن ﻫﺮ ﭘﻴﺎﻣﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﭼﺸﻢاﻧﺪاز ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ ﻳﻚ ﻣﻜﺎن و ﻳﺎ ﻳﻚ‬
‫ﺧﺎﻧﻪي روﺳﺘﺎﻳﻲ در ﺑﺮﻧﺞزارﻫﺎي ﺷﻤﺎل اﻳﺮان‪ ،‬ﻋﻜﺲ ﺑﻬﺘﺮ از ﻧﻘﺎﺷﻲ اﺳﺖ و‬
‫ﻳﺎ در آﻣﻮزش ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ و ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺑﻬﺘﺮ از ﻋﻜﺲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪y‬اﺻﻞ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺗﺤﻘﻴﻖ و ﭘﮋوﻫﺶ‬

‫در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺟﻤﻊآوري‬
‫ﻣﺪارك و ﺷﻮاﻫﺪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺘﺨﺼﺺ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ‬
‫اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻟﺒﺎس اﻗﻮاﻣﻲ ﻛﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻣﻲﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﺰءﺑﻪﺟﺰء در زﻧﺪﮔﻲ‬
‫آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻤﻜﺎري ﻳﻚ ﻣﻮرخ اﻣﻜﺎنﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪y‬رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻮازن در ﻧﮕﺎه ﻫﻨﺮي و ﻧﮕﺎه آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫در ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﺑﻪ وﻳﮋه ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻣﺘﻮن ﻋﻠﻤﻲ و آﻣﻮزﺷﻲ و ﻣﺘﻦﻫﺎي‬
‫ﺑﺴﺘﻪ و ﺗﺎ ﺣﺪي ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺣﻔﻆ ﺗﻮازن ﺑﻴﻦ ﻧﮕﺎه ﻫﻨﺮي و ﻧﮕﺎه آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺿﺮورت اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﺘﻦﻫﺎي ﺑﺎز )ادﺑﻲ( ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﻫﻨﺮي و ﻋﻨﺼﺮ ﺧﻴﺎل‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺿﺮورت ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻴﻦ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه و ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ و ﻣﺪﻳﺮ ﻫﻨﺮي در ﻫﻤﻪ‬
‫ﺣﺎل اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮد‬

‫‪y‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮ روي ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب‬

‫ﻃﺮح ﻳﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ روي ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎب‪ ،‬در اﻳﺠﺎد زﻳﺒﺎﻳﻲ‪ ،‬ﮔﻴﺮاﻳﻲ و اﻧﺘﻘﺎل ﭘﻴﺎم‬
‫اﺻﻠﻲ ﻛﺘﺎب از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻً روي ﺟﻠﺪ و ﻳﺎ ﺑﻌﻀﺎً‬
‫ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﻛﺘﺎبﻫﺎ از ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻃﺮح ﺳﻤﺒﻠﻴﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫ﭘﺮﺳﺶﻧﺎﻣﻪي ارزﺷﻴﺎﺑﻲ از ﺗﺼﺎوﻳﺮ )ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ(‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬ ‫ردﻳﻒ‬
‫ﺿﻌﻴﻒ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫ﺧﻮب‬ ‫ﻋﺎﻟﻲ‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺘﻦ و دروﻧﻤﺎﻳﻪ )رﺳﺎﻧﺎﻳﻲ ﭘﻴﺎم ﻧﻮﺷﺘﺎري‪ ،‬دركﭘﺬﻳﺮي ﻣﻔﻬﻮم و ﭘﺮﻫﻴﺰ از‬
‫‪1‬‬
‫ﺣﻮاﺷﻲ(‬
‫ﺳﺎدﮔﻲ و اﻳﺠﺎز‪ ،‬اﻳﺠﺎد اﻧﮕﻴﺰش و ﺷﺎد ﺑﻮدن‬ ‫‪2‬‬
‫ﺑﺮﺧﻮرداري از ﻧﮕﺎه ﻫﻨﺮي و زﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺳﺎﻧﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﺟﺬاﺑﻴﺖ و ﺗﻘﻮﻳﺖ ذوق ﻫﻨـﺮي‬
‫‪3‬‬
‫در داﻧﺶآﻣﻮزان‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎ ﺗﻜﻨﻴﻚ و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ دﺳﺘﺎوردﻫﺎي ﻓﻨﻲ و ﻫﻨﺮي‬ ‫‪4‬‬
‫ﺗﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺿﻮع و ﺳﺒﻚ‬ ‫‪5‬‬
‫ﺧﻼﻗﻴﺖ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪي در ﻃﺮح‬ ‫‪6‬‬
‫ﻓﻀﺎﺳﺎزي ﻣﻨﺎﺳﺐ‬ ‫‪7‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ارزشﻫﺎي دﻳﻨﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﺳﻨﺖﻫﺎي ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫‪8‬‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐﺑﻨﺪي ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ در ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻃﺮح‬ ‫‪9‬‬
‫ارﺗﺒﺎط ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺑﺎ واﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﻧﺎﺣﻴﻪاي‬ ‫‪10‬‬
‫ﺟﻤﻊ‬
‫ﺟﻤـــﻊ‬
‫ﻛﻞ‬

‫ﺷﺮح اﺻﻄﻼﺣﺎت‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ :‬ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎي ﻧﻘﺶ ﻛﺮدن و ﺻﻮرتﺳﺎزي ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت‪،‬‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚ و ﻣﻮاد اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ :‬دادن ﺻﻮرﺗﻲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ از ﺷﻜﻞﻫﺎ و ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي‬

‫ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻪ ﺑﺎ دروﻧﻤﺎﻳﻪي ﻳﻚ ﻣﺘﻦ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ‪ ،‬و در راﺳﺘﺎي ارﺗﻘﺎي‬
‫ﻣﺘﻦ و در ﻛﻨﺎر آن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي رواﻳﺘﻲ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮي از ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺖ‪.‬‬

‫دروﻧﻤﺎﻳﻪ ﻣﺘﻦ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از دروﻧﻤﺎﻳﻪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻫﺪف و ﭘﻴﺎم ﻣﻮﺟﻮد در‬

‫ﻳﻚ درس ﻳﺎ ﻳﻚ ﻣﻮﺿﻮع آﻣﻮزﺷﻲ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫ﻧﻘﺎﺷﻲ‪ :‬ﺷﻜﻠﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪي اﺣﺴﺎس ﻧﻘﺎﺷﻲ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪ‬
‫ﺧﻮدي ﺧﻮد ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺗﻜﺜﻴﺮﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ )در ﻧﻮع ﺧﻮد‬
‫ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد اﺳﺖ( و ﻣﻌﻤﻮﻻً ﭼﻴﺰي را واﺿﺢﺗﺮ و ﺳﺎدهﺗﺮ از آﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﻫﺴﺖ‬
‫اراﺋﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻘﺎﺷﻲ آﻣﻮزﺷﻲ‪ :‬ﺷﻜﻠﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫﺪف اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﻬﻮﻣﻲ آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺑﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺧﻄﻮط‪ ،‬اﺷﻜﺎل و رﻧﮓﻫﺎ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺎﺷﻲ آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻫﻤﺮاه اﺳﺖ‬

‫ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ :‬اﺑﻼغ ﻇﺮﻳﻒ‪ ،‬دﻗﻴﻖ و ﻣﺆﺛﺮ ﻳﻚ ﭘﻴﺎم‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺪد اﺑﺰار و‬

‫ﻫﻨﺮﻫﺎﺳﺖ‪ ،‬وﻗﺘﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺎم‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪي ﺳﻔﺎرشدﻫﻨﺪه‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ و‬
‫ﻣﺤﺪوده ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ ،‬رﺷﺘﻪاي از ﻫﻨﺮﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻧﻘﺎﺷﻲ‪،‬‬
‫ﻃﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﻧﻮﺷﺘﻪ و ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﺧﻄﺎﻃﻲ‪ ،‬ﻫﻨﺪﺳﻪ و اﻣﻜﺎﻧﺎت دﻳﮕﺮ ﻳﺎري ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ‬
‫ﭘﻴﺎﻣﻲ را ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺆﺛﺮﺗﺮﻳﻦ و ﻛﻮﺗﺎهﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻤﻜﻦ اﺑﻼغ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪،‬‬
‫ﻫﻨﺮ اﺑﻼغ ﭘﻴﺎم ﻣﺸﺨﺺ‪ ،‬ﻣﺤﺪود و ﺑﻴﺮوﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﮔﺮاﻓﻴﻚ‬
‫ﻫﻨﺮ اﺑﻼغ ﭘﻴﺎﻣﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎً ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫در ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ ،‬ﺣﻀﻮر »دﻳﮕﺮي« ﻛﻪ ﻧﻪﺗﻨﻬﺎ اﻟﻬﺎمﺑﺨﺶ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ‬
‫»اﻣﻼﻛﻨﻨﺪهي« ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﻄﻌﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺮاﻓﻴﻚ‪ ،‬ﻫﺮ ﻗﺪر ﻫﻢ آزاد ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎز ﺑﻪ ﻣﺘﻦ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻏﻴﺮﺗﺨﻴﻠﻲ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﺣﻮزهﻫﺎي‬

‫ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﺷﻴﻤﻲ‪ ،‬زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻦﺷﻨﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﻳﺎ ﻓﻨﻲ و ﻣﻬﺎرﺗﻲ ﻗﺮار‬
‫دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪32‬‬
‫ﻣﺤﺘﻮاي ﺗﺨﻴﻠﻲ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎﺗﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در آنﻫﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﺧﻴﺎل‬
‫دﺧﺎﻟﺖ دارد‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ ﻫﻨﺮ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ و اﻓﺴﺎﻧﻪ‪.‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺧﻂ‪ ،‬ﺷﻜﻞ‪ ،‬ﺳﺎﻳﻪروﺷﻦ‪ ،‬رﻧﮓ‬

‫و ﺑﺎﻓﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت واﻗﻌﻲ و‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﻳﺎ ﺑﻴﺎن اﻧﺘﺰاﻋﻲ آنﻫﺎ و ﻳﺎ آﻣﻴﺰهاي از ﻫﺮ دو اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﻳﺪاري ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ﻳﺎ ﻓﺮم‪ :‬ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻄﻮط‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻃﺮح‪ ،‬رﻧﮓ و ﺷﻜﻞﺑﻨﺪي‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﺎزﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺎزﻣﻨﺪ و ﻳﺎ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﻜﻞ ﺑﺮ اﺛﺮ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺴﺘﻪي ﺧﻂ ﻳﺎ ﺳﻄﺢ رﻧﮕﻲ در ﺻﻔﺤﻪ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ و ﺳﺎﺧﺘﺎر آن ﺑﻪ‬
‫ﻫﺪﻓﻤﻨﺪي و ﺗﻼش ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬ﺷﻜﻞﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ‪ ،‬دوﺑﻌﺪي و ﻳﺎ‬
‫ﺳﻪ ﺑﻌﺪي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎﻓﺖ‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد از ﺑﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺳﻄﺢ ﺗﺼﻮﻳﺮ از ﻧﻈﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ و‬

‫ﻓﺮورﻓﺘﮕﻲ )زﺑﺮي‪ ،‬ﺻﺎﻓﻲ( اﺳﺖ و ﻛﺎرﻛﺮد آن‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ رﺳﺎﺗﺮ ﺷﺪن ﺷﻜﻞ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺗﺮﻛﻴﺐ )ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ( ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﻳﺪاري‪ :‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮان‪،‬‬

‫ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي دﻳﺪاري )ﻧﻘﻄﻪ‪ ،‬ﺧﻂ‪ ،‬ﺷﻜﻞ و‪ (...‬را در راﺳﺘﺎي آﻓﺮﻳﻨﺶ »ﻳﻚ ﻛﻞ«‬
‫ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺳﺎزﻣﺎندﻫﻲ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺑﺘﻮاﻧﺪ اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮﻫﺎ را در‬
‫ﻳﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻮاﻟﻲ و ﺗﻮازن ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ را درﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪﻫﺎ و ﺗﻜﺮارﻫﺎ‪ ،‬ﺿﺮب آﻫﻨﮓ آنﻫﺎ را اﺣﺴﺎس و ﻟﺬت زﻳﺒﺎﻳﻲﺷﻨﺎﺧﺘﻲ را‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ :‬ﻣﻘﺼﻮد از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي‪ ،‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي‬
‫اﺑﺰار‪ ،‬ﻣﻮاد‪ ،‬ﻓﻦ و ﻫﻨﺮ در ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻈﻴﺮ آﺑﺮﻧﮓ‪ ،‬آﻛﺮﻳﻠﻴﻚ‪ ،‬ﮔﻮاش‪،‬‬
‫ﮔﻮاش و ﻣﻮاد رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻣﺮﻛﺐ‪ ،‬ﻣﺪاد رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺘﻞ‪ ،‬ﻛﺎﻣﭙﭙﻮﺗﺮ‪ ،‬رﻧﮓ و روﻏﻦ‪،‬‬
‫آﺑﺮﻧﮓ و ﻗﻠﻢ ﻓﻠﺰي‪ ،‬ﻛﻼژ )ﺗﻜﻪﭼﺴﺒﺎﻧﻲ( رﻧﮓ روﻏﻦ‪ ،‬ﻛﻮرل‪ ،1‬ﻃﺮاﺣﻲ‬
‫ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮي‪ ،‬دﺳﺖ و ﻛﺎﻣﭙﻴﻮﺗﺮ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺘﻞ‪ ،‬اﻛﻮﻟﻴﻦ و ﭘﺎرﭼﻪ‪ ،‬اﻛﻮﻟﻴﻦ ﮔﻮاش واﻳﺮ‬
‫ﺑﺮاش )ﻗﻠﻢ ﺑﺎدي(‪ ،‬ﻋﻜﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺧﻤﻴﺮﺳﺎزي و ﻋﻜﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻘﺎﺷﻲ و ﻋﻜﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻜﺲ‪،‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﻓﺘﻮﺷﺎپ‪ ،‬ﻃﺮاﺣﻲ ﺧﻤﻴﺮ و ﻛﻼژ ﻗﻠﻢ‪ ،‬ﺟﻮﻫﺮ ﻗﻠﻢ‪ ،‬راﭘﻴﺪآﺑﺮﻧﮓ و ﺗﺼﺎوﻳﺮ‬
‫ﭼﻨﺪ ﺑﻌﺪي‪ ،‬اﺳﻜﺮاچﺑﺮد )ﺧﺮاش روي ﻛﺎﻏﺬ و ﻣﻘﻮا( و ﺑﺎﻻﺧﺮه اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫ﻓﻦﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭼﺎپ ﻣﺎﻧﻨﺪ )ﻛﻨﺪهﻛﺎري روي ﭼﻮب(‪ ،‬ﺣﻜﺎﻛﻲ روي ﭼﻮب‬
‫)ﮔﺮاور(‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺣﻜﺎﻛﻲ روي ﻟﻴﻨﻮﻟﺌﻮم‪ ،‬ﺑﺎﺳﻤﻪ ﺳﻴﺎه ﻗﻠﻢ ﻳﺎ ﺣﻜﺎﻛﻲ روي‬
‫ﻓﻠﺰ )ﮔﺮاور‪ ،‬ﭼﺎپ ﺗﻴﺰاﺑﻲ( و ﺗﻚﭼﺎپ و‪ ...‬را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺳﺒﻚﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر از ﺳﺒﻚ‪ ،‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺧﻂﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻜﻞﻫﺎ و‬

‫رﻧﮓﻫﺎ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻧﻮﻋﻲ روﻳﻜﺮد ﺧﺎص ﺑﺮاي ﺑﻴﺎن واﻗﻌﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬رواﺑﻂ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ‪،‬‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﺳﺖ‪ .‬ﺳﺒﻚﻫﺎ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ رﺋﺎﻟﻴﺴﻢ‬
‫)واﻗﻌﻴﺖﮔﺮا(‪ ،‬اﻛﺴﭙﺮﺳﻴﻮﻧﻴﺴﻢ )ﺑﻴﺎن آزاد اﺣﺴﺎس(‪ ،‬اﻣﭙﺮﺳﻴﻮﻧﻴﺴﻢ ﻳﺎ‬
‫اﺻﺎﻟﺖ درﻳﺎﻓﺖ )داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﭘﺮﺷﺘﺎب و ﮔﺬرا ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﺟﺎي داﺷﺘﻦ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺟﺰﺋﻴﻲﻧﮕﺮي ﺑﻪ ﺟﻬﺎن(‪ ،‬ﺳﻮرﺋﺎﻟﻴﺴﻢ ﻳﺎ ﻓﺮاواﻗﻌﻴﺘﻲ‬
‫)ﺷﻜﺴﺘﻦ راﺑﻄﻪي آﺷﻜﺎر ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي واﻗﻌﻲ و اﻳﺠﺎد راﺑﻄﻪﻫﺎي ﻏﻴﺮواﻗﻌﻲ و‬
‫ﺧﻠﻖ ﻓﻀﺎي ﺷﮕﻔﺖاﻧﮕﻴﺰ(‪ ،‬ﻛﻮﺑﻴﺴﻢ )ﺑﻴﺎن ﻋﻨﺼﺮﻫﺎي ﭘﻴﺪا و ﭘﻨﻬﺎن ﻳﻚ‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﺷﻜﻞﻫﺎي ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻪ دور از واﻗﻌﻴﺖ(‪ ،‬آﺑﺴﺘﺮه ﻳﺎ‬
‫اﻧﺘﺰاﻋﻲ و ﺗﺠﺮﻳﺪي )ﺗﻤﺮﻛﺰ روي ﺷﻜﻞ ﻣﺤﺾ‪ ،‬ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ دﮔﺮﮔﻮن ﻛﺮدن‬
‫و واﭘﻴﭽﺎﻧﺪن ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي واﻗﻌﻲ و ﺗﺄﻛﻴﺪ ﺑﺮ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻌﻴﻦ(‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺧﺮه‬
‫ﮔﺮاﻓﻴﻚ )اﺑﻼغ ﻧﺎزكاﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻓﺸﺮده‪ ،‬ﮔﻴﺮا و ﺳﺎدهي ﻳﻚ ﭘﻴﺎم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫اﺑﺰارﻫﺎ‪ ،‬ﻓﻦﻫﺎ‪ ،‬و ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﻫﻨﺮي و ﻫﻨﺪﺳﻲ(‪.‬‬
‫‪34‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮ ﻫﻨﺮي‪ :‬ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﻫﻢ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي و اﺻﻮلزﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ آﮔﺎه اﺳﺖ و ﻫﻢ از ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ دارد و ﻣﻌﻤﻮﻻً از‬
‫اﻓﺮاد ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻛﻔﺎﻳﺘﻲ‪ ،‬ﺳﻌﻴﺪ‪ .‬ﻗﺪرت رواﻳﺖﮔﺮي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪.‬‬
‫‪ .2‬واﻗﻔﻲ‪ ،‬ﺷﻬﻨﺎز )ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ .(1383‬رﻧﮓﻫﺎ و ﺗﺄﺛﻴﺮات رواﻧﻲ آنﻫﺎ‪ .‬آﻣﻮزش‬
‫راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪ .‬دورهي دﻫﻢ‪ .‬ﺷﻤﺎرهي ‪ .1‬دﻓﺘﺮ اﻣﻮر ﻛﻤﻚ آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫‪ .3‬رون‪ ،‬ﺳﻴﺪاﻣﻴﺮ وﺣﺪادي‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ )‪ .(1383‬ارزﺷﻴﺎﺑﻲ از اوﻟﻴﻦ ﺟﺸﻨﻮارهي‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ‪ .‬ادارهي ﻛﻞ ﭼﺎپ و ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﺠﻴﺪي‪ ،‬ﻣﻮﺳﻲ )‪ .(1378‬راﻫﻨﻤﺎي اﻳﺠﺎد و ﮔﺴﺘﺮش ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪﻫﺎي‬
‫آﻣﻮزﺷﮕﺎﻫﻲ‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺑﻴﺎﻧﻴﻪي ﮔﺮوه داوران ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺟﺸﻨﻮارهي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫درﺳﻲ )‪ .(1383‬واﺣﺪ ﻃﺮح ﺳﺎﻣﺎندﻫﻲ ﻣﻮاد ﻛﻤﻚآﻣﻮزﺷﻲ‪ .‬دﻓﺘﺮ ﭼﺎپ و‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺘﺐ درﺳﻲ‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻣﻮزﺷﻲ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻗﺎﻳﻴﻨﻲ‪ ،‬زﻫﺮه )ﭘﺎﻳﻴﺰ ‪ .(1383‬ﻛﺘﺎبﻫﺎي ﺗﺼﻮﻳﺮي و اﻧﻮاع آن‪.‬‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﻨﺎﻣﻪي ادﺑﻴﺎت ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‪ .‬ﺷﻤﺎرهي ‪30.‬‬
‫‪ .7‬رون‪ ،‬ﺳﻴﺪاﻣﻴﺮ )ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪ .(1383‬اﺻﻮل و ﻣﻌﻴﺎرﻫﺎي زﻳﺒﺎﺷﻨﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‪ 1 .‬و ‪ .2‬رﺷﺪ ﺟﻮاﻧﻪ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﻣﺼﻮر‪ ،‬وﻳﮋهي اوﻟﻴﻦ ﺟﺸﻨﻮارهي ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪ 15 .‬ﺗﺎ‬
‫‪ 20‬اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ .1383‬ادارهي ﻛﻞ ﭼﺎپ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫‪ .9‬ﻣﺼﻮر‪ ،‬وﻳﮋهي دوﻣﻴﻦ ﺟﺸﻨﻮارهي ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪15 .‬‬
‫ﺗﺎ ‪ 30‬آذرﻣﺎه ‪ .1384‬ادارهي ﻛﻞ ﭼﺎپ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺘﺐ درﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ .10‬ﮔﺰارش ﺳﻲاﻣﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﻧﻘﺪ آﺛﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‪،‬‬
‫)اردﻳﺒﻬﺸﺖ ‪ .(1383‬ﮔﻔﺖوﮔﻮي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮ و ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﻛﺘﺎب‪ .‬ﻛﻮدك و‬
‫ﻧﻮﺟﻮان‪ .‬ﻛﺘﺎب ﻣﺎه ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان ﺷﻤﺎرهي ﻫﻔﺘﻢ‪ .‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪي ﺗﺨﺼﺼﻲ‬
‫اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ و ﻧﻘﺪ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺎپ و‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫‪ .11‬ﮔﺰارش ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺠﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﻧﻘﺪ آﺛﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮي ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‬
‫)‪ .(1384‬ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮان ﻋﺎﻟﻲ دارﻳﻢ؟ ﺻﻨﻌﺖ ﺗﺼﻮﻳﺮﺳﺎزي ﻧﺪارﻳﻢ؟ ﻛﺘﺎب ﻣﺎه‬
‫ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‪ .‬ﺷﻤﺎرهي دﻫﻢ‪ .‬ﻣﺎﻫﻨﺎﻣﻪي ﺗﺨﺼﺼﻲ اﻃﻼعرﺳﺎﻧﻲ و ﻧﻘﺪ و‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺘﺎب ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‪ .‬ﺳﺎزﻣﺎن ﭼﺎپ و اﻧﺘﺸﺎرات وزارت ﻓﺮﻫﻨﮓ و‬
‫ارﺷﺎد اﺳﻼﻣﻲ‪.‬‬
‫‪ .12‬رون‪ ،‬ﺳﻴﺪاﻣﻴﺮ وﺣﺪادي‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ )آذر‪ .(1384 ،‬ارزﺷﻴﺎﺑﻲ از دوﻣﻴﻦ‬
‫ﺟﺸﻨﻮارهي ﺗﺼﻮﻳﺮﮔﺮي ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪ .‬ادارهي ﻛﻞ ﭼﺎپ و ﺗﻮزﻳﻊ‬
‫ﻛﺘﺎبﻫﺎي درﺳﻲ‪.‬‬
‫‪ .13‬ﻧﻌﻤﺖاﻟﻬﻲ ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز و ﻫﻤﻜﺎران )‪ .(1383‬ادﺑﻴﺎت ﻛﻮدك و ﻧﻮﺟﻮان‬
‫)ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ‪ ،‬ارزﺷﻴﺎﺑﻲ و ارزشﮔﺬاري(‪ .‬ادارهي ﻛﻞ ﭼﺎپ و ﺗﻮزﻳﻊ ﻛﺘﺎبﻫﺎي‬
‫درﺳﻲ‪.‬‬

‫‪36‬‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ راﻫﻨﻤﺎﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ ﻣﻲﻛﻮﺷﺪ ﺗﺎ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺎرﺑﺮدي و دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻛﻠﻴﻪ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان‬
‫درﺑﺎرهي ﺳﺎﻣﺎنﺑﺨﺸﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ را ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎدهي‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮان و ﺳﺎﻳﺮ ﭘﺪﻳﺪآورﻧﺪﮔﺎن ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎزﻣﺎن ﭘﮋوﻫﺶ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي آﻣﻮزﺷﻲ‬

‫دﻓﺘﺮ اﻧﺘﺸﺎرات ﻛﻤﻚآﻣﻮزﺷﻲ‬
‫دﺑﻴﺮﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﻣﺎنﺑﺨﺸﻲ ﻛﺘﺎبﻫﺎي آﻣﻮزﺷﻲ‬
‫‪http://samanketab.roshdmag.ir‬‬

‫‪37‬‬