Cứ đầu mỗi tháng trên tivi phát thanh viên thường hay nhắc đến chỉ số CPI của

tháng
trước đó và đánh giá về mức độ tăng giảm của CPI. Đây cũng là chỉ số mà người dân
quan tâm nhất và câu cửa miệng là tốc độ tăng của lương không theo kịp tốc độ tăng
của hàng hóa.

Bảng dưới là bảng CPI (Consumer Price Index)  của tháng 1/2014. Con số ta đặc biệt
quan tâm là con số của kỳ gốc 2009.

“Chỉ số giá tháng 1 năm 2014 so với kỳ gốc 2009” có nghĩa là người ta tính theo công
thức sau:

Đơn vị của CPI là %.

Tạm hiểu là % tăng thêm khi tháng 1/2014 bỏ tiền ra mua một giỏ hàng của năm 2009.
Xét bảng trên và công thức thì CPI của năm 2009 sẽ bằng 100%; và hiện CPI của
tháng 1/2014 là 156,78%.

Tương tự nếu đặt ở mẫu số là lượng và giá của tháng 12/2013 thì ta có CPI bằng
100,69%. Tạm hiểu là chúng ta phải chi thêm 0,69% khi mua giỏ hàng tháng 1/2014
thay vì mua cũng giỏ hàng đó tháng 12/2013

Các bước tính CPI:

Ví dụ cách tính CPI với giỏ hàng đơn giản là có hai mặt hàng Sách và Bút để dễ hình
dung

Bước 1: lựa chọn giỏ hàng hóa và đặt trọng số cho mỗi mặt hàng trong giỏ.

Hàng hóa được lựa chọn căn vào:

– Mức độ thường xuyên tiêu thụ của người tiêu dùng

– Đặt trọng số theo cơ cấu tiêu dùng do trong những hàng hóa tiêu dùng thì có những
hàng hóa tiêu dùng nhiều hơn những hàng hóa khác. Trọng số ở đây được hiểu là số
lượng hàng hóa đó, ví dụ nếu mục Gạo có số lượng là 4 trong giỏ hàng sẽ khác với số
lượng chỉ có 2. Tham khảo ví dụ cụ thể tại cuối entry này.

– Hàng hóa/dịch vụ có khoảng thời gian tồn tại lâu. Ví dụ nếu ta chọn một loại hàng
năm nay mà năm sau không còn được tiêu dùng nữa thì không được.

Hiện tại trong giỏ hàng hóa của ta có 396  mặt hàng và dịch vụ
Bước 2: Chọn ra năm cơ sở

là năm kỳ gốc, hiện tại ta đang tính theo kỳ gốc là 2009. Với công thức tính CPI ta dễ
dàng nhận thấy CPI của năm kỳ gốc sẽ bằng 100 do tử và mẫu bằng nhau. Cũng có
nghĩa là các năm trước đó nếu tính theo kỳ gốc 2009 thì sẽ < 100.

Riêng với vàng ta thấy một sự biến động rất lớn; nếu so với kỳ gốc thì bằng 171,52
trong khi so với tháng 1/2013 chỉ còn bằng 75,57 và tới 12/2013 thì lên 99,94

Bước 3: tính CPI

Q trong công thức chạy từ 1 tới 396 và P cũng chạy từ 1 tới 396 tương ứng. Như vậy Q
không thay đổi nhưng P đã thay đổi.

Trong bảng trên thì CPI năm 2014 so với kỳ gốc 2009 là 156,78. Có nghĩa là cũng với
giỏ hàng hóa đó tương ứng với giá trị mà người tiêu dùng nhận được thì người tiêu
dùng phải bỏ ra gấp 1,5678 lần.

Cột tiếp theo so sánh với tháng 1 năm 2013 nhằm mục đích so sánh tương đối với
cùng kỳ năm trước đó là 105,45.

Cột cuối cùng là so sánh với tháng trước đó (12/2013) là 100,69. Có nghĩa là CPI đã
tăng thêm 0,69%.

Chỉ số điều chỉnh CPI là so sánh tương đối giữa CPI các thời điểm:

Lạm phát là tính cho 1 năm, bằng CPI kỳ này trừ CPI kỳ trước, tất cả chia chi CPI kỳ
trước. Dễ dàng suy ra được là vì kỳ gốc 2009 CPI = 100 nên cột đầu tiên trong bảng
trên sẽ là lạm phát của 2014 so với 2009; tương ứng với 56,78%.
 

Chú ý là lạm phát chỉ thể hiện lượng, còn chất thì ta phải xem cơ cấu tăng của mỗi
nhóm hàng và do tính cả nước nên tính cả thành thị và nông thôn, cả miền xuôi và
miền ngược.

 Dựa vào bảng trên ta thấy lạm phát của năm 2013 là 6,04% vì chỉ số giá tháng
12/2013 bằng 106,4% so với tháng 12/2013

Cột cuối cùng thể hiện Chỉ số giá tiêu dùng bình quân năm 2013 tăng 6,6% so với bình
quân năm 2012.