BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC HUẾ

KHOA KHOA KỸ THUẬT VÀ CÔNG NGHỆ
--- ---

BÀI KIỂM TRA GIỮA KỲ

MÔN HỌC: CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ KHOA HỌC

Giáo viên hướng dẫn : Trần Thị Giang

Sinh viên thực hiện : Hồ Tấn Tài
Lớp : LTKTXK3

Năm học 2023

Câu 1: Tính tất yếu, đặc điểm của thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội.
*1. Tính tất yếu khách quan của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội:
Học thuyết hình thái kinh tế xã hội: lịch sử xã hội loài người đã trải qua
năm hình thái kinh tế xã hội: cộng sản nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, xã hội
phong kiến, tư bản chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Từ chủ nghĩa tư bản lên
chủ nghĩa xã hội cần trải qua một thời kỳ quá độ.
Có 2 hình thức quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản
Quá độ trực tiếp: từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản đối với
những nước đã trải qua chủ nghĩa tư bản phát triển.
Quá độ gián tiếp: từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản đối với
những nước chưa trải qua chủ nghĩa tư bản phát triển.
2. Đặc điểm thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
- Trên lĩnh vực kinh tế:
Tồn tại nhiều thành phần kinh tế, trong đó có thành phần đối lập.
Lênin cho rằng: "Vậy thì danh từ quá độ có nghĩa là gì? vận dụng vào
kinh tế, có phải nó có nghĩa là trong thời kỳ kinh tế hiện nay có những thành
phần, những bộ phận, những mảnh của chủ nghĩa tư bản lẫn chủ nghĩa xã hội
không? bất cứ ai cũng thừa nhân là có. Song không phải mỗi người thừa nhận
điểm ấy đều suy nghĩ xem các thành phần của kết cấu kinh tế - xã hội khác
nhau hiện có ở Nga, chính là như thế nào?. mà tất cả then chốt của vấn đề lại
chính là ở đó".
- Trên lĩnh vực chính trị
Tăng cường chuyên chính vô sản mà thực chất của nó là giai cấp công
nhân nắm và sử dụng quyền lực nhà nước trấn áp giai cấp tư sản, tiến hành
xây dựng một xã hội không giai cấp.
 Tiếp tục cuộc đấu tranh giai cấp giữa giai cấp giữa giai cấp vô sản đã
chiến thắng nhưng chưa phải đã toàn thắng với giai cấp tư sản đã thất bại
nhưng chưa phải thất bại hoàn toàn.
- Trên lĩnh vực văn hóa
Giai cấp công nhân thông qua đội tiền phong của mình là Đảng Cộng sản
từng bước xây dựng văn hóa vô sản, nền văn hóa mới xã hội chủ nghĩa, tiếp
thu giá trị tinh hoa văn hóa nhân loại, đảm bảo đáp ứng nhu cầu văn hóa.
- Trên lĩnh vực xã hội
Do kết cấu của nền kinh tế nhiều thành phần quy định nên trong thời kỳ
quá độ còn tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp và sự khác biệt giữa các tầng lớp
trong xã hội. Các giai cấp các tầng lớp vừa hợp tác vừa đấu tranh với nhau.
Trong xã hội của thời kỳ quá độ còn tồn tại sự khác biệt giữa nông thôn,
thành thị, giữa lao động trí óc và lao động chân tay. Bởi vậy, thời kỳ quá độ
từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội, về phương diện xã hội là thời kỳ đấu
tranh giai cấp chống áp bức, bất công, xóa bỏ tệ nan xã hội và những tàn dư
của xã hội cũ để lại.
3. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
3.1. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa
Hoàn cảnh Việt Nam khi thực hiện tiến lên chủ nghĩa xã hội:
Xuất phát từ một xã hội vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, lực lượng sản
xuất rất thấp.
Cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đang diễn ra rất mạnh
mẽ, cuốn hút các nước ở các mức độ khác nhau.
Quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là sự lựa
chọn duy nhất đúng, khoa học, phản ánh đúng quy luật phát triển khách quan
của cách mạng Việt Nam trong thời đại ngày nay.
Đại hội của Đảng Cộng Sản Việt Nam xác định: Con đường đi lên của
nước ta là sự phát triển qúa độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ
nghĩa, tức là bỏ qua việc xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến
trúc thượng tầng tư bản chủ nghĩa, nhưng tiếp thu, kế thừa những thành tựu
mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa, đặc biệt về khoa học
công nghệ, để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây dựng nền kinh tế hiện
đại.
Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa phải
được hiểu đầy đủ như sau:
Thứ nhất, quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là
con đường cách mạng tất yếu khách quan, con đường xây dựng đất nước
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Thứ hai, quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tức
là bỏ quá xác lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng
tư bản chủ nghĩa. Điều đó có nghĩa thời kỳ quá độ còn nhiều hình thức sở
hữu, nhiều thành phần kinh tế, song sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa và thành
phần kinh tế tư nhân tư bản chủ nghĩa không chiếm vai trò chủ đạo.
Thứ ba, quá độ lên chủ nghĩa xã hội phải tiếp thu, kế thừa những thành
tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chủ nghĩa tư bản, đặc biệt những thành tựu
về khoa học và công nghệ, thành tựu về quản lý để phát triển xã hội, quản lý
phát triển xã hội, đặc biệt là xây dựng nền kinh tế hiện đại, phát triển nhanh
lực lương sản xuất.
Thứ 4, quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ quá chế độ tư bản chủ nghĩa là tạo
ra sự biến đổi về chất của xã hội trên tất cả các lĩnh vực, là sự nghiệp rất khó
khăn, phức tạp, lâu dài với nhiều chặng đường, nhiều hình thức tổ chức kinh
tế, xã hội có tính chất quá độ đòi hỏi phải có quyết tâm chính trị cao và có
khát vọng lớn của toàn đảng, toàn dân.
3.2. Những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội và phương hướng xây dựng
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam hiện nay.
3.2.1. Những đặc trưng bản chất của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam
Một là: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Hai là: Do nhân dân làm chủ.
 Ba là: Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lược lượng sản xuất hiện
đại.
Bốn là: Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Năm là: Con người có cuộc sống ấm no, hạnh phúc, có điều kiện phát
triển toàn diện.
Sáu là: Các cộng đồng trong dân tộc Việt Nam bình đẳng, tôn trọng và
giúp đỡ nhau phát triển.
Bảy là: Có nhà nước pháp uyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân do nhân
dân và vì nhân dân.
Tám là: Có quan hệ hợp tác hữu nghị giữu các nước.
3.2.2. Phương hướng xây dựng chủ nghĩa xã hội ở việt nam hiện nay
Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát
triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên, môi trường.
Hai là, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
Ba là, xây dựng nền kinh tế tiến tiến đậm đà bản sắc dân tộc; xây dựng
con người, nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng đời
sống xã hội.
Bốn là, đảm bảo vững chắc quốc phòng và an ninh quốc gia, trật tự an
toàn xã hội.
Năm là, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu
nghị, hợp tác và phát triển; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.
Sáu là, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, thực hiện đại đoàn kết
dân tộc, tăng cường và mở rộng mặt trận thống nhất.
Bảy là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân,
do nhân dân, vì nhân dân.
Tám là, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
Trong quá trình thực hiện các phương hướng cơ bản đó, Đảng yêu cầu
phải đặc biệt chú trọng nắm vững và giải quyết tốt các mối quan hệ lớn sau:
+ Quan hệ giữa đổi mới, ổn định và phát triển.
 + Giữa đổi mới kinh tế với đổi mới chính trị.
+ Giữa kinh tế thị trường và định hướng xã hội chủ nghĩa.
+ Giữa phát triển lực lượng sản xuất và xây dựng, hoàn thiện từng bước
quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa.
+ Giữa tăng trưởng kinh tế và phát triển văn hóa, thực hiện tốt công bằng
xã hội.
+ Giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
+ Giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế.
+ Giữa Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ.
Tại Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đưa ra mục tiêu từ nay
đến giữa thế kỷ XXI "tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh,
nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng, xây dựng hệ thống
chính trị vững mạnh. Phát huy sức mạnh toàn dân tộc và dân chủ xã hội chủ
nghĩa. Đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; phát triển kinh tế
nhanh, bền vững, phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công
nghiệp theo hướng hiện đại". Để thực hiện tốt mục tiêu đó, Đảng và toàn dân
cần phải làm tốt 12 nhiệm vụ cơ bản sau đây:
(1) Phát triển kinh tế nhanh và bền vững; tăng trưởng kinh tế cao hơn 5
năm trước trên cơ sở giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, đổi mới mô hình tăng
trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế; Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chú
trọng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn gắn với xây dựng
nông thôn mới; Phát triển kinh tế tri thức, nâng cao trình độ khoa học, công
nghệ của các ngành, lĩnh vực; Nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức
cạnh tranh của nền kinh tế độc lập, tự chủ, tham gia có hiệu quả vào mạng sản
xuất và chuỗi giá trị toàn cầu.
(2) Tiếp tục hoàn thiện thể chế, phát triển kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa; nâng cao hiệu lực, hiệu quả, kỷ luật, kỷ cương, công khai,
minh bạch trong quản lý kinh tế, năng lực quản lý của nhà nước và năng lực
quản trị doanh nghiệp.
 (3) Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng
nguồn nhân lực; Đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công
nghệ; Phát huy vai trò quốc sách hàng đầu của giáo dục, đào tạo và khoa học,
công nghệ với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước.
(4) Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
con người Việt Nam phát triển toàn diện đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững
đất nước và vững chắc xã hội chủ nghĩa.
(5) Quản lý tốt sự phát triển của xã hội; Đảm bảo an sinh xã hội, nâng
cao phúc lợi xã hội; Thực hiện tốt chính sách với người có công; nâng cao
chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân, chất lượng dân số, chất lượng cuộc
sống của nhân dân.
(6) Khai thác, sử dụng và quản lý hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ
môi trường; Chủ động phòng chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu.
(7) Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền,
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng Nhà nước, nhân dân
và chế độ xã hội chủ nghĩa.
(8) Thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, chủ
động và tích cực hội nhập quốc tế; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tạo
điều kiện thuận lợi cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; nâng cao vị
thế, uy tín của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
(9) Hoàn thiện, phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa và quyền làm chủ của
nhân dân.
(10) Tiếp tục hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, xây
dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, trong sạch, vững mạnh.
(11) Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, nâng cao năng lực lãnh
đạo, tăng cường bản chất giai cấp công nhân và tính tiên phong, sức chiến
đấu, phát huy truyền thống đoàn kết, thống nhất của Đảng.
(12) Tiếp tục quán triệt và xử lý các mối quan hệ lớn: Quan hệ giữa đổi
mới, ổn định và phát triển; giữa đổi mới kinh tế và đổi mới chính trị; giữa
tuân theo các quy luật thị trường và bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa;
giữa phát triển lực lượng sản xuất và xây dựng, hoàn thiện từng bước quan hệ
sản xuất xã hội chủ nghĩa. Giữa nhà nước và thị trường; giữa tăng trưởng kinh
tế và phát triển văn hóa; giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc xã
hội chủ nghĩa; giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế; giữa Đảng lãnh đạo
Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ.
Câu 2: Sự biến đổi của gia đình Việt Nam trong thời kỳ
quá độ.
 Các xu hướng chủ yếu
Sự xích lại gần nhau từng bước giữa các giai cấp, tầng lớp về mối quan
hệ với tư liệu sản xuất. Xu hướng này thể hiện thông qua việc dần dần hoàn
thiện quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa từ thấp đến cao. Với chủ trương phát
triển nhiều thành phần kinh tế, đa dạng hoá chế độ sở hữu, tồn tại nhiều thành
phần kinh tế, liên kết, liên doanh trong sản xuất kinh doanh, tạo điều kiện cho
các thành phần xã hội tồn tại bên nhau, xích lại gần nhau, đan xen lẫn nhau để
cùng phát triển.
Sự xích lại gần nhau về tính chất lao động giữa các giai cấp, tầng lớp.
Xu hướng này thể hiện thông qua việc phát triển cuộc cách mạng khoa học và
công nghệ, áp dụng những thành tựu mới vào quá trình phát triển lực lượng
sản xuất, rút ngắn khoảng cách của sự khác biệt giữa các lực lượng xã hội
trong quá trình lao động. Từ đó, tạo điều kiện cho xu hướng hội nhập khu vực
và quốc tế trong lĩnh vực kinh tế.
Sự xích lại gần nhau về mối quan hệ phân phối tư liệu tiêu dùng giữa các
giai cấp và tầng lớp. Xu hướng này diễn ra chủ yếu liên quan đến việc thực
hiện ngày càng hoàn thiện nguyên tắc phân phối theo kết quả lao động và hiệu
quả kinh tế.
Sự xích lại gần nhau về tiến bộ về đời sống tinh thần giữa các giai cấp,
tầng lớp. Xu hướng này thể hiện trực tiếp thông qua cuộc cách mạng xã hội
chủ nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng - văn hoá. Từ đó tác động đến sự xích lại gần
nhau và xoá bỏ dần mâu thuẫn giữa thành thị và nông thôn, giữa lao động trí
óc và lao động chân tay.
Những xu hướng trên đây không tách rời nhau và được thể hiện trên các
lĩnh vực chính trị, phát triển lực lượng sản xuất, nâng cao đời sống vật chất và
tinh thần của xã hội.
 Sự biến đổi có tính quy luật của cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội
Cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
thường xuyên có những biến đổi mang tính quy luật sau đây:

Một là, cơ cấu xã hội - giai cấp biến đổi gắn liền và bị quy định bởi cơ
cấu kinh tế của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Yếu tố kinh tế luôn giữ vai trò quyết định đối với các vấn đề xã hội trong
thời kỳ quá độ tồn tại nhiều thành phần kinh tế tất yếu đưa tới cơ cấu xã hội -
giai cấp đa dạng và phức tạp. Trong thời kỳ này có những giai cấp, tầng lớp
của cơ cấu xã hội - giai cấp mới và cũ, có đông đảo nhân dân lao động và tồn
tại một bộ phận của giai cấp, tầng lớp bóc lột. Cơ cấu kinh tế trong thời kỳ
quá độ tuy vận động theo cơ chế thị trường, song có sự quản lý của Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa nhằm xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Về
mặt chủ quan, cơ cấu xã hội - giai cấp mới hình thành lại tác động trực tiếp tới
sự củng cố và phát triển cơ cấu kinh tế mới.

Hai là, cơ cấu xã hội - giai cấp biến đổi phức tạp, đa dạng, làm xuất hiện
các tầng lớp xã hội mới.

Chủ nghĩa Mác – Lênin chỉ ra rằng, hình thái kinh tế - xã hội cộng sản
chủ nghĩa đã được “thai nghén” từ trong lòng xã hội tư bản chủ nghĩa, do vậy
ở giai đoạn đầu của nó vẫn còn những “dấu vết của xã hội cũ” được phản ánh
về mọi phương diện – kinh tế, đạo đức, tinh thần.

Bên cạnh những dấu vết của xã hội cũ, xuất hiện những yếu tố của xã hội
mới do giai cấp công nhân và các giai cấp, tầng lớp trong xã hội bắt tay vào tổ
chức xây dựng, do vậy tất yếu sẽ diễn ra sự tồn tại “đan xen” giữa những yếu
tố cũ và yếu tố mới. Đây là vấn đề mang tính quy luật và được thể hiện rõ nét
nhất trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.

Xu hướng phát triển cơ cấu xã hội - giai cấp ở Việt Nam trong thời kỳ
quá độ mang tính đa dạng và thống nhất. Tính đa dạng thể hiện ở sự tồn tại
các giai cấp, tầng lớp, các nhóm xã hội trong nền kinh tế nhiều thành phần và
ngay cả trong cơ cấu của mỗi giai tầng đó cũng mang tính đa dạng và có sự
thay đổi, vận động nhanh chóng để tiến tới sự ổn định tương đối ở các giai
đoạn cuối của thời kỳ quá độ. Tính thống nhất thể hiện ở chỗ trong cơ cấu xã
hội - giai cấp ấy, giai cấp công nhân, lực lượng tiêu biểu cho phương thức sản
xuất giữ vai trò chủ đạo trong quá trình cải biến xã hội.

Điều này thể hiện ở chỗ giai cấp công nhân ngày càng phát triển mạnh
mẽ cả về số lượng, chất lượng với cơ cấu hợp lý. Đồng thời vai trò chỉ đạo đó
còn thể hiện ở sự phát triển của mối quan hệ liên minh giữa giai cấp công
nhân, giai cấp nông dân và trí thức ngày càng giữ vị trí nền tảng chính trị - xã
hội của nước ta. Từ đó tạo nên sự thống nhất của cơ cấu xã hội - giai cấp
trong suốt thời kỳ quá độ.

Thời kỳ quá độ là thời kỳ mà những nhân tố của xã hội mới và tàn tích
của xã hội cũ tồn tại đan xen, đấu tranh với nhau. Cơ cấu xã hội - giai cấp
luôn biến đổi trong mọi xã hội. Do đặc điểm của thời kỳ quá độ, quá trình
biến đổi cơ cấu xã hội - giai cấp cũ sang cơ cấu xã hội giai cấp mới là quá
trình liên tục, đa dạng, phức tạp và mạnh mẽ. Quá trình này sẽ dần dần ổn
định vào giai đoạn sau khi nền kinh tế đã ổn định, lực lượng sản xuất đã phát
triển và quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đã đạt được những kết quả cơ
bản.

Ba là, cơ cấu xã hội - giai cấp biến đổi trong mối quan hệ vừa đấu tranh,
vừa liên minh, từng bước xóa bỏ bất bình đẳng xã hội dẫn đến sự xích lại gần
nhau.
 Cơ cấu xã hội - giai cấp trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội biến
động và phát triển trong mối quan hệ vừa có mâu thuẫn, vừa có mối quan hệ
liên minh với nhau, tiến tới xoá bỏ hiện tượng bất bình đẳng trong xã hội, đưa
đến sự xích lại gần nhau giữa các giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội, đặc
biệt là giữa công nhân, nông dân, trí thức.

Mức độ và quá trình biến đổi này phụ thuộc vào điều kiện kinh tế - xã hội của
đất nước ở mỗi giai đoạn cụ thể. Mâu thuẫn và liên minh thể hiện tính độc lập
tương đối và tính phát triển đa dạng của các giai tầng xã hội tạo nên sự hợp
tác, xích lại gần nhau giữa các giai tầng cơ bản trong xã hội, xoá dần những
quan hệ bóc lột giữa người với người.      
Trên đây là toàn bộ bài tập giữa kỳ của em với đề tài “Tính tất yếu, đặc điểm
của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”& “Sự biến đổi của gia đình Việt
Nam trong thời kỳ quá độ”. Vì đây là một dề tài khá rộng, tổng quát và có thể
tiếp xúc từ nhiều khía cạnh mà khuôn khổ bài tập học kỳ lại có hạn nên có thể
bài làm của em không tránh khỏi những sai sót. Em rất mong nhận được sự
góp ý từ các thầy, các cô để bài làm được hoàn thiện hơn.