CHƯƠNG 2: GIỚI THIỆU VỀ PHÂN XƯỞNG SẢN XUẤT BENZENE BẰNG

CÔNG NGHỆ HYDRODEALKYL HÓA TOLUENE

2.1 . Giới thiệu sơ lược về quá trình sản xuất benzene từ toluene bằng công nghệ
hydrodealkyl hóa (tham khảo từ các bản vẽ sơ đồ khối):
Hydrodealkyl hóa toluene (HDA) là một quá trình được sử dụng để sản xuất benzene.
Phản ứng chính trong quá trình là:

Toluene và hydrogen được chuyển hóa trong một lò phản ứng có chất xúc tác để tạo ra
benzene và methane. Thông thường, phản ứng đạt độ chuyển hóa 75%. Phản ứng tỏa
nhiệt cao và các điều kiện hoạt động điển hình là 500ºC đến 660ºC và 20 đến 60 bar.
Hình 1 cho thấy sơ đồ khối của quá trình HDA

H2 hồi lưu
Fuel
Gas

Hydrogen Benzene
Thiết bị Bình tách
phản ứng

Toluene
Tháp
chưng

Toluene hồi lưu

Hình 1: Sơ đồ khối của quá trình hydrodealkyl hóa toluene

 Quá trình HDA bắt đầu bằng việc trộn toluene tinh khiết với dòng toluene chưa phản
ứng hồi lưu, quá trình trộn được thực hiện trong một bể chứa. Sau đó, toluene được bơm
để kết hợp nó với một dòng hỗn hợp hydrogen tinh khiết và khí hydrogen hồi lưu. Hỗn
hợp hydrogen và toluene được làm nóng sơ bộ trước khi đưa vào lò đốt. Trong lò, dòng
công nghệ được làm nóng đến 600ºC (nhiệt độ của phản ứng) sau đó được đưa vào lò
phản ứng. Lò phản ứng là nơi phản ứng chính xảy ra:

Phản ứng này là bất thuận nghịch và nó cần chất xúc tác. Chất xúc tác bao gồm : crom
oxide hoặc molypden, platin oxide hoặc platin với silica hoặc alumina. Một phản ứng phụ
thuận nghịch nhỏ khác thường được quan sát thấy:[2]

Quá trình xúc tác xảy ra ở nhiệt độ thấp hơn và mang lại độ chọn lọc cao hơn nhưng
yêu cầu phải tái sinh xúc tác thường xuyên. Sau đó, các sản phẩm được làm lạnh và đưa
vào một cặp bình tách để tách hydrogen chưa phản ứng. Một phần hydrogen chưa phản
ứng được nén và hồi lưu trở lại nguồn cấp liệu và thiết bị phản ứng. Các sản phẩm rời
khỏi thiết bị phân tách sau đó được gia nhiệt trước khi được đưa vào tháp chưng cất, tại
đây toluene thu được ở đáy tháp và hồi lưu đến nguồn cấp liệu. Điều này cho phép chuyển
hóa lớn hơn. Sau đó, phân đoạn tiếp tục tách methane ra khỏi sản phẩm benzene. Yêu cầu
gia nhiệt đạt được với hơi nước áp suất thấp, cao và trung bình. Yêu cầu làm mát đạt được
bằng nước làm mát ở nhiệt độ 30ºC và áp suất 1 bar.
2.2. Xác định các kiểu thiết bị chính sử dụng trong phân xưởng, số lượng từng thiết
bị, một số nhận xét đặc biệt (nếu có) :
Tham khảo từ tài liệu tham khảo ta có sơ đồ PFD của quá trình hydrodealkyl hóa
toluene như bên dưới.
 Hình 2: Sơ đồ PFD quá trình hydrodealkyl hóa toluene [3]
Từ sơ đồ PFD như Hình 2 ta có thể xác định các thiết bị và các dòng sử dụng trong
công nghệ như bên dưới :
2.2.1 Bình tách (Vessel ):
Gồm 4 bình: V-101 V-103
V-102 V-104
2.2.2 Bơm ( Pump):
Gồm 4 bơm: P-101A/B
P-102A/B
(A/B nghĩa là một bơm làm việc một bơm nghỉ vì quá trình là hoạt động liên tục, máy
phải hoạt động liên tục sẽ dẫn đến dễ hư nên ta thay thế cho nhau để đạt hiệu quả cao).
2.2.3 Thiết bị trao đổi nhiệt (Heat Exchanger ):
Gồm 6 thiết bị trao đổi nhiệt đơn giản (Simple HX):
E-101 E-102 E-103
E-104 E105 E106
2.2.4 Lò đốt (Heater):
Gồm 1 lò đốt là H-101
2.2.5 Thiết bị phản ứng (Reactor):
Thực hiện phản ứng:
 Gồm 1 thiết bị phản ứng là R-101
2.2.6 Máy nén (Compressor):
Gồm 2 máy nén C-101A/B
Máy nén dùng để nén khí và vận chuyển khí. Vì máy nén cũng làm việc liên tục nên dễ
bị hỏng, để đảm bảo quá trình liên tục người ta cũng lắp 2 máy ở cùng một vị trí để thay
đổi khi máy xảy ra sự cố.
2.2.7 Tháp chưng cất (Distillator):
1 tháp chứng cất là T-101
 Y chỉ định một khu vực trong nhà máy.
 ZZ là ký hiệu số cho từng hạng mục trong một lớp thiết bị .
 A/B xác định các đơn vị song song hoặc các đơn vị dự phòng không được hiển thị
trên PFD.  Mô tả bổ sung về thiết bị được đưa ra trên PFD. Do đó, có hai thiết bị
giống hệt nhau, A và B. Một máy bơm sẽ hoạt động trong khi máy bơm còn lại
không hoạt động.
2.3. Xác định số lượng các dòng công nghệ, các kiểu dòng phụ trợ có mặt trong phân
xưởng. (sử dụng sơ đồ PFD):
− Dòng thông tin được thêm vào sơ đồ bằng cách đính kèm các thông tin (nhiệt độ, áp
suất, lưu lượng khối lượng). Có thể thấy rằng mỗi dòng quá trình được xác định bởi
một số nằm trong hộp hình kim cương nằm trên dòng. Hướng của dòng được xác
định bởi một hoặc nhiều đầu mũi tên. Số dòng qúa trình được sử dụng để xác định
dòng trên PFD.
− Dòng công nghệ: gồm 19 dòng từ dòng 1 đến dòng 19
− Dòng phụ trợ: từ sơ đồ PFD ta thấy có các
 Dòng áp suất thấp (LPS)
 Dòng áp suất trung bình (MPS )
 Dòng áp suất cao (HPS)
 Lò đốt (Heater)
 Nước làm mát (CW )
 Khí nhiên liệu (FG)
2.4 Mô tả hoạt động của phân xưởng (Trên cơ sở phân tích các sơ đồ PFDs):
Để mô tả hoạt động của phân xưởng sản xuất benzene bằng công nghệ hydrodealkyl
hóa toluene, chúng tôi sử dụng sơ đồ PFD như Hình 2
 Sơ đồ công nghệ mà chúng ta đang nghiên cứu là sơ đồ công nghệ sản xuất benzene từ
toluene bằng phương pháp hydrodealkyl hóa. Sơ đồ công nghệ này được chia làm ba cụm
chính: cụm phản ứng, cụm tách khí và cụm chưng cất. Cụm phản ứng để chuyển hóa
toluene và hydrogen thành các sản phẩm chính là: benzene và methane. Cụm phân tách để
thu hồi hydrogen hồi lưu và tách methane đưa vào hệ thống khí làm lạnh nguyên liệu.
Cụm chưng cất để nhằm thu benzene sản phẩm và hồi lưu phần toluene chưa tham gia
phản ứng về lại giai đoạn ban đầu.
Quá trình bắt đầu với giai đoạn đầu tiên là chuẩn bị nguyên liệu cho lò phản ứng. Đầu
tiên là kết hợp 10,000 kg/h của dòng toluene tinh khiết ở 25ºC và 1.9 bar với dòng toluene
hồi lưu từ tháp chưng cất trong bình tách V-101, sau đó được bơm qua bộ trộn dòng thông
qua bơm P-101A/B (đây là cụm bơm gồm 2 thiết bị làm việc song song và phần toluene
dư sẽ được hồi lưu về bình tách V-101). Tại bộ trộn dòng toluene sẽ được trộn với 820
kg/h khí hydrogen tinh khiết và một phần khí hydrogen hồi lưu trước khi qua thiết bị trao
đổi nhiệt. Sau đó hỗn hợp sẽ được đưa qua thiết bị trao đổi nhiệt E-101 sử dụng hơi nước
áp suất cao để gia nhiệt lên đến 225ºC rồi đưa qua lò đốt H-101 để nâng nhiệt lên 600ºC
gần với nhiệt độ phản ứng trước khi đưa qua thiết bị phản ứng.
Thiết bị phản ứng R-101 là nơi xảy ra các phản ứng hóa học:

Phản ứng tỏa nhiệt cao, do đó nhiệt độ của các chất phản ứng tăng dần dọc theo chiều
dài lò phản ứng.
Hỗn hợp lỏng gồm benzene và toluene chưa tham gia phản ứng sau khi ra khỏi thiết bị
phản ứng được đưa qua thiết bị làm lạnh E-102 trước khi đem đi tách (chất làm mát là
nước ở 30ºC, nguyên nhân là do: phản ứng hydrodealkyl hóa là phản ứng tỏa nhiệt nên
trong quá trình thiết kế phải có thêm các thiết bị ngăn chặn sự tăng nhiệt độ trong lò, làm
cho hỗn hợp ở đáy đi ra có nhiệt độ cao nên cần được làm lạnh trước khi đem đi tách).
Sau khi hỗn hợp được chuyển đến thiết bị phân tách sản phẩm, tại đây để quá trình tách
được triệt để, người ta đã sử dụng 2 thiết bị tách liên tiếp là V-102 và V-103. Tại đó nó
được phân tách thành pha lỏng và pha khí. Trong đó, sản phẩm khí có thể được tách ra
một phần theo dòng số 8 đến máy nén khí C-101A/B để hồi lưu H 2 thiết bị phản ứng và về
bộ trộn dòng nguyên liệu, sản phẩm lỏng là benzene và toluene chưa tham gia phản ứng.
 Hỗn hợp lỏng gồm benzene và toluene chưa tham gia phản ứng ra khỏi thiết bị phân
tách được đưa vào thiết bị gia nhiệt E-103 sử dụng hơi nước áp suất thấp để gia nhiệt
trước khi đưa vào tháp chưng cất. Tại tháp chưng cất sẽ có sự trao đổi nhiệt giữa lỏng và
hơi, kết quả là thu được dòng sản phẩm hơi gồm các cấu tử nhẹ và dòng sản phẩm đáy
chứa các cấu tử nặng hơn. Phần toluene chưa tham gia phản ứng ở đáy tháp được hồi lưu
theo dòng 11 về lại thiết bị ban đầu và ngoài ra còn một lượng sản phẩm nặng (diphenyl,
dibenzyl) được tuần hoàn lại bằng thiết bị gia nhiệt ở áp suất thấp E-106 và được chưng
cất lại một lần nữa. Hỗn hợp ra khỏi đỉnh tháp chưng cất đi qua thiết bị ngưng tụ E-104 và
vào thiết bị tách V-104 để tách riêng các loại sản phẩm, ra khỏi bình tách V-104 gồm:
− Khí nhiên liệu theo dòng 16 ra ngoài và tiếp tục làm nguyên liệu cho lò đốt H-101.
− Lượng benzene dưới tác dụng của bơm, một phần sẽ được hồi lưu vào lại tháp, phần
còn lại sẽ được làm lạnh bằng thiết bị E-105.
− Sản phẩm benzene theo dòng 15 ra ngoài và ta thu được benzene tinh khiết. Quá trình
tuần hoàn liên tục.