KABANATA 3:

PAGSASALIN NG PILING TEKSTONG MAKABULUHAN SA DALUMAT NG/SA

FILIPINO

PANIMULA AT MAIKLING KASAYSAYAN

➔ Marami sa mga tagapagsalin noong araw ang naniwala na wasto ang kanilang salin kapag nailipat
nila sa wikang pinagsasalin ang sukat at tugma kung tula ang isinasalin o kaya'y ang balangkas ng
mga pangungusap kung prosa naman ang isinasalin.
➔ Sa makabagong kahulugan ng pagsasalin, kung pinagtutuunang pansin man ang porma ay
pangalawa lamang sa mensahe ng tekstong isinasalin. Alam natin na bawat wika ay may kani-
kaniyang kakayahan, may kani-kaniyang sistema ng pagbubuo at pagsusunud-sunod ng mga salita
upang magpahayag ng isang kaisipan.

 Sa Europa, ang kinikilalang unang tagapagsalin ay si Livius Adronicus, isang Griyego. Sa mundo ng
pagsasalin, kilala si Adronicus sa kanyang pagsaling-wika ng “Odyssey” ni Homer sa Latin sa
kaparaanang patula (240 B.C.) (before Christ). Ang unang pagsasaling ito ay pininiwalaang agad na
sinundan ng iba pang pagsasalin. Gumawa sina Naevius at Ennius ng mga pagsasalin sa Latin ng mga
dulang Griyego. Si Cicero naman ay kinilala rin bilang isa sa mahuhusay na tagapagsalin, bukod sa
pagiging isang dakilang manunulat.
 Isang pangkat ng mga iskolar mula sa Syria ang nakaabot sa Baghdad. Sila ay nangunguna sa pagsasalin
ng Arabic ng mga isinulat nina Aristotle, Plato, Galen, Hippocrates at iba pang kilalang mga matatas na
manunulat. Dahilan kung bakit naging tanyag ang Baghdad bilang isang paaralan ng pagsasaling-wika
na pinag-ugatan ng pagkalat ng karunungan sa Arabia.
 Ang kinikilalang “Prinsipe ng Pagsasalingwika” sa Europa ay si Jacques Amyot na siyang nagsalin
ng “Lives of Famous Greeks and Romans” (1559) ni Plutarch sa wikang Aleman.
 Si John Dryden ay ibinibilang din na isang mahusay na tagapagsalin dahil pinag-uukulan niya ng
maingat na paglilimi ang gawang pagsasalin sapagkat naniniwala siyang ang pagsasalin ay isang sining.
 Noong 1792, sa aklat na “Essay on the Principles of Translation” ni Alexander Tyler, binigyang diin
ang tatlong panuntunan sa pagsasalin. Ang mga ito ay ang mga sumusunod:
1. Ang isang salin ay kailangang katulad na katulad ng orihinal sa diwa.
2. Ang istilo at paraan ng pagsulat ay kailangang katulad ng sa orihinal.
3. Ang isang salin ay kailangang magtaglay ng “luwag at dulas” ng pananalitang tulad ng sa
orihinal upang hangga’t maaari ay magparang orihinal.
 Matthew Arnold – Ayon sa kanya, ang isang salin ay kailangang magtaglay ng bisang katulad ng sa
orihinal.
 F.W. Newman – sumalungat sa paniniwala ni Matthew Arnold. Ayon sa kanya, ang isang salin ay
kailangang matapat sa orihinal, na kailangang madama ng bumabasa na ang kanyang binabasa ay isang
salin at hindi orihinal.

PINAKATALUKTOK NA PANAHON NG PAGSASALING-WIKA (PANAHON NG PAGSASALIN

NG BIBLIYA)
➔ Mayroong dalawang dahilan kung bakit isinalin ang Bibliya:
1. Dahil ang Bibliya ang tumatalakay sa tao – kaniyang pinagmulan, sa kaniyang layunin at sa
kaniyang destinasyon;
2. Dahil sa di-mapasusubaliang kataasan ng uri ng pagkakasulat nito.
✓ John Wycliffe – kauna-unahang nagsalin ng Bibliya sa wikang Ingles noong ikalabing– apat na siglo.
✓ Thomas Shelton – isinalin ang Don Quixote.
✓ William Tyndale – pagsasalin sa Ingles ng Bibliya buhat sa wikang Griyego na salin naman ni
Erasmus.
✓ John Rogers – ipinagpatuloy ang hindi natapos na salin ni Tyndale.
✓ Richard Taverner – nirebisa ang salin ni John Rogers.

MGA SALIN NG BIBLIYA

1. Aramaic – wika ng kauna-unahang teksto ng Matandang Tipan.
2. Griyego – salin ni Origen noong ikatlong siglo na nakilala sa Septuagint.
3. Latin – salin ni Jerome noong ikaapat na siglo.

TATLONG PINAKADAKILANG SALIN NG BIBLIYA

1. Latin – ni Saint Jerome
2. Aleman – ni Martin Luther
3. Ingles-Ingglatera – Haring James

✓ Ang pagsasalin na isinagawa ni Wycliffe ay sinundan naman ng salin na isinagawa niña Tyndale at
Coverdale.
✓ Ang pagsasalin naman ni Martin Luther (1483-1646) ang kinikilalang pinakamaayos at
pinakamabuting salin. Dito nagsimulang makilala ang bansang Germany sa larangan ng panitikan.

KAHULUGAN NG PAGSASALIN/PAGSASALING-WIKA
➔ Ang pagsasaling-wika ay isang proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita man o pasulat, ay
nagaganap sa isang wika at ipinapalagay na may katulad ding kahulugan sa isang dati nang umiiral
na pahayag sa ibang wika.
➔ Ang pagsasaling-wika ay muling paglalahad sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit na natural
na katumbas ng orihinal ang mensaheng isinasaad ng wika, una’y batay sa kahulugan, at ikalawa’y
batay sa istilo.
➔ Sa madaling salita, ang pagsasaling-wika ay paglilipat sa pinagsasalinang wika ng pinakamalapit
na katumbas sa diwa at estilo na nasa wikang isinasalin.

Theodore Savory (1968)

➔ Nagagawa ang pagsasalin sa pamamagitan ng pagtutumbas sa kaisipang nasa likod ng mga
pahayag na berbal.
Gregorry Rabasa
➔ Hindi kailanman mapapantayan ng salin ang orihinal.
Santiago (2003)
➔ Ang pagsasaling-wika ay ang paglilipat sa pinagsalinang wika ng pinakamalapit na katumbas na
diwa at estilong nasa wikang isasalin. Ang isasalin ay ang diwa ng talata at hindi ang bawat salita
na bumubuo rito.
Peter Newmark (1988)
➔ Ang pagsasalin ay isang gawaing binubuo ng pagtatangkang palitan ang isang nakasulat na
mensahe sa isang wika gaya rin ng mensahe sa ibang wika.

MGA PARAAN NG PAGSASALIN AYON KAY JOHN DRYDEN

1. Metaphrase - Ito ang literal na paglilipat ng isang awtor ang salita sa salita at linya sa linya tungo
sa ibang wika.
2. Paraphrase - Ito ang pagsasalin sa kahulugan ng sinabi ng awtor ngunit sa paraang nababago at
nadadagdagan ang kanyang wika.
3. Imitasyon - Ito ang ganap na kalayaang lumihis sa salita at kahulugan ng awtor kaya nagdudulot
lamang ng pangkalahatang pahiwatig mula sa orihinal.
MGA KATANGIAN NA DAPAT TAGLAYIN NG ISANG TAGAPAGSALIN
➔ Imposibleng maisalin nang ganap sa ibang wika ang diwang sinulat ng awtor sa isang wika
sapagkat naisin man at hindi ng tagasalin ay tiyak na may mawawala, mababago, o madaragdag sa
orihinal na diwa ng kanyang isinasalin. Isipin na lang na ang manunulat ay malaya, samantalang sa
pagsasalin, ang tagapagsalin ay ‘nakatali’ o ‘nakagapos’ sa orihinal na ideya ng manunulat -
walang kalayaan.

Mga Katangiang Dapat Taglayin ng Isang Tagapagsalin (Nida at Savory)

1. Sapat na kaalaman sa gramatika ng dalawang wikang kasangkot sa pagsasalin.
2. Sapat na kakayahan sa pampanitikang paraan ng pagpapahayag.
3. Sapat na kaalaman sa paksang isasalin.
4. Sapat na kaalaman sa kultura ng dalawang bansang kaugnay sa pagsasalin.
5. Sapat na kaalaman sa dalawang wikang kasangkot.

PAMANTAYAN SA PAGSASALING-WIKA
1. Alamin ang pagkasa ng isasalin.
o Magbasa o magsaliksik.
o Pag-aralan ito upang magkaroon nang mas malawak na kaalaman sa paksa ng tekstong isasalin.
2. Basahin ng ilang beses ang tekstong isasalin.
o Tiyaking naunawaan ang nilalaman ng teksto upang makayanang ipaliwanag o isalaysay kahit
wala ang orihinal sa iyong harapan.
o Tandaang dapat pa ring manatili ang mensaheng ipinapahiwatig kaya’t hindi mo dapat palitan
o bawasan ang ideyang isasalin.

3. Tandaang ang isasalin ay ang kahulugan o mensahe at hindi lang mga salita.
o Ang malawak na kaalaman ay nakatutulong ng isang tagapagsalin sa wikang isasalin at wikang
pagsasalinan.
o Hindi sapat na basta-bastang tumbasan ang mga salita sa teksto.
o Huwag maging palaging literal, isaalang-alang na ang magiging kalabasan ng isinalin ay
maipapalabas pa rin ang tunay na diwa.

4. Piliin ang mga salita at pariralang madaling maunawaan ng mambabasa.

o Gumamit ng mga salitang lubos na nauunawaan mo gayundin ay nauunawaan ng mga
mambabasa upang higit na maging malapit ang orihinal sa salin.

5. Ipabasa sa isang eksperto sa wikang pinagsalinan o sa isang katutubong nagsasalita ng wika ang
iyong isinalin.
o Ipabasa ang isinalin sa isang eksperto upang mabigyang-puna ang paraan ng pagkasalin at
masabi kung naaangkop na sa konstekto ng isang taong likas na gumagamit ng wika.

6. Isaalang-alang ang iyong kaalaman sa genre ng akdang isasalin.

o Alamin ang genre na kinabibilangan ng isasalin.
o Halimbawa, hindi makapagsasalin ng isang tula ang isang taong walang gaanong alam sa
matalinghagang salita at mga tayutay na karaniwang ginagamit sa isang tula at ang kaalaman
ukol sa magkakatugmang salita lalo na kung may sukat at tugma
o Kung tula ang isinasalin, tula pa rin ang kalalabasan at hindi prosa.
o Pagsikapang mapanatili ang sukat at tugma ng orihinal.

7. Isaalang-alang ang kultura at konstekto ng wikang isasalin at ng pagsasalinan

o Dapat bigyang pansin ng magsasalin ang paraan ng pagsasaayos dahil maaring naiiba ang
nakasanayan sa orihinal na wika at sa pagsasalinang wika.
 MGA KATANGIAN NG ISANG MAHUSAY NA SALIN
1. Kailangan na katulad na katulad ng orihinal ang diwa, ang estilo at paraan ng pagsulat at taglay
ang “luwag” at “dulas” ng pananalitang tulad ng sa orihinal, upang hangga’t maari aymagparaang
orihinal. (Santiago, 1976).
2. Kailangang matagumpay rin na matamo ang layuning maipahatid ito sa kinauukulang target.
(Nida, 1976).
3. Kailangan na kumakatawan ito sa orihinal nang hindi nilalapastangan ang wikang kinasalinan.
(Medina, 1988)
4. Kailangang meaning based na nangangahulugang dapat itong magpahayag ng wastong kahulugan
o diwa ng orihinal sa tunay na porma ng pokus ng wika. (Lacson, 1984)
5. Kailangang may sensibilidad, naipahahayag ang nilalaman at paraan ng orihinal, may natural at
madulas na ekspresyon at tumutugon sa pagtanggap na tulad ng orihinal. (Nida, 1964)

LAYUNIN NG PAGSASALIN
➔ Ayon kay Virgilio Almario, may dalawang maituturing na pangkalahatang layunin sa pagsasalin:
Imitasyon at Reproduksyon
 IMITASYON - o panggagaya – paghahanap ng katumbas na salita para sa Simulaing
Lengguwahe hanggang sa pagsisikap na gayahin ang anyo at himig ng orihinal na akda.
Hindi ito paggawa ng huwad, sa halip, ito ang pagsisikap na matularan ang isang huwaran.
May layuning maging matapat ang imitasyon sa orihinal.
 REPRODUKSYON - o muling pagbuo – maaari itong umabot sa paglalapat ng wikang
higit na maiintindihan ng mambabasa ang salin o sa isang anyong ipinalalagay na mas
ninanais na basahin ng madla.

TAGASALIN
➔ Dalawang wika ang dalawang pagkadalubhasaan ng tagasalin sa ordinaryong sitwasyon.
 Simulaing Lengguwahe (SL) o ang wika ng isinaling akda.
 Tunguhang Lengguwahe (TL) o ang wikang pinagsasalihan ng akda.

PROSESO NG PAGSASALING-WIKA
➔ Maraming sinusunod na mga paraan ng pagsasaling-wika. Ito ay nababatay sa pagpapasiya ng
tagasalin na ibinabatay naman niya sa kanyang mga layunin at pangangailangan. Narito ang
maaaring sunding pamamaraan:

1. Pagtutumbas - sa prosesong ito ay inihahanap ng katapat na salita/pahayag sa isinasaling wika. Angkop

na angkop ang pagtutumbas na ito sa mga pagkakataong ang pagsasalin ay nangangailangan lamang ng
isa-sa-isang tapatan. Samakatuwid, ang pangngalan sa isang kapwa pangngalan, pandiwa sa kapwa
pandiwa, pang-uri sa kapwa pang-uri, at iba pa. Ang pamamaraang ito ay may eksempsyon. May mga
pagkakataong hindi lamang salita kundi parirala o pangungusap ang isinasalin.

o Halimbawa:

FILIPINO INGLES
ama father
ambag contribution
biyuda widow
kopyahin copy
pahintulutan authorize
sumigaw nang malakas Shouted loudly

2. Panghihiram - ang panghihiram ay isa sa mga simulaing karaniwang sinusunod sa pagsasaling-wika.

Likas ito sa mga Pilipino mula pa nang pumasok sa katutubong wika ang espanyol. Maraming mga salita o
katawagang banyaga ang malayang nakapasok sa katutubong wika dahil sa mga katawagan o salitang yaon
ay wala sa angking bokabularyo nito.
o Halimbawa:

MULA SA ESPANYOL
kusina donya imprenta
kuwelyo kubyerta senyor

MULA SA INGLES
dyip kompyuter impormal

3. Pagsasaling Pa-Idyomatiko - Kabilang dito ang mga ekspresyong nagkaroon ng partikular na

kahulugan dahil sa paniniwala, saloobin, at kaugalian ng isang lahi. Gayundin ang mga ekspresyong
nagkaroon ng pagbabago sa kahulugan dahil sa pag-iiba ng pang-angkop o preposition na ginagamit (gaya
ng sa Ingles).

o Halimbawa:

INGLES FILIPINO
have a hand magkaroon ng kinalaman
dress to kill bihis na bihis
give a hand tumulong

4. Adapsyon - ito ay ang pagtanggap ng mga salitang isasalin nang tuwiran at walang pagbabago sa
baybay, kundi man bilang kakabit ng mga katutubong panlapi. Gagamitin ito sa mga pagkakataong
kailangang-kailangan at hindi maiiwasan.

o Halimbawa:

SAGISAG NA PANG-AGHAM
Fe (iron) bakal
H2O (wáter) tubig
HCl (muriatic acid) muriatic asid

ANG PAPEL NG PAGSASALIN SA PAGDADALUMAT

➔ Ang gawaing pagsasalin ay ang paglilipat ng ideya, kaisipan at mga salita mula sa isang wika
patungo sa isa pang wika na hindi nawawala ang kahulugan ng orihinal. Ito ay isang masalimuot
na gawain. Hindi man eksperto ang isang tao sa pagsasalin ay magagawa niya ito kung isasapuso
ang gawain. Minsan ay lumilihis ang mga salita subalit ang diwa ay naroon pa rin.
➔ Katulad ng kultura at kasaysayan, ang pagsasalin at pagdadalumat ay magkapatid. Hindi
maisasalin ang isang pahayag kung hindi ito susuriing mabuti. Sa pagdadalumat ay kailangan ang
masusing pagsusuri sa isang pahayag upang lubos itong maunawaan. Maging ang pagkakaroon ng
malawak na imahinasyon ay makakatulong din. Samakatuwid, ang pagsasalin ay kailangan ng
pagsusuri upang maging wasto ang salin.