‫درمانهای بیولوژیک‬

‫دکتر توالیی‬

‫مقذمات‬

‫‪1401‬‬
 ‫اصطالحات داروشنایس‬
‫پیشگیی‪ ،‬تشخیص و درمان بیماری انجام یم‬
‫ر‬ ‫✓ ‪ Drug‬یا دارو ماده ای است که به قصد‬
‫تغییات یم کند‪.‬‬
‫شود‪ .‬داروها پس از ورود به بدن موجود زنده اعمال آن را دستخوش ر‬

‫✓ فارماکولوژی‪ :‬مطالعه مواد شیمیات که بر فعالیت های بدن اثر میگذارند‪.‬‬

‫✓ فارماکولوژیست‪ :‬شخیص که وظیفه تهیه و توزی ع دارو را به عهده دارد‪.‬‬

 ‫نام های داروها‬
‫✓ نام شیمیات‪ :Chemical name‬فرمول شیمیات عناص تشکیل دهنده دارو‬

‫✓ نام ژنریک ‪ Generic name‬یا نام علیم دارو‪ :‬نایم که در لیست فارماکوپه آمریکا درج یم گردد و توسط‬
‫تعیی یم گردد‪( .‬برگرفته از مواد شیمیات که دارو‬
‫اولی بار آن را در بازار پخش یم کند ر‬
‫کارخانه ای که برای ر‬
‫از آنها ساخته شده است)‬

‫✓ نام تجارت ‪ :Trade name‬نایم است که توسط رشکت داروت که حق انحصاری فروش آن را دارد‬
‫انتخاب یم شود‪.‬‬

‫✓ یک داروی واحد با یک نام ژنریک یم تواند دارای چندین نام تجاری باشد ‪.‬‬
 ‫مثال‬
‫✓ نام شیمیات‪ :‬هیدروکیس فنیل استامید‬
‫✓ نام ژنریک‪ :‬استامینوفن‬
‫✓ نام تجارت‪ :‬پانادول‪ ،‬تایلنول‪،‬تاينيفن‪،‬آپوتل‪،‬پاراستامول‬
‫مثال‬
 ‫طبقه بندی داروها‬
‫✓ داروهای با ویژگ های مشابه در یک گروه دسته بندی یم شوند‪.‬‬
‫✓ طبقه دارو نشان دهنده اثرات دارو روی بدن است‪.‬‬
‫✓ مثل ضد افرسدگ ها‬
 ‫نکته‪:‬‬
‫✓ اعمال داروشناختی به دو گروه فارماکوکینتیک و فارماکودینامیک تقسیم می‌شوند‪ .‬به زبان‬
‫ساده‪،‬‬
‫✓ فارماکوکینتیک توصیف‌کننده آن کاری است که بدن بر روی دارو انجام می‌دهد‪.‬‬
‫✓ فارماکودینامیک توصیف‌کننده آن کاری است که دارو بر روی بدن انجام می‌دهد‪.‬‬
‫✓ داده‌های فارمارکوکینتیک درباره جذب‪ ،‬توزیع‪ ،‬متابولیسم و دفع دارو در بدن می‌باشد‪.‬‬
‫✓ داده های فارماکودینامیک آثار دارو بر روی سلول‌های مغز و سایر بافت‌های بدن را بررسی‬
‫می‌کند‬
 ‫فارموکوکینتیک‬
‫فارموکوکینتیک‪ :Pharmacokinetic‬برریس چگونگ ورود دارو به بدن‪ ،‬رسیدن به محل مورد نظر‪،‬‬
‫متابولیه شدن و خروج از بدن یم باشد‪.‬‬
‫ر‬
‫با آگایه از فارموکوکینتیک دارو‪ ،‬زمان مناسب برای تجویز دارو‪ ،‬روش مناسب برای تجویز‪ ،‬پیش بین احتمال‬
‫تعیی یم کنند‪.‬‬
‫بروز عوارض داروت و برریس پاسخ مددجو به درمان را ر‬

‫متغی یمباشد‪.‬به طور وسییع (‪– ۹۵%‬‬ ‫ر‬ ‫مثال‪ :‬جذب استامینوفن از راه خورایک شی ع و کامل و از راه رکتال‬
‫گید ‪ .‬نیمه عمر دارو‬
‫متابولیه شده و دفع دارو و متابولیتهایآن عمدتا از راه ادرار صورت یم ر‬
‫ر‬ ‫‪‌)۹۰‬در کبد‬
‫‪ ۴-۱‬ساعت و زمان الزم برای رسیدن به اوج اثر ‪ ۳-۱‬ساعت یمباشد‪.‬‬
‫جذب‪ :Absorption‬فرایندی که دارو به داخل بدن یا جریان خون وارد میشود‪ .‬جذب به‬
‫عوامل زیر بستگی دارد‪:‬‬
‫✓ راه تجویز (تزریقی سریعتر جذب می شود)‬
‫✓ قابلیت حل شدن دارو (مایع سریعتر جذب می شود)‬
‫✓ اسیدیته (برخی داروها در محیط اسیدی معده یا قلیایی روده جذب می شوند)‬
‫✓ محل تجویز(سطح جذب وسیعتر با جذب بیشتر همراه است)‬
‫✓ مقدار دارو‬
‫✓ جریان خون محل و قابلیت نفوذپذیری مویرگ ها‬
 ‫✓ پخش دارو ‪:Distribution‬رسیدن دارو به محل موردنظر‬
‫تاثی‪ :‬گردش خون بافن(پرفیوژن بیشی‪ ،‬پخش بیشی)‬‫✓ تحت ر‬
‫✓ نفوذپذیری غشا (نفوذپذیری مغز کم است و اجازه ورود همه داروها را نیم دهد)‬

‫پروتئی(عدم اتصال باعث دفع بهی کلیوی یم‬

‫ر‬ ‫✓ ‪ :Protein bonding‬قدرت اتصال دارو به‬
‫شود)‬
‫متابولیه یم شود و‬
‫ر‬ ‫✓ متابولیسم ‪ :Metabolism‬پس از اینکه دارو به مرحله فعالیت رسید‬
‫تاثی آنزیم های‬
‫غیفعال در یمآید تا به راحن دفع شود‪ .‬سپس تحت ر‬ ‫بصورت کم فعال یا ر‬
‫تغییات در آن بوجود یم آید که سبب سم زدات و شکسته شدن مولکول ها و‬ ‫موجود ر‬
‫تغیی و‬
‫تبدیل آن به ماده فعال شیمیات و قابل مرصف برای سلول ها یم گردد‪ .‬بخش عمده ر‬
‫گید ویل ریه‪ ،‬کلیه‪ ،‬خون و روده ها رنی داروها را‬
‫تبدیل بیولوژیگ مواد در کبد صورت یم ر‬
‫متابولیه یم کنند‪.‬‬
‫ر‬

‫✓ دفع ‪ : Excertion‬دارو بعد از ر‬

‫غیفعال شدن توسط کلیه‪ ،‬ریه‪ ،‬روده‪ ،‬غده عرق‪ ،‬بزاق و‬
‫شیی دفع یم شود‪.‬‬
‫غدد ر‬
 ‫عملکرد داروی‬
‫✓ اثرات درمات ‪ :Therapeutic effect‬پاسخ ر‬
‫فییولوژیک مورد انتظار بدن به دارو‬
‫✓ مثال‪ :‬ر‬
‫الیازوالم اثرضد اضطراب دارد‬
‫الیازوالم خاصیت ضداضطراب‬ ‫✓ یک دارو ممکن است چندین اثر درمات داشته باشد‪ :‬ر‬
‫وخواب اور دارد‬

‫✓ عوارض جانن ‪ :Side effect‬اثرات ناخواسته و ثانویه دارو است که ممکن است موجب‬
‫صدمه یا آسیب شود‪.‬مثل تهوع وفر ر‬
‫امویس‬
‫✓ اگر عوارض جانن دارو بیش از اثرات درمات دارو بود باید قطع شود‪.‬‬
‫✓ اثرات سیم ‪ :Toxic effect‬اثرات سیم بدنبال مرصف طوالت مدت یا تجمع در خون‬
‫بدلیل اختالل در دفع یا متابولیسم مقادیر زیاد در بدن که اثرات مرگباری بهمراه‬
‫دارد‪.‬مرصف طوالت دیازپام باعث تجمع آن درفرد مسن یم شود‬
‫مرفی باعث تضعیف تنفیس و مرگ یم شود‪.‬‬‫ر‬ ‫✓ مثال سطوح سیم‬
‫✓ تداخل اثر داروها ‪ :Drug interaction‬وقن داروت بر مکانیسم عمل داروت دیگر اثر‬
‫بگذارد‪.‬‬
‫✓ داروها یا اثر داروی دیگر را تقویت یم کنند(اثر سییژیست) یا ر‬
‫مسی جذب متابولیسم و دفع‬
‫را کاهش یم دهد(تداخل)‪.‬‬
‫✓ بعنوان مثال قهوه‪،‬چای و الکل باعث کاهش سطح لیتیم یم شودوداروت مثل بروفن سطح‬
‫آن را باال یم برد‪.‬‬
 ‫اصطالحات مربوط به اعمال دارو در بدن‬
‫✓ شروع اثر ‪ : onset‬زمانی که طول می کشد تا دارو پس از ورود به بدن از خود پاسخ نشان‬
‫دهد‪.‬‬
‫✓ حداکثر پاسخ (اوج اثر) ‪ : Peak‬زمانی که طول می کشد تا دارو به باالترین غلظت موثر‬
‫خود در بدن برسد‪.‬‬
‫✓ دوام اثر ‪ :Trough‬حداقل غلظت سرمی ‪-‬خونی دارو درست قبل از دریافت نوبت بعدی‬
‫دارو(دارو چه مدت در خون فعال است)‬
‫✓ مدت اثر ‪ :Duration‬زمانی که طی آن دارو با غلظتی که در خون وجود داردکه برای پاسخ‬
‫کافی باشد‬
‫✓ نیمه عمر سرمی دارو ‪ :half time‬اگر دارویی وارد بدن شود و غلظت پالسمایی آن دارو‬
‫به اوج خود رسیده باشد‪ ٬‬مدت زمانی که این مقدار از اوج به نصف این میزان برسد‪٬‬‬
‫نیمه‌عمر دارو نام دارد‬
 ‫عوامل موثر بر عملکرد داروها‬
‫✓ سن‬
‫تغیی در چرت‪ ،‬حجم مایعات بدن‪ ،‬هورمون ها)‬ ‫✓ جنس ( ر‬
‫✓ عوامل ژنتیک‬
‫✓ عوامل روات (‪Placebo‬یا دارونما)‬
‫✓ وضعیت پاتولوژیک (فرد دچار اختالل در کار کبد یا کلیه است)‬
‫سیکاردین)‬‫✓ محیط(ارتفاع‪ ،‬افزایش محرکات ‪ ،‬ریتم ر‬
‫✓ زمان دریافت غذا (داروها باید همراه‪ ،‬قبل یا بعد از غذا مرصف شوند به دلیل تاث ری در‬
‫پیشگیی ازایجاد تحریک معده)‬
‫ر‬ ‫جذب یا‬
 ‫راه تجویز دارو‬
‫✓ خوراکی‪ :‬آسانترین و معمول ترین روش است‪ ،‬اثر آن دیرتر ظاهر می شود‪ ،‬تاثیر طوالنی‬
‫مدت دارنداغلب داروهای روانپزشکی از این گروه هستند‬
‫✓ راه های تزریقی‪:‬‬
‫زیر جلدی(‪ Subcutaneous )SC‬تزریق زیر الیه درم پوست‬ ‫✓‬
‫داخل عضالنی (‪ Intramuscular )IM‬تزریق داخل عضله‬ ‫✓‬
‫داخل وریدی (‪ Intravenous)IV‬تزریق داخل ورید‬ ‫✓‬
‫داخل جلدی (‪ Intradermal )ID‬تزریق داخل درم زیر اپیدرم‬ ‫✓‬
 ‫راه تجویز دارو‬
‫✓ داروهای موضعی‪ :‬روی پوست و مخاط تاثیر دارند‬
‫✓ داروهای موثر بر مخاط‪ :‬قطره و پماد چشمی‪ ،‬قطره گوش‪ ،‬شستشوی چشم و گوش‪،‬‬
‫داروهای واژینال (مهبلی)‪ ،‬داروهای رکتال (مقعدی)‪ ،‬استنشاقی (اسپری کردن در بینی)‬
‫✓ نکات الزم در مورد استفاده از قطره های چشمی‪:‬‬
‫✓ قرنیه دارای اعصاب و عروق زیاد است لذا قطره نباید مستقیما روی قرنیه ریخته شود‪.‬‬
‫✓ داروهای چشمی تنها برای چشم آسیب دیده استفاده شود (مگر اینکه پزشک دستور دیگری داده‬
‫باشد)‬
‫✓ از تماس پلک با نوک قطره چکان خودداری شود‪.‬‬
 ‫راه تجویز دارو‬
‫✓ داروهای واژینال به شکل شیاف‪ ،‬کف‪ ،‬ژل یا کرم هستند‪.‬‬
‫✓ نکات الزم در مورد استفاده از شیاف رکتال‪:‬‬
‫✓ شیاف های ضد تب و ضد درد‪ :‬بیمارتا ‪ 5‬دقیقه پس از گذاشتن شیاف در همان پوزیشن باقی‬
‫بماند‪.‬‬
‫✓ شیاف های ملین(ضدیبوست)‪ :‬بیمار ‪ 35-45‬دقیقه پس از گذاشتن شیاف در همان پوزیشن‬
‫باقی بماند‪.‬‬
 ‫راه تجویز دارو‬
‫✓ داروهای استنشاقی‪ :‬بصورت اسپری‪ ،‬بخور و پودر می باشد که از راه هوایی وارد می شود‪.‬‬

‫✓ سایر روش ها‪:‬‬

‫✓ داخل شریانی‪ -‬داخل استخوان‪ -‬داخل مفصل‪ -‬داخل حفره صفاق‪ -‬اپیدورال (تزریق در فضای‬
‫اپیدورال)‪ -‬داخل ستون مهره ای –داخل عضله قلب‬
 ‫ر‬
‫واحدهای اصیل در سیستم متیک‬
‫✓ ‪ 1‬میلی لیتر = ‪ 15‬قطره (‪)gtt‬‬
‫✓ ‪ 5‬میلی لیتر = ‪ 1‬قاشق چایخوری)‪tea spoon (1 tsp‬‬
‫✓ ‪ 15‬میلی لیتر = ‪ 1‬قاشق غذاخوری )‪table spoon (1 tbsp‬‬
‫✓ ‪ 30‬میلی لیتر = ‪ 2‬قاشق غذاخوری )‪(2 tbsp‬‬

‫✓ ‪ 1‬لیتر = ‪ 1000‬میلی لیتر‬

‫✓ ‪ 1‬گرم = ‪ 1000‬میلی گرم‬
‫اختصار‬ ‫نام‌انگلیسی‬ ‫اشکال‌دارویی‬
Tab Tablet ‫قرص‬
Cap Capsule ‫کپسول‬
Amp Ampoule ‫آمپول‬
Drop Drop ‫قطره‬
Oint Ointment ‫پماد‬
Supp Suppository ‫شیاف‬
Syr Syrup ‫شربت‬
 ‫انواع دستورات داروی (‪)Medication orders‬‬

‫✓ دستورات ثابت و دائیم ‪ :)SO( Standing orders‬تا زمانیکه دستور جدید دیگری‬
‫داده نشود‪ ،‬قابل اجراست‪.‬‬
‫✓ دستور در صورت لزوم ‪ :)PRN( Pro re nata‬هر زمان مددجو به آن دارو نیاز داشته باشد‬
‫داده یم شود‪ .‬مثل ضد دردها‬
‫ر‬
‫بیهویس جهت انجام‬ ‫✓ دستوری که تنها یکبار اجرا یم شود ‪ :Single order‬مثل داروی‬
‫عمل جرایح‬
‫✓ دستور فوری ‪ : Stat order‬یکبار‪ ،‬گایه دوز اول دارو بصورت ‪ Stat‬داده یم شود‪.‬‬
 ‫اختصارات مورد استفاده دیگر در تجویز دارو‬
✓ BID : two times per day ‫ بار در روز‬2
✓ HS : at bedtime ‫موقع خواب‬
✓ QD : every day ‫هر روز‬
✓ QoD: every otherday ‫یک روز در میان‬
✓ QID : four time a day ‫ بار در روز‬4
✓ TID or TDS : three times per day ‫ بار در روز‬3
✓ STAT : first dose, immediately ‫فوری‬
 ‫استانداردهای الزم برای تجویز صحیح دارو‬
‫✓ استانداردها موجب اطمینان از ارائه اقدامات ایمن یم شوند‪ .‬برای اطمینان از تجویز صحیح‬
‫دارو باید ‪ 5‬استاندارد زیر را رعایت کنند‪:‬‬
 ‫طبقه بندی ‪FDA‬دربارهی رده بندی دارو در دوران بارداری‬

‫✓ گروه ‪A :‬در این گروه از داروها‪ ،‬مطالعات کافی روی زنان باردار انجام شدهاست و نتایج‬
‫حاصل از مطالعات بیانگر عدم مشاهده خطر در سه ماهه اول بارداری بر روی جنین است‪ .‬به‬
‫این گروه از دارو‪ ،‬داروهای مجاز در دوران بارداری گویند‪.‬‬

‫گروه ‪B :‬در این گروه از داروها‪ ،‬مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو‬
‫خطری بر روی جنین ندارد‪ ،‬اما مطالعات کافی روی زنان باردار برای میزان خطر روی جنین‬
‫در سه ماهه اول بارداری انجام نشده است‪.‬‬

‫گروه ‪C :‬در این گروه از داروها‪ ،‬مطالعات بر روی حیوانات باردار نشانگر این بود که دارو‬
‫روی جنین اثرات جانبی دارد‪ ،‬اما مطالعات کافی روی انسانها در انجام نشده است‪ .‬در صورتی‬
‫که منافع استفاده از دارو برای زنان باردار از مضرات دارو بیشتر باشد‪ ،‬ممکن است دارو تجویز‬
‫شود‪.‬‬
 ‫ادامه‬

‫گروه ‪D :‬در این گروه از داروها‪ ،‬مطالعات و نتایج حاصل از آن بیانگر وجود خطر برای جنین‬
‫انسان است‪ .‬زمانی که استفاده از دارو برای زنان باردار اجتنابناپذیر است و خطرات احتمالی‬
‫پذیرفته شدهاست‪ ،‬پزشک دارو را تجویز میکند‪.‬‬

‫گروه ‪X :‬این گروه از داروها‪ ،‬بیانگر ایجاد اختالالت‪ ،‬آسیبها و ناهنجاریهای روی جنین‬
‫بودهاست‪ .‬به دلیل آسیب به جنین و خطر باالی مصرف دارو‪ ،‬مصرف این داروها در دوران‬
‫بارداری ممنوع است و به آنها داروهای ممنوعه در بارداری می گویند‪.‬‬
‫مراحل‌درمان‌منطقی‬
‫‪ -1‬اخذ‌شرح‌حال‌‪‌،‬معاینه‌فیزیکی‌و‌‪..‬‬
‫‪-2‬تشخیص‬
‫‪-3‬تعیین‌و‌شروع‌برنامه‌درمانی‌‬
‫‪-4‬ارائه‌اطالعات‌الزم‌به‌بیمار‬
‫‪-5‬پیگیری‌درمان‬
‫اجزای‌تشکیل‌دهنده‌یک‌نسخه‬
‫‪ -1‬نام‌دارو‬
‫‪-2‬شکل‌دارو‬
‫‪-3‬واحد‌دارو‬
‫‪-4‬تعداد‌دارو‬
‫‪-5‬راه‌مصرف‌دارو‬
‫‪-6‬فواصل‌مصرف‌دارو‬
‫عوامل‌موثر‌در‌تجویز‌غیر‌منطقی‌دارو‬
‫‪ ‬فرهنگ‌جامعه‬
‫‪ ‬آموزش‌پزشکی‌‬
‫‪ ‬پزشکان‬
‫‪ ‬نظام‌دارویی‬
‫‪ ‬اقتصاد‬
 ‫دستورالعمل‌های‌بالینی‬

‫به منظور بهینه کردن نتایج حاصل از درمان با داروهای روانگردان باید شش نکته را در نظر داشت‪:‬‬
‫تشخیص‪ ،‬انتخاب دارو ‪ ،‬دوز‪ ،‬مدت مصرف‪ ،‬قطع دارو و مکالمه ‪.‬‬
‫‪-۱‬تشخیص ‪:‬به کمک ارزیابی و تشخیص دقیق‪ ،‬باید عالیم خاصی را که پاسخهای حاصل از مصرف‬
‫دارو میتوانند آنها را مورد هدف قرار دهند‪ ،‬شناسایی کرد‪.‬‬

‫‪-۲‬انتخاب‌دارو ‪:‬عوامل موثر بر انتخاب دارو عبارتند از‪ :‬تشخیص‪ ،‬سابقه قبلی شخصی و خانوادگی‪ ،‬پاسخ‬
‫به یک داروی خاص و وضعیت کلی بیمار‪ .‬بعضی داروها به علت تداخالت دارویی و بعضی به علت‬
‫عوارض جانبی انتخاب نمیشوند‪.‬‬

‫‪-۳‬دوز ‪:‬شایعترین علت شکست درمان با داروهای روانگردان عبارتند از‪ :‬تجویز دوز ناکافی و کامل‬
‫نکردن دوره درمان با این داروها‪.‬‬
 ‫ادامه‬
‫‪- ۴‬مدت‌مصرف ‪:‬مدت مصرف داروهای ضدروانپریشی‪ ،‬ضدافسردگی و تثبیت کننده خلق باید ‪۴‬‬
‫تا ‪ ۶‬هفته ادامه داشته باشد‪ .‬کارایی داروهای مذکور در درمان اختالالت‪ ،‬با گذشت زمان افزایش‬
‫پیدا میکند‪ ،‬ولی قطع مصرف آنها غالبا سبب عود اختالالت خواهد شد‪ .‬برعکس‪ ،‬معموال اکثر‬
‫داروهای ضداضطراب و محرک‪ ،‬بیشترین اثرات درمانی خود را طی مدت یک ساعت پس از‬
‫مصرف آشکار میکنند‪.‬‬

‫‪-۵‬قطع‌مصرف‌دارو ‪:‬بسیاری از داروهای روانپزشکی هنگام قطع مصرف منجر به سندرم ترک‬
‫میشوند‪ .‬داروهایی که نیمه عمر کوتاه دارند‪ ،‬بیشتر موجب سندرم ترک میشوند؛ بهویژه اگر‬
‫مدت طوالنی از مصرف آنها گذشته باشد و ناگهان قطع شوند‪.‬‬

‫‪-۶‬مکالمه ‪:‬به طور کلی اگر به بیماران درباره عوارض جانبی داروها توضیح داده شود؛ این‬
‫عوارض کمتر موجب نگرانی و ناراحتی آنها میشوند‪.‬‬
 ‫تعامل دارو گیرنده‬

‫اگونیست اثر شبیه ‪ NT‬مثل مخدر‬ ‫•‬

‫انتاگونیست به گیرنده متصل می شود وسبب مهار یا انسداد اثرماده یا اگونیست می شود‬ ‫•‬
‫مثل فلومازنیل ‪ AP‬ونالوکسان‬
‫اگونیست نسبی مثل بوپرونورفین‬ ‫•‬
‫اگونیست معکوس به گیرنده اگونیست وصل واثر متضاد دارد مثل معکوس کانابینویید‬ ‫•‬
 ‫آثار‌نامطلوب‬

‫اکثر داروهای روانگردان بر سیستم ناقل عصبی واحدی اثر نکرده و آثارشان محدود به‬
‫مغز نمیباشد‪ .‬تاثیر این داروها بر سیستم ناقل عصبی ناشی از طیف وسیع آثار نامطلوب‬
‫مربوط به مصرف آنها است‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫سندرم‌های‌قطع‌(ترک) دارو‬

‫منظور از سندرم ترک دارو‪ ،‬ظاهر شدن موقت عالئم ترک به شکل خفیف‪ ،‬در مواقعی‬
‫است که دوز دارو کاهش پیدا کرده و یا به طور کلی مصرف آن قطع میگردد‪ .‬احتمال‬
‫بروز سندرم زمانی باالتر است که نیمه عمر دارو کوتاهتر باشد‪ ،‬اگر دارو حداقل ‪ ۲‬ماه‬
‫مصرف شده باشد و یا با دوزهای باال استفاده میشده است‪ ،‬می توان عالئم را با کاهش‬
‫تدریجی دوز دارو به حداقل رساند‪.‬‬
 ‫تداخل‌های‌دارویی‬

‫تداخل دارویی ممکن است موجب افزایش یا کاهش فعالیت داروی روانپزشکی و هر داروی‬
‫دیگری که بیمار مصرف میکند‪ ،‬گردد‪ .‬در بعضی موارد‪ ،‬این تداخل ممکن است خطر‬
‫عوارض نامطلوب را بیشتر کند‪ ،‬و پزشک باید قبل از تجویز بیش از یک دارو برای بیمار‬
‫آگاهی کامل از تداخلهای احتمالی آنها داشته باشد‪.‬‬
 ‫تحمل‬

‫پیدایش تحمل به معناي نیاز به افزایش دادن دوز دارو براي رسیدن به همان اثرات قبلي‪،‬‬
‫ميباشد‪ .‬كاهش پاسخ به دارو‪ ،‬پس از تكرار چندین دوز‪ ،‬رخ ميدهد‪ .‬تحمل به معناي‬
‫كاهش حساسیت به عوارض دارو مثل تهوع نیز ميباشد‪.‬‬
‫این پدیده‪ ،‬اساس روش افزایش تدریجي دوز ميباشد تا به سطح درماني برسیم‪.‬‬
‫تحمل بالیني‪ ،‬نشانه تغییراتي در ‪ CNS‬مثل تغییرات شكل یا غلظت گیرندهها ميباشد‪.‬‬
‫داروهاي با اثرات دارویي مشابه‪ ،‬اغلب با یكدیگر تحمل متقاطع (‪)cross-tolerance‬‬
‫دارند‪.‬‬
 ‫حساس شدن‬

‫در واقع از لحاظ بالیني‪ ،‬حالت متضاد تحمل ميباشد‪ .‬و به شرایطي اطالق ميشود كه حساسیت به‬
‫اثرات دارو در طي زمان‪ ،‬افزایش ميیابد‪ .‬در این بیماران‪ ،‬همان دوز قبلي دارو‪ ،‬اثرات بیشتري‬
‫نسبت به قبل‪ ،‬ایجاد ميكند‪ .‬اگر شاخص درماني دارو پایین ميباشد (مثل لیتیم)‪ ،‬مراقبت دقیق‬
‫سطح سرمي الزم ميباشد‪ .‬براي اكثر داروهاي روانگردان‪ ،‬شاخص درماني باال است‪.‬‬
 ‫مقاومت به درمان‬

‫یعني بیماران به رژیمهاي متنوع داروئي‪ ،‬پاسخ نميدهند‪ .‬راهكارهاي ما در این موارد‪،‬‬
‫استفاده تركیبي از داروها‪ ،‬استفاده از دوز باال‪ ،‬و استفاده از داروهاي جدید ميباشد‪.‬‬
‫مطالعات در مورد مقایسه این روشها با یكدیگر‪ ،‬محدود است‪.‬‬
 ‫توزیع‌مجدد‌‌‪:‬‬

‫‪-‬خروج دارو از ابفتهاي پرخون و فعال‬

‫(مغز‪،‬قلب‪،‬كليه و كبد) و انتقال آن به‬
‫ابفتهاي كم خون وغري فعال(عضالت‬
‫اسكليت و چريب)‬
‫‪41‬‬
‫فارماكوكينتيك‬
‫‪-‬جذب‬
‫‪-‬توزي ع‬
‫‪-‬متابوليسم و دفع‬
‫فارماكوديناميك‬
‫گتندهها‬
‫الف‪ -‬مكانيسم ر‬
‫ب‪ -‬منحن مقدار پاسخ‬
‫ج‪ -‬شاخص درمای‬
‫د‪ -‬تحمل‪ ،‬وابستگ و ترك‬
 ‫رهنمودهاي درمای‬
‫‪A‬گزينش دارو‬
‫الف‪ -‬سابقه بيمار‬
‫ب‪ -‬وضع بالين فعیل‬
‫ج‪ -‬نقشه درمای‬
‫‪B‬توجيه بيمار در مورد بيماري و درمان)نوع دارو‪ ،‬عوارض‪ ،‬شدت‪ ،‬درمان‬
‫جايگزين(‬
‫‪C‬توجه به عقيده بيمار‬
‫انتخاب دارو‬
‫الف ‪- DX‬دقيق‬
‫تعيي عالئم هدف‬‫ب‪ -‬ر‬
‫ج‪ -‬يك تا دو هفته بدون دارو بودن‬
‫د‪ -‬سابقه پاسخ به دارو )پذيرش‪ -‬عوارض(‬
‫ه‪ -‬پاسخ به درمان در خانواده‬
‫و‪ -‬سبك روانپزشك‬
‫علل شكست درمای‬
‫الف‪ -‬تشخيص غلط‬
‫ر‬
‫ب‪ -‬وجود اختالالی مثل‪SDD‬‬
‫ج‪ -‬عوارض درمای )مثل‪(NMS‬‬
‫متان و مدت‬‫د‪ -‬عدم كفايت ر‬
‫ه‪ -‬تداخل‬
‫و‪ -‬پذيرش درمان‬
‫افزايش پذيرش درمان‬
‫الف‪ -‬توضيح كاف‬
‫ب‪ -‬ارتباط درمای خوب‬
‫ر‬
‫ج‪ -‬در دستس بودن پزشك‬
 ‫ساير درمانها‬
‫تحریک مغز ‪1-‬‬
‫محروميت خواب ‪2-‬‬
‫نوردرمای ‪3-‬‬
‫مصاحبه با دارو ‪4-‬‬
‫سايكورسجري ‪5-‬‬
‫طب سوزی ‪6-‬‬
‫ر‬
‫خوابدرمای برف ‪7-‬‬
‫خواب مداوم ‪8-‬‬
‫اغماء درمای ‪9-‬‬
‫ارتومولكوالر ‪10-‬‬
‫‪48‬‬
 ‫فاکتورهای تاثیر گذار بر جذب دارو‬

‫راه تجویز‪:‬تزریق شیعی از خوارایک و ‪.‬‬

‫حاللیت دارو‪:‬داروهای مایع شیعی از جامد‬
‫اسیدیته‪:‬بسته به اسیدیته محیط‪:‬داروهای اسیدی در معده بهی جذب یم‬
‫شوند‬
‫محل یا رشایط محل تجویز‪:‬هر چه سطح جذب بیشی‪:‬جذب بیشی(در‬
‫سوختگ‪:‬تزریق عضالت کمی)‬
‫مقدار دارو‬

‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬

‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-49‬‬
 ‫اثرات‌داروها‬

‫❑‬ ‫‪:”Side Effect‬اثرات جانن‬

‫اثر تجمیع‬
‫متابولیه نشدن داروها‬
‫ر‬ ‫‪:Accumulative Effect‬تجمع مقادیر داروت و‬
‫‪Antagonistic Effect‬‬
‫اثر آنتاگونیسن داروها ممکن است اثر یکدیگر را‬
‫تقویت کنند(اثر سییژیسم)یا اثر هم را ی‬
‫خنن یم کنند‬
‫‪Allergic Effect‬اثرات آلرژیک‬
‫غی قابل پیش بین‬ ‫اثرات‪Idiosyncratic‬اثرات ر‬
‫غی طبییع و ر‬

‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬

‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-50‬‬
 ‫اجرای یک دستور دارویی‬

‫نام بیمار‪:‬از نام کامل استفاده کنید‬

‫تاری خ و زمان دستور‪‌:‬به خصوص داروهات که در زمان خاص باید‬
‫استفاده شوند‬
‫نام دارو‪:‬معموال ژنریک‬
‫گیی ظروف خانگ‬ ‫مقدار دارو‪:‬برای استفاده در میل‪:‬واحد اندازه ر‬
‫روش تجویز‪:‬خورایک‬
‫زیر زبات‪Sub lingual:‬‬
‫تزریق زیر جلدی ‪Subcutaneous:‬‬
‫تزرق عضالت‪،‬تزریق داخل جلدی‪،‬تزریق وریدی‪-‬روش استفاده ‪‬‬

‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬

‫پوسن‪،‬واژینال‪،‬رکتال و‪..‬‬
‫‪Thomson Learning‬‬
‫تعداد دفعات تجویز‪ Bid,Tid,qid,daily,q6h,…:‬‬
 Safe Drug Administration
‫نکات ایمنی در آماده سازی داروها‬
◼ Guidelines for Medication
❑ Right Drug:‫داروی صحیح‬
❑ Right Dose:‫مقدار صحیح‬
❑ Right Client:‫بیمار صحیح‬
❑ Right Route:‫روش صحیح‬
❑ Right Time:‫زمان صحیح‬

Copyright 2002 by Delmar, a division of

Thomson Learning 29-52
 ‫قانون سه بار چک‬
‫نکات ایمنی در آماده سازی داروها‬
‫‪)1‬زمان برداشتن دارو‬
‫‪)2‬قبل از باز کردن و آماده کردن دارو‬
‫‪)3‬هنگام برگرداندن دارو به کمد دارو‬

‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬

‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-53‬‬
 ‫‪Drug Supply and Storage‬‬
‫سیستم های ذخیره دارو‬
‫‪Unit dose form‬‬
‫❑‬ ‫دارو ساز داروی هر بیمار را جداگانه آماده کرده و به بیمار یم دهد‪.‬‬
‫‪Stock supplied drugs‬‬
‫هر دارو با نام خودش در جای مشخیص قرار دارد‪❑ .‬‬

‫‪Individual Supply‬‬
‫ذخیه تک نفره ‪‌:‬داروهای مختلف هر بیمار در یک جعبه خاص قرار‬
‫سیستم ر‬ ‫•‬
‫گرفته است‪.‬‬

‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬

‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-54‬‬
 ‫انواع فرآورده های دارویی‬

‫‪)1‬کپسول ‪.Capsule،‬‬
‫وشیین کننده ها یم باشند‪Elixir.‬‬‫‪‌)2‬الگزیر ‪‌:‬داروت حاوی مایع شفاف آب ر‬
‫‪‌)3‬روغن ‪‌:‬داروهات هستند که شامل الکل – روغن یا صابون که روی پوست مالیده یم‬
‫شوند‪LINTMENT.‬‬
‫‪‌)4‬لوسیون ‪‌:‬داروهات هستند که معموال به عنوان نرم کننده یا مرطوب کننده برای مصارف‬
‫موضیع استفاده میشود‪.‬‬
‫‪‌)5‬قرص های مکیدت داروهای کوچگ به شکل گرد ‪ ،‬بییص یا مستطیل یم‬
‫باشند‪LOZENGER.‬‬
‫‪‌)6‬پماد ‪‌:‬ماده نیمه جامدی است که برای استفاده خاریح کاربرد دارد ‪.‬معموال دارای روغن‬
‫یم باشد گایه به این مواد مرهم رنی یم گویند ‪OINTMENT.‬‬
‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬
‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-55‬‬
 ‫انواع فرآورده های دارویی‬

‫‪‌)7‬حب ‪‌:‬مخلویط از پودر و یک ماده چسبناک یم باشد که به صورت‬

‫گرد یا بییص یم باشد ‪-Pill.‬‬
‫‪‌)8‬پودر ‪‌:‬ترکین از یک یا چند دارو یم باشد‪POWDER.‬‬
‫‪‌)9‬شیاف‪‌:‬یک شکل داروت بسیار نرم که توسط ماده ای محکمی مثل‬
‫ژالتی شکل گرفته است ‪SUPPOSITORY.‬‬ ‫ر‬
‫غی قابل حل از دارو همراه با یک‬
‫‪‌)10‬سوسپانسیون ‪‌:‬ذرات کوچک ر‬
‫مایع یم باشد‪‌.‬قبل از مرصف باید تکان داده شود‬
‫‪SUSPENTION‬‬
‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬
‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-56‬‬
 ‫انواع فرآورده های دارویی‬

‫‪ )11‬رشبت ‪‌:‬دارو با آب ویک محلول قندی ترکیب شده است ‪.‬‬

‫‪Syrup‬‬
‫فرسده شده یا قالب ریزی شده در‬‫‪‌)12‬قرص ‪‌:‬داروی کوچک جامد ر‬
‫اشکال مختلف یم باشد ‪Tablet.‬‬
‫گایه مواقع به شکل قرص های پوشش دار روده ای وجود دارد‪.‬‬
‫غی قابل است ‪‌.‬‬
‫پوشش این ماده در محیط اسیدی معده ر‬
‫ر‬
‫گواریس ‪Enteric Coated‬‬ ‫این داروها باعث کاهش التهاب‬

‫‪Copyright 2002 by Delmar, a division of‬‬

‫‪Thomson Learning‬‬ ‫‪29-57‬‬