Faz Diyagramları

Bir maddenin kristal yapısı, atom dizilişleri, kimyasal

içerikleri ve özellikleri aynı olan ve birbirinden ayırt
edilebilir homojen hallerine FAZ adı verilir.

Madde üç faz da bulunu : katı – sıvı – gaz

Örnek : Su H2O

İki madde birbiri içerisinde alaşım veya bileşik yapabilir.

Bunlardan biri çözünen (eriyen) diğeri ise çözen (eriten)
dir.

1
Bir madde veya malzeme birbiri ile
karıştırıldığında
Sınırsız eriyebilir : Su – Alkol

2
Sınırlı eriyebilir : Su – Şeker - Tuz

3
Birbiri içerisinde eriyemez : Su – Yağ

4
Saf maddelerin tekli faz diyağramları

5
6
 Sınırsız katı eriyebilir ikili faz diyağramları
Birbiri içerisinde oranları ne olursa olsun sınırsız eriyebilirlik
(katı eriyik) özelliğine sahip elementlerin karışması sonucu
bir alaşım yapılabilir. Katı eriyik için Hume-Rothery
kuralları geçerlidir.

•Kristal yapı: aynı kristal kafes yapısına sahip olma

•Atom boyutu faktörü : Atom yarıçapları farkı %15 de küçük
olmalıdır.
•Elektronegativite: mümkünse aynı elektronegativite
değerlerine sahip olmalı (Cu:1,9, Ni: 1,9)
•Valans elektronları sayısı: aynı valans sayısına sahip
olmalı (Cu:+1, Ni:+2

7
 Gibbs Fazlar Kuralı
Bir malzemenin denge halinde (yavaş soğuma) bir arada bulunabilecek
fazların sayısını belirleyen kuraldır.

F=C–P+2

Serbeslik derecesi Faz sayısı

Eleman veya
bileşiklerin sayısı

F=C-P+2 den F=2 (A noktası)

F=C-P+2 den F=1 (B noktası)
F=C-P+2 den F=0 (X noktası)

Basınç sabit ise (F=C-P+1)

9
10
 Faz bileşimlerinin belirlenmesi (bağ kuralı)
Faz diyagramı üzerinden, faz bileşiminin belirlenmesinin
istendiği alaşım ve sıcaklığı tayin edilir. Bölge tek fazlı ise
fazın bileşimi alaşım bileşimi ile aynıdır.

11
12
Faz miktarlarının belirlenmesi (kaldıraç kuralı)

13
Yavaş soğuma ile oluşan mikroyapılar

17
Üç fazlı reaksiyonlar

18
Ötektik alaşımlar ve soğuma eğrileri

19
Kurşun-Kalay (Pb-Sn) denge diyağramı ve mikroyapılar
Kurşun-Kalay (Pb-Sn) denge diyağramı ve mikroyapılar
Kurşun-Kalay (Pb-Sn) denge diyagramı ve mikroyapılar
İkili Peritektik faz diyagramı
İkili monotektik faz diyagramı
Ara fazlar ve metaller arası bileşikleri içeren faz diyagramı
Üçlü faz diyağramları

31
Demir-Karbon Sistemi

32
1. Fe-C (Grafit) Faz diyağramları : Demir-karbon
alaşımı yavaş soğutulursa, karbon atomları
demir atomları ile birleşerek sementit fazı
oluşturmazlar ve grafite dönüşürler (kararlı
denge)
2. Fe-Fe3C (sementit) Faz diyağramları : Demir-
karbon alaşımı hızlı soğutulursa, karbon
atomları demir atomları ile birleşerek sementit
fazı oluştururlar ve grafite dönüşmezler (yarı
kararlı denge)

33
Fe-Fe3C (düz çizgi) ve Fe-C (grafit) denge diyagramları
34
35
 Demir –Karbon alaşımları

Demir (C < %0,02) Dökme Demirler (%2 < C < %6,67)

Çelik
(%0,02 < C < %2)

Az Karbonlu Çelikler
(%0,02 < C < % 0,2)

Orta Karbonlu Çelikler

(%2 < C < %0,5)

Yüksek Karbonlu Çelikler

(%0,5 < C < %2)
Ötektoid altı çelikler (%0,022 < C < %0,77) = Ferrit () + Perlit
Ötektoid çelik (%0,077 C) = Perlit
Ötektoid üstü çelik (%0,77 < C < %2,11) = Perlit + II. Fe3C

Ötektik altı dökme demir (%2,11 < C < %4,3) = Perlit + dönüşmüş ledebürit (perlit+
Fe3C) + II. Fe3C
Ötektik dökme demir (%4,3 C) = Dönüşmüş ledebürit (perlit+ Fe3C)
Ötektik üstü dökme demir (%4,3 < C < %6,67) = dönüşmüş ledebürit + I. Fe3C
Fe-Fe3C denge diyagramı (yavaş soğuma şartlarında)
38
Fe-Fe3C ötektik bileşim noktası 39
Fe-Fe3C ötektoid altı çelikler 40
Fe-Fe3C ötektoid üstü çelikler
41
Fe-Fe3C , %3 C içeren beyaz dökmedemir
42
Fe-Fe3C , %4,3 C içeren ötektik beyaz dökmedemir
43
44
45
46
47
48