ฟิสกิ ส์อะตอม

1. อะตอมและการค้นพบอิเล็กตรอน
การพัฒนาแนวคิดเกี่ยวกับโครงสร้างของสสาร สามารถสรุป โดยย่อได้ดังนี้ คือ
1. ทฤษฎีอะตอมของเดโมคริตุส (พ.ศ. 83-173) ดิโมคริตุส (Democritus) ได้เสนอโครงสร้างสสารเป็นครั้งแรกซึ่ง
สรุปได้ว่า
สสารทุกชนิดประกอบด้วยหน่วยที่ย่อยที่สุดซึ่ง แบ่งแยกต่อไปอีกไม่ได้แล้ว เรียกว่า อะตอม ซึ่งไม่สูญหายไป
และไม่เกิดใหม่
ระหว่างอะตอมเป็นที่ว่าง ซึ่งอะตอมสามารถเคลื่อนที่ไปมาได้
อะตอมของสสารทุกชนิดเหมือนกันหมด แต่การจัดเรียงตัวต่างกันจึงเป็นสารต่างชนิดกัน
การเปลี่ยนแปลงของสสารจากชนิดหนึ่งเป็นอีก ชนิดหนึ่งเกิดจากการเปลี่ยนแปลงลักษณะการจัดเรียงตัว
ของอะตอม
2. โครงสร้างสสารของอาริโตเติ ล (พ.ศ.159-221) อาริสโตเติล (Aristotle) มีค วามคิ ดเกี่ยวกับโครงสร้างสสาร
ขัดแย้งกับดิโมคริตุส โดยเขาเสนอความคิดโดยสรุปได้ว่า
สสารจะถูกแบ่งให้เล็กเท่าไรก็ได้โดยไม่สิ้นสุด
สสารทุกชนิดเกิดจากองค์ประกอบมูลฐาน 4 ชนิด คือ ดิน น้้า ลม ไฟ
สสารชนิดเดียวกันจะมีองค์ประกอบมูลฐาน เหมือนกัน
การเปลี่ยนแปลงสสารเกิดขึ้นเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงองค์ประกอบมูลฐาน
เนื่องจากสสารทุกชนิดมีองค์ประกอบมูลฐานเหมือนกัน จึงท้าให้นักวิทยาศาสตร์ในสมัยนั้นพยายามเปลี่ยน
โลหะราคาถูกให้เป็นโลหะมีค่า เรียกยุคนี้ว่า ยุคเล่นแร่แปรธาตุ หรือ ยุคอัลเคมี
3. ทฤษฎี อ ะตอมของดอลตั น (พ.ศ.2309-2387) ดอลตั น (John Dalton) ได้ ส ร้ า งแบบจ้ า ลองอะตอม โดย
น้าข้อมูลการทดลองของนักวิทยาศาสตร์หลาย ๆ คน เช่น บอยล์ คาเวนดิช ลาวัวซิเอ มาสรุปเป็นทฤษฎีอะตอม
ได้ดังนี้ คือ
อะตอมเป็นหน่วยย่อยที่สุดของสสาร และจะแบ่งแยกต่อไปไม่ได้
อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันเหมือนกัน อะตอมของธาตุต่างชนิดกันไม่เหมือนกัน
อะตอมของธาตุหนึ่งจะเปลี่ยนไปเป็นอะตอมของธาตุอื่นไม่ได้
อะตอมจะรวมตัวเป็นโมเลกุลเกิดเป็น สารประกอบ
ในปฏิกิริยาเคมีใด ๆ อะตอมจะไม่สูญหายไปหรือเกิดขึ้นใหม่
จากการพั ฒ นาแนวความคิ ด เกี่ ย วกั บ โครงสร้ า งของสสารจนถึ งสมั ย ของดอลตั น พอจะสรุ ป ได้ ว่า สสาร
ประกอบด้วยหน่วยย่อยที่สุด คือ อะตอม และอะตอมนี้จะแบ่งแยกอีกไม่ได้ แต่ในปัจจุบันทฤษฎีอะตอมของดอลตัน
ถูกคัดค้านโดยความรู้สมัยใหม่และการค้นพบอนุภาคตัว ใหม่ ๆ ท้าให้แบบจ้าลองอะตอมเปลี่ยนไป คือ
อะตอมสามารถแบ่งให้เล็กลงไปได้อีก
อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันอาจต่างกันได้
อะตอมของธาตุหนึ่งเปลี่ยนไปเป็นอะตอมของ ธาตุอื่นได้
 แบบฝึกทบทวนความรู้ความเข้าใจครั้งที่ 6
ค้าชี้แจง ให้นักเรียนเลือกค้าตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงค้าตอบเดียว
1. อะตอมมาจากภาษากรีก ที่แปลว่าอย่างไร
ก. ส่วนที่เล็กๆ
ข. ส่วนหนึ่งของสาร
ค. แบ่งแยกอีกไม่ได้
ง. แบ่งแยกต่อไปได้อีก
2. ทฤษฎีอะตอมของดาลตันกล่าวถึงอะตอมแตกต่างจากทฤษฎีอะตอมสมัยกรีกโบราณในข้อใด
ก. สสารทั้งหลายประกอบด้วยหน่วยเล็กที่สุดเรียกว่าอะตอม
ข. อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันจะเหมือนกันทุกประการ
ค. อะตอมของธาตุต่างชนิดกันจะมีลักษณะแตกต่างกัน
ง. อะตอมไม่สามารถแบ่งแยกให้เล็กลงต่อไปได้อีก
3. ในทฤษฎีอะตอมของดาลตัน ข้อใดที่ยังเป็นจริงในปัจจุบัน
ก. สสารประกอบด้วยอะตอมซึ่งเป็นหน่วยย่อยที่สุด
ข. ธาตุชนิดเดียวกันมีอะตอมเหมือนกัน
ค. อะตอมชนิดหนึ่งจะเปลี่ยนแปลงไปเป็นอะตอมชนิดอื่นไม่ได้
ง. สารประกอบเกิดจากการเรียงตัวของอะตอมของธาตุตั้งแต่สองชนิดขึ้นไป
4. ตามทฤษฎีอะตอมของดิโมคริตุส
A. สารต่างชนิดกัน เพราะการเรียงตัวของอะตอมแตกต่างกัน
B. อะตอมของสารทุกชนิด เหมือนกันทุกประการ
ข้อใดถูกต้อง
ก. ข้อ A และ B กล่าวถูก
ข. ข้อ A กล่าวถูกแต่ ข้อ B กล่าวผิด
ค. ข้อ A กล่าวผิตแต่ ข้อ B กล่าวถูก
ง. ข้อ A และ B กล่าวผิด
5. อริสโตเติลให้แนวคิดเกี่ยวกับโครงสร้างของสสารไว้ว่าอย่างไร
ก. สสารทุกชนิดสามารถแบ่งออกไปเรื่อยๆ จนถึงระดับอะตอม
ข. องค์ประกอบมูลฐานของสสารได้แก่ ดิน น้้า ลม ไฟ
ค. สสารชนิดเดียวกันมีสัดส่วนขององค์ประกอบมูลฐานเท่ากัน
ง. ถูกเฉพาะข้อ ข และ ค
6. ความรู้ในข้อใดที่ไม่เป็นพื้นฐานให้ดอลตันเสนอทฤษฎีอะตอม
ก. บอยล์เสนอว่าสารประกอบทางเคมีเกิดจากการรวมตัวระหว่างอนุภาคของสาร
ข. ลาวัวซิเอได้เสนอกฎการอนุรักษ์มวลของสาร
ค. นิวตันอธิบายเกี่ยวกับความดันของแก๊สได้
ง. มิลลิแกนหาประจุไฟฟ้าบนหยดน้้ามัน
7. ข้อใดคือมโนภาพตามแบบจ้าลองอะตอมของดอลตัน
ก. อะตอมมีลักษณะเป็นวงรีกลวง มีขนาดเล็กมากและไม่สามารถแบ่งแยกได้อีก
ข. อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมตัน มีขนาดเล็กมากและไม่สามารถแบ่งแยกได้อีก
ค. อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมกลวง มีขนาดเล็กมากและไม่สามารถแบ่งแยกได้อีก
ง. อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมกลวง มีขนาดเล็กมากและสามารถแบ่งแยกเป็นส่วนๆได้อีก
8. เมื่อนักวิทยาศาสตร์ได้ท้าการศึกษา ค้นคว้าเกี่ยวกับอะตอมมากขึ้น พบว่าแบบจ้าลองอะตอมของดอลตัน ไม่สามารถ
อธิบายได้ยกเว้นข้อใด
ก. อะตอมไม่สามารถท้าให้สูญหาย หรือท้าให้เกิดขึ้นใหม่ได้
ข. อะตอมของธาตุชนิดเดียวกัน ย่อมมีคุณสมบัติเหมือนกันทุกประการ
ค. สสารทุกชนิดประกอบด้วยอะตอมคืออนุภาคที่เล็กที่สุด ไม่สามารถแบ่งย่อยลงได้อีก
ง. สารประกอบเกิดจากการรวมตัวทางเคมีระหว่างอะตอมของธาตุ ตั้งแต่สองชนิดขึ้นไป
9. ใครคือผู้ที่เสนอว่า อะตอม คือส่วนของสารที่ย่อยจนเล็กที่สุด จนไม่สามารถท้าให้เล็กลงได้อีก
ก. ดิโมคริตุส
ข. ดอลตัน
ค. ทอมสัน
ง. รัทเทอร์ฟอร์ด
10. ใครคือผู้เสนอทฤษฎีอะตอมเป็นคนแรก
ก. ดิโมคริตุส
ข. ดอลตัน
ค. ทอมสัน
ง. รัทเทอร์ฟอร์ด

Aristotle Democritus John Dalton

 ฟิสกิ ส์อะตอม

การค้นพบอิเล็กตรอน
ในปี พ.ศ. 2398 ไกสส์เลอร์ (Heinrich Geissler) ได้ประดิ ษฐ์ห ลอดสุญ ญากาศ
โดยลดความดันภายในหลอดเหลือเพียง 0.01 เปอร์เซ็นต์ ของบรรยากาศปกติ และท้าการ
ทดลองต่อขั้วปลายหลอดแก้วทั้งสอง ด้วยความต่างศักย์สูง พบว่าจะมีกระแสไฟฟ้าไหลและ
เกิดการเรืองแสงเป็นสีเขียวที่ผนังหลอด
ต่ อ มาครู ก ส์ (Sir William Crookes, พ.ศ. 2375 - 2462) ได้ ท้ า การทดลองงอ
หลอดแก้วพบว่าการเรืองแสงจะเกิดมากที่สุดที่ผนังหลอดด้านที่อยู่ตรงข้ามกับขั้วลบ จึงเชื่อ
ว่าน่าจะมีรังสีออกจากขั้วลบและเรียกรังสีนี้ว่า รังสีแคโทด (cathode ray)

รูปแสดงวงจรไฟฟ้าหลอดรังสีแคโทด รูปแสดงวงจรไฟฟ้าแบบครูกส์ รูปแสดงเงาที่เกิดจากรังสีแคโทด

การค้นพบอิเล็กตรอนโดยการทดลองของทอมสัน
Sir Joseph John Thomson (พ.ศ. 2399 - 2483) นั ก ฟิ สิ ก ส์ ช าวอั งกฤษ
ได้ท้าการทดลองเพื่อวัดค่าประจุต่อมวล (q/m) ของอนุภาครังสีแคโทดจากหลอดรังสี
แคโทดโดยดัดแปลงลักษณะของหลอดรังสีแคโทดจากเดิมเล็กน้อย เช่น มีการเติมฉาก
เรืองแสงไว้ในหลอดรังสีด้วยดังในรูป

ทอมสั น ได้ น้ า ผลการทดลองในลั ก ษณะต่ า งๆมาสรุ ป เกี่ ย วกั บ แบบจ้ า ลอง

อะตอมโดยสรุปดังนี้
การทดลองที่ 1

ท้าการทดลองโดยใช้หลอดสุญญากาศต่อเข้ากับ
แหล่ ง ก้ า เนิ ด ไฟฟ้ า ที่ มี ค วามต่ า งศั ก ย์ สู ง พบว่ า เมื่ อ
อิเล็กตรอนวิ่งผ่านแอโนดออกมา มันจะวิ่งต่อไปเป็นแนว
เส้นตรง
 การทดลองที่ 2

ใส่สนามไฟฟ้าระหว่างแผ่นที่ตั้งฉากกับเส้นทาง
วิ่งของอิเล็กตรอน พบว่า เมื่อใช้ความต่างศักย์ไฟฟ้า(V)
ไปกระท้าต่อล้าประจุนี้มันจะเบนเข้าหาแผ่นบวกแสดงว่า
รังสี แ คโทดเป็ น ล้ า อนุ ภ าคที่ มี ป ระจุไฟฟ้ า ลบ และเมื่ อ
ทอมสันลองเปลี่ยนโลหะที่ใช้ท้าขั้วแคโทดก็พบว่าผลการ
ทดลองเหมือนกัน จึงสรุปว่ารังสีแคโทดที่ออกมาจากโลหะแต่ละชนิดเป็นอนุภาคชนิดเดียวกัน ภายหลังจึงเรียกอนุภาค
นี้ว่าอนุภาครังสีแคโทด ซึ่งปัจจุบันเรียกว่าอิเล็กตรอน และเรียกหลอดแก้วที่ใช้ทดลองว่าหลอดรังสีแคโทด

การทดลองที่ 3

ใส่ ส นามแม่ เ หล็ ก ระหว่ า งแผ่ น ที่ ตั้ ง ฉากกั บ

เส้นทางวิ่งของอิเล็กตรอน พบว่า
FB = qvB ........(1)
แรงนี้เป็นแรงสู่ศูนย์กลางท้าให้ประจุเคลื่อนที่เป็นวงกลม
Fc = mv2/R ........(2)
(1) = (2) q/m = v/BR
การทดลองที่ 4

ใส่ทั้งสนามแม่ เหล็ก และสนามไฟฟ้าระหว่างแผ่นที่ ตั้ ง

ฉากกั บ เส้ น ทางวิ่ ง ของอิ เล็ ก ตรอนและปรั บ ขนาดของ
สนามทั้ งสองให้ พ อเหมาะจนทิ ศ ทางการเคลื่ อนที่ ของ
รั ง สี แ คโทดกลั บ มาเป็ น เส้ น ตรงเหมื อ นเดิ ม อนุ ภ าค
แคโทดวิ่งเป็นเส้นตรงด้วยความเร็ว (v) จะหาความเร็ว
(v) ได้ดังนี้
qE = qvB
v = E/B
สิ่งที่พบจากการทดลองของ เจ.เจ.ทอมสัน
1. อนุภาครังสีแคโทดมีอยู่ในอะตอมทุกชนิด จึงต้องเป็นส่วนประกอบที่ส้าคัญของอะตอมทุกชนิด
2. จากการทดลอง ทอมสันค้านวณหาค่า q/m ของรังสีแคโทดได้เท่ากับ 1.76X1011 C/kg
3. จากการทดลองกับไฮโดรเจนอิออน (H+) ได้ค่า q/m ของไฮโดรเจนอิออน เท่ากับ 9.57X107 C/kg
4. จาก (2)และ (3) เนื่องจากประจุของอิเล็กตรอนและไฮโดรเจนอิออนเท่ากัน จึงได้ว่า M/m = 1,840 หรือมวล
ของไฮโดรเจนมากกว่ามวลของอนุภาคแคโทดประมาณ 1,840 เท่า
ดังนั้นอนุภาครังสีแคโทดต้องมีมวลน้อยกว่าอะตอมทุกชนิด แสดงว่าอะตอมซึ่งเชื่อว่าไม่สามารถแบ่งได้อีกนั้น
ที่จริงสามารถแบ่งย่อยลงได้อีก อย่างน้อยต้องมีอนุภาครังสีแคโทดเป็นองค์ประกอบทุกครั้ง
EXAMPLE 1 ในการวัดประจุต่อมวลของอิเล็กตรอนของทอมสัน แผ่นโลหะห่างกัน 0.8 ซม. ความต่างศักย์ระหว่าง
แผ่นเท่ากับ 345 โวลต์ เพื่อจะให้อิเล็กตรอนวิ่งเป็นเส้นตรงจะต้องเสริม สนามแม่เหล็กความเข้ม 2X10-3 เทสลา
ตั้งฉากกับสนามไฟฟ้า เมื่อน้าสนามไฟฟ้าอิเล็กตรอนจะวิ่งเป็นส่วนโค้งของวงกลมด้วยรัศมีความโค้ง 5 ซม. จงหา
อัตราเร็วของอิเล็กตรอน และหาค่าประจุต่อมวลของอิเล็กตรอนในหน่วย คูลอมบ์/กิโลกรัม
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________

EXAMPLE 2 อิเล็กตรอนเคลื่อนที่เป็นวงกลมรัศมี 2.5 เซนติเมตร ในสนามแม่เหล็กสม่้าเสมอขนาด 2X10-4เทสลา

จะเคลื่อนที่ด้วยอัตราเร็วเท่าใด ( ก้าหนด q/m = 1.76X1011 คูลอมบ์/กิโลกรัม)
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
EXAMPLE 3 ในการวัดค่า q/m ของทอมสัน แผ่นโลหะที่ใช้เบี่ยงเบนอิเล็กตรอนห่างกัน 2 ซม. และความต่างศักย์
ระหว่างแผ่นเท่ากั บ 400 โวลต์ พบว่าเมื่ ออิเล็ก ตรอนวิ่งผ่านไประหว่างโลหะนี้จะต้องใช้ สนามแม่ เหล็ก ความเข้ม
1.25X10-3 เทสลา เสริ ม ในแนวตั้ งฉากกั บ สนามไฟฟ้ าจึงจะท้ าให้ อิเล็ก ตรอนวิ่งตรงไปยังฉาก จงหาอัต ราเร็วของ
อิเล็กตรอน
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
EXAMPLE 4 จากข้อ 3 ถ้าเราตัดความต่างศั ก ย์ระหว่างแผ่นทั้งสองออก ปรากฏว่าอิเล็ก ตรอนวิ่งเป็นทางโค้งใน
สนามแม่เหล็กโดยมีรัศมีความโค้ง 7.29 ซม. จงหาอัตราส่วน q/m ของอิเล็กตรอน
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________