BÀI 6

BỘ MÁY NHÀ NƯỚC

NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
VIỆT NAM

Giảng viên: ThS. Trần Ngọc Định

1
CẤU TRÚC NỘI DUNG

1.1. Khái niệm

1.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Bộ

máy nhà nước

1.3. Lịch sử hình thành và phát triển của Bộ máy

Nhà nước Việt Nam

2
2
1.1. KHÁI NIỆM, HỆ THỐNG CÁC CƠ QUAN TRONG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC

a. Khái niệm Bộ máy nhà nước

• Bộ máy nhà nước là một hệ thống các cơ quan nhà nước có tính chất, chức
năng, nhiệm vụ quyền hạn khác nhau nhưng có mối quan hệ mật thiết với
nhau trong một thể thống nhất, hoạt động trên cơ sở những nguyên tắc và
quy định của pháp luật để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.
• Cơ quan nhà nước là tổ chức được thành lập và hoạt động theo những
nguyên tắc và trình tự theo quy định của pháp luật, có cơ cấu tổ chức và
được giao thực hiện những nhiệm vụ, quyền hạn được quy định trong các
văn bản pháp luật để thực hiện một phần chức năng, nhiệm vụ của nhà nước.

3
1.1. KHÁI NIỆM, HỆ THỐNG CÁC CƠ QUAN TRONG BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
(tiếp theo)

b. Khái niệm và đặc điểm của các cơ quan nhà nước

• Là một bộ phận của bộ máy nhà nước được thành lập và hoạt động theo
những nguyên tắc nhất định.
• Được thành lập trên cơ sở quy định của pháp luật và thông qua một văn
bản pháp luật cụ thể của nhà nước.
• Được giao thực hiện quyền lực nhà nước.
• Cơ cấu, thẩm quyền, trình tự thủ tục hoạt động được quy định trong những
văn bản pháp luật.
• Cơ quan nhà nước chỉ được thực hiện nhiệm vụ trong phạm vi những gì
mà pháp luật quy định.
• Hoạt động dựa trên cơ sở ngân sách nhà nước.

4
1.1. KHÁI NIỆM, HỆ THỐNG CÁC CƠ QUAN TRONG BỘ
MÁY NHÀ NƯỚC

Hệ thống các cơ quan nhà

nước
Các cơ Các cơ Các cơ
quan Các cơ Các cơ
quan đại quan hiến
hành quan xét quan tư
diện nhân chính nhà định độc
xử pháp
dân nước lập

5
 VKSND TC
QUỐC HỘI CHÍNH PHỦ TAND TC HỘI KIỂM
CHỦ TỊCH ĐỒNG TOÁN
NƯỚC Chánh án Viện BẦU CỬ NHÀ
UBTVQH TTCP TANDTC trưởng QG NƯỚC
VKSNDTC

TAND VKSND
CẤP CAO CẤP CAO

HĐND UBND TAND VKSND

CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH

TAND VKSND
HĐND UBND
CẤP CẤP
CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN
HUYỆN HUYỆN

HĐND CẤP UBND

Xà CẤP X÷

6
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC

a. Nguyên tắc tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân

b. Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp
và kiểm soát trong thực hiện quyền lực

c. Nguyên tắc Đảng lãnh đạo đối với nhà nước và xã hội

d. Nguyên tắc tập trung dân chủ

đ. Nguyên tắc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ giữa các dân tộc

e. Nguyên tắc pháp chế

7
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC (tiếp
theo)

a. Nguyên tắc tất cả quyền lực thuộc về nhân dân

Cơ sở pháp lý: Điều 2 Hiến pháp 2013
• Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã
hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
• Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả
quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai
cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức.
• Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát
giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành
pháp, tư pháp.”

8
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
(tiếp theo)

Nội dung
• Nhà nước do nhân dân làm chủ.
• Nhân dân là chủ thể của quyền lực nhà nước.
• Nhân dân thực hiện quyền dân chủ trực tiếp và gián tiếp của mình.
• Nhân dân uỷ quyền và trao quyền lực cho Nhà nước để thực hiện quản lý xã hội.
• Nhà nước có trách nhiệm quản lý xã hội bằng quyền lực nhà nước vì lợi ích của
nhân dân.
• Chịu trách nhiệm trước nhân dân và sự giám sát của nhân dân.

9
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
(tiếp theo)
b. Nguyên tắc Đảng lãnh đạo Nhà nước
Vai trò lãnh
Cơ sở Các phương
đạo của Đảng Phương pháp
pháp lý: thức Đảng
thể hiện trong lãnh đạo
Điều 4 Hiến lãnh đạo
các Hiến pháp của Đảng
pháp 2013 Nhà nước
Việt Nam

Điều 4 Hiến pháp 2013:

• Đảng Cộng sản Việt Nam - Đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội
tiên phong của Nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam, đại biểu trung thành lợi
ích của giai cấp công nhân, Nhân dân lao động và của cả dân tộc, lấy chủ nghĩa Mác
– Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng là lực lượng lãnh đạo Nhà
nước và xã hội.
• Đảng Cộng sản Việt Nam gắn bó mật thiết với Nhân dân, phục vụ Nhân dân, chịu sự
giám sát của Nhân dân, chịu trách nhiệm trước Nhân dân về những quyết định của
mình.
• Các tổ chức của Đảng và đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam hoạt động trong
khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật. 10
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
(tiếp theo)

c. Nguyên tắc tập trung dân chủ

• Nhà nước do nhân dân xây dựng nên. Nhân dân thông qua bầu cử bầu ra
những người đại diện cho mình tham gia thực hiện quyền lực NN, chịu trách
nhiệm trước nhân dân, thể hiện ý chí, nguyện vọng và phục vụ lợi ích của
nhân dân.
• Vị trí vai trò quan trọng của các cơ quan dân cử.
• Quan hệ trung ương địa phương, cấp trên, cấp dưới…
• Kết hợp sự lãnh đạo của tập thể, trách nhiệm tập thể với vai trò, trách nhiệm
của cá nhân.
• Những vấn đề quan trọng phải đưa ra thảo luận, bàn bạc tập thể và quyết
định theo đa số. Quyết định này buộc thiểu số phải phục tùng, đồng thời
cũng cần lắng nghe ý kiến của cá nhân.

11
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
(tiếp theo)

d. Nguyên tắc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ giữa các dân tộc
Điều 5
• Nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là quốc gia thống nhất của các
dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam.
• Các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau cùng phát triển;
nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thị, chia rẽ dân tộc.
• Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt. Các dân tộc có quyền dùng tiếng nói,
chữ viết, giữ gìn bản sắc dân tộc, phát huy phong tục, tập quán, truyền
thống và văn hoá tốt đẹp của mình.
• Nhà nước thực hiện chính sách phát triển toàn diện và tạo điều kiện để
các dân tộc thiểu số phát huy nội lực, cùng phát triển với đất nước.

12
1.2. CÁC NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA BỘ MÁY NHÀ NƯỚC
(tiếp theo)

e. Nguyên tắc pháp chế

Điều 8 Hiến pháp 2013
• Nhà nước được tổ chức và hoạt động theo Hiến pháp và pháp luật,
quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc
tập trung dân chủ.
• Các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn
trọng Nhân dân, tận tụy phục vụ Nhân dân, liên hệ chặt chẽ với
Nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của Nhân dân; kiên
quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan
liêu, hách dịch, cửa quyền.

13
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM

Câu 1: Nguyên tắc tập trung dân chủ được ghi nhận trong các Hiến
pháp nào?
1. Hiến pháp 1946
2. Hiến pháp 1959
3. Hiến pháp 1980
4. Hiến pháp 1992
5. Hiến pháp 2013
Đáp án: 2, 3, 4, 5.
Câu 2: Khẳng định nào sau đây đúng?
1. Vai trò lãnh đạo của Đảng được ghi nhận trong tất cả các Hiến
pháp Việt Nam

2. Vai trò lãnh đạo của Đảng được đảm bảo trong tất cả các Hiến
pháp Việt Nam

14
 NGHỊ ViỆN
NHÂN DÂN CHÍNH PHỦ
TÒA ÁN
Ban ThƯỜNG TỐI CAO
CHỦ TỊCH NƯỚC
VỤ
NỘI CÁC

UBHC BỘ
(3 BỘ)
TÒA
PHÚC THẨM

HĐND CẤP
TỈNH UBHC TỈNH

TÒA ĐỆ NHỊ
CẤP

UBHC HUYỆN
TÒA SƠ CẤP

HĐND CẤP XÃ UBHC XÃ

BAN TƯ PHÁP
XÃ

HIẾN PHÁP 1946

 VKSND TC
QuỐC HỘI HĐ CHÍNH PHỦ TAND TC
CHỦ TỊCH
NƯỚC Chánh án
Viện trưởng
UBTVQH TTCP TANDTC
VKSNDTC

HĐND UBHC TAND VKSND

CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH

HĐND UBHC TAND VKSND

CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN

Hiến pháp 1959

HĐND CẤP Xà UBHC CẤP X÷

 HỘI ĐỒNG BT VKSND TC
QuỐC HỘI TAND TC

Chánh án
THƯỜNG VỤ Viện trưởng
HĐNN TANDTC
HĐBT VKSNDTC

HĐND CẤP UBND TAND VKSND

TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH

HĐND CẤP UBND CẤP TAND VKSND

HUYỆN HUYỆN CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN

Hiến pháp 1980

HĐND CẤP Xà UBND CẤP X÷

 VKSND TC
QuỐC HỘI CHÍNH PHỦ TAND TC
CHỦ TỊCH
NƯỚC Chánh án
Viện trưởng
UBTVQH TTCP TANDTC
VKSNDTC

HĐND UBND TAND VKSND

CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH

HĐND UBND CẤP TAND VKSND

CẤP HUYỆN HUYỆN CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN

Hiến pháp 1992

HĐND CẤP Xà UBND CẤP X÷

 VKSND TC
QUỐC HỘI CHÍNH PHỦ TAND TC HỘI KIỂM
CHỦ TỊCH ĐỒNG TOÁN
NƯỚC Chánh án Viện BẦU CỬ NHÀ
UBTVQH TTCP TANDTC trưởng QG NƯỚC
VKSNDTC

TAND VKSND
CẤP CAO CẤP CAO

HĐND UBND TAND VKSND

CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH CẤP TỈNH

TAND VKSND
HĐND UBND
CẤP CẤP
CẤP HUYỆN CẤP HUYỆN
HUYỆN HUYỆN

HĐND CẤP UBND

Xà CẤP X÷

19