LİDERLİK ve GRUPTA KARAR

ALMA

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
LİDERLİK

 Grup üyelerini grubun hedeflerine

ulaşmak üzere etkilemektir.
 Liderlik yaklaşımları
 Kişilik özellikleri yaklaşımı
 Durumsal yaklaşım
 Davranışsal yaklaşım

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Kişilik özellikleri yaklaşımı
 “Büyük Adam” kuramı:
Lider olunmaz DOĞULUR!
 «Kişi doğuştan belirli kişilik
özelliklerine sahip olmadıkça lider
olamaz.»
 “Doğal lider”

 Araştırmalarda kişilik tipi ile etkili liderlik

arasında sadece zayıf bir bağlantı
bulunmuştur.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Durumsal yaklaşım

 Lideri durumsal faktörler yaratır.

 Lideri durumsal faktörler ve kişilik

özellikleri yaratır.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Davranışsal yaklaşım
 Iowa Üniv.
 Lewin, Lippitt ve White, 1930
 Otokratik (direktif veren)
 Lider görevin “ne, ne zaman, niçin ve nasıl”ını anlatır.
 Takipçiler onun söylediklerini yapar.
 Demokratik (katılımcı)
 Lider gruptan görevle ilgili veri alır.
 Takipçiler ve lider eşittir.
 Laissez-faire (yetki verici)
 Lider takipçileri tüm kararlarda kendi haline bırakır.
 Takipçiler neyin en iyi olduğunu düşünüyorlarsa onu
yaparlar.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Kontrol continuum’u

Laissez-faire Demokratik Otokratik

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Liderlik tarzı ve etkileri
Liderlik tarzı Etkiler
Liderden Grup Verimlilik
hoşlanma atmosferi

Saldırgan Yüksek (Lider var)

Otokratik Az Bağımsız Düşük (Lider yok)
Kendi yönelimli
Dostça Göreli olarak yüksek
Daha
Demokratik Grup merkezli Liderin varlığı veya
çok
Görev-yönelimli yokluğundan etkilenmeyen

Dostça Düşük
Laissez-faire Az Grup merkezli Liderin yokluğunda artan
Oyun-yönelimli

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Ohio Üniv. Modeli
(1940’s - ’60s)
 İki lider davranışı
 Yapı başlatma
 Grup hedeflerini tanımlar ve üyelerin bu
hedeflere ulaşmaya yönelik çalışmalarını
organize eder.  görev yönelimli
 Anlayış
 Astların iyliliği ile ilgilidir ve grup içindeki
ilişkilerin ahenkli olmasını teşvik etmeye
çalışır.  İlişki yönelimli

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Lider davranışları
GÖREV YÖNELİMLİ
 Gruba direktifler verir.

 Standartlar oluşturur İLİŞKİ YÖNELİMLİ

 Planlar yapar  Canayakın ve açıktır.
 Rolleri ve işleri  Topluluk oluşturur.
tanımlar  Önerileri dinler.
 Hedefleri ve görevleri
 Kendini açar.
netleştirir
 Diğerlerine ilgi
 Görevin başarılmasına
gösterir.
odaklanır
 Diğerlerini ortaklaşa
oluşturdukları
hedefleri başarmaya
teşvik eder.
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
İlişki yönelimli Görev yönelimli

Görev yönelimi
Yüksek

İlişki yönelimi
Düşük Yüksek

Düşük
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
Davranışsal yaklaşım

Michigan araştırmaları (1940-’60lar)

 İşgören yönelimli

 Üretim yönelimli

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Olumsallık Kuramı (Fiedler, 1965)

 Belirli liderlik tarzlarının etkililiği

durumsal faktörlere ve görev
faktörlerine dayanır.
 Sosyo-duygusal liderler
 Görev yönelimli liderler
 En az tercih edilen iş arkadaşı ölçeği
(LPC)

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Durumsal kontrol
 Üç faktör önemlidir :
1. Lider-üye ilişkileri (iyi/zayıf)
2. Görev yapısı
(Yapılandırılmış/Yapılandırılmamış)
3. Konum gücü (yüksek/düşük)

 1İyi+2Yapılandırılmış+3yüksek
maksimum durumsal kontrol (Liderin
rolü kolay)

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Fiedler’in
olumsallık
kuramı

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Gruplarda karar alma
KÖTÜ KARAR
ALMAYIN

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Bireysel kararlar ve grup kararları

 Bireysel karar alma  grupta karar

alma

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Grupta karar alma modelleri

 Sosyal karar şemaları :

 Gruplarda benimsenebilen açık ya da
örtük kurallar:
1. Oybirliği!
2. Çoğunluk kazanır!
3. Hakikat kazanır!
4. Üçte iki çoğunluk!
5. İlk kayma

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Beyin fırtınası
 Bir grupta grup yaratıcılığını
arttırmak üzere, hiç sınırlamadan,
mümkün olduğu kadar çok fikir
ortaya atmadır.

 Beyin fırtınası grupların performansını

beklendiği kadar arttırmayabilir.
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
Beyin fırtınası

 Çünkü;
 Değerlendirilme kaygısı
 Sosyal “kaytarma” ve “asalaklar”
 Üretim eşleştirmesi
 Üretim engellenmesi ortaya çıkabilir.

 Beyin fırtınasını geliştirmek için

 Elektronik beyin fırtınası
 Heterojen gruplar kurma

önerilmektedir.
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
İnsanlar, bireylerin gruplarda daha yaratıcı
olduklarına niçin bu kadar güçlü bir şekilde
inanıyorlar?

 Grup etkililiği illüzyonu

 Grup içindeyken yalnız olduğumuzdan
daha çok ve daha iyi fikir ürettiğimize dair
deneyime dayalı inanç.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 DOMUZLAR KÖRFEZİ
Çıkarması

 Domuzlar Körfezi Çıkarması, 1961 yılında ABD´nin

desteğini arkasına alan sürgün Kübalıların, Castro rejimini
yıkmak için gerçekleştirdikleri başarısız işgal girişimidir.
Adını, çıkarmanın yapıldığı körfez olan Playa Giron'dan
almıştır.

 Kübalı devrimci Fidel Castro, ABD'nin desteklediği Batista

diktatörlüğünü 1959'da devirdiği zaman, ülkedeki tüm
kumarhane ve genelevleri kapattı ve ekonomiyi millileştirdi.
Bu, mafya ile United Fruit Company, ITT, Shell gibi birçok
çokuluslu ve ABD şirketini çok kârlı bir birliktelikten yoksun
bıraktı. ABD cephesinde ise, en iyi arkadaşı ve işadamı
Charles Rebozo ve diğerleri üzerinden mafyayla uzun
zamandan beri bağlar kurmuş olan Başkan Yardımcısı
Richard Nixon, CIA ile birlikte Castro'yu saf dışı bırakmak
için gizli planlar yapmaya başladı.
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
 Bu planlardan başkan Eisenhower'ın da haberi bulunmaktaydı.
Nixon'ın yerine John Fitzgerald Kennedy (JFK) başkan seçilince,
hakkında ciddi endişe duyduğu Domuzlar Körfezi'nden Küba'yı
işgal etme operasyonunu devraldı: Domuzlar Körfezi'nden
Küba'yı işgal etmek. CIA, Castro'nun öldürülmesi için mafyayı
kiralamıştı. Bunu hem CIA, hem de mafya can-ı gönülden
istiyordu. Suikast, işgalle aynı anda olacaktı.
 Tetikçi, Castro'dan sonra Küba'yı yönetmek için seçilmiş, JFK'nin
desteklediği sekiz Kübalı göçmen liderden birisiydi. Fakat Nixon
bu sekiz kişinin hepsini işgal girişimi sırasında tutukladı. Eğer
işgal başarıya ulaşsaydı bu sekiz Kübalı öldürülecek ve yerlerine
Nixon'un desteklediği Kübalılar geçecekti. CIA tarafından
eğitilmiş ve silahlandırılmış 2000 sürgün Kübalı 17 Nisan 1961’de
Domuzlar Körfezi´ne çıkarma yapmaya başladı.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Çıkarma birlikleri Küba ordusu tarafından kolayca geri
püskürtüldü. İşgalcilerin hemen hepsi ya öldürüldü ya da esir
edildi. Esir edilenler de vatana ihanet suçundan 30 yıl hapse
çarptırıldı. Daha sonra ABD ile yapılan pazarlıklarla bu esirler
53 milyon dolarlık yiyecek ve ilaç yardımı karşılığında serbest
bırakıldı.

 Aslında, JFK de Castro´dan kurtulma arzusundaydı ancak bu iş

için Amerikan kuvvetlerini değil, yalnızca Kübalı mültecileri
kullanmak istiyordu. CIA, JFK'yi Amerikan ordusunu
kullanmaya ikna edecek bir provokasyon yapabileceğini umdu.
Fakat JFK inatla Amerikan silahlı kuvvetlerini bulaştırmayı
reddedince, 1961 Nisanı'ndaki işgal harekâtı başarısız oldu.
Belki de işgal hiçbir durumda başarılı olmayacaktı. 1500 kişilik
işgal kuvvetinin eğitimi gibi, operasyonun güvenliği de zayıftı.
Guantanamo'daki Amerikan üssünden başlatılması planlanan
yanıltıcı saldırının yapılamamasının yanı sıra, CIA'nın öteki
kozu olan, Castro'ya suikast da gerçekleşmedi.
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
Gruplar her zaman iyi kararlar mı alırlar?

 Grup düşüncesi (Janis, 1972; Janis ve

Mann, 1977)
 Kötü karar verme ile ilgili anlatımları içerik
analizi ile inceleyerek oluşturulan bir kavram.
(örn. Domuzlar Körfezi Çıkarması)
 Bir kişinin yalnızken düşündükleri ve
yaptıkları, diğerleriyle bir grupta biraradayken
düşünecekleri ve yapacaklarını öngörmeyi
sağlamamaktadır.
 Grup rasyonel karar verme süreçlerini
benimsemek yerine oybirliği ile bir karara
varabilmektedir.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Karar alma süreci ve sonuçları:
“değişme ya da değişmeme”
2 farklı süreç yaşanabilir:
1. Standartlaşma:
 Orta yolda buluşma veya ortalama
almadır.
 Çatışma önlenir.

2. Kutba kayma (grup kutuplaşması):

 Sürpriz kararlar alınabilir.
 Çatışmaya izin verilir.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Grup kutuplaşması
Grup tartışmasından önce Grup tartışmasından sonra

Bireyler bir pozisyon Bireyler bir pozisyon veya

veya görüşün orta görüşün çok daha uç
Durum 1 düzeyde lehindedirler. düzeyde lehinde hale
gelirler.

Bireyler bir pozisyon Bireyler bir pozisyon veya

veya görüşün orta
Durum 2 görüşün çok daha uç
düzeyde düzeyde aleyhinde hale
aleyhindedirler. gelirler.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Grupta niçin kutuplaşma olur?

 İkna edici tezler

 Alışılmadık argümanların etki yaratması
 Sosyal karşılaştırma yoluyla kutuplaşma
 Sosyal sansürden kaçınma ve sosyal onay
arama, bir kutbun yanında yeralmayla
sonuçlanabilir.
 Kendini kategorilendirme aracılığıyla
kutuplaşma
 Kutuplaşma yönünde bir grup normu
oluşursa, grup üyeliğinin içgrup normlarına
uyma yönündeki baskısı kutuplaşma yaratır.
Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-
PSİ362
 Ne zaman, hangi süreç yaşanır?
 Grubun yapısı ve dinamikleri belirler.

Grup formel
Otorite belli
Çoğunluk hakim Çatışma az
Bireysel ilgililik düzeyi düşük

Bireysel ilgililik düzeyi yüksek Çatışma çok

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Belirleyici olan,

Çatışmaya tahammül
Bireysel ilgililik  Kutba kayma

Çatışmaya tahammül
Bireysel ilgililik
 Standartlaşma

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
 Grupta daha iyi karar almak için,

1. Farklı kanaatler aranmalıdır.

2. Çoğunluk oylaması, zaman
sınırlaması, ortalama bulma teknikleri
kullanılmamalıdır.
3. Herkese kendi bakış açısını savunma
olanağı verilmelidir.
4. Hazır çözümlere, otoritenin kanıtlarına
başvurulmamalıdır.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362
Grupta daha iyi karar almak,
katılanların ilgilerine ve gruba
bağlılık hissetme düzeylerine
bağlıdır.

Doç.Dr. Hacer HARLAK -PSİ351-

PSİ362