28/07/2023

CHƯƠNG 2
LẬP & PHÂN TÍCH
BÁO CÁO TÀI CHÍNH

NỘI DUNG
1 Môi trường lập BCTC

2 Bản chất và mục đích của kế toán TC

3 Nguyên tắc kế toán dồn tích

4 Các khái niệm về thu nhập

5 Kế toán giá trị hợp lý

Mục tiêu đối với sinh viên

qHiểu về môi trường lập và phân tích BCTC.
qHiểu bản chất và mục tiêu của kế toán TC.
qGiải thích tầm quan trọng của kế toán dồn
tích và những điểm mạnh và hạn chế của nó.
qHiểu và phân biệt thu nhập kinh tế với dòng
tiền và thu nhập được báo cáo;
qGiải thích kế toán giá trị hợp lý và sự khác
biệt của nó so với kế toán theo giá gốc.

1
 28/07/2023

1. MÔI TRƯỜNG LẬP BCTC

§ Trong hệ thống các BC về tình hình tài
chính mà DN phải công bố theo luật định
thì BCTC là BC có tầm quan trọng nhất.
§ Thông tin trong BCTC được đánh giá dựa
trên (1) nhu cầu thông tin của người sử
dụng báo cáo tài chính và (2) các nguồn
thông tin khác như dữ liệu kinh tế và ngành,
báo cáo của nhà phân tích và công bố thông
tin tự nguyện của nhà quản lý.

1. MÔI TRƯỜNG LẬP BCTC

§ Ngoài BCTC (đã kiểm toán), BC thường
niên, nhà phân tích cũng cần quan tâm đến
các BC bắt buộc theo luật định khác:
⁃ US: Tham khảo textbook
⁃ VN: Báo cáo tình hình quản trị công ty, tài
liệu và biên bản họp cổ đông… → Tham
khảo thêm Thông tư số 96/2020/TT-BTC
ngày16/11/2020.

1. MÔI TRƯỜNG LẬP BCTC

vKhi phân tích BCTC theo quý, cần lưu ý 2
nhân tố quan trọng:
⁃ Tính mùa vụ trong HĐKD của DN đang

phân tích: Khi xem xét xu hướng → ?

⁃ Những điều chỉnh cuối năm. Các công ty
thường thực hiện các điều chỉnh (ví dụ: xóa
sổ nợ xấu, hàng tồn kho) vào quý cuối của
năm. Nhiều điều chỉnh sẽ có liên quan tới số
liệu của cả năm → Thông tin BCTC theo quý
sẽ kém tin cậy đối với mục đích phân tích.
6

2
 28/07/2023

Những con số chênh lệch từ BCTC năm 2019 của 1 số DNNY (Vietstock)

Những con số chênh lệch từ BCTC năm 2019 của 1 số DNNY

(Vietstock)

Những con số chênh lệch từ BCTC năm 2019 của 1 số DNNY

(Vietstock)

3
 28/07/2023

1. MÔI TRƯỜNG LẬP BCTC

§ Nhà phân tích cần phải hiểu các yếu tố ảnh
hưởng đến bản chất và nội dung của báo cáo
tài chính để đánh giá chính xác các thông
tin kế toán tài chính được báo cáo trong đó.

10

1. MÔI TRƯỜNG LẬP BCTC

Cơ chế giám
sát và thực thi
pháp lý Cơ quan
Động cơ của quản lý
nhà quản lý

Các yếu tố Thông lệ

chính ảnh ngành và
Quy
hưởng đến các nguồn
tắc/chuẩn
BCTC thông tin
mực kế toán
khác

11

1. MÔI TRƯỜNG LẬP BCTC

Cơ quan thiết lập chuẩn mực BCTC phổ biến:
⁃ Financial Accounting Standards Board (FASB) thuộc Mỹ
⁃ International Accounting Standards Board (IASB) thuộc Anh.
Chuẩn mực BCTC phổ biến:
⁃ US GAAP (Generally Accepted Accounting Principles) do
FASB ban hành.
⁃ IFRS (International Financial Reporting Standards) do IASB
ban hành.
Cơ quan bắt buộc thi hành các chuẩn mực BCTC:
⁃ Financial Services Authority - FSA (Anh)
⁃ Securities and Exchange Commission – SEC (Mỹ)
⁃ Tổ chức Quốc tế các ủy ban chứng khoán (IOSCO)

Ở Việt Nam?

12

4
 28/07/2023

2. BẢN CHẤT & MỤC ĐÍCH CỦA KTTC

§ Chất lượng mong muốn của thông tin KT:

1. Tính phù hợp: là khả năng thông tin tác động đến quyết
định. Thông tin có thể được đánh giá thích hợp theo 2
cách.
(1) thông tin có thể trực tiếp giúp cho người ra quyết định
dự báo được thu nhập trong tương lai. Các thông tin
này thích hợp bởi vì nó có giá trị dự báo được.
(2) thông tin có thể giúp người sử dụng xác nhận hay xem
lại các niềm tin hay kỳ vọng. Thông tin này có tính phù
hợp bởi vì nó có giá trị phản hồi → sự kịp thời → BC
theo quý.

13

2. BẢN CHẤT & MỤC ĐÍCH CỦA KTTC

2. Độ tin cậy: Để thông tin đáng tin cậy, thông tin
đó phải có thể xác minh được, trình bày một
cách trung thực và trung lập. Khả năng xác minh
có nghĩa là thông tin có thể xác nhận được. Tính
trung thực trong trình bày có nghĩa là thông tin
phản ánh thực tế, và tính trung lập có nghĩa là
thông tin đúng sự thật và không thiên vị.
→ Thông tin kế toán thường đòi hỏi một
sự đánhđổi giữa tính phù hợp và độ tin cậy.

14

2. BẢN CHẤT & MỤC ĐÍCH CỦA KTTC

3. Khả năng so sánh và tính nhất quán: Khả năng
so sánh ngụ ý rằng thông tin giữa các công ty
được đo lường theo cùng một kiểu. Tính nhất
quán ngụ ý rằng sử dụng một cùng phương pháp
cho các giao dịch tương tự qua thời gian
→ Thông tin cần phải có cả khả năng so sánh và tính nhất
quán để có được tính tin cậy và tính thích hợp.
Các chuẩn mực kế toán khuyến khích tính so sánh trong
thực tế kế toán. Tuy nhiên, sự phức tạp và tính đa dạng
của các hoạt động kinh doanh làm cho điều này trở nên
khó khăn → phải cẩn trọng khi thực hiện so sánh giữa
các công ty.

15

5
 28/07/2023

2. BẢN CHẤT & MỤC ĐÍCH CỦA KTTC

§ Chất lượng mong muốn của thông tin kế
toán đóng vai trò như là tiêu chí về mặt khái
niệm đối với các nguyên tắc kế toán
→ Kỹ năng sử dụng các con số kế toán để
phân tích tài chính đòi hỏi sự am hiểu về
khuôn khổ kế toán làm cơ sở cho việc tính
toán chúng.
§ Q1: Sự phù hợp và các giới hạn của thông
tin kế toán tài chính là gì?

16

2. BẢN CHẤT & MỤC ĐÍCH CỦA KTTC

Trọng yếu
(Materiality)
Giá gốc và giá
Thận trọng
hợp lý (Historical
(Conservatism)
Cost and Fair
Value)

Các nguyên
Kế toán dồn tắc quan …
tích (Accrual trọng trong
Accounting)
kế toán
VAS -1 ?

17

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

Permanent income
(sustainable income
or recurring income)
Economic income

Operating income
[NOPAT]
Income/earnings/
profits Permanent component
(recurring)

Transitory component
Accounting/reported (nonrecurring)
income
Value irrelevant
component → accounting
distortions

18

6
 28/07/2023

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

§ Thu nhập (income, earnings, profit) về cơ bản
được xác định bởi doanh thu trừ chi phí → Thông
tin được thị trường trông đợi nhất.
ü Thu nhập kinh tế (Economic income) đo lường
sự thay đổi về TS của các cổ đông trong một thời
kỳ → thường được xác định bằng CF trong kỳ +
thay đổi PV(CFs kỳ vọng) ≈ thay đổi giá trị thị
trường của TS ròng của DN → gồm cả thành
phần đã hiện thực hóa (dòng tiền) và phần chưa
hiện thực hóa (lãi hoặc lỗ từ các TS đầu tư).

19

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

→ Thu nhập kinh tế bao gồm cả thành phần
định kỳ (recurring) và thành phần bất thường
(nonrecurring) → ít hữu ích trong việc dự
báo tiềm năng TN trong tương lai.
o TN thường xuyên (TN bền vững/ổn định
hoặc thu nhập định kỳ) là TN bình quân ổn
định mà một DN dự kiến sẽ kiếm được trong
suốt vòng đời, với các điều kiện kinh doanh
hiện tại của DN. Thu nhập thường xuyên
phản ánh hoạt động cốt lõi dài hạn.

20

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

⁃ Không giống như TN kinh tế, đo lường sự
thay đổi trong giá trị DN, TN thường xuyên
tỷ lệ thuận với giá trị DN. Đặc biệt, đối với
HĐKD ổn định, giá trị DN có thể xác định
bằng cách lấy thu nhập thường xuyên chia
cho chi phí vốn → Việc xác định TN thường
xuyên rất quan trọng đối với các nhà phân
tích.
⁃ Mặc dù TN thường xuyên có ý nghĩa dài
hạn, nhưng nó có thể thay đổi bất cứ khi nào
triển vọng TN dài hạn của DN bị thay đổi.

21

7
 28/07/2023

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

o TN hoạt động (Operating income) đề cập đến thu
nhập phát sinh từ các hoạt động kinh doanh của
một DN. Các sách tài chính thường sử dụng lợi
nhuận hoạt động ròng sau thuế (NOPAT) để đo
lường.
⁃ Đặc điểm chính của NOPAT là nó loại trừ tất cả các
chi phí (hoặc thu nhập) phát sinh từ hoạt động tài
chính của DN, chi phí lãi vay và thu nhập đầu tư,
được gọi chung là thu nhập ngoài hoạt động
(nonoperating income).

22

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

⁃ Thu nhập hoạt động là một khái niệm quan
trọng trong việc định giá, tầm quan trọng
của nó xuất phát từ mục tiêu của tài chính
doanh nghiệp là tách biệt các hoạt động kinh
doanh với hoạt động tài trợ.
⁃ Về mặt khái niệm, TN hoạt động khác biệt
với TN thường xuyên; TN hoạt động có thể
bao gồm một số thành phần bất thường như
phí tái cơ cấu, trong khi các thành phần định
kỳ như chi phí lãi vay được loại trừ khỏi TN
hoạt động.
23

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

ü Thu nhập kế toán (hoặc thu nhập được báo
cáo) dựa trên khái niệm kế toán dồn tích. Dù
thu nhập kế toán phản ánh các khía cạnh của cả
thu nhập kinh tế và thu nhập thường xuyên
nhưng nó không nhằm mục đích đo lường 2
loại thu nhập này.
ü Thu nhập kế toán gặp phải các vấn đề về đo
lường làm giảm khả năng phản ánh thực tế
kinh tế → nhiệm vụ chính của phân tích BCTC là
điều chỉnh thu nhập kế toán để phản ánh tốt
hơn bản chất kinh tế của thu nhập.

24

8
 28/07/2023

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

o Nguyên tắc ghi nhận doanh thu và phù
hợp hóa chi phí: Mục đích chính của kế
toán dồn tích là đo lường thu nhập. Hai quy
trình chính trong đo lường thu nhập là ghi
nhận doanh thu và phù hợp hóa chi phí.
- Ghi nhận doanh thu là điểm khởi đầu của
việc đo lường thu nhập. Hai điều kiện cần
thiết để ghi nhận: (1) Khoản doanh thu là đã
thực hiện hoặc có thể thực hiện; (2) Doanh
nghiệp đã thực hiện các nghĩa vụ để có
quyền thu lợi ích kinh tế.
25

4. CÁC KHÁI NIỆM VỀ THU NHẬP

- Khi doanh thu được ghi nhận, các chi phí
liên quan được ghi nhận phù hợp với doanh
thu để xác định TN (theo KT dồn tích chứ
không phải theo KT tiền mặt).

qQ2: Nguyên nhân khiến thu nhập kế toán

khác với thu nhập kinh tế?
qQ3: Thu nhập kế toán có thể bao gồm
những thành phần nào?
qQ4: Những hàm ý đối với nhà phân tích?

26