CHƯƠNG 6 HỆ THỐNG THÔNG TIN VÀ HIỂN THỊ HẢI ĐỒ ĐIỆN TỬ

- ECDIS

6.1 Giới thiệu chung về hệ thống ECDIS

6.1.1 Khái niệm về Hải đồ điện tử và ECDIS:

Hải đồ điện tử (Electronic Charts – NCs) là dạng hải đồ được xây dựng dựa
trên việc ứng dụng kỹ thuật số và công nghệ máy tính, nhằm dần thay thế cho
khối lượng lớn các hải đồ giấy hiện tại và phương pháp hàng hải truyền
thống.

Hải đồ điện tử có đầy đủ các tính năng của hải đồ đi biển theo quy định của
SOLAS cùng với nhiều tiện ích hỗ trợ khác. Có thể nói, hải đồ điện tử là thế
hệ kế tiếp của các hải đồ giấy. Các hình thức lưu trữ dữ liệu điện tử làm đơn
giản hóa công việc hàng hải truyền thống như lập tuyến hành trình, quản lý
và cập nhật hải đồ, cũng như có khả năng tự động hiển thị đường di chuyển
của con tàu thông qua thiết bị định vị vệ tinh. Caùc ñaëc ñieåm naøy cuûa
haûi ñoà ñieän töû seõ naâng cao tính an toaøn haøng haûi vì chuùng ta coù
theå bao quaùt ñöôïc tình hình chung, ñaëc bieät khi haønh haûi ôû khu vöïc
coù maät ñoä giao thoâng cao hoaëc khu vöïc nöôùc haïn cheá

Khi hệ thống hải đồ điện tử sử dụng cơ sở dữ liệu địa lý do Cơ quan

thủy văn có thẩm quyền cung cấp, đáp ứng các tiêu chuẩn trong tài liệu S-57
của IHO, phù hợp với yêu cầu của SOLAS 74 (quy định V/19 và V/27) sẽ tạo
thành một Hệ thống thông tin và hiển thị hải đồ điện tử – ECDIS.

Theo IMO, thiết bị ECDIS được định nghĩa như sau:

Hệ thống thông tin và hiển thị hải đồ điện tử (ECDIS) nghĩa là hệ thống
thông tin hàng hải, mà có sự chuẩn bị dự phòng chu đáo, có thể được chấp
nhận khi tuân theo yêu cầu cập nhật hải đồ theo điều 19 và 27 chương V của
SOLAS. Bằng cách hiển thị lựa chọn các thông tin từ hệ thống hải đồ điện tử
(SENC) với thông tin vị trí, thông tin hàng hải từ những thiết bị hàng hải để
hỗ trợ cho người đi biển trong việc lập kế hoạch hành trình, quản lý hành
trình, và hiển thị các thông tin hàng hải liên quan nếu cần thiết (nghị quyết
A.817 (19) của IMO).

ECDIS bao gồm cả thiết bị phần cứng và phần mềm được thiết kế cho
mục đích hành hải trên tàu phù hợp các tiêu chuẩn kỹ thuật được qui định. Hệ
thống ECDIS sử dụng kèm với hải đồ điện tử ENCs.

Một đặc điểm quan trọng của ECDIS là khả năng báo động – generating
alarms (mắc cạn, chệch hướng, v.v…), dựa trên các cảm biến, tín hiệu kết nối
và phân tích thông tin hải đồ.

6.1.2 Phân loại Hải đồ điện tử:

Dựa trên các nguyên lý xây dựng hải đồ cơ bản là phương pháp Vector
(phương pháp truy đọc) và phương pháp Raster ( phương pháp quét mành ),
phân chia thành 02 loại tương ứng:
 - Hải đồ Vector (Electronic Navigational Charts – ENCs): tuân thủ
đầy đủ những yêu cầu của IMO quy định trong SOLAS (V/19 và V/27).

Nguyên lý xây dựng hải đồ theo phương pháp Vector là lấy thông số
địa lý của mỗi một đường bờ, độ sâu, mục tiêu riêng biệt… tạo thành một bộ
giá trị dữ liệu số và lưu giữ theo lớp. Phương pháp này cho phép hiển thị số
liệu giống như một hải đồ liên tục (không có đường nối) hoặc hiển thị từng
phần tùy chọn. Với việc xếp lớp, các cửa sổ dữ liệu khi chưa cần sử dụng sẽ
không hiển thị, vì vậy không gây rối loạn trên mặt chỉ báo.

Vì sử dụng phương pháp truy đọc các dữ liệu, ENCs cũng có thể kết
nối với các hệ thống khác trên tàu để tự động xử lý và đưa ra các tín hiệu báo
động cảnh báo.

- Hải đồ Raster (Raster Navigational Charts – RNCs): chỉ được sử

dụng trên tàu như một thiết bị hỗ trợ. RNCs sử dụng phương pháp quét ảnh
để tái hiện các hải đồ giấy thành dạng điện tử. Hình ảnh quen thuộc của hải
đồ giấy giúp người sử dụng tin tưởng hơn trong việc dùng hải đồ điện tử khi
so sánh trực tiếp hình ảnh giữa màn hình và hải đồ đang có trên bàn hải đồ.
RNCs gồm nhiều pixels tạo nên hình ảnh kỹ thuật số phân bố theo bề mặt,
mỗi pixel tương ứng với một điểm địa lý, tạo khả năng cập nhật liên tục vị trí
tàu khi kết nối với hệ thống định vị vệ tinh (GPS).

Khác với ENCs, RNCs không thể lựa chọn sự hiển thị theo yêu cầu.
Dữ liệu hải đồ không được truy cập tự động mà phải đưa vào bằng tay khi
thao tác đường đi. Việc lựa chọn các hải đồ có tỉ lệ xích khác nhau ( nhaèm
chuyeån vò trí taøu sang haûi ñoà coù tæ leä xích lôùn ñeå taêng ñoä chính
xaùc) cũng không thể thực hiện được. Các chi tiết trên hải đồ là cố định,
người sử dụng có thể dùng chế độ Zoom để phóng to một vùng nào đó nhằm
quan sát, giống như chức năng một kính lúp chứ không phải lựa chọn hải đồ
tỉ lệ xích lớn có nhiều chi tiết và độ tin cậy cao hơn.

Haûi ñoà RNC phaûi tuaân thuû tieâu chuaån döõ lieäu S61 cuûa IHO
vaø chæ ñöôïc ñem söû duïng khi ñaõ ñöôïc Cô quan thuûy vaên coù thaåm
quyeàn chaáp nhaän.

6.1.3 Thông tin trên ECDIS và nguyên tắc hiển thị:

 Thông tin trên ECDIS bao gồm các thông tin cơ bản và chi tiết về:

- Các đèn biển và cung chiếu sáng của nó

- Các giá trị độ sâu

- Tên các địa danh ghi trên hải đồ

- Các phao

- Các tuyến hành trình

- Hình ảnh radar

- Mạng lưới kinh vĩ độ

- Khu vực cấm

- Đường đẳng sâu

- Tuyến đi lại của phà

- Khu vực hạn chế và các cảnh báo

- Chi tiết về các nguy hiểm đặc biệt

- Chi tiết về các phương tiện trợ giúp hàng hải

- Nội dung của các thông báo; cảnh báo

- Ngày phát hành ENC

- Các số liệu trắc địa, độ biến thiên địa từ

Các thông tin trên được phân thành các nhóm và theo nguyên tắc hiển thị như
sau:

- Nhóm thông tin cơ bản: gồm đường bờ biển, đường đẳng sâu,
những nguy hiểm cá biệt, cầu bến, hệ thống phân luồng, tỉ lệ xích hải đồ…
Nhóm các thông tin này luôn luôn được hiển thị, người sử dụng không xóa
được.

- Nhóm thông tin chuẩn: gồm cả thông tin cơ bản và các thông tin về
phương tiện trợ giúp, các khu vực hạn chế, cảnh báo… Người sử dụng có
khả năng lược khỏi màn hình, nhưng khi một thông tin nào đó bị lược bỏ sẽ
xuất hiện cảnh báo trên màn hình.
 - Nhóm thông tin bổ sung: Gồm các điểm độ sâu, chi tiết nguy hiểm
cá biệt, số liệu trắc địa, ngày phát hành hải đồ điện tử, độ biến thiên địa từ…
Cho phép chọn lựa hiển thị bất kỳ thông tin nào ở nhóm thông tin bổ sung.
Việc giản lược hay bổ sung đều có thể được thực hiện đơn giản.

ECDIS có thể hiển thị thông tin hải đồ ở nhiều mức độ chi tiết khác
nhau. Người sử dụng có thể chọn bổ sung thêm các chi tiết cho hải đồ hay
xoá bỏ đi một số chi tiết không cần thiết khỏi màn hình. Với chức năng này,
ECDIS giúp cho ta có được hình ảnh rõ ràng trên hải đồ, giảm thời gian quan
sát, tăng cường thời gian cảnh giới. Trên cơ sở các nguyên tắc hiển thị và
mục đích sử dụng, người sử dụng có thể lựa chọn để giản lược hình ảnh trên
hải đồ sao cho việc quan sát thuận lợi nhất. Tuy nhiên phải lưu ý rằng việc
giản lược thông tin đó không được ảnh hưởng đến mức độ an toàn khi dẫn
tàu.

Minh họa cho các mức hiển thị thông tin ECDIS: tối thiểu, trung bình
và tối đa:

6.1.4 Các yêu cầu về pháp lý đối với ECDIS:

- Các tiêu chuẩn kỹ thuật: Ñeå moät haûi ñoà ñieän töû ECDIS
thoûa maõn ñoä tin caäy vaø coù chöùc naêng toái thieåu cuûa noù, IMO ñaõ
ñöa ra Tieâu chuaån thöïc hieän tieân quyeát, neâu roõ ECDIS phaûi laø moät
thieát bò sao cho coù theå phuïc vuï vaø thay theá hôïp lyù haûi ñoà giaáy.
Nghò quyeát A.817(19) ñaõ quy ñònh nhöõng noäi dung cuï theå ñoái vôùi
ECDIS. Phuï luïc 7 (RCDS 1998) cuûa nghò quyeát naøy cuõng ñaõ quy
ñònh vieäc söû duïng haûi ñoà Raster (RCDS) sao cho ñaùp öùng nhöõng
yeâu caàu ôû muïc V chöông 20 – SOLAS ñoái vôùi haûi ñoà trang bò treân
taøu. Vaán ñeà thay ñoåi haûi ñoà giaáy baèng haûi ñoà ñieän töû phaûi phuø
 hôïp vôùi nhöõng yeâu caàu cuûa chöông V/20 – SOLAS, quy ñònh ñoái
vôùi haûi ñoà giaáy theo phöông phaùp haøng haûi truyeàn thoáng.

Xuaát baûn phaåm cuûa IHO – S 61 “Quy ñònh veà tieâu chuaån kyõ
thuaät cuûa haûi ñoà Raster” ñaõ ñöa ra höôùng daãn ñoái vôùi vieäc cung
caáp döõ lieäu. Nghò quyeát cuûa Ban an toaøn haøng haûi IMO – MSC.
86(70) cho pheùp thieát bò ECDIS hieån thò haûi ñoà raster (RCDS) khi
khoâng coù haûi ñoà vector (ENC). Kieåu hoaït ñoäng cuûa RCDS ñöôïc
moâ taû trong phuï luïc 7 – “Tieâu chuaån thi haønh cuûa IMO veà thieát bò
ECDIS”

Caùc tieâu chuaån cuûa IMO laø cô sôû ñeå caùc cô quan an toaøn
haøng haûi cuûa quoác gia xem xeùt lieäu ECDIS coù chöùc naêng töông
ñöông vôùi haûi ñoà giaáy nhö yeâu caàu cho trong quy ñònh V/ 20 –
SOLAS 1974 hay khoâng. IMO ñaõ ñaëc bieät yeâu caàu caùc chính phuû
thaønh vieân ñoác thuùc caùc cô quan Thuûy vaên Quoác gia saûn xuaát caùc
haûi ñoà ñieän töû (ENCs) vaø cung caáp caùc dòch vuï caäp nhaät töông
thích caøng sôùm caøng toát, nhöng phaûi ñaûm baûo vieäc ñaùp öùng caùc
tieâu chuaån theo quy ñònh khi thieát keá vaø saûn xuaát.

- Các yêu cầu về trang bị cho tàu biển: theo quy định đội ngũ Sĩ quan trực ca
phải được huấn luyện tổng quát về sử dụng ECDIS theo các tiêu chuẩn về huấn luyện
và đào tạo của IMO/STCW, đồng thời phải trải qua khóa huấn luyện của nhà chế tạo
ECDIS mà tàu được trang bị.

Quy định về thời hạn các tàu phải trang bị ECDIS như sau:
 6.2 Khai thác sử dụng thiết bị ECDIS

Việc khai thác sử dụng thiết bị ECDIS dựa trên hướng dẫn cụ thể của nhà sản
xuất cho từng thiết bị, liên quan đến các nội dung chính sau:

- Cài đặt hệ thống

- Làm quen giao diện, tùy chọn công cụ và thông tin hiển thị
- Cài đặt, thay đổi và quản lý dữ liệu hải đồ
- Tu chỉnh hải đồ (bằng tay và tự động)
- Tạo lập tuyến hành trình
- Quản lý, kiểm soát và tùy chỉnh cho tuyến hành trình
- Quản lý dữ liệu kết nối và báo động.

Tìm hiểu phần mềm mô phỏng ECDIS SEA PRO 3000