‫حديقة اللغة‬

‫ عربي‬- ‫كردي‬

GULISTANA ZIMÊN
KURDÎ - EREBÎ

Merwan Berekat

1
 Gulistana Zimên: ‫حديقة اللغة‬
Merwan Berekat: ‫مروان بركات‬
- Abe: ‫األلف باء‬
- Rêziman: ‫القواعد‬

Çapa duyemîn digel hin guhartinan: ‫الطبعة الثانية مع بعض التعديل‬

2015 z. 2625 k.
…

- Mafê çapê parastî ye. ‫حق الطبع محفوظ‬

- Hejmara weşanê: 1000.
- Wêne bi alîkariya Îmad Kose hatin danîn:
‫تم وضع الصور بمساعدة عماد كوسة‬
- Qab: Birasoz Berekat. ‫ براسوز بركات‬:‫غالف‬

2
 ‫المقدمة ‪Pêşgotin:‬‬

‫العالقة بين اللغة الكردية والشعور القومي ال تقتصر على نقطة‬

‫محددة ساكنة من الزمن‪ ،‬بل إن العالقة موجودة أيضا ً إذا ما نظرنا إلى‬
‫اللغة والشعور القومي بمنظار زمني متحرك‪ .‬وبعبارة أخرى نستطيع أن‬
‫نقول كون الكردي يتكلم الكردية‪ ،‬فإن عامالً أساسيا ً من عوامل تكوين‬
‫شعور قومي عنده قد توفر‪ .‬وكلما زادت معرفته وإتقانه للغة الكردية‬
‫ازداد شعوره القومي قوة‪ .‬فزيادة المعرفة باللغة الكردية واإلمعان في‬
‫إتقانها من قبل مختلف شرائح المجتمع الكردي يعني طرديا ً زيادة أمور‬
‫عديدة أخرى كفهم التراث وتذوق األدب واستيعاب التاريخ ومختلف‬
‫الفنون األخرى‪ ،‬ومن هنا نقول العالقة طردية بين اللغة الكردية والشعور‬
‫القومي ليس على أساس ساكن‪ ،‬بل وعلى أساس متحرك أيضاً‪ .‬ومن هذا‬
‫المبدأ أقول كل عناية تولى للغة الكردية سوا ًء أكانت من قبل المؤسسات‪،‬‬
‫أو من قبل األفراد هي عناية بالوعي القومي‪ .‬فما أجدرنا أن نحمي لغتنا‬
‫الكردية من األخطار التي تهددها‪ .‬فاألمم التي تولي قضية اللغة اهتماما ً‬
‫بالغا ً من جميع النواحي‪ ،‬ألنها تدرك معنى سالمة لغتها القومية وتعميم‬
‫استخدامها ودورها قي تكوين الشخصية المستقلة لألمة وتقوية أصالتها‪.‬‬
‫الكردية لغة عشرات الماليين من الكرد المتحدثين بها في كردستان‬
‫وبعض أرجاء المعمورة األخرى‪ ..‬إنها لغة موغلة قي القدم‪ ،‬وهي‬
‫متصلة باألمة الكردية التي حملتها منذ آالف السنين‪ ،‬ومعبرة عن‬
‫خصائصها العقلية والنفسية والروحية‪ ،‬وهي الرابط التاريخي الذي يشد‬
‫أبنائها إليها‪ ،‬ويعزز في نفوسهم شرف االنتماء‪ ،‬وهي مستودع لعقائد‬
‫األمة الكردية وتاريخها وآمالها وآالمها‪.‬‬
‫علينا أن ندرك ما علينا نحو لغتنا القومية من واجب جسيم‪ ،‬فاللغة‬
‫كالوطن واجب علينا جميعا ً أن نحرسها بكل مسؤولية حتى ال تكون‬
‫حدودها مفتوحة الستيطان لغات الشعوب التي تحاول القضاء عليها‪.‬‬
‫مروان بركات‬
‫عفرين‬
‫‪10 . 01. 2015‬‬

‫‪3‬‬
Li şûna diyariyê:

Wekî çawa ziman û mirov bê hev nabin, û mirov bi

hiş û zimên nirov e, her weha netew û ziman jî
hevcêwî ne, ew ji hev cuda nabin.
Dema ku miletek li zimanê xwe xwedî dernekeve û wî
ji windabûnê neparêze, hemû taybetmendiyên wî yên
netewî wida dibin.
Eger mirov dîroka mirovahiyê bide ber çavên xwe û
wê baş raçav bike dê bibîne, ku gelek milet hebûn, lê
îro ew nemane, ne ji ber ku ew bi ceng, kuştin û talanê
hatin tunekirin, an jî derd û nexweşiyan ew qir kirin.
Sedema helandina wan ew bû, ku wan zimanê xwe
neparastin. Wan zimanê xwe berdan û zimanên biyan
bi kar anîn.
Ji bo em kurd jî wek wan miletan winda nebin û di
netewên din de nehelin, divê berî her tiştî em li
zimanê xwe xwedî derkevin, bi wî fêr bibin û bidin
fêrkirin.
Bêguman hemû zimanê cîhanê pîroz in, lê divê em
zimanê xwe yê Kurdî pîroztir bibînin.
Divê em hemû hest û ramanên xwe bi zimanê Kurdî
binivisînin, û wî di hemû warên jiyanê de bi kar wînin.
Belê Kurdino; zimanê Kurdî hebûn û mayîna me ye,
divê em li hebûn û mayîna xwe xwedî derkevin.

Merwan Berekat
Efrîn
10. 01. 2015z. 2626 k.
4
 BEŞÊ
ABEYA ZIMANÊ KURDÎ

‫قسم‬
‫األلف باء الكردية‬

5
6
 TÎPÊN KURDÎ
‫األحرف الكردية‬

Abeya ( alfabe ) ya Kurdî ya Latînî ji sî û yek tîpan pêk

tê, ew gir û hûr tên nivîsandin.
‫ وهي تكتب كبيرة‬، ً ‫تتألف األبجدية الكردية الالتينية من واحد وثالثين حرفا‬
. ‫وصغيرة‬

- TÎPÊN GIR: ‫األحرف الكبيرة‬

A.B.C.Ç.D.E.Ê.F.G.H.I.Î.J.K.L-M.
N . O . P . Q . R . S . Ş . T . U . Û . V . W - X . Y . Z.

- TÎPÊN HÛR: ‫األحرف الصغيرة‬

a.b.c.ç.d.e.ê.f.g.h.i .î.j.k.l.m.n.
o.p.q.r.s.ş.t.u.û.v.w.x.y.z.

- Ji aliyê dengdanê ve tîpên Kurdî du cure ne .

. ‫ األحرف الكردية نوعان‬،‫حسب الصوتيات‬

1 - TÎPÊN DENGDÊR: ‫األحرف الصوتية‬

Di Kurdî de heyşt tîpên dengdêr hene, ji wan pênc

dengdirêj in, û sê jî deng kurt in.
‫ منها خمسة ذات أصوات طويلة وثالثة ذات‬، ‫توجد في الكردية ثمانية أحرف صوتية‬
. ‫أصوات قصيرة‬

7
 - Dengdêrên dirêj: ‫الصوتيات الطويلة‬

( A. Ê. Î. O. Û ).

- Dengdêrên kurt: ‫الصوتيات القصيرة‬

(E.I.U )

- TÎPÊN DENGDAR: ‫األحرف الساكنة‬

b.c.ç.d.f.g.h.j.k.l.m.n.p.q.r.s.ş.
t . v . w . x . y . z.

- Tîpên dengdar bi alîkariya tîpên dengdêr deng ji wan

têne der.
. ‫تخرج األصوات من األحرف الساكنة بمساعدة األحرف الصوتية‬

8
 ‫‪Bi lêvkirina Tîpên Kurdî‬‬
‫لفظ األحرف الكرد ية ‪.‬‬

‫يلفظ كاأللف المدودة ( آ ) في العربية ـ المدة‬ ‫‪A.a‬‬

‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالباء العربية (ب )‬ ‫‪B.b‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالجيم العربية (ج ) ‪.‬‬ ‫‪C.c‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ ( چ ) كلفظ الحرف األول من كلمة ( چاويش )‬ ‫‪Ç.ç‬‬
‫‪……………………………………………………………..........‬‬
‫‪ D . d‬يلفظ كالدال العربية (د )‬
‫…………………………………………………………………………………………‬
‫يلفظ ألفا ً مفتوحة ( أ َ ) في بداية الكلمة‪ ،‬أما في وسطها‬ ‫‪E.e‬‬
‫ونهايتها يلفظ كالفتحة ( ـ َ ) ‪.‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كاآلتي ( ئه ) أو كالهمزة المكسورة ( ء ) ‪.‬‬ ‫‪Ê.ê‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ كالفاء العربية ( ف ) ‪.‬‬ ‫‪F.f‬‬
‫…………………………………………………………………………………………‬
‫يلفظ كالجيم في اللهجة المصرية‪ ،‬أو كحرف ) ‪ ( G‬اإلنكليزية‬ ‫‪G.g‬‬
‫كما في كلمة ( ‪( God‬‬
‫…………………………………………………………………………………………‬
‫يلفظ كالهاء العربية ( هـ )‬ ‫‪H.h‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ همزة مكسورة في بداية الكلمة أما في وسطها ونهايتها يلفظ كسرة‪.‬‬ ‫‪I.i‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ ( ئي ) ‪.‬‬ ‫‪Î.î‬‬
‫يلفظ ( ژ ) أو حرف ( ‪ ) J‬باإلنكليزية كما في كلمة ( ‪. ) Jet‬‬ ‫‪J.j‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالكاف العربية ( ك ) و ( ‪ ) K‬اإلنكليزية ‪.‬‬ ‫‪K.k‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالالم العربية ( ل ) ‪.‬‬ ‫‪L.l‬‬
‫‪9‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالميم العربية (م ) ‪.‬‬ ‫‪M.m‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالنون العربية ( ن ) ‪.‬‬ ‫‪N.n‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ تماما ً كــ ( ‪ ) O‬اإلنكليزية ‪.‬‬ ‫‪O.o‬‬
‫……………………………………………………………………………………………………‬

‫يلفظ ( پ ) تماماَ كــ ( ‪ ) P‬اإلنكليزية ‪.‬‬ ‫‪P.p‬‬

‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ كالقاف العربية ( ق ) ‪.‬‬ ‫‪Q.q‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالراء العربية (ر ) ‪.‬‬ ‫‪R.r‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالسين العربية ( س ) ‪.‬‬ ‫‪S.s‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالشين العربية (ش ) ‪.‬‬ ‫‪Ş.ş‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالتاء العربية (ت ) ‪.‬‬ ‫‪T.t‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫يلفظ كالهمزة في العربية مع ضم ضعيف ( ُء ) ‪.‬‬ ‫‪U.u‬‬
‫أو ألف مضمومة ( أ ُ ) كما في كلمة ( أ ُ ْم ) ‪.‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ كالواو المهموزة في العربية ( ؤو )‪.‬‬ ‫‪Û.u‬‬
‫‪…………………………………………………………………………………………..‬‬
‫‪ V . v‬يلفظ من بين األسنان العليا والشفة السفلى ‪ ،‬هكذا ( ڤ ) أو كحرف‬
‫( ‪ ) V‬في اإلنكليزية‬
‫…………………………………………………………………‬
‫‪ W . w‬يلفظ كالواو العربية ( َو ) ‪.‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ كالخاء العربية ( خ ) ‪ .‬ويلفظ في بعض الكلمات كالغين‬ ‫‪X.x‬‬
‫العربية ( غ ) مثل كلمتي ( آغا ‪)Axa‬‬
‫…………………………………………………………………………………………‬
‫يلفظ كالياء العربية (ي ) ‪.‬‬ ‫‪Y.y‬‬
‫‪………………………………………………………………………………………….‬‬
‫يلفظ كالزاي العربية ( ز ) ‪.‬‬ ‫‪Z.z‬‬
‫‪11‬‬
 A.a

Azad şagirt e.

A - Van bêjeyan bixwîne: ‫إقرأ هذه الكلمات‬

Av, aş, ax, al, ard, Azad.

B - Van hevokan bixwîne: Azad:‫اسم علم مذكر‬

:‫إقرأ هذه الجمل‬ Şagirt: ‫تلميذ‬
Av: ‫ماء‬
- Alan li mal e. Aş: ‫طاحون‬
Ax: ‫تراب‬
- Arîn keça apê min e. Al: ‫علم‬
- Mala apê min li bajêr e. Ard: ‫طحين‬
Mal: ‫ منزل‬،‫بيت‬
- Ava kaniyê zelal e.
Keç: ‫فتاة‬
- Alan birayê Azêd e. Ap: ‫عم‬
Bajar: ‫مدينة‬
Av: ‫ماء‬
Kanî: ‫نبع‬
Bira, birak: ‫أخ‬
Dû: ‫دخان‬
Dû bê agir nabe. Agir:‫نار‬

11
 B.b

Bahoz sêvê dixwe.

A - Van bêjeyan bixwîne:

‫إقرأ هذه الكلمات‬ Ba: ‫هواء‬
Baran: ‫مطر‬
Ba, baran, bav, bajar, Bav: ‫أب‬
bazar, bapîr, beran, baş. Bazar:‫سوق‬
Bapîr: ‫جد‬
B - Van hevokan bixwîne: Baş: ‫جيد‬
.‫إقرأ هذه الجمل‬ Baz:‫صقر‬
Bilind: ‫عالي‬
- Ba baranê tîne. Difire:‫يطير‬
Bazirgan:‫تاجر‬
- Baz bilind difire. Giran: ‫ثقيل‬
- Bapîrê min bazirgan e. Bîn: ‫ طِ يب‬،‫رائحة‬
Gul: ‫ورد‬
- Bavê min li bazarê ye.
Xweş:‫ حلو‬،‫ًطيّب‬
- Berê darê giran e. Ber: ‫ثمر‬
- Bîna gulê xweş e. Dar: ‫شجر‬
Dil: ‫قلب‬
Hiş: ‫عقل‬
Zêr: ‫ذهب‬
Bi dil mepîve, hiş zêr dipîve.
12
 C.c

Canê dixwîne.

A - Van bêjeyan bixwîne:

Canê: ‫اسم علم مؤنث‬
:‫إقرا هذه الكلمات‬
Dixwîne: ‫تقرأ‬
Can, cot, cawbir, cam,
Can: ‫روح‬
cejin, ceng, cîger, cehe. Cot: ‫فالحة‬
Cawbir: ‫مقص‬
B - Van hevokan bixwîne: Cam: ‫بلور‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Cejin: ‫عيد‬
Ceng: ‫حرب‬
- Cawbir cêw dibire. Cîger: ‫كبد‬
- Cîhan cilan dişo. Cehe: ‫شعير‬
- Ceng jînê wêran dike. Caw: ‫قماش‬
- Cîhan cilan dişo. Dibire: ‫ يقطع‬،‫يقص‬
- Comerd li mal e. Cil: ‫ثياب‬
- Canê şagirt e. Dişo: ‫تغسل‬
Jîn: ‫حياة‬
Şagirt: ‫تلميذ‬
Xwendin, ken û girî Ken: ‫ضحك‬
bi Kurdî xweş in. Girî: ‫بكاء‬

13
 Ç. ç

¶
Rozad çîrokê dixwîne.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬
Çîrok: ‫فصة‬
Çar, çav, çem, çiya, çep, Çar: ‫أربعة‬
çerm, çinar, çîrok, çov. Çav: ‫عين‬
Çem: ‫نهر‬
B - Van hevokan bixwîne: Çiya: ‫جبل‬
Çep: ‫يسار‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬
Çerm: ‫ جلد‬،‫نعل‬
Çinar: ‫شجرة الدلب‬
- Çavên Arînê reş in.
Çov: ‫عصى‬
- Çiyayê Agirî bilind e. Reş: ‫أسود‬
- Çapxane pirtûkan çap dike. Agirî: ‫جبل في كردستان‬
Çapxane: ‫مطبعة‬
- Çîroka Mem û Zînê bixwîne. Pirtûk: ‫كتاب‬
- Çûk kuliyan dixwin. Çûk: ‫عصفور‬
Kulî: ‫جراد‬
Mezin:‫كبير‬
Çemên mezin ji çiyayên bilind in.

14
 D.d

Dljîn helbestên Ehmedê Xanî dixwîne.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬ Dev: ‫فم‬
Dem: ‫ وقت‬،‫زمن‬
Dev, dem, dest, dêm, dûr, Dest: ‫يد‬
dayîk,dahol, dûv, deng. Dêm: ‫وجه‬
Dûr: ‫بعيد‬
B - Van hevokan bixwîne: Dayîk: ‫أٌم‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Dahol: ‫طبل‬
Dûv: ‫َذ َنب‬
Deng: ‫صوت‬
- Dengê Şivanperwer xweş e.
Dawet: ‫عرس‬
- Dawet bê dahol nabe. Dîn: ‫مجنون‬
- Dîn nabin dost. Dost: ‫صديق‬
Destana: ‫ملحمة‬
- Destana Mem û Zînê bixwîne. Pîroz: ‫مقدس‬
- Dara zêtûnê pîroz e. Terî: ‫عص الضأن‬

Şivanperwer:
‫القنان الكردي شيفان‬

Dûv û terî nabin serî.

15
 E.e

Elend razaye.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Ekran, endam, erzan,

encam, ezîtî, ezmûn, evîn. Ekran: ‫شاشة‬
Endam:‫عضو‬
B - Van hevokan bixwîne: Erzan: ‫رخيص‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Encamp: ‫نتيجة‬
Ezîtî: ‫أنانية‬
- Ez Kurd im. Ezmûn: ‫فحص‬
Evîn: ‫حُب‬
- Evîna dilan dermanê kulan.
Ez: ‫أنا‬
- Ez ji diya xwe hez dikim. Derman: ‫دواء‬
- Ewr nîşana baranê ye. hez dikim: ‫أُحِب‬
Ewr: ‫غيم‬
- Evîn keçeke jîr e. Nîşan: ‫إشارة‬
Baran:‫مطر‬
Jîr: ‫زكي‬
Mirovan: ‫إنسان‬
Erzan:‫رخيص‬

Ezîtî mirovan erzan dike.

16
 Ê. ê

Mêrvan ji pirtûkan hez dike.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Êvar, êlek, êş, êzing, dêrîn.

Êvar: ‫مساء‬
B - Van hevokan bixwîne: Êlek: ‫منخل‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Êş: ‫ألم‬
Êzing: ‫حطب‬
- Sê keçan sêv xwerin. Dêrîn: ‫ قديم‬،‫أزل‬
Sêv: ‫تفاح‬
- Sêşem berî çarşemê ye. Sêşem: ‫ثالثاء‬
- Ez ji Kurdistanê me. Berî: ‫َقب َل‬
Çarşem: ‫أربعاء‬
- Li Efrînê darên zêtûnê pir in.
Kurdistan: ‫كردستان‬
- Êşa zik ji xwarina pir e. Zêtûn: ‫زيتون‬
- ji welatê xwe hez bike. Pir: ‫كثير‬
Welat: ‫وطن‬
Êrişa: ‫هجوم‬
Pisîk: ‫قطة‬
Êrişa pisîkê nepirçek in.

17
 F . f

Ferhad bi balefirê çû Amedê.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Fer, ferman, fedok, fêrkirin

ferheng, fêrname. Fer: ‫مُفرد‬
Ferman:‫أمر‬
B - Van hevokan bixwîne: Fedok: ‫خجول‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Fêrkirin: ‫تعليم‬
Ferheng:‫قاموس‬
- Fîstanê Gulîzarê sor e. Fêrname: ‫شهادة‬
Sor:‫أحمر‬
- Fêrî zimanê Kurdî bibe. Ziman: ‫لغة‬
- Fermo em herin mal. Fermo: ‫َت َفضل‬
Em herin:‫لِ َنذ َهب‬
- Felek û Fenerê fedok in. Kum: ‫قلنسوة‬
Zêr: ‫َذهّب‬
Lê: ‫لكن‬
Zik: ‫بطن‬

Kum ji zêr e, lê zik ne têr e.

18
 G. g

gûz gul

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬
Gul: ‫ورد‬
Gir: ‫تل‬
Gul, gir, gûz, gav, gez, gol, Gûz: ‫جوز‬
gelek, girî, genim. Gav: ‫خطوة‬
Gez: ‫عضة‬
B - Van hevokan bixwîne: Gol: ‫رام‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Gelek:‫كثير‬
Girî: ‫بكاء‬
- Li Buharê gul pir dibin. Genim: ‫قمح‬
Buhar: ‫ربيع‬
- Zarokan bi girî mekin.
Zarok: ‫طفل‬
- Gulistan şagirteke jîr e. Şagirt: ‫تلميذ‬
- Genim ji zêr buhatir e. Buhatir: ‫أغلى‬
Goristan: ‫مقبرة‬
Pakrewan:‫شهيد‬
Bajar: ‫مدبنة‬
Goristanên pakrewanan Azadî: ‫حرية‬
bajarên azadiyê ne.

19
 H. h

Hespên resen siwaran nêxînin.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬
Hesp:‫فرس‬
Havîn, hûr, heval, hogir, Resen: ‫أصيل‬
hêvî, hov, hêz, hinar,. Siwar: ‫فارس‬
Havîn: ‫صيف‬
B - Van hevokan bixwîne: Hûr: ‫ناعم‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Heval:‫رفيق‬
Hogir: ‫صديق‬
- Hespê beza hêza siwêr e. Hêvî: ‫أمل‬
Hov: ‫وحش‬
- Li Havînê serma nîne. Hêz: ‫قوة‬
- Hêvîn xwendekar e. Hinar:
Hat: ‫جاء‬
- Navê hevalê min Hoşeng e.
Xêr: ‫خير‬
Serma: ‫برد‬
Nîne: ‫ال يوجد‬
Xwendekar:‫طالب‬
Hêza lêw ji bavê ye.

21
 I. i

bizin Dara dêr dibire.

- Têbîn: ‫مالحظة‬
Bêjeyên ku bi vê tîpê dest pê dibin, ew bêjeyine ne
Kurdî ne. ‫الكلمات التي تبدأ بهذا الحرف هي كلمات غير كردي‬

A - Van bêjeyan bixwîne: Dibire: ‫يقطع‬

:‫إقرأ هذه الكلمات‬ Imperator: ‫إمبراطور‬
Incîl: )‫إنجيل( الكتاب المقدس‬
Imperator, Incîl, Kin: ‫قصير‬
kin, bin, rind, bibil. Bin: ‫تحت‬
Rind: ‫جميل‬
B - Van hevokan bixwîne: Bibil: ‫بُلبُل‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Hindik: ‫قليل‬
Bêje: ‫قُل‬
- Hindik bêje, pir kar bike. Kar: ‫عمل‬
Mirov: ‫إنسان‬
- Bixwîne; rastiyê binase.
Mayîn: ‫بقاء‬
- Mirov li her derê mirov e.

Zimanê Kurdî mayîna me ye.

21
 Î . î

Navê min Dîlan e.

Ez dibezim.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Îsot, vîn, tîn, kîn,

Îsot: ‫فليفلة‬
dîn, şîn, birîn, evîn.
Vîn: ‫إرادة‬
B - Van hevokan bixwîne: Tîn: ‫حرارة‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Kîn: ‫حقد‬
Dîn: ‫مجنون‬
- Bila dîn be û ne bi kîn be. Şîn: ‫أزرق‬
- Bila dîn be, çêtirî bê vîn be. Birîn: ‫جرح‬
Evîn: ‫حُب‬
- Baş bibîne, pişt re bikire.
Dibeze: ‫يركض‬
Bila: ‫ليكن‬
Çêtir: ‫أفضل‬
Bikire: ‫اشتري‬

Îro kar bike, bila sibe ji sibe re bimîne.

22
 J. j

Jînda bijîka jinan e.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Jin, jar, jor, jimar,

jinap, jinbav, jan.
Bijîka: ‫طبيب‬
Jin: ‫إمرأة‬
B - Van hevokan bixwînne:
Jar: ‫نحيف‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Jor: ‫أعلى‬
Jimar:
- Jinbava Roşînê jîr e. Jinap: ‫زوجة العم‬
- Jinapa Nazê dilovan e. Jinbav: ‫زوجة األب‬
Jan: ‫ألم‬
- Jina zana ew dibistan e.
Dilovanî: ‫رحمة‬
- Jin jiyan e. Dibistan: ‫مدرسة‬
Jiyan: ‫حياة‬

Jin hene gul in, jin jî hene kul in.

23
 K. k

Kew li Buharê hêkan dikin.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬
Ken: ‫ضحك‬
Ken, kil, kanî, kal, kef, Kil: ‫كحل‬
kevir, kela, kundir. Kanî: ‫نبع‬
Kal: ‫كهل‬
B - Van hevokan bixwîne: Kef: ‫رغوة‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Kevir: ‫حجر‬
Kela: ‫قلعة‬
- Kurd aştîxwaz in. Kundir: ‫َق ِرع‬
Aştîxwaz: ‫طالب سالم‬
- Kurê Cemşîd endezyar e.
Endezyar: ‫مهندس‬
- Kevir li cihê xwe giran e. Cih: ‫مكان‬
- Kûr bajo, hûr bajo û ga mêşîne. Giran: ‫ثقيل‬
Kûr: ‫عميق‬
Bajo: ‫إفلَح‬
Ga:‫بقر‬
Kilît: ‫مفتاح‬
Kilîtên mêran jin in.

24
 L. l

Leyle diçe dibistanê.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Lal, lale, lehî, liv, lêv Lal: ‫أخرس‬

ling, lîlîn, lepik. Lale: ‫زنبق‬
Lehî: ‫سيل‬
B - Van hevokan bixwîne: Liv: ‫حركة‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Lêv: ‫شفاه‬
Ling: ‫ِر ِجل‬
- Li welatê me çem pir in. Lîlîn: ‫زغاريد‬
Lepik: ‫قفاز‬
- Lezgîn mirovekî zana ye. Çem: ‫نهر‬
- Navê hevala min Lava ye. Xwişk: ‫أخت‬
- Navê xwişka min Lîlav e. Qîz: ‫ابنة‬
Sinc: ‫أخالق‬
- Navê birayê min Leheng e.

Liva qîzê, ji sinca dê ye.

25
 M. m

Mamoste Mêrvan diçe zanîngehê.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Mar, mûm, mal, masî, mîx

Mar: ‫جية‬
maf, maç, mij, mîr.
Mûm: ‫شمعة‬
Mal: ‫ منزل‬،‫بيت‬
B - Van hevokan bixwîne: Masî: ‫سمك‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Mîx:‫مسمار‬
Maf: ‫حق‬
- Jiyana masiyan av e. Maç: ‫قُبلة‬
- Mala Memo li taxa me ye . Mij: ‫ضباب‬
Mîr: ‫أمير‬
- Marên deqdeqî jehirkuj in.
Tax: ‫ حارة‬،‫حي‬
- Min pirtûkek kirî. Deqdeqî: ‫أرقم‬
Jehir: ‫ُسم‬
Eger tu Kurd bî,
divê bi zimanê xwe zanibî.

26
 N. n

Naz nameya kurê xwe dixwîne.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Nan, nav, nerm, nasname,

nîsk, nok, nûçe, nûjen.

B - Van hevokan bixwîne: Nan: ‫خبز‬

:‫إقرأ هذه الجمل‬ Nav: ‫اسم‬
Nerm: ‫لين‬
- Ez li nûçeyan guhdar dike. Nasname: ‫هوية‬
- Şengo bê nasname ye. Nîsk: ‫عدس‬
Nok: ‫ِحمُص‬
- Navê bavê min Dara ye. Nûçe: ‫أخبار‬
- Narîn çarde salî ye. Nûjen: ‫حديث‬
Nûjenî: ‫حداثة‬
Guhdarî: ‫استماع‬
Guhdar dike: ‫يستمع‬

Nan di malê de nîne, xwe mîr dibîne.

27
 O. o

Rengîn porê xwe şeh dike.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Ol, ode, orte, oldar, ordek.

B - Van hevokan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الجمل‬

- Navê apê min Osman e. Ol: ‫دين‬

Ode: ‫غرفة‬
- Bapîrê Remo older e. Orte: ‫وسط‬
- Ronî birayê Rojînê ye. Older: ‫متدين‬
Ordek:‫إوز‬
- Cimo ji Lorînê hez dike.
Por:‫شعر‬
şeh dike: ‫تمشط‬

Ziman nasnama mirov e.

28
 P. p

Pênûs li ser lênûsê ye.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Pak, pel, pêl, par, pirtûk,

Pak: ‫نظيف‬
pût, pê, perwan, pîvaz.
Pel: ‫ورق‬
Pêl: ‫موج‬
B - Van hevokan bixwîne: Par: ‫حصة‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Pirtûk: ‫كتاب‬
Pût: ‫صنم‬
- Pelên darê weşîn. Pê: ‫قدم‬
- Perwan ji kulîkan hez dikin. Perwan: ‫فراشة‬
- Perwîn ji gund hat. Pîvaz: ‫بصل‬
- Porê Gulê ji yê Canê dirêjtir e. Weşîn: ‫سقطوا‬
- Ez ji pêlên deryayê natirsim. Kulîk: ‫أزهار‬
Dirêjtir: ‫أطول‬
Derya: ‫بحر‬
Natirsim: ‫ال أخاف‬

Zana be û siwarê li pêşta hespê viyanê be.

29
 Q. q

Qado mirovekî qelew e.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Qab, qad, qûm, qawîn, Qelew: ‫ُثم َنة‬

qaling, qeşmer. Qab: ‫غالف‬
Qad: ‫ساحة‬
B - Van hevokan bixwîne: Qûm: ‫رمل‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Qawîn: ‫بطيخ‬
Qaling: ‫ثمين‬
- Qamîşlo bajarê evînê ye. Qeşmer: ‫مهرج‬
Beq: ‫ضفدع‬
- Qeşmer zarokan dikenîne.
Qenc: ‫جيد‬
- Di golê de beq hene.
- Loqman mirovekî qenc e.

Di rojê de bikene, lê bi rojê nekene.

31
 R. r

Rengîn şagirteke jîr e.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Rez, reş, rûmet, rast, Rez: ‫كرم‬

ِ
rêwî, rêzgirtin, rol, rûn. Reş: ‫أسود‬
Rûmet: ‫شرف‬
B - Van hevokan bixwîne: Rast: ‫يمين‬
Rêwî: ‫عابر طريق‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬
Rêzgirtin: ‫احترام‬
Rol: ‫دور‬
- Rênas xwendekar e.
Rûn: ‫سمن‬
- Rewşen helbestvan e. Xwendekar: ‫طالب‬
- Rindê ji werzişê hez dike. Helbestvan: ‫شاعر‬
Werziş: ‫رياضة‬
- Rêber hunermend e. Hunermend: ‫فنان‬
- Rojîn nivîskar e. Nivîskar: ‫كاتب‬

Rûviyekî berdayî ji şêrekî girêdayî çêtir e.

31
 S. s

sêv sîr

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Sal, sar, sêwî, sor, sol,

Sîr: ‫ثوم‬
sînor, spasî, sert, solav. Sal: ‫سنة‬
Sar: ‫برد‬
B - Van hevokan bixwîne: Sêwî: ‫يتيم‬
: ‫إقرأ هذه الجمل‬ Sor: ‫أحمر‬
Sol: ‫حذاء‬
- Li roja Sêşemê ezê herim. Sînor: ‫حدود‬
Spasî: ‫شكِر‬ُ
- Remo dostê Hemo ye.
Sert: ‫قاسي‬
- Solînê Rojîn spas kir. Solav: ‫شالل‬
- Rengê sîwana Zînê sor e. Sêşem: ‫ثالثاء‬
Roj: ‫يوم‬
- Sê birayên Seyranê hene.
Reng: ‫لون‬
Sîwan: ‫مظلة‬
Buhar: ‫ربيع‬

Li salên kêmbaran, çênabin Buhar.

32
 Ş. ş

Şêr mirê daristanê ye.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Şahî, şano, şekir, şer, şîr,

şîn, şop, şûr, şûjin. Şahî: ‫فرح‬
Şano: ‫مسرح‬
B - Van hevokan bixwîne: Şekir: ‫سكر‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Şer: ‫قتال‬
Şîr: ‫حليب‬
- Şîlan ji şîr hez dike. Şîn: ‫أزرق‬
Şop: ‫أثر‬
- Şûjin ji derziyê dirêjtir e. Şûr: ‫سيف‬
- Şahî jiyan e. Şûjin: ‫مسلّة‬
- Şepal mamoste ye. Derzî: ‫إبرة‬
Jiyan: ‫حياة‬
- Şer karê nezana ye. Mamoste: ‫معلم‬
Kar: ‫عمل‬
Nezan: ‫جاهل‬
Şêr şêr e, çi mê û çi nêr e.

33
 T. t

Tolîn hunermend e.
Wê stranên Şivên li ezber kirine.

A - Van bêjeyan bixwîne:

Tal: ‫ُم ّر‬
:‫إقرأ هذه الكلمات‬
Ter: ّ‫ندي‬
Tûj: ‫حاد‬
Tal, ter, tûj, têl, tirî, Têl: ‫سلك‬
tirs, tirş, teşî, talan. Tirî: ‫عنب‬
Tirs: ‫خوف‬
B - Van hevokan bixwîne: Tirş: ‫حامض‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Teşî: ‫مِغزل‬
Talan: ‫غزو‬
- Taxa me li nêzîkî bazarê ye. Nêzîk: ‫قريب‬
- Bi têvir jî dar tên birîn. Bazar: ‫سوق‬
Tevir:‫فأس‬
- Tîpên Kurdî sî û yek in. Tembûrvan:‫عازف بزق‬
- Ciwan tembûrvan e. Taştê: ‫فطور‬
- Taştiya min şîr û hinguv e. Hinguv: ‫عسل‬
Tilî: ‫إصبع‬
Qutkirî: ‫مقطوع‬
Nikane: ‫ال يستطيع‬
Stran: ‫أغنية‬
Tiliya qutkirî nikane nîşanê bigre.

34
 U. u

kum guh

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Gul, kurm, Kurdistan

kuvark, guhar, guvîj.
Gul: ‫ورد‬
B - Van hevokan bixwîne: Kurm: ‫دود‬
Kurdistan: ‫كردستان‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬
Kuvark: ‫فطر‬
Guhar: ‫َحلَق‬
- Kurdistan welatê me ye.
Guvîj: ‫زعرور‬
- Guh nede nezanan. Zêr:‫َذ َهب‬
- Guharên Nazê ji zêr in. Met: ‫عمة‬
Bar: ‫ِحمِل‬
- Kawa kurê meta min e. Pişt:‫َظ ِهر‬

Barê xwe li pişta şikestî siwar meke.

35
 Û. û

Ev tilî dûr nîşan dike.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه االكلمات‬

Ûşt, kûr, pût, çû, dû, nû.

B - Van hevokan bixwîne: Ûşt ‫سبب‬

:‫إقرأ هذه الجمل‬ Kûr: ‫عميق‬
Pût: ‫صنم‬
- Ez û Şêrînê hevaldost in. َ ‫َذ َه‬
Çû: ‫ب‬
- Navê birayê min Rûmet e. Dû: ‫دخان‬
Nû: ‫جديد‬
- Pênûsa min li ser pirtûkê ye. Pênûs: ‫قلم‬
- Pirtûk li ser masê ye. Ser:‫على‬
Pirtûk: ‫كتاب‬
Mase: ‫طاولة‬
Saz: ‫لحن‬
Bilûr: ‫ناي‬
Guhdarî: ‫استماع‬

Li sazê bilûra nezanan guhdar meke.

36
 V. v

Viyan şîr vedixwe.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Vala, vîn, dev, rev, şev,

melevanî, kevan, kevnar. Vala: ‫فارغ‬
Vîn: ‫إرادة‬
B - Van hevokan bixwîne: Dev: ‫فم‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Rev: ‫هروب‬
Şev: ‫ليل‬
- Mêrvan mamoste yê. Kevan: ‫قوس‬
Kevnar: ‫قديم‬
- Şervan melevanekî baş e. Melevanî: ‫سباحة‬
- Viyan diçe gulistanê. Melevan: ‫سباح‬
- Ez ne vala me. Azadî: ‫حرية‬
Azad:‫حُر‬

Vîn hespê azadiyê ye.

37
 W. w

Welat Ciwan

Navê min Welat e. Navê min Ciwan e.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬ War: ‫مكان‬
Wisa: ‫هكذا‬
War, wisa, wêrek, werîs, Wêrek: ‫جريء‬
Wekhevî, wêne, winda. Wêrekî: ‫جرأة‬
Werîs: ‫جبل‬
B - Van hevokan bixwîne: Wekhevî: ‫مساواة‬
:‫إقرأ هذه الجمل‬ Wêne: ‫صورة‬
Winda: ‫ضائع‬
- Welatê me dewlemend e. Dewlemend: ‫غني‬
Xort: ‫صبي‬
َ
- Berzanî xortekî wêrek e.
Bermalî: ‫ربة منزل‬
- Berfîn bermalî ye. Tirs: ‫خوف‬
- Zelal ji hinguv hez dike.

Dilê wêrek tirsê nas nake.

38
 X. x

Xebat nexweş e.
Ew li cem bijîjk e.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Xar, xwestek, xelek,

xeyd, Xwedê, xast, xew.

B - Van hevokan bixwîne: Bijîjk: ‫طبيب‬

:‫إقرأ هذه الجمل‬ Xar: ‫أعوج‬
Xwestek: ‫طلب‬
- dêmê Evînê sêvî e. Xelek: ‫حلقة‬
- Memo karker e. Xeyd: ‫زعل‬
Xwedê: ‫هللا‬
- Xêra axê pir e. Xast: ‫حاف‬
- Xemgîn pimamê min e. Xew: ‫نوم‬
Karker: ‫عامل‬
Pismam: ‫ابن العم‬

Xemxwarê karê xwe be, mîrê dema xwe be.

39
 Y. y

1 11
yek yazdeh

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬

Yar, yekîtî, diyarî, seyran,

leylan.

B - Van hevokan bixwîne: Yar: ‫حبيب‬

:‫إقرأ هذه الجمل‬ Yekîtî: ‫وحدة‬
Diyarî: ‫هدية‬
Seyran: ‫نزهة‬
- Yekîtî hêz û serkeftin e.
Leylan: ‫سراب‬
- Seyran ji werzişê hez dike. Hêz: ‫قوة‬
- Roşîn û Diljînê hevcêwî ne. Serkeftin:‫ نجاح‬،‫انتصار‬
Werziş: ‫رياضة‬
- Dilyar û Newrozê heval in. Hevcêwî: ‫توأم‬
Palpişt: ‫مسند‬

Palpiştiya zordaran benê kevzê ye.

41
 Z. z

Zengil.

A - Van bêjeyan bixwîne:

:‫إقرأ هذه الكلمات‬
Zer: ‫أصفر‬
Zer, zemîn, zîv, zêtûn, Zemîn: ‫أرض‬
Zîv: ‫فضة‬
zelal, zanyar, zanîn.
Zêtûn: ‫زيتون‬
Zelal: ‫صافي‬
Zanyar: ‫عالم‬
Zanîn: ‫عِ لِم‬
B - Vê deqê bixwîne:‫إقرأ هذا النص‬

Navê min Berfîn e. Ez ji bajarê Efrînê me.

Ez diçim dibistana zimanê Kurdî.
Navê mamosteya min Lîlav e.
Ez roja Çarşemê çûm pirtûkxana Dilovan, min sê
pirtûkên zimanê Kurdî kirîn.
Ez helbestên Ehmedê Xanî, Cîgerxwîn û Şêrgo
Bêkes pir dixwînim, lê helbestên Melayê Cizîrî pirtir
bala min dikşînin.

41
- Van deqan bixwîne: ‫إقرأ هذه النصوص‬

Navê min Lezgîn e. Di mala me de

çar kes hene bavê min, diya min,
xwişka min û ez.
Navê bavê min Xebat e.
Navê diya min Naz e.
Navê xwişka min Rewşen e.
Malbata min li bajarê Qamîşlo
dijî, ez jî li bajarê Amedê dijîm.
Min xwendina xwe ya zanîngehê, beşê wêjeyê bi
dawî kiriye. Ez lêkolînekê li ser dîroka wêjeya Kurdî
amade dikim.

Navê min Berfîn e. Ez bîst salî

me. Ez ji bajarê Efrînê me.
Ez di zanîngeha Silêmaniyê de,
beşê dîrokê dixwînim.
Ez gelek ji dîroka Kurd
û Kurdistanê hez dikim, û nemaze ya serdemên
Mîd û Mîtaniyan.
Pirtûkxana zanîngeha Silêmaniyê gelek
dewlemend e. Ez piraniya dema xwe di wê de
derbas dikim, û carna jî hin pirtûkan bi xwe re
dibim mal.

42
 Navê min Şepal e. Ez ji bajarê
Mihabadê me.
Ez rojnemevan im. Ez bi zimanê
Kurdî dinivisînim.
Berhemên min di gelek
rojname û kovarên Kurdî de tên wşandin wek,
Azadiya Welat, Newroz, Xebat, Pirs, Pênûsa zimên,
Rewşen û Metîn.
Ez di kovaran de lêkolînan li ser jiyana zimanê Kurdî
dinivisînim, û carna jî ez hin helbestên xwe di wan
de diweşînim. Ez di rojnaman de gotarên curbecur
dinivisînim.

Navê min Ronî ye. Ez mamosteyê

zimanê kurdî me.
Min gelek pirtûkên rêzimanê
Kurdî xwendine wek rêzimanê
mamosteyê gewre Celadet
Bedirxan, Cîgerxwîn, Osman
Sebrî, Qanatê Kurdo û Samî Tan, lê ez rêzimanê
Celadet didim fêrkirin.
Min li ser rêzimanê Kurdî gelek pêşniyar nivîsandine.
Hêviya min ew e, ku rojekê ji bo zimanê Kurdî li ser
asta Kurdistanê, konfiransek were lidarxistin, û ez
wan pêşniyarên xwe jê re bişînim.

43
- Vê helbestê bixwîne: ‫إقرأ هذه القصيدة‬

KURD IM

Kurd im..
Dîrok pak im
Bi çekên sitemê xemlê nakim
Tivinga kuştinê ez ranakim
Ala dijîtiyê bilind nakim
Ne bajar
Ne jî gundan wêran nakim
Eger hebe yek rastî
Bi rastî ez birak im
Kurd im…
Dîrok pak im
Zarokan bi girî nakim
Şîrmijan sêwî nakim
Xem, kul û derdan
ez diyar nakim
Eger hebe yek rastî
Bi rastî ez birak im
Kurd im…
Daristan û baxan
Bê ber nakim
Perda sipî
Bi reş perspan nakim
Eger hebe yek rastî
Bi rastî ez birak im

44
Kurd im…
Dîrok pak im
Li bilûra nezanan guhdarê nakim
Li ber sazên wê qet sema nakim
Bi dijminan bawerê nakim
Bê înan tucar nimêjê nakim
Eger hebe yek rastî
Bi rastî ez birak im
Kurd im..
Dîrok pak im
Ala zorê tucar bilind nakim
Bi jînê ebed tinazan nakim
Canê xwe bi mirinê razî nakim
Eger hebe yek rastî
Bi rastî ez birak im
Kurd im..
Dîrok pak im
Dîroka buha erzan nakim
Li karên gunehkaran mêze nakim
Demê bi derw derbas nakim
Eniya rastiyê bi reş dax nakim
Kurd im dîrok pak im
Eger hebe yek rastî
Bi rastî ez birak im.

Merwan Berekat

45
Beşê Rêzimên
û
Rastnivîsê

46
 - Bikaranîna tîpên ( gir ) girdek di nivîsandinê de.
: ‫استخدام األحرف الكبيرة في الكتابة‬

- Di nivîsandina Kurdî de tîpên girdek di van rewşên

jêrîn de bikar tên:
: ‫في الكتابة الكردية تستخدم األحرف الكبيرة في الحاالت التالية‬

1 - Tîpa yekê ji navdêrên bernas: ‫الحرف األول من أسماء العلم‬

Nimûne: ‫مثال‬

Rewşen, Rozad, Dara, Rûmet, Zîlan, Rengîn.

2 - Tîpa yekê ji navên rojan: ‫الحرف األول من أسماء األيام‬

Nimûne: ‫مثال‬
Şemî Yekşem Duşem Sêşem
Çarşem Pêncşem În

3 - Tîpa yekê ji navên mehan, û demsalan:

:‫الحرف األول من أسماء األشهر والفصول‬

Avdar. Nîsan. Gulan. Hizêran.

Tîrmeh. Tebax. Êlûn. Cotmeh.
Mijdar. Berçile. Çile. Sibat.

- Demsal:
Buhar. Havîn. Payîz. Zivistan.

47
4 - Tîpa yekê ji navên: Rojname, kovar, bajar, cihên
pîroz û xaknîgarî.
‫ األماكن المقدسة‬،‫ المدن‬،‫ المجالت‬،‫ الجرائد‬:‫الحرف األول من أسماء‬
.‫والجغرافية‬
Nimûne: ‫مثال‬

- Rojname: Newroz, Xebat, Azadiya Welat…..HWD.

- Kovar: Metîn, Pirs, Hawar, Gulistan…. HWD.
- Bajar: Amed, Hewlêr, Qamîşlo, Mihabad….HWD.
- Cihên pîroz: Qudis, Mekê, Laleş……. HWD.
- Cihên xaknîgarî: Zagros, Ararat, Sirûc … HWD.

5 - Piştî cotexal, pirsnîşank, seyrnîşank û destpêka

hevokê. ‫ اشارة التعجب و بداية الجملة‬،‫ اشار االستفهام‬،‫بعد النقتتان‬

6 - Navnîşanên nivîsaran û bêjeyên bi tîpa yekê têne

kurtkirin bi girdekan têne nivîsandin.
.‫العناوين والكلمات التي تختصر باألحرف تكتب باألحرف الكبيرة‬

7 - Tîpa yekê ji navên miletan û zimanên wan, bêje û

hevokên tên balkêşkirin.
.‫ والكلمات الملفتة لإلنتباه تكتب كبيرة‬،‫الحرف األول من أسماء الشعوب ولغاتهم‬

48
- Di Kurdî de, du dengdêr di bêjeyekê de li pey hev
nayên, û eger hatin tîpa girêkok ( y ) dikeve
navbera wan.
‫ وإذا تتاليا يدخل الحرف‬،‫في الكردية ال يتتالى حرفان صوتيان في كلمة واحدة‬
.‫ ) بينهما‬y ( ‫الرابط‬

Nimûne:‫مثال‬

radeek radeyek. mase ek maseyek.

2 - Yan jî yek ji wan tê avêtin: ‫أو يُحذف أحدهما‬

Nimûne: ‫مثال‬

rade ek radek. mase ek masek

3 - Yan jî bi dengdêreke din tê guhartin:

‫أو يستبدل بحرف صوتي آخر‬

Nimûne: ‫مثال‬

rade ek radak. maşe ek maşak.

- Bandora hin tîpên dengdar li dengdêrên berî xwe

.‫تأثير بعض األحرف الساكنة على الصوتيات التي قبلها‬

- Di kurdî de dengdar hene, bandora xwe li

dengdêrên berî xwe dikin û wan bi hin tîpên
diguhêrin.
‫ـ توجد في الكردية بعض األحرف الساكنة تأثر على الصوتيات التي تسبقها‬
.‫وتستبدلهم بأحرف أخرى‬
49
1- Bandora tîpa dengdar ( y ) li dengdêrên ( î ) û ( ê ).
. ) ê ( ‫ ) و‬î ( ‫ ) على‬y ( ‫تأثير الحرف الساكن‬

- Dema ku dengdêrên( î ) û ( ê ) berî ( y ) tên, ew wan

bi tîpa ( i ) diguhêre.
.) i ( ‫ ) يستبدلهما بـ‬y ( ‫ ) فإن‬y ( ‫ ) قبل‬ê ( ‫ ) أو‬î ( ‫عندما يأتي‬

Nimûne: ‫مثال‬

gelî = Geliyên kûr. pî = Piyên min.

dê = Diya min. rê = Riya dirêj.

- Eger tîpên ( û, u ) li pêş tîpa dengdar ) w (

hatin, ew bi tîpa ( i ) tên guhartin.
( i ) ‫ ( يستبدالن بحرف‬w ) ‫ ( أمام الحرف الساكن‬û, u ) ‫إذا أتيا الحرفان‬

Nimûne: ‫مثال‬
mû = Muwê biznê = Miwê biznê.
tû = Dara tuwê = Dara tiwê.

- Eger tîpên ) î ( li pêş tîpa dengdar ) w (

hat, ew bi tîpa ( i ) tên guhartin.
( i ) ‫ ( يستبدل بحرف‬w ) ‫ ( أمام الحرف الساكن‬î ) ‫إذا أتى الحرف‬

Nimûne: ‫مثال‬

sî = sih
cî = cih.
dirî = dirih

51
 Wergerandina bêjeyên waneyê.
‫ترجمة الكلمات الدرس‬

Rêziman: ‫قواعد‬ Buhar: ‫ربيع‬

Tîp: ‫حرف‬ Havîn: ‫صيف‬
Tîpên gir: ‫األحرف الكبيرة‬ Payîz: ‫خريف‬
Tîpên hûr: ‫األحرف الصغيرة‬ Zivistan: ‫شتاء‬
Tîpên dengdêr: ‫األحرف الصوتية‬ Rojname: ‫جريدة‬
Tîpên dengdar: ‫األحرف الصامتة‬ Kovar: ‫مجلة‬
Bikaranîn: ‫استعمال‬ Bajar: ‫مدينة‬
Nivîsandin: ‫كتابة‬ Cih: ‫مكان‬
Navdêr: ‫اسم‬ Pîroz: ‫مقدس‬
Navdêrên bernas: ‫أسماء العلم‬ Xaknîgar: ‫جغرافية‬
Navên rojan: ‫أسماء األيام‬ Cotexal: ‫نقطتان‬
Rewşen: ‫اسم علم مؤنث‬ Pirsnîşank: ‫إشارة االستفهام‬
Rozad:‫اسم علم مذكر‬ Seyrnîşank: ‫إشارة التعجب‬
Dara:‫اسم علم مذكر‬ Matnîşank: ‫إشارة التعجب‬
Rûmet: ‫اسم علم مذكر‬ Destpêk: ‫بداية‬
Zîlan: ‫اسم علم مؤنث‬ Hevok: ‫جملة‬
Rengîn: ‫اسم علم مؤنث‬ Navnîşan: ‫عنوان‬
Şemî: ‫سبت‬ Kurtkirin: ‫اختصار‬
Yekşem: ‫أحد‬ Milet, gel: ‫شعب‬
Duşem: ‫اثنين‬ Ziman: ‫لغة‬
Sêşem: ‫ثالثاء‬ Bêje: ‫كلمة‬
Çarşem: ‫أربعاء‬ Balkêşî: ‫لفت نظر‬
Pêncşem: ‫خميس‬ Guhartin: ‫تبديل‬
În: ‫جمعة‬ Bandora: ‫تأثير‬
Dirî: ‫عليق‬

51
 KÎT
‫المقطع‬

Kît beşek ji bêjeyê ye, û ew yekcar ji devê mirov tê

der. Bêje ji kîtan pêk tên.
.‫ وهو يخرج من فم اإلنسان دفعة واحدة‬،‫المقطع قسم من الكلمة‬
‫الكلمات تتكون من المقاطع‬

- Hin nimûne: ‫بعض األمثلة‬

1 Her tîpek ji van tîpên dengdêr ( a, û, î, o, i, u, e,

ê) kîtekê pêk tînin:
..ً‫كل حرف من هذه األحرف الصوتية يكون مقطعا‬

2 - Tîpeke dengdêr tevî dengdarekê, kîtekê pêk

tînin.
. ‫حرف صوتي مع حرف ساكن يكونان مقطعا‬

Nimûne: ‫مثال‬

Ax, ka, av, çû, dû, ro, dê, rê, al, pê, da …HWD.

3 - Tîpeke dengdêr tevî du dengdaran, kîtekê pêk

tînin.
. ً‫حرف صوتي واحد مع حرفين ساكنين يكونون مقطعا‬

Nimûne: ‫مثال‬

Gul, dil, çil, dûr, zor, kûr, zer, sor,

sal, mal, ser, ber, ban, kar… HWD.

52
4 - Tîpeke dengdêr tevî sê dengdaran, kîtekê pêk
tînin.
. ً‫حرف صوتي واحد مع ثالثة أحرف ساكنة يكونون مقطعا‬

Nimûne: ‫مثال‬

Derd, merd, bext, Kurd, kurt, tirş, pişt… HWD.

5 - Tîpeke dengdêr tevî çar dengdaran, kîtekê pêk

tînin.
.ً‫حرف صوتي واحد مع أربعة أحرف ساكنة يكونون مقطعا‬

Nimûne: ‫مثال‬

Stêrk, stran… HWD.

- Kîtkirina hin bêjeyan: ‫تقطيع بعض الكلمات‬

rewşenbîr rew + şen + bîr.

karker kar + ker.

dibistan di + bis + tan.

bilbil bil + bil.

53
 BÊJE ‫الكلمة‬

Bêje ji kîtekê yan ji bêtirî kîtekê pêk tê.

.‫الكلمة تتكون من مقطع واحد أو أكثر من مقطع‬

- Hin cureyên bêjeyan: ‫بعض أنواع الكلمات‬

1 - Bêjeya sade:) ‫الكلمة المجردة ( البسيطة‬

Nimûne:‫مثال‬
Av, dem, jin, mêr, dar, ber, zinar…… HWD.

2 - Bêjeya pêkhatî: Ew bi alîkariya pêşkît û paşkîtan

pêk tên:‫الكلمة المصاغة وهي تتكوَّن بمساعدة السوابق و اللواحق‬

Nimûne:‫مثال‬
Hilgirt, rakir, ronahî …. HWD.

3 - Bêjeya hevdudanî: Ew ji hevdudaniya du bêjeyên

sade pêk tên.‫ تتك ّون من تركيب كلمتين مجردتين‬:‫الكلمة المركبة‬

Nimûne:‫مثال‬
Hevaldost, canpolat, sorgul, bînxweş… HWD.

Têbîn: ‫مالحظة‬
Dema bêjeya hevdudanî ji hev bibe, her yek dibe
xwedî wateyeke serbixwe ye.

Nimûne:‫مثال‬
hevaldost = heval + dost.
Bêjeyên waneya kît û bêjeyê.
54
Kît: ‫مقطع‬ Derd: ‫علة‬
Dev: ‫فم‬ Merd: ‫كريم‬
Mirov: ‫إنسان‬ Bext: ‫حظ‬
Pêk tê: ‫يتكون‬ Kurd: ‫ُكرد‬
Çû: ‫ب‬ َ ‫َذ َه‬ Tirş: ‫حامض‬
Dû: ‫دخان‬ Pişt:‫َظ ِهر‬
Ro: ‫شمس‬ Stêrk: ‫نجم‬
Dê, dayîk: ‫أُم‬ Stran: ‫أغنية‬
Rê: ‫طريق‬ Rewşenbîr: ‫مثقف‬
Al: ‫علم‬ Karker: ‫عامل‬
Pê: ‫قدم‬ Dibistan: ‫مدرسة‬
Da: ‫أعطى‬ Bilbil: ‫بُلبُل‬
Ax: ‫تراب‬ Bêtir:‫أكثر‬
Ka: ‫تبن‬ Cure: ‫نوع‬
Av: ‫ماء‬ Dem: ‫ زمن‬،‫وقت‬
Gul: ‫ورد‬ Jin: ‫إمرأة‬
Dil: ‫قلب‬ Mêr: ‫َرجُل‬
Cil: ‫بساط‬ Dar: ‫شجر‬
Dûr: ‫بعيد‬ Zinar: ‫صخر‬
Zor: ‫ظلم‬ Hilgirt: ‫حمل‬
Kûr: ‫عميق‬ Rakir: ‫تناول‬
Sal: ‫سنة‬ Ronahî: ‫ضوء‬
Zer:‫أصفر‬ Wate: ‫معنى‬
Sor:‫أحمر‬ Serbixwe: ‫مستقل‬
Mal:‫ منزل‬،‫بيت‬ Canpolat: ‫روح فوالذية‬
Ban: ‫سقف‬ Heval: ‫رفيق‬
Ber:‫ثمر‬ Dost: ‫صديق‬
Kar: ‫عمل‬

55
 NAVDÊR
‫االسم‬

Di Kurdî de ji aliyê wateyê ve, du cureyên navdêran

hene. ‫في الكردية من حيث المعنى يوجد نوعان من األسماء‬

1 - Navdêrên bernas: ‫أسماء العلم‬

Nimûne: ‫مثال‬
Zelal, Rengîn, Kendal, Xebat, Mîdiya, Dilyar… HWD.

2 - Navdêrên celeban: Ew du cure ne: l

a - Navdêrên şênber: ‫األسماء المادية‬

Ev navdêr her tiştekî, ku mirov bi wî hestiyar dibe
nîşan dike.

Nimûne :‫مثال‬
Çem, kevir, dar, çiya, gulistan, kanî…... HWD.

b - Navdêrên razber : Her tiştekî ku, mirov pê

hestiyar nabe, nav li wan dibe navdêrên razber.
Nimûne: ‫مثال‬
Azadî, can, hiş, raman, nîgaş .... HWD.

56
- Zayendeyên navdêran: ‫أجناس األسماء‬
1 - Zayenda nêr: ‫جنس المذكر‬
Nimûne: ‫مثال‬
Bira, bav, beran, ap, bapîr ... HWD.

2 - Zayenda mê: ‫جنس المؤنث‬

Nimûne: ‫مثال‬
Keç, dê, xwîşk, pirtûk, çêlek, met, xaltîk …. HWD.

- Di Kurdî de zayendên hin navdêran bi peyva nêr,

û mê tên naskirin. Pisîkê
nê‫ في الكردية يُعرف جنس بعض األسماء بإضافة كلمة مذكر و مؤنث‬r.
Nimûne: ‫مثال‬
Berxê nêr. Berxa mê. Kera mê. Kerê nêr.

- Hin navdêr zayendeya wan bi pêşkîtan tên naskirin

û hin ji wan pêşkîtan ev in: Dêl, mê , dot, pis, man.
:‫ وفيما يلي بعض تلك السوابق‬،‫جنس بعض األسماء تُعرف من خالل السوابق‬
Dêl, mê , dot, pis, man.
Nimûne: ‫مثال‬
mê + kew mêkew.
dot + mam dotmam.
pis + mam pismam.
dêl + gur dêlgur.
57
- Di Kurdî de hin ji paşkîtên serekîn hene navên cihan
pêk tînin, ew jî ev in: Xane, geh, istan.
: ‫في الكردية توجد بعض اللواحق األساسية التي تك ّون أسماء األماكن وهي اآلتية‬
Xane, geh, istan.

Nimûne: ‫مثال‬
Pirtûk + xane pirtûxane.
xeste + xane xestexane.
parêz + geh parêzgeh.
zanîn + geh zanîngeh.
dar + istan daristan.
Kurd + istan Kurdistan.

58
 Bêjeyên waneya navdêran.

Zelal: ‫اسم علم مؤنث‬ Bapîr: ‫َج ّد‬

Rengîn: ‫اسم علم مؤنث‬ Keç: ‫صبية‬
Kendal: ‫اسم علم مذكر‬ Berx: ‫َحمِل‬
Xebat: ‫اسم علم مذكر‬ Nêr:‫مذكر‬
Mîdiya: ‫اسم علم مؤنث‬ Mê: ‫مؤنث‬
Dilyar: ‫اسم علم مذكر‬ Ker: ‫حمار‬
Nîşan: ‫إشارة‬ Mêkew: ‫أنثى الحجل‬
Çem: ‫نهر‬ Dotmam: ‫ابنة العم‬
Kevir: ‫حجر‬ Pismam: ‫ابن العم‬
Dar: ‫شجر‬ Dêlgur: ‫ذئبة‬
Çiya: ‫جبل‬ Pirtûxane: ‫مكتبة‬
Kanî: ‫نبع‬ Xestexane: ‫مشفى‬
Azadî: ‫حرية‬ Parêzgeh: ‫محافظة‬
Can: ‫روح‬ Zanîngeh: ‫جامعة‬
Hiş: ‫عقل‬ Daristan: ‫غابة‬
Raman: ‫ِفكِر‬ Kurdistan: ‫كردستان‬
Nîgaş: ‫حلم‬ Xwîşk: ‫أُخت‬
Bira: ‫أخ‬ Pirtûk: ‫كتاب‬
Bav: ‫أب‬ Çêlek: ‫بقرة‬
Beran: ‫كبش‬ Met: ‫عمة‬
Ap: ‫َعم‬ Xaltîk: ‫خالة‬

59
 Tewandina Navdêran
‫إمالة األسماء‬
Di rewşa tewandinê de, navdêra binavkirî û nebinavkirî
li gor zayenda xwe paşkîtên tewangê werdigirin.
.‫في حالة اإلمالة تأخذ االسم المعرف و اسم النكرة لواحق اإلمالة حسب جنسها‬

A - Tewandina navdêra binavkirî: ‫إمالة االسم المعرّف‬

Navdêra binavkirî bi ( ê, î, an ) tê tewandin:
- ê: Ji bo yekejimara mê ye.
Nimûne:‫مثال‬
- Baranê erd şil kir. - Azad pirtûkê dixwîne.
- î: ji bo yekejimara nêr e.
Nimûne:‫مثال‬
- Comerdî ji kar hat.

- an: ji bo gelejimara herdu zeyandan e.

Nimûne: ‫مثال‬
- Keçnino gulan biçînin.
- Xortan sêv xwerin.

61
B - Tewandina navdêra nebinavkirî:
- Navdêra binavkirî bi ( ê, î, a ) tê tewandin:
ê: Ji bo zayenda yekejimara mê ye.
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez pirtûkekê dixwînim.
- Dilşan çîrokekê dibêje.
Î: Ji bo yekejimara nêr e.
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez hevalekî dişînim.
- Ez şagirtekî fêr dikim.
a: Ji bo gelejimariya herdu zayendan e.
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez bi keçina re çûm seyranê.
- Xortina ew kar kirin.
- Dema ku navdêr biresera navdêreke din be, wisa
tê tewandin.
- Axa welêt. - Lîstoka Azêd

61
 VEQETANDEKÊN NAVDÊRA BINAVKIRÎ
‫أدوات تعريف األسماء ال ُمعرفة‬

- Di Kurdî de sê veqetandekên binavkirî hene:

: ‫توجد في الكردية ثالث أدوات للتعريف‬

1 - ( ê ) ji yekjimara nêr re ye :‫ ) للمفرد المذكر‬ê (

Nimûne:‫مثال‬

- Bavê min. - Hevalê min jîr e.

- Kurê min. - Bapîrê Çeko hişmend e.
- Birakê te. - Deriyê malê vekiriye.

2 - ( a ) ji yekjimara mê re ye :‫ ) للمفرد المؤنث‬a (

Nimûne:‫مثال‬

- Keça min. - Xwîşka min.

- Hevala min. - Pirtûka te.
- Dara zêtûnê. - Mala me li gund e.

3 - ( ên ) ji pirjimara nêr û mê re ye:

:‫ ) للجمع المذكر و المؤنث‬ên (

Nimûne:‫مثال‬
- Birakên Lezgîn çar in.
- Du keçên meta min hene.
- Xwîşkên min xwendekar in.

62
 VEQETANDEKÊN NAVDÊRÊN NEBINAVKIRÎ.
‫أدوات تعريف األسماء النكرة‬

- Di kurdî de du paşkîtên navdêrên nebinavkirina

navdêran hene ew jî ev iv: ( ek ) û ( in ).
. ) in ( ‫ ) و‬ek ( ‫توجد في الكردية الحقتان ألسماء النكرة وهما‬

1 - ( ek ) ji bo yekjimara herdu zayendan e.

) ek ( ‫للمفرد الجنسين‬

Nimûne:‫مثال‬

Keçek , darek, mirovek, xortek, hevalek ,

Pirtûkek…... HWD.

2 - ( in ) ji bo gelejimara herdu zayendan e.

.) in ( ‫للجمع الجنسين‬

Nimûne:‫مثال‬

Keçin, darin, mirovin, xortin, hevalin,

pirtûkin…… HWD.

63
- Eger biraser hebe, ew wisa dibe:

- ekî: Ji bo yekejimara zayenda nêr e.

ekî ‫للمفرد الجنس المذكر‬
Nimûne:‫مثال‬
Kurekî malê. Barekî giran.
- eke: Ji bo yekejimara zayenda mê ye.
eke:.‫للمفرد المؤنث‬
Nimûne: ‫مثال‬
Dareke Hinarê. Guleke geş.
- ine: Ji bo gelejimara her du zayendan e.
ine:‫للجمع الجنسين‬
Nimûne: ‫مثال‬

- Keçine baş.
- Kurine zana.

64
 Bêjeyên waneyên tewandina navdêran
û waneya veqetandekan.

Rewş: ‫حال‬ Kur: ‫ابن‬

Binavkirî: ‫معرّ ف‬ Hişmend: ‫عاقل‬
Nebinavkirî: ‫نكرة‬ Derî: ‫باب‬
Zayend:‫جنس‬ Gund: ‫قرية‬
Paşkît: ‫الحقة‬ Xwendekar: ‫طالب‬
Werdigirin: ‫يأخذون‬ Biraser: ‫مفعول‬
Yekejimar: ‫مفرد‬ Wisa: ‫هكذا‬
Jîr: ‫زكي‬ Giran: ‫ثقيل‬
Baran:‫مطر‬ Hinar: ‫رمان‬
Dixwîne: ‫يقرأ‬
Hat: ‫جاء‬
Gelejimar: ‫جمع‬
Biçînin:‫إزرعوا‬
Xort: ‫صبي‬
Sêv: ‫تفاح‬
Xwerin: ‫أكل‬
Çîrok: ‫قصة‬
Dibêje: ‫يقول‬
Şagirt: ‫تلميذ‬
Seyran: ‫نزهة‬
Lîstok: ‫لعبة‬

65
 GÎHANEK
‫حروف العطف‬

- Gîhanek, bêje û hevokan bi hev ve girêdide.

.‫يربط حرف العطف الكلمات و الجمل مع بعضها البعض‬

- Di Kurdî de gîhanekên sereke ev in:

:‫في الكردية حروف العطف الرئيسية هي اآلتية‬

Û, jî, yan, lê, ku, loma, eger, ji bo ku, jiber ku.

Hin nimûne: ‫بعض األمثلة‬

Rewşen û Azêd çûn bajêr.
Em jî bi makînê çûn nav rêz.
Diljîn şêrîn e, lê Zelal şêrîntir e.
Baş e, Ku em li zimanê xwe xwedî derkevin.
Ew guleke geş bû, loma min bîn kir.
Eger min ew dît, ezê jê re bêjim.
Ew hat, ji bo ku şîvê bixwe.
Kurdistan yan neman.
Ew nexweş nabe ji ber ku werzişê dike.

66
 BANEŞAN
‫النداء‬

- Di Kurdî de sê alavên baneşanê yên sereke hene.

Ew bi dawiya navdêran dikevin, ew jî ev in:
: ‫في الكردية توجد ثالث أداة نداء رئيسية تلحق بأواخر األسماء وهي اآلتية‬

1 - ( o ) ji bo yekjimara nêr e: ‫ للمفرد المذكر‬: ) o (

Nimûne: ‫مثال‬

Birako, lawo, hevalo, bavo, şivano…. HWD.

2 - ( ê ) ji bo yekjimara mê ye.‫ ( للمؤنث المفرد‬ê)

Nimûne: ‫مثال‬

Keçê, xwîşkê, metê, yadê……….. HWD.

3 - ( ino ) ji bo geljimara hredu zayendan ne.

.‫ ) لجمع الجنسين‬ino (

Nimûne: ‫مثال‬

Merdino, Kurdino, Keçino, dayikino……. HWD.

67
- Di Kurdî de alavên baneşaniyê yên alîkar jî hene
) bêjeyên matnîşankê (, ew jî ev in:
.‫ وهي اآلتية‬،) ‫توجد في الكردية أداة نداء مساعدة ( كلمات التعجب‬

1 - Lo: Ji bo zayenda nêr e: ‫ ( للجنس المذكر‬lo )

Nimûne:‫مثال‬

Lo birako! Lo hevalo!
Lo xalo! Lo cotkaro!

2 - Lê: Ji bo zayenda mê ye: ‫ ) للجنس المؤنث‬lê(

Nimûne:‫مثال‬

- Lê Şêrînê! - Lê narînê!
- Lê dayê! - Lê dotmamê!

3 - Ey : Ji bo yekejimar û gelejimara herdu zayendan

ne. ‫ ) للمفرد وجمع الجنسين‬ey (

Nimûne:‫مثال‬

- Ey hevlê! - Ey hevalo! - Ey hevalino!

4 - Gelî: Ji bo gelejimariya herdu zayendan bi kar tê.

‫) تستخدم لجمع الجنسيين‬gelî (
Nimûne:‫مثال‬

- Gelî beşdaran! - Gelî guhdaran!

68
 Bêjeyên waneya gîhanek
û baneşanê.

Sêrîn:‫حلو‬
Eger: ‫إذا‬
Dît: ‫رأى‬ Vê pêkenokê bixwîne:
Şîv: ‫َعشاء‬ Mamoste ji şagirt pirs kir:
Nexweşî: ‫مرض‬ Hêk nêr e, yan mê ye?
Werziş: ‫رياضة‬
Şagirt got: Eger çêlîka di
Alav: ‫أداة‬
hundirê hêkê de mirîşk be,
Sereke: ‫رئيسي‬
hêk mê ye, lê eger dîk be,
Dawî: ‫نهاية‬
bêguman hêk nêr e.
Law: ‫ابن‬
Şivan: ‫راعي‬ Mamoste got: Lê eger
Alîkar: ‫مساعد‬ çêlîk nêremê be?!
Alîkarî: ‫مساعدة‬
Şagirt got: Hêk celq dibe!!
Cotkar: ‫فالح‬
Beşdarî: ‫حضور‬
Guhdar: ‫مستمع‬
Guhdarî: ‫استماع‬
Diljîn: ‫اسم علم مؤنث‬

69
 JIMARNAV
‫أسماء العدد‬

Cureyên jimarnavan:
1 - Jmarnavên bingehîn: ‫أسماء األعداد األساسية‬

0 ,yek, du, sê, çar, pênc, şeş, heft, heyşt, neh,

deh, yazdeh….. bîst….. HW.

2 – Jimarnavên dabeşkirî: ‫األعداد النسبية‬

a - Bi danîna (yek) li dawiya jimarnavê.
1/7 heftyek.
1/5 pêncyek.
1/8 heyştyek.

b - Bi danîna daçeka ( ji ( li pêş jimarnavan.

1/6 Ji şeşan yek.
3/10 Ji dehan sisê.
4/9 Ji nehan çar.

- Tewanga jimarnavên sade.

1 - Jimarnava yek bi ( ê ) tê tewandin.
Nimûne: ‫مثال‬
- Min asta yekê bi dawî kir.
- Ez di yekê Avdarê de çûm Amedê.

71
2 - Jimarnavên ji dudiyan
ta bîstan bi ( an ) tên tewandin.
Nimûne:‫مثال‬
- Çaran sêv xwerin.
- Çardehan fêrname wergirtin.
- Bîstan cot kirin.
3 - Jimarnavên jêrîn bi ( î ) tên tewandin.
30 - 40 - 50 - 60 - 70 - 80 - 90 - 100 - 200 - 300 -
400 - 500- 600- 700 - 800 - 900.
1000 - 2000 - 30000 - 4000 - 5000 - 6000… 100000 -
200000… 1000000 …. 2000000…. HW.

Nimûne: ‫مثال‬
- Çelî govendek gêrandin.
- Çaran berî sedî karên xwe bi dawî kirin.
- Ji hezarî bîstan erê kirin.
- Ji milyonekî sed maldar e.

71
 DAÇEK
‫حروف الجر‬

- Di Kurdî de daçekên rasteqîn ev iv:

:‫في الكردية حروف الجرالحقيقية هي اآلتية‬

Bi, di, li, Ji.

Hin nimûne: ‫بعض األمثلة‬

- Dilşan li bajêr e.
- Hogir ji dibistanê hat.
- Di mala me de çar kes hene.
- Ciwan bi balefirê çû Hewlêrê.

- Di kurdî de paşdaçek jî hene, ew jî ev in :

: ‫توجد في الكردية أحرف جر الحقة وهي اآلتية‬

De, re, ve.

Hin nimûne: ‫بعض األمثلة‬

- Di mala me de cî nîne.
- Rojînê pirtûkek Ji keça xwe re kirî.
- Lewnd bi malbata xwe ve çû Wanê.
- Ez bi Leheng re çûm gund.

72
Bêjeyên waneyên daçek û
Jimarnavan.

Jimarnav:‫اسم العدد‬
Yek: ‫واحد‬
Du: ‫اثنان‬
Sê: ‫ثالثة‬
Çar: ‫أربعة‬
Pênc: ‫خمسة‬
Şeş: ‫ستة‬ Navê min Ronî ye. Ez deh
Heft: ‫سبعة‬ salî me.
Heyşt: ‫ثمانية‬ Ez rêza çaran dixwînim.
Neh: ‫تسعة‬ Di pola min de bîst şagirt
Deh: ‫عشرة‬ hene.
Yazdeh:‫أحدعشر‬ Di dibistana me de yazdeh
Bîst:‫عشرون‬ mamoste fêr dikin.
Ast: ‫مستوى‬ Di gulistana dibistanê de
Fêrname: ‫شهادة‬
heft darên sewliyê û şêst jî
Jêrîn:‫أسفل‬
yên hinarê hene.
Maldar:‫غني‬
Daçek: ‫حرف جر‬ Pêştî ku ez ji dibistanê
Rasteqîn: ‫حقيقي‬ vedigerim mal, ez kardayîna
Dilşan: ‫اسم علم مؤنث‬ xwe dinivisînim û waneyên
Kes: ‫شخص‬ xwe li ezber dikim.
Hene: ‫يوجد‬ Ez ji hevalên xwe hez dikim,
Balefir: ‫طائرة‬ û şîretên mamosteyên xwe
Kirî: ‫اشترى‬ werdigrim.
Malbat: ‫ أُسرة‬،‫عائلة‬

73
 CINAV
‫الضمائر‬

Cinav bêjeke guhêrbar e, ew cihê navdêrê digre.

.‫الضمير كلمة متغيرة يحل محل اإلسم‬

1- Cinavên kesîn: Ew du curene.

‫ هي نوعان‬:‫الضمائر الشخصية‬
a - Cinavên kesîn ên pîvane:

Ez: Ji bo yekejimar e.
- Ez ji Kurdî hez dikim.
Tu: Ji bo yekejimar e.
- Tu çi karî dikî.
Em: Ji bo gelejimar e.
- Em dixwînin.
Hûn/win: Ji bo gelejimar in.
- Hûn/win çi dikin?
Ew: Ji bo yekejimar û gelejimar e.
- Ew dibeze.
- Ew dibezin.

74
b - Cinavên kesîn ên tewandî:

Cinavên kesîn yên tewandî. Nimûne:

Min ( ji yekejimar re ye ). Navê min Zelal e.
Te ( ji yekejimar re ye ). Xwişka te şagirt e.
Wî ( ji nêr re ye ) Pirtûka wî rengîn e.
Wê ( ji mê re ye ). Bavê wê bijîşk e.
Me ( ji gelejmar re ye ). Mala me li gund e.
We ( ji gelejimar re ye ). Zarokên we çend in.
Wan ( ji gelejimar ye ). Ev hvalê wan e.

2 - Cinavên arzû: (xwemalîn): ‫الضمائر الملكية‬

a - Yê: Ji bo yekejimara nêr e:‫للمفرد المذكر‬
Nimûne: ‫مثال‬
- Ew beran yê min e.
- Ew miltan yê te ye.
b - Ya: Ji bo yekejimara mê ye: ‫للمفرد المؤنث‬
Nimûne: ‫مثال‬
- Ev pirtûk ya min e.
- Ew mal ya te ye.

75
c - Yên: Ji bo gelejimara herdu zayendan bi kar tê:
‫تستخدم لجمع الجنسيين‬ : Yên
Nimûne: ‫مثال‬
- Ew pirtûkên li ser masê yên min in.
- Ew xortên han yên gudê me ne.

3 - Cinava vegerok ( rajer ) xwe : Ew dikeve şûna

navdêrên mê, nêr, yekejimar û gelejimar.
.‫ للمفرد والجمع‬،‫ يأخذ مكان األسماء المؤنث و المذكر‬:) xwe( ‫الضمير المنعكس‬
Nimûne: ‫مثال‬
- Wî xwe veşart.
- Wê xwe veşart.
- Wan xwe veşartin.

76
 Cinavên şanîdanê: ‫ضمائر االشارة‬
Cureyên cinavên şanîdanê:
a - Cinavên şanîdanê yên pîvane:
Ev: Ji bo nêzîk. - Ev pênûsa min e.
Ew: Ji bo dûr. - Ew dar in.
b - Cinavên şanîdanê yên tewandî:
Vî: Ji bo yekejimara nêr yê nêzîk e.
- Vî hevalî xwend.
Vê: Ji bo yekejimara mê ya nêzîk e.
- Vê hevalê xwend.
Van: Ji bo gelejimara her du zayendan e ( nêzîk).
- Van xortan û van keçkan xwendin.
Wî: Ji bo yekejimara nêr yê dûr e.
- Wî xortî xwend.
Wê: Ji bo yekejimara mê ya dûr e.
- Wê keçê xwend.
Wan: Ji bo gelejimara her du zayendan e ( dûr).
- Wan keç û xortan xwendin.

77
C - Cinavên şanîdanê yên qersene:
Yê: Ji yekejimara nêr re ye.
- Yê jêhatî hat.
Ya: Ji yekjimara mê re ye.
- Ya ku diçe xwişka min e.
Yên: Ji gelejimara herdu zayendan re ye.
- Yên ku diçin dibistanê kî ne?

78
 Cinavên pirsyariyê ‫ضمائر االستفهام‬
Cinavên pirsiyarkî yên sereke ev in:
a - Kî/kê: Ev herdu cinavan, ji bo kesan e.
‫هذان الضميران يأتيان للسؤال عن األشخاص‬

Nimûne:‫مثال‬
- Kî dibze? Dilovan dibeze.
- Kê xwend? Narînê xwend.
b - Çi: Ev cinav ji bo tişt û lawêran e.
.‫ ) يأتي للسؤال عن األشياء و الحيوانات‬çi ( ‫الضمير‬

Nimûne:‫مثال‬

- Ew çi ye? Ew sêv e.
- Tu çi dixwî? Ez sêvê dixwim.
- Ew çi ne? Ew kevok in.

C - Kîjan: Ji bo cudatiyê ye. ‫هذا الضمير للتميز‬

- Kîjan ket?
Ç - çend: ji bo çiqasî ye. ‫هذا الضمير للسؤال عن النسبة‬
- Çend çûn?
- Cinava girêkok ( ku ): Ew li dû navdêr û cinavan tê
xebtandin û wateya hevokê zelaltir dike.
.‫ يأتي بعض االسم والضمير ليوضح معنى الجملة أكثر‬: ) ku ( ‫ضمير الربط‬
Nimûne:‫مثال‬
- Xortê ku te dîtibû hevalê min bû.
- Ewa ku li dibistanê xwişka min e.
79
 Berfîn û mamoste

Navê min Berfîn e. Ez û birayê xwe Dilyar hevcêwî ne.

Em bi hev re diçin dibistanê.
Dibistana me li taxa Azadiyê ye.
Mamoste ji min pirs kir: Tu çend salî yî?
Min got: Ez heft salî me.
Mamoste ji Dilyar pirs kir: Tu çend salî yî?
Wî got: Ez jî heft salî me.
Mamoste got: Çawa tu û wê herdu heft salî ne?
Dilyar got: Em hevcêwî ne.
Mamste pirs kir: Win di kîjan mehê de ji dayîk bûn?
Min got: Em di meha Avdarê de ji dayîk bûn.
Mamoste pirs kir: Kî dizane ev çi ye?
Min got: Ew pirtûk e. Ew pirtûk a min e.
Mamoste pirs kir: Çend pirtûkên te hene?
Min got: Çar pirtûkên min hene, û yên birayê min jî çar
in.
Mamste got: Vê bêjeyê bixwîne? Min ew xwend.
Got:Tu dizanî vî navî bixwînî? Min ew nav xwend.
Got: Van tîpan bilêv bike? Min ew tîpan bi lêv kirin.

81
 Hoker: ‫الظرف‬

Cureyên hokerê yên sereke:

1 - Hokera rewşê: Ew rewşê dide nasîn.
‫ هو يبين الحالة‬:‫ظرف الحال‬
Nimûne:‫مثال‬
Ez baş dixwînim. Bextê wî gewr e.
- Carna ev hoker bi pirsa ( çawa ) tê nasîn.

Nimûne:‫مثال‬
Tu çawa yî? Ez baş im.
2 - Hokera demê: Ji bo naskirina demê bi kar tê.
. ‫هذا الظرف يشير إلى الزمن‬: ‫ظرف الزمان‬

Nimûne:‫مثال‬
- Şervan nîvro çû ser karê xwe.
- Delal êvarî vegerî mal.
- Gul îro hat mala me.
Têbîn: Pirsa hokera demê bi ( kîngê ) tê kirin.
Nimûne:‫مثال‬
- Tu kîngê ji dibistanê hat? Ez nîvro ji dibistanê hatim.

81
3 - Hokera cih: Ew cih destnîşan dike.
.‫ هو يشير إلى المكان‬:‫ظرف المكان‬

Nimûne:‫مثال‬
- Ez diçim Efrînê.
- Rêzan ji Amedê hat.
- Mizgîn diçe Orfayê.
Têbîn: Pirsa hokera cih bi ( kû ) tê kirin.
Nimûne:‫مثال‬
- Tu bi kû de diçî ? Ez diçim pirtûkxanê.
………………………………………………………………………….

Bêjeyên waneyên hoker û cinavan.

Ez, min: ‫أنا‬ Guhêrbar:‫متغير‬

Tu, te: ‫أنت‬ Kevok: ‫حمام‬
Em, me: ‫نحن‬ Rengîn: ‫ملون‬
We, hûn, win: ‫ أنتن‬،‫أنتم‬ Bijîşk: ‫طبيب‬
Wî: ‫هو‬ Zarok: ‫طفل‬
Wê: ‫هي‬ Miltan: ‫قميص‬
Wan: ‫هم‬ Mase: ‫طاولة‬
Vî: ‫هذا‬ Veşart: ‫خبأ‬
Vê: ‫هذه‬ Gewr: ‫أبيض‬
Van: ‫هؤالء‬ Nîvro: ‫ظهيرة‬
Kî, Kê: ‫َمن‬ Pirs: ‫سؤال‬
Çi: ‫ماذا‬ Kîjan: ‫أيهما‬
Çend: ‫َكم‬

82
Reşo pirtirîn ji Serhedê hez
dike.

Navê min Reşo ye.

Ez ji herêma Kobanê, ji gundê
Şêranê me.
Rewşa min a tenduristî baş e.
Bextê min gewr e, ji ber ku
hevjîna min li gor meraqa min e,
û zarokên min, hemû ji min hez dikin.
Li dema sibehê, piştî ku ez taştê dixwim, ez kevokên
xwe tene dikim. Pişt nîvro ez diçim mala kurê xwe yê
mezin, û ez firavînê li wir dixwim.
Ez berî êvarî vedigerim mal, û bi hevjîna xwe re şîvê
dixwim.
Ez salê crekê diçim herêma Efrînê, û ducaran jî diçim
herêma Cizîrê.
Ez ji hemû herêmên Kurdistan hez dikim, lê ez pirtirîn
ji herêma Serhedê hez dikim.

83
 REBGDÊR ‫الصفة‬

Di Kurdî de rengdêr bi navdêran re tên.

. ‫في الكردية تأتي الصفات مع األسماء‬

Cureyên rengdêran: ‫أنواع الصفات‬

1 - Rengdêrên sade: Ji bêjeyek sade pêk tê.
.‫ تتكون من كلمة مجردة‬:‫الصفات المجردة‬

Nimûne:‫مثال‬
Kesk, sor, bilind, kin, dirêj, baş, jîr…… HWD.
- Zelal keçeke dirêj e. - Çavên Roşînê kesk in.
- Azad xortekî dirêj e. - Dara şagirtekî jîr e.
2 - Rengdêrên hevdudanî: ‫الصفات المركبة‬

- Cureyên rengdêrên hevdudanî:

‫أنواع الصفات المركبة هي اآلتية‬

a - Dema navdêrek dikeve ber rengdêrekê , rengdêrek

pêk tê . ‫عندما يُلحق االسم بصفة تتك ّون صفة‬
Nimûne: ‫مثال‬
por: Navdêr e.
zer: Rengdêr e.
Dema herdu dibin yekbêje rengdêrekê pêk tînin, û
dibe ( porzer ).
Dilgerm, xwînsar, dêmgeş, serbilind……. HWD.
84
b - Dema rengdêr dikeve berî navdêrê, rengdêrek pêk
tê . ‫عندما تسبق الصفة باسم تتك ّون صفة‬

Nimûne: ‫مثال‬

Kêm: Rengdêr e.
Hiş: Navdêr e.
Dema herdu dibin yekbêje rengdêrekê pêk tînin, û
dibe( kêmhiş ).

C - Di Kurdî de, carna du navdêr dibin yek û

rengdêrekê pêk tînin.
. ‫في الكردية أحيانا ً يتوحد اسمان و يكوّنان صفة‬

Nimûne: ‫مثال‬

Çav: Navdêr e.
Xezal: Navdêr e.
Dema herdu dibin yekbêje rengdêrekê pêk tînin, û
dibe( çavxezal ).

çeng: Navdêr e.
çakûç: Navdêr e.
Dema herdu dibin yekbêje rengdêrekê pêk tînin, û
dibe(çengçakûç ).

85
Ç - Carna daçek dikeve navbera du navdêran û
rengdêrekê pêk tine.
. ‫أحيانا ً يدخل حرف جر بين اسمين و تتك ّون صفة‬
Nimûne: ‫مثال‬

çav: Navdêr e.
li: Daçek e.
rê Navdêr e.
Dema ku ev daçek dikeve navbera herdu navdêran
dibe rengdêr ( çavlirê ).

E - Bi dubarekirina navdêrê û alîkariya paşkîta ) î (

rengdêrek tê çêkirin.
. ‫ ) تتك ّون صفة‬î ( ‫بتكرار االسم ومساعدة الالحقة‬

gul: Navdêr e.
î : Paşkît e.
Dema gul bê dubarekirin û paşkîta ) î (
têkeve dawiyê û bi tev bibin yekbêje ( gulgulî )
dibe rengdêr.

- Miltanê Delalê gulgulî ye.

86
3 - Rengdêrên beramberkirî: ‫الصفات القياسية‬
Dema paşkîta ) tir ( yan jî paşkîta ) tirîn( dikeve
dawiya rengdêrê, pileya beramberiya rengdêrê
nîşan dide.
‫ ) إلى نهاية الصفة فإنها تبين تفضيل‬tirîn ( ‫ ) أو الالحقة‬tir ( ‫عندما تضاف الالحقة‬
. ‫الصفة‬
Nimûne: ‫مثال‬

baş baştir baştirîn .

sor sortir sortirîn .
reş reştir reştirîn .

dirêj dirjtir dirêjtirîn

87
4 - Rengdêrên pêkhatî: ‫الصفات الصياغية‬
Ev rengdêran bi pêşkît û paşkîtan pêk tên.
. ‫تصاغ هذه الصفات بالسوابق و اللواحق‬
Nimûne: ‫مثال‬
Hevdem, hembar, evîndar, dildar ……. HWD.

- Bêjeyên waneya rengdêrê.

Kesk: ‫أحضر‬
Sor: ‫أحمر‬
Bilind: ‫عالي‬
Kin: ‫قصير‬
Dirêj: ‫طويل‬
Baş: ‫جيد‬
Jîr: ‫زكي‬
Çav: ‫عين‬
Por: ‫شعر‬
Zer: ‫أصفر‬
Porzer: ‫أصفر الشعر‬
Dilgerm: ‫حار القلب‬
Xwînsar: ‫بارد الدم‬
Serbilind: ‫رافع الرأس‬
Kêm: ‫ناقص‬
Hiş: ‫عقل‬
Kêmhiş: ‫قليل العقل‬
Çavxezalî: ‫غزالي العينين‬
Miltan: ‫قميص‬

88
Şêrîn zarokên xwe dide nasîn.

Navê min Şêrn e.

Ez ji bajarê Mêrdînê me.
Çar zarokên min hene, Rojîn,
Zîlan, Ronî û Xebat.
Rojîn bîst salî ye. Porê wê reş e.
Çavên wê higuvî ne. Ew ji xwişka
xwe Zîlanê dirêjtir e. Ew ji birayê
xwe Ronî kintir e. Ew ji sêvên
sor, û hejîrên zer pir hez dike.
Zîlan hevdeh salî ye. Porê wê zer e. Ew ji cilên sipî hez
dike. Li Buharê ew diçe nav zeviyan kulîkên sor berhev
dike. Ew fîstanê dirêj li xwe dike.
Zîlan keçeke bedew e, lê Rojîn bedewtir e.
Ronî çardeh salî ye. Ew jî wek xwişkên xwe Rojîn û
Zîlanê xwendekar e. Ew ji birayê xwe Xebêt dirêjtir e.
Ronî xortekî jîr û jêhatî ye.
Xebat deh salî ye. Porê wî reş e. Çavên wî kesk in. Ew ji
miltanên şîn hez dike. Hêviyên wî bilind in. Ew dixweze
bibe bijîjkê zarokan.
Ez ji zarokên xwe hez dikim, û ew li ber dilê min pir
buha ne.

89
 LÊKER
‫الفعل‬

- Lêker bêjeyeke gorî demê tê guhartin, kar û livên

ku mirov, giyanwer û her tiştên din pêk tînin, nişan
dike.
‫ يشير لألعمال و الحركات التي يقوم بها اإلنسان‬, ‫الفعل كلمة تتغير حسب الزمن‬
.‫ وأشياء أخرى‬, ‫و الحيوان‬

Demên lêkerê:‫أزمنة الفعل‬

1 - Dema borî: Demên sereke yên lêkera borî ev in:

.‫ األزمنة الرئيسية للفعل الماضي هي اآلتية‬:‫الزمن الماضي‬
a - Dema boriya têdeyî: ‫زمن الماضي القريب‬
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez çûm dibistanê. - Tu çûyî gulistanê.
- Ew çû ye bajêr. - Em/ hûn/ ew çûn gund.
b - Boriya berdest:‫زمن الماضي المستمر‬
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez diçûm dibistanê.
- Tu diçûyî gulistanê.
- Ew diçûye bajêr.
- Em/ win/ ew diçûn gund.

91
2 - Dema niha: ‫زمن الحاضر‬
Lêkera dema niha bi alîkariya berlêkera '' di '' û
Bi dawînekên kesîn ( im, î, e, in ) çêdibe.
‫( ولواحق الشخصية‬di (‫فعل زمن الحاضر ُي َكون بمساعدة سابقة الفعل‬

.( im, î, e, in(
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez diçim pirtûkxanê.
- Tu diçî pirtûkxanê.
- Ew diçe pirtûkxanê.
- Em/ win/ ew dikin pirtûkxanê.
- Lêkera (bûn) di dema niha û dema borî de:

Dema borî Dema niha

Ez berê hesinkar bûm. Ez niha hesinkar im.
Tu berê şagirt bû yî. Tu niha şagirt î.
Ew berê xebatkar bû. Ew niha xebatkar e.
Em berê heval bûn. Em niha heval in.

91
3 - Debma bê ( wêbê ): ‫زمن المستقبل‬
an Lêkera dema bê ( wêbê ) bi alîkariya ( dê, ê ) û
dawînekên kesîn pêk tê.
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez dê herim. - Tu dê herî.
- Ew dê here mal. - Em/ win/ ew dê herin.

4 - Raweya fermanî:‫صيغة األمر‬

Raweya fermanî bi alîkariya berlêkera ( bi )

dawînekên kesan,( e ) ji bo yekejimariyê û ( in ) ji bo
gelejimariyê pêk tê.
،‫ ( للمفرد‬e ) ،‫ ( واللواحق الشخصية‬bi ) ‫تتكون صيغة األمر بمساعدة سابقة الفعل‬
.‫ ( للجمع‬in )‫و‬
Nimûne: ‫مثال‬

- Xwendina xwe bike.

- Xwendina xwe bikin.

92
 Lêkerên alîkar ( Hatin ) û ( Kirin )
Hatin:
- Ez hatim berdan.
- Tu hatî berdan.
- Ew hat beran.
- Ew/ win/ em hatin berdan.
- Xebatkar hatibûn brdan.
- Diz dê wrin girtin.
Kirin:
- Ez dikim herim bajêr.
- Min ji wî pirs kir.
- Yarê ez dilşad kirim.

93
 NEYÎNIYA LÊKERAN
‫نفي األفعال‬

Neyîniya lêkeran bi alîkariya pêşkîtên ) ne, na, ni, me )

çêdibe.
.( ne, na, ni, me )‫تبنى نفي األفعال بمساعدة السوابق‬

1 - Neyîniya lêkera dema borî: ‫نفي فعل الزمن الماضي‬

Ew bi pêşkîta ) ne ( pêk tê.

Nimûne: ‫مثال‬

- Ez neçûm mala hevalê Ronî.

- Ew nediçû karên dijwar.

2 - Neyîniya lêkera dema niha: ‫نفي فعل الزمن الحاضر‬

Ew bi pêşkîtên ) na, ni ( pêk tê.

Nimûne: ‫مثال‬

- Ez dijîtiya gelan nakim.

- Ez nikarim derewan bikim.

3 - Neyîniya lêkera dema bê: ‫نفي فعل الزمن المستقبل‬

Ew bi pêşkîta (ne) pêk tê.
Nimûne: ‫مثال‬
- Rengîn dê neçe Amedê.
- Azad dê barekî hilnegire.

94
4 - Neyîniya raweya fermanî: ‫نفي صيغة األمر‬
Ew bi pêşkîta (me) pêk tê.
Nimûne: ‫مثال‬
- Hevaltiya dijmin meke.
- Li gotinên nezanan guhdar meke.

95
 HEVOK
‫الجملة‬

Di Kurdî de kirar, lêker û bireser beşên

bingehîn ên hevoka lêkerî ne.
.‫ الفعل و المفعول هي األقسام األساسية للجملة الفعلية‬،‫في الكردية الفاعل‬

Nimûne: ‫مثال‬
- Azad dixwîne.

Kirde lêker
Azad dixwîne

- Sozdêr sêv xwar.

kirde bireser lêker

Sozdar Sêv xwar

- Evîn li bêxçe sêvê dixwe.

kirde daçek hokera bireser tewang lêker

cihe
Evîn Li bêxçe sêv ê dixwe

96
- Di hevoka lêkerî de hokera cih û hokera demê.

Nimûne: ‫مثال‬
- Dilşan îro çû dibistanê.

kirde hokera lêker hokera tewang

demê cih
Dilşan îro çû dibistan ê

- Van hevokan bixwîne:

- Zelalê hebest xwend.

- Xemlînê taştê xwer.
- Berfînê pirtûk kirî.
- Azêd dar çand.
- Ronî kevir şîkand.
- Mamoste werziş kir.

97
 NÎŞANDEK ) xaleşan )
‫عالمات الترقيم‬

- Hin nîşandekên serekîn û cihên wan di zimanê Kurdî

de.
. ‫بعض عالمات الترقيم الرئيسية ومواقعها في اللغة الكردية‬

1 - Xal: ‫النقطة‬

A - Li dawiya hevokê xal tê danîn.

- Ez zimanê Kurdî dixwînim.

B - Li ber kurtenivîsan xal tê danîn.

- Dr. R. Dildar li civînê beşdar bû.

C - Di navbera hejmaran de xal tê danîn.

566. 456. 785.

Ç - Di nivîsandina dîrokê de xal tê danîn.

12. 03. 2004. 16. 03. 1988.

2 - Cotexal : Di hevokê de piştî gotinê tê danîn.

- Bavê min bi min re got: Mebe hevalê nezanan.

98
3 - Bihnok: ( , ). ‫الفاصلة‬

Bihnok di van cihan de tê bikaranîn:

a - Di navbera du hevokan de.
Nimûne: ‫مثال‬
- Ez çûm bazarê, lê min tiştek nekirî.
b - Di navbera bêjeyên ku di hevokê de li pey hev tên.

Nimûne: ‫مثال‬
- Li Kurdistanê çem, kanî, gol û bendav gelek in.

4 - Matnîşank ( ! ): ‫إشارة التعجب‬

Matnîşank li dawiya hevokên ku bang, ferman,
û seyrê ( matmayînê ) xuya dikin, tê bikaranîn.
Nimûne: ‫مثال‬
- Lo keko! - Lo birako! - Lo hevalo!
- Dêmên te çendî şêrînin!
- Here lo!

99
5 - Pirsnîşan ( ? ): ‫االستفهام‬
Pirsnîşan li dawiya hevoka pirsyariyê tê bikaranîn.
Nimûne: ‫مثال‬
- Navê bavê te çi ye? - Kî hat?
- Kî ji dibistanê hat? - Çima tu naçî gund?
6 - Kevan ( ), (( )): Gava di nivîsandinê de
gotina mirovekî din hat,ew gotin dikeve nav
du kevanan.
(( Mirov û ziman bi hev re hatin afirandin ))
’‘Himboldit’’

Têbîn: Bêjeyên ku di waneya lêkerê û ya xaleşanê de

hatine, ew nehatne wernegerandinî zimanê Erebî,
ji ber ku bêjeyên wan di waneyên berî wan de
hatine wergerandin.
‫ لم يتم‬،‫ ودرس عالمات الترقيم‬،‫ الكلمات التي وردت في درس الفعل‬:‫مالحظة‬
.‫ ألن كلماتهما مترجمة في الدروس التي جاءت قبلهما‬،‫ترجمتهم إلى اللغة العربية‬

111
 Mamoste Keleş

Navê min Keleş e.

Ez dîroka miletên jîndar û xwedî
şaristan dixwînim û raçav dikim,
li dawiyê ez gîham encamekê,
ew jî ev e:
Dema miletek bixwezibe
şaristaniyê ava bike, û di hemû warên jiyanê de pêş ve
biçe, divê zimanê wî ne lawaz û li paş demê mabe.
Ziman yek ji bingehên serekîn, ên ku şaristanî bi wan
tê avakirin, ango bê zimên pir zor e, ku warek ji warên
şaristaniyê were avakirin, an jî jiyana mirovahiyê pêşve
biçe.
Dema zimanê miletekî li pêş û dewlemend be, ew di
gelek waran de bandora xwe li jiyana hin miletên
hevdema xwe dike.

111
 Hin bêje
Seretayî: ‫ابتدائي‬ Lêkolîn: ‫بحث‬
Amadeyî: ‫اعدادي‬ Lêkolînvan: ‫باحث‬
Navendî: ‫ثانوي‬ Çap: ‫طبع‬
Amojgeh: ‫معهد‬ Çapxane: ‫مطبعة‬
Peymangeh: ‫معهد‬ Deq: ‫نص‬
Fêrname: ‫شهادة‬ Kelepûr: ‫تراث‬
Zanîngeh: ‫جامعة‬ Daner: ‫مؤلف‬
Ezmûn: ‫امتحان‬ Ferheng:‫قاموس‬
Pirs:‫سؤال‬ Vekît: ‫إمالء‬
Bersiv: ‫جواب‬ Nexşe: ‫خريطة‬
Belgename: ‫وثيقة‬ Nirxandin: ‫تقيم‬
Encam: ‫نتيجة‬ Nivîskar: ‫كاتب‬
Fêrkirin: ‫تعليم‬ Naverok: ‫مضمون‬
Perwerde: ‫تربية‬ Zarav: ‫لهجة‬
Zanîn: ‫علم‬ Sirûd: ‫نشيد‬
Gotar: ‫مقالة‬ Pispor: ‫مختص‬
Çîrok: ‫قصة‬ Devkî: ‫شفهي‬
Kurteçîrok: ‫قصة قصيرة‬ Nivîskî: ‫كتابي‬
Serpêhatî: ‫حكاية‬ Qonax: ‫مرحلة‬
Wêje: ‫أدب‬ Şano: ‫مسرح‬
Helbest:‫شِ عِر‬ Şanoger:‫مسرحي‬
Helbestvan:‫شاعر‬ Tomarkirin: ‫مسرحي‬
Pexşan: ‫خاطرة‬ Kardayîn: ‫وظيفة‬
Rexne: ‫نقد‬ Wergerandin: ‫ترجمة‬
Mijar: ‫موضوع‬ Wergêr: ‫مترجم‬
Huner: ‫فن‬ Danhev: ‫تجميع‬
Hunermend: ‫فنان‬ Amadekirin: ‫اعداد‬
Raman:‫فكر‬ Jêwergirtin: ‫اقتباس‬
Roman: ‫رواية‬ Destnivîs: ‫مخطوط‬

112
Nasname: ‫هوية‬ Deste: ‫هيئة‬
Regezname: ‫جنسية‬ Encûmen: ‫مجلس‬
Komele: ‫جمعية‬ Hevdîtin: ‫لقاء‬
Sazî: ‫مؤسسة‬ Peyman: ‫معاهدة‬
Nijadperest: ‫عنصري‬ Agirbest: ‫هدنة‬
Rêzgirtin: ‫احترام‬ Armanc: ‫هدف‬
Hevkarî: ‫تعاون‬ Parastin: ‫حماية‬
Alîkarî: ‫مساعدة‬ Yekîne: )‫وحدة( من الوحدات‬
Yekrêzî: ‫وحدة الصف‬ Tewşenkî: ‫عشوائي‬
Regezperest:‫عِ رقي‬ Tevlehevî: ‫فوضى‬
Derfet: ‫فرصة‬ Rizgarkirin:‫تحرير‬
Djberî: ‫عِ داء‬ Nerazîbûn: ‫عدم الرضى‬
Serhişîkî: ‫عناد‬ Serbixwe: ‫مستقل‬
Pêdarî: ‫صمود‬ Rêvebirî: ‫إدارة‬
Kevneşop: ‫أثري‬ Rêxistin: ‫تنظيم‬
Dadwerî: ‫عدالة‬ Raçavkirin: ‫تدقيق‬
Yasa: ‫قانون‬ Çalakî: ‫نشاط‬
Biryar: ‫قرار‬ Çalakvan: ‫نشيط‬
Hevbeş: ‫مشترك‬ Dilovanî: ‫رحمة‬
Hevsînor:‫مجاور‬ Dorpêçkirin:‫ حصار‬،‫تطويق‬
Serdem: ‫عصر‬ Serastkirin: ‫تصحيح‬
Şaristanî: ‫حضارة‬ Têkilî: ‫تواصل‬
Siruşt: ‫طبيعة‬ Nûçegîhan: ‫مراسل‬
Piroje: ‫مشروع‬ Berpirsiyar:‫مسؤل‬
Berjewendî: ‫مصلحة‬ Hişyarî: ‫يقظة‬
Navend:‫مركز‬ Ronakbîrî:‫تنوير‬
Navendî: ‫مركزي‬ Serpereştî: ‫اشراف‬
Pejrandin: ‫قبول‬ Seza: ‫عقوبة‬
Endam: ‫عضو‬ Sezakirin: ‫معاقبة‬

113
 Naverok

- Pêşgotin …………………………………………….. 3
- Li şûna diyariyê ………………………………….……. 5
- Tîpên Kurdî …………………………………………….. 7
- Bi lêvkirina tîpên Kurdî …………………….…………. 9
- Tîpa: A. a ………………….………………………….. 11
- Tîpa: B.b ……………….…………………………… 12
- Tîpa: C.c …………..…………………………..…….. 13
- Tîpa: Ç.ç ……………………….…………….……… 14
- Tîpa: D.d ……………………..………..……………. 15
- Tîpa: E.e ……………………………….….………… 16
- Tîpa: Ê.ê …………………………………….………. 17
- Tîpa: F.f ……………………………………..….…… 18
- Tîpa: G.g …………………………………….……… 19
- Tîpa: H.h ………….………………………………… 20
- Tîpa: I.i ………………………………….…………… 21
- Tîpa: Î.î ……………………………………………… 22
- Tîpa: J.j …………………….……………..….……… 23
- Tîpa: K.k ……………….…………………..…………. 24
- Tîpa: L.l …………………….…………….…….…… 25
- Tîpa: M.m …………………...………..…………….. 26
- Tîpa: N.n …………………..…………..…….……… 27
- Tîpa: O.o ………………………………….………… 28
- Tîpa: P.p ……………………...……………..………. 29
- Tîpa: Q.q …………….……………………………… 30
- Tîpa: R.r …………….………………………….…… 31
- Tîpa: S.s ………………….………………….……… 32
- Tîpa: Ş.ş ……………..………………………..…….. 33
- Tîpa: T.t …………………………………………….. 34
- Tîpa: U.u ………………..……………………….….. 35
114
- Tîpa: Û.û ……………….………………….………… 36
- Tîpa: V.v ……………….…………………..………… 37
- Tîpa: W.w …………………...………………………. 38
- Tîpa: X.x ……………….……………………………. 39
- Tîpa: Y.y ……………….……………………………. 40
- Tîpa: Z.z ……………………………………………… 41
- Van deqan bixwîne …………………………..……… 42
- Helbest …………………….……………………..… 44

Beşê rêzimên û rastnivîsê :

- Bikaranîna tîpên girdek di nivîsandinê de ..……….... 47

- Kît ……….……………………………………..…… 52
- Bêje ……………..………………………….………. 54
- Navdêr …………………………………….……….. 56
- Tewandina Navdêran ………………………………. 60
- Veqetandekên navdêrên binavkirî ……………….… 62
- veqetandekên navdêrên nebinavkirî ……..…….….. 63
- Gîhanek ……………….………………………….… 66
- Baneşan ……………..………………………..……. 67
- Jimarnav ……………….………………….………… 70
- Daçek ……………………………………………….. 72
- Cinav …………...…………………………………… 74
- Hoker ……………………………………………….. 81
- Rengdêr ……….…………………………………….. 85
- Lêker ……………………………………………..…. 91
- Neyîniy lêkeran ……………………………….…….. 95
- Hevok ……....…………………………………..……. 97
- Nîşandek ……………………………………………. 99
- Hin bêje …………………..……………………….. 103

115