เ k2

.
7
1

{
4
5 4
1
 I

1
GLOSSARIUM

A D

SCRIPTORES

M E DI Æ ET IN FIM Æ

LATINITATIS .

-
TOMUS SECUNDUS .

C - D

7
 1

1
2

1,1

i
À

UOTU0U2 SUMOT

D - C
GLOSSARIUM

A D

SCR I P T O R ES

MEDIÆ ET IN F I M Æ

LATINITATIS ,

AUCTORE

CAROLO DUFRESNE , Domino Du CANGE ,

Regi à Confiliis , & Franciæ apud Ambianos Quæſtore.

į
EDITIO NOVA LOCUPLETIOR ET AUCTIOR ,

OPERA ET STUDIO MONACHORUM ORDINIS S. BENEDICT I

è Congregatione Sancti Mauri .

TOMUS SECUNDUS .

CE
TT
E

V EN E TIIS
asse
APUD SEBASTIANUM COL £ TI .

MDCCXXXVII.

SUPERIORUM PERMIS SU , AC PRIVILEGIO .

 M 11

1
O

: !!! .. ::

.70117 Sind 0713. C.

011 JA 10:11U001 LVOVI ( 12111

" ? 11 ) ! . !!!Totieji ? 11
D.
1

00

2 III117

1. U is

*** 2 >
2OLIO
GLOSSARIUM
AD SCRIPTORES
M E DIÆ ET
LATIN IT AT IS.
1 )! ' CС
LITTERA numeralis , quæ centum de
emerferit, inter ſe communiter dividetur. Ibid.art.117,
notat ; unde verſus :
Item ...sa poſt denunciationem prædictam dietanimalia,
Non plus quam centum C.littera fertur moriantur,ut fupra,di&tus nutritor non tenetur de morte
habere , ipſorum animalium , fed duntaxat reſtituere domino prez
CQui "apud Ugurionem fic di&to medietatem fui Cabal . Şi autem moriantur ob cul
legitur :
Non plus quam centum C.conſtat habere conexum , pamipfius nutritoris...dittus nutritordomino animaliuin
Eidem literæ ſi re &ta linea ſuperaddatur , centum millia
fignificat,
Cin ſuperſcriptionecantilenæ , ut cito vel celeriterdi
celeriterdi-
catur, certificat. Notkerus Balbulus de Nocis muſicis,
© C. interdum mutatur in G. & viciffim :Gambut
to , pro Cambutta; Cabella pro Gabella . Sæpiſſime in
K.Calende velKalendæ, Carolus vel Karolus perinde
legitur, Haud raro in QU.Sic ab Incolendo dicitur inn
quilinus, Relinco pro Relinquo ,apud Felibianum Hift.
Sandion. p.x. Sed nulla frequentior commutatio eft quá
cumlittera T. Portio, Porcio,Nuncius, Nuntius, & c.
aut cum littera S. Boicellus , Boiſellus vel Boiſellus
dulciori pronunțiatione : pro quo ferę ſcribitur C.
caudatum .
GCAABLUS,à Gallico Cable,velChable,Funis, ru-
dens.Chartul.S ,Vandregeſili to.1, p.998. Concellerint...
deſcarkagium ſexaginta, doliorum fuorum vel aliorum
ſuis inſtrumentis ſcilicet Caablis & windafio tantum ,
Vide Cabulus ,
I CAAGIUM . Vide Caya,
CAANUS . Vide Cham poft Caganus ,
CABA , Vide Cava ,
I CABALCATA , Vide in Caballus,
CABALE , Capitale , capitalis ſumma, Cabal, To:
loſanis,ut eft apud Goudelinum , (qui Cabal potiſſimum
interpretatur bona & facultates mercatoris ,ut ſunt mer
ces, aliaqueid generis negotiatorem ſpectantia. ] Ca-
bal, vel Cabau , in Conſuetudine Burdegalenſi art.49,
50.56 . & Baionenli tit.3.art.21,22.23.Statutum Comitis
Foloſani an.1197.in debitores, apud Catellum in Hiſt,
Tolofana pag.227.Conftitutio talis fuit :fi aliquis reſpon
deat ſuo creditori,fe non habere aliquid ,quod ei palit ſola
vere, quod vicarius ſi clamorem inde babuerit , eumin ca.
tello 8. diebus teneat ; ſi ad octavam diem creditor pot
debitar eiperfolvat.Si vero creditor bocprobare non potuit
vel noluerit , fi debitar einon ſatisfecerit, vel cum ea non
convenit,quod debitar tradatur creditari,ut teneat eum
in ſua poteſtate, & quod teneat eum in ferris , abſque ullo
alio malo, quod ei non faciat,ſcilicet proCabale,o non ad
mittat eum ire extra fuam domum , * non teneatur ei dare
ad comedendum niſi paneni & aquam , niſi voluerit, oc
Ubi Cabale,non femel infra occurrit, (Conſuetud, Bra-
geriaci art.114.Itemn ſi quis tradat alicui bovem , vaccam ,
Fancinum ,jumentum , aut alia quæcumque animalia ad
nutriendum , ſibi retineat fuperdictis animalibus cer
jum pretium fiveCabale ad medium lycri fivedamni vent
turi
ſi lucrum aut damnü pro tempore appareat, id lugrű
retium ,, Sive
quod excedet di&tum pretium Cabal, Jeu dannym
Jipe Cabal,Jeu dannymi,li
Fom, II.
IN FIMÆ
CAB
a
reſtituere tenebitur totum Çabal.Charca an. 758. in tra.
dit.Fuldenf.num.14.Sicut inter nos complacuit atque cons
tertiam
venitut inter argento & Caballis libras duas,&
dimidiam , Oc.jVide Capitale4.[Ec Inveſtitura ad lin.
Per guazonem ,andelaginem , Co. )
1 CABALIS Mansus . Vide Çaput Manſi.
CABALLACUM , CAVALLATICUM , Præſtatio
avenæ procaballis . Tabularium Prioratus de Domina
in Delphinatu : AdNatale Domini alterum receptum de
quatuor membris de carne, Oʻde tribus denariis provi:
no , Oº de tribuspanibus, & fextarium ordei pro Caval
latico , & oblias de duobus membris , Oc.Ibid. fol.197.
Et pro porco duos folidos dimidium , Ø 4. fextarios a
vene de Caballaco, & unumcartallum de fabis , & duas
focacias, & C.Ita fol.108.109.110.113.114.& c. Fol.129.
Willelmus Boſcar 10 ,den .( - 1.cartal de civa deCavalaz:
zo, taſchiam . Supra: Iſta cabannaria debet 4. Seſtarios
de avena deCavalazo. [ Vide Chevallagium . ]
I CABALLADA . Vide poft Caballus.
CABALLARIA , Prædium ſervitio militari obno
xium , apud Marcam in Hiſt,Beneharn . lib.6. cap. 24.
$.10.Cavareria Vaſconibus ; Cavalhairiou , Carcaſſo
nenſibus : aliis , Chevalerie : Latinis inferioris ævi
Militig; Kapooinnixos, in veteri Inſcriptione apud
Seldenum ad Marmora Arundeliana pag.156. & in libro
de Titulis honorariis p ,339.Sabellicus li:9. Hift.Venet.
decad.I,pag.248.de Creta iufula : Prædia quedam in in
Sula ello conftat,quæ equeſtrisMilitiæ nomine emeritis tra
duntur ; infulani Caballarias vecant .Alifiæ Hierofo
lymitanæ MSS. cap. 167, ubi de hærede agitur, qui an
no ætatis decimo quinto feudum tenerę poteft : Et ſe il
n'eſt Chevalier , quant il fait la preuve deſon age, ſe il
fait que ſages , il dira au ſeignor , quant il aura ſon age
prove, Sire , donnez -moy un reſpit reinable de moi fai
,
de mon fiè ; & le ſeignerli doit doner reſpit de 40.jpurs,
Cap.145,Par l'allile ou uſage de ceſtui royaume , fic qui
ne doit ſervir qued'une Chevalerie , ne ſe part mie entre
ferors. Et cap , 147, Qgant fiè eſchetà pluſieurs ſeurs, qui
doivent ſervice de pluſiours Chevaliers, la fiè par l'ami
ſe , ou l'uſage de ceſtui royaume de Hierufalem doit eſtre
parte entre elles, en tel maniere, que ſi elles ſont deus,
edge il y adeux Chevaliers , chalcune doit avoir l'une des
Chevaliers , a la maint nèe des feurs quiont part
fait la
partiſan , a les ailnèes choifigent, & C
CAVALHEIRIUM , Eadem nocione . Tranſactio
inter abbatem & monachos Craffenſes an. 1351. ex libro
viridi fol.53.Conventusbabet , tenet poffidet botum ,
fortiam , redditus & prouentus agragralescum medietate
A decis
 3 CAB
decimento primitie , cum juriſdiétione alta baffa in
loco terminalibus S.Martinide Curtibus...c etiam to-
tum illud Cavalheirium, quod fuit uxoris Guillermi Pili-
fortis domicelli quondam cum ſuis juribus, quod diéta 4
zor...babebat in loco y terminalibus de Blumaco .
CAVALLERIA . Apud Aragones Ricis hominibus jus
antiquum erat in omnibus civitatibus atque oppidis ma-
xima vectigalia pro Militibus alendis aſſignari, quæ fti
pendiariæ portiones vocabantur Honores & Cavalleria :
Portio unius Militis , apud Lucam Tudenſem in Chro-
nico æra 880. ['Charta Jacobi Infantis Aragoniæ an .
1256. laudata tom .5. SS.Junii pag.651.qua confirniat &
jurat omnia privilegia , franquitates, Cavallerias , do-
nationes & conceffiones, habitatoribus Majoricarum da-
tas & fa &tas ab illuſtriſſimo domino Jacobo Rege Arrago-
num . ) Uſatici Barcinonenſes MSS. editi à Raimundo
Berengarii & Adelmodi Comit.Barcin.cap.4 . Miles ve
go fi Cavallariam dimittit , dum eam tenere poſſit ,nullo
modo judicetur , nec emendetur ficut Miles. Cavalla
riam fatis dimittit , qui cavallum d arma non habet, nec
feuum de Milite tenet , og in hoftes de cavalcadas non
vadit, necad placitos do curias ficut Miles , nifi fene-
Etus eum detinuerit . Iidem Uſatici cap.18. Omnes homi-
nes debent firmare dirett um ſenioribus ſuis , ubicunque
feniores eorum eis mandaverint in fuos ad Poteſtatem
quoque vicecomites de comites ſui per unumquodque ca.
Strum cum hondre fuper 100.uncias auri valentiæ : Miles
wuero per 10.per unamquamque Cavalleriam terre,per ca-
ftrum cum adempramenid ejusper alias 1o . per fevos onde
nores fecundum eorum valorem : per hominaticum nam
que,per mediam Cavalleriam terræ de boc quod ad fidem
pertinebit. Vitalis Epifcopus Ofcenſis apud Hieron. & tus in S.Niceta Hegumeno n.29.de eodem Coprony
Blancam in Comment.Rer.Arag.p :730.IlleRicus homo, mo : Tooftop Pxspevtý ducto fie tasaka Japoiona é sugere
quibaber 40 Cavallerias,poteſt ſibi retinere 4.cgc.Infra : désenos , cis tu su
Cajus autem amiffionis bonorum o Cavalleriarum oues avió té co colév taparendisat o ,ös ?Jspåsásve vir
funt hi, c.
In foris Aragonenſib.Cavalleriastenentus à dom.Rege
tenentur ſervire domino Regi ubique', fulvo in mari, & c.
! Quadruplex autem olim fuit Cavalleriarum ſpecies :
quaſdam enim Cavallerias de honor vocabant , alias
Cavallerias acoſtumbradas dur como de honor nonnul
las ; poſtremas vero , Cavallerias acoſtumbradas dar
como de meſnada . Eadem namque officia , diverſa ad-
juncta ratione,diſparibus ordinibus tribuebantur .
CAVALERIAS D HONOR , Stipendia illa nomina-
bant, quibus Rici homines Milites fuos , vel Milicum
filios, Infanciones vocatos , afficiebant: eis enim dari
poterant , vel debebant , dabanturque vel in pecunia ,
vel in fruétibus, aut vacuis poffeffionibus, ut cuique
Rico homini liberum erat ; ab eo autem quod vectiga-
lia Ricorum hominum Honores funt vocata , & ipſa
ſtipendia,
etiam alimentaria Militum ac Infancionum
quia in iifdem illis honoribusdecernebantur, Cavalle
rias de Honor vocari confueverunt. Quiautem tenentCa-
vallerias bonoris, tenentur fervire dom . Regi tempore
guerre per tres menſes in anno , in eundo , fiandos ego
redeundo, in Obferv.Foror.Aragon .
CAVALLERIÆ DE MESNADA,prioribuserant digni-
tate inferiores • Ira autem appellabant ſingulas eas fti-
pendiarias portiones, quas Reges de regalis patrimonii
fubfidiis, domefticis ſuis ac palatinis hominibus imper
tiebant . Sed de Meſnadariis agitur ſuo loco .
CAVALLERI.E ACOSTUMBRADAS dar como deHonor,
& comodeMeſnada , ita di &tæ , quod interdum quæ u-
nius generis erant , ad alceram traducerentur : verbi
gratia cum Cavaleria de Honor fiebat Cavaleria de Me-
jnada , velediverſo, id eft, mutabilis aut immutabi-
lis. Nam Cavalleria de honor perpetuæ erant , aliæ ad
libitum à Rege , à quo nude pendebant , confereban
tur . Vide Foros Aragon.lib.7.cit. de Cavalleriis.
CAB 4
CAVALLARIA occurrit etiam in Charta Caroli C.
Imp.an.37. pro Monaſterio S. Bertini, quæ eſt prima
Chartularii ejufdem Monaſterii: His rebus adjecimus
ad viltum Fratrumvillam nomine Hegebort cum omni
integritate fua ,ut olim fuit , exceptis Cavallariis tri
bus . Vide Militia ,& Michaelem del Molino in Reper
torio Fororum Aragon.in v . Cavalleria.
I CAVALLERIA , Ars equeſtris. Ars deCavalleria
recenſecur in Catalogo Operum B.Raymundi Lulli, to .
5.Junii pag.699.
; CABALLARII,CABALLATIO ,& c.Vide Caballus.
CABALLATRIUM , nude in Gloff. Arabico - Lat.
videtur effe atrium ,in quo exercentur caballi, ſeu e
qui, niſi legendum fitCaballarium , equile , quomodo
%dBannerov ufurpat Codinus de Offic.
T CABALLERITIA . Vide in Caballus .
CABALLI, Aves nocturne , beululæ dicuntur . Pa
pias . Vide Cauanna .
CABALLICARE , CABALLICAT10.V.Caballus.
CABALLINUM , Stercus caballi , feu fimuscabal
linus , uci nuncupatur à Marcello Empir.cap.8 . & 10.
pag.65.85.86.vel quodvis ftercus, 4 :302 : unde Cabal,
linicognomen inditum Conftantino Copronymo,quod
equini ftercorisodore & tactu delectaretur. Anaftafius
ad Synodum VIII.CP.Stercoralis nominis præſulatim :
deo appellat hos, quos nominavit , quia cum eſſent Con
ftantini Imperatoris, qui dicebatur Cavallinus, tempo
re , CPoleos Præſules bereſi ejus
favorem pelime commo
datant. Idem Anaſtaſiusin Hiſt.Eccl.Magicis malefi
ciis & luxuriis... Caballinis ſtercoribusatquelotio de
le &tarus. Theoplianes, xabainios xétpes. Theoſteri
svihuze tue two dróywe xevido , tor's 1
TáTE :200 poró elvon , this duraticus did youportus . Alii ſic
di &tum cenfent , quia ; dum baptizaretur , lavacrum
ftercore inquinaverat. quod Græci ejus ævi xaßenīva
vocabant. Vide Gloft. Meurſii, ['& Gloff. media
Græcit. )
CABALLUS . Iſidorus, & ex co Papias , & Ugu
tio . Caballus, di &tus, quod ungula terram cavet . E
brardus in Græciſmocap.9.
Quod pede tellurem ſolet ipſe cavare , Caballus . 1
Gloff.Lat.MS.Regium , & Ilidori: Caballus , Cabo ,
equus . Cabo , Caballus , ſonipes , equus . Vox nota
Juvenali Sat.11.& aliis Scriptoribus . Sunt tamen qui
non quoſvis equos ſic appellaffe Latinos volunt , fed vi
liores , cujuſmodi funt qui piſtrinis , agriculturæ , &
vecturis mercium inferviunt.Jo. de Janua, Caballus 3
vilis equus. Helychius : xtBara @u, pyéras 0 ATB . S.
Hieron. Epiſt.ad Heliodor.Statimque cernamus ſagittas
pilis, tiaras galeis , Caballos equis cedere. Gregorius
Turon. lib.6 .Hiſt.cap.11 . Ipſumque ſuper miſerabilem
imponentes Caballum , Óc.Vide Caſaubonum in Per
fium pag.7 . Promiſcue tamen Latini Scriptores recen
tioris ætatis pro quovis equo uſurpant. Vide Gregor.
M.lib.8.epiſt.46.lib.9.epift.38. lib.io. epift.30.[Novam
Gall.Chrift.Inſtrum co.z.col.443. Miræum tom.2.pag.
800.col.z. &c . ]
CABALLUS DOMITUS , in Lege Longob.lib.z.tit.21.
9.6,7.25 . & in Charta Romualdi Ducis Beneventani in
Chr.S.Sophiæ pag.607 . (Caballoscentum inter Domitos
domandos, apud Marten.to.1.Anecd.col.801.Cabal
lus, ſcutum ,lancea , in clientelæ fignum quotannis regi
dara , memorantur in duabusChartis anni 1437.pro
eccleſia Magdeburgenſi, apud Eccardum in Probat.
Hift.Marchionum Orientalium col.136.& 138. ]
CABALLUS MEDIANUS , in Tradit.Fuld.I.1.C.149.&
in Lege Alaman.cap.80.9.2.medii pretii .
CA
 CAB CAB 6

CABALLUS SPADATUS , in LegeSalica tit.40.6.3.ca- Thoria pro remedio anime mee ...conceffiunan Caballa
atratus, tam viņi puri , in vinea mea de Mouvant, domui de Vi
CABALLUS ACRESTIS , Vide Equifer. lone annuatim perfolvendam ,
CAVALLUS, apud Nicolaum I,PP,in Reſp. ad Con CABALLICARE , CAVALLICARE , Caballo vehi, e ,
fulca Bulgarorum cap.40.Agobardum in lib.deDiſpenf. quicare , Italis , Cavalcare. Lex Salica tit.25. Siquis
çap.28.& lib.Contra judicium Dei c.2 . [in Concil. Le- cabellum finepermiſu domini ſui afcenderit , eum Ca
gion.an.1012.can.xı.)& c, ballicaverit . Edit .Heroldi haber Caballaverit . Mo
CABALLORUM PASTUS, SAGINATIONES, V.Paftus, nachusSangall,lib.4.cap.22.Per campum iſtum Caballin.
CABALLARII , Equites . Glof.Lat. Græc.Caballa- cans . Ulurpant Edi &tum Rocharistit, 195 , 9.17. Lex
rius s'ins, istus, Gloff.Bafil,K « Bandera , otoW , Langob.lib.i.tit.23.9. 1,Lex Aleman.tit.71.Anaſtal,in
Jaiotw xdjh wką , xaßen god i int @ , [Gloſſar.Ilid, Conone PP.Haimo in Homil.Luitprand.lib,3.Hift.cap:
Caballarisis, Alaris , hoc eſt, Eques qui in ala mili- 4.Vita S. Vulmari Abbat.cap.13. & c. Græci recentiores
fat , juxta quod ait Vegecius 11.1.Equitum alii Alares xaBamix.evdicunt . Vide Gloff.Meurſii , Fabroti ad
- dicuntur , quod a fimilitudine alarum ab utraque parte Cedreņum , [ & mediæ Græcitatis , )
protegant. Equires in caſtris ſolebant alas occupare. ] CABALLICARE , pro Arare , quia Caballis ara
Monachus Egoliſmenſisin Carolo M.cap.18 . Erantque tur. MS , Codex Folquini ex Archivos. Audomari in
in ipſo 12,Caballarii, qui per 12, feneſtras completis horis Breviario villarum ad hanc Eccleham pertinentium
exibant. Hincmarus Ópulc.s, Per villas, in quibus non Ifti unaquaque bebdomada faciuntdues dies, ſi non Caz
folum bomines Caballarii, fed etiam ipſi Cocciones res ballicanı. Ec infra:Caballiçat de terra censali.bun.12.
pinas faciunt, [Parvum Charțular,S.Victoris Maffil,fol, CABALLICAR E SUPER ALIQUEM , Iņ eum in :
1y.Donamus S.Victori...manſum de Caſteneto, quem ac currere, ei bellum inferre, Statuta Suavii S.Severi in
cepimus in emendam pro Gaujimo noſtro Caballario qui Capite Vaſconiæ Abb.ann, circiter 1100. inter Anecd ,
fuit occiſus,ut Monachi orent pro anima ejus, Tabul, Marten.10,1,col.279.Item Itatutum fuit, quod ſi Abbas,
S. Florentii ; Hamo Caballarius de Liyriaco multas velfui, injuriam paſi fuerint ab aliquo , & injuriator
querelas adverſusMonachos de Liyriaco babebat. Ta- judicio ſtarenoluerit, & Abbas propter injuriam ſibiil
bular. S. Vincenti Cenoman, Cui contulerat unum et- latam Caballicare ſuper eum voluerit , vel contra eur
iam Caballarium cum omni beneficio fuo in villa quæ vo- exercitum movere , burgenſes ( S. Severi) de precepto
catur Arduinc.A &tum regnante Roberto Rege. Bre- Abbatis, fuper injuri Anies ipſum ſequantur ; o fi quis
viarium yillarum S.Audomariex MS.Folquini in Ta- fine licentia Abbatis a Cavallicatione abfuerit, fex foli;
man-
bulario ejuſd, loci : Hlodeger Caballarins habet man dos Abbati perſolvat.
ſum dominicatum , & *c. Similia non femel ibidem le CABALLICATA , Incurſio , Cavalcata , Italis . Luith
guntur. ] Vide Otrom,Fringg.lib. 1 , de Gekt. Friderici prandus lib.4.c.14.Cumque eodem perveniffent, do Ca
cap. 24. Concilium Narbonenſe anni 1454. cap. 20. ballicatas, ut vulgo aiunt , circumcirca dirigeret.
[ Ekkehardum Abb.apud Marten.com.s . Ampliff. Col Interdum pro equicatione , feu , ut aiunt, Exerci
lect. col.524 . ] & Y.Cl. Jac Pecitum poſt Penitentiale çufumitur , id eſt, obligatione , qua vaſſallus in exer
Theodori p :389, xaBannées . Theophani in Heraclio , citum cum domino ſuperiore pergere tenetur .. Charça
Theophylacto Simocattæ lib.5.cap.13. auctori Vitæ ». JoannisRegis Angl.in Monaltico Anglicano to.2. pag.
Nili pag :56. & c, Præſertim vero ita dietiGræcisau- 1096. Aut quæftum , aut procurationem , aut Cabaleta
peris Milites, ſeu equeſtridignitate donati, quos Che- tam , aut exercitum .,,exigere præfumat ,
valiers appellamus, lça Anna Çomnena in Alexiade P CABALLICATIO , Eadem notione . Tabula fundatio
411.Pachymer.lib.i.cap.30.31.lib.4.cap.31. lib.12.c.li. nis S.Severi in Vaſconia : Nec in hoftem , nec in Cabal
& Cantacuzenus lib.i.cap.42.lib,3.cap.27 .[ Vide G ? o ??. licationem efle ducturos . [ Charta Ricardi Regis Angliæ,
mediæ Græcicațis. ] qua ejuſdem S.Severi privilegia confirmat an . 1190.apud
I CABALLERIUS , in Charta anni 1008.ex Archivo Marten.to.1.Anecdot.col.637.Concelli etiam eidem mo
S.Victoris Maffil.Donamus unum manſum Caballerii in naſterio , ut nullus Archiepiſcopus, nec Epifcopus, nec
villa, 06. Occurrit rurſus in A &tis SS,Benedict.ſæc. 6, ego ipfe ,.,præfumat...immiſiones aliquas facere ; nec in
part.1.pag .312 , boſtem , nec in Caballicationem ducere milites ,vel peili
CABALLARỊ interdum , qui Caballos habent, ut eft tes, & c.] Decretum Synodale de Trevia Dei poſt Con
in Capitul.Caroli C.tit.31.9.26. cum Comitibus ſuis cilium Islebonenſe ann.1080.Ceterum in hac pace nul
in boſtem pergere , debitos paroveredos preſtare tene- lus , niſi Rex aut Comes bujus patrie Caballicationes
bantur , Adde Capitul.an.807.cap.6 ,
faut boftilitatem faciat : quicunque in Caballicatione
CABALLERIUS , qui equos curat , Agafo , Glom . Aut boftilitare Regis fuerit , & *c.
vetus , Çaballarius , intoxóuo, CABALLERITIA , Polypeychus S.Remigii Remenfis:
CAVALLERIUS, Miles , Cavallero , Hifpanis , Qe- Hrobertus ingenuus tenet manſum ingenuilem 1.quihabet
currit apud Diago lib.2.de Comitib.Barcin.c.162. cenſum fimiliter , facit pro eo Caballeritia . Id eft , pro
CABALLATOR , Eques , in Gloflìs Arabico- Lat,Ca- co tenetur ire in exercitum , ſeu in aciem domini,[vel
valcatore , Italis .
ſalcem operam caballi præftare . ]
I CABALLARIUM FERETRUM ,Species le & ticæ feu CABALCATA . Epiſtola Frederici II. Imp. ann
rhedæ çaballis vectæ . Feretrum ejus Caballarium ,quo 1244.in Differt.Hift. de Comitatu Comacli pag. 119.00
infirmus pehiſolebar, in A &tis SS,April.com . 3. pa.789. lumus etiam declarari jura noſtra in Marchia Ducatu
Cum ad prædicandum populo propter debilitatem corporis ..videlicet de exercitu , Cabalcata da parlamento , mer
in Feretro Çaballaria duaram rotarum duceretur , ibid. cato procuratione , que nos tanquam advocati , pa
pag.783,Agitur de S.Erconwaldo Epifc.Londin . troni o defenſores Ecclefiæ babere debemus. Et infra :
CABALĻATIO , Munus alendi equos publicos , vel Super declaratione facienda ſuper jure quod habemus in
pecunia , quæ ad id præſtabatur, idem forte , quod fo- terra Ecclefie , petivinus expreße apponi de exercitu ,
drum ſequioribus ſæculis dictum , in leg.14 .Cod.de E- ' parlamento , Cabalcata , fødoo o procuratione. Vide
rogat,mil annon . VideCujac , & Jacobum Gothofred . ad Hoſtis ſub finem .
hanc legem . : CABALLADA , Opera caballi . Tabular.Celfiniacen
CABALLATA , Quantum caballus ferre folet. Char- ſe : Unmm fextar.decivada , O. 2.Sext.vini, 6. den,
fa anni 1234.Bibl.Sebuſianæ pag.51. Ego Rodulphus de pro carne , Caballadam , corregium .
Tom . II, A 2 у Сх ,

1
 CAB CAB

I CAVALACIUM , Eadem notione . Inftrum . an. Nivo quifta; five Ćapalgada eidem intègrøremanerent,
1294.Hift.Dalphin.to:2.p:74.Talliis , toltis, quæftis , CAVALTHEIA , Eadem notione , Charca anni
adempris, vintenis, cavalcaris , Pabilitis , mero 1194,inter Inftrum.to.3.novæ Gall.Chr.col.80. Pbilip
mixto imperio, de omnimoda juriſdictione , operibus , pus quondam Flandriæ Comes... conceſſit Deo e eccleſie
manu operibus, cretifodinis, lapidicinis, argenti fødis noftræ Atrebatenfi in manu noftra , quidquid habebat
nis, auri fodinis, Cavallagiis, coroatis, fogagiis , & c. Atrebati in diftri tu nojtto , ſibitamen de affenfu noftrg
CALVĄCADA, Charça Oddonis Epiſc,Vapincen- retinuit in vita ſua , in partediftriétiquæ dicitur Stras
ſis an.1274inter Inſtrum.co.1,novæ Gall.Chr.col.88.Et ta, exercitum , Caualtheiam , gallan , altam juſti
prædictis faciet di&tus dominus epifcopus Çalvacadam tiam , eac,
prædi&to domino regi Oʻſuis, premiſafibi denuntiatione GCAVANGADA.Charra fundationis Abbatiæ S. Ma
ante per tres ſeptimanas , riæ apud Santonasinter loftrum.to.2,nove Gall,Chrift,
CAVALCATA , Statuta Ludovici Regis Franc.ant, col.480.Nos in eo ibi arbergamentum , aut exercitum
1154.apud Marten:to ... Anecd .col.43 . Sed etfi plures quajtam , procurationem aliquam , aut Gavangadam
emptores(præpofiturarum , baillivarum , & c.)
fuerint, vi aut terrorealiquo ulterius(non )habeamus,
utrus tamen jurifdi&tionem exerceat, immunitate gau T CAVALLATICUM , Eadem fignificatione , Char
deat in Cavaleatis, talliis , ſeu collectis, & aliis one ta anni 1235.ex parvo Charulario S.Victoris Mafſil.
ribus publicis. Charca Guigonis Comitis Forenfis ann. Petebat Abbas S.Victoris, utnobilis vir W.de Turriis cef
1224.to 3.Maceriarum Infulæ Barbaræ pag.136. Omnem faret a Cavallarico, e à quiſtis , o talliis , Ęt infra:
talliam Jivetoutam , exercitum live Cavalcatam , Sta- Dicimus quod W.de Turriisdiſiſtat e girpifcat domina
tuta Forojul. an.1235 : ex Archivo S. Victoris Maſil. Abbati....Cavalloticum , de quiftas, en toutas, om
Statuimusur batones milites & homines faciant domino nes a lias exaétiones,
Comiti Cavalcatas fub hac forma, videlicet ut milites e CAMPANELLA DE CAVALCARE , Qua populus
bomines per quadraginta dies expenfispropriis in comita : convocatur ad Cavalcatam , Chron .Parm ,an ,1295.Dg:
to Provincie ...contra eos qui dominum Comitem offende- minus poteftas fonari fecitCampanellam de Cavalcare ,
rent... pro ſex focis unus pedes... Sidominus Comes obfide- Ø .,.convocavit duo millia de populo.
je vellet aliquod cajtrum ...velfaceret ei inimicus bellum 9 CABALMUT , Vide Capiltant ,
cumpale , *c. Vide Hoftis . CABANA . Vide Çapanna ;
T CAVALCATA , Pompa equeſtris, Iļal. Cavalca I CABANARIA , ut mox Cabannaria, Charta
ta , Hiſp . Cavalgada , Gall. Cavalcade . Proceſſus de an.circiter 1030.ex Archivo S.Vi&toris Mafil.Dgno et
B.Jacobo Bitectenſi, to.3.April.pag.532.Ipfeque aſcen- iam locellum aptum officinis monaſterialious ... unam
derit in folarium quoddant, ut videre :Cavalcatam . Vi: Cabanariam , quam excolitRainaldus,
de Vicam B.Oldegarii, to.1.Martii p.490. CABANESIUS. Vide Capanna ,
I CALVACATA. Charta Philippi Franc Regis ann , CABANNALITIUS TERMINUS , Meta caban .
1331.pro Monachis Bonævallis in Chartulario ejuſd.lo- nariæ . Charğularium Aptenfe fol.118, Dono in ipſis Tene
ci: Necnon in poliesione Gal:
laiſina babendi aſieme miris Cavannalitiis de fundis pellefionis , eco
pacatam , tallias ſubventiones ab bominibus Bonie CABANNARIA , aides ruſtica ,Capanna , velCar
vallis . Arreſtum Parlam. 11.Maii an.1331.pro jiſdem banna , vel prædium rufticum . Veţus precaria apud V,
Monachis : Ad folvendum Comiti Carnotenfi centum Çi.Dion Salvaingur : Deprecatus eft Monachos unam
libras Turon. & ad præftandum eidem Çalyaca , Cabanndriam 'Hoc eft , .in precariam ſibi dari poſtula
tam proguerra . vit. Tabularium Prioratus de Domina in Delphinatų
q* CALVACHIA , Eadem notione , Gall.Chevauchée: fol.17:18.Dedit pro anima (ucz unam Cabannariam ſuper
Charta lidis Duciſfæ Britan, an . 1213. Homines dicti coſtrum Auriacenfe ,quam tenet Petrus Cabannellus,De
Prioris ibant in exercitu meo o Qalvachia mea cum aliis dit etiam totum alodum fuum ,quem habebar in Savoia
hominibus meis de Lamballia , cc. preter unam Cabannariam doc. Infra : Videlicet Ca
q CALVACARIA . Charta Andrea de Calviniaco bannariam uxam , ſitam in loco, qui dicitur, OcRur
pro hominibus S.Karterii apud Thomaflerium Conſue fum : Miniftraliam autem hujas Cabannarié dedit qui
tud.Biturig. pag.90. Immunes erunt talleis, charreis ? dam villicus ,dc,Occurrit ibi non ſemel.(Guerpitio de
falcationibus, fenacionibus * omnimodis biennis : fal- çimæ tot,Hift.Dalphin.p.130. Petrus Gorga ejus u
Vis mibi exercitibus Calvagariis meis, in quibus me B.Maria di S.Vincentio Epi
xor..guerpirserunt Deod
fequuntur per tres dies tantum . ſcopo Hugoni...decimam ,quam ipfi habebant inCabanna
I CAVALCATUS, Eadem fignificațione Litceræ ria,quam tenent de Aimoneretalo.]Viderur deducta vox
Regis Angl.an.1324.apud Rymer.co.4.pag.76.Præfatus à Cannabizut fuerit ager in quo cannabis feriçur; inde
Rex(Franciæ )exigit , à nobis auferre conatur ; pide que prædiisac edibus ruſticis nomen manferit.Tabular,
dicet immediatam juriſdictionem diéti loci Ş.Sacerdotis .... S.Mauri ad Ligerim : Pour eux amaiſer, pour maiſonner,
in quo reſorium , Cavalcatum & omnem fuperioritatem pour faire carrils & Chenevieres,& autrescultivemens,
nos e progenitores noftri babuimus.
CHABANARI A.Charra Hugonis Epiſcopi Gratiano
I CAVALCATUS , Expeditio militaris , incurfio , poliçani ann.1094.in Tabulario ejuſdem ecclefiæ fol. 19 .
Charca Regis Anglan.1353.apud Rymer,tom. 5 ; pag Dendiditmihiunam Cabinarjam , quæ estMiſereu , prą
173.Inhibentes neCavalcatusaliquos ſuper gentes ipfius 170.folidis, O.C.Fol.24. Et accepimus de omnibus vineis
Caroli , vel in terris fibi fubjeétis , faciant , vel pri decimum, quæ funtfubtus viam in omnibus locis , erce
fones aut redemptiones capiant, aut alia dampra velma- pto de condaminis Epifcopi,vel de Chabanaria , quæ fuit
Ya aliqua eis , vel eorum alicui, inferant, durantibus Petri Aldiard ,ſcilicet deterris ac vineis,in quibus nec in
treugis fupradiétis . condaminis,nec in Chabanaria predi&ta non accipimus ,
CAVALGADA, Idem quod Cavalcata feu Cabal OC Fol.2 5.Decimavero de aquis,de pullis, de aliis om
licata . Charta Raimundi Comitis Toloſanianh.1189 , mbus , carnibus , de chanavis, de omnibus annonis, fi
apud Acher.co.8.Spịcil.pag.204.Salvo tamen albergo pe de omnibus rebus, que decimari lebentur, medietas
Cavalgada , omne bominium ,quod Gardanenfesnobis nyt Epiſcopi, medieraseft Canonitorum , fcilicet deec
facere debent,O6.Reſponsú Concilii Vaurenſis adPetru clefia S. Imerii, de ecclefia de Buien , de eccleſia S.Mar
Regem Arragonum inter Hiſp.com.3.p.481.Ut illa jura tini, five de parochiis illarum predictarum Ecclefia
que babebat in caftris aliorum bæreticorum.five alberga, um , excepto de condominis Epiſcopi, five Chabanaria,
que

1
 g CAB
quæ fuit Petri Aldiard , ſcilicet de terris ac vineis, dc.
Fol.31.Excepto de condaminis, quas tunc habebam , eg"
de vinea , que fuitde Chabanaria Petri Aldiard.Fol.41.
Nantelmus de Jerra habuit 3. Chabanarias pro Epiſcopo
Hugone Gratiunopolitano, qui reddit unaquaque 13.ſex-
tarios de civata , a 12.denarios de 1.gallinam , & 1 .
pulzinum , o opera , manoopera . Fol.49.Ante me
con feſus eſt ipſam Chabanariam effe antiquum feudum
Cellarie , & c.Fol.s3.Etomnes Chabanarie prædi tæ do-
bent opera & mannum operam , & coroatam , ficut alia
terra EpiſcopivelComitis. Fol. 60. Medietatera decime
milii & panitii, ſive leguminis e chanwvi, gurpiſco
dono , & c.Fol.75.Excepto Chabanariam , in qua eft
domus mea ,quam pater meus dedit B.Laurentio,decimanı
deprædiéta Chanabaria,Fol.76.Excepto unam Chabana-
riam , Sive renuram , quæ eft S. Laurentii Monaſterii .
Tabularium Eleemofynæ S. Pauli Viennenſis: Dono
Sanci & Viennenſi Eleeniofynæ de alodo meo unum campum
rotundum , de duas fextariatas terre juxta eundem
campum , e duas Cavenarias, e alterum campum ,
& c.Alibi: Unam Chanavariam vendimus ( donamus,
quæ eft fita in villa , qua vocatur Plans ,
CHANVANNARIUSMansus .Inquiſiçio de jura-
busDalphinalibus to.1.Hift.Dalphin.p.123. Item capie-
bat ſeſcalcus taſchias in Vauz in pluribus Manſis Chan-
Tannariis.e bordariis, de quibus tangitur in libio ; de
aliis vero cenfibus bo juribus quæ capiebat ſelſcalcup in
ManſisChanvannariis Obordariis prædictis, traélatur
in libro Domini ,
CABARE , Cavare , fudere. Tabular. Caſaurien-
ſe , anno Ottonis Imp.16.Concediſti mihi Majoni..unum
fedium de molino, qui eſtſuper lacum ... ut babeamus ego
Majo licentiam ipſum ſedium Cabare , o formas facere ,
omnem firmamentum adipfum molinum faciendam :
In veteri inſcriptione apud Gruterum p.623.1. Cabato
res pro Cavalores dici quidam opinantur ,
SCABARE, pro Cavere , non ſemel occurrit in Vita
S.Eligiilib.2.c.6 . Mox , ut terram farculo Scabare cæpit ,
-Rurlum : Cum paululum ima foffe declinans in latus ca
-verne Scavare humem cæpilet .
I CABASTRAGIUS . Litceræ Caroli Regis Jeru
falem & Siciliæ an . 1307 - ex Archivo S.Vi&toris Maſil.
Super petitione immittendi averium extraneum ad pafcen-
dum in dicto territorio ad loquerium , petebant dieti pa
rerii quartam partem mutossorum , aſtorium & Cabaftra-
giorum Haud difficile crederem in autographo fcri-
ptum fuifle Cabal . tragorum , id eft , Caballorum feu
equorum , & Tragorum , ſeu hircorum caprorumve à
Græco Tpénio ; male aucem à librario minus attento
deſcriptum fuiffeCabaſtragiorum ,
CABATGIUM . Vide Capitale 5 .
4 CABBALA , Hebræis 1227 , Doctrina oretenus
tradita , & fpecialius Scientia illa abſtruſior, quam Rab-
bini in Molis & Prophetarum libris inveſtigant p , er
litterarum & fyllabarum , præfertim nominum Dei,
numerum , collationem & tranſpofitionem ; unde na-
fcitur , fi eis fides, rerum arcanarum multiplex cogni-
tio . Dividitur in Speculativam & Pra & icam : utraqne
ſubtilis fæpe , femper autem inanis & fuperftitiofa ,
CABBALISTÆ , Hujus ſcientiæ periti .
CABECALARII , Executores teſtamentorum.Fo-
ri Ofcenfes Jacobi I. Reg . Aragon.an. 1247. fol. 13 : De
Spondalariis, vel Cabeçalarıis , aut teftibus , qui eos
fecit aut conſtituit, qualicunque loco facit eos , ibi hae
bet ſejuvare de iis, & c.Infra: Et ſi Cabeçalarii volunt
partire, poffint partire , &c.Et fol.14 .In quibus teſta-
mentis ſpondalarii debent conſcribi, qui Cabeçalarii ſeu
Manunilores ab aliquibus nuncupantur. In Obſervan-
tiis Regni Aragon.lib.5.habetur titulus, de Tutoribus,
1 Manumijaribus, o Cabeçalariis ,
Tom . II.
CAB
CABELGENSES , ita appellati quidam factiofi in
Hollandia fub annum 1350.Cabillaus', Joan . Molineco
pag.46.57.117.Joan.à Leydis lib.29.cap.16 .AnnoD.1350
ortæ ſunt , proh dolor! in Hollandia due factiones ſeu
partialitates ...homines vero unius fačtionisaſſumpſerunt
nomen à quodam piſce marino, qui dicitur Aſellus , i .
Cabbelyau, ad denotandum , quod ficut piſcis ille in
mari eſt devorator aliorum piſcium , fic ego iſti effent do
mitores ſuorum adverſariorum : & ifti dicuntur Cabel
genſes. Alterius vero factionis homines nominati ſuntle ,
contra Hoeckenfes,trahentes vocabulum ab hamo , quafi
dicerent: Hamus piſcem prendere læpe folet, & c.Kilia- .
nus : Kabelian , Kableau , i. Bollick , Aſellus piſcis.
I CABELLA , pro Gabella , Gall.Gabelle , Olim
tributum omne , nunc illud folum , quod fali imponi-.
cur . Charta Caroli Regis Franc.Siciliæ & Jeruſalem
data Molinis 24 Novemb. an . 1497. Cum eorum caftris.
fortaliciis...Cabellis dobanis earumque juribus. Com
putum anni 1333.Hift.Dalphin.pag. 285. Pro preconi
Randis Cabellis Domini pro quinque diebus , & portan
dis cartulariis de Bellovidere apud Gratianopolim , 11,
flor, vi . den . groſ. Ogerius Panis lib. 4. Annal . Ge
nuenf. ad ann.1214. Conſules juraveruntquod di &ti in
troitus de cetero in perpetuum non poffentvendi, exce
pta Cabella falis domus Meffance . Utitur ille non ſemel .
Vide Gablum .
I CABELLANARIUS , pro Capellanarius, Ca
peilanus. Chartul.Roton.laudatum to ... Hiſt.Britan.
col.73.Habens pro mediatore Doitanau presbyterum Jare
withiniCabellanarium .
CABELLARIUM , f.Equile , ſtabulum caballo
rum ſeu equorum . Litteræ Philippi Flandriæ Comitis
an.1188.apud D.de Lauriere to.2.Ordinat. Reg . Fr.pag .
421.Concellig eis , ut liceat illis in perpetuum furnos
e cambas facere , & etiam molendina Cabellaris
( CABELLATI , CABELLOTI , Cabellarum feu
vectigalium & tributorum redemrores.Vide in Gablum .
CABELLATOR , Miniſter , exactor Gabella
rum apud Bartholom.Scribam lib.6 ,Annal.Genuenf.ad
an.1237 .
CABELLUM , Organi muſici ſpecies . S. Auguſti
nus lib.3.de Muſica cap.1.Velut cum à Symphoniacis Ca
bella cymbala pedibus feriuntur .
CABENTIA, Facultates , bona, ex Gallico Che
vance. Charta ann.137 5.data Avenione : Et teneatur
dare de afignare tantum in dotem ego nominedotis, quan
tum fuitdatumu aſignatum matri ipfius Joannis : Et
aliis vero filiabus dare liceatCabentiam juxta fui volun
tatem . [ Vide Chevantia . ]
9 CABERNATUS LAPIS , f.Lapis erutus ex ca
verna . Vide Tabentum .
9 CABERNUM , Teitunes , Foramen , caverna
Supplem.Anciquarii.
CABESCHOLIA . Vide Caput ſobola .
9 CABIA , Species ſellægeftatoriæ à Cavea , cu
jus formam quodammodo referebat ,fic appellatæ. Ni
colaus de Curbio in Vita Innocentii IV. Papæ cap. 15 .
UſqueCortomiliam fuper mulum in quadam Cabia lignea
propter
debilitatem ipfius nimiam fuit vectus. Cap. 30.
Ipſum Dominum cum cum tanta exultatione ac tripudia
fuſceperunt, quod nunquam eſſet di tu facilevel notare;
nam fecerunt ſibiquoddam artificium in modum quadra
te Cabiæ miro ordine excogitatum , contextum de conne
tum à lateribus persicis & lignis aliis politis pariter ego
ornatis , coopertum quoque ſuperius contra folisæſtum de
Scarlato de ſerico , quod quidem ferebant nobiles milites
civitatis, ego infra quod veniebatipfe fummus Pontifex
ſuper equum , ne a circumvenientibus & frequentia po:
pulorum , ob plenam devotionem irruentium á eidem oc
currentium preſuris aliquibus læderetur .
A 3 TCA
 CAB CAB

CABIA , Cavea qua aves concluduntur ,Gall.Ca mendæ cum illius ichnographia ſtatuſque antiqui & re
ge , "Ital. Gabbia . Computum ann.1533.Hift.Dalphin. centis relatione , una cum authentica atteftatione me
tom . 2. pag. 279. Proemenda Cabia cum avibus turen, lioramentorum : quod omnes Priores , Baillivi& Com
11. Ibid. pag .280. Pro reparatione Cøbie pappagalliiv, mendatores in quolibet xxv , annorum fpatio renovare
denar , & præſentare tenentur , cum tribus fimilibus Cabreis
q CABIA , Locellus in carcere fabricatus ad inftar quorum unum reponiçur in Archivo Commendæ ,aliud
caveæ . Memoriale Poteftarum Regienſ.ad ann , 1277 , in archivo Conventuali illius linguæ , & tertium in ar
* Captus eft cum vi.velv11,de domo fur per partem extrin- chivo Prioratus, Macri fratres in Hierolexico , Vide
Secam de Mediolano , e per illos de Como, in dicta Capibrevius .
1 civitate de Comoſeu in caſtellisfuis detinentur in carce CABRICIUS, Hædellus, Gall.Cabri. Locum
2 ribus... tres Cabiæ fa &tæ funt, in quibus prædi &ti deti- vide in Carnalagium ,
pentur , feilicet duo in qualibet Cabia , CABRICUS , Eadem notione . Statuta S.Vict,
CABIACES, Nudi, apud Papiam MS. Editus ha- Mamilan. 1531.per Cardinalem Trivultium : Debet pis
bet Gabiedes , ( ut & MS.Ecclefiæ Biruricenſis . Gloſſ, tanciarius dare de duobusin duobusreligiofis unam leva
Sangerman.Cabieles, ) tam , five unum jecur , vel unum caput Cabrici .
CABIDARIUS , Lapidarius. Gloff. Gr. Lat, xaBi F CABRIONATUS, Diſtinctus variis coloribus,
Sdero , Cabidarius , pro Cavidarius, qui gemmas ex- quibufdam Gallo -Belgis Gabrield, Locum vide in Gar
cavat : Çavatøres di&ti cælatores , qui planam tabulæ dacorfium .
ſuperficiem ftylo exarant , non ductus exitantes & emi 4 CABRO quaſi veſpalonga eft. Papias, Idem
nencesexprimunt ; Graveurs de pierres precieuſes. 1 , MS,Cabro , vermis di&tus à cabone , id eft, equo , quod
Ispyod , Palladio in Hift.Laufaca cap: 5:1.9epyos, svase ex equo creetur ,
geri xaBid'dency , Monet Cujacius in l.i.C.de Excufat.ar CĄBSARICIUS , Vetus interpres Juven , Sat.8, v ,
tific,lib.10,pro Calvicarii , legi in Codd.MSS.Cabida- 167,Inſcriptaquelintea , boc eft, piétis velis , popine
ni, vocemque xaBidéer @ haberietiam in libro 56.B & ore fuccedit , ant linteisCabſariciis tergit, vel ubi efculen
Mixay ad lib. 12.de Cohort. Vide Cabare , ta publice venduntur . An cannabicis?
CABIEDES , CABIELES . Vide Cabiaces, CĄBSUM , pro Capſum , Thorax , Vide Capfum ,
CĄBILLĄ , Capillatio. PapiasMS, T CABUCĄ . Vide Cambuta ,
CABILLINUS , Valis genus , Leges Ethelredi Re CABULUS , Petrariæ ſeu balliſtæ majoris fpecies ,
zis Angl.cap.23.apud Bromptonum : Et in ſancto Nata- Willelmus Brito lib.7.Philipp.pag.182 ,
li Domini duos griſengos pannos, & unum brunnum , .... Sex mox ingentia faxa
10.libras piperis, & chirotecas 5.bominum , duos Ca Emittit Cabulus ,
billinos colennos aceto plenos , & totidem in Pafcha , Vetus InterpresGallicus Will.Tyriil.6.cap. 15.Una in
9 CABILLIS, dferuenia , cuid dose in Gloſſister cæterasmachina , & c. fic vertit , une grande perio
Lat . Græc. re , que l'on claimeChaable , ſi große , & *c.Caables nò
CABIMENTUM , ut habetur in Statutis Ordinis ftri vocant filvarum arbores, ventorum vi ad terram
Hoſpit.S .Joan.Hierof.tit.19.de verbor.ſignif.9.22. veca, dejectas. Regeftum Philippi Aug. fol.124. Milites de
bulum eft Gallicum , à cabire , quod fignificat aliquid bent babere firmarium fuum in nemore ad mortuum ne
Allumere, de quo qui ſeputat rationem prabe reddere pof- mus , ad arbores verfas, five Cbaable , & ad branchias
ſeific vocatur Commenda , quæ Frarriſuo ordine concedi- volatiles, Oʻc,Sed hodie Chables vocamus funes majo
qur . Vide tit.14.9.55 . [ & Hierolexicon Macri , ] res & craffiores: quam vocem quidam ab Hebræo Cha
9 CĄBISCHOLARIS , ÇABISCOLUs , Vide Ca- bel , quod eft funis , deducunt , Arabibus Habel idem
put Scho !ce , ſonat, unde babala , vincire , nectere , Geft.DD.An 1
CĄBISTERCUS . Vide Cabus, baſiæ cap.s.n.1.Cabulis impofitis ad fummaaſcenderunt,
CABLICIA , Rami arborum , vi ventorum , auf Aliud ſonat Chable , in Regefto cenſuun & feodar,
tempeſtate , vel alio caſu disjećti : Bois Chablis ;Gal; Carnotenf.fol. 1.in Camera Comput. Pariſ,ubide mul
lis . Inquiſitio de forisfacturis foreſtarum in Addit. ad Etis , ſeu emendis : Item d'un ſang feit, 15.fols torn. I
Matth.Paris: Inquiratur qui acceperint profe &tum de tem d'un Chaable , 60 ... L'en die que c'eſt Chaable quant
Cabliciis, Vide Arbor jacentiva , & infra in Cabuløs , il appert trois coups orbes ,
CĄBMASUS. Vide in Caput Manſi , CHADABULA , Idem quod Cabulus,Guillel.Armori
1. CABO . Papias : Gabo, equus caftrarus, Gloſfæ code Gelt. Philip.Aug.an.1202.Tribuslapidibus magna
Ifidori : Cabo , caballus , Sonipes , equus , Hinc efti- petraria , que Chadabula vocabatur , emiſſis.
Eta vox , Caballus . Vide Meurfum in x3ww .
CABUS, CABISTER CUS .Papias , Cabiftercus, va
9 2. CABO , pro Capo. Charcular.Landevenecenſe; quum & inane, vel illud in teſtinum , quod ftercuscapit,
Dedit S.Vingaloea unum feftarium frumenti , & unum [MS.Cabiftercus & Capiſtercus, &c.] Joan . de Janua :
Cabonem , & *duo cafea , de unaquaque ipfius
pobellionis Cabus nomen eft menfuræ ,de que Regum lib.4.c.6.quar
in unoquoque anno in pridieNativitatis Chrifti , ta pars Cabi , fc. ftercoris columbarum , & , ut dicit Jo
q CABOCELLUS , Parvuscabus, minarmenſu- fephus, boc condiebant cibos profale. Item in Hiftariis
rafrumentaria,Index MS.beneficiorum Ecclefiæ Con- dicitur. Tradunt, quidam nomine ftercoris dici veſicu
ftantienfis fol.86,111.capanes ( v1.gallin.co 1x, Caba- lam eolumba , in qua recipiebantur grana de faris allata,
celli avene annuatim , Ké30 , Åre ui'Tpo, Phavorino , Vetus Charta Lufita
CABOS,Rhombus,piſcis, vulgo, Chabot, in Charta nica apud Anton Brandaon.lib.7 ,cap.30. Proinde quod
Raimundi Comitis Toloſani an , 1181.apud Catellum pa, vos feciftis honorem Cabum ſuperme, e feciftis mi
216.[ In Amalthea Gabos , Ebrius ex Suida . ) bi ſervitium bonum fidele. Ubi Editor , com reſpeito
CABRARIUS , pro Gaprarius , Caprarum paftor, Oʻbon acolhimento.
in Lege Longob.Heroldi tit.48.5.3 FCĄBUSSELLUS , apud Maffilienſes Cabucean ,
CABRETA , (Gall.Cabriole , Levis faktus ad inftar Operculum , Gall.Couvercle , Vetus Inventarium s.
capræ vel hæduli , quam Galli vocant Cabri , Locus eſt Vi&toris Maffil. Item unam naviculam argenteam pro
in ) Baudofa . thure tenendo habentem Cabuffellum frechiſum .
CABREUM , in Statutis Equitum Melitenf.Si CABUTA . Vide Cambuta .
gnifiwat Inventarium bonorum ſtabilium alicujusCom CABWARFIDA . Vide Cadarfeda ,
TCĄ ,
)
 13 CAC CAC 14

CACA , Venatio . Vide in Craciavo , CACEPOLLUS, CACHEPOŁUS, CHACEPOLLUS,Li

I CACA FERRI . Vide Cacaferri . etor, ſatelles, Anglis,à Catchpoll, quæ vox occurrit apud
( CACABAÇIUS, Idem qui mox Cacabatus . Vide Willelmum Thorn, pag.2153. & 2154. Cambro -Britan
Panis Cacabacius , nis , Ceifpwl, eſt lictor, ( vel pollinctor, à Cais vel Çeis,
CACABATUS , Denigratus , cacabo fumofo illirus, unde Ceifio, quærere & Pwll, foffa , fovea , Elt igitur
Chaudronnè . Paulinus Nolanus Epiſt. 12. Cum ædificia Ceiſpvull juxta vim etymologicam idem quod Quærens
que immaculata adhuc operis tui gratia fplendent,obfcur follam : niſi mavis vocem derivatam à Cace , mittere
rata neniis infipientiæ meæ , & ut digno verſibus meis & eodem Poull , tuncque idem effet quod Mittens in
utar verbo , Cacabata ridentibus multis .... afpicies. Pe- foſfam . Utrumque etymon convenit pollinctori . An
lagius: Appenderunt in collum meum Cacabatas allas , exempla lictori , an pollinctorimeliusconveniant , &
O anſas vaforum . Fortunatus lib.6. Poem. 19. de Co- quænam ,judicetlector.) Gloft. Elfrici : Exa &tor, hæ
coregio : cepol. Sed neſcio an hæc huc fpectent. Alii volunt vo
Corde niger, fumo paltus, fuligine tin & us, cem compoſitam ex tocatch , apprehendere , & pale vel
Et cujus facies Çacabus alter adeft , palle, caput.Leges Ethelredi, apud Bromptonum ,cap.24.
Ibidem : Si Cacepollumadvocet, quod ei telonium dedit, & ille ne
Cui ſua ſordentem pinxerunt arma colorem , get, perneget ad Dei judicium ,& in nulla alia lada. Lam
Frixuræ , cucumæ , Scafa , patella , tripes , bertus Ardenfis in Hift. Comitum Guin . Servientes et
Althelmus de Laude virg. c.43 . iam & Cachepoli cum virgis , & afperis virgis, operato
Sed præftante Deo cecatur corde malignus, res inuicem provocantes , *.
Baſia Cacabis , dum ſtultus tradidit aftris , CHĄCIPOLLUS, in Bibl. Sebuſiana cent.1. cap.56. Oc
Sicollis niger, a furva fartagine teter, OG. currit non femel in Charta Ludov. Dom . Bellijoci, pro
Apophtegmata Patrum edita nuper à V.CI.Jo. Bapt.Co Libertatibus villæ Bellijocenfis ann . 1274. Feodum de
telerio c.4. ubi dedæmone, quem Moyfes Monachus ex- Cbaſiopolerie de Dompmartin , in Probat.Hiſt, Breſfenſis
εποίησαν >
pulerat : O'S !PA Joir inbyen s'autu ranãs 09.s pag. 52. ſpecies ſergenteriæ . [ Hift. Dalphin. tom. I. p.
cacfósspha , wana " , Quæ verba poftrema fic vertit Pal- 147. in Litteris Humberti Dalphin. an . 1296. Item dona
ladius in MS. Corbeienſi : Cinerate & Cacabate, uti mus & concedimus Chacipollarian ditti loci de Balma
monet idem vir doctiſſimus. Vide Rofveidum ad Pauliz predi to Guillelme ego fuis predictis tenendam exer
num , & Fileſacum l.1.Select. p.244. aendam ,perpetuo ; quandocunque Guillelnous Çhacipollys
CACABOLUM . Vide Catabulum . qui nunc eft, deceſſerit, vel ipfam Chacipallariana refigna,
I CACALOSUS , Homo ventroſus .Locum vide in verit , aut eam Chacipollariam dimittere ipſum Guillel
Ponticus, mum Chacipollum contingerit, caſu aliquo ſeu caufa. Vide
CACABULUM ,Minor cacabus. Occurrit apud Api- Commentaria Trevoltiana Dec.1709. p.2184.]
zium lib. 1. cap. 12. & c. CHASSIPULLUS . Tabular. Brivatenſe fol,197. Bajuli,
1. CACABUS , Judicium aquæ ferventis . Vide A- Chalipulus, & cuftodes Ecclefiæ , gayta , Præco principa
que fervens . lis, & c. Infra : Bajulio Claſipulliterrariorum , qui
9 2. CACABUS, Genus tributi, f. idem quod Foa- bajulun Chaſipulum ab antiquo babuerunt, &'..
gium . Charta Narrioti Domini de Tuciaco ann. 1110 . q CACERIA , Venatio,Gall.Chaſſe .Charta Philip
Dimiſit Abbati Floriacenfi omnes malas conſuetudines , pi Franc.Regis ex Tabulario Compend.ann.1193.Quaf
quas ufurparat , videlicet talliam denariorum , raprum , dam confuetudines quas dicebat, ſcilicet cerchiam és
incendium .... Vacam do Karro , tripedicam , natellam a Caceriam Ó ' advocatiam & ceteras omnes quitas clama
Cacabum . vit . Vide Caciare .
CACAFERRI , Matth. Sylveticus : Scoria ferri , i. CACETUM . Turpinus c.29 . Beatum autem Rotlan
Squamma ferri, quam fabri ferrarii de fornacibus ejiciunt dum ſuper duas mulas Caceto aureo ſubvečtum palleis te
globatim , Lat. ærugoferri ducitur etiam Cacaferri [ Statu- Etum uſque Blavium Karolus deferri fecit . Ita MS. Co
fa Arelat. MSS. Nec ſcobilla , nec aliqua turpia vel im- dex , ubi editus, tapeto aureo ſubvectum , palliis te
munda, nec etiam Caca -ferri prohigiant in.carreriis ; ubi ftum , & *c. præfert .
non fortean male Caca ferri legitur diverfis vocibus. ] S CACHEPOLUS . Vide Cacepollus,
Vide Angelum Paleam in Antidorar, Meſuæ cap . 41 , CĄCHERELLUS , Judex pedaneus, Baillivus infe
extremo , rioris ordinis apud Anglos .Willelmus Thorn, Senefcake
CACANUS , Vide Caganus , lus Cuftodesnoſtri diligenter inquirant de injuriis per
CACARE AD JUDICIUM . Ugutio , Vodar, aris, in Baillivos Ó Cacberellos Vicecomitis, nobis veltenentibus
vadem ponere , i. vadem dare, & ego vador illum , do iibi noftris faftis . Idem : Pauperes tenentes noftri defendan
öllum in vadem : vel vadari, i Cacare ad judicium , od tur contra Cacherellos, quantum de jure poffunt . Verus
placitum fidejubere ,vel polliceri , & c. Charta apud Spelmannum : Paulus de Stanes fuit tung
CACAVELLUS, pro Çacabeblus, Minor cacabus Cacherellus de Hundredo de Acſtane ,
Charta plenariæ ſecuritatis, ſcripta ſub Juſtiniano , apud CACHI, ut mox Caci. Vecus Scheda de Translatione
Briſſon .lib. 6. Formul, p. 647. Cacurrella cum manioa S. Auftremonii tom.2. Bibl. Labbei pag. 505. Ubi pro re
ferrea vetere penſante libra una ſemis , Cacavello rupta perentia B.Martyrisplurima reliquit infignia ſcilicetCa
penſante libra una O, C, [Mabill. in Supplemento Di cbos cryſtallings, a lapides pretiofos,& c. Sed legendum
plom . p.9 !.legit, Caccavellus .] ſcacos. Vide in hac voce, & in Caucus.
CACCỦBIRE dicitur de clamore noctuarum 1. ÇACHIĄ ,CACHIARE, Venatio, venari, Vide
ut habetur fupra in Baulare . Auctor Philomelæ dixit Caciare ,
codem fenfu Cucubare .
2. CACHIA . Regeſtum 87 , Charcophylacii Re
ÇACCULA. Ugutio ; Monedula , qvis, quæ vulgo di- gii : Dominus Aynardus de Bellacomba ſenior percipit
fiturGaccula ,Graculus, Gall. Chucas, Cachiam ,videlicet quatuordecimam partemfructuum pre
ICĄCEA, Arca,Gall.Caiſſe,in nova Gall.Chriſt,to. vinea de Pinero .Sed legendum Tachic ,ut ibidem non le
3.col.1142. Monialesconfeſe fuerunt babuifle 25.floren. mel. Vide Tafca, Præſtatio agraria ,
O Caceam ,f.muliebris ſupellectilis plenam .Vide Cacia . I CACI, Latrunculi, Gall. Ecbets . Mabil. Anale & t.
CACENTUS, Gracilis, tabidus, in Gloff. San- tom . 3. pag.341. ex Geſtis Guidonis Cenoman . Epiſco
german , MS. num . 501 , pi: Juniores per officinas fratrum oberrantes tandem in
cimia
 CAC
1
„cimeterio adCacos & ʻaleam ludendo ; cotidie tota die lefaflores in foreſtis,Chaceis,parcis& warennis, & c.Adde
gefidebant. Vide Scaci .
1. CACIA , Capſa,chace,vel Chaffe,arca. Fridericus
11. Imp.lib. z . de Arte venandi cap. 33. Accipiunt ava Benigni Divion . in Inſtrumento venditionis ann . 1276,
gallinarum ; rumpunt ea , din Cacia vel capice li
gnea aut ferrea , que tamen fit jtagnata , ponunt ea , o C. in villa, finagiis & territoriis de Demois, videlicet in ter
Occurrit ibi pluries:
2. CACIA , Icer , via . Vide in Chacea ,
3. CACIA , Venatio . Vide mox in Caciare ,
CACIARE , CHACIARE , Venari, Italis Cacciare
Gallis Chaſſer vel Chaçer.Capitula Caroli C.tit.43 . cap.
32. In Odreia villa porcos non accipiat, & non ibi Caciet
nifi in tranſeundo. Cap. 33. Ut Adelelmus de foreſtibus
diligenter ſciat , quot porci e * feramina in unaquaque a
filio noftro Caciatafuerint . Liber donationum Ecclefiæ
Ratiſponenſis in Metropoli Salisburgenſi com. I. pag .
246. De venatione ita fe coadunaverunt, ut utriſque li
ceret in ifta parte commovere, ( fic in antea Caciando
perſequi. Chartular. S. Martini Pontiſar . ex Litteris
Philippi Audacis Regis Francorum : Inventum eſt quod
Monachi S. Martini Cbaciaverunt cum cornu , clamore
canibus . ]
ChaceAi Chacia , Chasea , Venatio , Gallis &
Anglis Chace, unde Chaceare , venari , Chacer. Charta
Edw . II . in to.2 .Monaſtici Angl. p. 102. & 103. Ac con
ceſſionem , quam eadem Alicia fecit eiſdem Ecclefiæ
Canonicis de libera Chacea in omnibus terris boſcis ſuis
in feudo ipfius Alicia , ad omnimodas feras Cbaciandas
capiendas. Alia ibidem pag . 107. Cum placitum ali-
quando motum eſſet.... de Chacia babenda in boſcis & mo-
Tis de Hamelak . Alia anni 1226. in Probat. Hift.Mon-'
morenciacæ pag.401. Chaciam , quam babebam ad mar
gnam beftiam in foreſtaCrwy'e , videlicet ad cervum, br
cham , porcum, capreolum , damam .
I CACHIA.Hift.Beccenſis MS.pag.596.n.i.ex Archi
vo ejuſdem Monafterii: Procuratores dicti Conventus ,
qui pro tempore fuerint perpetuis temporibus , Cachiam u
nam habeant in propriis boſcis ipforum ad leporem , vul-
pem & murilegum ſine recidis & arcubus; ita quod in
tufcis dicti Willelmi ingreffum non babeantad Cachian-
dum ,nec etiam in propriis ipforum ad großam beftiam , & c.
! Charta an.1231 . apud Miræum tom . I. pag. 750. Nobis
heredibus noſtris altam juftitiam O Cachiam venatio- Caçorem . Le Roman du Renard MS,
nisin prædicto nemore retinentes . Charta an. 1231. ex
Chartulario S.Martini Pontifar. Retenta fibi Chacia in
nemore . Occurrit iterum in Formulari Angl . Thomæ Le Roman de Garin MS.
Madox pag. 384
CAÇA, Fori Oſcæ an . 1247.ſub Jacobo I.Rege Aragon..!.
De cane de Caçæ , Si alicujus canis occiderit ipfum ,
quantamcunque Caçam dominus canis mortui poterit pro
bare, quod una die occiderit oavis ejus, tantum Caçam
debet emendare dominus canis unaquaque die domina ca-
nis mortui , aut quod reddat canen bomicidam , quia ta
lis eſt ſua calonia .
Chace a interdum ſumitur pro ipſo faltu, & ipſa ſta-
tione , in qua venationis gratia aluntur feræ , nullo , in-
quit Spelmannus, cincta lepimento , fed privilegio tuta ;
vel à Principe concello , vel præſcripcione adepto . Dif-
ferr autem Chacea à Parco , quod hic anguftior eft , &
palis aut muro circumclufus ; & à forelta , quod hæc
mulio eft extenſior , & ampliſſimis legibus infignita.Mo
nafticum Anglic . tom.1 . pag.722 . Paſturam omnium 4
nimaliun fuorum ubique in Chacia noſtra de Tudiham
& de fubboſco dicta Chacia ad terram diétorum Monacho
tum meliorandam , & c. Tom ,2.p.103. In dominicis boſcis
fuis O Chaceis, Villelm. Thorn . Habeant liberam wa-
rennam in omnibus dominicis terris , ... dum tamen terre
ille' non fint infra Chacias aut warennas noftras, Fleta
1.1.c.20.9.55.Qui appropriaverint fibiliberas Chacias vel
varennas finewaranto.Statutum Edw.III . an.21. Ut ma
CAC 16
Statutum 2.Weftmonaſter. c. 29 .
CHACERIA , Eadem nocione . Chartular.minus S ,
ltem ſuperea omnia quæ habeo Oʻhabere poſſum & debeg
ris, pratis, domibus, manfis,nemoribus,aquis juſtitia,ban ,
no, venaturis, Chaceria , arboribus , juribus, bonis , c.
Chacerie in Litteris Roberti de Bafoches an . 1247. Je ne
puis de ce bos .... arbre tranchier, fors que porfaire baie a
ma Chacerie de bonne foy .
FRACTIO CHACEÆ REGalis , in Legibus Canuci
de foreſtisc.21.28. 29. Ubi rei dicuntur fračtionis forejia
Regis, qui venationem regiam quovis delicto in foreſta.
interturbant : Galli dicunt ruiner les plaiſirs du Roy ,
Entreprendre ſur le plaiſirsdu Roy.
CHAICIA , Venatio . Charta Simonis de Piſſiaco
an . 1212.apud Marten.to.1. Amplifl. Coll.col.1105.Price
terea eidem Domino Regi o beredibus ejus quitto in per
petuum omnem Chaiciam ejufdem foreſte", u beftiam
mortuam ,
CASSA , Idem quod Cacia , in veteri Inqueſta apud
Columbum in Epifcopis Vafionenſibus lib.2 . n.26. 29,
Calzfalvaſina , ibidem : Chaſſe ſauvagine . Vocabuli
etymon cenſet V.Cl. vigid . Menagius à Captare accer
fendam in Orig. Gall. & ltal.Certe ypa ", Captionem &
Venationem , vertit Gloff. Græc. Lat. Silvius à Calibus ,
deducit; quippe venatores feras in caſſes propellunt ,
& clathracas feneſtras, Chaſisdicimus,quod callium 7
feu retium , formam referant. Oétavius Ferrar. ab age
re,velagitare. Alii denique à Capfum , vel Caffum , de
quibus vocibus infra agimus,quod quippiam claufum de
notat : nam Caceas parci ſpeciem fuilledocuimus,in quo
venatio ferarum peragebatur. Vide Chacea .
CHAÇA E AD OMNES BESTIAS , in Regefto Phi
lippi Aug f. 28 .
CAçor , & CHAÇOR , Equus venatorius,un Chaçeur ,
in Legibus Normann . WillelmiNothi cap.22. 23. quam
vocem non intellexit Seldenus Hiftor.fundat.Kingeſwo
denfis Abbatiæ in agro Gloceftrenfi in Angl. Dedierunt
mihi ... Ofilio meo , quiadhuc ſuperejt,unum Chacorem ,
aut unam marcanı argenti. In alia Charta legitur, uning
Et li veneres vet devant ,
Sor un grand Chaceour liart , doc,
, .
Hues ès chaucièes e eſperon d'or fin ,
Si eſt montès el Chaceor de pris,
Que li dona l' Empereres Pepin .
CACIQUES, CACIQUI. Concil. Hiſpan. tom . 4,
pag.261.an . 1582. Vitia Primorum inter Indos, quos illi
Caciques aut Curacas vosant , facile diſſimulantur, a
dulteria inquam , ebrietates ... dum ad hæc parochi con
nivent , ut ad ſua lucra operam Indorum promptam ha
beant. Et pag. 761. col . 1. an . 1604 Quod neque Caciqui
Jeu Indorum Primores, nec Pretores, nec Fiſcales , nec
alii miniſtri pro Indorum doctrinis colligant oblationes in
domo in domum .
CACOBUS , pro Cacabus, in Inſtrumento Maf
fil. an . 1525.
CACODEUS , vox hybrida , Malus ſeu falſus deus .
Chronicon Novalicenſe cap.7. In quo olim templum ad
bonorem cujufdam Cacodei, fcilicetJovis , & * c.
CACODOXIA , Græc. xaxofobic , Prava opi:
nio", dogma hæreticum , apud Murator . tom . 1. part.1,
pag. 155.col.2.
q CaCODOXUS, xaxofoğos , Qui prave ſentit , ibi
dem pag . 157. col.2 .
CACOPRAGMON , Xaxon payluci", Maleficus 1
Candidus Mon. in Vita Venerab . Eigilis abbat , Fuld. in
Actis
 17 CAC CAD 18

Actis SS . Benedict.fæc.4 , part, 1, p.259, dandum relinquo . Vide Cbafallus ,

à fe , CĄDARFREDA, in Lege Longobard. 1.2. tit . 14. $
CACOSI , Leproſi vel homines miferandæ fortis 25. & cit.23. Ubi Bokerjus, per Cadarfredam judicare ;
qui habentur quaſi eflent leprofi . Vide Cagoti , effe ait ex confuetudine, & uſu apud omnes recepto , non
9 CACOSOMIUM , Domus leproſorum . Epitome vero ex fcripta lege : quod velle videntur Leges ipfæ ,ac
Chronici Calin, apud Murator. tom.2. pag. 352 , col. 2. præfertim Luitprandi Regis tit . 54. Quia etfi adfiétum
Cum Ecclefiis, villis, xenodochris , caftris , prochotro- in Edi&to proprie non fuit, tamen omnesJudices fide
phiis , Cacoſomiis, brephotrophiis , Vox ducta à xanes, tes noftrific dixerunt, quod Catarfreda ( ſic )antiqua uf
malus & swd, corpus :
que nunc fuit , id eſt, conſuetudo . [ Murator,legit, ça
9 CACUERE , F pena.1ozi, Advocare, in Supple. darfedra . ) Unde emendandusPapias: Çaderfida , id
mento Antiquarii , eſt, verſus: ubi legendum ufus , idem Luitprandus in
CACULATOR . Vide Cauculatores , Præfat. ad tit.60. Alii volebant peruſum , alii per arbi,
& CACUMBEARE , Atenido35. ,Glofl.Lat.Græc, trium judicare . Ugutio : Guard.afida, confuetudo anti:
Permutare .
qua , In LegibusLuitprandi Regis tit. 104.9.4.feribitur
CACUMINARE ,[ Cruci affigere . ] Vide Incrocare. Wadarfida , [ Cabwarfida apud Muratorium to.i. Scri
4 CACZEOLA,Minor menlura frumentaria. Hiſt, pror. Ital . part. 2. p.78.col . 2. ex codice cathedralis Mu
Dalphin . t0.1.p.97 , col.2 . in Inftruinento an . 1309. Item iinenlis :Cauſa ipſa in hoc modo ſemper Anteceſorum
quolibet vendente bladum qui eſt de extra villan , leva- noftrorum tempore, etiam noſtro , per Cabwarfidam fic
tur de uno bicheto una Caczeola ruza , de duobus biche- judicatum eft . Alçer codex , Caderfedam . )
tis una Caczeola cumula,& * ficdeinceps aſcendendo. 9 CADARSI, id eft ,antiquitus. Sic apud Murator,
CADA , Arvina : Oleum de cada, Oleum oxycedri , in to. 1, part . 2. pag. 66. col.1 ,
Glofl.Arabico -Lat. Vide Meurfium in kl .
9 CADAX. Vide Cadiva inſania, poft Cadivus.
CADALA, in eodem Gloſſ,Arabico-Lat.Inſtitura nega I CADELLARE . Vide Capdelare .
tiatio pinguedinis,unguinaria,axungiaria , CADENEUS . Vide Camaeus.
q CADABALUM , Proſtratio ad terram , Leges Nor CADERFIDA . VideCadarfreda .
man . apud Ludewig,Reliq. MSS. 10.7.p.303. De peroul CADES, Species juniperi nothæ , Vineam claudere
fione palme 5.folidos . De percuſſione pugni 12 , denarios. de Cades,in Tranſactione , S. Victoris Maſlıl. an.1461,
De proſtratione ad terram , quod Cadabalum dicitur, 18. Socca de Cade, in Statutis Maſſil. pag.519;
jolscos.Vox ducta videtur à Græco 44723émiv, Dejice CADESA. Joan. de Janụa: Cadela , ſcordum . Gen. 38 .
re, profternere . de Jacob dicitur: Quam cum vidiſet,fufpicatus eft Cade
I CADĄBOLUM . Vide Catabolum , fam , id eft, fcortum . Vulgaca haber meretricem , Græc .
CADABUNDUS,Crebro cadens,Ugurioni:Caducus, Fépv.iv. [ Hebraice 0 Kadeſebidem eſt. ]
I CADAFALUS , CADAFAUDUS, CADAPALLUS, CADETUS , Natu minor, à Gallico Cadet , Uti
CADAPHALLUS ,CATAFAŁTUS ab Italico Catafalco, Ta- tur Proſper Sanctacrucius de civilibusGalliæ diffentio
bulatum , Gall.Echafaut, unde etiam noftrum Catafal- nibusapud Marten . tom . 5. Amplif . Colle & t. col.1441,
que , Tumulushonorarius. Vox autem Italica viderur Vide Capdets.
elle à Græco Kara & Latino Palus , feu Fale Nonio , hoc CADEX , Caudex, truncus. Joan . de Janua .
eſt, ut iple exponit, Turres lignee , ...que in circo apud 1. ÇADI , Sigilla, Scaux, in veteri Charta apud Bru
veteres propter Speit atores è lignis erigebantur , Hæc de ſchium de Monatt. Germ . pag. 41.
vocis origine : intellectus haud omnino idem eft . 1.fi 2.CĄ.DI, CADIAM ,CADIANUS,Idem quiCadius.
guificat thronum , folium ſeu locum eminentiorem , ubị Acta SS.Aprilis to. 1. pag. 53. A. de quinqueMarcyri
Epifcopus aut facerdos nonnulla peragebat facra munia, bus Francifcanis in India : Ivit de Cadi , quod ſonat E
Marten . Tr. de antiq . Eccl. Diſcipl, pag. 142,ubi de Be- piſcopum cujufdam civitatis .... Aſtitit quidam vir de A
nedictione Ramorum ex Pontificali Narbon . Quibusdi- lexandria, qui rogabat Cadi ,
& lis, Dominus faciens officium exiſtens ibidem in C.dafa CADIAM , Jurisapud Turcas ſummus Preſes In
1o aſpergat aquam benedi&tam ſuper ramos ...quo factode- terpres, apud Ludewig. Reliq.MiS.com.6 pag. 304. ex
ſcendat de Catafalto. Et pag.190 , Quo cantato (Evange- Hiftor. Pacificationis inter Rudolphum II . Imperat. &
lio ) fiatſermo : deinde Presbyter faciens officium bene- Imperatorem Turcarum .
dicat ramos in modum qui ſequitur,legendovoce aliquan 9 CADIANUS , Supremus fueris ( 1.juris ) Interpres em
tulun elevata in Cadapallo ,
Præfes cum Alli Baja Budenſi concilio acceſit ; Ibidem
9 CADAFAUDUS denotat præterea illam ſtructuram pag. 308.
materiariam turrium , in qua campanæ fufpenduntur CADIGLA , An pro Cavilla, hoc eſt , Malleolus
VecusRegeſtum S. Martialis Lemovic, an. 1222 , Duofi pedis, Gall.Cheville. Acta SS.Juniito.2.p.378. E.in Mi
gna fecit quæ conftituunt d .f. hoc eft , quingentos foli- raculis B.Henrici; Diodocus ... Zuttofus * contractus in
dos . Item , Catafaudus major ſignorum conſtitit. 9 , libr, pede ſiniſtro & Cadigla,& habebat pedem revolutum ,
O 10.fol.
CADIMA . Vide Cidima ,
I CADAPHALLUS denique noțione mihi ignota ſu CADINUS , Vide mox in Cadius ,
mitur in Concilio Narbonenſi an. 1430. apud Marten , CADIUS, Judex, præfe &tus, apud Saracenos & Tur
10.4. Anecd. col. 357. Licet nos Epiſcopi noſtros habea- cos . Vill, Tyrius lib.10,cap. 16. Juridicus , qui juri di
musOfficiales, qui præſuntjuſtitiæ civiliter @ crimind- cendo præerat, qui etiam lingua eorum Cadius appella
liter , nec de juftitia nos intromittamus ; propter quod tur . Matth. Paris ; Adducti ſunt Pracuratar civitatis
officialis pos judex vefter appellationum ſua mandata de- qui lingua eorum Emir dicebatur, & * Juridicus , quiCa
pet noftris officialibus dirigere non nobis : nihilominus dius appellabatur. Ducas Hiſt,cap. 13. <"ve tô v durs xpia
dietus officiales o judex appellationum nobis mandat in Tao ng voll uzpiwy, or doroixando Káhr. Adde Vincent,
bibendo ſub penis pecuniaruis excommunicationis Bellovac. l , 31.0,141. & VideMeurſium in Kd695,& Glof.
nos adjornari facit, licet ſciat nosde ipfis caufis nullate far, med . Græcit. in Kedis & Kátos,
nus intromiliſe, deprimendo ftatum dignitatis pontifica Cadinus . Epift.Paſchalis Frat,Ord .Min ,apud Wad
fis , ♡ aliquos ex nobis mandat citari Ó Cadaphallis ec- ding.in Annal.Min.an.1342.0.10. Ad quam Meſquită ....
clefiarum noftrarum , civitatum odioceſum : Item , c. ſunt congregati Cadini,id eft, Epifcopieorum , & Taliſme
Locum hunc me do tiori exponendum vel potius emen- ni,i. Sacerdotes .Verum legendum , Cadii, ni fallor .
CA
 1
19 CAD
CADIVUS , Qui per fe cadit ; unde Cadiva poma a-
pud Plinium : præſertim Caducus, qui eo morbo labo-
rat , qui hominem cadere facit. Agobardus in epift.ad
Bartholomæum : In quodam loco coeperunt fieri quædam
percuſiones, ita ut Caderent quidam modo Epilepticorum ,
O.GLol.lac Græc . Caducus, 17 AW tires,Sic enim
ibi emendandum . Gloir. Lat. MS. Regium : Çaducus à
cadendo di&tus eft, Vecors, Demoniaticus, Lunaticus.Ga-
riopontus lib.1.cap.7; de Epilepſia : Ali Caducum ex
2 eo , quod cadunt,appellavere . Marcellus Empiric, cap.
20. Etiam Caducis datum prodeft; nam fi velduos cya-
thos Cadivusinde forbeat, & c.Marculfus lib. 2. form.22,
Vendidi ſervum juris mei , aut ancillam nomine illam ,
non furem , non fugitivum neque
, Cadivun ,ſed dº men
te & omni corporefanum , Quæ totidem fere verbis ha-
bentur in Formulis veter, apud Bignonium pag. 377. &
380. ubirecte Spelmannus & Lindebrogius Cadivum ,&
pilepticum interpretancur, quem Caducum vocaț Firmi
cus lib.3. cap. 6 lib.4.cap . 1. 2. 7. & c. & Lex Bajwar.cit,
15.5.g. ubi ait mancipii aut caballi venditionem irrisam
fierinon debere, niſi forte vitium invenerit emptor, quod
illi venditor celaverit, hoc eft, in mancipio , aut caballo ,
aut in qualicunque peculio, id eft , aufcæçum , aut ber-
pioſum, aut Caducum , aut leprofum ,Juris enim erat a-
pud veteres, ait Acron ad Horatii Sat, 3. lib. 2 , ut cum
fervum diſtraheret quis ,ejusomnia vitia velanime, wel
corporis publicaret,niſiforte amaret litem , quia licebat
1 emptori ugere contra venditorem , fi inveniebatur poftea
Servus vitiofus. Ita Caduci in Vica MS. Caroli Magni
juffu Friderici Imp.exaraca lib.2.c.23. Vide Lunaticus:
CADIVA INSANIA, pro Epilepſia, in Vita Ş.Præjecti
cap: 2.n.6 . Cadivagutta, in Gloflis Biblicis MSS.Ca-
dax paflio, apud Alexandrum Jatroſophiſtam lib. 1. Paf- an . 1214. apud Roverium in Reomao pag . 249. Cam,
fionum сар.. de Cibis freneticorum . Iſidoro in Gloff.Ca-
pum .... qui de Caduco meo erat . Alia porro notione
dax , eft claudus, quiſepe cadit , vox hæc uſurpatur apud Juriſconſultos [ & Iſidorum
CADONNA . Ugutio: A cado, hæc Cadonna,id efi , in Gloflis ubi ait : Bona cuduca , quibus nemo fucce:
ricus, qua mulier caput fcalpit , eo quod cadere faciat dat beres .
2. CADUCUM ,Manus mortua . Tabularium S.Ge
9 CADRELLI , Tela brevia & fpiffiora , à forma
quadrata ſic di&ti , noftris Carreaux Informationes
. ci-
vitatis Maſil. de paſſagio tranſmarino è MS. San -Ger-
man . $ ecuntør arme neceſaria pro galeis....
... Item 60.ba
6o.ba-
lifte 60. trogni . Item vim .Cadrelli. Item 300. lan-
Scee, & c. VideQuadrelli.
CADRIG Æ , pro Quadrigæ ,legitur in codice reddi-
quum Epiſcopatus Autiſſuod. Ms. Cadrige que vadunt
extra urbem onerate Oʻc. Et apud Rymer, to .6, pag. 218 .
col. A. med. Caput per fe , vel per alium , equos , Cadra
gas, animalia, c . Vide Computum anni 12,92, apud D.
Bruſſel Tract. de Feodis to. 2. pag.160. ad calcem .
CADUCA, Frufta ex adipe; Cada enim arvina di
gitur , Papias . Vide Cada & Cadula ,
I ÇADUCANS, Epilepcicus. Adta SS. Junii țom.2.
pag.1078, in Vita S. Bernardi Menthonenſis: Caducan-
tes,Jurdi,muti ...Janabantur . Vide Cadivus ,
1. CADUCARII, lidem , quiCaduci & Cadivi . S.
Auguſt. lib .de Beata vita : Ifti hamings Caducarii ſunt,
quinominevulgo apud nos vocantur , quos comitialis mor
bus ſubvertit .Infra : Qui fermone vulgari quidem
male Latino, fed aptiflimo ſang, ut mihi videtur , Caduca.
rius nominatus eft ,
2. CADUCARII,Papiæ & Ugurioni dicuntur,qui
bus caducæ hæreditates contingunt . Caducarius, in
Gloff.Ifid . Ad quem pertinent,que cadunt defuncto ali-
quo,cui non eft quifuccedat. Vide leg . ult . D. de Jure
immunitatis, & mox Caducum .
9 CADUCITAS Feudi, dicitur deFeudo , quod
cadit in manusDomini propter vaſſalli feloniam . Sen
intia Sigiſmundi III. regis Polonia de felonia Ducum
Curlandiæ ,apud Ludeyvig.tom.6.pag.217 . Inftiputam
CAD
fuiffe coram nobis in preſenti generaliconventu regni ile
luſtri Friderico Curlandiæ & Semigallic in Livonia Du
ci, vaſſallo & feudatario noftro , ab inftigatore noftro
& Reipublicæ caufam & aétionem , ratione Caducitatis
ergo commiſionis feudiCurlandia ( Semigallie , arcium
que, & oppidorum , pagorum .... ad Ducatum prædi &tum
fpectantium amifionis privationis . Vide Feudum per
dere in voce Feudum,
CADUCTOR. Gloff. Græc Lat, xmpúxco , 53,51 %20.r
vi up: 51365 , bicCaduceus,xapyrupópoi, Caducifer : xr
put , outi per provis 2495511bus vos,as taxaporeov o pov,Ca
ductor. Sed legendum caduceator .
1. CADUCUM , Hæreditas, eſcaeta , quæ in legiti
mum hæredem cadit . [ Tabularium Calenſe pag. 62,
Compromiſerunt ſuper controverſia ...., occafione cujus
dam racheti, quod petebat dieta abbatiſſa à dista domina
ratione feodi deMontefirmolio, quod eidemdomine obve
nerat ex Caduco ſeu ſucceſſione defunéti Droconis quons
dam fratris ipfiusdomine . Necrolog. Ecclefiæ Aucif
fiod.ad 13. Januar,Obitus Bernardi Epiſc..., Dedit y.bit
bras fuper Caducum Yterii Canonici, doc, Charca anni
1221. inter Inſtrum . Hift. Meld . tom . 2. pag. 142. Rogas
veruntſe dediſſe ... Caducum Reginaldi de Quinciaco
quod continet vigintiarpenta terra, e duo arpenta prati,
06. ] Fabularium Prioratus S. Nicaſii de Mellento an,
1
1
1283. fol.45: Jure communi, val ſpeciali,bæreditagii ,vel
Caduci, feu aliquoalio jure quocunque, Oc. Charta an,
1291. Petebant pro portagio , nec non o dimidiam Gadu 1
ci, eſcheatam defun &tiJoannisde Soliaco Militis , Alia
Hugonis Cadavenæ D.de Beauval an.1206.Vendiderunt
D. Ingeranna Vicedomino Pinconii quidquid Çaduci , vel
bæreditatis devolutum erat ad prædictam Agnetem ,Alia
novefæ Pariſ.in Charta H.Epifcopi Silvane&tenfis : Re:
cognoverunt fe effe bomines de corpore Ecclefies Genove
fe , & quod ipſi manum mortuam ,quæ vocatur Caducum ,
debent. c,Occurrit in codem Tabulario crebrius. Vide
Manus martua ,
CADUCUS , apud Erchempertum in Hiſt. Longo
bard. c . 8. vox eſt convicii : Reddite nobis,o Caduci viri
& proditores, quosnequiter interfeciſtis.Vide Cadivus,
CADULĄ, orum ,Guttæ , que cadunt ex pinguicarne,
cum aſjatur, Joan. de Janưa . [ VerusGloſſar.San -Ger
man.MS.num.501. Frufta ex adipe .]
CADUNATUS, f. Coadunatus.Bartholom . Scri
ba lib.6. Annal. Genuenf.an.1262. Januenſes cum tubis
buccinis chordibus Cadunatis, c.
I CADURÇENSIS DENARIUS , MALLIA , Vi
de Moneta Baranum .
ÇECIA, Oxatosív: x,in Gloff, Græc.Lac.MS. Editum
Cecia, habet.
CÆCILINGIUS. Qui nec loquitur, nec audit . Gloff,
MSS .
CÆCITUDO , Cæcitas, 2:32:4íc , in Gloffar, Græc,
Lat.
C.ECORĄ , Capitulare deVillis cap. 44. Herbulas
ſoccas,velvirides radices,nepos infuper Cecoram.For
te ceporam, cepas, Melius cum Valeſio Cichorea , Gall.
Chicorée, quam Græci xxx ápa & xrxápior appellant. Kuto
pos & ««z ?uposdelignant horculan um , at cepora nullibi ,
quod fciam , legitur. Pro nepos autem legendum eſſe na
pos nemoeſt quinon videat .]
CÆCUBA , Noctua . Vide Cecua .
GÆLATURA , inter miniſteria facra recenſetur in
Synodo Exonienſi an.1287,can, 12. Cereus Paſchalis ,
dwa
 CE CAF 22

duo cerei id proceffionales , celatura ſuper altare, cam- rianthen, opinatur Cujacius ad 1.7 . Cod . de Jure fifci :
panella deferenda ad infirmos , &c. Infra : Onera om- [ quam propius & melius à voce ſerviensaccerſunt alii . )
nium ornamentorum prædi&torum .... ſupportabunt, lic . Vide Serviens.
bris matutinalibus , uno fcilicet pſalterio , feneſtris vir CÆSARIANI . Sanctus Cyprianus Epift. 82. Senatores
treis in cancello, Celatura ſupermajus altare dun- ' da viri egregii , & Equites Romani ... fi ademptis facul
taxat exceptis , quæ Rectores vel Vicarii ſupportabunt tatibus Chriftiani ejje perfeveraverint , capite quoque
Forte id , quod tabernaculum vulgo dicimus : incer- ' mul&tentur ... Cæfariani quicunque vel prius confelifuo
tum tamen an eadem notione vocem hanc uſurpet Lau- rint, confifcentur de vin &ti in Cæfarianas pofleffiones de
rentius Leodienſis in Épiſcopis Virdun . pag. 345. Ti- ſcripti mittantur .
gna , laquearia, tecta, & Celaturam ecclefiæ , cum tur À CÆSULUM ,xvævor, Çeruleum.Supplem . Antiq.
ri .. reſtauravit'. Infra : Tectum ecclefiæ , Calaturam , I CAEXIA , Armorum fpecies, f.Caflis,Gal.Caf
clauſuram quoque curie reparavit. que , Hifpan. Caxco. Appellatio conventus S.Victoris
I CÆLESTINUS , CÆLICOLA, CÆLILOQUUS , Maſſil. ad Concilium generale an. 1424. ex Archivis e
& c. Vide Cæleftinus, Cælicola ,dc. juſd. Conſiderantes expenfas pro cuſtodia Monaſterii S.
CÆLIA . Vide Celiz . Victoris neceſſarias , tam in vallatis quam in edificiis ,
CÆLIO , Cilio , { Cælum ,ſcapellum ,Gall. Burin, bombardis , baliſtis, trabucis, viratoriis, Caexiis,lan
Cizelet.] Papias : Celatum , inſculpeum , à Celio, yuod ceis O bombardis, curaſſiis ou callidilibus, loricis aliis
eft ferramenti genus, quod vulgo Celionem vocant . [ U. armorum generibus .
nus MS. habet, Cilicionem , ) libi: Çelium , ferra I CAFARDUS, CAFFARDUS,Gall.Caffard,Hypo
menti genus , unde celare , id est, ſculpere dicitur . Rur- crita , pietatis fimulator. Srațuta Andegav . ex concilio
fum : Cilium , unde argentariivelſculptores operantur , Pentecoites anpi 1512.pag.215.Per alios filios fatane Ca
à quo celata vafa dicimus , qui vulgo Cilio dicitur. fardos nuncupatos,& c.Menori Serm .Quadrageſ. fol.147.
I CÆMENTARE , à Cementum , Ædificare, ex verſo col.1. Sed ſoliCaffardi eas (indulgentias) prædica
ftruere. Translat. S. Geminiani Epifc. an . 1106. apud verunt cum infinitis mendaciis,utpopulum decipiant,qui
Murator, tom . 6. col . 89.Fundamentum Çementari ce- lepe ſunt parvidiaboli, quando funt in taberna ; quod non
ptum eft eodem anno . eſt queſtio niſi de luxuriæ, de ludo, & c. Vocis etymon ar- ?
I CÆNARIUM , pro Cænobium , apud Morecum ceflit Menagius ab Arabico Cafara ,quo nomine vocatur
de Antiquit. Navarræ pag . 610. ex libro veceri S.Sal- is qui ſuam deferitreligionem ,uc aliam fequatur. Prima
vatoris Oxienfis. vocis origo eft Hebraicum Caphar , Renuntiare : hinc
4. CÆNARIUS, Nomen Officiarii in Monafterio Capher eidem Menagio fumitur pro eo, qui fidem catho
S. Dionyſii , Gall . Cenier. Huic cụra erat cæna hof- licam ejuravit.
pices reficere , qui eo ſeſe conferebant , Epitaphium CAFFA.Charta Caroli Calvi pro Eccleſia Pariſienſi
F. Joannis de Verdun apud Felibian. in Hift. S. Dio ex Paftorali minori ejuſdem Eccleſ.n.17. defcripta etiam
nylii pag . 582. Placuiſe esiam illi patamus egregii do- a Sammarthanis :Tam pro immanitatis anterioris qu on
Foris F. Joannis de Verdun , quondam hujus domus dam Regibus , quam pro reliqua inſtrumenta ſpecies
quarti Prioris dg Cenarii eruditam ſapientiam , & C. Caffarum ( vel casfarum ) ipſius dicle Ecclefiæ Pariſi aci,
Vide Cenaclarius . OC. [ Rufici Dombenſes cafferm vocantperam , fac cu
& CÆPIA , pro Cepa . Stephanotius to . 1. Fragm . lum . An quid fimile poffes hic intelligi?Ita Cl. D.Aubret
Hift. ex Codice MS. Grandimontenfi: Alyenor D. G. in Adverſariis . Potius crederem elle genusvaſis, qualis
humilis regina Anglia , Duciſſa Normannie Aquita- eſt menſura , de qua mox .]
nie Comitiſa confirmavit unum milliarium Cæpiarum CAFFIUM ,Menſuræ ſeu vafis fpecies . Tabula
annis fingulis pauperibus fratribus Grandiſmontis. rium S. Victoris Maffil.ubi de Barcinone : Tres caſublas
CÆPTUS ; [ pro Septum , Ambicus. ) Traditiones de purpura , ſex ſtolas do fez manibles · ſeptem dolia
Fuldenſes lib.2 . Ch.43. Sicut ad nos jusproprietatis per- guatuor cupos , de octo Caffia de vino, duos tripodes
tinet extra illum Ceptum ( id eft , bifang ) quieft in Giu C. Vide Caficium .
fungon , Cæptum illum foras dimitto . Et Ch. 77. Et in CAFICIUM , Menſuræ Hiſpanicæ fpecies. Jacobus
Bunahu talem Ceptum , qualem ibihabuimus , I. Rex Aragon. in Conſtitutionibus Catalaniæ MSS. In
I CÆREMONIARI , Cæremoniis ſeu cultu exte locis Cataloniæ, ubi currit moneta Jaccenfis ;vendatur Cao
riori colere, adorare . Macer in Hierolexico ex Actis S. fium Ilerde frumenti ad pretium 25.Solid. in aliis locis
Cypriani: Gallienus dixit Cypriano: Juferunt te facra- ubi ſunt diverſe menfuræ ,vendatur menfura in illa ſecuna
riſimi Imperatores Ceremoniari . í dum quantitatem Çaficii Ilerde . Chronicon Petri IV .
CÆRILLA , f. Candela , inq. Janſſonius in fuis' Regis Aragon. lib. 3. cap. 23. Nos donaren mil Caffiços de
ad Iſid . Gloffarium collectaneis . Verum in Gloffis forment. Raimundus Montaner. in Chron . Aragon.cap.
Iſidor. legendum non eft , ut ipſe legit Janſſonius , Lu- 236. E en Rocafort trames me en bon cavall, e una mu
cerna , genus cærilla , fed cum aliis , Lucerna , Genus la , e 100. Cafiſos de civada . Vide Foros Aragon. lib.4 .
coculle , pro quo Grævius cenſet reponendum , La- deDepoſito .
cerna , Genus cuculle : quam in rem laudat Feftum &
T CAFOTIUS, Vox ab Anaftafio Bibliothecario fi- '
Scaligerum . & ta . Vide Exafoci :
4 CERIMONIA , MÓTP :c , Cereris ſacra. Supplem . CAFSIS , ex Græc. xaūgio , calor , xcvuz apud Petr.
Antiquarii .
Chryſol. Serm . 124.
q CÆSARIA , Mulier cauponia, Ugutioni, ut vide CĄGA ,Gall.Cage,Pyxis.Chron.Foſfæ novæ an.1196.
re potes in Clepſedraria poft Clepſydra . Duodecim cruces argentee , & quatuor Caga cū reliquiis
CÆSARIANI, Officiales Procuratoris Cæſaris , qui CAGANUS , CACANUS . Sic Avares.Teu Hunni , Re
& Catholiciani dicuntur in l.penul. g. ult . Cod. de Bonis ges ſuos vocabant . Corippus lib.3.de Avaribus :
profcript. Ii rationes fiſcales tractabant , & bona ad Prin Ergofigna meis Cagan contraria fignis
cipem devoluta velutivacantia occupabant . Vide Pe Ferre parat .
trum Fabrum lib. 3. Semeſtr. pag . 364. & tit. 10. de C. Gregorius Turon , 1: 4. Hiſt. cap. 28. Sed & Rex Chuno
Sarianis Codicis Theodofii lib. 7. & Arrianum lib. 3. in rum , vocabatur autem Caganus : omnes enim Reges gen
Epièt. cap. 24. Ab hac Cæſarianorum appellatione , de- tis illius hoc appellantur nomine. Poeta Saxonicus lib.z.
duétam vocem Gallicam Sergent, & Germanicam Scha- de Geſt. Caroli Magni an.782 .
Pa
i
33 CAF
Pariterque Gaganus ad ipſum
Hunnorum mifere duces pro pace tenenda.
Sigebertus an. 520. Ab hinc regnum Hunngrum annotar
re ceffabo , qui omnis gentis illius Reges Caganos vocatos
lego .Occurrio paffim apud Paulum Diac. Theophaneni,
Zonaram , Cedrenum ,& alios Scriptores Byzantinos
Vide Glaffar, med. Græcit, in Kms., & Kni'ins ,
CARANUS, Paulus.Warnefridus lib.4. de Gest. Lango-
þard, cap. 39.Rex Avarorum , quem ſua lingua Çacarum
appellant. Sed & Rufforum feu Moſcovitarum Princi-
pes hac dignitate donatos teftantur. Annales Franco-
rum Bercipianian , 839. Mifit etiam cum eis.quofdam
qui ſe , ideft, gentem fuam Rhos vocari digebant : quos
Rex illarum Chacanus,vocabulo , ad ſe amicitia , Sicut
allerebant, caufa direxerat. Neque alterius eſt originis
ac notionis yox ,
CHAM , velCan , qua Tartari Principes ſuos indigi-
fant, quæ Imperatorem aç Regem lonac, ut auctor eft
Vincentius Belyac, lib ,32, cap.1o. Quam etiam Can , id
fift , Imperatorem appellabant. Er cap:33. Qui Gog
Cham , id eft,Imperator, vel Rex dicitur,ſublimatus eſt in
Regno Tartarorum . Caanus , in Epiſtola Quoblexi Tar
tarorum Imperatoris , apud Odoricum Rainaldum in,
Annalib ,Eccleſiaſt. an.1278, num ,29, Chanis vel Hanis,
inquit Leunclavius in Pand: Turcico num.z. aſpiratione
forti , appellatio perquam uſitata Perlas & Tartaris eſt ;
apud quos Reges & Principes etiam minorum gentium
Chanes dicuntur . Atque inde filii Principum Chanogla-
ni vocantur . Reperitur in Hiſtoriis Græcis & Latinis
nomen Chagani Avarum , quod idem eſt cum hoc Chan,
vel Chaan . Nam Avarum five Chazarorum patria
Cherſoneſus eft Taurica ,quæ hodieque fuos habet Chaa
.Maximusvero Tartarorum omnium Chan, cui fub-
nes :
je &ti funt Çbanes cæteri, quique Chitainus adpellari ſo-
let . Turcici quoque Sultani poft Oſmanem Gaſim ſe
Chanes dici voluerunt ,idque retinentin hodiernum uf-
que diem , Porro qui paſſim Cham vel Can, interdum a
liquot Seriproribus,
. Chronicon Nangii an.12994 de U.
Canis appellatur
ſuncaffano Tartarorum Rege : Quia Magnus Canis
dicitur . Ita Græcis ſeu Byzantinis Kż** & K4" S Tarta-
rorum Princeps dicitur , atquein primis Pachymerilib :
3.cap.25. lib . s.cap.4. lib. 10. cap: 25. lib, 11. cap.16.
quamvocem dieto libro 5. cap; 4. Imperatorem fonare
ait: TŠiyyes ydp toörena , Kavis, Bući,Asus, ut lib.9.
cap.26.cæterosToparchas Canesetiam vocațos ſatis de-
Clarat : oj yapxaţi aivatonny Thx Kz Tsixo" , d'UTO!
y
naisva' Kšili , Ita Princi pes Tarta ricæ gentis Karits s
eidem dicuntur libes, cap.4. quos Caneſios nuncupat Ma-
.Hungariæ cap.33. Alterive
gifter RogeriusinDeftruct
raipſorum Caneſio,id est, majori,volenti prostrato fuccur
, id eft, Balli
rere, & c.Cap. 35: ConſtitueruntCaneſios
vos , qui juftiti am facere nt , Infra; Pracur ator meus de
iſtis danini serat unus, & pæne mille villas regebat,ee
rant Canelii ferę centum ,
Ab hac igitur origine, aliquot ex Scaligerorum gen:
to , quæ Veronenfem Principatum dių poiledit, Caņes
appellatos cenſuit Paulus Jovius , quam vocem nomini
proprio interdum præponebant ; v.gr.Can-Francifcus,
Can-Grandis, Can- Signorius. Neque Veronenſes Prin-
cipes dumtaxat id libi arrogavere prænomen ,cum in fa-
milia Dandula apud Venetosuſurpatum doceatSanfovi:
nus,in Veneria.lib .13 : ſub ann.1328. qui, upverbis utar
JoſephiScaligeri in Epiſtola de Vita Julii Patrispag.19:
non ab illo latrantianimalidiétifunt; fed quod' lingua
Winidorum , feu Sclavorum ,Caban idem fit, quod Rex
aus Princeps. Quam quidem ſententiam non minime
firmat ipfa olim Serviæ Principis appellatio ac nomen-
clatura ,
KNES enim'appellabatur, ſeu piyasĶvis, vel Kvóra
CAG 24
Snus aerus Espßias.»,ut eft in Codice Regio MS, 2923 : ex
quo defcripfitGoarus, quæ habet poft Codinum de OM
ciis aula Conſtantinop. p. 414.445. Idem autem valet 26.
Dominus ; nam ca fuit vocis Kines,nocje apud Sclaufies
Ditmarus lib.7, pag 106. Uxor autem ejus Beleknegini..
id eft, pulcra domina vocabatur . [ Knefas Serviæ Princi:
pes appellat eriam Presbyter Diocleates in Hift. Dada
mat. Sed & apud Moſcovitas ea obtinet appellatio, Sir
giſmundus Heberſtenjus de Reb, Moſcovit. Nomen Dus
cis apud eos dicitur Kuez ; nec alium majo: em rizulima
unquam habuerunt , adjunéta illa diftione , Magnus ,
Nam omnes alii qui unicum principatun habent , dice
bantur Knez: qui vera plures principatus, atque abios
Knes ſubjectos ſuo imperio.habebant WelikiKneſi;id eft
1
Magni Duces appellabantur , Deinde addit, In Croa
sia Primores ſimiliter. Knez vocari: Apud Thwroez. in
Salomone cap , so. Princeps Billengrum nomine Kazar . )
Apud Cantacuzenum lib . 2. cap. 5. occurrit TTulpix ,
Phrygiæ Princeps ,
CÅGELUS, Gloſfæ MSS, Scelides , Cageli.. Sunt au
tem Græcis sxsaid Sg Pernæ, femora porci,
I CAGIA , pro Çavea , Septum , ut opinor, in filvis
ne feræ poffint egredi. Polyptych, Fiſcann. an, 1235. Ni
colaus de Monte tener unum bordagium ,.... debet cape:
renammia & ducere apud Vitefleur ,excubare grangiam .
relevare foſata , Cagiam facere in bafica deferre pola
gium apud Fiſcannum , Sufpicar Cagiam hic idem effe
quod Chaceam , falțum ferarum ftationi accommodum ,
de quo fupra in Caciare , vel Viam , qua animalia a
ins
guntur ad paſcua , vel forte Ambulacrum , de quo
fra in Chacea 2 .
CAGOTI , de quibus Conſuetud . Leneharn. tite
I.art.23 . tit.55.art.45,non fueruntMonachi, Anachori
çæ aut Leproli, ut quidam opinatifunt, fed genusquod
dam hominum cæterisodiofum , Dehis qudiendus eſt
Oihenartus in fuæ Vaſconiæ notitia , Ceterum , inquit,
ea quæ Belleforeſtus in Coſmographia , & Paulus Mery
la part, 2. lib. 3. cap:38. narrant de ço genere hominum ,
qui Valconibus Cagots, nonnullisCapoti,Burdegalen
libus Gabęzi, Vaſcis & Navarris Ayoti dicuntur iplos
ue
pro lepra infectis haberi alioſq infice re ;in facie & a
čtionibus eorum apparere aliquid , quod eos contem
ptui, deteſtaçionique reddat obnoxios , omnibuſque
halitum & os grave olere , ipfe vera præſtare nolim ; ve
reor enim ne præjudicațis vulgo opinionibus , pocius
quam certis experimentis horun fides conſtet , Non
abnuerim tamen illos publico contemptu laborare , &
adeo etiam in propria natali hymo peregrinorum loca
haberi,ut neque ad Reipublicæ munera vel hongres iplis
adituspateat ; neque rebus inter ejuſdem vici auţ pagi
incolas promiſcue uſquequaque uti concedatur. Con
pubio autem & communi victu cum noftris non tan
tum iis interdicirur; ſed inſuperdecreto Curiæ Burdi
galenſis in publicum prodire , præterquam calceati &
prætexto veſtiti perſpicuę panni rubri ſegmento , in
terpofita verberum pong , prohibentur. In pleriſque
municipiis femota à vulgo domicilia ,in templis quo.
queſegregatas ſtationes,& peculiaresaquæ luſtralis hy
driąs aſignatas habent : itaque fordidis, & illiberali
bus artibus dediti, vilem & abjectam vitam ducunt
Chriſtianorum olim nomine nuncupatos fuifle , è plu
ribus veţuſtis monumentis liquet,neque hactenus apud
nos ea nomenclatura obſolevit , Ipfi viciffim noſtros
Pellintos, hoc eſt , pilofos, vel comatos vocant · Un
de à nonnullis non inepte conjicitur, eosGothorum qui
olim Aquitaniam habuere , reliquias effe; & tam gra
vein Vaſconibus , horum vilium capitum faftidium à
veteris iftius gentis in Gothos,perpetuos fui nominis
hoftes , odio natum . Chriſtianorum etiam appellatio
nem , ab cadem gente nondum Chriſtiana Religiong
imbu
 CAH
25
imbuta, Gochis impoſitam , in hac Gothorum veluti fę.
ce,ad noſtram memoriam , integran remanfiffe . Pel-
luti demum ſive Comati nominis rationem , ad prifcum
Aquitanorum comam alendi morem , referendum effe .
Hæc ille . De iiſdem Cagotis plura habet Petrus de
Marca lib. t . Hift. Benehar. cap . 16. ,
© Simile genus honinum exſtat in Britannia Mi-
nori , quos Cacoſos appellant, lingua patria Caqueux ,
Cacous vel Caquins, De his ita legimus in Statutis
Radulphi Epiſc. Treçor. an . 1436 ,apud Lobinell. com .
2.Hiſt. Britan. col. 1610. & Marten . tom . 4. Anecdot.
col. 1142. Item , quia coz novimus in dicha civitate &
diocesi plutes homines utriuſque ſexus , qui dicuntur
de lege , ( id eſt, Judæi ) * in vulgari verbo Cacoli
nominantur , quorum conditio o habitatio debet effe fe-
parata ab aliis bominibus ſanis, puta in efu , fotu
aliis participationibus mutuis; nihilominus dicti C.1co
ſi indebite & irreverenter , Oʻ ultra quam deceat , le
immiſcent cohabitationi communioni ceterorum bomi
num ,& maxime in ecclefiis parochialibus & aliis locis, in
quibus divina celebrantur oficia , præfumunt precedere
alios bomines in pacis * Reliquiarum oſculo , Besin-
de content ones eo ſcandala oriuntur . Etideoſtatuimus
ut di&ti homines legis five Cacoſi debeant in divinis of-
ficiis ſtare de reſidere in parte inferiori ecclefiarum
Ở non preſumant fanétos calices aut alia v.if.a eccle-
fiaftica tangere , nec etiam ofculum pacis ante alios bo
mines Janos preſumantrecipere , fedd. poftquam fuerit
traditá pax aliis , tradatur eidem Cacolis, & hoc fe '
pena 100.folid. Refert idem Lobinellus col . 1350. ex-
cerptum Regeftis Cancellariæ Britanniæ aon . 1474.
& 1475. quod jubentur Cacoli per Ducatum iter agen
tes , fegmentum panni rubri veftibus afluere ; merca
curam vero facere prohibentur , præterquam fili & can
nabis , quod folam exercerent artem reſtionum . Ip-
fis quoque interdieitur agrorum cultus præterquam
horiorum ſuorum . Sed hoc pofterius interdictum ,quo
ad fummam egeſtarem redigebantur , immutatum fuit,
Cacofis traćtus Maclovienlis data licentia agros habi-
fationibus fuis viciniores conducendi & colendi , cer-
tis tamen atque onerolis conditionibus adjunctis , qua :
videre potes col. 1362. in Edicto Franciſci Ducis Bri-
tan . ann. 1477. Cacoforum fortunam miſeratus He-
vinus celebris Juriſconfultus iniquum eſſe eorum o
dium nulloque idoneo innixuni fundamento compro-
bavit , atque decretum non multis ab hinc annis in eo-
rumdem gratian obrinuit à fupremo Britanniæ Senatu;
verum cum vix exuat , quæ femel imbiberit animus
eadem fere , quæ olim , hodie durat Cacofæ plebis a .
pud Armoricos alienatio .
I CAHAN . Vide Cham poſt Caganus.
CAHARIE . Vide Caya .
CAHILLA , Cafula Sacerdotalis . Inftrum . an
ni 1377. ex Archivo S. Victoris Maſlil. Item unam Ca-
billam veluti rubei cum ſtola de manipulo . Credo le-
gendum Caſulla .
CAHSLITE, Mul&tæ fpecies apud Anglos. Vox Sa-
xonica. Concilium Wintonienfe an . 1076.Si autem poft
excommunicationem & * fatisfactionem venerint, forisfa
uram ſuam ,gueAnglice vocatur Dferhyrneſe, ſeu Cab-
slite pro unaquaque vocatione , Epiſcoporeddant.
CAHUA Vinuni album & debile . Matthæus
Sylvaticus .
CAIA , CATAGIUM . Vide Caya .
| CAIANI, CAINITÆ , Homines inter Gnofticos
perditiſſimi, qui perditiſſimosquoſq ; vita functos ſum-
mo cultu venerabantur , ut Cainum , à quo nuncupa-
si , Core,Dathan , Abiron , Sodomitas & maxime Ju-
dam proditorem . Innumeros fingebant Angelos con-
fpicuos flagitiis, ut haberent quos imitarentur . De
Tom. II.
CAL 26
his conſulendi Tertuli. de Præſcript. c. 33. & 47. Hie
ron lib.1.c.33.Epiph.Her.33.Auguſtin. de Hær.c. 18. &
Baron.ad annum 145 .
CAIBA FEkr1, f.Clathriferrei, Gall . Baluſtra
des, ſic dicti ab Ital.Gabbia , Cavea , Gall.Ciige, quia
clathri majorum cavearum formam quodammodo re
ferunt. Regimina Paduæ ad ann . 1381. Kal.Jan. domi
nus Bertolinus de Mazis de Brixia Porestas.Padu.e . Hic
fecit ficri Caibam ferri propter Clericos . Et factum fuit
fundicum bladi .
CAILLER , Arreſtum Parif.9.Maji 1321. Item 31.cy
phos de Caillier pretii 30. ſolid . Vide Mazer. -
I CAIRATUS, pro Quadratus, ut conjecto. Statu
ta Mallil.pag. 395. Omne bodii botarum five vegetum ,
que vendentur de cætero in Maſilia à dictis boreriis ſint
bironati, & quodgargaillusfit Cuiratus.
I ÇAIRELLUS , [ Telam fpiſius & breve , formi
quadrata ,Gall.Carreau . } Vide Quadrelli.
CAIRO,f. pro Carto,Menſa frumentaria : hic au
temi ſi bene conjicio, Modus agricapiens tancuna ſemi
nis quanrum in Cartone poreit contineri. Donatio Ber
nardi Aconis an.1138 . apul Baluz. Hiſt. Arvern.to.2.p.
489. Campum de via majore & duos Cairones de terra ,
que funt juxta condaminm Monachis S.Baudilii.
CAISNINUS , Quercinus,Gall.deCheſne. Vide
locum in Cavile .
CAISSIA, Arca, capſa , Gall . Chaiffe . Hiſt.Dal
phin. toin . 2. pag . 510. ex Conventione anni 1345. de
Galeis inſtruendis , in quibus funt 200. lancee, 400 ,
dardi 20. Caillie viretonorum , in quarum qualibet ad
mirus fint500. viretoni . Vide Caſcia .
TCAIUS,CAIA ,Dominus,Donina,in libris Hilpa
aicis. Vide Joannem Gariiam de Acque;ta conjugali .
q CALA in Hift. Dalphin.to.1 . p.53 . col . 1.in Lit
teris anni 1340. Alunirifaciatis & provideriarneſiis pro
Cala O deſtructione arborum' , vinearum & bladerum
opportunis,utpote de guoys,falcbus, deytraux ſeu ſecuri
bus, & *c.UbiCala videtur eile pro Tala, T. in C.muta
to , ut alibi non femel. Eft aucem Tala hic idem quod
Vajlatio ,fciſſio, à Saxon . talon , Carpere , detrahere , vel
f. à Gallico Taller, Scindere, ampacare . Vide Talare &
Maleficium . Cala mendoſe legitur apud Marten . Aneca
dot . tom .3.col . 358 .
Indomita ſtansCala ferit colloque protervit.
Auctor ipſe recte reſtituit poſt editionein ablolu taia
Indomitaſtans calce ferit colloque protervit .
CALABRA . S.Columbanus Epift. 4. Vigilate, quis
mare procellofum eft , & flagris exaſperatur feralibus
quia non a fola minax unda , que etiam permota pontuin
ſemper cautis Spumofis concave vorticibus , hyperboli
ce licet de longeturgeſcens extollitur , ego ante ſe Ca
labra fulcatis octo millibus trudit , & *c. Apud Feſtum
de verbis veteribus Calabra dicitur Curia ubi tantum
ratio facrorum gerebatur . [ Verum hic fortean eft pro .
Salebra . ]
9 CALABRE , f. Pelles ex Calabria , apud Ry
mer.com . 7. pag. 356. col. 2. Indumentum foderaturn
cum Calabre .
q CALABRI , Verſus obfcæni. Glof.Ilid . Papias ha
bet Calabrii .
CALABRIS , Ventis ficcis . Ilid. Glofl. Quia ,
inquit Grævius , Calabria eft æſtuoſa , ut ab Horatio
dicitur 1.31.
CALAFATARE , Reſarcire , proprie de navibus,
Calfater. Legatio Ambaſſiacorum Ducis Andegav. ad
Judicem Sardiniæ an . 1378. Licet duo carpentarii de
nonnulli alii de dicta galea incefanter ffuras & diſu
turas antedictas toto eorum poſſe clauderent & Calafa
tarent . Gaufredus Malaterra 1. 3. C. 14. Obducunt imas
alii lanugine rimas .
B Atque
 CAL CAL 28
77
properant fuperaddere quidă.
Atq; picem liquidam T CALAMELLUS MELLITUS, Saccharum . Vide
CALAFATUS ,Ital.Calafate, Navium ftipator, qui Cannamella poft Canamella .
navium rimas & commiſſuras ſolidat & componit, apud CALAMEUS, Januarius menfis. Papias in MS,
Sanucum lib.2.part.4. cap. 15. & 20. xarapatas Heroni : Bituricenfi .
unde Michaeli Imp. cognomen inditum apud Zonaram CALAMI. Papiæ : Hoſtiæ candelabrorum , in modum
pag. 193.[ Statuta Malil,pag. 286. Decernimus ... quod calamorum faétæ . Vide Exod.cap. 25. 30. 37 .
magiſtriſeu carpentarii d'ailla vel Calafati operantes 4 CALAMIÑA , Cadmia, lapis ærarius feu fpecies
in mari , & * c. Ibidem pag . 445. Statuimus , it omnis terræ foffilis , quæ cum cupro commiſcerur , ut flavum
Calafatus qui fit major capitaneus alicujus ope ris na- fiat , Gall. Calamine . Conſuetud. Lemovic. art. 91 .
vis antequam incipiat opus facere dilte navis , juret Sciendum eft, quia de cupro , ſtamno el plambo', ' my
C. ) De vocis etymo, vide Gorop. Bekanum lib. 4. de terra Calamine, O filo lane redduntur centum
Hermath . pag . 74. ſex libre pro quintali.
CALAMACUS,CALAMANCUS,CALAMANTUS , I CALAMITES ,Genus ranarum , vocate , quoniams
Vide Camelaucum . inter arundines fruticeſque vivunt . Gloff. San -German.
1. CALAMARE , Calamos poſt meſores colligere . MS. num . soi . Vide Gutta, Macula .
CALAMIZARE , Læta cantare , à calamus . Joan . de
Ugutio .
I 2. CALAMARE , ut mox Calamarium , apud Janua, & Gloff .Lat.MS.ex Græco xa xullon. [ Papias
Rymer. to.7.pag.357 . Unum Calamare de ſtanno . MS. habet : Calamifare , Non læta canere . ]
CALAMARIUM , Vas,in quo aſſervantur encauſta, I CALAMULE, Fiſtulæ organorum , Ugurioni.
vel atramenta, atque adeo ipſi, quibus ſcribimus,calami, CALAMUS, Fiſtula, qua fanguisDominicus hauri
unde nomen . W.Britto in Vocab . Atramentarium Gre- tur. Tabular. Monaſterii S. Theofredi Velavenſis: Cali
ce Calamarium , quia in eo calami reponuntur.Joan . de Ja- ces argenteos auroque decoratos ſex , cum uno Calamo ar
nua : Calamarium , cornu , ubitenetur encauſtum , S. genteo. Vide Canna argentea in Canna 4.
Hieronym.in cap . 10.Ezechiel. K xaand por , ab eo , quod CALANDRA . Jacobus de Vitriaco lib . 4. an . 1 218 .
illo calami recondantur . Nos Atramentarium ex eo , Majores congregati ſunt ad Calandram templi , quid fa
quod atramentum habeat , dicimus . Multi ſignifican- , deliberaturi. Alias Calandra , Icalis eſt , alaudæ
cerent
tius Thecas vocant, ab eo, quod thecæ funtfcribentium ca- fpecies , quam à Galerita, de qua fuo loco , dictam putat
lamarum . Petrus Diac . lib.4. Chron . Caſin .cap.13 . Ca- Octav . Ferrarius.Eadem, quæ
lamarium aureum margaritis & pretiofiflimis gemmis in CALANDRUS,Gryllus, cicada , curculio , vulgo Ca
fignitum . Nicetas in Manuele 1.3.n.4. Tev..c0cpu3po.én landre, Italis Calandra, apud Fridericum lib ... de Ve
vzdien. Jevypúo.ov . Concilium Chalchedonenſe act. i . nat . cap . 35. Conradus de Monte Puellarum in Vita S
ingillaveutavta's B. Bací ... Sinovias 2013 : īv xai ta Kæ Erardi Epiſcopi cap. 1. Et tanquam Calandrus dulci
λαμάρια , fonans in myrica , e ſicut philomela nocturna ſilentia ,
CALĄMATUS, CALAMAUCA ,CALAMAUCUM . decorans. UbiBolandus: Curculio vulgoCalandra die
Vide Camelaucum , citur , I eutonibus Kalender. Vide Menagium in Ori.
1. CALAMELLA , CALAMELLUS ,CALAMAULA , gin . ling. Franc. & Ital.
CALAMAULIS , Fiſtulatorius calamus , quo in bellis et I CALANGIA . Vide Callengia .
iamnum utuntur Helvetii. Papias: Calamaula,canna, de CALANUS . Vide Chelandium .
gua cantarur . Calamaulis, in Notis Tyronis pag.173 . I CALANTICA , Tegumentum capitis ad ufum
Euſtachio, K xna lexuam ,quicalamo in tibiam formato ca- mulierum . Blolius Ortyzius in Itinerario Adriani VI. c.
pit.Calamella,apud Ugutionem , Canna, cum qua quis 16. Mulieres hujus civitatis ornantur mundo fatis hone
eanit, unde Calamellarius qui ea cantar,Jacobus de Vi- fto, abſque palliis, crinibus folutis fub Calanticis.
triaco lib . 3. Hiftor. Orient. & Oliver . Schol . Volebant 1
1. CALARE. Papiæ : Ponere , vocare. Gloff. Græc.
enim fibi facere nomen, cum tubis, Calamellis , & lignis Lat. MS. :1708:59 Kalo,cio, voco. Editum habet Calcio ,
multis progreſſi .A calamis efficta vox Calamellus,fiſtu- quæ vox ad Græcam refertur . [ Fridegodus in Vita S.
la ; noftris Chalumeau ,hodie : Chalamelle,olim.Chron . Wilfridi Epiſcopi :
MS. Bertrandi du Gueſclin : Et coiere fimul , Berthwaldo jure Calante .
1
Trompes & Cballemelles, e cors Saraginois. Ucitur Gellius . ] Vide infra Calatores .
Alibi: 2. CALARE , Demittere, laxare , deſcendere . Ex
N'y ot trompe ſonnèe , ne autre cor baudi, Italico Calare . Gloff. Græc. Lat. yonő sysus glaxo,
Nenulle Challemie , ne bombarde oli . demitto . Hift. Coreuſiorum lib. 6. cap. 5. Calata por
CANNAMELLA dixit Dantes in Infern. Cant.22.Ne- te levatura ,ſeu Saracenefca . Ibidem : Captis cuſtodi
que aliæ funt Catamelle , à flageolis ſeu , uti appellamus bus, aperuerunt portam S.Joannis, potem Calaverunt.
Flageolets. Guill. Quiart. an . 1270. i.pontem demiſerunt ,ils ont baiſſe le pont-levis . ( Jacobi !
Lors r'oiſiez trompes fonner , Auriæ Annal.Genuenf. lib.1o . an . 1286. apud Murator.
Cors , tabours, Flageus , chevretes . tom.6.col . 592. Ecce naves ... onerate... quibus obvian
Idemi an. 1304 ivit, & eas fecit Calare . Col. 604. Quumque illi de
Tabours ſonnent ; Flagiex pipent . navé exquiſiti effent pluries per mercatores de homines
Un Roman MS. gilearum diftarum ut Calare deberent , de c. Et col.
Les tropes; li Flajol ; licor , Óli tabour , 606. Quum galeas Januenſium à longe vidiſſent , ves
9 2 CALAMELLA,velCALAMFLLUS.Vita S. Fa- lis & arboribus feſtinanter ad terram Calatis, verfus
vonis nuſ . 1 14.inter Acta SS.Benedict.fæc.2. pag.621. galeas Januenſes diverterunt. Memoriale Poteſtatum
Dum quedam dies infelicem quemdam virum hujus Bafie Regienf. ad an . 12 i 8. apud eumdeni Murator. tom. 8.
licæ gremiis officio membrorum deftitutum obtuliſſet , col. 1096. Scalas appofuerunt & Calavit fuper murum
reptanten manibus de Calamellis tibiarum contractum civitatis . Statuta Piſcatorum Maſlil. MSS. Nullus
vix oftium.ecclefiæ eum intus recepiſſet . Mabillonius fu- pifcator audeat neque poſſit Calare certam artem piſcan
ſpicatur legendum , Columellis . Si retinendum eſt Ga-. di Tonaira de poſta à loco de l'Eſtaca in mari uſque ad
Lamellis , crederem hujus miferi tibias fic appellatas gargatam portus Maſilie; id eſt , Retia laxare , quæ
fuiſſe , quod graciles eſſent; inſtar calamorum ,Gallice dicuntur Tonaira de poſtai Ibidem : Neque licitum fit
Grèles comme des Flageolets . Cabare diebus nec vigiliis •
CA
 CAL
29
CALARIA , Joanni de Janua , Navis, qua ligna por-
tat.Calo, ille, quiligna portat .
CALÁSNÉO , Conterminus, qui agrum collimita-"
neum poffidet. Lex Bajwar. tit . 21.8. 1. Nullus de al-
terius filva , quamvis prius inveniat, aut iollere pre-
Jumat, nifi ejuscommarchanus fuerit , quem Calalneo
dicimus ,
CALATA COMICIA' , d'eyalproid, dis Tz :' Tui
791614 40 , Sacra pontificalia . Supplem . Antiquarii i
Vide Calatores .
CALATICUM . Papias ( Edit. & MS . Bituric.] Di. , 2. pag.183.in Miraculis S. Joannis Beverlac. Tandem per
Stychum , genus ordeidictum , quos duos ordines habeat, loca paluſtria gradiens . plantæ pedum ipſius pelliſque
boc plerique Calaticum vocant . Vide eumdem Papiam interior acutis Calcaneisfrutetiſque pungentibus ita terea
in Calaricum . bratæ funt. In ecgrapho ſcripcum erat calonicaniis: quod
CALATORES , Feſto . Servi, data to ,quod , correxit Continuator hollandi.
eft vocare', 'quia ſemper vocari poſſent ob neceſitatem
ſervitutis . Gloff. Lat. Græc. Calatores, sãao:Sold8.00! ä сolliſtrigium ,in Miraculis S.Catharina Suecicæ n.12.
Tespi Taici. Calator, yaitup. Calatores , x3:32:ai ise
prov . Gloff. Ifidori: Calator, Miniſter ſacrorum . Sed
aliud ſonat apud Leonem Oft. lib .3. Chron. Caſin.cap.
58. Gualterius reddidit B. Benedicto fluvium Lauri
cum tota piſcaria fua,& ipfam focem S. Benedicti cum
tota piſcaria de Calatoribus ſuis , tam intus , quam foris,
cum introitu *exitu ſuo . Ubi forte Calatores , remiges
ſunt: nam Italia Calarremi, eſt navigare . [ Malım
Pifcatores intelligi à Calare 2. quod vide. ]
I CALATUM , Lignum pifcatorum ,feu Piſcariad
lignis confecta. Acta SŠ. Julii tom . 1. pag . 168. in Pro-
cellu de B. Petro de Luxemburgo : Molendinarii vero
inem Calatum five lignum pifcatorum , quod impedi
ret illud molendinum æftimantes, magnas barras fu-
Steas acceperunt .
CALATURA , pro Theclatura: quod vide.
I CALATUS, Posuli genus , in ver.Gloſſario San-
Gerinan . MS. num . 5oi.
I CALBÆ . Vide in Calbares .
CALBARES.Chronicon Fontanell . c.9 . Unde mili-
tes Chrifti alimoniam conſequebantur, unde ninc paſtus
exhibetur oanibus ... indearmilla , baltbei, eg Calbares
fabricantur. Ubi force legendum Calbei. Nam Feſtus
Calbeos ait eſſe armillas,quibus triumphantes utebanturs
unde poftmodum quævis ornamenta ita dieta, etiam e .
quorum . Glof. Lat.Gr. Calbe,rósud i'm7w", ubi Rigal-
tius ad Onoſandrum Calbei reſtituendú cenſet, vel Čal-
bea,ut Salmaſiusad Hift. Aug. pag. 227. Papias : Calbe ,
armille, que militibus ob virtutem dantur .
CALBASIUS. Hiſt.Miſcella lib . 18. pag . 160. Seri.
cum copiofum ,ac piper, Calbafias camiſias multas.Sed
reponendum Carbaſias ſuadet Theophanes , qui r.ap.zz-
G XANL10.c habet .
TCALLEUS . Vide Calbares .
CALBINO, Memor , Papias.
I CALBISTIA , Meror . Gloffar. San-German.
MS . num . 501 .
CALCACREPA . Will. Brito in Vocab.MS.Saljun-
ca , eft quædam herba ſpinoſa , a Jalio ,quod ſalire fáciat
calcantes, & propter hoc vulgariter Calcacrepa dicitur,
quod calcantes facit crepare G
. lo læ Biblicæ MSS. Pal-
liolus,Calcacrepa.At Ruellius l.2. de Natura ſtirpium c.
117. lib.3.c.84.
& Calcacrepam ,Gall.Chaucetrape voca
ri air. Hunc conſule, fi lubet .
CLCAGIUM . Vide Calcea .
CALCALENTERIS . S. Columbanus Epiſt. 4 .de
Pafchate : Quid ergo dicisdePaſcha 21. aut 22. lune ,
quod jam ( tua tamen pace dictum ſit, ) non eße Paſcha ,
nimirum tenebrofium , à multis comprobatur Calcalenteris.
Ubi forte legendum calculatoribus: niſi chalcenteris le
gaiur, id eſt, viris doctis. Nam K « 17-07:por cognomi-
nuum Originem nocum . [ Hoc eſt , juxta vim nomi-
pis, Pectus æneum : quocirca Cangius vonnihil à ſcopo
Tom . II.
CAL 30
videtur aberaffe . Ob immenſos labores potius, quam ob
doctrinam Græci Kenxe'r tipo dixerunt Origenem , Lati
ni Laboriofum.Si Calcalenteris mendoſe ſcriptum eſt .
mallem Calendariis, qui ſupputant Kalendas, & tempo
ra , quam quodvis aliud vocabulum . )
Í CALCANEUS Locus, f. Locus calculofus.Chara
tular.S .Crucis Quemperleg.fol.82. verſo : Etftatim ite
rum ( foſfa) curvat quaſi ad caudam ipfius ville ad ipſam
petram jacentem ,in quo Calcaneus locus eft.
CALCANIUM ,Simili notione.Acta SS.Maii to.
1. CALCAR , Boiæ ſeu Collarii ferreiſpecies , vel
CALCARIUM REDDITUS.Charta Odonis Archiepif.'
Rotomagenſ.menf.Jul.an.1266.Redditus in frumento,a
vena,blado communi, nucibus , denariis, caponibus, galli
nis,anſeribus,ovis, panibus, garbis, Calcaribus, mutona
giis,& c.[ Codex MS.Nobiliac.apud Stephanotium An
tiquit.Pictav.co.3.p.528 . De quibus reddunt viginti
quinque ſolidos annuatim , tenent ad bomagium pla
nume ad una Calcaria de placitoad mutationem Abba
tis e ad mutationem de patre dos filio.Charta anni 1409 ..
inter SchedasD.de Mazaugues:Propræmiſſis libertatibus
... gratiis ... heredes ... in fignum noſtri majoris dominii u
num par Calquarium deauratum ... fervire teneantur . ) .
CALCARIA AUREA , Militum propria erant : cuni
enim armis accingebantur , ipforum pedibus appeteban
tur . Joannes Monachus Majoris Monaſt . de Gaufridi
Ducis Normanniæ Militia agens : Calcaribus aureis
pedes ejus aſtritti funt . Hiſt.Caroli VI . de Ludovici
II. Regis Siciliæ á Caroli fratris Militiis : Eos accingit
baltheo militari ,& per Dominum deChauvigniaco Calca
ribus deauratis juffit Rex Carolus inſigniri . Cavaliere
à Spron d'oro , apud Joan . Villaneum lib.8.cap. 13. lib .
10.cap. 1. Eques auratus , Scriptoribus recentioribus.
Raimundus Montanerius in Hift. Aragon. cap. 240,
Lo Compre bataylla arengada ab 200. cavallers Fran
ceſos, tots ab Eſperons d'or, e molt d'altres del pays ,
ab les gens de peu verch vers la companya . Huc per
tinet , quod olim obtinuit , proverbium apud Bon
compagnum in Arte dictaminis MS. Plus fulgent Cal
caria , quam altaria . Ita fuiſſe veterum Francorum
calcaria , auctor eſt JoannesPuricellus in Monumentis
Ambroſianæ Mediolanenſis Baſilicæ pag. 71. quo loco
tumulum detectum & apertum sernardi Regis Italiæ
Pipini filii, deſcribit: Sed do Bernardipedibus ita cal
ceatis Aurata induerunt Calcaria, ex ære, quod nos vulgo
Rame nominamus. Figure tamen illa erant parum admo
dum ab hodiernis & noftratibus diverfæ : in exterioris
cornu extremitate parvum erat & rotundum foramen , è
quo ſuperne fibula ; inferne autem anſula eodem ex ære
pendebant. Anſule confuta claviculo erat corrigia d co
rio, rubri pariter coloris,que de ſubpede per alterum infe
rioris cornu foramen modice longum deducta, & illi fibu
læ inferta , Calcar pedi aſtringebat. Rotula vero Cal
caris dorfo modice prominens Jenis perbrevibus circum .
radiis acuminata vergit deorfum . Vide Notas noſtras
ad Stabilim . S. Ludovici lib. 1. cap. 118.
CALCARIA ARGENTEA,Scuciferorum erant . Regelt.
Homagiorum Nobilium Aquitanię an. 1273.ex Camera
Comput. Pariſ. Et fi aliquis eorum non eſſet, Miles,debet
fervire domino regi cum caligis albis de ſcarleto , & Cab
caribus Argentatis.Chron. Franc.ex Bibl.Memmiana :
Nous avons trouvè la bataille contre le plus vaillant of
cuies ,qui oncques en fon temps clauja Eſperons Blancs.
CALCARIA AMPUTARIſolebancMilitibus, cum de
B 2 gra .
 CAL CAL giz
31
gradabantur. Thomas Walfingham.de Andrea de Har an . 1327: Præpoſitus .... babet jurifdi tionem in homini
cléy , Comite Carlitenfi, exauctorato, & propter læ-' bus brevis præpofiture & ab ipſis fervitium recipit , ajo
fiz Majeftatis trimen fufpenfo: Nempe primo degrada- alias fchahudias & alia jura in eis eg in eorum bonis
tus eft , Ampuratis fecari ad talos Sæos Calcaribus , qui )
habet in frenagiis( furnagiis mauturis , Calcaturis,ban
fic viſcílim diſcin &tus eft baltheo militari . Le Roman nis & ceteris aliis, prout est aſuetum .
de Garin MS . CALCEA ,CALCEIA , CALCEATA , CALCEATUM ,
ti ÉSperon's li ſoit Copë parmi Via ſtrata,noftris Chaucèe.Itinerarius agger,Marcellino
Près det talon au branc acier forbi. lib.19. Agger, nude. Sidonio Carm . 24. & lib.r.Epiſt.5 .
Statuta pro Militibus Balneaticis: Si vous faites choſe. [Occurrit pro via ſtrata in Tabulariis Monaſteriorum
contre l'ordre de chevalerie; (que Dieu ne veuille je
) Cou- Tironenſis & S. Florentii . Calcea fagriin nova Gall .
peraj vös Eſperons de deffus vos ratons. In Stabilimentis Chrift.tó. 2. Inftrum . col . 421.)
S. Ludovici lib.i.cap .128. dicitur dè ignobili, quimili CALCEJA, in veteri Areſto mox laudando & in vete
tari cingulo donari fe paffus eflèt, quod le porroit prèndi ribus Chartis apud Doublėtum in Hiſt. Sandion . pag
Il Róis, su ti Bers, en quithaſtellerie ce feroit, Tren- 107. in Probat. Hift.Monmorenciac. pag. 409. in Hift.
cber ſes Eſperonsſeurun fumier. S. Mariæ Suellion. pag. 433. [ in nova Gåll. Chrift.tom.
CALCARATUS, Caltatibus pedės indutus, apud Måt- 2. Inſtruni. col . 71. ) & c .
th . Paris an. 1247. pag. 484. CALCEATA , i'n Epift. S. Ludov . đē liberatione lua
2. CALCAR , Prora galega , quæ lignum præfixum Quia fluvius Thancos non erat vadabilis, propter profun
percuffa.Vulgo
habět, quo ra res hoftium transfiguntur ditatem aquarum Oriparum altitudinem , fecimus fuper
illud Calcar dicitur , ait Anonymus auctor Hift. Hiero eum Calceatam , ut per eum pateret tranftus exercitii
fol. pag. 1167.noſtris ÉSperòn . Chriſtiano. Adde VincentiumBelvac. lib. 32. c.99. Vix
CALCARE LECTUM ALTerius in Lege Bajwar. Culčiată, littus Calciatum , in Charia Otçõnis Comitis
tit.7.c.1.9.3.Conjugium alterius violare : Lectulum hé= Viromanduór . ann.1045. apud Ilemereum . [ Cheminus
rilem aſcendere, in L.3. .Theod.de Lib.caufa.Speculum Calciatus, apud D.Briffel Tract .de Feodis tom.i. pag.
Saxon.lib.z.att. 45.9. 0.Uxor, cum mariti le & um afceride- i25 . ex Regelto Campaniæ fol. 34,)
rit, c. Vide Culcare . Ý CALCATA . Lambertus Ardenlis apud Ludewig . to .
CALCARE LITEM , Eam finite. Clotharii In Pra- 8.Reliq. MSS . pag. 603.Jüxta Calcatam quæ duxit apud
ceptum pro Monaſterio S. Dionyſii to . I. Annal . Bened: Nivennam .
pag.693.col.z. Quod eo in præfentijudicia noftra urraſq; CALCETUM . Ingulfus : De lignis dy fabulo Calcetur
partis pro Calcand a lite viſe fueruntaccepifle ; fed dum Jolidum viatoribus fieri fecit. Occurrit præterea apud
inipfa caufarione intenderent, c. Will . Thorn . an. 1 285 .
CALCARE EQUAM , Equus dicitur,fèu adniiſſarius , CALCETA , in Monaftico Angl.tom . 1. pag. 924. to.
quando eam init.noftris Couvrir.In Curia Generali Ca 2. pag.980. tom . 3.p.263.265. & in Fleca lib. 1.c.20.9.41.
talániæ , açta Cervariæ ſub Petro III . Rege Aragon . an , CALCEDA , in Chronico Andrenfi. pag.408 .
1359.MS.ftatuitur
: Equam ,quam ille,cujus fuerit,Calca I Calcedia , in Inſtrumento anni 1085. Tabula
ri fecerit per equum autronſſinum ,non poffe pro debito,vel rii S. Florentii.
alia caufa, pignorari, ſeu recipe. 7 CALCEDONIA , Charta Radulphi Viromand.Co
CALCA E SOLIUM ,in Lege Salica tit.1o.pag. 74. mitis ann . 1163. in Tabulario Compendienfi : in pol
édit. Eccardi: Qui vero per veftigium ſequitur ; quod fe fefionem málendini aſociavit , ut idem Albericus ſuo
agnofcere dicit,illo alio reclamante non offerre per tertiam ſumpru ſtagnum , Calcedoniam & molendinum exftrue
manum voluerit , necfolum fecundum legem Calcaverit . ret .... molendinum , vivarium atque Calcedoniam in
Ubi do & tifl. editor cenfet legendum elle , folem colloca commune debent reperare. Ibidem iterum atque iterum
verit, i . e . diem conftituerit . recurrit .
CALCARIA , CALCARIENSES. Vide Colt . CALCERIA , apud Marten. tom.3. Anecdot. col.
T CALCARIUM . Vide Calciarium . 456. Stratam publicam de Cameraco ad Atrebatum
CALCATA , Atramentum titrinum ,Joannide Gar- fecit, que Calceria Brunechildis nominatur .
landia in Synonymis Chyinicis . [Vide Calter . ] CALCHIA . Tabularium Calenſe pag.162. Tenemus
1C
2A , To .It Gl .MS .
L rc a of .R poſlidemus
AdditCUgutio : Quia ul
udęweloleumCałcentu f. r,vel extor
e tem prati, & * c.
A ar La g
T t
O
ta exprimancar.[ Greg. M.1.1. Dialog. Tunt vir Dei vja CALCIATA , apud eundem Marten. tom. i . A
R
I
neam ingreffus U racemos
M collegit ,ad Calcatbrium detulit; necdot. col. 648. Calciata djöftrata regia, que tendit 1
of c. Thomafius in Dictionario fuo Lat. Anglico Calca- ad villam de Sotavilla . Hiſt. Dalph, tom . 1. pag. 97 .
toriaměxponit,â limekillor pit , alſothe place,were they in Inftrum . ann . 1309. Stagnum quod nihil valet ..
Kampé grapes, id eft ,Całcaria fornax , aut fovea , & ló nam Calciata rupta fuit , jam diu eft :.... Og habet ibi
čus ubi calcant avas. Amalthca :Calcatorum ,femira in Jubrus Calciatamſtagni unum falicetum . Occurrit ite
cella dinària inter duos lacus. hein ; locus ubicala coquin rum in Chartulario B.M. de Bono Nuntio Aurelia
tur, bija ubi uve culcantur.Vide quæ ex Palladib laudan- nenfi, & c.
tur in yoceCálcea .] CALCIATUS, Calcea ſeu aggere munitus . Index
* CALCATUM ,F.Agger:Recognitiones de Vouta reddicuum Monafterii Corbejen.2 Codice MS.ejufdem :
Vivarienfis Diæcefis in Archivo Principis de Roban n . In omnibus equis noſtris mareſcis de eorum forisfa&tis
18.cap. 41. fol.49. Item , pites pro medietate quorum nibil babet,nifi ſimareſci Calciati fuerint;medietas vices
dam Calcatorum térré fertorum in dicto manſo de Ripa comitatus noftraeft,& altera Balduini de Dours ,
riæ confront. tam molendino prædiéto do cum aqua Glu Vocis etymon varie affertur.Spelmannus à calcando
more . Vide Cálcted dietas Calceias putat quod quali calceo muniantur con
CALCATUR Æ Jus, Illud quod domino compe- crainjuriam plauftrorum & itinerantium , Somnerus à
tit , camejus abditi tenenturuvas premere in illius calce deducit, quia ejuſmodi vię calce,quam Galli Chaux
Calcatorio Itazorculari.Nova Gal.Chrift.co.z.col.1222, dicunt , lapidibus muniuntur, Bergerus lib. 3 . de Viis
1
exInftrumento anni 132r. Ecclefiæ ftote jura quartonit Rom . cap. 54. di & tas cenfet à calcibus , feu pedum
o Calcarurte looideGarreritis comparavitab Ifnardo de plantis , quibus teruntur ; ut calles , à callo pecu
Cornithamanho 1321-Sratuia Ecclel.Glandarenfis MSS. dum vocati, ut ait Iſidorus.Quo fpectantilla Dudonisde
Actis
 CA
33
A & is Normann . lib. 3. pag . 144. Pervia, viæque, ego fe-
mite ignorantur , quia à nemine calcibus atteruntur .
Stephanus Pafchafius in Diſquiſit. Francicis lib . 8. cap.
62. corrupre Chauſſee , pro Hauſèe dictam putat , id
eſt aggere , Alii eodem modo calceas appellatas vo-
lunt , quo calcatoria vocat Palladius lib. 1. de Re ruft .
cap. 18. Ita enim in cellis vinariis ſemitas quaſdam vo-
cat editiores inter duos lacus : in bafilicis enim illis vi
nariis ut Calcatoria altiore loco conſtructa ſint, præci-
pit: ad quæ inter lacus, quae ad excipienda vina hinc
inde depreſi ſunt, gradibus tribus aut quatuor afcen
datur. Mox addit: Quod ficupis , locum ſuum deputa-
bimus. Is Lacus ad Calcatorii Similitudine u podris bre-
vibus & * teftaceo pavimento ſolidetur . Ubi non defunt,
qui calcatoria hoc loco appellari cenfent à calcando , id
eſt, eundo, velab opere calcato feu loricato, quo confi-
ciebantur. Quo referri poſſunt iſta Sidonii lib . 1. Ep.5 .
Ad uſque aggerem Calcabili ſilice cruſtatuna . Ita Cal-
cabilem filicem dixit auctor libri de Conſtructione Am :
baliæ n.2 . Vide Turneb. lib . 11. Adverf.cap. s .
CALCAGIUM ,Tributum,quod pro calcetis reficiendis
à prætereuntibus exigitur . Droit de chaucèe, noftris :
Cauciage, in Conſuerud. Hannonienſi cap. 106. [ Calm
ciage, in Charta anni 1213. apud Miræum tom . 1. pag .
Atre-
736.col . 1. ] Calceia , in Charta Petri Epiſcopi Atre
batenſis ann. 1194. apud Sammaribanos : Sibi tamen
setinuit... altam juftitiam , portan , Calceiara in
joita , & c. Ideft, cributum , quod ad urbis portani
pro calceia exigitur. Regeſtum Pcagiorum Parifient .
Chauſèe eſt une couſtume , allife dº eſtablie ancienne
mentſurchars , ſurcharettes , ſur formes chargées, au
quelli chaſſeurs prennent leurs Chauſèes, à l'un plus,
l'autre moins, leſquelles Chauslees prinſes to deman-
dées parla raiſon de faire appareiller lesChauſèes ,
des pons, les paſages dedans la Banlieve de Paris .
Charta Raduifi D.Codiciaci ann.1187. Dedi medietatem
Calcagii mei de Crecy , tali conditione, quod de Karrofer-
vato unum denarium accipiettalis monetz,qualis per gui
onagia non accipietui.Areſtum Curiæ Parif. an. 1308.a
pùd Loiſell.in Pellovaco : Dicentes fe eße in ſaiſina ca.
piendi & livandi pecuniam ,que levari conſuevit apud
Belvacum pro calcais facienslis, ac converteedi eandem ...
in Calceis dicte villære parandis ,
CALCEATA ,Eadem notione.Charra Stephani Epilc.
Noviom.ann.1129 . in Tabul. Lehunenfi: Aboinni con-
fuetudine, que à tranſeuntibus per eumdem pontem exi-
gitar , præter Calceatam abſolvit. Charta 117, in Ta
bular. S.Bertini ann . 1327. Doiſent, que il avoient
devoient avoir & queillir Carcbiage en leurville & Sei-
gneurie d'Arques .
CALCEAMENTA DEFEKRE , PRÆBERE . Gre
gorius.Turon .de Vitis Patr.cap. 16. Qui dum eßet ju-
ceniliætate fiorens, à parentibus ſponſali vin culo obli-
Satur, cumque , ut diati huic convenit, amori ſe puel-
lari præftaret affabilem , & cum poculis frequentibus es
siam Calciamenta deferret , contigit, ut & c.Idem cap.
20. Denique dato ſponſe annulo porrigit oſculum , præbet
Calciamentum , celebratfponfalium diena feſtum . Allu-
dit forte ad id , quod legitur in libro Ruth.cap. 4. v. 8.
Hic autem erat mos antiquitus in Ifrael inter propinquos,
F ut fi quando alter alterifuo juri cedebat, ut eſſet firma
concellio, folvebat homo Calceamentum ſuum Lo Dabat
propinquo ſuo : hoc erat teftimonium Cellionis in Ifrael
Sed & nefcio , an huc ſpectent, quæ habet Chroniconciſuræ , vetantur, utpote quiMonachosdedecebant , in
Regum Manniæ , de Olao Magno Rege Norwegiæ : Statucis Capitul. general. Ciſterc. an . 1529. apud Mar
Murecardo Regi Hiberniæ mifit Calciamenta ſua , pre-
cipiens ei , ut ea ſuper humeros ſuos in die Natalis Do
mini per medium domus ſuæ portaret, in conſpectu nuntio-
rumejus , ut inde intelligeret, ſe ſubjectum eße Magno
Regi. Ita forteapud Gregorium Turonenſem ſponſus
Tom . II.
CA 34
ſponſx calceamenta deferebat & præbebat , in obſequii
fymbolum .
CALCEAMENTA ſecundum Romanun ufum habere
jubentur Presbyteri in Capitulari 3. ann.789.c.8. Egin
hardus in Vita Caroli M.de eodem Principe : Longa tu
nica chlamyde adcinétus , Calceis quoque Romano mo
re formatis induebatur . Vide Armiger,Campagus .
I CALCEAMENTARIUS , Suror , qui calceos
conficit ,Gall.Cordonnier.Gloff.Gręc.Lat.joinderép.0 ,
Calceamentarius, Caligarius.
I CALCEARETUS, Calceus . Computum anni
1333. Hiſt. Dalph.to. 2.p.277 . Item die penultimoejuſ
dem ( Auguſti ) liberavit cuidam mulieri fatuæ pro Cal
cearetis ſuis in camera Domini taren.1. Vid.Calciarettus.
1. CALCEARIUM , Penſio ad emenda calcea
menta . Privilegium Ludovici Imperatoris indultum
Abbati & Monachis S.Sulpicii Bitur. Præterea concedi
mus in veſtiaria & Calcearie fratrum Monachorum ,ſicut
fuerat olim ,omnes feras annuales mercati cam integritate
a diſtrictum , & c. Vide Calciarium .
2. CALCEARIUM , Miniſterium aliorum calceos
purgandi in Monaſteriis.Vita S.Marinæ : Et hoc tibi ju
beo , ut omnes munditiasMonaſterii tu ſolus quotidie fa
cias, & aquam ad neceſſaria purganda portes, O Cal
ce.irium omnibus per ſingulos dies tu perficias. Ubi ne
ceſſaria funt latrinæ . ( Io MS . legitur Caldarium vel
Ciliclurium , quo poſet dici , fi utravis lectio vera
eſſet , munus vel calda :n præparandi , vel caliculos
eluendi. ]
CALCEAT ATA A . Vide in Calcea .
& CALCEATOR , Calceatorius,Sutor,in A &tis SS.
Aprilis tom .2. ex Miraculis B. Simonis Eremitæ Au
guſt. Peeri Çalceatoris de Mutina .
I CALÇEDA, CALCEDIA , CALCEDONIA ,CALCE
1A . Vide Culcea .
I CALÇEOLARIUS,Sutor, in A &tis SS .Apr.to.i.
p. 132. & to.7.Maii pag 374 Vide Calzolarius .
I CALCERIA . Vid . Calcea .
9 CALCES , Gallice militun. GloTar.Iſid . ad quod
Grævius, Excerpta:Callige milituns, pro Calige. Cali
fed eas
gaseſſe milicum Romanorum nemo ignorat ,
calces diétas eſe nemo legit .
CALCETA . Vide Calcea .
CALCETENUS . Lambercus in Vita S. Heriberti
Arch. Colon.n.22.Fugit tanquain Calcetenus profequa
tur. Galii dicerent, comme ſion la talonnoit.
I CALCEUS, Tributum in calceis, vel pro calceis
ſolvendum . Charta Philippi II . Marchionis Namurc.
ann. 1221. apud Miræum tom. I. pag . 300. col. 1. Ego
Philippus Marchio Numurc ..... Esclefi.e S. Albini Na
murc. in eleemofynam perpetuam , affectu benigno con
tuli omne Calceos qui mibi debebantur omni anno duo
bus terminis de ſtallagio Namurcenfi ; Jalvis tamen
illis qui de jure debentur Scabinis Namurcenſibus , doo
tribus horoſcopis , duobus portariis caftri , & duobus
preconibas ville , ſalvis quoque aliis Calceis , fi qui
judicio Scabinorum Namurcenfium alias de jure debean
tur . De bis quidem Calceis inftitui, ut omni anno in
perpetuum , in die anniverſaris parentum meoruna pie
memorie , Canonicis S.Albiniqui preſentes erunt anni
verfario diſtribuantur quindecim folidi Valencenenſis
monetæ . Vide Calciaticum .
T CALCE . FENESTRATI, in quibus cercæ erant in
ten. 10.4. Anecdot. col. 1642.
I CALCEI INCISI & fericiaut alterius coloris, ſimili
modo prohibentur Clericis in Concil Tolec. ann.1582 .
PEDEM UNUM IN DUOBUS CalcEIS HABERE.A
dagiá dictú de homine duas viasingredienti,ut eam in;
B 3 fiftat,
 35 CAL
fiftat , quam cognoverit utiliorem . Angeli Pechinolii
Litteræ ad Innocent. VIII.PP. de legatione Hungarica
apud Fontaninum adcalcem Antiquit. Hortæ pag. 485.
Pato , Pater Beatiſſime, quod Majeftis fua interſpem co
metum naviget,& Pedem unum in duobus Calceis habe-
re velit , ad effe &tum utvideat, quid dc.
1 CALCHERA ,Fornax Fornax ,, in
in qua uritur calx ,in Con-
tract. Darior. Bergom . lib.z.cap.27.29.
I CALCHIA . Vide in Calcea .
1. CALCIA , Tibiale,crurum tegmen, ita dictum ,
quod interdum calceis conjungeretur , & una calcearetur
& indueretur: noftris Cbauce, vel Chauffe; Calza Italis.
Scio aliter videri viris do & tis de vocis etymo. Theo-
dulphus lib. 6. Carm. 18 .
Follicat ampla , quibus turgenti Calcia panno ,
Velocique pedivilis ineſt caliga . jure tributario . Legendum Calzario.
Vetus Scheda Thuana : Calcias filtrinas paria s . Cal
ciasvenelanasparia 1. Oʻc. [Mabill.legit renelenas , pro Monachus lib. 2. de Vita S. Odonis Abbacis Cluniacent
venelanas ,in Actis SS.Ben. fæc. 3. par. 1. pag. 102.] Dé
caligis follicantibus Monachorum , agunt S. Ferreolus
in Regula cap.3. & S. Hieronymus in Epiſt. ad Euſtoch.
de Virginit.
2. CALCIA ,Caly, Gall.de la Chaux . Tabular.S.
Florentii: Hæc conventione , ut Monachi feciſſent caput
ejuſdem Ecclefiæ deCalcia & petra .
1 3. CALCIA, , Calt . Supplem. Antiquarii:
hoc eſt, Planta pedis, feu ea pars plantæ quæ in digitos
definir .
I CALCIAMENTA . Vide Calceamenta ,
CALCIAMENTAGIUM , Tributum à præter-
euntibus folvendum pro calcetis reficiendis , apud Lo
binell. tom . 3. Hiſtor. Britann . pag . 162. Item conceſ
ſit idem Bernardus S. Gildafio medietatem cotazii, cu
medietatem Calceamentagii', Oʻc. Vide Calcagium , in
Calcea .
( CALCIAMENTARIUS . Vide Caligarius in
Caliga .
{ CALCIARE ,, Calceus: Epiſtola Theodofii Pa-
triarchæ Hieroſol. in VIII . Synodo CP. act. 1. ex verſio-
ne Anaftalii Biblioth.Podlerem "ſuperhumerale cum mz-
tra , Ponir firalem folam S. JacobiApoſtoli; . * fan
Etum Calciare .... tranſmiſi ,
2. CALCIARÉ , pro Calreare , apud Marten . A-
necdot. tom. 3. col. 1943. in Vita S. Philippi Archiepiſc.
Bituric. Fatta adeo injenjata per quaruor annos , quod
neminem nec matrem cognoſcebat ; nec feinduere nèc Cal-
ciare fciebat .
1 3 : CALCIARE ,Calcare,calcibus imperere. A
eta SS.Martii to . 2. pag . 166. de S. Franciſca Romana:
Alter vero demon aſcendebat ſuper eam , dum fic ra-
ptaretur, ne cum pedibus uncis eam Calciabat . Con-
cilium incerti loci' apud Marten. tom . 4. Anecdot. col.
158. Ad hords B. Mariæ ... Cnntentur in Ecclefiæcum no
tá a devotione, non infurgendo o Calciando, hoc eft
pedibus ftando
9 4. CALCIARE, Aggerema ſeu viam ſtraram fa-
cerë . Vide Calttata in Calcea .
I CALCIARETTUS,Calceus.Hift. Dalphin.to.2.
påg.248.Pro paro und Calciarettoram pro nittrice filii Do-
mini, gran.15 . Vide Calceaverus & Calciarettus.
CÂLCIARIUM , Certa pecuniæ penfio , quæ in cal-
ceos emendoserogabatur. Gregorius M.lib.4.Epiſt.37.
Völd autem , ut ... gerasad Calciuriam puerorumfolidos
40. O tviritimodius 400. Id eft , ut quidam interpretan
tur p
, ro calceis Sane ita vocent hanc ulurpant Sueton .
in Veſpaſ.cap. 8. & ]C .in leg. 8. D. de Tranfact. leg.
21. de Alim . leg. vetus Interpres Juvenal. Sat. 9. v . 67.
Regula Magiſtri cap. 16.& c. Sed neſcio, an generatim
hoc loto Gregorii, Calciarium non ſumatur pro quo-
vis mhünetes feu quavis penſione , ut apud Leonem III.
CAL 36
PP. Epiſt. 9. İntërrogate quidem fideles veſtros , om
nia nobis nótá erunt , eo quod illi, qui vobis eam collau
dant, hoc per munera & Calciaria faciunt . Charta A
thanaſii III. Epiſc. Neapolitani : Et nullam impedimen
tum nos aut poſteri noſtri eis facere prefumamus , aut ali
quod Calciarium , aut præmium quærere per nullum mo
dum , Oʻc. Hinc depravata vox Calzarium og Calgas
rium , in Diplomate Caroli II. Regis Šiciliæ ann.1303.
apud Ughellum in Epiſc. Caſert. Preterquam de forfa
& turis caſerta, & Calzariis, & * tranfituris, & c. Mox :
de forfačturis in Limatula, Calgaršis terrarum . Char
ta ann. 1105. apud eumdem Ughellum tom . 7. Ital. facr.
pag . 1072. Concedimus etiam ,ut, .... cum rebus beſtiis
eorum , & ſuis , libere & quiete utatur terris, berbis , a
quis , lignis, petris , fineCalzao & affidatura , de omni
CALCIARIUM , CALCEARIUS, Calceus ipfe . Joannes
Quid ergo ſentiendum eſt de Calciariis, quæ funtfuo pre
tiocara , a pavimento Ecclefiæ adhærenda ?Štatuta Cor
beienſisMonaſt.lib . 1. cap . 3. Soccos filtrinos duos, Cal
cearios quatuor cum ſolisnovis . Petrus Venerab. in Sta
tutis Cluniac. cap. 28. Pluviis plin lut ofis dievus Mona's
chiCalciarios fuos .... luto plerumque in feftos ad Clau
Jtrum revertentes lavabant . Occurrit præterea in Regu
lis Monaſticis S. Fructuoficap. 4. & Magiſtri cap. 19. &
83. & in Vita S. Vulmari Abbatis Silviacenfis cap. 3 .
CALCIARIUS, Calcearius , Sutor. Verus Interpres
Juvenal . Sat.4. Calciarii , cum feſtinant,V anfas caliga
rum prætereuntnonnullas .
CALCIATA , Via ſtrata . Vide Calcea ,
CALCIATICUM ,Præbitio calceamentorum.Chror
degangus in Regula Canonicor. Metenfium , cap. 29,
Edit. Labbei : Üt illas capas , & illos facciles ; & al.
camfiles ) illa calceamenta de illos telloneos ſuperius
nominatos, quod exinde ſuperat, & deillo Calciatico,
quod ille Epiſcopus annis fingulis ad illum Clerum red
dere conſuevit, e de eorum eleemoſyna , quod ad ip
fum Clerum ſpecialiter Deus dederit , fint comparata ,
( Vide Calceus . ]
CALCIATURA, Calceamentum ,Gall .Chauſſu
re. Hiſt. Dalphin.co.i . pàg . 140. Quinque folidos pro cal
ciatura ſua.Madox Formul. Anglic. pag. 425. Ad Cal
ciaturam pauperum , ſeu ad calciandos pauperes . Legitur
etiam in Chartulario S. Vincentii Cenoman. fol. 32.
in Computo anni 1202. apud D. Bruſſel de Feudorum
uſu tom. 2. pag . 56. ad calcem .
CALCIATUS . Vide Calcea .
CALCIFEX , Sutor ,apud Ludewig . Reliq. MSS.
to. 6. pag . 126. ex Laurentii Byziniidiario belli Huſiti
ci: Item Sutores vel Calcifices, ( c. Legitur iterum in
Onomaſtico ad calcem tomi 3. Actorum SS .Junii .
CALCIFURNIUM . Vide Calx .
CALCINA, Vox Italica, Calx, Gall. de la Chaux .
Occurrit apud Ogerium Panem lib. 4. Annal. Genuenf.
ad ann.1215. & Ånonymum in Memoriali Poteftatum
Reglenf. ad ann .1233 .
CALCINATORIUM VAS , Ubi ni fallor , me
talla in calcem rediguntur. Vide locum in Biſcota .
I CALCINATUM Majus , quod arte dulce factum
eſt, ut ſal,Calcinatuin Minus,quod natura ,ut ſaccharum ,
in Amalthea. Sunt voces Spagyricæ, pro quibus Rochus
le Baillif habet Calcinamentum .
CALCINEUS, Excalce , vel lateritius,uc vertit
Bollandi Continuator ,in A &tis SS. April.to.3.p.480.de
S. Alpiano : Vineam muro Calcineo cinxit .
CÂLCIO ,Femorale lineum interius,noftris Calcon
Hariulfus lib.3. Chr. Centul.cap. 3. Concbe 2. fanda
lia cum Caltionibus 6. Sed legendum Calcionibus ,
quos lubentius intelligerem udones laneos , lineoſve
Gall,
 CAL CAL 38
37
Gall.Chauſſons, quam feminalia . Inſtrum , anni : 217. Calcato & raſo. Denique fol.g..Frumenti unam emina in
tom.3.novæ Gall.Chriſt.col.98,Sub annuo cenfu fibiper- rafam cumuna Succulione .
folvendo per unos videlicet Calciones ...quotiens nova Ab CALCUS , Minima pers ponderis., quarta pars
batiſſa à Capitulo conſtituetur, mihi & bæredi meg dug obolieſt, conftans bentis geminis granis. Appellatur au
paria Calcionum pro relevatione di &ti manfifolvere tene tem Calous, quod fit parvulus ficut& lapis calculus.,
buntur. Charta Agnetis Abbatillæ Strumenfis in Arte- qui adeo minimus est , ut finemoleſtia ſuicalcetur : Iſid.
ſia ann.1225.Sexaginta fob.ad botas hiemales & ſotulares lib, 16.cap.24. VideCalculus .
effivales : ad Galciones ſeptem libras . ] CALDACIA , Calda aqua , o'tksperov , in Glof.
CALCIOCALIGA , Calceus in caligæ formam fa- Gr.Lat.Codex MS.S. Germ.Pariſ. habet Caldativa. Vir
&tus . Occurrit in notis Tyronis, de Caldus .
CALCIRE , Vocare . Vide in Calare 1 . CALDĄCINIS , O :PULOSA ?fd , in Gloff.Græc Lat,
CALCITIQ mendofe , pro Calcitro , onis , in [ id eft , Ciniscalidus . ]
Glofio Ifid.Quiferit Calcibus, Calcitro legitur hoc ſen CALDAI. Vide Chaldæi ,
ſu apud Plautum & Nonium , CALDARA , Vox Italica , Hiſp. Caldera , Gall.
& CALCITIS , Gemma aerei coloris, in Gloſſis San- Chaudiere , Idem quod Caldaria. Occurrit in Epiſtola
german.MSS.num.5oi . Innocentii III PP, 10,3.Conciliorum Hiſpan. pag.456 .
I CALCLUS , pro Calculus , Lapis. Abbo de Ob- pro quo Cangius infra legit Caldaria.
ſidione Luteciæ apud Cheſnium Hiſt. Norman. pag.44 . CALDARARIA . Vide Calderaria , in Caldaria ,
col . 2 . CALDARARIUS , ex Ital. Caldaraio ; noftris
Ceditur allofilo de fortatoribus unus Chaudronnier , Ærarius faber . Anonymus de Rebus
Nomine Gozbertus Calclo percuſor in umbras geſtis Friderici II.Imp.pag.687.de Manfredo : Et dum
Tartareas fugit moriens, &c. vix crederepoflet narrationem rumoris ejufmodi, qui ex
q CALCULARE , Calculos ſubducere , compu . continua ſollicitudine nuntii , vel Caldararii malleus
tare , Gall.Calculer , Compter , non legitur quidem a- quiictum ad cudendum ſocii non expectat, denuo ftatim
pud melioris notæ Scriptores, ſed cam frequenter oc- perſtrepebat auditum , c.[Hiſt.Dalphin.to.2.pag.277,
currit apud alios , ut loca pigeat ex ! cribere. Vide , fi Primo Jolvit Andreæ juveniÇaldarario pro certis vaſis
vis , Sidonium 1.9 . Epift.7. Prudentium in Hymnos, bereis factis ad opus pauperum unc.Il.taren.xii. ]
Laurentii v.131.A &ta SS.Aprilis to.z.pag.47 . & Junii to. 4 CALDERARIUS , Eadem fignificatione , Ital.et
3. pag.L111. Muratorium Scriptor. Ital . tom .3.pag.320 : iam Calderaro, Hifp.Calderero . Vita S. Francæ Abb.
col... D. & c . tom . 3. SS. Aprilis pag . 393. Polzagallo Calderario
CALCULATIO , in Jure Hungarico , Teſtium In, Placentie , facienti cajam unam profundenda manibus
quiſitionis examen : Hungaris : Azfeleletne forgatafa , aqua &c.
[ Apud alios fumitur pro ipla aétione calculandi . ] CALDARIA , CALDARIUM , Aenum , vas majus
CALCULATOR . Vide Abecedarius, & Compoti- exære valdario feufulili confeétum , in quo aqua igni
ſta , ( poft Compotus. Vox Calculator omittipotuiffet, admovetur; noftris Chaudiere., Italis Caldaia , (cal
habetur enim apud Martialein 10,Epigr.62. daio & Caldara , Hiſp. Caldera . ) Anaſtaſius in S.Ha
Nec Calculator , nec notarius pelox . ] driano PP.pag.111.Caldaria plena de pubmento erogentur
CALCULCARE , pro Calculare, apud Marten . omnidie permanus unius fideliſſimi Paracellarii eiſdem
Collect. Amplifl. tom . 1. pag.947.Verum etiam cum de pauperibus, & c. Robertus Monach.lib.9.Hiſt.Hierof.
hofpitio carnis exeundum erit , ačtus noftros Calculcan- Lebetes , Caldariæ, cacabi, &c. [ S. Willelmus lib.
tes vitæ occupatione ftudii bene allæ , voluptuofa memo- i.Conſtit.Hirſaug.cap.98. Cuppa cum oleribus , quando
ria perfruemur . funt in Caldarium mittenda . Cogitolus in Vita ſanctæ
CALCULO , Magiſter ludi , Iſidoro in Gloſſis, Brigidæ , apud Caniſium to.5.pag.628. Nam cum illa.a
hoc eſt , quidocet arithmeticam . S.Aug.lib.2 . de Or- liquando in Caldario lardum advenientibus hofpitibus
dine cap,12. Ergoutilitas numerandi magna neceſſitate a- coxerat. Sed Vitruvius ufitur voce Caldarium .']
nimadverfa eft, quibus daabus repertis, nata librario Çaldaria lignea , apud Greg. Turon.deGlor.Confeſ.
- rum & Caloulonum profeffio , Oc . Laurentio in Amal: cap.98. Ferrum Caldariarum ,apud Innocent.III. lib. 13 .
thea , Calculones , Cauculones , funt Grammatiſte Epiſt.61. [ Jof.de Aguirre legit Caldararum , ut paulo
prima elementa docentes . Ulpiano lib. 1. de Ex- ante obſervabamus. ]
traord , Cognit . S. 6. dicuntur Calculatores , Vidę CALDERIA , in Indice utenſilium de Ruminiaco
Calculator ex Chartulario Compendienſi : Una Calderia , egunum
4 CALCULOSITAS , 1131205 , Morbus caloula- rotherium Oʻc.Rolandinus Patavin.de factis in Marchia
ris, Supplem .Antiquarii . Tarviſinalib.z . cap.7.Poft captionem ipfius inventa eſt
CALCULOSUM , pro dubium , apud Ermanricum intrinſecus in quodam angulo domus ejus Calderia quie
in Vita S.Soli cap.7 . dam fuper terra poſita , venetialibus plena , quce capax
9 CALCULUM , Ubi mortui feruntur ,Papias MS. erat, ut dictum fuit, duorum fariorum O ultra ,
Vide Caltulum .
CALDERIÆ ad coquendum falem , quæ alio nomine
I CALCULUS , Minima pars ponderis, Geminis Bagerne vocantur, in Charta an . 1037, apud Duche
granis lentis appenditur . Papiás MS.Vide Calcus. fnium in Probat. Hift. Vergiac,p.77 ,in Teftamento Ber
CALCUM , Calcatio frumenti duni menſuratur , nonis Abbatis in Bibl.Clun.p.1o. in Chron. Hugonis
Tabular. Abbatiæ Dalonenſis in Lemovicibus fol. 17 , Flaviniac.p.270. & c [ Has caldarias olim ferreas fuiffe
· ann.1'240 . Dedit... conventui Dalanis unum fextarium a- nos docet Præceptum Radulfi regis Burgund.an.1029.a
vene cumulatum cum uno Calco renduales, Oʻc, ka fol, pud Marten .Anecdot.to.1.p.147.Quatuor FerreasCalda
- 46.125.126,127.128, Rurſum fol. 81.Retentonabisung rias fituſque earum in Palinis. ]
modio filiginis, dimidio avene cenfualibus ad men CALDARI.4 , Eadem notione . Epiſtola Hugonis
faram de Pompedors , filigine femel percußa Oʻrafa ,ey Abb.Cluniac,ad Imperatorem an.1152,Spicil.Acher.to.
avena femel una manu Culcata , fed cumulata .Eodem 2.pag.400, Rogamus autem obnixe, ut ipſum prioratum
fol.Retentis tantum ſex ſextariis ſiliginis rafis oufemel o pofeffiones ejus & Caldariam ....reſtitui faciatis.
Concaffis. Fol;82, Retentis ibidem 12. denariis de aca CALDARIIS DECOQUERE , Supplicii genus . Lucas
peamento, con pleno dominio , e ana ſextaria Jiliginis Tudenſis in Chr.p.iso.Latrones fufpendebat , alios igna
erca
 39 CAL CAL 40

cremabat, alios Caldariis Decoquebat, alios vivoscom Calidus, quod in eo potus calidus hauriretur: Gloſt.
burebat. Heremannus lib.de Reſtaurat.S.Martini Tor- Lat.Græc.Calda 3 pisos. Sed &, ut auctor eſt Varro lib.
nacenſis cap.zz.de quodam Milite , qui vaccam pauper- 4.de lingua Lat . Calix , à caldo dictus , quod in eo cali
culæ feminæ abftulerat: Protinus vero(Comes Flandriæ ) da pulsapponeretur, aut calidum eo biberent . Calda
vas æneum maximum, quod vulgus lebetem feu Calda- vero in conviviis veteres uſos teſtantur paflim Scripto
riam vocat, publice in foro, videntibus cunétis in fubtr- res , etſiid in dubium revocet Hieron.Mercurialis 1.1 .
me appendi, & aqua impleri præcepit , igneque magno Var.lect.c.8.Atque in his Plaucus in Milite Glorioſo
fuppofito, dum nimis ferveret aqua, Militem illum cum Suetonius in Tiberio c.42. Victor in cod.Tiberio , Mar
omnibus indumentis ſuis, etiam gladio accin&tum , in tialis lib.1.Epigr.1 2.lib.8.Epigr.67.1.12. Epigr.61. 1.14 .
Caldariam projici fecit , ficque eum in aqua fervente Ep.105.Ariſtænetus l.1.Epift.3.p.18.Eunapius in Proæ
necavit. Joannes à Leidis lib.31.Chr. Belg.cap.43. de reſio pag.137 . & alii, quos laudant Lipſius lib. i . Elect.
quodam fallo Epiſcopo : Qui judicans, ipſum elle reum cap.4 .Gretzerus lib.de Vino myrrato cap. 18. & c.Locum
mortis , condemnavit mediante ſententia ſcabinorum , vero , ubi calda vendebatur , Thermopolium vocat idem
Bulliendum elle in ferventi aqua . Le Roman de Pariſe Plautus in Pſeudolo , & in Rudente : quo fpectat illud
la Ducheſſe MS. Dionis , fcribentis , Claudium veruiſſe carnes ac gepe
Ja ne iert ſi aus hom , ſi je l'ai en baillie , Porcsap vendi in foro.Vide Vincent.Brurium lib.de Ca
Qu'il ne ſoit ars au feu , ou en Chaudeire bolie . lido, frigido, ac temperato antiquorum potu , quo
Philippus Mouſses de Caroli Comitis Flandriæ interfe- modo calido in deliciis uterentur, editum Romæ an..653.
& toribus : & Guillelm.Stuckium lib.z.Antiquitat.convival.cap.6 .
Mais puis furent cil enroet, CALDELLUS , diminutivum à Caldus . Regula lan
Boulit, pendut, Ø trainet . etiCæſarii : Biberes ad refe&tionem , id eft, in æftate ,
Hæc porro pænæ ac fupplicii ſpecies potiffimum decre- merum , Øtres Caldellos, ad prandium tres tantum ·
ca in falfarios & monetarum adulteratores . Chronicon Ejuſdem Regula ad Virginis cap.16.Ad prandium in e
Golmarienfe 1.part.an. 1279. Falfarius monete coctus in state binos Caldellos , ad refectionem ternos Caldellos ac
Caldario Columbarie . Et ann.feq.In Sultz propeRebea- cipient. Regula S.Aureliani ad virg.ca247.Ad refeftio
cum Decoctus fuit monetarius, &c. Joannes Bucilerius nem in eſtate menſe Julio de Angujto Caldellos tres .
lib. 1. cap. 39. Ceulx , qui s'enhardiſent de faire fauſſe CALEBRA . Gloil.Lat .Græc. Calebri , Bind
monnoie,& contrefaire la monnoie du Prince , ou fes quins, arzí, [ ideſt, Conſilium , curia , vel fententia Regis
Sans ſon autoritè , e que de ce ils n'aient lettres ,fuchez , ſeu Imperatoris . ]
qu'ils encourent en peine capitale , ſi comme d' eſtre Bou q CALECIA , pro Calcea vel Calceia , Agger ,
illi , Oʻc. Adde veterem Conſuetud . Turonenſem tit . moles , Gall.Chauſèe . Chartular.Ecclefiæ B. M. de
ult . art . I. Bono Nuntio Aurelian . Quadraginta folidos ab eo qui
CALDARIA JUDICIARIA . Vide Aquæ Judicium , in molendinum feu Caleciam baberet, requiver. Conven
Aqila . tio anni 1230. apud Marten.co.1 . Amplim.Collect. co !.
CALDARIUM . Matth.Silvaticus: Calda , i. Cali- 1245. Fient expenſe ad conſervationem diétarum terra
da . Inde Caldarium , quando fimpliciter ponitur , pp rum ncmoru m caftrorum , & ad reparationem do
calida aqua intelligitur . morum , molendinor um , furnorum , granchiarum e
CALDERARIA , vel CALDARARIA , Locus, ubi con- Caleciaruin , vivariorun á ballivorum . Vide Calcea .
ficiuntur vel aſſervantur caldariæ , Officina æraria , 1. CALEFACTORIUM , inter miniſteria facra in
1
Hiſpan . Caldereria lugar . Occurrit apud Innoc . JII . Inventario Eccleſ.Eboracenfis in Monaftico Anglic.to .
lib. 13. Ep. 55. 3.fag.17 3.Item urum Calefactorium argenti deauratum ,
Caldear , Idem quod Caldaria . Specul.Saxon.lib. cum nodis curioſis inſculptis, ponderis uniusuncia.Item
1.art.24.Caldear , ſeu pateilam pro coquenda cerevifia . unum Califa &torium de cupro deaarato cum notis infcul
I CALDARIUS, Gloff.Lat.Gr.Caldarius, 3 puze ptis, ponderans 10.uncias .
67:15 , Qui præbet calidam . 2. CALEFACTORIUM , Locus , ubi Monachi
CALDELLUS . Vide in Caldus. calefiunt, Gall.Chauffoir , Poesle , de quo liber Uſuum
( CALDERARIA ,Calderia. Vide in Caldaria. Ord.Ciſtercienſis cap.4.15.55.73.Tabularium Vindoci
q CALDERARIUS . Vide Caldararius . nenſe Ch.268.ann.1078. Qui , cum corpus epulis refecif
( CALDEUS . Vide Chaldæi. ſet, ju ſit le &tum parari ſibi , ut paululum ſecrete quie
CALDICER . Fragm.Petronii: Titus noſter magnum ſceret : cui mox in Calefa& torio parari juſimus . Chro
animam habet , delt Caldicer ebrius . Vide Caldus . nicon Trudonenſe lib.10.Duæ domus pauperum ,altera
CALDICUM , Foris deambulatorium , quod & Pe- æſtivalis ad habitandum , altera hiemale Calefactorian
ribulum dicitur . Gloſ.Ilid.Ugutio & Papias . [ Salma- ad reficiendum . ( Guidonis Diſciplina Farfenfis lib.rr.
fius ad Spartianum pro Caldicum reftituit Chalcidicum , cap.1.Calefa &torium xxv . pedes latitudinis, eademque
Græcis : Jiposv , mænianum Latinis , Gallis & Icalis , menſura longitudinis. Marten.co.4. Anecdot.col.1224.
Balcon : id dicitur Foris deambulatorium , quod in il- ex antiquis Conſuetud.Canonicorum Regul.S .Jacobide
lo deambulances foris confpiciantur . Vide Reineſium Monteforti: Calefactoria poſſunt ingredi...ad fotulares
Var. Lect. 3.5. Sic fere Grævius ad Gloſſarium Iſidori, angendos , ad ſe minuendum , ad calefaciendum . ]
Excerpta Pitheana pro Caldicum habent Canadium . ] 3. CALEFACTORIUM , Certum balnei ge.
I CALDUNA, Species ferculi. Cod.MS.Conſue- nus, quo herbæ in aqua coquebantur. Guidonis Dilci
tud.Eccl.Colon.in Bibl. Cathedralis Atrebat. De novem plina Farfenfis lib.11.cap.42. Famuli ipfius folia præpa
ovibus fiunt fercula quæ vocantur Calduna . rent, tamen in uno angulo cum magna cautela , como gan
CALDUS, Genus valio , aut poculi. Regula Ma- do Calefackeria fa&turi ſunt , famuli celiararii prepara
giſtri cap.25 . Antequam ulrimum ſere Caldum bibant . ta folia babeant.
ibidem : Sic ultimum Caldur accipientes ſurgant.Cap. CALEFACTUM , ( Idem quod Calefagium ) in
27. Poſt primos meros æſtivo temporc ad refeétionem tam Chronico S.Launomari de Magenciaco nu.14. In filva
Sexte , quam None Caldiomnibus quaterni ſufficiant fua ampliſima , que vocatur Borno, unde ſemper ba
Habetur item cap. 30. & 53. Eftictane vox à Cadus, in- beatur Calefactum .
certum : eft enim Cadus , Latinis vafis genus , apud CALEFAGIUM , Jus annuæ lignationis, quod quis
Columellam , Martialem , & c . An vero à Calda vel habet in filva , ad familiæ ſuæ ufum , Gallis ; Chauf
fage.
 41 CAL CAL
424

fage. Charca Ricardi Regis Anglia : Confirmemus .: Barón.an.65i.num .16.pro Calibis, habet fenro -Alohela ,
palnagium fuum , berbagium , o Galefagium in for. mus de Laude virg.cap:25.
reſta noſtra de Goffet. Vide Sammarthan , in Abbat.Fon Ecce repentino pios nodatosarbiter artus .
tanelt.pag.441.&Probat. Hiltor.Blefenfis pag.7-{Occur Eripit è Chalybis, mox ſtrixta ligamina nupit .
rit præterea in Statutis Monafterii S.Claudii ann.1448. F CALIBOSUS , Exchalybe , apud Muratorium
pag.79.lin.ulc.in Hift.DomusHarcuriæ to.4. pag. 1359. tom.8.col.330: Vide Tulibofus .
& in Charta anni 1102.Alani Comitis , ex Archivo Ab CALIBURNE , Gladius celeberrimi Arthuri Regis
batiæ Bebli portus . ) Britapa. Sic dictus, ut ille Caroli Magni apud Turpi..
CALFAGIUM, Eadem nosione . Charta Guillel- num Durendah,p.688.Hovedenüs & Bromptonus ini
mi deGuirchia in Archivo Caſtri Briencii : Dedi Ca- cardo I. Contra Rex Anglię ( Ric.) dedit Regi Tancredo
nonicis B. M.de Guirchia Calfagium in foreſta de Guir- gladiumillum optimum ,quem Caliburne vocant. Spel
chia . Chartular.S.VincentiiCenoman.fol.17.Sufficien- mannus addit , quem Britones, &c. Hincque fufpicio
tium nemoris ad Cabfagium Monochorum . Occurrit ite eſt vocem effe Britannicam , vel potius hibridam , à
rum in Charta 44. Pancartæ titulorum Monafterii S , Latino Cbalybs & Bxicannico Houann Ferrum . ] Vide
Stephani de Vallibus apud Xantones & in Anecdot. Galfridum Monemuchenfem 1. 7. c.7 . & Florilegum
Marten, tom . 1. col. 627. in Charta Theobaldi Blefen- an . 520.
ſis Comitis apud Mabill. in A &tis SS , Benedict. fæc. 4; CALICA , pro Caliga'. Anaftafius in Epitome
pag. 249. &c. Chronici Calin . apud Murator. Scriptor. Ital. tom . 2 .
CALEFATARE , Vide Calafatare , pag. 369.col. 1. Hic Ludovicus Italiam dum ingreffus,
CALEFICARE , pro Calefacore, apud Eckeardum fuiſſet cum Clothario patre ad Cafinenfe canobium pof
juniorem de Cạfb.S.Galli cap. 1o.pag.81. Seſiones univerſas ablatas reſtituit, Oparinos nativos
I CALEFIERI, pro Calefacere i Paſchalius Rad- a grifos , Calicaſque cum guindis ocreas fratribus
bertusin Vita Wala Abb . inter Acta $S , Benedi &t. ſec , conceffit.
4. pag. 1. pag . 472. Hinc ergo claruit , fi quando vice & CALICELLUS . Vide Calix r ,
fua bienalem fratrum Çalefiebat domum . Ibid. Nul, CALICLARE , CALICLARIUM , Abacus,Delphi
lumigitur, quem non fuis Calefieret fomentis , tepen: ca , menfa , in qua calices reponuntur . Gloff.Lat.Gr.
tem reliquit, Caliclare , Tpen láncpav. Glof.Græc.Lat.Caliclarium ,
CALEMAUCUS , apud Grævium in notis ad totu2354-1a. Rondon Luciano in Lexiphang, Poculorum
Gloffar.Iſid.in voce Galeros, Genus pilei . Vide Ca : menſa, Servio. Suidas: 'HvA :rkov , taxa cūraspiemont
melaucum . [ Vide Calcearium 2. ]
CALENDÆ , CALENDI.. Vide Kalende . CALICODIMIA , Eadem natione , ut vide :
CALENDARE . Chronicon Andrenſe : Terram , tur , fed mendoſe pro Calicotheca ; fi bene conjicic Mu
quam Calendaverat dimiſit . Sedlegendum calengave- ratorius to.2.pag.179.col.1. ubi ex Agnelli Libro Poncifi
rat ‫ܪ܂‬, id eſt vindicarat ; calumniaverat , ex Gallico cali : Tunc pincerna accipiens ex Calicodimain. inopleta
Calenger . mero , porrexit pontifici .
& CALENDARIUM , Vide Kalendariam . CALICULUS. Vide Calix I.
CALENDARIUS PANIS . Vide in Panis , & CALIDUM Potionis dulcis genus . Vifio Wer
9 CALENGARE . Vide Calendare ,& Callengia , ţiniMonachi Augientis , apud Mabill.in A & is SS. Be
CALENGEIUM , Calencia . Vide Callengia , nedict.ſec.4.part.1.pag.293.
ICĄLEON , Quaſibumilis leo . Glofl. San-Ger Interea dulcis fertur mihi normula piſcis:
man.MS.n.sol. Afconis calidi, fequitur vas denique mufti ,
9 CALEPTRA , Mitra tegens caput , Joanni de Optatum de Calidurn , large de principe millum . ?
Janua. Vide Capedulum . Ugutio : Caleptra proprie CALIENDRUM , Operimentum capitis , -zou or
dicitur cupbia equi. Vide Carleſtra . % ! oxa @s , in Gloff.Lac.Græc.Birretum : Mitra , vel ge
CALERARE , Properare , vel ligaa portars , wca neraliter, quidquid caput involvit , ut majorem calorem
lon lignum , Joanni de Janua . contrahat , & dicitur à Caleo , les . Ica Joan.de Janua?
CALERARIUS, Miniſter ferens ligna , eidem . Papias: Caliendrum , Capillatura , fuppofitus crinis
CALERE, Defidere, orsari". Barthii Gloffar. pronakuraliornatu capitis, vel quo ad ordinandos cri
ex Liſiardi Hift . Palait. nes capitisutuntur. Vita B. Torrelli Puppienſis num.
& ÇALERIUM , An machinæ quædam ligneæ à 23.Pro tegmine capitishabebat Caliendrum , quod hujuf
Græco Kinov , lignum ? Apud Baluz,Miſcell.co. 6.pag. modifratresgerunt. Acroni ad Horat.f. ferm . Calien
365. Que in baliſtarum Caleriorum & macbinarum drum eſt ornamentunicapitis muliebris, vel coma aſci
aliorum armorun , doc. pitia . Vide Capillatura ,
CALESTRA , Genusmitre . Gloff.ibid . Feftus : CALIFA . Vide Chalifa .
Caliptra , Genus veftimenti quo capita operiebant . Le CALIGA , Militare olim calceamentum , spet !OTI

gendum Calyptra à Græco Kanjorpe , quod idem figni- xovutofause, Dioni , ſic appellatum , quod pluribus li
Bicat . Vide Calyptra . gulis annecteretur , uti pluribus docent Benedictus Bal
& CALETRA , Ubi vespe nutriantur, Gloff. Ifid, duinus in Calceo antiquo cap.13 . Caſaubon.ad Sueton
In Excerptis addicur , Celetra , xildaiIpe .Papias: Ca- & cæteriCriticorum filii ,
letra , ubi veſpe nafcuntur, De vocis etymo vide Lexi CALIGA , Monachorum eriam propria fuit ,ut patet
con Martibii . ex Regula S.Benediéticap. 62. Caffiano lib.1. cap. 1o .
I CALFAGIUM , Vide Calefagium . Gregorio M.lib. 1.Dial.cap.2.4.Regula S.Pachomii, & c.
CALFURNIUM Vide Calcifurmium poſt Calx , Vide Menard ,ad Concord ,Regul.pa.890.& Haefrenum
CALGARIUM , Vide Calciarium . lib.s.Diſquilic,Monaſt.tract.s.diſq.3.& 4.Erant porro,
CALIA, Coturnix , Gloffar.Gr.Lat.Reg.Cod.85 , calige Monachorum elevatæ , ut teſtantur idem Gre;
GºPro , Coturnix , Cadia , O'proysuitpz , recte , [Ma- goriusMagn .lib ... Dial.c.4. & RegulaMagiſtri,quem
trix jrotuinicum ego caliaren . Vide Qualia , admodum olim militum , ut Plinius lib . 9. cap. 18. Ju
CALIBA , Chalybs, catena ferrea , ferrum .Hifto venalis Sat.z. & 16.Joſephuslib.7.de Bello Judaico , &
ria de exilio S.Martini PP.apud Anaſtaſium Bibl. pag. Egelippas ļib.s.de Excidio Hierof.cap.30 . ubide cæde
95, Pofuerunt in fcamno indutuni Galibes catenis. Ubi JulianiHecancontarchi. Eædem erant & follicantes, id
eft,
 CAL CAL 44
43
eft, laxæ , neque nimis adftriétæ . S.Ferreolus in Re-' lit , ese ſuper extin &ti pueri pe&tus poſuit . Bollandus ex
gula cap.32.Et boc curandum eft, ne pes ita fit ligamen- verſione Zachariæ qui xaviy.ov vertit , Crepidam hoc
tis temperatius vinculatus , ut non jactantiæ fignum mul- in loco intelligendam putat . )
tos adſtrictus habeat; fed fan &tiusvinculo laxiori folle 1. CALIGARIUS, Sutor, Caligarum confe &tor, Ol.
ſcat. [ Antiq .Gloff.in Regulam S.Benedictiè Bibl.Ab- Græc.Lat.utofaux té ero Calciamentarias , Caligarius.
batiæ S.Amandi: Calige velà Calo pedum di &tæ , vel : Papias : Caligarius , Artifex , Caligarisvero ,clavus.
quia ligantur. Nam ſoccinon ligantur, fed tantum in- Mox : Caligarios, à calo , id eft , ligno vocant, unde
tromitiuntur. Calo enim vocatur lignum , fine quo con- fiunt : fine iis calciamenta fierinon poſſunt. Verus In-'
ſui calceamenta non poſſunt, apud Marten . Itiner. to. 2. fcriptio : C.Attilius C.F.Juſtus (utor Caligarius fibi og
pag.99 .]Vide ſupra in Calcia , & in Subtalaris. Cornelie , d * c. Julius Firmicus Math. lib.3.cap.12. Co
CALIGA , præterea propria eſt Epiſcoporum : nain riorum confectores feu Caligarii , Lib.4.cap.7.Faciet pel
priufquam ſandalia induant,caligis ad genua uſque pro- larios, coriarios ,Caligarios . Tabular.Eccleſ .Autiſio
tenfis crura revinciunt . Vide Durandum in Ration. li . dor.fol.3o. Vinea Joannis , di& ti Notarii , Caligarii. Ad
3.cap.8 . [ De alia , nec facra , caligarum ſpecie intelli. de Lamprid.in Alex.Severo . Kandy deni', Græcis Scri
gendus eſt Gregorius Turon.cum ait lib.6 . Hift.Franc. ptoribus ævi medii, unde Porta Caligariorum Conſtan
Attamen lalatis fociorum equis , folus pertendit epiſco- iinopoli, apud Phranzem lib.z.cap.11. & Leunclavium
pus , tanto timore perterritus, ut unam Caligam de pede in Pandecte Turcico num.200 .
clapfam colligere non curaret . Pro Capellanis decernitur 2. CALIGARIUS, Ugutioni, dicitur Miniſter ferens
in Statutis Eccl.Trecor.an.1380.apud Mart.to.4.Anecd. ligna : caligare , ligna portare , à calon , lignum : un
col.1128.ut , cummiſas celebraverint, Caligas deferant de calo , qui fert ligna .
boneſtas, ſub pæna decem folidorum . ] 1. CALIGARE , Ligna ferre , ut jamjam dictum
CALIGÆ BRUGENSES . Will.Britto lib.2.Philipp. eſt in Caligarius 2 :
Brugia , quæ Caligis obnubat crura potentum . 2. CALIGARE , pro Cæcutire , vox Latinis no
CALIGÆ CATHENATÆ . Statuta Eccl.Cadurc.a- tiſlima ; fed eam active ſumunt inferioris ævi Scripto
pud Marten.to.4.Anecd.col.728.Prohibemus etiam , ut res pro Caliginem obducere, tenebras offundere , ob
clerici præfertim beneficiari Caligis Cathenatis rubeis fcurare. Ildephonſus Epiſt.ad Quiricium Epiſc.concil.
feu viridibus publice utantur . Hiſp.to.2.pag 535. Illuminet me prævenienti mifericor
I CALIGÆ SCACATÆ , Eadem notione.. Statuta dia , quem Caligavit malorum culpa . Petr . Chryfo .
Eccl.Tutel. ejuſdem tomi col.794. Hoc idem de clericis log.Serm.41.Sicut terræ nubes Caligant cælum ; fic ob
præfertim beneficiatis, Caligis Scacatis rubeis ac viridi ſcurant animos intemperata convivia .
bus publice utentibus dicimus effe cenfendum .' CALIGARIS , Clavus . Vide ſupra Caligarius i .
CALIGÆSERICÆ , TURGIDÆ ET DISSECTÆ pro I CALIGATUS , id eſt, miſerrimus. Inde Cali
hibentur Clericis in Concilio Mexicano anni 1985 . gatus miles dicitur , qui haberferreas ocreas , vel caligas
4 CALIGÆ NOCTURNALES . Spicileg. Fontanell. de corio. Etiam idem eft quod Infirmus vel obſcurus;& C.
MS. pag. 422. Monachus defunctus , Corpore lavato, Vocabular.Juris utriufque. Vide Caliga .
veftiturſtaminea . ele cuculla , Caligis Noturna CALIGO , Alveus . Sanutus lib . 3. part . i'l. cap.9 .
libus & ſüdario , quod eſt de eodem panno, de quo fta- Quia Saraceni de tertio ramo( Nili , qui Řaſith dicitur,
minea do Calige , quæ in extremitate non ſunt patula , per Caliginem unum , ideft , alveum , quo terram si
} gant , galeasad ramum Damiate induxerant.
ſed conſutæ .
Caligas CIRCINARE , Faſciolas caligis aptare . CALIGOSUS , pro Caliginoſus , apud Milonem
Fortunatus in Vita ſancti Germani Pariſienſis Epiſco- Mon. Elnonenfem in Serm.de Translat.corporis fancti
pi cap.35 . Cum dieDominico , ut loquimur ex conſuetu- Amandi .
dine , Caligas Circinaſſet , debilitatem manuum vel pe 9. CALIGULA . Vide in Caliga .
dum incurrit . Vide Armiger , Faſciola . I CALINUS MAJOR , Magiſter hoſpitalis pere
CALICÆ ALATÆ , quibus aves capiuntur . Pſeudo- grinorum , ut Breydenbach exponit pag.192.Itinerarii
Ovidius lib.i. Hieroſol.lin.11.Igitur convenientes cum prefe&to, ſeu lo
Nunc volucrum turmis mihi mos erat inſidiari, cum tenente Soldaniin Jeruſalem o ...majori Calino , id
Ventilabro moto pelim ſabuloneligato , eſt , Magiſtro hoſpitalis peregrinorum . Idem auctor ibi
Fila ſupertra &turus eis , fi forfitan illic dem meminit Calini pag . 193.& pag . 195 .
Oble&tarentur ; per equum deducere quaſdam 4 CalinUS MINOR, ibidem pag. 192. Item , quod
Donecin AlatasCaligas & pyramidales nobis unum de ſuis familiaribus deputaret , qui nos loco
Intrallent , minime rediture , fui comitaretur
à Gazerb uſque ad ſanctam Catherinam ,
Infra : O inde uſque Chayrum ; qui ſic deputatus Minor Cali
Nunc erat mihi mos piſces captare marinos , ... nus cognominaretur, cui nos per viam illam de viltuali
Retibus his , illos hamis , illoſque ſagena , bus provideremus juxta condignü de ſecundü merita ejus.
Alatis quoſdam Caligis in pyramidalem CALIS , pro Callis , Via. Gloff.Lat.Græc. Calles ;
Teijo!, atpeaci . Calle , Danti & Petrarchæ . Gloff.
Conum protenfis .
Caligula , Caliga levior, qua in æſtate utebantur. Ilid. Callis , viæ tritæ pecorum veftigiis . Statuta Vene
Vita S. Fulgentii Epifc . Rufpenfis num . 38. Sic ſtudio tor.an.1242.lib.3.cap.61. Si unus voluerit meliorare Can
bumilitatis ambitionem veftium fugiebat, ut nec ipfa cal- lem vel viam , & c.Occurrit ibi pluries .
ceamenta fufcipiens clericorum aut Caligis in tempore CALIUS , 070105 720p4 , Cinis, in Supplemen
biemis , aut Caligulis in tempore æftatis fimpliciter ute to Antiquarii . Sic dicitur , quia calet .
retur . S.Bernardus Epift.41.Jumenta gradiuntur onuſta CALIX , Calices anſati, majores ſcilicet. Chroni
gemmis , ego noftra non curatis crura nuda Caligulis. con Moguntinum pag. 384. Calix major , quot marcas
Caligula vox haud ignota Latinis pro minori caliga habuerit, neſcio. Certum autem eft, quod ſpilitudo e
militari . Norunt omnes Caium Tiberii nepotem & jus erat digiti,babebat autem idem Calix duas anfas,qua
ſucceſſorem cognominatum fuiffe Caligulam à Caligu- poterant manus repplere levantis, ſicut ſolentbaberemor
lis , quibus adoleſcentior ufus fuerat in exercitu Germa- tarii, in quibus piperata, O *falſapreparantur. Ejuf
a
nici patris fui. Gregorius Mag.lib.i. Dialog.cap. 2. de modifuit calix , quo ufus Chriſtusin Cæna , fi qu fi
S.Honorato Abb.Fundenſi : Caligulam de finn protu- des Adamanno de Locis SS.lib.i.cap.8. Inter illana quo
que
 45 CAL
que Golgothanam Baſilicam & Martyrium , quod amin
eft exedra , in qua eſt Calix Domini, quem à fe benedi-
&tum propria manu in Cæna pridie , quam pateretur,ip-
ſe conviva Apoſtolis tradidit convivantibus: qui argeri-
teus Calix ſextarii Gallici menfurain habens, doafque
anfulas in ſeex utraque parte altrinſecus continens com-
pofitas. Vide Chronicon Fontanell.cap.18.pag.236 . &
Anaſtaſium in Vitis PP.pag.1 26.
9 Calix APPENSORIUS , Idem qui Anfatus, ut pro
babiliter conjicit Muratorius to.2.pag.64.col.z.C.ex A-
gnelli libro Pontif.Et fi diligenter inquiras , multus or-
natus faralitius majorum vafculorum , tam coronæ quam-
que & Calices Appenſorii , doc.
Calices AUREI ET ARGENTEI in facris Liturgiis,
quando in uſu effe cæperint , docet Honorius Auguftod.
lib.i.cap.89. Apoſtoli eorum ſucceſſores in quotidiaris
veſtibus er ligneis Calicibus Miſas celebrabant..Z cphy-
rinus autem Papa & martyr Aureis vel Argenteis Cali-
cibus & panis offerri inſtituit. Horum etiam uſus fuit
tempore perſecutionis , ut docent Acta Concilii Cir-
tenfis apud Auguftinum contra Creſcent . lib.z. cap.29.
Walafridus Strabo lib.de Reb.Eccl. cap.24. Bonifacius
martyr da Epiſcopus interrogatus , fi liceret in valis li-
gneis ſacramenta conficere , reſpondit ; Qirondam Sacer
dores aurei Ligneis Calicibus utebantur, nunc è contra
lignei Sacerdotes Aureis utuntur Calicibus,
Calices BAPTISMI , in quibus recens baptizatis
poſt perceptam fanétain Euchariſtiam , Dominicus fan
guis hauriendusdabatur . Liber Damaſi in Innocentio
1.PP.Calices argenteos 5. penſantes libras 3. Calices ar
genteos Baptiſminumero tres penſantes libras 2 .
9 Calix DIATRETUS , Vas torno politum & detor-
natum , in Vocabulario Su :lannæi, à Græco fie’spates ,
Perforatus , vel torno faétus.
CALICEM EBURNEUM cum patena paratum unum ;
Calicem Vitreum auro paratum unum ; Calicein de Nuce
♡ argento do auro paratum unum legereeſt in Teſta-
mento EverardiComitis an . 837. apud Miræum tom.
1. pag. 21 .
Calice Lignei primicus fuere ii, quibus ufi Apo-
ſtoli in facris Liturgiis , uti ſupra obſervatum . Vetan-
tur in epiſtola Leonis IV.PP. de Cura paſtorali, & Ca-
non.Saxon.Edgari cap.41.Vide Vitam S. Benedicti Ab
bat.Anian.num.13 .
CALICES MINISTERIALES, Majores vino pleni, in
quos refundebat Archidiaconus guttulam Sanguinis
Chriſti de calice fancto , quo populus confirmaretur,
id eft , communicaretur de Sanguine Dominico ſeu
complementum acciperet communionis, ut loquitur Mi-
crologus cap.19 . Ordo Romanus: Ipfe Pontifex confir-
matur ab archidiacono in Calice fan to , de quo parum re
fundit archidiaconus in Majorem Calicem , five in fcy-
phum , quem tenet acolythus, ut ex eodem ſacro vafe
confirmetur populus : quia vinum etiam non confecra
tum , fed Sanguine Domini commixtum , fanétificatur
per omnem modum . Quem quidem morem effundendi
parum Sanguinis in calicen majorem vino repletum ,
attigiffe videtur S.RemigiusRemenfis Epifcopus apud
Hincmarum in illius Vica , in iftis verfibus ,quos circa
ejuſmodi calicem miniſterialem infcribijuffit :
Hauriat hinc populus vitam de Sanguine facro
Injello, æternus, quem fudit vulnere , Chriſtus ,
Remigius reddit Domino jua vota facerdos .
abanus Maurus lib.1.de Inſtit.Cleric.cap.7.de Diaco-
nis : Sicut in ſacerdote confecratio, ita in miniſtro diſpen
fatio facramentieſt. Ille oblata fanétificat , hic fančtific
Gata difpenfat. Ado in Vita S. Donati Epiſcopi: Cum
quadam die Mifam celebraſjet populo , o de Corpore
Chriſti , ac de Sanguine ipfius populus venerabiliter ve-
Crearetur , diaconuss quidam nomine Anthimus tradebat
CAL 46
ſacrum Sanguinem Chriſti, qui ſubito paganorum impul
ſu cecidit, ego facrum Calicem comminuit . Vide Conc.
Neocæſar.cap.13. & S. Ambrofium lib.1.de Offic.cap.4t.
Anaſtaſius in S.Silveſtro pag.1 2.Calices Miniſteriales s .
penf.finguli libras binas. Infra pag.13 . Calices minores
Miniſteriales so.penf.fingulilibras binas .Idem in S.Hi
laro PP.pag.29. Obtulit Calites argenteos Miniſteriales
12.penfantes fing.libr.2.Vide Scyphus.
CALICES OFFERTORII , videntur fuiffe , in quos reu
fundebantur amulæ , quæ à fidelibus offerebantur . A
malricus in Eclogis deOfficio Millæ : Poft lectum E
vangelium venit ſubdiaconus , ferens in brachio ſiniſtro
Calicem , in quo recipiuntur Amule populorum , do fua
per Calicem corporale, quod accipiens diaconus ponit fum.
per altare , fimiliter Calicem poſt receptas Amulas.S.
Cyprianus de Lapſis: Ubivero ſolennibus adimpletis ,
Calicem diaconus ojerre præfentibuscæpit, & *c. Ita S.
Clemens lib.z.Conſtitut. Apoft.cap.61.Diaconorum a
lios oblationi Euchariſtice incentos e! fe debere ait . Ti
dem , qui Miniſteriales , uti vult Durandus de Ritib.
Ecclef.lib.r.cap.7 .Antiq .Fuldenſes lib.z.trad.38 .Trado
,id eſt , patinas argenteas do Calices Offertorios , ya
thuribula , OC .
CALICES STANNEI interdicuntur à Leone IV.PP. de
Cura paſtorali , & in Provinciali Ecclefiæ Cantuar.lib.
3.tit.23 .Vide Vitam S.Benedi ti Abbat.Anian . num.13 .
CalicES VITRÉI - S.Honoratus Maſfilienſis in Vi
ta S. Hilarii Arelatenfis : Qui eo credidit omnia diſtra
benda , quouſque ad patenas vel Calices Vitreos venire
tur . Vide Miracula S. Stephani Epifcopi Calarini in
Sanctuario Capuano p.184 . Ardonem in Vita S.Benedi
& ti Abb . Anian . num.13 . Vitam S. Winoci Abbat . cap.
12. & c. Interdicuntur pariter ab eodem Leone IV .de
Cura paſtorali .
Calices Vitrei primis Eccleſiæ temporibus in ufu
fuiffe videntur ex Tertulliano lib . de Pudicitia cap. 10 .
ubi de Calice , in quo paſtor depictus erat , quique fa
cile frangipoterat, loquitur : hæc Calici Vitreo appri
me conveniunt . Rem etiam probant illufiones Marci
cujuſdam hæretici, qui quod in Calice confecraverat
purpureum & rubicundum ut appareret , preſtigiis ſuis
efficiebat.Vide Nicetam Choniatem li. 4. Theſauri c.6 .
CALICÉS EX LAPIDE Pretioso . Hift. Abb. Con
dom.pag.13.Spicil Acher. pag.509 . Item unum vas ar
genteum cum lampadibus, in quo eſt poſitusCalix Lapi
dis Pretioſi, cum quo B.Petrus Apoſtolus celebravit pri
mam Miſſam in Antiochia Ejuſmodi fuit calix Onychi
nus , auro & gemmis ornatus,quem Laudunenfi Eccle
fiæ Francorum Rex donaverat , ut eft in Synodo Du
ziacenſi à Cellotio edita parte s.cap.5 .
CALICELLUS , Parvulus calix . Vita S.Lupicini Ab
batis Jurenſis num . 1 z.Calicello , quo cyathum aquæ ace '
cepturus erat , & c.
CALICULUS , ( Parvus calix , apud S.Auguftinum li.
9.Conf.cap.8.in Actis SS.Benedict.fec.2. pag. 835. &
ſec.3.part.2.pag.251 .]A Caliculis , Cui calicum ſeu va
forum pororiorum cura eft. Paffio S. Bercharii , apud
Camufacum : Traditur ſiquidem per id tempushunc in
eo loco factum aliquando miniſtrum à Caliculis,in curam
promptuarii , rectoris natu , vicibus ſucceſije.
CALIX . Jacobusde Vitriaco lib. 3. pag .1126. de
filiis Sapphadini : Quatuor habent redditus de calice ,
qui omni anno in menſe Augufto irrigat totam terram
Ægypti .
( CALIXTA . Charta Lergardis Comitiſſa inter
Inſtrum.to.2. novæ Gall.Chriſt.col.8.Offerimus... eidem
Domino Martino patrono noſtro ..calixtam novam cum ec
clefia in honore S.Gregoriiconſtructs , & in omnibus re
bus ad ipfius poteftatem afpicientibus, hoc eft, cum vit
la @c. Dionyfius Sammarthanus conjicit ,nomine Ca
 CAL
47
Lixte ſignificari chartam novam , qua jam prius donata
confirmantur; Calixtam ad verbum eſſe ligamentum ,
chartam Calixtam ſeu ligamentum , appellari , quod il
lis ævis concederetur poffeffiodoni vel ceflionis alicu-
jus traditione corrigiæ inftrumento alligatæ . Verum
Calixta non tam videtur charta donationis, quam res
ipfa dopata ; deinde parva vel nulla videtur effe Calix
te & ligamenti neceffitudo: fere crediderim Calixtam
mendole ſcriptum eſſe.
9. CALIXTINI, apud Bohemos ſeculo xv ; di ti
qui Calicem in Euchariſtiæ facramento appetebant ,
ut refert Proſper Sanctacrucius de Civilibus Galliæ dif
ſentionibus, apud Marten . tom . 5. Amplifl. Collect.
col.1452.
1 9 CALIXTUS , Summus Pontifex Saracenorum
aliter Calypha . Jacobi de Vitriaco Hiſtoria Orientalis
apud Marten. tom . 3. Anecd . col . 270. Qui tenet regnum
de Baldaco , ubieſt Pap. Saracenorum , qui vocatur Ca-
3 lixtys .
I CALL . Vide Clep .
I CALLA , Callis , ſemita , Ital. Calle . Charta
ann.1246.ex parvo Chartul.S.Vi&toris Maſlil.pag. 187.
Uſque ad fummitatem Calle baſſe dicti montis , quæ Cala
la eft quafi media inter rupem , O'c.
CALLACA . Vide Calluca .
CALLAS . Vide Callus .
I CALLATA , Vox Italica , Ambulacrum , Gall .
Promenade . Locus commodus ad ambulandum animi
gratia . Statuta Maſil.pag.443.Ordinamushoc preſenti
capitulo , ut nullus de cætero ſit auſus mittere , vel in-
ponere fimum , vel terram , vel ſcobillas...in viis qi!&....
protendunt à portaliCallate ufque ad collam .
3. CALLÉGA , Collecta, exactio tributorum &
1 etiam cæcus, ut videtur , ubi de ejuſmodi collectis a
gitur. Ogerius Panis lib.4.Ann.Genuenf. ad an.1214.
Callega denariorum yuatuor per libram collecie maris
fuit fummalibrarum 38050. Et Infra : Introitus Tyri ,
Seribania Septa & Bucere , quæ poffint vendi in publica
Gallega uſquead annos duos tantum & non pius. Jaco-
bus Auria lib.10.eorumd.Annal.ad an . 1293.Colligeban-
tur etiam à navigantibus Ở redeuntibusdenarii iv . per
ballam , qui in diéto anno fuerunt venditi pro uno anno
tantum in publica Cailega libr. XLIX. millibus & plus .
Reditus etiam communis co pedagia & alieCallegie ven-
dite fueruntin publica Callega , dictis denariis iv.com
putatis, lib.cx.millibus , fine eo quod per commune Jac
nue ſingulisannis percipitur dle venditione falis , quod est
librarum 30.millium & plus .
I CALLEGI, Semita enguſte. Glof.Sangerman.
MS.num.501 .
CALLÉNGIA , Calumnia , a & tio, qua quis rem
repetit, Çallenge, in Confuet.Hannon.cap.49.69. & finem conſtruerent regia Sublimatos auctoritate , ne ali
ult.Valentian.art.6.12 . Heldin. art.8. aliis Challenge . quis in eis inimicum invadere auderet . Warmannus in
Monaſticum Anglic.tom.2.pag.603 Remiſit nobis Cal-
lengiam , quam habuit ir vaſiu terra poſt parcum . Vi-
de Calumnia .
q Calangia , Ead.notione. Charta Godefridi de
Lovanio ann.1238.apud Miræum to..pag.421.col.2.O-
mine jus hæreditarium quod contingebat ei.... ad opus dicle
prioriſſe O conventus loci memoratilibere refignavit
abſolute, omni reclamatione feu Calangia , que à dicto
Joanne velfuis ad preſens vel in poſterum fieri poffet , vel
exaflione qualibet omnino remota .
I CALENGEIUM . Charta Roberti Piſcis ex Char-
tulario S. Fromondi : Reliqui omne Calengeium ,quod ego
vel aliqui anteceſorum meorum miſeramus in ecclefia .
qČALENGIA , apudMarten.Anecd.co.1.col. 1094.
Nos poft illud dictum pofuimus in Calengia , Sive recla-
mavimus terram de Waveres .
CALLERE, Per fraudem machinari . Gaſp.Bar-
CAL 48
thii Gloffar.apud Ludewig.to.3.Reliq.MS.pag.345. ex
Hift.Palæſt.Fulcherii Carnot .
4 CALLES , Iſidoro in Gloflis . Vie tritæ pecorum
veſtigiis . Vide Callis.
TCALLIA , Simia , in Vocabulario Suſſannæi.
CALLIANUS . Vide Collianus .
( CALLIATOR , f.Qui erat à poculis , quæ noftri
Caillers vocabant . Vide Mazer . Teſtamentum ann .
1217.ex Chartul.S.Martini Pontifarenſis : Item , lego ,
Theobaldo qui cuſtodit parcum centum fol.Pariſ.Item jo
banni Calliatori centum fol.Pariſ.
CALLICINATUS . Epitaphium Willelmi Abbatis
Metenſis in Analectis eruditi Jo. Mabillonii to.1.p.430°
Hoc quoque perlečto verborum Callicinato
Veftrorum fratrum Chriſti ſub lege piorum
Plangere didicimus vos lamentabile funus .
Vox ufurpata pro brevi mortuorum , fed incertæ origi
nis . Vide conjecturam viri doétiffimi toin...Monumen
tor.Ecclef.Græcæ p.816.
1. CALLICULA , Atramentarium , ut Macro
videtur in Hierolexico, ſignificat. Imperfectus hom.54.
in c.15.Matth. Ante conſpectum ſuum ponitſuper menjam
Calliculam , unde tribus digitis mortem hominum ſcribit
aut vitam . Carolus Frater fufpicatur legendum effe
Caliculum .
2.CALLICULA , Genus veftis. Vide Gallica .
4 CALLICULARIUM , Meurum æſtatis vel bye
mis . Gloff.Ifid. Viridocti cenfent fcribendum effe Ca
nicularium , quod fumma æſtate in rabiem agantur ca
nes , ut & in intentiſſimis frigoribus. Vide Grævium
ad eafd.Gloir.
I CALLIGRAPHUS . Gr. Zamrypż33 , Scriptor
accuratus , arvud Paul . Diac.lib.17 .
CALLIOMARCUS . Herba fic dicta Gallis veteri
bus, quæ Latinis Equi ungula . Marcell.Empiric.cap.
16.[Britannis Callion -march , equi tefticuli . ]
CALLIS , pro via Regia , apud Latinos vix ufurpa
cur : fecusapud Scriptores inferioris ætatis.Schedæ an
tiquæ apud Camdenum in Britannia : Diebus Honorii
eV Arcadii fa &tiſunt in Britannia Calles ad mare.Vetus
Charta apud Seldenum ad Eadmerum : Concordatum eſt
de rectis Callibus, quæ habuerint per civitatem introitun
O exitum , quicunque de illis forisfecerit, Regi emend.
bit . Similiter de Callibus rectis extra civitatem ufque ad
unam leugam 3. perticas , doo 3.pedes . Si quis ergo
infra has publicasvias intus civitatem vel extra foderit,
vel palum fixerit, ſequitur illum Præpofitus Regis, u
bicunque abierit , emendam accipiet ad opus Regis .
Ubi Callis idem valet , quod apud nos Cbaucèe . Hen
ricus Huntindon.lib.1 . Tantæ autem gratie inhabitanti
bus fuit Britannia , quod quatuor in ea Calles a fine in
Vita S.Pirminii cap.2 1.Et ſic ad Horbacenſe Cænobium
reverſus eſt per ſuam ſemitam , quæ ob pie privilegium
memoriæ ad impræſentiarum vocaturſanctiCallis Pyrmi
nii. Tabularium Ecclefiæ Carnotenfis an. 1138. Ch.74.
Videlicet à Novo vico , à calciato Calle Blefenfi, qui
tranſit ante Merlaium , Óc. Mox : Quacunque ſemita
irent vel redirent Carnotum ,nifi inciderent in prædictum
calciatum Callem ante Vallem brachiorum . Vide Trica
lium . Statuta Veneta lib . 3. cap. 61. & Probat. Hiftor.
Blefenfis pag.5 .(Concil.Hiſpan. tom.4.p.764 . col.1 . ubi
Calliseft pro Vicus , platea . ]
CALLITUS , Uſitatus , in Vet . Glof.Sangerm .
MS.num.501 .
G CALLOMELINUS , f.Flavus fplendens , ruci
lus , à Græco xano's & Winrun , Panicum , à win : Mel .
Valef.in lib.5.Hift.Evagrii cap.21 . pag.127. ex vetere
Charta donationis Ecclefiæ Cornucianenſis: Vela linea
para
 49 CAL CAL SO

paragaudata Perfica clavatura Callomelina praſına CHALMs,in Charta Joannis de Creſto ann.1294.a
due , & c. pud Baluzium to.2.Hift.Arverniæ p.520.Tradidit may
#CALLORUS, Malitioſus..Gloff.Iſid. Conſtan- ſum de Melet ſuperiorem & fubteriorem ..Item lasChalms
tieális : Callofo , Maculoſo · Hanc lectionem verio- de Ferayxols.cum molendinis, furnis ,pratis , & c.
fem putant Martinius & Grævius. CHAUMA ,in Inſtrumento anni 1276.ex Chartu
T * CALLUCA , Gemma colore viridis...naſcitur in lar,minori S.BenigniDivion.SuperChdumam quæ par- ,
India vel Germania in rupibus gelidis oculi modo extube- ſuper omnes arbores ejus .
tisur.cum Perreciero
saws. Gloff.Sangerman .MS.num . 501. legendum Cal T CHAUMOTA , ibidem : Super Chaunotam fitam ,
laica cum Ifidoro lib.16.Orig.cap.7.vel porius Çallais , ſuper virgultum D.Marcelli Militis .
HI apud Plinium . CALME.Vide Jonam in S.Columbano c.15.8.17
CALLULARE. Jopas in Vita S. Euftafii Abbatis CALMEDINA ,[ Prætor urbis. ]Vide Zavalmedina.
Luxovienſis n.1 2:Comperendinanti ,microloga & frivo CALMERIUM.Stacuta Veron . lib.4.cap.74. Ultra
La Callulanti, Euftafius reſpondit. Ubi viri doctiCal- quantitatem ordinatam vel ordinandam in Calmerio fa
lulare, verbum effe effi &tum à Longobardico vel Teu- ciendo quolibet anno....pro ipfis pretiis in di &to Calmerio
conico Kallen , ieffutire, garrire , cenſent :velà ķa . contentis, Oʻc. Fuit itaque indiculus preriorum rebus
kelen , quod idem fonat: fed legendum cavillanti pro- vendendis ſtatutorum , Contraa.Dacior. Bergom.lib.
babilius videtur . {Nifi forte quis malit Callulanti elle 7.c.18.vocant.Calmearium ,
pro garrulanti, blateranti . Quam facile Ç.pro G.& R. CALMIS , Culmus , Gall. Cbaume. Ager de
pro L.ſcribaturnemoeſt quineſciat . ] meſfus, ubi foli ſuperſunt culmi , & ubi licet pecora
I CALLUM Pedis , Tarſus ſive ſuperior pars per paſcere. Charta anni.871.inter Inſtr.10.1 , novæ Hiſt.
dis . Guidonis Diſciplina Farfenſislib.2.c.4 .Siaminia Occitan. col.123 . Ut cuncta pecora gregum ſuprum per
debet talem menfuram babere,utpolit Callum Pedis cin- cun &tas colles & Calmes, five paſcuaria .
, abſque ullo
Sta pertingere , Galli dicunt le cou de pied . bomine blandiente pafcant. Vide Calma .
CALLUS, Fabrorum foraming , Papias MS. [Ilido CALNABIS , (CALNAPE , Straguloſum villoſum .]
sus & Conftantienſis Epiſc.legunt, Callas: ad quos Vide Galnabis.
Grævius ait, Sed fides fic penes illos. Papias MS. Bi & CALO , Calceus ligneus, Gall.Sabot . A &ta SS.
turic.etiam habet Callas. ] Junii to.s. pag. 167. Vigilium Calonibusinteremptun
CALMA . Charta Chlotarii Reg.an.627.-ex Tabu- fuifle, quo genere calceamenti ferratigens montana uti
lario S.Benigniapud Perardum p.6. Et filvas de ipſo a- tur. Vox nora Feſto , eadem nocione.
gro devaſtajent, de terram exinde aut prata per loca I CALODÆMON , à Gr. xeno's & failei , Bonus
plurima invafiflent, vel vinea deplantaflent, aut Cal- Angelus . Acta SS.Junii to.2.pag.614. in Vita B. Placi
mas rupilent Oc. Alia Caroli M. an.790 , pag.13 . ibi- di : Sicut Calodemones nomina trabunt ( ab operibus )
dem : Sicut ab ipfa jam di&ta Orba , partibus Occidena que exercent; itafacodemonesab operibus , que nequi
Salibus venitur in Calmibus , Merrenſes vocabulo , uf- ter operantur , nuncupantur :
quequo perveniatur in planitiem parocbia Segonciacenſis, CALOGERI , Monachi , præfertim fenio & ætate
Notitia vecus apud eumdem.p.18 .Albericusdedis de ra- venerandi. Tabulariuna Monaſterii S. Savini Levita.
tione S.Benigni partibus Fulorici Colmam unam , quæ eft nenſis: Congregatis fub Normam Benedicti Patris non .
in centena Oſcarenſe...habet ipfe campus vel Calma , de mediocriter Calogeris . Perperam Cologeris edit. apud
uno latere,& c.Alia pag.93.Verberatorum canabi, quod Marcam in Hift. Beneharo. pag. 8o5. Philippus Ma
babetur in Calma juxta molendinum , Denique alia an . zerius in Vita S. Petri Thomaſii Patriarchæ Con
1 147.pag . 116.In fine vere foreſte deLumini, eft pratum ftantinopolitani num . 130. Et alii diviſi ab Eccle
ipforum Militum ,quod eft inter Calmas de Ance & Bla- lia , maxime Græci , do Calogeri eorum . Vita S.Severi
Jeio, do predi&tam
foreſtam.Quibus in locisCalma viden- Abbatis Agath.ca.16.Adoleſcentiores Calogeritam quo
tur appellati agri aracorii,in quibus meſſeseffe folent, tidiani operis, quam lybore jejunii vieti. Hiſt. Cortu
quæ Calamis frumencariis conſtant, quos inde noſtri fiorum lib.9.cap.16.Ubieſt Monaſterium ,in quo ſunt Mo
Chaumes vocant. Vide O & ,Ferrarium in Orig.linguæ nachi 1500.Caloceri nominati. Kerozápov apud Græcos
Ital. in Calma . mencio pafſim occurrit , Palladium in Hift.Lauſiaca c.
Alter eft locusin Charta LudoviciRegis Fran- 20.Joann.Moſchum c.27.in Vita S.Nilijunioris p.16.in
corum ſuper judicio de querelis Godefridi Lingon.Epi- Vita S.Ballii junioris n. 20. apud Nicecam in Alexiol.
ſcopi & Odonis Ducis Burgundiæ an.1154. inter loftr. 3.n.2,Anonymun de Locis Hierofoi.c.14.Joannem Ca
10.4.novæ Gadi.Chrift.col.174.cui notio Cangiana Ron nanum p.191.in Hiſtoria Græco Barb.Apollonii Tyrij
poteft accommodari. Sic ſe habet . Quæro , inquit p.19 . & apud alios Scriptores, laudatos à Meurſio K &10
Dux,ut Epiſcopus deftruatmibi Calmam , folatum zápó epithecon Epiſcopo Theſſalonicenfi tribuit Palla
quod faftum eft apud Mulli . Ad quod Epiſcopus ref- dius in Vita Chryfoftomip.26.Vide Steph. Pafchafium
pondec poft pauca : Calmam deſtruere nolo: tum quia in Diſquiſition, Francicislib.8. cap.so. Ica Kerospaces
frater meuseam ædificavit , ipſo Duce juvante, ; Moniales vocabant. Corona precioſa : Kæroveía , Mo
turus in Jerofolymam in pace ab eo difcefit utpote home nialis , noves perJoan.Cananus de Bello Conſtantinop.
fuus:tum quia in alodia S.Mammetisfa &ta eft, ad eum Oi ģTopxo2.& moyapo trisKeroypaixes minecha xipf@ uxj rápis Lepa
nibil pertinet,& alia munitio in finagio ejus patris prius) y :oi cu vec rx8r. Conſtantin. in Hiſt. Apollonii Tyrii:
fuit propior Caſtellioni, Hic Calma videtur effe caſa Και κόνομα Καλογρια , καικό 3η τα μαλλιά της .
vel etiam munitio quędam ſic force dicta ,quod ftramen Txppxoxx107. pos Monachos Turcicos , qui vulgo De
tariis feu Calamis frumentariis tegeretur, Pari inodo viſi,vocac etiam Ducascap.21. TepXoxanognpå 15XVtas
poflunc intelligiexempla pleraque à Cangio laudata . πικρό θανατωπαρέδωκε.Cap.42.Εισήλθον ,.. όν τή των Μαγ
I CHALMA. Inftrum .venditionis an.1276.ex Char- garwonova Txpxoxahóympos. Idem Cananus : H19 :vó Mup
tulario minori San.Benigniano : Quare dictas quin- oderns a Il a teiapxus 7 Tapxwou Tivtexosia: Topxoxan::
que eminas bladi percipiendas.O reddendas in ditto gra- giúpos tri v usórsxasúrefuo , & c.Adde p.193 .
-nario aſedi .ii . Item ſuper Cbalmain fitam au Ceri CALONES,Negotiatores,naviculæ quæ ligna mili
fier noirien, fitam juxta terram Roblini . Et in al- tibus portant.Gloff.Sangerman.MSS.n.501.Papias MS.
fero venditionis Inſtrumento ejufdem anni : Et ſuper Calones, Navicula que ligna militibus portant. Alter

ruam paciam
, terræ. quæ fuit in Chalma, fisam c. ejufd.Papiæ Cod.MS.Calones, Negotiatores , navicule
 CAL CAL

pol cellæ militum , vel bomines qui ligna militibus por- paulatan & claram . quanto plus poterunt inde ejiciant,
tant . Hoc ultimo fenfu legitur apud Ciceronem . Eft necum aqua prædi&ta fimus ſeu lutum in diëtis Calquer
à Gr. r @ nor , Lignum . Vide Calige. riis ſex torcularibus contentum ad portā polii decurrere,
I CALONGIA , Idem quod Colongia, villula, præ CALSATTATUS. Vide Craieta .
diolum . Charta Henrici Campaniæ Comitis ann. 1149. I CALSIDONIUS, pro Chalcedonius, Gr. xande
Conceſſi...grangiam S.Eufebii cum hominibus ſuis& Ca- *ufa , Gemmæ fpecies. Vide locum in Scaci poft ver
longiis aliis poffeffionibus , ac juſtitiam ejufdem ville fus įbịcitatos ,
cum atrio . Vide Colonus . CALSOLARIUS , Calceorum artifex , ſutor , Ira
CALONIA , Vide Calumnia . lis Calzolaio , qui noftris Cordonnier , Bulla Honorij
CALONICA . Vide Colonica in Colonus, III.PP.an.3.apud Ughel.to.1.Italiæ facr.pa,823. Quicun.
9 CALONICANIUM , Vide Calcanium , que eft vel eritCalfolarius,dabit annuatim Epifcopo unum
CALOPARE , Citato curfu equitarė , GallisGalo- futtetlarium ad fenfum Epiſcopi. Vide Calciarius .
per , apud Petrum deCreſcentiis lib.9.de Agricult.cap, CALSOLARIA , Sutrina , five officina calcearia,Ital.
6 :Vocis etymon à Græco xa107 ", vel xadtál au , Cure Calzoleria. Occurrit in Proceſſu de Vita S. Thomæ.
rére , accerfit Salmafius ad Capitolin,pag.245, 1.CĄLTA , CALTES ,CALTADES . Gloſfæ Biblicæ
I CALOPEDES , Calcei lignei , aur ſalcem calm MSS.Caltæ dicuntur, qui divinam legem intelligunt
cei , quorum pars inferior lignea eft, fuperior vero co- perficiunt, Caltes eſt ,qui per a &tum bonum divinis reſpon
riacea, Gall. Sabots vel Galoches, Bufchius de Refor- det verbis . Caltades vero, qui non folum operibus bonis
matione Monaſteriorum apud Leibnitium to, 2. Script. divinis verbis reſpondet , ſed & ipforum verborum my..
Brunſwic.pag.818.Vides Judæum in foro feu ante oftiuin ſticos ſenſus alios introducit ,
domus tuæ ftantem , calceos , panes tuns , Calopedas Que 2. CALTA , Tributum per vim & contra jus es
Smilia emere volentem , xaétum , forrean pro ſolta ,Charça ann. 1062,inger In
CALOPODES , Lignei ſubtales , in GloflisMSS , ſtrum ,tomi 1.novæ Gall.Chriſt.pag.57.Malos vero ufus,
I CALOPODIUM ,in Regefto Capituli Auriffiod.15. Caltas, tortitudines , diſtri& tiones, fidejuſſorias do lu
Decembris ann.1460.Non portentur Calopodia in choro cra que per Simoniacam faftionem in eodem Monaſterio ,
1 ſub pana diſtributionum unius diei . Statuta MSS.Capi- & in ejus dominicaturis, manlis, viltis & cellis uſque
tuli S.Audomari: Item inhibemus ne aliquis deambulet ad hoc tempus , nos vel noſtri parentes accepimus vel ex ,
perchorum cum Calopodiis , five patinis fervatis , vel egimus, omnino relinquentes funditus abrenuntiamus ,
non ferratis ;dum hore cantantur. Buſchius apud Leibnit, Vide Groſella ,
ro.jam laudato p.913.Portaviergo Calopodia ſua , li I CALTERIA , CALTERIATUS , GlaberRodul
benteretiam portaſſem pelliceum ſuum.Kaninos.ov vel * z- fus lib.3.Hift.cap.9.A ferebatigitur idem Abbas, beca
mémes Græcis pes ligneuseft feu forma lignea , qua futo : mnia molimina Calteria effe Sathana , ac fi quis horum
res utuntur in calceis faciendis,unde forfitan origo vocis talibus infigniis Calteriatus ex hoc fæculo migrajet, dif
Galoche . Vide Menagium ad hanc vocem ,& Cangium ficulter à diaboti vinculis pole eripi, In cultum juſto
noftrum ad vocem Gallica , mundiorem invehitur , & in novum atque indecentem
I CALOPETA , Calopadiis feu ligneis calceis indu- veſtjum morem :quareCalteria mihi videtur veſtiarium
tus. A & ta SS .Aprilis to.2.pag.469 . in Vita S.Guillelmi fymbolum , Gall.Livrée. Sed unde vox illa?
Polit.Quo
‫ܕ‬ fe verteret infelix non videbat , inter acuta cor CALTIO . Vide Calcio .
nua , obfcintillantes oculos , ad virulenta guttura ſub I CALTUDIA , Dies feſtus. Papias MS, Gloff,
fapacibus unguibus , contra Calopetas monſtrorum plan . Lat Græc.Caltudia , coprvé .
tas , uc. I CALTULUM , ubimortui feruntur . Glof.San
CALORATIOR SOL ; Calorem multum babens. german.MS.n.gor.FufiusPapias MS . Caltulum , Vincu .
Glof.Sangerman.MSS.num.501.Coloratiimpetus, i.e. li genus, vel ubi mortui feruntur : à coacto loro dicitur,
calidi , apud Apuleium lib.6.p.182, Vide Calculum ,
CALORTA . Tabularium Caſaurienfe an.14. Lud . CALVACADA , CALVACATA , CALVACHIA:
Imp.Lotharời filii : Cum filvis, paſcuis, ftalariis , ce Vide in Caballus ,
rinis , Calortis , rivis, tupinis , doc, I CALV £ , Ilort:xét:Opuyeux , Nuces avellana
CALOTA , Pileolus , verticis tegumentum , tofte . Supplementum Antiquarii.
Gall.Calotte . Statuta Maſlıl. pag.515: Statuimus quod 4 CALVAGARIĄ . Vide in Caballus ,
omnes Judæi à feptem annis fupra portent Calotam cro & CALVANUS , Vide Cauanna ,
deam , velli noluerint , portent in pectore unam rotamla I CALVARE , Calvum facere , Verbum hac no
tam magnam ad modum palmehominis . Et fimiliter tione obſolecum : pro Decipere legitur apud Papiam ,
omnes Judææ maritatæ undecunqne fint , partent orales . Vide Cavillare.
Occurrit ibid.pag.130. CALVARIA , Detonfio, decalvationis pæna , Urfi
q CALPÆ , CALPES. Papias : Calpe , Armille pus in Vita S.Leodegarii c.14. Condemnatus ab ipfa.Sy
que militibus ob virtutem dentar , Vet . Gloffæ : Cat- modo, calvariam accepit in capite, & expulfusſegregar
pe, kosuide Nam mulieres quoque ijs utebantur, Lau- pur a fancta Congregatione . Vide Decalvare.
rențius in Amalthựa : Calpa , Clitellariorum malorum CALVARIES, Sinciput , in Gloſſis MSS . ad Ale
pugna . Motustemperatas ( " compofitus . Quatuor ftel: xandrum latrofophiſtam :
læ infumma Aquarii dextra , CALVARIOLA.Vetus Interpres Juvenal . ad Sat. 5
q CALPES , apud Ifidorum in Glofſis, Galeæ mili- Ut folentin urbe calices fractos, sive Calvariolas compo
pum . In Excerptis additur , imo Armille . Feftus , Canere, i. fragmenta vel calculi inftar Calbariarum .
to , SuetoniusleguntCalbei, eadem noțione . 4 CALVENTES , Fruftra calumniantes , in Glof
CALQUERIA , Moletrina ubi quernei cortices { ario Sangerman,MS,num.501,
çalcantur , & reruntur , vel officina ubi coria quer 9 CALVETA , Montana fatis fruticibufque nuda ,
neo cortice inficiuntur. Sra tuta Maffil.p.306.Conſtitui Vocabularum Suſſannæi,
pus ut omnes illi qui erunt conftituti,tam fuper miniſterio CALVETUM , in yeşeri Gloffario Saxonico, Me
curaterre quam blancarie... ne perturbent vel mifceant , ryt , exponitur, quæ vox mariſcum , feu paludem et :
nel pribatem fuas Calquerias veltorcelaria , quando eas, iam fonat.
vot facient curaui feu allargari,imo aquã
pet exgourabant, CALVIATUS,pro Clapiatus, qui & pro Clavan
tus
 CAL CAL 5
53
tus , Clavis vinctus, vel munitus , Vide locum in Soc- ſpanis Calonna & Calunna ,Concilium Legionenſe ann .
cus poft Soccia 2012.C.4. Si autem extra ceneterium abftulerit rem Ec
CALVITIA , Meror . Glof.Sangerm.MS.n.5o1. clefiæ reddatean Calumniam cultoribus ipfius Eccle
unde corrigendum arbitror Iſidori Gloſſarium , ubi fiemore terre .Cap.s. Dividant per mediam Calumniam
Calvitio , Memor . homicidii :[Et c.41.Mandamus utmajoribus vel ſayo aut
I CALVITUS , Moratus , Calvitus, Fruſtatus , dominusfoli...non intrent in domo alicujusbominis Legio
Gloff.Sangerman.MS.num.501. He commorantis pro ulla Calumnia , nec portas auferant
CALŮMBUM, Viride. Vocabularium Suſſannæi. à domoillius. jCharta Aldegaſtri, filii Sylonis Regis
1. CALUMNIA , A &tio in jure , qua quis rem Ovetenſis an.781.apud Sandovall. Et quanta Calumnia
quampiam ſibi per ſolemnes juris formulasaſſerere co- fuerint, pečtent emendent, & c.Concil. Goyacenfe
natur , aut pro qua litem intendic.Calenge, in Chron . ann.105o.cap.7 . Quale eſt conſtitutum in Decretis Ade
Flandr. cap.8o. & apud noſtros paffim . Lex Burgund. fonſi Regis pro homicidio , pro rauſo , pro fajone , aut
cit.89.Liber abfcedat, neque Calumniam pro eo , quod pro omnibus Calumniisſuis.Charta Ferdinandi Regis
ligatus, aut captus eft, movere præfumat. Lex Lon- æræ 1081.Si ....autplagaveritvel occiderit , nullam Ca
gobard.lib.z.tit.27. Non poßumus in una cauſa duas im- lumniam proinde perfolvat. Alia Sanctii Regis Aragon ,
ponere Calumnias. Marculfus lib.1.form , 22. Nec here æræ 10yo.in Hift.Pinnatenfi lib.3.cap.9.Id eft, de lezda,
des eorum exinde quamlibet Calumniam aut repetitionen de cenſu , de homicidiis, de judiciis, de Calomniis ,;ego
ullam penitus habere non debeant. Formula vetus ſecun- de omnibus omnino rebus , &c. Charta Urracæ Reginæ
dum Legem Roman.c.s. Quælibet perſona , que contra Hiſpaniæ ann.1116.apud eumdem Sandovallium : Quod
banc venditionem aliquam Calumniam , vel repetitionem fi perfeveraverit, & intra terminos hos violenta manu
generare præſumpſerit , illud , quod repetit , non vin- intraverit, quod rapuerit, duplat , e Calumnia Ab
dicet. Simeon Dunelmenf.an.1116. Spondens Regi core . batio ſenioribusexfolvat cum ſex millia folidos .Vitalis
Archiepiſcopo ,ſe,dum viveret, illum non reclamaturum , Epifcopus Oſcenſis: Et reſpondeant eis de Caloniis, hoc
nec aliquam Calumniam inde moturum . (Calumpnia pro eft, de pænispecuniariis uſque ad mediam mortificatu
Caluminia legitur in Hift.MS.Beccepſi pag.439. & alibi.] rum . Alibi : Si quis acceperit Militem de equi habenis ,
Calumniam inferre , dimittere ,'paſſim in vett.Tabular. ſolver de Calonia quingentos ſolidos . Idem : Habent In
apud Beslium pag.448.457.473 .[ Calumnie finem facere fantiones medietatem Calonie homicidii.Occurrit paffin
apud Marten.co.z. Anecd.col. 1192. cujus locuseſt in A- in Chartis Hiſpanicis. Perperam Cbolonea pro Calonia,
fiipulare. Clamare Calumniam quietam apud Lobinell. in veteriDiplomateOldegariiEpiſc.Barcinon.ſcriptum
in Gloffario Hift.Britanniæ . ) recte obfervang viri docti ad Vitam ejuſdem Oldegarii .
IN CALUMNIA PONI , ESSE . Tabular. Eccleſiæ Gra- Vide Marcam in Hiſtoria Beneharn.lib.4.cap.4.5.8. &
tianopolicanæ ſub Hugone Epiſcopo fol.75. Notum eſt Obſervant. Regni Aragon.lib.6.cit.de Conditione In
Ecclefiæ Gratianopolitanæ filiis , quod diu eft, quod de- faptionat.§.23.
cime in præfato Epiſcopatu in Calumniam poſite ſunt, CALUMNIAM COMPLERE , Perſolvere . Concil.
illi , quifunt laici qui extra jus Eccleſiaſticum decimas Compoſteli.an.1114.can.4.Pauperes e o imbecilles miſe
tenent , in interdictum pofitifunt . Infra : Ante autem , ricorditer Calumnias Compleant , & beneficiis ſuis peni
quam ipſe ſepulture traderetur , fratres ejus...decimam , tus non priventur .
videlicet tot am tertiam parter ,pro qua frater eorum Pon 2.CALUMNIA , Injuria . Vita S.Anſcharii in
sius in Calumnia erat, reddiderunt& dondverunt Epi- Adis SS.Benedict.ſec.4 .part . 2. pag . 92. Dicenteś unum
ſcopo Hugoni & Ecclefiæ Gratianopolitane . quemlibet negotiatorem plusibihabere, quam fibi obla
TINCALUMNIO TENERE, f.legendum Calumnia . tum fuiſſet , nullo modo fe tantam Calumniam fufer
Charcular.S.Vandregeſilito.2. pag.2084 . Ezo Clemens re folle .
agnomento Picardus ...terram S. Wandregeſili in Alba 4 3.CALUMNIA , Conftitutio , ftatutum , difpo
via... quam in Calumnio tenebam , quietam o ſolidam fitio . Annal.Benedict.co.4.pa.698.col.1.ex Donatione
dimitto . S.Flori facta S.Odiloni: Quicumque autem aliter fece
CALUMNIARE , & CALUMNIARI , A &tionem in- rit, aut contra Calumniam noſtram ſuperbo aufu ſtatuta
tendere , movere, in jus vocare , noftris Calenger , hæc violaverit , & data noſtra, vel in futuro danda caf
Chron.Flandr.cap.61.Et Calengea la Comte de Flandres fare, aliove detorquere preſunferit , veniant fuper eum
commeſienne . ( Chartular.S.Vandregeſili to.1.p.609.ex omnes noviæ veteris Teſtamenti malediétiones.
Charta anni 1283. Et ne pourront defor en avant rien re CALUS , à Græco xenés , Bonus . Vide locum in
clamair , demandeir, ne Calenger . ] Flodoardus lib . Pifticus.
4. Hift. Rem.cap.io.Hucboldus quidam ...munus ejuſdem CALUSUM , pro Clauſum , Gallis , clos, Clos de
Abbatis Calumniabatur , & ab Ecclefia Dei genitricis vigne . Tabularium Monafterii S.Andreæ Viennenſis :
conabatur auferre. Charta ann . 1060. apud Beslium : Hanc donationem facimus , adicimusparticulam vi
Caluminavit Abbas Odo , qui in Abbatiam fucceffit , donec Orientem verfus in noſtro Caluſo .
in tantum Calumniando profequutus eft , quod , O *C. A TCALUSUS,mendofe pro Calloſus. Vide Plemina.
lia apud eumdem : Willelmus Vicecomes..querimoniam in & CALUTOR , Miniſter ſacrorum . Gloff.Iſid.Sed
de faciendo Calumniabaturhoc donum , conteſtans af- mendofe pro Calator . Vide Calatores .
firmans,nullatenus debere eſſe ratum . Occurrit paffim . I CALVUS, f. Callidus , caviHoſus , fraudulentus,
7 CALUMPNIZARE , Eadem notione. Madox For- Gall.Ruſè ;trompeur. OttoboniScribæ Annal.Genuenf.
mul.Anglic.pag.168.Quod fi forte contingat in eventu , lib.z.an. 1195.Contigit autem quod ,quia Imperator Cal
quod prædictusRicardus de Kirkenny , beredes vel affic vas occaſiones querendo, fimulando ſe velle adimple
gnati ſui, Calumpnizentur , implacitentur, moleſten- re , que Januenſi promiſerat civitati , dicendo quod
tur , perturbentur in aliquo , ſeu graventur , & c, quando videret Poteftatem Janua... omnia que promiſe
CALUMNIATOR , A&tor. Charta ann. 1980. apud rat, in integrum adimpleret ,
eumdem Beslium : Calumniator querelam deponit. CALX , feu Calcis preſtatio, & Calcis excoétio , in
CALUMNIA , CALONIA . Pæna pecuniaria , Calum ter munera publica recenfentur, quibuscerca prædia ob
niæ mulcta , qua damnatur, qui calumniandi animoli- noxia erant,quæ Cefpites Calciarii dicuntur in Novella
tem intendit, pro injuſte inſtituta actione, vel objecta Valentiniani de Pentapolis , quorum poffeffores calcem
exceptione,leg.2.C.de Jurejur.propter calum, dand. Hi- ſubminiſtrare tenebãtur,ut Terracinenſes inCápania l.3
Tom . I. C 2 Cod
 CAL CAM
35
;
Cod. Th.deCalcis coctor.de quibus etiam Symmach.lib. 274. Lamberto Calzulario Domini pro paribus viginti
10.Epift.52.& Tufci , d.leg.3.alii eam excoquere , alii quatuor de Calzarettis & una paro de ſtivalibus deman
vehere, de quibus in leg.2.3.Vide Cod . Theod. d .tit.de dato Domini, & c.taren.xxII.
calcis coctoribus urbis Romæ & Conſtantinop . & ibi Ja CAMA . Papias : Cama, lectus brevis . Ugucio :
cob.Cothofredum , ut & Michaelem Attaliatam in Sy- Cama , genus lecti brevis , da circa terram , quod de
Cama , atis , invenitur in Ambroſio de Officiis. Ilido
nopfi Juris tit.78 .
CALCARIA , apud Ammianum lib. 27. eſt Calcaria rus lib. 19.cap.22 .Camiſiasvocamus, quod in his dormiz
fornax , uti appellatur à Plinio lib.17.cap.9.in qua calx mus in Camis , id eft , in noſtris ſtratis . Gloff. Saxon .
excoquitur; vel calx ipſa . Anaſtaſius in Gregorio II. Ælfrici : Cama : rceonc bedrid eonran . Ebrardus in
PP. Hic exordio Pontificatus fui Calcarias decoqui jußit , Græciſmo :
O .. hujus civitatis muros reſtaurare decreverat . Ro Dormit inops Cama , combulit Pergama cauma .
mualdus Salernitanusin Chronico MS. an. 1 149. Tung Hifpanis Camaeft lectus .
mandantibus juſtitiariis , equi indomiti pedibus alliga CAMAEUS , Sardonyx , Gallis Camayeu .Vitæ Ab
tus , uſque ad Calcariam , quæ ante palatium erat , eſt batum S.Albani : Nobilibus lapidibus infculptis, quas
violenter attra &tus. Hinc quidam putant Forcalcarien. Camaeos vulgariter appellamus. Infra : Allatiſunt qui
ſe oppidum in Provincia nuncupari, quaſi Furnum Cal- dam amplilapides , quos Jardios onycheos (fic leg.pro oni
carium , itaque appellari in Tabular.S.Victoris Mallil. leos) appellamus, da vulgariter Camaeos nuncupamus.
aiunt , Ubi perperam ſcriptum Cadineos. (Inventarium Eccle
CALCARIA , interdum pro ipſa penſitatione,quę prę- ſiæ Anicienſis ann. 1444. Item unus anulus auri pontifi
ftabatur pro calcis coétione. Capitulare Sicardi Prin- cialis cum uno Camayeu cum quatuorimaginibus . ]
cipis Beneventani an.836.9.14.Ut nulla nova ( conſuetu: CAMAHUTUS , non femel in Viſitatione Theſaura
do ) eisà parte Reipublicæ imponatur , excepta antiqua riæ S.Pauli Londin.an.1295.in to . 3. Monaſtici Anglic.
conſuetudine , boc eft , reſponſaticum , dangarias , & [Mabillon Analect.tɔ.z.pag.391.ex Geſtis Gaufredi de
Calcarias. Loduno Epiſcopi: Dedit etiam decem & * feptem anulos
CALCARIENSES , in leg.36.Cod.Th. de Decur. qui auri, novem cum ſaphyris...unum cum Camabuto , & c.]
calcis excoquendæ obſequio obftri&tierant . CAMAHELUS . Areſtum Pariſ... Maii 1321.Item lore
CalciFURNIUM , in legeBajwar.tit.1. cap.14. 9.5 . nos garnitos de ſerico ſeminatos de boutonis, Camabelis
Calcefurnium in Edit.Heroldi . Furnus in quo calx co- pretii 20.fol.De vocis ecynio conſule Nicol. Guibercum
quitur , Gallis , Chaufour . (Charta Engelelmi de Mor- lib.de valis murrhinisc.io . Salmaf.ad Solinum p. 562 .
temare pro Bertranno Abb.Nobiliac. apud Stephanot, Gaffarellum inCurioſitatibus inauditis c.5.3.1.2.Octav .
10.3.Antiquit.Pietav.MSS.pag.605.Ulque ad viam que Ferrarium in Orig.It.V.Camaglio & Menagiu in Gal . }
incipit à Planzta uſque ad Calfurnium . ) CAMALE , Humerale , Gall.Camajt . Vox in
CALFURNI UM , Calcis coque ndæ onus, Chauf ourre - recent ior¡bus libris ritualibus fatis frequens, ſed no
cenfet ur inter onera & ſerviti a , in Tabul ario S.Vito ni tior , ut ejus ſenſum oporteat exemplis confirmari. Vi
Virdun enfis : In vinea fimora re debean t, de tertio in de Camel aucum .
tertium annum Calfurnium facient. Alibi : Pro banno & CAMALLOTUM , Gall . Camelot , Pannus è
den ,ad feſtum S.Joannis, Calfurnium de tertio in tertium . villo caprino contextus . Teftamentum an.1375. apud
(Glof.Bafil. & MichaelAttalia tit.78.110-vi'ustúrneasi to Baluz.to.2. Hiſt. Arvern. pag.616 . Lego Conventui Fra
καταδιδασ ατ να ασβεσον πον,, i shopopúttes . ] trum Minorum Claromont.omnes raupas corporis mei ,quç
CALYPHA , ut Chalifa ; quod vide. ſunt de quibufcumque pannis fericeis o de Camalloto do
CALYPTRA , Diadematis genus, ab eo ,inquit de fatallin , una cum ſuis foraturis. Vide Camelotum .
Macer in Hierolexico , quod fert Venetus Dux non ab CAMALLUS , Humerale , Gall.Camail.Capi.
ſimile . Niceph.Gregor.Hiſt.lib.5.cap.7.Calyptram in tulum generale S : Victoris Maſlil.an.1378. Hoftalarius
capite panno , purpura auro intextam circumdatam babeat quatuorflocos & quatuor alamitias vel Camallos
geftaret , quatenus ſurfum vergit ad pyramidem ſuper- pro bofpitibus .Vide Camelaucum .
ficiei funditur . Græcis xanú otpa eft tegmen capitis mu CAMARA , ex Græco r.cuípe , Fornix , camera
liebre . Vetus Scholiaſtes Juvenalis Sat.14.in hæc verba : Ari
CALYRICE , Affabilis mulier , in Vocabulario da cum tota ( Mundentur parietes vel Camare . ) Frag:
Suflannæi. mentum Petronii : Sophos univerſi clamamus, & ſub
4 CALZARETTUS, Calceus . Locus eſt in Cal- latis manibus ad Camaram , juramus HipparchumAra
tumque comparandos illi homines non fuiſſe. Adamnanus
zularius.
CALZARIUM . Vide Calciarium . in Itinerario Terræ ſanctæ lib.i.cap.23.Ecclefiæ interior
i CALZETARIUS , Caligarius , ab Italo Calza ,, domus ſine tecto, do fine Camara , ad cælum ſubaere nu
Tibiale . Acta SS.Julii to.3.pag.828.in Oratione de S. do patet.
Bonaventura : Margarita Gruelle uxor Hugonis Fran CAMARA , Cubiculum , camera , Hiſpan.Camara ,
ciſci Burgundi Calzetarii, babitatoris Lagdunenfis, in- Formulæ vett.apud Bignon.cap.13.Dum diceret, eo quod
tenfo podagræ dolore cruciabatur . cellaria , vel Camara o granica , quicquid in eis habuis
TALŽIAREȚTUS,Calceus,ab Ital.Calzare ,Cal repofitum , hoc eſt , aurum , argentum , drapalia , apo
ceare.Hift.Dalph.co.z.p.278. Item ,pro duobus paribus de ma , vinum , annonam , vel vitalia fua, & c.
Calciarettis pro Domina Dalphina taren. Vļi. CAMARA , Aquæductus,canalis fornicatus.Gloff.Gr.
& CALZINA , Ital.Calcina , Calx , Gall. de la Lat.Camara , itwon @ . (Gellio 10.25.Species eſt navia
Chaux. Legitur in Chronico Parmenſi apud Murator. gii , pro quo Laurent.in Amalthea legit Camare. ]
to ...col.804. CAMARA , Vagina .Leges & Conſuetud.Furnen .
CALZOLARIUS , Sutor , Italis Calzalaio . Le ſes ex Archivo S.Audomari: In cujufcumque domoca
gitur in A &tis SS.Martii tom . 3.pag. 206. in Miraculis nipulus five machue tortuoſe inventa fuerit extra Camaa
B.Ambroſu Senenf.& Aprilis to.2.pag.8zo.in Miraculis ramvel ciftam emendabit Comiti tres libras. Quicuma
B.Simonis Eremitę Auguft.necnon SS Junii to.3 p.936 , que arma defenſa portaverit intra coram emendabit Co
de B. Michelina : Quarto accedere debeant Calzolarii miti tres lib .
cum eorum pallio CAMARADUM , Epiſtola Adriani PP. ad Caro
I CALZULARIUS, Idem . Hiſt.Dalphin.to.7.pa. lum Magnum inCodice Carolino Epift.61.DeCamarado
 CAM "CAM 58
57
autem , quod eft bypocartoſa, ad renovandum in Bafilica gorii Nażian.Bár oleae autã noSi vous võistri2.c. $ óeron .
B.Petri Apoſtoli nutritoris veſtri, prius nobis unum di Fann 3.Quæ Baronius fic vertit: Volo ei dari Camafium
rigite Magiſtrum,qui conſiderare debeat ipſum lignamen, unum , tunicam unam , pallia duo . ] Vide Meurſium in
quod ibidem neceffe fuerit , ut ficut antiquitus fuit , ita Kileoo .
valeat renovari. Infra : De ipſo lignamine, quod in pre & CAMAURUM , Mitra Papalis . Suppl.Vitæ S.
di to bypocartofin , hoc eft , Camarado neceffe fuerit. Eft Petri Cæleft.n.1-58.inter Acta SS .Maii co.4.p.535.Cum
autem hypocartofis , tečtorium , five crufta , qua pa- Camauro ſeu mitra papali habenti tres coronas .
rietes & cameræ inducuntur . Gloff.Græco -Lat.toXcft . CAMAX,Sudis,pertica, cortes,Gloff.Lat.Gr.
Tors , Tectoria . De hujus vocis notione ac etymo non CAMAYNUS, Lapis preciofus, Gall.Camaieu.
nulla habet Salmafius ad Vopifcum p.293 . De Tectorio Hiſt.Dalphin.to.2.pag.568.col.1.Cum ſmaltis aclapidi
opere egit Vitruvius lib.2.c.4.8.lib.s.c.io.lib.7.c.3 . Ac- bus, margaritis ſeu perlis, nec non Saffiris , Camaynis,
cipitur porro hoc loco Hypocartofis, pro ipſo ligneo for- Vide Camaeus.
nice & ipſa concameratione , inducta, aut inducenda ; CAMAYX , Idem .Hiſt.Dalphin.co.1.p.196.col.
cujufmodi ejus fabrica deſcribitur à Vitruvio dicto ca.3 . 2.Lapidem meum pretiofus , qui vocatør Camayx.
Eft igitur Camaradum , pro Camaratum . Ab eodem 1. CAMBA ,Inflexa , tortuoſa, Papiæ :[ Britanni
fonte xaucépsæv vocarunt Græci recentiores tentorium , ce Cam vel Camm ſumitur eadem notione:ſed eſt à Grę

quod in modum cameræ , feu fornicis, arcuatum fit : co , raudto , Inflecto. Vide Cambus . }
qua voce utuntur Leo in Ta &ticis cap. 10.8.12 . cap.20 . 2. CAMBA . Charta an . 1231. apud Catellum in
9.194 .& Mauricius lib.s.cap.3 .Unde noftri Camarades, Hiſt.Occitan.pag.901.Duo bacini... salma quædam camba
HiſpaniCamarada , vulgo vocant milites , qui fub co- ventilabri , & 2.candelabra deaurata, &c. (Hoc eſt ,
dem tecto , aut tentorio , & in eadem camara degunt. ventilabri manubrium ; quod iterum firmatur . Inſtr.
I CAMARARIUS , pro Camerarius, de quo in- anni 1377. ex Archivo fancti Victoris Maffilienfis :
fra : Camararius Regis Franciæ , apud Murat.to.8.col. Item , unum fuedall coopertum de veluto rubeo pro de
1098. in Memor.Poteftat.Rezienſ.ad an.1218 , fendendo mufcis. Item unaCamba ventilabri de argento.
CAMARIUM . Charta Alfonſi III.Reg. Portugal- Hic agicur de ornamentis Eccleſiaſticis, inter quæ rer
fiæ an.1279.apud Brandaonum tom.4 .Monarch .Lufitan . cenſetur ventilabrum ad arcendas muſcas, ut in hac vo
pag . 279. v . Quicumque acceperit Camarium , pečlet ce dicetur . Vide Canea . ) 3

Dom . Regi 2. Morabit. & illi, cujus fuerit , medium p . 3. CAMBA , Braffiatorum officina, ſeu locus, ubi
Morabit . cereviſia coquitur & conficitur , quem vulgo Braſſe
CAMARLENGUS , CAMERLENCUS , Italis Ca- riam , vel Braxatoriam nuncupamus. Charta Ludovi
merlengo, Camerarius, ærarii quæſtor. Bertoldus Ca- ci Ultramarini Franc.Regis apud Vafforium in Anna
merlengus Imperatoris, in Charia Lotharii Imp. ann . lib.Noviomenſis Ecclefiæ lib.z.cap.48.Etcum omni inte
1137.apud Ughellum in Epifcopis Veronenſibus. Ica gritate largitus eſt, excepto fe &tico uno , cum Camba ,
uſurpant Joannes Villaneus lib.4.cap.z.li.7.c.17.Matth. & c.Alia Leonis PP.in lib. 1.Hiſt. Bellovacenf. cap.18 .
Villan.lib.3.c.78. & Scriptores Itali paflim . [ Vide Ca- Circa predi&tum caftrum hofpites quindecim , Cambas
merlengus ſuo loco . ) tres.Ubi loci perperam Louvet us Cambam cum Cambio
CAMARLENTUS,CÀMERLENTUS, ut Camar- confundit.Pallim occurrit,apud Baldricum Noviom.l.I.
Lengus. Memoriale anni 1400. apud Marcen.com ... A. c.52.66.in Scátutis antiquis Corbeienſib. lib.1.c.9. ubi
necdot.col.1660.Scribatur iftis qui ſuntde confilio illes- Cambia, pro Cámba , apud Loiſellum in Bellovaco p .
ftriffimi Domini Regis Sicilia ....Item , nobili viro de Cru- 246.253.in Hiſtoria Ecclefiaftica Abbavillenſi c.26. in
dillis Confiliario @ Camarlento, Item , nobili Domino Nocit.Ecclef.Belg.pag.80.99.113.& c.Donat.Belg: pag.
de Apulia Conſiliario de Camarlento. Infra legitur Ca- 397.in Hift.San -Dionyſian.Doubleti p.724.apud Vallo
merlentus & decies reperitur vox Camarlentus vel Ca- rium in Noviomo p.924. in Chronico Andrenſi p. 474.
merlentus , femper præpoſita voce Confiliarius ; ac ubi in Geſtis Abbat.Gemblacenf.pag.533.& c.
habetur Confiligrius non femper adjungitur Camarlen CAMBAĞIUM ,[Tributum quod dominis exſolvebant
fus , ex quo conficitur plures fuifle Conſiliarios, quam fubditi pro coquenda cereviſia . ] Chartular.Corbeien
Camarlentos , atque duplici voce non eamdem , fed di- ſe : Nus ne puet faire Cambe ne braſer chervoiſe ,
verſam ſignificari dignitatem . goudale fans fon eongiè . Id juris Cambage appellatur in
CAMASELE , f.Lamina denticulata fufpenden- Conſuetudine Bononienſi art.46. & Herliacenſi art . 3 .
dis in foco lebetibus, Gall.Cremaillere , vel Cremille- ubi perperam Gambage ſcribitur. Tabularium S. Mi
re , alias Cramaillere . Memoriale bonorum mobiliun chaelis Ulterioris portus an . 1141. Monachi totidem Deo
Prioratus S.Michaelis de Fallio.in Archivo S. Victoris fervientes & Cambagio panem cervifiam facient ad
Mafgl. Duos tripodes, duos aſters & duas lojas , bu- ſuum uſum . [Charta an .1250.apnd Miræum tom. 2. p.
num Çamaſele, unum mortariolum , Óc. 1231. Tali tamen modo quod ſerviens Epiſcopi ſemper
4 CAMASIL , Species lapidis pretiofi. Gall. Ce quando voluerit, redditus Epiſcopi, five cenfum ,Cam
maieu , Hifp. Camafeo. Inventarium Abbatis S. Vi- bagium , introitum á exitum , & alia jura..ab hofpiti
ctoris Maffilan.1358. In mitra inter quatuor groffos la- busmanentibus in diet isterris Epiſcopi e Canonicorum
.pides eft Camafil babens faciem bominis refpicientis ad accipere poterit.Charta Guidonis Comitis Flandriæ an.
finiftram . Vide Camaeus. 1237.in Tabulario S ,Bartholomæi Bethunienſis : Item
0 CAMASINUS , Ex ſubcililino , ut inderpreta- debent babere ibidem di&ti Prepoſitus Capitulum the
tur Papebrochius , verum an dici poteft melote ſeu pel- lonia , foragia , Cambagia omnes emendas , & c. }
lis ex fubtili lino ? Potius crediderim Camafinus à feq. Vocis originem à Germanico Cam & Cammer , ag
· voce Camaſus derivari, & meloten Camafinam effe pel- cerfit Kilianus.Cam eciam hodie Flandris idem fonat,ur
lemqua pro veſte cu camafo ucebantur . Acta SS .Maii auctor'eſt Buzelinus l. 3.Gallo-Fland.c.2o. At Germani
co.5.p.414.in Vita S.Marchæ macris Symeonis : In vi- haufiffe videntur à Latinis,quibusCamum potio eft,quæ
fione confpicit Reliquias Juſtæ intra meloten ſuamCama- fit ex hordeo & aliis frugibus , eſtque cerevifiæ fpecies:
Jinamedextera parte ſuſpenfas . Vide Melote locis Simeon Januenſis apud Cujacium lib . 24. Obfervat. G.
CAMASUS , Veltis ſpecies. Glod . Ilid.Camaſuis, 39. Cerviefia , Camum , fóca. Alibi : Camum , ficers,
amfimallusa Lexicon Græc.M $.Reg. Cod.2062.Kéum potus factusex hordeo aliis rebus calidis , ut zingiber
,, POLAZGOK , xerenay. { Teltamanium S.Gre o fimilis , que ponunturin teftaceis parvis, bene obtu
9.Tom . II. C 3 ratis ,
 CAM
fatis, y cum aperiuntur, falit in altum , ego vocatur
Derevifia. Gamivero ſoli fere meminere Ulpianus leg.&
de Tritico , vino vel oleo legat . & Cælius Aurelianus de
3.qui Camum eam potionem effe ait , quæ Lora Roma-
nis dicitur: fed de Camo , conſulendus idem Cujac. li.
5. Var.cap ...
Hanc conje turam noſtram firmat, quod
CAMMA, etiam fcribitur, feu ex camo Ulpiani, ſeu
ex Germanico Kam & Kammir , ut eft apud Kilianum .
Tabularium S.Remigii Remenfis in capite Cenfuum de
Marína : De Camma 130.maldros de quæftu cervifia,
quifquis illic cervilium fecerit , debit 4.den.Occurrit ibi
pluries,
CAMBAM APERIRE , Apertam habere dominicam
villam , in qua vicarim ac tributim panis ac potus ex
hordeo coquebatur, lucro domini. Hæc Browerus lib.
8.Anaal.Trevir.ex CæſariiAbbatis Prumienſis Gloſſis
MSS.pag.473.1.Edit.
CAMBARIUS , Braſiator , pocifex , feu cereviſiæ
confector.Lambert.Ardenfis : Quidam cervifiæ braſia
tor , vel Cambariws , Charta Balduini Flandriæ Comi-
tisan. 1038.apud Buzelinum p.527.Cocus Ecclefiæ , ma
gifter piftorum , Cambarius . (Charta alcerius Baldui-
ni Comitis Hannoniæ ap.1084.inter Inſtrun.noveGal.
Chrift.co.z.col.22.Alardem Cambarium , quem de ma
nu SegardiCeæsfufcepi . Chron. Watinenſe apud Mar-
ten.co.3.Anecd. col.B26.Vade, inquit , fili , ad fratres
noſtros, o Cambarium eorum ante boc aliquod tempus
intelerabiliter cruciari nuntia,
rebus bumanis exemptum
Yo ] Vetus Charia de Teloneis urbis Ambianenſis :
Chalcune cambre à cchine des Cambiers de la obriè ' A.
miens, ſi ele n'eſt en franc lica , dois chaſcane ſemaine 3.
Jeptiers de chervoiſe de cambage.
TCAMBAGUS , pro Campagus. Vide in hac voce.
CAMBALE . Vecus Charta , ſcripta circa an . 1320 .
de Infante Majoricar.ex CamereConiput. Paril.Etdno
frena argenti, O'z.areſjoni argenti cum ftrepis Cars
balibus ; pictalibus , dc.forte pectoralibus.
GCAMBALENTUS,CAMBELLANATUS,CAMBEL-
LANIATUS,CAMBELLANTUS, Vide poft Cambellanas.
I CAMBELLA . Cambellurum Adiles, an idem qui
Crumbellanus? Confederatio inter Henricum Caftellæ
& Carolum V.Franc.Reges an .i 369.apud Marten.to.!
Anécd.col. i 504 in præfentia dilectorum Joannis de Bi-
gnetes Militis Cambellarum , og ruonis de Cacembras
hoftiarii armorum Nuntiorum diéti Regis Fran-
CAMBELLANUS, Noftris idem qui Romanis
Cubicülarius, vel Prepofitusſacricubiculi, diverſus à
Camerario , penes quem cura erat Camere , ſeu The
fauri Regii: Cambellano autem fuit cura cubiculi. Le
Román de Row MS.
Touſtains qui fut fon Cbambellains,
De fa chambre meſtre gardains.
Le Roman de Renaut MS .
Cbambellain demacbumbre tous jours mès en ferex.
Le Romen de Garin MS .
Les Senefcbaut , tuit li Chambella *
Environ luicbaſcun ſon oftel prent.
CAMBELLANI præcipuuna munus faic in vafſallorum
hominiis admitcendis ac recipiendis : domino enim -
derant, cum ii eà præſtabant, ac ejus vice vaſallum ro
gabant, eidemque reſpondebant. Præterea hujufce di- defcendre, de la litieve ou cbaire garniecomme elle le
obſervat rost, leschevaux demouront & feront miens de mon
goitatis jute pallium valsalli eorum erat, uti
Gallandusdib.de Franco alodio pag.62.63.Ordo ad be introit. Item je dois feruir ladite Dame deum la premiere
hedicendum Ducem Aquitaniæ , fub finem : Sicut enim foisy qu'elle fers à table, aga le benapou couppe, or au
Ipolia Militum , quando dominis exbibent bominium vaffel a quoy elle boyura , fera mien ,
tranfeint in jus Camerariorum , fimili conditione Ducis
veftimentum deditbis boſtiariis juxta jus confuetudina-
rium . Sed id poſtea in fummam pecuniariam ratam ac
definitam promodo feodorum deinceps conimücatum
CAM co
fuit, quod Cambellagium vocant Conſuet. municipa
les, locis à Raguello indicatis . Regeftum S. Jufti fol.
13.ex Camera Computor. Pariſ. En dan de l'incarnation
de N.S.127z.de Mercredi après la Decollation de S.Jean
Baptiſte * Nogentle Rembert fut ordenné par devant le
Roy, preſens M.l'AbbédeS.Denys, Mons.Lemn d'Aort
bouteiller de France, Monſ.Erart Chamberier de Fran .
te Monſ. Mabes de Mailly Chambellan de Fra # ce , ali
pluſieurs autres ,que quiconques fefbitof avoir fait bo
mage au Roy Philippes qui ores eft , dont il ne fw pas dos
meten homage au Roy Loys fon Pere, que li plus poures
boms payeroit 20 , fols de Pør. au MaiſtreChambellan
( Lauriere legit ,Chamberlenc. ] Chevalier , à tous
les autres Chambellans, de li autres de 100. ll. de terre
de quiconque il les tiegne , paieroit go. . de Pari
fis , acil de soo . Il. de terre de quiconqueil les tieni
grent , paieront roo . fo.de Par. eg le Baron en li Evef
que paieront 1o.lh.de Par. aufdits Chambellans. [ 'Lav
riere Chambellens , ſcilicet tom . 1. Ordinat. Regun
Franc. pag.297.]
Cambellano præterea Annuli Regii privati , quem
figillum fecretivocabant, cuſtodia incubuit, qui inde
apud Byzantinos # 2PMKOINOL ? Ou tūs oro udoins appellatus
fuit , ut diſtinguerecur ab alio Officiali aulæ Palatina
qui to paveideesen eu tô xo:Toro .dicebatur , uti docuimus
ad Villharduinum . Guill . de Lannoi Dominus deViller
val, in Itinerario ſuo MS. ad annum 1420. Lors par le
treſpas de Meſ .Athies de Brimeu premier Chambellan (de
Ph.Duc de Bourg.)le Seau de ſecret de mon tres redoubte
Seigneur me fu bwillid, ſans ce que il y eut autre premier
Chambellan , couchay devant luy l'eſpace de trois mois,
e portè fa banniere deux foisy la corte d'armes veftat en
bataille avec lny .
Hæc & cætera Cambellanorum munir ac jura atrige
reetiam , qui de hac dignitate ex profeſſo ſéripferunt ,
Joannes Tillius de Regibus Franciæ , & Bardinus in eo
opuſculo , quod de Cambellani dignitate confcripfit ,
quæ potiffimum complectitur fequens Diploma, quod
ex Joannis Beslii Adverfariis olim eruimus : François
de Montberon Vicomte d ' Aanay Chambellan de Poi
tou , WC. Premierement toute fois que je Vicomte feray
audit pays de Poitow devers ledit Monſeigneur, il me doit
faire delivrer pour moy , mes gensde cbevanx que j'an
ray , ſelon ce qu'il appartiendra . Irem quant ledit
Monf fern auditpays de Poitou, je dois porter, uw faire
porter forfeel de ſecrety duquel feeldoivent estre feelides
toutes les Lettres des bommages , og d'avoir les propis de
èmolemens des Lettres, quien doivent eftre feelides, alguns
tout ce , qui de lui fera w cauſe dudit Chambellage . I
tem quand mondit Seigneur viendra premierement à Poi
tiers, que je dois demon droit avoir ſon lit garni de tous
des paremens, qui feront , eſquels il couchera la premie
re nuit . Item quand Madame la Comteſſe viendra pre
mierement à Poitiersy ye la dois mener par le frein , de la
porte par où elleentrena aPoitiers , juſques la ſalle, og
ha dois defcendre , le mantel ou chappe qu'elle cara
vefowo do le cheval fwr lequel elle ſera venue , foir de
Strior , courfier , palefroy , ou autre monture quelconques
en l'eſtat, de aulli garni commefera , doit etre de fers
Wien . Et filadite Madame venoit enliniere ou en chaire,
je da dois ſemblablementmener juſques i ladite falle,
droit. Item de lit de les paremens de la chambre de la dite
Dime, en laquelle elle couchera la premiere nuit , ainſi
garni comme il ſeroit , ſerontmien , ( de mon droit . Et
eft he deduir de maniere de l'hommage rieux : car jedois
faire
1
 61 CAM CAM 63

faire mon hommage, ledit Monfeigneur oftant a la Mera CAMBERLINGUS, Officiarius in Monaſteriis,
quand il voit à l'offrande, OʻZuy bailler un denier d' or idem qui Camerarius potius quam Cambellanus ; hujus
pour tout mon devoir lequeldenier il doit offrir à la Melle, enim mentio rariſfima in Monafteriis. Concordatio
Öc . Le 3.Juilet 1410 . inter Abbacem J. Montis & Conventum de parcitione
CAMBELLANUS MAPPÆ , Jeu dela Nappa , & fuorum redicuum inter fe apud Marten. tom . 1. Aneod .
CAMBELLANUS SCUTIFERIÆ , feu della Scuteria res . col. 839. Si per diem vel poli cænam potum in camera men.
le, dignitates in Regno Neapolitano, de quibus Scipio volwero, babebo ſexterium Cemberlingi .
Ammiratus in Famaliis Neapolitan. co. 1. p.55 .
q CAMBEROTA , Crurum armatura,Gall.Jamso
CAMBERLANUS.Geſta Conſulum Andegav.c.3. n.2 . biere.Edictum Philippi VI.Francor. Regis ann. 1338.
Habebat autem tunc temporis Rex Paranympbum , five Item , Nobilis bomo pedes armatus tunica,Camberota 09.
Camberlanum , nomine Ingelgerium .
baſinero, capiet dups folidos Turonenfes. V.Gamberia ..
I CAMBELLANATUS , Dignicas Cambellani.Char I CAMBIA . Vide mox in Cambiare , & fuperius,
ta JoannisRegis Francorum pro loanne Viceconi, Me- Camba 1 .
loduni an . 1351. Hift. Harcur. 10.4 . p. 1464. Que antea CAMBIARE , Rem re permutare, Italis Cambiare
Comes percipiebatOpercipere conſueverat , ratione offi- Latinis Cambire . Siculus Flacc. de Condic. agror. E :
ciorum ſuorum ad Cambellanatom ® Conſtabulatum mendo,vendendoque, aut Cambiando, matandoque fimi.
Normannie ſpectantium .
+ lia finitionum genera inveniri poffunt . Occurrit apud
CAMBELLANUS in Monaſterio S. Claudii de cu- Columellam l.2.c.2. in Lege Salica cit.39. . 1. tit.49.in
jus officio hæchabent Statuta pro Reformatione ejuf- Lege Bajwar. tit . 15. 9. 8. in Capicul
. Caroli C. tic. 28.
dem ſub Nicolao V. Papa an. 1448. fol. 72. Et primo inLege Athelſtani cap.15. apud Bromptonum ,in
Chro
eidem officio per omnes Nobiles terre S.Eugendi, Cambel- nico Andrenli pag.459. & c. De vocis etymo vide Octay.
lano predicto , quia eft oefefolet eorumdem Nobilium Ferrarium in Cambiare .
Judex , debentur de annuo cenfu quinquefolidi. Tenetur PRÆCAMBIR E.Vecus Charta in Bibliot. Sebulana
idem Çambellanus Domino Abbati & ſuo Monafterio fi- pag.5. Non diftrabat, non minuat, non Præcambiat , men
deliter fervire, ou pro quibufcumqueſuis negotiis, ubili- beneficiet alicui, & c.
bet , quo placuerit, nei licitum iyo po Jibile fuerit labo CAMBIATOR ,Campfor, nummularius, in Charta Lu.
rave . " Ibidem : Cambellanus Monaſterii, ratione vujuf- dov .Reg. an. 1137. in Hitt. S.Martinide Campis p. 28.
mio:li fui officii miniſtrari facere debet manutergiá ad in Epift. 120. ex Sugerianis ,& c.
mandatum pauperum Cbrifti. SCAMBIATOR, apud Matth. Paris pag. 586.
CAMBALENTUS , CAMBÉLLANTUS , CAMBEN CAMBIRE,Priſcianuslib. 1o . Cambio, eus Bouzi,ponit
TUS , CAMBLENTUS, Idem qui Cambellanus, in Charta Chariſius, d'ejus Preteritum Campfi : quod àto to nis
Geraldi Abbatis S.Joannis Angeriac.ann.1385.exChartu , Exaubas Greco eſſe videtur . Unde Campſo ;
tulario ejuſdem Monaſterii fol. 464. In feſto Pentecoſtes Campſa,ſolebant vetuftiſimi dicere.Ugucio: Cambio far
,
ducenti (pauperes ) quarum centum eleemoſynarius dat cit Campſi, Campſu Supisum. u ino for Compfo, are , id
panem frumenti, aliis centum Dominus Abbas fimiliter eft, frequenter Cambire, ego inde Campfor . Gloff.Græc.
panem frumenti; Cambalentus dat centum ex iftis carnes Lac. A vrzané310 ,Summuto, Cambio.Alibi.: E'y maesow ,
unius vovis. Ibidem : Ifti funt dies in quibus reficiun- Immuto, Mato, Commuto,Cambio ,Campfi.Leges Athel
tur centum pauperes in eleemofyna , quidebent recipere redi: Ut nemo Cambiat aliquid ſine teftimonio Præpoficia
à Cambellanto carnes unius bovis . Et fol.459. Item ip- Petrus Bleſenfis de Euchariſtia cap . 9 .
Ja die dare ( debet ) Cambellentus illis centum pauperi Qui nova vafa creans ea Cambit es aprius ornat.
bus carnes unius bovis . Ibidem : Camblentus debet fa- Ucuntur præter vereres Scriptores , Anonymus de Mi
cere per medietatem Quadrageſime ... centum pauperibus raculis S. LudgeriEpiſc. n.39. Chronicon Andrenſe p:
cuilibet duo allecia .
348. 364.Cæfarius Heiſterbach l. 7. c.6 . & c. Vide Calau .
& CAMBELLANIATUS , Officium Cambellani , in bon. in Nocis ad Apuleii Apolog. p . 137 .
Charta mox laudata Geraldi Abbatis fol. 442. Chartu CAMBITIO , Permutatio . Leges Achelſtani Regis
larii citati : Et fratrem Aymericum . utatione fuiCam- Angl. apud Brompton.cap. 15. Manun mittat dominus
bellaniatus defendentem ex parte altora .
ad eam Cambitionem . Albertus Aquenfis lib. 3.cap.57.
CAMBELLINUS,corrupte pro Camelinas,Gall. In auri vel argenti Gambitione. [ Notitia fundacionis
Camelin vel Camelot.Hift. Dalphin.to. 2. pag.283.dtem , Ciſtercii ann. 1098. inter Inſtrum . tom. 4. novæ Galk
Druetto drapperio pro duabus alenis tribus quartis de Chriſt. col. 233. In eadem Cambitione conceffit ei oo
panno Cambellino albo pro Domino ... 3.fol. 7. den.gr.Vi- filiis ſuis ipfe Dux quantumcumque vinearum in pago
de Camelotum .
Belnenfi poflent plantare o colere . Cambitiones que
CAMBERARIUS,Gallice Chambrier,vel Grand fulte funt inter Ecclefias Dei , apud Ludewig. tom . 1 .
Chambrier , Idem qui Gambellanus. Annal. Benedict. Reliq. MSS . pag. 8.)
tom . 5. pag .27. num . 66. Adfcripta funt regiis litteris CAMBTIO, in Charta Waldemari Regis Daniæ ani
Jigna Hugonis fratris Regis , Radulfi Comitis ,tam Guit 1180. apud Sceph.Stephanium in Prolegomenis ad Sa
teranni Čamberarii, Adelelmi Constabularie . Madox xonem Grammaticum pag. 16 .
Formulare Anglic. pag . 242. Teftes Aluredus de Ben CAMBITOR , Permutator. Guillelmus Andernenſis it
nonn ... · Homelinus Camberarius, Ernoldns Foreftarius Chronico : Etproeo , quod bonorum datores, fiveGamin
Regis, c.
ČAMBERIA . Charrà Theodofii Epiſcopi Firmani bitores , tunc temporis figilla non habebant , C. Vide
Campitor .
an.837 . apud Ughell. tom. 2. pag.747 . Cum .... eoruns T CAMBITOR , Nummularius, Gall.Changeur, Ban
libertatibus, Jeruitüs, Camberuisg: zincis , arboribus, quier. Charta Communiæ Divion .apud Perardum
C. Forte Cannaberiis . P.
335. Reddert mibi vel præpofito meo annuatim ... quin
CAMBERLANUS, idem qui Cambellanas, a- gentas marchas talis urgenti quale Cambivores in nundi
pud Lobinellum in Gloſario Hilt. Britann . & fupra in nis inter ſedant i recipiunt.
Cambellanus.
q CAMBITORI# LITTERÆ , Gall. Lettres de change.
1 CAMBERLARIUS , Eadem nocione.Annad. Be- Nummularii ſeu Menſarii chirographum ad pecuniam
nedia . 10.5 . pag. 31n Ganterii Cumberlari Regis , Wil- ab alio menſario alicui alibi numerandam , apud Rymer.
Jelmi Camberlari Regine .
FOMA . 8. pag. 98. col. 1. Cum fuis gesribus, familiaribus ;
joca
 САМ
jocatibus, auro ,argento, equis , veſturis, Literis Cambi-
toriis & aliis bonis,rebus bernefiis fuis , & C.
CAMBITUS.Gloff.Græco Lat . YFIXATANQy: Cambio
tas , permutatio . Leg.Cambitus , Gailis Change, vel
Aummulariorum officina . Charta Gaufredi Comitis
Andegavenſis an. 1047. pro Eccleſia N. D. Santonenfis,
apud Sammarthanos : Adjunximus autem donis noftris
monetam de monetagium per Cambitum totius Epiſcopa
tus Xantonenfis , & c. Alia LudoviciVII . Reg.Franc.
ann. 1140. in Tabulario ejuſdem Eccleſiæ : Concedimus
tibi & Ecclefiæ B. Marie,cui auctore Deo præfides,Cam-
bitus, fractionemque monetæ veteris , linovam fieri jule
rimus, perpetualiter habere, ficut Autbertus monetarius,
& Willelmus Autberti filius ejus longis temporibus ab
Ecclefia B.Mariæ feudali polegione tenuerunt, hac vide-
licet ratione , ut nullus homo vivens in toto Epiſcopatu
Xantonico abſque tua licentia Cambire audeat. In eodem
Tabulario fit mentio in Charta an.1141 . Tabularium
Cambitus Santonice civitatis .
CAMBIUM , Pernutatio , Italis Cambio , noftris Ef-
change. Leges Parcitæ part . 5.tit. 6. 8.1 . Cambio , esda-
re o togar una coſa ſennalada por otra : y en eſt a ſignifi
cacion Cambiar , vale tam ſolamentetrocar y permutar
una coſa por otra . Lex Longob. lib 3. tit . 8. 9.4 .Ut nul-
lus militum Cambium aut precariam aut libellum fine
eorum confenfu facere præfumat. Lib. 1. Feud . cit. 22 Si
quis fecerit inveſtituram , vel Cambium de beneficio ſui
militis, OC . Adde lib.4.tit . 1 . [ & Charcam commuta-
fionis inter Meroaldum Farfenſem & Uſualdym S.Sal-
vatoris Abbates in Annalibus Bened . com . 2. pag. 754.
Et ſi ipſum Cambium minime facere potuerimus,aliud
tantum de terra ad ſimileillius vobis in congruo veſtro
dare debeamus.]
CAMBIA , Eadem nocione. Lex Bajwar.cap. 20. tit.8.
Edic.Heroldi. Commutatio,hoc eft quod Cambias vocant
& c. Vecus Charta apud Henſchenium 26. Mart.p 634.
Accepihovam illam & Luidgero in Cambia contra terram
aratoriam rochi ſupradi&ti.
CAMBIUM PUBLICUM , Tabula nummularia . Ex
ftat in Regefto 36. Chartophylacii Reginum . 199. Di-
ploma Philippi Pulcri Regis Franc. quo Cambium Pa-
riſienſe in Magno Ponte ceneri ftatuit : Quod Cam
bium Parifiis erit dy tenebitur ſuper noftrum magnum
Pontem folummodo à parte Gravie , inter Ecclefiam S.
Leufredi e majorem arcum , ſive defe &tum ipfius Pon-
tis , prout hactenus ante corruptionem pontis ejuſdem
quondam lapidei exftitit conſuetum . Item quod nulli o-
mnino liceat alibi quam in loco illo Cambiare , ſeu Cam
bium tenere Pariſiis , Oe. Alt, Pariſ. menf. Febr. an .
1304. In eodem Regefto Charta 232. 233. 234. Cam-
bium , five tabula nummularia dicitur . Exitat etiam
ibidem Statutum ejufdem Philippi an . 1305. quo ejuf- S.Facundi ac S. Petri dę Exlonza in regno Legionenſi
modi tabulas pummularias in quatuordecim Regni lo- to. 3. Concil . Hiſp pag. 153.col. 1 .
cis haberipræcipit . [ Codex MS. redituum Epiſcopa
çus Autiffiod. Cambium Autiſod . debet Epiſcopo die
Fobbati ante Natale quatuor libras . Hift . Mediani 17. Et hoc Procamium inter ipfos factum ... ſtabile per
Monaſterii pag . 368. è veteri Necrologio ejuſdem loci : maneat. Alia ibid . Emptionem vel Proc amia .
Obiit D. Valentinus Abbas hujus loci , qui contulit no
r
bis quatuo libras mov.et & Argent ine nfi s fupra Camb iu m Arvernorum pro fundatione Abbatiæ Cluniacenſis :
Arg ent ine nfe pro annive rſa rio ſuo . )
CAMIUM, Idem quod'Cambium Permutatio.Charța
Sanctii Regis Aragon, apud Hieron . Blancam : Qualia-
çunquefanctus Johannes ... dono , vel comparatione vel
Camio acquiſivit. Hinc Çamiare , in eadem Charta ,
Vide Hiſtoriam Pinnatenfem pag. , 269. & Sandoval
lium in Epifcopis Pampilon. pag. 40.41.
SCAMIUM, in Tabulario Prioratus de Paredo fol, 91.
Hoc Scamium laudavit nobis domnus Pontius,
ESCAMBIUM , Permutatio, Gallis Eſchange . Charta
Ricardi I. Regis Angl . apud Radulfum de Dicero ; In
CAM 64
Eſcambium autem predi&ti manerii de Andeli ... conceſſi
mus ... omnia molendina, &c. Paſlim .Vide Cambium .
ESCAMBIATOR , Trapezita,argentarius,apud Radul.
fum de Dicero, & Matth . Paris an.1190 .
SCAMBIA 1A CHARTA , qua aliquid commutatur, in
Tabulario Conchenfi in Ruthenis n.98 298 .
SCAMPSARIA CHARTA , in eodem Tabular.Ch.135 .
CONCAMBIRE , Permutare . Tabularium Mona
fterii Brivatenſis apud Juſtellum , ann . 864. Quam exa
lodes ... inter fe communicare & Concambiare debuiſent ;
quod ita & fecerunt,
CONCAMBIARE, in Lege Salica tit.39.apud Marcul
lib.z.form.2 3. Eckeardum Jun. de Caſıb. S.Gallic .
fum lib.z.form.2
1. Baldricum lib. 3.Chr. Camerac. cap.49. [Marten .to.
1. Collect. Ampliff.col. 228. & col.281 . Miræum to. 1.
pag . 57.col 1. ] & c. Gloſfæ Philoxení : Cacumbeat ;
do 05::: ubi legendum concambiat.
CONCAMIARE apud Perardum in Burgundicis p.163.
Concammiare , apud Stephanotium to. 3.Antiquit. Pi
Etav. MSS. pag. 239.Vide Præceptum Caroli Mag.co.i.
Collect. Ampliff.col.36.
CONCAMBIUM ARGENTI , in Capit. Caroli Ctit.31 .
cap . 13. Odo.de Diogilo lib.4. de Profeet. Ludov.in O
rient. In tentoriis habebamuscongruum , ſi duraret, Con
cambium . Alibi: Et ipſi forum idoneum ,Concambium
competens, & alia, quæ nostris vtilia viſa ſunt pro ſuo Im
peratore ſacramento ſimili firmaverunt. Rurſum : In hoc
( terra ) pro voto nobis fuerunt & forum Concambium .
Occurrit apud Marculfum lib.i.for.zo.lib. 2. Cor. 23. in
Lege Aleman.tit.20. in Vita S.ErminoldiAbb. & Mart .
cap. 3. num . 11. apud Petr. Damian. in Vita S. Romu
aldi cap.8. num . 39. in Chron . Caſin. lib. 3. cap. 40. al.
42. lib .4.cap. 14. apud Jacob . de Vitriaco in Hiftor. O.
rient. cap . 73. &c .
CONCAMIUM , & CONCAMIATUTA , Commuta
tio. Formulæ veteres apud Bignonium : Concamiatura
inter duos Abbates. In ipſa formula : In commutatione
vel in Concamio . *
CONCAMBIO , Commutatio . Vetus Notitia an . 834.
apud Beslium in Regib. Aquitan . Data Concambio in
menſe Maio, &c.
CONCAMBERIA , Eadem notione , in Tabulario Bri
vatenfi Ch . 210 .
CHARTA CONCAMBARIA ,in Tabular. Abbat.Con
chenfis in Ruthenis n . 304.
CONTRACAMBIUM , Gall.Contre change,apud Gre
gorium VII . PP. lib . 2. Epift.7ı.
CONCAMBIATio in A tis S. Gregorii VII. Papæ
cap.2 . n.7 . inter A &ta SS . Maii to. 6. p. 156. & in Præce
pro Caroli Calvi to.3 .Concil.Hiſp.pag.143.col.2. ]
CONCAMIATio in Contractu inter Monaſteria
PROCAMIUM , idem quod Cambium , Permutatio
Charta an.828.apud Perardum in Burgundicis pag . 16.
PROCAMIARE ,Permutare.Charta Willelmi Comitis
Non diſtrahat,non minuat, non Procamiet, non beneficiet,
( c. Vetus Charta apud Perardum in Chartis Burgun
dicis pag . 20. Ut aliquid de terris inter ſe commutare vel
Procamiare deberent. Occurrit apud eumdem præterea
pag . 22. 143. 144. 145.151,
CONCAMIUS , CONCAMMIARE . Vetus Notitia a
pud Beslium in Comitib. Pictavenſib. pag . 149. Prout
Gratiano ipſum locellum Concammiaverat . . Poſtque ip
ſe Concammius fuit fa &tus Gratiano . [ Commutatio Go
delenum Abb. Nobiliac. inter & Conventum S. Juliani
apud Stephanotium com . 3. Antiqu. Pietav. MSS. pag.
227
1
 65 CAM
227. Sig. Hemmenone quibanc Concammio ifto fieri
vel adfirmare rogavi ... Hic eft Concammius quam Eme-
nus fecit in Culnago. )
CONCANNIUM ſibiinvicem tradiderunt,in Char
tulario S. Sulpitii Bicuricenſis fol. 14 .
CONGAMIUS . Charta anni 1078. apud Stephano.
tium to.3.Antiq.Pictav.MSS.p.624. Ut tandiu retineret
... medietatem recepti de gerberia , uſque dum Abbas red
deret Petro Congamium valentem .
Cambio , Idem quod Cambium , Hifpanis Cambio
Tabularium Vindocinenſe Thuani fol. 1. Dicens , quod
non dederit ei memoratus Epiſcopusſuam Cambionem pro
altaris parte , ſicut promiſerat. Et infra : Ut etiam si
non daret ei Epiſcopus Cambionem , non tamen revertere
tur ad altare .
Cambii , Menlæ Cambiatorum . Miraculis S.Aigul
fi Abbatis Lerinenfis , cap. 10. Ante fores Ecclefiæ B.
Martyris ſubter menſas , quas Cambio vocant , hof-
pitatus eft.
Campsor.Ugutio : Nummularius, monetarius, men-
farius , Campſor .Noftris Changeur ; qui Græcis recen
tioribus xatardértis , apud Nicecam in Alexio Ang.
Thomam Magiſtr. pag. 5. Edit. Rom . Joan . Cananum
p. 191. &c . Ebrardus in Græciſmo c. 12.
Alea ludentis ; ludentis menſa : tabella
Cleri : Campſoris trapezetum liquet eſſe .
Gobelinus Perſona in Coſmodromio ætate 6. cap . 76.
Campfores etiam pecunias per platearum theatra ſparſe-
sunt. [ In Statutis Maſfil.pag.137. integrum exſtat ca-
pitulum deſatiſdationeà Campſorious communi ſeu cu
rie Maſiliæ præftanda : quo in capitulo ftatuitur ,quod
nullus poßit vel debeat eſe Campfor vel nummularius,
nifi fuerit civis Malil. & ſatiſderit idonee .... per 300.
marchas , ſcilicet quod bene fideliter exerceatoficium.
fuum , & tute ſecure cum eo contrahatur , & *c. Oc- quam vocant Cambone, cum terra ſubjacente , *c. Fol.
currit rurlus apud Stephanocium Fragm . Hiſt. MSS.to.26. Item in alio loco 1. curtillum , in quo Jothaldus ma.
4. in Narratione de rebus geſtis apud Clarummoncem nebat . Et in alio loco Cambonem unum juxta fluvium
Ludewig.Reliq.MSS.co.4. pag.248. to.7. p.89. Rymer. Borbontie , Oʻc. Tabularium Conchenfe in Ruthenis
to. 13. pag.461. Jol.de Aguirre Concil. Hifp . tom .3. p.
616.col.z. Vincent. Mariam in Conſtitut. Dominican .
col.60. Menotuni Serm. in fer. 2.poſtquartam Domini-
cam Quadrag. in Catalogo MS.Sodalium Confraterni-
tatis B. Maria Deauratæ in Hift. Dalphin.to.1.p.516 . &
apud Leibnitium co.z. Scriptor. Brunſwici pag . 57. & c. ]
Le Roman de Garin :
Li Changeor i vindrent de Paris .
I CAMBOR , Eadem notione . Philippus ( Pulcher )
Dei gratia Francorum Rex , notum facimus quod
cum capitaneus , univerſitas do focietates mercatorun
O Cambforum , óc.apud D. de Lauriere to. 1. Ordinat.
Reg. Franc. pag . 326.
& CAMPSORIÆ OFFICIUM , in Statut.Maſlil.p.138.
EXQUAMIARE, EXCAMIARE, Commucare. Eſchan-
ger . Vetus Charta apud Perardum in Burgundicis pag:
62. Ragenardus Vicedominus Exquammiavit ... Campum
unum . Infra : Signum Ragenardi, qui hoc Procamium
fieri @firmari rogavit. Alia apud eumdem p.145 . Excam
miare, vel commutare habet. VideCamium fupra.
CAMBILEGUS. Litteræ Froterii Albienſis E-
piſc. an. 972. in Inſtrum . novæ Gall . Chriſt.to.i.col. 2.
1 retortas, unde ſepiscontinetur, capulaverit , aut tres
Monaſterio Galliacenſi dono dº concedo Vallem Caninam ,
1 illos pinos Cambilegos, & Salberiam . Hic hæreo poſt
D. Sammarthanum .
I CAMBIO, pro Cambium . Vide in Cambiare .
CAMBIONES,pro Campiones, Pugiles, pugnan-
tes fingulari certamine .A &ta SS. Junii to. 1. pag.308. in
Miraculis S.Lifardi: Cambiones in area relinquuntur,
concurrunt communiter, pugnant acriter.V.Campiones.
CAMBIPARTIA ,CAMBIPARTITA , JC . Anglis ,
Chumpersie , eſt defenſio alterius in judicio à quota litis
CAM 66
præſtita. ( Rymer to. 13. p.233 . col.z. Confederationes,
impetitiones , deceptiones, extortiones ... manutenentias,
Cambipartias, OʻC. ]
I CAMBIPERTIA , pro Cambipartia , apud Rymer.
to. 7. pag. 166.col. 1. Confederationibus , conſpirationi
bus , Cambipertiis, & *c. Eadem iiſdem verbis habencur
to . 8. pag. 27. col . 2 .
CAMBIPARTORES, CHAMPERTORES ,Raſtallo dicun
tur, qui alienas controverſias ſuis expenſis quotam pa &ti
rei evictæ proſequuncur. Hæc Cowellus lib .4. Inſtit.c.
18.9.52. vox , inquit, compoſita à Cambio & pars , vela
Gallico Champart . Vide Campipars .
I CAMBIPARTICEPS. Vide Campiparticeps .
I CAMBIRE, CAMBIT10 ,CAMBITOR ,CAMBITUS.
&c. Vide Cambiare .
I CAMBITOR , pro Cambarius , Braſiator, Confe
ctor cereviſiæ apud Marten.to.4. Anecdot . col. 893. in
Scaturis Synodal.Eccleſiæ Leodienf. an.1287.Ne Clerici .
exerceant negotia turpis ... officium Cambitoris,carnificis,
tabernarii, procenete ,6c.
I CAMBLENTUS,Idem qui Cambellanuszin Mo
naſteriis. Vide Cambalentus in Cambellanus.
CAMO,Modus agri,Campus. Tabularium Briva
tenfe Ch . 239. Dederunt ... de cultura de villa Cambones
duos, qui habent finesde uno latere, & c.Supra,Campi duo
dicuntur. Tabularium Prioratus de Paredo fol. 59.Dedit
Domino in boc loco in villa Angleduris terram arabilem ,
quam rutici Camborem vocant , refidetque ipſa terra
juxta fluvium Ligeris , & c. Fol.61. Etin alio loco Cam
bonem unum dedit , qui terminatur de una parte terra S.
Vincentii, de alia Liger fluvius , & *c. Fol. 63. Et me
dietatem de Cambone, qui reſidet non longe à Auvio , qui
vocatur Burbentius , terminatur de tribus partibus S.
Salvatoris , de quarta , via publica . Fol. 25. Terram a
Ch.64. Et ultra hos finesCambonem de Pont-vilares
& c. [ Ruſtici Dumbenſes Cambonem appellant quem
libet campum fertilem & aquis opportunis irriguum ,
five ager cultus fit , five pratum . Huic nocioni conve
niuntoprime loca cicata . Gallis Cham-bon vel Bon
Champ, Bonus campus . ]
CAMBONIUM , Eadem notione, occurrit pallin in
Tabular. Abbatiæ Dalonenſis in Lemovicibus fol. ? : 5 .
19. &c . Interdum Chambo ſcribitur .
CAMBOCA . Vide Cambuta .
CAMBORTA , Frutex incurvatus, repandus,Cann
brec , Germanis, unde Kammerladen , per quem vites
curvantur & repanduntur. Ita Goldaltus. Certe Cam
bus in veteriGloſario , xtutT ) - redditur . Cat-boort ,
Flandris , eſt extreme ore margo . Gloſſarium lauda
tum à viris doctis: Cambortæ , que ſepem defuper fire
mant: Hoc eſt, tres illæ virgæ plexiles , reliquis ra
malibus craffiores, quæ fuperne lepem connexant. Lex
Salica tit. 36. Siquis tres virgas , cum quibus ſepes ſu
perligata eft, vel retortas , quibus fepes continetur , ca
pulaverit,velCambortasexercervicaverit, & *c. Lex Ri:
puar. tit. 43. Si quis tres virgas, unde ſepis ligatur , vel
Cambortas involaverit, &c. Editio Heroldi : Aut in
Çambortas involaverit .[ Eccardus Cambortas explicat
per baculos incurvos oblique cerræ infixos , ut lepem
contineant, ne in lacusinclinare poffit, aut corruere . ]
( CAMBOTTA . Vide in Cambuta .
CAMBRA , Camera, cubiculum ,Gallis Chambre .
Alferus de Reb.geſtis Ælfredi: Cum quodam die ambo
in regia Cambra reſideremus , undecunque , ficut folito,
colloquia habentes. Et infra: De aulis o Cambrisle
ga
 CAM
67
galibus, lapideis & ligneis (uo juſſu mirabiliter conſtru
dis. Cambra Abbatis, in Monaft.Angl.to.1.p.146.
CAMBRERIUS , Cubicularius,Gall.Chambrier.
Hift. Dalphin.to.2 . pag.313.col.2. Item , quod aliis domi-
minabus aum prefata domina Dalphina exiſtentibus ( ad
menſam ) ſerviatur per omnia , ficut dealiis militibus
fimplicibus & domicellabus, ficur defeutiferis & Gam-
breriis. Vide Chambrerius .
G CAMBSOR . Vide in Cambiare .
I CAMBUCA , CAMBUCARIUS. Vide Cambuta,
I CAMBULA ,CAMBULUM ,Ital. Gambula , Tibia-
le,ab Italico Gamba, Tibia . Hift. Dalphin, tom . 2. pag .
280 , Pro paro uno Gambularum pro Domina di coperto
rio de ſeta pro capite ſuoflor. 11. Ibidem paulo ſuperius :
Pro paro uno Cambulorum pro Dom . Rurga de mandato
Domine Dalphina flor. 3 .
CAMBULUM ,pro Canipulus,Enfis brevior. Hiſt.
Dalphin.to.2.p . 277.Item ,Stephano de Sancto Germano
pro Cambulo ſuo fractoper Dominum , taren . I ,
I CAMBUS, Inflexu , ( f.inflexus ) tortuoſus,Glof . lus Ricardi Epiſcopi tertius , cujus Cambuca de ar
San -Germ.MS.n.501.Græc. viunta ,Inflecto . V.Căba . gente deaurato , de.... baculus ejuſdem , cum Cambrio
CAMBUTA ,CAMBUTTA ,CAMBUCA ,GAMBUTTA, ca cornea , continens interius vineam circumplectentem
Baculus incurvatus, virga paſtoralis Epiſcoporum . A- leonem de cupro deaurata . Occurrit ibi pluries in Mo
drevaldus deMiracul . S. Benedicti lib.i.c. 22. Baculo ,
quod geftabat,incurvo, more veterum Antiſtitum. Ita e-
nim Paftorum pedum effictum fuit.Scholiaſtes Theocri-
ti ad Idyl. 4. v. 49. ait , pz3fov Sour dp bi, T -25341
γενέσθαι καμπύλων , να μη δγκυονεσαν βλάψη τιι 3ουν
CAMBUTA . Papias: Cambuta , fuftentamen ,vel bacu
11!5 , flexxs , pedum ,crocia . Vetus Gloſſar. Corbeienſe:
1
Cambuta , Baculus Epiſcoporum . Teſtamentum S. Re-
migii apud Flodoardum : Argenteam Cambutam figu
ratam . Perperam Cabutan in MSS.Editio Labbei Ca
bulam habet pro Cabetam ; Briſſonius Cambutam . Or-
dericus Vitalis lib. 3. Per Cambutam Ivonis EpifcopiSa-
gienſis exteriorem Abbatie poteſtatem tradidit . Infra :
Cambutan Maurilii Archiepiſcopi caram Uti-
Eique per
cenfis Abbatie commendavit . Adde pag. 604. 622.694.
776.877 .[ Mabillon . Analect.tom. 3. pag. 390. ex Ge
ftis Gaufredi Epiſcopi Cenoman . Cambutam argenteam
magni ponderis deauratam opere decoram cum baculo
pajtorali . Quo in loco Cambuta videtur eſſe à baculo
paſtorali diſtinguenda , f. quia hic vilior erac , illa pre-
tiofior. Vide ibidem pag. 231. in Præcepto Childerici,
] Oc-
& pag.250. in Geftis Jolephi Cenoman . Epiſcopi.
currit non femel apud Scriptores,in Sacrament.Gregor.
M. in Ordine Romano in Vita S. Emeranni apud Cani-
fium tom. 1. in Hiſtoria Epiſcoporum Autifiodor,c . 63 ,
in Chronico Mauriniacenfi lib.3 . in Vita S.Urbani Lin-
gonenſis Epifcopi cap. 2. apud Wolfardum Presbyter. in
Miraculis S. Valburgis lib . 3. Mirac. s. in Miraculis S,
Urſmarin . 5. & c .
CAMBUTTA , in Ordine Romano. Petrus Diac. 1.4.
Chr . Caſin. Ejuſdem claudi Cambuttas ante fores Eccle-
I
fiæ ( uſpenderunt. Ubiquidam Codd. præferunt Gam-
buttas , ut habet Vita S. Conftabilis Abb. Cavenfis n .
25. Theodorus Canpedonenſis de S. Magno c . 12. Ba-
culum ipſius, quem vulgo Cambuttam vocant, per ma-
num Diaconi tranſmiferunt. Habetur cap.7. & 18. [ nec-
non in Charta Drogonis Epifcopi Terwanenfis pro
Roderico Abbate S.Bertini ex Archivo hujusCænobii,
& apud Mabilion . to.3.Analect.p. 77. & 105. in Geſtis
S. Innocentii Epiſcopi Cenoman. necnon in Actis SS.
Benedi & t. ſec . 3. part.2. pag.627. ] melaucium , Galericulus , quia calorem defendat. ]Pa
CAMBOTTA ,in Hiſtoria Translat.S. Germani Epif ' pias ; Camelaucus , veſtimentum Pape . Anaftafius in
Pariſienſisc. 15 . [ & in Vita S. Galli Abb.inter A & ta'ss.
Benedict. fec.2. p. 245. Occurrit iterum ſec. 3. part.2.p.
192. & 627. Cam -bot vel Bon -cam . Armoricanis Brito-
níbus ,Ramus eſt à fummitate recurvụs , Hinc ducenda
vocis originatio . ]
CAM 68
GABUTA , apud Landulfum de S. Paulo in Chronico
Mediolanenſi cap. 11.
CAMPUTA , apud Crodegangum Metenf.Epiſcop.in
Regula Canonic. c. 26.
CAMBUCCA . Vita S.Deſiderii Epiſcopi Cadurcenſis
C.19 , Dum baculus B.viri , qui à Gallis Cambucca voca
tur ,ad caput ſepulcri illius ſeduledependeret. Perperam
Cambucia ,in Edit. Sammarthanorum.Adamus Brem.c.
102. Cambuccam paſtoralem à Conrado Cæfare meruit ,
[ Acta SS . Juliito .1.pag. 415. de S. Ottone Epiſc . Bam
berg . In medium turbe Seſe fortiter intrudens , Cambuco
cam ſuum manu geftabat.
COMBUCCA , apud Andream lib. 2. Vitæ S. Ottonis ,
Epiſcopi Bamberg.c. 17 .
CABUCA , in Actis Viſitationis Simonis Archiepiſc;
Bituric. p, 208 . 1.4.Miſcellan . Baluzii .
CAMBUCA , apud Hugonem à S. Victore in Speculo
lib. 1. cap .2. in Vita S. Winoci Abb.c. 13. &c . Vilitatio
Thefaurariæ ædis S. Pauli Londin , ann . 1295. Bacu
naftico Anglic. tom . 3. pag . 314. Vide Sabuta , ( ubi
Cambuca vel çambuca alio lenſu ſumitur , fcilicet pro
Çurru feu vehiculo , quo nobiles mulieres alias uteban
tur . Rocho le Baillifin Dictionario Spagyrico, Cam
buca, Bubo vel panusinguinis .)
CAMBOCA , Eckeardus Junior deCaſib.S. Galli cap.
3. Aram S.Galli adiens , Cambocam ſuam ... rapuit
Occurrit etiam in lib . Miraculor. S.Quincinic.13 .
SAMBUCA , apud Durandum lib . 1. Ration . cap.6 .
num , 24. lib . 3. cap . 15. num . 2 , Willem . Thorn . an ,
1179. pag.1825. & Will. Hedam in Theodorico Epiſco
po Trajectenſi 31 ,
CAMBUCARIUS , Quicambucam , aut crucem defert ,
Gloff. vetus Anglic. laudatum à Spelnianno : Crocer
Pedarius , Camoucarius, Crucifer.
5 CAME * ; Vide Canava i ,
CAMELARIUS, qui camelorum curam geric B.
Dorotheus Doct, 11 , Hp % rta v oi EVO ', E51P:85
ust'evtô , 97* ?!" maustápo , mi tier the ypaimer é:
tā ?, Palladius in Hift. Lauſ. cap. 39. Xerxe se'n ia
torcs téroupas, yoxullAcpées deshud , xveo is fr.co ! " 79
[ Breydenbach Itiner. Hierofol. pag . 207. Camelarii
noftri impedimento nobis fuere ſuis rixis de contentio
nibus. ]
CAMELASIA , à camelis dicta , Munus quoddam
perſonale, ad quod quivis tenebatur , ut nempe came
larius eſſet, ezueinanza yvel camelos exhibere teneretur,
ut docet lib. 1. D. de Muneribus . Sed vocem hanc à P.
Caſtello inſertan in Ammiano Marcellino lib.17 . con
tendit Valeſius , & abeile ab omnibus MSS.Vide Cujac.
lib.9 . Obferv.c.9. & eumdem Valefium ad Eufebii li
brum de Martyribus Paleſtinæ cap. 12 .
CAMELAUCUM , CALAMAUCUS , CALAMAU -
CUM , Græcis recentioribus xa min. 12:07 , Capitis inte
gumentum , & pilei genus ex camelorum pilis confe
ctum , unde nomen , utauctor eſt Cedrenus : Eside ng
ετέρα κατασκευή σσυείδος , άντσίλα τη κεφαλή τιθεμενη .
xan : itaifa ni xo' Itancês námind , ES 22051 hxic . In
eadem etiam ſuncfententia, quoad vocis etymon Leo
Allatius & Goarụs, [ Suſſannæus in Vocabulario : Ca
Conſtantino PP. Apoſtolicus Pontifex cum Camelaucio,
ut ſolitus eſt Rome procedere , à palatio egreſſus, &c.
Idem in Hift. Ecclel. Occidit Totilam , di veſtimenta
ejus cruentata , cum Camilaucio lapidibus pretiofis orna
to miſit Conſtantinopolim . Theophanes de codem Tocje
la :
 69 CA CA
M M) 70
la : Kassim cixdows center, Gloff. Gr. MS.Regium Cod. couleurs à faire les las à metre les Campus aufdits ba
1673 . Kidapis,a xpiros , DEMOTEALQ Xfocais , x ' dipus din cinets , c. Chronicon MS.Bertrandi Guefclini:
s'idas xahiAauxír , 7 x 7!ápas vouſ 70. Lexic. Gr. MS.Reg. Et voit ſes Chevaliers bien armoz de Gawail.
Cod. 2062, Kauusola , raundabóklaw. Infra : Kulidanelor, Alio loco :
Ρωμαϊκή η λέξις , δηθεί , ή δ ' αν και έλλών σι απο καυ μαέλας Berprand tenoitl'eſpèe, qui le far ot troncbant,
γεια καυμήλαύκιον , In voce καρις , ε' κ τριχών κα Αλαύ Ou Camail ſi bouta fierement en pouſant ..
210x . Vide Gloſſas Bafilic. Acta SS. Abrahami & Ma- Proinde Camallum , nihil aliud fuit quam ea armatu
riæ num . 31. E ' vs von MS VOS Si' tos patio tin du goxhuan xj x . 'ræ ſpecies, quam hodie Hauſfecal dicimus , quæ collum
μαλαύκιον βαθύ πι'την κεφαλήν αυτι " . tegit , præterquam quod Camallum ex hamulis confe
At plerique è Latinis Scriproribus pro Camelaucium ftum effet ; bauſlecollum vero ex folido ferro fit com-'
mutatis literis , Calamaucum dixerunt , ficque fcri- pactum .
bendum contendit Salmaſius, Gloſfæ antiquæ MSS. Neque aliter Camallum effictum confpicitur in tor
Galeros , Calamaucos pelliceos , Gloff. Ifidori : Gale- qui Ordinisequeſtris Camalli , ſeu Hiſtricis dicti , à
tos,Calamaucos,Eædem : Pileum ,Çalamaucum .Papias : Carolo Aurelianenfi & Vadenli Duce inſtituci, in eu
Pileum, Calamaucum ex by Do rotundum , quafi Spara , jus ima parte pender biſtrix , furre &tis echinis horrida,
caput tegensſacerdotale , in occipitio vitta conftritium virenti humo inſiſtens, cujus collum Camallo cegitur :
Hoc.Græci noſtri Tiaram vocant . Ælfricys : Cala- hiſtrici vero impendet Corona Ducalis , uti in Caſulis,
manca , hæt, i . galerus , Ugucio : A caleo , hic Çala- & Dalınaticis , olim ab eodem Duce Cæleſtinis Pari
macus , i quoddam genus mitræftriéte , dicitur Ca- lienſibus donatis videre eft . Ordinis vero iftius memi
lamacus, quaſi calorem machinans , eo quod ſtricta fit , nere Monſtrelletus I. vol. pag. 60. & cap 25. 2.vol.pag.
capiti impreja. Anaſtaſius in Hift. Ecclef. Præcepit 176. Joannes à S. Gelaſio in Hiſtor, Ludovici XII. p.25,
Abdelas radi barbas eorum fieri Calamaucos cubiti u . Petrus Sanjulianus in Miſcellaneis Hiſt. pag. 428. An
nius & ſemis . Beda de Tabernac. lib. 3. cap. 8. & Rufi- dreas Fauynus in Theatro Honoris pag.734. &c . De
nus hæc verba Joſephi lib. 3. cap. 8. 7'71p tūs xortis nique ab ejuſmodi Camallis militaribus nomen man .
pop : 76 10 "0107, ſic vertunt : Super caput autem ge fit epomidi ilti ,quam deferunt Epiſcopi , quæ non mo
fiat pileum in modum parvuli Çalamouci, ſive calidis . do humeros, ut hodie, fed etiam olim capuc tegebat :
Perperam Calamati editum apud Jo: de Janua.Odo Fol- ex quo etiamnum capitiú eidem annectitur V.Camilla.
lat . in Vita Burchardi Comitis Çorbolienſis : Dum ali 0 CAMELINUM . Vide Camelotum .
cubi voluntas pergendi adellet , depofitis monacbalibus CAMELLUM , Gaufridus Vofienfis in Chronico
indumentis , preriolarum pellium tegmentis exornaba- part . 1.c.37 . de Monachis fui temporis : Pro gandengis
tur, Calamaucumque optimum pro capitio humili, capi. froccos capellatos abſque cuculla ,capellos Camello ca
ti imponebatur. ] Perperam in A &tis SS . Maii tom . 7.p. lios circumdatos pellead inſturfcapularis, pannos irregu
691. Calamantumque optimum , lares in lectis, efus carnium indiſcrete de enormiter inſe
Auctor eſt Allatius lib.3.de Utriuſque Ecclefiæ con- Etamur. Videtur effe noftrum Comail.Vide Cameloucus
ſenſione lib. 3. cap. 8. num . 13. apud Orientales , Sa- 'poft lineam , Non defunt, & *c. & Camilla .
cerdotes Monachos camelaucis etiamnum uti . Sic au CAMELLUS , Vide Camelus .
rem ab illo defcribuntur : Caput operiunt Çamelaucio, CAMELOTUM , Pannus ex camelorum pilis con
quod capitis tegmen ex lang nigricante , ut natura ila fectus,cujuſmodi fuit ille,de quo Ælianus l.17. de Anim .
Lam dedit , texrum , rotundum , altitudine ſemipalma- c.34. & Forcinatus l.4.de Vita S.Marcini .
re in formam conche finiens , qua caput ingreditur ... Modo ſubit aſpera dela ,
non undequaque rotundatur , fed ubi aures ſunt pla Hiſpida Cameli rigido quafi vellere texta .
gulæ unguntur , quibus aurium incommodis medentur. Statuta Raimundi Comitis Toloſani & Legati PP.con
Nomen habent, utipfe exiſtimo, quidquid alii dicant, tra hæreticos apud Catellum : Caligis de aliqua bruneta,
quod ex pilis camelorum ut plurimum texatur . Came etiam vel nigra , vel etiam tanio forti , vel Camelato
( aucio caput operireEpiſcopos Armenios , cum facra vel aliq140alio colorato panno ... non utantur ,
peragunt, auctor eſt Ilaacus invectiva ſecunda in. Ar CAMELINUM . M. Robert. de Sorbona in ferm . de
menios pag. 414 . Confcientia : Supertunicale rotundum cum inngnis dgn
Non delunt denique, qui à Camelaucio , à noftris lavis tunicis de Gamelino: Statuta Ord. Præmonſtrar.
dictum putant Camail, Italis Çamaglio , eam veſtis dift.i.c.13. Ita quod ipſe cappe griſee non fint Camelina .
partem , quæ olim capur & humeros cegebat , quos in- [ Computus reddituum Regis Francoram an .1902.apud
ter lunt Theophilus Raynaudus lib. de Pileis, & CL. D. Briffel de Ulu feudorum tom . 2. p. 156. ad calcem :
Menagius. At cuin Camelaucum vix legatur humeros Procapa de Comelino furato des oito diebus poſt me
sexiffe, fed folum capuc , præterea quod noſtri Camail dium Auguſtum c. f ... Pro roba Camelino furata de
vocant , accenfeatur vulgo armaturæ : probabilius vim ver ad omnium Sanctorum 8.1. ] Fin Çamelin, apud Joias
detur , hanc vocem effictam ex Cap de maille, ut fue- villam in $. Ludovico p.8. Camelin d'Amiens, in Com
rit Capitium ex maculis confe &tum . Nam Camallum
puto Sceph. de la Fontaine an . 1351. Camelin de Cam
fuit capitii ſpecies hamulis & maculis contexta , quæ bray , in Poem . MS. de Vulpe coronaco :
locum caput, excepta facie , & humerorum fuperio De vert de Gand , ne de Douay ,
rem partem operiebat, cujufmodi paflium videre eft in Ne de Camelin de Cambray .
veterum Milicum noſtrorum imaginibus , quæ in fi- [ Statuta pro Opificibus panni urbis Conimercii è Cod
gillis & alibi deſcribuntur, ut apud Edw . Bilſeum in MS. ejuſdem loci : Item , Camelins manchans pignee
Nocis ad Uptonum p . 32. 62. 77. Capitio ifti , fi qui en fain foient fait en 16.fils que foient à trois filz jus les
dem integrum e Ter, levior galea aptabatur . At fibelo mains. ] VideScalig.contra Cardanum exercit. 189.
mus, vel caflis fpiffior,capus tegeret, cum Çamal n. 14. & V, Cl . Menagium in Orig. linguæ Francicze &
lumita cafıdi annectebatur , ut callum & humeros te- Italicæ , & O & av . Ferrarium in Cambelotto . Cambro
gerer , & ab adverſariorum ictibus cufaretur .( Froif- Britannis Camlad & Camlod, elt pannus undulatus,cy .
Lartęs vol. 2. cap . 66. Et caula igut qutre le Camail matilis, qui è pidis cameliniş fieri folet .
qui eſtoit de bonnes mailles ; doua lux entrą au col . ] Olim Monachi veſtes è camelorum pilis confectas
Com putum Stephaoi de la Fantaine Argentarii Re deferebant. Sulpicius de Vita S. Martini cap.7 .in de
gii 1 , Jan. an . 1349. Pour
fix.onces sefaie de diverſos feriptione Ordinis Monaftici àS. Martiniinſtituti :
Ple
 40 CAM CAM

Pleriq; Camelorum fetis veftiebantur,mollioribi habitus rum bafilicam tradidit . Capicularia CaroliC.cit. 21. €.
pro crimine erat. Paulinus l.2 . Vitæ ejuſdem S.Martini: 14. Penſam argenti, quam ex Camera noftra accepit ;
Multis veftis erat fetiscontexta Cameli, Eckehardus Junior de Calibus S. Gallicap, 10. Came
Que levibus ſtimulis vigiles contegeret artus , yarius ſuus illum crebro incufabat ſecretius, quafi Ca
Excludens tenuem compunéta carne ſoporem , mera lua diſperſiones ejus ferre non poffet. Ucuntur paí
Mollia ne fluxum nutrirent mollia corpus , ſim hac notioneScriptores, Monachus Sangallenſis l,
Laſcive tenui veftis fluctaret amiltú . 2.c.29 . Domnizo lib.s. de Vica Mathildis Comicillä с.
Adde eumdem Paulinum in Epiſt.ad Severum . 4. Petrus de Vineis 1.1 . Epiſt. 10. l. 2. Epift. 31. 32. Hi
1. CAMELUS, in Gloff.Arabic.Funiculus, Camel, ftoria Epiſcoporum Bremenfium p . 169. Matthæus Pa
lus. Papiæ, Funis nauticus. Vulgo Gbable . Vulg . Inter- ris pag . 155.857.Monafticum Anglic. tom . 1. pag.148,
pres Matchæi19.24.Facilius eft Camelum per foramen a &c. Ita Græci vocem 20.10 ufurpant , uti docuimus ad
cus tranfire,quam divitem intrare in regnum célorum . De Alexiadem ,
rudenti, non de animali dictum volunt, ad tollendam CAMERA , præfertim præterea fumitur pro fiſco Im
fermonis abſurditatem . Græcum rzu14 Camelum a- peratoris, vel Regis . Fridericus I.Imp. apud Helmo
nimal & rudentem perinde ſignificat. Suidas zéiu.2.os pro dum lib . 1. cap. 80 : & in Hift . Archiepiſc. Bremenfium
rudente fcripfit ad notandam differentiam . Hunc imi- an. 1155. Magna requiritis, o viri Romani , exinania
tantur RecentioresGrainmatici , qui ... cum plerum- ta Camera nojtra. Teſtanientum Caroli M.apud E ,
que confundunt . ginhardum : Quidquid in Camera atque veſtiario ejus
2. CAMELUS . A &ta SS. Maii com.7. pag.64.im co die fuiſſet inventum , Camera Regia, in Diploma
Vita SS .Vori& Felicis : Nullus præfumeret in totum il te Hugonis & Lotharii Regum Italiæ apud Joannem
lum terminum intrare vel pafcere, neque tentorium pe- Bolco in Vienna , Hac nocione non femel occuric
corum figere ; quod fialiter feciſſent, haberent inibi ha- in Vita Ludovici Pii an . 840. in Capitul. Caroli C. tii ,
bitantes poteftatem occidendi vaccas, porcos , Camelos 34. cap. 14. [ in Privilegio ejuſdem Monachis Vedaſti
fine ulla dubitationea fine ullo pleyto regali. Ne pu- nis concello an . 867. apud Marten. Collect. Amplini:
tem hic de camelis proprie dictis agi verát Hiſpania, tom . 1. col. 183. ) apud Ingulfum pag. 897. Helmo
in qua nulli ſunt : crediderim ergo potius intelligen- dum lib. I. cap. 32. Anonymum de Geitis Friderici II ,
das effe capras, quæ vox fatis congruit cum Gallica, Imp. pag.765.794. Thomam Wallinghamum pag. 226,
Chamois Rupicapra
, . Macchæum Villaneum lib . 9; cap. 46. [ in libro ni:
1 1. CAMERA ,Modus agri . Tabularium Eccleſiæ gro Scaccarii pag . 134.] & c. Hinc in Chartis Impe
Gratianopolitanæ fub Hugone Epiſcopo fol. 68. Ego racorum , & Regum crebro học formula exarata legir
Silvio de Vireu o filii mei , Siebodus, Hugo atque Guit tur : Libras auri 100. mulctetur, medietatem predicta
fredus, reddimus Hugoni Epiſcopo Gratianopolitano.... Monejterio , alteram Camere notiæ , c. apud Beli
tres Cameras de vines , quæ funtde fevo Præpofitali , lium in Hiſtoria Comitum Pictav. p . 251.260.Guiche
in loco ultra pontem , &c. Occurrit rurſum fol. 70. Ca nonum in Bibliotheca Sebuliana pag. 196. Perardum in
de vines ,Et fol. 72. Ego Benedict a uxor Chatber- Burgundicis p.171.189.190 . & c.
mera
ps Verbigariivendo unam Chameram terre , cum vinea, CAMERA DENARIORUM , in Francia , Fifcus feu
que in prædiéta terra eſt plantats , c. Ibidem : Et Thefaurus regius. Exſtat de hac Camera Statutum fe
Jutem prædicta vinea in clouſo Epiſcopali, jixta Ca- quens Philippi Magni pro Hofpitio regio , exaratum
meram Riperti de Valriaz , que Camera fuit de prædi- in urbe Lorriacenti an , 1317. En la Chambre aux De
Ela terra data S. Donato ,
eft verſusmeridiem conjun- niers Maitre Guillaume de Peronne fera les payemens
iacum vinea Epiſcopi. Tabularium S. Andreæ Vien- par demy an : Maiſtre Brice par autre demy an i
Henlis: Hoc eſt , Cameras 3.de vinga in villa de Arbe- le commencera ledit Maiſtre , da ne vendra point å
riano , c. Paffim ibi . court l'un tant comme l ' autre fera l'ofice . Sil y viento
2. CAMERA , Domus, cubiculum , cænaculum S il n'y prendra riens , de celuy , qui fera l' office mange
conclavis, Gall. Chambre . Papias: Camera a curvitate ra à court , e aurą deux provendes d'avoine , fer
dieta,ell enim volumen introrſum reſpiciens, Item : Ca- clau, caurs pour ſes varlets, qui ne mangeront pas
mera , quia Camurt, i.curvă, dicitur lapidea domus.Iſo à court , 16 den. de gaiges par jour , avecques ce 12.
Magiſter in Gloſis: Camiron ,Græce curvum , inde Ca- foing & autres choſes. Maiſtre Brice ne femou
den.paur
merata domus , cujus teſtuda curva eſt: inde Camelum , vera , aidera à Maiſtre Guillaume , & auront unes
ánimal tortuofum . ( Chronicon Trivetti ad an . 1277: bouges, ou il y aura z. clefs, où l'en mettra l ' argent
Spicileg. Acher. tom, 8. pag. 639. Joannes Papa XXI, o taut i'argent, qui en ladite Chambre ſara receus ,
Gum fibi vitæ Spatium in annos plurimos extendi cre: ils ſont tenus le dire à Maiſtre Ernoul de Soifons Clerc
deret , e boc etiam coram aliis aſſereret , ſubito cum pour le Roy en ladite Chambre , et ainſi ne pourront
Camera nova , quam fibi Viterbii circa palatium con-
con ils faire nulspayemens , que ledit Ernoul n'y ſoit ap
ſtruxerat, laluscorruit , & inter lapides ligna cole pellez, c. Item il plait au Roy que ledit Ernoul mori
bifusí ſexto die poft cafum Sacramentis omnibus ecclefia- ftre pår eſcrit toutes les ſemaines la recepte faite en la
ſticos perceptis moritur : Vita S. Pardulfi Abb. infer Chambre, toute la depenſe de ſon hoftel, toutes aute
Acta Śs. Benedict, fc. 3. part, ? , pag . 575. Et ubicum- tres miſes comptèes par laditeChambre ; O.C. Il y aura
que ipſe Lantarius per ſuum comitatum vel in ſuapropria ?. Sammeliers pour ladite Chambre, quiſeront en l’eſcue
Táca ambulabat,ipfum ſemper ſecum ambulare faciebat, ierie , e portera un des ſommiersles bouges a l'argent
Jua Camera,ubi ſuus proprius fiebat lectus, femperemi-
par chemin , u ira o uendra pour querre argent . E
nus virum Dei quiefcere faciebat: Occurrit rurſus hac l'autre ſommier partera leseſcrits du Clerc de la Cham
notione in Vita B.Alcuini inter eadem Acta SS. Bened bre en un coffre, o en l'autre coffre les regiſtres ef
ſec. 4. part, 1. pag . 159. ) + crits du Contrerolleur, les deux fommeliers , qui mex
3. CAMERA ,Conclavis, ubi theſaurus reponitur sont les 2. Jaramiers , auront bouche à court, & c. * *
& fervatur,Ockam cap: Quid fit Scacarium : Camera eſt CAMERÆ , Provinciæ etiam , auc urbes , quæ im

locus, in quem tbe Jaurusrecolligitur, vel conclave, in mediate Principi ſuberant , & fiſci proprii eranr, di
quo pecunia refervatur . Geſta Dagoberti Regis cap. & tæ . Leges Edwardi Confefforis : Impetravit tempo
33. Aras quafdam cum amnibus telonais quemad- ribus illis Rex à D. Papa , co à Curia Romana , quod
modum ad Cameram ſuam deferviri videbatur, ad eg: corfirmata ſit Norveia in perpetuum Corona Britannia ,
 73 CAM
in augmentum regni bujus, vocavitque illam di&tus Age
tburus Cameram .Britannia . Charta StephaniEpiſcopi
Metenſis apud Meuriſium p.415.CumEcclefia Gorgien.
fis prima Camera fit Metenfis Epiſcopio principale
membrum Ecclefiæ Metenſis. Matth. Paris an . 1742. de
urbe Santonenfi: Quia ab antiquo jure ſpecialis proprie-
tas Regis Angliæ effe dinofcitur, o camera.Vita S. Be
nedicti XII.PP.apud Boſquetum pag. 52. Cameracen
ſem civitaten , que eſ Camera Imperii, voluit intrare. Camera , quam ſpectat cura pecuniarum ac cheſauri Ec
Chronic.Caſaurienſe lib. 4. de Lothario Imp. Cum co- , clefiæ Romanæ . Vide Camerarius Apoſtolicus .
gnoviſet quod ipfa Abbatia ( Caſaurienſis ) ab antiquo
fuißet Imperial,Camera, promifit fe cum D. Auguſta ve- pud Sugerium de Adminiſtrat. ſua c1s. Vide infra Ca
nire ad Monaſterium , & ei reſtituere omnia jura ſua.Alio
loco de Willelmo Rege Siciliæ : Mandavit , ut dimitte
ret quietam Abbatiam S. Clementis, Cameram ſuam pro-
priam , beneficio cumulatam ſui genitoris . Ita Rigordus
ann. 1185. Monaſterium S. Dionyfii propriam Game-
ram Regis Franciæ vocat, ut Aquas Sextias , Petrus '
Alectenlis Epiſcopus Senogallienſis in Itinerario Gre-
gorii XI . PP. initio . Tabularium Auſcienſe , apud
Marcam lib. 4. Hiſtor. Bencharn, cap. 7. num . 5. Quia
Suprafcriptus locus quamvis in alodio domi
xatu dicti Comitis foret , tamen Camera Auſcienſis
Archiepiſc. Ecclefiaftico jure ſemper erat . Le Roman
de Garin :
Langres eſt Chambre l'Empereres Pepin .
Le Roman de Girard de Vienne MS. fub finem :
1 Et nous , bears Sire , Dans Hernaus de Bellande ,
! Vos Comant , je la terre de Provence ,
La tor d ' Anfois, la citè de Plaiſance ,
Et Lombardie , que l'on claimema Chambre .
$ ic paſſim apud Albercum Spadeníem an . 1205. Petrum , nenſis cum luis Canonicis : an Croſſeris dicta eſt hæc
de Vineis lib. 5. Epiſt. 82 , lib . 6. Epift. 9. Goldaftum , Camera, quod ibi Canonicis diftribui folerent præcipui
tom , 1. Conſtit. Imper. pag. 265. Petrum Diacon. lib.
4. Chronic . Caſin . c. 104, 107.108.111.112.118. Joan .
Villaneum lib. 1.cap.41. 57. Joan. Columbum in Epi
ſcopis Vivarienſibus lib . 3. num .6. Rodericum da Cun-
na in Hift. Epiſcoporum Portenſium 2. parce p.31. in
Bullario Caſinenſi to.2 . p.154.178, 250.
4. CAMERA , pro Curia Imp.aut Regis .Vica ſancti
Adalberti Pragenlis to, s,Ant.lection. Ad hunc modum
plurima ſervitia egit in Camera ,
5.CAMERA ,Antra exciſo fale cavata,Joan.Lon-
ginasin Vita B.Kingæ Virg.Julii to.s.p : 743. Montesſa
linas ſeu guppas falis... cum incendiser ignis, latiuſque
manans incendium , fingulas Cameras montium irreme
diabiliter torreret .
- 6. CAMER A ,pro officio Camerarii in Monaſteriis.
Vide Monaſticum Anglic. tom.I , p.148.
7. CAMERA,Officina monetaria Principis. Char-
La Guillelmi Ducis Aquitaniæ apud Beslium pag. 539.
Dederunt ac ceſſerunt tertiam partem Camere feu mone-
rie , five omnium Teloneorum , & e. Totidem occurrunt
in Chartis Sancii & Berengarii Ducum Vaſconiæ in
Adverſariis MSS. ejufdem Beslii , ( atque Richardi
Ducis Aquitaniæ in nova Gall. Chriſt. tom . 2. col.
285. Inſtrum . ] Tertiam partem noſtre Çamere ſeu mo-
nete , Vide Florenus .
8. CAMERA , Dotalitium uxoris : vulgo etiam la
Chambre de la femme appellamus lupellectilem , quæ
poft exceſſum conjugis eidem addici foler. Pactum nu-
priale inter Ludovicum II . Regem Siciliæ & Yolandam
filiam Joan. Regis Aragonum an.1399. Nec non redditus,
annuos & quaſcunque villas , loca , & caftra proſtatu
Camere , ſeu dotalitio ipfius Yolanda , 06. [ Teſtam.Ja-
cobi Regis Aragon. apud Acherium com.9. Spicil. pag,
252. Filiam noftrane Dominam rolant , Dei gratia illum
ſtrem Reginam Caſtelle, inftituimus bæredem in Camera
ornamentis ac aliis , quæ eidem dedimus ſuarum tem
pore nuptiarum .]
Tom . II.
CAM ) 74
19. CAMERA , f.Opus ligneum.elegantius,Gall..
Boiſerie, Menuiſerie . Greg. Turon.Hift.lib.2. cap.14.
Et quoniam Camera cellulæ illius prioris eleganti ope
re fuerat fabricata , indignum duxit Sacerdos , ut ope
re ejus
ra deperirent , ſed in honorebeatorum Apoſtolorum
ejus deperirent
Petri & Pauli aliam conſtruxit bafilicam , in qua Ça
meram illam affixit. .Q .,
I CAMERA APOSTOLICĄ , Romanis , Reverenda ,
CAMERA CALCEAMENTORUM ,in Monafteriis , a- ,
merarius, Offic. Monaſt.
CAMERA CLERICORUM ,in Francia dicebatur,quæ
in Anglia Garderobe.[Hoc,ni fallor ,ſenſu ſumitur apud
Baluzium Hiſt.Arvern.com .2. p. 183. in Teſtamento
Guidonis Cardinal. de Bolonia an.1373 . Item , Cardins
li Gebennen ſi nepoti meo do & lego Cameram meam no
vam , quam dedit mibi DominusGuido de Campo-diver- ,
ſo, dunam aliam Cameram cum aliis .] Vide Flecam
lib.2 . cap. 14. 9.1 .
CAMERA COMPUTORUM , Gall.La Chambre des
Comptes , Çuria luprema, in qua quidquid ad fifcum feu .
theſaurum regium pertinet,cractatur. Plures ſunt hu
juſmodi Curiæ in Francia variis temporibus inſtitutæ .
Pariſienſis , prima tempore & dignitate, Philippo Pul-,
cro ſuam refert originem .
9 CAMERA CROSSERIA . Sic in Inſtrumento an .
1295. relato to. 2. Hiſt. Dalphin, pag. 75. & 76. appel
lacur locus, in quem traétandorum negociorum eccle
fiafticorum gratia convenit Archiepiſcopus Ebredu.
præbendarum fructus , quos Gallice Gros nuncupant ?
Vide Camera Panis .
I CAMERA Fornelli,Camera cum fornello. Vide
Fornellum .
I CAMERA PANIS MATUTINALIS , Ubi panis
mane Canonicis diſtribuebatur.Charta anni 1305.incer ;
Inſtrum.Hilt. Meld.pag.192. Et groſſos fru &tus anni de
cimi perciperet Camera Panis Matutinalis , quia dictus
dominus Nicolaus , quando fuit ele & tus Epifcopus, fora
neus erat, & non fecerat ſtagium .
CAMERA PAPAGALLI . Sic appellaca in Vaticano
palatio camera , ubihabebatur confiftorium ſecretum
Cæſem.Rom.l.1.ſect.9.c.3 .apud Macrum in Hierolex .
9 CAMERA PARAMENTI , f.Camera parata , ſeu
tribunal paratum . Baluz. Hiſt.Arvern.com.z.pag.204.
in Charta Caroli Regis Franc. an . 1395. Acta fuerunt
bec Avenioni infra palatium apoſtolicum eo in Camera
Paramenti Domini noftri Pape coram ſanctiſſimo in Chri
fto Patre & Domino noftro D.Gregorio digna Dei provi
dentia Papa undecimo. Charca Vivarienſis Eccleſia
fæculi xv . A &ta fuerunt bec in civitate Vivarienfi in do
mo Epifcopali o in Camera nova Paramenti ejuſdem
domus, videlicet in aula minori ipfius domus .Vide Pao:
ramentum in Parare .
I CAMERA REQUESTARUM , apud D. Bruffel de
Feodis co.z. ad calcem pag . 131. ex Memoriali Camera
Compuc. Pariſ.fol. 70. an.1364.Et ditto negotio Dalphi
natus completo ,dictus dominus Rex furrexit de Camera
Requeſtsrum , quæ tunc fibi fiebant, ivit ad alian
Cameram beneprope .
CAMERAGIUM, Stallagium , Jus exponendimer
ces in Camera , feu apotheca . Regeſtum Conſtabula
riæ Burdegalenſis fol. 37. Item de quolibet mercatore.
extraneo veniente , qui emerit og vendiderit ibidem .
ultra välorem 35. fol. infra annum dunam dien , 16.
den . Turon . pro Cameragio. Præterea dicti Archiepi
fcopus dominus Montisleonis percipiunt de quolibet
D mer
 CAM CAM 76

mercatove extraneo "pro Cameragio 8. den sc. prentijs,font fafticiables deCambeiter deFrance, on de
CAMERALIS, Paella amanuenſis, Abra ,Femme de jon Maire pour luy,quetoutes choſes qui apparrinnent au
Chambre,Chambriere .Eckehardus junior de Cafibus S. Meſtier de Frepperie;de quelqueterre ou nation qu'ils for
Gallic: 13. Cumei urinam mulierculæ cujufdam Came- ient; c'eft a favor de lamarchandifede Prepperle dedebe
ralis pro fua fufcipiendam mitteret.Matth:Paris an.1252 té faiteen la marchandiſe dudit meſtier ; de përte od gave
Inftin &ti o ſualú Regine uxorisfuæ Cameralis . Brevi- gne faite en icelle marchandife; ou d'aucunemeſprenture
loquus: Camerarius, id eft, Cubicularias , Pediſſeqüus , faite audit meflier go marchandiſe de Frepperte .
Cameraria, Pédiſſequa'. Item , Et toutes ces quantefoisque il ddvient que ducunt
1. CAMERARIA ,Idem quod Camera , feu cubicu- dudit meſtier deFrepperie injúrie en jugement le Maire
lum ,in Charta Beatricis Comitiffæ Provinciæ an.1248. dudit Chamberier , ou aucune autre partie : pour occa
quæ fic clauditur : A & tum fuit hoc in Camerariis dicte Sion d'icelles injures , iceluy Maire condantne les Parties
Comitife apud Siſtarcium . Vide Camerariús . delinquans en důcuines amandes;ou s il y a aucunesReques
2. CAMERARIA ,Pediſſequa, in Brevilóquio. A- ftes de gagnèes , en ce cas iceluy Maire pour deffendre le
pud Papiam ; Iris dicitur fuiffeCameraria Junonis. ( Ser- partir auſdites Parties ainſi delinquans ou conda thmerzego
vitrix Camerariazin Hilt.Dalphin.tö.z.p.405.col.1.Pau- ſe par de fus icelles deffenſes iceux delinquanss'en vent,
lo ante vox Camerária nude ponitur eadem notione , ou ne veullent obeit , ou font refuſans ou contrèdifans de
atque pluries ibidem legitur . ] Vide Cameralis. payer icelles amandes , audit cas ledit Maire doit ce faire
CAMERARIUS, Dignitas in palatiis Regum , cui ſçavoir au Prevoſt de Paris , lequel Prevoſt luy doit fai
Cameræ Regiæ , id eft Theſauri, feu Cimeliorum Ré- re raiſon de juſtice .
gis cura incumbebat . Hujus apud Reges noftrosmunus Item , Le Chamberier de France à ſurles Pelletiers lá
lic deſcribit Hincmarus Remenſis de Ordine Palatii viſitation to correction de la marchandiſe de Pelleterie
cap. 22. De honeſtate vero Palatii , ſeu ſpecialiter orna- . Selon ce que il eſtcontenu ent arreſt ou dccort fur re pie ..
mento regali, nec non & de donis annuis militum , abf- ça faitentre le Procuteur du Roy d'une parti ego feet
que cibo empo potu , velèquis , ad Reginam precipue , Monſeigneur de Burbon jadis Chambèrier de France
Jubipſa ad Camerarium pertinebat: *fecundum cujuf- autre, & fu ledit Arreſt donné le deux jours de Mars /
que rei qualitatem , ipforum ſollicitudoerat , ut tempore an 378. ( 1378. )
congruo ſemper futuraproſpicerent , ne quid , dum opus Item , Le Chamberier de France vërt le meilier de
eſſet, ullatenus opportuno tempore defuiflet. De donis ve- Cordonunnier à Paris , * ſi crée a fait le Jurez,pour le
ro diverſárum legationum , ad Cameraritim reſpiciebat , dit meſtier : mais ſi les Cordouanniers deParis meſpren
nifi forte jubente Rege tale aliquid eſſet, quod Regine nent en leurs meſtiers , ou tranſgreſent om fønt aucu
ad tractandum cum ipfo congrueret. Ockam cap.Quid fit nes choſes contre les Ordennantes de leur meltier, les
Scacarium: Officium Camerariorum in recepta conſistit in amandes en appartiennent au Roy , auſſi les rapports
tribus, fcilicet claves arcarum , & c. bajulant, pecuniam des fautes trouvées par les Jurez ſur le fait dudit me
numeratam ponderant, & per centenas libras in forulis ftier, fe doivent faire devant le Prevoſt de Paris , es
mittunt.Gregorius Turon. lib.3 . Hiſt.cap. 26. Dirigens non devant ledit Chamberier, ne fondit Maire, en
quofdam de Camerariis ſuis., qui exactis à Leontio Epi- doivent eftre les amantes taškètes par ledit Prevoſt na
ſcopo mille aureis,reliquos juxta pollibilitatem condemna- profit du Roy.
rent Epifcopos . Idem lib. 6. cap.45. Ceteri autem judi Itein , Le Chamberier à ſur les Sejatouriert Bazant
ces Camerarii , quicum eo properaverant, de Pittavo niers de Paris ,be droit quis'enfuit.
regreffi funt . Unde patet apud noſtroś non unicum C'eſt aMavoirs que il vent ledit meſtier à ceux qui le
fuire in palatio Camerarium ; niſi ii fuerint Camerarii venlent acheter; e doivent 16.f. au Roy, tant pour leur
Provinciarum ,quos noftri Nuncios Camere appellabant, lettre, comme pour ledit meſtier, leſquels 16. f . ledit
uti mox docebimus . Chainberier Oleant Chambellan reçoivent, c'eſt aflaudir
© Quæ autem huic Dignitati annexa fuerint jura ledit Chamberier 6.f. & ledit Chambellan 10. f. Toutes
diſcere licet ex Regeſto Memorialium Cameræ Com- voyes ils doivent chacun en droit foy au Roy la ſepmenė
putorum riot. G. fol. 1976 penenje 7. d. parifis , leſquels font reçeus par les Fero
Premierement, le Chamberier à cauſe de fa Chamberie, miers du Roy, &c.
* plufiears rens restes allis tant en la ville de Pas Item , Au Roy , ug an Prevoſt de Paris pour lay,appar
ris d'environ , .comme ailleurs, à cauſe deſquels cens tient la conxoiſſance, correction de viſitation des Selliers
il a telle juſtice & contrainte comme i Seigneur foncier & Lourmiers,en font lesJurezdudit meſtier fais créez.
appárrient. par le Prevoſt de Paris,la fi léardonnè ou vent ledit Pres
Item , Jux le Meſtier de Freppiers à Paris à ledit Cham- Volt de Paris pour le Roy teardit meſtier , payent d'ex
berier les droits qui enfuivent. trèe pour raiſon d'iceluy żo.f. pariſis au profit du Roy ,ego
Premierement, Que aucun ne puet eſtre Freppier de- 16.1. pariſis au profit dudit Chamberier pour raiſon du
dans la Banlieve de Paris c'eftaſavoir vendeurs ne cache Cordovan qu'ils mettent en beſoigne ; mais toutes les a
teurs de Robbes vielles,linges ou langes, we de xacune ef. mandes appartenniest du Roy .
pelle de evrain , vieil ou nuef, ſeil neacheté icelui meſtier Item , Ledit Chamberier vent le meſtier aux Bouréliers,
du Roy, ce oft & entendre rtu Chamberier de France, qui s'ils veulent ouvrer du Cordovan ; mais roure la connoif
Ladix Chatberie tient du Ray , excepté le Haut- Banter fance, les amandes dependans dudit meſtier appartien
du Roys qui ne doit eſtre contraint de acheter ledit meſtier nem au Roy ,dvec la punition , correction & viſitation.
de Frepperie dudit Chamberier, ne de fon Maire pour lay, Item , le meftier des Gantiers ſe doit vendre par le Roy
piufqu'il fe foitfait Haut-Banier da Roy noftrodit Seia le Chamberiér enfemble ; doit cil qui l'achete le
gneur, que de luy il ait acheté le Haut-Ban ... dit Meſtier 39. d. c'ejt affavoir au Roy 25. 1. & le refidu
Iten ,Quededit Haut- Banier eſt tenu de acheter for Hit au Ghamberier .
Haut- Ban du Roy , ou de fes Officiers pour day , do now . : Item , Les rapports the mal-façons ſe doivent faire des
d'autres , fiejt tenus de aftreeflagièr dedans.Br Bant vers le Pretoft, & quant aucunes amandes y eſcheant.
lieve de Paris , o de payer ou Ray ,ou fon Receveur pour toſquelles font doivent eſtre ſelon les Registres de 1o .
luy , fi-toft qu'il eft fait Haut- Banier , 25.4 xudit f. parifis, le Roy y prent 4. S. pariſis, le Chamberier4. fa
Cbamberijer 14.d. 1 purifis , et les Jurez 2. f. pariſis .
: Item , Les Freppiers des Parisileas Vallez leurs Aps Camerarii vero Regum Franciæ . 1. & 2. ftirpis
i alit
 77 CAM
aliquot recenſentur à Scriptoribus.
TALTO , ſub Dagoberto Rege, à Ratperto de Cafi
busS.Galli cap. I.
VANDALMARUS , ſub.Guntranno Rege , à Frede
gario cap. 4.
REGINARDUS Prepoſitus Camere regalis fub Ludo-
vico Pio , in Vita ejuſdem Ludov. an. 817. & in Annalib.
Bertinianis, &c.
TANCULFUS , ſub eodem Ludov, ab Ardone in Vita
S.Benedicti Anianenſis Abbatis ,
BERNARDUS Comes Barcinonenfis & Dux Septi-
maniæ in ead. Vita Ludovici Pii , & ab Eginhardo, Ni-
thardo , & aliis an.879 . 830 .
IAGELRANNUS Comes ſub Carolo Calyo,ab Aįmoi-
ni Continuat. lib . 5, cap.32 . & in Annalib.Franc, Berti-
nianis an . 875 .
THEODORICUS fub Ludovico II . in iiſdem Anna !.
an . 878.879 ,
Alios deinde ſub 3. Regum ſtirpe hac dignitate dona-
tos recenſent paflim veteres Chartæ , & Scriptores ,
quorum feriem contexųere aliquot ex noftris Scripto-
res , quæ quidem dignitas tandem fuppreſſa eſt à Fran.
ciſco I. Rege poſt mortem Caroli Ducis Aurelianenſis
filii, qui ea donatus fuerat poft obitum Caroli Ducis
Burbonenſis. Vide Tillium .
C Camerariorum feriem fic attexere operæ pre-
tium duximus, quia , quod ad noftrum inftitutum vel
maxime pertinet, litteras Ķegias olim ſubſcripſerunt.
Sub 3. ftirpe primus occurrit :
RAIŅALDUŞ an , 1060.ex diplomate Henrici I. pro
fundatione $.Marciņi de Campis ,
WALEKANNUS qui & GALERAŅdus an , 1065. &
1085.ex Inſtrum . S. Joannis Angeriacenſis ,
WILLELMUS an . 1085.
Wido an.1106 . ad an . 1121 .
ALBERICUS I. an. 1127. & 1128 .
MANASSES an. 1130,
HUGO an. 134 .
Vido alter an . 1136,
MATTHÆUS I. an.1139. ob. an.1151.vel 1152,
ALBERICUS II . an, 1162. vivebac an. 1181 .
MATTHÆUS II. an , 1169, ex Archivo Bonevallen-
fi & 1174 .
REGINALDUS an . 1196.
RADULPHUS an. 1186.
MATTHÆUS III.an.1190.& į297.0b.ante an 1214.
URSIO an . 1209 .
BARTHOLOMÆUS de Roya an . 1206, 1210 , 1217 .
1226. in Chartis Archivi Bonevallenfis & aliis .
JOHANNES de Bello -MONTE in ejus locum fuffe-
atus eft .
Johannes de NANTOLIO an . 1240. ad an . minit
mum 248,
ALFONSUS de BRIENNE an . 1253. ob. an . 1279.
ERARDUŞ Dominus de VALERY an, 1271. ob. an.
.1277 :
ROBERTUŞ II. Dux Burgundiæ an, 1287. adhuc in
vivis an . 1297 :
JOHANNES II . Drocenſis Comes ob, an . 1309 .
Ludovicus I.Dux Borboniųs an.1312. ob.an.1346.)
PETRUS I, Dux Borbonius ob, an . 1356.
LUDOVICUS II . Dux Borbonius ob , an.1410.
Philippus Burgundiæ an . 1410. ob. an . 1415.
JOHANNES de CHALON III. Arauſjonenſis Princeps
an . 1415. ob an . 1418 .
GUILLELMUS Dominus de Chaſteauvillain an . 1419,
ob. an . 1439 .
CAROLUS I. Dux Barbonius ob . an . 1456.
JOHANNES II. Dux Borbonius an.1456.oban.1488.
Petrus II,Dux Borbonius an ,1488, ob,an. 1503. i
Tom . II
CAM 78
CAROLUS II1 . Dux Borbonius an . 1527 .
Henricus Aurelianenſis & Engoliſmenſis Dux, de
inde Rex fub nomine Henrici II. an.1527.
CAROLUS Aurelianenſis Dux ob. 9. Sept. an . 1545.
Quo mortuo ſuppreſſa.eft hæc dignitas , ut jamı mo
nuimus .
ÇAMERARII PROVINCIARUM in Regno Siculo &
Neapolitano , dicebantur, ut opinor , qui fiſcalium
redituum curam habebant , qui in Cameram ſeu fi
fcum inferebantur . Hinc legere eft apud Hugonem
Falcandum , Camerarios Calabrie , Apulie , O c. A
pud Chriſtianum Archiepiſcopum Mogunt. in Chro
nic. Mogunt. Camerarius urbis . Romualdus Saler
nitanuş Archiepiſc.in Chronic. MS. ann.1143. Rex
autem Rogerius in regno fuo perfecte pacis tranquilli
tate potitus, pro conſervanda pace Camerarios & Jufti
tiarios per totam terram inftituit . Geſta Innocentii III,
PP. pag . 18. Inftituebat Juſtitiarios , Camerarios ,
Secretarios, & Stratigatos. Idem Falcandus: Inde re
demptionis onus importabile, que toram Apuliam Ter
ramque Laboris ultima jan deſperatione concufferat 2 1
omnino cenfuit amovendum : fcripfitque Magiſtris Ca
merariis , ut à nemine deinceps quicquam nomine res
demptionis exigerent. Petrus Diacon. lib.4. cap. 104.
meminit Canzolini Capuani Principatus Camerarii .
Vide præterea Conſtit . Sicul.lib. 1. tit. 17. 36.41. 57 .
60. 71. 84. 89.92 . & Hiſt. Longobard. Camilli Pere
grini pag . 254. ubi plura de officio Camerarii, ſeu Ma
giftri Camerarii .
Camerarii porro ejuſmodi , iidem videntur , qui ſub
fecunda Regum noſtrorum ftirpe Nuntii Camere appel
labantur, quibusprovinciarum & urbium , quæ ad fi
ſcum regium , Cameram dictum , proprie ſpectabant
cura demandabatur , erantque veluti procuratores fi
ſci in iis provinciis & urbibus, eoruinque cum Du
cibus æquata habebacur poteſtas : fic appellati quod
à Camera Regia, feu Camerario Regio in provincias
mitterentur , e {fentque quaſi Miſi Camere . Eckehar
dus Junior de Caſibus S. Galli cap, 1. Nondum adhuc
illo tempore Suevia in Ducatum erat redacta , fed fiſco
Regio peculiariter parebat , ficut bodię do Francia
Procurabant ambas Camere , quos fic vocab.int , Nun
cii , Ibidem : Huic , ficut diximus, cum aliqua Pota
mum Cartere Nunciorum juris oppidum pertinentia d
Regibus darentur , &C.
Milites CAMERARII dicuntur , qui pro Cainerario
miniſtrant,apud Edw.Cokum ad Littletonem .
CAMERARIUS , Officium monafticum , quod de
fcribitur in libro Ordinis S. Victoris Pariſienſis MS.
cap.1o. Ad Officium Camerarii pertinent omnes cenſus
ogreditus Monaſterii , ſive de villis, ſive de terris, live
de molendinis , ſive de aliis rebus quibuslibet, ut ipfe eos
tempore ſtatuto doperquirat ,& recipiat. Horrea etiam
de aratra ,& * terre arabiles,& cetere culture Monaſterii,
nec non & pecora , domnes nutriture communes ad ejus
curam ſpectant, ut ipſe provideat ,quæ in bis omnibus in .
ftaurandis & exercendis five conſervădis neceſaria ſunt,
doc. Lanfrancus in Decrecis pro Ord. S.Bened.Camera
rii eft, procurare omnia veſtimenta calceamenta Oole
Etos, ſtramenta lectorum ... roſaria dº forfices,terſoria
ad radendum ... dat ferra , quibus ferrantur equi Abbatis
O * Prioris omnium hofpitum , c. Hugo Abb. in Statu
ris Cluniac . Statuimus , ut unaqueque provincia unum
aut duos habeat Proviſores, quos Camerarios appella
mus . Adde pag . 1473. & 1479. Petrus Venerab . lib.2 .
de Mirac.c.25.Cameraria , boc eſt, fratrum procuratorio
officio functus . Vide Stafuta antiqua Abbatiæ Corbe
ienfis lib.2.cap.i. Udalricum de Conſuetud. Clun . Mo
naſt.lib . 3. cap. 11. Eckehardum Jun. de Calib . S. Gal
li cap. 5. Innocentium III. PP . lib.i. Epiſt. pag.30.Edịc.
D 2 Ve
 CAM
79
Venetæ , Broverum in Annalib. Fuld. I. 1. C. 11. Mo-
nafticum Angl. tom . I. pag. 148. Tabular. Foſfatenſe
fol . 111. 112. & c.
CAMÉRARII dignitas in Ecclefiis Cathedralibus .
Vide Stacuca Ecclefiæ Londinenfis in Monaftico Angl.
tom. 3..pag. 340.
CAMERARIUS APOSTOLICUS , Qui pecuniarum &
theſauri Eccleſiæ Romanæ curam gerit.Id officii infti
tutum temporeGregorii VII PP. Archidiaconi exſtin-
&to nomine, tradit Onuphrius Panvinius .
9 CAMERARIUS EPISCOPI,Cubicularius,in Tranf-
fatione S. Gregorii Mart. inter Acta SS. Benedict. ſec.
3. part. 2. pag. 210 .
SUBCAMÉRARIUS, Dignitasin Monafteriis , cui in-
cumbic Camerarii vices fungi eo abſence , ut & cuftodia
čellarii, granarii & horrei,& ftabuli, & eiobfervire , ut
eft in libro Ordinis S. Victoris Pariſienſis MS. c. 1o .
CAMERARIA , Officium Camerarii, apud Willelm .
Thorn. an .1146. & 1206. [ Officium Camerarie monaſte-
ris ,in Maceriis Infulæ Barbaræ com .1.p.201.ex Charta
anni 1322. & p.261. in Bulla Pauli III. Papæ pro fæcu
lariſatione ejuſd. Monafterii .) Le Reclus de Moliens le
Vidame in Miferere, MS.
1
Qui fon Signor fert ſans boiſdie ,
Ch'ex chil qui a nom Eſperanche,
À qui append la Chamberie ,
Au non famble fans tricherie.
CAMÉRÁRIA,in Conſtitut. MSS . Clun . an . 1301 .
ex Archivo B. Mariæ Deauratæ Tolofanæ : Quod
Camerarias feu Provincias Anglie , Hifpanis , Lum-
bardie, Alemannie, & alias confimiles remotas à Clu-
niaco , diftontes Abbates Cluniacenſes fæpe pro vi
Sitando perſonaliter accedere deceret , O locis ejufmodi
expediret, propter quod decet expedit, ut per dictos
Abbates ad dieta loca quinque Viſitatores generales
mittantur pro domibus ordinis in illis partibus vifitan
dis. Quo in loco Cameraria idem fere eſt quod Provin-
cia, cum hoc tamen difcrimine , quod plures in eodem
regno Provinciæ ,unica dumtaxatelfet Cameraria.De
inde Camerariæ non videntur inftitutæ in regno , in
quo Caput ordinis exfiftebat ; nulla quippe memoratur
Galliæ Cameraria .
I CAMERARI1,Vifitatores, qui Cluniacenfis Ab-
batis vice fungebantur in Camerariis ſeu Provinciis
Eædem Conftitutiones MSS. In locis vero nobis imme-
diate fubjectis , Camerariis noſtris per eandem obedien .
tiam firmiter injurgentes , ut vel Priores hujuſmodi af-
Sentes ( abſences ) ad Priaratusſuos revosent : vel ſoli
monacho remanenti focium ad jungant, qui cum ca mo-
vetur , quamdia erant tales Priores ſcolares. Infuper
eum propter negligentiam & defodiam Viſitatorum Ordi-
mis eigo Camorarioram provinciarum , qui propter timor
vel alias-libere loqui, carrigere , aut referre dam
prabilier perrimafcuntfint in OndineCluniacenfo quan
plares majøres, mediocres o minores , qui boc confimi
tia Ordinis noftri Natura obſervare renaunt vilipendunt,
etiam contemprunt : necnon in pluribus alusin
fuarum animarum periculum , et Ordinis obprobrium
excedunt multipliciter , o offendunt: cifdem Viſitaro-
ribos ( Camerariis conjunčtin . divifim per obedien-
tiam precipimas , da.
q CAMERARIATUS, Officium Camerarü . Charta
Geraldi Abbatis S. Joannis Angeriac. an. 1385. ex
Chartulario ejufd Monafterii pag. 442 Ratione fui
cambellaniaru's fou Camerariasus oficiï defendentem ex
parte altera : ubi Cambollaniatus & Camerariatus idem
fonant: ac diftinguuntur in Statutis Monafterü S.Claus
dii pag. 72. & 74
CAMERARIUS, in Regno Anglico , idem , qui in
Francico Cambellanus , feu Cubicularius. Fleta lib.z.
CAM 80
cap.6. 9. 2. Debet Camerarius decenter difponere pro le
&to Regis , page utcamere banqueriis ornentur, o quod
ignes ſufficienter fiantin caminis , & *6 .{ Eaden notio
ne pluries habecúr in Hift. Dalphin. tom . 2. pag . 405 .
col . 1. &c.
CAMERARII dignitas in Regno Scociæ , eadem fere
eft,quæ Juſtitiarii itinerantis in Regno Angliæ : is enin
certis anni tempeftatibus tocam Scotiam peragrat , &
in forefatta burgenfium & forinfecorum inquirit , præ
ſertim artificum , ut brafiatorum , piſtorum , carnificum ,
appreciatorum carnium , guftatorum cervifiæ , taberna
torum vini , cuſtunariorum cam parvæ quam magnæ
cuſtumæ , coſtumariorum tronæ , cuſtodum gaugeriæ , 1
piſcatorum , molendinariorum , & c. de faceris , ulnis
& ponderibus cognofcit ,mul&tas imponit,& c.Quæ qui
dem regni peragratio , Iter Cameraria , vel Camerarii
nuncupatur in Legibus Scoticis à Skenæo editis , in quo
ejus cognitio & juriſdictio pluribus defcribitur . Came
rarii Scotici mentio eft præterea in Legibus Malcolmi
II.c.5 . & Davidis 11.c. 38.
CAMERATUS, Tectus,in votueus. Acta SS . Fe
bruarii to.1.p.898.in Miraculis S. Amandi:Non aliquem
quæris verbis uti Cameratis .
I CAMERLARIUS, Idem qui Camerarius in Mo
naſteriis.Annal.Bened.co.5 .pag . 627.col. 1. Teftes funt
ipſe Archiepifcopus Joannes ( Roromag .) Robertus Ca
merlarius Abbatis ( S. Audoeni ) oC.
4 CAMERLENGUS, Idem ac Camerarius in Hie
rolexico Macri, Præfectus cubiculi , in Legibus Palati
nis Jacobi II.Regis Majoric .inter Acta SS. Junii com .
3. pag. 27. De officioCamerlingonum .... Ordinanus
igitur ad prædicta precipuos elle Camerlengos, fi qui
dem quos præcipue noftri lateris comitatus illuftret ,
quique fint ad nostræ perfone cuftodiam ſpecialiter de
putati . lbidem pag.28. Major Camerlengus , fi pre
Jens fuerit , fuum debebit affcium perfonaliter exerce
re , videlicet Sigillum noftrum fecretum portare , o
blationem nobis in Milja, juxta noftran ordinationem
ſuper hoc editam , quam in fcriptis babeat, debeat tra,
dere ; ſpecies of confeétas , & fructus , ego fimilia ad
officium Apothecarii pertinentia , quæ extra menfant.co
mederemus , fatto guſtu nobis miniſtrare ; necnon fem
per cum commode fieri poteft , prope nos ad pedes tedi
noſtri jacere ; ac in ſecretis natura nobis affiftere at in
cumbet. Vide Camarlengus.
9 CAMERLINGUS , Qui ex vaſſallo & ferva ſeu
cenſuali naſcitur , fic fortaffe dictus, quo.1 ad inftar Ca
merlingi fervitio Domini ſpecialius addiceretur. Le
ges Feudales Ottonis Comitis in Tecklemburg. art.19.
pag. 305. tom . 2. Reliq. MSS. Ludewigi: Irem , fi Mi
nijterialis ſerve vel cenfuali condormierit , puer qui
ex eis nafcitur, Camerlingus erit : fi vero confequen
ter cum Miniſteriali contraxerit , legitima libertatis
jura-terinebit .
9 CAMERULA , Parva camera , cellula ad collo
quendum , Gall. Parloir . Capitulum generale Cifterc.
án.1249.apud Marten.co.4.Anecd.col. 1978. Quamplu
res monachos e moniales Ordinis nostri fuæ faluris'imr
memores , in Camerulis commeſſationes extraordinarias
cum ſæcularibus og aliis perſonis habere ad libitum ,boris
quibus prandere le canare in Conventu confuetum ejt doo
battenusobſervatum , in dictis Camerulos edun bi
bunt . Occurrit etiam in Statutis Monaſterii S.Claudii
P - 37 . Fanconi Hilt.Avenion. p.177 In quo folaris eft co
quinula cum Camerula .
CAMESANEUS , Appellacivum nomen in
dumenti juxta Macrum in Hierolexico . Blond. decade
1. lib. 10. Conſtantino Pontifice ad oſtavan lapidem
Conſtantinopoli appulfo , Tiberius Juftiniani Imp. fi
lius ipfe imperator cum Patriciis ergo omni nobilitate ,
Cy
 81 CAM
Cyruſque Patriarcha cum Clero , obvii proceſſerant i
Pontifex Rom . Cameſaneum Papalem amicium indutus ,
ſolemni totius Conſtantinopolitane urbis pompa in Re-
giam eſt profeétus. Vide Camiſa .
CAMEUNIÆ , apud Papiam , Stone lefti,rectius in
MS. Storie le & ti . Rurſum : Camernia, vigilie in hyeme,
ex Græc. you ?vv.'a .. Vide Chameunie .
CAMFWIC ,Duellum decretarium ,Germanis Kāpff
pugna, & Danis Vüg, homicidium . Decretum Taflilo
nis Ducis Bajwar.c.2. 5. 6. Quifupra di te pugnæ , quod
Camfwic dicimus, peracto judicio ,& c. Cambro -Britan,
Cammawn eſt prælium , pugna, conflictus. .
CAMIARE, CAMIUM . Vide Cambiare ,
CAMICE . Vide Camiſa .
T CAMIGIA , Interula linen , in Onomaſtico ad
calcem to.3. A &torum SS. Junii . Vide Camiſa .
q CAMILABO, Pannus utrinque dependens è pileo
Patriarche. Lex Græc. apud Macrum in Hierolex.
CAMILAUCIUM . Vide Camelaucum .
CAMILLA . Theodulfus lib. 6. carm. 18.de Veſtibus
Epiſcoporum :
Pallia Apoſtolica data tunc de ſede vigebant,
Juſque poteſtatis veftis ordo fuit .
Fluxa Camilla caput ;mentem tegit atra voluntas ,
Aſpera lana artus , veſtis ovina lupum .
Sed legendum puto capella, minor capa , qua capuc tege-
bant : nifi fit idem quod Camail dicimus; de Epiſcopali
veſte aétum fupra in Camelaucus , & Camelluni .
I CAMILUS. Vide Camelus 1 .
1. CAMINA, Charta Lotharii Regis Franc.an.977.
apud Locrium in Chronico Belgico : Simili modo man
ſa duo in prædilla villa , doo ſedes 2. in terra arabili do
bonaria 24. ad opus fratrum ipfius loci, medietatem et.
iam Camine datam ab Andremaro Præpofito ipfius loci,
o'c. Forte Camme, feu Cambe .
2. CAMINA . Jura Ecclefiæ Bambergenſis pro Ad
vocatis in Metropoli Salisburgenſi to. 3. pag .49. Lex eft
famulorum curie, qui nec habent beneficium quod de-
ſerviant, nec ſuntredempti de Camina Epiſcopi . [ f.
pro Camera , curia .]
9 CAMINADA . Vide poſt Caminata .
I CAMINARIUS , Viator , mercator , Caminure
feu iter agens . Charta Caroli Comitis Provinciæ de pi-
gnoribus an.1290. è MS. D. Brunet: ( Ne pignoret )
Jaltem & * merces per vias publicas venientes, que vulgo
appellantur de camino ,nifi Caminarii ve& tigal ... fub-
traberent. Vide Caminus 2 .
CAMINATA , CAMINATUM ,Camera, conclave,
conaculum quodvis, in quo caminus exſtat ; Italis Ca
minata . Gloff. Saxon . Ælfrici: Caminatum Fyn-hur ,
ideft, ignis domus · Anaſtaſ. Biblioth . in Valentino
II. PP. pag. 167. Et alia nova (ædificia ) adjecit , in
quibus tres Caminatas fieri jußit . Monachus Sangall.
lib. 1. cap. 33. Expletis hymnis matutinalibus , ad Ca-
minatam reverfus imperialibus veſtimentis pro tempore
ornabatur . Cap. 5. Finitis laudibus matutinis , cum
Rex ad palatium vel Caminatam dormitoriam calefa
ciendi je , & ornandi di gratia rediret. Charta Geral-
di Epiſcopi Cadurcenſ. an . 1248. Invaſerunt domum ſi-
ve Caminatam Ecclefie B. Mariæ de Sobiros. [ Statu-
ta Synod . ejuſd. Ecclefiæ apud Marten. tom. 4. Anecd .
col. 728. Statuimus etiam , quod filii presbyterorum ....
in Ecclefiis feu Caminatis patrum ſuorum mittantur ,
nec nutriti fine aliis Clericis officient in divinis . ] Utun-
tur etiam Helmodus lib. 1. cap.13 . Ditmarus lib.2.4.5 .
6. pag. 22.41.53 . 76. 90. Eckehardus jun .de Calib. S.
Gallicap. 1.11. 12. 16. Gerhohus Reicherſperg. cap.1o .
Gaufred. Vofienf. lib. 1. cap. 4. Burchard. Notar. de.
Excidio Mediolan . pag . 238. Hincmarus tom . 1. pag.
731. tom . 2, pag. 292. Anaſtaſ. Bibliothec. in Nicol. I.
Tom . II .
CAM S8
pag. 217. Chronic .Abbat.S. Trudonis lib.6.p.410.Her..
mannus de Lerbeke in Chron. Comit.Schawenburg. , px
41. Vita S. Wunebaldi cap. 17. Petrus de Creſcentiis 1.8 ..
de Agric.cap . 3. Bullar. Caſinenſe pag . 54. [ Charta
Wolkeri Patavienſis Epiſcopian .1192.apud Ludewig .:
Reliq. MSS.co.4.p.247. & 248. Acta SS .Maii to. 7. pa .
689. ubi de S. Majolo , & SS . Benedict. fæc. 4. part. i .
pag.761 .. ]& c.
CAMINATA , ubi Monachi in commune convivan
tur, feu, ut cenlet Haeftenus , calefiunt : unde noftri
Cheminée. Chronicon Fontanell. cap . 15. Caminatam
fratrum à fundamentis . Cap. 16. Fecit domum egre
gia con/trai .... ubi cameram o Caminatam ædifi
carimandavit .
CAMINADA , Eadem forte notione,apud Crodegan- .
gum in Regula Canonic.c.36. Poftquam deRefectorio e
xierint , in Caminada bibantduabusvicibus , aut tribus on
&c. Landinus ad Dantem ait , caminatas dici in Lom
bardia fule de'palagi, palariorum æcos .
4 CAMMENATA NAVALIS , Navis cænaculum in .
quo caminus exſtat . Guerra Palatini Comitis apud .
Marten. to.4.Amplirl.Collect.col.206 .Magiſtrum quo
que Jarlandum Biſuntinism de magiſtrum Theodoricum
Carnotenfem , duos fama.co'gloria do&torum excellentiſs
mos,ſecum in ſua ducens Navali Cammenata , in illorum
diſputatione e collatione valde dele&tatus eſt.
9 CAMINATOR , Adcaminum ſeu ignem calefa
ciens ſe . Verſus Alcuini in Codice Regio MS. 1236. ad
Samuelem Senon . Archiep.
Sic memor Albini calidus Caminator ad ignem
Dum ſedeas , &C .
9 1. CAMINUS , Idem quod Caminata . Acta SS. ,
Junii to.1 . p.779 . de B. Bertrando : Altum Urini in Ca- ,
mino palatii communis , in confilio ad fonum campanie.
more ſolito congregato .
2. CAMINUS Via , iter ; Italis & Hiſpanis Camis
no, Gallis Chemin . Nocitia Epiſcopatuum Hiſpan . à
Wamba Rege confecta : Oxoma teneat de Furca ujque ad.
Aylangon , quomodo currit in CaminoS. Petri, qui vadit
ad S. Jacobum . Ulatici Barcinonenſes cap . 55. Camini
ſtrate per terram per mare fint de poteftate , o per .
illius defenſionem debent eſſe in pace treuga perom
nes dies noctes, & c.Occurrit pluries in Chartis Hiſpaa
nicis apud Hieron. Blancam pag.607.627. tom . 8.Spi
cilegii Acheriani pag . 369. in Epiſt. 57. ex iis , quæ
habentur tom . 4. Hift. in Charta Guntranni Regis.
apud Sanjulianum in Cabilone pag . 382. in Concilio
Avenionenſi an . 1279. can. 1. ( in Hift. Dalphin. to .
2. pag . 94. col. 1. ex Inſtrum . anni 1271. in Statutis
Arelaten. MSS. art. 40. Ghartis Mallil. ] &c. Vide
[Caminarius fupra , & ] Oftav. Ferrarium in Orig. -
Ital. V. Caminare .
CHAMINUS , Idem Chronicon S.Medardi Suef
fion. apud Acherium tom . 2. Spicileg. pag.794 . Reftitu
tæ ſunt eiquinque civitates cum Chaminis & viis publi- :
cis conſtitutis inter ipſas.
CAMIS , Lignum ſine ferro ,que cantum dicitur ,
Papias MS. forte legendum Contus . Arabibus Camis :
ideni eſt ac tunica , eaque voce ſæpius utuntur in fua
Novi Teſtamenti verſione. Hæc notio congruit cum
inferiori voce Camiſa .
CAMISA , CAMISIA . Papias ex Scholiaſte Lucani :
Interula; interior tunica, boc eſt ,fupparum , quod vulgo -
dicitur Camiſia . Iſidorus : Camiſias vocamus , quod in
hic dormimusin camis , id eft , in ſtratisnoſtris . Paulus
Diac. in Epit. Feſti: Supparus, veſtimentum puellarum ,
quod & fubacula , id eft ,Camiſia dicitur.Joan .de Gar»
landia in Synonymis :
Camiſiam vel Interulam rem dicimus unam ;
Additur bis alias fubitura Subucula veſtes .
D 3 [ Ca
 83 CA
M M
( Comifaglizzina , apud Anonymum S Galiin Vita
Caroli M. ) Iw Comiſia difcinctus , in L. Salica tit. 60.
Liber Ordinat, S.Victoris Parif.c.18. Dua interuda , ich
eft , Camilia . Victor Uticenfis de Perſecuc. Vandal.l.
1. De palliis altaris,prob nefas, Camifias fibi & femoran
lia faciebant. Guibercus l.3. Hiftor. Hieroſ. cap. 13.In
tra lineam interulam , quam nas Camiliam vocamus .Lib .
7. C.41 . Conciſa Camiſia, quam ſubuculam dicunt ,hafte
pro vexilloappoſuit. Adde Vicam S.Agricii Epifc.Tre-
vir: n.2 . Fortunat.in Vita S. Radegundis cap i3. Egia-
hardum in Carolo Magno, Vincam Benedict.c.22. & c.
Kawisior dicunt Græci . Gloflz Bafil. Rauidiar , ýiti
καμάτων γιτώ ». Ubi loci κάμα pro letto interpretor . Uti
tur & Cedrenus pag.418. Kuio dixit Chronicon Ale
xandr. pag. 902.
CAMISALE, Eodem ſenſu , in Vita S.Udalrici ,to,
2. Julii p.120 . & in ActisSS. Benedi&t. ſec.s: pag.456.
Camsia , Veftis facerdotalis, eadem ,qua: Alba dici-
cur. Alcuinus de Divinis Offic. Tunica, linea veſtis erat
interiar, quam Camilam dicimus, vel fupparum . ( Vecus
expoficio divinorum Offic. ad calcem libri Johannis A-
briac.de Offic. Ecclef.pag. 416. Camiſia linea , quæ Al-
ba vel Pectoralis vol Tataris nuncupatur, quod ad mo
dam corporis acte totum corpus abfque ruga operit.] Glol-
fe Biblicæ MSS. Podoris, aſ facerdotalis linea corpori ao
Stricta , O ufque ad pedes deſcendens , unde co nuncu-
pasa, quam vulgo Camiſam vocant . Papias : Alba
veſtis facerdotalis ufquead talos, unde Otalaris dici
tur : dicitur vero à ſimilitudine Comiſie quotidiane
quia ligno ( l.lino ) fot, fringensfuperiora ca inferiora ·
GregoriusMagnuslib. 6. Epift .37. Duas autem Cami-
fias , o 4. oraria vobis tranſmiſi , que prædictis viris ex
benedictione S.Petri poto bumiliter offerri: S. Hieron .
de veſte Sacerdotali ubi de talari tunica : Volo pro le
gentis facilitate abuti ſermone vulgato. Solentmilitar
mes babere lineas , quas Camiſias vocant , fic aptas
membris, adſtrictas corporibus , ut expediti ſint vel
ad curfum , vel ad prælia , dirigere clypeum , enfem l's
borare, quocumque necefſitas traxerit. Petrus Bleſen ſis
ferm . 41. Induius Comiſia linea , quæ communi nomine
dicitur Alba .
Veſtem hanc Le& orum propriain fuiſſe ait Simeon
Theſſalonicenfis lib. de Sacrament. Odeyve us vixTita
κομα το καλέμενον καμίτον , όπερ κατα τύπο » φίλωνία εςι
μια ρού , ή σιχαρο ε'κλίνα,την απαρχών της ιεροσύνης Ληλαν ,
& c. Lector veſte ornatur , quam Camiſium dicunt , quæ
ad parva cafulæ , vel certe tunica modum è line confici-
sur, primamqueSacerdotis delibationem demonftrat. E.
juſmodi Camilia vel, Camifias Lectoribus adſcribit e
tiam Codinus de Offic. cap. 6. num . 3. apud quem Gret.
zerus veltes eas eſfe opinatur , quas ſupra veſtes,iet
yo tūviueti'ov, Clerici vulgo deferunt, & fuperpolliciæ
appellamus. Unde
CAMISATI dicti iſtius ordinis Clerici apud Græcos
quorum officium erat , ferre ad altare carbones & facris
leberibus calefaciendis occupari, uc illic more folito -
qua fervens facris calicibus tempeſtive in funderetur ,ut
eft apud Citriun in Reſponfis , & in Catalogo Offi
cial.Ecclefiæ Conſtantinop. de quo more plura Gretze-
rus ad Codin . & Goarus ad Eucholog.
q CAMISEA , Eadem notione, apud Marten.com.4 .
Anecdot. col . 544. è Seacuris Synod. Eccl. Argentin.
Swperpolliciis quoque Crawfois albis tempore divine
rum utantur .
CAMISIUM ALBUM ,Iden . Hift.Dalphin. tom ...
pag.274. Prowns planeta wro Camiſio albo pre capota
la ; wac.i.tarea . 12. Alium locam vide in Levriga .
CAMISIÆ LIBRORUM . Teſtamentum Riculei Epila.
an.gts. Et Wuntos poris 1. Comilas ed Tex-
Helenenlis
tumo Miffusion to www www.auro purpuroum . Statuta
CA 84
antiqua Ond.Caredſiendis L. past. C.41.9. z6. de Sacrifta :
Librorun Camihas, univerføque terſeria fimiliterlavat.
Mobutergia, quibus libri in volvuntur , vocac Theade
marus in Epift.ad Carolum M.VideArmigers colizio
CAMISIA ROMANA . Vide Dalmatica .
CAMISIE ULTRAMARINÆ. VideBarailerij .
Camisus,Alba.Leo Oftienf.l.z.c.73 Caniſ magna
deansati cum amiftis . 2. Charta an . 1197 , apud Ughell.
tam.7. pag. 1275. Unum amictum csoma fmija magna , *
run Canarum cum granatis Crifus, c .[ Chronicon
Cavenfe apud Muratorium to. 7.col. 951. Camifos pa
ratos 4.cum amictis paratis . )
CAMISIALIS VESTIs, Tunica longior , hodie Souta
ne.Concilium Colonienſe an . 1360 can.7. Sacerdotes au
tem ipſi, quotieſcunque celebroturi ſunt Miffam . Vefte
Camifiali ſub Albis non careant, ne Albam , que confes
crata eft veftis , ipforum tunica voleant immediate con
tingere , nec ipfa tunica apparere. Cap.8. Campanarii..
nunquam abfque Veſte Camiliali compareant.
CAMISIÆ , Saga militaria , quæ armati milites ſu
perinduunt. S. Hieronymus Epift. ad Fabiolam : Solent
militantes baberelineas , quas Camifias vagant,fic aptas
membris, 6 adftrictas carporibus, ut expediti ſint vel ad
curſum , vel ad pralium , c. Vide Saguma.
CAMISIÆ FERREÆ , Loricæ , in Chronico Colma
rienſi an.1298. Vide Armati.
CAMISCIA , Idem quod Camiſa , Italis Camiſcia
Conciliam Budenſe can. 3. Statuimus, quod Prælati de
cetero , cum equitant , vel etiam in publico pedeſtres
incedunt, babeant y deferant cappas rotundas ,fub qui
bus babeant & deferant Camilias albas five roſetas ,
quas femper fub cappis feve mantellis ante pectus
vel poft collem bine inde connexis , cum in publico ,
boceft, extra ſecreta babitationis eorum ipfos contigeria i
ire vel ſtare .
CAMIX , Alba ; Italis Camice , vel Camicio , à Ca
miſia , quam Itali etiam Camicis vocant . Teſtamen
tum Gualla Bicherii Cardinalis Vercellenſis an.r2a7,
apud Auguftinum de la Chieſa, in Hiſt. Eccleſiæ Pede
mont.cap. 36. & Ughellum tom . 4. Do ....unum appa
ratum de meis, fcilicet planetam , Dalmaticam , tani
cam de zamero rubeo, cem Camice , amictu , ſtola , to
manipulo. Et infra : Relinquo apparatum Capellani
communem , videlicet calicem , planetam Camicem
cum amictu og ſtola de manipulo. Hiſtor . Translat. S.
Anconini : Tunica e ſcapulari , cum manicis ex filiati
cio fimiliter albo , O amictu & Camice ex bylono, 06.
Vide Oétav. Ferrarium in Orig. Ical. V. Camice ,
9 CAMISIATUS , Indutus Camila . Miracula S.
Amalbergæ , tom . 3 Julii pag. 113. Vovit feriare quam
diu viveret B. Amalberga , & profeftum ejus in paneeyo
aqua quolibet anno jejunare , e Camiſiatus cum feretro
circuire villam ejus ,
CAMISILE , CAMISILIS , CAMISILUS , CAMSILE
Veftis fpecies, cadem , quæ Alba , feu camiſa , vel
certe tela quævis linca aut cannabina, quomodo for
miham videtur ufurpare Cæſarius lib.8.cap.za.Catholi
con Armoricorum : Camps , Gall. Aube dePreſtre, Al
bæ. Monachus Sangall. de Reb. Caroli Magni l.2.C.29.
Cumque tot lineæ veftes non eflent in promptá , ju fit in
cidi Comiſilia , o in modum Jepium conſui, vel in mo
dum vitium paſtinari . Capitulare 2.ann.813.cap.19.Et
ut fominenoſtra..babeant ex partibus noftris lansin
linum , & faciant ſarcillos y Camiſilos, d'a . Charta
Ludovici Pii pro Abbatia S.Amandi : De fæno , de fer
motico , de porcis,de poledris , de Camfilis, de paftis
de uino, e de ouis · Charta Abbatis Laurishamenfis
apud Freherum in Originibus Palacio. pa.39. Hube fino
gule
ſolventes summas 30.in feſto S.Michaelis,in Pafcha
jo.com pullam , infuper 11. Camifibia , quorum o
num

85 С.АМ
num Villico alignatur. Hiſtoria de Fratribus conferi
ptis tom.2.Rerum Alan .Goldafti pag.181.1 82. Quibuſ-
dam purpurasTyriacas, quibufdam autom palliola vini
ridia , cum Camiſilihus, ſou glizis donavit. Et mox :
Quarta autem die cuncti( Monachi) per ordinem iterata
ab eo munera perceperunt , fcilicet aut fugum hanesmaha
bumnat Camiſile jubvile ao grande , fou corzonem , live
lanam opereplumario comtextam . Chronicon Mofomen
ſe: Unum Camiſilera , quem optimum habuit de domo retegit , applaudente Menagio in Dictionario Etymal.
fua , Luumpfit. Infra : Çamiflon , quem ſecum detuia Gallad vocem Chemiſe , Scaliger in Paulum Felti abr
rat...ſuper corpus Sanéta pofuit. Charta TheodericiAbbreviatorem ad vocem Supparus, ubi ait : Camiſiam
batis S.MaxinuiniTrevirenſis apud Nicol.Zyllefium :
Tali modo placitare eum permili, fcilicet ut ex prædi-
ilo bono 12.manfos mibi Ecclefueque redderet , e dein-
ceps fingulisannis 12. porcos ſaginaros& toridem Cami
filia Fratrit uspro inveſtitura perfolveret, & c.[Annal.
Benediét. to.2 . p.752. col.2. ex Caroli Diplomate pro
partitione Monachorum S. Amandi : Cenfuimus...ut de
villis dominicis nona pars totius fupellectibis Monachis
tribuatur , hoc eft , de annona, legumine, cafeo , feno,
pullis equinis , porcis , Gamiftlibus, altilibus, vino.}
CAMSILA . Tabular.Rothon.Adriano Pape Sale
mon Brittonum Dux...Miſinus xxx.Camfilas * xxx.la
neas drapeas variis coloribus intertinétas .
CAMSILIS , CAMSELLUS . Chronicon Fontanella
cap.16.Lintea ad manus tergendas...Camfilos 3. ad maps
pulas
faciendas longitudinis ulnarum 13. Vetus Charta
apud Buzelinum lib.z.Gallo Fl.cap.25 . & 10.1 2.Spicile
gii Acheriani : De vino libra 2. & omni anno in veſti
menta folidis. Confitor.[Codex MS Irminonis Abb.
San-German.fol.89.col.1.Solvit unus ex illis de annona
in anno mod.cxxx.Camfilem uwan , paſtos quinque. Et
fol.101.col.1.Angeraldis ansilla.facit Camfilem de lina
dominico , pafcit paftas Vi . ) Ex iis emendandus locus
luxatus in Traditionibus Fuld.lib.z.trad . 38.Leftaria
five villoſi , five manutergia , ſive Camſelli, five cu
jufcunque fint veftimenta , linea , vel lanea . Perperam
Edit.Canifelli .
TCAMSILUS , in Codice MS.Irminonis Abb . San
German.fol.72.verſo col.3.Ifte funt Lidie , Teudrada ,
Hoftravolda , Teutberga, Framengadis , & c. omnes
ifte aut faciunt Camfilos de alto alnis, aut folvant de
nar.IIII .
CAMPsilis. Chrodegangus Epiſcopus Metenf. in
Regula Canon.cap.41. Unufquifque Cleri ſeniori anwis
fingulis tres Campfiles accipiunt. Quo loco hudicio Lab-
bei cap.24.habet farciles, infra vero Camiſiles: Cami:
files autem accipiant illi Presbyteri & Diaconi annis fine gris. Vide Oct.Ferrarium in Camoccia .
gulis binas . [ Breviarium villarum S.Bertini in Folcui
ni geftis MSS. ex Archivo Audomar. Servi quatuar f &-
ciunt in bebdom.dies 3.Angalla guatuar faciunt Campsi-
les 4. Cheinfe , & Cheinfil, noſtratibus. Vetus Pos
ta MS.
Trayès - vous arrier ,
N'autochiès pasà mon Chainſe ,
Sire Chevalier .
Alius :
Et Rogier s'amie apele ,
Si l'apar la Cbainſe pris .
Le Roman de Garin :
Qui plus eſt blanche que nul pansde Cheinfil .
Rurfum :
Dras de Cheinfil li ont fet endaffer ,
Chemiſes, de braies , changes as pailles cler .
Alio loco :
De fil de foie le reftrein coul ,
Si l'envelope el pendantd'un Cheinfil.
Lc Roman dela Violette MS .
Enfin vint chantant la pucele ,
Qui mult iert avenant, bele ,
.86
88
CAM
Mais n'ot veſtu o'un Chaiſel blana.
Lafra :
Et test fas iols en favere ,
Que il avoit ton plain de fano ,
La pucelle fon Cbainfe blanc .
CHEINCERIE . Uſatica MSS.Vicecomitatus Aqua
cum Robomagi: Chincberia une fois par aniz. dom
Prædi&tarum harumce vocum onaniun originem
ufurpar Paulus: verbum fuæ ætacisac ſuarum hominum
elegantia dignum . Cama eſt barbarum vocabulum : id
fignificat Lectum ; bodieque in idiotiſmo fuo retinent
Hiſpani: Camas enim leétum vocant . Ab eo cunicam
lineam nocturnam vocarunt Camifiam . Auctor Ilida
rus & ipfe Hiſpanus. Voffius Camiſiam à Gallico Cber
miſe ductam credit, fed errat eadem Menagia judice
loco citato .
CAMIUM . Vide Canabium in Cambiare .
CAMIX . Vide in Cavsifa .
F CAMIXIA , pro Camifia . Locum vide in Brak
ga poft Brace .
& CAMIXTUS . Vide Camixius .
CAMLWRV , Mul& tatio , forisfaétum , Wallis &
Boxhornio . Occurrit in Legibus Hoeli Roni Regis
Walliæ cap.24 .
f CAMMA . Vide Camba1. 5
I CAMMENATA . Vide Cuminata .
CAMOCA , CAMUCUM , Panni ferici vel pre
sioſioris fpecies. Monaſticum Anglic.to.3.part.2.pag.
81. Unum veſtimentum pro ferialibus diebus : album de
Camocas , cum caſula . Pag.86.Unum manseklum ... de
Camoca duplici cum alba raffatin . Paulus Venetus l. 2 .
de Regionib.Oriental.cap. 14. Quibus fingulis Rex des
mar aureas zonas magni valoris , o calciananta de Car
muoo parata ,filo conſuta argenteo, Oʻ. Lege camuca ,
[ Inventar.ornament . & Reliq.Ecclef.Naviom . an.141.9.
ex Archivo ejuſdem : Item , una pecia panxi de Camo
cas . ] Malaxus in Hift.Pacriarch . E'yames KATétor
són óvne rir xuurxãm, juevfã di Te's toimuss . Compu
tum Stephanide Fontana Argentarii Regii an . 1351.
Pour 62.aunes de Camocas blanc e vermeil pour faire
cotes blanches , furcos manteaux, d'6.Camoeas d'Ou
tremer , apud eumdem . Velvel Camocas, in Regefto
Peagiorum Bapalmæ MS.Froilart.z.vol.cap.74. Il font
veſtus de veloux & de Camocas fourrez de vair eyes de
CAMOCCIA , Rupicaper , Gall . Çbamois. De
clarationes Congregat.S . Juſtinæ Cafinenfis ad cap. 55.
Regulæ S Benedicti: Probibemus autem ufuna pollium
caprarum aur Camesciarum , aliarumve bujus generis
quarumcunque , O *c.
4 CAMOMILLA , Græc. Xaudina on , Lat.
Chamæmelum , Gallicæ Camomille. Herbæ genus un
de oleum exprimitur : hinc Oleum Camomille in
Hiſt.Dalphin. tom.2 . pag.524. col. 2. Pſeudomacer lib .
2 , cap. IS .
Anthemidem magis commendat laudibus autor
Aſclepius : Chamamelam , quam nos , vel Camor
millam ,
Dicimus.Hec multum rodolens eft ,eye brevis berba ;
Herba tam fimilis, quam juſto nomine vulgus
Dicit Amariſcam , quod fateatfit amara ,
Ut collata fibi vix diſcernatur odore .
Quem in locum Cornarius : Anthemis herba , Chania
melum , quaſi bumilem malum appellata eft : quoniam
ut ait Plinius, odorem mali habet. Camomilla autem ap,
pellatio vulgaris eft, ex Grecacorrupta .
CAMPĂGUS , Genus calceamenti , quod Regibus
& Im
 CAM CAM 88
87
& Imperatoribus adſcribunt Trebellius in Gallienis, & CAMPALIS LEX . Vide Lex .
Capitolinus in Maximino juniore : Prætoribus & Pa 1. CAMPANA . Papias: Campana , ponderatio.
latinis Scholiaſtes Juliani Anteceſſoris in Conſtit. 17. Hec tamen 2.lances non habet ; ſed eſt virga fignata li
cap.63.qui Campacos vocat : denique quibuſvis aliis , bris d unciis.Unicuique autem ponderi certus eft modus
atque adeo ipfis militibus, Chronicon Alexandrinum propriis nominibusdefignatus,di ta ,quia prius in Cam
pag.666. pania reperta eſt .[MS.Bituric . pro Campana legit Cam
Poftmodum ſummorum Pontificum proprium fuit i pania. ] Eadem fermeIfidorus lib.16.cap.24. Anafta
Hypomneſticum de Anaftafio Apocriſiario: Et uno ex lius Biblioth.in Verſione Vitæ S. Joannis Eleemoſyna
Campagis ejus, id eſt , caligis , quos nullus alius inter rii, ſcriptæ à Leontio Epiſcopo , c.1 . n.6. Non permif,
homines portat , niſiſanctus Papa Romanus. Hinc le- fit menſuram qualemcunque , vel pondus parvum vel
gimus apud Anaftafium in Stephano IV.de degradatior magnum in tota civitates: ſed omnia in una Campana
ne Conſtantini,apoftolicæ fedis invaſoris,agentë:Mau- ſtatera , modio @artabe , vendere & emere conteſtaba
rianum Subdiaconum orarium de ejus collo abſtuliſe, doo tur . Vide Gloflar.Meurfii in euro's ,
ante pedes ejus projecile , Compages (leg.Campagos) 2. CAMPANA , CAMPANUM , Tintinnabulum
ipfius abfcidiſſe .Idem mendum occurrit inGloffis MSS . æreum , quo Occidentales Latini ucuntur ad populum
Compages, ſandalium. Hift.de Exilio S. Martini PP. in Eccleſiam convocandum . Tintinnabulis vero uſos
& Martyris : Cumergo incidiſſet pſashnion beati viri veteres ad danda rerum aliquarum figna, vel ad homi
Excubitor, O'corrigiam Campagiorum ejus, ſtatim tra- nes convocandos , pluribus docent Hadrianus Junius
didit eum Sacellarius Profe&to urbis, & c.GregoriusMe-. lib.3 . Animadverſion.cap. 11. Caſaubonus in Suetonii
tochita Orat.i. hiſtorica ait , Michaelem Cerularium Auguft.c.91.Rhodiginus lib.19.c.11.Polydor. Virg.de
Patr , Conſtantinopol.ſibi arrogalle calceos phæniceos Invent.rer.lib.3.c.18.Baron.an.58.n.104.Haeftenuslib .
i pe pisaega's , qui foli ſunimo Pontifici competeban t 7.Diſquiſic . Monaſt.tract.3.diſq.3.4.3.Cardin. Bona lib.
Idipfum tradit auctorDialogide Proceſ.Spiritus S.edie 1.Rer.Liturgic.cap.22.num.4. & alii.
tus fub nomine Maximi Margunii, ſcribens, Michae CAMPANA . Anaſtaſius Bibl.in Steph.III.Idem Bea
lem ab Ecclefia Romana fecellille , Siato inespiteu airn tiffimus Papa fecit fuper Baſilicam B. Petri Apoft. tur
To'y $x3276 z.ox xosapa wisud, you yo voulion i'ao' to rem , quam ex parte inauravit, po* ex parte argento ve
náte tâs Pescains, wsavtă póvo įXOVTQ oEeriæv izxarrari ftivit , in quatres pofuit Campanas , quæ clerum & po
Esat cu témots, yo leo zais čino's f IIatempt av Edvou této pulum ad officium Dei convocarent. In Leone IV. Fecit
# oicãr . Denique Balſamon in Meditat. de Patriarch . ibi ipſum campanile , pofuit Campanam cum malleo
privileg.pag.451.de Patriarch,Conſtantinopol,sto gô TÔ areo . Albertus Aquenſis lib.6.ca.40.Sic divino decenter
rīs 320.264siskparmaTİ TO Tô ayirKarsaytiyevoedsel ion has obſequio reſtaurato a Duce Catholico , Chriſtianiſque
orof. SaLQ Y.atusioma irġ xox xoBepisi Fedinous Y.QTÜ TO TUTOGEU principibus, Campanas ex ære cæteriſque metallis fieri
θεατρίζεται , &c . juſſerunt, quarum ſignum Fratres dum caperent , mox
Utebantur præterea Campagis Diaconi Romani ad Ecclefiam , laudes Pſalmorum Miſarunique vota ce
Cardinales nempe Diaconatus ordine donati , vel qui- bebraturi feſtinarent , & populus hæcaudituriss una pro
bus id juris à fummo Pontifice indultum erat . Pa- peraret : non enim hujuſcemodi ſoni aut ſigna viſa vel
pias : Campage, ( leg . Campagi ) genus calciamenti, audita funt ante hos dies in Jeruſalem . Occurrit apud
quo utebantur Diacones Romani, vel quibusà Pontifice Bedam lib. 4. Hiſt. Eccl . cap . 23. in Vita S. Lupi Tre
licentia daretur ,cæteri non . Concilium Tolet.IV.Com- cenfis , & c .
pagis vero calceari abfque Apoftolica licentia non permit CAMPANUM , neutro genere . Papias :Campanuni,
fitur Diaconis , ficut & mappulis uti , abſque ejus au genusæris, à Campania . Abbo de Bellis Parif. lib. 2 .
&toritate, quibuslibet Clericis conceditur . Gregor. M. Templorum Campana boant . Monachus Sangallenſis
lib.7.Indict.1.Epift.28.Pervenit ad nos, quod Diaconus de Carolo M.lib.i.cap.31.Eratautem alius opifex in on 1
Ecclefiæ Catinenfis calceatus Campagis procedere præ- ri opere æris d vitricunctis excellentior . Cumque Tan
fumpfiſet. cho MonachusS.Galli Ca mpanum optimum conflaret ,
Omnium deinde fuit Epiſcoporum . Theodulfus lib. & ejus fonitum Imperator non mediocriter miraretur ,
5.Carm .Epiſcoporum ornatum deſcribens : xit ille preſtantiſſimus in ære Magiſter : Domine Impe
Linea cruſquepedeſque tegant talaria , ut ap'te , rator , jube mihi cuprum multum adferri, & excoquam
Qui ſuperaddatur , Campagus ipſe decens, illud ad purum , das in vicem ſtanni mihi opus eſt de ar
Ordo Romanus in Ordinatione Epiſcopi fecundum gento dari , ſaltem centum libras , o fundo tibi tale
Gallorum inſtitutiones : Et induant ipſum Electum Campanum ut iſtud in ejus comparatione fit mutum, & c.
Campagos , ſandalia , manicas, Dalmaticam , plane- Walafridus Strabo lib. z.deMiracul.S. Galli cap.4. Ec
tam . Ubi editi libri Cambagos habent . cleſiæ Campanum infonuit . Adde cap.11.Hiſt. de Fra 1
Interdum etiam Abbatum , quibus Epiſcoporum or- trib.confcriptis tom.2. Alaman.Goldafti : Campanum
natus à fummo Pontifice concedebatur. Bulla Urbani quoque miræ inagnitudinis & eximie ſonoritatis loco con
II.PP.ad Hugonem Abbat,Clun . p. 517. Dalmaticæ tradidit . Utuntur etiam Acta Murenfis Monaſterii
Campagerum , chirothecarum , demitræ ufum ... tibi pag.9.Auctor Vitæ S.Pirminii n.28 .& c.Occitani Cam
concedimus. Adde Chronicon Benevent.S.Sophiæ pag: pana dicunt .
683. Vide Salmaſium ad Inſcript. Herodis Attici pag. Campana autem proprie eſt illa , quæ in turribus
102.ex Joanne Gazenſi ,
appenſa eſt , ut obfervat Belecus c. 86. & ex eo Du
GAMBAGUS ſcribitur , pro Campagus, in Ordine randus ,
ad confecrandum Epiſcopum , in Cod. Thuano n . 773 . Tradunt Campanas à Paulino , Nolano in Campa
quaſi vox deducacur à Gamba , quod crura tegat. Vide nia Italica Epiſcopo , primum inventas, indeque non
Gamba , Gamacha , ſemelScriptoribus Nolas appellatas: vel ſane Pauli
COMPAGUS , perperam pro Campagus, non femel num earum ufum in Eccleſiam invexiile, cum priſcis
occurrit in Bullario Caſinenſi to.1.p.15.29. tom.2.pag . Latinis Græciſque longe antea effet notus, uti fupra
246.&c. Vocis porro Campagus etymon , à Gr. xausti , indicatum . Alii , ut Panvinius & PolydorusVirgilius,
i. Crus , deducunt quidam , quod crura tegeret . Vide harum inventionem Sabiniano PP. adfcribunt , nullo
Gamba , uterque fundamento certo fulti.. Honorius Auguſtod,
CAMPALE BELLUM . Vide Bellum , lib.i.C.142 . Signa , quæ nunc per Campanas dantur, an
 89 CAM
lim per rnbasdabantur. Hæcvala primum in NolaCam-
paniæ funtreperta , unde fic dicis : Majora quippe vala
dicuntur Campane, à Campania regione : ininora No
la à civitate Nola Campanie . Eadem habet Walafridus
Strabo lib.de Reb.Eccl.cap.s. ( Johannes de Janua: Cam-
pana dicitur à Campania provincia , quia ejusufus pri-
mamibi repertus efi ( vel potius in Eccleſiam introdu-
&tus . ) IndeCampanula do Campanella , ambo dimi-
nut. inde etiam Campanarius , qui facit Campanas ,
Campanaria ejus uxor , vel que Campanas facit , et hoc
Campanile, turris in qua morantur Campana. ] Flo-
doardus de Pontificib.Roman.in Stephano II.
Ere tubas fofo attollit , quibus agmina plebis
Admonear laudes et vota referré Tonanti .
CAMPANAS BAPTIZARI, dicimus , huic dicatas u
ſui, quas benedicere & ungere , eiſque nomen impo-
nere folet Eccleſia Romana : quam benedi tionem Ba-
priſmi nomine indigitate ſolent Scriptores, non quod
revera baptizentur campanæ eo baptiſmo, quo remif-
fio peccatorum confertur ; ſed quia præcipua , quæ in
puerorum baptiſmo obſervantur , ceremoniæ , in iis
benedicendis peragantur ; unde non tam baptiſmus ,
quam baptiſmi ſignum, ſeu ſymbolum , iis confercur ,
quemadmodum etiam Ecclefiis, quæ baptizari dicun-
tur ab Ivone Carnotenfi Epiſcopo de Sacrament. dedi-
car.cum primum dedicantur.Helgaudus in Roberto Re-
ge : Signa quinque: unum ex bismirabile, in quo duo
millenaria metalli & fexcentæ libre fuerunt , cuiimpri-
mi jufit fignum Baptiſmi de oleo & chrifmate faéti , fo-
cut Ordo depoſcit Ecclefiafticus, & ut vocaretur Rober-
tus,attribueret Spiritus fanctus . [ Sebaſtianus Peruſinus
in Vita B. Columbæ Reatinæ , com.s. Maii pag . 393 .
Eam (Campanany)ſolenniter & devote Baptizavit , fa-
cravit Deo , ac benedicens Claram Columbam intitula-
vit. ]Vide Chronicon Abbat. S.Trudonis lib.9. p.460 .
Exftat formula baptizandi campanas in Ordine Ro-
mano , cujus auctorem antiquiffimum eſſe conſtat, ex
quo , inquit Alcuinus, novum videri non debet Campa-
nas Benedici& ungi,eifque nomen imponi. Quod ve-
ro in Capitulari Caroli M.an.787.c.18. campanæ , quæ
Clocre , ibi dicuntur , baptizari vetantur , recte ait A
merbachius prohiberi fuperftitionen , non vero legiti
mam & Eccleliafticam benedictionem . Sed & virorum
auc mulierum nomina indi folere campanis, nocum ex
Helgaudo. Ingulfus: Froit ipſe fieri dnas magnas Cam-
panas, quas Bartholomæum Bertelinum cognomina-
vit... duas minares , quas Pegam a Begam appellat
vit.Chronicon Moncis-Sereni an. 1206. Campanam de
5o.centenariis fudit , quam Hellembertus Havelbergen-
fis Epiſcopusconfecravit,Petronellam nominans. Vide
Inſtitut. Capituli Ciſtercienſ.diftinct.2.c.8. & Delrium
lib.6.Diſquiſit.magic.c.z.fub fin.Eft & hoc notandum ,
quod de Ecclefiæ campanis habetLetaldus Mon. lib. de
Miracul.S.Maximini Abb.Miciacenf.n .3.Signum uſi-
bus Ecclefiæ præparari jufferat , quod fecundum quorum
dan worem per te & tam Ecclefue elevatun's eft .
CAMPANARUM Usus in Eccleſia Orientali prorfus
ignotus fuit priſcis temporibus , in qua populus pers
cuſſis malled tabulis ligneis ad preces & officia divina
convocari ſolebat . Jacobus de Vitriaco lib.1.677.Unde
cum omnes alti Orientales Prælati , exceptis dumtaxat
Latinis , annulis mitris Pontificatibus non #rantur ,
nec baculos Paſtorales geſtent in manibus , nec ufumbas en quelque Egliſe à proceflion , ne cloches.fonnées et son
beant Campanarum ; ſed percuffu baculo vel malleo ta- venir , ne fait aucun ſigne de quelque domination ne ſes
bulis popalum ad Ecclefiam foliti fant congregarebi Mii gneurie, comme à nul autre, que au Roy , ois à ceux ,
ronike , in fignum obedientia , confuetudines ritus ob qui ont la cauſe de lui , n'appartienne à eftre fait au RO
ſervant Latinorum.LiberMiraculorumS.AnaftaftiMar . yaume de France .
εyrissTάτε ίε ραβύλασοκοέναντες ,σωθροί.θ σαν άπαντες &
Ta cevaittura Synaxaria adundecimi diem Septérito
in S.Euphrofyno: se torov npr: 075100 1 vpignonsj
CAM go
& c.Id mulris præterea adftruit Loo Allatius in Differt.
de recentiorum Græcorum templis pag.104.& feq. etli
fateatur , probetque id ex Michaele Prello & Pachy
mere li.7.c.3.lib.9.cap. 5.10.cui vi tar o'r ? Att in Tun RÜTK
eros rúrooves dicuntur poftremis faltem temporibus ,
campanas in uſu fuiffe apud Græcos , quem accepiffe à
Veneris fub an . 854.auctor eſt Andreas Dandulus in
Chron.MS. & ex eo Sabellicus Ennead... lib.1 [ Hinc
Balſam.de convoc.ad ædes ſacras raunávæv defcribit to
uartievov leituradoras * rad eis tos xid's . ] Vide Gabrier
lem Sionitam & Joano Heſronicain in Tractatu denon
nullis Orientalium urbibus poſt Geogr. Nubienf.cap.6.
CAMPANARUM SUCCINCTIO , cum feria 4.majoris
hebdomadæ campınarum funes in altum tolluntur, ut
earum ceffet pullario.Galbertus in Vira Caroli Comitis
Flandriæ n.84. Tertio K1. April.feria 4. in Succinctione
Campantrum . Leges Oſtrogochorum deJure Eccleſia
ftico cap.22.Nunc ingredietur pax Pafchalis die Merca
rii , muta hebdomada. quando Campana aftringantur.
Vide Ughellun to.r.Ital.lacr.p.876.
Canapanarum fonitum intermiſſum in luctu colligi
cur ex Macth.Paris ad.1172.p.88 .
CAMPANARUM PULSATIONEM Presbyteros ſpea
étaſſe ex CapitulariEpiſcopor.c.8. & ex Capit. Carok
M.lib.6.c.168.colligitur , ubi ftatuitur , ut Sacerdotes
Signa Ecclefiarum jonent, vel tangant horis canonicis ,
competentibus: ſed & Amalarius lib.z.cit. hoc off
cium à Presbytero non eſe ſubterfugiendum ait . Cer
te in EccleſiisCathedralibus illud Presbyteros quofdark
fpectat , quos inde CloKemannos vocant, ut in Eccle
fia Ambianenſi. Vide mox Campanarius .
CAMPANAR UM PULSAT10 , in adventu Epiſcope
rum & Abbatum in Eccleſias , quæ iis fubditæ funt,
in Charta compofitionis inter Archiepifcopumi Carr
pud Will Thort .
fuarienfem & Abbat.S.Aug.Cancuar.a
p.1882.1883.Vide V.Compilat.Decretor.cit. 6.c.i. Mo
nafticum Anglic.to.3.p.164.334.& Matth.Paris an.1145
p.463.Idem Paris an. i 240.ait , Ricardum Regem An
gliæ Accone in Campanarum claffico da cantu Eodéfix
jtico receptum fuiſſe : Le Roman de Garin M$.
Li Loberans a noſtre Dame vint ,
Et la Roine moult grant joie li fift;
Li Seintfonnerenttoft contreval Paris
Nes Dex tonant n'i poit-ow oir .
Vide Gregorium Turon.lib.6.cap.it. Rigordum påg.
65.Henricum Huntindon.lib.7.cap.381.Matth. Wert
monaft.pag.311.312.326.Willelmum Neubrig.lib.3.cap.
19.Concilium Ravennenſe an . 1314.cap.6 .JoannemMo
nachum lib.r.Hift.Gaufredi Ducis Norman. pag . 2t .
Alexandrum Abbaceni Celeſinum lib .3.de Vica Roger
rii Regis Siciliæ c.g. Levoldum Norchovium in Chras
nico Markano pag.24 . Chronicon Hannonienſé vecus
3.vol.cap.25.Pachymerem 1.7.c.5. Sguropolum in Hift.
Concilii Florene.fect.4.cap.12.Froillart.i.vol.cap.104.
Monſtrellecum 1.vol.cap.107.202. Auguſt. Thuanum
lib. 3.Hiſt.p.387.ult.Edit. & c.
Tradit Continuator Nangii an.1378. Carolum IV .
Imperatorem , cum in Galliani venit , nullo campana
narum fonitu exceprum in urbibus , quod id ſit fignum
dominii : Et eſt aſſavoir , que en ladite ville, ferisa
blablement par toutes les autres villes, où il a eſtà, tant
en venant à Paris , comme en ſon retour , il n'a eſtà récen
CAMPANETTĂ, Eadem notione.Vid .inCalcaviellus.
CAMPANAS Pulfare in deteftationem violatorum Prawne
čir , in Concilio Monſpelienfi an . 1214. cap.4i. tan
quam
 CAM
quam ſcilicet ab Eccleſia excommunicatorum . Ita ad
felicia nuntia campanas pulſaras ſcribit idem Willel-
-mus Neubrigenſis lib,2.cap.33 :34 .
CAMPANA BANNALIS , apud Hocfemium in Hugo
ne Epiſc.Leod.cap.23. & 27.dicitur illa , quæ in turri-
bus urbicis , quas Berfreda vocant, pendet , quæ re-
cenfetur inter jura Communiæ ; fic appellata , quod
cum pulſatur , quicumque intra Bannum , ſeu diftri-
&tum urbis commorantur , ad conventus publicos ire
teneantur : Campana , quæ populum folet ad conve
niendum urgere , inquit Radulphus de Diceto an.1191,
Charta Communiæ Tornacenſis an .1187. Preterea eif-
dem hominibus conceſſimus, ut Campanam habeant in
civitate in loco idoneo ad pulfandum ad voluntatem ea-
rum pro negotiis villa.Libertates concellæ urbiRiomen-
fi in Arvernis à Philippo Rege Francan.1345 . Conce-
dimus , quod poflint... habere ibidem quandam Campa
mam pro fatto congregatione dicti Conſulatus. Charta
Caroli Comitis Vadepſis pro manumiffione fervorum
ejuſdem Comitatus 9.April.1311.ex 47.Regeſto Tabu-
larii Regii num, 118.Et voulons, que les Bourgeois de
ladite ville puiſſent tous malfetours en ladite ville com
mure oy banlieue bannir au fon de la Campane , filicas
de bannir s'y offre.Le Roman d'Aubery Mis,
La Banclocbe retenti 0 Jonna ,
Et la quemungne toute s'appareilla ,
Banclaque , in veteri Charta apud Haræum in Caſtel-
lanis Islenlibus pag.141.Joannes Abbas Laudunenſis in
Speculo Hiſtor.M $.fcripte an.1388. lib.12. cap.26 . Et
filt ſonner la Bancloche, & le peuple aſſembler poural-
ler combattre . Cloche du Ban , in Chronico Flandr, c,
95.Cloche du Belefroy.cap.1.12 . & in Conſuet.locali Am-
bian.c.19.Morbel, Saxonibus, qua ſolebat conven-
cus , qui Folcnote dicitur , indici, à voce mot , con-
yentus , & bell , campana , in Legibus Edwardi Con-
feff.cap:35. Campana Communitatis, apud Continuat.
Nangii ann,1358.Campana Communie, in Chronico
Andrenſi ann. 1179.ubideſcribit , ut Heſdinienfibus ob
rebellionem reipublicæ feu Communiæ dignitas ablata
fuerit à Philippo Auguſto, qui præcipuam illiusnotam
Campanam Communiæ apud Ariam iranſmiſit. Ita ob
feditionem quamdam Laudunenſes privati fuerunt jure
Communiæ , Campana , figillo, ac arca publica , A- ann.1219 Ughellum to.4.Italiæ Sacræ p.735. & Duran :
reſto an.1295.quod habetur in Regefto Parlam . B. fol. dum lib.1.Ration.cap.1.n.22 .Vide Ventilogium .
108.Sic etiam Y prenſibus olim à Rege Philippo Valefio
adempto jure Communiæ ann. 1318. campana à Belfre-
do ablata legitur in Chron.Flandr.cap.67. Commande-
yent , que tous ceux de la ville leur apportaſjent leurs ar-
meures , ils le feireat: puis abatirent leur Cloche ,
qui pendoit au Belefroy : [ Simili modo Dux Andegav,
apud Lafallium tom.1.Annal.Tolof.Probat, p.105. de-
cernit : Quod (Montifpeffuli) Confules ſeu Conſilia
rii ac Univerſitas di&tæ villæ nullis unquam temporibus
poffint Campanam communem habere , nec etiam cam
panillum , ]Ad ejuſmodi Campanas Bannales ſpectant,
quæ habet Ditinarus lib.6.pag.63. Audiens in urbe pro
xima : .. Gampanas çives ad bellum fonitum bortan-
tes ; nam cum hoftes ingruunt , aut conſpiciuntur :
pulſantur campanæ iſtæ . Adde Will,Neubrigenſem lib:
2.cap.35 .
CAMPANA DUPLA , Vide' Nola ,
CAMPANA FUGITIVA . Vide Giraldum in Topagr,
Hibern.dift.z.cap.33:
CAMPANÆ BAJULÆ , qux inanibus haberi & defer
ri poſſunt. Silveſter Girald.in Topogr.Hibern ,eodem
cap.33.Hoc etiam non pretereundum puto , quod Cam-
panas Bajulas, baculoſque Sanétorum in ſuperiore par-
te recurvos , auro argento vel & re coniečios , in ma-
gna reverentia tàm Hiberaie O Scotiæ , quam Gwalliæ
populus & Clerus habere folent : ita yt facramenta fue
CAM 9?
per hæc longe magis , quam fuper Evangelia & præftan
revereantur, & pejeçare . Addc eumdem in Itinerar .
Cambriæ lib.i.cap.1 .& 2 .
CAMPANÆ MANUALES PRO MORTUIS , in Con
cilio Mertonenſi ann.1300.cap.4 . & in Monaftico An
glic.tom.3.pag.333,
CAMPANELLUM , Campanula , tintinnabulum , in
Hift.Cortufiorum lib.10.cap.2.E ,t vero Antonius , cu
jus nomine porciportant Campanella ,
CAMPANELLA , Idem . Charta Odonis Abb. S,
Dionyſii anni 1231.4 Cod.MS.B.Mariæ de Argentolio :
Statuimus quod fratres ibi manentes pro pitantiu de
Campanella refectorii comparanda babeant ſingulis die
bus tres ſolidos : ubi pitantia dicitur de Campanella , ni
fallor , quod campanellæ ſonitu fratres convocentur ad
picantiam ſeu refectorium
I CAMPANELA , Hift.Harcur.to.3.pag.327. Fieri
curavit tres Campanelas in choro dictæ Ecclefiæ .
CAMPANARIUM , Turris Ecclefiæ , in qua campa
na pendent, Campanaria turris , Willelmo Armorico
in Philippo Auguſto an . 1219. Leo Oft. lib. 3. cap.
28. In ejus quoque fronte prope valvas Ecclefie de qua
dratis & maximis ſaxis mirificam arcem ,guæ vulgo Car
panarium nuncupatur,erezit.Ucureur Monachus Sang ,
11.c.31.Vita Hugon.AbbatisClun ,p.426.HonoriusAl
guſt.1.3.C.44. & alii paffim . Anonymus de Locis SS. P. 8 .
E'ye! xxapoderãessu ej PBL? TU TOY R$257. ALS or ratuit ë you vet ?
In ſummitate crucis , quæ campanario vulgo impo
nitur , galligallinacei eftingi ſolet figura, quæ Eccle
ſiarum rectores vigilantiæ admoneat. Quippe, ut aic
Honorius Auguft. lib .1. c. 144. Per gallum admonetur
Presbyter Gallus Dei, ut per campanam dormientes ad
Matutinas excitet . Raynerus contra Valdenſes cap. $ .
Myſticum ſenſum in divinis Scripturis refutant, præci
pue in dictis a £ tis ab Ecclefia traditis : ut quod Gal
Tus fuper Campanile ſignificat Doétorem . Eckehardus
Jun.de Cafib.S.Gallicap.5.Duo ex illis aſcendunt Cam
panarium , cujus cacuminis Gallum auretım putantes ,
& c.Guibertus lib.i.de Vita ſua cap.22 I&tu ruente gran
di ſono fulminis hoc modo penetratur Eccleſia ; Gallun ,
quiſuper turri erat, crucem columque , aut difpergit ,
aut cremat . Adde Will . Armoricum in Philippo Aug ,
CAMPANAL . Eadem notione . Acta SS . April,
to.3.pag.460 .in Miraculis S. Richarii auctore Angel
ranno ; His Paſche in feriis templi Campanal adivit
figni diſruptum funem religare rogatus .
Campanile , Idem quod Campanarium . Joann.de
Janua: Campanile, turris, in qua pendent campane ,
Anaftafius in Leone IV.PP. Fecit ibi ipſum Campanile,
poſuitcampanam cum mallen æreo , cu cruce exaura
ta . Occurrit apud Thwroczium , & alios .
CAMPANARIUS , Cuſtos campanarii , qui campa
nas pulſare folet : Campanaio , Joanni Villanco lib.
11.c.92. & Match . Villaneo lib. 1o. c.64. Occurrit apud
Cælarium lib.2.c.12.lib.5.c.56.lib.7.c.21.lib.8.c.25.lib.y
6 : 51.60.65.in Synodo Sodorenfito1. Monaſt.Angl. p.
716, in Charta Jacobi Archiepifcopi Upſalienlis an
1280,apud Joann.Schefferum ad Chronicon Upſalienfe,
apudMichaelem Scorum lib.4.Menſa Philoſophicæ ca ,
38.86 . Alias Joannide Janua , Campanarius eft is , qui
facit campanas ,
CAMPANARI iſti vulgo , in Ecclefiis maxime Ca
thedralibus, exordine Čleri ſupt, ut in noftra Eccle
fią Ambianenfi, ubi Clocmans, voce Germanicæori
ginis appellantur, Concilium Colonienſe ann . 1260,
can.8.Ui Campanarii Ecclefiarum ,quorum ſervitus five
anus circa altare verſatur,nunquam abſq;veſtecamiſiali
compareant, firmiſſime probibemus.Vi.ExcerpcaEgberci
Ar :
 932 CAM ) CAM 94
Archiepiſcopi Eborac. C. 1. & Leges Presbyterorum CAMPANIA CATALA UNENSIS , apud enmdem Ai
Northumbrenfium C :36.Synodus Colonienſis an . 1300. moinum lib.4.cap.1. 1
can.7. Probibemus item , ne deinceps Campanarii in vil CAMPANIA VOCLADENSIS , Collect. Hift. apud
lis ac Ecolefiis parochialibus ibidem affumantur , niſi. Caniſium com.2.Antiq.lect.
litterati , qui in defectu reſpondentis ad altare cum ca CAMPANIA ARCIACENSIS , apud Fredeg.cap.19 .
miſiis lineis aliſtant in Mifis defervientes Presbytero , CAMPANIA MACIAGENSIS, apud Ainoinum lib.3,
ne miniftrator çareat focio fibi reſpondente. Ita etiam cap.87.
Concilium aliud Colonienfean.iz10.can.16 . CAMPANIA CORDUBENSIS , apud Eulogium lib.z.
& CAMPANARIA , Uxor Campanarii , vel quæ facit Memorial.SS.cap.9.
campanas , Joanni de Janua , CAMPANIA , nude , Liguria dicitur à planitie
CAMPANATOR , Idem qui Campanarius , live cani porum , apud Eddium in Vita S, Wilfridi Epifc,
fumatur pro eo qui pulſat, five pro eo quifacit campa- cap.27.uti poft Valefium probat Mabillonius in A&tis ,
nas.. Diarium belli Hufficici apud Ludewig. Reliq. SS.Benedict.fæc.4.part...pag.675.& 691 .
MSS.to.6.pag.157.Sacerdos quidam Taborienſis, dictus CAMPANEA, pro Campania , occurrit non ſemel
Wanczek cun Hromadka quodam Campanatore in Hiſtoria Cortuliorum , [ & apud Albertinum Muf
in filvis tempore carniſprivii pro acquirendu civita- fatum . ]
te Uſtie latitant. Acta SS. April.com . 2. pag.710 . I 2. CAMPANIA , Supremum navis tabulatum ,
in Miraculis B. Wernheri : Joanne Tzingk Campa- ex quo velut campo pugnatur,in Notis ad Vitam S.Ray..
natore , Oc. nerii , t0.3.Junii pag.466 .
9 CAMPANISTA , in Vita S.Yvonis inter Acta SS . $ 3.CAMPANIA.Inventarium Ecclefiæ Novion .
Maii to.4.pag.598. Dum Campaniſta ad Maturinaspul- an. 1419.Item , duo panni pro paramentoaltaris operati
Jaret . Obicuar.MS.Eccl.Morin,fol.21.Magiſtro cantus, ad leones aureos , unde Campania rubea eſt ; hoc eſt
vicariis Ecclefiæ .. ,24.fol.Campaniftæ 4.fol. pannus ipfe leonibus diftinétusruber eſt , Galli dicere- ,
I CAMPANULARE , Pulſare campanulam , in Or- mus , d'une éto ſe fond rouge.
dinario Nivern.MS.annorum circiter 400. 14.CAMPANIA ,Stateræ ſpecies. Vide Campana ) .
3. CAMPANA , Domes Pamper , Papias MS, I CAMPANILE , CAMPANILLUM , CAMPANI
Lege & vide Capanna. STA . Vicie Campana 2 .
9 CAMPANEA , CAMÞANEUS . V.Cümpania 1. I CAMPANIUM , Locus prælii, ut exponic V,
1. CAMPANIA , Campeſtris locus , planus , lta- Cl.Eccard.in notis ad Leg.Salic.tit.66.n.2.Si quis bomi
lis Campagna , Gall.Campagne. Glof.Lat.Græc.Com- nem ingenuum , qui Lege Salica vivit, in boſte in Cam
pania , Fidias . Innocentius Gromaricusde Caſis litte- panio de companei fc:orum occiderit...in triplo componat .
rar.Nigriores terras invenies, fi in Campaniis fuerit Cangius nofter paulo aliterexplicat ,& pro Campanium
Campanea loca , apud eumdem , Campanea Placentina, legit Companiun . Vide in hac voce .
apud Ruffinum Monachum Cænobii S.Sabini.Gregor . & CAMPANULARE . Vide in Campana 2.
Turon.lib.7.Hift.c.35.Omniſque pbalanga in ſuburbana CAMPARCIUM , CAMPARDUS.] VideGampipars .
urbis Campania caſtrametata eft . Idem de Vitis Patrum CAMPARE , Contendere, Modus purgandiſe à ca
cap.7.In Campania illa , quæ à parte Aquilonis habetur lamnia feu perjurio . Hierolex. Macri. Vide Campiones.
baud procul à caſtro . Viſio ſancti Baronti num.18 .De CAMPARIA , Munus Camparii .Synodus Per
ſcendimus in amanam Campaniam .. Otto Friſing. lib.l. gamian.1311.rubrica 2.apud Murator.co.9.col.548.San .
de Geſt.Friderici cap.31 . Maximam venationis copian cimus quod aliquis clericus, ſive ecclefiaftica perſona ,
habente , ſed vomere ac raſtro pæne experte Campania i abſque Dioceſani ſuilicentia officium publicum .. exerce
Charta ann.846. in Tabulario Abb. Belliloci in Lemo- re velfuſcipere de cetero non præſumat , fcilicet conſula :
vicib.num.49.Cedimus quoque fimiliter in illa Campa- tus , tabellionatus, gaſtaldie , Camparia , vicaria
nia campum unum , Oʻ habet fines de uno latere , & c. tus,
tus, vicedominatus,& *c.
[ Præceptum Carlomanni an.884.apud Mabill.Diplom , CAMPARIUS , Qui campos , feu agros ſervat, &
P.550. Sunt autem nomina vel fitas ipfarum reruin vel ne vaſtentur , aut furtis pateant , invigilat : Antonio
villarum ad ipfos ſervos Dei pertinentium , in primis Nebriſſenli , Gampero . Camparia , quod præſtatur
manfella in gyro Monaſterii (S.Germani Autiſliod. fita Campariis pro mercede . Charta an.1345.Item quod Po
Gomnes claufi, indominicati , fcilicet ille qui adberet teftas teneatur omni anno facere colligi & colligere Cam
Monaſterio , Campania , plante , habundantia , pariam ufque per totum menfem Augufti, o folvere
6. Eadem habencur in Confirmacione bonorum ejuf- Campariosmedietatem in medio Auguſti, aliam men
dem Monafterii ánn,874.apud Acherium Spicil. tom.2 . dietatem in fine officii Camparie , & qui folvere nolue
pag.588 .] rint ad terminum ſibidatum , ſolvant pro pona pro quae
CAMPANIÆ nomen Romani olim iſti Italiæ regio- libet die poſt terminum folidum unum . Infra : Item quod
pi , qnæ Neapolim & Capuam habet, attribuere,quod omnes Camparii de Rocha poſtquam fuerint eleéti, tenes
plana fit & campeſtris, uti ſcribunt Euftachius ad Dio: antur bona fide fine fraude ſalvare cuſtodire res & bo
nyl.Strabo lib.5.vetus Intérpres Horatii , Feftus, & na di&torum dominorum ... quod non vendent bufchumi,
alii. Sic in Gallia , iſti Belgica parti, quæ Remos & vel ligna alicui extraneo ſecreto ,& * c.De ejufmodi Cam
Gatalaunum continet, Campanie appellationem indi- pariis vide Statura Mediolan. part. 2. cap.309.316.365.
tam conſtat poſt Francorum adventum , eadem de cau- 397. & feqq.In Conſuetud .Menecovii adCarum amnem
fa , ut & aliis aliquot regionibus planis . Hinc art.25 .& Altæ rupis cap.2.Champaier, eft , cum licèn
CAMPANIA REMENSIS , appellatur apud eundem tia dacur pafcendi pecora in campis, feu arvis . Vide
Gregorium Turonenfilib 4.Hift.cap.7. lib.s. cap.19. Jus Vicentin lib.i.& Contra&t. Dációr. Bergon . lib.18.
Aimoinum lib.3.cap.12.15.82.in Vita S.Silvini Epifco- cap.7 .[ Vide Camperius . ]
pi num.12. & in aliaCharta Alcuini apud Mabillonium CAMPARS , CAMPART , CAMPARTAGIUM ;
12.5-pag.177.in Vita S.Bafoli cap.z.& c.Vide Marlocum CAMPARTUS , & c.Vide Campipars.
in Remenli Metropoli lib.2 . cap. 34. Campus magnus · CAMPATGIUM . Charta Occitanica ani, 13o5. in
Remenfis, apud Theganum cap.16 .
Regefto Philippi Regis Francan.13or. ex Tabulario
CAMPANIA TULLENSIS , apud Fredegar. Scol.cap. Region.79.Cum vendis , fubvendis, mutatgiis , car
38. Aimoin.lib.3.cap.98. 1. dis , ableis , Campaigiis , ce cum ominibus aliis just
 95 CAM СА МУ 96

gibus dc. Apud O& . Ferrarium in Orig. Ital.Campa- lib.z.tit.55.9.11. & 24.[ & in Legibus Caroli M.apudMu
rico diciturve&tigal agro impofitum , five campis : .) a . ratorium to.1.Scriptor.Ital.part.2. pag.102.col.2.Ut ne
grarium , Campipars .[ Vide in hac voce . ] mo furem Campbium de mancipiis aut de qualibet caufa
I CAMPAYGNIA , pro Campania . Hif.Dalph. recipere præſumat. Hanc legem fic explanat Murator .
to.2.pag.306.col.z.fub finem , ex Computo anni 1336. Quoties controverſia eſt de mancipiis aliiſve cauſis, ob
Item ', tradidit eidem Guillelmo, qui acceſſit quæfitum quas pugna fit tentanda , nemini liceat Campionem re
unum falconem perditum in Campaygnia de Roma 11. cipere aut ſuſcipere , qui furti fit arceflicus. Vide Cam-:
floren. piones . )
CAMPE , Gr.raugi ' , Vermis , qui herbas & ar I CAMPI , Caftra , Gall. Camp . Marcen . to.3 .
borum frondesinfeftai, Chenille . Fragm. Hiſt. Lon- Anecd.col.71.in Epiſtola RobertiRegis ad Catalanos: -
gobardor.editum à Canillo Peregrino: Demum ſequuta Datum in Campis in obſidione Trapani ſecundo Septem
eft plaga Camparum , que cunétas rexorasfruges , etiam bris xi11.Indiet.
frondes arborum in quibuſdam locis funditus abſum CAMPIATOR , Hiſpanis Campeador , Vir gene
Pferant . Hirſuta Campe , apud Columell.lib.1o . roſus, militia præclarus: ita cognominatus apud Hi
9 CAMPEATOR . Vide Campiator . ſpanos Rodericus Didaci , vulgo Cid etiam di
CAMPELLUS, CAMPICELLUS, Campulus,Gall. ctus. Rodericus Tolet.lib.6.de Reb. Hiſpan. cap. 16.
Champeau , Concil.Aurelian.IV.can.18.In Campellis, Erat autem cum Rege Sancio Miles ftrenuus, dictus Ro
vel in vincolis. Charta Hugonis D.de Oyſi, Caftel- . dericus Didaci Campiator . Adde cap.19.29. & in Hift.
lani Cameracenfis, in Tabulario Abbatiz Montis S. Arab.cap.ult.Charta Allonſi VI.Imperatoris Hiſpan.a
Martini : Campellos quoque quoſdam , antequam cen pud Antonium de repez in Chron.Ordinis S Benedicti
fura ifta fa &ta fuerat, emerat fibi prefata Eccleſia in. tom .3.pag.403. Vobis Roderico Diaz Campearori, c.
territorio de Hargival....n bis Campellis à quocunque Alia Eximenæ ejuſd.uxoris, æræ 1139.com . 6.pag.494.
culti ſint. Vita ſanctiAmati Abb.c.7. Abſciſſonemore, Perremedium animæ domini de viri mei RudericiCame
Campellum fecit . Hinc locus ita di&tus Pariſiis, ubi pidatoris. Verus Poeta apud Sandovallium :
communc coemeterium fuit . Will.Brito lib.t. Philipp. Don Nunno Rafura ome de grand valor ,
Parifiis locus eſt , Campellosnominedicunt , Vino de ſu linage el Conde batallador ,
In quo communi tumulantur corpora jure , El otro dom Layno el buen guerreador ,
Quotquot defungi vita contingit in urbe. Vine de aqueſte el Cid Campeador .
(Occurrit apud Mabillonium to.3.Analect. pag. 122. & CAMPICELLUS . Vide Campellus .
in Cod.MS.Irminonis Abb.San - German. fol.60. verſo CAMPIDATOR . Vide Campiator.
col.1 .] Vide Rigordum an .1180.1183.Prez Champeaux . CAMPIDOCTORES , Quifcientiam armorum ,
in Conſuetud.Santon.art.is .Vide Probat.Hiſt.Breſlen- & omnes armaturæ numeros militibus tradunt . Gloff.
fis pag.231 . Græco-Lat. Campidoflor , 111011x7: . Vetus Inter
CAMPICELLUS, apud Innocentium Gromaticum de pres Juvenalis Sat.5.Diſcit ab hirſura , à ſene Magiſtro.
Cafis literar.Sub Je aitem Campicellum habens . Capella , Campidotiore. Eucherius Lugd . Epiſc. in A
CAMPENSES, Qui in campis & agris degunt . ctis SS. Agaunenfium : Qui cum Exuperio ( utin exerci
A & ta Proconſularia ſub Zenophilo de Traditoribus , a- tu appellant )Campidoctore, 6 °C. Petrus Diac. lib . 4 .
pud Baron.an.3o3.num.27.NundinariusDiaconus dixit: Chronici Caſini cap. 118. Adveniente autem Brunone
Campenſes & barenarii fecerunt illum Epiſcopum . Ita Campidottore Imperatoris cum exercitu ingreffus eft Mo
etiam dicti Donatiftæ hæretici , S. Hieronymo Epift. nafterium . Adde cap.124 .Campidoktorum meminerunt
57.quos Campitas vocat ſub finem libri adverſus Luci- Vegetius lib.i.cap.3. & Ammianus lib.15 . ubi confulen
ferianos. Vide Campite . di præterea Lindenbrogius & Valefius ad eumdem Am
CAMPERIUS , Cuſtoscamporum , etiamnum mian.Caſaubonus ad Theophraſti Characteres pag . 17.
Campiè, in quibuſdam Provinciæ locis . Privilegia Scaliger ad lib.4.Manilii,& Salmaſius ad Lampridium
Raymundi de Agouto an.1348.conceſſa Johanni de Ma- pag.232.& ſeqq.
falgis , ex Archivo D.de Mazaugues . Conſtituit ban CAMPIDUCTOR . Breviloq. Campiductor , id
heriosſuos five Camperios , c.Vide Camparius . eſt, Pugil , five ductor, vel Capitaneus · Vita S.Er
CAMPESTRATUS , Campeſtribus ſuccinctus minoldi Abb.lib.r.cap.9.Unus talium ( pravorum homi
Sunt autem Campeſtris ſuccinctoria quibus ii , qui in num ) Campiduétor infelix , Cć. Hiſtoria Epiſcopor.
campo contendunt, genitalia tantum operiunt: hæc Friſingenfium fub an.138r.1n Metropoli Salisburgenſi
& reisspectu dicuntur . S.Auguftinus lib. 14. de Civit. Cum enim armata manu verfusFrinſingham properaret,
Dei cap .17.Campeſtria Latinum quidem verbum eft, fed fuis quatuor Campidućtoribus videbatur, quod eorum
ex eo dictum , quod juvexes , quinudi exercebantur in haftæ arderent . Palladius in Vita Chryſoſtomi : Et:
campo,pudenda operiebant: unde ,qui ita ſuccincti ſunt, oxóstové UT ARTU JK!uz bytest , of ox oxuvozo Kruusidó v to
£ ampeſtratos vulgus appellat. Luithprandus lib.6.cap. pxsevri tão Sieronov a pouzreipes ixort:s ; pag.9. Edit.V.
4. Adducti ſunt duopueri nudi , fed Campeſtrati,id eft, Cl.ac doctiſſimi Emerici Bigotii. Vide Salmaſium ad
Juccinctoria babentes. Joannes Sarisberienſis lib.8. Po- Lamprid.
licrat.cap. 1 2.Ille nuncutitur penula , nunc Campeſtri , I CAMPIDUCTRIX , in A &tis SS.Aprilis to. 2 :
O..Vide lib.4 .Miſcellaneorum Baluzii pag.418 . p.304.de B.Lidwina : Hant quafi Campiduètricem pri
: GCAMPESTRE ,CAMPESTRIA. Vide Căpeſtratus, miceream ...Deus eduxit in lucem gentisjue .
* CAMPESTRIS , Idem quod Campus vel Cam CAMPIGENARE , Poſtremavox Abbatis ,qua
pellus. Hift. Monafterii Novientenſis apud Marten. veneficum quemdam Campo nomine moriens affatus
tam.3 :Anecd.col.1147.Cuno quidam de familia S. Ma- eſt, ut ei veneficii crimen exprobraret. Gregorii mo
riæ tradidit S. Mauritio curtim unam , & fex jugera vir nachi Chron . Farfenſe , apud Murator. tom.2 . part.2 .
nearum in villa Odanbach & Sex Campeſtres . Vide col.458. Sufpirans voce qua poterat , allocutus eſt Cam
Campellus. ponem , dixitque : Campigenans Campo , male quam
2 me Campigenaſti ; ſtatimque exſpiravit. Alluſio eft ad
I CAMPESTRE BELLUM , in Charta Henrici Du-
cis Sileſiæ an.1337 . apud Ludewig.Reliq.MSS.co.6. ipfum nomen Campo ,ac fortaſſis ad Campigenos,quiVe
CAMPHIO , CAMPHIUS , Campio , ex Germa- getio lib.2.c.7.ſunt Anteſignani,ideo fic nominati , quia
pico Kampff, certamen; occurrit in Lege Longobard . eprum
opera atque virtute exercitii genus creſcit in cápo .
T CAM
 97 CAM
CAMPINASII . Libertates Villæ - franchæ in
Träčtu Petrocoricenſi an.1355. Item , concedimus quod
homines dicte Ville , licet extra clauſuram di te Ville , in
ejus tamen onore five territorio commorantes , duos
Jolidos de ſex denarios monete Turonenſis tantum , ficut
ceteri ejuſdem Ville municipes vel incole, pro clamore
ſolvere teneantur, Campinafiis tamen in territorio dicte
Ville antiquitus conſtitutis , exclufis ab omni libertate .
Forte legendum Capmafiis. Vide Caput manſi .
CAMPIO , pro Cambio , Permutatio . Cambionis
liber , ſive eſtimii , in Jure Vicentino lib.1 . Debeat be- lib.de Preſſuris Ecclefiaft. tom . 8. Spicilegii Acher. P:
ne erettiſime di&tos de æſtimandos, o in libro Cam- 51. & 55. Ducheſnium in Notis ad Bibl. Cluniac. p ,
pionisfive eſtimiicivitatis Vicentie conſcribi facere, O c. 160.Probat. Hiſt.Luxemburg.p.8.Perardum in Burgun
CAMPIONES , Qui in campum , arenamve de- dic.pag.7.6 .& c.
fcendunt , & duello ſeu monomachia , vel , uc cunc
loquebantur , campo decertant : Pagiles, achlecæ . legio gaudebant ex indulto Principis : verbi gratia )
Glof.Iſidori:Campiones , gladiatores , pugnatores.Joan . Dux Auftriæ , ut eftin Charta Friderici I.Imp.an.1156
de Janua: Campio,gladiator, vel in campo duellum exer-
cens.Conftantinus Afric.lib.s.Pantechn.cap.1 2.Venato
rum - Campionum exercitia refrigerant corpora . Guill .
de Podio - Laurent. cap.14. Dicens, quod defectu unius
Campionis nequaquam Dei negotium remaneret .
CAMPIONES præſertim ita dicti , qui pro aliis , qui
duellum inire ex lege jubebancur, & quapiam ex iis,quas
jus admittit, caulis excuſabantur , certamen & duel-
lum ſuſcipiebant, cum reus , vel actor, qui accuſaba-
tur , vel accufabat, ad id teneretur . Leges Willelmi
1.Angl . Regis cap. 62. Si Francigena appellaverit An-
glum de perjurio, aut murdro , & c. ſe defendat, per
quod melius voluerit, aut judicio ferri aut duello. Siau-
tem Anglus infirmus fuerit, inveniat alium , qui pro
60 faciat. Ita olim gladiatores ad ludos ſe vendebant ,
& auétorabant : unde Auctoratus in Gloff.Latino -Græ-
co exponiturMovócacy 3.Ulpianus in Collat.Legis Mo-
Taicæ : Quidepugnandicaufa auétoratus erit . Manilius :
Nunc caput in mortem vendunt o funus areną .
Vide Legeni Bajwar.fit.8.c. 2.9.3.tit.9.cap.4. 9.4.tit.ir.
cap.5.tit.12.cap.9.9.2.tit.15.cap.11.5.2.cit.17.cap.2 . Leg.
Longobard.lib.i.tit.1.6.7.tit.3.5.6.Leg. Anglior. tit.14.
Burchardum in Lege familiæ ſub finem ,Chron.Uſperg .
pag.233.Edit.1540. Aimoinum lib.4.de Mirac . S. Bened .
cap.11.Ejufmodi vero pugiles , ut homicidæ damnantur,
cap.2.de Cleric.pugnant ,
Campiones vero darepoterant, quos juvenilis aut de-
crepita'etas, ſeu infirmitas pugnare probibebat, ut eft
in Lege Longobard.lib.z.tit.56.9.38.39. & lib.1. tit.10.g.
4. quod pluribus habetur apud Philippum Bellomane-
rium cap.61.hiſce vernaculis: Se cil qui appelle, ou eſt
appelles , veut avoir Avoue, qui ſecombatepor li, il
doit monſtrer for effoine , quant le batailleſerajugid. Et
plufor eſſoine font, par leſquiex, ou par l'un deſquiex on
peut avoir Ávod. Li premierdes enfoines, fe eft, je cil,
qui veut avoir Avoe , montre , qu'il li faille aucun de ſes
membres , par lequel il eſt apperte coſe, que li cors en
ſoit plus foibles. Li ſecons, ſieft , s'on a paſſe l'aage de
Ix.ans. Li tiers enfoines, fi eft , s'il eft accouſtumes de
maladie , qui vient ſoudainement, come de goute , arte-
rique ou * dentin. Li quars ; fi eft, s'on eſt malades de
quintaine , de tierchaine , ou d'autre maladie aperte
ment, ſens fraude , Li quins enfoines, fi eft , fe fame a-
pele, on eſtapelee , car fame ne fe combat pas. Aſiliæ
Hierofolymitanæ cap.39 . Se font les gens , quiſe peu-
vent deffenare parChampion feme, home mahaigne
home, qui a paſe aage de 60.ans, & c.Adde Capit.Lu-
dov.Pii ad Legem Salic.g.r. & LegesGuillelmi Nothi
cap.62.Conftit.Sicul.lib.2.cap.37.DeCampionibus mu-
lierum agunt prætereaLex Longobard. lib.i. tit.3.5.6.
Lic.16. 9.2. & Honoratus Bonnor 4. part. c.15.Exempla
vero habenturapud Fredegarium cap.si.in Vita Ludo-
vici Pii an.8 31.apudAimoinum lib.4.ca 10.Ademarum
Tom.II,
CAM 98
in Chron.pag.183.to.2.Auctorem M.Chronici Belgici
pag.108.& c.
Campiones præterea dare poterant Milites , ſeu Ma
gnates , cum aliquem de furto , aut raptu , aut alio
maleficio , per quod duellum poſſet oriri , impetebant,
uc eft in Statutis Davidis II.RegisScotiæ cap. 28. Vide
Nicolaum Uptonum lib.2.de Ofic.milit.cap.7.
Campiones dabant etiam Monachi , Canonici,Cler
rici , &c.neque tamen inconſulto Epiſcopo , uc eſt in
Concilio Islebonenſi cap.19.Vide Aitonem Vercellenſ,
Campiones præterea dare poterant , qui hocce privi
apud Miræum in Donat.Belg.lib.2.cap.52.
Campionem denique generatim dare quivis poterat ,
fi caſus, de quo ageretur, viræ amiffionem aut mem
bri mutilationem non inferret, uteſt in Conſilio Petri
de Fontaines cap.22.num.6 .
At Campiones darenon poterant parricidæ , & alii a
trocioris criminis accuſaci , niſi decrepita atas aut ju
venilis, aut infirmitas pugnare probiberet ,in Lege Lon
gobardor.lib.i.tit.9.9.38.tit.10.9.4. Prædones ac latro
nes , in Speculo Saxon.lib.1, art.48.apud Honorat.Bon
nor 4.parte c.116 . Homines infimæ conditionis , præ
fertim , fi de ftatu ac libertate controverſia effet , in
Scatutis Davidis II.Regis Scotiæ cap. 28.9.3. Præterea
ii , qui à Lege non eximebantur, ui eſt in Wichbild
Magdeburg.art.82.9.3.ubi, Siille , contra quem duel,
lum tranſit , oftendere O juſtificare, ut juris eft , pote
rit, quod duellator pugil , vel propecunia decertans eft ,
duellum per ſententiam juridicam recuſare poterit.
Erant enim Campiones ut plurimum mercede condu
& i . ( Campio conduétitius, in Charta communiæ An
bianenſis an.1190.apud Baluzium to.7.Miſcell.pag.321.]
Pugil condu& itius , in Charta an..150.mox laudanda .
Lex Friſionum tit.14.5.4 . In hac tamen contentione, licet
unicuique pro ſe Campionem mercede conducere. Specu
lum Saxon.lib. 1. art . 48. §.2. Vel pugilem, quem ſaltem
fuis poterit ad boc nummis comparare, babeat . Wich
bild Magdeburg.art.35.9.4.art.82.Duellator, Pugil pro
pecunia decertans. Vide Bracton.lib.z.tract.z. cap.18.
6.4.cap.32.9.7.Fleram lib.l.c.38.9. 8. Edw. Bi Teum ad
Upronum pag:36. & Foros Bigorrenſes art. 20. apu
Marcam in Hift. Beneharn.lib.9. cap.6. Si vero campio
conductus occideretur, tum qui eum conduxerat, præ
ter mulctam , quæ ad Regem fpectabat , leudem occi
ſi hominis exfolvere tenebatur, ex eadem Lege Friſion .
loco citato .
Cum igitur emptitii ac conductitii effent Campio
nes , ideo inter perſonas infames habebantur. Wich
bild Magdeburg.art.129.Percutiat ſi quis hominem infa
mem , hoc eſt , Tuforem , vel Pugilem , aut mulierem
publicam abſque vulnere, & c. Adde Specul.Saxon.lib.
i.art.38.8.1.Atque inde ftatuit Lex Frifionum tit.s.ca.
1. Campionem & eum , qui in prælio fuerit occiſus, doo
adulterum & furem , c. à quibufvis pole occidi fine.
compofitione , aut multa : tametfi hoc loco occiſus , pro
victus fumi debere videtur ,
Ea etiam lege Campiones interdum dominis fuis fe
ſe addicebant , ut fi pugilum opera indigerent pro rebus
fuis tucandis ac afferendis, hoc munere fungerentur,
& bellum vadiare pro iis tenerentur , accepta ab eiſdem
dominis certa, de qua convenerat , pecuniæ quantita
te , in duelli caſibus perfolvenda , ratione cujus Came
piones homagium faciebant . Exemplum hujuſmo
di Campionum homagii ex veteri Charta pro
E fert
 CAM CAM 100
99
fert Edw.Biffeus in Notis ad Nicol.Uptonum pag. 36. Quo vero expeditiores efTent Campiones , cincti in
Neque tamen femper per ſemet pugnare tenebantur, arenam deſcendebant. Lex Bajwar.tit.12. S. 8. Èo ſi ne
ſed pugiles dare poterant, qui hocce munere fungeren- gare voluerit , cum 12. Sacramentalibusjuret, aut cum
tar : Charca Caroli Comitis Flandr. an . 1121. pro Ab- Campione cinéto defendat ſe , hoc eſt , pugna duoruma
batia S.WinociBergenfis apud Mirqum in Donat.Belg. Campionum arma , erant fuftis ſeu baculus, & cly
lib.z.cap.35. Preterea noverit unuſquiſque, fi opus fue- peus . Capitula Ludovici Imp. ad Legem Salicam : E
rit , jam di &tæ Ecclefiæ , Iſaac de Formefellis , vel be- ligantur duo ex ipfis, id eft, ex utraque parte unus, qui
res illius , cum fumptu propriopro ea pugnabit,vel Pu- fcutis & fuftibus in campo decertent. Lex Longobard.
giles providebit, quos de ſuo nibilominus faciet pugnare, lib.z.tit.51.g. ro.Et illi duo diſcernant cum [catis fever
boc debet de feodo , quentJoannes de Scboretba deea- ſtibus. Adde lib.1.tit.25.9.76.tit.35.929.Capit .Caroli
dem tenuit Eccleſia . Adde cap. 39. Ejufmodi feodum M.lib.4.cap.29.Conftitut.Siculæ lib.z.tit.37.8.1. Statui
feodisſerjantiæ accenfetur à Braetono lib.z.tract.1.c.35. mus præterea , ut amodo Campiones babeant clavas e
ģ. 6. ubi ait , admitti quandoque , quod Campiones quales , non ſpinofas , nec cum aguzonibus , nec haben
faciunt homagium dominio ſuo , fed hoc effe non debe tes cornua , nec ex parte fuftis ad modum unguis. Adde
re, nifi tantum pro domino fuo : nec valere bomagium , Statuta MSS.Caroli I.Regis Siciliæ ca.120.SaxoGram
ji redditus fit annuus & de Camera n, iſi conſtituature maricus lib.s.Hiſt.Dan.Sin autem quavis de re Pugilem
proveniat ex certo tenemento . Ec Fleta lib . 3. c. 16. popularis impeteret, ipfum armatus exciperet , cubitali
§. 19. Campiones autem & fervientes quandoque bo- duntaxat ftipite pugnaturum .Charta an . 1244. ex Ta
magium faciunt , boc tamen ratione nudi dominii repu- bulario S.Albini Andegav.de Duello per Campienem :
tatur . Et vidit Guillelmum ...armatum corio unéto de oleo , O
Priufquam in arenam defcenderent Campiones, cor- habentem clypeum & baculum , proutmoris eſt. Tabula
poralia ſubibant facramenta , quod juxta probabilem rium S.Sergii Andegavenſ.Cum nec Epiſcopus, nec pro
credulitatem eorüm credebant dominos , pro quibus pu« ceres,qui aderant, concordiam invenire potuiſſent, duos
gnam intrabant, veritatem fovere, da non per calum- Pugiles poſt Sacramenti fidem , fcutis & baculis decer
hinn , ſeu per aſtum , ad accuſationem propoſitam , del tantes magna parte diei , licet inviticonſpexerunt . Ta
defenſionem adhibitam proceſije,co quod cum omni vir. bular.VindocinenſeThúani Ch.87.Fulbertus de Lavar
tute potentia , ftudio vigore partes, pro quibus pu: zino,qui cenſum illummotatici ,dum eſſet in ſæculo, annis
1 gnaverint, adjuvabunt, ut eftin Conſtit.Sicul. lib. 2. multis reddiderat, & nunc noſter Monachus factus erat ,
tit.37.8.2.Et in Statutis MSS. Caroli I. Regis Siciliæ defendi fecitcontra illum per quendam noſtrum hominem
cap.135.Sacramento præterea fe purgabant ; nullis fe ſcuto & baculo cam Campione ipſius Confi decer
herbis autmaleficiis uſuros in ipfa pugna , in Lege Lon- tantem , pro palo illo cenſum nec Je unquam reddidiſſe
gobardor.lib.z.tit.35.9.11.in veteri Conſuetudine Nor- & omnem in perpetuum reclamationem illius palatici (u
manniæ cap.68 .& c: perato in ipſa decertatione fuo Campione guerpivit . Ta
Sed & priufquam in campum defcenderent, capite bul.S.Stephani Lemovicenf. Et convenientiainter 1&le 1
1
tondebantur . Statutum Ricardi I. Regis Angl . apud rium Epiſcopum ,& Aymericum fuit,ut ambo veniſſent in 1
Rogerum Hoved.pag.666. & Bromptonum pag. 1173. burgo S.Juniani cauſa amicitie inter ipfos , & per aucto
Lairo de furto convictus j stondeatur ad modum Cama ritatem antiquorum hominum de ipſa villa, vel de paro
riònis, pix bulliens ſuper caput ejus effundatur.Char- chia perquifiſent; fi ipfos credere noluiſſent , bellum
ta Anglicana à Byfleo deſcripta in notis ad Upronum inter duos homines cum ſcuto o baculo firmaſſent line
pag.36. qua quidem Henricus de Fernbureg ſe in Cam- ira ,b ' fine deceptione : & ipſa lege in Lemovica civitate,
pionem Ecclefiæ Glaſtonienſis offert , pro 30. marcis e aut in burgo S.Juniani,vel in caſtro Niolio, ubicunque E
Sterlingorum : De quibus 30. marcis dictusdominusAb- piſcopo de ijtis tribus locis placitum fuiffet,fine ira, O Si
bas ... mibi folverit in vadiatione difti duelli 10. ne ulla contraria , velfinedeceptione bellum peract tim
marcas , in tonfioné mea 5. marcas, refiduum ſupra- fuiſſet . Et de ipſis caufis ,fi miſus Aimerici victus fue
di&tarum 30 ,marcarum , die armationis meæ , &c.Af rit ,pro ipfis conventis amifſionem tenuiſet Aimericus
fifiæ Hierof.MSS . cap. 101. Toutes manieres de gens , contra Epiſcopum , vel contra Ecclefiam ſanctijuniani,
autres que Chevaliers i, pour
pour quelque quarelle que ce omnibusdiebus vitæ ſuæper fidem , &c. Britto de Jure
foit , ſe doivent combattre a pied en bleaut, ou en Anglicano fol.41.Puis voiſent combattre armès sansfer,
cores rouges , cbauces à eſtrier, Obrajes & braier, do jans longue arme, à teſtes deſcouvertes à mains
1
tel com est ujè, que Champion à pied lesont, deftre nues, & pies , oveſque deux baſtons cornus d'un lon
rongnezà la reonde; d avoir chanevas, o baſtons de gueur ; á chaſcun de eux d'un eſcu de quatre corners
1
Champions; & qui avoir ne lès peut , fi ait nutres ba- jauns autre arme , dont nul ne puiſſe autre griever .Ve
ftons ; qui ſoient d'un lon . Quod vero hic ſtatuitur de tus Conſuetudo Normanniæ cap.68. Au jour,qui eſt al
Campionibus , ut fupra aures , capillos rotunde adæ- Jos à faire la bataille,ſe doivent les Champions offrirà la
quatos ; & in coronæ figuram attonſos deferant , ha: Juſtice,ains que midy ſoit paſsee, tous appareillez en
betur præterea in veteriNormanniæ Jure municipali leurs cuirees ,ou en leurs cores, avec leursefcus op leur ba
cap.68.Et chafcun doit avoir le cheveux rongnez par def- ftons cornus,armez ſi comme meſtier ſera de drap ,de cuir,
Jus les oreilles: Quin etiam Miles homicidii , vel fur- de laine ( d'eſtoupes.Es eſcus ne es batons , ne es armeu . 1
tiaccuſatus, duello pedeſtri purgare ſe tenebatur, & res des jambes ne doit avoir fors fuſt ou suir, ou ce,qui eſt 1
tonfus pariter ad inftar Campionis in arenam defcende- par devant dit :ne il ne peuvent avoir autre inſtrument à
bat: Eædem Affiliz : Les Chevalier, qui ſe combate grever l'un l'autre, fórs l'eſcu & le baſton . Præallatis
por murtre , ou por bomicidé, je doire combatre à piès addenda ChartaPhilippi Regis Franciæ ex Libro Prin
fans coiffe , eſtre roignès à la reonde. cipum : Philippus D.G. Francor. Rex , dilecte de fi
Campiones pedites pugnabant, nunquam equites . deli fuæ B. Comitiſe Trecenfi ſalutem cum dilectionem .
Philippus de Beaumanoir C.61.Selihomme de poeſiè ap- Noveritis, quod nos confilio bonorum virorum , opro
pelle le Gentilhomme, il fe combat à piè a guiſe de Cam- communi omnium utilitate ſtatuimus, quod Campiones
pior.Et c.63.Quant homme de poeſtà appellent l'un l' au non pugnent de cætero cum baculis , qui excedant lon
ire; il ſe doivent prefenter au jor, quilor eſtalligne apres gitudinem trium pedum ad pedem manus, ſed cum ba
dus gages thereus ; à pie en armes de Campion , culis trium pedum vel minoris longitudinis, li
 to1 : CAM CAM IZ

ceat eis pugnare, ſi voluerint . Proinde vobismanda fauler jugement: mès ſe le bataille fu de Campion
mus per fidem , quam nobis debetis , à vobis requiri- il pert le poing . At in Afifis Hieroſol.cap.62.infamis
mus , quatinus per totam terram veſtram id publice habebatur, & iis accenfebatur, qui ne pouvoient pos
publicari faciatis, do firmiter obſervari . A &t. Pariſius ter garentie en la baute Court , cjui n'ont vois ne re
an . D. 1215. menſe Auguſto . Adde lib . 2. Miracul. S. fpons en Court , uti Perjuri , Fidementiti , Proditores ,
Bertinicap. 15. Adrevaldum de Miracul . S. Benedicti Nochi , & Adulteri . Idetiam habec idem Bellomane
cap.25 .Rodulphum Tortarium in Miraculis ejuſdem S. rius cap. 13. Li Sires , qui ſes Campions eſt recre
Benedicti n . 24. eumdem lib . 5. n . 11. Hift. Pontificum ans , pert reſpons eu .Cour. Vide Vichbild Magd . art.
& Comitum Engolifmenfium cap . 25. Capitula Ca- 82.9. 1.
roli Mag . lib. 4. cap.29 . Cæfarium 1.3 . cap . 18. Ni Sed & omnes Campiones conductitii infames quo
col . Uptonum de Offic. milit . lib. 2. cap . 8. Sirmon- dammodo habebantur: unde inter Privilegia indulta
dum ad Gaufridum Vindocinenf. pag . 65. præterea Rotomagenfibus ab Henrico II. Duce Normanniæ an .
veteres Notitias apud Charlonium in Notis ad 11:50.in nova Conciliorum Ecclefiæ Rotomag. Colle
Hiſt. Inculiſmenfem Corliæi pag. 41. 43. Ange- Aione pag.148 . illud eft , quod nullus eorum duellum fa
Lum Portenarium in Felicitate Patavina lib . 2. cap . ciat contra aliquem , qui teftificatus fit Pugil conducti.
tius per ſacramentum decem legalium civium Rotom . 5 .
8. & c.
Çampionis duello ſuccumbentis pæna , varia fuit. In intra civitatem 5.0 de burgo: illi vero decem cives
Capitulo Ludov.Pii ad Legem Salicam decernitur , ut fint in ele &tione )uſtitie.
Campioni , qui victus fuerit, propter perjurium , quod Interim dum Campiones in arena decercabant , ii
ante pugnam commiſit , dextra manus amputetur . Eam- pro quibus dimicabacur, in carcere detinebantur, li
dem penam ftatuunt Lex Longobard. lib . 2, tit.51 . § . quidem de crimine capitali ageretur , ut eſt apud eum
10. & Conſtitut.Siculæ lib. 2. tit. 37. 5.3 . Philippus Bel- dem bellománerium : vel cerce , ut eft in Afiliis Hie
lomanerius MS. cap. 61. Caſcuns par le Couſtume de roſol.cap.94 Il doit eſtre en une part dou champ tout de
Clermont en gages de meuble ou de catix , pot uvoir A- fcouvert, Co ſe il y a homme ou femme, qui ait fait l'ap
veè , s'il le requiert, loit qu'il ait enfoine , ou qu'il n'en peau par Champion , il doit eſtre delè les corps en tel ma
ait point : Oli Campions vaincus à le point copè: carce niere , que il ne nuiſe ne aide à nul des 2. parties, ne en
n'eſtoit pour lemehaing, qu'il emporte auſques le barat , dit , ne en fuit, ne en contenance , fors de Dieu proier
Je purroit fuindre por loier, O ſe clameroit vaincus , par- en tele maniere , que les Champions ne le puiſſent oir .
quoi ſesmaiſtres emporteroit la damage do le vilonnie Vide Legem Bajwar.tit.2.cap.12,9.1 . & Gregor, Turon ,
cil emporteroit l'argent, pour ce eſt bons lijugemens lib.1o.Hiftor.cap.1o."
du mehaing . At in crimine capitali longe gravior fuit In Regefto Joannis de S.Jufto , Cameræ Comput.Pa
pæna Campionis , capitis ſcilicet , ur elt in Conſtitut. rif. hæc leguntur, in Scacario Pafch . 1218. Judicatum
Sicul.lib.2. tit. 37.5. 3. in Wichbild Magdeb. art . 82. $. eft, quod Campio cruce fignatus vadians duellum de ca
1. & c. Affiliæ Hierofol. cap. 37.Silabataille eſt de cho- tallo, non poteſt illud facere , petens catallum amittit, 1
ſe , qu'on a mort defervis , & le garanteſt vaincu , il In Scacario Pafchx 1221. Præceptum eft , quod Pugiles
O celui, pour qui il fait la bataille , feront pendus : de duello de cetero veniant infra meridiem ad dies ſibipo.
e ſe le garent et tel , que il puiſſe mettre Champion ſitas , alioquin fintin defectu .
pour ſoi , o Jon Champion eſt vaincus, il ſeront tous CAMPIONUM OBLATIONES, in Charta Manaſlis E
trois pendus . Et ſe feme fait l'apeau , de ſon garent piſc.Lingonenſis an .1185.quas ii , priuſquam in arenam
& Son Clampion eſt vaincu , elle ſera arſe , e le ga- defcenderent,Eccleſiisofferebant,quo in duellis Deum
rent ſe combat, o eſt vaincu , ſera pendus ; e ſe il fibi propitiuin conciliarent. Vide Gefta Conſulum An
met Champion pour ſoi, il eſt vaincx , il feront tous degav.cap.3.n.5 : & Notas ad 'Alexiadem pag.363.
deux pendus ,' de la femie arſe . Et ſe la bataille eſt Atque hæc obiter de Campionibus perftrinximus .
pour la quarele tel , que l'on ne doit mort recevoir ; Sed cum 'univerſam hanc materiam accurate omnino
qui en ſera attaint , celui ou celle , pour qui il combat , exequantur vetera urbis Ambianenſ.Uſatica MSS. ex
de qui le Champion eſt vaincu , peri la quarelle, vois iis ſequentia decerpere operæ pretium vifum eſt, etfi
a reſpons en Court, & le Champion doit eſtre pendus , forte prolixiora , ut mores noſtros veteres & jam obfo
Et in cap.98 . ftatuitur, ut muliere per Campionem de letos inde Lectori addiſcere liceat: Derekief quicon
quacumque querela decertante , & Campionedevicto, gues ait jour de loi de bataille à venir , le comme il doit
illa in ignem mittatur , & Campio furcæ addicatur venir à fon jour dedens miedi, où il perd fa querelle , ſi
Præterea ſepultura Eccleſiaſtica carebat.Summula Rai- r'a contremandè ; deſedoit preſenter à fon avoue de son
mundi Ord . Prædic . tefmoing pour tant , comme il doit à chelui jour contre
Pro mercede Pugil iniens cum fure duellum , Son averſaire , contre ſon avoue , ſe chil a avoué , ou
și cadit in pugna Pugil, extranos tumuletur , Je doit le teſmoing à ſon avoué ce a fon averſaire noumer
Id etiam obfervatur in eadem Summula de iis , qui in par nom par ſeurnom , echil, qui a le teſmoings
çorneamentis læfi interibant , leve, Je doit ainſly preſenter, bli , s'en avoué, s'il a
Campio femel devi&tus ad monomachiam amplius avoué pourtant , car il doit à chu jour contre ſon
non admittebatur , niſi įpſe ab alio imperitus fuiffet , averſaire toencontre ſon teſmoing a ſon avoue , ſe cila .
ex Conftitur.Sicul.lib.2 . tit.37 . §.1 . [ & Statutis MSS. avoué, de doit autrefi ſon adverſaire de ſon teſmoing
3
Caroli 1.Reg. Siciliæ c.120.1 e ſon avoué par nom du par ſeurnom nommer , bi puene
Sed & is , cujus Campio victus fuerat , fi de capitali les parties retenir au préſenter amendement d'avoue dog
crimine non ageretur, re , pro qua pugnatum fuerat, d'armes, o d'aparelleurs, des de tous aaiſemens, en
non modo excidebat, fed & manusabfciffione mulêta- de toutes coſes, Kil convient à jours de plait , ego à
barur . Ita Philipp. Bellomạnerius cap.67.Cil , qui com loi de bataille, ale ainſſy tous aaiſſemens de tous amen
þat, ou met Campion por li, por autre cas, que por cas demens porroit avoir juſques à che , qu'il aront les
de crième,ſi comme de faus jugement ſansajouſter vis grans fairemensjurès , carchiè leur avouerie & leur
Jain cas en l'appel , ou por debouter teſmoins de lorteſmoi-
avoue , depuis ne porroientavoir amendement ne data
gnage, ou por ſon heritage , s'il eſt vaincus, il ne pertvoir ne d'armes ne d'autres coſes à cel jour , ſe jours n ?
fors que le querelle , eſt par droitde juſtice alongier on avant continues 5
ſon ceval , & les armes , que
Hi" Jires a , b "L'amende 'es homes , Je li apiax fu de a ſe chu jours eſtoit alongiez davant continues
Tom. II , E 2 il
 103 CAM CAM 104

il porroient avoir tous amendemens plainement de toutes Præallatis addere lubet , quæ in hanc rem habet alia
cofes , ki eonvientà jour deplait , ale à loi de bataille vetus ac manuſcripta ejufdem urbis Conſuetudo : Se
puis kil requiflentau prefonter uge cu carchier leur avan Lonc l'ancienne coſtume d'Amiems s'aucuns demande cao
nerie. Er fo jours eſtoit alongiès, il aroient amendement teb-pardevant le Prevoli , child qui le dete eſt deman
de cau xil convient plainement à jour de plait aloide dee, le forme, die qui'l n’orranul teſmoing fors par
batsille , fil l'avoient ar prefenter retenu , de fil ainfo loi de bataille , il convient , que chilqui le dete deman
retenu no ľavoient, il ne porroientmie uvoir au jour,qui de, l'aramiſſe à prouver, e qu'il porche few wage en
ferais alongiès ou continues à avoir nul amendement : le main du Prevo 4 , d ke che ſoit fais en le preſenche de
ſe retenu au preſenter n'avoient ces coſes, il n'aroient a- 2.Efquevins,je li Prevos aligneerra jour au demandeur
mendement, fors ainſi comme il ſe feroient preſente , ou d'amenerſes prueves à le quaizaine, le plus bref jour li
Hvoir ne porroient, ains leur conderoit ainſi, come il ſe demanderres ne veut avoir : mais fo bref jour qu'il vaur
feroient preſente à tendre loi , de parfuir los el camp de rø avoir , il ara , au kiefdele quainzaine, il venra
bataille. Derckief folesparties , qui funt en loi en Oamenra , fen teſmoing , & le tenra li avocas par le
camp de bataille , le font pardevantlaftice en droit pre- pan du ſercot, ali avocas auffi ; ſe taira tous cois
fentées contre les autres a veulentaler avant exlaque- cbil quilo dete demande, do is teſmoins aulli, lia
noille, joient li gagejugiè à bataille de chele querele, vocas parlera, & diris tous lespropres mos du claim ager
leur expreffeement iert à que ches mos
après dit. Les deus parties & liteſmoing a li avoue à liteſmoins quel pan il tenru le teſmoigne, eiga ľ offre li
genoux vienront,liteſmoings tout avant doit jurer , kil teſmoins à prouver par ſen ſairement que cheſt verites,
aporte bons teſmoignagnes to local, ll fil a contreman devera liteſmoins tendre ſa main as Sains pour jurer . Et
dè, kil a fais bons contremans & loianx , e doit pren- ſitost come liteſmoins fera agenouillies pourjurer, & a
dre chil qui claime, fon avouè par puing , ew dire, que raſe main ſeules r Sains, chil à qui on demande le dete ,
par chelui, qui oft fesavoues , le monſtrera & fon droits ou ſes avocas, deverá aler avant, prendre le tefmoing
O s'avouerie à fon avoue baillera, & * en foi le baiſera , par la main qu'il ara miſe ſeur les Sains, og leder ,
My li avouès l'avouerie de cbelui retenra ,dy puis expref- dire qu'il eſt faus teſmoins, á qu'il ne fu onques veus ne
fement juera , que fesmaiſtres àbon droit en le querelle , ois en lieu ne en eſtre à che faire qu'il teſmoigne, & qu'il
que s'il a contremandè kil a fais bons contremans o lo veut jurer contre lui, & len puet iever comme faux tel
saus, o que ſes tefmoings a teſmoigniè pour ſon maiſtre moing , Oen doit porter ſon wage en le main du Prevost,
bien loiaument, de bien envers cheluida envers for offrir à monſtrer ſes parolles contre le teſmoings par li
avouè le monſtrera , de par ſen cors , deparſes armes en &par home , O retenir avoueo amendement d armes ,
sute de jor mort ou recreant lerendera , fe par jour ou par « de dire de faire , é de quanques il apartient à loy
pais faiſant ne demeure , Ocil ſeur qui on claime, jue- de bataille pour corsd'oume warder, Sauver da deffendre.
vá, que cbil n'a droit en le querelle, @que il & ſes tef- Et li demanderres ches parolles oies es faites, doit plo
! moings a teſmoingnè faws ,é porte mauvais teſmoingna- ier ſen wage , porter en le main du Prevoſt, en dira
ge og fairement mauvais o desloial, o que fil meimes qu'il ſera jen těſmoing boen & loial par li & par bome eo
fait contremans , kil ne fontne bon ne loial, prende doit retenir avoue & amandement de retenanches d'ar
ra , dont cbil ſen avoué par le poing , & dira que par mes , o quanques il apartient à la loi de bataille pour
skelui le monſtera & fon droit , Jon avouerie à ſon a cors d'oume ſauver , warder O ° deffendre . Et li Prevoſt
voue baillera, es fon avouè en foi baifera , li auoues doit les wages rechevoir, de prendre ſeurte des parties &
Adont juera , que ſes maiſtres a droit en le gåerelle , eger porſievir droit loi: * doit li Prevos faire noumer d
que il a fait bon ſairement de loial, o que chil qui clai- caſcune partie une maiſon dedans les mursde le vile où il
meſeur ſon maiſtre, n'a droit en le querelle , « qu'il feront leuroftel, là où puift faire les contremans . Et
Les telmoing's ® ſen avoue a jure faus , & fuit mauvais ches choſes faites , li Prevos leur doit aſigner jour a quin
Tuirement desloial, & en prendra l'avoue parle poing ' zaine à ches parties . Et pucent les parties,contremander
deftré , l'enlevera comme parjures de desloiaus or le jour ſolelluiſant, de venir lendemain à leur jour de
par for corps de par ſes armes qui chi funt en preſent, tele dens midi. Etſechil qui contremanderoit , eſtoit veus
Le fera ou mort ou recroant en une eure de jour le rendra , hors de ſe maiſon, puis le contremant fait deſques a len
ſe par reſpit de jour ou de juſtice, ou par pais faiſant demain que le Cours fut departie , il perdroit ſe querele:
ne remaint. Adonc fe trairont les parties ariere, og de- ſe chil s'en aidoit contre cui il aroit contremande, mais
moueront li avoue ſansleur conſeil, e ſeront li avoue qu'il s'en aidaſt à lepremiere journèe après en fievant .Et
willie & delivre à la juſtiche pour faire che ki doivent , ſe adonc ne s'en aidoit, jamais ni recouverroit. Et quant
ne porront li avoue avoir conſeil ne aide amendement les parties aroient fais tousleurs contremans , ou tant qui
d'urnies ne d'autres coſes, ſecbu jours n'eſt par droit de leur plairoit , il venroient en court orme d'armesde cuir
juftiche alongiez continues , ſon vait avant en le deſtoupes de feutre de toile, & les gambes afte
guerelle be juſtishefera jurer ad avoues exprefſeement, et lèes & vvarnies decauches de balaine ou de fuft ,de leur
lear eſcluiera qui n'ont brokes ne coutiaus ſeur aus ne au. eſcu de cuir de fuſt & de ners , og ſen baſton auſſi :
tré armeure , ſors les baftons & les efcus, qui cbi ſunt en mais point de fer ne d'achier, ne broques, ne de fust , ne
preſent , & qui par droit par loi doivent avoir d'os , ne de nule autre deſpoiſe ne puet ſeurli avoir , fen'
kil n'ont yvene autre herbe bene ne mangie, ne n'ont eft le blouque de ſen braieul , & cele blouque come on it '
berbes ne brief necaraudesſur aus , ne fait for ne forche- acouſtumeà avoir à braies, li come autre gent les por
rie , ne art ne caraudes , par coi il puiſſent eſtre aides en tent : s'autre coſe avoir ſeurli , il perdroit fequerelle.
aucune maniere , ne fen averfaire nuire . Apres leur doit Et convient que chil qui apelle ſepreſente avantpar de
le Juftichequemander Ki facentche qui doivent, adont, vant le Juſtiche , & tenra li avocas l'apeleur par le pan
feront le bataille , Derekief tant come eſpouſailles du fercot, & le Campion par l'eſcu , dira liavocas , Si
durent en con puet eſpouſer , puet en faire bataillede re , à cui
ſapoion cbaiens de juſtiche; de li Prevos doit
iretage & de quelconques poffeffions que che ſoit , en de reſpondre, ou il ou cbil quile juſtichecenra , Je tieng le
zoutes extres coſes , qui ne funt de laide euvre, de juſtiche de par le Roy . Et luec ilatendra tant que li def
murdre, domechide , de rat , darfon , de traifon , de fenderesfoitvenus ou camp, & tenra liavocas le deffen
toutes males cuvres puet- on faire bataille fors es baut deur par le pan du ſercot, o li deffenderres tenra ſen te
jort principaus . ſmoing parle pan dufercot, oli deffenderesſe main à la
escu
 105 CAM CAM 106

eſcu du Campion . Et quant avocas a l apeleur verra que prevjøs fera crier par Serjant de par leRoy deFranche,co
le partie iert devant le juſtiche,il nomera ſen maiſtre de nommera -ton le nom du Roy, do dira licrierres, Oies , oies
dira , que maiſtres avoit jour à le journèe contre fen avero de par le Roy de Franche le ban le Roy ; que caſcuns
faire contre ſon teſmoing , les nomera par non e ' par cafcune ſe traie arriere , deſquer adont que liPrevos ait
ſeurnon ; à prouver par par boume , que le fait che qu'il appartient àli de s'ofiche de la bataille qui
demande que ſesadverſaires fait, n'eſt boene ne loiaus, eft jugiede ches parties, files nommera par non par
ne li teſmoignages , & recordera les paroles du claim ſurnon , le demandeur, le teſmoing,fe tefmoing is, l'avo
O le maniere de l'appelde du lever qu'il a fait,ſi come il ue, & I apeleur l'avoue.Et chucri fait,li Prevos raps
eft par deſſeure dit , & requerra au Campion qu'il rechos- lera les parties leurfera derekief lesparties jurer leur
ve l'avoueriede campo dele bataille,quant ele iert jugie Sains, qu'il ont droit caſcuns en ſe cauſe , & qu'il aten
ci faire ,& li appelleres donra l'avouerie au Campion, li drontle droit parbataille;ſi come il eſcarra ; & puis les
Campions le rechevera . Et puis ſi se preſentera li Mai- doit fairealer arriere, & après li Prevos doit aler avec
ſtres & li Campions à faire ſe bataille par l' Avocat . Et pluiſeurs des jugeurs à chelui qui les wages a donnes,
après li deffenderres ſe preſentera,& li, &ſeu telmoing , doit refwarderles armes a fen Campion qu'il n'i ait nient
ſen Campion , de recordera les propres mos de ſen claim , de fer ne d'achier, & doit refuvarder que li baſtons ne
O® le teſmoignaige de fen teſmoing,o offerrapar li ou par lieſcus ne ſoient ne quaſse ne depichie ,ne que li deman
ſen avouè ſen teſmoing à faire boen, requerra au Cam- derresne ame deſe part n'ait armes nules qu'il puiſt bail
pion qu'il prenge l'avouerie de fairele bataille, pour li co lier au Campion, & aufidoit-on faire a l'autre partie.
pour fen teſmoing, & liCampionsle rechevera , 6 puisſe Et apres chefait, li Prevos doit faire crier de parle Roy,
preſenteront a faire le bataille, s'ele eft jugie ,co tour che le cample Roy & le bataille , da qui ne fost nus des li
ſera fait par avocat. Et adonc demandera de juliiche as gnages as parties qui ait nule arme, oge doit prendre li
parties s'il voelent oir droit, il reſponderont , Ouail : Prevps boene ſeurte des parties qu'il atendront le droit de
adonc les parties je trairont d une part par le congiè dele la Court . Et che fait li Prevos doit rapeler les parties ,
jukiche en ſon camp,o li Prevos conjuerra as jugeurs fo- eye mettre les deux Campionsl'un de coſte l'autre , Ofe
ient Eſquevin ,ou bome de Fief feur leur ferment,qu'ilju- doivent entretenir par les mains dagenouillier enfanle
gent le bataille.Et la doivent li jugerir faire jugement de devant les Sains, dº jures feur Sains, premierement li
le bataille s'ele eft,ou s'ele n'eſt mie.Et je li jugeur ne voe- Campions del apelear, car il ne ſet armes ne ſeur li coſe
lent faire leur jugement , il puent prendre leur reſpit à quiſoient ne de fer , ne d'acier , & qu'il n'a armes fors de
quinzaine , 'ainſi puent-il avoir trois quinzaines de re- cuir de fuft , & qu'il n'a few li nule broke , & qu'il ne
Spit, & une quarantaine, co 7.jours, aprèstrois jours , ſet ne caraudes ne ſorcheriequi doie ſen compagnon nuire ,
à le deerraine journée des trois jours il convient qu'il ju- fors le forche de ſencors & * fes armes . Et ainti le jura li
gent,ou qu'il demeurent en court. Et quant il prendent le- apeleres , & au telſerment fait li Campions du deffen
ur rofpit, il doivent apeler les parties , metre jour de deur , de li deffenderres deliteſmoins , s'il i eſt , ego li
quinzaine , ainſi à tous les reſpis que li jugeur prende- · Prevos les fuit aler ariere, & apres li Prevos doit faire
ront /i come il eſt par deſſeure dit.Et toutesles fois que les le parc de faire affeir gens entour le parc , do doit preno
parties ſepartirons de court,il puent 3.fois contremander, dre warde qu'iln'i ait armedes lignaiges as parties. Et
ſe comeileſt par deſſeure dit.Et ſe li jugeurjugent le ba- fele bataille eſt de murdre ou des cas de crieme , li Prevos
taille,on doit apeler les parties devant aus, & devant le doit envoier les parties en priſon , Oli Campion doivent
Prevost , & doivent deſploir leurjugement, ſeli jugemens demourer , & doivent les parties laiſſier gent pour aus
eft tels par les parolles du deffendeur qu'il ara propose à perſonnes a cui on puiſe parler de paise de concordanche,
deffaire les wages,qu'il n'i aitnul wage.Se cheſt de catel , doivent recognoiſtre par devant les jageurs qu'il aront
chil qui a deffendu les wages,ce qui a demandè ledeman- ferme defaule che qu'il en feront . Et che fait li Prevos
de, gra ſe demande : Je cheſt d'autre coſe,fi aura -il ſe doit prendre les Campions warnis de toutes leurs armes
demande de quel chose que che ſoit ,& ſera abſols des wa de les doit mettre ou parc l'un contre l'autre , cafcuns an
ges , de fer a contrains chil qui les waget a porte ,à le res du parc , elge doit caſcuns avoir partie du parc doo
demande con a fait ſeur li , do fi demourra en 60. fo d'a- du ſolel, ſi que li uns n'ait nient plus davantage que
mende envers le Roy de Franche. Et ſi le jugemens eft, li autres . Et che fait li Prevos doit faire crier, doit
que le bataille foit, qu'il y eft wages,li Prevos coman- dire li Serjans par 3. fois , Oies , tout de route , de
par
Hera as parties qu'il ſe traient arriere,&* fera li Prevos a- le roy de Franche, nommera le nom du Roy , qui ne
porter les Sainsde ſeront mis par devant hijou il les tenra foit fi bardis home, ne feme, ne du lignage de l'une par
en le main fil veut, do fera apeler les parties, ego fera jurer tie ne de l'autre qui ne demeure au parc , ne entour, qui
à cheli qui demande ,ſeurSains,qu'il a loial cauſe en che ait armes deffendaules , ſe ne ſont les vvardes qui font
qu'ii demande, neque à ſen teſmoin on n'a donè nepromis efvvarde a chefaire , & quine ſoitſi bardis ne jibardie,
pour porter en le querele autre teſmoignage que boen , ne hom de le Court , ne jugerres , ne vvarde, ne fer
puisli fera les Sains baiſier, et puisfera jurer au teſmo jans qui entre dedans le parc , ne qui die mot, ne fache
ing qu'il a porté loyal teſmoignage, o qu'il n'a eu don ne lignes por coſe qu'ilvoie, ne qu'il oie, ſe n'est li Provos
promeſſe pour porter le, & li fera lesSains baiſier.Et après qui tient le juſtiche ,& * li jugeur quiſeront eſuvarde pour
il fera jurer le Campion ,que il loiaument à ſen pooir fera le parc vvarder.Et ſe nus entreprenoit en cbes coſes, ou
lebataille pour ſen maiſtre pour le teſmoing , de loiau en aucunesd'icbelles , il ſeroit en le mercbile Roy de cors
ment å rechut l'avouerie , Oli fera les Sainsbaiſier . Et de catel O diretage.Et che fait li Prevos doit eſvvar
verra li Campions luec endroit as Suins fanseſcu " ſans der par le conſeil des jugeurs qui demourra avoecli ou
baſton, on les lairra en lieu dedans le camp, de tout chift parc pour vvarder le , & doivent eſtre nommé , ne ni
ſairemens ſeront fais à genous,& fe cheſt de cas de crieme, en doit nient mains avoir de quatre . Es doit li Prevos,
il n'i a point de teſmoing. Après li Prevos appellera l'up ou cbil: qui tient le juſtiche, gli eſuvardeur aler ass
pelleur, li fera jurer qu'il a loial cauſe en ſen apel, ego Campion del appelleur, a demander s'il a quanques
baiſera lesSains, puis aprèss'apelera le Campion , li meſtiers lieſt, d'armes , d'ointures, & de roigneure ;
fera jurer ſeurSains,qu'ilfera le bataille à s'en pooir pour car il ne ſe fera mie oindre , ne reoigner s'il ne veut

Jon maiſtre,o que loiaumētil'a recheur l'avouerie.Etfe- Et ſeli Campions dift, Oie je ſuis bien, ai quanques
rali Căpions Taus eſcu & ſansbaſton , auſſi comme li au- meſtier m'eft, ou s'il dift , Jeme veuille alaskier , ou
tres, & puisles fera li Prevos traire arriere . Et apres li eſtraindre , ou oindre , ou reoigner, li Prevos doit fouffrir
Tom . II. D 3 tant
 CAM > 208
107 CAM
tant qu'il aitfait . Mais fe ti Campions de les appeller- ber fent , d'mair.fox efrufen haſton , Oranliren .
res ſont fage , toutes ches choſes ſontfaites, ains que le ju- . pleges quines
gefen maifere en fes debiures , o ſen
ftiche netiefwardeuri viengnent. Et che føit ls Preços te maing , s'ilieft , la juſticbe le dost rendre quites
doit commander à l'aparelleur, qu'il voitlors du parc, delirnès , Ofen pupentalertà ou ilsoebentfans meffar,
One le doit mie feir au parc . Mais ſi enſus outee les gens, outrèe, li Preposne doit riens Aveir din
re . Et le bataille
qu'il ne puiſt faire fignes , ne choſe nule dont li Campions camp , fors les armesdu recreant , fe cheft de murdre , ou
je puift pidier d'armes , carli apareillierres en ſet plus d'omechide, ou de traifon , ou de rat, ou de cofe ole il e
c'autre gent : ainfi doit -on faire au Campione à l partiegne mort. Etſe shejt de ches cofes ou d'aucunes ,di
Appareilleurdu deffendeur. Et che fait li prevos doit ve- Prepps doit juſtichier cheli, cuiles Campions eft recre
nir enmimoilon des 2.Campions, o dost nommer cafcun ans , et le Campion , de pendre de trainer enfake. Et
parnom , doit dire ſibaut , que les vardes du parc l jęch'eſtoit de larrechin , il ne feroit point traine , mail il
pient, faites caſcuns che que vous devès, ſedoivent li feroiept pendu . Et fe cheſt decatel ou diretage , li Pre
Prevos O les wardes traire ariere , Øli Champion doi- vos doit conſtraindre la perſonne dont liCampions eft re
vent aber enſante , de faire caſcuns fen devoir, Et quant creans, à che qu'ildelivre à fen averfaire touteſe deman
il fontalè enfanle , combien que che ſoit un eſtour ou plui- . de ; & doit li Prevos avoir 60. ſolsdechęli cui le Cam
feurs, li Prevos o les vardes en l'eſtat qu'ilsles voient, pions eſt recreans, Oʻs'il n'a dont paier, il le doit tenir
les preent prendre fansmouvoir , de commander qu'ils ne ès Aniaux tant qu'il ait sempli la demande, e paie l'a
fe muevent : mais ils ne doivent nient plus laskier l'un co- mende, le doit delivrer à cheli, qui fait le demande ,
me l'autre , nefaireavantage , puet-on ( doit on qui li doit li Prevos ballier les Aniaus, o chil , qui a
veut parler de la pais; & ſepais eft , on doit les Campions fait le demande , doit paier au Prevos 60.føls, ou faire
traire d'un enſusde l'autre, ce doit li Prevos depar le ſeur, qu'il li rendera avant qu'il lieſcape s'il veut . Et
Roy les cansle Roy , & doit li Prevos ojter as Campigns 's'il ne veut rendre les 6o.fols , li Prevos le wardera s'il
leun gros baſtons , leur doit baillier caſcun une vergue, ſes 60.fols, ou le laira aler ſansrien rendre au
veut pour
qui ait de lonc caſcune 3.piès o demy, tout d'unegrof demandeur de le demande , we ſans li meffaire ; de
feur & d'une largeur, d'un bos , auf ounie l’une cor doit li Prevos le Campion , qui eſt recreans , s'il li plait
me l'autre, fi con los pourroit onniement eſtimer. Et doit li. as jugeurs, faire deſarmer og mener pendre , ou s'il
Prevos comander asCampions & deffendre le brokeOle ne plaifi à le juſtice ne as jugeurs , qu'il ne ſoitpendus ,
dent, o comanderga'il fachentleur devoir, Et chil qui doit reſwardent le cauſe de le petite querelle ou de le
Kiet desCampions,eft à 60.ſols enverste Roy pour le camp grande il le puent punir par tolirmembre quel qu'il leur
" les eſcaw "jęsgros wajions demeure au Roy , convient plaift, & fà banir de la chitè & dele banlieue ſeur le bart,
que li uns Riechede envers : & s'il voient ſeur coſte , ou à pour cheque li jugemens en appartient av Majeur as
deus , toudis des feroit-on raler enſanle: s'il getoient jus Eſquevins , pour che que cheſt de catel ou d'yretage, mais
Jeus eſcus par cautele, liPrevos leur ſeroit reprendre.Mais que li yretagesfoit par dedens le banlieue; do fe ki greta
Ji uns le perdoit antbois que li autres ,on ne lirendroit mie , ges eſtoit dehorste banlieue, le juſtiche li bome le Roy,
ne le vergue auf.Et fe pais eſtoit feite, ains K'ele fuft ju- le pourroient banir du Royaumeſeur le burt,ou tolir mem
gie , on geteroit les cans le Roy , fi comeil eſt par deſeure bre, ou pendre , s'il leur plaiſóit. Et en chefte maniere
dit, on en asoitliRois de droiture, fi come il eſt par deſſeure doit faire li Rois ou les Comans le juſtiche , en le preſen
exprefsè.Et le pais n'estzles wardes qui tiennent les Cam- che des jugeurs : *fele eſt la couſtume ancbiene des va
chou que
pions en l'iftat, s'il eft eure de jour con puiſt veir , Je doi- . ges de bataille, quiipeut O puetvenir pour
went traire arriere,& laifier les Campions convenir,dys' memore d'oume ne puet mie bien retenir tout, gue che
il eſt nuiszcan ne vose goute ,on doit les Campions en l'eftat Joe Lois n'eſt mie ſouvent usèe , lacon chinotè cogui miſe en
con les treuve, mener enpriſon, a cafcun mettre à par li eſcrit. Præallatis adjungenda omnino quæ habet vetus
jans defarmer , ſans boire ſans menger ,ne fans plaie Conſuetudo Normanniæ cap.68 ...
qu'il aie tenter ,ne miere baillier.Mais ſe le plaie eft fi cru CAMPIO Recis . Charta Henrici I. Regis Anglor,
ag.97
eus qu'il y ait peril de mort, ou qu'il ſe peuli ell aner , onli in Monaft.Angl.cº.z.p 3. fubfcribitur à Roberto de
puet bien bender , li lon pueton bien donner à couvrir Bajocis Campione Regis . Ita autem appellatur in An
pour cbe qu'il ne refroident, et les doit-on laiſſier couķier glia Miles , quicoronato Rege , dum ille menſæ cum
dormir s'il voelent, lendemain on les doit ramener ou proceribus accumbit , ad monomachiam provocat ,
parcela dois li pars fais li deerains cris criès , fi comeil quotquot Regem illum effe negant: quam quidem ce
est par deffeuse dit, doiventaler enfanle. Et s'il est ſi remoniam ita defcribit Thomas Walſinghamus, ubi a
grant jours quant le pais ne paet eſtre con puiſt veir on ne git de coronarione Ricardi II.pag.192. " Interea præpa
Les doit pas mener en priſen,ne faire les coſes deſſus dites, ravit fe quidam Miles DominusJoannes cognomento Dim
pins les doit on -laifier alerenſanle,& re /warder cbe qu'il meck, qui clamabatfe babere jus ad defendendur. jura
feront l'un à l'autre ; & quant ilſontenſamle, chil qui est Regisillo die , etiamfi opus effet duello confligendum ,
recreans,dpit eftrejuſtichiès.Maisil eſt recreans pardeux si pliquis prefumeretaffirmare Regem non habere jus
manieręsąl’uge par dire,je me rench recreans coupaules in regno Angliæ Froiſfartes 4. vol . cap. 114. ubi
atains du fait,ai tort, je O mes maiſtres en le querelle. de inauguratione & coronationę Henrici Lanca
Et l'autremaniere de recreans eſtre,s'eſtde mort,que chil ftrenfis , " En la moitiè de ce diſnervint un Chevalier ,qui
foit qui recreans eft:& chil cui le campe waignè doie ape: ſe nommoit Diureth, tout armè , monté ſur un che
her le juſtiche, les efwardeursdu camp , & doivent oir mal tout couvert de mailles de vermeil , Chevalier de
le reconnoiſance deſſeure dite ,qu veir le mort durecreant, cheval, eſtoit erme pourgage de bataille , avoit
a voit
doit cbil qui a vencu , prendre à fen baſton , ou à ſes un Chevalier devant lui, qui portoit ja lance , F
brasou à le fercbe , lę wart recreant, Otrainer juſques ledit Chevalier à fon coſtè l'eſpee touie nue , la dan
Jeur leur du parc , & de doit metre hors du parc ; mais il gue à l'autre coftè ; o bailla ledit Chevalier un libelle
me doit mie ilir borsdu parc Mais s'a'eft pis recreans : au Roy , qui fut leu : lequel libelle contenoit , que s'il
: il le doit mener par le poing deſques femrleur du parc,Befreit Chevalier , EJcuier, Gentilhomme, qui vou
mettre hors du parc le doit delivrer a le juſtiche, foit Lift dere nemaintenir, que le Roy Henry ne fuſt pray
mort au vis, e puis doit demander à la juſtiche s'il a Roy , il eſtoit tout preſt dele combattre preſent le Roy ,
bien fait cho qu'il dut, le juſtiche li jugeurdoivent quand il plairgit au Roy aligner journèe : là fit le Roy
dire , Quail, Oli Conspions doit demander congiè d'a- crier par un beraud d armes par fix liąux en ladite vil
le
 CAM CAM 110

le , aide en la fale, Thomas Milles lib.de Nobil . peych. Ficamn. an . 1235. Reddit me pualibet scra
Polic , vel Civilipag.199.defcribens ceremoniam coro- serne unum fextarium frumenti de decima do Camparto
nationis Edvardi ři. Regis Angliæ ; poft fecundum gio. Occurrit etiam in Chartulario SS. Trinit.Cadom .
ferculorum apparatum , Regius Agoniſto (-Dimmocus fol. 61, 83. & c. ]
cognomine ) eques auratus undique armatus, equo infi CAMPIPARTITIA.Charta anni 1493.Hiltor.Har
dens bellico, pannis anreis phalerato , paludato feciali cur.com . 4. pag.1637. Gonsulitdimidiumbhadis in Cam
comitatus ingreffuseft , qui primo greffü glomerante ſu- piparsisia Jun apud Boiſemontem ... omnes terras varabs
perbosad Regens fe contulit ipfumquefumma obfervantia les empras ab eo dearum .Campspartitias terras etiam
adoratus eft . Deinde equum concitandoovantem quater ab aliis eidem Ecclefiæ in eleemofynam datas earung
per aulam clangente tuba ad duellum provocavit , fi quis Campspartitias, terram etiam efforsarum ( eſſartorum )
nimirum Edwardum ejus nominisVI.Anglia , Francia, cum ejusCampipartisia .
Hibernie verum , indubitatum legitimumque Regem CAMPARDUS.Chartular.S.Vandregelili 10.2.pag.
negaret : torieſque chirotbecam militarem arrham proje- 1595. ex Charta anni 1261,Vendidi iterum Campardum
cit humi, quam quum nemo attolleret , fecialis ipfi red- cujufdam pecbig terrg ... in qua terra di& i ReligiaſiCam
didit. Videcur autem Miles ille patriam repræſentare, pardum percipiunt, & unum caponem , emcy
quia inquit Bracton, lib. 3. tract.2. cap.21.9.11 . Rex non T CAMPIPER TAGIUM ,in Charca anni 122 :5.ex Ar
pugnat, nec alium habet Campionem , quam patriam chivis B.M. de Argentolio .
Id porro nuuneris Marmionorum familiæ competiit , à CAMPARTUS.OrdericusVitalis lib.5 . Refervato'tan
qua fer filiam in Dimocorum gentem in agro Lincol- tummodo ſibi Camparto.[ Polyptych. Fiſcamnang.12.3.5.
nienli tranfiffe fcribit Cambdenus in Delcript. Staf- Radulfus de Widemare tenet unam mufuram cum dua
fordenfis Comitatus. bus acris terre ad decimam Campartum , * reddit
CAMPIO S. EÇCLESIÆ ROMANÆ , Id eft,defenſor duo quarteria brailis . ] Campartum Crali pifcis, in
& advocatus.Joan . Villaneus lib.6.c.yo.Propale cheCar- veteri Charta Normannica apud Columbum in Blan
Jo Duca di Angide di Provenza folle Campione di ſancta calanda , pag . 550 .
Chieſa . Adde l. 7. c. 23 . 9 CAMPIPERTIO . Charta anni 1205. in Tabulario
CAMPIPARS,Fructuum fundi, quam colonus par- Caleng pag. 54. Nibil.poffet reclamare vel bæredesſui
tiarius Solvit domino , pars & portio : Agrarium , ve- neque in agricultura , neque in Campipertione , neque
ctigal agro impoficum , Sugerius de Adminiftat. fua in decima
..cap 2. In introitu ville novam curiam , cum granchia CAMPIPARTIR1 Campipartis jure frui. Tabular.Mo
nova erigi fecimus, ut in ea Campipars univerfalis ..., -nafterii S.Victoris Pariſ. Charta 20.Compiparsiri vero ,
O decimæ terrarum reponerentur, Cap. 10, Totius terre aut metas figere, vel aliam jurifdi&tionem exercere , pars
Çampipartem ... nobis retinuimus .[Charta Godefridi & una fine conſenſu alterius non poterit, Chomparter, in
Milonis Officialium M. Belvacenfis electi an. 1220. ex Conſuetudine Stampenſi & Aurelian Champartir, in
Tabulario Corbeienk : Terras vero, ficutprius ad Cam . Nivernenſi tit. 11. art. 2.Montis -argi c. 3. art. 3. Terra
pipartem tenueratdeEcclejia Corbeienfi, tenebit. ] Ve- Campipartibilis , Campiparti obnoxidin Charta Ifem
tus Franciæ Conſuerudo : Pørlesufeiges couſtumes bardi Abbatis S.Mauri Foſſac.ap.1274 .
des terres tenues à Champart , le Seigneur à quieft dey T CAMPIPARTARE, Eodem ſenſu ,in Chaccularios.
le Champart, ne doit avoir les ne ventesdes terres, qui Vandregeſili com .I. pag. 1151.
lui doivent Champart, quand elles font vendues , fe CAMPARTATOR, Qui eo jure gaudec.Charta anni
celui Seigneur n eft chief Seigņeur , c'est s dire , Sei 1180, Unius cujuſque partis Campartatør fins alterims
gneur foncier ; mais les aura le chief Seigneur foncier. Campartatore Gampartare non ax denti
Et ou cas , quin 'y auroit autre chief Seigneur , c'eſt à di CAMPARTURA . Vide Crafpifcis .
re , Seigneur foncier , celuià qui le Champart est deu ., . CAMPIPARTITOR , [ Cujus officium eft mergites
Avroit lots ventes , Campipartis numerare . ] Vide Numeratores .
I CAMPARş, Charta Valteriabb, Corbeienſ. ann., CAMPIPARTICEPS , yel ÇAMBIPARTICEPS , &
I 202.ex Tabulavio ejuld ,loci :, Reddidit in ſatisfa : ad Campipartem capere dicitur per metaphoram , in re
& tionem unum modium bladi.annua tim recipiendum in forenfi, judex fordibus corruptus, qui quotam partem li
quadam terra fua de Nouraft ... Compartem & cenfus tis à litigatore,ſive actore, live reo , accipit, vel qui lices
ſuas de Mainencourt nobisin ſatisfactionem legavit. alienas luisłumptibuspromovet,ut pactam rei,ceu cam
$ CAMPIPARTUM.Charta anaiu 235.incer Inſtrum . pievicti, quotam lucretur , quaſi campum cum alio
comi 4.novæ Gal.Chriſt,col. 96. Itemonines terras gana- partiatur. Prima Statura Roberti I. RegisScotiæ cap,
pi ville de Mani cum pratis meis . omnes cenſus 22.6. 2. Nec terrum ſeu aliquam rem aliam capiat , mid
Compipartum parochie ejufdem ville de Mani. Champarte , ad defendendum , differendum , feu pro
CAMPARCIUM . Charta Barı holomæi Epiſcopi Bel- longandum jus alterius extra formam juris . Statutum
lovacenſ,apud Loifellum : Abſque ulla retentionedomi: de Conſpirationibus an . 33. Edward. III . Champiparts
nii Camparcii , five cujuslibet exa &tionis, cipes funt , qui per fe , vel peralios , placita movent
... CAMPARTUM , apud Marten . tom.4 . Aneed.col, wel moveri faciunt , ea fuis fumptibus profequuntur ,
-176. Solutionem conspariorum præcedat folusie decima- ad Campipartem , vel pro partelucri babendam . Ubi
rum , vel faltem gmiCamporia parcipiunt ea.decima- Spelmannus obfervat in veteri Codice legi Campipar
recogantur sv . S ticeps , ſed aliam lectionem paffim recipi. Vide Sta
CAMPART in Charta anni 1181, ex Archivo Ec: tutum primum Weſtmonaſterienſe cap. zs. Statut. 2 .
clefiæ Delends : Feridum Badeas.reddebat unam minam Weſtmon.cap.49 . & Articulos ſuper Chartas editos
frumenti O 12. den .. decimam , Campart , an. 28. Edw . I,cap. 11 .
FA MPARTAGŁUM ., in Charta Hugonis de Gornaio I CAMPIPARTIRI , CAMPIPARTITOR , CAM
com , 2.Monaft. Angl,pag.979 . Aliaan , 1253, in Hi- Pipertio . Vide Campipars ,
Haria Dudaneng pag.55. Seclines , omende, champart, CAMPIRE . Vide Campus .
o Champantages ameſurages , bourages, edge tes cour: : CAMPITÆ , dieti Donatiftæ hæretici , quod in
fer a qui appartiennent audit champari, OC Charta compis fuos colligerent qui
, poftmodum quod ia moa
anni 1.264.c Tabulario Monaiterii Poptus Regü Cam- tibus conventus agerenc ac rupibus,Montenfes, & Rupi
piparbas Camperbagii, dominio cenfusos, Pody: fani appellaţi ſunt. V.Hieron.adverí.Luciferian.in fine,
ТСАМ ,
 ່ ເ ເນ່ CAM CAM IT2

TCAMPITER ,Fundus qui in campo eſt'. Gloſſar. Campulus, lembus,feu linter, cimba , carabus,
San-German.MS.n.sou.Idem habet Papias MS.Bituric . Sed legendum Caupulus. Gloffæ Ifidori:Caupilus , na
' cditus vero Campitum ,utmox dicetur in hac voce . vicula brevis.Caupulus, navis. Vide Campolus.
CAMPITOR EQUus, Curſor, ſtradiodromus equus, 1. CAMPUS,Bellum ,prælium . Joannes Biclarienſis
Cheval de manege , de Courſe . Gloflæ MSS. Campo in Chronico: Cunicmundus Rex Campo occubuit . Greg.
verto : hinc Campitor , equus vertibilis . Dudo de Turonenf. lib.s. Hiſt.c. 18. Quod fi differret, Campum
Morib. & actis Norman.lib. 3. pag.44. Concedam vo- prepararet ad bellum . Fortunatus l.9. Poem.r.
bis .... armillas da balteos , loricas , do galeas , atque Omnibus his datus eft timor illo judice Campo.
1 Campitores Equos , ſecures enfeſque , Oc. Perperam e 12. CAMPUS,Caſtra, Gall. Camp. Diarium belli
ditum Cambitores , Rectius pag. 124. His dictis tor- Huſfitici apud Ludewig.Reliq. MSS. co.6. p.156. Domi
quens Campitorem Equum , o irruens ſuper Regem Lu- nusautem Bobuslaus de Swambergk ipfos die quadam in
dovicum , perbabenas freni cepit eum . Vide Diſfert. 8. vadere volens
, de Campo cum ſuis eſt depulfus, non fine
ad Joinvillam pag .185 . ſuorum damnis . Vide Hringus .
CAMPITUM ,Papiæ ,Fundus, qui in Campo eſt. [ Vi CAMPUM OBTINERE,noftris,Eſtre maitre du champ
de Campiter. ] de bataille. Valerius Flaccus .
I CAMPMANSIONILIS, CAMPMAŞIUM .Vide Dux Campi Martiſque potens , O'c.
Caput manſi . Sidonius Carm.s.
CAMPOFINIS , Finis, terminus campi.Vide lo Cum ſpoliis Campum retinent, & Marte fruuntur.
cum in Rivora . Item paulo ante :
CAMPOLUS, pro Campulus. Hiſt. Epiſc. Auriſiod. Hoftibus expulfis , Campum qui maximus extat ,
cap. 20. Item ſcutellam analteam penfantem lib.2 . babet Jam luftrare vacat .
in medio homuncionem , ogoCampolum cum arbore. Gre CAMPUM TENERE , noftris , Tenir la Campagne
gor. Magn. lib. 10. Epiſt. 12. Id eft fundos , Camposlos ,
Will.Brito lib.8. Philipp.
cum conduma una , OC . Quicum majorem jam partem exiſe vadofis
CAMPOMAIUS. Vide Campus g. Iſiorum vidiſet aquis , Campumque tenere , C.
CAMPONES.Charta an.1228.in parvo Chartu- ( Paulo diverſa notione ſumicur in Breviario Hift.Pila
lario Gemeticenfi: Vendidit de conceſſit duos Campones næ ad annum 1173. apud Murator. tom.6. col.188. ſci
ad Natale Dominiannuatim .Legendum Capones . licet pro certaminis locum immoro gradu defendere :
9 CAMPORA . Vox Italica,Campus .Charta anni per totam diem Piſani Oʻ Lucani ſunt invicem preliari ,
1177. apud Murator.co.z. part.2. col. 1012. Dominus eti utrique certantes viriliter Campum tenuerunt egregie,
am falinam unam in Pantanello S. Nicolai .... cum cocit- do neutra pars fuccubuit , quamvis plures hinc inde
cis, Camporis vallone . occiſi fuiſſent . )
CAMPS. Vide Canevarius in Canave I. 4 CAMPUM LEVARE, Caſtra movere, Gall . Lever
CAMPSA ,CAMPSARIUS.Gloff. Gr.Lat. Keua tpe , le Comp. Pariſius in Chron . Veronenſi ad an.1215 . Eo
Campſa,xauttpóworcs,Camplarius .In MS.réutpa,xenó dem anno Veronen ſes iverunt in auxilium Mantusno
spóro!05. Gloff. Lat.Græc . Arca Arcella , X130th's rum ad caftrum Gonzaga obſeſſum per Cremonenſes egye
supois, xéuttpa,nepraš . Heſychius: rauye , 5i'an,81000 Reginos , e per ſuccurſum Veronenſium Levaverunt
rorouer . Alibi : Ayok , málmtp% , xiBotosKapetéxa , Campum ad Recuperationem dicti caftri, quod eſt recu
in Menæis ad 23. Januar. in S. Mayfima. Gloſſar.S.Be- peratum per Mantuanos . Deinde Veronam reverfi funt
nedicti cap. de Supellectile : Capſa, Kentpice. Ubi le- cum bonore dy victoria .
gendum xiurtpa,ut in Gloff.Grçco- Lat.Eft igiturCam 3. CAMPUS, Duellum ipfum ,quod in campo ſeu
pſa, idem quod capſa. Atque ex iis locis conjicere eſt arena initur. Charta Roberti Regis Franciæ in Tabu
quid vox xáuttp-, feu raun pe , uti interdum ſcribitur , lario Monaſterii S Dionyſii: Hoc eft bannum hominis
nefcio an mendofe , fonet in vita S.Eudociæ Martyr.c. vulnerati vel interfe & ti , de infracturam intra vel extra
8. num . 34. ubixávespa salotos onpitãs, ofãtes. x plot caſtellum ipfiusCænobii, duellum & legem duelli, quod
znáßt, ubryol'vdixx, &c . nihil aliud funt quam arcæ & vulgo dicitur Campus, &c. Baldricus Noviom . lib . i .
capſæ hiſce mercimoniis refertæ : nos Caiſſes vulgodi- c.10 . Ad fingulare certamen ,quod ruftice dicimus Cam
cimus . Apud Heſychium zámbo,eft yaossouw.cor. Vide pum , provocaverunt. Regino lib. 2. de Eccl. diſcipl.
leg. 3. in fine D. de offic .Præf. Vigil. [ & Gloſ . medię 77. De pugna duorum , quod noftri Campum vocant
Gracit.in Kaulo . ] Charta Willelmi Comitis Lutzemburg. an. 1122. Si
1. CAMPSARE , Fle &tere, Joanni de Janua , ex pugna Campi, id eft , duelli , adjudicata fuerit, &c.
Græc.Keunt: v , Aectere , deflectere. Gloff. Ifid .Cam- Gregorius Turon . lib. 1o . Hift.cap. 10. Cumque uter
pfat, fe&tit. Regula Magiſtricap.56. Cum fratres fpi- que in preſentia Regis intenderent, o Chundo diceret,
ritales fine laico ambulantjuneti ad ſe ,Campſantes mo- nunquam à ſe bæc præfumpta , que objiciebantur , Rex
dice de via, fle&tant genua . Vide ibi Menardum . Hinc Campum dijudicabat . Et mox : In Campo uterqae fte
Canfare, procedere, locum dare, flectere , deflectere, a- terunt.Adde l.2.c.27. Charta Caroli Mag pro diviſione
pud Dantem Infer.can.12. in Purgat.can , 15.& Matth. Imperii c.g.Tunc votumus, ut ad declarationem rei du
Villaneum lib.1.c.1 .
bie ,judicio Crucis Dei voluntas, o rerum veritas inquie
92. CAMPSARE. Frequenter permutare . Vide ratur , nec unquam pro tali caufa , cujuslibet generis pu*
Cambire, poft Cambiare . gna, vel Campus ad examinationem judicetur. Chroni
CAMPSARIUS . Vide Campſa . con S.Benigni : Ad hoc denique ventum eft , ut refpe
CAMPSILIS. Vide Camiſile poft Camiſa .
dum caperent utraque pars ſuper ipfam filvam ,indeque
I CAMPSOR , CAMPSORIA . Vide in Cambiare. Campum fieri decreverunt. Charta Alfonſi Imperatoris
1 ÇAMPTAULES,à Græc. réut twyflecto & auto's , Hifpaniæ an. 1086. apud Apronium de repez com.6.
tibia vox efficta, Græcis tamen ipfis ignota :quod haud Homicidium de nocte factum , quinegaverit , fi accufa
prorfus inſolens.Eft ergo Campraules, qui tibia canic in- .tus fuerit, litiget cum illo , qui dixerit : Quia ego vi
flexa . Si plura cupis adi Martinium in Lexico . Vide di: ' d fi ceciderit, petet centum folidos , de quod ultra
Cerataula . expedit in armis & aperariis, & 60. ſolidas de Cam
CAMPULUS, Navis fluviatilis ſpecies. Ebrardus in po . Tabularium Brivatenfe Ch. 19. Sarie fi quis m *
Græciſmo cap.10 .
fare voluntates noftras elaboraverit , feu beres , fau
 113 CAM
quælibet alia perfona , auxilibras 1o. perfolvat, á af-
firmatio Campipermaneat. Occurrit paffim hac notio-
ne in Capit. Ludov. Imp. ad Legem Salicam $ r.in Lege
Bajwar. tit . 2.6. 2. in Lege Anglior. tit.7.9.4. tit. 14.
15. in LegeSaxon.tit. 15. in Lege Longobard.lib.z.tit.2.
9.28.tit.35.1.23.tit.46. in Capitul.CaroliMagni li b 3.
C.46.1.4. cap. 27. Append. cap: 33. apud Baldricum in
Chron.l.3.c.57.in Charta Bald Com .Flandr.an.1038. a-
pud Buzelinum lib.3.Gallo -Flandr.c.20. in Charta Ro-
bertiRegis Franc. apud Doublecum in Hiſt. Sandion.
pag. 826. & c.
Duellum autem Campus dicitur , quod in area am-
pliori & undique claufa , quam Campum vocabant ,ini-
retur . Hinc in Campo decertare , in Capitul.1. an.819.
Cilo . 1.4. Capitul.cap.23. Alliſiä Hierofolym . MSS.C.
96. Et ains que la quarantaine foit , le Seignor doit a-
voir fait faire le Champ de 40. cannes de careure
bien ygale , & *clos de foſe o de palis , quifontentour
paſsé a laſsè de cordes , fi que aucun des chevaus ne
porte fon Seignor bors de Champ, ou qu'il n'en foit gettè ,
tant que pais en ſoitfaite .
TCAMPUM DUELLI Tenere , dicitur de Judice
Duello præſidente, in quadam inqueſta facta auctori-
tate Domini Regis Philippi ex Archivo B. Mariæ de
Bono Nuntio Rotomag. Guillelmus de S. Audoeno ha-
bens annos circa ſeptuaginta dicit , quod vidit
groddam duellan de felonia in terra di&torum Religioſo-
Tum .... O quod Seneſcallus dictorum Religioforum tene-
bat Campum duelli, & plures milites & armigeri& a-
lii fuerintibidem .
I CAMPO CONTENDERE , Singulare certamen ini
re , apud Muratorium tom.1 . Scriptor. Ital.part.2.pag .
101, col. z . B.
CAMPIRE , Duellum inire , in campo & arena mo
nomachia decertare . Chronicon Beſuenſe : Fidelium
ſuorum fa £lus eft conventus , infuper etiam Campiendi
eft dies ſtatuius.
4. CAMPUS , Ager,modus agri, noſtris Champ,Ita
lis Campo.Origenes in Cantica Cantic. Homil. 3.Cam- dum enim , qui Kl. Martiis indicebatur Conventus,ad
pus planities terre dicitur, cui cultura adbibetur, á que diem Kl . Maiarum relatus eſt à Pipino . Fredegar. an.
excolitur ab agricolis . Tabularium S. Remigii Remien- 766. Ibi placitum ſuum Campo Madia , quad iple primus,
lis:Sunt ibi Campi 17.ubiſeminanturfrumenti modii ſigi-
li 30. Alibi : Sunt ibi afpicientes inter majores ego minores
Campi 46. continentesmapp.centum ,ubipoſſunt ſemina-
ri de frumento modii 24. de ſigilo modii 30. ſemis , de
Spelta modii 85. Occurrit ibi plurics.Charta an. 1953. a-
pud Ughellum in Epiſcopis Patavinis: Offero illud feu-
dum veftrum antiquum Camporum triginta ſex . Infra :
Secunda pecia Camporum undecim . Adde eumd. to.s.p.
742.Occurrit paNim in Chartis.Vide Cambo .
5. CAMPUS , Mercatus , nundinæ ; quia in Campo ,
& loco publico fiebant. Charta Eccleliæ Narbonenfis
an.1250 . Idem Amalricus in diminutionem juriſdictio-
His noſtræ fecit bis teneri Campum de Saracenis venali-
bus , de aliis quibufdam rebus, de quo Campo babuit
15. millia folidorum , amplius : qui Campus debet
effe communis .
CAMPUS ARVUS . Vide Forjinagar .
6. CAMPUS , Circulus, Haga . Vide Hringus.
7. CAMPUS, Locus juxta urbem , in quo rei ultimo
fupplicio multabantur.S.Auguſtinus lib.i. contra Epiſt.
Parmeniani c.8 . Quinetiam audet conqueri Parmenia-
nus, quod vos Conſtantinus ad Campum, id eft ,ad fuppli-
cium ducijujit. Vide Campus Martii.
I 8. CAMPUS, in ſcutis gentilitiis, Gall .Champ;
gi pannis vero Fond, ut cum dicimus Etoffe à fond d ' ar-
nent , fond d'or, Pannus argenteus aureulve figuris
diftinctus, apud Rymer.tom . 7. pag .577.Unum lectum
de panno anreo de rubco Campo cum foliis aureis opera-
tis in quodam frečto albo . Inventar. Ecclefiæ Noviom .
CAM 1,14
an . 1419. Item 1nus alius pannus aucus nevas ad Cam
pum afureum . Inventar. Eccleſiæ Anicienf. an . 1444 .
Item pannus aureus. in Campo ſeminatus cum magnis
compas, O'C.
9. CAMPUS MARTII , & Madii , vel MAGI
Comitia publica , ſeu generales Conventus, quos. Cole
bant primi Francorum Reges quocannis circa anni
principium & Martio menle indicere, qui in patenti
campo, & fub dio peragebantur, ex quo Campi Mar
tii vulgo appellantur à Scriptoribus. Gregorius Tura
nenf. lib.2 . Hiſt.Franc. cap.27. & ex eo Flodoard. lib.i.
Hift.Rem . cap. 13. Aimoin . lib. 1. cap. 12. Auctor Vitæ
S.Remigii, & Geſta Francor.cap. 10. de Clodoveo Re
ge : Tranfacto vero anno jullit omnem cum armorum ap
paratu advenire phalangan , oftenfuram in Campo
Martioſuorum armorum nitorem . A Marte ,quem Pa
gani Deum belli credebant, dictos ejufmodi Conven
tus ſcripſit Flodoardus loco laudato & Auctor Vicæ S.
Remigii Epiſcopi. Sed potior videtur eorum fenten
tia , qui à Martio menſe, quo peragebantur, di & um
volunt. Chron . Fredeg .jullu Nibelungi ſcriptum , de
Pipino : Evoluto anno prefatus Rex à Kal Mart.omnes.
Francos, ficut mos Francorum eft, Bernaco villa ad ſe
venire precepit. Charta Dagoberti Regis in Chron.
Fontanell.cap. 1. Die Calendarum Martiarum ,in Com
pendio Palatio. Nec fcio, an ab hoc die annos ſuos aufpi
carentur Franci, quod certe teſtari videtur Decretum
Taſſilonis Bajwar.Ducisc . 2. §. 12. Nec in publico mal
lo tranfa &tis tribusKal. Martiis post bec ancilla perma
neat. Vide Decretionem Childeberti Regis cap. 8.
Quod vero publicum mallum dicitur , Placitum ap
pellatur à Fredegario an . 766. Conventus ab Aimoino
lib. 4. de Geſtis Franc . cap. 67. Bituricam veniens, Con
ventum , more Francico , in Campo egit . Conventus
generalis, ab eodem cap .68.70. 71.85. Conventusma
ximus, in Chron.Moiliac. ann . 777. Curia Gallorum ,
in Diplom . Caroli Crafli.
Sed id obcinuit prima ftante Regum ſtirpe: poſtmo.
pro Campo Martió, pro utilitate Francorum inftituit te
nens , multis muneribus à Francis & Proceribus fuis
ditatus eft. Annum , quo hæc primum facta mucatio
notant Annales Francor. veteres tom. 2. Duchelnii
pag . 7. Apud Labbeum tom . 2.
Biblioth. pag. 734. Anna
755. venit Tafilo ad Martis Campum , a mutaverunt
Martii Campum in menſe Maio . Unde poftmodum paf
fim appellatur Magii Campus , in Chron. Mafil. an .
777.790 . in Chron .Monaft. S.Gall.ann . 775.776.777 .
781. & Campus Madii apud Fredegar.an.761.796.Mu
rationis vero caufam affert Auctor Vitæ S. Remigii E
piſc.quod videlicet hac anni tempeftate pociflimum
bellorum expeditiones fierent : Quem Conventum po
fteriores Franci Maii Campum , quando Reges ad bella
ſolent procedere , vocari inſtituerunt. In his enim pu
blicis Conventibus Reges milites ſuos recenfebant
Gregorius Turonenf. loco citato: Juſſit omnem cum ar
morum apparatu advenire phalangam , oftenfuram in
Campo Martio fuorum armorum nitorem . Fredegar. an .
766. de Pipino . Uſque ad Nievernum urbem cum omni
exercitu veniens, ibique cum Francis & Proceribus fuis
placitum ſuum Campo Madio tenens ". Recenſebant in
quam , Reges milites ſuos , quos nonniſi proveeta tem
peſtate in expeditiones educebant, cum ut plurimum d
Julio menſeſumerent Gallicaniprocinctus exordia , ut eſt
apud Ammianum lib. 17. In iis etiam tractabatur de
rebus publicis , & quæ ad Regum & regni ftatum fpe
ctabant . Fredegar. an . 761. Omnes optimates Franco
rum ad Dura in pago Riguerenfe ad Campo Madio pro
falute
 $ 15 CAM
falute patrie e utilitate Francorum tra &tanda placito
inftituto , ad Jevenire præcepit. Reges ipfi à proceri-
bus & fubditis dona & xenia accipiebant. Marianus
Scot . an.750. Reges quippe ( Merovingi) dicebantur ;
fed poteftas Regni tota apud Majorem domus habeba-
tür , excepro quod charte ( privilegia Regis nomine fcri-
bebantur , & ad Martis Campum , qui Rex dicebatur,
plauſtrum bubus trahentibus vectus, atque in loco emi
nentiſedens , ſemel in anno a populis viſus, publica do-
na folenniter ſibi oblata fufcipiebar , ſtante coram Majo-
re domus, ea quæ deinceps eo anno agenda eflent, populis
annunciante . Chron . Hildesheimenfe eodem an . In die
autem Martis Campo fecundus antiquam conſuetudinem
dona illis Regibus à populo offerebantur, & c.Eadem ha-
bėnt Annal. Fuld.fed errant Theophanes pag . 337. An-
dreas Sylvius an . 662. & auctor. Chron . Turonenf.ann.
670.qua dum id ipfum narrant,Campum Maii,pro Cam
po Martii habent .
Tranfierunt poftmodum ejufnodiConventusà Fran
cis ad Anglos. Leges Edwardi Confeff.cap.35.Statutum
eft , quod ibi debent populi omnes gentes univerfæ fin
gulis annis, ſemel in anno fcilicet convenire , fcilicet in ca
pite Kal . Maii, o ſe fide & facramento non fratło ibiin
unum , ei ſimul confo derare o conſolidare , ficut conju-
rari fratres ad defendendum regnum contra alienigenas
e contra inimicos , una cum domino fuoRege, terras ,
& honores illius omni fidelitate cum eofervare , ( quod
illi ut domino ſuo Regiintra este extra regnum univer
Jum Britannic fideles eſſe volunt. Cui quidem Con-
ventui, etſi Kl. Maii iniretur, manfit tamen Campi
: Martii appellatio . Simeon Dunelm . de Geſtis Angl.
an . 1094. Denuo in Campo Marcii convenere , u:bi illi,
Quifacramentis inter illos pacem confirmavere, Regiom-
pem culpam impoſuere.Eadem habet Brompronus.
10. CAMPUS MARTlus , ita dieta amplior plani-
ties juxca majora oppida , in qua incolæ armorum exer-
citationi operam dabant, inftar Camporum Martiorum
juxta Romam , ( nam octo habuifTe auctor eſt P. Vi
étor) quod pluribus probant Marlianus lib . 6. Topog.
Rom . Rofinus lib. 6. Antiq . Rom.cap . 11. & alii . Ve
tus Inſcriptio : Qua in arcem eitur , Campum ubi lu-
dunt , Úc. ( Mauritius lib.6 . Strateg. cap .2. øv apiery
εν τώ Μαρτίαν ποτέ να αλλάριο Σπαζο δν το και παραχ :.
dizfios, ubi videndus Schefferus . Lactant.de Mortibus
Perſecut. num .32.Maximinus poftmodum fcribit quafi
nuntians , in Campo Martio proxime celebrato Auge
ftum fe ab exercitu nuncupatum . ] Trevirenſis Campi
Martii meminere Golfcherus Monachus lib.1.de Geſtis
Trevirorum cap. 4. Campus autem longitudine co Lati
tudine ſpatioſus Martis vocabatur, ubi tyrones inſtrue-
1 bantur , De eo etiam agunt Nizo Abbas in Vita S.
Baſini Archiepifcopi Trevir. num . 5. & Joannes Even
in Medulla Geſtor. Trevir.fol. 51. Veronenſis , Hiero
nymus d'alla Corte , in Hiſtor. Veron .lib.7. pag. 415. &
Polycarpus Palermus lib.1.de Patria Plinii cap.5 . Torna
cenfis, Vita S. Eleutherii Epiſcopi Tornacenf. cap . 2 .
5.5. Nicienfis in Provincia , Joffredus in ejufdem urbis
Nolitia cap.4 .
Neque porro aliud fuit vaſta & illa patens planities
juxta Conftantinop. verſus Hebdomum , in qua ere
& tum olim fublime Tribunal , ubi inaugurabantur &
coronabantur Imperatores, quam cua nude vocant
Theodorus Leitor Eclog. 1. pag.181. Zonaras & Cedre-
nus , ubi de Baſiliſco , idem Cedrenus p . 366. & 385 :
Chronicon Alexandr. pag . 738. Paulus Diac . lib . 14. &
16. & aliquot alii : quippe Conſtantinus Magnus no
vam Romam condens, non modo eadem , quæ Roma
vecus habuit, ædificia in ea extruxit , fed & Campum
addidit. Vide Velſerum lib . 5. Rerum Vindelic. &
Diſſere.noftram de Hebdomo Conſtantinopolit. n.7 ,
CAM
& CAMPUM FACERE , Spolia dividere ; hinc for
te ducta locutio , quod hujuſmodi diviſiones in campis
fieri folerent.Caffari Annal.Genuen.l.i.apud Murator.
tom . 6. col. 253. A. Poſtea vero ( deprædata civitate )
Januenſes cum galeis ( º toto exercitu juxta Sulinum in
plagia S. Pailerii venerunt, Campum fecerunt , & de
pecunia Campi decimam & quintam galearum primum
extraxerunt (f.extruxerunt . ) Aliud veroquod reman
ſit inter viros de Tomilia diviſerunt , & unicuique per
partem folid.48. de pictaumis , & lib.11. piperis dede
runt . Lanfrancus Pignolus ad an . 1266. eodem tom.col.
540. Et quum applicuifjet Meffanam , fecit ibi Çampum
fieri de rebus capris in prenominata civitate, quam ce
perat & deſtrui fecerat , quo Campo facto partem Ga
leottis aſignavit, & aliis degaleis eis contingentem , o
partem retinuit Communi Janue :
CAMPUTA . Vide Cambuta ,
9 CAMSARE . Vide Campſare,
CAMSELLUS, CAMSILA, CAMȘILE, ÇAMSILIS,
CAMSilus . Vide in Camiſa .
CAMTUS . Vide Cantus 2 .
CAMUCUM . Vide Camoca .
I CAMVIATIO ,pro Cambiatio, Permutatio ,apud
Baluzium tom.2 . Hift.Arverniæ p . 14. ex Chartulario
Abb.s. Hilarii Carcaſſon . Vide Cavibiare .
q CAMUM ,Species potionisex hordeo & aliis fru
gibus confe &tæ . Ulpian.1.9.ff. de trit. vin . ol Si quis
vinum legaverit .... nec Camui , nec cereviſia conti -
nebitur , nec hydromeli . Cujacius Obſervat . lib . 2.4.
cap. 39. adducitSimeonem Januenſem qui doceat , Car
mum fieri ex bordeo & aliis frugibus & Fucam Arabice
vocari, vulgoin Grecia Phocadium , c eſſe cerevifix
Speciem . Verba hæc allegat : Cereviſia , Çamum , Fo:
ca. Item : Camum , Sicera , Potus facius ex hordeo da
m aliis rebus calidis, ut ſunt zingiber O *Similia , que
ponuntur in teſtaceis parvisbene obturatis , cum ape
riuntur, falit in altum , dvosatur Cereviſia ,
T CAMUZZUM ,Genus Panni.Index Onomaſt. ad
calcem tomi 3. Acta SS. Junii.
T CAMÝRUS,Curvus. Humbert. Card.lib.z.adv,
Simoniacos cap. 6.apuci Marten . Anecdot. tom . 5. col .
779. Quid enim ad laicas pertinet perſonas Sacra-.
menta ecclefiaftica , no pontificalem ſeu pa toralem
gratiam diſtribuere , Camyros ſcilicet baculos e anulos
quibus præcipue perficitur, militat o innititur 101a E
piſcopalis conſecrario? Eſt pro Camurus, quod habet
Virgil . Georg.3.ubi vult , ut eligendi bovis lic :
Tum longo nulluslateri modus, omniamagna ,
Pes etiam , Camuris birtæ ſub cornibus aures .
Vide ibi Servium ,
CAN . Vide Leonardum Fuchſium l . 1.Paradox . me .
decin . cap . 35.præterea Caganus,
1. CANA Menſura . Vide Canna .
2. CANĄ , CANUM , in infeodationibus terra
rum, præſertim ab Eccleſia poſſeſſarum , eft plerumque
in uſu, pro debito auc reditu , qui folvitur fuperiori aut
domino terræ , & fpeciatim Epilcopis & Ecclefiafticis,
ſive id fit frumentum , zytum ,five aliud quippiam genus
cibi,ſal ,aut quædam pecuniæ fumma, Joannes Skenæus
de Verborum ſignificatione pag. 34.
CANA Mellis . Vide Canamelle .
5 1. CANABA, Penus,cella vinaria .Vita S.Colum,
bæ Abb.to 2.Junii p.211.Unde in eodem loco ante januam .
Canabæ crux infixa ejt. Vide Canava 1 .
2. CANABA,Cannabis,Gall.Chanvre.Hift.MS,
S.Cypriani Pictav. fol.189.Decimæ totius parrochie, an
none , leguminum , lini , Canabæ , & c. Charta anni
1239. apud Stephanotium tom . 3. Antiq. Pietav .MSS,
p.905. Decima vipi ... Canabarum , & c. VideCanava 2
CANABACIUS, Eadem nocione, Tella cannabina,
Gall.
 117 CAN CAN 118

Gall.Canevas . Charta Communiæ Balneoli an.1208. provincialium transferantur.Id eſt,nemo audeat parave
Centenarius de Canabaciis 3. den. Statuta Maffil.p. 391. redos, qui ad tranſverfas vias deſtinati ſunt , ad vias pu
Conſtituimus...quod nullus qui Canabacios crudos vel plicas commovere ,feu, ut vulgo loquimur, faire marcher,
albos in Maffolia vendendos attulerit , poflit vel audeat ( ita enim hæc vox rurſum hac notione ufurpacur in leg:
illos Canabacios vendere niſi per centenaria , nifi forſan 14. Cod.) quo minus privati marmoribus convehendis
eoſdem Ganabacios venderet ad minutum .... addentes ædium ſuarum cultui confulere non poffint.Is enim ſen
præterea buic capitulo , ut centenaria Canabaciorum ab- fus eſt legis iſtius, fi non fallor : neque aliter accipiendi
boruni, mgrorum , brúnorum intelligantur de centum Canales publici , in leg. 2. eodem Cod. de Curiofis
cannis centenariorum . quidquid reclamer vir doctiſſimus his locis Canales
& CANABASIU ', vel Canabafius , apud Rymer. intelligi wapófos, feu vias tranſverſarias, quæ in regias
tom . 15. P-3.col.z . Canabaſio vocato Canvas . Vide Ca- feu bafilicasinfluunt . Ita pariter accipienda hæc vox
nevafium in Canava 2 . in Concilio Sardic. can. 21. d'ave'xasos i növ tão s'y to a
H CANABARIA , Locus in quo feritur Cannabum , παρόλος , ήτοι καναλιω , καθεσό των εσσιόπων θεασάμενος
Gall. Cheneviere. Polyptych . Fiſcam . an.1235. Guille- 'r'orontoy, sos.(nroi'n tavaitíar Tas zpófs, & c. Id eſt ,
bertus ... tenet duasCunabarias, unde reddit 12. den, ui Epiſcopi, qui in viispublicis, ( I'vazpores, dans les
Vide Canevaria in Canava 2 . paſages ) & qua ceceri Epifcopi , qui ad Comitarum
CANABUM . BATUTUM , Cannabum tritum ,Gall. veniunt , tranfire folent , eos , ſi forte per fuas dicece
Broye, Stamen cannabi à cortice ſeparatum . Extenta fes tranfire contingat, de itineris cauſa interrogent
jurium Comitis Sabaudiæ an.1309 . Hift.Dalphin.co. I. Nos diceremus , les Eveſques qui ſon furle chemin de la
pag.98.col.i. Quælibet beſtia onerata telis... pelliceria a- Cour . Quo fenfu Athanaſius Apolog . 2. quofdam Epi
ptata, lana lavata , Canabo Batuto , ego fimilibus debet fcopos, qui ad Sardicenfem Synodum convenerant,aie
pro pedagio duodecim derarios . fuille s'n to xxveniw Tos Iranizs , id eft , ex parte Italiæ ,
CANABULA,Vox Agrimenforum ,quæ apud Fron- feu qui ex Italicis viis huc pervenerant. Vocemhanc in
tinum non ſemel occurrit : Finitur arcarum , riparum , Concilio Sardicenfi à veteribus haud intellectam ar
Canabularum , ſeu novercarum , muris, maceriis, &c. guunt interrogationes aliquot in veteri Cod. Canonum
[ Canabulæ ,loca ſunt aſpera & inculta . Vide Rigaltii Bibl.Regiæ ,qui fuit:S.Petri Pictavenfis : Illud etiam om
Gloſſarium Agrim . à Goelio editum pag . 292. & Aaji- nino dinoſcere deſidero qualiter illud intelligendum
quarium JaniGuill . Lauremb. ] fit , quod in Sardicenfi Concilio cap. XI. legitur, ut qui
1 CANACHENUS, Fur , Gall .. Voleur, Obſerata in Canalifunt Epiſcopi. Scribit Conſtantinus Porphy
pandentes Canacheni, apud Arnobium 1.6.p.208. rogen. lib. deAdmin . Imp. cap. 34. Regionem in Dal
I CANADA, Vas,lagena,poculum . Teftamentum matia , Canalem appellatam , fic dičtam Sclavorum
Manigundis Langobardæ an.742. apud Mabillon. tom . lingua, dvač ac , feu viam plauftralem , Mode to T:vt!
2. Annal. Benedict. pag.704. Ut pro omni anno per fe- top To ASV i'ninsfor , nises inter Tas Son *s T:1758
rias de Domini Nativitate debeant dare illa Abbatiſa , Sed Latinæ vocis vim haud percepic erudicus Princeps .
qui pro tempore in ipfo Monaſterio præordinata erat, per- Necfcio , an Canalis vox capi debeac pro via publica
petuis temporibus uſque in perpetuum , candelas duas,va- in Charta anni 1000.apud Ughellum in Epifcopis Berd
lente denarios quatuor , Canadas duas de vinum , feu de gomenſibus : Quicquid decimum exinde annue dominus
oblatas duas, Oc. Vide Canna 3 .
dederit exceptis illis , qu.e in Canale ad Prepoſitatum doo
I CANADELLA , Parva Canada. Leges Palatinæ Ja- ad alias Capellas pertinent . Vide Cujacium l. 19. Ob
cobi II . Regis Majoric. inter Acta SS. Junii tom . zi ferv . c. 19. & infra.in Via vicinalis .
pag. 72. Tres calices cum Canadellis fuis fint de auro, hoc CANALES , ubi Monachi pedes lavant . Bernardus
eft, urceolis ad Miffam uſurpandis , quos Alii Ampulle . Mon. in Confuet. Cluniac. MSS.c. 77. Ad ſignum ma
las vocant, Gall . Burettes . joris Miſe in Clauſtro nos diſcalceamus prope Canales
I CANAGIUM, Idem quod inferius Canaria,Gall. ut lavaturis fint in promptu .
Chienage: Charta Walteri de Avenis in Hannonia an, I CANAMALA ,id eft, Gidomalia.Papias MS.Vi
1311. Concedens ei pro villa que dicitur de Marignes, de Canamelle .
quidquid tenui in villa quæ dicitur Bayres, videlicet CANAMELLÆ, Scriptoribus, Arundines unde eli
Janguinem e burinam de altam juftitiam , Canagium citur Zacharum ,ſeu zuccarum , vel , uti à pleriſque nun
ago panagium . cupatur, mel ſilveſtre ; unde à canna & melle dictam
CANALATUS, Striatus, canalium ductibus inſtrų . Canamellam putant Fulcherius Carnot l.1.0.21.Auctor
& tus , Gall. Canelè . Vita S.Ifidori Hiſpalenſis Epiſcopi Hift. Hierof. 2.part . pag.595 . Jacobus de Vitriaco lib.
n.4 . In ore putei erat quoddam lignum continuis cordarum 1. cap. 53. & 84. Brokardus in Defcript. Terræ Santu ,
ſectionibus in aquis bauriendis Canalatum . Infra : Utmis &c. Canna mellisdicitur Conſtantino Africano lib. s.
bi digneris diſſerere, rogo, quis , vel ad quid ... iftius ligni Commun. locorum medic. cap. 18.M !!! Th ****udivov in
Canales faéti fuerunt.Mox: Lignum frequenti cordarum as your vsv od zxap!, apud Arianum in Periplo maris E
duetu in aquis hauriendis Canalatum . rythræi . Eft autem Canna, apud Græcis cúp xe dicitur ,
4. CANALETUM ,Parvus canalis,aquęduétus,Ital. unde noftri Canelle effinxerunt, cafiam Indicam ' ica
Canaletto . Memoriale Poteſtatum Regienl.ad an.1282 . vocantes , quod ex cannis eruatur, Græcis Scriptoribus,
apud Muratorium tom . 8. col . 1153. Item codem annot relva rendicoy I'nd :xou dicta .
tempore factum fuit & muratum unum Canaletum agut Cannamella , vero eft caudex nodoſus ſpongioſa
per mediam plateam communis , alye ducebatur ad came-, plenus materia , cortice tenui, dulci ſucco , qui ſic ex
ras palatii novi capitanei populi Reginorum , decondu- primitur. Caudex totus fruftatim minutimque conci
&tum fuit per ſtratam Regalem ante domos Dominorum dicur , deinde torculari apprefTus fuccum reddit , qui
de Lupicinis , ductum fuitin canale de Cantano , qui in cacabum mundiffimum dimiffus , igni ſuppoſito con
vadit ad ſanctum Nazarium .
coquitur & expurgacur. Purgatus vero in figulinis va
CANALIS , Via publica , funótissiyaszo's , in Gloff. fis reconditur, ubi, cum refrixerit, in faccharum lau
Lat . Græcis Lex.15 . Cod. Theod.de Curſu publ. Neque datiffimum coalefcit . Albertus Aquenſis lib. 5. cap.37.
tamen fitcujuſquam tam inſignis audaciæ , qui paranga Calamellos ibidem mellitos per camporum planitiem e
vias, aut paraveredos in civitatibus ad-Canalem audeat ' bundanter repertos , quos vocant Zucra , ſuxit populus,
, quo minus marmora privatorum vehiculis . illorum ſucco de vix ad faturitatem præ dulcedine exo
ples
 119 CAN
pleri hoc guſtato volebant. Hoc enim genus berbe fum ,
molabore agricolarum per ſingulos excolitur annos : de-
inde tempore melis maturum mortariolis indigenæ con-
tundunt ; fruccum colatum in vafis ſuis reponentes , quo
uſque coagulatus indurefcat ſub ſpecie nipis vel falis al.
bi, oc Occurrit præterea vox hæc Zucra lib.1o. cap.
35. Willelmus Tyrius lib. 1 3.cap. 3. Canamellas, unde
pretiofilima ufibus, g*ſaluti mortalium neceſſaria ma-
xime conficitur zachara . Obſervaç Sanuţus lib. 1. part,
1. cap.2 . ejuſmodi Canamellas , & zuccara naſci in ter-
ris Sultano ſubjectis , de quibus ipſe magna percipiebat tinius mallet Carpturam , quod lucubrum fieret ex çar
pedagia, præterea in Cypro , Rhodo , Morea , & Si- pris linamentis. Hujus ,fi tanti eſt, Lexicon conſule,
çilia . De Cannamellis , quæ in agro Panormitano in
Sicilia naſcuntur, fic Hugo Falcandus in Præfat, ad pra in voce Buringi ,Canapum briſatum ſeu tritum , in
Hiſt,deCalamit . Sicil . Occurret tibi mirandarum leges
arundinum , quæ Canne mellis ab incolis nuncupantur ,
nomen boc ab interioris ſucci dulcedine ſortientes . Ha-
rum ſuccusdiligenter o moderate decoctus, in speciem
mellis traducitur; Si vero perfectius excoctus fuerit, in
ſaccari ſubſtantiam condenſatur . Molendina porro ad
ejuſmodi cannas confringendas Siculi voce Saracenica
Mallara vocabant . Charta GuillelmiRegis Sicil . an .
1176. apud Rocchun ?Pirrum in Archiep. Montis-Re :
galis : Molendinum unum ad molendas Cannas mellis ,
quod Şaracenice dicitur Maſſara ,
Qui ſaccharum hodie nominari audit , inquit Salma
fius lib .de Saccharo, hanc eamdem appellationen in
antiquorum ſcriptis legit , non exquiſito ,an res antiqua
eadem fic cum nova. Saccharum veferum illud eſt, quod
hodie vocatur apud Indos Sacbar manbu , quod in a-
fundine Indica arboreæ ac vaftæ proceritatis fponte
concreſçit. Quod faccharo hodierno prorſus dilcon-
yenit , quod eſſe factitium conſtat ſucco expreffo ex a-
fundine parva & molita , qui fuccus poftea coquitur
ac cogitur in eam , quam videmus , duritiem . Neque
aliud eftfaccharum ab co , quod Achmes c.243,vocat
axQpixarxov ,Toastólsvov Fanšpir ,quod in paludibus
ejuſmodi arundines paſcantur . Vide ( Leonardum Fu-
chlium l.1.Paradox.Mediçin.c.37 . & ]Salmaſium ad So-
linum p.1312 . & in libro de Manna & Saccharo .
CANNETA , ſeu CANNETUM , in lau data Charta
ann. 1176. & aliis Siculis, locus eſt, ubi creſcunt ejuf-
modi Cananellæ .
I CANAMENTUM , Species cantici. Acta SS.Ty-
nii tom .3. pag. 584. de S. Potentino: Cum hymnis ego
canticis cum Canamentis .
CANANA , pro Canava , Cella vinaria . Acta
S.Auftregiſili, tom.s. Maii pag . 230 . Cuſtos Canana
illius , cum introiſſet in cellarium conſiderare , ſi ſalva
client veſa cum muſto.
I CANAPATIUM , CANAPERIUM . Vide in Ca-
nava 2 .
I CANAPEUM ,Umbraculum ,à Græco Kw ?smerova
Genus retis ad excludendos culices in lecto jacentium
obtendi folicum ; unde Anglicum Canapy , non parum
deflexo ſenſu, inquit Skinner, lečti vaipritaone , feu
Prætentum , umbella , umbraculum , cælum aut cupa
jisxov , imminens principum capitibus in pompis , ip-
ſiufque Chriſti corpori , cum defertur folemniter ,
Gall. Dais .Apud Rymer, tom .9 ; p : 273 . Etiam unum
Canapeum de nigro de rubeo tartaryn depi&tum cum
leonibus & cignis, cum omni apparatu ad portandum
in Dominica in Ramis Palmarum fupra Corpus Chriſti.
Noſtris Canapé, Billelium eft, vel ut ali¡ exponunt,
Scimpodium
CANAPINA , CANAPINEA.Vide in Canava 2 .
I CANAPIS, pro Canabis, Gall . Chanvre , legitur
in Præcepro Philippi IV . Franc . Regis an.1304. Char-
ta anni 1380. apud Ludewig.tom . 1. Reliq. MSS.Man-
dato Philippi Goupil an . 1482. ex Archivo B.M.de Bo-
CAN I 20
no Nuntio Rotomag. Inventario Ecct. Anic . art. 1444
Charça Conſulum Tolofæ an .1192. Conſuetud. MSS.e:
juſd. urbis fol.29.v.è Bibl. D. de Crozat, & alibi .
I CANAPIUM , Tela cannabina, Gall, Çanevas ,
Acta S.Yvonis to.4. Maij P: 547. Çum quodam cooperta
rio parvi valoris de Canapio, Vide Canava 2 .
I CANĄPTURA, vyvat. , Accenfio lychni,Sup
plem . Antiquarii . Mendofe apud Martinium Cana
plura. Scaliger in Moretum opinatur Canapturam dici ,
quod ex cannabis ſtupa accenderetur ignis;pro quoMar
CANAPUM ,pro Cannabum ,apud Papiam , & fu
Conſueçud. Lemovic. art.71 ,
af 1. CANAPUS, Funis,rudens, Ipal,Canape, Gall.
Cable , Boncompagnus de Obſidione Anconæ cap . 4. a
pud Murator.com . 6. col . 931. Intravit quidem repente
mare, venienſque natando cum quadam bipede in manu ,
cæpit abſcinderemaximana Canapum , qui ex una parte
ligatus erat in prora pavis.
2. CANAPUS , Species leguminis , ut videtur
Vfüs Fuldenſes: Cellerarius in refectorio omni die qua
drageſimali Canapum cum rapis vel cepis , aut fabar
cum ipſa contuſa miniſtrabit.
CANARDUS , Majoris navigii ſpecies, Ordericus
Vitalis 1.8.p.703.Quatuor naves mazne , quas Canardos
vocant,de Nortwegia in Angliam appulfe ſunt ,
CANARIĄ , Jus , quod domini in vaflallorum præ
diis habebant , rationecujusiidem vaſſalli & fubditi ca
nes dominorum excipere & alere tenebantur ,-Charta
Rainaldi Comițis Burgundiæ ann.1050. in to . 9. Spici
legii Acheriani ; Dimitto ... conſuetudinem , quam pater
meus & ego accipiebamus ritu temerario in quadam po
teſtate eorum , quæ dicitur Culiacus, ad equos noſtros
sive ad canes, quamvulgo Mareſcalcian & Canariam
appellant . Manlio Canum dicitur in Charta Amalrici
Comitis Ebroicenfis, in Tabul. S. Maglorii Paril. De
cervorum infuper cervarum omnium venatione
dextros armos , fi precedenti nocte fuerit Manſia Ca
num in Monteforti , vel in S. Leodegario , OG [ Adde
Ægid . Galenium in Colonia , pag. 68. ] In Conſue
tudine Hannonienſi c.94.6.1 , ubi Chieneſſe dicitur ca
num agmen,quod nos Meute de chiens appellamus, ejuf
modi Ganarie interdicuntur, Vide Brennaticum.Plinio
1.25.c.8 . Canaria, herbæ ſpecies eſt .
I CANASTELLUS,Caniſtrum ,corbis,Ital . Cane
Stro, Canaſtrello,Gall.Panier,petit panier . Statuta Are
lat.MSS. art . 34. Pro quolibet paneriovel Canaſtello si
fol. Sententia Seneſcalli Provinciæ an . 1434. in Statu
tis MSS. Piſcatorum Maſfil, Ordinamus quod piſcatores
polint reponere reponi finantpiſces in vaſculis quibus
libet , cujuſcumque formede capacitatis exiſtant, five
ſint banajtoni , Canaſtelli, &c.
CANASTER , MEoFonios , in Gloff .Græc. Lat, [ &
in Supplem . Antiquar. ubi recte exponitur Caneſcens. ]
CANATGE , Idem , ut puto , quod Canaria.
Chartular. Aurelian. in Lemovicibus : Iſte manſusdat
duas gallinas e duas panes “ unum ſextarium filigi
nis Canatge,
CANATIGLIA , Vox Italica , Gall. Cannetille, Fi
lym aureum yel argenteum levius,Hiſtor, Translat.S.
Antonini : Planeta ex Ermiſino rubeo ſimiliter confecta,
enpeniculamentis aureis cum ricamis Canatigliæ aureis
O argenteis intertexta .
CANATOR . Charta Ludovici Regis Franc . an.
1160. apud D. Bruſſel tom.i. de Uſu feudorum pag.536 ,
Concellimus ex nunc in poſterūTheciuxori Yvoni la Choo
og ejusheredibus, magiſterium Canatorum ,baudreorum ,
fucorum , meſgeyçorum burferiorum in villa noſtra
Pan
 -121 CAN
Parifienfi, cum toto jure ipfius magiſterii quod babeba-
mus , & *c. Laudatus meritoque laudandus Editor Ca
nateres Gallice reddit Canatiers; ſed quinam fuerint PP. apud Ughellum tom.1.Ital. facr. pag.823. Quicun
illi artifices non indicat . Fere crediderim pro Canu- que erit textorvel textrix Canapatii ( 1.canavacii ) in ci
tores legendum Tanatores, Coriarii , Gall . Tanneurs '. vitate folvat , 06. Sub appellatione vero Canevace
Huic lectioni voces fequentium artificum ex corio ope- rię ( de la Chanevocerie ) comprehenditur univerſa lin
rantium quam plurimúm favent . Vide l'annare . cearia fupellex, in Computo Stephani de la Fontaine
1. CANAVA , CANNAVA , Cella penaria , velvi- Argentarii Regii an . 1351.
paria , Gall . Cave , Ital Canava , vel Canova , ut ha I CANEVACIUM . Cordas , Canevacia , fiapulas ?
bet Joan . Villaneus lib io.cap . 22. Iſidor. in Glom. Ca-
nava , camea , ( vel Cavea ) poft cænaculun . S.Augu
ftin. ſerm . 61. de Tempore : Multa ſunt que de borreo ,
Canava, vel cellario aliquoties proferre non poffumus .
-Ennodius Epigr. 43. de Inſcriptione, Ante Canavam :
Sobria cella cadis vinum quod ſervatonuftis
Corpora confirmat preſſibus acta fuis .
[ Infundunt multis irarum pocula flammas :
Miteſcunt noſtro bellica corda mero. )
Regula S. Cæſarii Arelat. ad Virgines cap. 30. Que cel
Jario, five Canave,fiveveſtibus præponuntur. Adde Re-
gulam S.Aureliani ad Monachos c.21 . ad Virgines cap .
17. Noras Tyronis pag . 149. & c. Apud Victorem U
ticenf. lib . 2. de Perfecut.Vandal. p.i8 . Cannava ſumi
tur pro ergaftulo , feu cavea : Artabatur multitudo ad
currendum , vel ubi Cannava erat præparata , laboria
fam caperet manfionem .
CANAVARIA,Quæ Canave curam habet,apud cumd.
Cæfarium Arelat. in tegula ad Virgines c.28.
Caneva . Vetus Charta Dalmacica an. 1069. apud
Joan. Lucium lib . 2, de Regno Dalm . cap. 16. Quibus
in primis ad auxilium o jolatium , inferiorem pavi-
mentum cum Caneva turris S. Petri omnibus ejuſdem
Ecclefiæ creditariis confentientibus , conceſſimus, Vide
Feudun, de Cineva .
CANEVARIUS, Cuftos canevæ . Acta an.1333.Bri-
minius de Subtus-ripa ... Canevarius Camps commu .
nis Cumarum furgens in parlatorio conſuluit , quod
propter lavores & expenfas , Oʻc . Sic in MS. [ Acta Ss.
Junij tom . 1. pag. 769. de S.Gerardo : Qui Canevarius
erat ... dicens turbido animo increpando : In cellario mo
dium grani, in vegete ſtarium vini ; nec plusin hoſpita-
lieft .") Caneparius dicitur in StatutisMediolan. part.
2. cap. 103. eftque cuſtos arcæ publicæ . Canevarius ',
ſeu thefaurarius, in 1. part. cap. 343. 350. Canevayos
hodieque Itali vocant Pincernas, veľCanavatæ præpo
fitos . ( Synodus Pergami an . 1211. apud Murator. tom .
9. col. 553. Et banč pænam exiendimus ad prælatos
rektores Ecclefiarum non folventes pro ipfis Ecclefiis
in totum , ubi ad ipfos pertinere talium folutio conſuevit,
Ji ipfos jufta cauſa five impoſibilitas non excufat, de
qua infra duos menſesplenaria fiat fides, ad illorum
malarios do Canevarios diſpenfatores reddituum qui po-
teftatem habuerint plenariam hæc falvendi; ſcilicet col-
le &tas Ecclefiis impolitas. ]
" CANEPA ; Idem quod Canava.Statuta urbis Medio
laņenf.part . 2. cap.7 .Poteſtas Mediolan. poſſit tenere Cas
nepam , da vendifacere vinum ad minutum.
2.,CANAVA , pro Canabi ſeu tela canabina , nos
ftris Canevas, Ital . Canapa . Capitulare de Villis cap:
62. Quid de lana, lino, dr C.nava, Oʻc. Canaba , in l. I,
D. de Exercit. act.
CANAPINA , Eadem notione, in Bulla Honorii III.
PP.apud Ughell.to.1.Ital.Sacr.p.821 .[ & in Chron.Fari
fenti apud Muracor.co.2 part.2. col . 420. ]
I CANAPINEA, ibidem col. 612. 1
1
CANEVARI'A ', Noftris , une Cheneviere ,, Ager ,
ubi canabis crefcit ; in Gharta an . 1029. apud Perar
dum pag . 177. Ita enim lego , pro Canevaria . [ Vide
Chenevaria .[
if CANAPERIUM , Eadem ſignificatione, in Adver-
Tom . II.
: CAN I2 2
fariis D. Aubret Dümbenſis Hiſtoriographi.
CANAVACIUM ,apud Will.Thorn.Bulla Honorii III.
c. in Litteris anni1338. apud Rymer.to.5.p.6.
CANBIS, pro Canabis . Loci referuntur in Cer
rus, Paupade & Manada poft Manata . Hoc eftin po
ftremo vocabulo pro Canbe legiturCanbet ead.notione.
CANCALUS.Anaftafius Bibl. in S. Hadriano PP.p.
110. Abfidam ipfius Eccleſiæ cernens idem beatus Ponti
fex jam ruinæ vicinam exiſtentem , Cancalis ferreis ean
dem abſidam confirmari fecit . Forte Cancellis, niſi ex
prefferit Græcum vxyx ! 04.
CANCELLARE, Joannide Janua , Bracbia exten .
dere . [ Juriſconfultis & Scriptoribus ævi medii , Scri
průram inductis cancellatiin lineis obliterare & deles
re . ) Unde Ebrardus Bethunienfis :
EA Cancellare , quæ funtdamna notificare
Nomina per medium quæ ſignat linea ducta.
In cruce Cancellat pro nobis brachia Chriſtus.
Qui mala ſcripta linit , hic Cancellarius exit .
( Ulpianus in Dig .lib .28.tit. 4.1.2 . Cancellaverat quis
teſtamentum , vel induxerat . Marcellus l. 3. Si omnem
ſcripturam teſtamenti Cancellaſet. Es lib.z.tit.14.1.47.
Propter illa verba epiſtolæ , quibus, omnes cautiones ex
quocumque contractu vane pro Cancellato ut babe
rentur , cautum eſt . Fornaula frequens in veteribus in
ftrumentis: Non Cancellat.1, non abolita, nec aliqua ſui
parte vitiata . Vide Spicil. Acher.com.9, pag. i 27. Lude
wig. Reliq . MSS. tom.6. pag.502 . Marten.Anecd.com
3 . col.1848 . Formulare Anglic. pag . 8. Miracula Ş. Zi
tæ , tom.z.April. pag , 523. & c. Gloff. Ilid.Cancellat
Concidit, batuit . Pro quo vir erudicus fufpicatur legen
dum, Cancellat, inducit , expungit . Huic ſuſpicioni fa
vent Gloffæ Cyrilli : x404550 , Induco , Cancello; reti
tineri camen poffe Concidit, ſuader duplex Cancellandi
modus: primus inductis cancellatim lineis; alter fciſ
furis in decuſſem ſcapello factis . Hinc forțean Willel
mus Britto :
Cancello , fcribo , Cancello grammatą findo.
Italis Cancellare , Gallis Canceler , Germanis Cancelie .
ren , Delere eſt & expungere, quod ad fimilitudinein
cancellorum fieri foleaat licuræ . ]
I CANCELLARE , Brachia decuffare, tranſverſim po
nere , Capitulum Ciſterc. an . 1481. apud Marten . tom .
4. Anecdot.col . 1137. Que vero cacullas ferre o ba
bere confueverunt , utantur cucullis albis per totum
ſatis latis, Jone cauda , cum nanicis largis og ufque
circa genua longis ad Cancellandum more ordinis ſe
dendo o inclinando.
CANCELLARE Manus in fignum reverentiæ . E
piſtola Panormitanorum ad Marinum IV. Papam a
pud Marten . tom . 3. Anecdot. col. 34. Sanetiſimo pas
tri eorum D.D. M.Jancto R. E. fummo Pontifici ,
D.N. J.C. in terra vero Vicario , Petri Apoſtolorum,
principis ſucceſſori , ac totius Chriftianæ religionis ana
tiſtiti generali, Univerſitas Siculorum terre ofculum
ante pedes & ftexis poplitibusac Manibus Cancellatis
Dudum SS . Pater , c.
CANCELLARES.Charta Jacob i RegisAragonum
an.1230.apud Guefnaium in Annalib. Malfilienfib. Hoc
totum vobis damus ratione trecentarum triginta ſex Cana:
cellarium , quas in noſtro exercitu nobiſcum bonorifice
cum veſtro navigio habuiftis , & quia extitiftis, in 64
ptione civitatis Majoricarum ,
F CAN
 CAN
123
CANCELLARIUS. Joan.de Janua : Cancellus di-
titur interftitium muralium . Es fuit boc tractum Pa-
leftina regione , ubi tecla defuper cacuminata non erant ,
ſed jacebantin planum proftrata . Elevantur vera parie-
tes circumquaque ad modum muralium , illæ vero inter-
Aitia ,· quæ funt inter propugnacula , dicuntur proprie
Cancelli.Qui vero Epiftolasmiffas recitare volebant po-
pulo in regione Paleſtine antiquitus, afcendebant ſuper
teltum , decancellis recitabant, deinde inolevit ufus,
ut qui litteras Principibus miſſas habent exponere , Can-
cellarü , uſitato nomine, dicantur .
CANCELLARII di&ti potiffimum ,qui ad Cancellos fo-
renſes, ſeu judicum ,ftabant. Papias: Cancellarius, quiin
Cancellis primus eſt . Tertullianus: Januaram Cancello-
rumque poteftates. Hinc apud Senatorem lib. 11. Epift.
8. Cancellorum decus ,lib.iz.Epiſt. 1. Cancellorum pom-
pa , dignitas Cancellarii indigitatur , ur Cancellos age-
re , Cancellarii munus obire , dixit, eadem Epift. 1. Ita
Miniſter à Cancellis , eſt Cancellarius Herrico lib.6.de
Vita S.Gernani. li fupplicances introducebant ad ju-
dicem . Idem Senator :Per le prefentandus accedat, per
te noftris auribus defiderium fupplicis innotefcat. Juſſa
eorumdem explebant . Idem : Juſa noſtra fine Judio
venalitatis expedias ,. quitalem unuſqusique ad reſpon-
Sa ſua viderar eligere , qualem ſe cunctis decrevit æſti-
marii Refpice , quo nomine nuncuperis, latere non potes ,
quod inter Cancellos egeris . Tenes quippe lucidas fores,
clauſtra patentia , feneſtratas januas;& quamvisftudio
ſe claudas , neceße eft , ut te cunétis aperias . Nam fi
foris fteteris , meis emendaris obtutibus ; fi intus ingre
diaris , obfervantium non potes declinare conſpectus E . x
s
.
quibus patet, Cancellarios dietos, quod ad Cancelles ju
dicum ftarent , eorumque juſſa ac mandata exequeren-
tur , proindeque eoſdem fuille quodammodo oftiarios .
Qua certe notione Cancellarius accipi videtur in In-
ſcript. apud Grut.647.6 . Commodis omnibus da preda
dannata ; quam Tribunus , Officium , Cancellarius
Scriba de pecuariis capere confueverunt. Ubi Tribunus,
judicis vice eſt, Officium , Apparitoris , Cancellarius,
Oftiarii , & Scriba , Notarii . ( Cangellarius dicitur
in inſcriptione de Nonio Maurilio apud Montefal-
conium in Diar. Ital. pag. 114. Qui fuit Cancellarius
primi joci campi Boari ammis xxvt . in pace . ! De e
juſmodi Cancellariis copiofe egit Jacobus Gothofre-
dus ad leg. 3. Cod. Theod de Aſſeſſor. Atque hæc
quidem ita in Italia obtinutre , fecus vero apud no
tros . Nam
CANCELLARII Notariorum munus obiere . Unde in
Lege Ripuar. tit. 99. 9. 2. 3. 4. 5. 6. & tit. 88. funt ii ,
qui teſtamenta & acta publica confcribunt . Ita etiam
accipiuntur in Lege Loogob. lib.z.tit. 34. 9. 12. tit.41 .
Que te &. in Capitul. Caroli M. tiba 3. cap. 43. in Capicu-
lari 3. an . 803. Capituł. 1. an.812.cap.8 . in Capicul.Lu-
dovici Piian. 834. cap .ts apud Holſtenjum in Concil.
Cabilonenfi II . an. 813. cap. 44. & c. lui Scriba exat fi-
que Cancellarins , in Épiſtola Roberti Comitis Caya-
ciæ an 1477. apud Marten tom.l. Abecd . col. 1844. Vi
de Capelloni 1. ) .
Cancollaris in Region notorto Palatiis idem munus
obiere & corum Charras ac præcepta defcripſere . Mo
nachus Engolifmenfis in Vira CaroliM. an. 769. Quod
præceptum Cancellarius ejus fcripfit. Concilium Du
ziacenfe s. cap.33. Ega autem jimla Odowem ire ad Can-
cellarium Regis,de accipere ab illo pergamenatnadan
Atramentum , ut foriberet illuin aito , & C. Joſeph Sa-
cerdos,qui fcripfit Hiſtoriam Translationis SS. Ragno
berti & Zenonise. 18. ita de fe loquicur. Ego Jaſep pec-
tátar Sacardos" anaoriungque fervorum Cbrifti sultinau's
güöndantXUIEW Aquitanoruna Regis Concallarius , nunc
inclyti Regis Hludovici ( Babbi) libenedimm literarum *
CAN 124
fi immeritus preceptor,atque ejuſdem facri Palatii Can
cell anjorum minifterio funétus, c. Cancellariorum Res
giorum , feu Palatii uri vocantur in Capirul. an . 823.C.
24. & ab Hincmaro in Quatern. p.381 . Edit. Cellotii ,
mentio eft in Capiculis Caroli M. lib. z . çit. 23. in Car
C. cit. 12. cap. 1 1. & tit. 28. & in veteribus
pirul. Caroli
Tabulis paffim . Vide Arcbicancellarius , & Refe
rendarius'.
Hoc pofteriori nomine , regnantibus Merovin
gicis, appellabantur fummi Cancellarii ſeu Cuſtodes
ligillorum Regiorum , ut dicetur in eadem voce , ubi &
recenſebuntur quotquotnobis noti funt, illuſtres viri
qui eam obtinuerunt dignitatem . Hic autem placet
exhibere ſeriem Cancellariorum , qui regnantibus Car
lovingicis & Capevingis , ad noftram uſque ætatem
floruerunt ; ut veterum inſtrumentorum ſtudioſis co
rum virorum nomina femper fint in promptu , qui præ
cipuam habuerunt partem in Diplomatibus conficien
dis , ſubſcribendis , & figillo regio , cujus cuſtodes
erant, communiendis . Hunc indicem ab eis mutua
bimur Scriptoribus, qui hac de re diligentius fcripfe
runt , Labbxo , Cheſnio , Mabillonio , P. Anſelmo ,
&c. omiſſis tamen auctoritatibus , quibus utuntur , ut
fententias confirmenc ſuas , ne in immenſum creſcat
ſeries noftra .
4 CANCELLARII FRANCIÆ
ſub fecunda ftirpe Regum noftrorum ,
Sub Pippino .
CHRODINGUS anno ejus primo .
Edius annis 2. & 4. ejufdem regni .
WIDMARUS annis 2. 3. & 9 .
S. BONIFACIUS Archiepiſc. Mogunt.& Martyr,Ar
chicancellarius an . 752 .
FRANCO an . 754 .
- VOLFAR DUS an . 9.Pippini Regis .
ADALOLFUS an . 14. ejufdem Regis.
Beddilo an. 1. apud Schannatum in Probat . Dicega
Fuld.an.9. apud eumd .in Tradit. Fuld . & an . 15. apud
Ducheſníum . Ubique Hitherius Notarius .
Hitherius annis 17. & 19. Præter nominatos Re
gis Pippini Cancellarios Ducheſnius meminit Egidii
qui Miljus dicitur an . regni ejuſd. 2. Egidius Miſus res
cognovit. Ita , inquit , fortaſſis dictus Chrodingi vel
Egii Notarius.
Sub Carlomanno Pippini filio .
MAGINARIUS an. 1. regniejus .
Sub Carolo Magno.
LUDEBERTUS vel LUITBERTUS annisi. & 4. regni
ejus. Notarii Vitagavo & Rade.
HITHERIUS, qui jam Cancellarii munus obierat fub
Pippino , ab anno 1. ejuſd. Caroli ad annum ſaltem 23 .
Notarii Rado, Wigbaldus , Opratus & Wigbadus : hic
forte idem eft ac Wigbaldus .
LUTHERIUS apud Schandatum Dicc. Fuld. P. 236 .
Notatius Frado ; fed hi duo forfitan iidem funt qui
Hitherius & Rade .
US
BARTHOLOMÆ an . 76y.in Charta Launo Inculiſ
meng Epifcopo conceffa .
RADO Abbas Vedaltinus ab anno Il ſaltem ad 40.
Carali regnantis. Notarii Optatus , Wicbaldus, Gölber
tus, Erkambaldus, Jacob & Widolaicus .
ERKEMBALDUS vel ARCHEMBALDUs ab anno circ.
30.CaroliM.Notarii Genefius & Amalbertus. De Amat
berto quaſidubius loquitur Mabillon.ex Diplomate ſibi
ſuſpecto , ſed alia fua Diplomata ab eadem recognita
fuille nos docet Martenius nofter Præfat. in to . 1. Col
le & t. Amplid. n.15. Tertium nomine Suavium indigi,
tat Schannatus Trad. Fuld . pag . 107 .
ENGELRAMNUS Archicapellanus, Archiepiſc.Net
tenſis (lic eo temporc di&tifunt tres Epiſcop.Mertenſes,
fin
 125 CAN
ſingulari privilegio pallio decorati ) & Cancellarius.
HIEREMIAS an. 13. imperii Caroli M. poftea Ar
„chiepiſc. Senon . Notarius Witherius.
Hildebaldus vel HildeBOLDUS Archicapellanus
& Colonienf. Archiep. ann.788 . obiit ann 818.
EGINHARDUS Caroli M. vitæ ſcriptor recenſetur e-
tiam inter ejus Cancellarios, ut &
AUTPERTUS Abbas. Neuter ſatisvalido fundamen-
to juxta Mabillonium .
LIUTGR ADIUS velLUTWARDUS an.i. imperii Ca-
roli. Notarii Inquirinus & Hernuftus.
Sub Ludovico Pio .
HELIZACAR Abbas Centulenfis ad annum faltem
837. Notarii Durandus, Adalulfus, Arnaldus & Albo.
MILEARDUS 'an . 5. regni Ludovici . Notar.Audacer.
LUDOVICUsan.6. ejuíd.regni . Notarii Æneas &
Durandus ,
FRIDEGISUS vel FRIDUGISUS an . 7. faltem ad an .
18. imperii ejufdem . Notarii Durandus Hirminmaris
Simeon, Adalulfus , Sigibertus & Meginarius .
RECEMERIDUS Vienn . Archiep. & Archicancella-
rius in Diplomate fibi conceſſo an. 5. imperii Ludo-
viciani .
Theodo ſeu THEUDO , Theotove an . 18. & feqq.
Ludovici Aug. Notarii Hirminmaris & Meginarius,
Hugo Abbas ab an.22 ejuſd . Notarios habuit Hir:
minnarim , Meginarium , Glorium & Danielem : quibus
Mercarium addit Diplomarelatum in Hiſtor. Trenor
chienfi pag.195 . fi tamen eo loco, inquit Mabillon. pro
Merchario legendus non eſt Meginarius.
IRMINGERUS Cancellarius recognovit Diploma
Ludovicianum an . 839. apud Schannatum Tradit.Fuld .
pag . 178.
Sub Lothario Imperatore ,
Hilduinus Abbas San -German .Archicapell.Ludo
vici Pii an . imperii Lotharii in Italia 18. in Francia 6.
faltem ad annun ejuſdem imperii in Italia 26. in Fran
cia
14 . Notarii Rainaldus, Remigius,Frothmundus, Da
niel , & Rudmundus .
AGILMARUS an . 1. & feqq. Locharii regnantis in
Francia . Notarii Remigius , Tichamdus, Ercbambol-
dus & Luitharus : quibus addendi Firmandus ex Mar
tenio Præfat. in tom . 1. Collect. Ampliff. n . 15. & Ei-
chardus ex Præcepto Fuldenfibus indulto apud Schan-
natum Trad . Fuld . pag. 183 ,
Sub Pippino Rege Aquitanie ,
Hilduinus,idem qui ſupra fub Lothario . Notarios
habuit Nicolaum , Javium & Petrum Subdiaconos .
ALDRICUS ,cujus Notarii fuere Johannes , Sigebertus
& Sasbodus, Diaconi .
DoDo Notarium habuit Ifaac Clericụm , apud Mar
ten . Præfat.in to.1 . Collect. Ampliſ , num.15.
HERMOLDUS vel ERMOLDUS , Ifaac habuit No
tarium .
Sub Ludovico Germanico .
GRIMALDUS vel GRIMOLDUS . Notarios habuit
Otgarium & Hebarhardum .
RATLAREUS.Norarius Hubertus : cui addendus Co
meatus ex Schannato Tradit. Fuld . p.180 .
Reginbertus,apud eund . Schannatum p 194.
ADALBERTUS ibidem p . 206. Dubitari poteft an hị
duo poſteriores Cancellarii fuerint, an Notarii inferio
res : Cancellariis accenſemus , quod ad nullius alterius
vicem Præcepta recognofcant Ludoviciana.
LUITBERTUS Archicapellanus.Notarius Ebehardus,
Schannatus Tradit. Fuld . pag.208 ,
HUGBERTUS Archicapellanus eodem uſus eſt Nota
rio ,qui Heburchardus ſcribitur apud SchannatumDięc.
Fuld. pag.240 . His Cancellariis Ludovicum adjungic
Martenius Præf.in to.1.Collect. Ampliffi n.15 ,
Tom. II,
CAN
Sub Ludovico II. Imperatore filio Lotharii.
TRACTEMIR US.Notarios habuit Şimpertum & Dru
Etemium .
Sub Carolo Calvo .
EBROINUS de quo non fatis.conftat apud eruditos,li
cet fuerit Archicapellanus , ut dicetur in Capellani 1 .
Ludovicus ab an.1.Caroli Calvi ad 27.Notariis ulus
eſt Jona , Ænea, Luca , Bartholomæo , Ragenfredo
Gilleberto , Sigeberto, Gaugleno, Hildeboldo, Soslelo,
Meginario, Deormaro ,Rotfredo, Ildrico, Adalgario ;Folia
calco, Adalſario, Gonthario , vel Conchario , Elifrido &
Gauzelino. Hic
GAUZELINUS feu GAUZLINUS , velGOZLENUS ,
Ludovici frater , ei fucceffit , atque Notarios habuit
Adalgarium , Hildeboldum , Mancionem , Gammonem ,
Ebbonem , Audachrum , Garinum , Adalgrinum , Sif
fredum & Wlpbradum . Vide feriem Archicapellano
rum in Capellani 1 .
Sub Ludovico Dalbo .
GAUZLINUS Cancellarii munus obire perſeveravit
toto hujus Regis tempore, hoc eſt,biennio .Notarii Wl
phardus & Wigbaldus: quibus Mabillonius addit Au
dacbrum ex Chronico Centulenfi .
Sub Carolo Ludovici Balbi filio.
WULFARDUS,cujus Notarii Albertus & Norbertus .
Sub Carolo Craffo .
LIUTWARDUS Epiſcopus Vercellenſis &
LIUTPEKTUS Epifcop. Moguntiacenſis: horum No:
tarii Amalbertus,Segoinus, Salomon & Inguirinus,
Sub Odone .
EBOLUS Notarium habuit Troannum .
GUALTERUS Notario ufus eft Herveo .
ADALGARIUS ,cujus Norarius fuit Ernulfus.
Sub Carolo Simplice.
Fulco Remenſis Archiep . ab initio Caroli Regis
ad an . 900. Notarius Herineus,
ERNUSTUS eodem tempore cum Benjamino Notar.
MACHUTUS Epifcopus , cụjus Notarius erat Fro
gerius ,
ANSCHERICUS , vel ASKERICUS . Notarii Ernuſtus
& Herveus ,
Herveus ſeu Heriveus in utraque dignitate
Cancellarii & Archiepiſcopi Remenſis Fulconi Tuccef
fit ad annum y22 . Notarii Hugo & Goslinus ,
ROGERIUS , Archiep. Trevir. Notarii Goslinus
Ratbaudus & Hagano.
LUITWARDUS, Epiſc. Vercell . poſt Rogerium .
Sub Arnulfo Imperatore .
TEOTMARUS Archicapellanus , Notarij Afdelgus ,
Aſpertus, & Vichindus.
Sub Zuenteboldo Lotharingiæ Rege .
RATPOTUS Archiep. Notario ufus eſt Waldegero .
HERMANNỤS Archicapellanus Notarium habuic
Egilbertum ,
RUTGERUS Archiep. Archiquecapellanus,cujus No
tarius Walkems ,
$ub Ludovico ſecundogenito Arnulfi filio .
RATPOTUS idem quiſupra , Notarij Ernuldus &
Theodulphus ,
Sub Rodulpho ,
Carolo Simplice in carcere detento ,
ABBO Epiſc Sueſſion , cum Notariis Rainaldo, Heri
berto Ricardo & Rotberto .
Ansusus feu AnȘEGIsus Epiſc. Tricaſſin ,cum Hu
gone & Raimundo Notariis ,
THEODORICUŞ Archiep.cum Berengario. Notario ,
Sub Ludovico Cæco Bofonis Regis filio ,
RAGENFREDUS Notarium habuit Arnulfum .
ALEXANDER Archiep, Vienn. Notarios habuit Ber
nerium , Garnerium , Eliam & Ųboldum .
F 2 Sub
1

127 CAN
Sub Ludovico Ultramaring.
Ericus Epifc. ad annum 6. dicti Ludovici, Nota-
rium habuit Odilonem .
Huco Remenſis Antiſtes an . ejuſd. Regni 9. cujus
Notarius Rorice
ARTALDUS Archiepiſc. Remenſis Notariis uſus eſt
Gerardo, Rorigo & Odilone .
Sub. Lorbario ſuperioris Ludovici filio .
ALDUS jam dictus Notariis uſus eſt Vidone &
Gezone :
que dignitate Arcaldi , fuccef
PROLRICUS in utra
for eumdem habuit Gefonem pro Notario . Obiit
an.97 I :
ADALBERO, & ipfe Rem , Archiep. Notarios habuit
Adalberonem & Arnulfum ſeu Ernulfum . Ille Adalbero
Lancellarii munus obiit etiam ſub Ludovico V. poſtre
mgRege ſtirpis Carolinæ .
CAN CEL L'A RII FRANCIÆ
ſub terjaſtirpę Regum noſtrorum .
Şub Hugone .
ADALBERO Rem . Archicancellarii officium proſe-
curus eft cum Reginoldo Notario , poftea Epiſcopo
Parifienfi .
GERBERTUS Rem . Archipræſul Notarium habuit
Rainoldum , qui idem videtur cum Reginoldo ſub A
dalberone .
RENALDUS Epiſc. Pariſ. Cancellarius etiam dicitur
in Diplomate Monaſt. Foflatenſi conceffo .
ROTGERIUS Epiſc. Belvac. Protbocancellarius Hu
gone Roberto Regibusanno8.
Sub Roberto .
Abbo Epiſcopus. Notarius Reginaldus, aliis Ra-
genardus.
FRANCO , ante acceptum Pariſiorum præſulatum
! Cancellarius fummus , feu , ut aliis videtur, Notarius
fuit, quiper Arnulfi Remenſis cum Rotberto Rege
fimultates Cancellarii Officium interim exercuerit
cum Rotgerio Notario .
ARNULFUS Archiep. Remenfis,cui Notarius ejus
BALDUINUS ſucceſſit in officio Cancellarii poftre
mis annis Rotberti. Sunt qui Fulberto Carnotenli eam-
dem dignitatem tribuant ; led eum porius Ecclefiæ Car
notenfis quam Regis Cancellarium fuiffe exiſtimat Ma
billonius: contra Ducheſniuseum credit verum fuiffe
Regis Cancellarium ex Annal.S: Vi&toris Parif & ex
Chron. Roberti Monachi Præmonſtratenſis P. 74.
Sub, Henrico 1.
Balduinus idem quiſupra . Notarii Siguinus, Ful-
co & Willelmus.
Hic obſervare juvat cum Mabillonio, extremis Hen-
rici Regis annis adfcribi regļis litteris cæpiſſe quatuor
primarias.Palatii Officialescum Cancellario & aliis.o-
primatibus. Id colligitur ex Henrici Diplomate apud
Ducheſnium Hiſtor.Monmorenc. pag . 21. relato , cui
ſubſcripti ſunt ad annum 1660. Balduinus Cancella
Albericus
rius , Willelmus Sipiſchalcus,. Hugo Buticularius,Rot-
bertus Cocus, " Idem ritus invaluit regnante Philippo:
at ſub principatu Ludovici Grot lublcribentium nu ,
merus redactus eſt ad quatuor principes viros cum
Seneſc alço ;, Camer
Cancellario fcilicet , Courbabi
ad Dapiferum
arium , qui
lnaidem cum
em cum
> :
darium .Idem mos perfeveravit ſub Ludovico VII . &
tribus ſubſequentibus Regibus; mortuo S. Ludovico
fub filiis penitus extinctus. His igitur. Regibus
Diplomaſą confici dicebantur , Aftantibus in palatio
quorum nomina ſubtitulata ſunt et, ligna: Signum N.Ca-
merarii, & c. In quibuſdam tawen litteris extraordina
riis fubfcripta funt Epiſcoporum & Abbatum nomina,
etiam ante illos miniſtros. Exempla Mabillonius ap-
CAN 128
ponit, quæ prætermittimuscitiys noſtram ſeriem pro
lecuțuri,
Sub Philippo I.
GERVASIUS Archiep. Rem . quem dię ſuæ unftio
nis an. 1039. Philippus fummum Cancellarium condii
tuit, ſicut anteceſſores ſuos fecerant , ut legitur in Actis
Conventus Remenſis,
BALDUINUS , qui ad vicem Gervaſii litteras pro S.
Nicaſio Rem . recognovit an . 1061. poftmodum Can
cellarios, faltem ad ann.y ,Philippi Regis. Hic fere defi
nunt NotariiRecognitores ad vicem Cancellariorum .
PETRUS Abbas S.Germaniprope Pariſios ann.1067.
& quatuor fequentibus. Poſt id tempus inſtrumenta
promiſcue conficiunt
GUILLELMUS , annis 1073. & 1074.
GOFRIDUS Pariſiorum Ępiſcopus aŋ, 1075. ad an
num 1092 .
ROGERIUS Belyac . Antiftes ann.1974.107.9 .& 1980.
Ursio Silvanectenſis Præſulan. 1090 .
Hubertus annis 1991. & 1092. His adjungendi
Hambaldus Vicecancellarius an. 1095. Arnulfus Can
cellarius an. 1097 .
GISLEBERTUS Cancellarius an . 1105. juxta Du
cheſnium .
STEPHANUS.Silvanestenlis Pariſ. Epifc. an . 1106. ad
obitum Philippi; & poft ejus obitum
Sub. Ludovica Grollo.
STEPHANUS idem Cancellarius eile perfeveravit ad
annum 1116. quo dignitatem fuam ceffit,
STEPHANO de GARLANDA . Hiç Cancellarii offi
cium aban. 1135, intermiffum , denuo recepit an. 1133 .
Medio autem intervallo primum vacavit Cancellaria,
deinde
SIMON Cancellarii munerefun &tus eft .
ALGRINUs, ab anno 1 34 :ad an. 1.1.39.
Sub Ludovido Juniore .
NATALIS. AbbasResbacenſis an.1139 . & 1140,
CADURCUS, ab.an. 1140.ad 1 147 ,
BARTHOLOMÆUS , an.1 147 .
BALDUINUS. ,, his inter Cancellarios recenfetur à
Ducheſnio.
SIMON , annis 1.150 , 1151, 1152. & 1153:
Hugo de CAMPO FLORIDO Epiſcopus Sueſſion.an,
of
1151. & c. Obiit an. 117.5.Sed ante obitum fueraç in
fenſa apud Regem , cumque vacavit Cancellaria,annis.
ſcil.1170. & 1173. & feqq. ad ann.1177. quibus annis Pe
trusNotarius Cancellaru vices egit . Superioribus,Can
cellariis adjungitur
BALDUIN US qui cum Ludovico ad expeditionem . T.
S. profectus elt .
Hugo PUTEOLENSIS poftremus fuit Ludovici Can
cellar.an.1178. & 1179, Hoc tamen pofteriori an, litteræ ,
videntur abs Rege ipfo daræ quafi vacante Cancellaria.
Sub Philippo Auguſto .
Idem Hugo ad annum 1185 .
Huço de Bethisyan.1186.Cancellaria vacavit ad
annum 1223.Cancellariivices agente Hugone d . Atbies
an.1701 . & deinceps Fratre Guaring Hoſpitali. S. Jo
hannis & Epiſcopo Silvanectenfi .
Sub Ludovico. VIII.
Idem GUARINUS.Cancellar.renunciatusCancellarii
cum haberet inter Pares Francia , primufque omnium .
nominaretur. Is eriam dicitur regia diplomata in ar
chivum fixum ac ſtabile , cum antea mobile effet.,, con
jeciffe. Abdicavit an.circiter 1227, quo feceſſit in mo
naſterium . Obiit an . 1230.
Sub. S. Ludouice
Idem GUARIŅUS initio regni; deinde vacavit
Cancellarją: poſtmodum
PHI
 CAN
I 29
PHILIPPUS D'ANTONGNY Cuſtos magni-Sigilli fuit.
Vide infra lin . De vadiis CancellariorumOʻc,
IOHANNES ALLEGRINUS Cancellarius circiter an .
1240 .
NICOLAUS Palatii Capellanus SigilliCuftos an.1249
Ægidius Tyri Archiep. Sigillum gerebar in Palę-
ſtina an. 1253 ;
JOANNES de Curia d' AUBERGENVILLE Epiſc. E-
broicenfis, obiit Cancellarius an . 1256.
: RADULPHUS GROSPARMYCuſtos Sigilli ann.1258 .
& 1260. Fuit Epiſc.Ebroicenfis & Cardinalis.
SIMON BRIONENsis Cuſtos Sigilli poft Radul-
phum ad an.1261. quo creatus eft Cardinalis : poftea ad
Summum Pontificatum evectus eft & Martinus IV.
appellatus.
MATTHÆUS VINDOCINENSIS , Abb.S.Dionyſii &
Simon CLAROMONTENSIS Dominus de Nesle
peculiare Sigillum à S. Ludovico an. 1270. iterum in
Palæſtinam proficiſcente acceperunt , quo uterentur
in iis , quæ ad commiffam ſibi regni adminiſtrationem
pertinebant .
Sub Philippo Audace ,
PETRUS BARBETTE Archiepiſc. Rem. Cancella
rius an. 1270. & ſeqq. Vacavit tamen Cancellaria an
nis 1273.1274. & 1279. quamvis Petrus ſolum obierit
an. 1300 .
HENRICUS de Vezeliaco Archidiac. Bajocenſis
Cancellarius an . 1279. quo tamen anno Cancellariam
vacaffe probatur ex quibuſdam Chart. uc jam dictú eſt.
PETRUS CHALLON,Decanus S.Martini Turon.Can .
cellarius annis1281.1282.& 1283. ac f.etiam f ¢ 99.
Sub Philippo Pulcro .
JOANNES de VASSONIA Cancellarius an. 1292 . ſed
an . ſeq. electus Tornacenſis EpiſcopusSigillis privatur,
iiſque donacur iterum . (Sigilla jam habuerat an.1 291.)
STEPHANUS de SuISIĄCO Archidiac. Brugenſis
Cancellarius quoque fuit an.1 302 , ad an. 1304. Cardina-
lis obiit 1311 .
GUILLELMUS de CRISPEIO Archidiac . Pariſ. Can
cellarius an.1 293. Abdicavit , annuente Rege an.1296.
PETRUS FLOTTE , Miles Arvernus,ab an.1300 . ad
an . 1302. quo interiitin prælio Cortracenfi.
PETRUS de MORNAYO Epiſc. Autiffiod. ad an .
1306. quo obiit .
PETRUS de BELLAPERTICA Epiſc. Autiſliod . à
menfe O & tobri anni 1306. ad Januarium ann. 1307. quo
interiit venando. Huic ſucceſſit in utraque dignitate ex
Hiſt. MS . Epiſc. Autiſliod .
Petrus de GRESSIBUS , qui haud diu potitus eft
Cancellariatu .
GUILLELMUS de NOGARETO Cuſtos Sigilli an.1307
Cancellarius an. 1 308. ad menfem Martium an.1309.
ÆGIDIUS AYCELINUS Archiepif. Narbon. deinde
Rotomag. Cuſtos Sigilli à 27. Februarii anni1309. ad
Aprilem 1313.Litteræ tamen iifdem annis dacæ legun-
tur vacante Cancellaria .
Petkus de Latiliaco Cancellarius ab Aprili 1313
ad Decembrem 1314. quo factus eſt Epiſc.Catalaunenſ.
Sub Ludovico X..
STEPHANUS de MORNAYO Cancellarius ab initio
1314. ad Peſtum SS. Trinitatis 1316. Obiit ann. 1332..
Sub Philippo V.
: Petrus de ARABLEVO 22.Julii 1316.ad Januarium
annis fequentis; quo creatus eft Cardinalis.
* PETRUS de CAPIs ad 24. Jan. 1321. quo factus eſt E-
piſc. Atrebat . deinde Carnutenf. ac demum Cardin.
Johan . de CHERCHEMONT ad obicum Philippi V.
Sub Carolo IV .
PETRUS RODERII ad 19. Novembris 1323. quo re-
ftitutus eft .
Tom . II.
CAN 130
JOHANNES de CHER CHEMONT ad obitum . 25. 0
Stobr. 1328 .
Sub Philippo VI.
MATTHÆUS FERRANDIprimo à 1. Novemb.1328.
ad 20. April. 1329. ſecundo à 6. Julii ſubſequentis ad
7. Sept , ejuſd. anni.
Petrus de MARIGNY Archiep. Rotomag, Cuſtos
Sigillorum intervallo , quo iis fpoliatus eſt ^ Ferran
di, & iterum à 7. Septembr. 1329. ad feſtum S.Marti
niejufd. anni .
GUILLELMUS de S.MAURA Canonicus S. Martini
Turon. Novembrio 1329.Obiit Januario 1334 .
PETRUS ROGERIUS Cuſtos Sigillorum ad an... quo
ele &tus eft Archiep. Senon. Summus Pontifex fuit no
mine Clemens VI.
GUIDO BAUDETUS . Epiſc. Lingon . Cancellarius i6,
Martii 1334. obiit 1337. vel 1338 .
STEPHANUS de Vissac qui haud diu Cancellarius
fuit, nam
GUILLELMUS FLOTTE jam fungebatur Cancellarii
officio an.1339. illudque exercuit ad an . 1347. quo ab
dicavit ſponte .
Firminus COQUEREL Epiſc. Noviodun. ad an
num 1349:
Petrus de FORESTA Cardinalis ad ann . 1357. quo
Sub Johanne Bono .
congregatis totius regni Proceribus abdicare coactus
eſt à menfe Martio 1357. ad Maium anni 1359. Hoc
quidem an. reſtitutus eft, fed Cancellarii officium de
inceps parum curavit aut exercuit . Cancellario fpo
liato Cancellariæ curam egit Fouquettus Bardeus Sena
tor Pariſienſis .
ÆGIDIUS AYCELINUS hoc nomine II intervallo quo
Petrus de Foreſta fpoliatus eſt , & iterum anno 1360.
JOHANNES de DORMANO Epiſc. Bellovac, Cardi
nalis Cancellarii dignitate decoratus eſt 28. Septembr.
1361 , ſuumque officium reliquis annis Philippi VI pri
mum , ac deinde
Sub Carolo V.
exercuit ad 21.Febr. 1371. quo Cancellariatum ceſſic
fratri fuo Guillelmo . Hic
GUILLELMUS de DORMANO tempore cefſionis fra
trisſui ,hoc eſt, à 21. Febr. ad 11. Julii 1373. quo obiit.
Ab hac die Jobannes iterum exercuit ad obicum , qui
contigit 7. Nov. 1373 .
PETRUS d'ORGEMONT adı. Octobr. 1380. quo ab
dicavit,
Sub Carolo VI.
Milns vel Milo de DORMANO Epiſc. Belvac. Ab
dicavit menſe Julio 1383 .
Petrus de GIACO. Abdicavit an. 1388.
ARNALDUS de CORBEIO ab an.1388. ad an.1398.quð
deftitutus fuit. Reftitutus an. 1400. ad Novembrium
1405. quo iterum deftitutus eſt, ſeu privatus figillis ,
quæ tertio reſumſit 17. Junii 1409. Abdicavit tandem
ultima Auguſti 1412. annos natus 88. Obiit 24. Martii
1413. Hujus Cancellarii tempore quidam inſerunt
ITERÍUM de MARTROLI0 (deMartrevil ) quem vo
lunt fuiſſe Cuftodem Sigillorum regalium . Leviora vi
dentur id afferentium argumenta .
NICOLAUS de Bosco Epiſc. Bajoc. Sigilla fervavit
ab an . 1398.ad 1400.tempore primæ fpoliationis Arnal
di de Corbeio .
JOHANNES de MONTEACUTO Archiep.Senon.poſt
alceram ſpoliationem ejuſdem Arnaldi .
CAROLUS deSavoisy neque inter Cancellarios ne
que inter Cuſtodes Sigilli regii recenſetur à PP. Labbeo
& Anſelmo : hunc tamen Cancellarii Arnaldi vices
egiffe ab an.1409. contendit Ducheſnius, nullo facis
firmo, ut nobis videtur, argumento .
F 3 Eu
 CAN
131
EUSTACHIUS DE LAISTRE à 14. Junii 1413. ad 8.Au
guſti ſubſequentis : dein à 4. Junii 1418. ad 1420. quo
obiit defignacus Epiſcopus Belvacenfis.
HENRICUS LE CORGNE dictus de Marlė 8.Auguſti
1413. Trucidatus fuit 12. Junii 1418 .
JOANNES LE CLERC 16. Novembris 1420. ad 6 .
Februarii 1424. qua die abdicavit .
Sub Carolo VII.
Ludovicus LUXEMBURG . Epiſcop: Tervanenſis
litteris Henrici VI. Regis Angliæ , qui ſe quoque Re-
gem Franciæ di&titabat , renunciatus eſt Cancellarius
Pariſiis 7. Februarii 1424. Cancellariam exercuit ad
an. 1435. Fuit Archiepiſcopus Rõromag . & Cardina-
lis . Obiit an . 1443.
THOMAS Hoo , Eques Anglus beneficio Regis An
gliæ Cancellarii dignitate potitus eſt ab ann . 1435. ad
1449 .
Alii hiſce turbarum temporibus veri Cancellarii fue
re noftrorum Regum auctoritate promoci, nimirum
ROBERTUS LE Maçon an . 1418. Eod. anno deſti.
tutus & anno fequenti refticutus, exercuit ad an . 1421 .
MARTINUS GOUGES de CHARPAIGNES , Epiſcop.
Carnutenſis primum , dein Claromontenſis ab an. 1421.
ad 6. April . 1425. & iterum à 6.Augufti anni ejufd.ad 8.
Nov. 1428. quo lecundo fpoliatus fuit .
RENALDUS de CHARTRES, Archiep.Rem . & Car-
dinalis å 28. Martii 1424.ad 6.Auguſti an. inſequentis ,
dein ab 8. Novembr. 1428. ad 4. April.1445.
GuilleLMUS JUVENAL des ÜRSINS Archiepiſc.
--
Rem . a 6. Junii 1445. ad an . 1461. quo abdicare coa-
Stus eft ,
Sub Ludovico Xİ.
Petrus de MORVILLIER an . 1461. ad an . 1465.
quo Cancellariatum reſumſit 9. Novemb.
GUILLELMUS JUVENAL ad obitum , qui contigit
23. Junii 1472
Petrus d'Oriolle ſpoliatus eſt an . 1483. Quin
que poftremis annis hujus Cancellarii
ADAMUS FUMEUS Sigillorum Cuftos fuit ex Du:
chelnio , quem conſule .
Sub Carolo VIII.
GUILLELMUS de RUPÈFORTI aban. 1483. ad 12 .
Auguſti 1492. Aliquot menfibus ante obitum Ludovici
XI. renunciatus fuerat Cancellarius .
ADAMUS FUMEUS ; de quo jam fupra ; ab obitu
Ġuillelmi de Rupeforti ad annum 1494.
ROBERTUS BRIÇONNET Archiepiſc. Rem . cui Si
gilla jami credita fuerant an . 1491. Cancellarius fuit
à 30. Auguſti 1495. ad 3. Junil 1497. quo migravič ex
hac vita .
Guido de RUPEFORTI ad obitum Caroli VIII. &
Sub Ludovico XII.
ad annum 150 %.
JOANNES de GANNAY ad annum 1512 .
STEPHANUS PONCHER Epiſc . Aurelianenſis Sigil-
lorum Caftos ad an. 1512. ad 1515 .
Sub Francifco I.
ANTONIUS de PRATO Archiep. Senon. Cardinalis
& Cancellarius ab initio regni ad an . 1535. quo obiit.
ANTONIUS de BURCO ab an.1535. ad obitum qui
contigit an . 1 $ 38.
MATTHÆUS deLONGUEJOUE Epif.Sueffion.Cuftos
Sigilli an.1 538. ante Cancellariatum G.Poyet, & iterumi
an : 1544. poft fpoliatiorem Franciſci Errault :
GUILLELMUS Pover Cancellarius an . 1538.in cáró
ceremob iniquas exactiones conjectus eſt an. '1541 mul-
Etaque impofita Cancellariatu depulſus an . # 542.
FRANCISCUS de MONTHOLON Cuftos Sigillorum
à fpoliationeG.Poyet ad ro . Junii 1543. quo ex hoc fæ-
culo migravit .
3
E STE
CÁN
FRANCISCUS ERRAULT Sigillorum Cuſtos ab obi
tu decefforis ad añn : 1544. quo fpoliatus eft hac di
gnitate
FRANCISCUS Olivier Cancellarius à 18. April.
1545. ad obitum , qui contigit an . 1566.
Sub Henrico II.
FRANCISCUS OLIVIER , de quo jam dictum eſt .
JOHANNES BERTRAND Archiep. Senon .& Gardi
nalis, in cujus gratiam an.1951. inftituta eſt dignitas
Cuſtodis Sigillorum , quæ ad hoc ufque tempus non
fuerat à Cancellariatu diftinéta licer exercitium fuil
fet aliquando ſeparatum , ut ex noſtra ferie fatis pátet .
Recens creatám dignitatem fervavit ad ann.1559. quo
Sub Franciſco II.
Franciscus Olivier reftitutus eſt in integrum , &
Sigillis regiis iterum donatus .
Sab Carolo IX .
MICHAEL de l'Hopital Cancellarius & Cuftos
Sigillorum 30. Junii 1560. ad an . 1568. quo poftulanti
Regi Sigilla reddidit , reſervatis fibi Cancellarii hono
ribus ad obitum , qui contigit an.1573:
JOANNES de MORVILLIER Epiſc. Aurelian . Cu
ftos Sigillorum an . 1568. ad an . 1571. cujus initio abdi
cavit,Rege vix annuente .
Renatus de Bir Ague Italus , Cuftos Sigillorum
primo, deinde Cancellarius poft obitum M. de l’Hops
tal ad ann . 1578. Creatus fuerat Cardinalis an. 1572.
Sub Henrico III.
PHILIPPUS HURAULT Sigillorum Cultos & an .
1583. poſt mortem R.de Birague Cancellarius . Sigillis
privatus eſt Auguſto menſe anni 1588.
FRANCISCUS de MONTHOLON Cuſtos Sigillorum
ab an. 1588. ad 1. Auguſti anni 1589.à qua die
CAROLUS BORBONIUS Cardinalis de Vendome di
& tus, utpöre Præſes Confiliorum regiorum Sigilla reti
nuit ad inenſem Decembrium ejuſdem anni .
Sub Henrico IV .
CARDINALIS BORBONIUS ad Decembrium anni
1584. ut mox dictum eſt, cum rex ipſa Sigilla tenuit ad
Auguftum anni 1590. quo 1
PHILIPPUS HUR Ault in integrum reftitutus eſt ad
annum 1599. quo obiit .
POMPONIUS de BELLIEVRE Cancellarius 2. Aug.
1599. ad 9. Septemb.1607 . Ipſo conſentience , novum ,
de quo jam fupra fub Henrico II. creatum eſt officiuni
Cultodis Sigillorum : quo
NICOLAUS BRULART de SILLERY donatus fuit
menfe Decembr. 1605. Poft obitum Pomponii auctus
Cancellariatu ad annum 1616.quo
Sub Ludovico XIII.
redditis Sigillis ab Aula receffit . Revocatus haud mul
to poſt regiis Confiliis præfedit ad 23. Januarii 1623 .
fine Sigillis , & iterum cum Sigillis ab hoc menfe ad
eumd. anni fequentis , quo Aula denuo relicta , feceſſir
in prædium de Sillery in Campania, ubi mortuus eſt 1 .
Octob . 1624
GUILLELMUS DU VAIR Cuſtos Sigillorum à men
fe Maio 1616. ad Novembrem ejufd .anni; deindeà 25 .
April.16 17.ad 3. Aug. 1621. quo obiit .
CLAUDIUS MANGOT Cuſtos Sigillorum à 25. No
vemb. 1616. ad 24. April. 1617,
CAROLUS d'ALBERT Dux de LUYNĖS ut Præſes
Confiliorum Sigilla tenuit poft mortem G. du Vair ad
15. Decemb. 1621. quo obiit .
MÉDERICUS de Vic d'ERMENONVILLE Cuſtos
Sigillorum à 24.Decemb.ad obitum , qui contigit 2.Se
ptemb. 1622 .
Ludovicus LE FEVRE de CAUMARTIN Cuſtos
Sigillorum à 23. Septembr.1622. ad 21. Januarii 1623 .
quo obiit .
 133 CAN CAN 134
.
STEPHANUS d'ALIGRE Cuſtos Sigillorum Januario doivent 60.ſols de Seau , le ſaoleur prenoit dix fols pour
1624. Cancellarius poft obitum N. Brulart. Spoliacus ſoy , y la porcion de la commune Chancellerie,sicomme
eſt Sigillis 1.Junii 1626.quo iiſdem donatus eſt '. les autres clercs du Roy . Et quant il eſtoit en Abbeyes,ou
MICHAEL de MARILLAC ad 12.Novemb.1630. en lieu où is nedependoit riens pour chevaus , ce lui eſtoit
CAROLUS de L'AUBEspine Marchio de Caſtrono- rabatu des fes gages .His addere lubet quæ habentur in
vo bis habuit Sigilla , primum à 14. Novemb. 1630. Reg. Noſter fol. 416. Li Chanceliers fouloit prendre à Co
ad 25.Febr. 1633. Iterum à 2. Martii 1650. ad 5. A urt 7. Jol. 6. den. par jour , o livroifon de com
pril. 1651 . urt , Paris en Parlement 20.8. par jour , avec les
Petrus SEGUIER Cuſtos Sigillorum ult.Febr.1633 . droiz de la Chancellerie : « il prent orendroit pour tout
Cancellarius 19.Decemb.1635. Sigillis privatus eſt 1 . 2000.11.Par.de gages par an , d'un des Notaires fouloit
Martii 1650. Iterum donatus 14. April.1651. ac denuo rendre les Lettres à l’Audience ſensautres gages : & cil
ſpoliatus Septemb. inſequentis. Tertio donatus 4. qui orendroit les rens, prend 200.ll.Par.de gages par an,
Januarii 1656.ad obitum , qui contigit 24.Januar.1672. Jens cing ſols Tour.de gages par jour , qu'il prent pour la
Sub Ludovico XIV . Cartalerie de Montolif en Carcaſonnois , qu'il fait de
MATTHÆUS MOLE' Præſes Senatus Pariſ. bis Si- ſervir parautruy . Etſoit memoire de ſavoir , qui reçoit
gilla tenuit. Primum à 3.April.1651.ad 13.ejuſdimen- l'emolument du Regiſtre des Lettres de la Chancellerie ,
lis. Iterum à 9.Septemb. 1651.ad 1.Januarii 1656. quo qui doit valoir au Roy grant choſe .
obiit . Simili modo Salaria Cancellari Dalphinatus in
Stephanus d'ALIGRE II. hocnomine Cuſtos Sigil- dicat Humbertus II.Ordinatione anni 1340. ubi de va
lorum menſe Aprili 1672. Cancellarius Januario 1674. riis officiis Domus Dalphinalis, ex Hift. Dalphin. to.
ad obitum , qui contigit 25. Oétob.1677.Rex ipfe poſt 2.pag.397 . Item , inquit, pro ſigillationeliterarum ju
mortem P.Seguier aliquandiu Sigilla penes ſe habuit . ftitiæ gratiæ , de aliis ad officium Cancellarii perti
MICHAEL LE TELLIER poft obitum S. d'Aligre ad nentibus, unum Cancellarium ordinanus ad ſalarium
30.Octob.quo ex hac vita migravit ætat.85 . ducentorum florenorum per annum , computatis inter eos
1
Ludovicus BOUCHERAT à 1.Novemb. 1685. ad 2. viginti florenis auri pro ſalario unius notarii , quinque
Septemb. 1699.quo obiit ætat.84 . florenis pro ſalario unius ſcutiferi, tribus florenis pro ſa
Ludovicus PHELYPEAUX de PONTCHARTRAINà lario unius fommelerii , duobus florenis pro duobus val
5.Septemb.1649.ad 2.Julii 1714.quo abdicans confugit letis peditibus perannum . Item , babeat unum equum
in orii portum , ut uni neceſſario cutius vacaret . Obiit pro je, unum pro notario , alium equum pro ſcutife
22. Decembris an.1727 . ro , & alium pro fommelerio , ego percipiatdie qualibet
Daniel FRANCISCUS Voisina menſe Julio 1714. pro gagiis cujuslibet ipforum equorum unum groſſum .
ad 2.Februarii 1717.quo obiit . Sublequitur accurata variorum Cancellarii munium
Sub Ludovico XV. deſcriptio, quam Lector, fi opus eſt, poteft ibidem
HENRICUS FRANCISCUS DAGUESSAU à 2.Februa- confulere.
rii ad.....
I CANCELLARIS, pro Cancellarius, in Diplom .
MARCUS RENATUs deVoyer d'Argenson Sigil- Henrici IV.Imper.an.1073.apud Ludewig.Reliq.MSS.
lis regiis donatus eſt fub finem Januarii ann. 1718. ad tom.2.pag.178.Signum D.Henrici IV.Regis illuftriffimi
8.Junii 1720.quo reſtitura ſunt H. F. Dagueſeau Can- & invictiſſimi, Adelgero Cancellaris , vice Sigfri
cellario di Archicancellaris .
JOSEPHUS JOHAN.BAPT.d'ARMENONVILLE Cuſtos CANCELLARIORUM munus etiam Ecclefiafticum
Sigillorum renunciatuseſt 28 Februarii an. 1722.ad 10. fuit , ut ex Anaſtaſio colligitur in Vita S.Joannis Elee
Sept.1727.Obiit 27.Nov.1728. mofynar.cap. 1.num.6.cap.2.num.7 . cap.8.num.46. In
GERMANUS Ludovicus CHAUVELIN , Cuftos Si- VI . Synodo Act.8 .& y.fic mentio Stephani & Dionyſii
gillorum 17.Septembris an . 1727.ad.... Diaconorum & Cancellariorum .
Cancellariorum Angliæ feriem contexuit Spelman CANCELLARII ECCLESIÆ ROMANÆ quanta fuerit
nus in Gloſſario . in Romana Curia auctoritas , docet S.Bernardus Epift.
De vadiis Cancellariorum ſub tertia Regum ftirpe 313.Siquidem cum nullum ferme fiat in orbe bonum ,quod
hæc habenturin 1. Regeſto Memorial.Camerę Comput. per manus quodammodoRomani Cancellarii tranfirenon
Pariſ.fol.151. Nous avons trouvèune cedule , yui eſtoit habeat, ut vix vel bonum judicetur, quod ejus prius
eſcrite de la main feu Maiſtre Saince de la Charmoye , non fuerit examinatum judicio, moderatum confilio,ftu
par laquelle il pria feu Maiſtre P.de Condè à ſon vivant dio roboratum , & confirmatum adjutorio, & c.
puis q'il fu entrè en religion , que il lirefcrifift, ou fi VICECANCELLARIUS ECCLESIÆ ROMANÆ . Vide
gnifiaft, quiex gages avoit accouſtume à prendre celui, Bibliothecarius , & Waddingum an .1303.n.6.7.
qui porre le grantSeau du Roy. Et ledit Frere li recriſiſt CANCELLARIUS , in Eccleſiis Cathedralibus, di
de ſa main propre en ladite redale, que du temps Mons. gnitas, cujus munus ſic deſcribitur in Statucis Leiche
5.Loys Maiſtre Philippes d'Anrongny portoit ſon grant feldenfis Ecclefiæ in Monaſtico Anglic. to. 3. pag. 24.
Jeau , a prenditpour foy og fes chevaux d vallez à Officiun Cancellarii eft, five reſidens, five non extite
cheval 7- S.Par.par jour, pour avaine de pour toutes an- rit, lectiones legendas in Ecclefia per fe , vel per ſuum
tres choſes , excepte fon clerc & fon vället, quile fer- Vicarium auſcultare, male legentes emendare, fcholas
voit en ſa chambre, qui menjoient à court, eſtoient conferre, figilla ad caufas o negotia conferre, literas
doublez leurs gages es 4.Feſtes Annuex en l'an , do quant Capituli facere de confignare, libros ſervare, quotief
li Roy prenoit giſtes . Item il avoit fesmantiax, fi como ' cumque voluerit predicationes in Ecclefia vel extra Ec
me les autres clercs du Roy, e livre de Cbandoilletant, clefiam prædicare , cui voluerit prædicationis officium
comme il en convenoit pourfa Chambre pour lesNotaio allignare, c. Adde Statuta Eccleſiæ Londinenſis
à eſcrive ; & quantl: Rois voloit , 11 li donnoit pale- ibidem pag . 339. [ Minor fuit Cancellarii dignitas in
froy pour ſoy , de cheval pour for tlerc , @ fommier pour Hiſpania , uti conſtat ex Concilio Mexicano anni
te Regiſtre. Etdieque depuisletemps Monj.S.Logs ceus 1585.5.xv11. ubi hæc leguntur : Officium infuper (crea
qui ont porre le Jeau du Roy ſe font en cetas portez en mus) Cancellarii five Notarii Ecclefia Capituli , qui
moult demanieres, fi comme ilont voulu , a i en leur d quofcumque contractus inter Ecclefiam , Epifcopum ago
fouffert . Itemil dit en ladite Cedule ,que des lettres qui Capitulum quofcumque whios , in protocollo e notis
Juis
 CAN CAN 136
135

Juis recipere, allus capitulares fcribere, donationes ,
poljefiones , cenſus, feudos, precaria , per eoſdem Epi-
ſcopum & Capitulum & Ecclefiam , vel eifdem faétas,
vel in poſterum faciendas, annotet & ſcribat, ea in
Strumenta cuſtodiat; partes reddituum beneficiatis di-
ftribuat. )
CANCELLARII MONASTERIORUM etiam me
morantur in Annalibus Benedict.to.2.pag.627. Spicil.
Acheriano to.6.pag.511.& Chronico Mellic. pag.804.
col . 2. ubi Cancellarius Patrum appellatur : Per Pa-
tres Congregationis idoneus aliquis, fidus, integer ac
peritus ex Congregatione eligatur , ac Cancellarius
Patrum vocetur , babeatque curam regiſtrandi alta
inſtrumenta necnon ſcribendiac reſpondendi qui-
bus opus fuerit .
CANCELLARII ACADEMIAR UM diéti, qui iis quo-
dammodo præſunt , penes quos totius rei literariæ re-
gimen , acmoderatio eſt, qui , ſi res poftulat, in fo-
cietatem profeffionis fuæ idoneos Magiftros advocant,
caftigant, fi quid in doctore collega lit dignum pæna
aut reprehenſione, & meliores fubrogant, cathedrif
que præficiunt, Baccalaureos ad Doctoralem apicem
promovent, novas leges condunt, veteres abrogant,
Icholarum diſciplinam reformant , &c. Quæ quidem
dignitas ſemper alicui illuſtri perſonæ à Pontificibus
demandata eft, interdum ipſis Epiſcopis. Vide Grer-
zerum lib.i. Obſervat.ad Philippum Eyſtetenſem cap.
21.Hemeræum de Academ.Pariſienſi cap.7.& feqq.Cru-
ceum in Epiſcopis Cadurcenf. num.227.228.229. & c.
28.Produxerunt quoddam inftrumentum autenticum fi
gillo, cum ſigillo pendenti Confulum urbis & burgi To
loja.fine vitio Cancellatura. Vide Cancellare .
CANCELLULUS . Junior oftiarius . Epiſtola
Martini Papæ apud Baron.ad annum 650. Eadem nocte
....tulerunt me de palatio ... nonniſi cum ſex puerulis.
uno Cancellulo duxerunt nos ex urbe. Vide Cancellarius
5.notione .
1. CANCELLUS. Papias: Cancelli, ligna ſub
tilia in traverſum fa&ta, vel de ferro in modum retis,nunc
vero & de lapidibus fiunt . Auctor Mamotre &ti ad 4 .
Reg.cap.1 . Cancellus, feneſtra reticulata , ad palatii >
e parvum foramen parieti : interſtitium inter propugna
cula :dicitur etiam paries, qui claudit chorum . Adde
Ugutionem . Kiyxides Limpativ TavaTupão isaalpose , a
pud Scholiaſtem Ariſtophanis. Lexicon Græc. MS.
Reg.Cod.2062.xxyxinde, frist'si xarxexstie's . Aliud :
div.tue til , xQyX5r0iTui, non Axor @ u. Vide Euſeb. lib. 10 .
Hiſtor.Eccl.cap.4. Papias: Cancellus , Cantorum ex
cellens locus, inde Cancellarius.
CANCELLI FORENSES , in Collat.Carthag .I. cap.
70.qui Cancelli Fori , Tullio in Orat . pro Sextio , &
z.pro Verrem , lib.1.de Orat . unde Cancellarii, qui
hos ſervabant , uti ſupra indicatum . Intra Cancello
rum ſepta , de foro dixit Ammianus lib 30. Ita x:yras
dæ , & xxx Acv tå dindirilir , Scholiaſtes Ariſtoph . &
Pollux.lib.8 .uſurpant. Atque etiam inde noftri Bar
reau , forum litigatium vocant , quod Cancellis pari
ter muniatur . Vide Jacobum Gothofredum ad l...Cod.

Stephanum Pafchafium in Diſquiſit. Francicis lib.9 . Th.de Offic .Rector.provinc.

cap . 21. & c. CANCELLI SEPULCRORUM , Quibus hominum vi
CANCELLARIUS COMMUNIÆ , Cui ſuberat Scri- tæ innocentia & ſanctitate illuſtrium monumenta &
proi , in Charta Communiæ Meldenſisan.: 179. idem cumuli muniebantur. De iis paſſim Scriptores, S.Au
qui hodie le Greffier de la Ville . guſt.Serm.de Diverſis 31. Cyrillus Abb . in Vita S. Eu
SUBCANCELLARIUS , in Subſcriptione Chartæ Lo- thymii Magni Abb.cap.ult.Paulinus Natali 7. pag.578 .
tharii Imp apud Ughell.to.2.pag.251. Drardus Subcan- Gregor.Turonenf.lib.i.deMirac.cap.69.lib.2 . cap. 20.
cellarias atque Notarius ad vicem Egilmani recognovi 46.47.de Glor.Conf.cap.2 2.30.45.lib.1.Mirac.S.Marti
& ſubſcripſi . nicap :35.Fortunatus lib.z. Vitæ S.Hilarii c.7 . Vita S.
I CANCELLARIUS INFERIOR , in Geſtis Trevir. Boniti num.36.& c.Sed & omnium promiſcue ſepulcra
Archiepiſcoporum , apud Marten.to.4. Collect. Am- cancellis vallariſolita docet idem GregoriusTuronenf.
pliff.col.395. lib.6.Hiſtor.cap.1o. Vide Cataracta .
CANCELLARIA , apud Anglos dicitur fummum An CANCELLI ALTARIS , Quibus altaris ſeptum vello
gliæ tribunal, ſi univerſalem illum Conventum cxci- cus munitur: quibus Bema a Chora diſparatur. Cypria
pias , quem Parlamentam dicunt : in quo Cancellarius nus in Vita S.Cæſarii Arelat .Hoc autem fan&tum opus
fingulis, qui rigore juris communis fe læſos queruntur, ita proſecutuseſt, utetiam ab illis , quæ ad divini mi
ex regula æquitatis ſubvenit . Ita Cowellus . niſterii diſpenſationem pertinent , non abſtineret thu
Nos vero Cancellariam appellamus locum in Pala- ribulis , calicibus, pateris pro eorum redemptione datis,
tio , in quo Regia ac publica inſtrumenta olim aſſerva- exculiſque à Cancellorum columnis ornamentis argen
bantur ,( nam hodie vix ejuſce appellationis hac notio- teis . Capitulare Heitonis Epiſcopi Baſileenſis cap. 16 .
ne ſupereſt veſtigium ) de qua quidem intelligendum eft Quod ſi palle altaris lavandi funt, à Clericis abſtra
Edictụm in Cariliaco an.861 . Propterea neceſſarium du- bantur , & ad Cancellos feminis tradantur , ibidem
ximus, ut commendationem noftram ex hoc fcribere roga- repetantur. Paulus Warnefridus de Epiſcopis Meten
remus, quæ ex more in noſtro Palatio apud Cancellariam lib.in Chrodegango : Hic fabricarejuſit... jedem S.Ste
retineatur , DOC. phani Protomartyris , & altare ipfius , atque Cancellos,
Cancellariam , Gall. Chancelerie , hodie dici- presbyterium , arcuſque per gyrum . Obſervat porro
mus Prætorium Cancellarii , vel locum , ubi diploma- Durandus lib.l.Ration.cap.3.num.35.In primitiva Ec
ta regia feu litteræ , quæ figillo regio communiri de- cleſia peribolum , ſeu parietem , qui circuit chorum ,non
bent, obfignantur, hacque notionelegitur non femel elevatum fuiße niſi uſque ad appodiationem , idque ſua
vox Cancellaria ab annis faltem trecentis & amplius . ætate adhuc in quibuſdam Ecclefiis obſervatum ; quod
9. CANCELLARIATUS, Officium ſeudignitas Can- ideo fiebat, ut populusvidens Clericum pſallentem , in
cellarii . Pallim occurrit poftremis ſæculis. de fumeret bonum exemplum . Verumtamen (ſubdit ille )
CANCELLATIO , Vox agrimenſorum , Limita- hoc tempore quali communiter fufpenditur, five interpo
nitur velum , aut murus inter Clerum & populum ne
tio , centuriatio , typus , forma . Siculus Flaccus: Et
quamvis una res fit , forma ; alii dicunt perticam , alii mutuo ſe conſpicere posſint , &c. Vide Deſcriptionem
centuriationem , alii metationem , alii limitationem , a noftram ædis Sophianæ num.71.72 .
di Cancellationem . Frontinus : Ager ſeſtertianus ali CANCELLUS , Locus altaris cancellis feptus . Bruce
gratusin Cancellatione limitibus maritimis . Græcis , vel id utor , Presbyterium Latinis , noftris le
I CANCELLATURA , Oblitteratio , lineæ in Cancel.SynodusRomana an.853.can.33 . Sæculares....
Charta cancellatim ductæ . Saiſimentum Comitatus nec inter ſacros Cancellos ordinibus debitos, niſi permit
Tolofæ apud Lafallium to.1.Annal.Toloſ.Inſtrum pag. tente Epiſcopo , adtentent accedere. Concilium Nan
ne
 137 CA CA
N N 138

netenſe an.895.can.3.Ut nulla femina ad altare preſu 3.CANCER . Papias : Cancri , Cancelli. [ Feftus
mat accedere, aut Presbyterominiſtrare, aut infra Can- habet : Cancri dicebantur ab antiquis, qui nunc perdeg
cellos ftare . Adde Capitula Herardi Turonenf.cap.82. minutionem Cancelli, ex quo genere funt Calces ,qui per
Quod igitur eft inter & infra Cancellos, Cancellus poft- deminutionem appellantur Calculi . )
modum nude dictum eſt. Acta Epiſcoporum Cenoma 4. CANCER , Machina bellica. Chronicon Colt
nenſium in Arnaldo c.33 . Denuo ipfam Ecclefiam ...con- marienſe an.1300.Expugnavit Rex banc civitatem per
ftruere cæpit , dpartiſuperiori, quæ vulgoCancellum duo vaſa(inſtrumenca) concava,que faciebant artificer
nominatur, etiam te&tum impofuit : membrorum quoque ſapientes . Unum vas Cattus vocabatur, aliud Cancer,
queCruces vocantur , atque turrium folidiffima fun- Erant bec vafa longa , quadrata, ex omni, parte late
damenta antequam moreretur inftituens. In Hoello cap. rum claufa : verſus terram nullum munimea babebant ,
34.Sed o Cancellum , quod ejusanteceſor.canftruxerat, ſed verſus cælum de tabulis forribus ac Spillis te& um ,
pavimento decoravit. Ordericus Viralis lib.Il.pag.832 machinarum lapidesminimometuebant , c.Infra: Fuit
Concellum veteris Ecclefiæ dejecit, & eximia pulcritu Cancer inftrumentu m magnum , forte pariter - pandes
dinis opere in melius renovavit , atque in longitudine do rolum . In ca erat trabs magna , pariter longa , in una

latitudine decenter augmentavit . Etlib. 12.Cancellum pante groja , in altera parva . In groſſiareporte, live in
Ecclefiæ cum domibus monaſticis renovawit. Statuta Or- , in fronte ipfius
capite , fuit. ferro forti circumdata o
dinis Hoſpitalariorum S. Joannis Hierofol.tit.3.647. Ne Cancri fortiffime colligata . Trabs.hec fuper quadamine
Fratres noſtri, cum divina celebrantur . Cancellum ,fex Arumenta.jacuit , quod faciliternaperetur. Hic Cancer
Chorum intrent, nec altari adhæreant. Joannes de Gar- cum ad murum perveniſſet, octo in circulos , qui in
landia in Synonymis : trabe erant , funes immififeat, ex paucis illibus pra
Cancellus, templi pars intima dicitur eſſe . magna parte cadere coegerunt: Mox : Expane terre
Poëta MS.ævi infimi:
fuerunt obfeffi per Cattum atque Canarum : quia folus
Infra Cancellum Laicos compelle morari , Cancer , quingentos bomines occupabati. In Confuetu
Ne videant vinum cum facro Pane facrari . dine Bajonenli, Eſcreviffe proſpecie armorum ufurpa
Ita ufurpant Hariulfus lib.r. cap. 7. Chronicon Seno- cur . Ita noftri Cancros vocant, & c.
nienſe lib.4.cap.36.Chronicon S.Trudonis lib . 8. pag. CANCERARE , In.cancri naturam tranfire.Apu ?
447.Statuta Willelmi Epiſc.Dunelmenfis & Ægidii E- leius lib.de Virtuțib.herbar.cap.36.Ad vulnera,etiamfi
pifcopiSarisber.an.1255.SynodiWigornienfis an.1240 . Canceraverint .
can.2.Exonienſis an . 1287.can.9.12.21. Ciceſtrenfisan. CANCERATUS , Cancere depaftuş. Raffio SS.Perpe
1292.can.s.Mertonenſis an.1300. can.4 . Rotomagenſis tuæ & Felicitatis: Facie Cancerata male obiit , ita ut
an.1335.cap.8. Londinenlis an . 1342.can. 11. Provin : mors ejus odio fueriti.
eiale Ecclefiæ Cantuarienſis lib.s. sit.9.lib.z. tit. 24 . CANCEROSISERMONES,apud Julianum Toletanum
& c . Ex noftris vero Hugo Plagon interpres. Gallicus lib. 1. contra Judæos , initio , qui nempe ut cancenſer
Willelmi Tyrii : Le Partriarche prit le Califre, i punt , inquit D. Paulus. ( Canceroſus , Qui exeditur
emmena el cuerOle Chanciel, pour bien voir apertement cancere, in Altis SS.Julii tom . 1.pag.420. ubideS. Ott
la Sacrement. Le Chøyr ou.Chancel , in.Confuet. Nor: tone . ]
man.art.21 2.
CANCER AUMA , pro Canceroma , Kzprávald, Can
2. CANCELLUS , pro Cancellatione . Senator : eer.Papias: Canceromata, apoſtemata , retrogradien
Intra Tufciæ Cancellos .Eft autem Cancellatio, Agri- tia , ut capcer . Adrevaldus lib. de Mirac:S.Benedicti
menforibus , limes : unde Ager Cancellatus, limita- cap.28.Quidam membrorum quorundam incendium male
tus. ( Metaphorice ſumiturin Compendiofa beneficio perpefi, quod genus morbi incurabile medici derivato
rum expofitione fol.36.verfo : Queritur , cum Manda- nomine à cancere , Cancerauma vocitant ,& c.Vide Cel
torio (apoſtolico) cuimandatur provideside beneficio non fumtib.5.cap.28.lib.6.cap.15.Apuleium lib . de Virtut .
facerdotali, poffit conferri facerdotale .Et placuit Bania herbar.cap.31. & c.
facio VIII. id fieri,non poffe, cum Mandatum fuos habet I CANCETUM . pro Calcetum ,Via ſerata,Gall.
Cancellos , id eft , limites. Verum bæc vox nota fuit Chauſſèe. Monaftic.Anglic.tom ... pag.2. coli2. Primo
ipfi Ciceroni, apud quem lib.1.de-Orat. 6.12 . Cancellis incipit à la Bruftacbe apud pontem de Strete , obic fram
circumſcripta ſcientia . Et pro Quintio cap.io. Si extra pra Cancetum ultra Pinne alalkeper medium marife .
hos Cancellos egrediar, quos mihiipfe circumdedi.Qua- Vide Calcea ,
re vocem Cancellus prætermififfemus, ni primum fuif 9 CANÇEULI, f.pro Cancelli, Species racium
fer à Cangio relata . ] ad capiendas feras. Sixe Raul de Geſtis Friderici I.Imp.
A CANCELLIS , Cancellarius , Gall.Chancelier. apud Murator.to.6.col. 1-190. Imperator vero menfe Non
Herricus in Vita S.Germanilib.6. vembri proximo ivitultra montes , Marquardumom
Voluſianus erat , præcel ſonomine quidan . nibus Longobardis prepoſuit , quiomnibus Mediolanense
Urbis Patricius , toti dilectus.Of urbi, fibus tam civibus quamque O - rufticis venationemjwtur
Atque à Cancellis prifcp de more miniſter . bavit , id eft , ut pemo venaretur cum cane , autneque
Vide Chiflet:Anaft.Childer. pa.135.Salmakad Vopifc. pedpicam vel Canceulosponeret , neque fofam facerent.
Carin.cap.16:& fupra Cancellarius. CANCHAR.Bernardi de Breydenbach Iter Hig
4 1. CANCER , Forceps, Gloffi [ lad: Papias MS . roſól.pag.277.Pulices, cum berba que diciturCancbar.
cum veteriGloſſario Sangerman.n.501. Cancer, Forr in le to pofitafuerit , quafi ebrii de paralitici fiunt, nec
ceps , vel Ulcus . Forcipes autem fic appellantur, quod ſálire nec ſe movere poffunt .
ſint ad inſtar chelarun Cancri. Gloff. apud Grævium CANCIÆ , f. Næniæ . Acta SS.Junii to.3. pag.
in notisad Glollar. Ilid. xdaxilo , zeamo , Forfex , 929.F.ubi de B.Michelina: Tunc Michelinaad bec vera
Vide Lexicon Martinii . ba -refpondit : Omnia ifta videntur-tuffie og Cancie , ale
2. CANCER , Arcus , føynixi, quod cancriforei- à perfonis defperatis & rudibus . Galli diceremus
pem -referac:. Adamnanys lib.2.de Locisss.cap.16.Hec Chanſons, Logi, fabulæ , nugæ .
( Eccleſia) quatuorlapideisfuffulta Cancris , flat fuper CANCILLUS , Vaſts genus, certa vini, alte
aquas inbabitabilis &, *c. Mox : Inferius vexo, ut di & tum riufve liquoris-meafura. Tranſactiointer Abbatem &
eji, Cancris& arcubusfuftentata .Ét4.26.Una (Ecclefia ). Monachos Craffenſes ann.13.5 Texlibro viridifoli 53:
jo medio civitatis loco fuper duos fundara Cancros, % 64 Tenetur dare de confuevit di &tus D. Abbas fingulis ho .
Spitas
 139 CAN
Spitantibus di&torum Monachorum die qua veniunt de ex
tra Monaſterium , unam libram panis conventualem de
frumento antiqui ponderis, unum Cancillum boni vi
ni , in quo ſit tertia pars aquæ, videlicet unum Cancil-
lum Presbyteri, que funtduæ partes Cancilli monacha-
lis , & iftocaſu datur purum . Ibidem : Tres Cancillos
vini . Pro Cancillus femel habetur Cantillus .
CANCRA , Domus cancri. Papiæ .
CANCRARIUM , quaſi putreſcat, ipſum eſt Can-
cer . Papias .
CANCRENUM VULNUS , Cancer , Celſo & La-
tinis Gangræna. In Miracul. S. Cunigundis edit . à
Gretfero .
I CANCRIZARE , Rolandinus Patavin. de Fa:
itis in Marchia Tarviſina lib.5.c.21 . apud Muratorium
to.8.col.249. Et quia ſcivit ( Fridericus II. Imperator)
quod antigai Magnates reſpiciebant Afcendens , cum
volebant condere civitates, ia faciebantipfimet urvum
cum aratro , quo circumdabant civitates , unde ditte
ſunt urbes ; incæpit & ipſe deſignare banc fuam novam
civitatem ( Vietoriam ) ſigno Arietis aſcendente : tum
quia fignum eft Martis , qui dicitur Deuss belli ; tum
quia eratLibre aſcendenti contrarium in occafum , quod
eft fignum Veneris, qui planeta Parme dicitur, eo efle
fortuna ejus . Quafi per hoc forſitan cogitaret , quod Part
menfium fortuna , qui oppoſiti erant eitenderet in occa-
ſum : in Aſtrologis namque iis qui ſubtilitatem aſtro-
Logicam imitantur, primum operanti & feptimum adver:
fario datur . Sed puto quod non notavit quartum ab A-
ſcendente fuiſſe Cancrum ;quartum enim ædificia, domos
civitates deſignat, o jic civitas ſub tali Afcenden-
te incæpta Cancrizare debebat; id eft , Retrorſum ire
ad inftar cancrorum , inetaphorice , Minui , in pejo-
rem conditionem vel occaſum vergere : quod accidit
novæ urbi Victoriæ , quæ non ita poft capta & fpolia-
ta receſit more Cancri, uti narrat idem Rolandinus ibid,
cap.22 .
9 CANCRIZATUS , Gangræna , feu Cancere
vitiatus , infectus. Aeta SS.April.tom .3.pag . 892. in
Vita S.Catharinæ Senenſis : Habebat enim in pectore ul-
Cus , juxta medicorum vocabulum Cancrizatum quo:
carnem circa ſe corrodebat .
I CANÇROSUS, Idem . Concil.Hiſp.10.2. pag.
544. Nos quoque huic vulneri Cancroſo ignitum , quod
ſupereſt, adhuc injicimus ferrim .
9 CANCRUM , Internigrum . PapiasMS.Editus
habet Canetum . Vetus Gloſſar.Sangerm.MS.num.501:
Caneum . Vide Canetum .
I CANDA , Species telonii . Præceptum Caroli
Simplicis anno 919.apud Mabillonium lib.6 . de Re Di-
plomatica , Charta 129. De teloneo quidem mercati me-
morate ville nonam ac decimam partem , de cenſu quo-
que vini , quod accipitur de Compendio ac Venetta , no-
nam partem ; o demoneta ejufdem palatii decimamo
nonam partem .... imiliterde cambisco tabernis vinariis,
de tranſitu etiam navis in Venetta, nonam decimam ,
ſeu de hoc quod dicitur Canda , qnam accepimus ex epi-
ſcopatu Sueſſionenfi, & de cænobio S.Medardinonam ac
decimam ad capellam S.Clementis( Compendienſis) con
cedimus . Vide Candes .
I CANDATOR , à Candidare fic dictus Fullo ,ut
opinor , quia purgat pannos , & candidos facit . Char
ta anni1240. ex parvo Chartulario S. Victoris Maſſil.
fol.181.Nos R.Bereng . Comes Marchio Provincie ....
affidamus jub guidagio e protectione noſtra recipi
nius bona fide monaſterium S.Vi toris Malil... ac omnia ventiones inter Francorum Regem & Comitem Mar
molendina paratoria & candoria ipfius monafterii... affi-chiæ an . 1 1 27.apud Marten.to.1.Ampliff. Collect. col .
damus eodem modo molendinarios , Candatores, mula- · 1215. Præfatus cames Marchie habebit à nobis fingulis
terios omnes homines ibi neceſarios , ac beſtias in eun annis ufque ad decem annos decem millia & fexcentasliz
do o redeunda. bras Turonenſes annuatim in tribus terminis, tertium , in
CAN 14
CANDELA , Lucerna olearia . Gloff.Græc. Lat.
Kurtina Cicendela . Acta Proconſularia ſub Munatio
Felice , apud Baroniuni ann.303. n.12 . Lucernæ argen
teæ ſeptem , cerofala duo , Candelabreves æneæ cum lur
cernisſuis ſeptem ; item lucerne ænea undecim cum cater
nis ſuis. Hiſtoria Translationis fancti Januarii apud
Caracciolum : Cæpit.Candela fine admixtione olei re
dundare . Anaftafiusin S.Silveſtro PP.Ubi Candele are
dent ex oleo nardino piſtico . Leo Oſtienſis lib.3.cap. 39.
Ex oleo de Candela S.Sepulcri, quæ videlicet per ſingur
los annos modo valde mirabili accenditur , Candela o
lei , in Bulla Benedi &ti IX.PP.apud Ughellum tom , i ;
pag.124 . Sed & Zacharias PP. in Dialogis S. Gregorii
Lampades nærmin.x vertit , lib.i. cap.5.7. Hac pariter
notione vocem Candela uſurpat idem Gregorius in E:
piſt.12.ad Bonifacium Moguntinum Archiepiſcopum ,
ut & Braulio in Vita S.Æmilianica.29.apud Bivarium:
unde conficitur in Regula S. Benedicti cap.29 . Cande
lam noctu in dormitorio ardentem , nihil aliud effe quam
ufurparunt
cicindilem.Neque aliter fere vocem ze? yxa
Gręci recentiores.VitaS.
Nilijunioris p. 100.Ane Soi te
auray brate, tra xardínas xi ancom , Sophronius Patr
Hieroſol. Tê ThS. 729Suínos trw.dresa potrsTê Ewrop -
xóv @ 27.00 Surias Aceber . Et infra: Tís xardínsy 2212 3évee
to 'rausv . Miraculum S.Georgii Mart . de ejus imagine
n.55.17 paids yevoelisinot devracterons tās x vo'ca
dis αλο ! αι . Οι την σιχτιρα , άρισες τι α ',
De ejuſmodi candelis videtur perinde intelligendus
Anonymus de locis SS. A109:v Të dyos ruos ap sev Tok
xardiacras '.Infra : Kp: @ vtadmarsiaid ř '. Apud Codi:
num in Origin. Key Fuár ou. Onivas , pag.100.Aliter tamen
xursuze ulurpat ChroniconAlexandrinum p.686.Vide
Papyrus.
Candelæ projectæ & extinétæ in excommunicationi
bus ,cujus ritusmeminerunt.Regino lib.2.de Ecclef.di;
ſciplcap.409.Burchard.lib.ii.ca.3.Concil.Lemovicen
ſe ann.130 1.fe21.1. fub finem , Romualdus Salernitanus
in ClaronicoMS.ann.1167.Guillelmus Abbas S. Theo
dor.lib.2.Vitæ S.Bernardi cap.6.n.35 . Heilo Scholaſtı
cus pag.35% .Epiſtola 3. earum , quas Tengoagelius e
didit pod Chronicon Reicherſp. Bertholdus Conftant.
an.1085.1095. Matthæus Weltmonaft . ann. 1253. pag .
353. Pachymer. lib.i.Hiſtor. cap.31.Perardus in Tabu
lis Burgundicis pag.130 . Acta Alexandri III . PP . apud
Baronium ann.1177 . Matth . Paris pag. 442.454. 576 .
Ægidius Aureæ vallis Mon. c . 103. Thwroczius ann .
1303. cap. 86. ri gid. Gelenius in S. Engelberto pag.
37. & c.
Candelas accenſas ſub conjugatorum pedibus ponere ,
ſuperſtitionis ſpecies, damnata ab Odone Legato A
poſtolico in Syria ann.1254.in Conſtitutione contra Si
moniacos : Item à quibufdam inolevit quoddam abo
minabile & horribile: videlicet quod celebratisſolemni
tatibus nuptiarum , ftatim quidam Clericus Ecclefiæ ,
in qua folemnizatum eſt matrimonium , portaps aquam
benedictam , cum pervenerit ad portam domus , in qua
debent ſe recipere nubentes, tenens quandoque Candelas !
accenjas in manibus , ponit eas ſub conjugatorum pedi
bus , & accipit pro hujufmodi tam improbo officio 12.de
narios vel aliud pretium : quod ſortilegii vitia carere non
dubitatur , & c.
CANDELA DE MADIO MENSE , inter præſtationes
Ecclefiafticas, in veteri Charta ann.1030.apud Ughel : ,
lum in Epiſcopis Novarienfibus.
CANDELA , Idem quod infra Candelaria . Con
Afcen
 141 CÁN CAN i42

Aſcenſione Domini, tertium in feſto S.Martini ela ter delarias principaliterlaternas neceſarias ad Matutinum
tium in Candelis , apportat, candelas circa fingula pulpita collocat, din
CANDELABRĄ , lavora's , Fax , in Supple- nocturno-officio ſuper altari ſummo lumina ponit; fignum
mento Antiquarii. Johan. Longinus in Vita S. Stani- ad chorum ad Vigilias nocturnas de Laudes pulfát : bye
slai Epiſc.lib.z.num.68.Accenfa autem Candelabra, a mali tempore ad refectorium lumen portat, fabbatho la
familiaribus qui fecum cubabant excitatis , & c. ternas candelabra mundat. )
( CANDELAIA . Vide Candelaria . CANDELARIUS , Qui facit vel vendit candelas,
O CANDELAPTA, vox ibrida à Lat. Candela , & Gall. Chandelier . Charta Philippi VI. Franc. Regis
Gr.ärto ; Accendo : Qui candelas ſeu lucernas accen- ann.1329.Item quod Candelarii renditores de repo...
dit in Eccleſia . Acta SS.Julii to.4.pa.98 in Hift.Chro. vendent bonus to legitimas Candelas de bono & tegititho
nolog. Patriarch . Antiochen. Ubi in templo Reſurrection cepo.
wis Candelapta fa &tus , lucernas accenderit. CANDELARII FABRI, in Conſtit .Siculis lib.z. tit,
1. CANDELARIA , Feltuni Purificationis B.Ma- 36.5.1.Qui candelabra conficiunt.
riæ , Durando lib.7.cap.7.n.17. 'noftris olim la Cande, CANDELARIUM , Oblationes candelarium in
"liere, hodiela Ćhandeleur : Candelora Italis, Sancta Ecclefiis. Tabularium Monaft.Longipontisin ditecê
Maria Candelaia, Joanni Villaneo lib.6.cap.34. lib.10 , fi Pariſ.Conceſſit illis (Monachis) quandam partem ip
cap.6. Felium Candeloſe , in Charta ann.1286.in Pro- fius doni, ſcilicet unum arpennum térré , medierütem
bationib.Hiftoriæ Caſtilíonenſis pag.71 .& alibi pallim , Candelari de ſepulturæ ,tertiam partem medietatis tur,
Feſtum Candelarum , apud Ulug Regh.cap.7 . [Feſtum rellorum , atque offerenda domnisdecime, & C.
S. Mariæ Candelarie , in Statutis Maffilienſ. pag.142 .] CANDELATORES , Qui deferunt Candelas ,
Feſtums 5. Mariæ Candelarum ,in Charta SicardiEpi- apud Rymer.co . 12.pag.28.col.1.
ſcopi Cremonenlis ann.1207.apud Ughellum 10.4. pag . I CANDELCISA , Feftum Purificationis B.Ma
1297.Sic dict um à Candelis ardentibus , quas hac die riæ . Litteræ Philippi Regis Franciæ apud Rymer. to .
deferri à fidelibus præcepit Gelafius PP. abrogatis Lu- 2.pag.464.Rox ipfe Anglie mittet gentes fuasapud Per
percalibus, quæ menſe Februario agi ſolita teſtatur pinianum in craftino in frantis Candelciſe. Ibid. pag.
Varro . Liranias publicas & proceffiones huic folemni: 405.ubi de eod.negotio : Quocraſtino videlicet die Sab
tati addidit poſtmodum SergiusPP.nec enim ille can- bati poſt dictum feftum Purificationis B. Maris, c.
delarum ufum in hoc fefto introduxit, uti obſervat Ba- Vide Candelaria . 1 .
ronius , licet nonnulliid ſcripſerint. Beda de Ratiofie CANDELLUS , Cereus, Gall.Chandelle de ci
temp.cap. 1o . de Luftrationibus veterum , quæ fiebant re . Acta SS.April.coin.3.pag .524.in Miraculis S.Zicæ
> menfe Februario : Sed hanc luftrandi conſuetudinem be. Virg . Et vovit ... quod ſibi duret unum Candeltún
nemutavit Chriſtiana religió, cum in menfe eodem , die fibræ cere .
S. Mariæ plebs univerſa cum Sacerdotibus ac Miniſtris 9 CANDELOSA , pro teſto Purificationis B.Ma
bymnis modulate vocis per Ecclefias , perque congrua riæ fæpiusoccurrit , ut locis exſcribendis inimoremur .
urbis loca procedit , datoſque à Pontificecuncticeregs in Vide Candelaria , . )
manibus geſtantardentes , en augeſcente bona confuetu I CANDELOTTUS, Cereus , Candela . Asta
dine idipſum cæteris quoque ejufdem B.Marris de perpe. $ .Junii com .3.pag.936.ubi de B. Michelina : Accéde
tue virginis agere didicit, non utique in luftrationem rer- re debeant Notarii ... cum eorum pallió novo Carta
reſtris Imperii quinquennem , ſed in perennem regnica dellotis .
leſtis memoriam :quando juxta parabolam Virginum pra CANDES , Vafa fiAilia , in Glollis Ifid. & apud
dentium , omines electi lucentibus bonorum ačtuum lam- Papiam . [ In Excerptis habetur Canda . Martinius fit
padibus, obviam ſponſo, ac regifuo venientes,mox cum diéta putat vafà fi&tilia, quia fingantut ex terrà càn
eo ad nuptias civitatis intrabunt. Alcuinus in ſerm . in dente. In codice MS. annorum circiter 200. legitur:
Hypapant.Maxime autem eo loco , quo primatum Ec- Liber Sacerdotalis JiveCandes adufam Etclefiæ Lingo
cleſia Catbolica in primo Paſtore fortita eſt , in tanta re- nenfis: ubi fortaffis à Cancu legenduin Cantes. Vide
verentia habetur, ut ea die cunéta civitatis turba , in u- in hac voce , ]
num colle &ta , immenſis cereorum luminibus coruſcans 2 CANDETUM , ut ait Columella Kib ,$.cap.i.& ex
Mijarum folemnia devozillimecelebrent , nullaſque adi- eo Auctor vetus de Limit.Ifidorus lib.15 . Orig. cap.is.
tum publica ſtationisintret »Ji lumen manu non tenuerit, & Papias , Galli in areiš urbanis Spatium vocant centum
tanquam ſcilicet Dominum in templo oblaturi, imo etiam pedum , quafi centetum , in agreftibus autem 150.Cam
fufcepturi fidei lumen , quo interius fulget , exterius 6- denus hinc accetſit Britannorum Cariroed . (Cantet vel
blationis
fue religione demonſtrenit. Tradit Olaus Wor- Candet Britannis eft participium pafſivuit ab inuſitato
inius in Feſtis Danicis antiquis, quos edidit , ad diem Canta , à Cant, centum; juxca vit vocis idem effét
Purificationis, quæ ibi Kendelmeſ dicitur, manum atque Centuplicatum . ] Vide Cantredis,
facem oftentantem effe depi&tam . Germanis vero Lie CANDIBALUS , CANDICULUS . Jo. de Janua :
chtmeſ , id eſt, Mijaluminum appellatur, ut eft a- Candibalus, parum candidus: invenitur etiam Candi
pud Greiferum in Muricibus Chriſtianis pag.177, Vide colus, candidus, uel Candicülas. Unde Matbodus in
S.Eligium Homil.z.Rabanum lib.2.de Inftit ,Cleric :ca, lib.de lapid .
33.Rupert.lib.3.de Divin.Offic.cap.25.Honor. Augu Tertia Candiculus tribus eft faſcripta lituris.
Itod.lib.3.cap.24. Durand. lib.7.c.7.n.16. Baronium ad CANDIDÁ , Veftis candida ', albá . Padfio SS.
Martyrol.& c.Adde Cyrillum Scythopolit. in Vità S. Perpetuæ & Felicitatis: Qui erat veſtirásdifcintiam
Euthymii apud Allațium de Hebdomadis Græcorum Candidań , babensmultiplices calliculas.S.Hièrdnym .
pag.147 . Epiſt... Quepallam tunicam nigrofque calceoløs Candi
2. CANDELARIA , pro Candelabrumi , Galli- de véſtis og aurati foccidepofitione fumpfifti .Idem E
se Chandelier, apud Rymer.to.7 .pag.745:Duo toclearia pift.34.Et dedicatio ofſtuniMartyris Candids tibi tlestie
pro Candelaria , hienta reddiderit . Adde Spartianum in Seveto : Pre
CANDELARII , qui candelås in Ecclefia defèrant, tor deſgnatus à Marco eft, non in Candida; fed in
in Charta an.1270.apud Ughelt.to.7.p.20. ( Vide Chro- competitorum grége, id eſt , non iter candidatos Prih
nicon Mellicenſepag-333.col.1. & pag.418.col.z. quo in cipis . Nam magiſtratuum quidam defignabantur à
poſteriori loco Candelarii officium lic defcribitur:Can- Principe, fed conamentabantur fine repulfa & ambicu
defi
 CAN CAN 14.4
343

deſignandi , ut loquitur. Tacituslib.1.Annal

. Vide Hen- deo ad Imperatoris cuſtodiam adhibiti , perinde ac
ric .Valeſium ad 20.Ammiani pag.184.Dicitur etiam Scholares, è quorum claſſe cevfebantur: id enim coi
CANDIDA , Editio ludorum , quæ fiebat à Magiſtra- ligi dacur ex lib.5.C.Qui militare poil. lib. 12. adco up
tibus , Prætoribus fcilicet & Quęſtoribus candidatis Candidatus, adhuc eſſet Scholaris, & in eorum nunę
proprio ſumpru . S. Ambrofius.Serm . 81. Preparemus ro , qui binas militias fimulcompofitas, O ſociali nezas
nova & preclariſſima muinera, edamus primam Candi- confortio rerinere poterant. Unde diſerte auctor Chro
dam in veftitu nudorum , ſecundam vero non minus no nici Alexandr.ait Candidatos obtinuiffe fextam fcho
bilem, & c. A &ta S.Bonifacii Martyr.de Aglaë marro- lam.Procopius lib.3.de Bello Goth . Hy goi Guseving B25.
} na Romana : Hæcergo ter Candidam egerat apud urbem 1.ws liv las.vizio ropucopac. Pred sre's verder bis Ked' $*
Romam ex Prefectura. VetusKalendar. Her warti M. TEST8 @ MTX . Corippus lib.3.de Laudib. Juftini:
Decemb. 13.Kal.Jan.MunusKandida . Quæ verba alii Ornata eſt Auguſta domus , jufugue regentis
de munere , feu officio candidatorum , nefcio an bene Acciti proceres omnes , Scolaque Palari eſt
interpretantur. Paffio SS.Seraphiæ & Sabinæ : Filia Juſa ſuis aſtare locis : jamque ordine certo
Herodis Metallarii cujuſdam , quifub Veſpaſiano Augų Turba Pecanorum , Curforum ,in Rebus agentum ,
ſtoter in urbe Roma Candidam confeffionem dedit Roma Cumque Palatinis tans Candida turba Tribunis
nis. Ubi forte leg. editionem , Et Protectorum numerus mandante Magiſtro,& *c.
G CANDIDÁRE , Abluere lintea , vel etiam te- Luitprandus lib.3. Rerum in Europa geſtarum cap . s .
dis candorem inducere . Charta anni 1192. in Confue- Turba pofthoc immenfa vocatur, Protofparbariorum ,
tud.MSS.Tolof.fol.29.verſo è Bibliot.D.de Crozar: Ų- Spathariorum , Candidatorum . Candidatos Conftar.
bi Braſolum ſe conjungit cnm Garona, ipſum pratum tjiş. Hieronymus in Vita S.Hilarionis , ut Juliani &
& gravaria..erantpublica , caula ingrediendi & exien- Valencis Imperatorum aſſeclas & cuftodes non ſemel
di tibere ſtacandinaves... cauſa ſcurandi lavandi habet Ammianus lib. 25. & 3 : Vide Alcuinum Epiit.
Candidandi. Tertull.adv.Gņoſticos cap.12 . Johan- n1. & c .
nis Evang . verba Apocal.7 . exprimens : Laverunt ve CANDIDATORUM vero cohors fummæ fưit & præci-
Jimentum ſuum , o Candidaverunt ipſum in ſanguine puæ in Palatio dignitatis , & prærogativæ : nec in eam
Agni. Vide Candidarius . admilli , niſi qui
genere , opibus & animo cæteris præ
9.CANDIDARE Manus , apud Muratorium 19. 2. cellerent . Hinc paflim legimus in ea militafle viros
pag.337.col.1.ex Camilli Peregrini Hiſtoria Principum primarios . Vietor Tunnenſis in Chron .tradit , Juſti
-Longobardorum pro abluere ; nianum Juftini Imp. nepotem Candidati militia fun
CANDIDARIUS , Ugutioni , & Joanni de Janụa, &tum . Nicephorus CP.in Brev.pag.20.1.Edit. Vituli
Polliparius , quicoria facit alba . Item qui lavat par- num quemdam refert , hominem dignitate & opibus il
nos . Idem Ugucio : Fullo, qui parat punnos , & ex- Juſtrem , Candidati pariter munere infignem fuiffe
candidat, * eosfulgere facit. Mamotrectus ad 3. Re- Leo On.lib.z.Chr.Calin.cap.68.auctor eit', Arduinum
-gum cap.18. Fullo quiCandidatpavnos. Gloff.Lat.Gr. nobilem Mediolanenfem , ' auro oblato non modico , à
Candidus, xafapós. Cornelius Fronto : Album natu- Docæano Præfecto Italiæ , feu potius ab Imperatore
* , Candidum cura fit. CPol . Candidati bonoredonatum , quibufdam Apu
1 CANDIDATIO , Candor metaphoricus, id eſt, lie oppidis præfellum eße. Ex eorum claile delectos co
Juſțitia & ſanctitas . Lambertus Ardenſis apud Lude- piarum & exercituum duces docent Synaxaria ad 31. !!!
wig.Reliq.MSS.co.8.pag.596 . Peperit ( Ardee Adeli- lii in Vita S.Eudocimi , ut & Legatos ad Princines ,
dem & ſecundam Beatricem , quas ſimiliter confignavi- Annales yeteres Francorum ann.804.Joan.VIII.PP.E
mus , & ad veterishominis expiationem , in novi homi- pift.169. & Guillelm.Bibliot.in Hadriano II.p.228.229.
nis Candidationem , Cbriſto mediante O Baptiſmigra- Adde Senatorem lib. 1. Epift.4.Ammianum lib.15 . Pat
tiam & ſacramentum confirmante , baptizavimus.Hay- fionem S.Caloceri Mart.num.11.& c.
mo in Pſal.71.Extolletur ſuper Libanum , id eft , Can Sed dubitari poteſt, an Gordianus fenior Candida
didationem turpis mundi Libanum , albor , deducitur torum nomen primus invenerit, vel certe cohortem
ab Hebræo 135 , Labin , albus . aut ſcholam ; cum pro certo conſtet , Candidatos in
CANDIDATRIX , noftris Blanchiſſeuſe , quela- Palatio longe ante militaile , & à Vegetio Candidatos
pat pannos , Joannide Janua . Petrus Bleſenſis Epiſt. Timplares & duplaresrecenſeri, & in Antiquis Inſcri
14. Burbatores , þalatrones, boc genus omne , la Can- ptionibus apud Gruterum , Candidati Auguſtorum ,
didatrices ,
Cæfarum , Imperatorum occurrant. Sane non defunt
1
2. CANDIDATUS : A &.X64 ) , in Glo ! .Lat.Gr. qui ita univerſim tunc dictosmilites cenſent apud Ro
Dignitas Palatina, æque ac militaris, inſtituta pri- manos , quod in prælium ituri , aut pugnaturi albuni
mum à Gordiano ſeniore, qui ſelectos ex Şcholarium paludamentum aut purpureum induerefolerent: quod
claffe quofdam ex valentioribus , quique animo ac cor- teſtatur Valerius Maximus lib.i.ubi de Crallo . Tradit
1
poris roborecæteris præſtabant , in peculiarem ſcho- præterea Suetonius in Domitiano cap.12 indigne tulif
lam , feu cohortem conjecit, eoſque Candidatos voca fe eumdem Domitianum , generum frațris habuifle al
vit , quod fortaſſis quidpiam candidi in veſtibus, vel baros miniſtros .
armaturis deferrent . S.Hieronymus , ubi de Nepotia e Aliud fonare videtur vox Candidatus in Vita
no : Quid in Palatii militia fubchlamyde , o Canden- Ş.Athanaſii Epifc ,Neapol.apud Múraror.10.2 ; part.2.
te banco , corpus ejus cilicio tritum fit . Auſonius : col.1962. Si vult, ut non perſequar eum, reje&to Candi
Cum jam ſuccinctus amictu datorum tegmine, monachicum indumentun aſſumat
Per Ligurum populos folito Juccin &tior ires, mihique Ecclefiam ad ordinandam ſponte relinquat. Ver
Atyue inter Nivens alte veherere cohortes . ba ſunt Sergii Ducis Neapolitani S. Athanafium perfe
Ira Claudianusin 4.Conful,Honorii , Niveas cohortes quentis, Ci.Editori Candidatorum legmen lumi vide
militum dixit. Duplex autem fuit Candidatorum co tur pro veſte aut dignitate Epiſcopali;addit tamen,quod
hors, prior Seniorum dicia , quia à Gordiano feniore , fi quis cum Baronio legere malit Candidatorum regimi
altera junjorum , quia à Gordiano juniore inventa, uti ne per Candidatos intelligi poife Clericos in miniſterio
diſcere eft ex Chronico Alexandr.pag.628.& 630. & Ce facro candidisveſtibusindutos, quos regebat S. Atha:
dreno pag.257 nafius , utpote eorum Epiſcopus.
Militabant vero Candidati in ipfo Palacio , atque 2. CANDIDATUS , Peticor Petitor , rogator, meta
phor
 145 CAN CAN 146

phora ducta à magiftratuur Candidatis . Candidatus Inter eadem tenementa & Canellos;* « c.Hift. Harcur.
Dei, apud Tertullianum , quibaptiſmum perit.Com- 10.4.pag.2161.in Charta ann.1216.In qua vetus caſtrum
modianus inftr.65. Rothomagenſe ſedit cum toto porpriſio uſque in Canellum
Donafti de lacrimis, Candidatus ille ingratis Secane, hoceft , alveum Sequanæ .
Oppreſlus ufuris deplorat fa &tus egenus. I CANENTATUM . Rymer.to. 3. pag.70.col.l.
9 3. CANDIDATUS, apud Cornelium Zantfliet Accedentes ad nos..monſtraverunt,quod ipſi vuper quan
in Chronico : Unus ex gubernatoribus miniſteri Candi- dam navem ſuam . .pannis laneis da lineis , ferro ,Canen,
darorum , id eft , eorum qui telas dealbant, dec. tatis, cabulis, ac auro & argento ad valentiam quadra
1. CANDIFICARE , Clarefcere , naellapírsate , ginta librarum ſterlingorum ,ducendam in Angliam mo
in Gl.Græc.Lat . rari feciſſent. Legendum opinor Canevaciis , i.e. telis
2. CANDIFICARE , Candidum facere, dealba- cannabinis .
re . Acta SS.Junii to.z.pag.288.in Vita S. Yvonis Epi 4 CANEPA , CANEPARIUS . Vide Canava &
ſcopi : Gentemque...idololatrie abſolvit errore, acverius Canevarius 1 .
Candificavit Baptiſmate . S. Auguftin. in Pfalm.67 . n . I CANEPINUS , pro Canabinus. Aeta SS. Julii
21.Dealbabuntur in Selmon ,gratia Candificabuntur in to.4.pag.666.C.in A &tis S.PetriConfeſſoris: Et deſper
protectione corporis Chriſti. Etiſimo induebatur veſtimento, de panno fiquidem Cane
I CANDILI , Condimenta ciborum.ex melle & la- pino,groſilimo,afperrimo atq ;duriſimo.Vide Canava 2 ,
& te concinnata , Vocab.Suffannæi. I 1. CANERE , Privatim recitare . Mabill.Liturg,
qCANDIRE, 1. role . Gloff.Lat.Græc.Dealbare . Gall.pag.416.ex Concilio Naonetenſi cap. 19. Penfung
CANDIUS, Veſtis regia, Papiæ . [ Gloff.San -Ger- fervitutisfuæ Canevdo , Primam , Tertiam , Sextam ,
man . MS. num . sor. legit Cardis pro Candius. Vide Nonamque perfolvat, Ibidem infra ex Remigio Autiſ
Candys . ] fiodorenſi Monacho : Venit conſuetudo in Ecclefia , ut
CÁNDOMINA , nude occurrit in Gloflis Iſid,Vi- tacite obſecratio atque conſecratio à Sacerdote Cantetur ,
de Condamina.. ne verba tam ſacra pilefcerent . Vide Cantare 2. & De
GCANDOR ,Officina albaria , Gall . Blanchiſſerie . cantare 4 .
Charta pro Communia Balneolian.1300.inter Schedas 2. CANERE , dicitur de litteris quippiam con
Lancelotii : Statuerunt quod aliqua perſona non fit aufa tinentibus & indicantibus, qualiter etiamnum dicimus:
intrare Candores caufa erbejandi , fine voluntate illius que chante ce livre, Quid canst , hoc eſt, quid com
qui Candorem conducet , fub pæna viii . denar . Turon ... plectitur hic liber ? Commentatio Foulcherii Canoni
Item , ſtatuerunt quod fialiqua perſona ſuſpecta inven- ci Lemovic. inter Fragm . Hift. Stephanotii to.2. Anno
ta fuerit de notte infra Candores de Balneolo, quod cu- 1519.die fabbati 21.0ctob.Officiarii regii cum nuntiis ve
flodes telarum poffunt illam impune capere . nerunt, alias litteras regias deferentes , quibus Cane
9 CẠNDORIUM MOLENDINUM , Officina ful- batur, quod non tenueramus computum mittendi privi
lonica , ubi fanni contunduntur & abluuntur fiuntque legium eligendi, ex quoidem Rex male contentabatur .
candidi . Vide tocum in Candator . CANESIUS .. Vide Cag unus .
CANDOSOCCUS , Gallis veteribus , Palmes vi CANETA . Vide in Caona 4 .
tisterra obrutusut propagetur, Latinis mergus . Ita CANETUM , Internigrum , nitidumque colorem ,
Columella lib.5.cap.s. Papiæ . { Idem MS. Bicuric. Caneum & * c. Codex MS.
I CANDULA , Parva candela . Epiſt. Petri de Navarræi Collegii Pariſ. habet Caneum , intermiſtum ;
Condeco apud Acher.Spicil.to.2.p.559.Summo mane ba- viridemque colorem . {Vide Cancrum . Í
bens Candulam ,ſuperaddidi littere ſuprafcriptæ ,& c.. CANEVA . Vide Canava 1.& Feudum deCaneva .
: FCANDUS.Will.Brito Philipp. apud Ducheſnium I CANEVACIUM , CANEVARIA , & c. Vide
to.s.pag.88.Multos cruce fignabant indifferenter,parvu- Canava a.loco .
los , renes , muleres , Candos , cæcos , ſurdos , lepro I CANEVARIUS . Vide Canavat.
CANEVERILLA.Tabulariuni S.Remigii Remen
fos, & c.Videtur legendum Claudos.
I CANDYS , Indumentum Perſicum totum purpu- ſis: Uno quoque anno folvunt fal ad minorem modium
reum pro diademate . Subligaculum . Laurent.in Amal- quartam partem ; donantdecimam de omni conlabora
thea . Vide Candius . tu , preter Caneverill , do prat . Vox , ut videtur ,
CANECIUM , f. Locus cannis obfitus ,Ital . Can ex Cannabina , ſeu Gallico Cheneviere, formata .
neto . Charta anni 1370.ex Archivo Prioratus S.Joannis I CANEUM . Vide Canetum .
Tolof. De omnibus ruris cultis de incultis in de uno * ( CANFALO , Vexillum , Gall.Gonfalon feuGon
inveſtitum pratis , pradalibus, devefiis o nemoribus , fanon . Ada SS .Maii to.5-pag.217.de S.Lucifero :Di
ortis, ortalibus,cazalibus ayralibus, Caneciis cum HisRegibus in perpetuum dedit , commendavit O.com
eorum liberis juribus , exitibus & pertinenciis fuis. Vi- municavit vexillum feu Canfalonem Ecclefiæ Romane .
de Canetum , & Cannicia . Vide Guntfano .
: CANELLA , Gall. Canelle . Caſia , cinnamo CANFALONERIUS , Vexillifer , Gall. Gon
mum . Rymer.to.16.pag.204.col.z.Sed piperis grana falonmier ſeu Gonfanonier. Deeod S.Lucifero ibid .Qui
e vaja macis, Canelle ac gariophylorum , & c.Acta SS. tunc temporis...in preſentiSardinia regno, nomine ex
April.co.i.pag.126.in Vita S.Franciſci de Paula : Et pie parte Regie majeſtatis efſet Canfalonerius.
per,Canellam , gariofolum , zingiber contrita pani CANFARA . Leges Athelſtani Regis Angl.cap.19.
imponerent. VideOttobonum Seribam Annal.Genuenf. apud Bromptonum :Si inculpatio fit ,fe purgare ve
lib.z.ad ann.1194.& Hofmannum in Lexico . lit , eat ad ferrum calidum , & adlegiet manum ad Cana
ſ CANELLUS , Canalis , Gall . Canal. Angl. faram , quod non falſum fecit .UbiCanfaram , pro can . "
Kennel,Rivusplatea. Rymer.to.5.p.774.col.1. De allen- dens interpretatur Somnerus .
fu concilii noſtri ordinavimus,quod quilibet. căte tenemē 1. CANGIUM , Pannus forte unius quidem colo
tum ſuum à pariete five muro ejufdem tenementi, ubi via loris;ſed alio minusintenfiore intermixtus, ita ut pro
fuerit lata,per ſeptem pedes uſque Canellum , & ubivia diverſo aſpectu ſubinde mutetur , quomodo Taffetas
trillior extiterit perpauciores pedes.... de proprio faciat changeant dicimus . Necrologium Ecclefiæ Pariſien
paviari ... in auxilium reparationis emendationis fis 17.Kl.Julii : Dedit ..si duas coppas de Cangio virim .
pavagii mediidi&ta via inter Canellos, & c. Et mox : di . Vide Canetum . t
Tom. II. 2.CAN
 CAN
147
9 2. CANGIUM , Cambium , permutatio, Gall. cularios quoque docere....non definebat . [ Translacio S.
Change, Echange; Charta ann.1176.10.z.novæ Gall. Athanaſii Epiſc .Neapol.apud Murator.co.2.part.2 . col,
Chrift.Inftrum.col.zzo. Dedi fratribus ibidem Deo fen- 1073.Puerulus quidam , cujuſdam Caniowbarti folius
vientibus pro Cangio terræ in prato Folquini, quam vi- per menfes ſeptem lumen oculorum amiyerat. ) Quibuf
varium meum : exclufa occupat, & c.
q CANIBIUM.Charta Richardi Normanniæ Du
cis & Roberti fratris ejus ex Tabulario Montis S. Mi-
chaelis: Danulfo Abbatid Monachis de S. Michaele com
munitatem & Canibium dedi, & nundinas duas peda-
gium aliter pediaticum .Forte legendum Cambium , hoc
eft ,menfa númularia ,cujus inftituendę ad utilicacē mer-
catorum ad nundinas confluentia hic poteftas traditur.
I CANIBIUS PANIs . Vide in voce Panis,
9 CANIBUCA , apud Rymer.co.6, pag.417.col.l.
Et jam di&ta artel ſagitrandi)quaſi totaliter dimiſa,idem
populus ad ja &tus lapidum , lignorum , ferri : e qui-
damad pilam manualem , pedivam o bucularen , er
ad Canibucameogallorum pugnam : quidam etiam ad
alios lúdosinbonelios , c.Eadem repetuntur & iiſdem
verbis col.feq.necnon etiam pag.468.c , ufdem tomi.Fer
me crediderim pro Canibuca legendum Cambaca . Per-
facile caligant oculi leétoris, ubi tantulum eft diſcri-
men . Rarjus eftin inftrumentis cantiſper anțiquis pun-
&tum liceræ i fuperpofitum . Deinde omnibus notus eft
ludus tambucæ Teu baculi incuryati, vel luſorii mallei,
quo globulus ligneus protruditur .
CANICLINUS, Dignitas Palațina in Aula C ? : qua
qui infignitus erar, rxzx.asis dicitur Scriptoribus
Byzantinis, Sic aurem appellatus , uti cenſet Aleman-
nus , quia penes eum eſſet vas , in quo affervabatur ſa-
crum Encauftum , quo Imperatores diplomata vel epi-
ftolas ſubſcribebant, Caniculus appellatum ,quod cani-
culi formam , effigiemque præ ſe ferret .At Salmafius
ad Solinum Caniculuma ceva deducit , voce , quæ in
Gloflis 7o.342 .& vinds verticur, unde Caniſtrum di-
&tum . Ab Alemanni ſentenția non omnino abludit A
naftafius in Noris ad VIII . Synodum , dum ait , illius
curæ demandatum fuiffe atramentum , feu potius ru
bramentum , ex quo Imperatores literas phæniceas e-
xararent ſubſcribendo . Erat autem vas illud aureum
gemmis lapilliſque diſtinctum , foxHov..p:9patéva da
i ganiw pogon , uti defcribitur à Niccta in Man.lib.3. nu .
4.id eft, Calamarium aureum margaritis o pretiofi(limis
gemmis infignitum, ut verbis utar Petri Diaconi lib . 4.
Chr.Caſin.cap.13.Xpresyonel @ un'sTes 32011 / dico
gpapas, Annæ Comnenæ lib.z.Alexiad. Kævxnfior dici-
tur Gregențio pag.201. Caniclinus Tyrio 1.22 . c . 6. &
Gunchero 1.8.Ligurini . Sed errat Guntherus; qui Ca
merarium interpretatur :
Tempore fervus eodem
Argolici Régis (Grecicognominis ufu
Hic Caniclinuserat , nobis Camerarius idem
Elle poteft ) domino fecreta fraude parabat
Sanguinis inſidias.
Neque enim diverſus fuit : 17:xavix7.6 x à Logotheta ,
uri pluribus docuimus ad Alexiadem pag:378. ubi ali-
quammulta de hac dignitate congeſſimus. Vide Pa-
chimer.1.8.c.32 :1.9.c.24.
CANICTÆ , Furfures , apud Papiam . Codex
MS.habet Caniete .
1 CANICULA annum fuum qui Cynicus dicitur ,
complet ante MocccLx.quater cccLxv . Papias in MS.
Eccleſiz Bituric.An verus fit Papiæ calculus, dicantA.
ſtronomi.
CANICULARES , dies funt 64.in quibus moleſta
fans purgationes à tertio Idus Julii, ufque in Idus Sept.
Papias. Vide Delrium ad Senecæ Medeam p.84.
1. CANICULARIUS,Cui canum venaticorum cu :
rá incumbebåt.Florencius Wigorn.an.871 Omnein ve -é
mandi artem agere...Falconarios , Accipitrarios , Cani
CAN 148
dam Braconier . Vide Bracco .
2.CANICULARIUS , Quicánés expellit Eccle
fia.Concilian.1585.incer Hifpan.co.4.pág 386.Officiuxia
inſuper(creamus )Canicularii, qui canes ab Ecclefia eji
ciat .In omnibus ſabbathis, & quorumcumque vigitiasha
bentium vigiliis aliis,ubi e quando per thefaurariusýn
fuerit injunctum , Ecclefiam purgabit
CANICULUS . Vide Caniclinus .
I CANICUNA , Caſula canum . Teftam . Télloni
Epifcopi,to.z.Annal.Bened.p.708.col.1.Agrum Aloveng
( lego ) modiales triginta ... cum caſa , cum duobus tabu
latis ,cum curte & introitu fuo, & cum Gænicunis fuis ,
CANIER , Levo , in Gloflis id.Excerpta oum
Papias MS.Canier, Leno . Martinius legenduń: conji
cit Canis , Leno , propter impudentiam .
CANIFELLUS . Tradit.Fuldenfes lib. 2. cap.38.
Leétaria livevillosi, five manutergiarſive Canifellisfive
cujuſcumque fint veſtimenta, linea vellanea : Puto le
gendum Camſiles . Vide in hac voće poft Camiſa. [ Bel
gis Canifas eft noftrum Canevas, Tela cannabina ; hins
firmari poteft formula hodieque apud plebeculam Aus
riffiod.in uſu : Chauffons nos Canivelles. ]
CANIFERI , Qui canibus venaticis præſunt , De
crecum Andreæ Regis Hungariæ cap.16 .Agazones,Ca;
niferi, a falconarii non prefumantdeſcendere in villis
fervientium . Idem Decretum apud Odoricum Raynal
dum an.1232.num.13.habet Cariferi; perperam, ni fal:
lor, pro Caniferi ,
CANINI , Hæretici exorti in Alemanniæ finibus, &
deleti ſub ann.1234.apud Matth. Weſtmonaſterienſem ,
CANIPĄ , [ Promtuarium . ) Jus Vicentin. lib. 4:
Exonerare e collocare plauſtra vini in Canipa, &c [ A
eta SS.Maii to.1.pag.159,ubi deS.Aldebrando : Canipa
aperta pro pauperibus ftabat. Acta SS.Junii rom.z.pag.
374.in Vita B.Henrici Baucenenſis: In ipfa Ecclefia à
parte ſiniſtra fuit ordinata quedam Çanipa , adeam
quidam boni viri per Epiſcopum commune deputati ,
recolligentes panem u vinum ... pro fuftentatione paupe;
rum . Contract.Datior.Bergom.lib.6, cap.2. Canepam
vocant, ex Ital.Caneva Vide in Canava 1. [ Pro
rario fumitur apud Rolandinum Patavinum de Factis
in Marchia Tarviſina lib.5.cap.12. Ditum quoque Gal:
vanum Lanceam reftituere compulit quandam magnam
pecuniæ quantitatem , quam de Communis Paduæ Cani.
pa malo modo ab]tulerat . )
CANIPULUS , Enfis brevior , vel Cultellus, Gal
lisCanif . Thomas Canciprat.lib.1.de Myft.Apib.cap,
16.9.4.Prædicantem falutis viam extra &tis enfibus cru;
deliter periderunt. Ubi Colvenerius monet , in MSS.
Cod.pro enſibus legi Canipulis ,ut & lib.z.cap.29.[Le
ges & Conſuetud.Ěurnenſes ex Archivo S. Audomari ;
Si quis Canipulum portaverit, emendabit Comiti tres
fibras, ſuper quem eum Ballivus invenerit ,decem lib.Si
fuper aliquem traxerit xx.lib.& fi aliquem inde vulnera
verit, manum amittet.... Et qui aliquem bloètreſet fine
Canipulo aut fanguinem fraxerit emendabit. Gomiti tres
lib . lafoxx.ſol.Occurri ibi non femel. Lambert.Ar
denſis apud Ludewig.to:8.Reliq.MSS.p.426. Aliis mor
tem comminantur , nonnullis etiam ablatis rebus , ruma
pibeis e occulis, Spatulis velCanipulis, ficut ficarii ?
immo vere ficarii mortem ingerunt I
CANIPULUM dixit Radulphus de Diceco ann , 1275 ;
Ne quis viatorCanipulum deferret,vel arcum .UbiMart ,
Paris am 1276.Probibuit ne quis gladiü ferret viator vel
arcum. Veteribus Belgis ( inquit Kilianus) Knife eft
çulter
 149 CAN CAN 190

op culcer vel gladius , acutus ſcilicet . Knivus, in Char-
ta an.1231.pro villa Arkenſi , in Tabulario S.Bertini :
Si de Chora , cultellum cum cufpide, qui vulgo Knivus
dicirur, ſuper ſe portaverit , 3.libras emendabit.
1.CANIS,Dignitasde qua plura in voce Cazanus.
2. CANIS , Variæ canum ſpecies.
CRNIS ACCEPTORICIUS , Qui cum accipitre vena-
14 tur, cujuſmodi funt , quos Spanicos vocamus. Ita in
Lege Friſion.tit.4.6.3. qui in Lege Bajwar.tit.19.9.6 .Ha-
pichunt appellatur :bapich enim , feu habich, Germa-
nis eſt accipiter: hund, canis . Editio Heroldi cap.
27.6.6 . Habughunt præfert .
Canis ARGUTARITUS . Lex Salica tit.6.3.2.Si quis
veltrem leporarium , qui & Argutoritusdocitur ... fura-
** s fuerit , & r. Pactus Legis Salicæ habet Argut arito:
Im quidam Codd.MSS . Argurarid . Eft autem Argutarius
Canis, qui arguto ſuo clamore feras inſequitur. Quo
ſenſu Servius ad 7.# neid.argutum ,garrulum ,ftridulum ,
fonantem , interpretatur.GI.Gr.Lat.cand's,Loquax, Argu- ium in libello de Canibus Britannicis pag.6 .
o
3e.
th dicunt, occiderit, & ' c. Speculum Saxonic, lib.3.art.
51.8.2 . Canis cuſtodiens curiam , ſeu cavis fundi, ficus
is , qui ovile ſequitur . Fragmentum Petronij : Ad
finiftram intrantibus non longe ab oftiarii cella , Canis
ingens catena vind us in pariete erat pictus, fuperque
quadrata litera fcriptum : Cave canem , Infra , Canis
Catenarius. Petrus Damian Jiba .Epift.19. Velut egre
gius Canis aulæ regiæ Cuſtos, noflurnes fures olaris bau
batibus imperis.Canis Villaticus, Columellæ lib.7, cap
12.Vide Foros Aragon.tit.de Lege Aquilia fol.15.
Canis Custos Pecoris, in Lege Friſion.tic.4.5.6,
& apud Varronem lib.z. de Re ruſtica cap. 9. qui Cuſtos
ovilis, in Speculo Saxon . lib . 3. art. 51. 9. 2.Cuſtos
ovium , in Foris Aragon . Paftoralis, in Lege Salicæ
tit.6.9.4. Kiwv 55 Maever, in Legib.Georgicis cap.6.9.19
76 70-20: 45, Q. 11.kovos os T 7.p336 posv .pulæres, apud
Longum lib.l. [Torcefurov. Canes pecuarii , apud Colu
mellam lib.7 . de Reruſtica cap. 12. Vide Joannem Ca

tus,Verboſus.Glof.Lat. MSS.ex Bibliot.Reg.Cod.1197. Canis in DEXTRO ARMO TONsus, in Capitula

B: Nitist, cum Argutocanis gannit . Seneca in Hippolyto: ri 3.an.8ºz.cap.18.Locus refertur infra col.163 . ex libro
En Divafave , 6.Capitularium cap.236 .
Signum Arguti mifere Canes , CANIS Doctus, in Lege Aleman.cit.79.3.1.qui Mo
Vocor in filvas. gifter, in Lege Salica tit.6.9.s.un chien dreſsé .
Quo loco Arguri ſunt , qui ø11694079-o: vocantur in Epi CANIS DOMESTICUS . Statuta Davidis II. Regis
grammate apud Pollucem . [ Eccardo minus placet hæc Scotiæ cap.15.Si aliquis injuſte , contra legem , alte
explicatio , præfertque fententiam Salmalii, de qua rius Cançm interfecerit , vigilabit & cuftodiet ejus fima
le
mox . ] Alii eofdem effe cenfent cum inquiſitoribus,qui rium per annum diem , Oc.
prædam odoratu inquirunt & arguunt. Gratius: CANIS DUCTOR . Lex Alemannorum tit. 82. 8.2 .
lis
... Occulros do fignis Arguatboſteis . Qui illum Duétorem , qui hominem fequentem ducit .
De quibus Valerianus Cemelenfis homil.1o. Hic in com quem Laitihuntdicunt , furaverit. Idem videtur qui
Aidu æmulis curſibusaurito lepori imminet, ille Argu- Inductor , in Gloffis antiquis: Canis indyctor ":"MYEWE
tis naribus cervi veftigia Larentis inquirit . His oppo. B. Besis , id eſt , qui per veſtigia ducit , vel inducit in
nuntur , quos Tacitos vocat idem Seneca : quiſitorem : qui nempe , ut ait Gratius :
le At vos lugas luſtrat per nota ferarum .
4 Canibus tacitis mittite habenas . Paſcua , per fontes , per quas trivere latebras
Salmafius ad Capitolinum Argutarios pro acutarios di Primer lucis opus, tum figna vapore ferino
etos vult in Lege Salica . ita ut acutariifuerint o'tistofss, Intemerata legens, fi qua eft qua fallitur ejus
veteribus Latinis æcupedes ; eſt eniin , inquit , jčuts Turba loci , majora ſecatSpatia exterá gyro .
sein , minuto citatoque gradu ire, & quaſi pedibusargu CANES FRANCI, Venacici , Gallis Cbiens Francs.
tari.Arin veteribusGloilisMSS. Argutus,velox dicitur. Jura & Conſuetudines Ducatus Normanniæ cap.47. de
CANES ALBANI Æ terre , ingenies funt , tantæ fe- Veriſco : Etadbuc Dux Normannie ſibi retinet decurios,
ritaris, ut tauro's premant, o leones'perimant. Papias. Francos Canes, Oʻ francas aves , ebur , rebanlum , la
Vide infra . Canes Scotici . pides pretiofos. UbiGallica editio : Et tes deftriers ago
CANIS BIBARHUNT , ſeu BIBAR HUNDT, Qui cum les Francschiens et oiſeaux , l'ivire , le rochal ,
Viverra venatur , & cuniculos , cum hos è fubterraneis tes pierres precieuſes .
fuis cubilibus ille propulit , ftacin capit . Lex Bajwar. CANIS FUGAX, Venatorius, qui fugat , id eft,ver
tit. 19.8 . 4. De eo cane, quem Bibarbunt vocant , quse natur , vel feras perſequendo fugat: Chien de challe ,
fub terra venatur , qui occiderit, no Regiam Majeſt.lib.4.cap.33.Siquis cum Cane Fugace;,
CANIS BRACO . Vide Bracoo . vel veſtigabiliveftigium latronis, aut asimilis furati
9 CANIS DE CHACIA , Canis venaticus,Gall.Chies profequatur, non liceat ei intrare terram alicujus domas
He Chaſje . Statura Vercell.lib.4.fol.69.v. Nullus babi- ni fineillius domini licentia . Vide Fugare ,
tans ultra Sicidon , vel alibi exira Hiſtrictum Vercel CANIS FUNDI. Vide Canis cuftos curtis .
karum , prefumat capere perdices vel faxanos in diftri Canes GERMANICI agilitate ferocia fingulares,
chr Vercellárumicum vetibus & cune de Macia . Sic le- quibus leones de tigrides propelluntur, apud Monachum
gitur ; fed omnino legendom videtur de cacia . Vide Sangall.lib.z.de Carolo Magno cap.14 .
Cnciare .
CANIS, qui Anglis Greibund dicitur, in Leg. Fore
CANTS CURSALIS . Lex Aleman.tit.82. Si quis Ca ftarum Canuti Regis c . 31.Canis velcris , leporarius .
nem feuftum primum Curfalem , qui primus currit , sisa : CANIS HAPICHUNT. Vide Canis Acceptanicius.
oblaverit , etc. CANIS HOUA-WART , Idem qui Cuſtos curtis,dequo
CANIS Custos CURTIS vel Domus . Kúordwasiis, fupra , ubi vide : Houa enım Germaniseft curtis , &
in Legibus Georgic.rit.6.8.9.Artemidorus lib.2.Oniro . ward, cuftodia: ut Saxon.hof, ædes , aula : & papt,
trit.cap.11.de canib.Or jemi onnex * utuneetwo , se'stiron parde, cuftos.
D#5xy ou.'osaéyoles . Idem lib.z.nupāvelini wehe ni Juan CANIS INDEX , Quiodorifequa nane ſpelea ferarum
pre op loovta . De canibus Catenaräsegit Seneca lib . 3. diverticula deprehendit , ut ait Willelmus Malmeſ
de Ira. Lex Salica tit.6.9.3.Siquis Canem Cuftodem Do- burienſis lib.z.deGeſtis Angl.cap.6.Gloffverus: Canis
mas,fiveCurtis,qui in die ligarifolet ,me damnum faciat Index , minor Kleutis .
Edit . Hieroldi habet, Canem ,qui ligamen noverit.Lex < CANIS INDUCTOR ; in eodem Gloffario , # 103.Basas,
Aleman.tic.82.9.6 . & Lex Bajvar. tit.19 . 8.9. Siautente Vide fupra Canis duttor .
Ganem ,qui Curtem domini fui-defendit, quem Hona war CANIS JUGUM TRANSPASSANS.LexAleman.cit.8zi
Tom . II . G 3 $7
 CAN CAN 152
1ST
5.7.Si Canem , qui curtem defendit, aliquis occiderit... rant, atque adeo ex iis fint, quos L's : fas vocat Xeno
donet alium Catellum , quiJugum tranſpaljare poßit .Id phon de Venat.cap. 7. Sic Feſtus Petrones, rufticos al
eſt , qui jugum pati poſſit, & alligari. petrarum aſperitate duritie dictos auctor eſt . Porro
CANIS , quem Angli ſeu Anglo-Saxones Langeran Canes Petronii ii funt , quos vulgo Chiens courans , ap
appellant,vel potius lang legerean ,Canis veltris,feu le- pellamus : Gratius enim reprehendit in Petroniis ,quod
porarius in Legibus Foreſtarum Canuti Regis cap. 32. taciti accedere feras nolint , fed clangore nondum con
Canis Latrabilis, Qui benelatrare fcit, in Flera ſpectas citare foleant . Nam & iftis convenit , qui fi
lib.2.cap.79.9.2. cujuſmodi ſunt, quos Angli Howndes mul ac in veſtigia incidunt , unanimi & continuo clan
vocát ab ululatu:habent enim ii canes bellicoſos, oculis gore ea decurrunt .
lippis & detortis labris &malis adeo ſordidis & depen CANIS PORCARIUS , POR CARITIUS, Qui porcos, ſeu
dentibus,ut advenis mera monſtra videantur. At quan- apros venatur . Lex Alaman.tit.82.9.3. Bonum Canem
to deformiores,eo meliores æſtimandi: nam etfi & labra Porcaritium , urſaritium , vel qui vaccam o taurum
plurimum propendeant,eo certiusodorem quafi forbent prendit , ſi occiderit, & c.Veltris Porcarius , in Lege
& clariorem ululatum faventis veſtigationis teſtem e- Salica , tit.6.9.2.
dunt , unde & ab ululatu illo nomen adepti funt . CANis , qui Ramhunt vocatur. Leges Kanuti Regis
CANIS LEITIHUNT ET LAITIHUNT . Lex Bajwar. de foreſtis g. 30. Item de Canibus , quos Rambunt va
tit.19.5.1.Si quis Canem ſercem , quem Leitihunt vocant, camus .
furaverit, & c.Ubi Editio Heroldi ca.27.3.1.Leiſthund CANIS SAGARIUS . Vide Meurfium in Z & 0 .
præfert. Canem Duclorem , vulgo interpretantur , à Canes Scotici, apud Symmachumlib.2.Epift.77 .
Germ.Leite, duco , & hund , vel hunt , canis . Lex & Prudentium lib.contra Unionitas . Britannicos vo
Alamann.tit.82.Quiillum Ductorem , qui hominem fe- cat Strabo lib.z.
quentem ducit, quem Laitihunt dicunt , furaverit, & c. CANIS SEGUSIUS , Seusius , Seugius, SEUCIS.Lex
Vide Canis Du &or , & Segufius. Burgund.addit.1. cap . 10. Siquis Canem veltraum , aut
CANIS LEPORARIUS , LEPORALIS : Ex illo Canum Segutisim ve ! petrunculum prefumpferitinvolare , &c.
genere, qui lepores a ſequuntur velocitatepedum , ut eſt Lex Salica tit.6.9.1.Si quis Canem Seufium furaverit aut
apud Rodulphum Tortarium lib.s.Miraculorum ſancti occiderit, qui magifter fit . ( c.Siquis vero Seufium reli
Benedi&ti n.2.Lex Salica tit.6.9.2. Veltrem Leporarium , quum , aut veltren porcarium ,& c.Lex Alamannorum
qui & Argutarius dicitur . Radevicus lib. 3. cap. 26. Si tit.82.5.1.Si quis Canem Seufium primum curſalem , qui
quis per Canes Leporarios feram fuguverit , & c.Lex A- primus currit , involaverit, O c. Lex Bajuvar. tit.19.9.
lamann. tit. 82. 6.4.Si Veltrem Leporalem probatum ali 1. Siquis Canem Seucem ,quem Leitihunt vocant,furave
quis occiderit, &c. Lex Bajuvar.tit.19.9.5. De Canibus rit , & c.5.2.Si autem Seucem doctum , quem Tripbunt
Feltricibus , qui unum occiderit , quileporem non perfe- vocant , furaverint, Oʻc.9.3.Si autem Selcem , qui in li
guitur ,fed ſua velocitate comprebendit ,
& c.Leporarius, gamine veſtigium tenet, quem Spuribunt dicunt , c.
1 nude;quomodo nosLevrier dicimus. Matth. Weſtmo- Charta Heccardi Comitis Auguſtodunenfis ex Tabula
naſter.p.162. Nutrierat autem ... Leporarium quendam , rio Prioratus Perfienfis,apud Perardum p.26.27. Ricar
exc.Bromptonus : Leporariis,bracheris, accipitribus dofilio meo donate ſpadaſpanſigil ,O Sigufios 2. Terico
eodem die à Rege Angliæ Saladino miſlis. Leporaria, Ca- filio... pada Indica , & Sigufios 2...Ademaro fratre ſuo ,
nis femina ejuſdem fpeciei,in Vitis Abbatum S.Albani . Speudo uno & Cano , & Sugios duos.Heccardo...tabulas
Adde Fleram lib.2.c.41.9.21.Silveſtr.Girald. in Itiner. corneas,& pacto faleco , o Sigulos duos , ay ſparvario
Cambriæ lib.i.cap.7.lib.2.cap.19 . &c . uno....Otgario , caballo uno , cum ſella meliora , & Su
CANis , qui nondum cepitleporem , vel aliam beſtiam , gios 4 ...ſeniorenoſtro donate falcones 2. Seugios 2 .
Saxonice gayhund.Ita Gloff.Saxon.exaratum ſub Edvv. Canes Segutios , yx510 dictos, à Gallica gente de
111.Junior canis . nominatos auctor eft Xenophon junior, ſeu Arrianus
CANIS PASTORALIS , qui paftorem pecoris ( opilio Athenienfis, lib.de Venat.cap.3.Certe gentem hac ap
bem comitatur adverſuslupos & fures.Gloſfæ: Pajiura- pellatione in Gallia nullam hoc nomine agnoſcunt
lisCanis,fol peluixos xúcsa . Kv'es" 7o.paé'wv, in Legibus Ge- Geographi; at Segufium in Alpibusurbem fal notam
orgic.tit.6.9.10.Lex Alaman.tit.82.9.5 . Siquis Canem conſtat extitiſſe : fed vix eſt ut credam , inde dictos
Paſtoralem , qui lupum mordet, & pecus ex ore ejus tollit , canes iſtos. Alii ſeguſios , quafi fecutios , appellatos
ad clamorem ad aliam vel ad tertiam villam currit volunt , & poftea , voce truncata , ſeucios & ſeugios :

occiderit , &c.Lex Bajvvar.tit.19.9.8.Qui veroPaſtora- idque eruuntex variis appellationibus vernaculis Laiti
lem (Canem ) qui lupum mordet, occidit,& c.Lex Alanı. bunt & Spurihunt,quæ in cicatis Legibus iis tribuuntur:
tit.82.5.5 . Quilacerare lupum foletO non occidere. Ca- eſt enim Laitihunt live Leitbibunt , idem quod Flandris
nisPaſtoricius , in Speculo Saxon.lib.z art.51.6.2 . Hif- Leyhont , Canis ductor;Spuribunt vero,qui feras inve
panis Maſtino de ganado . Varro lib.z.de Re ruſtica c. ftigat :ſpoor quippe iiſdem eſt veſtigium , & ſpeuren
9.Canis ita cuftospecoris , stejus,quod eo comite indiget inveſtigare:ſic Speurhont erit Canis inquiſitor, quomo
ad ſe defendendum .In quo genere ſunt maxime oves,dein- do Græci ejuſmodi Canes ! nartãpos dicunt . Petrus de
de capre:has enim lupus captare ſolet,cuiopponimusCa- Creſcentiis lib.1o.de Agricultura cap.29. eofdem effe
nes Defenſores. Vide fupra , Canis Cuftos Pecoris , cum brachetis innuit : Canes, quiſeguſivel brachi vo
CANIS PETRUNCULUS ,qui Petronius, Gratio in cantur. Hermannus Nuerariuslib.de Orig . Francor.
1
Cynegeticis : ſégufios canes , porcarios interpretatur , vel doctos ad
Ac te leve ſi qua inveſtigandos apros. Nec diffentit Wendelinus , qui
Tangit opus,pavidofque juvat compellere dorcas , feufium canem ait effe, qui aprorum venationi bonus eſt;
Aut verſuta ſequileporis veftigia parvi, à voce Seugben , quæ Hasbanis & Taxandris fues no
1 PetroniosSic fama)Canes,volucreſque Sicambros , tat. Ita Seufius Magiſter illi eft, quem Galli Maftin vo
Et pietam macula vertrabam delige falfa . cant. [Eccardus cæteris felicius etymon accerfit à Ger
Lex Burgundion.addit.i.tit.10.Si quis Canem veltraum , mano suchen , vel potius Saxonico Seuken, Inveſtiga
aut ſegutium , aut Petrunculum præſumpſeritinvolare, re ;unde, inquit, Sucher, Seuker , Inveſtigator, & Latina
jubemus ut convictus coram omni populo poſteriora ipfius terminatione data, prodit Suchius, feucius, feugius,
oſculetur. Dicti autem Petrunculi & Petronii , quia ita fecufius, ſegufius, &c.]
Lotidas calces habent , ut petras & rupes illæſim percur CANIS TRASSANS,Veſtigiũ proſequés: tracer enim ,
eft
 CAN CAN 154
153
eſt perquirere veftigiisinfiftendo ; trace,ſeụ tralle , ve CANEM FERRE : Vetus Conſuetudo pro lege apud
ſtigium .Regiam Majeſt.lib.4.c.32.Nullus perturbet ant „Francos & Suevos.inoleverat , ut ſi quis nobilis, mi
impediat Canem Traſſantem, aut homines traſſantescum niſterialis, vel colonus , coram fuo judice quorumdam
ipfo ad ſequendum latrones, aut ad capiendum malefa. criminum , verbi gratia deprædationis aue incendii
&tores . Scotis ane sleutbound . Vide Traſare . reus inventus fuiſlet , antequam mortis fententia pu
CANIS VELTRIS , VELTRAHUS , VERTRACUS niretur , ad confuſionis ſuæ ignominiam , nobilis ca
& c.Germanis Welter , Canix ſagax, vel odoriſequus, nem , miniſterialis feliam de Comitatu in proximum
leporarius : Veltro Italis , Viautre Gallis. Veltris lepp- Comitatum geftare cogerentur. Hæc Otto Frinſing.lib.
rarius , quiao argutarius, in Lege Salica tit.6.5.2.Vel- 2.de Geft.Frid.c «28.à quo haulil.Guntherusquæ habet
tris leporalis probatus , in Lege Ålem.tit.82.8.4. Canes in eandem fententiam lib.s.Ligurini, qui addunt Fri
Veltrices, qui lepores ſua velocitate comprehendunt, in dericum Imper . Hermannum Palatinum Comitem in
Lege Bajwar.cit.19.Monachụs Sangal.lib.i.cap.22, 41- cauſam vocacum , quod Germaniam præda & incendio
fumpfit duas caniculas in manu fua, quas Gallica line pertubaſſet ,, cum decem Comitibus , complicibus
pertubaflet
gua Veltres nuncupant , utilitate fua vulpes. cæteras ſuis, canes per Teutonicum milliare portare co Ile .
minores beſtiolas facillime capientes, & c.Veltrahus, in Penam hanc militarem vocat Arnoldus Lubecenlis lib.
Lege Burgund.add.1. tit. 10.appellatur : Veltraga , in 7.cap.z.quia Militibus, feu Nobilioribusinfligi ſolica
Notis Tyronis :Vertraha, vel Veltreba , apud Gra- erat: Que prefumptio hoc modo multata eſt, utmille
tianum in Cynegetic , marcas argentiinjuriato perfolveret , e de feudo ſuo
Et pietam macula Vertraham delige falfa. ad centum marcas argenti Ecclefiæ majori refignaret, og
Vertragus , apud Martialem lib.14.Epigr.200. .cum multis nobilibushominium ei faceret , & cum quin
Non ſibi, ſed domino venatur Vertragus acer, gentis Militibus Militarem ei penam perfolveret , id eſt,
Illrfum leporem qui tibi dente ferit. ut ſinguli Milites de logo.perpetrati ſceleris , ufque ad
Ita in MSS, legi obſervant viri docti. Vertagus, apud fores majoris EcclefieÇaniculum Deferrent . Exftat in
Julium Firmicum lib.5.Math. cap. 8. Fortes erunt, in- ſigpe ,aliud ejuſmodi pænæ Militaris exemplum apud
duſtrii, ſagaces, equorum nutritores... fimiliter ca- Witikindum lib.2.& ex eo Conradum Uſperg.ann.937.
nim , O moloforum , Vertagorum , & qui ſuntad vc Pro qua præfumptione condemnavit eum centum talen
nationes accommodati, Denique Viautres, Gallis . Le tis , omneſque Principes, qui ad hoc eum juvabant, de
Roman du Renard MS. decore Canum , quos Portapaſt uſque ad urbem regiam ,
Qui deux Viautres enchaainer quæ dicitur Magdeburg . Item apud Dodechinum ann.
Avoit avec ſoi amenez . 1155. HenricusComesde Didißen & alii ex parte prædi
Joann.de Condato MS. siHermanni Canes Portaverunt , ob ſic dominus Are
Maſtins e goucos grans Viautres . noldus Epiſcopus ab excommunicatione eos abſolvit . Ar
Jam vero de harum vocum etymo variæ funt fenten- nulfus Mediolanenſisin Chron.luban . 1008. Hec au
tiæ . Tradit Arrianus ,feu Xenophon junior lib.de Ve- tem fuit pacis conditio , quod veniente Mediolanum ,
pat.cap.3 Vertragos Gallis dici à velocitate : A1 3.7 osas tertio ab urbe milliario, nudis incedendo veſtigiis, E
7XES Zdvesas K :1 Tix ,xanovace heli Oué papayo!xuv55, ouvñ piſcopus Codicem , Marchio Canem Bajulans, ante
tñ Kat:rñ , ...075 -as numuros. Turnebus lib.18. Adv . fores Ecclefie S. Ambroſii reatus proprios devotiſſi
cap.1.à feram trahendodictos vertrabos cenſuit: Caius me ſunt confet. Conſulendi in hanc rem præterea
à vertendo : Farnabius ab agiliter vertendo . Certe vel- Martinus Cruſius lib. 10. Hift. Suevica part , 2 .
tres Gallis proprios fuiſſe conſtat : unde Çawes Gallici, cap . 14. & Browerus lib, 14. Annal. Trevir. p . 789 .
Ovidio & Martiali dicuntur. Proinde quidam veltres 1. Edit .
appellatos putant à velt , campus , Theutonibus, quia At cur canis nobilibus, ſella miniſterialibus , attri- ,
1 canes ifti per campeſtria& plana vagantur, ut qui in buantur, nemo , quod ſciam , plane eſt ailecutus: vix
montanis & filveftribuslocis lepores ſolo viſu , non o- enim eſt, ut Andreæ Favini lib.iz. Hiſt.Navar. p.732.
doratu venentur ; vel ex veli-jaghere , veltragos, ap- conjecturam probem , qui cenſer canes Nobilibus dari
pellatos , quali campeſtres venatores , ex pelt ,campus, ad nobilitatis notam , cum canes & venatio folos fpe
& jaghere , venator . etent nobiles ; miniſterialibus vero cathedram , ut hoc
CANIS VESTIGATOR , VESTIGABILIŞ . Gloff. vet. ce diſcrimine reorum natales quibuſvis ſtatim innote
Canis Veſtigator , rubrique tuis . Alibi:Xustus, Ve ſcerent. Ubi perperam ſellam cathedram effe exiſtiina
frigator,Jagax . Ita apud Artemidorum lib.2.Onirocrit. vit. Sed & quod ſubdit eo perinde cafuruſticos & co
c.11.Canis Veſtigabilis , in Regiam Majeſt.lib.4.ca.33 : lonos geſtaffe aratri rocam , probo indiget vade. Vide
Canis QUI VIGILAT FORIS IN PLUVIA, Saxonibus Harmiſcara , Sella .
renhund . Ita Gloff. Saxon.ſub Edw.lll . exaratum , ex INTER CANEM ET LUPUM , 1 Gall . Entre chien de
ren , pluvia , & hund , canis . Horum canum mentio Loup . ]Sub crepuſculum , vel veſperum , cum lupus à -
eft in Legibus Foreſtarum Canuți Regis cap.32,ubi Rar cane diſcerni vix poteft: idxapos & ut ait Willelmus
mbud vocantur , Brito lib.1. Philipp .
Canis URSARITỊUS , Qui urſos profequitur. Lex Tempore quoneq;nox ,neq ;lux ,fed utrumq; videtur.
Alanannor.tit.82.9.3 . Bonum Canem porcaritium , Urt Idem lib.z.
favitium , vel qui vaccam de taurum prendit, ſi occide Poſtea vix ſummos aurora rubeſcere montes
rit. Lex Bajwar.tit.19.5.7.De hisCanibus, qui Urſos Fecerat, valles nondum primordia lucis
vel bubalos , id eſt, majores feras , quod Swartzwild Attigerant, interque Canem diſtare Lupumque
dicimus perſequuntur , )i de his occiderit , & c. Nullus adhuc poterat aliquo diſcernere viſu ,
CANIŞ VARSET, Leges Foreſtarum Scotic, cap. 1. Vecus Charta a pud Spelman . Infrá boram veſpertina
Cuſtode præſente, ignem , cornu , pel Canem habente, rum , inter Canem & Lupum , venerunt & interfecerunt
gui Warſet appellatur. dict um Joannem .
Canes IN DEXTRO ARMO TONSI ,REGII , ſeu no Per CANEM JURARE . Litteræ Juvanenſis Archiep.
ta regia fignati. Capitula CaroliMagnilib.6.cap.216, editæ à Gewoldo poft Chron. Reicherſperg. Quod nos
De Canibus , qui in Dextro Armo Tonji funt,ut bomo,qui Præfati Schlavi criminabantur cum Ungaris fidem Ca
fum habuerit , cum ipfo cane in præfentiam Regis veniat. tholicam violale, & perCanen , ſeu lapum , ( f. lu
CANUM EXPEDITATIO . Vide . Expeditare, pum , licec ita rurſum ediderit idem "Gewoldus in
Tom. II, G 3 Me
 CAN CAN 136
15 $
Metrop.Salisburg .) aliaſquenefandilimas ethnicas huit pans à meſurer le drap , ( hoc eft octo palimorum ,
tes Sacramenta o pacem egiſè . Hæe lucem accipiunt Conſtit.Siculă li.z.tit.36.9.4 . Mercatores corruptasmer
ab Joinvilla in Hift.S.Ludovici, dum fædera inter Imp. ces de veritas , ſeu ad falſas menſurás , Cannas moonpon :
Joannem Vatatzem & Comanorum Principem inita dera diſtrabentes, & c. Occurrit ibi pluries. Conſue
recenſer , eaque firmata ebibito alterius invicem fan- tud.Eccl.de Regula : De Cannis, quibus panni vendun
guine : Et encore firent-ils autre choſe . Car ils firent tur. Vide Jo.Columbum l.i.de Epiſcop.Valentin . n 54 .
paller an Chien entre nos gens de eux, decoupe rent Fori Beneh.Les draps ſe deben mefura à Canas,mieyas
tout le Chien à leurs eſpèes, diſans que ainly fußent-ils Canas à paums, no à aunas.Hinc Cănare,ulna metiri ,
decouppez , s'ils failloientl'un à l'autre . Id ipſum dein Statutis Maſilienſibus MSS.ann.1174.lib.1.De duo
Bulgaris refert Continuator Theophanis lib.i.num.20. bus probis viris conſtituendis ad panos videndos O Can
Huc forte ſpectanc, quæ habet Conradus Abbas Uſper- nandos. [Occurrit in editis pag.135.305 . 425. & alibi
genſis ſub an.920.ubi de Avaribus, feu Ungaris : Le non ſemel. Hinc Cannatio in iifdem Statutis editis p.
gati Ungarorum pro folitis muneribus Regem adierunt ; 136. )
ſed ab eo fpreti, in terram ſuam vacui reverfi funt.Cum 2. CANNA , Menfura agri. (Chronicon Farfen
enim baberet militem equeſtri jam prælio probatum , con- ſe , apud Murator . tom . 2.part.z.col.513 . Domnus Hu
'ra hoſtes antiquos præſumpſit inire certamen . Hæc au- go Abbas ſuſcepitper concambium adopus bujus mona
dientes Avares , nil morati, cum hoftili gravique manu ſterii res ad modin xx11.per unumquodque modiumi ha
Saxoniam feftinantintrare , & iter agentes per Dal- ' bentia longitudine Cannas xx.ű in latitudine in omni
matiam , opem quafi ab antiquis petunt amicis . Illive- loco Cannas x . ad Cannam pedum x . legitimi cubitalis,
ro fcientes eosad Saxoniam feftinare , Saxoneſque para- Pluries occurrit ibidem col.613. Ordinatio Anderii &
tos cum eis pugnare , pinguifimum pro munere eis proji- Remondi Aureilla de abevratoriis magni Rhodani an,
ciunt Canem . Etcum non eſſet injuriam vindicandi lo ! 223.- MS.D.Brunet fol.64.Viam publicam ,quæ babeat
cus , ad aliam pugnam feſtinantibus , cum ridiculofa in latitudine duodecim Canas . Sententia Compronif
fatis vociferatione longius profequunturamicos. Nimi- foria an.1339.inter Schedas D.de Nazaugues : Que qui
rum in ludibrium canem UngarisDalmatę objiciebant, dem via in latitudine Canas continet 40. Epiſtola Cle:
quod per canem fædera fuafancirent , quali fæderi cum mentis IV.PP.an.1267.apud Marten.com.2. Anecd.col ,
iis jam olim inito prorſus nuntium mitterent . Arque 452. Cum ab ecclefia eorumdem trecentarum Cannarum
hæc forte Hunnorum etiam ſacramenta intellexit ſpatio non diftaret. ] Charta an.1250.apud Joffredum in
Theophanes ann.2.Juftini Thracis , ſcribens, eos fee- Epiſcopis Nicienſibus pag . 184. Tradidit quantitatem
dera fua firmaffe i to sately ,
infrafcriptam terræ fue..taliter terminatam , videlicet
I CANISARE ,Iter flettere. Papias in MS.Bituric. à mari Cannas 35. Septentrione Cnnnas 46.6c. Char
G CANISATER , Juftum : apias MS. Forte ta ann.1271 . in 30.Regeſto Chartophyl.Regii Chartą
legendum Caniſter , Feſtum . Caniſter enim Lauren 221. Dabit tranfitum five viam decem Cannarum in lati;
to in Amalthea Fetum virginum eft ferentiam Cani- tudine, Oc. Bulla Clementis VI.PP. 20.1349 . apud
!
firum in vedem Liberi .
Wadding.com:3. Afferentes eundem locum veſtrum à lo
I CANISTELLUS, Idem quod Caniſtrellus. An- co ipforum nonniſi per 135.Cannas diſtare Adde Ughel
.
nal.Bened.com.4.pag 175.Pleno congio pigmenti da ple- lum tom.1.Ital.lacr.pag.822.[ & Aleandrum in Expli
na corbe Caniſtellorum & oblatarum nebularum , catione Tabulæ Heliacæ p. 37.ubi Cannam hinc di tam
Quibuſdam in locis Gallo -Flandriæ Caneſtiaux dicun- ait , quod in agrorum aliarumque rerum metationibus
cur Cruſtula criquetra quæ vulgo vocamus Echaudez : arundo fuerit adhibita . Qui civitatem Dei nieciebatur
CANISTRELLUS, Panis fpecies , in modum ca- Apocalypfis 31.menſuram arundineam habuiſſe dicitur
niſtri confectus Charta Roberti Abbatis Majoris & apud Ezechielem 40.Calamus menfuræ nominatur
Monaſterii an . 1176. in Tabulario Ecclefię Carnotenfis quo utebantur ad dimenfonem ædificiorum : cu us ca
n.24.In feſto S.Martini e tivalis potem fimiliter (præpa- lami fit mentio apud Auctores de limitibus agrorum , ac
rabant ) et quofdam artificiales panes, quos Caniſtrellos decem pedum fuiſſe dicitur , ut in laudato jam loco,
vocant . Chron.Farfenfis. )
CANISTRUM , Vas Ecclefiafticum , in quo diſtri 3. CANNA , Menſura Architectonica . Hiſt,
buebantur eulogie , ſeu panes benedicti . Epiphanius Dalphin.to.1.p.84.col.2.in Computo an , 1347.Item dor
Presbyteſ in Indiculo ad Hormifdam PP.Si bærerici non mitorium longitudinis triginta Cannarum , altitudinis
ſunt , quomodo tanta facramenta confecerunt, ut Cani- vero quinque Cannarum ; O latitadinis quatuor cum fe
Nira plena omnibus erogarent , ne imminente , ut dice- neſtris & pignonibusdecentibus , videlicetprimam Can.
bant , perſecutione , communicare non poſent? nam in altum grofſitudinis quatuor pedum , o ſupradi
Ita etiam appellantScriprores Ecclefiaftici diſcos , & ã Cannā ufq;ad pignones grollitudinis tritem pedū ,& *c.
qui lampadibus ſubſtrati ſunt. Anaftafius Bibl. in Ha
4. CANNA , KANNA, Cantharus poculum ,vas ſtri
driano I.pag 118. Ante januas vero argenteas , fecit Ca- ctius,& oblongius, Germanis & Belgis Kan, & Kanne,
niſtros argenteos 12.penf.lib.36.In Leone III. pag.121. Gallis Canne . Gloff.Baſilic. K uvidiosxs Motostāv xx =
Caniſtra 2.penſant.lib.3 .Pag.136.145. Caniſtrum ex ar napitsa, ci poves, méteráriu potrvecer a vyb..For
gento puriſſimo inibi fecit cum catenulis ſuispenſ.lib. 15. tunatus in Vita S.Radegundis cap. 19. Qua ſibi renun
ibidem : Fecit ... Pbarum majorem in modum retis cum ciante parata menſa , miſorium , cochleares, cultellos,
Caniſtris 20. pendentem ſub trabem majorem , &c. In Cannas , potum , calices, ſola ſubſequente , intro
Greg.IV.pag.163. Obtulit eriam ... Caniſtra Ennafodia mittebatur furtim , quo ſe nemo perciperet. Galbertus
2.penf.lib.i15 : EVVZOOT.d , duodecim luminibus ac lucer- in Vita Caroli Comitis Flandr. num . 28. Comes ar
nis inſtructa.
genteam Kannamemerat marcis 21.gue miro opere fa
I CANNIVETUM , f.Cannabis, Gal.Chanvre. bricata ,fuis ſpectatoribus potum , quem in fe continebat
Hiſt. Mediani Monaſt. pag. 322. in Charta anni furabatur.Et n.101.Canna ,argenteum vas vinarium di-
?
1252.Contulit...medietatem decimæ Canniveti parochiæ. citur. [Vecus CeremonialeMS. P.M. Deauratæ : De
Purenfis , necnon & decimam pratorum .
offertis altaris o de vino Cane vel lagene , C. ]
1. CANNA , Menſura , qua pannosmetimur, (He CANNA ARGENTEA , inter vafa Ecclefiaftica recen
bræis » Keneb , unde Græci návra velmérv , ) Italis, ferut apud Hariulfum lib.2.Chron.Centrul.cap.io.lib.3;
Canna , Occitanis Cano , Aulne O demie , meſure de cap.3.[& in teſtamento Ermentrudis illuſtris matrone ,
apud
 .-157 CAN CAN 158
apud Mabill.Liturg. Gallic. p 462. Erat autem Fiſtula , I CANNAPINA ;Idem quod Cannabina . Chron.
qua languis Chrifti à communicantibus hauriebatur,uti Piſcar. apud Acherium tom. 5.Spicil. pag . 508. Inter ce
liquer ex hoc verſu ; tera quæ dedit fecit convenientiam de unaCannapina in
Hic Dominiſanguis fit nobis vita perennis , loco ubi Albe vocatur . Legicur & apud Muratorium to .
24 exarato in illa Canna Argentea , quam Suppo Abbas 7. col . 894.
Montis S.Michaelis fuæ ecclefiæ tradidiffe legitur in 4 CANNARE,Ulna ſeu canna metiri.V.Canna 1 .
Et
Annalibus Benedict.tom.4.pag . 496. ad an . 1040. & in I CANNATA , CANNATELLA . Vide Crinna 4.
Neuſtria Pia pag.385. B. Rhenanus in Scholiis ad Ter CANNAVA . Vide Canava 2 .
Lullianum : Non poffum celare ftudiofos antiquitatis CANNAVACIUS COLOR , Cannabinus. Frideri
Chriſtiane , laicos olim Canna folitos haurire Domini , cus II.lib . 2. de Arte venandi cap. 20. Plumagium giro
cum fanguinem è calice : quod pridem mihi indicavit falconum fic fe habet : alii autem ſunt griſei coloris , ali
Pauliis Volſius Abbas Hugoniani cænobii ex libro figno , albi coloris aut ſubalbidi, maxime in pectore , alii ſunt
SA
rum , qui frequens exſtat apud Benedictinos . Hac ra- medis inter album griſeum ,ab atiquibus dicuntur Can
ter sione poſt communionem corporis Domini, precioſum navacii, Adde cap. 21 .
H. fanguinem etiamnum hauriunt, in Monafterio Şan 4 CANNAVUM , pro Cannabum , Gall.Gbanure ,
dionyſiano Diaconus & Subdiaconus fingulis diebus Locum vide in Batentorium poft Batatorium .
994
ba Dominicis & feftis . Vide Calamus . ) CANNERIA.Chron.Farfenſe apud Murator.co.
Silni I CANNATA . S. Willelmus lib.1. Conſuegud.Hir- 2. part.2, col.409. Et in fundo Bivisno modia 19. cum
ſaug. cap. 15. Pro ſigno vafis quod vulgo Cannata di- caſa edificata, & vinea, e olivis , Cannetum ad cen
citur , generali præmiſo, hoc adde ut ... , digitum in- ſum reddendum in curte noſtra de Coperſero . Item in ter
si
aan. curves , adjuncto vini ſigno . Scramb. pag . 338.Chron, ritorio Reatino, ubi dicitur Carſule feu Leonis, terram ago
Mellic . col. 1. Dato fignocampanelle per Abbatem , ſer- vineam u Canneriam ad ſalicetum.Sinon fit idem Can
beat
vitor teneat Cannatam cum vino in medio reverenter am netum & Canneria , per hanc vocem incelligo agrum
toit
babus manibus , in quo cannabis ſeritur ,
I Cannatella.Conc.Legion.ap.1012.can.25.Qui 1. ÇANNETA,Minus vaſculum . Vide in Canna 4.
Cle babuerit cafum in folure alieno e non habuerit cavallum 2 , CANNETA , vel CANNETUM , locus ubi cre
B.com
vel afinam , det femelin anno domino foli decem panes ſcunt Canamelle . Vide in hac voce,
frumenti mediam Çannatellam vini , CANNETUM , Arundinetum ,Papias.[ Chron . Far
CANETA , ſeu CANNETA , Minor Canna , minus va- fenfe apud Murator. tom . 2. part . 3. col. 544. Excepta
ſculum facræ Liturgiæ idoneum , quod vulgo Burete vo- medietate oliveri Logo Canneti , c. Uritur Palladius
elice
Char camus,Charta an . 1 344. apud Sammarchanos in Abba- lib . 3. cap.23. )
tib. Leſatenf.n. 72. Calicem argenteum cum patena de CANNEVASIUM . Vide Canava 2 .
har
auratum etiam amentatum , e duas Canetas argen CANNICANNA; ( vel Caricanna, ut in MS. Sileci
teas deauratas, & * c. Alia an . 1231 , apud Catellum in co ] Acta S. Ægidii Minoritæ n.9. Faciebat domunculas
apod Hiſt. Occitan . pag.901.Turibulum argenteum , 2, al cophinos , © Cannicannas , ſtrenue laborans , c. 1
mala
baciņi argentei, ở 2. Canete argentea, Oʻc, (Canetz Quem in locum Henſchenius tom . 3. SS. Aprilis ait :
ghe! de argento ufuales , in Inventario Sacriſtiæ S. Victoris Si caricas ferret Italia , fufpicarer Caritarias eífe le
Maſlil.Cunetk live vinetarie argenti , in Inſtrumento gendum . Nunc conjecto Longobardicam effe vocem
1337. ex Archivis ejufd , S. Victoris, Canetas argenteas ad ſignificandum Kannas feu Halcones viminibus cir
pibus O duocandelabra argentea , in Charta anni 1461. apud cumtextos . ]
baar Baluzium to.2.Hiſt.Arvern . p. 726. ) CANNICIA & CANNUCIA , Juncina , locus palu
icitur
I S: CANNA,Canalis,tubus.Angl.Rumpleri Hiſt, ſtris, apud Innocentium Gromaticum ,
iture Monaſterii Formbạc. lib.z. apud Bern ,Pezium tom . 3 , I CANNUS, Aremoricis Cann , Albus, candidus .
IS ( 2 Anecd. part.3 . col.469. Nam ad coquiņam quam extru Tabularium Rothonenſe: Emptor datpro pretio cabal
m , ac xerat ', aqua duci non poterat , Deinde non multo tranſa : lum unum Cannum ,
loca eło tempore , quidam advenit qui figrinas( figlinas ) live 1 CANO , Januarius menfis , apud Papiam MS.
fi &tiles Cannas inducere voluit ... quælibet Ganna quas 4 CANOBUM , pro Cannabuti , Gall. Chanvre .
Hill tuor lateres babuit de nonnibil caementi. Charcularium S. Vandregeſili tom . 1. pag. 19. In den
dor $ 6, CANNA,Cannabis ,Gall . Chanvre,Hiſt,MS, cimis lini e Canobi , dc. Vita B. Lidwinæ , tom. ž .
din
Monaſterii Beccenfis : Recognovit .. pertinere ad mona , Aprilis pag. 283. Habebat autem béč virgo virgam
info chos Beccenſes, exceptis linis O Cannis . quamdam de ſtipula Canobi.
I CANNABA, pro Cannabis, legitur in Tabula 1. CANOLA. Acta S.Chryfolii: Eum ſummusPona
adi rio S.Victoris Maffii, & alibi . tifex ... in tantum honoravit, ut ei Canolam S. Petri Apo
Loc I CANNABERIUM ,ut mox Cannabina .Charta ſtolorum Principis, in ſignum amoris perpetui, tribuere
tri anni 1404. ex Archivo S. Victoris Maſil. Recognovit fe dignaretur , Ubi Bollandus capſulam interpretatur
ile tenere pratum cum Cannaberio contiguo , reliquiis adornacam ; [ Macer in Hierolexico,fiftulam
r 4 CANNABINA , Ager cannabe conſitus, Gall , feu tubum argenteum , vel alterius metalli, in quo con
..
Chenneviere,in Charta an . 1158.'ex Charțularia Caſau : fervabantur reliquiæ, præfertim fcabs catenarum S.Pe
rienfi . Vide ' anava 2 . tri.] Apud Bzovium an, 1280.n.g. recenfetur inter alia
ly 9 CANNA BOSUM , Cannabis . Charta Willelmi Nicolai IV.PP.donaria , Canolum argenteum ad obfer
Montispeſfulani an , 1103. apud D, Bruſſel com , 2. de vandum corpus Chriſti,
IS Feudorum uſu pag . 728. "Seltailaricum dona vobis de o 2. CANOLA . Pars colli , noftris Canole do Canule,
mni blado, de omnilegumine, de farina , de Canga- Fiſtula ſpiritus accipiendi ac reddendi. Guibertus lib.3 .
bofo , & c. de Vita ſua c.9 . Infimulacro pugnà dum Militem quem
9 CANNALE , pro Canalis, Gall . Canal, Içal, Ca- damequo vectus ludenda impeteret,ab eodem equite con
nale , dixit Bern de Breydenbach pag.211 , Itinerarii to percuffus,fubje£tam colla illud,quod vocant Canolam ,
De Hieroſol. fregit ; O diſquirentes nodum cicatricis inveniunt. Uti
1. CANNAMELLA ( Arundo ſacchari. ] V , Cana- tur præterea cap.13 :
mellesi 3. CANOLA. Codex actorum , Gall. Regitres,
*

3. 2. CANNAMELLA,Fiſtula .Vide Calamella. Inftrum . anni 1405.com.z , novæ Gall. Chriſt, col.244.
Da
*
 CAN
159
Dominus JoannesJaugent , condam Epifcopus Anicien-
Jis ... fecit quamplurima legata , & certas ordinationes,
anniverſaria , diſtributiones fieri & diſtribuifervi
toribus ipſius Ecclefiæ , prout plenius & clarius conti-
netur in Canolis ipfius Ecclefiæ .
I CẠNOLUS , Arundo .Miracula B.Henrici Bau-
cenenſis,to.2.Junii pag.382.Martha ... dum eßet parvu-
la á ambularet ſuper quodam Canolo , læfa fuit in an-
cba dextra . Vide Canola 1 ,
1. CANON, Penfitasio. Tria penſitationum gene-
ra recenſet Aſconius in 3. Verrinam , Canonem ,obla-
sionem , & indi& ionem . Ac Canon quidem , ſeu canoni-
citituli, funç ſolennes & antiquæ præſtationes: Indictio,
quidquid præter canonem indicitur : Oblatio denique,
aurum & argentum , quod Largitionibus inferebatur :
De ejuſmodi penſitationibus multa habent Cujacius ,
Jacobus Gothofredus, Henricus Valeſius, & alii.Char-
ta Philippi Regis Franc.an . 1271. in 30. Regeſto Char-
cophylacii Regii ch . 122 , Sic quod poßit fubfeuda-
ge , & in acapitum dare, retento dicto Templo laudi-
mio, Canone , five ſervitio . [ Charta anni 1218. ex Ar-
chivo S.Victoris Maffil. armar. Nemauf. Diæc . n.1.Pro
fupradiétorum annuo Canone ſeu ſervitio folan libram
piperis dicta Eccleſia dabit . Charta Guill . Dalmacii
Aprenſis Epiſc . an . 1247 , incer Inffrum . tom . 1. novæ
Gall . Chrift. pag.80.col.1. Denovo concedimus & dona-
musipfi nobili BertrandoRaybaudo-dictum caſtrum in
feudum ... excepte quod cenſum dedicto caſtro,five Cano-
nem , qui erat unius Sterlingi , permutamus in unum
multonem vivum , qui valeat. octofolidos Villelmenfes
quem ſerviat di&tusnobilisvir B. Raybaudiannuatim ir
vigilia B.Martini. Conſuetud. Lemovic. art.99 , Pre-
i prea emphiteotæ , alii qui debent cenfus annuos , ſi
pon folvant ad diem ftatutum cenſum , vel Canonem , vel
çtiam penfionem , c. Vide Acherium tom . 6. Spicil .
pag.194. & Fridericum Schannatum Vindem. Litter.
pag.138. Statuta Loílenſia apud Joan . Mantelium Hift.
Loit. part.3. pag.47. Si un locataire renonce à fon ſtuit q-
vant la S.Andrè, if n'eſt obligèqu'aux Canons arrierez ;
mais s'il le fait après la S. Andrè , il doit encore ce der-
nier Canon ; hoc eſt , pretium , vel faltem pretij partem
locationis annuæ ſtatuto tempore folvendam . Pluries
occurrit ibi eadem fignificatione : fed & practicis no-
ftris Canon emphiteorique etiamnum dicitur vectigal
annuum ex fundo emphyteutico folvenduin . ) a
1. CANONICUM , Idem quod Canon , Penſio annya .
Agobardus lib. de Grandine cis. Hi babent ftatutum
quantum de frugibus fuisdonent , & appellant hoc Ça-
nonicum . Canonica inlatia , in 1.40. C. Th . de Epiſcop.
Kurovinor , in Nov.Iſaacii Comn.Canonica & Conſueta
dependere, in l.11.eod.Cod.de Extraord.live ſord.[Cano-
nica & agraria folvere, in Codice MS. Irminonis Abb.
Sangerman.fol. 86. v.col.z. Ibidem fol. 128. col.2. Cri
Stingaudus colonus folvit ad hoftem aut folidos 4. aut di-
midium bovem ; de vino in Canonica modium 1. & de-
nar. 4. )
CANONICARII, Qui canonesexigunt. Senator. 1.6.
Ep.8 . Canonicarios dirigis,poseſores admones,& c.Addę
lib. 11. & 12. Novell.3o . & 128 .
& Canonicursus, Eadem notione , in leg . final.
Cod . de Exact . tribut.
ç CANONICARIA ,Officium Canonicații ,Ep.Theo-
dorici Regis Venantio CorreStori Lucaniæ , apud Caf
fiodorum lib.z. Variar.Epift.3.Unde te preſentibus com- ,
monemus affaiibus, ut fecundum Canonicariæ fidem tem-
pura debeas conſtituta complere : ne quidquid diſpendii
allos publicus ſuſtinuerit, de proprio exolpere tu cogaris,
à quonec tant. juſioni eſt habita reverentia , nec fides
suc promiſionis impleta .
3. CANON MISSÆ ,Oratio ,quæ in Miſſa ante con
CAN 166
fecrationem , & in ipſa conſecratione divinæ hoſtiæ re
citatur à Sacerdote, quæ ideo Canon vocatur , quia in ea
ejt legitima regularisfacramentorum confectio, inquic
Walafridus Strabo de Reb. Eccl . cap. 22. ubi de canone
hæc fubdit : Præfatio Actiones , qua populi affe &tus ad
gratiarum actiones incitatur , ac deinde humanæ vocis
Jupplicatioceleſtium virtutum laudibus admitti depo
ſcitur , vel ipfam actionem , qua conficitur ſacroſan
&tum corporis & fanguinis dominici myſterium ( quam
quoque Romani Canonem , ut in Pontificalibus fepius
invenitur, appellant) quis primus ordinaverit , nobis
ignotum eſt. Aucłam tamenfuiſſe non ſemel , ſed ſapiris,
ex partibus additis intelligimus, cc. Quæ autem Ca
noni ſubinde à Pontificibus inferta fint , deſcribunt
Berno Augienſis lib . de Miſſa cap. 1. Micrologus cap.
12. Durandus lib.4.cap. 35. 36. Belethus cap. 46. & c.
Qui quidem canon in quatuor partes dividirur , fcilicet
Şecretam , Præfationem , Canonem , & Orationem clo
minicam, de quibus fingulis agitur ſuo loco . De Cano
nis veroauctore & partibus , ex profello fuſe & docte
differunt Durandus lib. 2. de Ritib . Ecclef.cap . 32. &
feq . Menardus in Sacram . S. Gregorii PP. & noviffime
Cardinalis Bona in libris Rerum Liturgic. ad quos le
ĉtorem remittimus .
3. CANON , Officium Ecclefiafticum . Hariulfus I.
4. Chr.Centul.cap. 26. Pieter orationum munia & Pfalz
morum dulciſſimam modulationem , nec attentiſime obſer :
vabat , ut de S.Trinitate , tum de Spiritu S... postque de
S.Petra, vel omnibus Apoſtolis, live omnibus Sanctis
nocturnalem & diurnalem Canonem , excepto clauſtra
li Canone , cui nunquam pene deerat, quotidie Domina
perfolveret. Infra : Nunquam certe cura loci , aut ne
ceſaria ſollicitudo , aut itinerisoccafio, aut corporis ni
fimaximaægritudo, Pſalmorum ac Laucium , ſeu ſupra
di&torum Canonum , obtinere apud illum quiverunt dimi
nutionem . Cap.33. Non tamen omittebat genuflexio
num continuationem , facrarum ædium circuitionem , ſa
crorumque Canonum de S. Trinitate , de Spiritu S. deque
S. Maria & de omnibus Sanétis expenfionein . Atque in
de dictæ Hore Canonice .
4. CANON , Liber Regulæ Canonicorum , vel Mo
nachorum . Egbertus Eboracenfis Archiep. Canones di
cimus regulas, quas ſancti Patres conftituerunt, in qui
bus ſcriptum eſt , quomodo Canonici , id eft , Regulares
Clerici , vivere debent . Charta Henrici de Laſci Comi :
tis Lincolniæ an.1285 . in Monaftico Angl.tom . 2. pag ,
307. Et quad una Miſja fingulis annis in feſto Pache
ibidem celebretur , & quod nomen nostrum , aa nomen
Margaretæ uxorinotré in Martyrologio con in Canone
confcribantur in memoriam æternam . Charta Rainaldi
Comitis Burgundiæ an . 1050. I ali tenore ut nomina no
ftra fintſcripta in Canone. Vide Regula ,
CANONES APOSTOLORUM , quos quidam è vete
ribus S. Clementi adícribunt , alii apocryphos cenſent,
De iis confulendus Bernaldus Presbyter Conſtantienſis
lib. de Reconciliat . lapforum pag . 257. & alii,quos lau
dat vir doctiflimus Joannes Baptiſta Corelerius in No
ris ad eoſdem Canones,
CANONES Conciliorum dicti, quod inſtar regula
ſint Chriſtianis, & iisrecte vivendi normam præbeant,
Iſidor.6 ,Orig.c.16.Leo IV.PP. in Epift. ad Epiſcopos
Britanniæ c.6. Quam ob cauſam luculentius & magna
voce pronuntiare non timep , quia qui illa quæ diximus
Sanctorum Patrum ſtatuta , que apud nos Canones pre
titulantur, five fit Epiſcopus, five Clericus,five Laicus,
non indifferenter receperit, ipſe ſe convincit, nec catholi
cam o apoſtolicam fidem , nec ſancta vera Chriſti Evan
gęlia quátugr utiliter & efficaciter, & ad effectum ſuum
retinere vel credere. Anſelmus Havelbergenſis Epiſco :
pus lib.i. Dial.c.9 . Radicata itaque fide Catholica ad
 161 CAN
informandam Ecclefiæ diſciplinam acceſſerunt diverſe
regulæ , quas quia ſancti Patres fanxerunt , digne Cano-
nes appellate funt, in quibus reperitur, quid fint pre-
reptiones , prohibitiones, diſpenſationes, rigor, neceſſitas,
indulgentia, remiſſio, admonitio, & cætera , per que ona
nia ita in hoc ſtatu Ecclefie crevit mirabili contra hære-
备 ticos fapientia , ficut in priori ſtatu in perſecutione Mar
tyrum , vitloriofà crevit patientia . Vide Baronium an .
865.n.6 . & feqq .
SUB ECCLESIASTICO CANone Constituti , id
eſt,fub Eccleſiaſtica regula, Clerici,in Concilio Foroju-
lienſi an . 791. can. 6.
G
CANONES EVANGELIORUM , per quos quis ſcire &
invenire poteft, qui reliquorum Evangeliſtarum , fimi-
C2)
3C lia ,aut propria dixerunt.Horum auctor Euſebius Cæfa-
rienſis.Vide S. Hieron. de Scriptorib.Ecclef. & in Præf .
ic
ad Evangel. & Ifidorum 1.6 . Orig.c.15 .
.
CANONEM , Vetus Teſtamentum appellat S.Hiero-
nymus Epift.28. Canonem Hebraice veritatis , excepto
Heptateucho, quem nunc in manibushabeo , pueris tuis
ØNotariis dedi ſcribendum . Lib.l. in Jovinianum :Sed
nunc nobis de Canone omne certamen eft. Ita in Prologo
Libror.Regum .
CANON POENITENTIALIS ,Idem qui Liber Pæniten-
u.
tialis . Vide Pænitentiale & Regula .
/
In Canonem INCIDERE, in Speculo Saxon . lib.t.
ylon
art.5 3.5.4 . dicitur , non quicontra Canones Ecclefiafti-
cos peccavit, eoque ipſo judicisEcclefiaftici cenfuræ &
judicio ſubditus eft ; fed qui in Canonem Penitentialem ,
Chris
de quo paulo ante, inciderat , hoc eft , qui legibus pæni-
tentiæ , ab Ecclefia indi&tisobnoxius erat .Qua loquen-
di formula ucitur Chronicon Montis -Sereni an . 1208.
Hoc facto permotus Archiepiſcopus contra Prepofitum
1 tanquam pro violenta manusinje &tione in Clericum in Ca-
nonem Incidiſſet, denunciationis gladium eduxit , &c.
Et anno 1219. pag. 126. Volens intelligi eosin Canonem
Incidiſſe.
CANONES, Machinæ bellicæ , noftris Canons , fic
dictæ , ut quidam volunt, quod Cannarum formam re-
ferant, ita enim Canones ſiphones vocant Itali . Thom .
Walſingham . in Henr. V. pag.398. Et illic figere gunnas
ſuas, quas Galli Canonesvocant, quibus validius villam
infeftare pofet .Continuator Nangii an.1536.Munientes alianotione in Canon 1.
18
turres biliſtis , garrotis, Canonibus de machinis , &c.
Hi Chronic.MS.Bertrandi du Gueſclin :
Pour la ville aſſaillir ordonneront Canons .
Georgius Caftellaņus in Hift. Jacobi Lalanii c . 35. Et munifico Laicorum ,Canonicorumquc, atque Monachorum
bartirent de leurs bombardes, Canons,& veuglaires ladi- labore exercita : & quanquam tres ordines fintad exclu
te ville . In Computo auxiliorum coactorum pro libera- dendum cultum veræ fidei , bicallis via eft ambivii itine
12 tione Joannis RegisFranc. an .1368. in Camera Com- ris , certa ſpe vere credulitatis : quarum una tpext.
putor. Parif. Guillaume l’Eſcuier Maiſtre des Canons du
Roy , que icelui Seigneur lui a ordonné eſtre baillè pour
cit querir cent livres d'eſtoffe à faire pordre pourquatre grãs
Canons, qu'il doit faire pourmettre en la garniſon de Ha-
lis refleu . Canonum mentio eftnon ſemel apud Scriptores
41 noftros paulo vetuſtiores, Froiſſart. 1. vol.cap.158.191 .
- 261.268.311.2 . vol.cap.21.97-3. vol.cap.52 . 4.vol c.18 .
in Chron.Flandr.cap . 112.113.apud Mongrellecum 1.
vol .
22 pag.119.121.141.293, 2.vol. pag . 130.3. vol. pag.
t, 32. in Hiſtoria Bucicaldi pag . 213. in Diario obfidionis
US Aurelianenſis, pag. 2. & c.14.23.Guicciardin .1...Hift.
aa Vide Gunna .
US CANONS SERPENTINS,apud Monſtrellet.2.vol.pag.
rea 64.3 . vol.pag.32. Berrium pag.211.in Chronico Scandal.
p.40. in Collaţione Ludovici XII. pag . 18 .
‫رک‬
9 CANONIA . Vide in Canonicus ,
lis
En T CANONIA LIGNA , in navibus,quæ cataphracte
IM vocantur, & cataſtromata, id eft , pavimenta ſuperiora
babent, ligna funt, quibus tabule incumbunt.Suffannæus
C07
in Vocabulario .
ad
CAN 162
CANONICÆ LITTERÆ ,EPISTOLÆ :K xyovixcypolka
1272 , Græcis dictæ, juxta Zonaram ad Canon. 42.Syno
di Laodicenæ, quod juxta certos ac determinatos Cano
nes, & regulas quaſdam ſolennes exarentur , as xx
novce yeyourve ypénztą : velcerte quod iis, qui ex Cano
ne Eccleſiaſtico erant,ſeu Canonicis peregre & in alie
nam diæceſim proficifcentibus darentur . Nam eafdem
cum Formatis fuiffe teftatur Atticus Epiſcop. Conſtan
cinop. ſub finem Concilii Calchedonenſis : In faciendis
Epiſtolis Canonicis,quas mos Latiņus Formatas appellat.
Et vecus interpres Synodi Laodic. can. 42. Non oportet
miniftrum altaris, vel etiam Clericum fine Canonicis lit
teris, id eft, Formara, aliquo proficiſci. Ubi Græcus tex
ius habet, ż'su xavovizõv ypauuztusy , Incertum porro ,
an de his Canonicis Epiſtolis intelligendus Senator lib.
11. Ep.2 3.ubi de eo agit , qui provehitur à Principe ad
unam Epiſtolarum Canonicarum ,cui proinde , ut idem
ait , fides publica committitur . Vide Concil. Sueſſio
nenfe an . 853. arc . 3. Ravennenſe ann. 997. can . 3.Bal
dricum Noviom . lib. 1. cap. 51. Flodoard. lib.2.Hiſtor,
Remen. cap. 2.11. & Ferrarium de Literis Canonicis.
Litterarum Canonicarum formulæ aliquot habentur a
pud Sirmondum ad calcem tom. 2. Concilior. Gallo
pag. 658. & 663 .
REGULARES EPISTOLÆ dicuntur Joanni VIII . PP.
Epift.48. Sanéti magnique Niceni Concilii precepta ſe
cuti, quæ jubent, Regularem Epiſtolam per unam.quam
que provinciam obtineri , ne bi, qui objiciuntur,ab aliis
recipiantur , Oʻc. Lupus Ferrarienſis Epiſt. 122. Reve:
rendißimis autem viris Remigio memoratæ urbis Metro
politano, & H. Gratianopolitano inſtanter poſtulanti
Dus, converſationem memorati fratris laudantibus
quamquam olim meam verbis habuiffet licentiam , etians
Regulares litteras accepiffe, quæ prolate , quid de eo
fentiam , fidelirelatione fatebuntur.
T CANONICARE . Vide in Canonicus .
CANONICARIA ,CANONICARIUS.V.Canon i .
CANONICUM , Domicilium , habitacio Cano
nicorum.Conceſſiones Epiſcopi Telonenſis Canonicis
ejufdem Eccleſiæ an . 1223. Item petimus, quod illi Ca 1
nonici, qui tenebant equitaturas , poſſint tenere trota
rium Oſcutiferum , qui Jcomedant in Canonico . Vide
& CANONICURSUS. Vide in Canon I.
CANONICUS.Dudo lib.3.de Actis Norman.Chri
ftinne religionis ſumma trimodo conſtatordine diſtincta ,
vās nomine laxius vehit , Canonica dici meruit , fub
cujus ditione Laicalis ordo moratur & vivit : altera vera
nomine Isopati , limitibushinc inde coaétis artata ,
non vehit per plana , ſed ſeceſſu confixa , ſecretoque pe
rennileta , molitur ſemper ad ardua . Certe primitus
triplex tantum fuit in Eccleſia fidelium ordo,Laicorum
nempe, Clericorum , quos & Canonicos yocabant , &
Monachorum , ut hic indicatur.
Clerici poftmodum , qui Ecclefiis deferviebant, Ca
nonici appellati funt , quod effent ús Tớ nevóve &
& ' % tē, navóvos , ut loquuntur Concilia , Antiochen.
can . 2.6.11 . Calchedonenfe can. 2. & Synodus Trulla
na can.6.vel quod ſub Canone Ecclefiaftico jacerent, ut
Concilium Toletanum III.can . 5. vel effent fub Cano
ne conſtituti, ut Concilium Forojulienſe an. 791. can,
1. Sub Canone Ecclefiaftico conſtituti , idem Concil.can .
6. Canonis enim nomine Clerum intelligebant . Ne
que aliter hanc vocem ufurpavit S. Athanafius in Vi
ta S. Antonii pag. 89. Edit . Hoeſchelii : toános reps
ώ » , τόντε κανο να της εκκλησ. ας υπερφυώς ετίμα , και πάντα
κλπ
 163 CAN CAN 164

rompersy tá Timā ripompi sfus:" S X5419176 . Cujus quidem & femoralia de noéte non deponunt : post Matutinas ad
vocis vim non intellexit idem Hoeſchelnius. Hinc non cubicula revertentes,caufa recreationis dormiunt.Novem
femel Clerici ſimul & Canonici dicuntur conjunctim . lectionum numerum in Nocturno officio non excedunt
Capitula Caroli Magni t.s.c.5.Ut Canonici Clerici Ca- tribus diebusin bebdomada carnes edunt: piſces, ova ,
honice vivant. Et lib.r. cap.73. Quid ad Clericatum ac- cafeum in Refectorio diebusaliis manducant ....Jubuo
cédunt , quod nos nominamus Canonicam witam . Inno- nius Abbatis velPrioris obedientia continenter vivunt .
centius III.lib. 1. Epiſtoł. pag . 298. Nec etiam aliquis Proprium autem eis habere non licet : animarum curas
Canonicorum feu Clericorum Secularium , & c. Adde licitum eft eis fufcipere , & Ecclefias parochiales rege
Concil.Aurelian. III.can.1 1. & Turonenf. II. can . 19 . re , & *c. Idem cap. ſeqq. agit de Canonicis Regulari
Canonicorum autem appellationem lua ętate notam bus Præmonſtratenſis Ordinis , de Canonicis Aroaſiæ,
fuiſſe fatis innuit Gregorius Turon. lib. 1o. fub finem , S. Victoris Parif. & c . Meminit etiam Canonicorum
ubi ait , Baudinum Epifcopum Turonenſem inftituiffe Regularium Bononienſium , & de Spatha , quorum
4
menſam Canonicorum in eadem Ecclefia Turonenfi . origines apud hunc Scriptorem & alios quilque lege
[ Idem patet ex Charta Chilperici Regis Franc.an.580. re poterit. Vide Cellorium lib. s . de Eccleſiaſt. Hie
vel 375. pro Ecclefia Tornac. inter Miræi Diplomata rarchia cap. 3 .
Belg. to.2, pag.1 310. col.2 . ubi ftatuitur , ut ipſe ieloneus CANONICI SÆCULARES , lidem Eccleſiarum Cleri
& juftitia de retoneo omnitemporead menfam Canonico- ci poftmodum dicti, ad difcrimen cæterorum Canoni
rum ejuſdem Ecclefiæ proficiat.]ļam vero cur ClerusCa- corum ,, qui
corum regulæ ftrictius inhærentes, Regulares
qui regulæ
non Ecclefiæ , & Clerici ,Canonici dicantur , non omni- vocantur, ut ait Trithemius in Chron. Hirſaugienſi
no promptum eſt affequi. Scio , Hugonem Rotomag. Ugutio: Incongrue dicitur Canonicus Secularis , id eſt
Archiep .lib.3.de Hæret.cap. 2. Ivonem Carnotenfem enim Regularis Secularis , quod eft , ac fi diceretur al
Epift.69. & alios cenſuiſſe, Canonicos appellatos, quod bum nigrum : non enim eft Canonicus , fi non fit Regu
canonicas regulas artius obſervare teneantur. Papias: laris : ufus tamen quorumdam fic babet, qui magis no
Canon, Græce regula, conſuetudo comprobata ; inde Cano- werunt elle in Canonica Seculares , quam regulares in
nicus, id eft Regularis. Id fane videtur indicare Capitu- feculo . Crantzius in Metropol. lib.4. cap. 1. Si Canon
lare 1.Caroli Magni incerti anni c.32 . Ut Abbates Cano- et regula , Canonici funt regulares . Quid ergo fier de
nici Canones intelligant, & * Canones obſervent, & Cle- Canonicoſæculari , niſi ut rezularisſit irregularis, aut,
rici Canoniciſecundum Canones vivant . Et cap. ſeq. Ut fi id malumus , regularis fine regula , pc. Adde lib. 3 •
Abbates Regulares de Monachi regulam intelligantį da cap. 15. Wolcuinus Abbas in Homilia de Zizania : Rae
ſecundum regulam vivant . Adde cap . 34. 35. Joannes ra avis in terris Canonicus a Canone Vitæ . Unde ergo ?
Bordehavius, Henr. Valehus ad Socrat. Hiſtor. Eccl . Audi me : eſt namque Canon vita , ut dictum eſt :
lib.s.cap.19 . & Marca in Hift . Beneharn. lib. 5.cap.io. Canon pecuniæ , videlicet alicujus penſionis certæ ,unde
n.1.fic nuncupatos volunt ,quod in Canonem , ſeu matri- Jolet dici: Solve nihiCanonem meum . Ein ergo. ò Cano
Culam Eccleliæ relati funt: Alii , quibus ſubſcribo , di- nice , inveniamus Canonem tuum , quo derivaris , a
Etos volunt à Canone frumentario , feu ſportulis Eccle- Can one pec uni e ,
Canone pecunie , non à Canone vitæ , id eft , à Canone
fiaſticis & ſtipendiis annuis vel menſtruis, quæ ex Ec- regionis, non à Canonereligionis. Arnulfus Lexovien.
cleſiaſticis redditibus accipiebant: unde Sportulantes fis Epift.ad Alexandr. PP. Ipfam ( Eccleſiam ) tbelauris
fratres, Clericos appellat S.Cyprianus Epift.66.Nec mo omnatam , inſtructam ædificiis , poflefionibus reddidit
jeſtiis negotiis ſecularibus alligentur, ſed in honore ampliatam , adeo quod pro 13. Canonicis, quos Secula
Sportulantium fratrum , tanquam decimas ex fructibus res appellant, ipsiſque pauperibus ,ibidem 36. Canoni
accipientesab altari O ſacrificiis non recedart.Idem Ep. cos Regulares cum omniædificiorum fufficientia , red
33. Cæterum. Presbyteri honorem defignaſſe nos illi jam dituum copia dereliquit . Hugo Rotomagenſis Archie
Jciatis ut & Sportulis iiſdem cum Presbyteris honoren- piſcop. lib. 3. contra Hæretic. cap. 2. Ex his ( Clericis )
tur , & diviſiones menfuratas æquatis quantitatibus aliqui proprietate rejecta , ſua ſimul habent communia
partiantur. Ex autem Sportulee dicuntur confueta Cle- in unitate canonica, tam Regulares Clerici , quam Cæ
ricorum ſtipendia , in Concilio Valentino Hiſp. cap. 2. nobite Monachi. Aliqui vero Seculares (perperam E
Agathenfic:36. & Narbon . en.58y.can . 10.12.Nam uni- dit. fingulares) nuncupati, ſervitio Ecclefiæ deputan
verfa Ecclefiarum ſubftantia in 4. partes dividebatur tur , de quia canonicas fimul in Ecclefiis horis ſtatutis
quarum unam Epifcopis fibi retinebat, alteram Clerici laudes perfolvunt , etiam Canonici nominantur: pre
pro officiorum ſuorum fedulitate obtinebant, tertia fabri: bendastamen ſuas dividendo partiuntur, & c. Hinc
cis peregrinis erogabatur, ut eft in Epiſtola Gelaſii CANONICE VIVERE,id eſt,more Canonicorum , non
PP. ad EpiſcoposLucaniæ , in Canonibus Silveſtri PP. vero Monachorum ,vel Canonicorum Regularium , qui
in Reſp.Ś.Gregorii PP. ad Auguſtinum Anglor. Epiſc . Regulariter vivere dicuntur ; in Capitulis Caroli Ma
in Epift. 3.Simplicii PP. ad Florentinum ,apud Gregor. gnilib.i.c.73. lib.s. cap.79. & 115.Canonico ordine via
11. PP . Epiſt. 5. & in Capiculari c . g . in Concil.Aurelia- vere, in Lege Longobard. 1.3 . tit. 1. 9. 18.Secundum Ca
nenfit.can.g. 14. Carpentorat cap.un. Aurelian. III . nonicam regulam , in Capitulis Caroli Calvitit.41.9.8 .
can. 5.Moguntino I can.ió: Wormatienſi can.7 . & ali- Canonica conſtitutio, inſtitutio, regulari opponitur in
bi paſſim . Vide Tertia . Capitul. 1. Caroli Magniann . 805. cap. 8. 9. Eadem
CANONICI REGULARÉS, Quifecundum Regulam Lex Longobard. lib.z.tit. 1. § . 8. Volumus ut Canonici
rivunt, ut eſt in Lege Longobard. lib.3. tit.1.6.8.id eſt, ſecundum canones, & Regulares ſecundum regulam vis
ſecundum regulam iis propriam ac præfcriptam , cum vant . Capit. Caroli Magni lib. 5. cap. 137. Ut nullus
Seculares dicantur vivere fecundam Canones , ſeu re in canonica autregulari profeſſione conftitutus, & c.Vi
gulas Clericis ornnibusindictas. Eæ autem Regulæ e de Concil. Moguntiac. can .9.Turon. III.can.25. Lu
fant ; quas S. Auguſtini vulgo appellant · Jacobus de dovicum Pium in Epift. ad Sicharium Archiepiſc. Bur
Vitriaco in Hill . Occident. cap. 21. Illi autem , qui Caz degal. &c. Porro
nonici Regulares dicuntur , B. Auguſtini Regulam pro CANONIGI SÉCULARES, perinde ac Regulares , in
fundamento Religionis habentes, medis & Regia vix eodem clauſtro manebant , in eodem dormitorio dor
incedentes , fecundum primasRegulariuni inſtitutionum miebant , in eodem refectorio reficiebantur , & Epro
obſervantias, camifiis femoralibus fuperpellitiis Scopus eorum regebat vitam , ficut Abba Monachorum ,
pellibus, cuſcitis linteaminibus utuntur. Camilias ut eft in Capitulis Caroli Magni lib. 1. cap. 73. quod
de
1
165 CAN
de Clericis fuæ ætatis teítatár Auguſtinus Serm . 1. de ftoriæ fundationis Archiepiſcopatus Magdeburgenſis
Communi vita Clericor. & in Pral. 99. Unde Monaſte- editæ ab Henr.Meibomio , id jus attributum Archiepi
SOR rid Canonicorum appellantur illorum ædes ac habitatio- fcopo ejufdem Eccleſiæ , ut inter Cardinales Epiſcopos
nes . Jacob. de Vitriaco in Hiſt. Occident.cap.30 . Ca- Romaneſedisconfortium baberet : præterea 12. Presby
13 ,
thedralium Ecclefiarum Miniſtri , quos nunc Canonicos teros , 7. Diaconos, 24. Subdiaconos Cardinales ad moreno
Sæculares ſub eadem regula ( S. Auguſtini ) communiter
à prima eorum inftitutione Domino ſervieruntin humili-
tate, paupertate, divinis ojcies , lectionibus & orationi-
bus vacando, in caſtris Domini militantes, fimul in Refe-
čtorio fobrium cibum fumentes , in eodem etiam dormito-
rio cajtis cabilibus nocte quieſcentes. Sede autem Ponti-
ficali vacante .... unum , quem digniorem credebant ,
c.2 putfibi præficiebant, cild etiam feriusobtinuiffe,
& iua ætate in Eccleſia siemenfi defiiffe , dolet Stepha-
nus Epifcopus Tornacenſis Epiſt. 160. qua Remenfeni
not: Decanum , ad quem fcripta eft, urget, ne patiatur hanc
Jare Eccleliafticam , ac diu fervatam , diſciplinam aboleri ,
and neque tam facile juventuti fingulariter,nedicam , inquit
illé ,fæculariter vivere volenti obediat . Sic autem idem
Epilcopus de Eccleſia Renienfi; Singulari quodam pri-
Cez vilegio fedes Remenfis inter aliasEccleſias eminebat,per-
Jeverans cum Apoſtolis in communione panis & oratione ,
e in ſocialı communionefacrumentalem preferens , ma
joribus erat ſpectaculum , minoribus documentum '. Ex
reliquiis regularium inſtitutionum duo fibi loca derinve-
rant, Cæ aculum refečtionis, & domum fomni: in ab
tero caftigatam fequentesabſtinentiam , in altero canii
‫܀‬ dataru continentiam obfervantes , procedentibus unani-
muter : de Mija ad Miſam , deſpirituali refectione ad
co.poralem , praemiſſa invocatione Dominica , eam figno
venerličtionis fuper cibum extenſos reficiebant convive
Domini minus ventrem. quam mentem , fonante eis per
Cio
miniſterium Leitoris divino loquio , nunc admonendo
5,4 præcepris, nunc prohivitionibus cobercendo , interdum
adigendominiseớ terroribus', nonnunquam blandiendo
confolationibus & promiffis . O felices epule , que non
crapulam provocant , Jed fobrietati deſervirent , & poſta
quam fumpte juerint , gratiarum aétione clauduntur,
werelinquentes alimonian corporalem , & convivis ſuis
spiritualem fructum fervantes , In bis aliis obfervan-
rei piis regularibus incedebat Remenſis Eccleſia , terribilis
ut caftrorum acies ordinata,amabilis ſuis, admirabilis a
lienis, Sed & id etiam cum obtinuiffe in Ecclefia fua
Tornacenfi innuit Epiſt. 193. Hanc porro Canonico-
rum Secularium vitam communem pafſim obferyare
E eft in Capitul. Caroli Magni lib.5.cap . 115. in Capitul,
Caroli Calvi tit. 2. cap. s . tit. 6. cap. 14. tit , 23.cap. 8 .
rit. 32. cap. 9. apud Innocent. IlI , PP. lib . 1. Epift, pag.
248. & c. Unde non defunt , qui putavere
putavere , Canonicos
appellatos quaſi arvopris, quod communem vitam a
gerent. Vide Patriarchium Bituricenfe cap . 66.& Co-
nacum in Hift . Tornac. lib.i. cap.69. Petrum Mariam
Catipum in Regelto part.2. Hift.Placentinæ Ch.12.60,
De canonicis Regularibus fæcularizatis, agit Chopi- .
pus l . i . de Sacra politia tit.3 . n . 7 .
CANONICOS CARDINALES Romæ memorat Order,
Vitalis lib.4. pag.510. Canonicos Cardinales ſeptem in
Ecclelia S.Stephani Bifontina inſtituit ann . 1051. S.
Leo ix .PP. qui cum dalmatica , mitra , Yandalis, cbi-
rozbécis ad aliaye illud ordinati , Miſſas ioi facerent :
quorum unus loci illius Decanus , nonnulo etiam ad Mif
jarum ſolemnia uteretur . Bullam defcripfit Chifflerius
in Tornutio , pag.357 . & 361. Alexander 111 , PP.Epift,
$ 2. ad Philippum Colonienfem Archiepiſc. Concedi-
qilis etiam po apo;tolica aattoritate faraimus , vtmagis
1 altare Ecclefiæ taz #nio vero Deo in memoriam B.Ma-
te Virginis, tum alteram in memoriam B. Petri Apofto-
: lorum Principis dedicatum , reverenrer miniftranto
procurent feptem Canonici Cardinales Presbyteri, induri
dalmaticis , tamirris ornati, 'mc: Tradit Scripcor Hi-
CAN 166
ſancte Romanæ Ecclefie ordinare poffet; qui ad princi
pale altare miniftrantes quotidie , excepto jejuniojdalma
ticis , feftis vero Jandaliis uterentur , c. Charca Ber
nardi EpiſcopiCompoſtellaniærę 1190. Damus eidema
Ecclefiæ in Eccleſia B.Jacobi Canonicatum a portionem ,
c hebdomadam , o Cardinariam , preftimonium , fi
cut unicuique Cardinalium Ecclefiæ noftræ Canonice colm
latum eſt , &c. Id etiam nominis & privilegii habere
Canonicos Eccleſiæ Salernitanæ auctor eſt Ughellus
tom.7 . pag.550.569.570.572. In Sanctuario Capuano
pag.575.Cardinales Presbyteri ſanite Capuane Ecclefia
aliquot Chartam Gerberti Epiſcopi Capuani fabfcri
bunt , quos Canonicos fuifle par eft credere. Id etiam
obtinuifle in Beneventana , Aquileienfi, Ravennenſi
Mediolanenfi , Pilana , Neapolitana , Compoſtella
na , & aliis, obſervant Antonius Caracciolus lib.i.de
Sacris Eccleſiæ Neapolit . monumentis feet. 11. & U
ghellus tom . 4. pag .29. tom . 6. pag . 148.151 . de aliis
Mariana lib . 16. de Reb . Hiſp.cap . 6. Beroldus lib. de
Ritib.German . lib . 3. de facr. iminunit. cap. 6. & c . In
Ecclef.Ravenn, abrogatum Cardinalium nomen à Pau
lo III . PP. an . 1543. Icribit Paulus Sarpi in Tract. de
Materia beneficiali pag.52. Sed primitus videtur ea at
tributa Canonicis iftisnomenclatio , quod ad haſce Ec
clefias incardinatieffent Canonici , uc Presbyteri ad
Eccleſias Parochiales. Nude interdum Cardinales di
cuntur, Charta Franconis Epiſcopi Nivernenſis in Ta
bular. Eccleſ.S. Cyrici Nivernenſ. Per confilium noſtro
rum fidelium Canonicorum ſcilicet , Cardinalium , co
Archipresbyterorum , atque forenſium Sacerdotum , to
micorum etiam ego fidelium Laicorum , &c.
I CANONICUS CURATUS , Qui fimulCanonicus
eft & Curatus ſeu Parochus , Charta anni 1200. inter
Inſtrum . Hift. Meld.com . 2. pag . 85. Ita tamen quod
Canonicus Curatus diéti loci curam animarum recipiet
si nobis ,
CANONICI NOBILES , Qui ut ad Canonicatum per
veniant, genere nobiles effe debent. Vide cap.37.Ex
fra de Præbendis , Innocentium Cironam in quinta
Compilat . Decretal , pag. 40. & Molanum lib.z.de Ca
nonicis cap. 29 ,
CANONICI DOMICILLARES , Juniores Canonici
qui necdum gradus Ecclefiafticos adepti , jus Capituli
non habent , Juniores autem Magnatum filios Domi
cellos appellabant. Synodus Mogunt. fub Paulo III.
can ,86. Harſenus in Ecclefiis Cathedralibus & Collegia
tis , Jaltem in ea parte , qua majores noftri, non fine ma
gna ratione, Juniores Canonicos,quos Domicillares vocãt ,
non ftatim ,utbeneficia acceperint,ad Capitula admitti
i
ſed ad tempus fub jugo Prælatorum detineri voluerunt
Jatis negligenter advigilatumelle , non fine Ecclefiarum
pernicie ſentimus, & *c. [ Videnovam Gal. Chrift. to . 3 .
col.687,B.& Res Moguntiacas Georgii Helwich . tom ,
2. edit.1722.pagg. 238.241 , 247.250.256.338.347. 349 ,
411. & 413. )
I CANONICI CAPITULARES, Seniores Domicella
ribus oppofiti, quod jus habent Capituli. Res Mogunt,
rom.2 . pag. 547. ubi de Canonicorum Collegio : Con
star id ex Prepoſito , Decano , Scholaſtico do Cantore
qui Prælatorum infigniti ſunt axiomate,& præter eos un
decim adhuc Canonicis Capitularibus ; domicellaribus
( è quibus Capitularium quopiam fatis funéto, quem or
do rangit, in Capitulum adfcendit, ceteris interim eans
dem forrem expectanribus ) feptem , Vicariis quindecim ;
c. Vide ibid . p.407,
CA
E
167 CAN
CANONICI MITRATI . Obſervat Ughellus tom . 1.
Italiæ facræ Canonicis Eccleſiæ Lucenfis jus mitræ de-
ferendæ à fummis Pontificibus indultum , firmatumque
à Gregorio IX. an.1237 . bulla quam deſcribit . Vide
Canonici Cardinales .
CANONICI FORENSES , Qui in Canonia ſua,feu Ec-
cleſia non reſident, quibus opponuntur Manſionarii, ſeu
reſidentes , in Charta Simonis Noviomenſis Epiſcopi ,
apud Vafforium pag. 878. Foranei dicuntur in Charta
Gaufredi Ambian.Epifcopi ann.1233.com.13.Spicilegii
Acheriani pag.340. Stationarios & non ſtationarios Ca-
nonicos utroſque vocat Lambertus Ardenfis p.153. 155.
1
In Monaftico Anglic.com . 2. pag. 463. Magiſter Tho-
mas de Segrave,dicitur Canonicus StadiariusEcclefiæ S.
Pauli, id eft, ſtationarius; Stadium enim pro ſtagium
uſurpatum à recentioribus .
CANONICI EXPECTANTES, Qui in EcclefiisCathe-
dralibus Canonici dignitatem fub Expectatione Preben-
de habebant, & in Capitulo vocem , & Stallum in choro:
quod obtinuiffe in Infula Cypro colligitur ex Conſticu-
tione Helix Archiepiſcopi Nicofienfis ſub ann. 1252.
qua eos omnino tollit ; & ex Concilio Nimocienſi ann .
1340. c.6. quo perinde aboliti,repugnante tamen Odone
Paphenfi Epiſcopo pro Eccleſia fua .
CANONICI MINORES,in Eccleſia Londinenſi dieti,
quoloco majorum Canonicorum viciffim do ſunt ſuccell-
ve ad magnum altare, Miſas celebrant , quod debent fa-
cere, & c.Hiamiltu ex calebro utuntur, &c.Vide Statuta
cjuſdem Ecclefiæ in Monaftico Angl.com. 3. pag . 344.
Alii Canonicos Vicarios vocant .
CANONICI TERTIARI in Ecclefia Meffanenfi, qui
fruétuum præbendæ tertia parte tantum fruuntur.Vide
Rocchum Pirrum to.1.Notic.Sicil.p.386 .
CANONICI PAUPERTATIS , Gall.Chanoines de la
Pauvreté, de quibus Odo Geſſeius in Hift. Anicienſi
lib.1 . cap.24 .
CANONIC115 .MARCARUM , SEU LIBRARUM , non
ſemel in Ordinario Ecclefiæ Rotomagenſis MS. forte
quorum præbendæ reditus annui tot marcarum argen-
ti funt .
CANONICUS AD SUCCURRENDUM , [ Qui inſtante
mortis periculo Canonicam veſtem induit . Donatio
Ecclefiæ S.Medardi de Dolon facta MonachisMajoris-
Monaſterii an.11i0.apud Marten . to.1.Anecd.col.320.
De illo etiam qui faétus fuerit Canonicus ad Succurren:
dum propter timorem mortis, & c. Occurrit rurſus apud
eumdem Marten. to.6 . Ampliſl. Collect. col.224. & in
Inſtrumento anni 1234. to.2.Hift.Meld.pag. 133. ] Vide
Monachus ad Succurrendum .
I CANONICI DE STALLO DE TERRA.V.Clerici.
CANONICI HONORARII , feu laici, qui ex quodam
privilegio , hac dignitate in Ecclefiis Canonicalibus jorem in Antiquitatib. Aurelian. 2. part. pag . 71. Die
gaudebant.Id enim juris interdum fibi reſervaruntPrin- Martis 11. Septemb. an . 1464. Dom . Comitem Dunen
cipes in iis Eccleſiis, quas aut à fundamentis erexerant, fem , & fucceffores ſuos in Canonicosejuſdem Ecclefiæ,
aut amplis dotaverant reditibus aut prædiis , ut in teffe more aliorum dominorum Principum Regalis profapie
5
ram & notam quamdam patronatus , Canonicorum ca-
talogis adſcriberentur , & , cum ifthuc proficiſcerentur,
ſæcularibus depofitis infignibus, lineum ſupparum ſeu
fuperpellicium induti , cum aliis Collegis fungerentur
Eccleſiaſtico munere . Interdum etiam ab ipſis Eccleſiis
donabantur ejuſmodi præbendis, ut eſſent , qui earum
bona ac prædia tutarentur .
Scribit auctor Ceremonialis Romani lib. 1. ſect. 5 .
Imperatorem fumpta Romæ corona ad Lateranum cum
fuis progredi, ibique recipi in Canonicum & in fra-
trem Ecclefiæ Lateranenſis . Idem tradit Petrus de An-
dlo l.2.c.6.additq ;Marquardus Freherus eamdem digni-
tatem obtinere in Ecclefis Aquiſgranenſi , Colonienfi
& Bambergenſi . Defcripfit Joan .Noppius in Chroni-
co Aquiſgran. lib . 1. cap. 12. pag.70. juramentum ,
i
CAN 168
quod Impe rator tanquam Canonicus ejuſdem Eccleſiæ
facere foler .
Hoc jure Comites Andegavenſes in Eccleſia S.
Martini Turonenſis olin gaudebant. Chronicon Tu
ronenſe : Quia tempore Ingelgerii Comitis , Eccle
sia. S.Martini carebat Thefaurario & Ædituo , Conſu
len Ingelgerium inthronizaverunt, & Theſaurarium
conſtituerunt , Defenforem Ecclefiæ fecerunt , & tuto
rem omnium pofeſionum ejus, ubicunque eſſet , delegave
runt , qui ſedem Thefaurarii & domos cum redditibus
quandiu advixit,obtinuit. Joan.Monachuslib.1 . Hiſtor.
Gaufr. Ducis Norm . & Comitis Andeg . Gaufredum fic
loquentem inducit: Ego autem & Canonicus ſum S.Mar
tini, & Monachus Majoris-Monaſterii. Radulfus de Di
ceto an.960.Fulco Bonus tertiusComes Andegavenſium
in Ecclefia S. Martini de Caſtello novo Canonicus afcri
ptus fuit. In feſto Sanéti ejufdem in Choro inter pfallen
tes Clericos cum veſte clericali, & fubdiſciplina eorum
aftabat , & c. Chronicon Turon . an . 1200. In Pafchali
Arturus puer Turonis veniens , more debito in Ecclefia
B.Martiniın Canonicum eſt electus, a inſtallum De
caniin veſtibus Chori , ficutCanonicus inſtallatus.Adde
Geſta Conſulum Andegav.c.5.n.5.6.8.Atque id quidem
jus ad Regem Francię poftmodum tranfiit tanquam Co
mitem Andegav . Statuta Ecclef.S . Martini Turon.cap.
de Poteſtate Abbatis Regis Francir: Abbas B. Martini,
fcilicet Rex Francie ejt Canonicus de conſuetudine
habet parvam præbendam , quam haver S.Venantius , o
debet ſedere in ſede Thefaurarii. Anno 1614. 25. Julii
Rex Ludovicus XIII . eamdem ingreſſus Eccleſiam , in
Canonicum Honorarium , tamquam Abbas ſæcularis og
Protector ejuſdem Ecclefiæ receptus eſt, ratione ſuæ coro
ne, o juramentum, quod Reges Francie in ejuſmodi pri
ma receptionefacere conſueverunt , præftitit .
In eadem S. Martini Turonenfis Eccleſia , Dominus
de Prulliaco eſt propugnator & Canonicus de confuetu
dine , & habet præbendam in blado , vino , & nummis,
ex ipfe debet portarevexillum B. Martini cum Comite
Andegavenſi in bellis, & facere per ſe,vel per alium bel
in Gapituli B.Martini,ut eft in lib. Statutorum ejufdem
Eccleſiæ ,
Scribit Coquillius Hiſtoria in Nivernenſi p.158.Her
veum Comitem Nivernenfem in Canonicum ejuſdem
Eccleſiæ S.Martioi Turonenſis admiffum ann. 1216.
idemque jurisconceſſum pofteris ComitibusNivernen
fibus, & firmatum deinceps literis an. 1270. & 1300. &
Ludovicum Gonzagam Ducem Nivernenfem in eadem
Eccleſia ut Canonicum fediffe an.1588 .
Sed & Canonici S.MartiniTuronenſis eamdem Ca
nonici in ſua Eccleſia dignitatem Comiti Dunenfi &
pofteris ultro concefferunt , Veteres Schedæ apud Ma
Canonicorum ejuſdem , de qua traxit originem , alum
pſimus, ita quod di &tus Comes Dunenfis , quam citius
poterit , fuique ſucceſſores Comites Dunenfes , quifque
ſuo tempore , in ſuis receptionibus in hac Eccleſia fien
dis , præſtare corporaliter tenentur juramentum per alios
Principes, Duces , Comites , ejuſdein Ecclefie Ca
nonicos fieri folitum ,
Ex Actis Capitularibus ejuſdem S. Martini no
tum eſt , Petrum Britanniæ Ducem cupiiffe , ut ipfe
fuique fucceffores in ordinem Canonicorum ejuſdem
Ecclefiæ cooptarentur an . 1455. quare die 2. Septem
bris ejuſdem anni Canonici ſtatuerunt , Præfatum
Dominum Ducem ad hujuſmodi Canonicatum recipere
cum folemnitatibus decentibus . Er die 12. Novembr .
an . 1457. Dominus Gravicarius jubetur adirę Domi
num
 169 CAN
num .Ducem Britanniæ ſuper cappa ego nonnullis orna-
mentis ecclefiafticis , quæ defunctus Dominus Petrus ,
nuper eo immediate dum viveret , Britannie Dux præ-
deceſor ſuus, in fua réceptione in Canonicum hujus Ec-
cleſie promiſerat ei dare ,
Legitur in quodam Regeito Cameræ Compụt. Pariſ.
Carolum VII. Regem Francorum urbem Andegaven-
ſem ingreſſum 19. O & ob. an . 1424. à Canonicis exce-
& ptum fuperpellicio & cappa auro texta indutum tan
A quam Canonicum : Et fut receu en l'Egliſe comme Cha-
DA noine d'icelle en ſurplis en chappe de drap d'or,
Hemeræus in Auguſta Viromand, an . 1214. auctor
eſt , Regi Franciæ venienti in Eccleſiam S. Quintini
les & in Cuſtodis loco ſedenti, Decanum almuciam offer-
n re, ſtante pro aulæ confuetudine in ſubfelliis Eleemo-
SA fynario, Ita
Joannes Ferraldus de Jurib.& Privileg.RegniFranc.
ch
DE cap.7 . refert,Regem Franciæ efle Canonicum Eccleßæ
S. Hilarii Pietaveņlis : in Ecclefia Cenomanenſi habere
CAN 170
piant fructus ele reditus unius præbende ejuſdem Eccle
fiæ , ficut& cæteri Canonici ejuſdem Ecclefie , dum g.
quoties idem Dominus Claudius, de ſuipoft ipſum , ut
prefertur , fucceffores ad ipfam Ecclefiam perfonaliter
acceſſerint , eam in eadem Ecclefia interfuerint alteri hoa
rarum di&tæ Ecclefiæ decantando: quam intrare licebit
eiſdem cum ſuperpellicio , vel abſque ſuperpellicio , aut
ftatu quo maluerint profuæ libito voluntatis.
Ex bac ftatus, quem maluerint, eligendilicen
tia,factum est , ut D. de Chaſtelux, qui ætatis præroga
tiva hanc honorarii Canonici dignitatem obtinet,pom
palibus Altiffiodorenſis Ecclefiæ ceremoniis,cum lubet,
adfit inter Canonicos, ocreis & calcaribus indutus , or
narus fuperpelliceo & almucia , inſuper baltheo cinaus
& gladio , cum pileo pennis decoro & accipitre ( alias
primæ nobilitatis indicio ) ſupra pugnum fedente . Hoc
habitu Cæſar Philippus de Beauvoir Comes de Chaſte
lux,Vicecomes A ballonis, &c. ordineſuo , primus ſcili
cet poft Decanum & Cantorem adfuit 30.Maii an.1683

Ha præbendam , cujus reditusremittit ſervientibus ,feu bar haud fine fpectantium plaufu , cum Ludovicus Magnus,
a julis, ut & in Eccleſ.Andegav. & S. Martini Turon. & Altiffiodoro tranfiens, ab Epifcopo & Canonicis hono
cum præfenseſt,diſtribuciones percipere, Quo ſpectant, rifice falutatus eft , & altera die in Eccleſa Cathedrali ,
quæ habetGaufredus Volienl. in 1. parte Chron. c . 67. ubi ſacris interfuit, ab iiſdem excepcus . Hæc quidem in
Tempore ille Rex Henricus ſenior filioRichardo ex volun- folemnioribus ceremoniis; in aliis enim minori appa
sate matris Aquitanorum tradidit Ducatum , Poft hæc mr ratu ,li velit ,divinis intereft D.de Chaſtelux,fuæque prę
pud S. Hilarium Pictavis Dominica post Pentecoſten . ſentiæ majorem , quam alii Canonici , mercedem ferme
juxta confuetudinem , in Abbatis ſedem elevatur ; fed à recipit, nummum ad ninus aureum , quem ftatim foleč
Bertranno Burdegalenſion Joanne Pictavenfi Præfulis pauperibus diſtribuere . Privilegii hujus tanci,quo ho
fibus , lancea ejcum vexillo præbetur , & c die jure hæreditario gaudet D Guillelmus Anconius de
Id præterea juris obrinet Franciæ Rex in Eccleſia Chaſtelux, Cæſaris Philippi filius', Agminis Ductor
Cabillonenfi, ut auctor eſt Sanjulianus in Antiq.Cabil- Flandriæ cohortis Equicum armatorum , Gall . Gen
lon. ubi refert, Carolum Vill . Cabillonuna ingredien- darmes , Præfe&tus, cauſam declarant Canonici in
tem , ab Epiſcopo in ipfa urbis porta ſuperpelļicio & al- Charta concellionis jam laudara : Sane recolentes , in
#t
mucia exornatum , eo habitu in Ecclefiam vepiffe , quiunt, o pia meditationc revolventes in animis quanto
Eo perinde modo CarolusV. Imper. diadema ſuſce- qualive diſcrimine atque periculo Vir nobilis ac potens
puurus Aquiſgrani, Trajectum adiit & in majori S.Ser: Dominus de Beauvoir , Miles, Dominus de Chaſtelux
vatii Ecclefia fuper pellicio & almucia indutus cum cæ- ſeipſum corporaliter , fuaque bona univerfa , fuos etiam
terisCanonicis Ecclefiaftica obiit officia ,tanquam Bra : cum non modica confanguineorum aliorumque nobilium
bantiæ Dux , ut auctor eſt Jo. Plaçent, in Çatal . Epifc. comitiva expoſuit ob Dei honorem , glorioſi Jum.eque ejus
Trajectenſium , Genitricis Mariæ do beatiffimi protomartyris Stephani,
Tradit præterea Jacobus Severtius in Chronol, Ar ( Patroni Ecclefiæ Auriſ odor.) quoruin res a &ta eft ,
chiepiſc. Lugdun. Ducem Bicuricenſe.n obtinuiſſe à dimicaverit, e militaverit , ſingulorumque vita cu
Canonicis Lugdunenfis Ecclefiæ , ut ad modum Philippi riſque omnibus temporalibus quantumlibet fruétuofis aut
fratris Ducis Burgundię ac fundatoris ejuſdem Ecclefiæ, utilibus postpoſitis, non fine magna do ingenti rerum ſua
impetratis ad id litteris Apoſtolicis , in album Canoni rum conſumptione & exhauſtu , ob recuperationem ville
corum referretur , veniffeque in Eccleſiam cum frochia noftræ de Crebanno per prædones ago tyrannos Ecclefiæ
O aumycia ann. 1388, Ica an . 1511.codem ceſte Sever. Regis & regni inimicos , furtivenuper occupate de vio
Lio, Carolum Ducem Sabaudiæ iidem Canonici Lugdu- lenter detente, quam omnipotenti Deo, qui ſuorum manus
nenſes , in Canonicum Ecclefie receperunt , babitumque docet ad prelium , caufam fuam protegente ac tuente, non
fibi contulerunt, ipſum induendo ſuperpellicio & * cappa , tam victorioſe quam miraculoſe,ut pie creditur,ab eiſdenis
u produnt Acta , quæ vocant, Capitularia.
hoftibus Deo , fi fas eft dicere, & toti orbi odibilibus lic
JA Id etiam privilegij habere Dominum Turnonenfem beravit penitus & ſubſtraxit : in qua quidem villa , li
in Eccleſia S. Jufti Lugdunenfis prodic vetus Scheda a cet quinque hebdomadarum de amplius ipſe D. Claudius
pud Paradinum in Hift.Lugdun. lib.2. cap.102.Vir illu- cum prefata fua nobili comitiva per prædi&tos inimicos
jtris & potens Dom.Guillermus Dominus de TurnoneMir, obſeſus fuerit , infultufque plurimos atque mirabiles
les, trabens originem de genere cximij Confelſoris Pon non abſquegrandi vidualium aliorumque neceſariorum
tificis S.Jufti Lugduni venerati reverentiſſime , & Eccle- penuria , & ufque ad equorum ſuorum pro majori parte
os hie Lugdunenſis Præſulis , ficque in ejusbonore Onomi. aliarumque ejus beftiarum ( eſum , ) o pluribus etiam in
7o ne Ecclefia fundata ese nominata . Et exinde ditt & Eccle- ſultibus ab inimicis, ut referunt, perpeſſus fuerit & ſu
hes.Jufti perpetuusCanonicus præbendatus o beredi- ftinuerit , nihilominus villam noſtram predictam cum
tarius , prout refert venerabilium o diſcretorum viro- omni dominio o jure, quod ante babebamus in eadem
fe rum Daminorum obedientiarii e Capituli dietę Eccle- pure , plane ac fimpliciter ſua gratia nobis ad Ecclefia
fiæ concors confeilio o
, antiquorum relatio. Exftat quo- noſtre prædiftereftituit, liberavit ( ºtradidit. Nos igi
10 que in Tabulario Ecclef. Autiſfiodor. Charta Deca- tur ea moti conſideratione , dc. Poft hæc inſeritur ei
ni & Capituli ejuſdem Ecclefæ an.1423. qua Claudio dem Charcæ juramentum Gallice pronunciatum , quod
de Beauvoir Milici , Domino de Chajtelux , tanquam præftitit, ad ſacroſancta DeiEvangelia idem D. Claus
1. Ecclefiafticæ rei indefeſo proteftari & augmentatori in- dius de Chaſtelux , quodque præftant ejus fucceffores
duftria concedit, quod amado & deinceps perpetuis tem cum primum veniunt in poffeffionem ſui Canonicacus;
poribus, * fui ſucceſſores bæredes maſculi domini tempo- promittunt ergo , qu'ils ſeront bons de loyauls aux
rales dictiloci deChaſtelux fucceffive habeant , & perci Doien Chapitre de l'Egliſe d' Auxerre ; iten
Tom . II,
H aide
 17 1 CAN CAN 172
aideront de leurs pouvoirs à garder les droits, terres es fes eorum confanguinei , in primo gradu fibi propinqui ,
podelions, O autres revenus appartenant auſdits Do- quos cognatos ſuos appellant. In dormitorio autem jux
ien Claepitre de ladite Egliſe ; item pourchalleront le ta Ecclefiam fuam de nocte quiefcunt .... Sunt autem
bien , honneur de prouffit des SufditesEgliſe , Døien & in eiſdem Ecclefiis pariter Crnonici feculares in diebus
Chapitre d' Auxerre, eviteront leurs dommages de tout feſtis, & folennibusex altera parte Chori cum prædictis
leur loyal pouvoir , Domicellis canentes , & earum modulationibusequipol
Tradit denique Leurius in Hiſtor. Viennenſis Ecs lenter reſpondere ſtudentes .... Similitere in proceffio
cleſiæ cap. 52. Humbertum Delphinum Viennenſem nibus compoſite d'ornat & , Canonici ex unaparte , Ot
in Majori Eccleſia donatum Canonicatu 29. Aug. an . Dominæ ex alia parte concinentes procedunt . Quædam
1338. cujus poſseſlionem iniit fuperpelliçio inducus & autem ex ipfis , poſtquam diebus plurimis de Cbriſti pa
almuçia, quam aliasMilịci deferendam brachioque a- trimonio vixerunt, reli &tis præbendis, o Esclefiis, fan
prandam , cum templum ingrederetur, dare poterat . rioribus ſibi perfonis matrimonio copulantur, O'c . Ve
( In Hift. Dalphin.com . 2.pag.386, exſtat Inſtrumentum tus Epitaphium apud Browerum lib. 11. Annal. Tres
receptiqpis ( ejufdem )Humberti in Canonicum per Capi- viren, num. 64.
tulum Anicienfis Ecclefiæ an . 1339.ex quo Inſtrumento Manſit ſubfacroſpeciofa Canonica velo ,
pašeg jus Canonici in Anicienli Eccl. commune «fuiſse Sed tamen in vita vera fuit Monacha .
omnium fucceflive Dalphinorum ; hinc eodem tom.p. Vide Gobelinum Perfonam in Coſmodremio ætate 6.
25.referturaliud Inftrumentum , quo Humbertus I,an . cap. 52. & 90. Molanum in Martyrolog. 17. Mare, &
1287.notum facit, fe & anteceſsores ſuos tenere ab E- Gafpar. Bruſchiuni de Monaſteriis Germaniæ pag.17 .
pifc . Anicienſi Canoniam Ecclefiæ B. Maria Anicienfis, 18.45. 132 .
de gua nos Dalphinus & anteceſores noſtri fumus & jug CANONIA, Canonicatus, præbenda Canonici , apud
runt Canonici, ó c. ] Adde Ægid . Gelenium in Colon. Petrum Cellenfein lib.8. Epift.Innocentium III.lib.14.
Agrippina pag . 245. Epiſt. 82. in Jure Canonico, & apud alios non femel .
CANONICÆ , primis Eccleſiæ fæculis, videntur ap CANONIA , Præbenda , vel reditus Canonici · Gre
pellatæ Diaconiſsæ , quod perinde ac Clerici, fub Ca- gor . VII. PP. lib. 3. Epift. 17. Benedictus quoque Cano
none Eccleſiaſtico conftitutæ eflent · Nam Diaconiſsæ niam fuam fub eadem pacis tranquillitate interim haz
quemdam in Eccleſia ordinem confecere , & in ædibus beat . Magnum Chronicum Belgicum : Pofuit eum in
ſacris certę ac peculiares ſtationes iis aſſignatę, eisérktis Ecclefia fine Canonia, hoc eſt, ſine præbenda .Vide Can
Bia Ou $2.s, uc eft in Noyella 3. Juftiniani, & alia Hera- tipratanum lib. 2. cap.39.num.2 . [& tom . 3. novæ Gall .
clii Imp. proinde jure diſtinguuntur Canonice à Sancti: Chriſt. col.870 . )
monialibus in Ordine Romano : Inter virginem * femi: CANONIA ,Collegium Canonicorum : Chron. Mo
ชุ % 3 inter Canonicam dº Sanctimonialem , Ø c. Rerov.- fomente : Eft enim ibi Cononia 12.Clericorum Remen
xez's etiam habet Ş. Antiochus homil. 18. ut & S.Chryfo- fis parochie , O.Gervaſius Dorobernenlis in Henrico
!
ftom.qui homiliam ſcriplit ip Témasxtrovires diaria II . Rege Angl. & ex eo Brompronus : . Dicens ſibi pero 1
YO! ** vispáo..Et Mença 20.Martii in S. Niceta, & 27, primum effé propoſitum , utextra civitátem Cantuarie > 1
Sept. in S.Ignatio Hegumeno , quæ non aliæ videntur à fæcularium Clericorum Canoniam faceret, & in nomi
Diaconiſſis, AC ne S. Thome Martyris rovnm Ecclefiam fabricaret. Oc
San &timoniales, quæ fe Canonicas vocant , ut eft in currit eadeni notióne.infra , apud Gregorium VII . PP.
Concil.Cabillonenfi II.an.813.c.53.videntur ex quæ re- lib. 9. Epiſt. 29. Cantipratanuin lib.i.cap.17. extremo,
gulam S.Auguſtini profitebantur. Decreta Eugenii PP. Joannem Signenfem Epiſc. in Vita S. Beraldi Epiſc.
II.c. 3. & Concil.Remenfe an. 1148.c.4. Statuimus , ' ut Marforum , & c.
Sanctimoniales mulieres quæCanonice nominantur,co CANONICA , Canonici dignitas . Hincmarus Lau
irregulariter vivunt,juxta beatorum . Benedicti et Augu- dụnenſis Epiſcopus: Igiturpro veſtra interventione fue
ſtini regulam vitanaJuam in igelius oprrigant. Canonica- Canonica locum , ac fibi prius cà me conceſſam permitra
qum vero ejuſmodimentio eft in Addit.z .Capitul.Caro- manfionem . Joan . Sarisber. lib. 2. de Nugis curial.cap.
li M. c.16.in Concil. Paril. VI . C. 46. ubi Monaſteriorum 28. Quifpeculariorum videntes plagam , effugerunt , al
ejuſmodi Canonicarum pariter mentio fit , & in Conci- ter ad finum Canonicæ , alter ad portum Cellule Clunia
lio Remenſ an .1148.6.4.apud Bedam de Remad. pecca- cenfis , facris veftibus infigniti, Hildebertus Epiſco
torum cap. 8. in Vita Aldrici Epiſcopi Cenoman . n.44.
pus Cenomanenſis Epiſt. 55. Aridivimus .... in veſtra
& ç. Vide doctiſſimụn Mabillon. in Præfat.ad tom.2.A matre Eccleſia bæreditario jure Canonicas obtineri.Gui-.
étor. SS. Ordinis S.Benedicti n. 32. bertus lib ... de Vita ſua cap. 7. Canonica , quam preben ,
Sed de Sanctimonialibus, quæ hodie Canonice appel- dam vocant . Charta an . 1061. ex Tabulario Eccleſiæ
lantur , audiendus omnino Jacobus de Vitriaco in Hift. Abrincatenfis :Canonici omnes fub Epiſcopi Priore ſunt :
Occident . cap. 31. Ad imitationem & exemplum prædi- & Canonicas, id eft , prebendas , cum vicuæ fuerint ,
&torum Canonicorum ( fæcularium ) in partibus Hannonię diſtribuere debet , & c. Utuntur Gregorius VII. lib. 5 ..
& Brabantiæ , in quibufdam Theutonicorum & Ale- Epift. 1. Joannes Monach.lib .1, Vitæ
S.Odonis Abba
mannorum provinciis Jynt mulieres, quas Canonicas ſæ- ris Cluniacenf. Petrus Venerab. lib.4: Epiſt.8.Vita fan
culares , ſeu Domicellas appellant. Non enim Moniales. Ai Willelmi Abbat. Rofchildenfis num . 3. Gervaſius.
nominari volunt , ficut Çananici ſæculares Monachi non Dorobern.in Imaginat. pag.1308. Adalbertus Abbas
dicuntur . He fiquidem adeo perſonas accipiunt , quod Heidenhemenfis pag.138. Concilium Claromontanum .
non niſi filias Militum & nobilium in fuo Collegio volunt. an . 1095. can.y. Chronic. Abbar. S. Trudonis lib. s .
recipere, religioni o morrem nobilitati ſæculi nobilita . pag. 393. vetus Nocitia an.1103.in Probat.Hiſtor.Ca
tem præferentes . Purpurd autem , bylo , pellibus ftilion . pag 17.[ Vita Guidonis EpiſcopiAnicienfis in

griſeis , & aliis jocunditatis Jue veſtibus induuntur ,
circumdate varietatibus , cum tortis crinibus , Oorna-
tu. pretipfo 'circumamicte , ....pellibus autem agnimis
quantumcunque fubtilibus & delicatis utuntur .... Cle ,
ricorum autem & puellarum . juvenum ſeruorum otis
am ſibi miniſtrantium cincte obfequio, in domibusprar
priis honorifice , & ſplendide epulantur , nec defunt ment
ter Acta SS. Benedict. fæc. 5. p.838. Charrarium Eccle
fiæ Auxitanæ M $. cap. 77. Annal. Benedi& t.com.3.pag .
661. Mabillon . Analect. tom . 3. pag . 473. ] & c.
CANONICA , Canonicorum Collegium , feu pocius
Eccleſia Collegiaca,ut vocant.Joan.de Janua:Canonica ,
Ecclefia ubi regulares morantur . [ Conventus Epi
fcoporum an . 1040. inter Concil.Hifpan. tom . 3. pag .
204
 CAN 174
173 CAN

204. Qui locus re &te appellatur Canonica , quia ibi ec eta devotione conſiruere cæpit; trigeſima die congregatio
clefiaftica atque divina obfervatur regula .[ Charta Lu- nem ibiſtatuit; non viles perſonas, fed fummæ ingenui
dovici Pii in Tabulario Lemovicenfi: Ex Canonica pre- tatis tirunculas Canonice Inſtitutioni defervituras colle
di&tæ urbis qua eſt conſtructa in honore S. Stephani . Ta- git . Illud ipfum narravit Ditmarus his verbis : Congro
bularium S. Salvatoris Redonenſis : Ebulus autem Co- gationem quoquefanctimonialium in die trigefima in fu
mes direxit eos ad Ecclefiam B. Virg. Marie in Canonica pra memorata urbe ſtatuit .
B. Petri, ubi merita coluntur in nomine Chrifti, o beato 4 CANONICALE , Codex canonum ,ut conjecto . De
rum Innocentium . Arnulfus Epiſcopus Lexoyjenfis in dit fanétuario S. Vincentii ... unam Bibliothecam per par
Epiſt. pag. 83. Provinciam noftram frequentibus Mona- tes diviſam , Canonicale unum ,ſmaragdum ,paſſionale, a
ſteriis , ipsiſque nobilibus , certum eft abundare , Ca- pud Mabill.co.4. Annal. Benedict p.441.
noxicas Regulares paucas habet , Oc. Gervaſius Doro T CANONICALIS ET EPISCOPALIS SEPULTURA ,
bernenſis : In diminutionem noftram omnium ſuorum Ibidem , Locus, ut puto , ubi Epiſcopi & Canonici inhu
præjudicium fuccefforum de Ecclefiis fuis fimul, & * no mantur .
stris præbendas fecit , vel Canonicas', Guillelmus Ab CANONICARE , Canonicum facere.Innocent.III.PP.
bas S. Theoderici in Vita S. Bernardi lib. 2. cap. 1. Uf- lib.13. Epift.13. Quieum Canonicare poſtulaverat.Vita
que ad B.Maria Canonicam Dom . Papa cum comitatu S.Marcini Presbyteri Saurienſis num. 9. Et in numero
21 Juo glorioſe deduétus eft . Vide Petrum Damian. lib. 3. Canonicorum puerulum ...Mauritius Canonicavit.Thier
Epiſt. 8. lib. 4. Epift. 3. Joan .Sarisburienfem Epiſt. 76. ricus Vallis- coloris in Urbano IV. PP.
2.1
Stephanum Tornacenf. Epiſt. 1. Chronicon Reicher . : Poft illum Canonicavit ,
-17
ſperg. 228. Monafticum Anglic . tom. 2. pag. 45. Blan Urbs Treca , natalis que ſibiterra fuit .
cam in Comment . Rer. Aragon. pag . 579. Cruceum in Charta Manaflis Epiſcop. Aurelian. an . 1210. Nullus
Epiſcopis Cadurcenſibus pag.65.67, Francifcum Ma- Canonicetur aut recipiatur infra 21. annum . [ Charcu
riam in Mathildi Comitiſſa lib .3. pag. 100. Guicheno- larium Ecclef. Auxitanæ cap. 86. Noverit tam præſens
num in Probat.Hiſtor. Sabaudiæ pag.34. & c.Chanoinie, eras quam futura poſteritas, quod ego Anefancius de I
eadem notione , in Charta an . 1277. apud eumdem drag Miles , pro filio meo Canonicando , & pro remiſio
ne peccatorum meorum , conceffi Deo do B.Marie Au
Guichenonum pag. 84.
q CANONICA RECULARIS , Monaſterium ,ut vide- ſcienfi quart am partem Ecclefia de Saiſano tam in deci
cur.Charta Joannis Epifc.Siſtaricenſis an.812.apud Ma- mis, quam in eccleſiaſtico , quam hereditario jure poſſi
bill.de Re Diplom.lib.6.pag.614. Interea aſcendit in cor debam . Occurrit ibidem cap.77. apud Stephanotiuni
de meo, ut inter alia bona perpetraſem optima, id eft, fa- ton. 2. Fragm . Hiſtor.MSS.Martenium tom.4. Anecd.
cra Monafteria ſeu Regulares Canonicas ,tum ctiam re- col . 174. & tom . 6. Ampliff. Collect. col . 1026. &c. Pe
I
bigioſas Eccleſias.DixiCanonicam & Monafterium hic trus Blefenfis Sermone 32. Super paupertatem fpiritus
unum videri, non afferui; quia poſſet & hoc in loco in- offerenda eſt voluntas Canonicari volentis; hoc eſt, uc
.00 telligi Ecclelia collegiaca , ut in fuperiori articulo . exponic Carolus Macer in Hierolexico , Regulariter
***
I CANONICA , Advocatia , protectio Eccleſiæ Ca- vivere , ' velfumere habitumi regularem . ]
nonicorum , feu præbenda Canoniciconceſla pro advo Exca NoNicare dixit HildebertusTuron.Epift.36.
48
catione & tuitione alicujus Ecclefiæ . Charta Ulrici Co- ubi meminit cujuſdam Canonici Andegavenſis , qui ſe
Q mitis proEcclelia Beronenſi an. 1036. inter Vindemias excanonicari petebat ab Epiſcopo fuo , præbendamque
1
Litter.Fred. Schannati pag. 173. Cogitavit de quadam fuam dari ex fratre nepoti, quod abnuit Epifcopus:unde
Canonica mea , quæ eft in loco qui dicitur Beronis - Mo- conjiciunt viri docti , nondum hocce fæculo inductum
nafterium , qualiter poft obitum meum eadem Canonica morem recurrendi ad Eccleſiam Romanam .
liberaliter Deo ſervire valeat : regalem nolui facere niſi I CANONISATORIA SENTENTIA , Qua quip
coactus rurſus nolui eandem Canonicari nepotibus piam jam ftatutum iterum approbatur & confirmatur
meis in commune dimittere, ne ... divideretur.Tandem in- apud Georgium Chriftianum to,z.Rerum Mogunt.pag.
veni confilium , ut eligerem unum de nepotibus meis .... ſi 793. Vide Canonizare 2 .
autem ipſe ... locum predi &tum non bene defendat ... licen * CANONISATUS, Inſcriptus in canone ſeu cata
1 tiam do, ut fe reclament ( Canonici) ad Epiſcopum Con- logo Clericorum alicujus eccleſiæ , apud Ludewig. tom .
ftantienfem .... Tunc idem Epiſcopus .... prevaricantem 2. Reliq.MSS.pag.256. Cuilibet fociorum choralium Ca
Advocatum abjiciat , & ipfe locum ejus fubeat. noniſatorum , qui diétis horis interfuerit , obolus monete
I CANONICA Portio , Quæ canone tribuitur Ec- predicte , & cuilibet ſcolarium ſuperpelliciatorum in
cleſiaparochiali de rebus relictis à parochiano defuncto Jumma Miſſa exiſtentium levem denarium .
illi Ecclefiæ , ubi fuam elegit ſepulturam , cum alibi I CANONISS . £ ,Eædem quæ ſupra Canonice.Chro
•Liz quam in parochiali fepelitur . Portio hæc varia eſt va- nicon Triverti apud Acher.com.8. Špicil.pag.579.Fun
riis in deceſibus: in quibuſdam media pars , in aliis ' davit abbatiam Canoniſſarum .
tercia , vel quarta pars attribuitur . Statuta Augerii II. 1 , CANONIZARE , in album & catalog . San &to
j. Epiſc. Conferan. an.1280. Quanquam unuſquiſque, qui rum referre , Canoni Miſsæ adfcribere : quippe longe
certam non elegerit ſepulturam cum fuis parentibus ſit antequam conderentur Martyrologia , in Canone Mil
le de jure ſepeliendus, liberum tamen eſt cuilibet , ubicun- fæprimitus facta eſt commemoratioSanctorum , nor
IS. que voluerit, diſcretione previa , eligere ſepulturam ; ita quo pro iis oraretur,fed potius ut ii pro populo orarent,
as dumtaxat quod de iis quæ occaſione ſepulture ipfius ad il- ut ait S. Auguſtinus Tract. in Joannem . Quem morem
m lam pervenerint , habeat parochialisecclefia Canonicam vetuſtiſſimum effe afferit , probatque variis ſanctorum
S. Portionem ſecundum jus a conſuetudinem diæcefis Con- Patrum locis Stephanus Durandus de Ritibus Ecclef..
aa ſeranenfis , illisexceptiscaſibus, in quibus de jure porno lib . 2. cap.35 . Burchardus de CalibusſanctiGalli cap.6.
Canonica non eſt danda . Vox nota Juriſconſultis . Obtinuit etiam amminiculante Henrico Imperatore , do
I CANONICA, Cenſusannuus . Vide Canonicum in conjuge ejus Agnete apud Dom . Apoſtolicum Clemen
Canon 1 . tem II. recitata Vita B. Wiborade ejuſque miraculis
.
I CANONICA INSTITUTIO , Regularis,Monaſtica. Oºde tam diu negle&ta re ab ipſo Papa redargutus, quas
Mabillon. in Actis SS. Benedict. fæc. 5. pag. 348. ubi tenus ipſam preſenteTheodoricoConſtantienfi Epiſcopo
.cia
E

de S.
Mathilde Regina , ex Chronico Saxonico : Igie Canonizaret , da pro fanctahaberi preciperet ; & anni
tur Regina cænobiun in monte Quindelingeburch san. verfarium ipfius diei ſolennizandum inftitueret. Paſſio
-Tom . II. H 2 SS.
 195 CAN
SS. Wladi & Rufini tom . 2. Monalt. Anglic . pag . 125.
Studebant pluresreligioſa devotione patriæ fue Janétas e-
xaltare, piafollicitudine vitas illorum inveſtigare, ſuin-
mique Pontificis auctoritate illos Cangrigere . Alexan
der III. PP. Epiſt. 3. Canonizaciones nonnifiin folenni.
bus Conciliis de more fieri ſolitas fcribit. Vide Capi-
tulare Francofordsenſe ann.794 . cap.40 . Capitul.ann.
789. cap.4 !. Concilium Romanum an.993. Epiſtolam
Joannis de Burnino Archiepiſcopi Viennenſis , & ſuf
fraganeorum ad Gregor. IX . PP. de canonizatione Ste-
phani Epiſcopi Dienfis , appd Joannem Columbum
&c. Ex allatis locis plus fatis patet , nan jure Vadianum
hæreticum ſcripfiffe,Canonizationes ad ſolos Epiſcopos
( in Germania præſertim ) ſpectaſfe , & facultatem in
canonem SS. referendi , pro more veteri Francorum in
Eccleſüs fibi fubje &tis iis conpetiiffe , quod Pontifex
Romanus poftea foli libi afseruerit , etfi id videatur
quodammodo indicare Baldricus lib. 1. Chron . Came-
racenf. cap. 35. Conſtat quippe infinitis propemodum
exemplis , aut fummos Pontifices hanc fibi provinciam
{umpliſse , aut Epiſcopis demandaſse , proindeque ejuſ-
njodi canonizaciones Apoſtolicæ fedis auctoritate fem-
per peradas . Formam autem canonizationis exhibent
Ceremoniale Roman . lib . 1. lect.6. Browerus lib.3.Ar
ciquit. Fuld. cap. 9. & Bivarius in S. Joanne Eremita
vindicato num . 2.3.5 . & ad Pſeudochronicon Maximi .
Vide Diptycha , & Baron. ad Martyrolog. 2. Aprilis ;
& in Annalibus Eccl. ad an . 1027. Morioum lib. 10. de
Penir. cap. 19. num.17. & c.
2. CANONIZARE , Approbare . Ananynus de
Berengarii daminatione : Quorum (Conciliorum ) nul-
lum Romani Pontifices per fe , fed per Legatosfuos Ca-
monizaverunt . Decreta S. Stanislai Regis Hungariæ
lib. 1. cap . 37. In hac fanéta Synodo a venerabili Roge
! Ladislao ſtatutum eft, & univerſis Epifcopis collauda
tum Canonizatum , ut Vigiliæ celebrentur B. Stepba-
ai Regis , Oʻc. Eckeardus Minimus de Vita Norkeri
Balbuli cap. 16. Eas , quæ focii ao fratres ejusin eodem
Monaſterio S. Galli compofuerunt, omnia Canonizavit
videlicet hymnos , ſequentias , tropos , &c. Ototum ab
tenticavit. Vita S.Gerlaci Eremitæ cap. 8.Grandiae-
didit volumina , quæ ab Eugenio Papa ... .Caronizata ,
O inter facras Seripturas funt coromemorata. Ita Bele-
tụs de Divin. Offic. cap . 123. & Durandus lib.s. Ra-
tion. cap. 2. num. 2. hanc vocem ufurpant . Quod in-
de ortum videtur , quod facri libri , vel certe lacræ Sy-
nodi , in Canoņem ", ſeu Eccleſiaſtica diptycha refer-
rentur . Nam in V , Synodo legimus quatuor Synodos
cecumenicas in ſacra Ecclefiæ diptycha ,quæ inter Mif-
. fæ facrificia legebantur , relatas, vel certe eorum ap-
pellationes, quo univerſis innotefceret Ecclefiam illas
1
amplexari, Sic ta ,xe cevapvispare.B Bri& dixit Athana-
. 1 fius : τη κατα το ευαγγέλιον ακριβεία κανονίζειν την σ :
3 Artslæv, Bafilius Magn . Scholiaft, ad lib. 6. Synopſ.Ba-
fil . πα σαρα των παλαιών κανονισθέντα και οικονομηθέντα
τον πατριάρχην ειακρίνειν.
3. CANONIZARE , Canonicum facere . Charta
1y . Tabularii Ecclefiæ Carnotenſis: Duximus ſtatuen-
dum , ut qui in Ecclefia veftra de cætero Canonigandi
fuerint , ibidem manſionarii non extiterint ,40 . folidos
tantum de prebenda ſua fingulis annis percipiant . Vide
Canonicare in Canonicus ,
14. CANONIZARE, Dirigere, Gall.Regler.Ca.
nionizamus regulamus omnes notras actiones,volupta-
te & dolore,apud Interpretem Ethiç. Ariſtotelis. Vide
Goclenii Lexicon Philofoph. pag . 293 .
CANOPEUM , pro Conopeum. Necrologium Eccle
ſiæ Pariſ. 2.Non . Sept. Eodem die obiitPhilippus frater
Regis Cuncanonicus nofter & Archidiaconus , qui dedit
nobis pallium usum , cappam unam ,et 2.tunicas,& Ca-
CAN 176
nopeum , quod fufpenditur fuper altare, O 20. libras ad
ftationem 4.ferculorum . ( apud Papiam M $. legicur Ça +
nopumproConapeum ,
1. CANOPUS, Medianus cortex fambuci,in Gloſſis
MSS . ad Alexandr. Jatrofophift.exGr. xavotos , apud
Æginetam & alios .
Item fpecies uvæ rubeæ, de qua Petrus de Creſcentiis
lib. 4. cap.4.
2. CANOPUS, CANOBUS , pro Cannabis,in Vi
ta B. Lidwinæ Virg. com. 2. April. pag . 283. Vide Cat
napum & Canava 2 .
CANSIL . Vide Camfilis in Camiſa .
T CANTABRARII . Vide Cantabrum i .
I CANTABRIS ,Similis paſſio,infirmitas .Pap.MS.
1. CANTABRUM ,Vexilli ſpecies apud Impecacos
res Romanos,cujus mentio eft apud Minucium Felicem
in Octavio , & Tercullianuin in Apol.cap. 16. & lib.ad
Nation.cap. 12. quod quidem nominis unde hauſeriat
Romani, addubitant viri dodi. Turnebus lib . ( 5.Adv .
cap. 16. legendum cenfet Contabrim , à conto : Baro :
nius ann . 312. n . 33. à Cantabris Hifpaniæ populis , à
quibus debellatis id genus vexilli habuerint : Jacobus
Gothofredus aliter, nefcio an vere, hariolacur .
CANTABRAR 11,2ncer vexilliferos recenfencur in leg.
2. Cod. Th . de Collegiat.
2. CANTABRUM , Furfur.Papias.Contabrum ,fux
fur caninum ,quo canes pafcuntur. purgamenta tritici
Scholiaftes Juvenal. ad illud Sat. 5. Farrismordere cani
wi. Cantabri , Pawis lordibus canum eft . Cælius Aurelia
aus Siccenl. lib.z. Tardar. padion. cap.2.Sineladte, aut
decoctioneCantabri ,autfucep ptiſane & c.Lib.4.cap.3 .
Apponenda rursum Jefſioni vaporatio ſtymmatun , aut
Cantabri conlig sti,vel in eceto decocli.Ada:S.Eutyche
tis : Jullitglue dos terram fodere per totam diem , ad vefpe
rum vero Cantabrun manducare . Ata SS . Nerei & A
chillei n.19.J « ſſitque cos in terram fodere per totum dices,
ad veſperum veroCantabrum manducare .
CANTABRUS PANIS , vel CANTABRICUS. Joannes
Laudenfis in Vira Perri Damiani num.40 . Quotidie pre
ter dies feftos jejunendo, Cantabro pane cum befterus
aqua vefcendo. Ideen Petrus Opuſc. :15. cap. 14. ait
quemdam Cantabrici panis quadra vixiſſe.de die. Et in
Vita S. Rodulphi Epiſcopi Eugubini, ait , hunc.ede
re folere panen ,quivel puro hordeo fieret, vel ex Canta
bro , quod projiciendum canibusde puerorun manibusre
manliſet .( Vide Acta SS. Febr. com. 2. pag. 137. & Ju
nicom . s. pag.496. )
V 3. CANTABRUM , f. pro Cantharus , Species
poculi. Hift. Monafterii Novient. apud Marcen.com .
3. Anecd . col. 1141. Aqua,qua ingurgitatus fuerat fta
tim peros ipfiuus quafi de Cantabro erupit, & pucr reddi
tus vite palpitare cæpit .
CANTABULUM , Stabulum , in Gloſs. Ifidori ; fed
legendum Catabulum .Vide in hoc verbo .
CANTAGIUM , f.pro Calcagiuns, Tributum
quod pro cabanes reficiendis à prætereuntibus exigitur
Bulla SixtiIV.PP. inter Privilegia Ordinis S. Johan
nis Hieroſol. pag. 135. Neque aliquibus folverent alio
quam gabellam , paſſagium , pedagium , Cantagium for
tium , pontium vel viarum ,os. Laurentiusin Amalthea
Contacium exponit per Scrinium .
I CANTALE , Anniverſaria facra pro mortuo ,
Gail . Anniverſaire. Teſtamentum ann. 1286. Volo ...
quod in quolibet Cantali expendantur triginta folidi de
predictis quinquemillibus ſolidis.Vide Cantare 3 .
CANTALLUM . Vide Catallum .
CANTAMEN ,Canticu.AgnoCantaner modulan
do perenniterzamen ,in Actis SS.Juniito.5. p.212.Apule
ius & Propert:Cantamen dixere pro Incantamento;quod
incantamenta plerumque fiebanc magico cancu.
CAN
76 CAN CAN 178
177
1118
ATOS CANTAMISSÆ , Obventiones ex cantatione Miſc. dønt eleemoſyne eis fienda , nec tantum ( f. totum ) bu
Vetus Charta apud Ughellum in Epifcopis Bovinenfi- bere ſperent, no detur laicis materia Cantaria non facien
bus : Qui quidem Canonici habere debent totang deci- di: in craftino vero ſiin Cantari fuerint , medietatem e
mam , totum mortuarium , omnes oblationes feſtorum die- leemofynæ habeant , non ultra . Judicium anni 1441.
apud rume aliorum , omnesCantamiſas, penitentias , pa- inter Canonicos & Clericos beneficiatos Eccl. Aquen
tronantias . Vide in Miſa. ſus ex , Archivis ejuſdem : Item prdinamus ut ſupra, quod
I CANTARA . Vide Cantharum . diſtributiones pecuniarum pro Çantaribas in tabula an
1. CANTARE IN ECCLESIA , dicitur Presbyter, niverſariorum defcriptisnon dentur Canonicis feu Cleri
AV cui Ecclefia alterimajori ſubdità , regenda commiffa , cis , qui non interfuerint eiſdem , fed folum illis , qui dig
Co uti eft Capellania, ſeu cuiCantaria demandata eſt.Hinc- ftatuta in di&ta tabula Miſas pro animabus illorum , qui
marus Remenſis Epift. 7. ex Labbeanis : Ipſe Ottericus, dieta Cantaria reliquerunt , celebraverint, miniſtrentur,
dum ipfam Ecclefiam teneret , Cantavit in Noviante Etiamnum Provinciales Cantat vocant Miffam quæ
in Landricurte, e in Boeris : titulus autem ipfius, in cancatur die obitus quotannis recurrente . Vide Canta
.. quo ' refiduus erat, fuit in Follanebraio . Infra : Inter- le & Cartariolum .
Prato ea ante ordinationem tuam Cantarit ibidem Haimera CANTAREDUS . Vide Captredus,
licet dus Presbyter in Codiciaco , ordinatus à Simowe Epifco CANTARIA , CANTUARIA , Beneficium Eccleſia
ibai
po, reciamante ipfo Haimerado apud me , o ante te, fticum , Millisdecantandis addictum , & cui deferviunt,
quia ipfa Ecclefia fubjecta effe deberet Ecclefia de Codi- qui alias Capellani dicuntur. Will . Thorn. cap.20.9.5.
Adi. ciaco , 6. Rurſum : Inde ,ficut ipfi homines dicunt, per Conceffum ejt etiam .... uxori ſua babere Cantariam in
Baro
suum confenfum Bertfridus Presbyter in eadem Eccle- Capella manerii ſui . Idem cap. 24. 5.3.Ordinavit Cant
Es , fia , & in Ecclefia tus apud Broeras , per quinque an- 'tariam pro anina parentun fæorum . Charta Edwardi
Coba nos Cantavit. Infra, pro Cantavit , habetur miniſtra- III . Regis Angl.com. 1.Monaſt. Angl . In villa deAshe
vit: In ipfa Ecclefia , ut prædixi, idem Bertfridus per unam perpetuam Cantariam s . Capellanorum fundave
en les annos quinque per tuam licentiam miniſtravit. Denique: rat . Alia com. 2. pag. 104. Si Prior & Conventus perfe .
Grimo Presbytertuæ parochie in ipſa Eccleſia Cantavit: cerint, & manutenuerint quandam Cantariam 6. Capel
1
ifra deinde ipſorum confenfione Heimericus Presbyter tuæ par lanorum in Ecclefia de Harefwode. Charta Joannis E
rochiæ per duos dimidium annos ibidem officium facer- boracenſis Archiepiſcopiin Monaſt Angl. com. 3. pag.
dotale exhibuit, c. Tenementum datum pro Cantare , 164. Ut de bonis Juis eorum adminiftrationi commilis
rde wel Cantatione ,in primis Statutis Roberti I. RegisSco- Cantarias perpetuaspro Miſis celebrandis, prout melius
ciæ cap. 1. 6. 7. 8. ordinare poterunt, fieri procurarent. Henr. Knyghton.

4. g 2. CANTARE, Recitare. Beda lib.2. Hift. Ab ann.1326. Iſte Rogerus fundavit Cantariam fæcularium i
batum Monaſterii fui ad an.byo.Ex die quo de Monaſte- Sacerdotum ....quam poſt multos annos uxor ejuſdem in
rio ſuo profectus abiit ( Ceolfridus) ufque ad diem quo ufus Canonicorum Regularium inſtituit. Adde p. 2738.
defunétus eft , quotidie Miſſa Cantata ſalutaris boſtia Charta ann.1264. apud Guichenonum in Probat. Hift.
Deo munus offerebat. Idem Beda in Epiſtola ad Egber- Sabaud. Volo , ordino diſpono quod in Ecclefia , in qua
Les cum Epifc. à Ware edita : S. Antiftes Ambroſius boc'de corpus meum contigerit fepeliri , Cantaria fiat , & con
Fide loquens admonet , est verba Symbolimatutinis fem- ftituatur ad celebrandum fingulis diebus pro falute ani
per boris fideles quique Decantent. Remigius Auciſſiod. me met, parentum , & Ci do omnium fidelium defunéto
in Explicatione Canonis Millæ : Idcirco ,ut fertur,ve- rum . Capellani Cantariarum , in Statutis Ecclefiæ Lei
init conſuetudo in Ecclefia , ut tacite ipfa obfecratio atque chefęldenfis in Monaftico Anglic.com. 3. pag . 248.251.
ſeoratio à Sacerdote Cantetur , nt verba tam ſacra vin & Londinenſis ibid . pag.344. Vide tom . 1. Monaſt. An
con
a
lefcerent , S. Willielmus lib. 1. Conſuetud. Hirſaug. glic, pag . 47. 48. Littletonem ſect. 530. Statutum 2 .
cap. 186. Sacerdos fi privatam Miſam Cantare voluerit, Weſtmonaſter, cap.45. [ Thomæ Madox Formulare An
innuit Converſo cum Signo crucis, quod eftfignum Can- glic. pag. 165. Martenii Anecdota tom.i.col. 1508. &
tande Miſe . Vita S. Benedi&ti Anian. inter Acta SS . 1909. Kennet. Antiquit.Ambrofden. in Gloſſar ,ad cal
Bencdict.fæc.4. part. 1, pag.216.Ifdem vero venerabilis cem , & Librum Nigrum Scaccarii pag. 5.29. & c.]
vir omne officium ſuum de quinque annis & duobus men CANTARIÆ LIBERÆ . Charca Hcnrici III. Reg.
fibus ante obitum ſuum , ficutin ipſis tabulis poft ejus de- Angl. apud Prynneum in Libertat. Angl. com . 2. pag.
ceſam reperimus, ipſe vivens quibufdam dixit , Can- 1038. Cum ex privilegio Regibus Anglie predeceſori
tatum per ſemetipſum reliquit : id eſt, recitatum , inquit bus noftris nobis in ipfad prima infitutione Chriſtis
Mabillonius : haud fcio an melius , noris muſicis exce ne religionis concello , Liberæ femper Cantaria in fingu
4
prum . Charça Guidonis Abb.Clarævallis , apud Mar- lis domibus noftris e noſtre fundationis , maxime in
ten . tom. 1. Anecd . col. 821. Præterea dedit idem Bala propriis dominicisnoftris hactenus habitæ fintde obtenta ,
ed duinus eidem domui Clarevallis in eleemofynam 20. lho doc. Vide Capella .
bras blancorum pro ano calice, in quo ad majus altare CANTAKIA PRESBYTERATUsinf.in voce Guarba.
Cantatur ; id eft , Offertur facrofanétum Miſfæ facrifi 4 CANTARIA PARVA ,Munus eorum canendorum ,
cium . Vide Decantare I.
quæ minora habentur in officio divino . Hiſt. Ingulfi p .
13. CANTARE , ſubſtant. Anniverſarium pro 48. to ... Script. Angl . MonachiCroylandenfes , quivi
defun &tis , Capitula general , MSS. S. Vi&toris Mallil. ginti quatuor annos à converſione ſua compleverinc
Item ſtatuimus & ordinamus, quod illi qui facere faciunt junt abſoluti ab officiis Parve Cantarie, Epiſtola, Evan
Cantaria five Anniverſaria teneantur die Cantaris face- gelii o à cæteris minoribuslaboribus.
re fieri Cantare , quod de fumma legata pro Canta Apud Leguleios Anglos,eſt Breve, quod Ceffavit de
riyillud teneantur expendere in pitanciisConventus. Plu- Cantaria vocant,concediturque ei, qui prædia , reſve a
ries ibidem legitur . Nova Gall. Chriſt. tom .3. col.lias di religiolæ conceffit, fub conditione divini ali .
1126.ex Necrologio Ecclefiæ Dinienſis: Eodem die o. cujus ſervicii annui, aut lampadas accendendi, aut pau
biit Dominus Nicolaus Epiſcopus : , .. ideo di&ta die fien- . peres paſcendi. Tunc enim fi ejuſmodi conditiones non
dum eft Cantare pro anima fua. Statuta Ecclefiæ Aquen- adimpleat Domus religioſa, breve iftud donator impe
Lis MSS. Quando mandatum eft Cantare .... Ji pro illo trar . Vide Statutum Weftmonalt. 1. cap.41 ,
Cantari debeat de fero officitim mortuorum celebrari ,quod. I CANTUARIA . Charcul. S. Vandregeſili com . 2 .
illi qui non interfuerint in illo officio , medietatem pero p . 1842. Concedimus etiam eis in dominium poſſidendan .
Tom , II, H 3 illam
 CAN
179
illam partem Cantuariz tjufd. Eccleſtre , quam baba
bat Gervaſius .
CANTUARIUM.Charta an.120s.in Tabulario S.Ber-
tini : Ermantato D.Papæ apud Peterfe Calais per-
fonatuan à Cantuario divifimus : [ Inventar. Ecclef.
Noviom .an. 1419. Item quredam cafula .... que fuit ide
Cantuario . Item unum altare Benedi&tum de ditto Can-
tuario . Charta Harpini Meldenfis Ecclefiæ Decani, de
fundacione Abbatiæ B.Mariæ de Cagia an . 1135. Can
tuarium etiam S. Stephani quodCapellaniamaptius di-
cere poffumus, eifdem conceſimus. Epiſtola Innocentii
Papæ ad Heliam Abbatem B.Mariæ de Cagia an.1136.
Confirmo etiam vobis Cantuarium S.Stephani quod Ca-
pellania vocatur . Occurrit rurſus apud Hemerzum
Hift. Viromand. p.182. & c. ]
CANTARINUM , Genus 'ordei;i. exacticum . Papias
MS. & Edit. [ In Editione Veneta an.1496.quam unam
vidi , legitur : Ordeum c.tria funt genera , Exaticum
quod ſex ordines habeat, quod quidam Catbarnicum die
cunt , quonium animalia meliusquam triticum pafcat
MS.Bituric. habet etiam Exaricum & præterea Canta-
rium . Vet. Glofar. San -German. MS. n.501 . Canteri-
num ,quidam appellant genus bordei , quoniam animalia
melius, quam triticum pafcit & homines falubrius .Idem
dicitur d Exaticum . )
I CANTARÍNUS . Vide Cantarias .
I CANTARIOLUM ,Anniverſarium , Miſſa pro
defuncto celebranda. Gafſendi Notitia Eccleſiæ Di-
hienfis pag. 161. edit. 1654. ex Tabulario Capiculi ejuf-
dem : Solviſſe ipfi Capitulo an .1477.Sammam 200.duca-
toram aureorum ,quos illi tradiderat DominusGuillelmus
Epifc.Oſtienfis, Cardinalis de Eſtoteville , Arcbiep.Ro
thomag. pro fundatione anniverſarii ſeu Cantarioli me-
diu die cujuſque menfis, aut fequente proxime feſti fole
mutate non impedita . Vide Cantare 3.
I CANTARISTA & CANTHARISTA ,f. Capella-
nus, quiCantariæ defervit . In quadam Canonicorum
Londinenſium ſerie 31. Cantariſta numerantur apud
Rymer. to.14. p.494 :
1. CANTARIUM ,Cantaro Italis & Neapolitanis,
apud quos ita appellaturpondus 25. librarum , quod
apud Genuenſes eſt 150. Occurrit apud Richardum de
S. Germano in Chron . pag .1019. Sanutum lib . 2. part.
4. cap. 1o. & alibi paffim . Charta Friderici III. Re-
gis Sicil. an . 1305. pro Mercatoribus Majoricenſ. De
ponderatura vero mercium , quæ venduntur ad Canta
riun , Solvere debent uſque ad erana duo & medium ,
O non plus. Vide Probat. Hiſtor, noftræ Gallo -Byzan-
tinc pag . 12 .
2. CANTARIUM , Cantorum pluteus, analo-
gium : Eckeardus Minimus.to.1. April.p.582.in Vita B.
Notkeri Balbuli. Erat Roma inſtrumentum quoddame
theca ad repofituram Antiphonarii authentici o publi-
cam omnibus adventantibusinſpectionem , quod a cantu
dicebatur Cantarium . Paulo aliter hunc locum refert
Eckeardus Jun . infra in Cantatorium .
ÇANTARIUS,CANTARINUS,Equus caftratus .
Papias MS.Catoni & Varroni Guntherius V.Çăterinus. Lugubre canunt , quas Cantatrices vocant, advocentur ,
CANTARULUS. Vide Cantborum . quæ non folum turbant didina ; verum etiam provocant
CANTARUM , Camera domorum.Papias . Jeu excitant alios verbis vanis ac cantibus, & pagano
11. CANTARUS , Pelvis qua conſores utuntur rum ac Judæorum ritui confonis, ad plorandum , verbe
ad lavandám barbam .Gall . Baffin. Hiſt. Dalphin. to.
2 pag. 274.Barberio pro emendo uno facce pro faciendo
Lefavio pro Domino duobus quarteriis & ung Cantaro ,
Vide Cantbarum .
2.CANTARUS,vel CANTARUM,Pondus idem,
quod fupra Cantarium.Occurrit apud Baluzium tom.6.
Miſcell.pag.347. & in Vita S. Franciſci de Paula inter
Acta SS. April. pag. 130. Unde quidam lapis pon-
do triwwi Cantarorum deturbabatur .
CAN 180
CANTATA CantusEcclefiafticas;[ vel porias Mif
fa quæ canracur .) Charta Swecica an4314 . apud Schef
ferum ad Chronicon Archiepifcop, Upſalienfium pag .
252. UtVicarius
perpetuas un preſentibus 4.Vioariis , 4 .
pärvulis choralibus ; amis. fingulisCantatos dicere te.
neatur, videlicet primam de B. Virgine in craftino Na
tivitatis ejufdem , fecundum de omnibus Sanétis , & * c.
{ Vide Cantare 3 :)
T CANTATIM ,Cantando Index Onomaſt.adical
cem to . 3. Actorum SS.Maii .
CANTATORES, Incantatores,magi , Victorinus
contra Manichæos pag, 170. Hic enim jam delectat
Babylonis magos ac Crefiphonticos Cantatores ſecreto
rum ſuorum notare myſteria , quorum poffe eft carmiņe
nunc ſuſcitare ſpiritus, nunc vocare ...
CANTATORIUM ,Romanis,ue auctor eft Amala
rius in Præfatione libride Ordine Antiphonarii, eſt li
ber Ecclefiafticus; quem Franci Graduale vocant, quia
in Gradibus vel Analogio reponitur.Ordo Roman -Sub
diaconus vero, qui lecturas eft ( Apoftolum ) .... afcen
dit in Ambonem , O ' legit ... Poftquam legerit,Cantor cum
.
Centatorio aſcendit; & dicit reſponſorium gradalem
Alibi: Poftquam legerit, Contor cum Cantatorio ... folus
inchoat reſponſorium . Ait denique,cum Pontifex , auc
Sacerdos, ad altare procedit, à Bajulis Cantatorium , ci
tera vaſa Ecclefie, quæ à primo Manſionario ſumunt
deferri. Nec ſcio , an non eriam legendum lit Cantato
rium apud Eckehardum Jun . de Calib. S.Galli cap . 4.
Erat Romæ inftrumentum quoddam algo obeca ad Anti
phonarii authentici publicam omnibus infpeétionem re
pofitorii, quod à cantu nominabat, Cantarium .
3 Aliud eft Cantatorium Monafterii S.Huberti in
. col. 553. & 862 .
Ardenna , de quo nova Gall.Chriſt
Eft enim MS. Codex ante 600.annos exaratus comple -
etens veterem ejus Monafterii hiſtoriam . Huic ifte ci
culus eſt, Incipit liber qui Cantatorium dicitur . Anita
vocitatus fuerit ille codex , quod primum ad calcem
Cantatorii , veterum codicum more,fuiſſet exſcriptus ?
CANTATORIUM , Analogium ,pluteusGall.Pupic
tre, Aigle du Cheur . Rituale MS.S.Stephani Toloſani:
His peractis pergant ordine quo fupra ad chorum , & in
ingreſſucheri Cantor exiſtens ante magnum Cantatorium
incipit cantaxe antiphonam , Aſperges me Domine; Sa
cerdos vadit ad aſpergendum ... o finita antiphona in
Cantatorio parvo dicit , & c.
CANTATRICES, quæ Præficæ Feſto & aliis , MM
lieres ad lamentandum mortuum condu &ta , ri a po tas xris
vas ei tā ? xp? po xon To'u "24 , ut eft in vett. Gloſſis : I prva
doguyął xės, S.Chryſoſtomo Homil. 13, in Epiſt.Pauli,
de quibus eciam S. Hieronym.in cap. 9.Hierem .Hic mos
uſque hodie permanet in Judæa , ut mulieres Sparfis cri
nibus nudatiſque pectoribus , voce modulata , omnes ad
fletum concitent.pivatpras govannes , Theodoro Pro
dromo Carm.in Amicos. Synodicon Nicolienſe cap.20 .
Quia morbus quidam peftifer infidelitati vicinus van.
luit in his partibus, ut videlicet in exequiis mortuorum ,
in domibus, Ecclefiis , o cæmeteriis , Tubicines, quæ
randum , do lacerandum ſe ipſas : boc ne fiat de cetero
diſtrictiſſime fub excommunicationis vinculo probibe
mus, & c.Excommunicantur eæ in Concilio Nemoſien
fi an. 1298, c.4 . Et Cantatrices in funeribusdefunétorum ,
ſive in Eccleſia , five in cæmeteriis , ſeu alibi. Lamenta
tricesappellanturin Concilio Marciacenſi an . 1326. C.
23. ubi & interdicuntur . Quod vero Tubicines vel po
tius Tibicines dicantur,reſpectum forte ad Præficas ve
terum , quæ cantus ejuſmodi lugubres ad tibiam canta
bant ,
E 185 CAN CAN 182

bant , uteft apud Nonium & Ciceronem lib.z.de Legi CANTERINUM . Vide Cantavinum .
bus . Sed & tubas olim adhibitas in funeribus , docuere CANTERINUS , Equus . Acta SS.Julii tom.I.
pridem Perfii Interpretes ad Sat. 3. quas vero canta- pag.332.de S.Swithuno: Et volucri greſu ad veneran
trices alii , computatrices vocat Boncompagnus Bono- dum almireliquias Epiſcopi pervenit incolumis , adhuc
nienfis, qui vixitan.1213.in Arte Diétaminis MS.lib. ſodalibus longe remanentibus , Canterinis licet& admi
: 1.fub finem : quod mortuorum facta & nobilitatem nar- niculis fuffragantibt's Vide Canterius & Canterma .
rarent : nam computarė , pro narrare ,dixérunt , ut ſu CANTEŘIUM . Charta Leonardi Epiſc.Cæſena
pra annotatum : nos diceremus Des conteufes. Ica por- tis an.1145.Unum Canterium terræ , quod vobis Maro
ro ille : Dacuntur Romæ quædam femine pretionumma- ta dedit. Occurrit femel ibi ac iterum . ( Forte melius
rio ad plangendum ſuper corpora defunctorum , quæ Com- legetetur Carteritum , Gall.Cartier . ]
fa putatrices vocantur , ex eo quod ſubfpecie rythmica no CANTERIUS, 'pro Cantherius . Acta ś. Thyrſi
bilitates, divitias, formas, fortunas, & omnes laudabiles num.48. Quibus decollatis, juſſit Thyrſum claudilocel
mortuorum a &tus computant fersátim.Sedet namqueCom- lo ligneo e
, t ipſum in Canterio levari .Acta alia habent
putatrix aut interdum refta, vel interdum proclivis ſtat plauſtro , pro canterio .
fuper genaa crinibus diſſolutis, da incipit præconia laudīt CANTERMA , Maleficii ſpecies, aut incantatio
voce variabili juxta corpus defanéti narrare,O femper in nis , unde forte nomen ; ſufurrus magicus. Gregorius
fine claufulæ, bö, vel bi promit voce plangentis. Et tunc Magn.lib.12.Ind.7.Ep.13. Maleficio, quod vulgo Can
06 homines aftantes cum ipfa flebiles voces emittunt. Sed terma dicitur,quoſdan didicit maculatos . Ita MŠS.præ
Computatrix prodúcit lacrymas pretii, non doloris. Id ferunt. Vide an non legendum fit Canterina ; nam ec
potiſſimum vetatur in StatutisMediolanenfibus 2. par- iamnum Italis Canterini, Senenſibus Cantarini dicun
te cap.470.Vide Ammianum lib.19.pag.134. Ejuſmodi tur, qui crebro ac ultro cantant, vel iricantant . Ita no
porro cãtatrices feu computatrices in ipfis cumulis jux- ftri olim Chanterres dicebánt. Hugo, de Villanova
ta mortuorum figuras,vel in ipfa fepulcrorum bafi depi- Poeta vetus :
& tas videre eſt in tumulo Anna Burgundiæ ,mortuæ an . Quant uns Chanterres vient entre gent henorèe .
11232.Duciſæ Bedfordienfis in Æde SacraCeleſtinorum [ Alter Poeta vetus apud Borellum :
Pariſienſium juxta facrum altare . De ejuſmodi præficis A fon hoſtel ſe fred , fi fit joyaux ego liež
multa congeffit Kirchmannus lib. 2. de Funeribus Ro Un Chanterre il dit , d'Alexandre à ſes piez . ]
manorum cap.6. num . so. Sed & necdum omnino extin- Glof.Lat.Græc.Canturit, talveil'ti Alii putant fcri
eta hæc ſuperſtițio ápud Græcos hodiernos , uc teſtatur bendum Cantamina : nam ita Magorum incantationes
Bellonus 1.1.Obfervát.C.4. & lib.2.de operum antiq . præ vocat Apuleius in Apol.viCantaminam . Alibi:Profluen
ftantia c.14.15.neque in quibuſdam Provinciis Gallicis. tem fanguinem fiſti Cantamine.Magica Cantamina,leg.
I CANTATUS , pro Cantus. Alcimus Avitus 5. 6. Cod. Th.deMalef.Ita enim quidam legendum cen
157.de plaga Ægyptiaca : ſent , pro Contamina, id eſt,conſultationes : Siquis ma
Ranarum fædis texit Cantatibus urbes . gus,vel magicis Contaminibus adfuetus , qui Maleficus
CANTELLATOR,Præſtiziator,Magus. Raymun- vulgiconfuetudine nuncupatur,ut haruſpezzaut bariolus
dus de Agiles in Hift. Hierofol. Cantellatores etiam eo- & c.Ubiindubie legendum Cantaminibus ; quidquid di
rum , daugures ,1! t fertur;dixerant,at non moverent ca cant viri docti,quod & voluit Tribonianus,quiin Cod.
Stella ſua uſque ad 7.feriam.Italis Cantellare eſt ſubmiſ- Juſt.carminibus,repofuit :nam in hac lege agitur de Ma
fiori voce cantare , autquidpiam labiis muffitare , quod gis, non de iis , qui cos contabantur , aut conſalebant ,vel
faciunt Magi & Præftigiatores ,quiimmurmarare& ſu- quos indago curiofior,feu divinandi curiofitas tenebat,ut
furris magicis carminare ſolent . Vide Carminare , poſt loquuntur lex 13.Cod. Th.de Hærer. & lex 4.de Malefic.
Carmen . Verum Codex MS.quieft D. Boucheti, hoc lo- Martianus Capella li ... Jampridem quippe offenjus Con
co Conſtellatores præfert.Ammian. lib.29 . Cum objecta- tamine movendorum , dedignatar Augur Pythiusnuncu
returilli, quamobrem Conſtellationem Principis colle- pariiVide Lindenbrogium ad Ammiani lib.16.p.52.
giſſet . Aldelmus lib.de virginitate ; Fato e geneſi gu 9 CANTES,Propriè funt Fiſtule quæram fonus ar
bernantur futura', juxta Mathematicorum Conſtellatio- tem muficam edit. Deæ quoque Cantes dicuntur .Papias.
nem . Vide Firmic.lib.1.Mathef.cap.3 . Vetus Vocabul.Monaſticum apud Martinium in Lexi
CANTELLUM , velut quantillum , id , quod ſupra co : Canes plur.num.dicuntur Fiſtula organorum ,in qui
menfuram additum eſt. Statuta de Piftoribus apud Spel- bus cantustemperatur : vet ut Martiano placet , Cantes
mannum : Nullum genus bladi vendatur per cumulum ; dicuntur Dee ornamentorum . V.Lexicon ejufd.Martinii .
feu Cantellum , preter avenam , braſium , farinam . CANTHARA . Vide Cantharam .
( Chatra Ludovici Comitis Blefenfis & Claromont.pro G CANTHARATA VELA COCCOPRASINA , in
Monaſterio Bonævallis an.1198.ex Archivo ejuſd.loci: Charta an.471.åpud Mabill.de Re Diplom.p.462.f.Ve.
Unum fextarium avenæ ad rafam minam .... ita quod mi- la ſunt, in quibus erant depicta animalia, ac præfer
na nec pulfata fit nec coagitata y fine Cantello . Vide rim ſcarabæi, quos Gr.civicépes appellant.
Calcum . ] CANTHAREDA , Cantharis, animal veneno
CANTELLUS , Gall.Chanteau , Quadra. Mona- fum , Cantaride . Gregorius Turonenf. lib .6. cap. 15.
fticum Anglic.co.i.pag.418. Fratribus leprofis de Hoſpie Cantharedarum cataplaſmă nimium validam ponēs,& c.
taliB.Maria Magdal.dantur fingulis diebus finguliCan I CANTHAREDUS . Vide Cantredus .
telli plenum dimidium panem habentes, & c. [ Limborch. CANTHARUM ,CANTHARA, CANTHARUS . Ho
Sentent. Inquiſit.Tolof.p.314 . Ipſa dedit di&to Petro Tort rum vocabulorum notiones omnes prodit Papias : Can
unum magnum Cautellum (Cantellum ) de plucenta , tard,corbes,cúra vél ceroſtata ,vaſa Ecclefiaftica.Cantás
duo frafla de Rofolas. Vocis etymon fortaſie Britanni- rus , vas quoddam eúm anfis. Græcum eſt, ut quidam di
cum Cant , circulus . Vide Chantellus . } ĉunt : Bútritaš (Edit.Butribus )dicitar tamen à cantan
I CANTERELLUS. Teſtam . Henrici Cardinalis dos Cantaraguas viñárium , vel animal.Cántara,Camera
an.1271.inter Inftrum.to.3.novæ Gall.Chriſt.col. 181. domorum . Brit.in Vocab.Cantierus, vas quoddam eſt, ad
Item tego Andree Priori Vintonienfi decem marchas bou aquam vel ad vinum pöttandum . [ Suſtan . in Vocab .
librum qui dicitur Canterellus.f.Liber muficus ſeu cân- Cantharas , Ornamentum muliebre . }
Lum fpe &tans Ecelefiafticum . Gallis Chanderelle eft in CANTHARUS , vel CANTHARA , vel CANTHARUM ,
ftrumenti mulici nervus cenuiffimus. Vide Cantatoriü . Vas vinarium . Heſychius: Kavitp ., witveis Ase ,
Hel
 183 CAN CAN . 184
Helgaudus in Roberto RegeFranc.Vas vinarium ex ar mi xv . Cantici graduum infcriptione signantur, quod
gunte fa &tum , quod Cantara dicitur , à fuo quodam nos per quoſdam profectus ad fublimia ſpiritalium rerum
Clerico fuerat furatum . Eckeardus Junior de Calib.s. provectione perducant , Vide S. Hilarium in Præfat.
Galli cap. 1. pag. 46. In Cantaro quadam , quo Sala- Commenț.in Canticum Graduum .
mon utebatur , gemmato graviffimi ponderis aureo , CANTICUM PSALM ) , eſt id , quod cum organum mo
Canthari & Canthara non ſemel inter vaſa Ecclefiafti- dulatur, vpx poſtea cantantis eloquitur. Ita Iſidor.lib .
ca reponuntur ab Anaftafio in S. Hilaro PP. in S.Sim- 6,Orig.c.19 ,Ruffinusin Pfalm.Canticum Pfalmi,eft cum
plicio , in S.Symmacho, in S.Hormiſda, in Sergio , choro ante conſtante bumanæ cantationis bymno ,ars or
& c.pagg.29.33.34.60.135 .& c. gani confonantis aptatur , vociſque modulis precinentis
CANTHARA CEROSTRATA , CEROSTATA , Can- paripſalterio ſuavitate modulatur. Vide S,Hilarium in
thari ſeu diſci cereis inſtructi, in quibus illi infixi,can- Prologo ad Pſalmos,
delabrorum vice . Anaftafius in S.Silveftro PP.Cantba CANTILENA ROLLANDI , Clamor militaris ,per
ra ceroſtrata 12.area penf.fingula libras tricenas . Infra: miſtus exhortatione , inquit Salluſtius, in procinctu
Cantbara cyroſtrata in gremio bafilicæ argentep so.penſ. pugnæ pronunciari ſolitus,cujuſmodi fuit veterum Gal
fingula libras 20. Idem in Leone III , Fecit fuper cibo- lorum barditus apud Tacitum de Morib, German. E
rixin de altari majori B. Petro Apoſtolo Canthara majora rant enim in exercitu Cantatpres, qui milites ad ftrenue
4.ex argentopuriſſimo habentia in medio cereps ex argen- fe gerendum in præliisexcitabant,& rerum præclare à
to deauratos , & c. Occurrit paffim apud hunc Scripto- fummis ducibus geftarum exempla , præliaturis ob ocu
rem pag.21.23:25. & c.Vide Pharacanthara[poſt Pbarus, los ponebant,eaque decantabant . Lco in Tactic. Ilæpe
ad linean , de Lichnuchis . ] κλήτορας , οι διαλόγωνδε γεροντες τον τραυν προς τις ανωμας ,
CANTHARI , Aquarum receptacula ,unde aquæ erum . its or mapsin meciv vrúste pour povTuXTIXDi Pomaz Karos
punt, Ulpiano ; noftris Bacins ,qui in mediis Eccle- popustnánow, De ejuſmodi Cantatoribus agit præterea
fiarum atriis, ſeu propylæis exftrui folebant. Anaſtaſiųs idem Leo cap.12.9.71.72.120.Willelmus Malmesbur. de
in S.Hilaro PP. Cantharum B.Petri cum quadriporticu GeſtisRegum Anglorum lib.3 . & ex eo Albericus,Mat
marmoribus ornavit . Infra : Item fub gradus in atrip a thæus Paris , Matthæus Weſtmon , & alii ann , 1966. de
lium Cantharum faris in vulgo campi pofuit, ege ad 1 Willelmo Notho ad prælium contra Haraldum ſeſe ap
ſum neceſitatis humanæ fecit. Paulin.Nat.io. parante : Tunc Cantilena Rollandi inchoata , ut Mar
Cujus in expoſito prælucens Cantharus exit, tium viri exemplum pugnaturas accenderet , inclamata
Geſta Innocentii III . PP.pag.144 . Et pateres ( f, crațe- que Dei auxilig , prælium conſertum , bellatumque a :
res )eos, quos de Cantharo antebafilicam dicebantur ex- criter, Tacces au Raman de Rou MS. in Willelmo No
tuliſle velconfregide,& c.Vide Deſcriptionem noſtram sho , ubi de prælio Haſtingenſi;
ſancta Sophiæ num.22. Taillefer qui moult bien Chantoit ,
CANTAR ULUS , Parvus cantharus . Ordericus lib.g. Sus un cheval qui toſt alloit ,
AquarūCantarulas plenasà pleno collo ſuſpöderāt. Devant eus alleit Cbantant ,
CANTRUM . Richerius Senon . in Vita S. Deodati De l'Allemaigne, e deRollant ,
Nivern.inter Acta SS .Benedict.ſæc.3. part.2 . pag.476. Et d'Olivier , Ű de Valaux ,
Accepto vaſe vinario quod Cantrum vocatur, & *c. Qui morurent en Rainfchevaux ,
CANTHARNICUM . Vide Cantarinuni . De fabuloſo Rolando , vide Turpinum , Willelm.Bri
CANTHELIUM , Vaſis genus , * argindov . Joan. ton.lib.3.Philipp,pag.178.Ordericum Vital.lib.7.p.646.
Moſchus Limonarii cap.107 . Portabat Canthelium ca- Busbequium Ep.3, Turcic,pag.86.Edit.1589.Galeocum
pientem amphoras soferebatque aquam in Monafterium . Marium de Dictis & factis Mathiæ Regis Hungariæ
Vide Cyrillum in Vica S. Euthymii . cap.12 . & Diſſertar.noſtram ii , ad Joinvillam pag. 205,
CANTHUS , Pars communis fuperioris inferioriſ- Nec omittendum videtur, quod fcribit Hector Boë
que palpebræ , quam duplicem habet uterque oculus ,al- thius lib. 15.Hift.Scotor. Joanni Francorum Regi con
teram juxta naſum , juxta tempora alteram . Vocabu- querenti , nullos modoſeRalandos aut Gavinas reperire,
larium Sulfannæi. Græcis rarsis , Oculi angulus. unum ex majoribus naru , cujus aliquando virçus in ju
CANTICINIUM ,Cantus Eccleſiaſticus, Officium venta claruiſlet, reſpondiſe, non defuturos Rolandos,
Eccleſiaſticum . Metellus in Quirinalibus: fi adfintCaroli ,
Preſentat imminente Canticinio , CANȚILENOSUS, à Cantilena , occurrit apud
In veſte palmea latens , Sidonium lib.4 ,Epift.i.
Corpus facrum , ſuo ſuper fignacula g 1. CANTILLUS, Qui canit , Canorus , Ver
Præmuniens ſarcofaguus. ſus præfixi Agnelli libro Pontif, apud Murat. to. 2, pag,
CANTICUM , eft vox cantantis in lætitiam , in 19.col.z.
3
quit Ifidorus lib.6. Orig. cap.19. Ruffinus Aquileien Qualis ineft Çantilla canensPhilamela ſuave
I fis in Pſalmum 75. Pfalmus eſt cum ceſante voce pulfus Florigeris verno ſylvis&c,
tantum organi canentis auditur , Canticum eſt, cum 2.CANTILLUS, Genus vafis . Vide Cancillus,
cantantium chorus libertate fua uteps , neque in conſa CANTINARIUS , Ceļlerarius,vox Içalica à Can,
num erganiaftri&tus obſequium , bymno canora vocis tina, cella vinaria, apud Bertramum in Vita S.Fran
tantum exultat, ciſcæ Abbatiſſæ n.18 .
CANTICUM CANTICORUM , propter excellentiam G CANTITAS, Eisítas , Quantitas , in Supple
dicitur : ita enim Teaçthi TENT Euchariſtiam vocat mento Antiquarii ,
Dionyſius Areop. E'op-kilopî feftum Reſurrectionis , I 1, CANTO , Vox Italica , lapis angularis, &
Gregorius Nazianzenus . Papias: Çanticum Cantica- quodvis faxum figuræ quadratæ . Vita B. Franciſci de
1 rum , Hebraice Sirajiti di& tum , quod omnibus Ganticis Paula in A &tis SS,Apriļis tom 1.pag.187.Vidit eumdem
preferatur. ( Hebræis, 71 Sir Hafirim . ) B. Franciſcum portare ſuper collum quemdam magnum
Vido Iſid.lib.6.Orig.cap.1. & 2 . Cantonem , longitudinis palmorum quatuor & latitudi
Cantica GRADUUM dicuntur xv.Pfalmi, ſcilicet nis palmi unius , Vide Cantus 2.
119.120.121.122.123.124.125.126.127.128.129.130.131, CANTONUS , Eadem notione , Ital, Cantone ,
132.133.quia , inquit Eucherius , quindecim quondam Angulus, faxum quadratum angulare . Chron . Par
gradibus afcendebatur in templum , atque ideo hi Plak menfe ad an.1294 .Elevata fuit furris majoris Eccleſia
à fene
 CAN CAN 186
185
à feneſtris campanarum in furſum ; & fa &ti funt ibi ar las hayminos , y los cantos otros , que ſe oujere de cantar :
chipeyti de lapidibuseo quatuor Cantoni, & fuper qaa- tam bien en lasproceſſiones, que sehizieren en el coro ,
liberunum capitellum , cum pomis deauratis . Inftru- como en las proceſſiones, queſe ſe fieren fuera del cero
mentum apni 1428.ex Archivo S. Victoris Maſil. Pra y el deve mandar aquien lea , a cante ,las coſas que fua,
certa parte domus in careria Jutaria ſupra Cantonum rendeleer, o cantar ; eia el deven obedecer los Acalia
carierarum grofariæ ; id eſt , in angulo plateæ merca tos , y los Lectores, y los Pfalmiftas, Honorius Augu
torum , ftod.lib.r.cap.6.Cantores , qui charos regunt , Sunt Apa.
72.CĄNTO , CANTONUS , Regia , provincia , Itali, qui Ecclefias baudes Deiinftruxerunt. Idem cap,
Gall.Canton . Voces frequenter uſurpatæ à recentiori- 74.Canto es ait capita pileolis operuiffe , & præ mani
bus quifcripferunt deHelvetiis , apud quos tredecim bus baculos geſtafle: Cantar, qui Cantum inchoat, el
Caniones , vel Cartoni diſtinguuntur, ut
ut norunt om
om- tubicina , quifignum ad pugnam dat.... Çantores capita
nes; at in Chronico Cremonenſi apud Murat.to.7.col . pileolistegunt,baculos vel tabulas manibus gerunt ,
650.Cantonus eſt urbis regio . guia præliantes caput galeis tegunt, armis bellicis se
CANTORES , in Ecclefia iidem , qui Pſalmiſtæ . protegunt . Dealiis Cantorum veſtibus agit Amala
Amalarius lib.3.de Eccl.Offic.ca.s. Septem gradus ſunt rius l.3.de Eccl.Offic.c.4.Continuator Aimoinil.s.cap:
ordinatorem , ottavus Cantorum , nonus ( decimus Ausz 54.Matthæus Præcentor Senonenfis, & Albertus Can
0 ditorum utriøſque ſexus. Vide Pſalmiſte . tor Pariſienſis olorum tenuerunt , Cantum in proceſſione
Primitus aucem & naſcente Eccleſia ,in ſingulis ædi- impofuerunt . Eckehardus Minimus de Vica Notkeri
FA
busfacris non erant pſalmodiæ,quia reditusadhuc alk- Balbuli cap.io.de Chunrado Inp.Apud Maguntiamci
gnati non erant,quibuspoſſent ali fingula canentium vitatem S.Galli Monacho ſcolas inibi regente, procu
collegia. Ideo Romæ Scbola Cantorum inſtituta fuit , rante etiam Cantoris officium , ut folitum eſt , in medio
quæ urbi communiserat , & ad ſtationes , proceffiones, choro imponens crebro coronatus & infulatus,
adornatus
fingulafque diebus earumdem feſtis Eccleſias urbis con- que pretiofiflimis indumentis. Vide Monaſticum An
veniebat, ibique facra officia & Miſſarum ſolemnia glic.to.3.p.339.
Pontifice vel Presbytero celebrante , decantabat . Hæc Obfervandum porro Romæ ædem fuifle , quæ Scho,
Schola communibus ſumptibus victicabat, habebatque la Cantorum appellabatur . Guillelmus Bibliothecarius
magnæ in urbe dignitatis & exiſtimationis Præfeftum , in Stephano VI . Erin Schola Cantorum , quæ pridem
qui Primicerius, interdum Prior Sebalæ Cantoram vo- Orpbanotrophium vocabatur, Heptateuclum unum ob
cabatur , cujus opera fele &ti juvenes in cantu , le &tio- tulit.Vide Jo.Diacon.in Vita Gregor.M.lib.z.cap.6.
ne facrorum librorum , & optimis moribus inftitueban : CANTOR , Officium monafticum , de quo Lanfran
( ur . Hujus Scholæ initium Hilario PP.adfcribere vide- cus in Decret.pro Ordine S Benedicti cap.5.Quicunque
tur Anaſtaſius, his verbis : Hic conſtituit in urbe Minit le &turus aut cantaturus eft aliquid in Monaſterio , fi ne
strales ( idelt , Clericos ) qui circumirent conſtitutasftar çelje babet , abeo , priufquam incipiat , debet aufculta
riones. At Joannes Diaconus à S.Gregorio M.eain pri- re, & c.Adde librum Uſuun .Ord.Ciftercienfis c.115 .
mium inftitutam diſerte fcribit in ejus Vita lib.2.cap.6, CANTOR SCHOLARUM , in Tabulario Conchenſis
Deinde in domum Domini , more fapientiflimiSalomonis Abbat.Ch.516,
propter muficæ conjunctioner dulcedinis,antiphonarium CANTORATUS, Dignitas Gantoris in Eccleſia,apud
Centonem ,Cantorum ftudiofi(limus ,nimis utiliter compi- Guibertum lib.1.de Vita fua c . % .
lavit : Scholam quoque Cantorum , que baétenus eif I CANTORIA , Eadem nocione , in Charta anni
dem inftitutionibus in S. Romana Ecclefia modulatur , 1237.inter Inftrum.Hiſt.Meld.tom.2. pag.140 . Litteris
conftituit , eique cum nonnullis prediis duo habitacula ... Philippi V.Fr.Regis an.1319 . quibus officium nouum ,
fabricavit. Abrogavit quippe ufuni, qui tum invalue- quod Cantorian , inquit , volumus appellari, inſtituić
rat , quo ipfi divini alcaris miniftri & Diaconi & Canin S.Capella Pariſ.quam Cantoriam confere gidio de
torum vices explebant,unde fiebat plerumque , ut in iis, Condeto ejuſdem Ecclefiæ Canonico . Occurrit præ
quorum vita probari deberet, modulatio vocis tantum terea in Probationibus Hift.Comitatus Ebroic.pag.10 .
fpectaretur. Vide Concil.Roman.an.595.Scholam ves Bulla Pauli III.PP.10.1, Maceriarum Infulæ Barbara
ro Cantorum ex orphanotrophiis fuiffe ſuppleram do- pag.261.Concil.Hiſpan.to.4.pag.384.& c .
cemur ex Diurno Romano c.7.cit.19 .Vide Gloff. med. CANTORISSA , apud Nic.Trivettum ann.1237. ea
Græcir.in " poxvQ . dem , quæ Contrix , de qua yace infra . ,
Exhinc in alias Eccleſias derivate Scholæ Canto-, CANTRIX , Quæ cantum imponit , & cantatricibus
rum . Ledradus Archiepifc.Lugdun, in Epift.ad Caro- præeſt in Monafteriis Sanctimonialium . Petrus Abe
lum M.Per quam , Deo juvante, o mercede ve fra an- lardus pag.155.Cantrix toti choro prowidebit of divina
nuente , in Lugdunenfi Ecclefia eft ordo pſallendi inn diſponet officia, o de doctrina cantandi vel legendi na:
jl euratus , ut juxta vires noſtrus ( ſecundum ritum ſacri giſterium babebit, pe de eis, que ad fcribendum perti
Palatii)omni ex parte agivideatur,quidquid ad divinum ment vel diftandum , & c. Vide Vitam B. Margaretæ
perfoluendum officium ordo expoſcit.Nam habeo Scholas Hungaricæ cap.64. & Revelac.S.Gertrudis lib.i. cap.4.
Cantorum ,ex quibus pleriquc ita ſunt eruditi u, t alios et- lib.5.cap. 6 .
iam erudire poffint. De ejuſmodi Çancorum Scholis, ita CANTORES , Miniſtelli, joculatores, quos Provin
Domnizo lib.i.de Vita Mathildis cap.z. ciales noſtri Captadours vulgo vocant . Galfridus Mo
Poft hæc excelfum ftuduit fibi fingeretemplum nemuthenſis lib. 1. cap. 22. Hic omnes Cantores , quos
Divinafque Sabolas, canorent que dulciter Horas precedens.etas babuerat, & in modulis, & in amnibus
No&te die Chriſto . muficis inſtrumentis excedebat , ita ut deus joculatorum
Vide Regulam Canonicorum in Concilio Aquiſgra- videretur. Vide Cantilena , Miniſtelli, Joculator , in
nepli cap.137 Joculari .
CANTOR , qui Scholæ Çantrum præeft in Eccleſia, CANTORIUM . Liber , cui titulus : Expoſitio
& , ut aiunt, aliis Cantoribus Cantum imponit : Qui Miſse : Poftquam legerit, Cantor in Cantorio fine alie
charum regit, ut eft in Charta an . 1254. apud Meuriſ- qua neceſſioate aſcendit, non ſuperius: ſed ſtatin eodem
fium in Epiſcopis Merenſib. pag.4.6.0. Leges Alfonſing loco , ubi & Le& cr , folus inchoatreſponſorium ,
parte1.tit.6.1.5 .Chantre, tanto quiere dezir como Can- cunéti in chororeſpondent. Sed legendum Cantatorio
197: % pertenece ar fy efficio de començarlos refponfes y evincit Ordo Romanus. Vide Cantatorium .
CAN
 187 CAN CAN 188

CANTREDUS, CANDREDUS , CANTAREDUS, ftianiſmiincunabulis obtinuit , quidquid garriat Cal

Ruris portio , continens centum villas, alias Hundre- vinus , Wiclefi aſſecla , lib.z.Inftit.c.20.9.32.quem ſe
dus dicta : vox Britannica , compofita ex Cant , i.cen- quuntur Centuriatores Magdeburgenfes : idque vete
tum , & tre , i.urbs , villa . Joann.Brompton.pag.957 . rum Canonum auctoritate& SS . Patrum , qui primis
Hundredus Latine dicitur, Wallice & Hibernice Can- Ecclefiæ fæculis vixerunt , locis non paucis firmarunt
sredus , do continet centum villas . Silveſter Giraldas Stephanus Durandus lib.3.de Ritibus Eccl.cap.21.Jacoº
in Itiner.Cambriæ lib.2.cap.7.Habet autem hæc infula busSewertiusin Chronol.Hift.Chopinus lib.i.de Sacra
Mona trecentas quadraginta villas do pro tribus Can- Polit.tit.3.9.5.Cardin.Bona lib.de Pfalmodia , & alii .
tredis reputatur . Dicitur autem Cantredus compofito Verum, ut tradunt Iſidorus lib.1.de Eccl. Offic.cap.s.
vocatulo , tam Britannica quam Hibernica lingua, tan- & Rabarinis lib.z.de Inft.Clericor.cap.48.Primitiva Ec
ta terra portio, quanta centum villas continere folet.Et clefia ita pſallebat , ut modico flexu vocis faceret pſal
in Deſcriptione Cambriæ cap.4. Cantredus autem , id lentem reſonare , ita ut pronuncianti vicinior effet
eft , Cantref, à Cant , quod centum , & Tref, villa, quam canenti.
compofito vocabulo tam Britannica quan Hibernica lin CANTUS AMBROSIANUS, in Ecclefia à S. Ambro
gradicitur tanta terræ portio, quanta centum villas con- fio inftitutus. Radulphus Tungrenſis lib . 1o. de Cano
finere folet. Vide eumdem in Topogr. Hibern. dift. 3. num obfervantia , Propof.12.0fhcium Ambroſianum ad
cap.5.10.in Hibern.expug.lib.r.cap.2.3.28.lib.2. cap.4 . Nocturnos Matutinos atque Vefperas, Laudes, nec
15. 18. & Gratianum Lucium in Cambrenſi Everfo non ad Miſſam , habet ſolennem fortem Cantum , om
i pag . 307 nino alium à Romano , quem hodierna die fonora , o for
CANTREDUS , apud Rogerum Hoved. pag.567 . & ti voce fonant Clericicivitatis& Diæcefis Mediolanen,
:
Silveſtrum Giraldum lib.i. Itiner.Camb. cap.2. Brom- fis : & exinde apud Romanos B.Gregorius en Vitalianus
pronum pag.1074.. & c. PP.Cantum Romanum receperunt , qui per eos , ſeu per
CANTREDUM , in Monaft. Angl.co.z. p.188.1034. alios ſub tenore e tono , qui hodie cantatur, ubique ex
(apud Rymer.to.2.p.88.& 247. Kennet . in Gloff.ad cal- titit magis plane dulcoratus & ordinatus . Leo Oft. lib.
cem Antiquit.Ambroſden .& c.) 2.cap.97.de Victore II.PP.Tunc etiam & Ambroſianuni
CANTAREDUS, apud Matth. Paris pag.676 . & Sil- Cantum in Ecclefia illa ( Calinenſi ) cantari penitus in
veft.Girald.de Hibern.expug.lib.i.cap.3.lib.2.cap.5 . terdixit
>
CANDREDUS , in Monaſt.Angl.to.2.pag.1048.Vide Primus autem S. Gregorius cognomento Magnus
Hundredus . PP . cantum Ecclefiafticum correxit, reduxitque ad
I CANTHAREDUS, in A &tis SS. Aprilis tom . 1. p. certum muficç concentum ,quem in univerſo orbeChri
619.ubi de S.Celſo Archiep.Armachano. ftiano obfervari voluit , & ScholasCantorum , qui in
CANTRELLA . Vide Cantulla . his canendi inftitutis haud leviter effent eruditi , in ip
1 CANTRICULA , Fucus . Gloff.Ifid.Corrupte: fa Romana Eccleſia conſtituit , ut auctor eſt Joannes
melius infra Craticula , Focus . Diaconus lib.2 . Vicæ S.Greg.cap.6 . Atque inde Cantus
CANTRIX . Vide poſt Cantores . Ecclefiafticus, à Gregorio renovatus, & in meliorem
CANTRUM . Vide Cantharum . redactus ordinem , paffim Gregorianus appellatus eft.
9 CANTUALIS , Spectans cantum eccleſiaſticum , Walafridus Strabo lib.de Reb. Ecclef. cap. 22. Traditur.
apud Ludewig.to.6.Reliq.MSS.p.191. ex Diario Belli denique , B.Gregorium , ficut ordinationem Mifarum
Hufficici: liem omnes libri miſales autCantuales , fi- de confecrationum , ita etiam Cantilenediſciplinam ma
militer & viatici, libribymnorum , & c.Chronicon xima ex parte in eam , quæ baftenus quaſi decentiſſima
Mellicenſepag.479.col.2.Videtur agendum , utantiqui obſervatur, diſpoſitionem perduxiſſe. Symeon Dunelm .
libri miſſales quantum ad Cantualia concordentur , ea de Geſt.Angl.ann.790.Cujus corpus fratres cum Grego
folia connotentur. tianis Cantibus ad Ecclefiam portantes , &c. Etann .
I CANTUARIA . Vide Cantaria . 1083. Hic inter cætera flultitie fue opera Gregorianum
CANTUARIUM . Vide Cantaria .
Cantum aſpernatus, O'c.Adde Florent.Wigorn. pag .
I CANTUARIUS, Idem qui Cantor. Obituar. 640.Honorium Auguft.lib.z.cap.14.lib.4.cap.1. Orderi
MS.Eccl.Morin.fol.2 1.Pro obitu ad majus altare nobilis cum Vital.pag.523. & c.
viri Joſephidu Caſtel ...ſeptemdecim aliis Capellanis & CANTUS ROMANUS inde etiam dictus eſt, quia in
Cantuariis , o &to Vicariis & Curato dicta Ecclefiæ, cui« Romana Eccleſia ufurpari primum folitus à Schola
libet duos folidos . Cantorum , quam S.Gregorius inftituir . Capitula Ca
CANTULARÉ . Liber Ecclefiafticus ad cantan- roli M.lib.r.cap.80.Monachi ut Contam Romanam ple
dum . W.Thorn.pag.1935.Pfalterium ,ympnare,Can- niter & ordinabiliter per nocturnale vel gradaleofficium
tulare , Regula Monachorum , &c. peragant . Et lib.6 . cap. 225. Ut ſecundum ordinem ersten
CANTÜLLA . Guillelmus Biblioth. in Steph. VI. , morem Romanæ Ecclefiæ fiat Cantatus , Ratpercus Mo
PP.pag. 234.Contulitin Monaſterio S.Silveſtri thymia- nach.de Cafibus S.Galli cap.4 . Maxime autem authenti
terium de argento unum , Cantullam argenteam unam . cum antiphonarium docere , ele melodias Romano more
Forte Cannulam . ( Crediderim retinendum Caurule tenere ſollicitas . Henricus Hutindonenſis lib. 4. Hiſt..
lam , eamque eſſe naviculam quà micã thuris affervan . Ibi ergo Joannes Cantare docuit Romano more. Inde poſt
tur , à Græcordivan!0V , Species valis ; thymiateriun modum Cantus Romanus in cæteras orbis Chriſtiani
autem eſſe thuribulum . Obſervat Muratorius pro Cant Ecclefias tranfiit . Quippe illas Roma cantuum libros,
tullam alias fuiffe Cantrellam , fed mendofe . ] miffis ad hoc nuntiis , à fummis Pontificibus impetraf
9 CANTULOSUS, Canorus. Vita B. Guthlaci fe paſſim legimus . Chilienus lib.3 .Vitæ S.Brigidæ cap.
inter A ta SS.April.to.3.pag.44.Deinde Cantulofis vou 9.num.61 .
cibus garrulantes ( hirundincs . ) Libros compofitos, tantumque munera multa
CÂNTULUS, diminutivum ex Cantus . Jul. Fir Miſit Apoftolicus Brigide , conceſſit habenda ,
micus lib.z.cap.12.Ex invento Cantuli o organi,facient Tradidit illa ſuis , diſcendi vertit in ufum .
magiftros , eco Præ ceteris autem Gregoriani & Romani Cantus
1. CANTUS Eccleſiaſticus , Ambroſianus , Gre-. dulcedinem amplexati funt deinceps Germani , feu
gprianus, Romanus , Metiſcus, Gallicanus. Pfalmo- Galli. Verum quia de proprio quidpiam admiſcuerant,
dia , & Captus Eccleſiaſticus à primis naſcentis Chri- à vera legitimaque Romanorum modulatione defcive
runt :

1
 1
18,2 CAN
runt : Alpina fiquidem corpora , inquit Joannes Diac.
li.2.cap.7 . vocum ſuarum tonitruis altiſone perftrepentia
Sufceptæ modulationis dulcedinem proprie nonreſultant,
quia bibuli gutturis barbara feritas (ai.groſitas) dum in-
flexionibus dorepercuſionibus mitem nititur edere.canti-
lenam , naturali quodam fragore , quaſi plauftra per
gradus confufe fonantia , rigidas voces ja &tat, ficque
Cucijentium animos , quos miscere debuerat, exaſperant
domagisac obftrependo conturbat, in tantum cæpit propagari , ut nunc apud eos ,qui in his
Verum identide.. miſli à fummis Pontificibus Can- regionibus Latino ſermoneuruntur, Eoclefiaftiga Can
tores ex Schola Romana , qui in provinciis ſedi Apo- tilena, dicatur Metenſis , apud nos vero qui Teutonica,
ftolicæ obnoxiis Eccleſiarum diſlonos cantus ad legiti- fen Teutiſca lingua loquuntur , Mete , fuel fecundum
mum Romanæ dulcedinis tramitem revocarent. Quip- Græcam derivationem infitato rjocabulo Menica namine.
pe Pipinus Francorum Rex in eo potiffimum operam
poſuit , ut Gallicanum cantum , quod à Romano ni
inium difcreparet, omnino colleret, & in hoc perin-
de , ut in cæteris, Romanæ Eccleſiæ conſentiret. Ca-
rolus M.in Conſtitut. de Emendatione librorum & Of-
fic.Ecclefiaft. Accenfi præterea memorie venerande Pip:
pini genitoris noflri
exemplis, qui totas Galliarum Ec
clejias Romane traditionis ſuoftudioCantibus decoravit,
Oc.Capitul. Aquiſgran.an 789.c.78.& lib. 1. Capit. c .
24 Monachi , ut Cantum Romanum ...peragant, ſecun-
dum quod beatæ memoriæ genitor nofter Pipinus Rex de-
certavit ut fieret , quando Gallicanum Cantum tulit 3
ob unanimitatem Apoftolicæ fedis fanétæ Dei Ecclefic
pacificam concordiam . Idem Carolus M.lib. v. contra
Synod. pro adorandis Imag.cap.6.Quæ ( Ecclefia Galli-
cana ) dum à primis fideitemporibus cum ea ( Romana )
perſtaret in facrae religionis unione, ab ea paulo di-
ftaret, quod tamen contra fidem non eft, in Officiorum
celebratione, venerande memoriæ genitoris noftri illu-
Striſſimi atque excellentiſſimi viri Pipini Regis cura ego
induſtria , ſive adventu in Gallias reverentiſfimi ſan-
itiffimi viri Stephani Romanæ urbis Antiftitis,eft ei et-
iam in pfallendiordinecopulata : ut non effet diſpar ordo
pſallendi, quibus erat compar ardor credendi , & c.
Walafridus Strabo lib.de Reb.Eccleſ.cap.25.Cantilenæ
vero perfe&tiorem ſcientiam , quam pene jam Francia to
ta diligit, Stephanus P.P.cum ad Pipinum patrem Caro-
li M.pro juſtitia S.Petri à Longobardis expetenda venif-
ſet, per ſuos Clericos , petente eodem Pipino, invexit,
indeque ufus ejus longe lateque convaluit. Carolus M.
in Epiſtola præfixa Honsiliari Pauli Diaconi : -Aceenfi
præterea venerande memoriæ Pipini genitoris noſtrie
xemplis, qui totas Ecclefiarum Eccleſias (10 ſtudio Re
mane traditionis Cantibus decoravit .
Sed & ante Stephani II.PP.in Gallias adventum , qui
incidit in an.C.753.curaverat Pipinus , Remedii fra-
iris rogatu , ut Roma accerferentur, qui Gallicanos
Cantores in pſalmodiæ modulatione erudirent. Paulus
I.PP.Epift.ad eumdem Pipinum to.3 Hiſt. Franc. quæ
ell 43. In eis fiquidem comperimus exaratum , quod pre-
jentes Deo amabilis Remedii germani veſtriMonachos Si-
meoni Scbolæ Cantorum Priori contradere deberemus
ad intruendum eos in Pſalmodie modulatione , quem ab
eo adprehendere, tempore , quo illic in veſtris regimini-
bus excitit , nequiverant, & c. Porro Paulus Stepha-
num proxime præcellit.
Extincto poſt hæc Pipino , Carolus M.filius & fuc-
ceffor, ab eodem Stephano II. Pontifice 12. Clericos
Carminum divinorum , feu Romanæ modulationis pe-
ritiſſimos obtinuit, qui in Galliam adveéti, & à Caro
lo perhonorifice excepci , in diverſas regni Ecclefias
difperfi funt, At hi invidia & odio Francici nominis,
pacto invicem inito , fingulis , diverſiſime & quam
corruptiſſime poterant excogitare, & ipli canere,
fic alios docere laborarunt . Quod cum Carolo innocuif;
fet , fummo Pontifici Adriano , non Leoni, ut habet
Sangallenſis , rem detulit , qui Romam evocatos vel
CAN 190
exilio vel perpetuo carcere damnavit, & ne in poſte
rum quid fimile acciderer', Carolo perſuaſit, ut duos
fuorum induftrios Clericos Romæ apud fe relinqueret
quod ita factum elt . Lisio Galliam reverfis alterum ſe
cum recinuit ; alterum ad Drogonem filium Mecenfem
Epiſcopum , qui idà parente efflagitarat impenfius y
milit, kujus induſtria , inquit Sangatlenfis lib.1. cap.
11. non folum in eodem locopollere, fed per Franciam
tur. Paulus Warnefridus in Chron. Epiſcoporum Me
tenſin Chrodegango Clerum
: abundanter lege divina,
Romanaque imbratum Cantilena , moreno atque ordinem
Romana Ecclefie fervare præcepit . Sangallena confen
tit Joannes Diac.ib.2 . cap.9 . Mox itaque duros fuormiri
induſtrios Clericos Adriano tunc Epifcopo dereliquit
quibus tancem ſatis elegancer inftrudis ,Metenfein me
tropolim ad fuavitatem modulationispriſtine revocavit,
& per illam totam Galliam correxit.Subdic deindecapi
te proxine fequenti: Salcum multa poft tempora de
funétis his, qui Roma fuerant educati , owneum Galli
canum Ecclefiarum à Metenfi difcreparit prudentiffimus
Regum vidiſſet, atunumquemque ab alterutro vitiatum
Cantum jałtantem advertereta iterunni , inquit, vedea
mus ad fonten . Tunc Regis precibusferontbadec quidam
veridice aftipulantur., ddrianas PP - purmotus dies in
Galliam Castores ( Theodorum & Benedictum ) mifit
quorum judicio Rex omnesquidem corrupiffe dulcedinem
Romani Cantuslevitate quadam cognovit : Metenfes vb
ro fola naturali feritatepoklad/117 quid difforare pervi
dit . Denique ufque horliege.antum Romano Cantri Me
tenſis.cedit, tamtum Metersfi cedere Gabbácanarum Ec
cleſiarun ., Germanaramque Centus , pui puram veri
tatem diligunt , comprobant . His addenda, quæ ha
bet Monachus Engoliſmenfis in Carolo M. an. 587.qui
hæc etiam de Metenſi cantu ſubdic : Alæges autem MA
giſterium cantandi in Metis civitate remanfit,quantun
que magiſterium Romanum fuper at Metenfe in arte cam
ſuperat Metenfis cantiena ceteras Scholas
iilene, tanto
Gallorum . His addoVitam Alcuini n.11. Romamque
Ecclefiafticum ordinent diſcendum ab to daftas fuerat ,
nec non . Metas civitatem caufa Cantus directus. Jam ve
ro qui apud Carolum remanſic Cantor Romanus , Pa
latinos Clericos in ead . Romana modulatione érudivit.
Ledradus Archiepiſcopus Lugdunenſis in Epiftola ad
Caroluni : Et ideo officioveſtræ pietatis placuit, ut ad
petitionem meam mibiconcederetis redditus, qui ab ***
tiquo fuerant de Lugdunenſi Ecclefia , per quam Deo jusz
vante, 6 mercede veſtra annuente , in Lugdunenfi bice
clefia eft ordo pſallendiinſtauratus, ut juxta vires ino
ftras , fecundum ritum facri Palatii , omni ex parre agi
videatur , quidquid ad divinum perfolvendum officium
ordo expoſcit. Nam habeo Scholas Cantorum , ex quibus
plerique ita ſunt eruditi, ut alios etiam erudire poſſint.
Denique Carolus ipfe lib.i.contra Syaod.de Imag.cap
6.profitetur, feſe reverentiffimi PP. Adriani falutaris
bus exhortationibus parentem , effeciſſe ut plures illines
partis Ecclefiæ , que quondam Apoſtolicæ fedis traditio
nem in pfallendo fufcipere recufabant, eam cum omni
diligentia amplecterentur , cuiadbæferant fidei mut
nere, adbærerent quoque pfallendi ordine, & c Ghro
nicon Moiſfiacenfe , de eodem Carolo , an.862. Mami
davit etiam utunufquifque Epiſcopus in omni regno , id
eft, Imperio fuo, ipfi cum Presbyterisfuis officium , las
cut pſallit Romana Ecclefia ; facerent: nam co Scholag
Cantorum in loca congrua conſtitui precepit. Adde Ca
piculare 1 an.805.cap.z.& Amalarium li.de Ord.Anti
phon.
 ig : CAN CAN 192

wa phon.cap.68.Cant'un porro Gallicanum intelligi exi- natus eft, eg advocet juxta ſe de Cantoribus Cantos com
ſtimo in veteri Inqueſta apud Puricellum in Ambrofia- placuerit .
na Baſilica p 1153.Sed ab annis 16. infra audivi prima CANUĄ , Vita S.Eligii ab Audoeno fcripta lib. 2 .
dicere Canonicos Melodius Francigenas ante Evange: cap.12 . Unus ex famulis ejus Canuam cum qua camelum
lium in Natale & Epiphania , Paſcha reſurre&tionis, prerarium ſecum ducere conſueverat, ſubito perdidit.Ec
Vide Nota muſica , & Cardinal.Bona lib; de Pfalmodia. cap.57.de homine rabioſo : Egeſtiones etiam ruderum ;
Y CANTUS CONTRAPUNCTUS , vel nude Contra nec non Canuam , ſi comprehendiffet ,nvidiſſime edebat,
punétum , duplex eft apud Muſicos : Simplex ſeu con- [.f.pro Canua legendum eft Canna,arundo,& pro Rude
1
cençus muſicus rudior qualis eft ille , quem Falſum rum pofterioris exemplimallem Rudarum , id eft, vi
burdonem appellamus: & Figuratus , qui muſicam e- corum . Quod ſpectat ád ſequentem Græcani vocem xa
Jegantiorem complectitur . Dicitur Cantrapunétum véa , corrupta eft pro xarãez vel yarāva ab Hebraico
quoniam uno tenore decantatum nulla moram ſeu tra- Chanava,Placenta, laganum.Jerem .in verſione Lxx , 7.
&tum longiorem patitur.Ubireſpirandú eft & pauliſper 18.0i visi aj töv quia:1120. Fund , morsar!pes avrov vairs I
immorandụniPunctum tenere,ubi fine mora & intermiſ, tip , nasyunaires tpi320isos , no es fa rome ravives tí
fione;ſed æquis menſuris canendum ,dicitur Contrapun spationispavā , Filii eorum colligunt ligna, * patres
&tum.Hæc vox occurrit to.4. Concil, Hiſp. pag . 398.& eorum ſucceduntignem , & mulieres eorum terunt fimi
399.an.1585. & paffim apud Muficos , quos conſule . lam , ut faciant placentas militiæ cæli , ] Aliudvidetur
Cantus DISCANTUS , Muſicus concentusfin- vox Xavó, quæ habetur in VII. Synodo A &t.6.Kai d'E
plicior , Gallis Faux-bourdon : Obituarium Ecclefiæ ind pexavozes ta spericem fepx? • E3passo efon :dæmpía
Morin.fol.39.verſo : Fundavit ... ſolempnem Miſam de rŁYT:5poiz.pov . Ubi interpres laganam reddidit,
B.Virgine decantandam ... cum Cantu Difcantu ú orga I CANULĄ , Fiſtula , Gall. Flutè , Inſtrumen ,
mis fonantibus . Vide Difcantus . tum muſicum . Papias in MS.Bituric. Choraules, Prin
TCANTUS FIGURATUS,Muſicus. Paffim occurrit a: ceps chori, vel qui Canulis , id est fiſtulis canit . Cho
pudMuficæ peritos,& alibi,ubideCantu Eccleſiaſtico. raule enim GreceCanula dicitur.
I CANTUS FIRMUS , Idem qui Planus & fimplex , G CANULASTHIUM ,Pera . Acta SS .Junii tom ,
10.4.Coneil.Hiſp.pag.398.an.1585.& c, 1.pag.241.de S.Nicolao Peregrino : Qui ipfius crucem
CANTUS PRIMÆ MANERIÆ , id eft , primi e o Canudafthium fumentes cum fide, a vexationibus *
fecundi toni...Secunde Maneriæ , ideft, tertii o quar- infirmitatibus curabantur .
i toni. Tertie Manerie , id eft, quinti & fexti toni... , CANUM . Vide Cana 2 .
quarte Maneriæ , ideft feptimi oétavi toni. Tracta O CANUMENTUM , B:põrre ,eine dixovtis.Gloff, 1
tus de Cancu inſer Opera D.Bernardi to.i.col.698 . C. Lat.Græc.Verutum , ut exponitur in Supplemento An
dit.1690. țiquarii .
I GANTUS Notni , ex eodem Tractatu, degener 4 CANVOY'S ; Tela rudior, à Canava pro Can
pesent non legitimi appellari ſunt ; eo quod , ut ibi legi- nabis, Gall.Canevas. Angl. Canvas. Kennetcus in
túr ; à feptima tono incipiant, & eumdem in medio fer- Gloſſario ad calcem Antiquit. Ambroſden. Et in Can
vantes ; circa finem degenerent, aliis in primo , aliis voys empto Londin.per Richardum Dymby pro linteami
in quanto tono definentibus nibus faciendis 111.fol.
4 CANTUS ORGANICUS prohibetur in exequiis vel CANUS , EQUus,qui ex candido de nigro eft ,Papiæ ,
fepulturis , nifi quando tales axequiæ vel ſepulturæ cer CANUSIN E PELLES , Rufæ , vel ſubrufæ Orde
Jebrabuntur per Capitulum , in Regula Toribii Archie- ricus Vitalislib.8.pag.715.Locupletet heras feritis veo
piſcopi Limæ , 10.4. Concil.Hifp.p.673.col.z. ftibus, * Canufinis pellibusdelicate in dutas trepidare
CANTUS PANEGYRICUS, Omnium hilaris con cogebat.V.Martialem l.14. Epig.127.129. & Interpretes,
centus , in Hift.MedianiMonait .ex Charta an . 1618. CANUSUM , in Charta anno 1197. apud Ughel
CANTUS PLANUS , Gall. Plain Chant, Simplex lum tom.7.pag.1 275.Unum ami&tum çun friſo magno ,
canendi modus. Occurrit in Regefto Autiffiod.MS.an- unum Canufum cum gramatis og friſis . Sed legendum
norum circiter 200. & in Concilio Mexicano an .1585. videtur Camifum , ſeu camiſia .
Vox nota ab annis circiter 400. VideMercuriumGallic . CANUTUS , pro Canus, cui canent capilli præ ſe
Februarii an.1728 . p.233 , necture. Gloff.Lat.Gr.7151 Qu, Canus, Canutus , no
G CANTUM PORTARE , Rem cantandam alicui ftris Cheny , Italis Canuto . Alcuinus Poem.189 .
præcinere . Ordo Cluniac. BernardiMonachi part. 1 . Eft vir jam totus Çanuto vertice fanus,
cap. 14. Eft autem ArmaniPortare Abbati amnesCantus, Poem.221,
quos ipſecantat aut incipit . Quid faciet tardus Canuto vertice Drauces ?
CANTUS PULLORUM . Vide Pultus , Adde Poem.264.Ucuntur præterea Eckeardus Jun . do
2. CANTUS, Italis Canto, Latus, angulus, [Græ- Caſib.s.Galli cap.16 . & Vița S.Samſonis Epiſc, Dolen
cis az" asas , Angulus oculi . Hinc emendandum Sup. fis lib.1.cap.26 .
plem .Antiquarii , ubi Camtus , pro Cantus . ] Vetus I CANVUM , pro Cannabum , Gall . Chanvre
Charta apud Ughellum t0.7.Ital.ſacr. p.39'3. Et delati- apud Lobinellum Hift .Britan.to.2.pag.156. De decima
tudine deCantu in Cantum , quantum ipfa plagia con vini duas , do lino e Canvo totam ,
tinet, Infra : Do Cantu in Cantum . Nos diceremus I CANZELARIĄ , pro Cancellaria , Gall.Chan
de coin en coin , [ d'un care a l'autre. J Adde p.414.Ry- ceteret , in Regiminibus Paduæ ad an.1326 . apud Mu
thnius de Verona, apud Mabillon.to.1.Analector.Fa- rator.to.8.col . 432.
rolata fpeciofa , ſternuto lapidibus, ubi in quatuor Can I CANZELLARE , pro Cancellare , Delere , ex
tus magnus inftat forniceps , etc. pungere.Chronic.Parmenſe ad an.1308 . apud Murator,
--;IN ČANTU SEDERE , recenſetur inter fuperftitio- to.9.col.874. Propter quam pacem omnes banniti.... Can
nes paganorum apud S.Audoenum in VitaS.Eligii No- gellati & exemti fuerunt debannis ſuis ,
viom . Epiſc.1.2.c.15.Nulless Chriſtianus in puras (al.py q CANZELLATUM , Cancelli,cancellis claufum ,
ras)credat, neque in Cavtu Sedeat , quia opera diaboli- Jacobus deVoragine in Chronico Januenſi, apudMu
ca ſunt.Noſtris Eltre afis deCant,eft Eftre affis de coſtè. rat.co.g.col.29. Ijte tranſtulit corpus S.Syriin Bafilicam
9.3.CANTUS, pro Quantus, qui & pro Quot, in % 11. Apoſtolorum ...cujus corpus repoſitum fuit in choro es
Vlibus Culturæ Cenom . Incipiet Canter officium , Puer juſdem Ecclefiæ , ubi modoeft introitus Cancellatum ,
CAN:
 САО CAP 194
193
CANZIR vel KanzIR . Hiſtor.de Reliquiis S.Mar- federe, quæ vulgo familiæ nobilioris , penes quã ſumma
ci Venetias translatis : mercaturæ erat,nomine donabantur . Unde crebro lege
Marcum furantur , Kangir iz vociferantur , -re eſt Societates Amanatorum , Acciaivolorum , Bar
Alibi Cangir habetur , dorum , Corfinorum , c.apud Joan . Villaneum , præ
CAOETUS . Vide Cauanna . fercim lib.1-1.0.137.ubi Societatem Corfinorum memo
CAORCINI , CATURCINI, CAURSINI, CAWAR- rat . Familiæ Corfina Florentinæ meminit etiam U
SINI, CORSINI,Mercatores Italicipropter fæneratio- golinus Verinus lib.z.Illuftracæ Florentiz : :
nen ufurariam famoſi , maxime in Gallia , unde non Clara Sophocleo ftirpseſt memoranda cothurno
femel à Principibus noftris profcripti funt , Legibus & Corfine Sobolis, nulli virtute ſecunda .
Statutis contra fæneratores editis . Exftat inter alia De hac etiam multis Montecatinus .
Edictum ſanctiLudovici , menſe Jan.an.1 268.quo-Ca Jam vero ex eo quod Caorſini uſurarii paſim exagi
orſinos ufurarios profcripfit , facta tamen mercatoribus tarentur , profcriberentur, & in carceres compinge
Lombardis, Caorcinis, & aliis extraneis mercacuram rentur, nata videtur familiaris noſtris loquendi formu
in Gallia exercendi facultate , dummodo nullum ulu- la : Enlever quelqu'un comme un Corfin , cum aliquem
rarium fænus facerent. Proſtat eriam aliud Philippi in carcerem per viam abductum dicimus : quanquam
Audacis dacum Pariſiis die Marris ante feſtum SS. Si- non deſunt qui eam referant ad corpora Sanctorum , feu
monis & Judæ , hoc verborum contextu : Extirpare Divorum reliquias , quæ ad majorem venerationem
wolentes de finibus Regni noſtri ufurariam pravitatem , humeris Sacerdotum & Magnatum deferri in ſublime
quam quoſdam Lombardos & Caorſinos, alioſque com- folent, quomodo apud Plautum in Milite glorioſo :
plures alienigenas in eodem Regno publice intelleximus Ducise iſtum : fi non fequitur, rapite fisblimem foras.
exercere , mutuantes pecuniam obligatum ſibi pignoribus 1. CAPA , Capra , Veſtis ſpecies, qua viri laici
ad uſuram , o habentes ad hoc domus ſpecialiter depu- mulieres laicæ , Monachi , & Clericiinduebantur , quæ
tatas, in quarum extorſionibus ufurarum valde prædi- olim caracalla.Wlphinus Boecius in Vita S.Juniani:Ven
Etum depauperant regnum , c.Quo Edicto à Regno ftis cilicina do caprarum pilis , que in modum Caracal
proſcribuntur duobus menſibus poft ejus proclamatio- læ, quam nuncCapam vocamus,perſeverat uſque in hodie,
nem , Mox addicur : Non inhibemus tamen quin merca- apud nos eft. ( Chronieon Trivetti ad an . 1156.In pago
tores Lombardi, Caorſini, & alii undequaque pro ſuis Pariſiaeenfi Capa Salvatorisnoſtri in Monaſterio Argen
negotiis & mercaturis legitime exercendis in regno noftro tolii revelatione divina reperta eſt, inconſutilis cu ſub
morentur, pacifice veniant recedant, & *c. ( Stacuta rufi coloris , quam glorioſa mater ejus fecit ei , cum ad
Eccleſiæ Meld. an . circiter 1346. inter Inſtrum . Hift. bucpuer elet, prout reperte cum ea litteræ indicabant. )
Meld.co.2.p.492 . Inhibentes ne quis in domibus, vel in Capam viris laicis tribuit Gaufredus Malaterra lib .
locis, aut in terris Ecclefiarum Lombardos , aut alios ad- 2.cap.44.Ipfe cum tredecim viris, gladiis cum Capis ac
venas, qui vulgariter Caorcini dicuntur, ufurarios cinetis ...ad portam caſtelli accedens, ec. RogerusHo
manifeſte receptare præfumat . ) ved.in Henrico II.Percuſſus eſi cum gladio per Cappan
Horum etiam peftisabeminanda adeo invaluit in An- tunicam & camiſiam , non fine ſanguinis effufione.IR
glia , inquit Matthæus Paris an.1235 . ut vix effet ali- Ricardo I. Et fracia eſt Cappa Regis Anglorum ,ex per
quis, qui retibus illorum jam non illaquearetur. Cir- culione Willelmi des Barres . Ade Matth. Paris p. 15.
cumveniebant enim in neceſſitatibus indigentes , ufuram [ & Vide Annelatus.]At laici cottos vel mantellos camCa
ſub ſpecienegotiationis palliantes, & c. Mox ſubdit for- pis deferre, contra Monachi cottos,velmantellos fineCa
mulam qua
debitores fibi obligabant. Adde Marth. pa portare vetantur in Concilio Metenfi an.888.cap.6,
Weſtmon.an.1232.ſub finem . Hos demum proſcripſit Capam fequiori ſexui adſcribunt etiam Scriptores.I
ab Anglia Henricus III. an . 1240 , ut auctor eft idem dem Malaterra lib.2.cap.29 . Veſtium etiam tanta penu
Matth.Paris pag.355.à quo poſtmodum , Papæ , ut ait , ria illis erat,utinter Comitem Comitiſam non niſi u
interventu , revocati ſunt an.1250.fed mox ob immen nam Çapam habentes , alternatim , proutunicuique ma
ſas & deceſtabiles uſuras iterum profcripti & carceri jor neceſſitas incumbebat, ea utebantur. Matthæus Pa
mandati ſunt anno 12.51.111.Brabantiæ Dux teftamen- risan.1192.Veſtem Sacerdotis in meretricis habitum con
to fuo an .: 260.quod exftat apud Miræum lib.1.Diplom . vertit, tunica viridi feminea indutus, Capam habens
Belg.cap.84.cavit , ut Judæi & Cawarkni de terraBra: ejufdem coloris, peplum in capite muliebre portans,& *c.
bantiæ expellerentur. Statutum Caroli II.Regis Sici- Computum Stephani de la Fontaine Regii Argentarii
liæ contra Judæos , datum Andegavis 8.Decembris an . an.1351.Pour fourrer une robbe de 4.garnemens que Ma
1289.Præcipimus ut expulſio predicta extendatur ad om- dame la Royne ot delivrée le jourdeMyaouſt, pour les 2 .
nes Lombardos, Caturcinos, aliaſque perſonas alieni- ſurcos , algo cors de la Chape , 3.fourrures de menu ver .
genas , ufuras publice exercentes , & c.Ubi notandum Tradit Gaufredus Volienſis 1.part.cap.55i'extremo Re
Caturcinos appellari, qui aliis Caorcini , Matthæo Pa- gem Ludovicum VII.prohibuiffe mulieres publicas chla ,
ris Caurſini dicuntur . A Cadurco , fcilicet, Gallice myde ſeu Cappa uti Pariſius, ut tali nota ù legitime nu
Cabors , Occitaniæ urbe celebri , in qua ii commercią pris difcernerentur ,
fua exercebant ; unde poftmodum Monpeſſulanum , ac Capa aurem tunicæ laxioris & calaris ſpecies fuit
deinde Nemaufum translati, ut infra in Longobardus quæ cæteris veſtibus ſuperaddebatur , pallii inſtar:unde
docemus : cujus quidem nomenclaturæ etymon firmat recte Iſidorus lib.io.Orig.c.31.Capam di &tam ſcripſit
Dantes in Inferno cant. 11. amplectiturque Cleyracus quia quaſi totum capiat hominem . Anonymus in Vita S.
ad Leges maris pag.226. Vodali Benedictinum.10 . Tollens pallium ſuum quod
At lunt nonnulli qui iftud nominis à familia Caorfi- vulgo Cappa vocatur. Le Roman de Garin :
na , aut Corfina , Florentina deducendum cenſent :quæ Cil del caſtel s'adoubent à droiture,
cum aliis ejuſdem urbis,& provinciarum vicinarum fa Veſtent hauberc , ceignent eſpèes nues ,
miliis , in univerſa propemodum Europa,mercaturæ o Et pas de fuere ont les Chapes veſtues.
peram dederit.Nam licet Lombardorum appellatione o- Le Roman de Rou & des Ducs de Normandie :
mnes mercatores Italici , in Regnis Italiæ finitimis, & N'a gueres meillor terre ſous la Chape dou ciel .
longinquis,fænus exercerentes,agnofcerentur ;erant ta- Cum vero capæ torum hominem quodammodo ambi
men ii diſtinctiin Sociecares ,ex inico invicem pacto & rent & tegerent ,iis utebantur potiffimú ,cum foras , aut
Tom, II, I pere
 CAP CAP 196
195

peregre ibant. Goffridus Vindocinenſis lib. s . Epift.3. pæ , caput per collare , feu foramen collaris.iferretur.
Si perfona quælibet ad eum tranfiens invenitur , non ci Vide in Capitium & Capro .
sufertus Capa ; ſed dè vita fiatim do membris agitur Capa , Monachorum præſertim fuit. Theodemarus
Vítæ Abbatum S.Albani : Ad Synodum venient ... O in- in Epift.ad Carolum Magnum de Monachis Caſinenki
ter alias fedebunt , habitu tamen itineris non mutato,niſi bus : ' Illud autem indumentum quod à Gallis Monachis
velint, videlicet in Cappis calcarihus.Atque inde ne cuculla dicitur, nos Capam vocamus . Eckheardus Ju
gotiatoribus præfertim tribuitur, quod ii negotiationis nior de Cafıb.S.Galli cap.t. Ingreditur penetralia clau
& commercii cauſa perpetuo fere terras & provincias Stri vacuis fur noctibus nudipes, Cappa quidem , uti
obeant.Lupus Ferrarienſis Epift.125.Negotiatorum Ca Fratrum unus putaretur, indutus. Vita S. Vodali Be
pas ſepetiturum ju &tabant. Le Roman de Florimond : nedicti n. to . Ille rollens pallium ſuum , qui vulgo Ca
Tos à guiſe de marcbeans , pa vocatur, fuper eum projecit . ( Walafridus Strabo in
Fugent veftus de Cbapes grans . Vita S.Othomari Abbatis incer A &ta SS . Benedict. fæc.

Hinc Capa pluvialis, cujus in pluvia ufus erat.Chron . 3.part.2 .pag. 156. Quem tan plenitor mifericordia ftu
Andrenſe : Valens ab Eleemofynario noſtro Capam plu- dium poſſederat, ut ſi quem pauperum nuditatis injuria
rzialem s" ſuinptuoſam annis fingulis extorquere....Siqui- torpentem conſpiceret , plerumque fuis exutus veſtibus,
dem in noftra hoſpital de filo groſſo Capafolebat ſingulis miferi contegeret artus , ita ut interdum fine tunica ,fola
texi , o damingde Fielnes tranfmitti. Vincentius Bel- Cappa conte&tus ad Monafterium remearet . Vita S.Be
vac.lib.29.cap.118.Ecce Natalis Clericusmeus ante me nedicti Anian.inter eadem A &ta fæc.4.part. 1. pag . 213.
aftitit , Capa indutus pluviali, ficut mihi videbatur , Conceſſitetiam neceſitatis cauſa propter quam Regula
pulcberrima, & c. Wibertus Archidiac.in VitaS.Leonis jubet , duas fcilicet ſtamineas & femoralia, pelliceas
IX.PP.cap.8. Super pluviali veſte, que Capa vocitatur. quoque á regismenta eorum Cappas duas. ] Vide Regu
Le Roman de Vacces MS. lam Solitariorum cap.49.Concil.Metenſe ann.888.can.
Une Chape à pluie afeubla . 6. Vitam Alcuini num . 25. eumdem Alcujoum Epift.
Lacernas pluviales vocar Interpres Juvenalis Sat. 9. 60. &c .
V.28.quas ille pingues , quemuniant à pluvia, non que I CAPA Sanctimonialium etiam fuit.Vita S.Lioba
ornent. [ Capa ad aquam , in Computo anni 1202. a- Abbatiffæ inter Acta SS.Benediet.ſec.3.part.z.pag.254.
pud D. Bruffel Tract.de Feodis pag.cci . col . 1. ad cal- Et beatam virginem ab oratione excitat periculis oppa
cem tomi 2. ] nendam..Ad hanc vocem illa ab oratione furrexit, qua
Sed & Capam capitis tegmentum eſſe dixit Iſidorus fi ad colluctationem vocaretur , Cappam qua erat induta
loco citato : Capa dicia , quod capitis eſt ornamentum . abjiciens, fores Ecclefiæ confidenter aperuit.
Certe capam os & vultum texiffe docet le Roman de Capa Clericorum Regularium in libro Ordinis
Garin MS. fanéti Victoris Pariſienſis cap . 18.Brevior fuperpellicio
Affuble fues'ot le chaperon mis , vel tunica uno plena palma, undique rotunda elle de
Odlegla Chape , li Cuens Fromond a dit, bet , & ante non nimis alte fila . Vide Concil.Trosle
Multvos voiore enbronchiès o panſif. ianum can.6.Ordericum Vital.lib.8.pag.711. Vitam Al
Infra ; cuini num.25. & c.
Ojta la Chape, fi lor mostra ſon visa Denique capa inter veſtes Eccleſiaſticas paflim re
Le Roman de Rou MS. cenfetur . Wibertus Archidiac.in Vita S.Leonis IX.PP.
Par les chans font à lui eſperon venu , -cap.8.Nam videbatur fibiquad ſtans in edito , familia
Eſmuchies de lor Chapes , rien à nul cognu a res ſuosad ſe de pericula confugientes,reciperet, eifque fier
Idem Poeta : per pluviali ve/te , quie Cappa vocitatur, inclufis, lan
Enla Chape's'eſt embuſchiès . guine eorum ſibi vejtes infici confpiceret. Eckehardus
Qu'il ne fu pris, ne encerchiès . Junior de Caſib.S.Galli cap.5.Reliquiaſque ejus , ut mos
Atque hinc percipimus cur Guillelmus de Podio Lau- nobis eſt, Cappa illa aquilifera indutus veſpere diei San
rentii cap.44.dicat Maffredum quemdam fuiffe Capam ali ipfedomum reportabat.
& refugium infidelium & malignantium , quod ii vide CAPÆ CHORALES , quibus Clerici vel Sacerdotes
licet apud Maifredum deliteſcerent, & abfconderentur. in choro amiciuntur , apud Matth.Paris an.1237.1246
Inſtructæ porro erant capæ manicis laxioribus, unde pag. 302 47 3.in Synodo Colonienfi an . 1289. in Præfat.
manicatæ dicunturMatth.Paris an.1258. Cujus familia in Charta Henrici Ratisbonenſis an.1278.in Metropoli
collateralis okło Capis , videlicet quinque claufis, com Salisburgenfi to.z.pag.264.[in nova Gall. Chrift.10.3.
quinque Manicatas de oprima moreto ſuperbivitredimita. col.1227.)& c.Rupercus lib.2.deDivin.Offic.c.14.Capas
Compucum
Stephani Fontani:
Manches de Chape,& le quoque in majoribusfeſtis fuperinduimus.qua Capebe
3 chaperon de Chape,300.fl.Innocentius III.PP.in Conci- ne ab interioriparte patula Junt, o amnino præter ne
lio Lateran.can.i6. & lib.1.Epift.pag.208. vetuit ne Ca- ceſariam fibulam inconſute .,fimbriis quoque ſubter orna
nonici & Clerici Cappas Manicatas intra Eccleſiam ad te funt. Honorius Auguſtodunenſis lib.i.cap.2.27. Ca
divinum Officium deferrent . Idem prohibuere Galo pa propria veſtis eſt Cantorum .
Cardinalis in Conſtit.an .. 208. c. 3.4 . Odo Pariſ.in Sta Capa cum TINTINNABULIS . Anonymus de Mira
tutis Synodalibus , Concilium Eboracenſe an . 1195.can . eul.S.Hugonis Abbatis Cluniac . Tunc miſit Rex domno
6.Monſpelienfe an.1214.can. 3. Avenion. an.1299.can. Abbati & SacroConventui Capam peneauream totam ,
12.Sarisberienſe an . 1217.can.co.Statuta Synodalia Ni- in gua vix nifi aurum apparet, velelectruna, vel mar
colai Epiſc.Andegav.ann .:264. & 1269.Conftitutiones garitarum textus, da gemmarum ſeries : inferius autena
Nicofienfes can.8.Synodus Ciceſtrenſis an . 1289. can.g. undique, Tintinnabula refonantia , ipſaque aurea pen
Synod.Bajocenſis an . 1300.can.33 . & c. dent Norum in veteri Lege ſummi Sacerdotis veſti
CAPÆ ALATÆ , interdi&tæ pariter Clericis in iiſdeni mentorum oras tintinnabulis inſignes fuiffe ,ut nota ef
Statutis Odonis Epiſcopi Parifienfis , ( necnon etiam for eorum converſatio , ut ait S. Auguſtinus lib.z.Quæſt.
in antiq.Statutis Synodal. Eeclef. Eduenſis apud Mar- in Exod.cap.119. Vide Tintinnabulum .
ten.to.4. Anecdot.col.472.) CAPPA CATHEGORICA.Robertus Goulet in Com
Capis præterea aſſuta erant & cohærebant caputia , pendio jurium & confuetud.Univerſitaris Pariſ. fol. 12 .
& ita induebantur , ut cum maxime claufæ effent ca- verfo : Ordo proceflionis Univerſitatis.. Crucem portat
quia

1
 CAP
197
quidam Bacchalarius artium Cappa cathegorica indu-
tus , hoc eſt , Cappa decenti & convenienti. Eadem
notione Categorique dicunt Galli; quod à voce Cate-
goria fumtum non dubito .
CAPÆ ROTUNDÆ CLAUSÆ , quas portare & habe
re jubentur Clerici & in facris Ordinibus conſtituti, in
Concilio Arelatenfi ann.1 260. can.8 . [ in Albienſi an .
1354.Jin Synodo Bajocenſi an.1300.can . 33. apud Otco:
nem & Ottobonum in Legatinis pag . 18.51 . in Provin-
Statutis Synodali-
ciali Ecclefiæ Cantuarientis pag.117
bus Nicolai EpiſcopiAndegav . an.1269.( in Manuali
Henrici Siſtarienſis Epiſcopi apud Marcenium tom .
4. Anecdotorum col.1082. Nullus permittitur ad al
tare de ſervire , vel Epiſtolam legere , nifi in fuperpel-
licio do Cappa rotunda . Capas Rotundas O ' largasmo-
re Clericorum Sacerdotum deferre ut Epiſcopus Ma-
galonenſis prohibeat Judæos , admonet Innocentius
IV.apud Baluzium tom.7 . Miſcell. pag . 407. ne , quod
ſepe contingit, à peregrinis & advenis eistanquam Sa
cerdotibus honor cã reverentia indebita prebeatur. Qua-
re ſubdit : Mandamus quatenus prefatos Judeos , ut
Capis hujuſmodi omnino dimiffis , babitum eis con
gruentem deferant, quo non ſolum à Clericis , verumet-
iam à Laicis diſtinguantur , etiam per fubftractionem
communionis fidelium . ]
I CAPASCLAUSASdeſuper ferre etiam jubentur le-
profi , ut à fanis polint difcerni , ne mifceant fe commu-
nicationi fanorum , in Statutis Synodal.Eccl.Conſtan-
tienfis in Normannia c.19.apud Marcen.co.4. Anecd.
col.806.de Presbyteris vero ibidem cap.18.ftatuiçur ut,
Si oporteat eos equitare, poffint tunicalia ſub Clauſa
Capa babereaperta ; fed in aperto claufa deferant. Qui
autem de cetero tranſgreffor hujus conſtitutionis extiterit,
veſtis aperta portata in publico pauperibuserogetur :
boc præcipimusexecutioni mandari . Vide ejuſd .Anecdo
20.3.col.898.1775 .& co.4.col.47.
* CAPA CLAUSULA . Geſta Gaufredi de Loduno
Epiſcopi apud Mabill.com.3 .Analect.p.375.Idem ab a .
doleſcentia Domini jugum ferens, quaſi quedam prelu-
dia futuriſacerdotii Capam Claufulam in fudio femper
habens, c.fed f.legendum Clauſa .
I CAPA Doctoralis , apud Robertum Goulet in
Compendio jurium & conſuetud. Univerſitatis Pariſ.
fol.13.verſo .
CAPÆForatæ interdicuntur Decanis,Archidiaco asuiosinespéra osv . Ex his etiam perſpicuum fit, Græ
nis & Archipresbyteris , in Conſtitut. Galonis Cardi-, cos ævi recentioris Capæ nomine appellalle facras reli
nalis . quias, quas in expeditionibus bellicis & in ipfis præliis,
CAPA PLUVIALIS , in Inftrum.an.1181.ex Archi-
vo Dolenfi : In tota terra Carreou non funt niſi tria ar
pentia libera , quorum duo reddunt duas Capas Pluvia-
les Archiepiſcopo quandocumque vaditRomam.Marten.
tom.4. Anecd. col. 611. D. ex Statutis Ecclefiæ Barci-
non . Quilibet Canonicus qui receptus fit. ... teneatur in-
fra primum annum, quo prebendam receperit manua-
lem , faccre unam Cappam Pluvialem ſeu proceſſiona
jem de purpura .
I CAPPA PROFESSIONALIS, quam Epifcopus Suf
fraganeus poftordinationem ſuam tradit Ecclefiæ Me-
tropolitana. Vita Gulielmi Wainfleti Epiſc. Winto-
nienſis inter Vitas Selectorum aliquot. virorum , qui
doctrina ,dignitate aut pietate inclaruere Londini 1681.
Recenſere in hoc loco neceſſe non habeo , quos ille ſumptas
& quam graves ille faciebat, dum univerſam Archiepi-
fcopi familiam lautiffimis epulisexcipiebat, Cappom ,
ati vocant, Profeſionalem Archiepiſcopo donabat.
CAPA RUBEA , Summorum Pontificum propria fuit.
Petrus Damian.lib.i.Ep.ſt.2o. de Cadaloo Antipapa :
Habes nunc forſitan mitram , habes morem Romani
Pontificis Rubeam Capam , OC.
CAPPA TRANSVERSERIA , in Statutis Synoda.
Tom . II.
CAP 198
libus Arnaldi Epiſc.Valentini, to.3. Concil. Hiſpan.
pag . 529.Sacerdotes ... in Eccleſia deextra non utan
tur Cappis Tranſverſeriis, ſed . Cappis rotundis , vel
mantellis .
DE CAPA ORDINARII LITIGARE , noftris prover
bium notiffimum , Diſputer de la chape à l'Eveſque.Id
eſt, de re , quæ nec actori nec reo ,fed tertio competit
Chronicon Andrenſe p.629 . Dicente,quod utraque pars
pro Capa Ordinarii conflictum haberet, quia neutra pars
jus patronatusin prædicta Ecclefia habere deberet.
DEBITUM PRO CAPA EPISCOPI , in veteri Charta.
CAPA , Alba, Veſtis candida,quam induebant recens
baptizati. Conradus Uſperg. Infantes fuos in fabbato
faneto Paſcha Pentecoſtes cum candelis & Capa que
dicitur veſtis candida,d . Patrinis comitantibus , ad ba
ptiſmum deferant,eofque veſte innocentia indutos per fin
gulos dies uſque in octavuns diem ejuſdem ſabbatiadEc
clefiam deferant,& c.V.Capulla ,Chriſmale,[& Alba 4. )
CAPA S.MARTINI , qua fcilicet S. Martinus corpus
& caput tegebat , olim apud Francorum Reges tanto
in precio habita , ut iocer præcipuas Sanctorum reli
quias affervaretur, & in bellis præferretur. Monachus
Sangall.lib...de Vita Caroli Magni : De pauperibus ſu
pradictis quendam optimum dictatorem - fcriptorem in
Capellam ſuam affumpfit, quo nomine Francorum Reges
propter Capam S. Martini, quam ſecum ob fuituitionem
og hoftiuoppreſſion
m em jugiter ad bella portabant , San
ctu ſua appellare ſolebant . Walafridus Strabo de Reb.
Ecclef.cap. 31. Dicti ſuntprimitus Capellani à Capa B.
Martini, quam Reges Francorum ob adjutorium victo
rie , in preliis folebantſecum babere . Honorius in fer
mone de S.Martino : Hujus Capa Francorum Regibus
ad bella euntibus pro figno ante ferebatur, ego per eam ,
hoſtibus victis , victoria potiebantur: unde a cuſtodes
illius Cape uſque hodie Capellani appellantur . Idem
in Gemma animæ cap. 128. Capellania Capa S. Mar
tini appellati, quam Reges Francorum in præliis ſemper
habebant, c eam deferentes Capellanos dicebant. Non
folum igitur Capam S.Martins in Palatio , fed & in o
racoriis caftrenfibus , quæ uz Tupop:itas ? 2018'x Eccle:
fiæ portatiles dicuntur Nicephoro Callift. lib.7 . cap. 46.
affervabant, atque adeo in præliis deferebant Capel
lani . Ubi Sozomenus lib.i. cap.8 . de Conſtantino M.
και σιίνίω ας εκκλησίαν είκασμανίω περιέφερ: , ηνίκα του και πιο
deferre folebant : Mauritius lib.7.Strateg . Isvollfoss 5
αυτ εν τω της παρατάξεων τόπω , ίςατι άρχων , και μετ'
dirov • Bevfopóp @ , 7' JEV Ö ævti ó thiorenæv Basé formy
Metautovó this 18 Bæv.Conſtantinopolitanos Imperaco
res Sanctorum reliquias in præliis exculiſſe , auctor eſt
etiam TheophylactusSimocarca lib.4.cap.16.Vide in
fra Capella , & Vexillum S.Martini .
CAPA ROBERT cum , vel fine penna , capucio, vel:
almuſa , in Statutis Maſſilienſibus MSS . an .1276 .
CAPA ROMANA . Ademarus Cabanenfis de Epiſco
po Lenovicenfi pag.176.Per 7. dies indutus proceſit fto
la fanctificata indumentis,cum quibus benedictus fue
rat, & cum Capa Romana, abſque colobio tamen & cafu
la . Tabularium S.Eparchii Inculiſm .Cortinas quoque .
de dofallos five boncballos, ex obtimis palleis 20. Cap
pas Ronanas,& multa plurima, quie numerare longum
eft.[Vita S. Anſegili Abb. Fontanel.inter Acta SS. Bene
dia.ſec.4.part.1.p.634.Cappas Romanas duas, unam vi
delicet ex rubeo cindato O * fimbriis viridibus in circuitu
omatam ,alteram ex Cane Pontico,quem vulgusBeuvrum
nuncupat,fimiliter fimbriis fui coloris decoratam in orbe.]
In Regum noftrorum aula erat Officialis, feu Minis ;
fter,qui Portechape appellabatur , hodie Porte manteau ,
I 2 du
 CAP CAP
199
Roy . In Cómputo Thefauri incip.à r. Jan 1312. CAPACITAS . Vide Capax . : .
Quinque Portantes Capan .,tresBarillarii, & quatuor 9. CAPACULUS , Aliquantum capax , in Catho
Båtarü protaricisPafch. d . Pentecoft.quilibet to. Jok. fico Johannis de Janua .
Statutum Hofpitii Regis Philippi Magni ann.1317. Il I CAPAGIUM , Pecuniarium Lublidium , Litterę
i arra 3. Portechappes qui mangeront à Court, d * auront JohannisComitis Pictav.filii JohannisRegis Franc.an .
4. deniersd'argent par jour pour tous ſeschevaux , & * feb 1357.18.Feb ad Seneſcallum Belloquadra , ex Regelt.
Seneſc.Nemauf.fol.298.Cum nos .... convocaverimusU
ront prifier .
CAPELLA , Minor capa . Vide fuoloco Capella i . niverſitates dicte Seneſcalliæ pro deffenfione con tuz
CAPPARIUS , Qui facit & reficit Eccleſiæ ornamen- prædictar
tione partium um nonnulla Univerſitates ejuf
+ dem Seneſcallie nobis , non coaéte , fed ipfarum fponta
ta , in Tabular.Brivatenfi fol. 197 .
19 CAPPARIUS, Cantor , qui fert Cappam in Ec- nea voluntate , conceſſerint quoddam fubfidium Capas
cleſia , to.4. Concil.Hifp.pag. 674. in Regula confue- gium nuncupatum levandum & folvendum pro tempore,
ta Toribii Archiep.Lima . modo, forma , terminis ego fub proteftationibus in qua
: q CAPPATUS , Eadem notione ibid.pag.670. col.z. dam rotulo pargameni figillo ſecrevi noftri figillatis,con
Sed non pro Cantore folum , verum pro eo omni qui tentis & plenius expreſſatisquern vobis mittimusuna cum
fert cappam accipitur in Charta anni 1258.relata to. 2. nominibus di& tarum Univerſitatum in diclorotulo con
Rer.Mogunt.p.710.cdit. 1722. Ut Canonici in Anaun- tentis & declaratis , ( urgens neceſitas nos aftringet,
ciatione B.M.D.qua Cappati bucaſque fuerant , perpe- ut di tum fubfidium , ceu Capagium , levetur cito o
tuo fuperpelliceati incedant. VideConcil. Terracon.an. cum diligentia maxima exequatur, ideo nos de veſtra di
1329. apud Marten.com .4. Anecd.col.3 l'I. ligentia legalitate quam plurimum confidentes , vo ;
CAPPATI MILITES , in Geftis Tancredi apud bis , fi neceſe. fuerit ,committimus & mandamus , quar
Marten.com.z.Anecd.col.173. tenus dictum Capagium juxta modum a formam in pre
CAPULA . Balbus in Catholico : Capula , parva ditto rotulo contentis levare & exequi cum diligentia fa
capa, capa , ornamentum capitis . Neftor Novarienſis ciatis . Hæc autem funt conditiones in rorulo Litteris
in Lexico : Capula , genas veſtis. Eckchardus Junior adjuncto expreſſa : Primo , quod durante tempore infra
de Caſib.S.Galli.cap.5.Per nefcio quam ſub Capula in- foripro, vel faltem tanto tempore, quanto durabit Car
curiam fibimet ipſi manum transfixit . pagiam infra fcriptum , Dom . Comes Pittav . filius :
INCAPPARE, Cappa aliquem induere , operire. • Locumtenens Domini Franc. Regis non poffit aliquid a .
Chronicon Andrenle : Vidimus eum aliquando Incap liud fiveratioue focagii ſubordinati , vel alias quovis
patum , calcaribus circa pedes redimitum . Italis In- Thodo, nifi oblationem infra fcriptam petere. Item , quod
cappare , incidere forat. Capagium levetur bodie ſecundum numerum perfonarum
12.CAPA , Rivulus ,fulcus ad emittendas aquas, quæ perCommiſſarios dandum reperientur, non jux,
Arelatenfibus Cape . Ordinatio an.1223.de abevrato : ta nameram olim tranfa &tum , qui Commiſarii inventa.
riis Rhodani , è MS.D.Brunet fol. 66. Abevratorium via facient de capitibus tantum, & non de bonis mobilio
protendatur.... ab ipſa alba uſque ad quandam Capam , bus o immobilibus , & expenfis regiis, Oʻnon Conr
que eſt ultra Rodanum ad confonam Nuera . munitatum , ultra ætatem duodecim annorum . Item ,
CAPABILIS , INCAPABILIS. Beda lib.de Ortogr. quod ditt & Communitates, Confules, Procuratores, ac
Capax , qui facile capit. Capabilis, qui facile capitur. Sindici earum teneantur tradere Commiſariis ſuper
Eftigitur Gapabilis, qui capi & comprehendi poteft; hoc deputandis inventaria , que babent debanis mobie
è contrario ,incapabilis,incomprehenſibilis.Glol Gręc. libus & immobilibus olim à tempore mortalitatis citra
Lat.cxoph.r @ , Incapabilis . Voces funt Arianis familia- facta , & jurabunt ipfa inventana tradere prout in ea
rés . Sanctus Auguftinus libro tertio contra Maximin . rum regiſtrisfuerunt defcripta . Item , quod di&tum Ca
Mifti de filio :: Vidit ergo Patrem , fed Incapabilem : nec pagian promittant de monetis currentibus juxta bure
attendis, quia etfi vidit Incapabilem , quem , ficut pu- Jam quam habent de preſenti, videlicet Agno auri com
tas y capere non potuit ; non tamen inviſibilem , quem putato pro triginta quatuor ſolidis , O * fiorinum pro vi
videre potuit.Tu autem nobifcum non de Capabili e In- ginti quatuor ſolidis . Item quod predicta leventur ..
apabiliu.diſputabas.Idem Serm.6.de Sanctis : Ligavi: exigantur per certos Probos ſuper hoc deputandos, din
mus Incapabilem filum virginitatis.Facundus Hernia ipforum deffe &tu per ordinarios ipſarum Commuvitatum.
nenſis lib.1.c.4. Qui ergo concedunt,quia Deum Virgoge- Item , fuerunt proteftatæ di&tæ Univerſitates , quod per
nuit ,quod Incapabile eft,& *c.Ita vecemCapabilis ea no- præfentem oblationem non intendunt earum Communi
tione ufurpavit GoldſcherusMonachus in Vita S.Vale- tates ponere in cafu confimili in aliquam ſervitutem ,
rü EpifcopiTrevirenſis nu.7 . Ut....ad agnoſcendam Dei eo cafu quo induceret , quod tamen nolunt , imo ex
veritatem Gapabilem aperiret fenfum . Eadem verba ha- preſje volunt pro non ſervitute baberi di&tam oblatia
bentur in Vita S.Eucherii Epiſcopi Trevir, apud Bo- nem . Item , dicunt & intendunt predict: Univerſita
ſquetum . Paulinus Aquileienſis in Epift. ad Carolum res , quod folvaturpro duobus menfibus Capagium pra
Mag.præfixa lib.i.contra Felicem Urgelitanum : Ha diétum in media Quadrageſima ac capite menſis Madii.
jus nimirum rejecta peftis fellivomæ amaritudinis cra- Eo cafu quo effet guerra , & non alias , folvatur prea
pale , Capabilia mei ftomachi refrigeraſe receptacula liis duobus menfibus. Prædictæ vero Univerſitates obe
modo mirabili contemplatæ fæciei faffufus venuftatis ru- lationem prædictam faciant , videlicet pro capite in
ber declarat. Rupertus lib.10.de Divin.Offic. cap.10. feptimana tres denarios , pro bonis immobilibus , ſcili
Conftet igitur, quod Spiritus fan & us bumanæ anime cet pro centenario unum denarium , pro bonis mobili
Gapabilis fit , ejufque penetret interiora , ut pote quam bus pro centenario duos denarios , juxta formam olim
illa bibit , id eft , in interiora fuæ fxbftantiæ recipit . factam pro duobus menfibus . His fubjunguntur nomi
Ibid. G.zó. Cspabilis enim , ut fuperius jam dictum eſt , na circiter quinquaginta Univerſitatum Seneſcalliæ
bamano vel ungelica fpiritu , Spiritus fan &tus eft . At- Belloquadræ , quæ Capagium folvere tenebantur. Hæc
que inde Galli noftri vocem Gapable hauferunt cum fraterne communicavit Vaiſettus noſter Occicaniæ
de viro doéto verba faciunt , ut qui facile fcientias ca Hiſtoricus. Qecurrit vox Capagium in Charta Eccles
píatæc comprehendat. ( Gaufredus Autiſfiod. in Can . fize Aptenfis ann.1259. interSchedas Cl . Præſidis de
tica Cant.libs.Hoc fpeonion fabricatur.quod utCapa Mazaugues , ubi etiam fignificat tribucum unius
cujulque capiti impofitum , quod Provinciales
ho
bitias first , 06) die
 САР CAP 202

dieque vocant Capage.Vide Capitagium in Capitales. Franciſcic.z.incodenilibro Ordinis S. Victoris Pari

2.CAPALE ,pro Capitale,in Teſtam.Ranimiri Reg. fienſisMS.cap.40 .in Fragmento hiſtorico de Concilio
Aragonæræ 1099.in Hift.Pinnatenſi lib.2.c.38. Aquiſgran .& c.Caparoni manum admovebant falutan
2.CAPALE FERREUM , Caſidis fpecies, qua fes . Chronicon Bertrandi Gueſclini MS.
milites tegebant caput, Gallis olim Chapel de fer. Pri Au Palais a trouvé le riche Roy Fagon ,
vilegium Henricide Soliaco ann.1031 . Tenebitur babe De Dieu le falia , o fit affliction ;
re loricam vel loricale , e Capale Ferreum , de lanceam Le Roy ſe va lever, & miſt main au Chaperon .
dogambergam . Vide Capellus 1 . Petrus IV.Rex Aragon.in Chron.lib.2.c.25. Cafcun le
Ý CAPANĄ, Tigillus in pofteriorem partem car- pant ſolo Capel , ....e nos axi mateix levant nostre Cape
sus tendens , ſuper quem pueri infilire ſolent · Val. Pa- 10 , c.Un Chaperon fourrè d'ermines pour le Roy à la
ſchalis in Amalthea Laurentii, feſtedel'Eſtaille , in Computo Stephani de la Fontaine
CAPANNA , Tugurium , cafuļa. Iſidorus liħ.14. ann.1351,Chaperon en forne. Idem Comput. Pour Ma
Origin.cap.12. & ex eo Papias: Tugurium parva caſu- dame le Duchefe doLembaure, fille de Monf.le Duc de
laci, quam faciunt ſibi cuſtodes vinearum , ad tegimen Normandie, 2. Chaperons , l'un pendant, l'autre,dens
Jui quafi tegurium . Hoc ruftici Capannam vocant quod fourmer, tout fourrè de menu vair . Alibi : Chaperon de
unum tantum capiat.Joan.de Janua : Capanna,vilis cala , chape. Caparonis vero forma defcribitur in Statutis
vel domus pales cooperta . A Græco ramarn, ut quidam MSS.Ordinis Militaris Coronæ ſpineæ fub Carolo VI.
volunt.[ Vide
Menagii Diction. Etymol.) Italivocem exaratis : Laforme de cetuy Chaperon ſeramoienne en
retinentCapanna,unde Cambrobritanni Caban ,noftri tre grant o perit , c'eſt à ſavoir que le Chaperon on
Cabane ,Hiſpani Cabanna , effinxerunt, Statuta Ray- fpurme il deſcendra largement juſques entour les eſpaw
mundi Comitis Tolofæ contra Hæreticos: Omnes Ca- les, du fera ſi juſteentour le col & de bon bras , que le
banæ ſuſpecteà cornmuni 1 abitationecaftrorum remote , gierement on y pourra entrer ſans eftre fendu , ne bouton
Spelunca infortiata , & cluſella in locis ſuſpectis & in- nè deſſous le menton . Et la cornette doublée de luy -me
famatis deftruantur . Concilium Archiepiſcopi Narbo- ſme de 3.doits de large, Jera longue d'un pied demy ,
nenſ.cap.34.in Concilio Biterrenſi ann. 1246. Inveſti- se non plus fans nulle detrancbure , ne baſchure , en tou
gent hæreticos in villis , & extra domos fingulorum , & res ſes parties , neès autres garnemens , babis, ou pa
Cameras ſubterraneas, Cabannas, c clauſellas, & alia remens dudit Ordre.
Jatibula perquirendo. (Codex MS. S.Martialis de Mira CAPRIO FERREUS apudRolandinum in Chron.lib.
culise uld.Sanęti apud Stephapotium to.2.Fragm. Hi 3.cap.16.Vide in Panceres .
for.Locus ullus in tuto non erat perſona aliqua non ex I CAPATICUM , Capitis cenſus ab hominibus
cipiebatur :equa lance domus divitum procerum ,Ca- de capite quotannisfolvendus . Codex Irminonis Ab
panna pauperum ,orpbanorum viduarum ſupellectiles batis Sangerman.MS.fol.45. verſo col. 1. Afpiciunt ad
Jcrutabantur .]Occurriţ paflim in Tabulario Ecclefię U- ipſam Ecclefiam vi.manſi...ſolrunt ad boſtem de argento
zecienſis. Vide Foros Aragon.l. 3.tit.de Paſcuis. [ Actajol.xi.de Capatico fol.vi.de. Spelta mod . xxxv . Eadem
SS.April.co.3.p.524. & feq.Maji to.2.p.167.& c.7 .) col.Solvunt inter tptos pd boliem denar.xvi.de Capatico
CABANA , Eadem notione . Pactum inter Jaco- fol.11.Idem Cod.fol.64.col.i.Donant inde foledos 11. fol
bum Aragoniæ Regem MontiſquePeſſulani Dominum vunt Capaticum , pulloseg ova... Infantes non ſunt s .
& Berengarium Magalonæ Epiſcopum ann. 1272.deli- Germani foluunt Capasicum tantum . Et fol . 63. verſo :
mitibus juriſdictionis utriuſque:Excepta Cabana unica Tenet ipſum Geofridus colonus S.Germani ; ſolvit inde
facienda vel domo lapidea in terra vel in aqua...ad perci- denar.x11.deCapite fuo. Charta Godefridi Magni,Du
piendum ufaticam ſeu pulmentum aut pedagium conſue- cis Lotharing.pro Monachis Gorzienlib. ann. 1069. a
tum.Cabanna, in Charta Aldephonfi Regis Caſtellæ æ- pud Miræum to.i.pag.353. Id eſt, in doribus altarisgin
ræ 1220.in Hift.Segovienſi cap.18.9.5 : decimis, campis , pratis, paſcuis... cenfibus, Capati
CABANESIUS, Eadem ,nifallor ,notione, in Charra cis omnibus aliis pertinentiis . Vide Capitale s.
ann. 1100. apud Gariellum in Epiſcopis Monſpellul. 1. CAPATUS , Amictus capa . Ex Chronico S.
pag. 91. Dedit Canonicis Magalonenfibus quofdam Ca- Medardi Sueflion.urbs Damiaca capca fuit ann . 1249.
baneſos , o quaſdam terras & vineas , & * c.[ Vide Ça- ab Ludovico IX. Francorum Rege , qui dicitur de ge
bannaria . ] Here Hugonis Capati. Hinc infert Valefius in Valelia
CAPAPELLIS,quoſi pelliscumcapa.Joan.deJanua, dis Hugonera cognominatum fuiſſe Capatum à Capa
CAPARCUS , Piſtor , in Glof.Ilidori. Hoc autem inde confirmatur, eodem Valeſio judice ,
I CAPARIUS,Cantor Capa ornatus,Gall.Chapier , quod quidam alii Scriptores eumdem Regem appellent
qui fertcapám in Ecclefia. RitualeMS.Eccl. Cathedr. Hugonem Caputii ; Capucium enim , inquit , & Ca
Tolol, Et interim Ebdomadarius & alii quatuor Capa , pa unum & idem fonant. Præcerea in libro 10.Chrono
rii , Corarii, Turiferarii, Virgariis præcedentibus re- graphiæ Hugo , Robertus & Henricus Capati nuncu- ,
vertuntur ad ſacriſtiam . Vide Capa I , pancur ad marginem Codicis MS.Minus veriſimilis vi
CAPARO , Capero , CAPIRO , ex Gall, Chape- detur opinio Bertrandi Præſidis, qui Hugonem à craf
yon ,
Occitanis Capayrou , Tegmen capitis , cuculla , fiori capite Capetum dictum putat. VideMenagium in
ita dicta , tanquam brevior capa , quæ majori capæ Dictionario Etymol.Gall.& infra Capetus ,
ſuperſternitur , quod quidem etymon longe probabi g 2, CAPATUS , vel Capato Hiſpanice, Calceus,
lius , quam illud quod à Capronis, hoc eſt , capillismu- Gall.Soulier , Legitur com . 4. Concil.Hiſp.an. 1582.
liebribus demiffis in frontem , de qua voce Feftus ,ac- pag.246,
cerfit vir doctus ad 3.Annal.Taciti, quod , inquit, in CAPAX , Vas majoris capacitatis.Gloff.Græc.Lat.
vultum ſe demittat à capite , Guiberçus lib, 1. de Vita Aox , Exceptio . Qoxdor, Capacitas, Receptacubim .
fya cap.22.Cucullum , quem Caperonem vulgo vacant, Acta fancti Thyrli Mart.pofteriora cap.5.num.22. Syl
Liber OrdinisS. Victoris Pariſienſis MS. cap. 66. Neg vanus dixit: Capacem grofjum afferte aqua cum im- ;
cucullas, id eft , Caparones, nec pileos , id eft ,almu- ' plete , Thyrjum autem à capite deorſum in eodem arcta
rias in capitibus habere debent. Matth . Paris an. 1227. te. Alia A &ta habent tinam , vas, aut lebetem . :
Concedan ; eis pannos probationis , videlicet duastunicas CAPCIA . Informationes Civitatis Maſlil. de ;
fine capucio, cingulum , braccas, a Caparonem paffagio tranſmarino in MS.Sangerman.Sunt etiam ne
uſque ad cingulum . Occurrit præterea in Regula S. ceffarii ad unā navé trestimonioſcilicet duo in Capcia ?
Tom. II, I 3 unus
 103 CAP
CAN 204
unasſuperfluus babentés longitadinis xviit:g'oas ,la- quelle eſtoit un Capitaine Gaſcon, nommé le Capdet Ré
ritudinis 1x.pålmos . Vide Capſa navis. mönnent . Vide Menagium . )
4 CAPCIO , Vide Caprio , CAPDOLIUM , CAPDULIUM , Domusfeudi pre
CAPDASTRA , Liber cenfualis . Jacob.Goto- cipua, caſtrum , fic appellaturfi apud Aquitanós,quaſi
fredus in Cod. Theod.to.s.1.13. pág: 113:in Gallia, in- ' Capitolium ,inquit Dominicus lib.de Prátogat .alodiöt,
quit ,aliquibus in locis à capitibus vel capitatione Cap: cap. 2. fi,2. La maiſonprincipalè appellée vulgairement
daſtra vetĆataſtre vocatur, capitațiònis ſcilicet regi: Capdeulb, in Confuetud.S.Severi tit.iž.årt.26.Aquen
ftrum , in quibus fingulorum nomina adnotata erant: fi tit.z.art.8.4. & Benėharnenſitit.to.att.6.tit.38 . art.7.
CAPDÉLARE, Conducere . Charta an.1236. a- tit.44.art.t1.Regeſtum Conſtabularié Burdegalenf.fol.
pud Catelium in Hift.Tolofana pag. 36. Scilicet quod 102.Fecit pariagium in tota terra ſua cum domino de Sa
gaando D.Rex,vel alias nomine ipſius vilt congregare lis in hunc modum , quod dictüsGuillelmus retentis ſibi
tavalcatas per Bajulos parochiaram ; ego debéo manda- Capdolio ,decima,vineis, dc.dabat D :Regimedium pro
ve di&tas cavalc atas per totam Hitam vicari am per di- indivi ſo totius terrë fué . Charta Comitis Rutenenſis
dos Bajulds, rogere homines fecundum mandatam pro Dom .Severaci : Salvõtamen ſibipétento bomagia
Domini,ut eant in guerran , debeo diftos Hòmines con- ac recognitione fortalitii, Capdulii, five dönför ditt
ducere Capdelare per me vel per alium , cum expenfis caftri antiqua, quod nobis , & *c
tamen Dominiprædi&ti. Adde Márcani in Hift. Bene CAPE , apud Anglicos Jurifconfult.Breve ,fic áppel
harn.lib.4.cap.2.num.y.Petrus IV.Rex Arag.lib.3.Chr. lacum ,quo Rex précipit miniſtris ſuis,ut terras , tené
cap:20.Joan.Ferrandesde Luna Capdellava lospaons ; menta ,& c.Capiant inmanum Regiam . Duplex áuteit
& c.id eft, conducebat pedices. Hinc Chadeler dixe- éſt,Magnum & Parvum .Vidė Fletām lib.6.cap.i4. 5.2 r.
funt noftri . Le Roman de Garin MS,
22.23.24.25 26.27.ubi talium Brevium formula deſcri
François Chaldele com Chevalier gentis , bitur, ut & cap.25. & Bractonum lib.4. tract.z.cap.j .
Alibi :
CAPEDINARE, Differre , procraſtinaresmo
ti Dus Girbert les conduit & Chadele,
Rurſont : sam produceré, Gall. Differer, in fpendre. Teſtament.an
ni 888.apud Marten.com.t. Anecd. col.53... Sufragati
Vers l'oli des Turs la fuèegent Chaſdele, do condonare debeteinus, cymetetio jam dičti Cåenobii ad
Guill.Guiart MS,
dentes olim impetratum ab anteceffort noſtrò venerabili
Jouhan quiles Anglois Chadele , Epiſcopo Lamberro, interni To tantum ob ( fic) Capedi
S'ot bien toſt de Lille nouvelle
nante dilatione firmitasex hac teſtamento . Vide Capedo,
Que François ovent afegièe , CAPÈDINES , Animalia di&ta , quod mann čapian
[ LeRom anaeGuiteclin,apud Gallandum de VexillisFr. tur . Papias . Gloff. antių .MS.Capedinës , quod inainte
La verta de Deu les Chadele the guie . capiantur :
Le Roman d'Alexandre .
CAPEDO Intercapedó,
, proterrarut śpátium
Et mande si Alexandre qu'il Chádelé les gris . ] ģius : Interčidentë prolixa . D.
captdiné . Eulà
Apud
Mweſtro Fray Conçalo di Berceo , vêtus Poeta Caſtel Latinos pro vaſe fumitur
Janus, apud Sandovallium
CAPEDULUM , Veſtimentúm capitis , in ĠIblis
Sennor ſancto Domingo el natural Cannas , Arabico- Latinis , Joan.de Janúa Capululun , à caput
E neſcio en buen punto pleno de bonas mannas ; dicitur, La Cápėdalúmi s droit béc Calėpträ in eodem fen
Tvenie Capdellando ellas bonas campanhas , ſu feilicet miträ tegenscaput, que los alio nominé dicitur
Fagiendo captenencias que non abrién calanas.
pileus, galériis, calamacus, a co
Vide Raimundum Montaneriam in Chronico Regum ĆÅPELATUM , Serium precatorium , Gall.
Aragon.cap.122 . 139,
Chapelet, in Onomaſtico ad calceni tomi s . Actorum
: CAPDĖTS. Ita ſecundo- genitós appellant Occita- SS. Junii . In Statutis Andegav . B.Lucæ an.1563. pag.
ni , unde nos Cadets dicimus.Legi in quadam Hiſto- 215.dicitur , Capeletum Vide Capelliña .
ria MS.Carolur d'Albret ; quireus Majeftatis damna 4 CÁPELET . Vide Capellús Ferrus in Capellus i.
tus eft , quod Joannis Armeniaci partes ſectatus effets CAPELETUM Vide Capelatüm .
le Capdet vulgo agnominarum . Vocis etymon à caps 1. CAPELLA , Brévior capa . Adalåkdus in Statu
quod eft caput , deducendunt videtur , ita ut dicti fint tis antiq.CorbeienfisMonaſterii lib.i. cap.z. Cæterum
quafi minora capita , reſpectu primogenitorüftis qul Capelle , bróćcies, five coculla dë fa go, unde broccus
Capmas vocabantur , id eft, Capita domus, nos diée- fieri polit , addrbittiäm Prioris erit . Chron . Amalfi
remus, les Chefs de nuifon : tametfi Dominos quoſvis tanumn an.1266. Fieri fecit mitram auréań ,
do plures
fic áppellaſſe videantur Bigorritani, ex Charta; quam Capellas ſericas .(Vita S. Walarici Abb.intet Aếta SS.
laudat Marca lib.y.Hift.Benéharit.cap.7.11.2'ut & Gör- April.to.1.p.22. Tunica cum Capella tantum utens,
calus de Berceo vetus Poeta Hiſpanus :
Era del Monaſterio Cabdillo y Sennor :
lineamCavenſ
baris is num . non
vestimenti rejuírens
1 5:Cápéllæ la S.
. ] Vita
mantic Petri Ab
S. Petri
Utcumque fit de votis notione & etymo , nèfho ', opi CAPELLA SMARTINI, brevior fuitcapá .
ejufdem
nor., probabit Dominici conjecturam , qui in lib . de Sancti,quam in Palatio allervatăm diximus, & ad quam
Prærogat.alodior.cap.21.9.4. Cardets diftos vüle , quafi factaménta præſtábantut : Placitum Theodofici Reg.
à majdrinatucadant, * fint veluti quidain Catheti Frate.apud Mabillonium de Re Diplomát.pag.470. Ut
Jea normales linee , ab ipſo dependentes.( Singularis ert de nouo deniominatús ápút fe ftiàmaiofeptima
opinio Labbæi, qui natu minorem Cadet di &tum fuif- antë iftasCalendas Julias in oratório noſtro dies duos
ſupër Capět
ſe crèdit , quia Cadet præliando ; quoniam natu mino- la Domni Martini,ubi reliqua facramenta percurribant,
risea fere fors eſt, ut abeat malitatum . Has duas po- hier dibiret conjurare,doc.Plačitum aliud Childeberti a
ſterjores originaciones explodita, primamque Cangit pud euthid.V.Č.pag.483. Sic ad ipſo Divo Grimoaldo fuit
confirmat anciqua ratio fcribende vocis ; non enim judecatum , ut fex bomenis de Verno, to ſex de Látinia
Cadet ut nunc ,fed Capdet feribebatur Chronicon cobone fideus in oratorio fuo, feu Capella ſancti Maribi
Ludovici XI.pag. 308.edię.in 4. Après ladite déconfiture ni immemorate bomenis hoc debivent conjurašė. Marčul
ainſi faité , ledit Duc en Aateriche, le Comité de Ro- füs lið.1.foff.38. Sed dum inter ſe intenderent, Jic eif
mont ; O datre de lear compagnie , fe ralievent , bin dem à Proceribus noftris, in quantum inluſtris vir ille
dient devant une place nommer Matunnop ; dedänis la Comes Paldrii noſtri teſtimoniávit, fuit jisdicatum , et

de

i
 $ 05 CAP CAP 206

de quinque denominatis idem ille apud tres alios tres quis fuis ftabalam fecerunt. Ademarus Cabanenſis an .
Jua manu feptimatunc in Palatio noſtro Super Capellam 829. Aquis terræmotus ... Bafilicam magnam , quam vb
domini Martini, ubi reliqua ſacramenta percurrunt, de- cant Caroli, totam denudavit de plumbeis tabulis,de qui
beant conjarare . Quo loco quidam Capellam dictam bus cooperta erat . Agunt præterea de hac capella idem
perperam putantpro capſella ,in qua San &torum reli- Eginhấrdus in Vita Caroli Magni pag. 102. 1oz. Sige
quiæ conduntur : eft enim brevior ſancti Marțini capa , bertus an.795. Miræus in Cod.Donat. Piar.lib.iucap.it.
quam Roccum S. Martini vocat Sangallenſis lib.2 c. 27. Spicilegium Acherianum co.10.pag. 137. lib.i. Miſcel
Carolus habebat pellicium berbicinum , non maltum am lan.Baluzii pag.492.Barthol.Fizen in Hift.Leod.p.267.
plioris pretii, quam erat roccus ille S.Martini,quo pectus 268. & c. Capellæ Ludov. Pii Imper.in Theodonis -villa
ambitus, nudis brachiis Deo facrificium obtuliſſe aſtipu. inftar Aquenf . inchoatæ meminit Continuator Regi
latione divina comprobatur. Ubi tangit miraculum ,quod nonis an.939 :
à Severo Dial.z.& Fortunato l. 3. de Vita S. Martinii, At cum in Francico regno palatia compluri , & fere
& lib. 1. Poemate 5. refertur : cum ſcilicet Sanctus ille, in qualibet provincia haberentReges, adeo ut, fi iter
facra in Eccleſia factutus, exuta cunica pauperem veſti- agerent, fere ſemper in Dominicis, uti vocabant, villis
vit, & bigerrica veſte brevi atquè hiſpida humeros con- & Palatiishabitarent , quod alibi docemus ; habuere e
tectus, cætera nudus , in templum perrexit. Unde in fa- tiam in iifdem Palațiis ſacrasædes, quae propria appel
&ti & miraculi, quod inter Millarụm ſolennia accidit , latione Capellæ dicebantur, in quibus facra divorum li.
memoriam , affervatam illam bigerricam veſtem cen- pſana , quæ fecum deferrià Gapellanis curabant , recon
ſuerim inter cæteras Divi reliquias , quam pallii , ſeu derent & affervarent . S. Odo de Vita S. GeraldiCo
mantelli , appellatione vulgo donant noſtri : nam pallii mitis Auriliacenfis lib . 1. cap. 1 2. Cam deinceps latifun
vice fueruntolím bigerrice, non manicacæ , uti extite: dia ipfius fibifuccederent , ut ufque ad montem magnum
runt capæ . In veteri Regelto Cameræ Comput . cui ti Greonem poffet in eundo cha redeundo femper in propriis
tulus : Denombrement des Balliages d'Amiens eg Doul- manſitare Capellis : tamen non indigebat , ut aliquam
Lens , hæc legimus : Les Eſtohiers d'Amions doivent à l villam cuilibet potenti'ad cuftodiendam commendaſeti,
È veſque à la S.Martin d hiver; une penne grant d'aigne. niſi unum folum prædidlum , &c . Adde Chartam Con
aux , appelle le Mantel S. Martin . ventus S. Mauricii Agaanenfis an. 1261.apud Sammát,
2. CAPELLA , Poftmodum appellata ædes ipfa , in thanos in Abbacibus Agaunenfibus it. 49.
qua aſervata eſt Capa, ſeu Capella S.Martini,intra Pa De Capellis iftis Palatinis exſtat Statutum lib.5.Ca
latii ambitum inædificata:in quam etiam præcipuaSan- pir.Caroli Magnic. 182. NeGapelle in noſtro Palatio" ,
Etorum aliorum niyxvxillata , unde ob ejuſmodi Reli- vel alibi, fine periniffo Epifcopi, in cafuseft parochia ,
quiarum reverentiam ædiculæ iſtæ ,Sanéte Capellæ vul- fiant. Hincquerela Epiſcoporum Galliæ in Concilio
go appellantur. Charca Caroli Simplicis ex Tabulario Pariſienſi an.829. lib .3.c.14. De Presbyteris -Capellis
Monaſterii Compendienfis : Notum igitur conſtat per Palarinis contra canonicam nuctoritatem -da Ecclefiafti
omne noftriregni imperium , & quocunque venerabile na cath honeftatem inconſulté babitis, veftram monemusfor
men beatæ virginis Walburgis celebratur , quoniam ibi tertiam ; ara veſtra pore;tate inbibeantat: quoniam pro
defanctis ſui corporis reliquiis impetravimus , pro ejus pter hoc eye bonor Eccleſiaſticus vilior efficitør, ko veftig
veneratione ac munimine jaarum precum , Oeas deferri Proceres e palatini miniſtriin diebus folennibus , ficut
fecimus ad Artiniacum palarum , O Capella conſtructas decet , vobiſcum ad Miſarum celebrationes non preece
ſeu dicata ſub ejuſdem Virginismemoria , in qua duode- dunt . Nam & obnixè deprecamar; et in obſerwittione
cim Eccleſiaſtici ordinis viros ſtatuimus , qui diu noctu- diei Dominici, ſicuti jam dudum vos deprecati fumus i
que divina boris competentibus frequentent officia , 6 °C. debitam adhibeatis curam , quatenus, wiſi magna come
Ordericus Vitalis lib. 12. pag . 893. Rex fanctas fibi de pellente neceſſitate, in ipſa die à curis ipoſollicitudinibus
Capella ſua reliquias deferri precepit , c. De his Pa- mundanis vos exuatis , & quod tantë drei venerationi
latinis capellis intelligendus videtur Hariulfus lib. 2. competit ;& vos faciatis ; & vestros ſervó veftro exemplo
cap. 9.ubide reliquiis Monaſt.Centụlenſis : De Italia , O doceatis, agere compellatis . Adde eadem Capitul,
Germania .... nobis directas, feu etiam de facro Palatio, Caroli Magni lib. 7. cap.182.
que per tempora ad anterioribus Regibus , poftea à His porro lociscapellæ iltæ Palatinz,Regales,Regie,
jam diéto Domino noftro ( Carolo Magno ) maxime ſunt & Dominice appellantur, vel quod in Palatiis Regiis ,
congregatæ , OC,,,,, vel ſaltem quod à Regibus in dominicis & propriis præ
ĞAPELLÆ PALATINĘ dicuntur in Concilio Pariſien- diis eſſent extructæ , & annuis reditibus locupletacze
ſi VI. Sacella Regis, in Capitular.Caroli Mag. lib. s.c. Dominicis fcilicet decimis, ut in Concilio Melden.antt.
4 . Eufebius lib . 4. de Vita Conſtantini cap. 17. tradit , 845, & quiaminiftris ipfarum Rex ipfe de proprio facit
Conſtantinum Ballicas aliquot & ædes ſacras intra Pa- neceffaria miniftrari, ut habet Innocent. III.1.15.Epift.
latiilui ſepta condiditle . Harum aliquot attigimus in , 225.Eo fenfu Flodoardus lib. 3. Hiſt.Rem.c. 23. Anri
Notis ad Willhard. n . 136. & de his pluribus agimus in quam Regiam Capellam dixit . Sic Regalem Çapellam
noltra Conſtantinopoli . Eædem & ſancte appellatæ , S. Salvatoris obfervo in Reſcripto Childerici Regis a
cujuſmodi ſuperſunt etiamnum in Galliis complures , pud Doubletum in Hiftoria Sandionyſ.pag.685.(Capel
quas recenſet Chopinus lib. 1. de Sacra Polit.tit. 1.9.18. lam Regis apud Eigilem in Vita S.Sturmii Abb. Fuld .
quarum quædam non Regum duntakaci led Ducumer-' inter A Sta SS.Benedi&t.fæc.3. part.ż. pag. 280.)Capela
iam ,aut aliorum inferioris dignitatis Procerum fuere . lam Regiam de Caſtro novo fupra Ligerim , & Capellano's
( Teſtam . G.Comitis Nivernenfis an ! 239. in Maceriis Regalium Capellaram , apud Innocentium III. PP. in
1
Infulæ Barbarą tom, 1. pag. 152. Item operiCapellde meld dieta Epift. 225. Capellam , què palatioinhærebat , in
Menris-Brufonis lego centum libras : ] Hift. Translat. $ Sebaſtiani ? Capellam Palatio conti
Inter præcipuas veroRegum Francicor. Palatinas Ca- guam, apud Henricum Monachum de Miraculis S.Gera .
pellas, exſtitie inlignis alle Aquifgrånentis,ex toro Roʻi mani Aurifidior:c.4 $. Capeitam Palatii, in Charta Ar
manurum orbe famoli fima, ut ait Gaufredus de Vita S. chiep. Narbonenfis apud Catellum in Comitib . Toloſa
Bernardi lib. 2. cap.6. de qua.Eginhardus an.829.Iiyam nis pag. 3t . Dominicas Capellas habec etiam Capitulare
ſancte Dei Genitricis bafilicam , quam Capellam vorantyi z. Ludot. Pii ann. 828. c. I. id eft,proprias. Neque por
tegulis plumbeis teclam , 0 c.Annales Francor.Fulden- ro Patatia conftruébant Principes , hili adjun &tis capel

ļes an. 881. Aquenfe palarium , ubi in Gapetka.Régise liš. Helgaudus itt Vita Roberti Regis Franc.Stampis
ca

i
 CAP
raft.ro Regina Conftantia palatium conftruxerat nobile fi-
mul cum Oratorio .Charta Lud. VII . an.1159. in Tabul.
S.Maglorii Pariſ. ex Biblioth.Peccaviana Cod.276.n.13: gerum de libera Capella ,
Eſt enim prior Ecclefia $ S. Bartholomæi atque Maglorii Cum igitur effent exemptæ ab Ordinariorum jurif
ante noftrum Palatium ſita ,antiquitus Regum Capella ;
& quia Abbas S.Maglorii antiquitus Capellanus Regum
conftitutus eft , & C Charța WenceslaiRegis Bohemiæ
in Bohemia Sacra pag . 82. Ecclefia Wiſegradenfis, que
noſtra eſt Capellaſpecialis, Charta S.Ludovici profun-
datione Priorafus S. Martini Silvanect. an. 1260.apud
Sammarthanos in Epiſc. Silvan. num. 53. Capellam il-
Jam noſtram propriam , beredum noſtrorum Regum
Franciæ , OC Edwardus I. Rex Angl . in Charta ann .
14. apud Prynneum tom . 3. pag. 1279.de Abbatia Weſt-
monaſterienfi; Quæ omnium Capellarum noſtrarum eft
doming o magiſtra,
Ea vero eratCapellarum Palatinarum prærogativa ,
ut ferme ſemper ab Epiſcoporum juriſdictione , & exa-
Zionibus eximerentur , ſoli Sedi Apoſtolicæ nullo me-
dio ſubditæ . Chron. S. Petri Vivi ann. 1110. Rex indi-
gnatus mifit litteras fuas eidem Epifcopo,mandans ,ſe mo-
Jeſte ferre , quod locum Mauriaci , qui Fiſcus Regalis, o
Capella Regum Francorum eft,inquietabat, c.InChar-
ta Fundacionis Monaſterii S. Martini de Haſtings in
Anglia, Willelmuş Nothus ejus fundator , illud ab Epi- fui Lotharii abſtulerat ,dū ex bello reverteretur Fontane
ſcopi Ciceftrenfis, in cujus diæceſi erat , juriſdictione e- tico,devotiſſime præbendo concesſit . Nec non duovafa au
ximit , ſubdiditque : fed neque ſuper illum dominatio- rea , & c. Leo Oft. lib. 2. Chron. Caſ.c.191. Capella ejus,
mem aliquam , aut vim , vel poteftatem exerceat , fed ficut
1 mea Dominica Capella , libera ſit ab omni ejus exa&tione.
Exftat illa apud Seldenum in Notis ad Eadmerum pag.
165. Quoloco adjungendum videtur , quod habet Nan:
giusin Chron.ann . 1285. ubi ait , Giloni Archiepiſco-
po Senonenfi , ægre ferenti, quod Maria Philippi Re
gis uxor Pariſiis à Petro Remenfi Archiepiſcopo in Re:
ginam uncta fuiffet, dicenti ad Archiepiſcopum ſedis
Belgice, que eſt Remis, non pertinere extra fuam provin :
ciam Regum inunctionem ; allegatum fuiſſe ex parte Re-
gis, quod non fa&tum fuerat , unde conqueripoſſet Sena-
penſis Archiepiſcopus , cum Capella damus Regis exem
pra foret Pariſius , & ideo ratione loci ad ipfum
inunctia
non ſpectaret .Vide cap.cum Capella,Extr.de Privileg.
Hinc Capellę iftę Regales libero appellariſolent.Char-
ta Henrici II.Regis Angl. tom . 2. Mana! t . Angl. pag.
14 . Cum bec Ecclefia de Waliban i primitiva ſua funda
tione ſemper Regalis fuiſet Capella, nulli Archiepiſc.vel
Epiſcopo , fed tantum Ecclefiæ Romanæ ,& Regiæ difpe-
fitioniſubječta ,Oc: In eodem Monaſtica pag,28.ubi de
Priorátu S. Oſwaldi: Tunc libera Capella fuit Regis
poftea fa &ta eftjuris Archiepiſc. Eboracenfis. Et pag. 84.
Ecclelie S.Mariæ de Haſtingiis , quæ eft libera Gupella
noſtra . Lambertus Ardenlis pag.18 . In eleemofynam eis.
contulit liberam Capellam B.Mariæ Virginis, quam pro-
priamo liberam babebat in caſtra ſuoapud Ghifnas ,& 'c.
Charta Henrici III. Reg. Angl . apud Prynneum in Li-
bertatib .Eccl.Angl.tom.3 .pag.62. Cum ſuper Decana-
tu Ecclefiæ S. Martini London, que Dominica Capella
noſtra elje noſcitur, ea gaudemus dignitate à temparibus
prædeceſſorum noſtrorum diu obienta , ita quod Decanus
cum debuerit inſtituj ,à Sola manu Regia Jallum recipit
in choro, & locum in Cnpitulo, c. Vide eumdem Pryn-
neum pag.424.1927.1075.1076,1181.1236.1279.1288 .
tom . 2. pag. 496.557 ; 727-728.734.835.982.996.A-
Eta SynodiCiceſtrenſis ann. 1:57: Mandans ac præci:
piens,quatenus Eccleſiam S. Martini de Bello , ficut Da
minicam Regis Capellam, & Regiam Coronam , ab omni
exa&tione & opprebione liberam aquietam Chrifto De-
mino pacifice Jineretdeſervire. InfraRege: quidem pro
nuntiante ſe Eccleſie de Bello , ficut Dominicæ fuæ Ca-
pellę o Corone Regie in omnibus juſta defenfione protee
ptorem fore . Ibidem :Quod Ecclesia de Bellolibera fit
CAP 208
omnino ab omni ſubje&tione Epiſcoporum . Habetur in
Charra feodi pag.177. formula preſentationis per Armi
dictione ; interdictum ab Epiſcopis in eas promulgari
non poterat , ut eft apud Innocentium II 1. lib. 15. E
piſt. 225.
3. CAPELLA, Miniſteria ac vafa facra, quæ Sacer
doti ad facra peragenda neceſſaria funt. Cum enim af
ſervarentur præter reliquias SS, in Capellis iſtis Palati
nis , vala, inſtrumenta, ornamenta, ac cimelia Eccleſia
ftica majoris momenci, quæ Miniſteria vulgo appella
bant , ea nomine collectivo , Capelle nomine poſtmo
dum donata funç. Eginhardus in Vita Caroli M. Ca
pella , id eft , Ecclefiafticum miniſterium , tam id quod
ipfe fecit,atque congregavit,quam quod ad eum ex pater
na bæreditate pervenit, ut integrum effet , neque ulla di
viſione ſcinderetur , ordinavit . Siqua autem inveniren
tur,aut vaſa, aut libri. aut alia ornamenta , quæ liquida
conſtaret eidem Capelle ah eo collata non fuille , hæc qui
habere vellet,dato jaſta eſtimationispretio, emeret & b.z.
beret. Adrevaldus de Mirac . S. Bened c . 41. Intercete
ra , quæ huic loco contulit , munifica, affluenti ſua largi
tate, ſacerdotale indumentum , quod ex Capella fratris
quam hinctulerat , fidelibus viris commendatá, quia Ro
mano itinere regredi timebant , c. Helgaudus in Vica
Roberti Regis Franc.Capella autem hujus priſimi... ,
Regis Roberti talis fuit: cappe 18. bone optime , o bene
paratæ, libri Evangeliorum aurei 2 .... phyla&teria aurea
12. &c. Matth. Paris ann . 1242. Rex Angliæ Capellam
ſuam, id eſt, omnia ornamenta Sacerdotalia pretiofilima,
multa alia ... præter reliquias.Et an . 1249. Tranſmi
fit er Capellam pretiofiſimam cum reliquiis chariſſimis,
Eckeardus Jun. de Calib. S. Galli cap. 1. Diſpoſuit ad
huc vivens ad titulum S.Petri .... Capellam , qua itine
rans utebatur , cum reliquiis, libris, 6 omnibus uten- ,
filibus facris , Guibertus Abbas Gemblac. de Combus
fione ejufdem Monaſteriian . 1137. Capella,id eſt, ap
1
paratus Miſe.Domnizol.2.de Vita Mathild. c.14 .
Capellam totam quam præbuerat pretiofam :
Huic Domnodigno Comitiſa Mathildis, in ipſo
Templo confeftim rapuit, plebs peſſima fregit.
Infra :
Et Doinine cunétam Cape !!am reddidit, ultra
Non aliquid retinens .
Gauterius Cancellarius de Lellis Antiochenis pag.454,
tradit , Saracenos poſt fuſum Rogerium Antiochiæ
Principem , Capelle ,tentoria , auri & argenti , orna
mentorumque principalium cupidine captos irrupiſſe.Ne
crologium S. Victoris Parifienfis de Ludov. VIII. Re
ge Fr. Kl.Auguſti . Ad bonorem Ecclefiæ noſtre Capel-,
lam ſuam multas ,& pretioſas reliquias continentem in
ipſa repoſuit. Adde Alexandrum III. PP.Epift.56.Ste
phanum Tornacenfem Ep. 188. Bertholdum Conſtant.
ann . 1086. Hiſtoriam Abbatiæ Condomenſis tomo 13 .
Spicilegii Acheriani pag. 506. 507. & c. Vide Probat,
Hiftor. Blefenfis pag. 10.[Mabillon .in Elogio S.Odo
nis inter Acta SS . Benedišt . fæc. 5. p. 142.Märten .10.4.
Anecd.col.318 .Macerias Inſulæ Barbaræ to . 2. p. 672.]
Vel hinc liquet in mundo capellæ , reliquias Sancto
rum annumerari. Sed & ipfis,quæ contineri folent,phy
lacteriis, & capfulis capellarum nomen inditum . Evo- ?
dius lib. 1. de Mirac. S. Stephani : Capella argentea , in "
qua erat reliquiarum portio. Inſcriptio capfæ reliquia
rum , quam Carolus Rex per Salomonem Monachum
ad S.Gallum miſit :
En crucis atque pie cum ſanctis capſa Murie ,
Hang
 209 CAP, CAP 210

· Hong Karolus fummam .delegit babere Capellam ." que eſt conſtructa in hortore S. Petri , & alteras duas Com
Exſtat illa apud Eckeardum Jun. cap..l . qui pucatcas peltas in valle Uranie . Alia ejufdem Regis apud Meu
pfam illam folide aurean , genomis regaliter inclytam riffiumin Epiſcopis Metenfib. pag.272.Pr.ecepta noftra
reliquiis fuasmisrefertum , ita appellatam , quod in far- auctoritatis conftituimus Capellamex villa Rumiliaca.in
mam Capelle creata eſſet . bonore S. Martini , *c . Occurrit paffim . Vide Hono
· CAPELLA , etiam fæpe pro ipſa integro caparum Ec- rium Auguftod. lib. 1. c.128.
cleſiaſticarum apparatu ſumicur , id eſt , capa , cunica , CAPELLA DECIMALIS ET BAPTISMALIS. Præce
Jalmatica, &e Charta an.1231 . apud Catellum in Hiſt. prum Ottonis Imp.ap.977 , apud Martenium com ... A ;
Occit.p.901.Eft ibi quædam Capella panni violati,in qua necdot. col. 93. Adelheidis Imperatrix Capellam decir
habet tunicam , infulam , atque capama... Item eft ibi at malem of baptiſmalem com tota villa , in qua fita eft
lia Capella deaurata , in qua babet tunicam , dalmati-. cum Clerico ſuo Odelrice ejuſdem villæ legitima Sacerdo
sam , o ' infulam atque capam . Ita ibi non femel, te cum tota familia ſua , tum libera quan ſervili, cum
ar
& CAPELLA COMPLETA ſuis omnibus paramentis, gris, * c... Murbicon ſi donavit Ecclefia,Hinc paret E
unius coloris. Acta SS.Junii co.3. pag.72.in Legib.Pala . clefias parochiales aliquando Capellas diētas fuiſſe . En
tin. Jac.II.Regis Majoric.Et de liuidis fericiscum para- quidem antiquitus, uc feptimo fæculo, ſolæ ædiculæ non
tura Completa Capelle , hoc eſt ,cum pallio retro altari, baptiſmales Capella dicebantur , ac feqq. fæculis non
retratabulario, indumentis Presbyteri, Diaconi & Sub- Alberti
ita . VideMabill. Oper.poſth.tom ... pag. 531.
diaconi & cribus cappis .. nus Mulatus de Geſtis Henrici VII.Cælaris lib.1o.ru
4. CAPELLA, Cancellaria: ita vero di &ta , quod in brica 1. Mane facto, prædeſtinatis concurrendiſignis,tri
Capella Principis ſeu Oratorio, Archivum , diplomara plex ad S.Marie baſilicam exauditus eſt campane ſanus;
& regni monumenta olim , ut hodic, affervarentur. In paſt quen Gasbedralis Ecclefi.e ac omnium civitatis. Caso
Francia enim Cbertarum Regiarum , ut vocant , The- pellarum ingrebuere tinnitus. Ubi recte Pignorius:Cas
ſaurus,in facra Capella Pariſienſietiamnum allervatur. pellæ hic funt templa parapsiarum , unde se apud nos Pa;
Concil.Francoford. an . 794. c. 3. Unde tres breves ex hoc rochi antiqui lima nuncupatione , etiam nunc Capellani
capitulo uno tenore conſcriptos fieriprecepit , unum in appellantur . Vide Gapallani 3 .
palatio retinendum , alterum , &o. Tertiuin vera in ſacri CAPELLAS, Bononiæ in Italia, urbis regiones appel
palatii Capella recondendum fieri ju lit...Id de Anglia lari , oblervatum ab Antonio Paulo Malino , qua np .
perinde obſervat Spelmannus, ubi Archivun æque Re- menclatura Parochias indigicari ait, Vide do &tiffimum
gium in Capella, àmunere Capella Rotulorum appella- Hentchenium in Miraculis B. Simonis Fudertini 20.
ta,cuftoditur. Ita Skenæus in Legibus Baron. Scoricor. April. p. 819. & 829.
C:53-5 . 6. Capellam , Cancellariain Regiam interpreta CAPELLA ÇAMPESTRIS ,ubi non eſt atrium ,id eft ,ce
tur. Statuta Davidis II.Regis Scociæ c.41.Litera, que meterium ,in Legib. Henrici I.Regis Angliæ c.79 ,
cmanarunt de Capella Rogis. Hinc qui deſcribendis re CAPELLULA,Parvula capella a , pud Forcynacum de
giis publiciſve inſtrumeacis addicebantur , Capellani Vica S. Medardi .
vulgo jam olim audiebant,uci mix obſervavimus. Vide . CAPELLA AD SUCCURRENDUM , quomodo Ecclefiae
Prynneum in Libert . Angl. to. 1. p. 1248 , fuccurſalis apud nos dicitur , quæ ad parochiæ auxilium
5. CAPELLA ,præterea appellata ædicula,in quaci- & ſuccurſum ædificatur , cujuſmodi erantcaſtellorum .
melia aſſervabantur . Teftamentum Haimonis Dom, Lambercus Ardenlis: Unde licet Capellam baberet in ca.
Burbonenfis an . 9. Ludov . Reg. Ind. 3. Donate Ebboni Stello fuo,quaſi ad Succurrendum factam.eon tamen puls
caftrum Cantilla cum appenditris, de noſtra Capella las, nifi in voluntate Canonicorum Ardenfis Ecclefia ,des
Spadam da duos figillos de Amatixo. ſervire vel miniſtrare poterat aut debebat Capellanus.
6. CAPELLA poſt modum dicta quævis ædicula fa & Capella FILIALIS , Minor Eccleſia quæ pendet
cra, oratorium , quod proprios Sacerdotes non habebat : à majori. Chriſtoph. Mulleri Introduct. in Hift. Cano ,

feu ædes facra , quæ non eratbaptiſmalis. Joann. de Ja- nicæ Sand-Hippolyt.apud Duellium lib ... Miſcell.pag .
nua : Capello , parvs Eichefia , que nec habet baptif- 350. Succedunt, que no tris adhuc temporibus exiſtant
mum , nec cimeterium . Lex Longob. lib. z.tit. 3.9.2.Es-, relique Filiales Capella , utpote quæ S. Andree Apoſtos:
clefie e Capellæ ,quæ in veftra parocbia ſunt. ( Vica S. li bonoribus ſacra nonen inde acceptana tenet , medioque
Pirminii Chorepilcopi;inter Ada SS.Bened fęe.3.part. coemeterio confpicitur ,
2.p.149.Contigit eum ad quemdam deveniffe locum ,in quo Capellas etiam vulgo appellamus facella , feuma
piorum operum commorabatur fenina , quæ ipfe grata jorum templorum appendices , vel ædiculas, ædi facræ
praebuit hofpitä сommoda. H.ec etiam habuit Capellam majori adjunétas ;quas Cubicula , vocane veceres. Vide
manfion propria contigue adbærentem ,in qua orationis. O & avium Ferrarium in'Orig. Ical. in voce Capella .
penfum jugiter følvere confueverat. ] Conciliun Paci- . 7. CAPELLA ,CæcusClericorum , quos vulgo Cao!
fienſe V1. ann . 829. lib. 3.cap.6. Admonemus, ut poftba-. pellanos vocant , qui Epiſcopis inſerviunt, eorumq; adi
bitis jediculis , quas uifus molitus Capellas appellat, ba- funt miniſterio.Adam Bremenlas 6.207 . A Papa hoc di
ſilica Deo dicate ad Miffarum celebrationem su diendam, gnitatis meruit Privilegium , ... ut invitis etiam Regibus "
O corporis & fanguinis Dominici perceptionem fumendă , Epiſcopatus conftitueret , ordinaretque Epifcopos ex Cas ."
aſſidue devotequeadeantur . Concilium Meldenfe ann. pella fuo , quos vellet eleétos .
846. can.74. Provideant viri potentes ...ut fuos Presbyte G CAPELLANARIUS,pro Capellanus.Charta an .
ros, quicum eis in Capellam vadunt , bujufmodi virtu- 1082.in Annal.Benedict. tom.s.p.644.col.z. Unde funs
témbabere faciant, quatenus omnia vitia indomibusfuis teſtes Euftachius Vicedominus de Catalanne , Dudo Da .
refecent .... quia parocbianiPresbyteri & Epifcoporum pifer, Bonidonius CapellanariusComitiffe .
miniſtri de minoribus * wlioribus perfonis hoc provide 1. ÇAPELLANI, Primicus di &ti, qui Capam , feu
re ftudebunt. Capiculare Caroli C. Compendienſe an . Capellam S. Marcini, velin Regum Palatiis afferva
868.6. 3. Ut Milinoftri ... inquirant de Capellis Ab- bant,velin præliis,cunt cęteris SS. reliquiis deferebant,
batialis ; ex cafis Derin beneficium datis . Frocharius . uri ſupra obſervacum ex Walafrido Strabone,& Hono. •
Epiſcop. Tull. Epift. 30. Propter Tenderici à vobis de- . rio Augula quibus confentanea ſcribit Durand. in Ra
dicatas novas Cupelhos . Charca Ludovici Regis Ger- tionali lib.z.c. 10. Qixe quidem affervandarum facra
man . apud Guilliman. lib . z . de Reb. Helvet. pag. 321. ' rum reliquiarum cura, Capellanos inferioris ordinis &
Corceflimus ... Capellam ukani,Jiran in villa Zurich , eos, qui Epifcopis adfunt,longeetiam poſtea ſpectavis,
uti
 211 САР " CAP 212

uti docemur ex Eadmero lib. 4. Hiſtor.Novor.p.88.ubi Palatii c.16. Apocriſiarius autem , quem noftrates Capels
de crinibus aliquot Deiparæ Virginis Anſelmo Can- lanum , vel Palatii Cuſtodem appellant, omnem Clerum
tuarienfi Archiepiſcopo ab Ilgyro quodam conceffis Palatii ſubcura & diſpoſitione fua regebat.In Palatinos
verba facit : Mibique , utpote qui Capelle illius cuſtos iftos Capellanos acrius olim invectus eſt Wala Abbas
eram , atque diſpoſitor ,cuſtodiendos commendavit . Ubi Corbeienſis, ut docet Pafchafius Ratpertus in ejus Epi
per Cuſtodem capelle,Capellani officium & dignitatem taph. lib. 2. cap.s. cujus hæc funt:Præſertimo militiam
intelligit,ad quem ſacri miniſterii,ſeu rerum ad rem fa- Clericorum in Palatio , quos Capellanos vulgo vocant
cram peragendam neceſſariarum , quas inter exſtitiſſe quia nullus ordoEccleſiaſticus, denotabat plurimum :qui
ſacra phylacteria notarum ſupra, cura ſpectavit. non ob aliud ſerviuntnifi ad bonoresEcclefiarum , que
Atque ab ejuſmodi reliquiarum forte cuſtodia Cufto- ftus ſæculi ad lucri gratiam ,fine probatione magiſterii ;
des , fimpliciter dicti videntur Capellani . Anaftafius atque ambitiones mundi . Quorum itaque vita neque ſub
Bibl. in S. Leone 1.PP.Hic conſtituit ſuper ſepulcra Apo- regula eſt Monachorum , neque ſub Epiſcopo milirat
ſtolorum Cuſtodes , quidicuntur Capellani ex Clero Ro- canonice; prefertim cum nulla alia fint tirocinia Eccle
mano , id eft , quiſacratiſſima Apoſtolorum corpora , fiarum , quam ſub his duobus ordinibus . Aiebat namque
quæ in variis ſeorſim facellis in majori Ecclefia Romæ idem quod aut Canonicus quiſque efe deberet , aut lai
affervabantur,ex officio ſibi injuncto cuſtodirent. Unde cus , ant Monacbus : quod fi neutrum , jam ſub nullo mon
Martyrarii, & Cuſtodes Martyrum etiam dicti.Scio,hoc- ſtratur ordine , quia videntur eſſe fine capite , Oc. ( In
ce loco, quaſdam Anaſtaſii Ediciones,Cubicularii,præ- cofdem Clericos pariter invehitur Walafridus Strabo
ferre; ſed Capellanorum & Cubiculariorum idem fuiffe in Viſione Wetini Monachi, apud Mabill . fæc.4. SS. Be
imunus docemus in V. Cubicularii . Conjecturam no-. nedi& t. part. 1. pag. 279.
.
ftram firmat præterea Hincmarus de Ordine Palatii c. Magna Sacerdotum numero pars, Angelus inquit,
16. ubi ait, Apocriſiarium , qui& Capellanus dicitur, e Lucra petunt terrena quibuſg, inbiantur adbærent,
tiam Palatii Cuftodem appellatum , non quod revera Atque
Palatinis pereuntia premia quærunt
Palatii cuſtodia penes eum fuerit ;id enim officii ſpecta Obſequiis, ornantque magis ſe veſte polita
vit laicos & militares viros ; ſed quod effet Cuſtos Pa Quam radiis vitæ , pompoſis fercula menfis
latinæ Capellæ, in qua erant varia Sanctorum Lipſana, Glorificare parapt,animarum lucra relinquunt ,
quæ Capellani cuſtodiebant, vel in præliis, ſi neceſſitas Deliciis ducti per ſcorta ruendo volutant .
incumberet, deferebant. Synodus Liptinenſis an.742.à Hanc fummam mercedis habent , quitalibus inſtant
S. Bonifacio Moguntinenfi Archiepiſc. habita c.2 .& ex Rebus, ut æternam cipiant in finibus iram .
eo Capitula Caroli Mag. lib. 5. cap. 2. & Capitula ejuf- Lupus Ferrarienſis Epiſtola 25.Ceterum fama verſatur
dem ann.769.edica à Stephano Baluzio: Servis Dei per inter nos , Clericos Palatii diverforum fibi dominium o
omnia omnibus armaturam portare , vel pugnare , aut in ptareatquepoſcere, quibus nulla ſit alia cura , niſi ut fue
exercitum & in hoftem pergere emnino prohibemus : nifi avaritie oppreſſione fervorum Dei fatisfaciant . Confer
illis tantummodo , qui propter divinun miniſterium , Smaragdum in Vita S. Benedicti Anian .n.54. ] De Cle
Mifarum fcilicet ſolemnia adimplenda , & Sanctorum ricis vero, qui in Capella Regis ſerviebant, agunt præ
patrocinia portanda , ad broc electiſunt, id eft, unum , vel terea Concilium Francofordienle can. 38. al. 36. Li
duos Presbyteros, cum Capellanis Presbyteris . Adde bellus proclamationis Caroli Regis adverſus Wenilo
Capit. CaroliM.lib.7.c.104.Lib.2 .Miraculor.S.Diony- nem Archiepiſc. Senonenfem c. 1. Capiculare de Villis
fii cap. 21. de Carolo M.proficifcente contra Saxones: c.6 Alcuinus Epiſt. 4. & Poem . 21. cum aliis pluribus .
Hic pignora beatorum Martyrum ſecum ferri fecerat , Miniſtrabant vero in Regum Capellis viri dignitate
cuftodes Clericos qui ſecum proficiſcebantur delegaverat, illuftres, ut Epiſcopi & Abbates. Charta Caroli Calvi
utieis viciſſim ſibiſucoedentibusdebita exhibereturreli pro Monaſterio Dervenfi apud Camuzatum p.84.Abba
gio. Vita S.Bertharii Carnot.Epifc. to ...Hiſt.Franc.p: quoque vel rector Monasterii ejuſdem in Capella noſtra
560.de Chlotar. II.Rege: Odi audiens famam beatiſimi Epiſcopis & Abbatibus noſtris adbæreat, & nobis fami
viri , ſuum conſtituit Archicapellanum , & pignora mul- liariter ſerviat. Ex Capella etiam crebro electi à Regi
ta Sandorum , quæ ſecum deferebat , ut mos eſt Regum , busad dignitatesEcclefiafticas, quod fupra innuimus
ditioni illius conftituit . Denique ad Capellanum ,etiam ex Pafchalio Ratperto. Libellus proclamationis Caroli
ſub tertia Regum noſtrorum ftirpe, reliquiarum Palati: C. adverſus Wenilonem Archiepiſc. Senonenf. cap. 1.
narum curam fpectaffe docet ſequens Diploma,quod ex Weniloni tunc Clerico meo in Capella mea mibi fervienti,
Camera Computor. Pariſ , eruimus : Sçacbent tous que qui more liberi Clerici ſe mibi commendaverat.. ad ( Se
je Denys le Grant,premier Chappelain du Roy noſtre Si- nonenfem Eccleſiam ) gabernandum commifi.Ita Agius
re, cognois avoir en refceu de honor.Sages a pourveus Presbyter Palatii, id eſt, Capellæ Palatinæ , au Aurelia
les Treforiers du Roy noftreditSeigneur à Paris 28.livres nenſem Epiſcopatum eſt promotus, u eſt in Concilio
Par pour venir de Bourbel ſur Saine à Paris pour querir in Verno II. c . 1o .
les faintes rcliques de laſainte Chapelle du Palais à Pa.. Prinicus vero ſummiiſti Capellani,qui Palatinis O- ,
ris , pour lesconduire mener à l' Abbaye du Lys , où le ratoriis& Sacellis præfecti erant, Abbates dicebantur.
Roy noſtredit Seigneur fera à ceſte Sainte prochaine feſte Vita S.Defiderii EpifcopiCadurcenf.c.i.de Ruſtico il
de Paſques, pour les ramener conduire ariez du Lys à lius fratre , & Epifcopo perinde Cadurcenſi : Ruſticus è
Paris , pourmoy tetourner au lieu , où le Roy noſtre dit primis pubertatis annis Clericus factus, Archidiaconatus
Seigneur fera,pourpaier les 18. Escoliers,qui y ont accour officium in urbe Ruthena , & Abbatie ſub Lothario Rege
stume ne venir, co pour faire toutes les autres choſes ,qui adminiſtravit. Et cap . 2. Ruſticus, (ut præfati ſumus )
y ont eſtè accoustumees à faire. En teſmoin de laquele cho Abbatiam Palatini Oratorii , quod regalis frequentat
Je je ay ſellèe ceſte prejente cedule de mon propre ſeelle ambitio , Archidiaconatus officium geſit. Vita S.Sul
Mardy 7. jour d'Avril l'an . 1348 . pitii Pii Epiſcopi Bituricenſis n . 10. de Chlotario Re
Atque id primam ac præcipuum Capellanorum Pala. ge : Illico Epifcopum poſcit , ut pro ſaluteſua ac exerci
rinorum munus fuit, quos deinceps in Palatiorum ſacele rusſui licentia daretur,ut vir beatus in fuis caſtris Ab
lis facris peragendis officiis operam dediffe conftat, Cle: batis officio potiretur . Id eſt, ut Capellæ Regiæ præeſſet.
rumque effeciile , quem Palatinum vocat Hincmarus ,
Ex quibus patet , à RegniGallici primordiis habuiſſe
cui qui præerat ,Capellanus nat ':' Erxúv, poſtea Archia Reges Oratoria & Sacella in Palatiis. Eamdem Abbatis
capellanus dictus eſt . Sicenim Hincmarus de ordine dignitatem Angilberco Archicapellano fub Carolo M.
tri
 2.13 CAP
tribuit Adrianus PP. Dire & tus nobis eſt à veſtra precella
Regali potentia fidelis familiaris veſter AngilbertusAb-
baso Miniſter Capelle . Is Primicerius Palatii dicitur
Alcuino Epift.42. uc Angilrannus Archiepiſcopus ,
Sanctæ Capella Primicerius, eidem Epift .79. Hildui-
nus apud Agobardum in Epift.ad Proceres Palatii,facri
Palatii Antiſtes : qui Abba fucri Palatii, & Clericorum
fummus dicitur apud Hincurarum in Epiſt. ad Carolum
C.de Vita S.Dionyfii.
Archicapellani & fummiCancellarii,in aula Palati-
na, dignitates muneris & officii affinitate conjunctiffi-
1 mæ fuerunt, ita ut Archicapellano, auctore Hincmaro
loco citato , fociaretur fummus Cancellarius , qui à Se
cretis olim appellabatur, erantque illi fubjeéti pruden
tes intelligentes ac fideles viri,qui præcepta regia abf-
que immoderatæ cupiditatis venalitate fcriberent , le
creta illis comvila fideliter. Guſtotirent . Qui quidem
prudentia & rerum experiencia probati viri , Capellani
vulgo audiebant , quod in Capella Palatina,ubi allerva-
bantur Regia Archiva , operam ſuam locarent , deſcri
bendiſq; publicis tabulis inſudarent, uci mox docemus .
Quin & par eſt credere non olim duntaxat, & prima
ſtante Regum noſtrorum ftirpe ; fed etiain lub tertia
Capellanos, feu Archicapellanos , & Cancellarios eo
dem funétos munere, ita ut qui Regum Diplomata ſub-
fcribebant, promiſcue Archicapellanos & Cancellarios
crebro leſe inſcriberent . Dado quippe , qui & Audoe
nus, Dagoberti Regis Referendarius, Fredegario & a
liis , Cancellarius in variis Tabulis appellacus,in Char-
ta Dagoberti Archicapellanus indigicatnr apud Lab-
beum in Miſcell.Hift.co.n.2.pag.45 . Verum hæc Char-
ta , quæ continet fundationem Eccleſiæ S. Audoeni in
Foreſta Cuiſienſi, legiturque in regeito Caroli VI. an .
3382. & 1383.n.216 . in Tabul. regio dubiæ eſt omnino
fidei . Ita Icherius ; qui paffim Caroli M. Diplomata
ſubfcripfit, tanquam Cancellarius, Capellanus & Nota-
rius ejuldein Caroli dicitur Anaitafio sibl in Adriano
PP. pag. 108. Exſtat apud Gallandum in Tractatu de
Franco Alodio p. 83.Charta Caroli C. an . 6. regni,in
qua Goslinus Abbas Monaſterii S.Germani de Pratis ‫ܪ‬
poftmodum Parifienfis Præſul, qui paffim in veteribus
Tabulis, atque adeo in ipſius Caroli Capitulisp . 412. I.
Edit. Cancellarius dicitur , Archicapellanus vocitatur
apud Baldricum Noviom . lib. 1. c.76. [ In Annalibus
Francorum Lambecianisałan. 887. apud Maracor.to.
2. part. 2. col. 42. Imperator Liutwardum blaſphemum
depofuiffe legitur, neefjet Archicapellanus , id eſt Ar-
ehicancellarius. ] Charca Ottonis Imp.an.940.fic clau-
ditur: Bruno Cancellarius ad vicem Rotberti Archica-
pellani recognovi . [Charta ejuld. Octonisan.952 .
pro
dincmaro Abb.S.Remigii apud Remos :Osbertus Can-
cellarius ad vicem Brunonis Archicapellani . Diploma
Ottonis IL apud Doublecum p. 819. Hiſtor.Sandionyſ.
Hildiboldus Cancellar. o Epifcopus vice Willigifi.Ar
capellani.DiplomaCarolom inni Italiæ Regis apud
Acher. Spicil.com. 5. p. 392.Baldo Cancellarius Regis
ad vicem Theotmari Archicapellani. ] Præſertim vero
id aftruit aliud Diploma Balduini, Regis Henrici Can-
eellarii,an. 1047. quodab Hemereo in Auguſta Viro-
manduorum refertur,cujus principium hiſce concipitur
verbis:Ego Balduinus in Palatio Hennici Regis Francor.
Cancellarius notum facio, fic vero clauditur :S.Balduini
Archicapellani, quihoc fcriptum fierijuffit . [ Vide Me
tropol. Salisburgenſem coin.l. p.: 28.130. & feqq.350 .
351. & tom . 2. pag. 15. &c. ]
CAPELLANOS vero dictos fcribas ; fecretarios , & a- ,
manuenſes Regios conſtar, Monachus Sangallenfis la 1 .
de Carolo M.c.4. De pauperibuspredictis quendam -
ptimun dictatorem o Jariprorem in Capellam ſuam af-
Jumpſit. Angilbertus, qui ab Adriano PP.Miniftex Gas
CAP 214
pelle dicitur , Primas Capellanorum , in ejus Vica, M &
nualis,id eft ,amanuenſis vocatur ab Alcuino Epiſt.84 .
Auricularius five Secretarius,Epiſt.83. Epift. Stepha
ni Comitis Bleſenſis tom . 2. Spicil. Acheriani : Dum
vero Capellanus meus Alexander cum fumma feſtinatio
ne bas litteras fcriberet ,& *c. Vide Eckeharduni Junio
rem de Calibus S. Gallic.11. I.eges Eccleſiaſticas Hoe
li Boni Regis Walliæ c. 6. Probat. Hiſtor. des Chaſtei
gners P : 38. & c. Ica eciam Capellanos pro ſecretariis &
amanuenſibus paſſım ufurpant Poetæ noftrates. Le Ro
man de Garin MS.
Un Chappelein appelle, ſi li dift ,
Fès unes beftresorendroit , biaus amis ,
Siles envoie Fromondin le poſteis , OʻC .
Alibi :
Tenès ces leftres , que il voie vers Pepin ,
Et cil les prant , ſon Chapelein à dit ,
Gardès qu'il a es lejtres , biaus amis , Oo.
Idem de Fromondino :
Les leſtres tent ſon Chapelein Baudri .
Et cil les prant , de chief en chieflesliſta
Alio loco de Pipino :
Veezcy des leſtres qu'il envoie par mig
Li Rois les barlle fon Cappelein Hervi.
Rurſus:
La font les tables au Chappelein Yvon ,
Qui fet les briez au preu Comte Fromont .
Vide Brevis.Sed & penes Capellanum erat ligiblum do
mini. Vetus Nutitia an. I too. in Hift. Monaft. S. Ni
colai Andegav.p.si. Et Capellano ſuonomine Stephano,
itis quibufque eorum cartis vellent , figillum fue , id
Regie auctoritatis , imprimeret, juſit .
est ,
Ægre tamen fubinde puili funt Eccleſiæ Gallicanæ
Patres Clericos & Presbyteros Cancellariorum munus
obire . Concilium Cabilonenſe IL an .813.c.47.Scri
plimus Presbyteros villicas e lle 091 debere, & nunc eos
in tabernis bibere, Clace !larios publicos effe , nundinas.
infolenter peragrare .Et apuł Birchardum lib. z.de Ec
cleſiaſtica diſciplina cap.50.Presbyteri& Clerici Char
tas dominoruin ſuorum ſcribere vetanrur . Id enint adeo
invaluerat, ut Capellani Procerum , eorum effent ama
nenſes, Epiſtolas & Diplomata conſcriberent: quod te
ftatur veteres paſlim Charcæ, quæ à Capellanis ſcriptæ
eſse dicuntur.
Cum igitur ab ipfis Regni Francici initiis Capella
ni non modo reliquias fervarent, atque adeo Cimelia &
Archiva Regia , led & Cancellariorum & Notariorum
munus obirenc, quiiis præerant Archicapellani , Ar
chicancellariorum etiam fungebantur officio , ut ſupra
innuimus . Imo & Clericorum caufis præfe&ti erane
uti teſtatur Walafridus Scrabo lib. de Reb. Ecclef. cap.
ult.Quemadmodum ſunt in Palatiis Preceptores vel Co
mites Palatii, quiſecularium caufas vinilint ; ita funt
de illi quos fummos Capellanos Franci appellant, Cleri
corum caufis prælati . Acque inde paffim legimus Ar
chicapellanorum & Archicancellariorum officia obiile
Epiſcopos vel Abbates, ipfofque adeo viros Eccleſiaſti
ciordinis,qui & in Capellis Regiis facra peragerent, &
Principum Chartas deſcriberent aut ſublignarent.
Ad Archicapellanum fpectabat etiam inter cetera
munia Regiæ menfæ benedictio . Theodulph .Aurelian .'
1.3.Carm.de Hildeboldo Archicapellano , p. 185 .
Adfit Preful ovans anino vultuquebenignus,
Ora beata ferens, copia corda gerens .
Quem ſincera fides , quen tantus culminis ordo ,
Peet us do innocuum Rex tibi , Cbriſte , dicat .
Stet benedicturus Regis potumque cibumque ,
Sumere quinetiam Rex vetit, ille volet .
Vide Benedictio menfæ ,
Sed præſtat hoc loco Archicapellanorum Palacii
Fran
 CAP
215
Francici ſeriem exhibere ex Scriptoribus & veteribus
: Tabulis à nobis olim deſcriptam . Horum primus oc-
currit
Rusticus, poſtea Epiſc.Cadurcenſis,Abbas Palati-
ni Oratorii , ſub Chlotario I. [ vel potius Chlotario II .
juxta Hadr. Valefium lib.19. Rerum Francic. pag.142.)
in Vita S. Deſider. & apud Cruceum in Epiſc. Cadurc
num . 38 .
BERTHARIUS,poftea Carnotenfium Epiſc.fub Chlo-
tario II . in Vita ejuſdem .
Ricolfus , aliasRUCOLNUSſub Dagoberto Archi-
capellani dignitate inſignis nominatur in Diplomatee-
juſdem Regis dato oguntiæ prid . Non.April.anno re-
gni 12. quod ficclauditur,Henricus Cancellarius ad vi
cem Ricolfi Archicapellanirecognovit , apud Nicolaum
. Zyllefium part.3.Defenfionis Abbatiæ S. Maximini p .
9. & Miræum in Dipl . Belg. lib. 1 .
LAUNUS Abbas S. Eparchii , poftmodum Epiſc. E-
goliſmenſis, Capellanus PipiniRegis Franc . in Vita
Caroli M. per Monach. Egol. an.769.
FULRADUS Caroli Martelli ex Hieronymo filio ne
pos, Ab. S. Dionyſii,Capellanus Pipini Regis an . 749.
& 755 : in Annal. Franc. Summus Capellanus ejuſdem
Regis di & tus in Capitulis Caroli Calvi tit. 23.c.7 . Ar-
chipresbyter Francie Adriano PP. in Epiſtol. apud Flo-
doardum, de quo Alcuinus Carm . 123 .
Inclytus ille facrce fuerat paſtorque Capelle ,
Illius meminit Theodulphus, ut & Hincmarus de Ord.
Palat.c.1 5.Vide Hemereum in Auguſta Viromand .an .
780. & virum doctiflimum Mabillon.10.4.SS.Ord.S.Be-
pedi&ti p.334. ubiFulradi Elogium perftrinxit .
ANDREAS Epiſc. & Capellanus D.Imperatoris( Ca
Toli Magni ) in Chron.Novalic.c.18.
LIUDEBERTUS Archicapellan. DiplomaCaroli Ma-
gni ſubſcribit,apud Bruſchium de Monaſt.Germ p.176 .
INGELRANNUS,feu ENCELRAMNUS,Epiſc.Meren
fis fub Carolo M.Alcuino Epift.79.Sanctæ Capelle Pric
mnicerius ,in Chron. Mecenfi. Palatii Archicapellanus,in
Epift. Caroli Calvi ad Nicolaum PP. Obiit an .791. Il
Liusmeminit Hincmar. loco cit.Et auctor Geſtorum E-
piſcoporum Cenomanenfium p. 247. Vide Petavium in
Syntagm . de Nithardo p. 352.
HILDIBALDUS Archiepifc. Colonienſis, promiſcue
Capellanus, Apocriſiarius, & Archicapellanus ſacri Pa-
latii dicitur in Præcepio Caroli Magni de Inſtitutione
Epifcopatuum per Saxoniam , & apud Anaftafium in
Leone III, & IV, quam dignitatem obtinuit Carolo vico III. imperante apud Herman.Contractum an.841.
Magno & Ludovica Pio imperantibus. De illo Hinc- & Eckehardum Jun . de Calib. S.Galli cap.i.Grimoldus
marus loco laudato , Vita Ludov . Pii an . 816. & Syno- appellatur apud Ermenricum Monach . Augienſem lib,
dus Francoford. can. 56. Sacri Palatii Archiepiſcopits de Grammatica in to. 4. Analectorum Mabill. p. 329 ,
nuncupatur in Præfat.Concilii Moguntiac. an.813.Ex LIUTHWARDUS,fub Carolo Craſſo,tomn.4.Analecto
his Fileſaci de Sacra Epiſcoporum auctoritate p . 285.
conjectura evaneſcit ,
S. ANGILBERTUS, qui antequam ſæculo nuntium mi.
fiffet , Bertam CaroliMagni filiam uxorem duxerat
poſtmodum Abbas Centulenſis, Miniſter Capelle dici
zur Adriano PP . in Epift, ad Carolum Magn.de Imagi-
nib . &c . Primas Capellanorum in illius Vita , Primice
rius Palatii Pipini Regis ( Italiæ ) Alcuino Epift.42 :Vi.
de Petavium in Syntag. p.351 . & Sirmondum ad Theo :
dulfum pag . 293 :
HILDUINUS Abbas Monaſterii S.Germani Pariſien-
fis Archicapellanus Ludov. Pio imperante, apud Hinc
mar.in Charta Lud.in Probat. Hift. Vergiac.p.7.in Hiſt.
Transl. S.Sebaſtiani c.}.n.1.in Vita S.Medardic.12.ex
Cod. Resbacenſi, in Hiſtor. Translat . S. Puſinnæ virg.
num . 4. Şacri Palatii Clericorum ſummus, eidem Hinc
maro in Epiſt . ad Carolum Rcgem de $, Dionyfio , &c.
Sacri Palatii Antiſtes, apud Agabardum in Epiſt. ad
Proceres Palaţii .
CAP 716
Fulbo Presbyter , Archicapellanus fub eodem Lu
dovico apud Hincmar.
Drogo,Caroli Magni nothus filius,Metenfis Epiſc.
Archicapellanus Sacri Palatii Ludovico regnante in e
jus Vita, & apud Nithardum lib.i. In veteri Charta Lu
dovici, & in Vita S. Anſcharii num. 19. Drogo Meter
ſis & fummefacræ Palatine dignitatis Præful: in alia
ſacri Palatii primus Capellanus : Archipalatinus Pre
Jul, in Apologetico Ebonis Remenſis Archiepiſc.com :
7 : Spicilegii Acheriani : Senior Capellanus , in veteri
placito fub Ludovico Pio in Vita Aldrici Epiſc. Ceno
man. p. 136. Palatii Capellanus, in Charta Lotharii
Imp.com . 12.p .109. Sacri Palatii moderator ,in Chron ,
Epiſc. Metenf. & in ejus Epitaphio :
Aulæ Regalis moderator , paſtor ovilis ,
Metis & Ecclefie jure pater patriæ .
Vide Annal . Franc . Metenſes an . 859. Privilegia Ec
cleſiæ Hamburg. pag . 144. Sirmondum ad Capit.Caro
li Calvi, Chiftet .in Vindic. Hiſp. Meuriſſium in Hi
ftor. Epiſc. Mețenf. & c.
GUNTHARIUS Archicpifc . Colonienſis , Archica
pellanus ſub Lothario Imper. in Conc. Aquiſgran. III,
apud Adventium Epiſc. Metenf. in Epift.ad Nicolaumi
PP . c . 2. Annal. Franc . Metenf. apui Reginon.an. 864
& Molanum in SS. Felg . 8. Dec.
EEROINUS Epifc . Pictavienfis, & Abbas S. Germani
de Prațis , Archicape !!an's facri Palatii Carolo Calvo
imperante , in variis Tabulis apud Beslium in Aquita
niæ Ducib.c.3 . & p.175. & in Epifc. Pictav.p.22.23.24:
27.31. & apud Sirmond.ad Capit . Caroli C.Tabulario
S , Germani de Pratis, & c .
GOZLINUS Abbas S. Germani de Pratis , Cancella .
rius , & Archicapellanus appellatur in Charta Caroli
Calvi an .6.apud Gallandum de Franco alodio , uti fu
pra à nobis obfervatum .
JOSEPH Epiſc. Eporedienfis , Archicapellanus fub
Ludovico Locharii filio,in Synodo Rom . ſub Leone IV,
PP. an.850 . & Ticinenfian.855.
FRIDEBASTUS , aliis FRIDEBERTUS,Epiſ. Pi& taven
fis, ArcbicapellanusPipini Regis Aquitanie , apud Bel
lium in Regib . Aquit.p.24 .
REMIGIUs Archiep. Lugdunenſis Caroli Regis Bur
gundiæ Lotharii Imp. filii Palatii Capellanus ſummus,
in Chartis ejufdem Caroli apud Paradinum 1.2. Hiſtor,
Lugdun.c.23. & 10.12 . Spicil.Acher. p. 122.123 .
GRIMALDUS Abbas S.Galli, Archicapellanus Ludo
rum Mabillonii p. 340 .
AdVentus Epiſc. Metenfis Archicapellanus Lo;
tharii Regis Lotharingiæ ann.868 . apud Żyllerum in
S. Maximino p.15 .
Cozbalpus facri Palatii fummus Capellanus , ſub
Ludov.Rege Bajoarię , in Metropoli Salisburgenſi tom .
2. pag. 13
GRANOLDUS Archicapellanus, fub eodem Ludovi
co, ibid . pag . 15 .
DEOTMARUS Archicapellanus, ſub Arnulpho Rege
an.888 . in Metrop.Salisburg. com . 2. p.587.
THEOTMARUS Archicapellanus Arnulfi Latharin
giæ Dụcis an.88y. in Notit.Eccl. Belg. c . 44 : apud Gol
daftum to. 2.Alemannic.Antiq.p.s. Meurill. in Præfat,
ad Hift. Epiſc. Metenf. p.23.
HERMANNUS Archicapellanus ſub RegeZuentibal
do, apud Miræum in Notit. Eccl. Belg.c.46.
RUTGERUS Archiepiſc. Archicapellanus fub eodem
Zuentibaldo , apud eumdem Miræum ,
RAT :
 CAP CAP 218
217

RATBODUS Archiepiſcopus Trevirenſis Archicapel. Veftros vero diſcipulos, O Capellanosmeo precorofficio

lanus fub Carolo Simplice an.917, apud Broverum lib . Saluta , admonens eos boneſte vivere coram hominibus ;,
9. Annal. Trevir.n.62. ut veſtra ex eorum converſatione laudetur dignitas.Char
BALDUINUS HenriciRegis Franciæ Cancellarius & ta Franconis Epiſcopi Nivernenſis , ex Tabulario S.
Archicapellanus promiſcue dicitur in Charta an . 1047. Cyrici Nivernen. num . 7. Venit Arto Ecclefiæ noſtre
apud Hemereum in Aug. Virom.p.121 , & in Tabulario Archidiaconus, domus noſtre Protocapellanus . In
S. Petri in valle Carnot, Charta ſeq. dicitur S. Cyrici Archidiaconus atque The
Deliit denique poft hæc apud Francos Archicapella- ſaurarius.
porum appellatio , quorum munus & dignicas in Capel CAPELLANI ABBATUM ,quos ut vicæ fuæ teſtes, &
lanprum , deinde in Primorum & Magiftrorum Capella- Syncellorum inftar , habebapt. Provinciale Eccl. Can
norum Regis ritulum tranſiit, de quibus crebra pallam . lib. 3. tit.19 . Utſecundum canonicas fan£tiones
cuarienf
occurrit mentio in veteribus Tabulis , Regum præci- Abbatibus, à quibus minoxes vivendi normam debent af
pue , quas cum illuftrioribus Palatii & aulæ Regiæ mi- fumere , ſuper honeſta converſatione teftium copiofitas
niftris fubfcripfille conſtar ex aliquot Philippi Regis Juffragetur. Decernimus ut ipſi Capellanos fuos, vel a
Chartis, quæ exſtant in Hiſtoria Monaſterii S.Martini liquem illorum fingulis mutent annis. Lisi autem habent
de Campis p.14.15.17: 19. in quibus Euftachius dicitur unum tantum , illum mutent ſimiliter, niſi neceſaria cau
Capellanus Regis, & Gaufridus, Subcapellanus , Vill.
Sa fubfuerit ,quatenus fidevita eorum , quod abfit,ſcan
Brito lib. so. Philipp, de Capellano Regis ; dalum oriatur, tanto plures innocentiæ ſuæ habeant ter
Hoc in conflictu dpluit cecidiffe Capella ſtes, quanto eorum vita pluribus innotefcit.V.Syncellus.
Qui Regis præerat ad Sacramenta Sacerdos , 2. CAPELLANI, Rectores Ecclefiarum , in Syno
In Charta ann. 1343. Hugo de Neaufle dicitur primus do Santonenſi an. 1282, cap. 5. Statuendo ut omnes Ca
Capellanus Regis,ut apud Brolium lib.2. Hift. Parif. p. pillani , Subcapellani,infra duos menſes , ex quo Paro
365. 2. Edit. Gaufridus le Bouteiller Cancellarius & chianus eorum mortuus fuerit nobis afferant vel mittant
Canonicus Carnotenf.& S. Capellæ Parifienfis ,obiit ile teſtamentum defunéti,& *c. [Conſuetud. Tolof.in Ru
je 12. Julijan. 1377.De Capellanorum Regiorum , quos brica de Teftamentis : Conſuetudo eſt Toloſie , quod ul
hodie Magiſtros Oratorii Regis vocant, dignitate , & timum teſtame» tū conditum ab eo qui teſtare viiet, a :lhi
honorario gradu , ac munere, conſulendi Tillius tom . bitis ducbus vel tribus teftibus, vel quatuor vel amplius,
1. pag. 439. & Miramontius in Tract, de Præpolito preſente Capellano vel Subcapellano, vel etiam abfente
Hofpitii pag.5o . & Guillelm .Peyratius lib. 1. de Capel- jeu etiam non vocato,valet ,Synod. Archiepiſc. Burdegal.
la Regis cap.73. Adde Leges Alfonſinas part. 2 , tit, 9. habita Conaci an , 1255. Inbibemus ne quiſquam Secu
legez . Hiltor.Epiſcop. & Comitum Engoliſmenlium laris Religiofus fungs fibi delatum ſuſcipiat, niſi per
c.37. Cum autem Ludovicus (V11.) Rex ad Aquitanises Capellanun proprium fuerit preſentatum , cum condi
partes veniret,Lambertus Epiſc.(Engoliſmenlis )ut acce- riones perſonarum bujuſmodi melsus noverint proprii C1
pimus,dixit Regi,quod Engolifmenfes Epiſcopi Capella- pellani. Statuta MSS, Caroli I. Regis Siciliæ c. 149 .
ni Regum Franciæ fuerunt , ex quo Ligerim ad partes A- Ęt ladite Egclife sit eſpecial nombrede Chapeleins.Cien
quitanicas tranſirent : quod Ludovicus non contradixit, droit fontappellez toute maniere de Clers Cbapeleins.
ARCHICAPELLANIFLANDRIÆ ticulo gaudet Bru & CAPELLANUS CURATUS,Eadem nocione. Statu
genlis Ecclefiæ Præpofitus, ut eft Chronico Flandriæ ta MSS. Augerii II . Epiſc.Cóleran.an.1280. Starwinaus
vernaculo cap . 5 . quod ſi res velpignor.z alicujus Ecclefiæ , vel Clerici, vel
CAPELLANIJS ROMANI IMPERII,qua dignitate fun- perfonæ ecclefiaftice , abſque judicis eccleſiaſtici au &to
&tus Petrus Diaconus Caſinenfis, ut ipfemet teſtatur l . ritate , violenter capt:e vel capta fuerint vel detenta , ca
4. Chr.Calin.c.58. Idem cap.116. de quodam Rainal.lo : prores ſe detentores hujus moneantur ter à Restore loci
Cum fratribus inter Imperii Capellanos conftitutusselt, jer Capellano Curato,quod ea libere & integre reſtituant;
ARCHICAPELLANIRomanorumlmperagricis digni- quod fi forte ſic moniti facere contemferint, ipſos quos ex
tatcm jam olim habuiife Abbates S. Maximini Trevi- tunc in his fcriptis excommunicamus,excommunicatos per
renfis , auctor eſt Nicolaus Zillelius in Defenſione ejuf- Rectores feu Capellanos eoſdem publice præcipimus nun
dem Monaſterii parc. 1.fe &t.2.8.4 . ciari.Rurfus memorantur ibideix Cepellani Cura : ë, ubi
GERVOLDUS ARCHICAPELLANUS ſubfcripfitChar- de teſtamentis, & alibi .
tam Adalberonis Epiſcopi Mecenfis an.1056 .inter Ca SUBCAPELLANI, & Presbyteri, quosRectores Ec
nonicos Ecclefiæ S.Stephani,apud Meuriſium p. 363. cleſiarum parochialium , vel religioli, fibiaſſociant ad
CAPELLANI Principum , ſeu Laicorum , qui in domi- regimen animarum , & quibus poteftatem concedunt
bus ſuis Capellas Epiſcoporum conceſſu habebant ; de abłolvendi & adminiſtrandi facramenta Eccleſiaſtica ,
quibus Concilium Claromontanum an.1095.can.18. Ut & ea quæ ad curam pertinent animarum , committunt:
nullus Presbyter Capellanus alicujus Laici efe poffit, fi- quod fieri vetatur in poſterum abſque Epiſcopilicentia,
ne conceſione ſui Epiſcopi, in Synodo Pictavienſi an . 12 80. can. 3. li porro viden
CAPELLANI REGALES, EPISCOPALES , & c.dequi- tur, quos Rectores Ecclefiarum etiamnum hodie ad ſub
bus Concil.Colonienſe an.1260 . c.ro.Cum in aliquibus fidium functionum ſuarum fibi adſciſcunt . Vide Syro
Ecclefiis Capellani Regales, Epiſcopales,ac etiam Capel- dum Beneventanam an . 1ogi.can. 2 .
tani Præpofitorum exiftant,qualiter bi ſehabere debeant, 3. CAPELLANI , apud Tolofaces & alios Occi
... Capellani bujuſmodi reſidentiam in fuisEccleſiistan- tanos,Capelas,dicunturquivis Presbyteri : hincpaffim
quam alii fratres facient,nifi illo tantum tempore , quan- in libro Inquifit. Tolof .a Philippo Limborch edito Sa
do agunt juorum negotia dominorum ,atque etiam fi nego- cerdotes appellantur Capellani.v.g. Hæretici dicunt
tia Ecclefie boc expofcant. Et nobis in Ecclefia majori , multa mala de Capellanis . Item : Panis quen dant Ca
vel alia noſtra noſtre civitatis , vel Diæcefis Ecclefia pellani,non eft Corpus Chriſti, &c.Pag . 223. Sciebat eos
Si ſunt ea vicepreſentes ,celebrantibus, ibi debent adelle eſſe contrarios Capellanis & Clericis . Et pag.348. Item ,
in divini celebratione officii, adftare, Et debent buo quod Capellaninon poterant aliquem abſolvere à pecca
jufmodi Capellani in ſacris Ordinibus eße conftituti, S4- iis , quia ipfi erant peccatores, &c.
per ejuſmodi Gapellanos Epiſcopales , erit nofter Ca 4. CAPELLANI denique fequioribus fæculis vo
pellarius, quaſi loco judicis & magiſtri. Alcuinus E- cati, qui capellis , ſacellis, feu ædibulis facris, pręfe
pilt. 24. ex Mabillonianisad Archiepiſcopum ſcripta : ti funt .
Tont, II . K TCA
 САР САР 220

I CAPELLANI AUROR Æ , Qui facra facere debe- raldi de Salis,apud Marten.co.6.Amplif .Coll. col gy6,
bant surors feu diluculo .Conſtitut. Ecclefiæ Valentinę 1. CAPELLARE , [ Cædere, incidere .] Vide Case
tom.4. Concil. Hiſpan. p. 176. Si CapellaniAurore qui pulare:
funt duo, alter eorum vol ambo in celebratione Miſſarum 1 2.CAPELLARE, Capello regere, Joann; de Ja
1 hujuſmodi dofecerintulla die ,quod ornamentis Ecclefiæ nua. Vide Capellus ::
ſex denarios Barcinon. O totidem uni Capellano,qui ean 1. CAPELLARIA, Idem quod Capella ,& Capellas
demMiffamcelebret ipfa die teneantur fine remiſione e nia.Munus & beneficium Capellaniapud Thom.Stubbs
rogare. Pluriesmemorantur ibid . in A &tis Pontif.Eboracenf.p.705. [Concil.Remenſe an ,
I CAPPELLANI DE ALBA ,Iidem quiAurora , Alba 1148. apud Marten. tom.4.Anecd.col. 142. Prohibemus
Hamque Hiſpanis , utGallis Aube, Aurora eſt five pri- omnes Presbyteros, ne Capellariampotentium fuſcipiant,
mum diluculum . Conſtitut. mox laudatæ pag . 193. In vel in curiis coram amminiſtrent, niſi per manus Epiſcopi
altari majori nullus cantet, nifi fit Canonicus , vel Heb- ejufdem diæceſis ad hoc ingrediantur. )
domadarius Ecclefiæ , vel Gapellanus de Alba, vel Pref I 2. CAPELLARIA , Supellex facra , ornamenta
byternovus capelle. Geſta Hildeberti Epiſc . Cenoman. apud Ma
I CAPPELLANI CAMERARII. Synodus Valentina bill . tom . 3. Anale&t. pag. 322. Qui ob amorem e memó
an. 1990. Concil. Hiſpan. tom. 4. pag .468. In elevatio- riam patrie ſuc Capellariam ſuam ,id eft , quædam pre
ne Sacramenti in Eccleſia Metropolitana , alter ex ciofa ornamenta , qiie in capella fua habebat , Deo .... vo
CapellanisCamerariis incenfet Sacramentum genuflexus verat ſe datarum . Vide Capella 3.
à cornu Epiftola , I CAPELLARIUS. Vide Capellani Regales , in
I CAPELLANI PERPETUI majores Vicarii nuncupa- Capellani 1.
tijin Charta anni1386.tom.2.Hift.Meld.p.247. I CAPELLETTA , Parva capella ,ædicula facra ,
1.CAPELLANIA ,Munus & beneficium Capellani. Vita B. Urſulinæ Parm . tom . 1. April. pag . 724. Et
Hiſtor. Epiſc. Autiſfiod. cap.63 . Capellanias ſacerdota- conſtrui facere unam Capellettam devotam & tutam.Vi
les & perpetuas inſtituit , id eft ,quæ à Sacerdotibus de- de Capella 6.
ferviri debebant. [ Statuta MSS . Augerii II . Epiſc.Con I CAPELLETUM ,Genuscape ſeu pilei , Gallice
feran. an. 1280. Nullus curam duarum Eccleſiarum , aut Chappel yel Chaperon. Inſtrumentum anni 1347. Hift,
regimen drarum Capellaniarum recipere, aut exercere Dalphin.com.2.p.568.col.2.Certam partem unius C
præfumat, nifiuna dependeat ab altera,fine noftra licen- pelleti de aurooperati cum margaretis ſexperlis groffis ,
isa ſpeciali, Et infra : Precipimus ut Clerici qui eleemo- & viginti adamantibus inſutisſuper Capelleto prædiéto,
fonas feuCapellanias eà fidelibus per civitatem noftram , in quodam maczapano. Vide Capellus 1 .
O diceceſin pro tempore ordinatas in pofterum recipient 1. CAPELLINA, Serrum precatoriorum globulo
infra duos menſes à receptione hujuſmodi computandos , rum, quibus Deiparam falutamus, vulgo Rolarium
ſe perſonaliter coram nobis debeantpræſentare,ut videre Italis Capellina,GallisChapelet. Occurrit in Vita B ,
poljimus an honeſta fit eorum vocatio , utrum digni Juſtinæ de Aretio num . 5. Rofarii vero ,ut yocant, feu
fint ad talia vocari, ut à nobis licentiam * auctorita- recitationis Dominicæ orationis, & Salutationis An
tem recipiant celebrandi orandi pro animabus eorum, gelicæ ad ftatos calculorum feu globulorum numeroso
qui Capellanias feu eleemofynas hujuſmodi ordinarunt . rigo, non alia eft, quam ex penitentiis monaſticis , ve!
Qui non hactenus ceperint , in duorum menfium ſpatium etiam regularum monafticarum præceptionibus , in
à publicatione preſentis conſtitutionis idipſum facere te quibus , vel expiandis deliétis, vel etiam pietatis ac
neantur , ubi ad hoc unuſquiſque Rector , O Curatus te devotionisgratia , certi earumdem orationum à Mo
neantur in Paſchali Synodo notificare nobis , Capellanias nachis dicendarum numeri imponebancur , quos ut ii
feu Ecclefias hujuſmodi , quas in fua parochia vacare facilius numerarent, munufque ſibi injunctum exeque
contigerit anno illo. Charta Eccleſiæ Maclovienſis ex rentur , per calculos ac globulos recenfebant, ad quos
Archivo ejuſdem an. 1422. De cætero nullus recipiatur jam olim exactas preces docet inprimis Palladius in
ad Capellaniam , bacchalariatum ..., niſi ſciat canta- Hiftor. Lauſiaca cap. 23. ubi de Paulo Monacho : E" pyor
re . Bulla Pauli PP. an. 1549. In Maceriis Infulæ Bar fi autã tớc észríssos degovev, to'disiasatas apo çsúxeos
baræ : Creatarum Capellaniarum dote & Psesbyterorum IXOSTOS TITU FOLs vass?xsi tasduxa's tpiak goi'asyto¢ æÚ TAS
ac puerorum ſubftentatione.Hildebertus Epiſcop.Ceno- alámes auvéyov, rai s'v to rónaw xat!yar ty pintay rag':'
man . in Epiſtola anni circiter 1131.ad fummum Ponti- xasins’uxivixtöróxits tãpov níur, [ Eadem habet Sozo
ficem conqueritur ,quod Clericos à ſe excommunicatos menus l.6.c. 24. Vocis originem quod fpectat, eam ob
fe inconſulto abfolverit , obſecratque ut fe jure fuo E- fimilitudinem ducunt à pileis ſeu coronis roſaceis, quas
piſcopali libere potiri in ſua diæceli linat: Quod profe- noftri olim Chapel & Chapelet vocitarunt. Sic etiam
&to emerferit ex eo quod corrigendi enormitatem Capel- Itali Capellinam alio nomine Coronam appellant , Hiſ : 1
1
lanie mec canonicam traditam omnibus Epifcopis po- pani Roſario. Teſtamentum Clemenciæ Reginæ Fran
teftatem abftuliftis ... Sed dignemini nunc præcipere , corum uxoris Ludovici Hutini in Hift.Dalphin.co.2. p .
i difponendicanonicede Capellania mea integram habeam 219.col.z. Item ,à noſtre chier neveu le Dauphin de Vien
1
poteſtatem . An diæceſim fuam feu illius adminiſtra- noys bon Chapel gros queSymon de Lasle fill .]
tionem Capellaniam appellet Hildebertus , quod ad I 2. CAPELLINA,Pecafus, Pileus,Gall.Capeline,
inftar Capellani ſeu inferioris Sacerdotis habitus fuif- Acta SS. Martii co.3. p.216. de B.Ambrof. Sen.Ecce vi
fet, in reſtitucione Clericorum à fe excommunicato- deo S. Ambroſium ab Angelis deferri in coelum in veſti
de qua queritur , an humilitatis ergo fic loquatur,
rum , mento Capellina de aurg.Vide Capellus 1,
Lector judicet. Certe metaphorica locutio eſt , ducta CAPELLOTTUM , Pannus ex villis caprinis',
à Capellansis . ] Gall.Camelot . Acta SS. Maii to. 2. p 87. in Miraculis
9 2. CAPELLANIA , Ædicula facra in æde majo S. Angeli Mart . Altari ipfius Sancti obtulit pallium ex
Capellotto rubro cum limbis aureis. Occurrit ibid. p. 88 .
ri exſtructa. Epiſtola Joannis de Monſteriolo , apud .
Marten. tom , a . Amplif . Collect. col. 1388. Circum- Vide Camelotum .
Ecclefiaxxv. collateralibus Capella
cincta eſt predicta CAPELLULA , Parvum facellum.Codicillus Te
niis , in quibus Milla particularium devotiopun omni die ftamenti Guidonis Epiſcopi Autiffiod. an. 1270. Orato
celebrantur. rium feu Capellulam ſuperfepulcrum dicti Robini con
I CAPELLANITA , ut Capollanus, in Vita B.Ge- fruent ...Vide Capella 6.
1. CA

2
 CAP CAP 222
221
1. CAPELLUM.Capulum . Knyghton p.232.1 . Hic lot pour un Chappelde bicure fourred'armines, couvert
enfis fuitdenobiliſimo auro Arabico,in cujus Capellores par deſus d'uniraifier, dont la rige eftoit guippée d'orde
conditus fuit clavus unus Dominice Crucis . Chippre, les feuilles d'or ſoude , ouvré par deſſusd'or
I 2. CAPELLUM , Capurium ,quo utunturMona-' de Chippre, de groſſes perles decompte, & deGrenas, eyes
chi,Gall.Capuchon , Capuce, Guido lib. 2. Diſciplinæ les roſes faites & ouvrées de grofjesperles, toutes decom-..
Farfenfis cap.47 .Capellum in capite, quod alio nomine pte , age par les coſtez avois 2. grandesquintefevilles d'or
vocatur Caputium . Et cap. 2. Tunc Capellis de tunicis foudè, femdes de groſſes perles, de Grenas, & de pieces ef
ablatis in Ecclefia tandiu fedeant ( Novicii , ) quoad maillèes, edge par deffus te Chappelen haut avoit un Dau
uſque ad confecrationem venerint, Bernardi Ordo Clu- phin fait d'ornuèprèsdu vif, tournantà vis ſur un toyau
niac. part. I. cap.1. In Conventu quoque fi laneam capi d'argent . Lequel Chappel garny deboutons , de perles
pam portaverit( Abbas ,) Capellum induet quoties vo- rondetese menues,& orfroiſièesde bifete d'or de plitte,
luerit. Ibid. infra : Quoties per ullam villam majorem de groſſes perles , Monſ. le Dauphin commanda a l' Ar
tranfierint,ex more nunquam omittunt induereCapellum. gentier , & encharge à faire tela d'icelle deviſe , pour
1
Et cap.s. Et ut meminerim quidquid ad amictum unuſ- donner à Maiſtre Jean le Fol du Roy. In Compuco incip.
quiſque fratrum babere poteft ,regulariter & pro conſue- 2. Juliian , 1353. Pour is . grans Chappeaux de bievre
tudine generali primofuntduofrocgi og duæ cucullo doubles , orfroifiez tout autour, garnis chaſcun de 2.gros
Capellum de pellibus , & c. S. Willelmust... Confuetud, boutons dor de Chippre, & de un bon las de foye,deſquels i
Hirſaug.c.26. In eſtate neceſarias non intrat , niſi caput chappeaux les 2. furentfourrez de gris pour Mons. le
Capello cooperiat.Rurſum uticur lib.2.c.5. & 37.ubi Ca- Chancelier ,l'Evefque de Challon ,de les autres treige tous
pellum dicitur de pellibus ovinis ſive cattinis Capellum
. fourrez d'agneauxpour les Seigneurs des Comptes, les
froco aſſucum fuiffe docec Udalricus ,ubide pueris mo- trois Treforiers pour leur livrès de Touſains, ļ . Verus
nafterio oblatis dicit : Cum viſum fuerit domno Abbatis Poec. MS. è Bibl.Coislin,
Capellum de froco ejus jubet auferri, & * cucullam și dán , Ei ſercot dermine moult bel ,
dam benedicit . Vide Capellus, De joi en graine de cbaſcun dels
1. CAPELLUS ,Galerus,pileus,à capa , di&tus,quaſi Avoit bon mantel deſcurels ,
parva capa, qua cáputtegitur . Aliter Joan. de Janua : Et chemiſe riaso do blanche,
Capellus &boc Capellum , à Capillus dicitur, quia ca Et Chapel de Floj inde elu blanshe. )
pillos tegat *caput .... vel quaſi capitis pellis . Staru CAPEĻLUS FERREUS , Q'o milites callidis loco ca
ca antiqua Cartuſienſia 3. part. cap. 28. § . 46. de Con- put tegurit, quod in modum capellieffi &tus fit. [ Con
verſis.Nunquam in conventu Capellos portant , niſica- "luetud. Brageriaci art. 28. Item arnasture ,utpote enfes
putia defuper habeant . Concilium Monſpelienſe an . lancee,... pileus Ferreus live Capelli's ) Rogerus Ho
1214. can , 3. Nemo Clericus , ... manicis confutitiis ved. in Henr. II . an. 1181.p.611. Habe "et aldergellum
vel Capellis ferratis , vel annulo velcapo utatur manis da Capellum Ferreum og lanceam . Et in fra pag. 614.
cata. Udalricus l.3.Conſuetud.Cluniacenf.cu.Gunel Quicunque laicus babuerit in catallo ad valentiam 10
lam , Capellum de pellibus, s. paria pedulum , Matěh. marcarum
marcarum ,, babeatbalbergellum , & Capelet ferri, e
Paris an. 1235. de Imperatrice : Capellum fuum ex ca lanceam . Vide Bromptonum pag. 1108. Chapp. I defer
retu
pitecum peplo demiſit, ut univerſi liberum in ipfius ſere- à viſiere ; apud Philippum'de Beaumanoir ,in Coni.
na facie aſpectum habentes , oculos cum ftupore recrea- dine Bellovacenſi MS.cap .61. Ejuſmodi capellorum
rent . Concilium Toletanum an. 1346. Statuimus, cum feu galerorum ferreorum , habetur paffim mentio apud
nos , Epifcopi fuffraganeinoſtri, cum Capellos detuleri- Froiſſart.2.vol.cap . 122.134 . 3. vol.cap. 17.4.vol.cap,
mus rotundos , & in fuperiori parte laneos , nullatenus 43. Monſtrellet. 1.vol.cap.2. 193. 3, vol. pag. 59. Ber-
fericos , cum nigra, & non alterius coloris foderatura por- rium pag . 52. Georg. Caftellan. in JacoboLalano cap.
temus . Concil. Salzburgenſe an . 1386. can.s. Diftri- 68. & 77. & c.[ Capellus de Ferro, in Hiſtoria Dalphin.
tte probibemus , ne aliqui Clerici ſinecapucio capitis, bi- com . 2. pag.326.col. 1. ]
reto , Capello , vel pileo cooperto in Ecclefia , feu alias in CAPELLUS FORRATUS,Idem ,ut puto,quiFiltreus,
publico præfumant incedere , cum boc honeftatem non de. de quo in Feltrum ,Gall.Chapeau deFeutre. MS.S.Mar
ceat Clericalem . ( Hiſt. MS. Monafterii Beccenſis pag. tialis Lemovic.n. 58. pag. ult. Habebunt etiam ( Mona
381.ex Inventario reliquiarum Prioratus Bellimontis: chi ) Capellos Ferratos quotieſcumqueneceße fuerit .
In primoerat Capellus S. Pauli Apoſtoli de corio . Con CAPELLUS Niger ad uſum Monachorum , in
ventiones Ludovici Regis Siciliæ cum Arelatenfibus Conſtitut. Anſegiſi Abbatis inter Acta SS. Benedict.
an. 1385.c MS . D. Brunet fol. 13. Ut ille quataor cedu- ſec. 4. part. I. pag. 640.
le , modo de forma predeclaratis , in uno capucio, Can CAPELLUS RUBEUSad uſum Cardinalium.Chro
pello , vel marcipio includantur , & per unum puerum nicon Trivetti apud Acherium Spicil. tom . 8. pag.596 .
una ex illis extrahatur. ] Adde Miracula S. Wlfranni Eodem anno ( 1252.) ftatuit Papa ( Innocentius IV .) ut
num, 15. Capellorum ſub an. 1350. formam , materiam , Cardinales Capellis Rubeis uterentur : Volateranus &
& ornatus accipe ex Computo Stephani de la Fontaine Polydorus Virgilius hoc ftatutum referunt ad annum
Argentarii Regis an . 1351. quod habetur in Camera 125o.alii ad Concilium Lugdun. anni 1246.VideChro
Comput. Pariſ . Au chap.des ponnes . Pour go. ventres nicon Januenſe Jacobi de Voragine apudMurator.tom.
de menu vair baillez à Kathelot la Chappelliere pour 9.col. 48.
fourrer un Chapel de Bievre pour le Roy 6.1.5. S. Alibi : 9 CAPELLUS Solis, ad arcendum folem , Gall. Pa
Kathelot la Chappeliere pour un Ghappel de Paon rafol. Acta SS. Iunii com . 3. pag. 56. in Leg. Palatinis
grant roe couvert dedens & dehors debrunette, garny d ' Jacobi II. Regis Majoric. Fiant etiam bis in anno veſtes
un grant las defoye , delivrè a Monf.de Chalon , Oc O Capelliſolis,quibus utamur equitando .
Ladite Kathelot pour 13. Chapeaux de bievre , c'eſt af & CAPELLUS VIRIDIS , In nova Gall, Chriſt.com ,
Savoir 10. pour les Seigneurs des Comptes , 3. pour les 3.col. 882. ann . 1215. notatur ex Codice Eſtræo , Hu
tross Treſóriers ,@un pourle Clerc du Treſor, tous four- gonem Epiſc. Leodien. prima die SynodiLateranenfis
res d'agneaux , excepte le Sire du Petiteellier , qui fui inter Prelatos ſediffe in habitu laicali,quafi Comitem ,in
fourrez de drap, ' orfroifiez autour de bon orfroy d'Ar- mantello & ſcarlata cunica,CapellumViridem habentem
ras , garnys de brides ou las de foye noire , da de 2 . in capite; ſecunda tanquam Ducem in Cappa manicata
gros boutons d'orde Chippre, % . Infra : Ladite Kathe viridi; tertia denique ,ut Epiſcopum infulacum , idque
Tom . II, feciffe ,
 1
GAB 334
2235 GAB
FecilfarofujaRARA FORKASAYSA SPEYBE Prinsipes Fietot ceryali,manipulpnym frumantariorum 1.Jangcentius
BREF Bas teritone Grootena .Forest Inkikanns
1 listinguitstammar bagusupdates ։ To zagb ,png
Ancorage gred kupeeting calle Sacerdotrous ne soit plans Larpetal. (128464 RSS CKPALLE
V gationibus van de Be
Guirlande Omanya Barcelona shte role AiQjMSUOHUO Reebrero
001
Anecdr Sexy zocantur c
269 fourrf presentadoraX9X BHə
Ecole Andegaus asat 3:48RUSM am
estetson
colosa com cobertes 23horessetulekin usvom thành TP.HD 141990
the Regis
conditionis fuerit, fiabusu sistemesbases 1. CAPLivon Fakta shambereira
chose the Gospelkete satilan edges, os tres egnet Fixer
post.com 1998parfag afale den IS BEATURES Ngành nghề cho la
ludowillie quisetidas aceitar
mismutacaria s alsRSSfelektra 2.Crestia.in
xersareapyksumatood alexoveplaggad iswpol ironconstatens no
ToAskorsquorum .sami deglikon how
Stribuit toketubag bellaqa headdA ) tirsratyog ampg
0,5 GAPELAS
den scopul anthem hemostraduatur Prereptum.casal fs ASAPTVERSAPEI Misamensam pod nonin
52 mants de reSeMYARIHMOHith whoopsflisdominorum
prasgVingeesia Genopathy83 sprake
1. Gelea .Ambilhelsekondarikitsat sigerveellise requier china FERIESBannisterforfatlandia insyg
walls ,petrolam :S no gy no s 88 9 , resiva dugove, izroq aysdad mytprt swpling
1 confirmanane4s Staples que cury Ridgren ragu
vibaschitenikues arremaining in Bannestemuarenes doralari berikantopulfitrahlendes gegnalat
rekla ditaidiomas en roerentes que assegurar la cod buigh SBY PEGARISTA Galerieimage istlegs
nosiqmainar fin fly i hartuar. Apten: 94142ksne data cenno cerkisel neerkhidmat sebenar.ds..gusliiH
dimorgosGatale diluppo e longiustine SHARE O Verduras eodem Ihr PresentailahiAtairaqoos olloqu
Als,podem
vah toplesgarrebensum RAPSILLE ESSE idem decot mundotator era berriro ergroen Seakissisibadiog
route Regekun Normannin liggatung Gelsmoment Plumacun tett ogpanel djutinerSiTANTOWIUlls oport
CAPETE
de ramagio habent mortuum bolcum degollung, Arrelse Cosmomentum Hugmiş.R18Tokisanta
m
dua carpentariorum frem med bik Carolleram o suas Furacia qui
; ferui a
cas,c. Ubįposiekar far capita segellorum intelli Chronicon MS.quod'delinjkin for ayolume Vijith Bidalinti
gendos effe ramos arborum sapuletaram exiftimo Vi- Thuana num.272 .Huge Cartela torre Gappia licei
Etter
de Capilum , Caplin ,GRANS m autdum nemal wsi ESPyana hakatayoferia
I 3. GAPELLUS unor çapg;Caleleporištau, per Lai ungs febununBoHD
is esim habes
à Casablano Capone hinn gure Strippers pleristus Chroniz MensNingrats Guillas Artes baie
427852a peibutlánin umidicicur gunoslen
dos idakkan Albage3
Literze Dynand An Calinensu
o & to centi loopt ofer Marten . Loon . 1. cus'an . 989: Paterszyldem
] uggnis firmont)1450
Anecdots segles in the Item Semes Uibo Carbonitor Hugo Sabatini Rees Rokertesiseturi ating
cerparahan peledionem dimidh muide
eapelsuporters , 988.cente etiamnum Occitan.Congregatiticesvacances
Swalis naanle de Rasfat , kocemfuum wie Caply Loud list
eafdem
A :*151<// N vocal 1
- YOYOTE UJENT
de Copust opp mellsa ngelnd trodas
voluere .
Etare Verse psis charium libris Dili
** 5=45CAPELL USRE O Capellanuf a4rde tar medias
doleapud bobinellum Britage famatugal; 188 toé qu4n Fragristian IRA SAHotels Franse framed they
Etcodem mindigytimu Jugruns osteopare due:Midsmib lupracepatan ) en47,20.129 czeskadad erat Boogia giant au
249.464misali su ham selger du PoisHenneue Ggutiens IGAPEX 2.Vide Cagia SiGropermiwiliɔno .1837
capellut HET.Suhmo fa. Herrer CARHARDUM Leapitistegunaan ApecieşiSaçuos
majes
ove s.96.lov.1.sulleylaald er ta,Facultatis Astium . Academia Viconendi Audrinat
nunha Capella
CAMER do paralos magodotoren and partit iin titofelie Van tegura dualis e kihioma injaaryamume alique ]
tem.qp cedunt inVagab ulare Sullan makty :Nogle aprob a ca urma ayt.BRE TOS E giantsCare erde fotenáta con pelkäos
graveo lentia ; hinc, dictus Caperingra tuspageadol ios bugde narra tion that is w Prawvi debat felide Cotabats
Icępsium ME QIKE40:0b1,2Ut 4,9 80 Ipuianap bakpl A4 papirogress in marearios water feridedu after
3.Parusa S atosuslogouttranslatgooilduq
A sa Lajoup,ob tez okoztakishin shkencorpaen
CARERARI Interregero, Parts
-CAPERE,Dec SanApytis GARHISUS Memyno tiqdirloranu peades Ghanai
tom.3: 198 d . Spanbau Brištenfis doGonato Registo faja Sigulies -phop iapudiAuschan Litse
e Bids
depute ruipsp Epit forMeffanoGhermandibran komma 2oint doesmaiziqari
cilioſperidonuluiunewing limopanjeguage
talis inguga realim Espel finna sisendelingssamanlaiset ) Capelasoles A Pourningaleigulisti 8661 290011s
deat aliquod corpus ſanctum . Sto :37:31894.031 Tots GARL AN ;Pupięs: 16145ta..poate spremalitia
GAPERELGmaginilgyéneulpangon . quarum, annellinen kavelyratangelastend gepolamada medicine is!
-GPD
fersejgam sonuesters callidishga Soreerida ningmedia quali Miso Som E doirtas pantserquara sunddaabeba
quim.Rynes 1992 :854F84 Frasiertocontas juoka RASKEI quadh SAPIE 2 slupenim ebbA . windarix's zilli x9 aries
bankeeting and gigs, tamakaingia magadatiredobrotula kkoo
togararlared Jish Apna Bintis ng consolidraspla.sabi çkaffeyre
forfra graviter probange,deksamen.god zwiligriv zwrobylo 9 InstrumODAIWIAKABeaw@S.Vitoris Malul.Bringe
$ 180 SAPERESA Prabbers fieri Reynderbeqms! Psr un sito de los hordatamigerata.armio kupiPordeasiga
289n6olabot berpis.farur ve Spontosaugresi isepueding Item Notesof the game gmx as toxgroues inKorea hoida Qepju mo
non ſe Capientnegotia noſtra , dicatis, & c. 8p.loo.e , FAPIBREYTILMAudicis,velNacaris Sacuesta
FEDPYME anggotasfupape da:Cuin Generalipo fatahesia Biicibdeendalabraseeb
$ 9411.SA PERFINELAB
feosuqmanusipellung gifere:folifetiqenshed.Gagar JacitoBags,Arsagers andeggoMeses scapus barbastră
pigura de Rretagantisi SAS&FUM ADSET! Rosial bengamanesdistributores facilita opiskelema noujorsberajinang
miniRegisjurifdisionering Ackerfome e Saigilo -wratono menina bi VabraswebfertigtupisualCuria Gencaus
For anittgigriny & iudition for ralis terpinianisdiabraces Retro Rege As'agliablazistan I
dei 190 peoprenbeslb& g Bign AdSepdypt , .ogs.s88.lov . de Notasipi Scribneobfekbafacing sus's Magidere questi
MADERA: Veda fea Babemjq,agibog 1.liga monogveltibismoatpabo midi tistossanoo tayo maegesinebat, 88**
AARES 13Hypendentes Patrogaid51568blema si periconfequantitusliset artritisAsraposaficzquod youspese
(ingsfederalist hours ROEVACapitolIDEA YAEneSa naturang pula teslagkamababanazoatiantyo beperturbentuot
1 Setindsaumaupasu,sbau2lippiqsa ai obagolyosuitainfop skapwa boradáson aluankoranny Narr
degli utentingan
SARĘTILA Sisiforliqntur quindsatsaalipbiytarikhs Alia chartachediategoraradosh an'lı zobago mong
e Miast Il protein
 САР . CAP 226
2 25

ptum in Capibrevio vel a tis Judicis . Synodus Barcin : laris, Capillatura, corona, Joan . de Janua:Capillitiuns,
an.1290 ,QuilibetRector habeat in ſua Ecclefia Capibre- ::deft,Capillatura ,capillamentum . Perruque,hodie dici
vium , in quo notæ fcripturarum continentur.Statuta ejuf- mus. Vide quæ de capillamentis obſervat Voffius lib. 2.
dem Écclefiæ ann .1341. apud Marten, ( 0.4. Anecd.col. de Vitiis fermonis cap. 15. pag. 257.
623. Statuimus , quod fiant Capibrevia de omnibus redi 9.CAPILLATUS, xoa taids áp,Cometa , in Supple
tibus ad Dignitates vel alia Beneficia noſtra pertinenti- 'mento Antiquarii .
bus ; ſtatuentes , quod di& a.Capibrevia infra quatuor 7 CAPILLI. Capillos ponere,per Capillos ſe offerre , di
annos faltem continue fequentesſint omnino.completa , ac cuntur Monachi, quod ſcilicetcomam ponant. Leo (
quod. quiſque ſui Capibrevii translatum infra dictum ftien . lib. 1. cap. 49. Hermenefrid quoque, civis Eſcula 1
tempus in facriſtia noſtræ fedisponere teneatur .] vus vir dives, Subdiaconus , feipfum obtulit per Capillos
CAPIĆELUM ,Cervical, ex Italico , Capezzale , in capitis fui Præpofito noſtro . Dimittere Capillos ,apud Si
Statut . Mediolan . part . 2. C.457 , don.lib.2. Epift.1. Clericatum auc Monachiſmum ſub
CAPICERIUS, CAPICERIA.Vide Capitium 2. ire. Vide Sirmondum ad eumdem lib. 4. Epift. 24.Hila
I CAPIDULA.Papias MS. Bituric . Capis ,capidis rius Arelat, in Vita S.Honorati : Rediguntur ad bre
fem . Diminutivum ejus Capidula ; genus.eft pontificalis ves Capillos luxuriantes come , transferturad nitorem
vaſis. Vide Capidulum . mentis veſtium ſplendor , cervicis la &tee decus palliss ris
CAPIDULUM , Papiæ ,Veſtimentum capitis . Aliud gentibus occupatur . Paulinus carm. 13.
ſonat in Olla.patella ; Sed rurſus idem & Evangelico deſuper
Carpio, capparis, gangrena , Capidula, cercops, Mentem rete &tus lumine ,
I CAPILATORIA , Feſtivitas , qua prima fiebat Ponat Capillos oneris & velaminis,
deronſio capillorum.Lex Sal.tit.68.Si quis pater aut pa Servus fidei & liber fide ,
rentis quando filiam ſuam ad marito donat,tota extra par- Ex quibus liquet Capillorum pofitionem fymbolum fuif
te fratris fui vindicit;ſimiliter quando filius fuusad C.- fe fervitutis , quam Deo per votorum emiffionem pro
pilatorias ſuas feciret ,quo quid donato fuiret,extra parte fitebantur : unde Servi Dei vulgo appellati . Nam fer
hoc teniat, & aliquas res dividat.Ex hac lege patec Ca- vi tonſierant. Formulæ veteres Pithaicap. 75. in MS.
pilatoriæ feftivitatis occaſione à parentibusmunera fi- Minime habui unde tranſolvere debeam , fic mihi aptifi
liis adoleſcentibuscollata fuiffe ; & ex lege 1. Tit . 28.Si cavit in brachium in collum poſui, o per Comam capitis
quis puerum infra duodecim annorum, non tonforatum mei coram preſentibus hominibus tradere fesiin ea ratio
occiderit, c. concludit Eccardus, hanc ceremoniam in ne , &c. Concilium Epaonenſe can. 39. Servus reatu's.
pueris duodecimoætatis anno fuiſſe celebratam . Vide trociore culpabilis , ji ad Eccleſiam confugerit , 'à cor .
Capillorum benedictio poſtCapilli, poralibus tantum fuppliciis excuſetur : de capillis vero,
CAPILLAMENTA ,Summitates arborum.Papias. vel quocumque opere placuit à dominis juramenta non e
1. CAPILLARE ,Concidere, Papiæ. Joannnes de Ja- xigi. Id eft, quin à dominis retraherentur in fervitu
nua : Capillare,Capillatum facere, ut Decapellare,valde tem deconſis, ucin ſervis fieri ſolebat , capillis , & ab iis
çapıllare,vel capillos auferre . VideCapulare. operæ imperarentur . Anaftafius Bibliochec. in Præ
q 2. CAPILLARE , Unguentum ad capillos excogi- fat. ad VIII . Concil . de Bulgarorum Rege : In tantum
tatum , in Suſſannæi Vocabulario . autem pietas creverat Principis , do avundabat circa
9 CAPILLASCIT , Capillis porredis , Gloff. San . beatum Petrum venerationis affectu , ut quodam die ma
german . MSS.num. joi , nu propria Capillos ſuos apprehenderit, contemplanti
CĄPILLATI,K ,WATa gin Gloff.Lac.Græc.Ita dictià tibus cunctis , ſe Romanis Milis tradiderit dicens , om
promiifo crine viri nobiles apud Gochos . Jornandes de nes Principes o cuncti Principes W !garorum terre co
Reb.Geric.de Dicenco : Elegit namque ex eis tunc nobi- gnoſcant ab hodierno die me fervum fore poſt Deum bes
lifſimos prudentiores viros, fecitquesacerdotes,nomen illis ii Petri , & ejus Vicarii. Gregor. Turonen. de Gloria
Pileatorum contradens ... reliquam uero gentem Capilla- Confell. c. 2 2. Puerum huic Ňonaſterio bumilitatis Ca
kos dicere jufit,quod nomen Gothi pro magnoſuſcipientes, pillis celimus. Lib. 2. de Mirac. S. Martini cap.4. Di
adhuc inſuis cantionibus reminiſcuntur.Edictum Theo- cens, ſi eum reddideris ſanitati,piillime Domine Marti
dorici Regis cap. 145. Dummodo tertip quemlibet Capil- ne, in illo die abſolutus à mei ſervitii vinculo, inciſis Ca
Latorum fuiſſe conventum , aut cautionis ab eodem emiffe , pillis tuo fervitio delegetur, Frodoardus in Adriano PP.
fides oftendat , & c.Apud Senatorem lib. 4. formula 49 , Cordibus ac ta &tiquidam meliora fequuntur,
infcribitur univerſos provincialibus , Capillatis, De Et ſub Apoſtolica poſito ditione Capillo
fenforibus Gurialibus Suavia conſiſtentibus.Vide Cri Dant ſe, ſervitiiſque ejus fine fane fideles
niti , Pileati .
Seſe manſuros votis teftantur arbelis .
CAPILLATIO , Vide poft Capulare . Quoniam Attachiamenta cap. 56.9.7 . Eſt autem tertius
CAPILLATIUM , Capillatura, Ugutioni . modus nativitatis & bondagii: cum aliquis liber bomo
CAPILLATIUS, Ex capillis confectus.Vela Capil, pro dominio habendo , velmanutenentia alicujusmagna
latia, in Exodi veţeri verſione.Capillatium cingulum , ris, reddit feipfum illi domino , fuum nativum ſive bon
Capillatia zona , apud Sanctum Auguftinum lib . 22. de dum,in curia ſua ,per Crines anteriores capitis fui.
Civitate Dei cap. 8. Comam vero poſituris & in Monachos attondendis
CAPILLATURA . S. Cyprian. Epift. 8. Semiton- primi capillorum cinni à viris primariis aut certe ami
fis capitis Capillaturam adequajti. S. Auguſtin.Serm , cis delibabantur . Faufus in Vita S. Mauri num . 53.
247. de Tempore : Superflua e inordinata Capillatu- de Floro quodam : Deinde veniens ante ſacrofan tum
ra". In Sacramentario S. Gregorii , & in Ordine Ro- altare , adſtante B. Mauro cum omni congregatione
mano exſtant Orationes ad Capillaturam incidendam , jubente viro Dei, Rex primus post eum de Coma capitis
e ad puerum tonſurandum . Vide Vicam Sancti Ger- ejus totondit, deinde quicunque ex optimatibus voluit
laci Eremitæ num . 23. & in verbis Barbataria [ & Ca- Ignatius Diaconus in Vita S. Nicephori Patr.Conſtan
pilatoria . ]
tinop. num . 24. de eodem Nicephoro in Monachum at
CAPILLATURA , Cona fuppofititia. Ital. Capillatu- confo: Kai tá Ti si spēsexsitas zemes & Torcépildit tris
ria, noſtris , Chevelure . Papias : Caliendrum , Capilla- Tã viã xai oul.Besin :05 Xepsivustofsx Stivalisvoös idxació
sura ,fuppofitus crinis pro naturali ornatu capitis,vel quo oev . Michael & Theophilus in Epiſt. ad Ludovicum
ad ornandos crines utuntur. Alibi : Capillus,à quocapil. Imper. apud Baron . ann. 824, Alii vero religiofum ba
Tom , II, K 3 bi
 CAP САР" 22:28
1227
bitummomefticum fumere uolentes religiofiores.perfonas Warenna:Etinde.ſaiſivi eam ( Eccleliam ) sper Capillos
poſtponebant, qui prius Comam capitis eorum ſuſcipere tapitis mei , og frammis mei Radulfi.de Werema,quosab
, in finum earumde-
Jolehant, adbibitis:imaginibus, quaſi Joidit.cumicultello decapitibus ante sabtinke Henricus E
cidere Capiltos illorum fenebant . S. Hieron. Ep.48 . ad pifc. Wintonienſis .
Sabinianum.c.3 .Moris eſt in Ægypti & Syrie Monaſte TRAHERE PER CAPILLOS.Lex Saxon.c.1 9.7.Siper
riis, ut tam virgo quam vidua , quæ fe Deo vowerint, els Capillasalium comprehenderit, fol. 20.companat.Adde
faeculo renunciantes , omnes delicias feculi conculcarint, Legem Burgund . tit.5.1.4. & Legem Longob. Edit. He
Crinem Monaſteriorum Matribus offerant defecandum , roldi tit. 121.9. 3. Ulatici Barcinonenfes MSS. Siquas
noninte &to :poftea contra Apoftoii voluntatem inceſſurce fe miferitin aguayt, de confiderata mente paquiſterit Mi
wapite, fediligatopariter velato . litem, .cum fufte crederit eum , do pen Capillostraxerit,
PER :UNUM CRINEM de Capillis offerre fe:Monafte- quod magnum dedecus.eft ,emendet eum.perimarttem . Fori
rio dicebancur laici,quimonachicæ Saciceati ſeſe adfari- Oſcæ ann . 1247.fol. 24. Si dixerit publice , quodimenti
bebant,uc illius beneficiorum participeseffent . Charta tur,aut traxerit per Capiltos , O'c.Magaum nempedede
Pandulfi Principis de:Gonfia & de Rapolla ,Magiftri & cus, quod decalvatio pro maxima infamia haberetur
Dominatoris totius terres de Principatu , an , 697. Sta- Charta Communiæ Atrebatenſis an.12.11.19. 23. Quasar
zim dominusAbbas.congregavit omnes fratres intus in lium pugnovel palma percuſit , feu par Capillos cepit
Ecclefia S. Michaeliszes Stantescaram altare, receperunt c.9.24. Qui alium ad terram per Capillos sraginave
me ad ſuamorationem fcripferuntnonnen meum om- rit , i.craxerit ,&c. Ariſtænet.lib. 1.Epift.2 .Mex.pi Tipy
nium parentum meorum in libro , fic in eadem bera ego roumisróm :ta madeixis angræis .
difcalceavi pedesmeasj@ ad fan &tum altare aſcendi, PER CAPILLOS PRENDERE,in Capiculari 3.an.$ 13 .
per unum crinem de capillis meis obtuli me Domino , &c. cap. 17 ,
PARTICULAM ÇApulli fui in fignum ,captivitatis fue REMANERE, aut Esse IN CAPILLO , dicitur puella
ſe m
Bald RegisHierof.miliſ Boemundu ſcribunt Alber- quæ nondum marito juncta eſt, & adhucin domo parnis
sus Ag. lib.7.4. 29. & auctor Hiſt .Hierofol. an . 1 100.p. nanec: nam.pianistas.crines innupcæ ferebant , nec
596. vel quod paltio capelli ſignum fuerit fervitutis' eos in nados retorqucbant , quod nupcarum erat , ipræ
vel quod ita egerit cauſa fidei faciendæ . Hildebertus ferrim apud Longobardos. Scipio Ammiratus tora. .
Cenoman . Epiſc. Epif.39 Atne fimulatorie loquiputa- Geneal. Neapol.p . 59. Ne feudi, non effendou mafcbe ,
søtur , abfcillos de capiteſup Cepillos marri fue tranſmi- ſuccedon le femine primagerite : eccettafequelle è altre
fit. Gefta Regum Francor.c.41. Perge velociter feftinus eflendo maritate , ſe ne trovaſſe alcuna non meritata fan
Cum Crinscapitismei nuncad patrem meam , fugajarray ciulla , nel qual.caſonon la muritata primagenita , mala
nobis, antequam cun & tus exercituscorruat. fanciulla non maritataſuccede ; di cui ſidiceeſſer rimala
CAPILLORUM TORTURA,ſeu criſpatio , Gallis Frde in Capillo.Adde Campanilem p.46. Lex Langob.l.2.xit .
fure . In Concilio Londinenfi ann .1138. c. 15. prohi- 14.8.20.Si quis Longobardus fe vivente filias fuas nuptui
beorur Sanctimoniales Torturam Capillorum & compo- tradiderit , Odlias post mortem in Capillo in caſa reli
Jitionem capillorum facere. Martianus Capella lib.4.Fe- querit, tunc onomes æqualiter in eju's fubftantia beredes
ming ... cui Crines Tortuoſi decentique inflexione criſpati ſuccederedebent.Adde 9.21.22.26 . 27. cit. 20.9...Con
Onexiles videbantur . ſticur. Sic . lib.2 . tit.g.lib.z.tit.24 . 8.2. Statucum Hono:
! CAPILLOS ET BARBAM NUTRIRE,Penitentium pro- tai IV.PP. pro Regno Neapol.ann.1 285. In fucceffione
prium fuiſſe obſervac Rabanus lib.2. de Inftit. Cleric.c . inter feudatarios .Subfeudatarios viventes in regno to
29. Unde cum Ecclefiæ recopciliabantur , eorum crimes dem jure Francorum , fexus primogenitura prærogativa
tondebantur, & veftibus mundis induebancur,utauctor fervetur , ut inter dues eodem gradu feudatario de funéta
ei Honorius Auguft.lib. 3.4.76 . & 77. Vide Diploma conjunctos feminan mafculuso juniormajor natu pre
Sergii PP.apud Sammarthanos in Abbatib. Montisma: cedat, five fant mafculi , five firstfemine concurrentes :
joris Arelat. ſub ann.1002 .Ordericum Vicalem lib. 8.&
nifi forfan duabus concurrentibus effe primagenita mari
11. p.682. & 816. &c. two, bº junior semanførit in Capillo ; tuncenim junior,
CAPILLOS ET BARBAM radere interdum ii jurbentur, quiin Capillo manfeast , primogenise maritate in fuocef
ut in Synodo Agathenfic.rs. & Toletano III.C. 12.quodJione hujufmodi preferatur: fed fi nulla remanente in Ca
inde Itarucum conjicic Menardus ad Sacrament.Grego- pillo ,due vol plures fuerint maritatæ , majori natu jus
rii M. p.223. quod apud Gochos promilla cæſaries ho- primogeniture fervatur . Vide Picheam ad Confwocud.
Treconf. art . 5 .
noris effet lymbalum .
CAPILLOR UM INCISIONE ADOPTARE ,de quo more CAPILLOS CER CENATOS , id eft, in circulum vel or
Paulus Warnefridus de Geſtis Langob. lib.4.c.40.lib.6. bem attonſos, jubentur habere Saraceni franchileu libe
c.53 . Chronicon Novalicenſe,Aldrevaldus & aliià no- ri per Curiam generalem celebraram Ilerdę à Jacobo II.
bis laudati in Differt. 22.ad Joinvillam p.272. Rege Aragon.aa.nza Statuimus, quod quilibet Surace
CAPILLORUM BENEDICT10, in prinae fcilicet capil- nus Prancbus,qui fit in Catalonia,portet Cepillos Cerce
lorum detonfione , de qua etiam nos pluribus in ea Dif- natos, solis (ixonſos ).im rotundum.fou in circuitum , en
ſercat. Charta Rogerii Abbatis Dervenſis in Tabula utcognofenntur inter Chriftianos,ec,
rio ejuſdem Monaſterii : De benedictionibus fponfarum Capillum Facere, in Lege Burgund.c.6. 6.4.Gal.
tertiam partem , beneditiones perarum , Capillorum quo- Faire des cheveux.Quicumque ingenuo our feruo fugienti
que ſug erunt,Oc . Viche Nomacanonem nuper editum nefciens Capillum fecerit quinque fob, perdart : fè ( ciens
á viro eruditiflimo Joanne Bapt.Cotelerio com ... Mo, Capillun fecerit, fugitivi pretium tagasurexfolvere .E
numentor. Ecclefiæ Græcæ C.533 . dicio Heroldi: Svingenuus autferuus fugienti neſciens
CAPILLO ABRA so pacem firmare.Ditmarus lib.6 .de Capillos fecerit,5. fol. folvat, fe fciensfecerit, & c.
Luſatiis paganis pag. 65.Pacem abrafo Crine ſupremo, CAPILLOS SIBI INVICEM DETONDERE, Pæna con
decum granive, dasifque affirmant dextris . {pirucorum in Capital.ad Legem Salicam c.3.9.7. in Ca
CAPULLIS CAPITIS fuper altarepofiris, donationem pitul. 4. ann.8os.cap 1o . in Lege Longob.lib.i.c.17;.
confirmare, in
Charta AlaniDucis Britannię apud Au 8.11. & in Capit. Ludovici Pii enn .824. cap. 6. apud
guſtinum du Pas;in Stemmate Tinteniacenſip. 572.In. Holkenium .
de etiam junt teftimonia Capilli capitis meinquos pono (4 = Fures & ali Malefici puniti in oude en crinibus , in
per altare, culter unus. Charta WillelmiCamicisde Spooulo Saxon.lib.z.art: 13.9.1. art. 28.9.3.lib.3.art.3,
8.1 ,
 229 CAP CAP
230
$.1. & in Wichbild Magdeb.art.19.3.1. art . 44.811.96 . vio referentibus. Acta SS.Maii.co.i. pag.342. in addi
PROGA'PILLO DEPUTARE , Nihilifacere , Hoc- ctionibus ad Vitam S.Antonini n.31. Et cum cecidiſet ei
ci pendere, in Vita B.Joannis Bonvifii ,tom . 5. SS. was ligneum (vel Capifterium , utlegit Bzovius ] conti
Maii pag .104. nens pannos ( quos lavaturaerat :) O indusspartes.fra
q CAPILLI INAFFECTAT1» apud Sulfannæum in & um fuiffet . Erto :6.ejuſdem menfisin Vira S.Colum
Vocabulario : Nulla decoris affe & atione sculti; con- bæ Reatinæ : Sibilo quoqueinvaluerat eund Hiabola fuf
-trarie ſignificationis affectati , focatam ,offiumquecumutum fuifle ſub le&to , tc' rejeciſe
CAPILMUT , CABALMUTE vel CATTELMUTE : , illam hoftiarum plenum Capifterium , hoceſt, alveolum
apud Scoros, forma per quam catalla folent rei vindi- feu arculam . Sic autem impia metaphora vocatur ob
carione repeti persorum verum dominum . Vide Ske- frequentem Euchariſtię,que Hoftia dicitur,fumtionen .
næum ad Quon.Attachiam . cap. 1o . Scotis mute eft pla CAPISTRAGIUM , Quod pro capiftris domus Re
citum . Vox igitur compoſica ex capitale., aut-catallum ,
giæ miniftris annuatim conceditur : Gallis
beveſtrise
& c mute . ge. Ordinatio HofpitiiS.Ludovici Regis Frann.1261.
CAPILUM , CAPULUM . Teftamentum Audonis capite deScuciferia : Scutiferi mfimul pro Capiſtragiis
Epiſcopi Veronenſis ann.ii.Ludovici Pii: Cum brolio, fuis per annum 36.libr.[Vide Chaveſtragium . ]
cum.curte, areis.d alia territoria , tam aratorii , pra CHEVESTRACIUM , Eadern notione . Charta S.Lu
to, Capilo , e cardico , piſcinibus , aquariis », OC dovici RegisFranc. anns 256.Notum facimus ... quod
Charta Lotharii Imp.filii Ludovici Pii , apud Ughel- cum retroactis temporibus Scutiferi noftri confueviffent
lum to.7.pag. 1438. Comporimus juſte & rationabiliter percipere quandam coftumam , quae dicitur Cheveftra
pacta Monaſterii S.Zenonis in omnibus pafcuorum , a gium , de fænoquod Parifius per Sequanam adducitur,
Capulin femdecima, domnom exa &tionem pertinere , nos attendentes quod perejufinodi exaétionis abufum ,quo
OaCharta Friderici Imp.ann.1178.ibidem pag . 1434. gravabantur,prædi&tam costumam penitus amovemus
Cum calis , ædificiis , areis, bortis, vuidis, filvis , probibentes ne de cætero aliquatenus exigatur , & C.
pratis , pafcuis , Capilo , aquario , berbarico , eſcati CAPISTRIUM , pro Capiſtrum : vaniserov,Mofcho
co , Oc.Vide Caplim , [ & Capellus 2. ) : pulo .Gloffe Balil.o spóry ,resourovy Kwasiseur. Dom
CAPIRO . Vide Caparo , pizo l.2.de Vica Maohild.cap.9.
1. CAPIS , Calix ., feu genus poculi ad ſacrificia , Noéterreliquit
vox nora Varroni, Livio , & aliis . [ Papias MS.Cn In caftris vafiz., feu frena , Capiſtria fana .
pis , capidis fem. Diminutivum ejusCapidula . Genus Chuceurs c.palfressa freins à Cheveftres , in Legi
est pontificalis vafir. JFragn.Petronii : Habeo fcyphos bus Willelmi Norhi vernacul.c.za Le RomaniteGarin :
urnales ...babeo Capidomiquam reliquit parronus meus , Ces vileins font:en Cheveſtres tenir ,
ubi Dedalus Nioben in equum Trojanum includit .Huc I CAPIT , Imperſonale idem fignificans quod Li
baldus Monachus Elnonenſts in Carm.de Calvis : cet.Tercul.adv. Hærefes c . 44.Talia Capit opinave tos ..
Cæfaree Capides , canti cata cifta catonis , CAPITAGIARI . Vide Capitale s.
2. CAPIS , Capicas y Capſa . Fridericus II. Imp . CAPIT :AGIUM . Vide Capitale 2.& 5 .
lib.z.de Venat. cap.33 . Accipiunt ova gallinarum , o 1. CAPITAL , Præcipuus . NicolaasPP.ad Caro
rumpunt ea , Omcacia vel Capice lignea aut ferrea, lum Calvum , de Joanne Erigena : Pariftus , in Alu
que tamen fit ftagnata , ponunt ea ; fed in rumpendo . dio cujus Capital yan ohim fwije perhibetur, morari non
VO , removent ſunimitatem tefte ovi , c . finatis. Glaber 1.3.c.8.de M.Heriberto Aurelianenfi :
CAPISA, Menſuræ (pecies . Falco Beneventanus Capitale Scholæ tenebatdominium .. [ Vide Capitalis i .
ann .1192.Adeo fames invaluit , ut fepe apud Janttum & CaputScholæ . ]
Germanum venderetur cofcina frumenti plufquam una z . CAPITAL , CAPITALE , Capitalis fententia :
uncia nuri , fauma vim fimiliter ,& Capija olei Tz- Joanni de Janua , Pæna Capitalis . Gloff. Gr. Lat. Ki
ri quinque . Vide Capis. 1 . OxA.1x Tiwaeia , Capitale. Althelmus de Laudė Vir
CAPIŞCHOLIA , ( CAPISCHOLIUS , & c. ] Vide gin.cap. 23:
Caput Scbole'. Tunc demum Capital perpeffus forte Sacerdos ,
CAPIŞTER , pro Capiſtrum , apud Rynier.to, Æthera glauca petit devicta morte triumphans .

9.pag.261.col.1. Cum coleriis, bamys , Capiſtribus, pi- Et cap.25.

pes de coria do omnibus aliis rebus pro cariagio.
CAPISTERCUS . Vide Cabus.
1. CAPISTERIUM , Vetus Gloſarium : Capim
fterium , eft vas quoddam , quo frumenta purgantur ,
Dictum pro Scapbifteriam cenſent Merula & Salma
fius . Glon.Græc.Lat. Exspisiev, Scapbifterium . S.
Gregorius lib.z.Dialog.cap.2 . Ad purgandum triticum
à vitinis mulieribus præftarifibiCapiſterium petiit ,& c.
Ubi Zacharias Pap.wyídio vertic , Vita S. Mauri E
piſc.Cæſenaçis n.13 . Eodem modo ac ſi Capiſteriam ven-
tilare videretur , tremere, infeliciter cæpit . Vide O-
donem Cluniac. ferm.de S. Benedicto , & Aldhelm . de
Laude Virginum c.19.Uricuretiam Columella lib, 2.c ,
9. VideForos Aragon.lib.4.tit.de Tabellionibus.
2. CAPISTERIUM , Granarium , horrtum , vel
piſtrinum . Ada SS. Junii to.1.pag.360.de S.Cono Mo-
nacho : Tandem ejus infpe &ta prudentia ,facriſtiæ ,prom-
pourrii, Capiſteri atque priorisclavibus binc inde col-
laris , cun &tis cunita fagaciter diſponebat.
3.CAPISTERIUM , Alveolus lignous, inquit
Continuator Bollandi, qui capite geſtacar , eftque
maxime in ufu mulieribus locospannos à fonte aut his
Magnopere metuens fifcidecreta nefandi,
Infuper la Capital tremulus formidat acerbum .
Plauto , Capital, eft crimen capitis periculo dignun .
Ita etiam noftri vocem hanc ufurpant.[ V.Capitalisi.
Y CAPITALAGIUM , CAPITALATUS Vide . CM
pitalis ad Lin.Veteres Chartie .
CATITALARIUS. Vide Capitularius poftCapri
tulam 5 .
1. CAPITALE ,, Cervical. Papia's : Pulvinar. Can
pitale ,plumetium . Gloff.Græco- Lat. Tulostposx?pt=
Noor , Capitale , pilentum . Regula S.Benedi&ti cap.55 .
Strumenta autem beſtørum fufficiant, matta , fagum ;
täna, Capitale". Cæfarius Heiftersb. lib.4. Mirac.
cap.26.Capitale ejus vertit , mollificavit. [ Codex
MS.S.Quintini de Monte ad calcem Regulæ ſæculo cir :
citer X1.exaratus: A plurimis præterCapitale omne's arba
ftineant . ] Occurrit apud Pelagium lib . 5. de VitisPa
trum libell.to.n.76:S.Bernardum Serm . 2. in feft.Omn.
SS.Udalricum hib.3.Confuet.Clan.cap. 11. in tertia Vis
ca S. Winwaloci Abb . n . 8. apud Bonifacium in Vie
ca S. Livini Epiſc. & Mart. cap. 3. in Reguta Da
mignitarum Sororuski cap. 8. in Chron. M. Belg.
aną ,
 31 CAP "CAP

ann . 1047. in Trad. Fuld . lib. 1. pag . 459. & c . Regis Weſtfax.cap.42.apud Bromptonum : Ruftici cut
CAPITALE , Operimentum capitis, vel faſcia qua tillum debet effe clauſum æſtate fimuldo hieme . Si di
caput involvitur .Glof.Græc.Lat.Kipenódionem , fron- fclauſum fit , do introeat alicujus vicini fui Captale
tale, Capitale. Ditmarus lib.7.Capitale ejaſdem (Re- ( verſio Saxonica habet Pecus) per ſuum apertum , nibil
ginæ Saracenorum ) ornamentum , invicem gemmatum , inde recipiat, ſed educat de patiaturdamnum ſuum . In
Papa fibipræ ceteris vindicavit , & ' c. Legibus ejuſdem Inæ cap. 21. & 39. Fur inventus in
2. CAPITALE , Debitæ pecuniæ caput . Papias: Capitali, id eſt, re mobili, aut pecuaria. Eadem ha
Capitale, caput pecunie . Capitis ſumma, apud Pau- bentur præterea notione Captale& Capitale cap.44.55
lum JC.Glof.Lat .Gr.Sortes, X.prouoi , zanpoi, xar 25- 63.& in Legibus Henrici I.cap.13.29.& 59 .
pa ). F S avno uátce. Joann.de Janua : Capitale, pecu CAPITALE Vivens , in Legibus Æthelftani : Red
mia, vel pena capitalis , vel fententia de capite punien- dam de meo proprio decimas Deo , tam in Vivente. Capi
do . Lexicon Gr.MS.Reg.Cod,2062. Apyúx , ru 1.904- itali,quam in mortuis fructibus terre .UbiVivens Capita
nova ſ XP:ôv. Ita Græci principalem ſummam rei cre- leidem eft quod viva pecunia in Legibus Guillelmi I. i.
ditæ dpx a vocant , ut Demoſthenes , Ariſtophanes, pecudes, uti recte interpretatur Lambardus.
& alii : Noftris le Capital. Cabal & Caban , in Con CAPITALE FURTUM.VideCapitisFurtum ,inCaput.
- ſuecud.Burdegalenſi art.49. 50.56 . & Bayonenſi art . 21 . CAPITALE DE CROFTA , ſeude agro clauſo, dici
22.23.Capitau , in Solenſi tit.20,art.1.2.Capitale debi- tur,in Charta Gileberri Baſſet ann. 1182.apud Kennes
tum , apud Odonem Cluniac.in Vita S. Geraldi lib. 1 . tum Antiquit,Ambroſden.pa.137.Canoniciconceſerunt
cap.24.Charca ann.1249.in Tabulario Campaniæ Bi- hominibus(de Wrechwyke) duasacras prati pro Capita:
bl.R.F.365.Et quotiens tranſgrelli o comprobati fuerint, libus ſuarum Croftarum fecus rivulum verſus molendi
Capitale reddent vobis , & in 10.fol.tenebuntur: Infra: inum fluentem ad faciendum fragnum & viam ad molen
< In auobus fol.tenebitur ad emendam , & Majori in tribus dinum , *ſiforte contigerit quod in futuro molendinum
denariis , o Capitalereddet dominis.[Litteræ an.1417 . nois fit predictis Canonicis neceſarium , pr.editie acre
apud Ludewig.com.6.Reliq.MSS. pag.86.Uſque ad con- pratiad fæpe dittos Canonicosredeant .... O hominibus
gruam ſurisfactionem tam Capitalis , quam etians dam- meis predictis terra illorum remaneat,
morum inde legitime contractorum . ] Bail de beſtes à 5.CAPITALE ,CAPIFALITIUM ,CAPITACIUM,CA :
Chaptel, in Conſuetud.Biturig.tit.17.Nivernenſi cap. Paris Census, CAVAGIUM , & c.voces ejuſdem originis
21.Burbon.art.554.Nancaii art.19.& c.Id eft,inquitMo- ac ſignificationis, quæ denotant cenſum , quem homines
lineus , ea conditione ut grex , ſeu Capitale in ſuo nye de corpore, feu de capite quotannis debebant domino
mero reſtituatur , Reliquum autem fit commune , præſtare . Vita Garneri Præpofiti Divionenſis: In cra
CAPITALE , Æftimatio rei furatæ aut ablatæ, in Le- ftino Nativitatis, cum celebraretur venerabile feftum $.
ge Salica , Ripuaria , & aliis paſſım , in quibus con- Stephani , mos eſt cenſuales ad altare venire , minifiri
vidus de furto cujuſpiam rei , certæ denariorum aut fo- que aſtantibus debitum folvere. Atque ejufmodi cenfus
lidorum quantitatis culpabilis judicatur , excepto Ca ut plurimum erat quatuor denariorum , tametfi non
pitali O : delatura , id eſt , præter capitale & delatu- ſemper . Unde ejuſmodi cenſui obnoxii, ſeu bomines
ram . UbiCapitale , eſt res ipfa quæ reftitui petitur de capite dicuntur elle homines quatuor nummorum , vel
ſeu potiusejus æſtimatio; quomodo accipitur diferte de quatuor nummis , in Conſuerud.Burbonenfi art. 192.
in Lege Anglior.tit.7.9.7 .in LegeRipuar.tit.18. 9,1 . & 203. & in Charta Ranulphi : Abb . S. Mauriad
in Decretione Chlotarii 9.12 .(Charta anni 1135. inter Ligerim , ex Tabulario ejuſdem Monaſt. De quodami
Inſtrum.10.4.novæ Gall.Chriſt. col. 165. Solo Capitali Coliberio S.Mauri nomine Simone Fabro , qui diu venti
abſque alia exaétione reſtituant. Ibid.col.166.Quod fi ac latus, bominem ſe ipſius Sanéti recognoſcebat,fed non fa
liquid damni illatum fuerit, folo Capitali reftituatur , cut alii qui de quatuor nummis erant... , ille reſpondit ſe
Ec col.192.exCharta anni 1182.Capitale e tantumdem effe hominem S.Mauri, fed non ficut alii qui quatuor não
de emenda perſolvet. ] mos reddebant.Chartæ Alamannicæ Goldaltica.s. Dua
3.CAPITALE , pro Capitulum , vel Capitularſ. mancipia mer...libertate donavi,ea tamen rationeutan
Charta fundationis Agaunenſis Monaſterji apud Sam- nis ſingulis ad cellam Ratpoti , que ad Monaſterium S.
marthanos: Placuit nobis ut & ipſe Abbas...tam de ve- Galli pertinet, in cenſu quatuor denarios folvant. Ta
teri teſtamento, quam de novo , & alii ædificentur , bularium Majoris Monaſterii Ch.159.Notum fit omni
pro Capitalia fcribantur , ut pofteri teneant. bus quo: StephanusCambacanis de Ferraria accepit in
1 4. CAPITALE , CAPTALE , dicitur bonum omne conjugio ancillam S.Martini, per quam ipſe ſervus
quod poffidetur , præfertim vero bonorum ſpecies il- eft. Sed cum illa mortua elet, o accepiſſet conjugem a
la , quæ in peçudibus confiftit , quam Forenſes noftri liam liberam mulierem , abnegavitſe eſſe ſervum S. Mar
Catallum vocant , voce à Capitale & Captale deducta. tini, & dearramivit bellum contra nas ; intra terminum
Nam Capitum vocabulo pecudesintelligi docemus in autem quo bellum fieri debebat , recognovit ſe male egil
fra : unde quidquid boni in armentis & pecudibus eſt, ſe . Venit in Capitulum Majoris Monaſterii, do dedit
Capitale, Captale, & Catallum , appellatum eſt.Gloff. recognitionem ſuam , fcilicet ſecundum conſuetudi:
Lat.Gall.Capitale, Chatel . Catholican Armoricum : nem impoſuit ſuper caput ſuum iv. denarios , per
Chatal,Gall.Daumalle,bec armentum.Charta S.Bernar- illas tradidit ſe S. Martino O Monacbis ejus , videnti
di Abbatis Clarevall. an . 1145 in Tabulario Auçiſiod. bus iftis , & c.
Sithelonarius Comitis, ſeu aliquis clientum primus ce Præftabatur autem cenſus iſte capitalis quotannis, ut
perit cum , qui
Capitale Epiſcopi abſtulit , Capitale ex locis infra laudandis patet: præterea in nuptiis & in
Juam cum Lege Epiſcopo reddere faciet : Ce fe per ejus morte . Charta Hugonis Caſtellani Gandenſis an.1243
incuriamcum eodem Capitale evaferit, ipſe pro illo Epi- Manumiſſi autem finguli in præfentia noſtra obtulerunt
ſcopo de Capitali & Lege reſpondebit. Vide Chartam femetipſos diétæ Ecclefiæ , cum omni poſteritate ſua, ad
WillelmiEpiſc.Cabilonenlis an.1227 . apud Sammarth. duos denarios Flandrenſes folvendos annuatim in Af
in Epiſc. Cabilon . n.39 . Perardum in Burgundicis p. fumptione B.Mariæ nomine Cenſus Capitalis, & quande
327. ( Charcam an . 1157.inter Inftrum . tom . 4. novæ nubunt , ſex denarios Flandrenſes, 12. quando moriun
Gall. Chriſt.col. 174.Martenium tom . 3. Anecd . col. tur. [ Charta Sigeride Liedekercke domini de Boula
1192. & c. ] rio pro Abbatia Š. Adriani in Geraldimonte ann.1314 ,
CAPTALE , pro pecude diſerçe uſurpant Leges Ing apud Miræum (9.2.pag.734.col.1.Et eofdem pbtuli Sub
Şcbg
 GA ? CAP
Sohola B.Adriano de Geraldimonte Lervituros
Ecclefie komines
noftri dosar perguntam presentesquan futuriu
Hethobusdenariis nominentes Caymansaanuatim zriulane
triufq ue lexur Gapstagia fua gerti terminis quibusfere
gul matrimonium reyes desarroiba mot deVuo
were confuevarunko Chaga,GuillelmiAbhariss . Dies
Lambertus Hiidehis page nyman ,1998 apud Deublestum libizopag :987 kanuman
telecabinets
Mahumilit liberos refignauit,Hum spre ipforum fimus menemy esperimento aos alemli obmexietate Jerwinnen
poſteri Juccelorad Agbati jam dictodegas, fecte jore 123kzagrt
nabilahteatenebamiurulelunshaAlia ,Guilty

ptiis o
, in morte quatuor. Ita tamen ejuſmodi
fenlul Lelmi cladio Riekat kite Giripank pageBySide
Item Capha
c#ru dengtos cadere dicekalah ? Charta-'Frivihjaceníts morantum - Chargaan,1232,in Tabulilampania
Bara
Tabulariianno 897. Dunamis etiamond hancipit his nigh glo Damne perantlibellernton figlione puakistantes
ofa bedacemiyo , itmöfcarfueräris 4. Jemittezde
riddia factoreshominibus petelin , Genitagiianenfebanturi
capitaka athip ten
, jorhos2 mihi Joannis de Verapnelmasuurimin
dis . Charca
ottenuante,mauropjuinh' fenfum zatentWedel quitan
mana
i denariosyanasikidebakantie
ngmortuam .
CAPAALEA BaldricusDölemfis Epift,ut capite's namipe Capitagii apasatin . Gapagea ApudDelphina
VALTEWE NIMWA22:5;medziniqutul Walter "Vova cego IMabill. Prælatinta ? Atakum Sam Benedict.leco
res B.Valentino.us ei Capitale tuum reddere onderson
6.pagtukiple fiberis hominibusaugoi feina fatxitat:
tem & obfequiu Manaleria perResua adevarebank sa
CAPITANEUS Lettur !P PromfangüeCapitaneum hac habet ex Chartatio Vindocinenſi:Quidamgadsubory
annuatim prantino nella nottea Cupitia pesmin A denarios de Capitagio fuo, facutungs fecularis.
Alibus
HisS :Foramanf'Abbatis Valtródopenfis'ns2f. facere , ſuper altare Dominique pradifttyheringy atenter
CATH KNEUS CENSES m Chartarsoantibis Abbat, imponens, funem quoque cohe keqe debe katemplica

Halt-übe deANVIR Quiomness:Bertin e pranedim bana her ide Expaflium Orati zakup MUDAVANI
1209 2. CAPITAGIUM , Alia ,ogrigne Chanta Henriqi

BantLa Con Mione , mihanno Wantavais

w marita
dalstoradil 820.Mandanten und predictum beltumes Edwardi);
fol.FiBertino perfolvat; fithei nihambini UNITY vice regia geneants Cobemaster.se hareyeduduma
depofitione ejaydentSanthi niA Maah2 1404.ibidinis Regis , Supptagium ResinRogimi stafiçen dagens
Imipfi prænominalamente ob uncie namingegrumefferri plataneroun
Apondenis
releveure, Juan ommis poftezituen oh oh op die ou pap en hangia ngmineRegistrerape , che lorrea de36.ale uita
storfata F.Muriel pro praneo Sepang Wanaja Is Coves Rymerdegilde zapucins sneadowsigas
Sidummo SIS ជ .
1.tresoBolos perrdught aguli Caeſagir MueCaptain :Lacus.eſt in Sardegiani
CAPITALITTU members apud Theophanenun
3 BOSTS abis beCAPATATLAYM ,Chroniceg Moſomente pag,64
Çerxigiam laban
ning faollapodniedouciblatuksfamilje dubna
h
Xole ore amt
m e t quri didit.niany.refr 0.
a i r l
ta l i n ab c t r e q u r
bm . A u c Capo J a d a 119 M 13:41
Santatosi apud GENSYTGA RTis Kapitula Caroli Calviti.31 .tie
Jo Robertüm if Vita S.HubeTIF BATO
pag30. Preducius 281841 & 4a France qui blandes fuo: Capitol
mel de a
bicularius Adelaidis et more incontrollo caput Juinsekusapk partem regiam deberesClaronicon Befaena :
litjoleroi panairettore demo pomies Ispasal adalupermamansikkam(delegavit; quevolen *
col.2015
Amplilt.
fé Cenſus cap cảfis Simiolyha aguan same time it was Lobutun qapinis yun donationibane Imenik
use tam utiset pering reglabait néanadchiron xsądemicus lib. de Gedisko
S.Hüberti Tuttia ja vitanda rabiei cauia confagientes Eriderefap...Nende tekstraotamy servomotion when faisa
completo. Voto performabant. yGuntherustib.
uno tortesuperstitsekiiritto propkus:Capribucice eforeskavi soudiniombmas Brot atrüger
gurin
POAR OM An o po cunt a Re ge &
confunsoMeneddsię Mieiduls 6 :Máximinta
own esilola Pisng9pfi
agus and boyundi ponte mariestarterisqul AbertasMusicandis nagmarzsHombriegashethin's Captve
decomumcabelo ese fumpared svag vindekstremali annno fapet andere whiteyzborimapierda
Etlik .
god mu mwibimib sadad foluit . Odo Cluniac. lib.z. de Vita S. Gedarte cap.1.3
jado. ***
capitolour contentuk taburere kadar komp.giga. Hansfamilegtm profissnams upfernando Pemperamines and
Ubi perperanc
a capitaliensk PRIEST
REM HBSE KERSIRRA Sepahtrar corum SS.Petri Paaki Modernever ,detetaque
bertusMonasbas she lookedfor Fra STAST SALEPulis folidos ad proprium collumdepender mense,emanetan Tepal
tuslesrenseigner of pickigs kystalpusted plexſeruus, Domaineyweigusali Oanfan ,nefcerca
VidaMiracula
maglit . Pepe Smithran iniffs pitis tributure . Cancake Toler til.ems.AddeFlo
Al MHION ; Bags Famosvod nejtrao bo doardum lib.4. Hill Rom.inappiWagorien Flashnia
che TALUSSENSPH.HChata pananampe cenſem pag.246.Alikan modib.at Diplom ? Belgic.cap.43.
ferio S.Qui hipe deMontgrindinishMabillAnnshisBeril GabenduoicoFrancoralodiq payzzo & to VidaCape
nesli na9.5:18 89942480 ; auming , PIJAT19A2.1 tio . Armtakatid har,oapud Theophanera pag.407.13
bULARITALDIS RUG EPlining Fenlum falmatreis Cencapai anapits.reddin Amadafiwe?..dilm633133.458
tenetur Sunarhequr moneyam Seramane As Ang Prostorio .CARLD'SriLViRuhepoobling IF ?AVIH ”
nymfiasuna HULPS125 Weert Hestaangrig.Mogalerina CentosCastilavida . Aby od 12 dontuerad Ads :
S.ELSH Ryza RuskykreproNSEP Sanitarisadish relian. art. 135. Ita enim fcribendum proCortefeuil
42964 emra Vins1888 SEKEEMASURARAM persi Chartaan teasisd Boboit :MoWmokrenta phy! 407,
colmºskaku: 686% iRhoma Stanga1955. His hetanta Porridos demaibsanovadbodhantfingulasSansBåtlendus
tiyme'Asratantes Calga21...102.25.9.1.rņosmust fupradibuat dengairiaslater Capit alimenja ?'DiponerRabia
Bid .CARII9W Mit Slim Bass.mpguveriyhista genobdiEpiscopis Parifienas pud sanmarchanos:Maila
Fantini 297 ; SARBARA konserva karung gestrimin laboratorius sum..sogottheifatlimije oort , verft
MALA RATESSA RARECT.9.488.9 pabasi Mico panindicate of andere offrendowapitaalbewys it lobnesome spalio
Infçalom. The LESHBH dorings isfrom you saisMcookun bleburtic parástervelinali Thiitis B Probat al
te ; & Ջ
niso bahas temps : A IKARSArdupoin{ubes HIA.Sgfääliompasigroso tool to omog seni usmes
-2 CA
H

235 CAP CAP 236

CAVAGIUM . Charta Communiæ S.Quintini in Vi- Scune perſone paye à Monſ l'AbbédeuxPariſis de ſer kief,
romand.ań.1195.apud Hemereum : Illi bomines noftrilio apele -on tele condition en nom vulgal Caveliche, pour
beri, qui non fanihomines de corpore , si venerint in chou que cheſtpour le kief. Droit de Chevelage, inva
Communiam ...nec alicui domino de forisfa&to reſpondeant riis Chartis quæ habentur in Probat.Hift.Ecclefiæ S.A.
nifi de Cavagio ſuo. Infra : Quandiu puer aut juvenis, ņiani pag. 100. 101. quod Chevalligium appellaturin
vel adoleſcens, ſub tutela patris ſui...moratur, nullum Charca Libertatum oppidiS. Paladii in Bịcurigib. an .
debet domino fuo Cavagium , necalicui debet reſpondero 1279,
juſtitie , donec proprium habeat catallum , de quo luz CAPITAGIARII, Iidem quimox:Capitales.Char
cretur. (Litteræ anni 1236.ex Chartulario Monaſterii ta Alexandri Leodienſis Epiſcopi de Godefrido Na-,
S.Quintiniejuſdem urbis pag.344.Salvis retentis ei murci Comitean .! 131.apud Marien.t0,1.Colle &t. Am
dem Abbatió Conventui Cavagiis, mortua manu , c, plifi.col. 709. Decretum eſt etiam à nobis e a Comite
Index redituum S.Petri Corbeienfis : Quicumque ad Ec- quatenus omnis ſervus ° ancilla Capitagiarii per an.
cleſiamſpectatfolvendo Cavagium five nobis , five mi num & diem Bronium S.Laurentium commorantes,ab
niſtris , & c. ] Charta ſuper Confirmat. Confuetudinis anteriore Domini ſui exaétione & mortimanu , fient ce
S. Audomari an.1227. apud Ducheſn. in Probat. Hiſt. teri ejuſdem Comitis Burgenſes in Namurco , penitus
Guinenſis : 'Omnes qui infra murum S. Audomar ; habi abſolvantur ,
3 tant...liberos à Cavagio, hoc eft , à Ĉapitali cenſu , ay CAPITALES HOMINES , Qui debent cenſum de
de advocationibus conftituo. Philippus Mouskes in Ca- capite , quo nomine plerumque intelliguntur qui olim
rolo Magno : manumiffi fuerant non plenaria , ſed conditionali ma.
A Carlemagne s'accorde , pumiſſione, ſub conditione operarum , fervitii, aut
De Cavage qu'il leurmanda , cenſus annui;Hommes de cors & de chief, in Stabilim.S.
S'il ne venoient à lui là .
Ludovici lib.z.cap:31. & in Probat.Hiſt.Ecclefiæ S , A
CHAVAGIUM , in Charta Roberti Epifc.Lingon.an. ņiani pag.100.(Capitales homines, in Charta Lotharii
1235.apud Roverium in Reomao . Regis Franc.pro MonaſterioS.Eligii Noviom.an.989.]
CABATGIUM , in Vita Innocent.VI.PP, apud Bof- Homines de capite, in Charta Caroli C , ex Tabulario
querum : Joannes Armeniaci Locumtenens Regius in lin- S.GermaniPariſ,apud Beslium in Epiſcopis Pictaven
gua Occitana,quem occafione Cabatgii noviter per ipfum lib.pag.33.Servi de capite , in Formulis vett.c.3. & lib.
inftituti, di&ti populares hoſtiliter inſecuti ſunt : .Hiſtoria Yęzeliacenſis pag.590.Epiſtola B. Novio
CHEVAGIUM • Braĉton.lib.i.cap.10.9.3.Chivaglum menfis Epiſcopi co.4.Hiſt.Franc.Epiſt.224 . Super femia
dicitur recognitio in fignum fubjeftionis dominii de nailla, quam clamo, quis Capitaliseſſe debet Epiſcopi.
capite ſuo . Charta Gauffredi Archiepiſc. Burdegalenf. Charta Communiæ Meldenſis , Henrici Comitis Tre
in Tabulario S.Hilarii Pictavenf. Clamabat predi&tus cenfis anno 1179.in Tabulario Campaniæ Thuano fol,
Hugo Brunus adverfus Ecclefiam B.Hilarii,dicens,quod 298. Capitales homines conſum capitalem debitum domi
in Anto.de Benais babere debebat tal!iatam ſuam , quan- nis fuisperfolvent . Charta Caroli Comitis Flandr, an .
tam pellet, avenas quoque, gallinas , o caleas coſda: 1123.in Tabular.Gandav. Capitales S.Petri in advoca
nales , Chevagiam , & etiam rucengiam , cavalatam ția Bracbatenfi, apud Duchefn.in Probat. Hiſt,Guin .
quoque o biennium quotieſcunque vellet. [ Tranſactio pag :19..Synod.Colonienſis an.1280.ca.1 ?. Homines cen
anni 1456,ex Chartulario S.MartiniSagienfis : Medie- ſum Capitalem Ecclefiis ſolventes ,
tatis Chevagiorum , medietatis etiam decime , queſta Cujufmodi autem eſſet capitalium hominum con
rum , & medietatis virgultorum . ] Tabular.de Donche ditio, fic præclare deſcribit Chronicon Abbatiz S ,
ri : Au Prieur de Doncberi, au lieu deSapogne les droits Trudonis lib.iz.extremo: Maſculus 12. denarios fol
de Chevage dudit lieu competente appartiennent, c'eſt vebat fingulis annis de Cenfa fui Capitis, femina 6.qui
affavoir que chacun Bourgeois dudit lieu ſont tenus en- dam alius legis 2.denarios, quidam 4.Maſculus iftarum
. vers le Prieur chacun an ,le lendemain de Noel d'un de- conditionum qaocunque moraretur , five ſub noſtro jure ,

nier de recogpoifance. Regeſt.cemporalitatum , ex Ca-
mera comput.Pariſ.fa!,133.ubide Mortua manu ; Lef-
quels 2.den.font appellez Chevage , pour ce que chaſcun
chefmariè ou vefve le dpit. Le Roman de Guillaume au
Coart -nez MS,
Or ſervice Chavaige deus cens requiert tant fort
Dou Chavaigę eft pechiès,mais dou fervice eſt drois.
Le Roman d'Aubery, MS,
Et dift le Rois, Ne lar selez vos ja ,"
Quin'i denra , jamais m'amour n'aura ,
II c ſesboirs pousjpurs cuiversfera ,
Et deChapaige quatre deniers donra .
Quevage, pro Cbevaige , pronuntiatione Picardica ,
in Confuet.Peronenſi . Vide to.2.Monaſtici Angl.pag.
827. & Flecam lib . 1. cap. 7. 8. 7. { Rymer.to.2.p.83.)
CHEVACHIUM . Tabularium Campan.Bibl.Reg.an,
1213.Hominesde Ş.Ulpbe qui 4.nabis debent denarios de
Chevacbio .
CAVELIGIUM . Vetus Charta Corbeienfis , cui ti
tulus, de Menſa Abbatis: Omnes tenentur reſpondere
ad Conventum in cenſibus, in Caveliciis , dy in aliisses
ditibus, .c. In Magno Chartulario cjuſdem Mona:
Ierii : Le devant dis Mefireli Abbès en ledite vile bien
mile perſonnes , ou plus allès, leſquels ne puent marier.
Sans ſencongid, G. du congiè donne il en a ja droiture ac-
couſtumè &
, tant come ilfont enſamle par mariage, car
fivefub alieno, fi necdum conjugatus erat, debebat Ec
clefia, quaſi heredifue , quidquid in omni ſubſtantiæ
Supererat ei : 1?fuerat conjugatus, non cum ſua com
pare, hoc eſt ,quæ non effet ancilla noſtræ Ecclefiæ , de
'bebat dimidium fue ſubſtantiæ ,fimiliter & femina, ex
cepto quod quocunque conjuge eſſent ej liberi, non dabat
Ecclefia, wifi quod melius videbatur in omni ( ua mobi
lire , Ma ſculusfieffet cumſua compare conjugatus,da
bat de ſuis veſtimentis quod erat melius. Quod ſi baberet
terram cenfualem & feruilem , de terra dabat Præpofitis
ad curțim bovem , de Capite fuo ,vel alium , vel rem
quam habebat meliorem . Ita quoque fiebat fi palefridi
fupereffent. Vide Manumiſlio, & Hercotum,
1. CAPITALIS , Primus , ac præcipuus. Capita
lis Friborgi, in LegibusEdwardi Confef. c.20. Apud
Sanutum lib.3.part.II.cap.7. Capitales dicuntur , qui
aliis Capitanei . Capitales Barones , apud Robertum
de Monte an.1159.id eſt, præcipui . Capitales Eccle
fiæ , apud Roberțum Valciodorenfem in Vita S.Foran
nani Abbat.num.9 .[ & in Charta anni 1089, apud Mi
ræum tom.1.p.75.col ... ] Capitales Curie , in A&is aliis
ejuſdem San &ti num.13. Capitales viri de Curia , ibid .
num.1s .[ Capitales acprincipaleshomines, in Chroni
co Mellicenfi pag.446.col.1. Domini Capitales in Indice
MS.Beneficiorum Eccl. & Diccef.Conſtantienf.fol.si,
yorſo , & in Formulari Anglic. Thomæ Madox , p. 68,
CAT

237 САР
Capitalis manfuræ.ibid.pag.79.Capitale Monaſterium ,
in Charta anni 103o.inter Acta SS. Benedict .fec.3.part.
2.pag.624.Capitalispurs Ecclefiæ ,infra in Capitium 2.) principali Monaſterio debet intelligi, ut mox dicetur
CAPITALIS , Gallis Captau vel Capitau, Dignitatis in Capitaneus ,
nomen , quibuſdam ex illuſtrioribụs Aquitaniæ Proce
ribus attribuțum , quos Comitibus , Vicecomitibus
& Baronibus vulgo accenſer Confuetudo municipalis
Burdegal.art.75.Sed præfertim duosex iis ,hac digni
tate inlignitos obfervare eft , le Capral de Buch , & le
Captal de Trene ,
Prioris crebra occurrit mentio apud Froiſfartem ,
Berrium , Tillium , & alios Hiſtoriæ Franciæ Scripto-
res . Joannes de Grailly , Capitalis de Bogio appellatur,
in Fædere , quod inter Caftiliæ Regem & Anglos ini
tum eft an.1362, & aliis Chartis , quas laudac Marca
lib ...Hift.Beneharn ,cap.8.Capitau deBuef, in Chron .
Flandr.cap.98. Eft autem Bogium , Aquitaniæ munici-
pium ad canalis oſtium , quod linum Arcachonium ef-
ficit. Ex quo quidam cenſuere, Capitales appellatos,
quod eſſent domini loci iſtius, qui eſt promontorium ,
feu , ut vulgo Galli efferunt, Caput in mare excur
rens , Cap de Bach . Alii dictos putant , quod effent
Capitanei iftius caftri: Capitales enim quandoque cum
Capitaneis, feu l'ræfe &tis, confundi, ' ex Sanuto di
ximus: atquc ita Capdals uſurpat Raimundus Monta-
nerius in Chron .cap.133.185. Porro Chronicon MS .
Bertrandi du Gueſclin eumdem Guefclinum exhibet
heraldum , feu fecialem , Capitalis de Buch fic allo
quentem :
Et direz par delà à votre reparier ,
Que nous irons à eux , s'il ne viennent à premier ,
Car je crois, le Dieu plaiſt, que je puis eſploier
Que du Caſtal de Buefmangeray un quartier ,
Ne je ne panſe anuit autre char manger .
Infcriptio portæ Atrebatenſis urbis :
Captal de Beuf, qui y futpris,
Comme Capitaine dehaut pris,
Veteres Chartæ ſcriptæ ann , 1459. Capitalatum & Cas
pitalagium de Borgio vocant, eumque tradunt primitus
poffeffum à P.Amanevo de Bordeu , qui obiit fine libe-
ris, cujus frater fuit P. de Bordeu ,DominusPodii Pau-
lini, Caftrinovi, & Infulæ S.Georgii , qui filium ha-
buit P. Bordeu Capitalem de Pogio , & Affalhidam de
Bordes nuptam P.de Gresly Vicecomiti de Benaugis &
de Caſtillione. P.de Bordeu abfque liberis paricermor
tuo , Capitulacus in Gresliacam familiam tranfiit , aq
militaribus , noſtris Capitaine, Guill.Guiart :
deinde in Lebretenfem Serjens O Meſtres Capitaines
I CAPITALISSA DE Bosto , pro uxore Capitalis de Fort eſpartir aval les plaines,
Bogio , in Literis an 13 $4.00,5.Rymerip.785.
CAPITALEM TRENÆ recenſet RegeltumConſtabu-
fariæ Burdegal.fol.13t.inter Nobiles Seneſcallię Burde-
galenfis his verbis :Caprau de la Trena debet pra caftra
de Trena , pro bis que tenet à Rege in diverfis paro-
chiis , 100.fol.8.den.de ſports . Hujus etiam meminic
Regeft.Homagiorum nobilium Aquican. fol. 11. & 14,
Petrus Captalis de Trena ſub tutela Raymundi de No-
velliano 1273. Vide Marcam in Hiſtor.Beneharn. lib.6 .
cap.24.num.9.
I CAPITALEM SENTENTIAM SUSCIPERE , Occidi
ab boftibus . Barthii Gloff.ex Hift. Palæft.cap.11. Illi
autem qui voluerunt , Capitalem fententiam fufceperunt,
Cap.xxvi.Duo ex militibus exierunt de terre vulnerati,
tertio tres baſta detruncate ſuntin manibus . Illi duo aa
ceperunt Cupiralem fententiam . Vide Capital 2 .
9 2. CAPITALIS ; fi&tus, veterator , vafer. Glof-
fæ Sangerman.MSS.num.soi.
CAPITALITIUM , CAPITALITIUS . Vide fus
pra poft Capitales.
# CAPITANA , Cathedralis Ecclefia , in Annal.
Benedict.com.4. pag.299.Sed perperam : ibi enim lau-
1
" САР 238
datur Baldrici Chronic.Camerac. lib. 3. C.38, ubi non
comparet vox Capitana , ſed Capitaneum : quod de
9 CAPITANARIA ,Ital.Capitaneria, Gall . Capi
tainerie, Digoiças Capitanei. Regim . Paduæ ad ann ,
1322. D. Jacobus de Carraria Gapitaneus populi Pæ
duani renunciavit ditia Capitanaria , Oc. Vide Capia
taneus ,
I CAPITANATA , Vicus . Acta SS .Maii to. 1 ,
P.541 . in Miraculis B.Gregorii Verucul.Acium in adi
iu domus mee ſite intus terram Verruchii in Capitanata
S.Tbomæ in Contrata Poſtarelli .
2, CAPITANEA , Capitale debitum , Fort prin .
cipal, in Statuţis Vener. an.1242.lib.5.c.14.& alibi .
9. 2 : CAPITANEA , Officium Capitanei, Gáll ,
Capitainerie. Epift.UrbaniIV. Papæ in qua proponit
conditiones fub quibusCarolum Andegaviæ & Provin
ciæ Comitem regno Siciliæ inveſtiri cupiebat apud
Marten.co.z.Anecdot.col.io.ann.1263.Idem autem ca
mes ſus hæredes ... in patrimonio B.Petri .... nullam
poteftariam . ſeu Capitaneam , vel relloriam .... reci
pient, & *c.
CAPITANE E LITERÆ . Auctor incertus de Limi
tib.agror. Quas literas fingulasin terminis invenies,quie
Capitanex Junt , non fundorum , fed rutionis terminun os
ſtendunt,
I CAPITANEATUS , CAPITANERIA . Vide
mox in Capitaneus .
CAPITANEUM, Tábular. S. Remigii Remenſ.
Donat ,,, in banno propaſtione cum focio debobus4. den ,
Capitarea car.1.ad Jcuriam de materiamine car. i. Idem
videtur quod Capitum ; palea . Vide Capitale si
CAPITANEUS , Adjectivum , præcipuus, prin
cipalis , qui eſt in Capite , capitalis . Hincmarus de
Ordine Palatii c.27.Capitanci miniſteriales certatim de
die in diem nunc iſtos,nunc illøsgad manfiones fuas voca
bant.& c.Capitaneum Monaſterium ,apud Baldricum l.z.
Chron.Camerac.cap.38. [ & in Annal.Benedict.co.z.pa ,
457. ] Capitaneum altare , in Charta Petri Morinorum
Epifc.ann.1237 .[ & alibi, Capitanea cruz , apud Mar
ren.to.3.Anecd.col.588. Capitaneus locus, Gall. Chef
lieu ", in nova Gall.Chriſt.co ,3.col.489. & in Actis ss.
Benedi&t,fæc,3.part.r.pag.121. !
CAPITANEUS , Capuc militum , præfe &tus copiis
Capat exercitus, apud Fredegarin Chron.cap.78.Du
ces in Capite , Gall.Generaux en chef, apud Gregorium
Turon.lib.4. Hift.cap.s. Rex Godegifilum Guntbcran
num Duces in Capite dirigit, Gelta Dagoberti Regis
cap.36 .Rex de univerfo regno Burgundiæ exercitum pro
moveri jubet , ftatuens in Capite Aboindum , O'c. Ant
nales Francor.ann.786.Prævaluerunt Franci, o cum
victoria , Deo volente , reverſi ſunt , o Capitaneos co
rum ( Britonum ) repræſentabant Domino Regi Carolo
Vide Capitałare an.807.cap.3.Occurrit paffim .
. CAPITANIUS , Annales veteres Francorum à Lam.
becio editilib ,2.Comm.de Bibl.Cæfarea an .798. Et illi
omnes ſe trædiderunt in manus ejus, e tulit inde illos
Capitanios quos voluit, Occurrit etiam in Chronico
Beneventano an.1192 ,
CAPITANUS. Querimoniæ Dom.Dalphinicon
tra Burgenfes de Romanisann . 1 342 ,Hift. Dalphin . to.
2.pag.442.col.s. Item vos armati congregati ut fupra
ad modum Univerſitatis , Officialibus dictilocide Roma
nis, veftris præfentibus , quemdam de vobis in Capit
tanum elegittis, nominaviſtis eo conftituiftis, cui nou
men impofuijtés Tartaralla , és
CA
 439 CAP CAP 04

CAPITANEUS GENERALIS , Dux tacius exercitus Barcinon. 10. 3. .Concil . Hiſp. pag.545. col.z. Anno
apudMatthæum Paris , quiMajor Capitaneusin Char- mccxcvi. in menſe Novemb, Dominus Rex Jacobus Ve
la Cremonenſi an . 1744. noftris olim Capitaine ge- xillarius & Capitaneus Sedis Apoſtolice , cum difta Re
neral & ſouverain , cujus dignitatis & mupii fuprema gina ivit in Curiam , x, Kal,Madij ann.MCCXCVIL
poteſtas fic defcribitur in Charta quam hicdamus: Phic redivit,
lippeparla gracede Dieu Roys de France , à tous ceux I CAPITANIA , Officium feu Dignitas Capitanei
qui ces preſentes Lettres verront . Salut.Sçavoir faiſons Sedis Apoftolicæ . Bulla Bonifacii VIII.pro Jacabo II.
que nous confians du ſens , loyauté,& diligence de notre Aragonum Rege to, 3.Concil. Hiſp. pag. 536. Ad exe
amè ca fealChevalier Guy de Neelle, Mareſchal de quendum hujuſmodi Vexillaria , Capitanie ♡ Admirg
France , icelluy az'onsfait Qetably , faiſons so efta- tie officium , Oc.
blijons par ces Lettres, pour la ſeurete du pays , Capi T CAPITANEUS,CIVITATIS , Præfeétus civitatis ,
tain general & Souverain de Far Notsèsparties de Xan- qui de rebus tam criminalibus, quam civilibus & poli
Etonge des pays @marches d'environ , e de tous les ticis cognoſcebat, in pleriſque Italiæ urbibus, Epift.
. Ljeux voiſins , auquelnous avons donne e encore donnons Friderici Regio Sicilię apud Marlen, to.3. Anecd.col.76
pouvoir, auctoritè, mandement eſpecial de mander , Fridericus Dei gratia Rex Sicilia Capitaneo ſeu Vice ca
affembler, oʻtenir à nos gages gens d'armes de piè pifanep civitatis Pancrmi fideliſu9gratiam ſuam be
tant, tel nombre , O * toutefois que bon li ſembiera ; de nem voluntatem , & *c.
viſiter , Ceſtablir les villes , Chaſteaux, O fortereſ CAPITANEUS POPULI, Eadem notione . Jacobi
ſes du pays , & des raarches, o de croiſtre o apetiſier Auriæ Annal.Genuenl.lib.10.ad ann.1291. Ele &tus fuis
'Les cffablies , dechanger , mettre de lieu en autre , CJ p in Capitaneum Januenſis populi nobilis vir Dominus
Ster du tout Chaſtellains, Braillis, Prevos, Receveurs, Lanfrancus de Suardis civis Bergomenſis, qui venit la
@ toutes manieres d'autres Officiers quiex & quelque e nuam tempore ordinato , Oʻcæpit officium ſive Capita
Jtat qu'il ſoieni,& autres establir de nouvel en lieux d'epix niam ſapienter @ Jirenue gubernare. Oberti Stanconi
de guitzer,remettre,pardonner toutes manieres de crimes Annal.alii Genuenf. lib.9 . ad an . 1271. Anno Domini
& malefices aux perſonnes que il verra que bon fot, de Mccuxxi.dilliCapitaneipopuli voluntate ordinavere
rappel banis , de donner Lettres d'Eſtat ceux qui ſeront ad regimen civitatis eligere poteftatem. Falfum eft quod
en noſtre ſervice avec lui,ou autre part de ſon commande- elefto Accurſo Lanzanigra Alexandrino cive, de menje
mient, dis jouer que il partirent de leur paysjuſques à on Aprilis venit ad regimen civitatis Janue ,crationis re
mois après leur retour des parties où il ſeront clès decom- gulis obſervatis, Jalvis tamen dictorum Capitaneorum
poſer à toutes manieres de gins , de quelque ellos que il mandatis, quæ omnibusftatutis cu legibus tenebantur
ſoient tenantvilles,chajieaux forterelles de nos ennemis preferre, lidem Annal , ad ann.1270 . Capitaneis nam
qui pauldroient ſans fraudevenir à nojlre gbe: Jance, dc que prædictis regentibuscivitatem , OC,Paffim memo
prendre deniers ſur les Receveurs quelconques deſdites rantur hujuſmodi variarum urbium Capitanci apud
parties pour faire les choſes deſafdites toutes fcisque me: Scrípiores Italicos hac de re confulendos :
hier en ſera en eux donnef quittăce sous fon feel de ce qu'il CAPITANEI, in libris Feudorum , feu potius in I
prendra d'eux ,cs de faire toutes afires choſes qui à office talia, generaliter dicebantur ,Duces, Comites,Mar
sle Capitain generel& Sçuverain pient o doivent ap- chiones, qui Regis Capitaneifunt , ut libi , tit.i. Spe
1 partenir, Leſquelles choſes dejufdites ainſi fuites par cialiter aufem qui non funt ex hoc illuftri Magnatum ,
noftredit Capitain , nous aurons fermes agreables, eo fcd ex eorum ordine, qui à Principe vel ab aliqua pore
ịcelles O'cefcunes confermerons par nos Lettres ſellèes en fate deplebe aliqua,vel plebis parte per feudum ſunt in
las de foie dscire verte,ſe meſtier oft. Dannons en mande- velliri , quiqueValvaſores majores olim appellabantur,
ment par la teneur de ces preſentes à 19:45 nos officiers e uteſt lib.z.tit.1o.quo fenfu Capitanei à Comitibus di
Jubjets de quelque eſtat que il ſoient, que audit Mare- ftinguuntur lib.z.tit.10.12,17 . & in Conſtitut. Frideric,
ſchal comme à Capitain eſtabli depar Nous , obeiſſent di- de pace tenenda , Guntherus lib.8. Ligurini;
ligemment , no pre tense donnent conſeil, confort, Hāc proceres cūčli,Comes,an Dux,Marchio, Conful,
cide, toutefois quş meſtier en arra , à nos amès & Et cum judicibus Capitanea turba verendis,
feauxGens de nos Comptes a Paris, que tout ce que no- Vide Ottonem Friſing.lib.2.deGeſt,Fridericicap. 14 .
ſtredit Capitain aura prisou receu defdits Receveurs , Decreta pro Mediolanenfibus apud Baronium ann ,
ou d'aucuns d icexx porir la cause defisſdite, il allovent no67.n.ii.Petrum de Anglo lib,2.c:12 Zazjum de Fer
en leurs comptes , erabatent de leurs recepæsſanscon- dis c,5.8.19.23.24 .& c.
gredies, non abftant, que ces preſentes foient paſsées par Cataneus , vox detorta ex Capitaneus , idemque
les gensde noſtre ſecret Conſeil: en teſmoin de laquelle fonat, Ivo Carnotenſis Epiſcop. Epift.129. Precipue
choſe nous avons fait mettre à ces Lettres noſtre grant 'boc Nobilitati tuæ debenius,qui *mojter esparachianus,
feel . Donne au Bois de Vincennes le 9 , jour d'Aoutl'ap * Ecclefiæ ngftræ Cataneus.ChataigneScriptores noftri
de grace 1349. Exftat in 12. Regelto Chartophylacii Gall.qvi medii pariter dixere.LeRom ,de RöcevauxMS.
Regii ch, 17. Diploma aliud Philippi Pulcri Regis da Demandront moi,Où eſt li Cuens Chataingne?
tum apud Vincenas dię Martis ante feſtum B. Mariz Le Roman de Gayden MS,
Magdalenæ ann , 1302 . quo Comitem fanéti Pauli Buti Dunt maint Duco maint Comte , O main Prince
çularium Franciæ Capitaneum exercitus fui in bello Chataigne
Flandrenſi conſtituit, Furent accis , oc
CAPITANEUS ECCLESIÆ, in Charta ann , 1080.apud Le Roman d'Amile & d'Amy MS,
Beslium pag.484.videtur idem qui Advocatụs: [ Vita Illuęc trop va Amileli Chataige,
S.Hildegardis Abbatiffæ lib.1.c. 3. Tunc Abbas veniens Alibi:
ad matricem ſedem Moguntiņam çoran venerabili Pre Va ſønt Amiles li prous & li Chataine ,
ſule Henrico de Capitaneis Ecclefiæ , quod cognoverat, CATANEI, Iidem qui Capitanei apud Feudales,quid
expoſuit . Acta SS.Benedi&i.ſæc.3.part.3.p :717.in Vita quid contra reclament Scriptores aliquot Itali,qui ali
S.Burchardi : Convocatis undiquetam Principibus vi- unde vocis originem acçerlunt , Romualdus Salernit.
cinis, yuam ipfis Ecclefiefua Capitaneis , cuncto quo- in Chronico Ms.Comitiſſa de Berthenpra cumGuillelme
gue Clero ac populo . ) de Markiſella nobili Ferrarienſi Catanio , cum magna
I CAPITANEUS SEDIS APOSTOLICÆ . Chronicon multitudine militum & peditum ad fuccurſum ejufdem
 241 CAP CAP 242
civitatis veniebat. Charta Caroli IV . Imp. Id . Febr. CAPITATIO HUMANA , in leg.6.Cod.Th.de Coplat
1370.pro Amizino de Bozullis milite & Legum Docto- denar. pars ea tributariæ functionis, quæ pro ſervis, co
re , & Joanne ejus fratre , civibus Papientibus : Auéto- lonis adſcripcis, cepfitis, præſtabatur, ut
ritate Imperialı , tenore preſentium nobilitamus altio CAPITATIO ANIMALIUM, d.l.6.quæ pro animali
ri nobilitatis gradu gratioſius elevamus, atque ſub for- bus poffeffionum , le Beſtail .
made modo, quibus melius pojumus, vøs eoſdem we CAPITATIO PLEBEIA , in l.4.Cod. Theod.de Cenſu,
ſtros deſcendentes legitimos nobiles Catanzos conftitui- quæ Exactio plebis dicitur in leg.6,eadem , quæ à plebe
mus , & auctoritate prædi& a creamus on facimus , ex exigitur, à qua eximuntur virgines Deo facratæ & pu
aliorum Cataneorum nobilium honoribus ,
privilegiis , pilli , quam etiam eamdem cum fuperiori capitatione
juribus, immunitatibus & dignitatibusfrui ubique lo- poſleffionum eſſecenſene viri docti.
corum decernimus, & c.Vide Ægidä Menagii Origines 2. CAPITATIO , Pabulum animalium . Vide
Italicas in Cattano . Capitum .
CAPITANIA , Capitanei officium , dignitas,proprie CAPITE -CENSUS, apud Papiam M$. Taxatio poft
feudum Gardiæ perpetuum , apud Petrum de Vineis lib. Seffionum , vel qui caputfuum deducit ad cenfum , ad bos
3.Epift.63.lib.s.Epift.7 1.lib.6.Ep.25.Capitaneria , Ita- norem , ad divitias . Capitecenfus , corona quæ capite
lis ; [ Capitania , Hifpanis . ] geritur. ( IGdaro in Gloflis : Capite cenfus , coronam
CAPITANERIA , in Chronico Parmenſi ad an . qui in capite gerit,Capite Cenfus,taxatio pofelfionis . Ad
1289.apud Murator.to.9.col.815. hæcGrævius:Sed curÇapice cenſus dicitur qui coronam
CAPITANE ATUŚ . Marſiliusde Menandrino in De in capite gerit? Puto, inquit, quia qui ſub corona vende
fenſore pacis 1. part. cap.9 . Unus quidem cum Monarcha bantur, in capitecoronam gerebant, illorumque capuc
Statuitur ad aliquod opus determinatum , circa regimen cenſebatur , hoc eſt æſtimabatur illo pretio , quod ei à
communitatis.....vocaturautem officium boc in Communi- venditore ſtatuebatur.]Charca Henrici Imp. ann. 1039,
tatibus modernis Capitaneatus, aut Conteſtabiliaria . in Metropoli Salisburgenſi com.i.pag.147. Cum.... cena
{ Chron.Parmenſe ad ann.1295.col.832.D.Gotius de Fo- fibus & capiticenfibus agris,campis,vineis, c,Occurrit
to Capitaneus populi Purme renuntiavitipfum regimen ibid.in
aliis Chartis. Charra Communiæ Faræ an.1207.
Capitaneatum . } apud Thomaflerium p.438.Statuimus etiam ut homines,
q CAPITANEUS CENSUS. Vide Capitale s , Capitecenfi dominis ſuis cenfum capitis fui infra termia
CAPITARE . Alcuinus Poem.203. nos Pacis tantum perfolvant, Oʻc. [ Notum eft Çupite
Mens pia pafcatur verbis cæleſtibus , illa cenfos, à Romanis di&tos fuiffe , qui nullo vel minimo
Et laus alma Deo toia Capitatur in aula , ære cenfebantur , quaſi qui cenferențur ſup ſolo capite,
Forte crepitetur . (Crediderim Capitare idem eſle apud Vide rurſum Capite cenii poft Caput 3 : ]
Alcuinum , metaphorico tamen ſenſu , quod in Anti · CAPITEGIUM , Capitis amiculum , Gallis Cou
quit.Ambroſden. apud Kennettum . Hic auctor in Glof- urechef.Guarinus Ordinis Prædicat,in Vita B. Marga
ſario ad calcem di&tarum Antiquit. in voce Abuttare retæ Hungaricæ n.19.Parabat cibum pro infirmis in co >
obſervat in veţeribus agrorum deſcriptionibus Abutta- quins , accendebat ignem , carnes pro eis in proprio porta
ve nonnunquam exprimi per Capisare , hoc eft,termi- bat Capitegio,vel ad collum.Verus Rotulus an.1252.Pro
nare, Gall. Aboutir ,ſe terminer, ut in Conſuetud.Mo. Capitegiis miſis tunc D.Regine uxorisRegis ,& c.[Chro
naft.de Bello fol.241. Tenentocło acras juxta Goreſwall nicon S.MartialisLemovic.apud StephanociumFragm ,
Capitantes ad prædi& am wallam verſusNordeſt.Madox Hift.co.1,MS.Anno 1273.mulieres caftri & civitatis Lesen
Formulare Anglicum p.155.Due acre que Capitant ſur movic. ſumpſerunt Capitegia in capitibus fuis ad predi
per eafdem . Capitare ,Caput facere , Joanni de Janua.) cationem Fratrum Prædicatorum , qui tunc de novo ves
CAPITAS , Papiæ , Amplitudo, à capiendo. Ica nerant ad caſtrum Lemovic.quæ mulieres antea fine Ca
etiam Gloff. Ms.Regium ſignat.1013,
pitegiis ſe portabant . Modeſtum igitur erat Capite
: CAPITATA Chron.Siciliæ in Epiſtola Meſſa- gium & lignum pudoris, ut velamen de quo Apoſtolus.
nenſium ad Panormitanos , apud Marcen .10,3. Anecd. Fuit etiam in uſu apud Moniales. Inſtrument.an.1348.
col.92.0 nefanda temeritas,quæ ſub fitte velamento Ca- Hift.Dalphin.co.z.pag. 578.col.z. Capitegia feu alia pro
pitate Romanam majorem Ecclefiam veritatis amicam so capitis velamine neceſſaria uſque ad valorem decemo &to
nivit ſuæ fi &tionis illufionibus inhæfiſſe . Ubi Capitata, ſi groſſorum Turonenfium cuilibet Monislicirca predi&tum
bene conjecto, idem eſt quod Pax : ibi enim conquerun- feſtum omnium SS annisfingulis miniſtrentur. ] Cere
tur Meffanenfes quod Carolus pacem ab Eccleſia con- moniale Rom.ex MS.Vaticano de Conſecr.PP.Ordina
firmatam violaflet;at unde ducta vocis origo , mihi in- tor ponat unum Capitegium fubtile in modum ſerti ſuper
compertû ,niſi quod percapita pacem jurare cófueverat. caput eleéti, pendentibus capitibus Capitegii post coba
CAPITATICUM . Vide Capitale 5 .
tum , fic mittit Cbrifma ſuper caput ejus in modum
1. CAPITATIO , Capitis cenſus , ſeu tributum Crucis . Capiteregium ſcribitur apud Rainaldum , ad
; apage, apud Delphinates , &
capitis velperfonæ C calcem to.3.an.1279.n.19.ut & in Charta ann.1347.apud
Expillium Orat.21.Tertullianus: Hominum Capita fti- V.Cl.Dion.Salvagnium Boiſlium lib.de Placito Domi
pendio Cenfa , ignobiliora . nicop. 1o.Item quicquid di&ta Franceſia, tanquamhæres
CAPITATIO , Tributum pro jugorum , feu capítum,id dicti patris fui,do dictus Grigo ejus vir nomine dilte u
eſt,poffeffionum numero impofitum : ficdictum , quia in Koris babentde poſſident in mandamento Belligardi.. ad
cenſum veniebant, referebanturque omnia quæ poffef- placitum unius Capiteregii uſque ad valorem 18. dena
fionum ,capitum ,fortiumque, & jugorum eſtimationi ac- riorum bonorum Viennenſiumin mutatione domini vallal
cedebant.Ita Jacobus Gothofredus ad leg.z.Cod Th.
. de liſolvendum dicta domino Dalphino & fuccefforibus ſuis
Cenfu,ubi plura de ejuſmodi capiratione,quam Cenſum ad opus Domina Dalphine Alibivelumappellatur. Oc
capitum vocari à fan &to Hilario annotat,Caput,ab Eu- currit præterea in Vita B.Coletæ non femel.
menio in Paneg. & Sidonio Carm.13.ad Majorian . Sal CAPITELA . Vecus Notitia judicati,apud Franci
vianus lib.s.de Gubern.Dei : Cum porrelio ab bis recef- fcum Mariam in Mathilde Comitilla lib.3.Dum in Dei
ferit, Capitatio non recedit: proprietatibus caront, a vé- nomine in civitate Luca,ad Curte Domini Hugonis Ro
& igalibus obruuntur.Gloflà Låt.Græc.Tributum , ti 190- gis, in ſolario ipſius curtis, ubi Dominus Ugo Lotha
vece,l'aircoantov. Tributum Capitulare, ils émov popo . rius filius ejus gloriofiffimi Reges præerant, in Capitela ,
Noftri ejuſmodi capitationem Talliam realem vocang , ubi eft longanea ſolarii , Co
Tom. II. L 1.CA,
 CAP
# : CAPITELLUM . Ugucio & Papias : Capitella
dicuntur qure columnis fuperponantur, quia columnarum
Sunt capita , quemadmodum fuper collum capur. Idem
Papias: Hermes , dicitur Capiteltum quod poniturfu-
per columnam . Vița B.Mariani Abb.Ratifp. num.26.
Clauftro , Capitellis fculpris , ac bafibus ... eandem Ec ;
clefiam decoravit. Occurrit non ſemel3.& 4. Regum
Columnarum deauruta Capita , apud Hieronym , Epift,
8. & Epif.ad Gaudentium : Aura fulgent Capita colume
narum . Ķiovoxpavæ dicunrur ejufmodicapitella Phoria
in Encomio Novæ Ecclefiæ à Ballio expru&tæ . ( Re-
gimina Paduæ ad an.1283. Fa&tus fuit pons lapideus S.
Leonardi boc anno , e inventa arca nobilis Antenoris
conditoris urbis Padwe cum Capitello . Chronicon Par-
menfe ad an.1299, Tonitruum fagitra de cælo percuf-
fit in turrg Communis unum ex merlis , de angulo y
de feneftris o de Capitello lignaminis, quod eft defuper
opfam turrim ,unumex colonellis marmoreis ſuperquo
erat. Alter locus ex eodem Chronico refercur in Cari
tonas poft C « nto-r.]Vide Capitulum 3,
2. CAPITELLUM , Joanni de Garlandia in Syno-
nymisChymicis , Aqua Saponis vel lixivium · Mar
chæo Salvatico : Agwa foponariorum ,ex quo fit fapo,di,
.
Stun Guttaprima , aqua prima ,
3. CAPITELLUM , Minus capitulum, ſeu locus
ubiconveniunt Monachị : nam plura habebanţinter-
dum Capitula in majoribus Monaſteriis, Tabular, Vin:
docinenfe Thuani Ch.27.Heç definitio falta eft apud
Vindocinum in Capitello S.Georgii anno 1070.
4. CAPITELLUM , Capitolium , arx , Radulfus
de Diceto in Imag.Hift.an.1174 . de urbe Santonica ;
Deinde pregrediens aggreffus eſt fortana confimili Capi. Capitium , quod eft circa collum . S.Hieronym.de Veſte
tellum , præfidium majus, ſed prefidio primo antiquius, Sacerdotali ,de tunica talari; In fuperiori partequa col
Capitolium Santonicum intelligit, de quo fic Adema
rus Cabanenfis in Chron. Dolo adduxiteum in Capitolig
Sandtone urbis, quaſi in beneficio urbem ipfam ei conce;
deret , nihilquemali ſuſpicantem , inclufum Capitolio ,
mefanda cum capere non veritus eſt traditione , Quod
vero Capitolium & capitellum his Scriptoribus eſt, tur:
tém San& tonenfis civitatis Hovedenus, preſidium Wal:
finghamus yocant . Chronicon Veronenſe ad an .
1354. Et fic die fequenti ac aliis diebus fuerunt ſuſpenſi
per gulam in plarca apud Capitellum , Et ad an .1374.
Die autem Jevis xiv.08 ob ante mortem p. Canfignorii
facti fueruntDomini generales civitatum Verone Va
centiæ , oc,DominiBartholomeus & Antonius fratres
de la Scala filii naturales de voluntate confenfu totius
populi Veron.ſuper Capitellocommunis Verona , ] Vidę
Capitolium , & Capitulum 5 .
$ 1.CĄPITELLUS, apud Lobinellum Hiſt, Bri-
tan.to.2.pag.73. Pro duabus ſalinis babentibus quadra-
ginta Copstellos; id eft, ſpatiola feu arcolas continen-
dis aquis, unde per calorem ſolis fal expromitur, Gall,
Deillets.
2.CAPITELLUS, Idem quod Capitium i feu
veltis pars ſuperior , qua caput tegebatur . Açta SS,
Julii 10.4.pag.666.de S. Petro Confellore : Ejus vefti-
menti forma nonnifi quidam laccus veridice dici poteft,
cum ,nec manicas babeat nec girones , nec Çapitellos
nec bottones .
CAPITENNIUM . Vide Captenere ,
CAPITEREGIUM , Vide Capitegium ,
CAPITERNUM , f.Species fibulæ à Capiendo liç
diétæ , quod quali capiat res , quibus adjungitur. In-
1 ventar Ecclefiæ Noviom.an.1419;ex Archivis ejuſdem ;
Item eft ibidem una parva layetta , in quafuntplurespe
sie , argentçe omnes veldeaurate vehalbe , ficut
de bou-
tonnis capparum , deCapiternisferetri jeu.chaliæ bea
sillomi Eligii , de formariis librorum , 66.
9 CAPITIARE Vide poſt Capitium i ,
CA } 244
CAPITIARIUS. Vide Capitium 2 .
CAPITIFRAGIUM , Inſtrumentum apeum ca
piticomminuendo . A & a SS Junii 10.3. pag. 30. de S.
Cyriaco : FacCapitifragium& uncines adoculos evela
fondos ,
CAPITILAVIUM , Dominica Palmarum , Ordo
Romanus : Dominica Indulgentia , qua diverſis voca
bulis diftinguitur, id eft , Dies Palmarum , five. Fler
rums, atque Ramorem , Ofanna, Pafoba petitum ,five
Competentium o Capital vism . Appellationis ratio
pem exponit Iſidorus lib.2 ,de Divin.Offic, cap.27.& lib .
6.Orig.cap.18.Vulgus autem ideo eumdem diem Capiti
fapium pocat, quia tunc moris eft lavandi capita infan
fum , quiungendi funt, ne forte pafervatione Quadra
gefime fordidați, ad unétionem accederent. Eadem fer
me habent Alcuinus lib.de Offic.divin.RhabanusMau
ruslib.3.de Inftit.Cleric.cap.35.& Papias.
CAPITIO , Annona , in veteri Vocabulario -
triufque Juris. Képstor Juſtiano in Nov.24. Extr , & in
Edict.13,cap.z.idem quod Caput onnonte , de quo infra ,
Vide Capitum ,
CAPITIPURGIUM.V.Caputpurgium inCaput ,
1. CAPITIUM , Capitis tegimen , Feſto , Nonio
Marcello, & Iſidoro lib.19.Orig.cap.30.At Varro fcri
bic tegmentum fuiffe, quomulieres pectus amiciebant,
Capitia in mundo muliebri reponuntur ab Ulpianol.27
de Aur,& arg.legat. Ugucioni vero & neotericis Gram
maticis , Capitium , os tunicæ definitur. Papias : Ca
pitium , ſuminitas tunice , capitis foramen in vefte. Bal
bus in Catholico ; Capitium , os tunice , vel alterius
weftis , unde caput immittitur , Au &tor Mamorre &ti :
lo induitur,aperte ,quod vulgo Capitium vocent, Capititi
funice ,apud Auguft.Contra liter. Petiliapili.2.cap,104
Job cap:30.Quali Capitio tunica fuccinxeruntme. Ecke
ardys Jun.de Cafıb.S .Galli cap.5, Epifcopus Capitio cap
pe impoſito cum anbelwsfetiſiet . Quibus in locis , Gol
daſtus ait Capitium eſſe cam veftis partem , quæ ad os
tunicæ collum circumamicit humeris injecta, veteri
bus Alemannis Geller, quah Collare, quam vocem
Germani adhuc retinent: Alemanni feu Helvetii Hal
Smantel pro eo dicunt . Unde pucat Capitium à caputin
diftinguendum , quod fujt tegmen capitis, Le Romaa
u Renard MS,
Et delpeliçon fe merveilloit ,
Que la Cheveſce jert en travers ,
Etſi l'avoit veſty enders ,
Eſtrais eftgitpar Cbeveſco, OG
Id tamen in confcio elfe debet , has voces plerumque
confundi, & pro capitis tegmine fumi. OrderịcusVi
talis deMonacho degradato, velremiſſo:Capitiumaibe
fi Abbas...abſoidi fecis, eumque de Coenobigexpelli, Adde
pag.482.854.Statutum Henrici IV . Reg . Angl . apud
Weſtmon.an ... Quod aliquis Milos , vel aliqua perſona
minoris Statys det aliquamliberatampannivel Capitio
rum contra formam ftatuti , OʻG.Vide Caputium .
CAPITIUM FERREUM , Caflidis fpecies. Statuta
Willelmi I.Regis Scotiæ cap.23.Habens 1s,libraso bar
beat equum , babargean , Capitium de ferro , enfem ,
cultelium qui dicitur dagger . Scacata ſecunda Roberti
L. Scotor.Regis.cap, 27.1 . Quinon babuenitaltonem
bafisetum , habeat unum bonum habergellum..O unum
Capitium de ferro, & cbirorbeças de guerra , Vide Gas
pellus ferreus
CAPITIARE , Ugutio ; Capitium , os tunice , vel
alterius veſtis, unde Capitiare., capitium facere ,
CAPITIUM , Caput letti , Gallis , Chevet, Con ;
cilium apud S.Macram an.881.cap.8. de Carolo M.Ad
Capitium.letti ſui tabulas.cum grapbigbabeat, 06.
2. ÇĄ :
 245 CAP CAR
2.46
2. CAPITIUM , CAPICIUM , Pars ædis facræ ,quæ cum Carnot.Epift.103 .Charta an .1185. in Tabulario S.
vulgo Presbyterium , ſeu locus ubi altare ftatuitur , & Martini de Campis: Dedietiam Capicerio , id eft, San
Græcis Balsze dicitur . Chronicon Mauriniacenſe lib.i. criſte , & c. Teftamentum Sugerii Abb.$.Dionyſii an ,
Qui nobis vitream majorem in Capitio fecit. Charta an . 1137. A toto capitulo obtinuimus , utde capitio Capitia
1282.in M.Paſtorali Eccl.Pariſienſis lib.20.Charta 220. rius frater , quicunque fitille, refe&tionem Fratribus in
OmnesMatricularii Ecclefie Pariſienſis in omnibus e refe &torio ipfa die āniverfarii noſtri accurate perfolvendo
fingulis que pertinent ad cuftodiam totius Ecclefie Pari- procuret. Charta Hugonis Abbatis $.Dionyſii ap.1193,
fienfis , excepta illa particula , quæ dicitur Presbyte- ex Tabular. ejuſd.Eccl. Volumiss dº conſtituimus, ut 10 .
rium , ſive Capicium , & c. Chron . S. Petri Vivi pag. lampadibus , quæ ante altaria capitii noſtri per nottem
753. Scire eſt utile de translatione Sanctiſimi corporis tantum ardebant, oleum ſufficienter A Capitiario mini ,
communis Patris Benedi&ti, quod cauſa meliorandi Ca- ſtretur , ut tam per diem , quam per noctem in perpetuum
pitii, vel Monaſterii Floriaci loci (qui ſuper Ligerim flu- ardeant. [Mabill.co.3.Analect.pag.50g.ex Fragmento
vium eſt vel nominatur ) in navi ipſius Ecclefiæ per ali- Actorum viſitationis Simonis de Sulliaco Archiep. Bi
quod tempus collocatum eft . Hoc anno præfcripta, per- curic.an.1284.Johannes ejus Clericus, Dominais Guide
festo Capitio, o choro , cum membris utroque latere de Noailles Capicerius Pi&tavenſis . ] Veceres Confue
convenientibus , Abbas Simon , Oʻc. Veteres Conſuet. cud . Floriac. Monaſterii : Poſt completorium ponitCa
Floriacenſis Coenobii : In vigilia Nativitatis Domini ... picerius cereos ante unumquadquealtare . Vita S. Win
januæ Capitii aperiantur. Vide Bollandum 6. Febr. noci Abb.cap.13 . Manum caſu ad capitium ducens Car
pag. 813.( tom.7.Maii pag. 689. Acta SS . Benedict, ſec. picerius, O'c. Quam vocem fruftra à capitatione dedus
5.pag.769 .) cunt Meurſius & Vofius , quafi Capicerius fuerit, qui
Hodie etiamnum in Eccleſia Mon. S. Dionyfii juxta capitale tributum exigit . Ita perfæpe nugantur viri ,
Lutetiam , eam partem ædis facræ ,quæ retro altare eſt, licer do & tiffimi, heterodoxi , qui in rebus noftratibus
ad quam aliquor gradibus afcenditur , Chevet, & Ecclefiafticis minus verſati ſunt, quod alibi non ſeme!
Chevais vocant. Verus Poema MS, cui titulus , le Ro- obſervamus. Perperam etiam vir doctusin Hiſtoria ę
fier de S.Denys :
dis ſancti Aniani Aurelian.cap.7.cum Primicerio con:
Monte ou Chevais à deſtre main fundit: neque feliciori conjectura alii à capienda cera
Où gift le corps de S.Romain , diatum putarunt , quod ur plurimum in Eccleſiis can
En celui premier oratoire delarum cæterorumque luminum dignitati iſti cura in.
L'os de l'eſpaule du baptiſte
cumbat, quia & altaris in quo reponi folent, eum pe :
SaintJean , dont ne dois eftre triſte ,
rinde fpectat ,
Toft mis en belle memoire .
CAPICERIA , Dignitas Capicerii, apud Sugerium
: (( Chron.breve Sandionyf. ad ann. 1143. apud Ache- Epiſt.28.& in Clarta Ludovici RegisFranc. an . 1161.
rium co.2.Spicil.pag.809.Dedicatio Capitalis partis Ec- apud Sammarch . in Epiſcop. Parilienſ. Vide cofdem
clefie , & translatio B.Dionyfiicgo fociorum ejus in eam- pag.438.
dem partem Capitalem , aliorumquefanctorum ,quorum CAPITIUM MOLENDINI. Charta ann . 1230. in Re
ibidem corpora continentur xxii.anno adminiſtrationis geſto Tolofano fol.91.Et tradidit eidem Do.Comiti ...to
domni Sugerii Abbatis , Ibid. pag.813 . Hoc anno ( 1231.) iam partem , jus de rationem quam habebat in Capitio
cæpit Odo Abbas renovare Capitulum EcclefiæB.Diony- molendini , in praxeria , ripatorio de portu , a in
fii Areopagitæ , ego perfecit illud uſque ad finem chori . ripatorio ipſius aquæ , & c.Occurrit rurfum infra.
Hic Capitalem partem & Capitulum Ecclefiæ idem om 1. CAPITO , Truncus arboris , Italis Zocco. In
mino effe quod Capitium , nemo eft, qui non videat . nocentius III.lib.13.Epift.95. Ad enucleandas pinos in
Vide Caput Ecclefiæ & Capſum 3.Hinc ]
hebdomada Natalis , portandos truncos arborum
Ita Capitium Sandionyſianum appellatum , quod ei, quos ipſi Zoccos , vel Capitones appellant , accedere
pulvinaris inſtar , quod Chevet vocamus , adnixum fue- conſueverant annuatim . Alias Capito eſt piſcis fluvia
rit alcare : vel quia caput ſit Ecclefiæ , uti hæc pars ap- tilis, de quo Auſonius & alii , Vide Annales Colma
pellatur non ſemel apud Helgaudum in Roberto Rege, rienſes part.i.an.1274.
ubi Eccleſiam S.Aniani Aurelian.deſcribit : Ad Caput I 2. CAPITO , Species monetæ argenteæ fub Lu .
S.Aniani unum , (altare) ad pedes aliud . Infra : Caput dovico XII.Vide Moneta argentea in Moneta regia :
autem ipfius Monafterii fecitmiroopere conſtrui . Hiſto CAPITOLARIUS . Vide Capitulum s .
ria AbbatiæCondomenfis pag.509.Item fecit claudi ma GCAPITOLICIUM.V.Capitalicium in Capitale 5.
gnas feneſtras Capitis Monaſterii verſus portam furni.... QCAPITOLINUS,Capitolio ferviens,in Gloff:San
Item fecit fieri vitreas feneſtrarum Capitis Monaſteri in German.MS.n ,so1. Toloſani Conſules vocantur Capi
alto teſtudinis veſtiarii . Nam & Chevet pro capite u- tolini. V. Capitulares in Capitulum s .
ſurparunt noftri. Vetus Poeta de la Vie defainte Marie, 1. CAPITOLIUM , Templum paganoruni, vel
ubi de S. Joanne Baptifta :
locus ubi facrificare cogebantur Chriftiani. Lexic.Gr.
Qu'Herode fist martirer ,
MS.Reg.Cod.930. K &T :Tahim ispóv.S.Cyprianus Epift.
Li Chevet à une gleve trancher .
UL & Chevece . Le Roman du Renard : 55. Quid fupereft , quam utEcclefia Capitolio cedat,ego
recedentibus Sacerdotibus, ac Domini altare removenti
Dant Yfengrin en piè fe drece ,
S'abiert Renard par la Chevece bus, in Cleri noſtriſacrum venerandumque confeffum ,
fimulacra atque idola cum aris ſuistranfeant? Etlib.de
Delpointli donnè tel buffet, & c.
Lapſis: Nonne quando ad Capitolium ſponte ventumeft,
Sed & Parifiis nota ea appellatio , ubi plateas , feu com- quando ultro ad obſequium diri facinoris acceffum eft.
n pita vocant le Chevet de S. Landry , & le Chevetde S. labavit greſſus ,caligavit afpe&tus? Oʻc, In Capicoliis
Jeanen Greve, qua parte earumdem ædium ſacrarum enim idola congeſta erant. S.Hieronymus adverſus Lu
capita feu Presbyteria protenduntur . Vide Capfum ciferianos cap.i. Manifeſtum eft , veſtram Ecclefiam
Ecclefia ,
quæ ab Arrianis, id eſt, à gentilibus, Epiſcopos fufcepit,
CAPITIARIUS , CAPICERIUS , Dignitas & officium non tam Epiſoopos recipere, quam deCapitolio Sacerdo
in Ecclefiis & Monafteriis , noftris Čbevecier , cui Ca- tes . Et c.5 . Homo edo&tus in Capitolio , Paganys, Pru
picii Ecclefiæ cura incumbit.Glof.Lat.Gall.MS.Thua- dentius lib.2 . contra Symmachum .
num : Capicerius , Chevece , Capiciarius, apud Fulber Et quafcumq;folent Capitolia
Tom . II. claudere larvas.Inde
L 2 Ter

1
 CAP
Tertullianus de Spectae.Capitolium , omnium dæmonio
rum templum dixit .Gelaſius PP,contra Andromachum :
Sacrificeturin templis dæmonum , & in Capitolia pro
phana veritaşprædicetur ; Concil, Eliberg.can.59,Pro
bibendum ne quis Chriftianus ant gentilis ad idolum Ca
pitolii Sacrificendi caufa afcendat, videat . Adde
Vitam S.Sergii Mart.24. Febr,apud Jo. Tamaium Sala-
zar, & Bollandum ,
Non fola porro duntaxaç Roma Capitolium habuit ,
fed & aliæ complures ex majoribus, illius exemplo, at:
que adeo in ipfa Galliæ urbes, & ex iis illæ potiſſimum
quæ Colonia populi Romani erant : nam ut ait Gellius,
erant Coloniæ quali effigies parvę Populi Romani , coque
jure babebant Tbeatra , Thermas Capitolia ,
CONSTANTINOPOLITANI CAPITOLII mentio eſt in
1.12.C.de Ædif privat,in Vet, urbis deſcripc, reg. 8. in
Chronico Alexandr,pag.7.14. & apud Coripp , lib.3, de
Laud,Juſtini . In eo fcientiarum Profeſſores publice do
cuiſfe diſcimus ex Conſtit. Theodoſii & Valentin, quz
exſtat in Cod,Juft,& Theod,deStud. urbis Romæ &
CP.undeprobabile videtur illam effe ædem, quam Br-
σιλικία, η παιδάτηeίων ον Βυζαντίον νοcat Anonymus in
Anthol,lib.4. cap.23, Quo ſenſu Bafilicam legum haber
vetus Inſcriptio Tardæ in Tranſylvania apud Grute-
fum 171.2 .Vide noftram Conftantinopolim ,
HIEROSOLYMITANUM , unde urbs ipļa Hieruſalem
dieta Elia Capitolina , Ulpianus in l.1.D.de Cenſibus
& veçus Scriptor qui cxſtat in Operib.S.Auguſtini, re:
cenſent ,
. 55. & lib . de
CARTHAGINENSÉ , S.Cyprian . Epiſt
Lapſis ,
RAVENNENSE CAPITOLIUM memorant Ado Vien ,
1
in Martyrol. 23. Jul . & Hiftor, S. Apollinar: poft Ab:
diam
MEDIOLANENSE , Ughellus t0.4.pag.201,
FLORENTINUM , Joannes Villaneus lib.1. cap.38 ,
CAPUANUM , Sueton.in Tib.cap.40 . in Caio c . 57.
Paſſio SS.Rufi & Carponiiią Sanctuario Capuano , &
ibi Michael Monachus pag.57 .
VERONENSE , Polycarpus Palermus lib . 1. de Plinii
patria cap.5.pag.53:
BENEVENTANUM , Baronius ad Martyrol.
AUGUSTANUM in Vindeliciis, Alia S. Afræ Mart,
& Wellerus lib.s ;
COLONIENSE, Cæfarius Heyſterb,lib.7,cap.42 . &
Harigerus Abb,Lobienſ.in S, Materno Epiſc.Leod.cap.
13.Magifter Jordanes in Chronico pag 108. Herman:
nus Stangefolius l... Annal.Weſtphalic.cap.12, num.2 ,
AgidiusGeleriusin Colonia Agrippina li.z. Syntagm .
9.pag.330 ,
TREVIRENSE , Fauftus in Hift.S.Andochii,Ąéta S,
Eucharii , Vita S. Agricii Epiſc.Trevir. num.29. Vica
S.Yalerii Epiſcop,Trevir.cap.z.num.6.Hiſtoria Trevi
renſis in 12.tom, Spicilegii Acherianipag.201.& c.
NARBONENSE , Sidonius Car.23, Vita S. Pauli Nar
bon.apud Boſquetum , Chartæ variæ apud Steph. Ba:
luzjum in Not. ad Concilia Narbon, pag. 79. 110 ,
116.536.
; AUGUSTODUNENSE , Eumenius Paneg.9 . & ex co
Chaifaneus in Catal.Gloriæ mundi part.12.
NEMAUSENSE , Poldus Albenas, à quo deſcribi:
tur pag.73
BışUNTINUM , Chiffletius in Antiq.Bifunt .
SANTONENSE , Ademarus Caban.an.1931. p.182,
& veteres aliquot Charta Abb.S. Mariæ Santon.
CLAROMONTANUM in Arvernis, Venebrandus in
Hift.S.Jllidii, & ex eo Savaro in Orig. Claron . pag.
278,1 .Edit .
REMENSE, A &ta S.Macræ Mart.num.3.apud Bol
Jand.6 .Januarii ,
7
CAP 348
RODENSE ad Thicim amnem ſupra Gerundam , in
Hiſpania , Acta SS.Vincentii & Orontiin.5.
APAMIENSE , A &ta S.Thyrfi ex MS.Tolofáno n.31,
TOLOŞANUM denique , quod etiamnum appellatio
nem fervat,Martyrol,Rom.29,Nov, Fortunatus lib, 2 ,
Poem.8.Gregor, Turon.lib.i.Hiſt.cap.zo.Vita S.Satur
pini Epiſc,& Martyr:apud Chiffletjum ,& Vica S.Dio
nyfii Epiſc.Pariſienſ.apud Epiſcopum Monſpelienſem
in Hiſtoria Ecclefiaft,Gall ,
Sed & in Pampilonenfi Navarræ primaria urbe Capi,
tolii veftigia obſervo in veteri Statuto pro Regno Na
varræ edito à Joanne Paſte Decano Carnotenfi, & Hu
gone de Viry Milite, Regni reformatoribus à Rege de
legatis: Fuit ordinatum quod in Capitolio venderetur
bladum , quod laboratores Rogis , ' Ecclefiæ , & No
þilium quiadducuntbladum ſuam vendendam Pampi
lonam , adducant ibidem vendant, O Rex babeat
Minagium ſuum . Niſi Capitolium fic hoc loco do
musædilitia , Non deſunt deniquequi hæc de quibus
egimus , Capitolia , urbium arces fuiſſe volunt ?
non vero ea ædificia quæ Romani Capitolia yocarunt ,
Nam
2. CAPITOLIUM , interdum pro arce ufurpatur,
Gloſi.Lat.MS.Regium , & Ilidori : Arx, Capitalium,
Item : Capitolium ,Summum caput regionis, Sic S.Hie
ron.de Locis Hebr.arcem Babyloniæ Capitolium vocari
ait , & lib.i.in lſaiam cap.24.de eadem urbe ; Arx au .
tem , id eſt, Capitolium illiusurbis, eft turris ædifi
cata poſt diluvium , Caſaubonus ad Sueton.in Caligu
la cap:57.ſcribit ea voce tandem omnes arcės promiſcuç
appellatas videri . Vide Capdolium ,
3.CAPITOLIUM , Ædes in qua jus dicitur . Gloff.
Saxon. Ælfrici : Capitolium ,Dom hus, id eft, judiciido
mus.Judiciale Capitolium , apud Joan.de Beka an . 1254.
4. CAPITOLIUM , pro Capitulo Canonicorum ,
vel Monachorum , feu loco in quo congregantur Ca
nonici , vel Monachi, de re & diſciplina canonica &
monaſtica acturi, lcalis Capirolo, Jo.de Janua : Caps
tolium dicitur à Capitulum , quia ibi conveniebant Se
natores , ficutin Capitulo clauſtrales.. Şcedula Presby
terorum ſeu Canonicorum Ecclefiæ Laudunenſis, apud
Hincınarum Remenfem Epiſt, 1 , ex Labbeanis : Qua
propter quia eundem dominum noftrum ( Hincmarum E
piſcopum Laud.)regia poteſtate retentum reclufum vi
wa voce adire non poteramus , & Sacerdotali miniſterio
prohibiti ab eo fruinon audebamus,111. Kal.Janias adCa.
pitolium noſtrum convenimus, & ibidem communi collo
quio retractantes,ratum fore duximus,ut, & c.Inſcriptio
ſepulcralis in Monafterio Monialium S. Mariæ, Iadre :
Laude nitens multa jacet bic VeKenega ſepulta ,
Que fabricam turris , fimul de Capitolia ſtruxit .
Ita vocem hanc ufurpant Honorius Auguftod.in Gem
maanimæ lib.2.cap.61.Haymo in Pſalm.68. Paffio S.
Thyemonis Archiep. Juvanenlas,Hugo Flaviniac. pag.
236. Chronicon Reicheſperg. anni1170. Chronicon
Trudonepſe lib.8.pag.449:Hiftoria Landgrav, Turin
giæ cap.3.Chronicon MindenfeMeibomii pag.120 Ve
teres Chartæ apud Beslium p.454-471.8& c. [ S.Wilhelmi
Conſtitutiones Hirſaug.cap.xxiv , Vita B. Meinverci
inter A &ta SS. Benedict.ſec.6.part.1.pag.387 .S,Geraldi
Abbatis ibid.part.2. pag.868. Charta anni 1160. apud
Miræum 10.2.pag.824.col.2 .) Kapitak . fi usvcxov dixit
Palladius in Hift.Laufiaca .
5. CAPITOLIUM , Capſula reliquiarum in mo
dum arcis efformata , vel certe idem quod Capitellum ,
Gall.Chapiteau , in Geſtis Abbatum S. Germani Au
tiſliod.cap.19. Unusdens B.Joannis B.qui in medio illius
vafis in uno parvo Capitolio chryftatlino e argenteofit
natus',
CAPITOLUS,pro Capiſcolus, utputo.Dignitas
Ec
 249 CAP
Ecclefiaftica , de qua in Caputſcholæ poft vocen Ca-
put . Marten.de Antiquis Eccl. Ritibus to.1.pag.200.è
Codice
MS.Vienn.Ecclefiæ annorum circiter 200.Dum
benedicitur cereus ( Paſchalis ) Capitolus indutus cappa
ferica alba preſentet Archiepiſcopo incenſum , ut illud
benedicat , d. ignem thuribuli, i deſcendat.deferens
Archidiacono thimiamata cum candela accenfa ex igne
thurribuli , quod defertthuriferarius ,
CAPITORIUM , Cenſus de capite . Alta SS.
Juniico.3.pag.195.de S.Berthaldo : Nomina autem vin
gorum mulierum , quorum Capitoria ad mefolum ſpe
Etabart , hæc funt, &c. Vide Capitale s .
CAPITOŠUS , Italis Capitoſo , obftinatus. E-
quus indomitus vel Capitoſus, in Quoniam Awach.cap.
48. 9. 10 .
Ś CAPITOSITAS , Obſtipatio , pervicacia , Vita
Martini IV.PP.apud Murator.Scriptor.Ital . co.3. pag.
610.col.1 . In quo ( confli & u ) cecidit Comes nobilispugil
Ecclefiæ fere cum quingentis Gallicis..... Tandem nocte
fuperveniente ſuperſtites ad fuam partem ſe retro traxe
runt, nulliGallicorum victoria ( Papebroc.vita ) cum
Capitofitate attribute .
CAPITOSE , Obſtinate ., præfarete. Henric.Knygh
con.lib.s.Sed Capitoſe in ſuis infanis confiliis propriano
voluntatem proterve exercere .
I CAPITRA, Cucullæ feu veſtis ſpecies , qua ca-
pui operiebatur . Capitula generalia MSS. S.Vi&toris
Mafiil. Item nullus cocullam vel cocullas, que Capitre
videntur elle , deferre preſumat , og boc ut diſtricte pof-
ſumus , inbibemus, In ciculo legitur: Necoculle quali
Capitre portari ab aliquo præjumatur. Infra dicicui
Cauprita ,
CAPITTA , Idem quod Capulla feu Chriſma- ci vei Monachi conveniunt de negotiis ſuis una tra
le . Synodus Valentina ani566 . Cum alicui hoc Sacra- Staturi. Datis Lichesfeldie in domonoftra Capitulari,
mentum ( Baptifmatis ) conferendum erit, in arbitrio
optione ipſius Commatris fit pofitum , coreuni de Capit-
tom deferre .
1.CAPITULARE ,Scripcum capitulis diſtinctum .
Gloffæ Græc.Lat, xepércury , ypapcov , Capitulare. De
fcriptio Capitularis , in Charta Folcuini Morinorum
Epifcopi, apud Folcardum deMiracul.S. Bertini cap.
7.8.Papias : Capitulum , quod vulgo Capitulare dici-
tur . Gregorius M.lib.i. Epift. 40. Joannes frater &
Coepiſcopus nofter directo per Juftum Clericum ſuum
Capitulari, inter alia plura boc nobisnoſcitur intimaſ-
se , & c. Adde lib.7.Epift.8.1.10.Ep.5.1.11.Epift.19.1.12.
Ep.8.Adrianus PP.in Epiſt.ad Carolum M. Edidit no-
bis Capitulare adverſus Synodum . Capitulare Augu-
ftorum , in Capitul.Car.C.tit.40.cap.z. Agobardus de
Inſolentia Judæorum :Deinde venerunt & prædicti Mif-
fi, babentes in manibus tractoriam ſtipendialem , * Ca-
pitularia ſanctionum , quæ non putamus veſtra juſſione
exiſtere talia . Adde Epift.i.Leonis III . ex Conringia
nis. Vide Capitulum 2. Capitulare Evangeliorum de
circulo anni , ita appellatus liber Ecclefiafticus ,in quo
deſcribuntur initia & fines cujuſque Evangelii , quod
ſingulis diebus in Miſſalegitur. Vill.Heda in Conra
do Epiſcopo Traje & t. Mifjale, Capitulare, & Hiſto:
riam vetus novunque Teſtamentum continentem , & c,
! Vide V.C1 Stephanum Baluzium in Notis ad librosCa:
pitular.pag.1156.Capi Apoſtolica , in Geſtis In-
nocentii Ill.PP.pag.1tul aria
26. Capitularis libellus , in Capi
tula diſperticus , apud Guibertum lib. 1. de Vita fua
cap.16.extremo . Capitulare inftitutum , Regula mo
naftica per capitula diſtincta , apud Ardonen in Vita
S.Benedicti Abb.Anianæ num.36 .
2. CAPITULARE , Capitulis aliquid diſtinguere,
apud Jo.de Janua . Vita S.WunebaldiAbbatis Heiden-
hemenſis num.21.1ſta vero que nuncCapitulamus atque
diſputamus , oculis noftris vidimus . ( Guidonis Dilci-
Tom. II.
CAP 250
plina Farfenfis lib.i.cap.27.Items Alleluia , Audivit He
rodes, & cetera ficuti Capitulata ſunt in Authentico
Apud Rymerum t0.12.pag.129.col.2. Quæ omnia do fin
gula , prout præmittitur , Capitulatá , concordata
concluſa, dº in preſentibus articulis contenta, & c.Gal
lis Capituler eſt Paciſcide arce vel urbe dedenda , & ge
neralius.Convenire de re aliqua. Vide alijs nocionibus
in Capitulum 3.& 4. ]
3. CAPÍTULARE , Operimentum capitis. Vi
de Capitulum 6.
CAPITULARES . Vide Capitulum 3. & 5 .
CAPITULARES LITERÆ, Majores liceræ, quæ in
principio cujufque capituli librorum deſcribuntur, au
ro , minio , aliiſque coloribus depi &tæ , & variis ſub
inde figuris adorpatæ , cujulinodi paliw conſpiciuntur
inlibris manu defcriptis .EckehardusJunior de Calib .
S.Gallicap. 1. Lineandi@ Capitulares Literas rite cre
andi gnarus.Cap.9.Et quos ad litterarum ftudia tardio
res vidiſſet,ad fcribendum occupaverat, & lineandum :
quorum amborum ipfe erat potentiſſimus,maxime inCapi
cularibus litteris , & auro . Vide Capitane.e littere.
9 ÇAPITULARIA FUNCTIO . Visle Capitulum i.
1. CAPITULARIS , Diploma, charta , libellus,
Charca Radelchiſi Princip.Benevent.Seu ſingulis aliis
locis quos ſervi equidem Cænobii ad liberos homines , vel
ad clies ferrosdederunt, gut per Capitularem , aut per
aliquam reprowaliozeva ,
2. CAPITULARIS . Ornamencum capitis . An
conius Monachus in Itinerario Hierofol. Pendet ſuper
bracbia , dextrochiria , monilia , & avkli , Capitulo
res , cingula , baltei, c.Vide Capitale i .
CAPITULARIŞ DOMUS , Locus in queni Canoni
apud Madex Formul. Anglic. pag. 69. Vide Capitus
lun 4 .
CAPITULARITER ,apud Joannem VIII.PP.Epilt.
63. idem quod Capitulatim . Vide in hac voce .
CAPITULARITER CONGREGARI , In unum , in
Capitulum
convenire,in Bullario Carmelit.p.445.col.I.
i. CAPITULARIUM , Liber cenſualis , in quo
defcripta ſunt capitula , feu præſtationes quas quiſque
debet : Capdaſtre, Occitanis . Gregorius Turon.lib.
9.Hift.cap.30.Gaiſovero Comes ejuſdem temporis acce
pto Capitulario, quod anteriores ſcriptores fecife comme
moravimus, tributa cæpit exigere. Et mox : Ecce li
brum præ manibus babemus , in quo cenſus buic populo
eft inflictus. Vide Jurecum ad Symmachilib.y Ep.10 .
Sunt etiam Capitularia libri civitatum , in quibus
deſcripta habentur decreta ac ſtacuta earumd. Ica apud
Honorium III.PP.in s.Compilat.cap.z. hanc vocem u
ſurpari obſervatum à viris doctis,
2. CAPITULARIUM , Idem quod Capitulare 2 .
Tegmen capitis . Gloff. Ælfrici. Sax.Capitulum , vel
Capitularium , fodelacb, vel capa , i. ad verbum , pan
nus capitis .
3.CAPITULARIUM.Capitularia, videntur etiam
viticulos vulgo,
appellata ornamenta Chartarum ,quas
feu vignettes appellamus, quod ea in librorum capitu
lis ut plurimum fiant . Glofl.Lat.Gr.Capitulariis , 707's
dispayźnois tē yapte , Eft enim ispaya1a , frutex .
4. CAPITULARIUM , Liber Ecclefiafticus. Vi
de in Capitulum 3 .
q CAPITULARIUS . Vide in Capitulum 1.& s .
CAPITULATA . Acta Proconſularia apud S. Au
guftinum Epiſc.165.Proferensetiam inſtrumenta domini
ca,etiam que diligenter fuerant occultata,Capitulatam
argenteam , & lucernam argenteam ,& c.Eadem Acta l.3 .
contra Creſcon.cap.29. Ibi protulitSilvanus Capitula
tam argenteam , & lucernam argenteam , quod diceret
L 3 se
 CAP 252

fe poft arcam inveniſſe eas . At lib.4.c.36.ubi proferuntur que provincia degentes regere debent; habent Capitulo
eadem Alta , pro Capitulatam , habetur caſulam . Chriſtianorum Regum acprogenitorum ſuoram ,quæ ge;
CAPITULATIM , Summatim , in ſumma: (* x nerali conſenſu fidelium ſuorum tenerelegaliter promul
por abw , in Gloſs Gr.Lat.Cornelius Nepos in Catone: gaverunt. Et cap.11. ExChriſtianorum Regum Confti
Atque hæc omnia Capitulatim ſunt dieta . Alias tutionibus per Capitula breviter ac falubriter , ſi tenean .
CAPITULATIM , Joanni de Janua , eft diftin &te , per tur & exequantur , colle&ta continentur. Denique O
capitula. Ludovicus Pius in Epift.ad Sicharium Ar- puſc.15.cap.15. Quando Sperantaliquid lucrari , ad Le
chiep.Burdegalenſem : Et bis coram Capitulatim me- gem ſe convertunt: quando vero per Legem non æſtimant
moratam inſtitutionis formulam prælegijubeas . Idem ad acquirere, ad Capitula confugiunt In Synodo Sueffio:
Magnum Archiepiſc.Senonenſem : Eteandem inflitu- nenfi an . 853. cap. 44. Capitula Synodalia Caroli Ma :
tionem per ſingula Capitula coram Ecclefiafticis ordini. gni, & c.
'bus prelegi facias. Anaftafius Bibl.in Epitome Synodi Erant igitur Capitula legum appendices & addita
VIII. Definitionem Thomæ Antiocheni ( Eliæ Hierofo- menta , eaque in Synodis ſancita . Eginhardus an.819,
lymitaniCapitulatim.AddeConcilium apud S.Macram Legibus etiam Capitula quædam necelaria , quia dee
an.881.c.4 .Epiſtolam Herivei RemenſisArchiep.ad Wi- rant , conſcripta atque addita ſunt . Capitul.an. 821.c,
donem Roromag. Archiep. c.1 . Concilium Ravennenſe ult.Capitula que preterito anno Legi Salicæ per omnium
an.y04.in Prologo,Reginonem de Eccleſiaſtic.diſcipl.p: 'confenfum addenda eſſe cenfuimus, jam non ulterius Ca
30.2.Edit.Flodoardum in Prologo Hiſt.Remenf.& c. pitula , ſed tantum Lex dicantur, & pro Lege teneantur ,
CAPITULATUS .' Vide in Capitulum s . Annales Francor. Bertiniani an.864.Capitala etiam ad
1. CAPITULUM , & Capitularia funétio, vel te- 37.confilio fidelium ſuorum , more predeceſorum ac pro .
monaria , in l.14.& is.Cod.Th.de Extraordin. & c.pro genitorum ſuorum Regum , conſtituit , ut legalia per
auri tironici , feu pretii loco tironum exactione. Gre- omne regnum ſuum obſervari præcepit. Capitula Caro
gorius M.lib.1.Ep.47. Sacra Imperialia cucurrerunt li Calvitit.39 . cap.7.Per Capitula aviopatris noſtri,
quibus omnia præceperunt gravia nunc Capitula ſub que Franci pro Lege tenenda judicaverunt, fideles
moveri . noſtri in generali placito noſtro conſervanda decreverunt,
CAPITULARII. Idem qui Exactores, in l, 3. eod . Aimoinus lib.5.cap.35. Placitum generale habuit, ubi
Cod.de Privileg.eor.qui in ſacro Palat.mil.Capitularii per Capitula qualiter regnum Franciæ filius ſuus Lu
borreariorum o tabernariorum , apud Senatorem lib. dovicus.... regeret .... ordinavit. Fragm ,Hift.Franc,
17.Epiſt . 28.qui tributa ab horreariis & tabernariis exi- tom. 3. Hiſt. Franc. pag . 334. de Ludovico Pio: Adje:
gebant . Maxime vero in d.l.& 1.7.eod.Cod. de Tiron.cit præterea quædam fæcularibus legibusCapitula , que
Capitularii dicuntur Temonarii, ut & apud Symma nunc neque per neceſaria comprobantur . Vide Leon,Oſt,
chum lib.9.Epiſt.10.capitulariæ & remonariæ functio- lib . 1.cap. 18. Atque ejuſmodi Regia Capitula digeſlic
nis exaétores . Anſegilus Abbas Lobienfis . Adſo de' Miraculis S.
2. CAPITULUM . Papiæ , di&tum quaſi alterius Waldeberti n . 12 , de eod . Anſegiſo :Capitula Regum
ſententiæ caput . Capitulum , eſt brevis multorum com Francorum , quæ diverſis fuerunt a £ta Conciliis , ex
plexio , fic diétum, quia breviter capiant totam fummam . cepit, & uno voluminecontineri fecit; in quatuor ſci
Capitula librorum difta quod breviter capianto . conti- licet libris . Sigebertus an . 827. Anſegiſus Abbas Lo
reant aliquam ſententiam , quafi caput tirulus ma- bienſis ediéta Iinperatorum Caroli Magni Ludovici:
joris fcripti. Unde Clericorum Capitulum di&tum , quod filii ejus ad Ecclefiafticam legem pertinentia in duobus
libellis digelit . Idem earumdem Edicta ad mundanam
capitula ibiexponantur,
CAPITULA , & CAPITULARIA , Canonum Eccle- legem pertinentia in duobus æque libellis digelit . Poſt:
fiafticorum , & Legum Regiarum Codices , ita nun- modum Benedictus MoguntiacenſisEcclefię Levita ea
feu fectiones digeſti diſtin- dem Capitula , partim etiam alia à fe aliunde collecta
cupati, quod per Capitula ,
aique fint: * oxaceaesi ees Tú 70., apud Theophanem an, in feptem libros diſtinxit , quæ Joannes Tillius Mel
17. Copronymi. Lupus Ferrarienſis Epift.42. Canones denſis Epiſcopus, deinde Pitheus & Lindenbrogius
eoſdem , five , ut vos vocatis , Capitula ...vobis direxi. publicarunt. Exhiņc"CaroliCalvi & aliquot aliorum
Sic Theodulfus Aurelianenfis Capitula vocavit librum Regum edita ſunt à Sirmondo Capitula , atque adeo
quem ſcriplitad Presbyteros Parocbiæ ſuæ , ſeu acta fy: ab aliis viris eruditis, quæ univerſa cum MSS.Codici
nodica , in quibus ad Cleri & populi emendationem bus collaca, & non minima acceſſione aucta ac locu
præcepta continentur. Eodem titulo donatus liber al- pletata , notiſque illuſtrata , in unum corpus tandem
ter Herardi Turonenfis Archiepiſcopi an.858 . de quo compegit vir doctiflimus StephanusBaluzius , hocip
hæcChronicon Andegavenſe an.858.Do.Herardus Ar- fo quo lcribimus anno . Vide quæ annotarunt idem Pi
chiepiſcopus generali Synodo in Turonica civitate habi, choeus poftPræfationem ad eadem Capitula , Antonius
ta , quædam neceſſaria ſanctorum Canonum Capitula ex . Auguſtinus de Emendat. Graciani lib. z .dial. 11.Iq:
cerpfit , que firmius cuftodienda ſanxit.Neque alia ra nocentius Cịronius in Notis ad 5. Compilac. Decre
tione Græci Patres aliquot ' , Marcus, Diadochus, Ni- cal. lib. 1. tit. 1. cap. 2. idemque Baluzius in erudita il
lus , & c.vsz'z'a siz , libros fuos inſcripſerunt, in quibus la quam Capitularibus Regum Francorum præmiſiç
monita Chriſtiana continentur . Præfatione :
Præſertim vero Regum ſanctiones & decreta Capi I CAPITULA NOVITIARUM , Novarum Conſtitu
tula & Capitularia appellata , quod perinde per capi- tionum Synodalium decreta. Acta SS.Benedict.fæc.4.
tula digefta ſint. Lex 4.Cod.Th. de Falfa moneta: Qui- part.1.p.741.ex Capitulis Novitiarum : Item Capitula
bus ita emendatis, omnibus Capitulis lex lata ſervabi- Novitiarum de his, in quibus præceptum Regulæ O Con
tur . Neque tamen univerſim ſtatuta regalia Capitulo- fitutiones novellorum Conciliorum au &tius nos confide:
rum & Capitularium nomine donata;fed ea potiffimum rare promtius exercere juſio imperialis ammonet :
quæ in publicis Comitiis , vel Synodis , vel Conciliis, 3.CAPITULUM , Brevis Lectio , quæ in divino of
Epiſcoporum '& populorum conſenſu , ab ipfis Princi ' ficio , loco Lectionis legitur .Radulphus Tungrenſis
pibus edebantur , in iis ſcilicet caſibus , qui in legibus de Canon.obſerv.propol.13. Sicui ad vigilias noctis le
deerant : unde Capitula à Legibus diftinguunturapud guntur Le&tiones magnæ ,ita ad Laudes ( Vefperas , & ad
Hincmarum Remenſem Opulc.14. cap. 8. Habentenim quinque parvas Horas, dicuntur parve Lectiones, quas
Reges & Reipublicæ miniſtri Leges, quibus in quacum- Benedi&tus appellat in fua Regula Le &tiones ; communi
ta;
 253 CAP CAP 264

tamen ufu feculiappellantur.Idem Radulphus propoſ.8. canis ruralibus ſubinde coguntur , in quibus de rebus Ec
In Leciionibus tam majoribus que notturnis vigiliis le- clefiafticis fuarum parochiarum pertractare folent . Yi
guntur, quam paruulis, quæ dicuntur ad alias Horas, ego de Kalende .
Capitula appellantur, laudem Dei agimus & pronuncia CAPITULUM ,ut ait Lindwodus , quando ?ue ponitur
mus . De his Capitulis fitmentio in Concilio Agathen- pro collectione plurium , non communiter viventium ;
fi can. 21. apud Vigilium PP. Epiſt, z . & c, Capitula Do- ſed ob tractatus communes inter ſe haben dos ad aliquem
minicalia, quæ Dominicis diebus canuntur, in Statut, locum confluentium . Exemplum patet in Capitulis gee
Guigonis pro Ordine Cartuliens . Vide Letticule . neralibus Monachorum aliorum Regularium , c.
CAPITELLA , Breviora capitula.Concilium Agathen CAPITULUM , proprie loquendo, inquit idein Lind
ſe can. 30. Poſt bymnos Capirella de pfalmis dicuntur , wodus , dicitur reſpectu Ecclefiæ Cathedralis , ut Con .
Regula S.Aureliani cạp: 55. Hymnus, Jam ſurgit ,Hora ventus reſpectu Ecclefiæ inferioris , ubi eſt collectio vi.
Tertia, & Capitulum, deindeKyrieeleiſon , ( dicantur,) ventium in communi,
Occurrit ibi pluries, & in ejuſdem Regula ad Virgines , CAPITULARES Canonici,apud EricumUpla i :nſ -in
Gregorius Turonenf. lib.9, cap.6 . Eringreſſusin orato- lib.s.Hift Suecicæ pag 180.& alibi,quiCapituli jusba.
rium , me poſtpoſito, ipfe Capitellum unum ,atque alte- bent,ut loquuntur,qui ont droit d'entrer au Chapitre ..
rum , ac tertium dicit . Uritur & lib.de Vitis Patrum c.6. I 5. CAPITULARE , In Capirulum convenire tra
5 4. CAPITULARE, Alicujus Sancti officium cele- etandorum negotiorum caufa .Inftrumentum Abbatis
brare, peragere,à Capitulo faltem incipiendo . Vetus & Convençus S,Sequaniann , 1356. è Cartulario .Edų.
Ceremoniale MS. B.Mariæ Deauratæ Tolofanæ . Non enſi ; Hinceſt quod nos propter hoc in Capitulo noſtro
dicunturfubpbragia Sanctorum ,neq ;Deſpere omnium $S. Specialiter in unum per fonum campane , more ſolito , ad
nec Laudes, & hoc tam in vigilia , quam in die , dje per o Capitulandum pro negotiis dicti Monaſterii 6 Ecclefio
mnes O &tavas : datoetiam quod non Capitulantur de o- ipfius ad tra&tandum congregati , & *c. Inſtrumentum
& avis. Et infra : Sequitur feftum Apoftoloruna Philip. Capiculare Monaſterii Craſlenſis an . 1381, Monachis
pe & Jacobi, quod eſt duplex .... in primis Vefperis Capiz hara Capituli , pulſata Campana, utmoriseji, in Capi
11.latur de ipfis Apoflolis . Pluries occurrit in eod .MS, tule dicti Monaſterii pro Capitulando o Capitulum
CAPITULARIUM ,Liber Ecclelialticus continens Ca- Conventum faciendo congregatis, & *c.Occurrit in A &tis
pitula, quæ in Ecclefia canuntur, in Monaſtico Anglic. Capitularib.S ,Marțini Turon.an. 1455. & in Actis SS,
gm . 3. pag . 324 . Marții com.3.p.752. necnon in Charta an . 1480. apud
4. CAPITULUM , Locusin quem conveniuntMo- Miræum Diplom.Belg.co.2.p.1343. col.2.
nachi & Canonici , fic dictum , inquit Papias , quod Ca 6. CAPITULARE,Succenſere, punire, quod fic in Ca.
pitula ibi legantur : Capitula librorum dista , quod bre- pitulis Monachorum ubi vitioli, & delinquentes pu
viter capiant , О contineantaliquam fententiam , five niuntur & emendantur , Eckeardus Jun. de Calib , s.
quaſi capuț titulus majoris fcripti. Unde Clericorum Gallicap.3. Ad Capitulum tamen nonniſi vocatusvenit,
Capitulum dictum , quod Capitula ibi exponantur : nem cum fibi officium Capitulandi e puniendi graviſſimum ,
pe Regulæ .Naryn enim mane poſt Primam recitatam, ut ait , fit tradituin . Hinc vulgaris loquendi Monachis
antequam Fratres exeant ad laborem ,jam olim aliquod ulifata formula , Dare alicui Capitulum , vel Accipere
Regulæ Capiculum îis fuiffe prælectum ; cujus moris Capitalism , pro reprehendere,& verbiscaſtigare: noſtri
meminerunç Fuldenfes Monachị in Libello ſupplici Chapitrer dicunt , [ Hinc forcaſſis à Baldrico apud Ma
Carolo Magno porrecto apud Browerum lib.3 . Antiqu. billonium to.5 . Annal.Benedict.p.sos.Capitulum Mo
Fuldenf.cap. 12. & Smaragdus in præfat. in Diadoch . nachorum vocatur,Animarum fornax purgatoria. )
Monach. Concilium Aquilgran, can , 69 , Ut ad Capitu G CAPITULUM HABERE . Codex MS.S.Quintini
lum primitus Martyrologium legatur. Cap, 70, Ut ad de Monte ad calcem Regulæ 11. circiter fæculo exara
Capilulum lectio tradatur, Amalarius lib. 4.de Eccleſ. cus : Liceat Abbati, fi neceſitas vel ratioingruerit, fra
offic. cap. 2.Mos inolevit utper Monajteria Dea devota trem fuum ad quemlibet Abbatem mittere , tantum ei in
legatur lectia in Capitulo .Helinandus Monach.Frigi- victu providest. Sivero paupertas exegerit, Abbas ad
dimontis: In toto corpore Ecclefia ,præter illam ubi al- quem miſſus ille frater ierit ,ve;titum ei præbeat,the quan
tare conſtituitur , nullus locus eſt fanétior Capitulo,nul, diu ibi napratus fuerit frater, Capitulum habeat ; hoc eſt,
lus reverentia dignior, nullus diabolo remotior, nullus juscum aliis coenobii,in quo commorabicur ,Monachis
Deo proximior, Ibi enim perdidit diabolus quidquid alia in Capitulo ſedendi , quod jus haud raro tribuebatur o
bi lucratur. Ibi Deo reftauratobedientia quicquid alibi ķim Fratribus extraneis, præſerçim ubi e monaſterio 4
illi fubtraxit vel negligentia vel contemptus , ( Vita S, liqua focietate conjuncta veniebant ,
Benedicti Anian, n.30 . Fratribus vero ſibi ſubjetis on S. CAPITULUM ,Damus urbis publica ,in qua Æ
ni bora in nocturnis ſcilicet,in Capitulo, in refectorio, pa- diles ſeu Scabini jus dicunt , auţ coeunt, Hotel, vel Mai- :
bula vitæ præbebat . Capitulum poſt Nonam , memora: ſon de Ville, Joan,Hacſemiusin Henrico Gueldrenli E
tur in Capitulis Sangallenſ. circa au 817. editis, apud piſcopo Leodienſi cap. 5. Cumque pra vini alifa cives
Mabill. in Actis SS.Benedict. fæc. 4.part. I.pag .742.] fuiflent in Capitulo congregati. In Adolpho à Mar
Domus Capstuli apud Eckeardum Jun, de Calib.s.Gal Kacap, 5. Partom terræ Militum ,, cum Rectaribus civi
li cap. 11. & 16. & in Statutis Ordinis de Sempringham fatis ad Capitulum congregavit , ObſervatCarellus lib.
pag.724. Ordo Romanus:In conventu Fratrum ,qui apud 1. Hiſt.Tolofanæ cap.1, pag. 33, & 34. Curiam Toloſa
quofdam Capitulam nuncupatur Jacobus Hemricurtius nam Capitulum in veteribus Tabulis appellari . Ulati
in Speculo Hasbanico p. 11. Rulon qui eſt enſevelis en ca.Toloſana an.1202.ſtatuunt reos puniendos cognitio
Capitele des Freres mineurs à Liege . ne D. Comitis, ° ſuæ Curia ſcilicet Capituli Cui qui
CAPITULUM CONVERSORUM ,quod ab Abbate pro dem Capitulo præerat Vicarius. Unde in ſententiis hęc
Converſis tenetur ,de quo aguntInſtitutiones Capituli paſlim leguntur, Vicarius ( * Capitulum judicaverunt.
generalis Ord , Ciftercienlis dilt, 14. c . 10 , Qui vero ei aſlidebant,
CAPITULA RURALIA , in Provinciali Cantuar. Ec CAPITULARES & CAPITULARI appellabantur; qui
clef. lib. 1. tit. 2. lib . 5. tit . 17. in Conſtit . Ottonis Le- iidem ſunt quos hac tempeſtate Capitoux vocant Capi
gati Eccleſ.Roman.in Anglia tit.7 . & in Concilio Retoliers, uc eft apud Honoratum Bonnor en l'arbre des ba
dingenfi ann. 1279. can. 5.dicuntur Conventus Curio- tailles 4. parce cap.125. [ & in Litteris Philippi VI.
num ruralium , qui ab Epifcopis,Archidiaconis,aut De Franc. Regis an . 1345.tom. 2. Ordinat. pag.230.]Liber
albus
 CAP
' 255
albus Senefcalliæ Toloſa , de electione Capitulariorum
Tolofæ , quiſemel Capitularius fuerit,ad idem officium
nullatenus admittatur, niſi 6. annis à fine anni di&ti ſui
Capitulatus computandis . [Tres ſolum annos habent
Litteræ Philippi III. ann . 1283. in quibus ii Capitularij
Conſules appellantur ; atpaflim Capitularii nominan
tur in LitterisPhilippi IV . & Philippi VI , apud D.de
Lauriererom.z. Ordinat. p.107 . & feqq. Adagium eſt a-
pud Tolofanos:
Cil de nobleſſe à grand titoul,
Qui de Tolofe eft Capitoul. ]
I CAPITULATUS, Dignitas Capitularii, in Litteris
Regum noſtrorum jam laudatis ,& apud Lafallium in
Probat. Hiſt.Tolof. p.85.88.90 . &c ,
CAPITULARII videntur interdum appellari nuntii
miniſtri, famuli. Vitalis Epiſcopus Ofcenfis : Cives au
sem ſunt omnes qui in civitatibus commorantur , vel in
villis æquipollentibus civitati, Ex quibus illi dicuntur
Burgenfes, qui licet Capitularios habeant ő miniſtros,
per quos ducunt fua officia exercenda , tamen ipfa mani-
busſuis non exercent. Iidem funt
CAPTALARII, in Charta Jacobi Reg. Aragon .1230.
pro civibus & mercatoribus Barcinon. Emfranquimus,
francos, liberos, ingenuos immunes facimus vos omnes
probos homines, cives, & babitatores Barcinon . " Jinga-
los preſentes pariter & futuros , & nuncios ac Captala-
rios veſtros per totum regnum Majoricarum , & c. Occur-
rit etiam in Conſuetudinibus Barcinon . MSS . Confue-
gudines Monſpelienſes MSS.c. 91. Captaieriusnon de-
bet praſtare leidam vel cuppas, niſi pro ea parte pro qua
pertinet ad eum lucrum jam Curia acquiſitim , Verna:
cula ſic habent : Captalier non deu donar leidas , nicar
pas, finon per aquella parte ,per laqual axel pertene lo ca:
ptal , o peraquella part , per lagal parteni apel la ga-
cancb que a dona . Alibi : Si aliquis privatus vcl extra-
neus, Captularius , vel debitor accipiat fugam à villa
Montifpelerii, cc.
CAPITULARIUS SCHOLÆ NEGOTIATORUM , inChar-
ta Petri Ravennatis ann.953. apud Hieron . Rubeum in
Hift.Ravenn.l.s.id eft ;Caput vel Capitaneus,
CAPITOLARIUS,CAPITULARIUS.Char.Abbanis Pa
tricii fundatoris Monafterii Novalicentis in valle Se-
guſina,ex Tabular.Eccleſiæ Gratianopolitanæ: Et colo
nicas infra ipſa valle Briantina d ' Aquiliana , quem de
Vindegunde conquifimus , unde Bardinus Capitolarius
eft . Infra : Similiter
. libertus noftros in valle Åquifiana,
qui ad parentes noftras aſpexerunt , ſeu in ipſa pago
Brigunting commanere videntur , unde Vitalis Capitula
yius eft,ad memarata Eccleſia beredem meam ut afpiciát
O impenfionem faciant vola ac jubeo . Ubi videntur Ca-
pitulariiaccipi pro dominis feu poffefforibus ,
6.CAPITULUM ,CAPITULARE ,Capitis tegumen
tum muliebre.Ifidor.lib. 19. Orig . c.31.& ex eo Papias :
Capitulum , eſt quod vulgo Capitularedicunt.Gloflę ve-
teres ,cap. de veltimentis,Capitulare ,1:02138- TWY. Ad-
dit. ad Matth. Paris p.115 . Nec habeant Capitulum , id
eft,fertum ; Gallis Chappellet .
17. CAPITULUM ,Idem ,ut videtur, quod Capi-
tium 2. ut ibidem dictum est .
8. CAPITULUM Totius Rei, Totiusrei feries
& narratio. Chronic . Centul. lib.s.de Miraculis S. An-
gilberți num.23.Totius Rei Capitulum fratribus ac poz
pulo publiceinnotuit ,
CAPITUM , Pabulum jumentorum ,uti vocem hanc
interpretatur Ammianus lib . 22.Totidemque pabula ju
mentorum , quæ vulgo dictitant Capita.Heſychius:Rza :-
74, 27 ) őv Tpopan. Idem : Kzotiv, wapábanud a'rópsy .
Vopiſcus in Aureliano : Capitum animalis non vendat .
Senator lib . 7. Proinde annona fuit domini o familie e-
jus, Capitum animalis. Atque ita hæc vox accipitur in
CAP 256
leg.7.13. 17. Cod. Theod .De Erogat. milit . ann . & aliis
locis, quæ Palea vertitur in leg.9 , Capitatio in leg . 8. &
leg. ult. eod . Cod.de Collat, donat. Adde Julianum An
teceſſor. Nov.15.c, 2. Fodrum ejuſmodi præſtationem
appellarunt recentiores ,
CAPITURINI, à Salernicanis, Principes & aucto
res feditionum appellati, ut auctor elt Hugo Falcan
dus pag.668.
CAPLEVATOR , Qui caprum judici repræſentare
tenetur fub pena arbitraria ;ut Capleuta,ipla obligatio
repræſentandi. Voces fori Aragonenſis d , e quibus co
pioſe Michael delMolino in Repertorio . Fori Aragon.
Edit , 1624. fol.1..Fori Oſcæ an.1247.fol.4. Ecce hic of
fero fufficientem fidanciam de direito , aut bonum Caple
vatorem fuper pignus meum , °C,
CAPLEUTA ,in iiſdem Foris Aragon , lib.i. tit. de
Suprajunctariis fol. 34. verſo .
CAPLIM , [ Obligatio , ni fallor, qua ſervus tenetur
arbores feu arborum ramos exſcindere,cum id jubetDa
minus : vox dueta à Capulare, Cædere . ] Polyptychus S.
Remigii Remenſis : Solvit in cenſu de figala mod . 1. de
ordeomod.100.anniculum 1. Caplim dies 15. lign.carros
3. Infra : Solvit in boſtelicia den. 16 ... pullos 3.02a 15 .
Capiim diebus 15. facit vehituram in leng.30. Rurſum ,
Donant decimam deverjecibus ..fr:ciuntCaplim 15.die
bus , Item : Facit Capplim diebus 15. fed non vebit
Facit macerias in Monaſterio , & c. Ibidem : Capplim
diebus 15. ipſumque declucens. Item : Donatuno q140que
anno fcindplas 1o , in tertia anno aſcellas ico. aut facit
Capplım diebus 15. ipfumque vehit . lbid. in tertia anno
faciunt Caplim dies 15. ipfum carrucant inoperant
( Codex MS, Irminonis Abb. Sangerman , fol.z6 . verſo
col. 1. Arat ad bibernaticum perticas ini ad tramiſen
perticas 11, facit Caplin quantum libijubetur. Idem Co.,
dex fol.94.col.1. Facit in umea arp . 1. pallos 111. Qva 15 .
curvadas, Caplina , carõp.manapr. quantum ei injungi
tır. Eç fol. 95 : verlo col. 1. Arat ad hibernaticum perti
ticas ill . ad tranſmiſſum perticas11. facitCaplim quan
tum ſibijubetur . ] Occurrit pluries, & interdum cum
duplice P. Vide Capulus, [ & Capellus 2. ]
CAPLOSUS,Elijus Papiæ .Ita etiam Cad. MS.(San
german. n.5o1.] Vide Capulare.
CAPLUM ,Funis ,Iſidoro in Gloſſis.Papias:Caplum ,
funis à capiendo dictum.Iſidor.lib.zo. Orig.c.16 . Capu
lum, funis a capienda , quad eo indomita jumenta capian
sur. Noſtris Cable, vel Chable, Funis nauticus . Vide
Meurſium in K271 !' or ,
Q CAPMANSIO ,CAPMANSUS, & c.V.Caput māſi,
CAPNICUM , Datium folvendum pro quolibet
camino ſeu habitacione , à voce Græca zdona , quæ ca
minun ſignificat. Hierolex .Macri,
CAPO . Vide Capus,
CAPOLARE ,Abſcindere,imminuere.Pactus Le
gis Salicæ tit.32. nuni. 1. Si quisalterum manu aut pede
Capolaverit, de manu Capalata , unde bamomancus est ,
& ipſa manusſuper.eñ pendit ,MALB. SICHTE ,MMD.
den.qui faciuntſolid, 62. & dimidium , culpabilis judi
cetur. Et n.15. Siquis alterum lingua Capalaverit , un
de loquinon poſſit , óc. Vide Capulare.
· CAPOLATA . Charta an . 1 142. apud Stephanum
Baluzium in Notis ad Concilia Narbon. Item 5. millia
teules . Item 3. Capolatas de petra quas habuerunt ho
mines de Villanova ,
CAMPOMILITIATUS . Vide Caput militum .
CAPORALIS , Ital. Caporale , Caput,gubernator 4
præcipuus dux. Hiſtoria Cortuſiorum lib.7 . cap.20. Ca
paralis vero O suctor earum erat D. Laderifeus Vice-Com
mes . Adde lib.8.cap. 16. & Bullam Urbani V. PP. apud
Wadding. an . 1364. 12. Joan. Villaneus lib. 1. cap. 28,
Roma fu Caporalregno diſemedefima. Idem lib.z.cap:!
:
Li
 - 257 CAP CAP
258
Li maggiorie li più poſſenti Caporali dela terra . Paffim gnificat . Hierolex. Macri .
apud hunc Scriptorem .[ Acta SS.Maiito.7 . p.373.de S , CAPRICIUM . Chartula plenariæ fecuritatis fcri
Ferdinando Rege : Eadem confirmavit prefaius Mi- pra ſub Juſtiniano apud Brifon.lib.6.Formul. Cute (bu
chael Sanchez, qui fervit in exercitio Caporalis D. Joan- te ) olearia valente filiquas 2.aſprionis, panario rupto 4
nis de Panduro , in popeſfione quam babet fupradiétus in no, Capricio valente nummos 80. orciola , aureo valente
Terrazana : quo in loco Papebrochius Caporalis reddit nummos 80.6c.Forte Capſicio.Vide Capfaces, Capſis.
Opilio . Gallis Caporal , ut& Italis Caporale hodie De CAPRICULUS,ut Capreolus.Tabular.S.Trin t.
curio eſt,cujus præcipuum fere munus excubias vigilial- Cadom.fol.28.Habemus. hircum & quinque Capriculos,
que collocare ac deducere . } CAPRIFER ,in vet. Glo T.cap.deBeſtiis, ai'yaypos ,
I CAPOTANEUS,ut Capitaneus populi, Rolan .. Glof :MS.Reg .Cod.1013.Caprifera, apreolus.
din. Patavin.lib.11.Annal.Genuenſ. cap. i 8. Habuerunt CAPRILE , yw !, is v.ceod pd, in Gloil. Gr. Lat.
tunc Mediolanenſes alii de populus & Commune de con I CAPRINUM , Præſtacio ab iis qui capras tenent
filio faniori pro ſuo Capotaneo Martinum de Turredeci- exſolvenda,Gall.Chavretage,Regeſtum n.56. pro annis
vitate cadem , virum probum & ſapientem ,ftrenuum ,tra- 1317.1318.1319,regni Philippi Fran.Regis cognomen
& abilem , & c. Et lib.12.c.4 , MediolanenſeCommune de to Longifol. 164. tit. 371. Item Caprinum loca de Cla ,
populus univerſus Capotaneum habens Martinum de miſaco bladi & gallinarum annuatim debitorum per bo
Turre, memorandum reverendum patrie defenforem , mines dietiloci ,
Pluries occurrit apud eumd, Annaliltam , CAPRINUS Pulsus . Vide Caprizans ,
CAPOTI. Vide Cagoti,
CAPRIOLA ,Gloff.Lat.Gr.opedi, Dama,Capriola .
CAPPA. Vide Capa 1 ,
Glory.Gr Lat xi"yaypos ,Caper; érvé vpov,bæc Capriola
I CAPPANNA, Tugurium , A & a SS.April. co.3. p. Gloff.aliud MS. Capriola , zi- áypov
324.F. in Miraculis S.Zitæ : Et ipſa ivit ad ipfam Cap 1.CAPRIOLUS.Papias: Capra domeſtica, capreave.
pannam ,quæ eft cujuſdam ſuivicini, Vide Capanna, yo ſilvaticadicta quaſi capiens ardua: cujus filii Caprio
9 CAPPARIUS. Vide poſt Capa 1 ,
li dicuntur.Glof.Lat.Gall.Capriolus, Chevriz.Ital.Ca
CAPPARO . Vide Caparo ,
priolo & Çavrio!o.Gall.Chevreuil. Ebrardus in Græciſ
9 CAPPATUS , Qui gerit Cappam .V.poſt Capa 1. mo cap.9,
9 CAPPATUS CLAvus,pro Capitatus, ut puto, Vica Çapreolus vero ſilveſtris dicitur eſe.
S.Reineldis inter A &ta SS . Julii tom . 4. pag. 177. Gon Lex Aleman.tit.99: 9.16.Siquis Capriolum occiderit,
dulphus, tribus Cæpputis infixis cerebroillius clavis , vir Dudo lib.3.de Morib.Norman. Eft namque tellus Nors
tam finivit ,
CAPPELLANUS . VideCapellanus , mannica ... caprorum, cervorumque u , rſorum atque Ca.
preolorumvenatu affluenter repleta.Epiftola 1. Epifcopi
I CAPPELARDENT,Capella ardens, Gall, Cba Aconenfis ad Honorium III.PP.Iplinermes o expedi
pelle ardente, in qua , parietibus panno nigro veſtitis ti velut Caprioli celeriter fugiebant.Charta Carloman
multi accenduntur cerei pro funeribus Principum , & ni Regis apud Ughellum in Epifc .Veronenfibus: Vena
Magnatum . tom . 4. Concil. Hiſp. p . 198. in exequiis ge- tiones porcorum ,cervorum , Capreolorum , omni tempore ,
neralibus, præfertim in Cappellardent vulgo nuncupato, &c.Charta anni 1345. Venariad Capriolos , cuniculos,
pro Domino Rege, Principe, & c.
faxanos , & c
I CAPPELLATUM . Vide Capellotum .
2.CAPRIOLUS,Vox Architectorum , Vitruviono
CAPPIGER ,Cantor quigerit cappam .Gall.Por: [ a ,de qua agunt pluribus Philander ,Barbarus,Bernaldi
te-chape, tom.4.Concil,Hiſp: p.397 ,
nus Baldus, aliique Vitruvii Interpreces.Gloff.Gr.Lat.
q CAPPLIM . Vide Caplim .
Καπρίωλος , το " ρξισμα της στέγης.Frcilla , Alibi προτομος ,
4 CAPPUCIUM , Vide Caputium ,
Capriolus , Infra gyvso tasdicitur .
CAPPULA, Minor Capa , Lineum capitis tegu 3. CAPRIOLUS , Columellæ lib . 11. c.3 . genus eſt
mentum ,Gall.Coeffe de nuit.Hiſt. Dalphin.co.1, p. 280. ruſtici ferramenti bicornis ad terram commovendam à
Pro tela ad faciendum coperteria quatuor , Cappulis o ſimilitudine cornuum caprcolorum diétum :
tbobaliis pro capite,canne 3.grof.22. Pro factura ipforum 14. CAPRIOLUS, vel CAPREOLUS. Clavicula ,
coperteriorum * Cappularum , grof. 6. den.9. Ibid. pag. qua vitiscapit adminicula,iifque adheret ,Gall.Tendron
275. Pro Çappulis quatuor de tela : ...taren.11, MS.D.
, de vigne. Decapriolis hac notione Feſtum vide & Ifi
Lancelot habet Coppulis,
CAPPUS . Vide Capus 1 , dor.lib.18.Orig. c. 5. Hinc emendandas puto Gloffas e
juſdem Ifidori: Caprioli, Botriones, latices , vel, ut eft in
CAPPUSA . Charta Alberti ComitisMetenfis ann , Excerpris: Capriole, Botriones,latices; videtur enim le
1218.apud Barthol, Filen in Hift. Leodienſi pag .447 ; gendum Caprioli, Botryonum helices, i.vitium Clavicu
Etut ordine ſuo liberius vacare permittantur, nulli inpo- læ.Botryo pro vitis à Græco Bérpus ,uva,dici potuit;:'
Jterum , vel fubditorum noſtrorum in Cappulis ſuis , vel vero clavicula eſt, Gloff. vett. cutene, Pampinus ;
aliis rebus aliorum poteſtatem nullatenus habere conce- Clavicula , corimbi. Vide Grævium ,
dimus , & c, fed legendum culturis , evincit Charta ſe: 9 CAPRISCOLIS , Inftrum.2 . tom. I. novæ Gall.
quens, quam profert idem Scriptor,
CAPRA, Pleudo -Oyidiuslib.z. de Vetula : Chriſt. pag.3. col. 1. Amelius Caprifcolis, mendoſe pro
Do Capram vini, do bladum , do tunicam , do Capiſcolis, quod vide in Caput ,
Palliolum , & c. Forte Cuppam , CAPRITUS,Hircus,Gall.Caprit,Cabril,"Occitanis
CAPRARITIA , Stabulum caprarum ,in Capitulari Crabit ,Cheyreay.Lex Salica tit. 5. Siquis Capritum ,fi
ve capram furatus fuerit ,
de Villis cap: 23 .
CAPRIZANS,feu CAPRINUSPulsus,Medicis,qui
CAPRATIO, Epift. S.LudoviciRegisFranc. ad incipiens à velociçate ante digitorum percuffionem vi
Fridericum II. Impér ,an. 248,apud Marten.to.r. Cols decur cadere, & poft movetur in completa dilatione,ad
lect. impliff. col, 301. Poterit vetra Serenitas pro- fimilitudinem caprioli dicitur. Cum enim capriolus in
vitualibus educendis , mercatoriami fuper hoc exigere cipiat effe velox in falcu , quafi faltum videtur facere in
Caprarionem . Lege Cápratiónem ; id eft , vectigal à mer. aerem ,& poft in complendo curſu ,& complendo faltu
catoribus capiendum ,
CAPREA ,pro Capra co.3.Concil,Hiſp. p.90 . eſt velociſſimus Vide Magiſtrum Ægidium Corbelien
ſem lib. de Pulfib .Græciscouple's sopras ifwv,
I CAPRED , in Legibus Longobard. delictum fi CAPRONES, Tigna,cantherii,vulgoChevrons. Pos

ly

259 CAP
lyptyc hus S.Remig iiRemenſis ; Vebunt fimum quantum
t
necefle eft , faciun peditu ram in groneam de decem pål.
decem Capron. d . caape..carepr , manopr.
1. CAPSA ,Arca,theça, ciſta,ubi aliquid reponitur.
Papias: Capſa dieta , quad capiat in featque ſervet ali-
quid.Ex Græc," duta. (Gall.Challe. ) Proprie vero eſt
árca,in quareconduntur Sanctorum Reliquiæ . Jo.de
Garlandia in Synonymis :
Dic arcas, thecas, ciftas , vel fcrinia , Capſas,
Capſula , capſella , de capſa diminuuntur .
Hugo Flaviniacenſis in Chron.p. 270. Mitto autem va
Salvatoris S. JacobiRen
bis Čapſam argenteam ſepulchri
liquias continentem . Chronic. Fontanell.c.8 . Capſam
auro gemmis decoratam continentem pignara diverſo-
Tum Sanctarum .( Edi &tum Qdonis Archiep. Rotomag,
de Reliquiis S. Eligii an. 1260. Canonici autem ,ſeu Der
canus .Capitulum circa immutationem capſe , vel
translationem contentarum in ea ... nikil audeant attem
ptare, ? Guntherus lib.3. Ligur,
Capſaſque piorum ,
Çuſtodes
riu s cinerum ,c prelata thure vaporuns,
[ Anfcha Archiepiſ . in Vita S. Willehadi inter A-
eta SS.Benedict . fec.3.part, 2.pag.406 .Verum B.vir ipſe
in tempore Capſam cum ſanctis Reliquiis in callo ſuspen-
fam babebat, cumque iltus ferientis ſuper collum ejus
decideret , corrigiam quidem Capſe precidit , ipſum ve
ro in nullo penitus vulnerare potuit. In hunc locum Ma
billonius ait: „ Phylacteria vocant antiqui Reliquia-
„ rium è collo dependens; quamquam etiam Capla &
» Chriſmarium eodem ſenſu leguntur in Vita S. Wil-
fridi Epiſcopiad ann . 709. „ ] Adde Odoranni Chr.
pag. 640.Joan Sarisberienſ. Epiſt . 13. Occurrit paf-
lim . Le Roman.de Turpin : Li Caſſe ou lifaintu aire ert
rendi ſigrant odor, que ilſembla à tous que Paradis fut
ouvers . Vide Campja. Ejuſmodi vero capfarum ad ſan
Stas Reliquiasrecondendas, benedi &tiones habentur in
Ordine Romano ,
CapÆ EVANGELIORUM ,Opercula. Geſta Regum
Franc.c 23 , & Ado Viennenſis in Chron . Viginti Cis
plas Evangeliorum ex aura puriſimo gemmario opere ce-
latas & c. Chron.Centul.Hariulfi lib.3.cap. 3. Evange-
lium auro fcriptum unum , cum Capſa argentea, gemmis
& lapidibus fabricata. Alie Capſe Evangeliorum duæ
ex auro & argento parate . Vide Textus.
CAPSA , Concil, Arauſic . I,cap. 17. Cum Capſa dyo
calix afferenduseſt , 0 admixtione Euchariſtie conſe
crandus. Canonis titulus eſt , Ut in unum propoſitie
Sacramenti confecretur,
CAPSA Navis , Ima pars navis . Acta SS.Martyrum
Africanor, apud Baron..4n. 302. n . 123. Aſcenditnavim
cum uinculismagnis, *fuit in Capſa Navis diebus qua:
tuor.Alii Codd.Cafeale habent,ut monet ideniBaron.
CAPSARIUM , Capſarum , in quibus recondebantur
Sanctorum reliquie, theca . Teſtamentum Perpetui E.
piſcopi Turonenfis : Tibi ... Eufronio thecam ex argent
to dçreliquiis San & arum da , lego . Illam intelligo quam
deferre folebam :nam deauratam aliam , quæ eft in Capſas
meo,& c. Ecclef
rioCAPSARIUS, iæ meæ do, lego.
in Breviloquio , dicitur qui in balneis
veſtimentafosſcipit cuſtodienda , vel ille qui portat aliis
libros adScholam . Vide l.ult.D. de offic.Præf. vigil,
& vật. Interpret. Juvenal,ſat. 3. verſ, 263. Vide Cam :
pſariu
I CAPSĄ RIUS,ria
s , [ & Spolia . ] rarius Eccleſiæ ſeu qui ſacra ;
Thefau
rum capſarum curamhabet . Acta SS. Junii com.2. pag.
247,deReliquiis S. Antoniide Padua : Rogetur etiam
Caplarius, ut ex numero Lipjanothecarum aſſervatarum
in theſauro Ecclefiæş. Marci pulchriorem ac digniorem
eligat,que cum ſpecialibus litteris à perſona expresse de
putata ad Re& ares Paduæ cras deferatur,ut in cam repo-
CAP 260
natur illa parsellis bumeralis, quæ huc mittenda eft ,
CAPSELLA ,diminut à Capſa.Marcellus Empir.c. 23 .
Poſtea ſplen intra parietem dormitorii cubiculi teftorio
id eſt,Capſella incluſus.[Capitulum Generale Ciſterc.
an.1285, apud Marten. to.4.Anecd. col.1183. Item Fra
tres burſas & Capſellas amoveant, & eifdem de cetero
. ] Capſelle,in quibus fructus componuntur,
non utantur
in 1.12.D.de Inſtruct. vel Inſtrum ,leg.
CAPSELLA, Theca reliquiarum . Epiſtol. Legatorum
Sedis Apoftol,inger Epiſtolas Hormiſdæ PP. Hic volue
runt capellas argenteas facere di dirigore ... fingulas au
tem Çapſellas per fingulorum Apoſtolorum reliquias fie
ri debere ſuggerimus . Chronicon S. Petri Vivi Senon.
Receptæ funt autem Capfollæ fanétarum Reliquiarum al
Glera.( Teftamentum an.837.apud Miræum to.1. p. 27 .
Flavellum argenteum unum ,Capſellam eburneam
col.1.
unam , candelabra argentea due.S. Willhelmi Conſtitut.
Hirſaug.lib.1, c.84. Nam unum ſimplum ſemper in la
niſtro cornu eſt altaris in una Capſella cum ferico decena
ter ornata . ] Walafridus Strabo de Vita S.Galli cap. II,
Habebat autem pendentem Capſellam , in qua continea
bantur reliquiæ B. Dei genitricis Maria . Ec c.32. Ha
buit vir Dei Capſellam decorio factam . ( Stephanus A
frican. Presb. in Vita S. Amatoris Epiſc. num . 25. Ep
cum eis eſſet ignotus , pulchritudine vultus Capſella
ri banore, quo reliquias incluſas collo geſtabat , cogno
verunt Dei ele famulum cultorem . Adde Orderi
cum Vitalem lib.7. p. 653.
CAPSETTA,Capſula ,Gall.Caſſette.A &ta SS .Junii
tom.s. pag .64.
tom.s. pag. F.ubi de Translatione SS. Profperi &
64. F.ul
Venerii: Qua aperta ( capſa ) intus eam invenerunt duas
Capſettas ligneas o pannum quemdam ſericeum . Etto.
7.Julii p.394.F.in Translatione S. Philaſtrii : Illaſque
bonorabiliter & devote reponant in ſua Capſettaplíbes.
CAPSELARIUS.Statuta Veron . l.1 . c. 28. Quod nullus
Capſelarius à Feſta de bis videlicet, qui vadunt cum ca
pſis vendendoconfortinos, Scaletas, oietas, & * fimilia ,
quæ pueri vocant Fejam , & c.
CAPSONUs,in Statut,Mediolanenſib . 1. part. c. 254.
[ Translatio S. Philaftrii tom . 4. SS. Julii pag. 394. F.
Deinde reponant diftam capſettam plumbeam ornate fa
bricatam in Capſonoin ſacriſtia de Dom . circumſepto fer
ratis,in quo repofitæ ſunt SS.Crucesaureæ flammeo că
pi :quo in locoCapfonus velCapfonü fumitur pro majori
arcaſeu armario,ubi multę minores capſę aſſervantur.]
1. CAPSULA ,ut Capſella . Adrevaldus de Miraculis
S. Benedi&tic.7. Cum piismuneribus, Capſula fan &ta
rum reliquiarum ac brevi Epiſtola. [Ordinarium Cano
nicor. Regul. S.Laudi Rotomag. ad calcem libri Joan.
Abrincenlis Epiſc. de offic. Ecclef. p. 325. Sequuntur
per ordinem aqua;crux de cerei, deinde Capſulecum Rez
liquiis Sanctorum . ]
CAPSULA, in qua aſſervatur hoſtia conſecrata reſer
vanda ad infirmos, in Statutis antiquis Cartuſien ... par.
cap. 43. 9. 49.50.51.
2. CAPSA , Pars caſule ,Gregorius Turon.de Vitis
Patrum.c.7 . Diacono cuidam hujus caſulam tribuit; erat
autem valida eo quod & ipſe vir Dei robuſto fuißet.cor
pore. Capſa autem hujus indumentiita dilatata atque
confuta , ut
folent in illis candidis fieri , que per Paſcha
la feſta Sacerdotum humeris imponuntur. Infra :Vere,
inquit , dico tibi quia , & hac caſula tergo uter , de
de Capſa ejus parte prolixiore'deciſa , tegumen pedum a
ptabo.Mox quod Capſa hic dicitur , cucullum appellat:
Denſo cucullo, aptatus pedulis pedes operuit. Dynamius
Patricius in Vita B.Marii Abb.Ratiſpon, num.9. Dum
ad quoſdam Ecclefiæ filiosviſitandos accederet , canis .
quæ catulos habebat, ſubito exiliens Capſellam ejus ſci
dit. Burchardus de Caſib. S. Galli cap.1. Stolasſimili
ter deauratas,Capſas dalmaticas, ſubtilia, & c.
2 , CA
1
 261 CAP
CAP 362
2. CAPSULA,Caſula,Gall.Chaſuble : Teftamentum Marten.com.6, Amplim.Colle & t.col.983. Cum maxime
Perpetui Epiſc . Turon.Amalario ibidem Presbytero
Co igitur de votione ac reuerentia ju Jitlevari ſacras reli
Plulam unam communem deferico ... do, lego, [ Vfus Mo- qujas, atque in duabus Capſidibus ligneis nimis diligen
nafterii Culturæ Cenom , Prosedat Abbas ad altare , po jer locari , Ac mendoſe legitur pro Caffis in Glof.ilid
jaduat folam Capſulam eo eat cum Diacono e Sub- Caplis Galeade corio. Videeumdem llad.Orig. 18.14 .]
diacomo o aliis reveftitis ubi pridie pofitam Corpas Do CAPSIT ,Ledit,cepit, Papias MS.Cap/ oxepere,
mini -, Finitis Tradibus exhat - Abbas Capſu lam ove in vet. Onomaſtico San -Gerinman.MS.n. sol.quod ulti
pigt in choro , ] mum Plauti eft.
- $ 3, CAPSA ,Vagina,W.Wyrceſter Anecd.p.529 , 4 CAPSOLDUM , Quod de folidoſeu integro carpis
Libinig, Scaccarii: Enſis Etbelredi raro Çapja requivit. tur; collybus feu pecuniæ quæ numulario datur pro pecu
44. ÇAPSA DE CAȘA ,An Capuçmanſı ? Formulę pia commutanda. Laurent.in Amalth , Alciat. des.de Pa
Andegav, art. 34 , apud Mabill, Analect. p.255.Cedo ti rerg.c.45 Salicetus dum Capſoldum de ftipendiis Juris
bi atque tranſcribo Capſa de caſa cum ipſo villare , ubi Profefforum deduci non poſſe docuit , facut nec de eleemos
ipfa caſa refedit , ut ab bodierna die ipſas res denomina- ſynis,non abfimilem collybọ deductionem intellexit : fic à
tas habeas, teneas,polideas, c. Vide Caput Manſi, vulgo confiitam , quia deſolido, id eft,integro, carpatur ,
CAPSACES ,Vaſculum ,in Gloff,Arabico -Lat.Heſy- Vide Çapur Solidum in Çapua.
chius : Kefán.orgd if soxopo ,Cyprianus de Eleemofyna: I ÇAPSONUS. Vide Gapſai,
Hæc dicit Dominus: Fidalia farris non deficiet, & Capſa I CAPSOR , Prepoſiçus capſe nummariæ ,Gall.Caiſs
çes olei non minuetur.S ,Hieronym , Epift.19.ad Furiam : fier , Diplomatorium Ludov , Ducis Brandeburg.n.s.ao
Farina ſeritur, & olei Çapfaces nafcitur.Adde Epiſt.22, pud Ludewig.com.7, pag.o.Si vero denariorum dictorum
2 : 15.Fridegodus in Vita S, Wilfridic. 35 . monetariorum varam decreverimus adhibere ; boc nifi
Çapfaces collo demfiſti immunda verenda , quam licebit fieri niſi in eorum fabrica vel in Capforum
Vide Capfax . )
afere eorumdem , Ętfialibi quam apud di&tos moneta
CAPSANA.Concilium Avenionenſe an.1337.C.42. rios, vol eorum Capfores, falſi e non dativi denarii in
Rectares, perpetui Vicario Capellanicurati in fuis Ec- veniuntur,pro hujuſmodi exceſibus jam dilti noſtri monez
clefiis o parochiis veſtes ſuperiares claufas non nimia tarii non tenebuntur ullatenus reſpondere , Vide Çame
brevitate notandas , cum manicis decenter longis pariter pſor in Cambiare ..
O rotundis, ac capitis feu Capſanis vulgariter appellan & CAPSOU.Conſticut,Ecclefiæ Valentinæ ,tom . 41
tis, notabiliter non apertis aut magnis ,
Concil, Hifpan . pag. 188. Ideoque prefatus Canonicas
1 CAPSARIUM, CAPSĄRIUS. Vide in Capfai, prolabore ſuo alijtentia ... , babeat a recipiat, ut
CAPSAX , Şextariorum duodecim . Papias Ms. & vulgo dicunt , el Capfou ... Canonicus Impoſitor tenean
ver, Onomaſt.Sangerm . n . 501. In hoc adhuc Onomaſt, tur 06, ervare præfatum ufum in exigendo Capfou wfita :
Capſax minor, Sextariorum quatuor. Vide Capſaces , tum . Vide Capſeldum ,
9 CAPSEA FUSTEA, Arca lignea.Charta Præpoſiti & CAPSOVERIUS , Qui folvendo capſou præpolicus
Ecclefiæ Mallil, ex Tabulario ejuſdem
: Et fedentes fue eft . Synod. Oriolạna an .1690.Rationalis vel Caplove
per quemdam Capſeam Fuſteam . Vide Capſa 1 . rius Miffas eo ordine & diftinétione defcribat , ut uniuſ
CAPSELARIUS,CAPSELLA , CAPSETTA.Vide cujuſque Presbyteri fingulis bebdomadibus Miſas voti
Capfa 1 ,
vas computet ,cogitetque fingulis annis rationem viſitar
jI CAPSIA , pro Capſa ,Arca.Inventarium Prio- toribus noftrisJeje redditarum .
ratus de Podio an.1336, ex Armario S. Victoris Maffil. I CAPSULĄ . Vide Çapfa 1 , & 3 ,
Duas meginas carpium percinarum , tres panales de cice 1. ÇAPSUM , Thorax ,pars concaya corporis coftis
ribus, unam Capfigm finecubrecello. Statuta Maſil.pag. circumdata , Italis Gallo, & Caffaro , Anglis Cheft, id eft ,
140. de chave parte 2. denarios , de claveCapfie 3. dena, Gapja , zrca, unde vocis etymon . Nam pe & us & thora
rios, & c. Ibid.p: 462. Subtiles merces in Capia, de quin cemarcam vocarunt , uti ſupra obſervatum in voce Ayu
bus naulum non datur ,
ca. Lex Longob.lib. 1. tit.7. 3.8 . & 9. Si quis alii plagam
9 2. CAPSIĄ.Alia notione , Magifter Boncompas in facie fecerit componat ei fol.16 . ... Si quis alium intra
Anconæc.11.Ipfæ quidem urtice plu- Capfam plagaverit , componat ei fol. 20. Tit.8.9. 14. Så
gnus de Oblidione
rimum rubent,di non funtberbe vel piſces, fed quædam quis aldio ...
Specialis materia rei, que dum cruda eft continet vene- plagam infra Capfum fecerit , aut cum fan
gitta, aut cum quibuslibet armis, & c.Ec 9. 20. Si intra
num , undeplus quam Capſia carnes tumefacit humanas, Caplum plagaverit,& c.Edicio Heroldi tit.42.habet in
f.Indicum piper quod alii Capſicum vocant ,
CAPSIDILE. Vide Caffedile , try Caplam . Tic. 44. 9. 15. intra Gapfum . Leg. Wilig .
Caſos alteri fregerit, O* ex boc qui pera
1.6 . tit.4.3.3. Quiappa
& CAPŞILIA , Veftis apertura ſuperior , per quam curſusejt, debilis ruerit , & c. Eftautem Lacinis ca
caput immittitur & exeritur. Proceſſus de Vita S, Yvo- pfum ,locus concluſus. Feſtus animalium conſeptum ex
nis inter Acta SS. Maii tom .4. P - 547. E. Dixit (teſtis) plicat. Velleius incluſa Capfa animalia dixit.
ſemel ſe vidille per Capfiliamipfius D. Tvonis cilicium , 2. CAPSUM ,Recis fpecies, ſeu machinæ ad capien
quod portabat ad carnem .
CĀPŠIM.Dudo lib.z.deActis Norman,p.113 ,Intere dos piſces . Gregorius Turonenfalib.io.c.19. de cada
vere filii CladaveiRegis: Juffit eum in alueum Matrona
ea infans bane indolis, primique grația floris,Richardus fluminis projici , Tunc insra Capſum ,quad opere meo ad
fcilicet celebris farmabaturCap
ſimab annis, Force pro capiendorum piſcium neceſitatem præparaveră , reperi,
Caxptim ,fenfim . Acta S, GallianiConfeff.apud Fontan 3. CAPSUM , Capsus. Ifidorus lib. zo . Orig . c. 12 .
ninum ad calcem Antiquitatum Hortæ p. 344. Capfus carruca undique contesta , quafi capfa · Papiæ :
. Interea juvenis Capſim formatur ab annis, Capļus; est genus vehiculi ,Gloff.Saxon.Ælfrici :Capfusu
Quodque,priuscæpit , geftis cumulabat opimis.] betozan cræc,ubi cræceft currus , Gloil.S ,Benedicticap.
CAPSIS ,pfo.Capla,vel farte pro Capis,in Vitis Ab- de Agricult . Capſum , amn'or, Eft autem Taortis , la
batum S.Albani p. 83. Ad.Capidem quernam in majori terculus, quadrata figura , qua ferme lunc currus tecti
Arce contentam .... recurrat.Forte Arca .[Pro Capfa facra; Sed apud Viceuvium lib.10.0.14,Gapfum rhede, dicitur
rum Reliquiarum fumitur in Miraculis S. Gibrianico. ea rhedæ pars, ubi qui vactancus ,ledent. Vide Salmam
7.SS,Maiip.633. E , Caput itaque ipſiusSancti , quod fuum ad Hift. Aug.
in Capridejoc. Translatio S.Mennatis Eremitæ , apud CAPSUM ECCLESIÆ , Gregorius Turonenf. lib.za

Hift,
 CAP
263
Hiſ.c.14.Habet,( hæc baſilica ) in longitudine pedes 155.
! in latum 6o.habet in altum ufque ad cameram pedes45.fe-
neftras in altario 32. in Gapſo20. columnas fi . in toto e-
dificio feneſtras 5 z.columnas 120.offia 8.3 . in altario...:
in Capſo, Er cap: 16. Eccleſiam fabricavit babentem in
longum pedes 150. in latum pedes 60. in altum infra Ca-
plum uſquo cameram pedes go. babet feneſtras 42. colu-
mnas 70.0ftia 8.ChartaHenriciEpiſc.Şueſfion an.1088.
in Chronico S.Joannis de Vineis: Delegavit vittui Ca-
ponicorum viņatica S. Joannis,& ville , queCharliaca
nuncupatur,Capſam altaris , quod ab Hiſgoraprædecefi
Joro meo Hagone Arculfi filigbæreditario illius hang-
ris patrono ,ceteris hæredibus plenilimeconceſſum eft
Asque laudatum , Charta Urſi Silvanect. Epiſc.in Hift.
S.Marțini de Campis : Conceſſit Ecclefie S.Martini de
Campis altare do Sordida Villä, o tertiam partem Ca-
pi, o atrium . Charca alia an.1096. in cadem Hiſtor.
Dederunt Ecclefiam quæ fita eft . ,, altare videlicet , de
Capſum , ſepulturam , & tantum atrii, ubi fierent officia
ne Fratrum . Alia rurfum ibidem : Ecclefiæ B. Petri
Cluniacenfis .... concefferunt Capfum Ecclefie de Cla :
marr.Quod vero capſum dicitur his locis,
CASSUM , appellatur in Charta Guarini Epiſcopi in Charta anni 1256.ex Tabulario S.Germani à Pratis:
Ambian.an.1138. in Tabulario Abbatiæ S. Fuſciani" Quæ omnia teneo in fepdum ... Pro bujuſmodi Capitamen
Altare de S Germano ſuper ripam Augi, cum Caſo Eco to liveſervitia , videlicet tredecim cultellis tablariis fi
clefiæ ejuſdem altaris, & appenditiis . ve monfalibus, & * uno corio cervi bene preparato , ſemel
I CAPSUM MONASTERII, in Actis 89. Benedict. tamen preſtando à me toto tempore vite mer ,
ſec. 6. part. 1. pag. 253. ubi de Inventione corporis S.
Maximini Abb. Placuit enim ut retro altare in Capfo
Monafterii novi jam confummati conſtructum , in fuis
ſarcophagis ponerentur ( Reliquiæ ) donec tota perficere :
THT Ecclefia
Jam vero quid fiç Capfum , & Calum Ecclefie , non
omnino prompium eft ex præallatis aſſequi. Gregorius
Turonenf.c.14. toram ædis facræ longitudineni, quæ
555. pedum fuit , in duas partes dividit,in Altare , ici-
licet , & Capfum : atque ex 52. feneſtris, quas ædi adli
gnac, ait in Altariexſtitiſſe 32.in Caplo 20. ( exoftiis 8.
ires in Altario fuiſſe , in Caplo quinque, ) Ex quibus
confici videretur Capſum appellaffe" eam ædis facræ
partem , quam Navim dicimus, quæ videtur eſſe ſenten-
tia Sirmondiad Sidonii carmen 16. & Henr. Valefii ad
Sozomen . lib.9. cap. 2.(atque etiam Mabillonii de Li-
turgia Gallicana pag . 6y. ubi obfervat in Actis Marcy-
rum Africanorum dici Capſam navis ad delignandam
imam veræ navis partem , ) nifi capfum minoris eſſet
longitudinis ,quain pars ædis, in qua altare ftatuitur
quod à formaædium facrarum , finon vețeri , faltem
hodierna abhorret . Tametfi non diffitear , interdum
navim Eccleſiæ , ac Monachorum præſertim ,etiam lon-
ge breviorem fuiffe : ut in æde ſacra Abbatiæ S.Diony
lii ad Lutetiam advertere eft , ut alias præteream ædes
facras Monachicas veteris ſtructuræ ; unde fi ea pars
fecundum Sirmondi , & Valeſii ( nec non Mabillonii ]
fententiam Capſum appellatur , à Gregorio Turonenſi
inde forte dicta fuerit , quod rheda undique reétæ in-
ſtar quadrata vel oblonga recta fuerit, eadem ,qua Na
vis dicta eft ratione,uti in hac voce docemus.Nam Ca.
plum , Rhedam te &tam di& i mox obſervavimus . Sane.
fuit cum exiſtimaren , aliud fuifle capſum quam navim
Eccleſiæ , & apud Gregorium Capſum intelligidebere
de ea ædis parte , quæ retro altare eſt , & edicior olim
crat, quam Capitium appellaram fuiſfe diximus . Id vi
decur innuere idem Gregorius cap. 16. ubi ait, Eccle-
fiam , de qua loquitur, habuiffe in altum infra Capſum
wfque Cameram pedes so . Quippe ædis alcitudinem in
fra Capfum menſus eſt, quæ in Gapſo , quod à terra edi-
țius exſtitiſſe diximus,minor fuiſſet. Proinde Capſum
ex Capitium formacum mihi perſuaſum erat , ut & al-
faris yocabulo Gregorium reliquam ædem facram in-
CAP 361
tellexiffe. Poftinodum pars illa in qua altare eft , Car
pfum etiam & Capitium appellata eſt; præfertim in Ec
clefiis, in quibus Capitium editius non erat. Sed & Ca
putEcclefia interdum ea pars appellatur. Helgaudus in
Roberto Rege pag.73 . Ad Caput S.Aniani unum ( alca
re . ) Infra : Capắt autem ipfius Monafterii fecit mire
opere in fimilitudinem Monaſterii S. Marie , Óc. Petrus
Cellenſis lib.9 . Epiſt. 5. Caput Monaſterii noſtri ( Eccle
fiæ ) renovaré aggredior, Chronicon 6.Benigni:Altare
S. Mariæ in bocloco conſtitutum , quod Caput Ecclefia
dicebatur ab antiquis.In Chronico brevi S.Dionyſii an.
1143.Dedicatio partis Capitalis Ecclefia.V.Capitium 2 .
CAPTA , ATSAP?:ovoroorpagin Gloff.Lat.Gręc.Do
mus paterna, avita.[ An eodem notione in MS . Codice
Irminonis Abb.San-German.fol.101.col,1, Ifti folyuns
de eorum Captas pullo,ova o dies tres . ]
CAPTABULUM . Vide Catabulum ,
CAPTAGIUM ,Cenſus deCapite.V.Capitale si
CAPTALARIUS. V. Capitularius poft Capitulü 5 .
CAPTALE . Vide Capitale 4,
CAPTALIS , Vide Capitalis ,
G CAPTAMENTUM ,Species ſervicii, de quo liç
idem
Capiamentum vel fervitium ,&c.
CAPTARE . Vide Cuptare ,
I CAPTATELA PALLI ,apud Tertullianum , Ac
ceptio pallii.Vide Salmafium de Pallio p.367.
I CAPTATIA , Dolus, aſtutia , malitia , in Gloff,
Sangerman.MSS. n. 501. Vide Captatia,
CAPTATOR , Diparwos, Captatio ,, Sipz, Capta
tor, Venator,3:1pSvrái , Capto, siop::e,in Glor.Græc.Lat,
Vide Captura ,
9 CAPTEINIUM ,CAPTEMỊUM ,CAPTEN . Vide
poft Captenere .
CAPTENERE , Manutenere, tutari . Litteræ anni
1081. in Tabulario S.StephaniLemovic , Et voluerunt
cum eo placitare , & de ſuomultum dare , utCapteneret
eos adverſus Archidiacon. Canonicos.Charta Abbatis
Moiſiacenſis ann .1212. in Regefto Carcaſson. Comes
Eccleſiam noftram jura omnia , in omnibus quæ de ju
re poterit, debet Captenere tutari. Vox vera formata
à caputtenere.Capitulare 4. Caroli Magni incerti anni
cap.9 . Devalis Regalibus,ut honorem babeant, per fe,
aut ad nos,aut filium noſtrum Caput teneant, id eſt , ſei
pfos per ſe, aut per nos, dyc.manuteneant : id enim va
let particula ad .
CAPTENIUM , & CAPITENNIUM,Tutela , tutamen
tum ,protectio ,Occicanis Captein , Exftat in Regeſta
Comitum Tolofæ Charta an.i233. cujus titulus in hæc
verba concipitur: Aiſoes Charta del Captein de Serras :
qua Serrenlis caſtri incolæ ponunt fein Captennio, o
amparantia, de protectione Raimundi Comitis Tolofani,
Captennii formulam exhibet idem Regeſtum in Litte
ris ap.1245.hoc verborum contextu : Notum fit cun
&tis quod Enricus de Caſtanhaco pro fe pro aliis domi
nis de Caftanhaco parieriisfuis ,de confilio & voluntate
e affenfu aliorum dominorum de Caſtenbacg ... proipfis
co pro omnibus aliis hominibusd ' univerſitate de Caſta
haco miſerunt, ſe ſcilicet eorum corpora, Oʻtatam vil
lam , di univerfitatem deCaſtanhaco, e ' omnes illos bo
mines mulieres quiibibabitant , de cætero ibi babi
tabunt , & omnes eorum res , & bona mobilia es immobi
tia quæcunque funt* ubicunque, ſub Capitenniade amo
parantia, protectione, firma " ſalva cuſtodia D.Rai
mundi Dei gratia Comitis Toloſe bæredum & *ſuccef
forizm ejus in perpetuum , Vicarii ejus Tolofe pro ipſa,
Et
!
 265 CAP
E : proiſto Capitennio, ampbrantia, protectione & cufto-
dia, jam di&tas Enricus & alii preſcripti probi boinines
pro ipfis proomni univerſitate de Caſtanhaco debent ,
& convenerunt dare, reddere, & folvere eidem Domino
Comiti, vel ejus Vicario Toloſce in caſtro Narbonenfi fin-
gulis annis in fefto Paſche Domini so.folidos monete To
lofane ,& c.Hoc autem conceſſo Berengarius de Promilba
co Vicarius Tolofæ prodillo Dom .Comite , O pro beredie
bus & fucceßoribus ejus , recepit omnes predictos probos
homines Ó alios dominos , villam de Caſtanhaco , o
omnes eorum res, Oʻ bona mobilia & immobilia ut dictum
eft,fub Capitennio , amparantia,protectione e cuſtodia
diši Domini Comitis heredum & fuccefforum ejus in
perpetuum : & * mandavit & promifit eos totam villam
antedi&tam , gomnes ibi habitantes, quide cætero ibi
babitabunt 3 & omnes eorum res & bona ubicunque in
cunctis locis, uti dictum eſt, Captenere, & * amparare,
cuſtodire, & protegere de omnibus viventibusbona fide ,
o legitime. A &t.8 .die exitus menſis Decemb.1245.
Gallandus in Tractatu de Franco alodio aliud fug-
gerit captennii exemplum ex Litt an . 1212. De illis
manfis, feu bordariis in quibus Dom . Comes habebat
Juwm Captemium (legendum Capteinium vel Capten-
nium ) pro Abbate Milite, & * c. Ec infra : Pro his auiemo
mnibus debemus Captenere tutari Dom. Abbatem
Conventā O Ecclefiam D.Petri,& *c. In Tabulario Abb.
Deiparæ Santonenſis fol. 27.
Aymericus de Rancone de
dit Capitennium fuum Ecclefiæ B.Mariæ ,ita quod cujto-
diat * defendat cos abomnibus hominibus , nec nocebit
propter aliquam guerram hominibus ejufdem Eccleſie
nifiinvenerit eos in forisfalto . Fol.76. an.1 137. Willel-
mus Ricou & Helias Milites de Broda ( Brou ) promiſe-
runt B. Mariæ Capitennium ſuum , auxilium ea tutelam
de decima terre Spinecontra omnes homines . Vide Cru.
ceum in Hift. Epifcop. Cadurcenſ. n . 95 .
CAPTEINIUM ,inde ufurpatum pro eo vectigali, quod
domino Captenenti, cucelæ nomine , ulcro præſtatur ,
quod aliis Salvamentum appellatur. Conſuecudo muni-
cipalis Bellaiciin Pictonibus: De illis que pertinent ad
Eccleſiam S.Germani, demanfis, five bordariis,in qui-
bus dominus Comes babet fuum Capteinium pro Abbate
Milite .
9 Capten.Tabularium Eccl.Cadurcenſis : Eſpleita
minuta per Capten per terras ,quas tenet Hugo, & *c.
CAPTENSULA, CAPTENTULA .Gloff .Ilidor.Ca-
ptentula,captio . Alibi:Muſcipula, Captentula .Marria
nus Capella lib. 4. extremo :
Cum ambage fieta præſtruis ſophiſmata ,
Captenfuliſque ludis illigantibus ,
Vide Feſtum in Scaptenſula .
CAPTIO, Detentio ,carcer.Gervaſius Remenfis Ar-
chiepiſcop.in libello MS.de Miraculis peractis ad Re-
liquias B.Melanii: Quam plurimos audivimus ſuperpre-
diltas reliquias Captionem jurafle, quicum fugere vel
lent ,non potuerunt , o reverſi ſunt . Leo Oft. lib.z.cap.
75. Sororem Teanenſium Comitum , quam idem Pandul-
fus in Captione habebat, pro abſolutione Adenulfi red
dere voluerat. Petrus Diac.I. 4. Alios in Captionem deti-
nuit.Adde cap.70.[ A &ta SS.Junii to.3.pag.463.de S.Ray
nerio : Cujus Caprionis murus erat compoſitus grandibus
lapidibus.] Elle in Captione Regis, in Legibus Henrici I.
Regis Angl.c. 53. In Captionem mittere, in Charta an.
1102. apud Ughellum tom . 7. pag. 864.Captionner, in
carcerem conjicere , detrudere , in Conſuetudine A-
quenfi tic.g.art.44. [ Captio,Conſpiratio,conſenſio,in vet.
Gloſſario San -German.MS.n.501.Hoc forte ſenſu pof-
ſer intelligi relacusGervaſii locus . ]
9 CAPCIO ,Eadem nocione . Charta conventionis
inter Henricum Regem Angl.& Robertum Comitem
Fland. pag . 14.Librinigri Scaccarii : Et fi non fecerint ,
Tong. II ,
!
CAP 266
in Capcione Regis Henrici ſe ponent... ponent ſe in Cap?
cione in turri Londoniæ .
CAPTIONES, Malætoltæ, exactiones , in Charta
an.1076. to.8. Spicilegii Acheriani p.158 . Tabularium
S. Martini de Campis: Captionem quoque quam ſuper
hofpites B.Mariæ apud Nongentum habebam , quitan
dimiſi. Ita Captio pro Sníc,damnum ,fraus, uſurpat lex
s . Cod. Th. de Teſtam .
CAPTIONES alias Prife , dictum quidquid ad expen
fas Regis ſeu domini capitur ſuper fubditos & tenentes,
quod legitime & debite perſolvi debet. Charta Theo
baldi Comitis Seneſcalli Franciæ in Hift. Blefenfi pag .
301. Perdonaverunt hominibus iftius patriæ Captionens
equorum ý telarum , in quibus manducabant . Vide Sta
tuta Davidis II. Regis Scotia c.48. & infra in Captura.
CAPTIVARE, Capere,captivum reddere . Gloff.
Græc.Lat . Aix 44207?(.,Lapto,Captivum duco,Captivo,
alyuzrot?sa's,Captivator ,ciy udOTIPE , Captivor.Pe
trus Chryſol. Serm.7 . Hypocrifis dum cupit Caprivare
eculos ,oculis fit ipfa captiva.Serm.29. Aurum Judaicum
populum fic fuoCaptivavit affectu , vicit illecebris, & c.
( Epiſtola I. Epiſcopi Acconenfis ad Honorium III.Pa
pam apud Acherium Spicil.to. 8. pag . 373. Quibuſdam
eorum à Sarracenis Captivatis , aliismari ſuvverſis ( f.
fubmerfis ) c.] Ucuntur { Vulg.Interp.Rom.7. 23.Au
guft.Civ.Dei lib.i.cap.1.]Dudo lib.z.de Actis Norman,
Saxo Grammat. lib . z. Willelmus Brico lib. 4. Philipp,
& alii .
. & CAPTIVATIO, Captivicas,apud Rymer.co.2. pag.
222.Omnes fratres .. de Captivatione ſua per vos redem
ptiorem habentes.Et to.8.p.480. Arreſtationibus,Captı.
vationibus & detentionibus.
q CAPTIVATOR , Qui adlicit in captivitatem . Aug.
Ep.199.Captivatores tuos ego depredatores. Apud Mart,
Anecd.co.4.col.184. De Captivatoribus Clericorum , '
CAPTIVELLUS,Miſellus. Vito B.Johannis Bonvi
fi to.5. SS. Maii pag. 109. Diſipat facta fua, & de malo
in Captivellum venit .
CAPTIVITAŞ, Miſeria, calamitas , apud Lobinel
lum Hiſt.Britan.co.2.p.300. Ad tantam miferiam & Car
privitatem devenerat , ut& * c.
& Captivus, Vilis, contemptibilis , Gall . Chetif .
Charcul. Matiſcon. fol. 173.verfoan. 1182. Teſtificati
ſunt quod tertia parte de boſco captivo ad eamdem Eccle
fiam pertinet .
CAPTOR . Gloffa IſonisMagiſtri : Aucupes , vena
tores, vel Captores. Vide Captator.
CAPTUARIUS. VideCaptura .
CAPTUM.Vecus Charca apud Rodericum da Cun
hain Epiſcopis Porcenſib. z.part. p.31. Reliquit pro fuso
anniverſario aliud Marabitinum per Ecclefiam S. Joan
nis de Ver, quæ eft Camera Epiſcopalis, cujus patronatus
Captum ipſe acquiſivit tempore fuo . Charca alia Al
phonli Lufitaniæ Regis an.1258 . in eadem Hift.i.parte
6.13.p.164. Quod ego do concedo Monaſterio S.Stepha
ni quæ pertinent ac pertinere debent ad jus Regale in
toto Capto Monaſterii. Verſio Luſitanicą habet , em toto »
ocouto do moſteiro. Vide Cautum 2 ,
CAPTURA , Latinis Scriptoribus dicitur pretium
flagitii aut criminis , merces arcium ſordidaruin & ob
fcænarum ,uti obfervatum à Caſaubono apud Sueton.in
Calig.cap.40.
CAPTURA , Locus piſcolus , ubi capiuntur piſces
Iſidori Gloſſz : Captura , detentio, vel locus pifcofus ,
ubi ſedet Captuarius, qui balneaticum exigit . Ita Co
dex MS.Regius Cod.1013.ubi editus habet aftuarius, &
balneare . (Cum Captura eſt decentio , accipicur pro
captivitate: cum vero ſignificat locum piſcoſum , pro
piſcina, ubi multi capiuntur piſces, ut in ſeqq.locis Ca
pturam eſſe mercedem , quæ pro balneo penditur , quæ
M bal
www
man
 267 CAP
baineare vel balneaticum dicitur , ficut cujuſvis ſordidæ
& obfcænæ merces captura , facile intellectu eſt . Ica
Grævius in Ifid.Gloff.ubi non videt, inquit, quomodo
cum præcedentibus cohæreant hæc verba , Quibalneati
cum exigit, nili captura eciam dicatur locus, ubifedet A-
& uarius, qui balneare exigit. Eccardus Hiftor. Mar-
chionum Miſnenſium col. 253. Anno Dom .Incarn. 838,
... fa &ta eft contentio Gosboldi 0 HrabaniAbbatis coram
Imper.Ludovico... de Captura quam Folco & fratres ejus
Biurgo Hroo tradiderunt ad S.Bonifacium .] Diploma
སྨནི་
CAP 268
CAPULARE , CAPELLARE , CAPILLARE, Cędere,
incidere, frangere, radere. A Lat.
ſcalpere,deducie Spel
mannus, Salmafius à ſcapellare, & capellum , quod eft
bacillum. Joan .de Janua : Capulus à caput , quia caput
eft gladii ; veljà capio, quod
ibi capitur gladius, ut te
neatur ; unde Capulo, as, verbum activum, id eft,fcinde
re, vel ſecare : unde in Decretis Pontificum , Lingua de
latoris Capuletur, . Mulieri ingenue crines Capulare,
in Lege Burgund. tit. 5. 5.1.Ariſtatonem ſuper mortuum
Capulare, in Lege Salica tit.17. 9. 4.Concifam vel ſepem

Ludovici Pii, de Carolivenna , loco ita dicto ad Sequa- alterius Capulare , in ead. Lege Salica tit.18.9.3.in Le
nam : Proavus Carolus quieandem conſtruere juſot Ca- ge Ripuar.tit.43.in Lege Alem.cit.99.8.26.Arborem Ça
pturam . Supra, vennam & pifcariam appellavit . Ita pulare,in Lege Salica cit.29.9.30 . Pedem Capulare,ibid ,
etiam uſurpatur in Traditionibus Fuldenfibus non ſe- tit . 31.9.11.Capulare veftitus,in CapitulisCaroli M.lib.
mel lib.i.pag .454. In loco Sceipbatz juxta ripam flumi- 1.c.71.Linguam Capulare, abſcindere apud Hadrian. I,
nis Sinna , din pago codem Sinnabgewe, id eft , unam in Canon. c.45.in Capicul. CaroliM.lib.7.c.277, apud
Capturam cum terris, pratis,campis, filvis,& c.Pag.455 . Hincmarum contra Hincmarum Laudun.in Conc. Du
In pagoSalagewe, id eſt, unius Capturæ tertiam partem . ziacenſi I. part. 2.c.11 . &c. Anonymus de Miraculis S,
Pag.463.De illa Captura quam habemus in filva Bocho- Urlmarin.3. Dumque attractam virgam ad fe applicat,
mia , circa flumen quod dicitur Fliedina , duas partes , ut eam cum ferramento Capularet, C.
ideft, meridionam partem ejuſdem fluminis & occiden CONCAPOLARE . Formulæ Andegavenſes n . 33. Et
talem cum omni integritate , ut à die preſente in pro- ibidem venientes invenerunt fic eßefačtum ſeris inciſis
prium uſum illam colatis, atque augeatis, dc. Occur- oftias Concapolatas, portas perforatas, Oʻc .
ric paſlim pag . 464.465.469 . 472.473 . 474. 480.483. CAPELLARE , Eadem notione , in Lege Longobard.
491.492.495.496.5 ! 4.516. $ 19,525 . 526. 530. 538. lib.i.tit.19.9.20.Si aliquis caballo alieno caudam Capel
544.545.573. Sulpitius Severus lib .3. de Vita S.Mar- laverit, id eſt,ſetastraxerit 9.26. Si quis Stellariam alte
tini: Vade, inquit , mitte linum.tuum , Captura prove- rius Capellaverit .
niet . Captura piſcium , in Actis Murenſis Monaſterii CAPILLARE . Papias : Capillare , concidere , Statuta
pag. 52. Caput piſcium , in Fundat.Monaft. S. Petri in Gerardimontenſia apud Miræum in Diplom. Belg. lib.
Erphurdia Lucas c. 5. Laxate retia veftra in Capturam , 2. cap. 60. Siquis alium vel verberaverit,vel pulſaverit ,
s's dyper.Id eft,Immittite e injicite retia veftra, & c.In- vel ad terramproftraverit, vel Capillaverit 60.fol. fol
fra: In Captura piſcium.Captura, '4.Bon ,in Glof . Gręc. vet Comiti . (Ubi Capillare idem videtur quod capil
Lat. id eſt, injectio.Solinus c. 11. Pachino multa tunno- los vellere. Vide mox infra Capillatio . ] Concapula
rum eft copia , Ecbinis omnibus mari nantibuspiſcu- re , in Lege Salic. tit: 8.9. 4. Chapler , noſtris , Wil
lentiſimam , ac propterea femper Captura larga, Flodo- lelm . Guiart :
ardus lib. 14. carm . 18 . 1 En tele maniere i Chaplerent ,
Mandat item quondam Capturæ inſtare ſodales , Qu'a force les desbaraterent ,
Atque locum ſignat , laxata ubi retia pandat. Et alibi :
CAPTURÆ que ad capiendas aves ponuntur , in Lege Grant flot de gens après s'arrive ,
Bajwar. cit. 21. 9.9. Deſquiex chacun tant i Chaploie,
CAPTURA ,Idem quod Captio,Creditio , vel Creden Qu'ils metent Anglois à la voie ,
tia , de quibus vocibusagimus fuis locis . Charta Com- ( La Bataille du Careme & du Carnage MS.
muniæ Brueriarum ann. 1186. Nec teloneum nec mone Tant i a fer u de Chaplè ,
tagium reddant, necapud eos aliquis Dominus, Captu Qu'il li a fait moult grand dommage . ]
ram panis , vini, carnium, vel piſcium aut aliarum rerum Vocis vis manſit in verbo Chapeler,quod apud nos, fum
venalium babeat. Vide Prifa . mas panis cruſtas revellere, ſonar .
CAPTURA, Exa &tio . Charta Ludovici VI.Reg. Fr, CAPULATUR A,CAPULATIO ,Vulnus . Formulæ ſo
ann. 1119. in Tabular . S. Mariæ Columbenſis diceceſis lenn. cap.119. Violenter ſuper ipſum evaginato gladio
Carnotenf . Supra di &ta enim terra infeſtatione malorum venit, undelivores vel Capulature atque colaphi mani
bominum , & malarum conſuetudinum , Capturis, quæ à feſte apparent . Etmox : Etſuper ipſum livores og Ca
noftris fervientibus terræ illius ſuperpoſitæ erant,& c.Ve- pulationes mifit . Chappelis Scriptoribus noſtris . Ber
teres Schedæ de diviſione parochiæ urbis Corbeien.ex rius in Hiſt. Caroli VII.p.232.Eidura leChappelis par
Bibl.S. Germani Pariſ.Cod.564. Dederunt etiam prædi- l'eſpace d'une forte beure . Tractatus de Torneamentis
EtusCaſtellanus, oʻuxor ejusredditum uniusſutoris,fci- Tabulæ Rotundæ MS. Eslorseuliez peu voir grans fais
licet ad Capturam ante Natale Domini, O ante Paſcha , d'armes, grant Chappelis d'un cotè& d'autre. Will.
O ante Auguftum , unde redditprædictus Presbyter ju- Guiart de Auriflamma:
toribus duos denarios ad Capturam pro fotularibus, 66 Es Chapleis des meſcreans
4 CAPTUS,pro Cattus, Felis , Gall.Chat. Papias Devant lui porter la feſoit
MS.Bituric. Captus,id eft, Mufio , dictus quod acute vi. Et ann. 1264.
deat . Vide Catta . Le Chaple commence aus eſpèes .
I CAPUCCINUS, CAPUCIUM ,CAPUCERI A.Vi- An. 1298.
de Caputium . Le Chaple afiès longuement dure .
I CAPUELLA . Vide in Capulla . Le Roman de Garin :
CAPUITA, Idem quod Cambutta , ſeu Baculus pa La veiſſiez un rishe Chapleis ,
ftoralis. Honorius Auguſtod.lib . 1.c. 153. Alphabetum Le Roman deVacce :
in pavimentum cum Capuita fcribit . Cap. 217. Virga Au Chaple des eſpèes les feront enverſer .
paftoralis, & Capuita ; & ferula, & pedum dicitur. Vi- Statuta S.Ludovici 1.2.C.38.Il doit montrer fanc,ou plaie,
de Cambuta . ou deſcireure ou Cbaple. Ubi Chaple idem eft quod Ca
1. CAPULA , Parva capa. Vide Capa 1 . pilatura.Chron. Beror. GueſcliniMS.
92. CAPULA , Baptizati Chrifmale.Vide Capulla . Tous ceus qu' à Cocherel furent au Chaplement.
CA
 CAP
26.9
CAPILLATIO , Capillorum evulfio , apud Marren .
tom. 1. Anecdot.col.767 . è Legibus Balduini Flandriæ
Comitis ann . 1:200. De Capillatione vel percuſione fine
fanguine quindecim ſolidi, undecapillatus vel perculus
medietatem habeat, 6. Et paulo poft:Qui alterumin-
quod ille eum læferit, aut percuje-
culpaverit, juret folus
-tit, autCapillaverit Leibnic.com.2 Scriptor.Br
: unfvice
pag.515. Privilegio Erneſti Ducis Brunſvic.pro civi-
tate Hamelenſı an .1335. Item , ficontentio vel diſcordia
firinter aliquos Burgenſes de percufione vel Capillatio-
ne, poſt emendam judicii, reus dabit Confulibus unam a-
manwini , glæfo marcam . Caffarus lib. 1. Annal. Ge-
nuenſium ad annum 1161. Diſcordes ii, qui in civitate
erant, Capillationesorixas ſolitas ne facerent vel inci-
perent, Conſules ad præfens jurare fecerunt.
SCAPELLARE,GION.Lat.Græc.Scapellat,ratasxi{ ,
xatæxviše.Edi&tum Rocharis Regis Long. tit.101.9.59 ,
Si quis vitem alienam de una forta alto animo Scapella
werit, c. Lex Longobard. Li. tit.19. 9. 5. Si quis moli-
num alterius Scapellaverit , aut aratrum alienum iniquo
aniino Scapellaverit, fc.
TRANSCAPOLARE , Vox ejufdem originis & nocío-
nis.Pa &tus legis Salicæ tit.32.9.17.Siquis ingenuum ca-
ftraverit,aut virilia Tranfcapolaverit,unde mancus ſit ,
c.Ubi Lex Salica tit.31. 9.18.habetTruncaverit .
DECAPULAK EyIdem.quodCapulare. Petrus Cellen-
ſis 1.7 .Epiſt.18.Labia concidunt,iurpiloquio & fcurrili-
tatibus adfuefcentes : linguam Decapulant, malum re
darguentes, & mendacium ſemper loquentes. Alia notio-
ne vocem hanc ufurpat Plinius lib.is. c.6 .
q CAPULARIS ,CAPULARIUM , Vekis ſpecies te-
gens Scapulas.Vide Scapulare.
I CAPULATIO ,CAPULATUR A. Vide Capulære.
CAPULATUS,Gladio cinctus. Sic dicitur à ca-
pulo gladii. Vita S. Udalrici to. 2. SS.Julii pag. 101.
Capulatus autem qui benedi&tione divina regni tenebit
gubernacula ,
CAPULLA . Synodus Nemaufenſisaạn . 1284. cap.
de Baptifmo :Verum ſipropriam Capullam propter pau
pertatem , vel aliam quamcumque caufam non habuerit,
vel habere nequiverit baptigandus : Capulla etiam alia,
cum qua alix's baptizatus fuerit,quam Sacerdos precipue
gratis exhibeat,
baptizetur.Similia legere eft in Statutis
Synodal.Ecclefiæ Cadurcenſis apud Martenium com. 4.
Anecd.col. 686. ) Diminutivum videtur à capa, quam
Baptizatorum veftem fuiſſe ſupra docuimus : eademe-
tiam forte quæ Chrifmale appellatur.[Pofteriorem hanc
notionem confirmant Statuta Augerii II . Epiſc.Conſe
ran, ann.1280 . ubi fic : Si baprigandus vel propter pau-
pertatem , vel aliam quamcumque ( caufam ) Gapullam
Jeu Chriſmale proprium babere nequiverit, gratis Capu-
Jam illi exhibeant, licet quoque alter cum illa fuerit ba-
prizatus.Vide Chriſmale & Cappuccium recens Bapti-
zatorum in Caputium .]
9 CAPUELLA,Eadem notionc in mox laudaris Sta-
tutis Augerii Conferan. Sub pena ſuſpenſionis ab officio
prohibemus, ne Capuelle baptizatorum ponantur in aliis
quam in Ecclefiafticis ufibus; videlicet indefaciant fu-
porcapellitia vel cordines , & alia quæ ad cultum divi
num fervitium ecclefiafticum pertinere nofcuntur .
I CAPULULUM . Vide Capedulum .
( CAPULUM ,Funis unde indomios comprehendun-
tur. Papias MS.Gloſſar.MS. Sangerman.n.sor.voci in-
domita ſubdit jumenta ,cum Iſidoro, ut jam dictum eſt in
Caplum .
1. CAPULUS,vel CAPULUM, Apex. Andr.Dandu-
lus in Chron .MS. ann . 991, Aut de Capulo ſilvarum
amplius tollendo, quam antiqua præftitit confuetudo,& c.
Vide Ramagium
§ 2. CAPULUS, Locus in quo mortui efferuntur ,
Tom . II,
CAP : 970
Gloffar.MS.Sangerman .n.501.ex Ifid.l.20.c.!!.
: 1. CAPUS, CAPPUS, Avis prædatoria , ſeu falco
Glon. Saxon. Ælfrici: Falco vel Capus , capiendo ;;
Veadhbafoc, id oft,erodius, accipiter peregrinus . Pa 7
pias: Capus, falco, avis,... capiendo. Alibi:Fulce, di & us
quordfalcatis inçırvis unguibusfit,bunc ItaliCapud240 .
cant,à capiendo . Ita MS.Edit.habet Caput, ſed legen
dum Capun . Formulæ antiquæ promotionum Epiſco
pai.Ep.ió. A quo verbo accipere,avęs,que alias aves.com
piunt, acoipez,"es nominantur. Synodus Ticinenſis, fub
Leone V. PPan.850.cap.4.Non capibus, autaccipitria
bus, velCapis, quos vulgus Falcones vocat, per ſeipſum
venationes exerceat, Theodulfus lib. 7. Carm . 8.de pus
gna avium pag. 219 .
Quatuor accipitresvexerant bine, quatuorilling ,
Quatuor & totidem panic ab utraque Capi.
Primo bicongreffu perimunt j binc inde viciſſim ,
Accipitrem accipiter ,feu capu's ipſe Capum .
Et lib .6. Carm . 26 .
Colla ſuperba teras,anates ac turba Ca;porum ,
Anferem utaccipiter, colla ſuperba teras,
Odo Cluniacenf. 1.1 . de Vita S. Geraldi c. 4. Scricet ut
molofos ageret, arciſta fieret Cappos , & accipitres como
petenti jačtu emittere conſuefceret. Servius ad lib.10,4+
neid. ait , Campaniam a Tuſcis conditam , viſo falconis
augurio, qui Tufca lingua Capysdicitur , unde eſt nomis.
rata Campania .
Io Vita Ludovici Pii ann.813 . fic mentio Gerrici Ca.
pis Præpofiti,qui ſcilicet avibus venaticis præerat , ut
quidam cenfent. Alii Præpofitos Capiseofdem volunt,
qui recentioribus Buticularii dicuntur. Nam Capis &
Ĉ pula apud Varronem eft poculi genus , quo deplere
vafa olearia ſolebant, & licet Capis Capidis , declines
tur, inflexione tamen recepta apud Scriptores infimæ
Latinicatis, potuit dici Prepoſitus Capis, pro Capidi
bus. Sic apud Avicum Vienn. Epift. og . Utatur patera
polom capacitate pro Capis. Quaſi dicat, pro valculises)
xiguis,pateris bibat capacioribus. At Stephanus Baluz.
monet in Cod.Viennenſi Aviti, legiCuppis pro Capis,
T SOLIDI DE CAPO ,tom.3.Concil.Hiſp.p.284.col.
2.in Donatione Alphonſi VI.pro Monaſterio S.Facun
di , videntur effe folidi.capo feu falcone notati & inſi
gniti : Homicidium de nocte faétum qui negaverit , ſi
accufatus fuerat litiget cum illo qui dixerit , quia ego
vidi; O fi ceciderit pechet centum folidos , & quod ul
tra expendit in armis, de operariis , expenfis, do fe
xaginta folidos de Capo.
2. CAPUS,CAPO,CAPPUS,Latinis Gallus caftratus,
noftris Chapon; ex quo poſtmodum hac appellatione do
nati eunuchi & caftrati . Luithprandus in Legat. Dici
mus enim quod Capones ſunt, id eft , eunuchi. Capicul.
Car. Calvitit. 43. 9.30. De Cappis ege aliis negotiatori
bus videlicet ut Judei dentdeimam , & negotiatoresCbri
friani undecimam . Ubi Judæi ica videntur appellatiob
JJ! P ! TOLLAY ſeu circumcifionem . Nam, ut ait S.Ambroſius
in Leviticum , viros circumciſione fignatos etiam oppro
brio de illuſione dignos arbitrabantur veteres . Vide
Marcam 1.1.Hiſt. Beneharn.c . 16.n.g. & Notas noſtras
ad librum 4.Niceph. Bryennii.
* Notum eſt jus Dominorum à fubditis fuis vel
capones vel eorum valorem accipiendi: de quo jure fre
quentior in chartis occurrit mentio , quam ut opus ſit
íllud exemplis ftabiliri.
CAPONACIUM dicitur illud jus in Charculario S.
Märtini Pontiſarenſis : Debetur quarto unius caponis
& unus denarius deCaponagio.
CAPUSIERA, (Species arcis ad capiendas aves.]Vi
de Vara .
1. CAPUT , Modus poffeffionum , quibus collatio
imminebat , jugum eciam di&tum ; quæ appellationes.
M 2 paflim
 771 CAP CAP 272

paffim
occurrunt in Cod. Thcod & Jaftin. Unde Czepši
sario , & yugatio, quæ poffeffionibus& capitibus præfta-
batur, interdum &
. CAPUT ,ut apud Eumenium in Paneg . Septem millia
Gepitum remififti , quartam partem amplius partem no-
ftrorum cenfuum . Sidonius Carm.13. ad Majorian . -
Leftrigonas nos eſſe puta : monſtrumque tributum ,
Hit Capita , ut vivam , tu mihi tolle tria .
sonaCapisa,qua Patrimonii cuftodes Brutris & Lucanie
annue perfolvebant.Nov .Theodoſii Fiſcalib. Mauri ve
ro Sitifenſes si tatius annone nomine 5. millia folidorum ,
oso.Capitum in Annonis Ducis confueto tempore an
nua fanétione dependebant . [ Vide Capitio .]
3. CAPUT,Dux ,Præfectus,quomodo Chef dicimus.
Monachus Sangall. lib.a. de Carolo Magno c. 4. Inter
xogavit, qua poens dignus eſſet, qui Caput Francorum in

Acque ita Capur uſurpari apud Ammian . lib 16. & 17. manus boftium tradidijeta
contendit Jacob. Gothofredus, quem confale ad leg. 2. CAPUT ANNI,Initium.Charta Sergii PP.apud Sam
Cod.Theod .de Cenfu . [ Defcriptio bonorum Donaini marthanos in Abbatibus Montis majorisArelat.fub an .
de Eſka ex Archivo S. Audomari: Dimidium Caput des 1002. Ibi tertiam partem pænitentie illi dimittimus , es
bet fex quarterios.frumenti. Ibidea : Redditus quem re Eccleſiam ufque ad Caput Anni ci reddimes, es pacem ,
cipit à Capitibus eſt reditus avene , ſunt ibi 66. Capi capillos incidere babeat; & fimors in capite Annicze
ta, de debet quodlibet Capusunum modium avene . Ibi- nerit;vel infra annum ,ex parte noſtra abſolutus maneat .
dem: Notandum eft, quod:52.Capita & dimidium Ca . 9 CAPUT ANNORUM , Contraria notione pro fine
put folvunt iftud frumentuna,ſive ejus pretium ; y conti- annorum ſumitur,apud Labinellum Hiſt.Britan.tom.2 .
met quodlibet Capusintegrum tres raferias frumenti de col. 70. Et furuncnon fuerit redempta , id eſt ad Capút
menſura villa de Eska :ubi, li bene intelligo, Capur,mo- quindecim annorum, maneat in monacbia ſempiterna ;hoc
dus agri eft,in quo feminantur tres raferiæ frumenti.] eft,expletis quindecim annis. Et col.73.Uſque ad Caput
2. CAPUT , dicitur quodcumque in recenſione nu- ſex Annorum , hoc eſt, poſt
ſex annos .
merum efficit. GregoriusMagnus lib.7 .Indict... Epiſt. CAPUT AQUÆ.Charra Ernengardis ComitiffæCeri
6, Sindones 2. coorpetorium ſuper altare unum , leatajira- tancnſis ann , 893. Silvis , garricis, molinis, molinariis, &
ta numero 19. in cramentis Capita 20. in ferramentis Ca- quis,Caput aquis,aquarun du& ibus vel redu & ibus,dec.
pita 30. 06. fed præcipue ea vox ufurpatur in armentis CAPUT Asini. Cognominatus quidam Miles apud
ac gregibus. Idem Gregorius lib . 10. Epiſt. 12. In pe- Ordericum Vitalem lib. 8. pag. 68i , pro magnitudine
culio Capita 15. armentiCapita 2. ferramenta numero s . capitis & congerie capillorum .
Lib. 10, Ep.42. Decem equarum Capita. Lex Ale napn. CAPUP BURGI,Chef de Bourg,in Confuecud. Pi &tay.
tit.79.3.2. Legitimus paſtor avium fi 80.Capita in grege art.4.Où ledit Seigneur ait ville bourg, ou Cbef de bourg ,
babet domini ſui , Oc.Capita animalium , in Lege Wili- Adde Conſuetud. Santonenf.art. 6 .
goth. lib. 8. tit. 3.9. 12. tit.4 . 5. 10. 26. cit. s . D. 7. in CAPUT CASTRI.Charca ann.1094 . apud Gueſnaium
Charta Romualdi Ducis Benevent. tom , š . Ughelli in Annalib.Maſilien.p.310.Guirpimusatq; danamus ...
pag. 607. 611. Ovium Capita tanta , in Formulis Ş.Victori Martyri .. quidquid in honore noſtro & ditione
Gualdo in Vita S.Aaſcheri Archiep. Hamburg. c. 86 .; predicti Cænobii Abbati, O Monacbis quoquomodo à qui
Rurfus ab integro decimam animalia quinto , bufcunque perſonis , ubi acquiferunt , vel in futurum fa
Qmne Caput decimummanibus tradebat egentumse militer acquirere poterunt , propter fola Capite Caſtro
Chef debeſtail , in Conſuetud. Bajonenſi cit . 2. art. 2. rum , c. Will.de Podio Laurentii cap. 37. Comes recu
3. & Aquenſi tit. 11. art. 25. Chef de vache , de bre- peravit caftrum Sardcenum ,obfeffis & conclu fa munitio
bis, de porcs , in Conſuecud. S. Severi tit. 1o. art. 6. ne in Cupite Caftri. Infra : Ceteri autem qui erant in
Caput proipfo animali , in leg. 6. Cod. Theod. de Cu- Capite Caftri Saraceni inclufi, c.Charca ann. 1306. in
riof. Antiqu. Fuld. lib. 3. trad . 35. Jumentum , quod Rege to Philippi PulcriRegis Franc.ann..299 .n.165.
vulgo dicitur.Caput , oprimum , five veſtimentum quod Tabularii Regii, pro Vicecomitatu Lautricenfi : Eta
melius haberet , in ufus Fratrum cederet . Vide leg . 1 . lias proprietates quafcunque,que ſeu quas idemBertran
S. ult. & leg. 3. D.derei vindic. leg. 3. D. de pignorib. dus babet , tenet p
, offidet in villa Capite ſeu forta
& Vegetium de Mulomedic. pag. 10. Rymer. tom . 9. litia caftri predicti de Lautreco, c.
pag. 873. col. 1, CAPUT COMITATUS, vel BARONIE , Meſuagium
CAPITIS FURTUM , CAPITALE FORtum , ideft, Capitale Baroniæ , caſtrum , vel aliud ædificium ,quod
Furcum animalıs, vel rei mobilis . Charta Ortonis Im- propter jus gladii dividi non poteft , apud Bractonum
perat. ann. 973. in Privilegiis Ecclefiz Hamburgenfis. lib.2.cap.34.5.1. cap. 39. 9. 6.C. 40. 5. 4. & in Fleta lib.
Ut nullusJudex publicus , vel quælibet judiciaria pote- 5.cap.9. 16. Regeftum Philippi Auguſt.Regis Fran
ſtas, aliquam ſibivindicet poteſtatem in ſupradi&torum cor. Herouvallianum fol. 168. Robertus de Corci tenei
bominibus Monaſteriorum , litis videlicet & colonis, vel in Conftantino Kynevillam que eft deBaronis de Carci,
eos aliquis capitis banno ab Capitis Furtum , vel quo : unde ipſe reſpondet per Petrum de Tilleio, in cujus Baro
cunque bannoconftringat. Quæ totidem verbis haben- nia Caput Baronia eft .
tur ibidem pag.151.155. & 156. ubi Furtum Capitis vi CAPUT CONTUBERNII,alias Decanus, Denis militi
decur idem quod Capitale appellatur in Pænitentialibus præpofitus.Veget. l.2. c.8.13. 3
Halitgarüi Cameracenſis Epiſcopi cap . 4. Si quis Cleri CAPUT ECCLESIÆ . Charta SanctiiRegis Aragon.
cus Furtum fecerit Capitale , id eft, quadrupedum , vel an.1093. apud Catell. in Comitib. Toloſan.p.93. Adhuc
cafam ruperit ... 7.annos poeniteat. Liber Penitencialis etiam dono ipfam turrim cü ipſas caſas de caſtro... O ante
Gregorii II. PP. cap . 9. Siquis Furtum Capitale com- caſas Caput Ecclefie cum ipſo allodio, & c. VideCapfum ,
miferit , id eft , qurun , argentum , quadrupedes , vel CAPUT ECCLESIÆ , proĈapitio,feu ea Eccleſię parte,
dames effregenit , & c . Alius Poenitent. MS. Si tu Fur- ubi al care erigitur.[ Chron.S.Benigni Divion.apud A
tum Capitale commififti,id eſt, quadrupedum ,vel domoscher.to.1.Spicil.p.421.Poft mortem vero Ademari,Lam .
effregifti, 06. Alius denique Poenitential. perinde MS. pais uxor ejus dedit ad altare S.Maria in hoc loco conſti
Si quis Furtum Capitale commiſerit , id eft, quadrupe- rutum ,quod Caput Ecclefiæ dicebatur ab antiquis. Vide
dia abegerit , & c. Capitium 2. ] Ita in regionibusurbis Romæ apud Ma
CAPUT ANNONÆ. Anaftafius in Joan.V.PP. Necnon bill.to.4 .Analect .CaputAfræ ( fic leg. putem , pro Afri
& alias divales juſiones relevantes Annona Capita pas cæ ) O Caput S. Joannis, p.512. & 514 Vide Capſum .
trimoniorum Sicilie O Calabria nonpauca.Idem in Co CAPUT EPISCOPATUS,Major Eccleſia dicitur in Ca.
none: Relevavit per facram juffionem fuam ducenta An pitul. Caroli Calvi, tit. 40. C. 13 ;
1 ....... IN
 * 273 CAP CAP 274

IN CAPITE ESSE. Lex Longob.l.1.tit.17. 9.2.Såfervi CAPUT LUPINUM gerere dicitur in Legibus Edwar
per confilium rufticanorum manu armata in vicum intra- di Confeff. cap.7 . quod Anglice Wulfesbèofod dicitur 9
szerint, & quicunque homo liber fub regni noſtri ditione is qui profcriptus eſt,utlagatus, & exlex, à die utlaga
pofitus cum illis.confiliatus in Capite fuerit, anime fue tionis ſuæ : illius enim qui proſcriptus eft, caput cuivis,
incurrat periculum , o c.Infra : Et ſi liber bomo in Capite perinde ac lupi 'exponitur amputandum , fi in provin
non fuerit,ille prior fervus.quieos conduxit,moriatur.[ Le- ciam redeat, Contractius vero hanc vocem Saxonicam
ges Luitprandi apud Murator.to.1.Scriptor.Ital.part.2. alii efferunt,pulfvesheved & pulfveshead à pulf ,Lupus,
p.oy.col.1.Si quis fream alienă ſine voluntate mundual & heofod ,Caput .Bractonus lib. 3. tit.z.cap.13.9.3.Fae
di ejus movere de caſa ,ubiipſa habitat, prefumpferit, risfacit utlagatus omnia quæ pacis funt,quia à tempore
alibi adduxerit ,componat ille qui in Caput eft pro illicita quo utlagatuseſt, Caput gerit Lupinum .Itaque ab om
præfumptione ad mundualdum una folidos 80.] Quod di- nibus interfici poterit,& impune,maximeſo fe defenderit,
cimus,Se mettre à la teſte, Qui eſt à la teſte. vel fugerit, ita quoddifficilis fit ejus captio , Vide eum
- CAPUT EXCUBIARUM , Qui excubiis præeſt, Capitai dem eodem lib.cap. 11. 9.5 . Flecam lib . 1.cap.27.9.12 ,
ne du Guet. Curia Gener.Catalaniæ in villa Montiſfoni az.librum cui titulus Mirror,c-4. & Knyghronum pag .
an.1363 . Sancimus quod fi Vicarius Barcinonenſis, proe- 2356. Meminit Procopius lib.z. de Bello Gothico,quo
- ligendo Capita.Excubiarum ... pecuniam acceperit, c. rumdani Pilidiæ populorum , qui Aureczpavítalvocabani
'Capite Censi,Servicuti & cenfui obnoxij. Guiber- tur , non quod lupina jiseſfent capica , fed quod re
cus lib.3.de Vita ſua c.7.Communis autem novum ac pef- gionis quam incolebant, mons, Arxou xpdvd, vocaretur ,
fimum nomen fic fehabet, Capite Cenfi omnes folitum fer- Meminit eciam Juſtinianus in Nov. 24.8.1. ut & Theo ,
vitutis debitum femel in anno folvant,& c .Charta Com- phanes p. 152,
muniæ Brueriarum an.1186 . Statutum eſt, ut homines ? Caput MANSI ,Gall.Chief de famille. Chiez d'oſtiez.
Capite Cenſi dominis fuis cenſum capitisſui tantum per- in Charta an. 1300. in Regefto Philippi Pulcri an.1299.
folvant. [ Privilegium Erleboldi Stabuienfis Abb. de num.54.ex Tabul.RegioChemier,pro Chefmez,in Con
Villa Germiniaco conceffa B. Remigio an . 1160. ex fuetud, Pictavenſi an.30.49.95.125. & Santonenſi arc,
Tabul. S.Remigii Remenfis: De bominibus Capite Cen- 22. 30.107 . Primogenitus , cuicomperit capuc manſi :
fis Abbas & Ecclefia S. Remigii plenariam obtineant ju- Tabularium Eccl. Ambian.[ Sunt etiam in eadem villa
stitiam .... quicumque de prediétis bominibus Capite feptem Manſiones,quorum unufquifquedebet in feſto bea ;
Cenſis voluerit folvere capitagium ſuum Ecclefiæ S. Ra- ti Firmini fingulis annisduodecim denarios ; ] cum vero
migii ... Porro quidquid tam hominibus Capite Cenfis , Caput Manſi obierit,debet7. fol. pro revelatione.
quam , O'c alienatum eft diſtractum . Vide fuo loco CAPUT MANSI , Domus ipla præcipua , quæ pertinet

Capite:Cenſus, Capitales Homines, & Conſule Jurif- ad primogenitum , vel in qua habitat Caput familiæ ;
Conſultos . ]
Chevel Manage, in veteri Confuet. Norman part.i.el
CAPITIS DEBITUM . Vide Capitale s . Cheval Manage ne poent les ſeurs rien reclamer , ſe il n'i
-3 Capitis DEDIT10,Servitus. Baldricus in Chronico à manages quirotant come de freres . Chefmez , in Con
Camerac. lib . 1.c. 29. Invento igitur ſalutaris remedii ſuet, de Deſure in Agro Bononienſi art. 3. Quiemez , in
confilio, puerum Capitis fui Deditione , tante animad- Ruenſi art. 33. Chefmois , in Normannica tit.de De
verfionis iram placare ſuadent. cretis art. 562. Chef d' heritage , ibid. art. 356. Lieu
... CAPUTFINIS ,Adagricaput finis,limes. Verus Char Chevel, quaſi locuscapitalis, in Confuet. Vicecomi
ta ſub an . 1960. apud Ughellum in Epifcopis Teati- tatus Bajocenſis art . 4. In aliis Chef lieu , ut in Ponti
nis: Etbabet Caputfine fluvium Fauri, & ipfa arcata de venſi art. 82. 83. Cabillonenſi art. 168. Claromonten
ipfo molendino,pedefine terra quæ ipfis donatariis reman- fiarç.83.86. Atrebatenfi art . 14. 37. Domus Capitanea ,
fit. Alia ibidem an . 1065.Habent fineş à Capitofine cafa In Hiſtoria Epiſcoporum Auriſiodorenfum cap.58.Re
Jon ga , 6 * fine peſco Dolati Joannis Boni , pedefine Al- miſit eis manum mortuam ,talliam Martii, ex qua daban .
bertono, de uno laterefore folato ficco , ab altero latere- tur per annu in in Martio de fingulisDomibusCapitaneis
fine, terra, Oc. ?:
quinque ſolidi . In Gallia Narbonenſi metrocomias
CAPUT JEJUNII,feu QUADRAGESIMÆ ,Quarta feria Capcaftels appellari auctor elt Ph . Berterius Diatr . 1 !
Quinquagefimæ, qua jejunium quadrageſimale inchoa- cap. 6. Hugo Flaviniac . in Chron. Virdun. an . 1097 :
-tur: çi'534016 T@ vse yi ev vassíov , Græcis,in quam exſtant De Capite Manji 2. Sextarios avend . Tabular. Ecclef.
Sermones Germani Patr. CP. & Leonis Imper. Apud Cadurcenlis : Ipfe alode meus de Albulio qui eft in pa
Gregorium in lib.Sacrament.Feria 4. CaputJejunii,ad go Caturcino in vocabulo Poio Annono , cum ipfo Caput
Collectan :Concede nobis, Domine,preſidia militiæ Chri- Manſo, çum terras dos vineas , &c. Infra : Et iſte Ca
ftianæ ſanctis inchoare jejuniis , ut contra ſpirituales.'ne- put Manſ , ubiego permaneo, doc. Tabularium Con
quitias pugnaturi continentie muniamur auxiliis, Con- chenfe in Ruthenis Ch. 122. Illo Caput Manſo sbi Sig.
cil. Meldenſe an.845.c.76 . Poft quartam feriam ,que Ca- brandus viſus fuit manere , & *c. Paflim in hoc Tabula
put Jejunii nominatur. Amalarius lib.i.de Ecclef.Offic. rio . Vitalis Epiſcopus Oſcenſis & Obfervantiæ Regni
c . 7.Unde & quarta feria , quæ jejunium hoc inchoamus , Arag . pag . 23. de Infantionibus : Habent privilegium
CaputJejunii appellari conſuevit. Vide Micrologum . quod poffunt emere à Peyteriis & viflanis , denon tene
49 : & Canones Saxonicas Edgari Regis de Modo im- buntur peytare,fi etiam emerint Caput Manſi; fcilicet ex
ponendi pænitentiam cap. 3. Edi&tum Piſtenfe Caroli Foro Ofcenfi Jacobi I. Regis Arag.an. 1247. qui habe,
Calvi cap. 33. tom . 3.Hiſtoric. Franc. pag . 186.&c. de tur in Foris Arag. lib.7.fol. 132. Edit. 1624. Michael
nique Fileſacum lib. de Quadragefima Chriſtiana cap. del Mobino in Repertor,Fororum Arag.Caput Manſum
12. Id alii nominis quatuor diebus jejunii , qui primam quid velit dicere, & quid fignificet de Foro, vide in
Dominicam Quadrageſimæ præcedunt , tribuunt, Vide Foro unico , tit. de Expeditione Infantionum lib.7 . fol.
Miſalem S. Ambrolii .
39. O vide in Obfervant. 2 , tit, de Privileg. Militum
CAPITIS INFLEX10.In Monaſterio Caſinenſi , forte fob. 26 .... Dixerunt quidam antiqui Foriſte , quod Gas
etiam & in aliis, is mas ſervatur, ut quod proponitur in put Manſum vult dicere jus primogeniture,velipfa pri
Conventu , ſeniores voce,juniores vero capitis inflexio- mogenitura , que vulgariter dicitur Majorazgo. Alii din
ne approbent.Petrus Diac . lib.4.c. 94. Cumq; onanes tum xerunt quod Caput Manfum vult dicere tota hæreditas.
voce ,tum Capitum inſtexione hunc fe velle ( Abbatem ) . in univerſum , & *c. Fori Ofcæ an . 1247, fol.36.Ita tamen
reſpondiſſent,& -c .Nos dicimus,Opiner du bonnet . quod in hujuſmodi emptione Principis dominium non
Tom, II : M 3
 * 75 CAP с . CAP 276

defraudetur,quod vulgariter dicitur Capu ).Manſum . Malilie ad fonum campana, ut moris eft, in palatio com
CAPUT MANSUS,Tabul. Abb. Bellilociin Lemovi- munis, in quo Dominus Poteſtas, Major & Janior pars
cib. n.72 . Cedei de meo jure bæreditatis, hoc eft , medie- Conſiliariorum o Capitum minifteriorum , & c. Paffim
fatem , eumdem Caput Manſum cum o &to deneriatis de occurrit inScacutis ejuſdem Maffiliæ . Vid .Miniſterium .
winea , C. HuncCupmanfum Deo & S.Petro offero CAPUD Molis.Charta Caroli Simplicis pro Mona
Idem 0.141.Nulli inter iftas fines dividit diſtantia , li- fterio S.Aniani Narbonenſis : Et ipfos molendinos qui
get culte aut inculta ibi terra maneat,niſiſola manfiones fuæt in rivulo Venudu pei,cum illorum Capud Molis , nec
que fiunt in capite, Caput Manſum , ubi Burgus viſus non villares,& c.
eft manere , Oc. Occurrit etiam in veteri Charta apud CAPUT MONASTER11.Annal.Benedi& t.co.3.pag .
Dominicum de Prærogat. allod.p.213.214 . 403. nu. 22. Multa in Monafterii utilitatem fecit novus
CAMPMASIUS. Limborch. lib . Sentent.Inquiſit . Abbas ( Farfenfi ) tum prediis ex cenfibus augendis,tum
Toloſ. pag. 16. Item aliavice vidit , duxit Petrum inftaurandis ædificiis, in quibus Caput Monafterii, quod
Raimundi deS. Papulo bereticum ad Campmafium ſu- per annos quadraginta o & to incolis deftitutumfuerat, de
um , ubi comedit cum eo , . Pag. 58. Item in domo ſeu nuo edificaſedicitur.
Căpmafio fuo Yſpanorum ,& c.Pag.81. In domo, &Camp CAPITIS PARTEM RETINERE , noftris , Retenir de
maño Jobannis ,& c.Occurrit pag.53.54.112.139 . & 194 . quoi ſervir le Fief. Tabularium Monaſt. Do lenſis : Con
T CAPMANSUS , in Tabulario Vofienfi fol. 62. ver cedimus etiam , ut quicunque ex noftriscafatis,vel feoda
fo: Dedit totum S. PetroVofienfi
a quod babebat in man- tis, partem aliquam fui fiſci, five caſamenti, quod à nobis
rt
fum de la Geneſta
C ha , eº in Capmanlo omnes fevales fuos habet,dare voluerit , boc agere poſſit , ita tamen , ut non
o jutgiam Ş. ta- ci
SU . ni 398. n egef
to
neſ
totum 2. feodum
ar ovi Partem
tadet,dſed gi
Retineat
s
an
c Capitis . 9Aftan.
.
S P MA a n C o 109 Ch Lu Re Fr
n
. an . 113
i
Qu .
P A 1 i R
bliæ Burdegal. pag . 198. Ipfas caſtellanias cum omnibus cumque autem Militibus Templi de feodo noftro aliquid
redditibus, cenfibus exitibus, .cum fervitiis , Cap dare voluerit,præter civitatem , aut caſtellum ,nas illud
mafis , bordis, & bordariis, affariis & • tenementis, & cĖc volumas de concedimus, ita quod inde fervitium noſtrum
infra : In di&tis caftris & caftellaniis,villis, & affariis ,e non perdamus. Alia ex Tabulario S. Crucis Talemon
tenementis, mafis, Capmaſis,bordis og bordariis . denlis fol.3. De poffeßione fua dare vel vendere non pro
CABMASUS. Charta an.1958 .ex Archivo S. Vict. bibeatur ... tantillo interdicto ,ut dominus fuusinde fuum
Maflil.armar.Ruten.n.2. Dua Cabmali, qui ſunt in ipfa non perdat ſervitium .Vide Servitium .
villa . bos manfos donamus, &c. CAPUT PECUNIÆ .Vide Capitale 2 .
T.CAPMAZIUS, in Litteris Bernardi Comitis Arma CAPITA POPULORUM , ac Principes ex provincia Le
niaci anı 294. apud Marten.to.1. Collect. Ampliff.col. movicenfi , &c.in Concil.Lemovicenfi an.1031.Seff...
' 1388. Specialiter in territoriis , caftris ſeu locis ,villis , CAPUT PORCINUM , Tacticorum vox,de qua ſic Ve
Capmaziis deVagareto, d'Eſtufano, &c. getius lib.3.cap.19 . Guneus dicitur multitudo peditum ,
CAPUT MANSIO , in Tabulario Brivatenfi Ch.210 . quæ junctacum acie primo anguſtior, deinde latior pro
Conchenſi Ch. 5oo .
cedit, quam rem milites nominant Caput Porcinum
1 CAPUTMANSURA . Donatio facta Monaſterio Vide Ammianum lib.17, Agathiam 1.2. & ex eo Suid.
Moiſiacenſi circa an . 1050. Dono ad ipſum locum ipfam CAPUT Porci.CenciusCamerarius in Ceremoniali:
bereditatem ... duas Caput manfuras , Os. Pincerna infuper eo Mareſcallus tam de comeſtione, quă
CAPMANSIONILE.Tabularium Bellilocenfe Ch. 24. aliis donariis remunerantur fimiliter , excepto quod Ca
Et in Lenſiaco Caput Manſionile,ubi dolricus viſus fuit pita Porcorum aptata non babent, neque claretum .
manere . N. 34. In villa que dicitur Capre, Capmanfio CAPUTPURCIUM, vel CAPITIPURCIUM ,Medici ap
nile cum ipſa vinea Deo * S. Petro offerimus · N.53 ; pellant liquores qui per garesmitcuntur , vel quidquid
Et in ipſo loco Caput Manſionile , ubi Martinus viſus eſt maſticacur aur gargarizatur, & apophlegmatiſmum fa
maxere. N. 145. In primisCapmanſionile meum indomi- citi. à capite phlegma deducit . Match. Silvatic.
nicatum , quem pater meus mihi, dimiſit , cum orto ,cum CAPUT QUADRAGESIMÆ , in Regula S. Benedicti
vineis , c. 4.48 . in Concil . Agath . cap. 9. in Charta ann.10 28. a
q CAMPMANSIONIlis. Tabularium Bellilocenſe in pud Sammarchanos in Abbatibus Roncerei , & c. ap .
Lemovic. Ch. 155.Campmanſionilem noſtrum indomini- pellacur quarca feria Cinerum , ut auctor eſt Amala
catum cum ipfo orto . rius Fortunatus lib . 1. de Offic .. Eccleſ. cap. 7. Vide
CABALis Mansus.Charta an . 100 8. ex Archivo Haeftenun lib.io. Dilq. monaſt. tract. 8. diſq.9. [ & fu
S.Victoris Mall.Ego PontiusEpiſc. fratres mei Wil- pra Caput jejunii. ]
lelmus & Fulco donatores fumus Deo OS.Vi&tori de bis, I CAPUT REGIONIS ROMÆ , quam in varias re
quæ nobis jure hereditario dimiſſa funt, unum Manfum giones diviſam nemo neſcit. Pontificale Rom.apudMu
Cabalem in villa de Tricis , & C. ratorium to.3.Scriptor. Ital.p.650.col.1.Ante Pontificem
CAPITA MILITUM , Præcipui, primores exercitus , Confervatores , Capita regionum alii Magiſtratus as
Gallis les Chefs,apud Vegetium lib. 3. c. 3. [ Theopha- Nobiles urbispræibunt.
nes an . 2. Artemi :Kvicspas Beinstospernyov xj x50x210 veida CAPUT SAGITTÆ , Ferrum qua fagitta armatur ,
Tã & c.] Conſtanc.Porphyr. in Tact.p.8.Kaistaigv xipx- apud Rymer. tom.5. pag. 245. Vicecomes Glouceſtriæ
λήν εις αυτούς, και έλεγονή μεν κεραφίνςρατηγών και τηνφάλαγ- provideat infra Ballivan Juan de mille garbis fagitta
gaspatriar. Leo in Tact.c.3.3.6. 17páta xsoc *: , o spetilo rum do son . duodenis cordarum pro ſagittis, & duobus
gós Roda de Pss , Græcis recentioribus, Scylitzæ ,Codino, milibus Capitibus pro fagittis .
Achmeti, & aliis . CAPUT SCHOLÆ ,QuiScholę militari pręeſt.Ammia
CAPOMILITIATUS Officium CapitisMilitum ,ſeu ur- nus l.25. Addebatur miſos à Jevino milites adventare
bis Capitanei,qui aliis Magiſter Militum dicitur.Exſtac quos Capita Scholarum ordo caſtrenſis appellat.
Inſcriptio an.1392. ſupra Ecclefiæ Tiburtinæ portam , CAPUT SCHOLÆ , Dignitas Ecclefiaftica , in ædibus
quæ dicitur facta tempore Capomilitiarus Nicolai Bruc cathedralibus, collegiatis, [ & Monafteriis, ] quæ alias
nelii.Exftat integra apud Waddingum an . 1256 . & in aliis Ecclefiis , Scholaſtici dicicur . In veteri No
CAPUT MINISTERIORUM , Primas artificum > titia Hincmari Archiep. Remenf . apud Sirmondum in
Gal.Chef demetier. Inſtrum.anni1228. ex Parvo Char- notis apud Capitul. Caroli C. memoratur Sigloardus
tul. S. Vi& or. Malil. Congregato Concilio Communis Presbyter vel Caput fchola Janda Remenfis Ecclefia ·
( Mar
 CAP CAP 278

(Marten.co... Anecd.col.150.in Fundatione PrioratusS. Tii's Tuox tvítx réons Brazisini nahi di &tus à ZenoneFratre
Petri de Salve : Conſtituerunt illic Priorem ...Geraldum Longinus, apud Theophanem an ,17,Zenon .
de Uglas cum Monachis bis Ebrardo, & c.Felice , quem CAPUT SENIOR , Dominus luperior , apud Lo
conſtituerunt ſacriſtam efle, & cellerarium , Benedi&tum , binellum Hift.Brican.co.z.p.182. Brientius etiam filius
qui Caput Scholam regeret, anno1029. Gausfredo Ab- Urvaii, rerum omnium iftarum Caput Senior , ibiaffuit,
Aicmaro Caput Scholæ Monaſterii Gello- quibæc omnia .. conceffit ,
nenſis . ] CAPUT SOLIDUM . Libertates villæ Martelli in
CAPISCHOLUS, (Gall.Capiſcol . ] Concilium Bicu- Lemovicib.an.1219.apud Juſtellum . Quidquid acqui
sicenſe an.1031.cap.7 . Archidiaconi , Abbates , Præpo- fierint de fuisterrison.debet habere firmitatem , ſi cum ſi
fiti, Capiſcboli, Canonici, cc.( Capiſcolis in Annal. gillo fuofactum fuerit, reddito tamen Capite Solido, e
Benedict.co.z.p.404.Capiſcolius apud Martenium to. 4. Accaptamento , & aliis redditibus dominis quibus con
Anecd.col.606.) Apud le Lievre, in Hift.Viennenſi c. singunt. Quod vero Caput folidum hic vocatur, Cap
26.occurrit Scholaſticus ſiveCapiſcolus. In Charta Du- ſoos & Capfools, dicitur in Foris Beneharnenfib, cit. 1 .
ranni Epiſcopi Arvernenſis in Biblioth. Clun . p.535. & alibi pallim , ubi vox hæc fumitur pro laudimio : in
ſubſcribit Bernardus Capiſcolus . Vide Odonem Gel- Conſuetudine Vaſatenſi jungitur cum venta : Capfool ,
ſeum in Hiſt.Podienli lib.i.cap.23.lib.2.cap.21. Joſeph. vel Capſouls vendas, Sed quod Gallandus ait , for
Scaliger.lib.2 .Epiſt.185. Jacob. Petitum poſt Pæniten- macum id vocabuli , quafi præſtatio fit à domino capi
ciale Theodori pag.628. & c. Leges Partitæ ſeu Alfonfi- folita , ex fupra allato loco refellicur; unde probabilius
næ , 1.parc.cit.6.lib.s.ubi de Cantoribus : Ealgunas E- eft Capfools idem valere quod Chef fol; ita ut fit foli
gleſias Cathedrales ſon en que ya Cubeſcoles , que han dus ex pretio rei vendicæ , qui domino capitali exfolvi
eſte meſmo officio que los Chantres, e Cabiſcol tanto quie- tur , ſeu pars precii, verbi gratia quintus , tertius de
re dezir como cabdillo de el coro,para levantar, tos cantos. cim.aut viceſimus folidus, ad quam proportionem ex
I CABISCOLUS.Hiſt.Dalphin.to.1. pag.124 . inter ſolvuntur vulgo laudimia. (Vide Caploldum . ]
teſtes Guirpitionis an.1128.factæ per Leodegarium de I PER CAPITA SUCCEDERE , Dicitur de hæredi
Clariaco Hugoni Epiſc. Gratianopol.recenfentur Ade- bus plurimis qui ſuam quique hæreditatis partem acci
marus Cabiſcolus S.Donati , & c.Et10.2.p.26.col.2.Con- piunt æqualiter , nulla ftirpis, quam repræſentant
venerunt in Capitulo R.in Chriſto Pater D. Guill. Dei habita ratione . Quoniam fecundum conſuetadinem , i ,
gratia Arcbiep.Humbertus Cabiſcolus, O'c.Gafſendus quando plures cognati germani alicujus defun &ti ad fusco
in Notitia Eccleſiæ Dinienſis pag.69.hæc haber de Prę- ceſſionem illius admittebantur, tales cognati germaniex
centore : Prætereo autem quod Præcentor vocetur vul- fuo Capite e per Capita , O®non in ftirpes ſeu per re
go Cabiſcolus, caufam reputari, quod fit veluti Caput preſentationem , ſuccedebant... Dominusde S.Georgio ,
Chori; at litteræ S.aç L. interpolicæ veriſimile faciunc quia folus exſtabat , prouno Capite dumtaxat , preno
fic dictum quafi Caput Scholæ ; idque confirmari exco minati vero Domini de Buolio, de Mermenda , o de
poteſt , quod in actis Joannis Filioli legerim , Joan- Calvomonte , quia tres erant ,pro tribus Capitibus five
nem Tafilem contulifle Scholas, ut procuratorem Pre portionibus ...eidem JobanneDaulphine fuccedere debe
centoris ad quem pertineret illarum collatio , bant, apud Baluz.to.2.Hift.Arvern.p.394.
CAPUT SCHOLARIS , qui & Choraules , in Synodo CAPUT TENERE , ( Terminari , Gall . Aboutir :
Helenenfi an. 1027 , Chronic.Parmenſe ad an.1282 . Et omnes domus Tenen
I CAPITALIS SCHOLÆ . Annal.Benedict.to.4.pag. tes Coput ad plateam ,pro Communi æftimatæ fuerunt,ut
43. Inde reverfus(Willelmus )in monafterium (Luciacum ) pro Communi emerentur.Vid.alia notione inCaptenere.]
...fa &tus primum divini officii aliduus cuftos , ac Sobole TIN CAPITE TENERE , Abs Rege feudum tenere,
Capitalis illius loci . nullo medio . Donatio Caſtrorum Volonæ & Moncis
I CAPUT COLISTA , in Anecdot. Marcenii com.4 . fortis à Regina Johanna Comitiffe Provinciæ an.1379.
col.132. facta Fulconi de Agouto , ex Schedis Præſidis de Ma
CAPISCHOLIA , Dignitas Capicis ſcholæ , in Char. zaugues : Immediate & in Capite à nobis noftriſque te
ta ana, 1083.apud Catellum in Hiftor.Occitan.pag.870. neant . Vide Tenere.
( Capiſcolia , in Charta an.1029.apud Stephanorium An I CAPUT TERSORII, Ora terſorii, Gall . Bord .
siquit.Occitan.MSS.part.2.pag.486.) Inventar.Ecclefiæ Anicienfis an . 1444. Item aliud Ter
CABESCHOLI A , in Tabulario Ecclefiæ Cadurcenſis . fonum (terſorium )de lino babens in quolibet Capite duas
CABISCHOLARIS Honor , in nova Gall.Chriſt. barras de cotone albo .
to.1.pag.s. AD CAPUT Venire , in Hiſtoria Franc. epitoma
CAPUT SCHOLÆ ,Locus ubi conſiſtit qui ſcholæ Can- ta Fredegarii cap. 65. noftris , Venir à chef, rem per
torum præeft. Ordo Romanus : Tunc procedit Ponti- ficere .
fex ( ſacra facturus) antequam veniatad Scholam , di CAPUT VIÆ . Bulla Joannis XXII.PP.apud Waddin
viduntur cereoſtata quatuor ad dextram , & tria ad fi- gum num.132r.in Regefto p.126.Seu el Caput Viæ per
miftram , depertranfit Pontifex in Caput Scholæ , e in quam ingreditur ad dičtum ortum .
gradu ſuperiore, prima adorat fanita, & c.Eadem ver CAPUT VICARIÆ , Vicariæ , feu villæ præfectus
ba habentur præterea infra . vel præcipuus . Petrus II. Rex Aragon.in Charta MS.
CAPUT SENATUS, Qui ſenatui præeft. Vetus Scri- an. 1283.pro confirmat.libertatum Catalaniæ : Nittan
ptor deConſtantino , poft Ammianum Valefii edicus : tur nuncii per vicarios officialesnoſtros ... quod portent
Symmachus Caput Senati . Infcriptio ftatuæ aurex ei- buſtiam cum figno Vicarii feu Capitis Vicaria , vel Sub
dem Symmacho erectæ : Qui primus in Senatu ſenten- vicarie .
tiam rogarifolitus. Liber Pontificalis in Symmacho CAPUT Vici , apud Sidonium lib.4 Epiſt.8.
PP .Feftus Caput Senatus& Exconſul . Vita SS. Fau CAPUT VILLÆ . Polyptychus S.Remigii Remenſis:
ftini & Jovitæ Marc.0.4.Parentes eorum Caput Senatus In Ypapanti 10.fol.de Capite Villæ . In Paſcha 8.palli
in bac civitate fuerunt. Paffio S.CaloceriMartyrisn.2 . Oc.Fleta lib.i.cap.24. 5.4 . Nullus extraneus in forinſe
Quod pater ipſorum CaputSenatus in eadem civitate fue- cum Capitis Ville , aut in ſuburbio hofpitetur. Chef
Tit , refpondit. Charcam Leonis IX.PP.an. 1049. ſub- debourg , in ConfuetudineSantonenfi art.6 . & Burde
feribic Fauſtinus Caput Senatus & conful, apud Cæ- gal.art.46 .
teltinum & Ughellum in Epiſcopis Bergomenſibus • CAPUTIARE ,CAPUTIATUS: V. poft Caputium ,
CA
 1

9. CAL
CAP 280
CAPUTIUM , Idem quod Capitium , Capitis te- ' pucium tunicæ exerat brachia , totum corpus denudet
gumentum , quod Cape affucum erat . Legenda anti- uſque ad cingulum ,
qua de habitu S.Franciſci apud Radulphum :Caputium CAPUCCINUS , CAPUCINUS. Diarium Magiftri
quoque quadratum tantæ longitudinis detulit , quod fa- ceremoniarum Alexandri VI.Papæ : Papa aſeendit ad
ciem operiret , qualem habitum deferre'conſueverunt a- ſedem eminentem conſiſtorialem , dimiſis prius bireto &
greſtes bomines illius regionis. Liber Ordinis S. Victo- Capuccino rubro, e acceptis birero oCapuccino albo.
ris PariſienſisMS.cap. 18.Normam indumentorum talem Ibidem : Dominus Maclovienfis depoſitis ibi mantello
pbfervandam ſtatnimus : primum cappa, deſuper Capu- Capuccino de ciambelloto nigro, e biretro' nigro ,
pium convenienter aptum babere debet, aliquantulum induit, (c. His in locis Capuccinus idem videtur,
amplum ut videlicet ſi quando capiti ſupponitur, pofte- . quod humerale , ſed huic alias adjunctum erat capu
rius non erigatur in criſtam , & ur demiſſum quantum ne- . tium , lit omnibus notum eſt . Concil . Aptenſe an,
ceſe eft, Scapulas cooperiat, & ut interius Capitium ex- . 1365.apud Marten.to.4.Anecd. col.334. B. Ut noſtrum
teriori pariter coaptetur , nec extra promineat, Et c.sz. quilibet veſtes fuis domicellis ſeu fcutiferis, quos tene
Cuputium vero defuper tegimen fitcapiti, norlatibulum bit , fieri faciat longitudinis competentis , fic quod fal
faciei ; fufficit enim ut multum , si ufque ad tegendam ter fubtus genu quatuor digitos protendantur, quaruna
coronam perveniat. Matth.Paris an . 1247.Habens pau- manicæ nodum attingant brachii , non ultra accedant
perem capam fineCaputio. Gaufrędus Malaterra lib.2 . Capucini cum botonis velcroquetis, & * c.
cap.24. Capucio capite cooperto, ne forte quis eſſet perci I CAPUTIUM BOTONATUM , Ornacum globulis
peretur, [ Statuta Eccl.Aquenſis MSS.an. 1260. Cum quos Gallice Boutons appellamus.Conſtitutiones MSS.
cborum intraverint Canonici , Clerici & alii chorum Pontii Epiſc.Conferan.an.1364. Item ad inftar præde
frequentantes, amoto Capucio cape , almuſia ſive me!- celloxum noſtrorum ftatuimus & ordinamus , quod nullus
lino e birreto toto ad altare , &c. ] Statuta Ord.de Sem- Presbyter noſtræ diæcefis per ſe tabernam habeat,teneat,
pringhamin Anglia pag.775, Miniſtris altaris fiant ſu- nec portetCaputium quodlibet Botonatum , cum præmif
perpellicea cum Capuciis, quæ caput & nuda colli pro- Ja non congruant ordini presbyterali,
tegant. Speculum Saxon.lib.z.art.69. Ubi ſub Regis co I CAPUCIUM CLAUSUM , Fragmentum memora
gnoſcitur banno, judices feu Scabini Capucia, pilea , bilium HumbertiII.Dalphini to.2. Hiſt.Dalphin. pag.
Kut pepla 8 chirpthecas habere non debent . Stacuta Or: 625.col.1 . Item , in die feſto B. Andree apud Romanos
7
din.Cartuſienlış an.1368.part.2.c.1.9.2 . Capucia cucul- in publico ſermone, ore proprio increpavit fortiter mu
Jarum fintquadrata , nec duorum palmarun menſuram lieres portantes Capucia Claufa ad modum hominum, 89?
in latum excedant, vel in longum . Caputia vero capa- bonines portantes veſtes breves, non attingentes uſque
tum fint aliquantulum longiora , óc.Chron . Aulæ Re- ad genu faltem ,& probibuit ſub pæna centum ſolidorum ,
giæ cap.23.Nullum jam cernimus tam contemptum in re quod de cætero talia non faciant.
gris arantem rufticum , qui non deferat latum Caputium & CAPUCERIA , Veftis apertura , feu fiſſura ſupe
oblongum . Joan.Sarisberienſis lib.i.Metalogici c - 3 . rior; per quam capuc immittitur & exeritur . Proceſ
An Caputium emerit , quicappam integram comparavit. - fusde Vita S.Yvonis , 10.4.Maii pag. 547. Dixit quod
Idem Matth.Paris an.1134. Cum Rex novan robam de pluries vidit D.Yvonem ponentem manum in finu per Ca
Scarleto ſumens
. capam conareturinduere , quod puceriam pro pediculis reducendis in finu ,
invenit introitum Capitii , quiGuleron vislgariter Gal CAPUTIARE, Caputio caput operire . Petrus Ble
lice appellatur , nimis arcum ...ait , Hæc capa defera- . fenſis Serm.so.Capatiari ſe appetit , nevilefcat ,
tur fratrimeo , qui arguiius me caput habet .
CAPUTIATUS , Caputio , feu capitio , capuſ tectus,
Quod autem Guleron , voce Gallica , appellat Pa- . Durandus lib.1.Ration.cap.3 . num. 1 5. Abbates Capu
riſius, aliud pihil eſt quam quod Græci interpretes E- tiati pinguntur :
xod.28 . & Job.30.714142 CY TA XITárgo vocant . Nos et T. CAPUTIATA VESTIs , infra in voce Cucullus ,
iamnum Goulerons voçamus ora vaſculorum . Kaa := $107 CAPUTIATI , Factioſorum hominum cohors in Ar
apud Codin.de Offic.cap.14.num.13.Te ulje cené teicisce vernia exorta an.1183.auctore gnodam Durando fabro
voy a'Utē Bérocin ,z yoveritiv : Capucia fua tantum lignario , qui ſic nuncupati funt , quod imaginem Dei
depanunt , non flestunt vero genua . Solebant quippe paræ ſtanneam caputiis lineis albis affixam in fignum
in ſalutationibus capucia de capite deponere. Chron. initi invicem foederis deferrent . De hac fa &tione co
Flandr.cap.ios. L'Empereur ajta l'aumuje & le Chape: piofe agunt Hiſtorici, Rigordus an. 1183 , Auctor Hi
yon tout jus . Vide Almucium .
ftoriæ Ěpiſcop.Autiffiod. cap : 58 . Monachus S.Maria
I CAPPUCCIUM , in Conſuetud,Ecclefiæ Valenci- ni an . 1183. & 1184.Gerval. Dorobern . an.1182. Odo
næ to.3.Concil.Hiſp.p.663.& to.4 : p.175;
Geſſeus in Hift.Anicienſ lib.3.c.6 . &c.De Durando fa
CAPUCCIUM recens baptizatorum , in Conſtituțio- & tionis auctore, ita Hugo de Berfi Monachus S, Ger
nibus Cardinalis de Mendoza cap.12.to.4.Concil.Hiſp. mani Parif.in fua Biblia :
pag.28. Quia renunciatum eft, nawnyllas matres ſeu nu Moult fu foutis & foudans
trices non cuſtodire infantes , ut faseft , diebus quibus DURANT Capuis; bon truans,
gerunt Cappuccium poft Baptiſmum cum reverentia ſa Quiles blancs chapperons trova ,
‫ܕ‬
cro Chriſmati debita , alioſque committere abufus ;omit Et les ſignans au pis danna :
tendo reducere puerum ad Parochum qui illum baptiza Donna , non fit , illes vendoit,
vit, adeuntes Moniales feu Religioſes, uſ tollant infan Meſtrement la gent decevoit ,
ti Capuccium ,dicentes in Capuccii ablatione compaterni Il eu conguiſt or argent ,
tatem contrahi.... Precipimus ſub pæna excommunicatio Moult penfot bien guiller la gent.
nis , omnibus Parochis noſtri Arcbiepifcopatus , ut fta Il en gui Ha bien deuscens milla.
tim atque terminaverint Baptiſmum , tollant Capuc q CAPUCIATIquaque di&ti funt in Anglia quidam
cium , uti poli triduum facere folent. Vide Capulla . ex Wiclefi diſcipulis , quod velato capite ad Sacra
9 CAPUCIUM non tam videtur elle capitis tegu- menti participationem accederent. Spondan, ad an
mentum , quain ſuperior yeſtis apertura ,qua caput num 1387.11,9.
exeritur , in antiq. Conſuetudinibus Canonicorum Re: . CAPUCIUM PRATI , apud Thomam Madox For
gular.S.Jacobi de Monteforti, apud Marten.com .4. A- mulare Anglic.pag.184.Dedi Oʻconceſſi ... Super aliam
necdot.col.1219. Et depoſitis veftibus uſque ad tunicam , coturam de Herbul deſuper dwas foreras cum Capuciis
Pra
 $ 1 CAP CAR 282
. Prati ; ideft ; capitibus ſeu extremis -partibus, Gall, CARABUS ; ( Gymbula ; Gall,Gandf . ) Papjas";
Bourde prez . Vide Forera . Çarabus , navicula diſcurrens in Pado ; Idem : Lintres,
CAPUTTA , Bacalus, paſtoralis. Locus eſt in navicula , vel Carabi breviffimi. Ifidor.in Glorr. ca
Ferula. Vide Cambuta , rabus, parya fcapha expimine coria . ( Eumdem Ifi
CAQUILUS , Asto , in Gloſſ.Lat.Gry[ f.melius lę, dor,vide lib.16.Orig.cap.1.] Gloff, tlfriciSaxonicum :
geretur Aquilus pro maſculino feminini Aquile. ) Carabus , fcipinel , id eft , navicula , Ugutio ; Care
1; CARA , Facies , vultus, caput , Gloſæ MSS. phus, parva ſcapha ex vimine facta , & corio credo con
Cara , Gr.Lat ,caput . Græcis ráépe , quam vocem in texta, Florent.Vigorn.ann.892 . Occulte de Hibernia
feminino genere uſurpabant Æoles , ur notat Euſta- fugerunt, Carabumque, qui duobus tantum coriis erine
thius ad Odyn.Theophanes ; Aritspele i dista Kaper , dimidio factuserat , intraverunt, Gregor.Magn lib.
Corippus lib.2. Dial.cap.s7 Post navem Çarabum regebat, c.Fulche
Poftquam vencre verendam rius Carpot.lib.3.Hift.Hieroſol;lib.3.cap , 3, Cialis eo
Cæfaris ante Caras . rum 120.navium fuit , exceptis carinis Carabis,Hift,
Hiſpani & Provinciales noſtri Cara etiamnum pro Hieroſol,an,1123.Carabos inſuper quamplurimos y nar
vultu ac facie ufurpant : Ital, Cera vel Çiera,apud Dan- ves onerarias, Joann.Brompton.Carabum , qui ex dues
tem & Matth . Villaneum . Michael del Molino in Re- bus coriis dimidio conhcitur , intrantes , time quelp
pertorio Fororum Arag.v, Caftrum :Caftrum fi aliquis ornamentis poft 7. dies in Cornubią applicuerunt , Acta
tenet in cuftodiam , debet reddere illud Cara à Cara;quia Ş.Thyrų çap.6. num.32 . Et in Carabo ponenssjuffiteung
Caftrum reditur reftituitur facie ad faciem . Vide Ob- duci in medium maris ", ( Vicą S. Majoli inter Acta SS,
fervancias Fori Arag.pag.27.v.Sed & Galli mediæ æta- Benedict.fæc.5.pag.808. Ad quosperiti ngula currentes
.tis Chere , eadem notione effinxerunt . AMiliæ Hierof. cum Carabis , omnes traxerunt ex voragine fluminis si ]
c.94.de duello : Les gardes dou champ doivent partir le Occurrit apud Saxon.Grammar.lib.2.Florent.Wigorn .
ſoleil, lo queil ne ſoit contre la Chiere de l' un plus que p.595.Will.Briton . lib.9.p.208. in Hift, Oblid . Jadrenf.
de l'autre. PhilippusMouskes in Carolo M. lib.1.c.3.lib.2.c.7 .[in Vita S.Y farniAbb. inter Acta SS.
Et Pepin la Chiere hardie , Bened. ſec.6.part.1.pag.617 .&
) c.xapz3 , Şeriptorib,
K'ilot fet Roi de Lombardie . Græcis paßim , Lexic.Græc,MS.Reg.Cod.2062.723
Willelmus Gujart an.1204. μις, καρακα», εκατον . Ειymol. ακατά , καραβG
Se vos leur tornaſſiès les Chieres , Chron. Alexandr.p,874. EA FooHITRÈ Kapásra's Ixalcev
Et contre eux vous vous défendiſfiez , Argelit, Nicetas in Manuele.lib.2.n.4 , xaniprachiyaar
An.1 214. καραβίων συρμόζοντο . Kάραβοι κασελλάτου,in Εpift.Con
Le rai nu ſoleilen la Chiere . ſtancini Imp.ante A &t. 1. ſextæ Synodi . Ab hacvoce
1 An.1 270 . Caravellas hodiernasquidam non infulſe deducunt
Les ſaluentles Chieres baſſes. Hift.Apollonii Tyrii :
Le Roman d'Auberi : Εις σε χαράμου έβαλς , και φόρτωσι με τρόμον ,
Auberi l'oift , s'ala Chiere levée , Alibi ;
Hinc formula noftris familiaris : Faire bonne Chere à Και το καράβη ε βέλησε , και οι ναυτας εανηγήκα .
quelqu'un, benigno vultu excipere , [ & hæ antiquio- Vide Conſtant.de Adminiſt.Impcap si.[ Anonymum
res : Belle Chere , & le cæur arriere ; Belle chere vaut Combefiſian.in.eod.Conſtantino.n . in Romano Jun.
.29
bien un mets, Vide Menagii Etymolog .Gall.]Raimun- n.7 . )Laon.lib 9.Diploma Andronici apud Phranzen ,
dus Montanerius in Chron.Aragon. cap. 128. E anals Joann. Moſchum cap. 76. Paflionem S. Balilei Epi
abraçar , o reebels ab bella Cara , cab bellſemblant, fcopi , & c.
Vide Cheries , CARACALLA , Veſtis urbana & militaris , pæ
G LAPIDES DE CARA , Qui in ædificii Cara collo , pulæ fimilis , uc Dio indicar & Lampridius : Indumen
cantur, non in angulis. Staçuca Maffil.pag.396 .Lapi- rum in talesdemiffum , Victori & Eufebio in Chron.
des angulares habeant duos palmos de longo , uinum Talaris Caracalla , alteri Victori; qui à Gallia adve
palmum de alto, & unum palmum de teſta , Lampi- & tam ab Antonino refert ,à qua idem Coracalla eſt ap
des de Gara habeant duos palmos de longe , unum pal- pellatus. Gloflæ Græc, Lac, Kupuxémov , Cuculla . S.
mum de alto, ad minus unum tornum ternum de leoto , Hieronym.Epift. 128. Et efficitur palliolum mire pulcra
2. CARA , Avis ſpecies mihi incognita , Monas tudinis perftringens fulgore oculos, in modum Caracal
chus Sangall,in Carolo M.lib.i.cap. 22. Afumpſit duas larum , ſed abſque cucullis. Sed hæc nota . Vide Ca
caniculas in manu fua, quas Gallica lingua Veltres nunc faubon.Salmafium & alios ad Spartian.
cupant, agilitate ſua vulpes Of cæteras minores beſtiolas CARACALLA, Veftis Clericorum talaris: paflima
facillime Gupientes , que caras etiam , & alia volatilią pud Scriptores procappa ſumitur, Papias : Caracalling
afcenfu celeriore fæpe fallerent. Capa. Gļoff,Græc, Lat. Kepenenarov , Cuculla . Ac Eu
I ÇARA COGNATIO. Vide Feftum B.Petri Epula- cherius Lugdun , Ephod Judæorum ,in modum Cara
rum , .callæ fuiſſe ait , ſed ſinecuculla . Ephod autem , ut au
CARABAGA, Machina bellịca expugnatoria.Sa- ctor eft Jofephus lib.z.Anciq cap.ii tunicæ perlimilc
nutus lib.3.part.12. c. 21. Fecit erigi plures Carabagas fuit . Vulfinus Boetius Epifcopus Pictavenſis in Vita
projicientes magnos lapides, frequenter, ita ut pro- S.Juniani Abb . Veftiş ejus cilicina , de caprarum pilis,
Sternerent muros cum turribus. (Joan.Iperius in Chro quæ in modum Caracalle , quam nuncCapam vocamus,
nico an , 1291, apud Marten.to.2, Anecd.col, 770. Et fe- perſeverat uſque in bodie . Vita S.Eugendi Abb. cap .2 .
cit orificio foſfatorum approximare branchios multos e Eſtivis temporibus Caracalla , vel fcapulari cilicino u
vicinos invicem , & poft eos Garabagas , qui jaciebant tebatur , Beda lib.1.Hift.Eccleſ, cap.7 . Mox fefanétus
lapides magnos :) Albanus pro bofpite acmagiftra fuoipfius habitu, ideft,
CARABOLATUM . Hiſtoria Obfidionis Jadren- Caracalla ,qua veftiebatur , indutus , militibus exhis
fis lib.r.cap.27.Cum novem galeis mirabiliter preparar buit. Thomas Walfing.in Edwardo. 11. Conſtat banc
tis, quarum fex erant tabulis tefta ...ac eum quadam tur- veftem fuiffe Caracallam , quam S.Albanus in conver
re lignea operata fabricatione in quodam Carabol ato fe- fione acceperat à S.Ampbibalo Vicz Abbacum S Alba
re cubitorum octa , quan Italici Burgum , Jou Platum ni pag.28. Elienfes veroofa fæpedi&ta in villoso panni
vocant Mantuanum , OC culo , quem Caracallam vocant, fibi referuarunt .Viva
garum .
s
S.Eu
E u
 283 CAR CAR
284

SEudoxiæ Mari.cap.9.Kami i xocupov to zauwv@ soybery las paĝanorü conſuetudines obſerveris;nā Carajas,mon die
**!MIX IVOV dvedieto, MOTOV & xeivozaparciaiov : Palladius vinos,non præcantatores...conſulere prefumatis .Et mox:
in Hift.Lauf.cap.117 . 11 ud aeis xa paranov nad Berusa Hinc Non quærantur pracantatores , non divini , non fortile
" noftrum Calague, quafi Caraque pro fago, deducit Pa- gi, non Çaragi. Beda de Remediis peccatorum cap.ii.
radinus lib. 1. Hift. Lugd. cap.34. Vide Oétavium Fer- Caragios, o divinosprecantatores, & c. PetrusMal
rarium de Re veſtiaria part. 2. lib.1.cap. 28. [ & Mena- leaccnſis de Cænobio Malleacenſi 9.6. Uxor ejus obfez
gium in V. Caſaque . ] watrix admodum Garajorum atque maleficioruna. Šer
I CARACATA Navis , Eadem quæ Carraca mo de dedicatione Eccleſiæ à Jacobo Petito : Omnes fu
Peu oneraria', apud Rymer.co.15.pag.175.col.z. Proies res & falfi teſtes, omnes ad arbores vel ad fontes vota
quis, navibus, Caracatis, galeis & aliisnavibus, Oc . reddentes , omnes qui Caragios O divinos velprecanta
Vide Carraca
tores aut propter ſe , aut propter ſuos inyuirunt, d *c.
9 CARACCA , Parvum pondus quatuor grano- do Clun.lib.4.de Vita S.Geraldi Aurillac.Comit.cap.7 .
rum q, uibus ucuntur in ponderandis lapidibus preció- Vaſjus quidam nomine Adraldus focum Caragiorum tota
fis , Gallis & Anglis, Carat. Rymer.com.ll. pag.413. noctein domo ſua fieri præcepit . Intempefta autem ipfius
col.1. Sciatis quod ex parte Georgii Morſteyn, mereatorisnoftis hora , demones ſuper focum cuſtodis irruerunt. Se
de CraKouve infra regnum Polonie , accepimus quod verianus homil.quæ exftat 231.apud S.Auguſtinum de
ipfi quemdam magnum lapidem pretiofum vulgariter Tempore: Ut nullus ex vobis Caragos veldivinos,vel
tvocatum à Rubie ponderantem ducentas eo quatuorde- forrilegos requirat. Infra : Qus predictismalis , id eft,
cim Caraccas Caragis , a divinis , aruſpicibus ..... crediderit . Vide
1. CARACTER . Novelda is . Theod. & Valenti- Decret.Ivon.lib.i.cap.1. §. 134. Occurrunt apud Nice
niani de Tributis fifcalibus : De Palinis,alumine , Ca- tam in Ifaac. lib.z. n.5.in Cod.Barbaro -Græco kot podot ,
radere , berba rubea , lini maceratura , ' doc. 7.2 pay!!! , intermagos ,
2. CARACTER , Faſcinum , Schedula magicis CARARIUS, Eadem nocione . Verus Pænitential.
notis feu litteris exarata , Gall. Caractere. Concil. MS.Cararios , coriocos , ego divinos, e precantatares,
Trevir.ann.1310.apud Marten.com.4 . Anecd.col. 257. phyla &teria etiam diabolica, vel herbas , vel fuccinos,
Divirationes, ſortilegia, auguria, ſive in votis,quas quis vel fibiimpendere,c.leg. forte Gurajos curioſos,
Brevia feu Caractere's vocant, oc. Vide Characteres CARALE. Vide Carrale poft Carra .
magici in Chara &ter. CARAMANTRANT , DiesMartis ante diem
I CARACTERATUM FERRUM , quo fiunt Ob- Cinerum , Gall.Mardy gras. Tranſactio inter Abba
late , ferrum eſt cerțis figuris notaļum . Vide locum in tem & Monachos Craffenſes ann.135l. ex libro viridi
Ne bula . fol.53. Facere conſuevit di&tus Dominus Abbas...annua
CARACTERIZARE, Notare , inſignire, Gall. tim in die Carniprimii Adventus Domini quinquaginta
Marquer, Caracteriſer . Hift.Mediani Monaſterii pa. folidos Turonenſes... in die Carniprimii Jiwe Domini
234.in Excerptis Johannis à Bayono de Abbatibus hu- cain Septuageſima, ſi tunc di&tus Conventus accipiat
jus Monaſterii : Cujus corpus cum enixum eft, Cara- Caramantrant, femper annuatim quinquaginta folidos
Sterizatum fuit per totum crucicularum fignis, Turovenſes . Vide Carementrannus .
CARACTIO . Polyptycus Floriacenſis : Debet ( CARAMELATOR , Qui fores in faſciculos
nuſquiſquedelignario in latum pedes g.in altum pedes 6. colligat ac divendit apud Tololates, Gall.Bouquarier.
o de Cara &tionibus carradas 6.8 ° C. ( Vectura . ] Recenfetur inter ſodales Confraternitatis Nacivitatis
& CARACUTIUM , Vębiculum altiſimarum re- B. Mariæ in Ecclefia B. Mariæ Deauratæ Tolof. ann .
tarum , quaſi carrum acutum . Ifid.l.20.c.12. 1323.inſtituca ,
q CARADA , Quantum carro vehi poteft. Præ CARAMUSSALLUS , Genus navigii Turcici ,
ceptum Ludovici Imp.pro Marcuardo Abb.Prumiz an. cujus meminit Hieren. Comes Alexandrinus in Bello
831.apud Marten.com.1 . Amplif.Collect.col.85. Et de Melitenſiann.1565. Erant triremes munitiſſime 130.
terra arabili jornales ! XXI11.de prato ad Caradas vi.Vi- mabone 8. tria navigia que vulgo appellant Caramuf
de Carrada , Jallos, mivara funt autem onerariis pauibus de figure
CARADRUS , Terebra . Capitulare de Villis c. prope ovali.
42.Unaqueque villa (habeat) catenas, cramaculos , de T CARANATURA , mendoſe pro Caraxatura .
loturas , ſecures , id eft , cuniadas, terebras, id eft :, ' . Vide Charaxatura in Charaxare .
Caradras , fcalpros , Oʻc.Vide Carafdus, CARANCO,Capanigo.ItaUgutiqMS.Forte nigra.
I CARAFFA , Vox Italica , Gall.Carafe, Phia CARANISA . Vide Caraula .
la , ampulla vitrea , in Supplemento vitæ S.Perri Cæ CARAPHUS . Vide Carabus .
leftini to.4.S6.Maii pag.502 .
CARARIA , Lapidicioa, ex qua lapides quadrati e
ICARAGIUM . Vide in Carreda , ruuntur, noſtris, Carriere . S. Auguftinus Serm . de
CARAGIUS . Vide Caragus . Diverſis so. Emerat quandam.g.domum in Cararia ,
CARAGMA , xepayua , Character , imago . quam ſibi exiftimabat propter lapides profuturam . [Og
Humbertus Cardin.adv. Simoniacos apud Martenium currit etiam in Charta anni 1280. ex Chartulario S.
com . 5. Anecdot. col. 645. A. Nummus aut io Carag- Vandregelili to.1,pag.284.Vide Carraria ,
mate , aut in materiç , Nummus in caragmate eſt num CĂRARIRE , Lånam carminare , pectore ,
mus ſignatus, Gall.Carder , Vide Careratores ,
CARACUS, CARAJUS , Sortilegus, præftigiator CARARIUS . Vide Caragus ,
qui characteribus magicisutitur , unde vocis etymon . 9 CARASABLITUM , f.Species unguenti,Brey
Gloff.Saxon.Ælfrici: Caragius, fugel hyata . Ubifu- denbach Iter Hieroſol.pag. 277. Accidit autem peregri
gel Anglo -Saxonibus eft avis hyat , omen, augurium , nanticopia pediculorum in corpore propter ſudarem.c .. ,
divinatio , fugel -hæl ſere , augur. Concilium Auti- Quad cum evenerit corpus ejus catbaſplaſmetur cum ar
Siod.cap.4. Non licet ad fortileggs, vel ad auguria reſpi- genta vivo occiſo...mane quoque balneum ingrediatur, e
fere , vel ad Caragios , &c. Canones veteris Concilii corpus ejus fricatione valida mupdetur , caputque cum
Narbonenſis ann.598. can.14. Si qui viri acmulieres di- Carafablito & boraco lavetur.
winatores, quos dicunt eſſe Charagios atque forticularios, CARASDUS . Jordanus Riſus Calaber. lib MS. de

Ya Vita S.Eligii a S.Audoena conſcripta 1,2.695.Nul Medicaminibus equorum : Eft aliud frenum , quod
• de
 285 CAR
dicitur ad Caraſdum , habens morſum aliis longiorem
uſque ad palatum equi , & -c. Vide Caradrus ,
4 CARĄSTIA , pro Cariſtia , Caritas annonæ
Memoriale Poteſtatum Regienf. ad ann . 1282. Eodem
anno in iſtis fex menfibus fuit magna Carajlia bladi, fci-
licet frumenti , ſpelta , melicę O fabe .
CARATTER , Vox Italica , Ulcus. Vița B.Joa-
chim Servitæ , tom.2.SS.April,pag . 465. Pleroſque Se-
nenfium medicos mulier Caratteres habens experta erat .
CARATTERIUS. Ductor carri, Gall.Chur-
retier , Ital,Carrattiere . Hift.Dalphin,tom.2.pag.277.
Item , Caratteriis Arcbiep. Capuani , qui detulit im-
munditias extra domum cum curru taren.i, Vocis origo
Carreta : quod vide .
I CARATUS, Mendum , ut puto , pro Cavatus.
Spicil.Acher.tom . 5.pag.348 ,
Interea agricole infiftunt, frugeſque futuras
Sepibus aut folis properant munire Caratis ,
CARAVANNA , CARVANA , vox Turcica , ſigni-
ficansqualiacumque hominum agmina fecuritatis cau-
fa fe conjungentium in itineribus, Carovana , Bocca-
cio . Vide Scaligerum exercit.209.2.Maush. Paris ann .
, 1250 . Omnem illam catervam , quam vulgares Kara-
vennam appellant , ſibi mancipavit. Jacobus de Vitria
co lib.l.cap.99 .Quod ...ad exercitum Salahadini maxima
veniret Caravanna , Nangius in Vita S.Ludovici: Tan
dem duas Caravennas ſucceſſive ceperunt. [ Ogerius Pa
nislib.4.Annal.Genuenſ.ann.1217 .Caravana noſtra de
ultra mari feliciter venit in portum Janue . ).
CARVANA , apud Hovedenum in Henr.II.p.646 . &
Ricardo I.pag.716 . & Nicolaum Trivettum ann. 1190.
pag.516 . Philippus Mouskes in Philippo Aug.
Li Rois Ricars apries ſui,
Kila Karvane confui,
Des Saragins Ki la ſiglosent ,
Xdpbeviou, apud Conſtantin.de Adm.Imp.c.45.
CARVANUS , Qui in Carvanam vadit . Arnoldus
Lubec.lib.5.cap.ult . Dimidiabant ergo exercitum , cum
alii irent , qui Carvani dicebantur ,aliivero in excubiis
manerent . Infra : Inter bas autem fluctuationes perfo-
nuerunt buccinæ in caſtris Cancellarii,nunciantes venif
fe Carvanos .
Quid vero proprie ſit Carvana , deſcribit Hiſtoria
belloruin ultramarin . MS. Or vos dirai K’eſt Carva
ne . LiMarcheantSaragin quant il voelent aler en mar
cheandiſe en lontaines tieres , ſi parolent enſemble pour
faire Carvane e ſi ſuntpar avanture u vint , u trente ,
u quarante , o à cafcun cameus s , ſoumiers , ſelon ç'
ou L'il eſt fires & rices hom , tous cargiez de marche
andiſes - ſi ſe realient enſemble, es portent avoec aus
lormarcheandiſe lor tentes ,do pour cou portentilavoca
aus lor tentes ,k'il ne ſe berbergent mie en nule vile devāt
çou k'il vienent à la vile , uil doiventaler, bu il doi-
vent deſcargier lor marcheandiſe, ainsſe berbergentde-
bors les viles , quant il ont fait lør jornèes, en tendent
lor tentes , dont les fait garder li fires en qui tiere il font
par nuit de par jour, conduire fars de la tiere,pourle
traviers k'il en a , denfi font tout li Seignar parmi qui
tiere il paſſent. De Carvanis Militum Hieroſol.ſic Sta-
tuta ejuſdem Ordinis tit.19.de Verb. lign.p.29. Carva-
vana, Syrorum & Arabum lingua , ſignificat congre-
gationes hominum , ut una aliquid negotii peragant, à
majoribus noſtris ufurpatum in delectu Fratrum babenda,
cum ad ſubfidia per arces @ triremes diſtribuuntur , aut
alio per turmas mittuntur .
[ CARAVELLA , Vox Italica , ſpecies navigii .
Vita S.NiliConfeff.apudMarten.co.6.Amplif :Collect.
col.930 . Tumultuantes navigia combuſſerunt , eas
que Caravella appellantur , fecuerunt.
CARAULA , CARAUDA , S. Audoenus lib. 2. de
CAR 286
Vita S. Eligii c.15.Nullus in feſtivitate S. Joannis ....
Joljtoria , aut vallationes , vel faltationes , aui Caraulas
aut cantica diabolica exerceat. Ubi lovivir con tus reſti.
tuendum putat Coraulas: ſed malim Caraycius. Ut &
lib 2.6.19.Pradıcapat...abjiciendos duntaxat cunciosde
monum ludos , o nefandas ſaitationes, vel caranijas,
omnejoue inanes prorfus relinquendas 11 perſticiones. Eſt
enim Carauda ſortilegii ſpecies, utidocemur ex Uſa
ticis MSS, urbis Ambianenſis, ubi de ſacramentis a
gunt , quæ à Campionibus exigebantur : Il doivent ju
Yer Kil n'ont yve (eau)ne autre berbe teue , ne mangiè, ne
n'ont berbes , ne brief, ne Caraudes feur aus , ne fait
n'ont
for , ne forcherie , ne art , ne Caraudes, por coi il puiſ
Jent efire aidiez . Robertus Borronus in Arturi Hit.fa
bulofa MS, Juſqu'à chelui terme que elle commencha u
apprendre des enchantemens de Charroies . Quæ qui
dem voces idem videngur fonare , & Characteres de
notare , magicos nempe , quibus tortilegi , quos Ca
rajos appellabant, utebantur. In Lexico MS. Cyrilli
xapart exponiturv14.01 Tuolta forte primitus Caras
da fuerit fortilegiifpecies in ſegeribus.Vide Caragus,
CĄRAVUS , Navicula expimine O corio. Pa
pias MS.Bituric. Vide Carabus .
CARAXARE , CARAXATURA , CARAXIA , & c,
Vide Charaxare ,
ICARĄZOLUM.Vide Carraxolum in Carrocium ,
CARBARIUS.Joannes Longinus CanonicusCra
cov.in Vita B.Kingæ Virg.Julii tom.s.p.741, D. Vir no
bilis Nicolaus Gladiſz Bochnenſis zuppedicator , alias
Carbarius , i.e. Qui ſalis tributum exigit : zuppa enim
eid .Auctorieft mons falinus, five falis fodina , dicator
Exactorem indicat . Rurſus occurrit pag.744 .
CARBASUS , Veſtis Carbafea , ex Carbafo. ſeu
lino facta , MenotiSerm . Quadrageſim.fol.81.v.col.2 .
Veniunt tandem cum illo apparatu qui ſunt folatia vivo
rum uſque ad locum ſepulture , quem prepararunt ibi duo
ruftici , indutis eorum Carbalis, de leursroquets ,
I 1. CARBO , Equus , Papias in MS. Bitur. Cram
bro, Vermis dictus à Carbone ex quo nafcitur, id eft, e
quo . Lege & videCabo.
I 2. CARBO , Carbunculus , pyropus . Gall. E
ſcarboucle , Jacobus Cardinalis de Coronatione Boni
facii VIII,
Cuiſummo in vertice Carbo
Emovit, & * ſubtus gemmarum maxima flammas ,
Impoſuit capiti, OC.
CARBONES, & CARBUNCULI , pro finibusapud Si
culum Flaccum , & Frontinum de Coloniis .
3.CARBO.Carbones de foreſta , ex ligno foreſtę com
buſto in fornace confecti,in Inquilitionibus de fórisfa
aturis foreſtarum ca. 26.in Additam .ad Match. Paris .
CARBONIS PRÆBITIO , Inlatio , ad monetæ &
armorum fabricas, inter ſordida munera recenſecur in
lege 15. & 18. Cod. Th. de extraord. & fordid, muner.
Vide Vegetium lib.4.c.8.
CARBONES Maris , Lapides combuſtibiles , quibus
fabri ferrarii utuntur; Anglis , Sea -coales. Inquiſitio
de forisfacturis foreſtarum cap.14. Inquiratur etiam de
Carbone Maris invento intra foreſtam , & *c.[ Liber ni
ger Scaccarii pag.187.in notis : Per fervitium invenien
di Carbonem ad fabricandam coronam domini Regis, .
fuum regale,percipiendo 6o.fol.10.des.per annum propre
dilto Carbone inveniendo . ']
CARBONES FOSSILES , de quibus Hector Boethius
in Deſcript. Regni Scoriæ , Camdenus in Agris Rich
mond . Dunelmenfi, & Northumbelland. Gregorius
Agricola lib.4. de Natura Foflilium , & in Bermanno,
& alii.Ranulphus Hygdenus in Polychron. de Wallia :
Montes metalla conferunt,
Carbo ſub terra cortice ,
Crefcit
 287 CAR
Crefcit viror in vertice ,
GARBONES TERRESTRES , vulgo noftris , Char-
bons de Terre , apud Thomam de la Moor in Edwardo
II.Rege Angl.pag.599.
CARBONES FERREI,quosGalliHallas vocant,ut in
agro Leodienfi primum reperti fuerintfub ann . 1198.
narrant Ægidius Aureæ vallis Monach . in Alberto ca.
95.Bruiſthemius, Magn.Chron.Belgic.ann.1201. & c.
CARBONES MORTUI, apud Marcellum Empir.Ex-
tincti.
CARBONES Vivi, Igniti, in Chronico Colmarienfi
2.part.an.1288. Le Roman du Renard MS.
Qui plus font ſec que vif Charbon ,
DescENSIOPRIMI CARBONIS,ſeptimomenſis Sha-
bat, ſeu Februarii: Defcenfio fecundiCarbonis 14. ejuf-
dem menſis: Deſcenfio tertiiCarbonis 21.cjufdem men .
fis, inter feſta Chriſtianorum Syrorum recenſentur à
Ulug Beg in Epochis c.7 .
CARBONAGIUM . Vetus Charca in Regeſto Philip-
pi Aug.fol.46.Item Laurentio de Dom.legnägiumê Car-
per cartam Regis . Regeſtum Cenſuum Car
bonagium
notenſis Comitatus fol.55.Le Charbonage & le Fourna-
ge deus illec le jour S.Tbomas ès fories de Noel, c'eſt a
ſavoir chaſcun feure dela Cbaftellerie 3.den. dº celuy ou
ceux qui cowpent à ſarpe pour faire Charbon , chafcun 3.
den.obol.
CARBONARE , Carbonem conficere , in Foris Ara.
gon.lib.4.fol.85.v.Edit.1624.
CARBONARIA . Gloff. Græco-Lat . A'v9 paxcon >
Cella Carbonaria , Italis Carbonaia,Carbonara.Kap3w =
vaprov, Carbonarium . Auctor Queroli : Ego jamdudum
apud Carbonariasagere te putabam , ta de piſtrinis ve
nis. Occurrit in Fleta lib.2.cap.41.9.43.Hinc
CARBONARIUS . Helladius apud Phorium : A'r9px
MEUS N owsing ra xa da Du *.0.p :30vke :..
1
CARBONARIA , Fornax in foreſta ad conficiendum
carbonem , in Inquiſitionib.de forisfacturis foreſtar. nata , carne ſalata di porco cotta ne carboni, o nella pa
cap.15.in Additam.ad Matth .Paris ,
CARBONAR IA , Silva notiff ima, quæ ab ultima Han
nonia extend iturLovanium ufque,ac Dieſta m , fluviu m- Catel lum lib.2.cap.7.Carbonellus Faber habeat de labo
que Tameram :de qua Lex Salica tit.49.Gregor. Turon.
li.3 . Hift.c.9.Gelta Reg.Francor.Rorico Monach.Fre-
degar. Annales Francor.Metenf.Nithardus lib.2 . & 4.
& c.Sic autem dicta , quod in iis carbones fierent. Vide
Wendelinum in Natali , Leg.Sal.c.io. & in Gloff.Sal.
Carbonarias, ad urbium mænia exftitiffe non femel
produnt Scriptores . Falco Beneventanus p . 334. Re-
verfi ſunt uſque ad Carbonariam , foris civitatem , ubi
stagnum luteum putridumque inerat, Ducis ipfius fuf
focaverunt cadaver. Charta Comitiffæ Mathildis an .
1072.apud Franciſcum Mariam in Mathilde :Una cum
Ecclefia illa ...ibiconſiſtente , una cum omnibus folis ,a
Carbanareis , a muris , & turre , &c. Chron.Caſau-
rienſe , in Dominico Abbate : Unufque eorum ( dedit )
medietatem de Caſiello Vecclo.... cum muris de Carbona-
riis , cum Ecclefiis in eiſdem edificatis . Charta ann.
1047. in Tabul . Caſaur. Medietatem de ipfo caſtello de
Caſtro vetere cum muris , o cum Carbonariis , cum
cafis. ( Gregorii Monachi Chron.Farfenſe ,apud Mu- tellaris . Edictum Philippi Auguſti Regis Franc. ann.
rator.co.z.part.2 col.443. Dederunt in hoc monaſteriode 1207.apud D. de Lauriere to 2.Ordinat.pag.412.Sidebi
vendiderunt terram territorii Sabinienfis intra Podium , torem apud Rothamagum inveniunt, ex quo de equo de
quod dicitur Sixtilianus, ab omnibus lateribus Carbo- fcenderit, Carcallum vel barnifium ſuum per Majorem
nariæ ad portum faciendum pro ipfa caſtello , cum omni- propter debitum arreſtare poterit. Vide Cartallus r .
busædificiis , pretio accepto ſolidorum centum . Memo
riale Poceftatum Regienfium ad ann.1218.de obſidione
Damiatæ ,apud eumdem Murator.co.8.col . 1092. Fece
runt Chriſtiani cuſtodire circuno Damiatam , & flumen ,
Og infubam in qua prius remanſerant , alias duas in
ſulas cum Carbonariis & pantis , né aliqui poffent in-
trare , nec exire . ]
CAR 288
CARBONARIUM DE Asculo , in Charta Longobar
dica ann.774.to.8.Ital.ſacræ pag.34. Pactum inter Cle
mentem III.PP. & Senatum Romanum ann.1188. apud
Baron. Omnes muros e Carbonaria civitatis....dabitis
nobis ad diruendum . [ Memoriale Poreſtatum Regienf.
ad ann.1 218.col.110i. Dominus Legatus fecit remiſio
nem de duobus annis omnibusvolentibusportare tabulas,
que erant circa pontem ad defendenda Carbonaria . Col.
1102. Chriſtiani... ordinaverunt qualiter poterat capici
vitas ; & diviſerunt totam gentem , preceperunt be
ne cuftodire lazias de Carbonaria , ftatuentes qui prius
à Carbonariis diſcederet , ſuſpendatur in eculeo . ] Ita
Kæp.39'apéia neutro genere dixit Codinus in Orig.Con
ftantinop.quæ in urbe extrueta ait ab Hilarione Patri
cio , Leone Magno imperante ,
CARBONATOR , Qui carbones in filva conficit :
Gall. Charbonnier. Matthæus Paris an. 1195. Accidit
autem ut quidam pauperculus Carbonatorum Sylvico.
la , dum pergeret quiſquilias ibidem lignorum colligen
do, & c.
1. CARBONEA , Species anferis , apad Frideri
cum II . Imperat.lib.1.de Venat.cap.19,
2.CARBONEA , Idem quod mox Carbonella ,
Statuta Reform.S.Claudii an.1448.pag.82. A feſto Pa
ſche ad Aſcenſionem miniſtrare debet PittanciariusCar
boneas opecias lardi miniſtrari ſolitas, Vetus Poeta
MS. è Bibl . Coišlin ,
Je croi bienſe nos enfron
Charbonèe d'un gras bacon
Que nous en beulion moult miels ,
Infra :
Nos volon faire Carbonèes',
Sont ces eſcueles lavées ?
CARBONELLA . Ugutio : Carbonella , cano af
Sara . Alibi : Frixa , 6e ‫و‬, Carbonella, ſcilicet parum car
1
nis quce ſupra carbonescito ſolet decoqui. Italis Carbo
della , Ita Academici Cruſcani .
CARBONELLUS FABER . Charta an .1 144. apud
ratoribus fuiscenſum , qui vulgo vocatur Laufe: & fa
ciat reparet ferramenta molendinorum , retento ibi
pretio , d'uſu ſuo , O'c.
CARBONISTA , Carbonarius ,Carbonator,qui
facit carbones , Gall.Charbonnier . Laurent.Byzynius
in Diario Belli Huflitici apud Ludewig.Reliq.MSS.to.
6.p. 165. Rufticorum ac Carboxiſtarum multitudinem
non modicam ...de vicinatu congregavit ,
CARBUNCULI , Limites . Vide Carbe 2 .
CARCAISSUM , Pharetra , noftris Carcois , vel
Carquois : Carcaſo , Italis . Charta an . 1242. Unam
balliſtam de fuſto , cum uno croco , Carcaiſſo, e cai
rellis: id eft Gallice : avec une arbaleſtre de fuſt , avec
un croc , un Carquois , & des quarreaux . Græci nupe
ri Taprárov dicunt, quæ vox occurrit apud Joannem
Cananum pag. 19. & alios à Meurſio citatos . ( Vide
Gloffar.mediæ Græcit . ]
CARCALLUS, Clitellæ ; vel corbes equi cli
CARCAMUSA , Machina oppugnatoria , Aries ,
Abbo de Obſid. Parif.lib.2 .
Arietes , vulgo Carcamufas, refonatas
Dimiſere duos ,
CÁRCANNUM , Colliſtrigium , vincuium quo
rei collum ſtringitur, noftris Carcan. Illud autê cópetiç
majoribus Juſticiariis,ut eft inCófuetud.Blefenfi art.2o.
Me
1
 289 CAR
Melcdunenſi art. 3.Laudun.art.8 . & c. Leges Kanuti Re-
gis ca.56 .apud Bromptonum : In primaaccufatione po-
naturin Carcanno , e ibifuftineat , donec ad Dei ju
dicium eat . Vita S. Eparchii ex Sanctorali Bernardi
Guidonis: Nonnulli etiam à catenarum vinculis ,
cataſte tormentis , pedum ferreisvel ligneis Carchan-
nis abfolutifunt, Le Roman d'Aubery MS.
Qui mult le fait laidement juſticier ,
Un grant Charchant li fait el collacier.
Collarium , Larinis , & recentioribus Græcis . Hefy
chius; K10:05 Pietpéyárimuscouds, xoradcov, i'ro pa-
v.céxas. Scholiaſtes Ariſtoph ,Kag10's, troméesor tapunio
Asrocefuor. [ Axapxivo , quod Græcis eft genus vinculi
Carcannum deducit Menagius : hunc, ſi vis ,conſule . ]
CARCARE , Onerare, ItalisCarcare, Gallis Char-
ger . Batelli Carcati, in Fleca lib.i.cap.25.9.9 .[Rymer.
10.7.pag.356.col.2. Ea omnia in quadam navi . . Carca-
re. Similia leguntur ejuſd.tomipag.590.col...Vide Car-
ricare . )
CARCASIUM , CARCOSIUM , Cadaver , inteſti-
num . Charta Edw.III. to.2.Monaſtici Anglic. p.417 .
Et dimidium raforis de Groth -malt , og de ung Carcaſio
bono arietis . Statuta Gilda Berwic. cap.24 . Statuimus
quod nullus carnifex de catero vendat infra burgum de
Bervico Carcaſia mutonum a feſtoPaſche adfeſtum Pen-
tecoſtes carius 16.denariis. In Chron. Will. Thorn . de
Carcoifis boum, leg.de Carcofiis. Ita etiam in Fleca li .
2.cap.76.9.17: Carcoſium legitur . { Apud Rymer. 10.5 .
pag .1z. Quadrigenta quater viginti decem Carcaſia
bovina vel boves . Totidem ſunt boum cadavera , car
nibus ſale conſperſis vel exficcatis. ] Vide Menagii &
Ferrarii conjecturas de vocis etymo.
T CARCATA , Onus , Gall. Charge , Hifp.Caro
ga , Ital.Carca . Vide locum in Colacus.
QCARCAYSSIS, ut fupra Carcailum . Garniſiones
inventæ in Caſtro Carcaſſ.an .1294.1111.** XIX.baliſte um
nius pedis,v1.** x11.croci,l.Carcayles ,xvi.mvi.ccarelli.
TCARCELAGIUM , Vide Carcerarium .
CARCER SUB TERRAM . Lex Longob. tit . 57. De
Faronibus unuſquiſqueJudex in civitate ſua faciat Car
cerem ſub Terram ... immittar in ipſum carcerem ad
annos duos , & * c.Noftris Cul-de-baſe-foje. Paffio S.Fe-
licis Epifcopi Tubizacenſis : Julit eum legatus in ima
Carceris mitti .
CARCER CANONICALIS DISCIPLINÆ , in Concilio
Colonienſi an. 1260.can.v. qui vulgo Epiſcopalis. De
carcere monachico agitur in Capitulari Aquiſgraneſi
an.817.cap.40. & in Monaftico Ciftercienſi pag.1 i.Vi-
de Decanicum . Huc fpectat Epiſtola Alexandri III.
PP.in Epiſtola ad Rotrodum Archiepiſc. Rotomag. in
nupera Conciliorum Rotomag. Ecclef. Editionc p.159.
Sivero Clericus aliquis pro fuis culpis à miniſterialibus
Prelatorum Ecclefie captus fuerit , non patiaris eum cu
ftodiæ pablice mancipari, aut in carcerem Laicorum re-
trudi , ſed potius in domo tua , vel alterius Ecclefiaftice
perfona, ejus cuftodiæ locum facias congruit provideri, u
bi fecüdi qualitatē & quãtitatſ delitti debeat cuftodiri.
CARCER TÆDIAlis,apud Foriſtas Aragonenſes,di
citur quando aliquis eſt captus pro debito civili.Vide Mi-
chaelem del Molino in Repertorio Fororum Aragon .
CARCERIS IMMUNITAS , data dicebatur hæreticis
Albigenſibus infra certam diem ſponte venientibus , pa
nitentibus, tam de fe quan de aliis plenam dicentibus
veritatem , quibus quidem variæ pænitentiæ injunge-
bantur : cum hæretició credentes, qui veritatem de ſe
vel de aliis ſuppreſſerant, vel infra tempus indulgentie
non venerant , perpetuo carceri addicerentur . Conci-
lium Narbonenfe ann . 1235. can. 49 .
I CARCERALES CATENÆ, apud Rymerum tom . 1.
CARCERALITER INCLAUSTRARI , pro Carcere
Tom . II.
CAR 290
concludi , in Litreris Clementis Papæ pro Monaſterio S.
Joannis Angeriac.ex Chartulario ejuſd. Cænobii P.400°
CARCERARE , In carcerem conjicere , carcere
detineri , apud eundem Rymerum 10.4.p.39.& tom.4.
Concil.Hifp.pag.12.col.i.in Litteris mox laudatis Cle
mentis Papæ ex Chartulario S.Joannis Angeriac.p.401.
Carceratus, in Legibus Norman.cap.5o.apud Luderwig .
Reliq.MSS.to.7 .pag.252. & in Breviario Hiſt. Piſanæ
apud Muratorium co.o.col.17.1 .
CARCERARIUM , CARCELAGIUM , (CARCE
RAGIUM , Hiſp.Corcelage , quod Commentarien
ſi, ſeu carceris cuftodi,præſtatur ab incarcerato pro
vietu . & fotu qui ei ſubminiſtrantur . [ Conftitutio
Ludovici Regis Jeruſalem & Siciliæ an.1352 . è MS . D.
Brunet fol.98.Carcerarii ſeu comentarienſes à carceratis
pro debitis fiſcalibus , ſeu pro quibuſvis deliétis , pro
Carceragio nichil accipiant . Occurrit eadem vox Cør
ceragium , in Concilio anni 1384. apud Marten . tom.
4. Anecd, col. 346. in Charca Ludovici Hutini, a
pud Lafallium tom . 1, Hift.Tolof. Probat. pag . 63. &
de Lauriere tom . I. Ordinat. pag. 556. ) Tabular. E
piſcopat. Ambian.an.131 8. Pro geolagio , ſeu Carcera
gio , & c.
CARCERARIUM , in Statuto Ludovici Regis 1.Apr.
1315.pro Occitaniæ incolis, prohibetur ne quis inno
cens judicacus fub prætextu geolagii, ſeu Carcerarii in
careeribus decineatur . Occurrit præterea in Concilio
Bituricenſi anni 1336.can.12.Vide Alciati Parerga , &
in vocib.Catenaticum , & Geolagium .
CARCELAGIUM , Eadem nocione . Curia Genera
lis Cacalaniæ celebraca Gerundæ ſub Jacobo II. Rege
Aragon.an.1320.MS.Item.ſtatuimus quodCarcerarii Vi
cariorum , vel Bajulorum , aut aliorum Officialium ,
non poßint exigere ſeu habere ab aliquo capto inter diem
noctem pro Carceragioniſi 6. denar. Barcin . Paffim in
hiſce Curiis .
9 CARCERARIORUM EXACTIONES , in Præcepto
Philippi Pulcri, apud D, de Lauriere com. 1. Ordinar.
pag.499.
CARCERARIUS , Carceris cuſtos. Gloff.Lat.Gr.
Carcerarius, ouræktitre . [Glofl.Græc.Lat.gunani tus.]
Ugutio : Carcerarius, qui carcerem facit, vel cuſtodit.
Carceriere, Italis . Vi&tor Uticenf.lib.z . Sed populus
ille...in Domino ſemper fidelis, dato munere Carcerariis ,
die ac noéte ChriſtiMartyresfrequentabat.Occurrit prę.
terea in Lege Wiſigoth.lib.7. tit.4. 9.3.in Vita S. Pociti
Mart.c.3.in A &t.S.MontaniMart.n.17.apudOrdericum
Viralem P.384. &c.Le roman de Garin MS.
Magon apele , qui ert ſes Chartreniers ,
Garde ceſtui , ego foit forment loiez .
Le Roman de Jordain de BlayeMS.
Dont les aſſaillent Serjant by Charterier
En une chartre font Renier tresbuchier .
Philippus Mouskes in Hift Francor.MS.
Un jour li enfant mult plorerent ,
En cele priſon u ilerent,
Querli Carteriers leur gebi ,
Que tousjors ſeroient enſi :
Guillelmus Guiart MS.
Tantoft ſon Chartrenier appele ,
Can pot voir emmiles ſales ,
Trois priſonniers de France pales , c.
CARCERAR 11, Ipfimet rei carcere incluſi.Vita S.Me
dericic.11.Audivii Carcerarios reclufos in carcere.Gre
gor.Turon.de Vitis Patrum c.8 . Audivi in una notte in
ſeptem civitatibus Carcerariis
apparuiſſe beatum virum ,
eoſque abfolvifle ab ergaſtulo.Chronicon Flandriæ c.66.
Et encores. le detiennent en priſon fermde enfaiſantCbar
trier de leur propre ſeigneur . (Græcis inferioribus pux.com
xitah , Vide Gloffarium mediæ Græcitaris . ]
N CAR
 291 CAR CAR 192

CARCERARH , Infirmi, ægroti , lecto detenti feu co hoce At,Gregorio Cardiaca laboranti.Ne igitur infc
• clinici , quomodo Cbartriersnoftri olim dicebant , feu ras ex hoc loco quemdam eſſe colorem ,quem Jaan .Dia
Eſtre en Chartre. Teftamentum cujuſdam Sibyllæ civis conus dixerit Cardiacum , non color hoc vocabule, fed
Remenfis ann. 1 270. Item pouperibus Carcerariis eye ve- Gregorii languor, omnibus fatis motus , exprimitur .]
2
-recundis parochiæ S.Hilarii Remenfis 12. lib. &c. Item CARDICUM . Charta fub Ludovico Pio exarata
pauperibus Carcerarüs S.Petri veteris 1 2.libr. Oʻc, apud Ughellum to.5.Ital.ſacr.pag.612 .Cum brolio, cum
CARCERATIO ,Detentio in carcere.Ludewig: curte ,pratis, capilo, & Cardico, piſcinjbus, aqua
Reliq.MSS.10,5.pa,331, ex Juramento Ordinum regni riis, & c,
Daciæ : Exhauftuſque perpetuo fetore , peftifere aere , CARDINALATUS,CARDINALIA.V.Cardinalis
anxietate longaque Carcerationis mora , I CARDINALICANA , Scripturæ genus, Vide
| CARCERIUM , pro Querterium , Quarta pars. Scriptura .
Charta anni 1927 , ex parvo Charțulario S. Vistoris CARDINALIS, Præcipuus, principalis. Quatuor
Mafſil.fol. 130. Recognofce quod ego non debeo aliquid venti Cardinales, apud Servium ad 1. Æneid.ScapiCar
babers in territorio de Salernis Inafifidis de quarteriis dinales, apud Vitruvium 1.4.c.6. Cardinalia Chrifti ope
cervorum , vel aprerum , vel aliarum venationum , ... ra,apud Cyprianum .Auguſtinus I.1.de Baptiſm , præci
Huapropter unum Carcerium cervi ; quod mei homines puos pareis Donari Cardinales vocat: PrincepsCardi
ultra dictes terminps tibi abftulerunt , tibi confiteor me malis ,apud Senatoreni 1.7 .Epift.31.Ita in Naciția Imp.
.reddidiffe, non ſemel.Cardinalis Miſa,in l.2.Miracul. S.Bertini e,
CARCERIZARE, Carceri mancipare, in Edieto 7 & apud Bovonem de Invent.S.Bertinicap.12. ( Vide
Felicis PP.proprer AcaciiEpiſcopiConſtantinop.damı Miſa Cardinalis.)Cardinale altare,apud eumdem ea.z.
-nationem : Mequr in meis credidit Carcerizanduna, quod principalis ara eidem dicitur c.y.
& CARCHANNUM . Vide Carcannum , CARDINALES ECCLESIÆ ROMANÆ , de quorum o
CARCOISIUM , CARGOSIUM , Vide Carcaſium . rigine ita ſentiendum . A des ſacræ in civitatibus du
CARD . Vide Clack & mox Carda 2 , plicis potiffimum fuere generis : aliæ enim parochiarum
1, CARDA , Ugucio: Grapides , apud Græcos vo- uti nunc dicuntur , vice erant, quas Titulos vocabant,
catur quædam avis , apud nosCarda, quia gravi vola- : ad quas conveniebant fideles, divinas Liturgias audi
Au detenta , ut non cæteræ volucres , attollitur velocita- turi , & facram Euchariftiam percepturi . Aliæ dice
te pennarum . VideCampatgium , bantur Diaconie , erantque publicæ quodanimodo pau
2. CARDA , Vifitatio Thefaurariæ S.Pauli Londi- perum hoſpitales domysiquibus adjunéta erantSacella,
nenſis an.1295.Cum cafulade panno inaurato in canabo, quæ Diaconiæ perinde nonen, potiffimum labeáte fæ
live ana Cardo Indici colaris ,cum panna confimili de culo,obţinuere, Prioriædium facrarum generi præerant
Venetiis ad pendendum ante altare , coafuta panno linea, Presbyteri, alteri Diaconi , Si quæ vero aliæ ædes fa
fimiliter Carda Inda oum pono de filo , cum duabus cræ effent in civitatibus , Oratoria dicebantur , in qui:
twalls altaris , longitudinis duarum ulnarum , CA- bus nec Baptiſmus celebrari , nec Sacramenta fidelibus
libi : Unum uelum Quadragefimale de Carde crocea parte miniſtrari fac erat ; fed tantum Mife private à Capel:
Indica , [ Jura Ecclef.ss.Bertini & Audomari in Telo- ' lanis,feu à Presbyteris,quos Locales nuncupabant, tan
neo MS.Ecclefiæ Cathedralis: Item.carteia de cumbis quam alicuidaco addietos, fiebant , Ut igitur ab illis
fulcomum 11.des,Carteia de Cardis 11.den . ] Oraçoriis cæteræ ædes ſacræ diftinguerenrur , Cardina
1 3.CARDA , Virile ac bellicofum , in Vocabula- les appellatæ funt, feu Tituli Cardinales, id eſt , princi:
riq Sulfannai . AnàGræco yapili . Cor , animus ? pales & præcipuæ , quemadmodum earumdeni Presby=
TCARDĄFEDA . Vide Cadarfreda , teri , ibidem Cardinales nuncupatifunt.
G CARDAMUS, Naſturtium , Gall. Nafitort , Præfertim vero id Romæ obrinuit: nam & fi Presby
Creffam . Gaſp :BarthiiGloſſarium apud Ludewig. Regeri Cardinales univerfam appellentur Parachiguti tuo
Liq.MSS.10,3.8-444-** Guiberri Hilt. Palælt. loco docemus , is potiſſimum țițulus attributus fuit
CARDENA . Vide Alchas, Presbyteris ,qui titulis ejuſdem urbis addicti erant , id
C.CARDETUM , Locus.carduis plenus , A & ta SS . eft, Ecclefiis parochialibus: qui quideni dituli Cardina
April,tq3P.357.ubifle Miraculis S.Marci: Sitollatur. les primæ fedis dicunturin Capitulis Aytonis Epiſcopi
de Cardeto velberbaloci , in quotraétus fuit B.Marcus, Balii.cap 90.Horum eximia (emper fuių dignitas , uç
emanat fanguinem , Et com.l.SS.Jupii pag.1 3.de S.Cla- .qui ſunimo Pontifici facra facienti, & in Stationibus
ro Epiſcopo : Itaque per Gardetum trabipræcipiuntnu ac . Iroceffionibus adeflent, eique miniltrarent: çuos
dum : Acta SS .Benedict.ſec.4.pant,2.pag.13. in Vita B , ideo PresbyterosfuiCardinis vocabant,ut LeolV.PP.in
Rabani Epiſcopi auctore Rudolfo : Qui tempore Decii Synodo Romana an.853. & Joannes VIII.PP. Epiftola
Imp.ligatus,pedes ad colla indomitorum equorum , do -83.89.quemadmodum erian Diaconi Diaconiarum in
per Cardetum tra &tus , emiſit fpiritum ,
iis muniis quæ Diaconorum officium fpeétabene; ques
F CARDI, funtqual ferrei pedlines . quibus homi- Cardinales etiam appetlarunt, quod cum Presbyteris
nes laniantur . Papias M $.Bituric Eft pro Gardui,Gal- Cardinalibus fummo Pontifici adellent,vel quod præci
lice Chardons , Vide Cardo . : pui effentex ordine Diaconorum .HosDiaconos in Care
CARDIACUS COLOR , Joan. Diac.lib.4:Vitæ fan- done conftitutos in urbe Romaappelda mt CapiculariaCa
& ti Gregorii cap.84. Ore rubeo, frallis fuadividuis la roliMagni libs.ca.139.ubieorum dignitas fatis innui
biis, genis compositás, mento al confinio maxillarum de- tur.Sed & ejufmodiDiaconias intereſum in citulos Car
cibiliter prominente, calore spuiting , livido , non- dinales Presbyterorum erectasdocet Baronius an. 603,
dum , ficut rispoftea contigit , Cardiaco. Quo locoAn: A.g.In fu's vero parachiis Cardinales Presbyteros Róz
SolusRoaca exiftimat Cardiacserá calorem amosbalar manos idmunii obiiffe, quod cæceri Ecclefiarum pa
diacoappellari** poqueeffe quo hujufmodi.paffioneaf- rochialium Presbyteri; fațis docet Conſtitucio Joannis
festi tingi, foleat,» pallidum nempe creceaçum , feu VIII.PP.de Jure Cardinalium edita ab eodem Baronia
gilvopauxillug tinctum .[Jam in voce Aquilinus obfer- an.882.n.8,
varym :fuit ex Vitelianis , Gangium noftrum in expofi Cardinalium Romanorum ea fuit potiffimum prero
tione præpofiti Lacideceptum fuiffe mala illius inter- gativa,quod in dirimendis Ecclefiafticis negotiis Pon
punctioneqatgi ſiclegendum effe,colore equilino, " (vel Lificifemperadeffent,eorum decreta probarent ac ſubſi
patius atlivide:nondum , ficut ei poltsa goretigürCardia- gnarent,atq ;adeo.cú iis in Synodis conijderent.Gaufri
- dus
 293 CAR CAR 294

dus Groſſus in Vita B.Bernardi Abbatis de Tironio ca. fed Patriarcharum atque Primatum jure tranſcen
28. Hoc ab illa obtinere voluit , ut Cardinalis ſacerdotii dunt ? & C.
dignitatem ſuſciperet , O Romæ ſecum Ecclefiafticarum Secunda Patriarchalis Ecclelia eft fanctæ Mariæ
rerum negotia traétaturus remaneret . Carmen de Curia Major dicta, quæ pariter fub fe habebat feptem Car
Romana v.58o.ubide Cardinalibus : dinales Presbyceros, ſcilicet Cardinales SS. Apoſtolo ,
Dic age quid faciunt quibus eft à Cardine nomen rum Philippi& Jacobi, S. Cyriaci in Thermis, S.Eu
Poſt Papam , quibus eft immediatus bonor ? ' febii , S. Pudentianæ , S. Vitalis , SS. Petri & Mar
Expediunt caufas, magnique negotia mundi, cellini , & S.Clementic .
Extinguunt lites , fødera rupta ligant . Tertia Patriarchalis Eccleſia S.Petri eft, cui fube
Ifti participes onerum , Papæque laborum , rant ſeptem Presbyteri Cardinales, fcilicet S. Mariæ
Suſtentant humeris grandia falta ſuis , trans Tyberim , S.Chryſogoni, S.Ceciliæ , S. Ana
Et infra : ſtaſiæ , S.Laurentii in Damafo , S.Marci , SS.Martini
Nec ratione vacat, quod habentà Cardine nomen , & Silveſtri.
Defervire folentnomina rebus in bis . Quarta Patriarchalis Ecclega eft Bafilica S.Pauli , in
Porta ſuos poſtes fireCardino claudere neſcit , qua erant Cardinales S.Sabinæ,S.Priſcæ ,S.Balbinæ,SS,
Nec bene præterçosPaſtor ovilo regit, Nerei & Achillei, S.Sixti,S.Marcelli, & S.Suſanna :
Cardo tenet portam , nec quid valet illa remoto Quinta Patriarchalis Eccleſia eft S. Laurentii extra
Cardine , fic Papa nibil valet abſque viris. muros', in qua erant hi Cardinales , S. Praxedis , S.
Præſertim vero in hoc eminebac illorum auctoritas Petri ad vincula , S.Laurentii in Lucina , SS.Joannis &
quod ex iis fere ſemper ſummi Pontifices eligerentur , Pauli, SS. IV. Coronatorum , S. Stephani in Monte
vel certe ex ordine Cardinalium Presbyterorum , non Coelio , & Quirici . :
vero Epiſcoporum , uti pofteafacticatum conftat.Tra His autem Patriarchalibus Ecclefiis præfe &ti erant
dic quippe Leo Oſtienſis lib.i.Chron.Caſin.cap.48.Ste- hí, Lateranenſis primus Epiſcopus Collateralis , S ,
phanum PP.VII. Formofi prædecefforis ſui corpus de Mariæ Majoris Archipresbyter Cardinalis , & Eccle ;
Tepulcro extrahi , abjicique niandafle , cunctaſque ip : liæ S.PauliAbbas Cardinalis.
liųs ordinationes irritas effe conftituiffe , pro eo quod Præter hos titulos funt Diaconi 18. & Subdiaconi 21 ,
cum eſſet Oſtienſis Epiſcopus, contra ſanctorum Canonum de quíbus tuo loco .
decreta Apoſtolicam invaferat ſedeń , Unde in Conci Succeffu deinde temporisCardinalítia dignitas aliis
lio Romano fub Stephano IV , ftatutum legimus apud Epiſcopis, quam in hoc Ceremoniali defcriptis, de
Anaftafium pag.95. Neullus unquam præfumat Laico- Jata legitur . Primum autem ex Epifcopis Conradum
rum , neque ex alioordine , nifi per diflinétos gradus me Moguntinum Archiepifcopum Cardinalis dignitate
ſcendens, Diaconus aut Presbyter Cardinalis fa&tus fue- donatumi aiunt ab Alexandro III.qui hac etiam infignir
rit, ad facrum Pontificatus honorem poſſit promoveri ; vít Galdinum Salan Mediolanenfem Archipræfulem
Deinde cum Clerus Romanus in eorumdem Pontifi- an, 1165. Verum u primum ejuſmodiCardinales Epi
cum electionibus præcipuum obtineret locum , non mi- fcopi ad unum è feptem insRomæ vicinis Epifcopatia
ľum fi magna fuit auctoritas Cardinalium Romano- bus, quiforre vacaret, promovebantur , quod raro ad
rum , quibus tandem ſolis ex electiones attributæ ex modum eaætate præſtabant fummi Pontifices. Poftea
decretisipforum Pontificum : quod Nicolao II.PP ad- fenfim obrepſit , ut etiam Epiſcopi fierent Presbyteri
fcribit Chronicons.Vincentii de Vulturno :Ifte in gene- Cardinales; & ad tículum aliquem ex Romanæ urbis
rali Synodo ftatuite confirmavit, ut poſt depoſitionen Litulis promoverentur, quod de Campanienſi Guillel
Romani Pontificis conveniantfimul Epiſcopi , Presby- mo Remenfi Archiepiſcopo factitatum legimus , quem
teri, * Draconi Cardinales: de quemcumque ſano con Clemens III.feu ,ut alii volunt,Alexander, ad Cardina,
filio decreverint , eligant Pontificem , c. Vide Conci- lacus apicem tituli S.Sabinæ , qui eſt Presbyterorum ti :
hium Romanum an ,1059. can . ! . & ibidem ſubje &tum tulus, promovit poftmodum , quod parce admodum
Decretum de electione Pontificis Romani . fiebat, Clemens V.qui primus Avenione fedit , & cæ ,
Verum Cardinalis appellatio , quæ , ut dixi, om- teri deinceps Epiſcopos effecerunt Cardinales Presby
nibus Presbyteris titulorum communis erat , penes ſo - teros . Sed de Cardinalibus, & eorum origine, con
los fere Ecclefiarum Romanarum , ſeu titulorum Pref- fulendi Onufrius Panvinius libro de Cardinalib. Ciacs
byteros, conſtitit, ad feptem ex Epiſcopis Romanæ conius, Hieronymus PlaụcusdeCardinalis dignitate
diceceſeos poftmodum translata . Quippe ex veteri Ri- & officio , Duarenus lib.i.de SacrisEccl. Minift.cap. 9
ruali, quod ex Codice Vaticano deſcripſit Baronius an , 13.Friſon.in Gallia Purpurata , JoſuasArndius in Le
1057. num.1o.tituli Cardinales quinque Ecclefiis, quas xico Antiquit.Ecclefiaftic. & alij ſinenumero .
Patriarchales voçant , fuberant , quarum prima eſt CARDINALIA , Dignitas Cardinalis.Cæfarius 1.12 .
Ecclefia Lateranenſis, quæ & Conſtantiniana & Bafi- c.22.Beatus Petrus deCardinalia mea pro me redditurus
lica Salvatoris diverſo nomine nuncupatur. Hæc fep- eft rationem , fan &tus veroBenedi&tusde Cuculta ,
tem Cardinales Epiſcopos habebat , qui dicebantur Col-, Sumitur etiam pro Ecclefia feu titulo Cardinalis in
laterales & Hebdomadarii, eo quod fingulis bebdoma- : Conciliabulo Papienfi apud Baronian ,1160.& Radevi
dibus per vices explerent munus Pontificis. Hi funt E. cum de Geſtis Frider.lib.4.cap.z i .
piſcopi Oſtienſis, Portuenſis , S. Rufinæ , five Silvæ I CARDINALAȚUŞ, Dignitas Cardinalis, in Dia.
candida Albanenfis, Sabinenſis, Tuſculanus, & Præ- rio Belli Hufficici apud Ludewig,Reliq.MSS .co.6.pag.
neftinus. Septem Cardinalium Epiſcoporum & hebdo- 367.& alibi paffim ,
madariorun meminit Anaſtaſius in Stephano PP.pag: T CARDINALEM Fieri, pro Cruentari , proprio
96. de quorum prærogativa hæc habet Petrus Damiani fanguine rubere.Menoii locutio eft in Serm ,Quadrag:
lib.2.Epiſt. 1. de Ecclefia Lateranenfi : Học 7.Cardina- fol.154.re&to col.z.
les batet Epifcopos , quibus folis, poſt Apoftolicum CARDINALES CHORI. Statuta Ecclefiæ Londinen
facrofanétum illud altare licet accedere , ac divini cultus ſis in Monaftico Anglic. tom.3. pag.334 . Ex minori
myfteria celebrare , & *c, Et lib.i. Epift. 2. Quid tibi bus Canonicis a Decano Capitulo deleganturduo ,qui
de Cardinalibusvidetur Epiſcopis, qui videlicet & Ro- Cardinales cbori vocantur . Horum officium eft circum
manum Pontificem principaliter eligunt, & quibuſdam Spicere cotidie , do notare omnia in choro deli &ta og pec
pliis prærogativis ,'nonmodoquorumlibet Epiſcoporum , cata : ſcilicet érg quitarde veniunt , & qui ante tempus
Tom . II, M 2 exie
 .295 CAR CAR 29,6

Anieris, estimabaka.qapi mak abſtinasi, wat mogtigentes „rum

efterdire comafie Fianos-vaniakum peccatorum ....
o deſidioſi ſunt, etc.... daoCardinales mim /herium fubditis fuis facere abſolusionem injungendo cistribus
Ecodesia, Armam corum , sum fianum , tam agro- diebus jejunium , wel.censum inclinationes flexis genibus,
Emo Erolehiatica nomirant Sacramento , Confesiones appellatur illud efficiunt , ut ita leguar, Caregare
ardiant, panitentias injungunt falutares , oo. ſervitium . Galli dicorcat, Charger le fervice , id eft ,
EPISCOPŁ CARDINALES. augere. Vide Cargare , & Carricare ,
CANONICICARDINALES 9 CAREGIUM . Vide Carregium.poft Carreda ,
PRESBYTERICARDINALES . CAREIUM.Charta Officialis Ambian 40,1243.
ABBAS CARDINALIS , Vide fuis in Tabulario S.Cornelii Compend. Recognoverunt le
ARCHIDIACONUS CARDINALIS . locis , vendidiffe pro 45.libris Pariſ fibi perfolutis Carajum
1
ECCLESIÆ CARDINALES .
in quo dicta Eoclefia cisteneri dicebatur , quod ipſi ca
DIACONUS CARDINALIS . piebant ingrangia di&tæ Ecclefie fitaapud Viſers à pri
TITULI CARDINALES . magarba veniente ad eandem grangiam tempore mellis
CARDINARE, apud Gregorium Magnum lib .s.E- uſque ad ultimam grisuratam partem zechia quam
piftola 11. & c. babebant in eadem grangia . In alio ejufdem Chartz.e
INCARDINABE,apud eumdem varis locis . In Diurxemplo recentiori legitur Conreium . Eftautem Conre
no Romano.cap.3.tit. 11. Ivonem Carnotenfem Epift. jum , convivium vel quid fimils , quod menfam fpe
131. Adamum Bremenfem cap. zis. Fulcuinum de stex: Carreium vero , vectura Domino debira.Neutra
Geſtis Abbaz.Lobienſium cap: 23. & alios paflim ,id eft potio placet. Quare conjicio Carreiuna hic idem elle
Candinslom , id eſt , proprium Presbyterum , Sacerdo- quad Corios ſeuCarionom .i.decimam decimæ. V.Cario,
tem , Epiſcopum , Abbatem , Diaconum in aliqua Eç CARELLUS , CARRELLUS , Telum baliſtą
clega inſtituere Spillum & quadratum , Gall.Correau . Hift.Britan.to,
CARDINALITER , A cardine ad cardinem : Ju- 2.pag.sos.Qui quidem armiger percuffus fuit tractu cu
lius Firmicụs lib.4.Math. Solin principalibus genituka jufdam bolilte , adeo quod Jagitta ſeu Carellus, voca
cardinibus collocatus, ſi fortuna locum Cardinaliter via sus Enguegne Gallice a intravit guttur ipſius, Hift.
depit, magnam nobilem genituram decernit, Dalphin.to.2.pag.281. ex.Computo anni1333. ad 1336,
? CARDINARIA , Certa retributio facta Cano Iten , folvis pro emptiona ferri ad faciendum Carellos
micis, qui aliasCardinales dicebancur in quibuſdam Ec- Michaeli x111.flor,xi ,den :Vienn .Ibidam pag 29.2. Pro
clefiis, ac fpeciatim in Eccleſia Mediolanenſi, uti nos cccc. Çarellis tam de unapede , quam de duobus , gar
docet Inſtrumentum Anſelmi ejuſdem urbis Archiepi- nitis fletonibus e empennatis, pro çc garrotis em
fcopi an, 100.apud Baluzium to.6.Miſcell.pa.48 3.Cor. Aethonatis folio cuprizor. pro munitione caftri Belle -cum
dinaria locum vide in Preſtimonium . be . Paulo poft : Pro centum Carrellis garrotorum ad
CARDO , Carduus, ſeu cardui Irobilus, quo la. for falfis apud Alapаrdum , datis.fex denariis pro quoli

1 pæcarminantur , Cardo Italis , Chardon poftris. Ca- bet Çarrella.15.ſol. Ulưimushic locus ex Computo Ay
pitulare de Villis ca.43.Ad genitia noftra..dare faciant, mundi de S.Petro Milicis , in quo etiam memorantur
ideft , linum , lanami, , peelings , Cordones , Japo- Carelli ad projiciendym ignem .Carelli garati, in Com
nem , Ø G.GauteriusCancellarius de Bellis Antiochen. puto anni1336,çomi jam citați pag.3?26 , col, 2, Item , da
Electos enim captivosrecepit , eoſque in primanočļe la Garati xı.Carellos qui.camputan
Carellis qui dicuntur
pidibus. - Tpinis Cardonibuſque bis immixtis beſpitos fur in diétis quindecim ſalidis.Ubi dicuntur Carelli gar:
pradidit. VideCardi, rotorum intelligenda eft lignea pars garroti ſeufpiculi,
4 CARDONETUM , Locus,carduis conlitus , Vide Quadrelli.
Gaſp:Barthii Gloſſar, apud Ludewig. Reliq:MSS. com . CAREMENTRANNUS.Carmentran Occitanis,
3. pag.394. cx Gaurerio de BęHis Antiochenis . Vide le Mardigras . Charta an.1196.in Probar. Hift.Sabaud,
Cardetun . pag-45. A Natali Domini ufque ad Carementrennum ,
T CARDURA . Litterz Joannis 1. Franc. Regis Tabularium Ecclefiæ Viennenfis fol.71. Septem [exta
an.1351,apud D.de Laurieze to.1,Qrdinat:pag.469. Qui rioxquena , 2.de filigine , 6.Spatulas, & capones-6 ,
fe collocet cum magiftro.ac difcendum miſterium fartoxię , gallinas de Quareſmentranno 20.65 , panes, o c. Qua
Tolpat ad opus:di te caritatis presuaiperada unypa Tua Arageſima intraws,in Tabulario Prioratusde Domina
ronenfem argenti: Item , qui cum inftruéti fuerint in Delphinatu non femel: Ceareſme entrant, in Foris
incipient recipere ſalarium ,diftomagiftro , quod ſolvat Bencharn.Rub.de Ferias , art.z.Joinvilla in S. Ludov.
ex tunc ad opusdiale caritatisduos Turonenſes argenti . Le Mardy de Careſmertrant, fupra Çareſmeprenant,
Item , illi qui incipient reçipere medias Carduras folia Vide Caramantrant : )
vapt ex tunc ad opus.difte caritatis gres Turonenſes ar T CAREMPNIUM , Eadem notione . Inſtrum .
genti, Irem , quando per fe incipient tenexe pperatorium concordiæ inter Capitulum Æduenfe & Dominum de
predi&ti miſteri Sekvant ad opus.diete caritatis quatuor Perreria an.1257 .
Item , pro quolibet quarterio debetur
Turononjes argenti : Tiro ſartor medias Carduras reei- prædictis Decano Q Capitula una galling circa Çarem ,
pere dicendus videtur, quando pro.conficienda veſte pnium .
mercedem cum magiſtro partituræqualiter s fod unde 1 CAREMPRUNIUM ,, in Tabulario S.Petri Carno
vox Gardura ?
tenlis: Quatuor ad Caremprunium o quatuor ad Penz
CAREA , Onus carni , Gall. Claretèe , alias fecoften .
Charèe : Charcular. Ss: Trinit.Gadom ,nu.mod.bladid . 1. CARENA , Vox formața ex guadragens , vel
1.Garcam o lugarigatam ferri.Ibid.fol.59,verſo : Aqua- ex quarentena, Quadrageſima pars , Charca Amedei
que Carca unam garban . Felissverlos Semel debent ComitisMauranenlisan, 1234. Denamuseidem domui
çaria re in Auguſto in die quatuor Caress. Er fol, 57.Se per totam terram noftram pedagium , ledam , og Care
mel cariare in Auguftgindietres Carcas.Vide Carrecha , nam omnium rerum fuarum ,ita quod nemo de nobis ali
CARECTA . Vide Carreita 2.
quam exactionem ... capere preſumat,
& CARECTATA , Idem quod Çores . Vide Car 2.CARENA,CARRINA, Quadrageſimale jejunium ,
riara & Buft an ſeu publica penitenția ab Epiſcopo Clericis, ' & Lai
CAREGARE , ex Gallico , Clarger. Reynerus, cis , aut ab Abbate Monachis indi&ta ,qua quis jejuna
fanira Valdenſes cap.6. Officium Diacenorum Cathare- reſpacio 49.dierum tenetur : Joan.de Janua : Carrenaz
pa
 297 CAR CAR 298
O publica poenitentia , & quadragena idem ſunt , Qui 40.dierum . Vide Bullam Urbapi II.PP.apud Baron ,an.
igitur iftam primam facit, 40.diebus non intrat Eccle- 1093.num.16 .
Jiam , ego lanen veſte indutus, abefcis eo potibus qui in 3. CARENA , pro Carina , Alvus feu fundus
terdicti ſunt, à thoro , gladio , equitatu illos fupra- navis , Gall.Carene , Pluries legitur in Informacioni
di&tos diesabſtinet. In 3.autem 5.feria , Sabbato, bus civitatis Maſlil.pro paffagio tranſmarino , è Cod:
aliquo genere leguminum acoleribus, pomis , vel piris , MS.Sangerman .
vel piſciculis , cum modica cereviſia utatur temperate , CARENUM , in Gloffis medicis MSS. Reg. Cod.
Hæcomnia probantur Extra de Homicid. Burchardo lib. 1.486.Vinum çoctum . Gloff. Ælfciei : Carenum , Mo
19.cap.5.Carrina (alias Carina) eſt dierum 40.continuo- rap. Eft porro Carænum , vinum decoctum , ita ut ter
rum jejunium in pane & aqua , Penitenciale MS. 40. tia pars abſumpta fit , duæ tantum remaneant ; recpoivov,
dies in panede aqua , quod in communi ſermone Carina Myrepfo fect.i.cap.s.ita dictum , ui vult Iſidorus lib.
vocatur , cum 7. ſequentibus annis pæniteas , Conci- 20.cap.3.eo quod fervendoparte careat, S. Auguſtinus
lium Moguntinum : In dedicationibus , ac Ordinum lib.z.de Morib.Manichæor.ca.13.Bibat autem mullum ,
temporibus, relaxeri Carenas , o penitentes introduci Carænum , paſjum , & nonnullorum pomorum expref
omnino vetamus . Petrus Damianilib ,2,Ep.7 , Preteril- fos ſuccos , vini ſpeciem fatis habentes , & c. Cap. 16.
las quadragefimas , que ſcilicet à Patribus inſtitute Cum & vetuftatem corruptionemque aceti putetis vino
funt, ... elias occulté Carinascelebret. Idem lib.4. E- effe mundiorem , & Carænum quod bibitis , vibil aliud
pift.17. Juxta Carine regulam inclufionem cuſtodie car- quam coetum vinum efle videamus , quod vino deberet
ceralis indiximus. Et lib.s. Epiſt.8. Ecce , inquiunt , effe fordidius , simotibus & coétionibus de rebus corpo
peregrinando Carina , ecce nova pænitentia ... bar reismembra divina diſcedunt. Ivo Carnot. Epiſt. 287.
Etenus inaudita . Reynerus contra Valdenſescap.5.Pu- Vinum quoque meum cum ſitio ,non euro fapafit, an Care
blicas pænitentias , ut Carenas reprobant, maxime in 'num . Bernardus Banævallenfis Abb.l.7 .de Vita S.Ber
feminis. Cæfarius Heiſterbach. lib. 4.cap. 37. Miles nardi c.1. Panis ibi opicus pro fimila,pro Careno Sapa
quidam .. tempore quodam quadrageſimali Carenam fe- prorbombis olera , pro quibuslibet deliciis legumina po
cit apud nos. Lib. 5. cap. 42. Cum alter Miles quidam nebantur. Vide Pallad,de Reruſt. lib.11 . cap.18. Oáta
... fufcepta Carena , tempore Capituli generalisCiſter- vium Horatianum lib.2.Rer.medicar.ca.6.& lib.4. pag.
tium ire proponeret . Alanus de Inſulis in Pænitentiali; 87,Apiciun lib.z.deReculinaria cap. 1.2 . Marcellum
Solennis ( pænitentia )eſt quæ pro majoribus criminibus Empir. cap . 26, Petrum de Creſcentiis 1.4. cap . 24 .
vel notoriis , vel pro his criminibus quæ quis confeſſús & c. Adde Leonhardum Fuchſium ad locum laudatum

eft , vel de quibus quis conviétus eft, infligitur , que Myrepſi,

Carena folet appellari ; eo ficut eſt de majoribus crimi
nibus , ſic ad majores Prelatos Ecclefiæ pertinet hanc
infligere , Infra : Queritur autem quomodo intelligen-
dum fit, quod dicitur de injunétione folennis pænitentiæ,
Fac tres annos in pane aqua , & fac tres Quadragenas
in fingulis annis : an intelligendum fit quod jejunarede-
beat omnem diem , vel inter diem diem ? Ad hoc fic
reſpondemus , non altiori intellectui præjudicontes ,
quod canonice cenfuræ rigoroſtenditur , quando in pa-
ne & aqua jejunare per tres annos precipitur, quod à
quibufdam ſic intelligitur, ut per tres annos non tota
hebdomada comedatur panis ego aqua , ſed tantum per
tria illa jejunia ſupradiéta , c, Summula Raymundi
Ord.Prædic .
Matrone juvenes poffunt explere Carenas
In domibus propriis , & c.
Adde Synodum Salegunſtad.ca.17.18.19.Ughellum to,
9.pag.287 .Hermannum Stangefolium in Weſtphalia li.
2.pag.101.Baron.an.1093.num.16 .& Fileſacum deQua-
drageſ.Chriſt.cap.3.Vide Quadrageſima,
CARENA , eſt etiam remiffio feu indulgentia ejuf-
modi 40. dierum , quæ à fummo Pontifice vel ab Epi-
fcopisindulgetur . Inſcriptio an. 1225. in Eccleſia SS.
Vincentii & Anaſtaſii ad tres fontes Romæ , ex Panvi-
nio de 7.Eccleſ.pag.111. Septem annis & feptem Cari-
nea remiſionis confeßi criminisfolutioniſque detur ei ,
LambertusMonach.Trevir.de Inventionc corp.S.Ma-
thiæ cap.4 9.20.Ifte Eugenius Papa dº Adalbero Arcbie
piſcopus Trevirenfis contulerunt ad dedicationem Mona-
ſterii noſtri....18.Carenas . Num.21 . Contulit 1. annum
indulgentie , & 4.Carenas. [ Chronicon Collegiata
S.Stephani to.2.Rerum Mogunt.pag.545.edit.1722.He
funt gracie Archiepiſcopales & Epiſcopales date benefa-
Storibus fabriceEcclefie S.Stepbani Magunt... Item de
Epifcopis et Romaris Pontificibus bis mille dies e.cen
tum Carenas, per quas anime fidelium deberent tormen-
tari d ' puniri in purgatorio. ] Adde Browerum in An-
tiq.Fuld.pag.122.133.[ & Ludewig.Reliq.MSS. tom.1 .
pag.386 . ]
QUADRAGENA, Idem quod Carena , Indulgentia
Tom , II .
TCARENSIS, Piſtor à Caria ,pane.PapiasMS.Bitur,
& CARENTIA , Penuria , privatio . Legitur lib .
3.Imitat.Chriſti cap.31.apud Rymer.co.1.pag.762. & co ,
5.pag.109.& c.
q °CAREOFILUM , Species pigmenti nimium vir
tutis calidas acre. Glof.MS.San -German.n.5oi.
CARERATORES , Papiæ : Lanarii , quia cara
riunt , id eft , carpiunt vel dividunt. Carminatores ,
Cardeurs de laine .
CARERE , Dividere.Cethegus in MS.Malmes
burienſis Cænobii apud. Janſſonium in Collectaneis
ad Gloſſarium Ifidori: Carrucata terre dicitur , quan
tum aratrum arare poteſt in Seoſinabili tempore, QC C4
reo , cares , eſt divido , dividis ; done inde caruca , id
eft , arstrøm , quia currendo dividit terram .
CARERIĄ . Vide Carreria .
CARERIUM , f.Plauſtrum , carrus, Gall.Cha
rette , Chariot , Regeftum Computorum Dalphin.tit.
Graiſivod.an.1336.fol.33. Item pre MCCCC.carellis quos
difti Baliſtarii portaverunt apud Avenionem cum cor
dis , flethonibus & Çarerio in quo fuerunt ligati 54. fol.
6.den,
CARESCERE , pro Carere , sipão, in Gloff.Gr.
Lat. (Hiſpani eadem notione dicune Carefcer . Magi
fter Boncompagnus de Obſidione Anconæ cap.3. Ine
xitu menſis Madii, quando cibaria Carefcunt, id eſt,
cara fiunt, Gall.deviennent chers . ]
I CARESTIA ,Caritas annonæ ,Gall.Chertè.Chro
nicon Wormatienſe apud Ludewig.Reliq.MSS.co.z.pa.
125.Tempore illo tantæ fuitCareſtia , que nunquam vi
ſa fuit vel audita.Breviarium Hift.Pifanæ apud Murat,
to.6.col.171.Anno1152..fuit omnium vi&tualium maxi
ma Careſtia.Occurrit apudeumdem Murator. to.8.col.
1143.00.9.col.785.& c.Vide Cariſtia 2.
CARETA ,Carrus,plauftrum , Gall. Charette
Madox Formul.Anglie.pag.277.Chiminum ſufficiens ad
Caretas fibi invicem obviandas. Legicur iterum in
Charta Henrici Regis Angl.apud D.Brugel de Feodis
to.2.ad calcem pag.iv.Vide Carreta .
ICARETA ,Onus Carete , quantum Careta ſeu plau
M.3 ſtro
 CAR CAR 300
399
ftro vehi poteft ,Gall. Charreme. Privilegium Leduini CARGATURA, Idem quod Carga.Onus. Præce
Abb . S.Vedaſti Atrebat. de Cenſu ann.1036. è Chartu- prum Philippi V.Franc.Regis an.1320.apud D.de Lau
lario S.Vedati p.243. Careta annone 2. den. Careta pi- riere tom.i. Ordinat.p.722.Pro Cargatura hominis qua
fcium 2. den . Careta fru &tus 2. den.c. Chartular. Mo- tuordenarios,eopro Cargatura mulieris duosdenarios ..
nafterii SS . Trinit. Cadom . fol. 26. verfo : Caretas a . 4 CARGIA ,Onus,Gall.Charge.Charta Petri Abb .
venæ tres S. Crucis de Talemundo an.1366 . pro Aquariatu : Item
4 CARETEZ, in codem Privileg. pag. laudata . Om- unam Cargiam falisad dictam menſuram , quam nobis
nes ſtalli, vel Garetez , five vebicula,ſuper quæ victua- debet, C.
tia venduntur , c. q . 1. CARIA ,Panis, Papia. Vide Carenfis.
9 GARETHEI, ibidem :Carethei falis pro thelon.z den . 2. CARIA ,Injufta exactio,malatolta.Charca Brien
pro fextario 1. den. Carrus falispro thelon. 4. den . dy tii II.D.Caftelli- Brientii apud Auguftinum du Pas , in
pro fexteragio 26 den . Forcaflis hoc diſcrimen eſt inter Stemmate Genealogico hujus familiæ : Que omnia li
Carethei & corrum ,quodhic quatuor, illud duabus rotis bera ab omni oonfuetudine,exa &tione, vel Caria ,ſeu exte
veheretur. Idem Chartularium Vedaſtinum not.V.pag. rorum veftigalium facio.Noftri Bononienſes ſeu Mori
248.Caréthei de Vaiſde 2.den.de Varance 2.den.c. ni , ubi contra injuſta vectigalia reclamant, aut publica
CARETILLUS Vecus Inqueſta de foreſta Andelia- nos conviciis infectantur,etiamnum Cary Cary, incla
ci in Regeſto Philippi Aug. Herouvalliano fol. 123. Et mare folent, quali ad ſeditionem contra iſtiuſmodi præ
dabunt 2. garbas pro Caretillisbabendis . In alia ibidem datores plebem excicare velint. A xépuo".ſeu kopía,Nux ,
pag. 158. Duos fagos ad Natale Domini , merrenum ad vox, ut quidam volunc,deducta. Tradit quippe Servius
carrucos de Periers , & 2. Charetils , Mgr. Occurrit in Virgil.Eclog.8.in nupciis ideofparginuces,ut rapion
rurſum pag 1
. 59 . tibuspueris fiat ſtrepitus, ne puellæ vox virginitatem de
CARETTARIUS, Auriga,ductor carete , Gall. ponentis polit audiri.Quo caſu Carya ,tumultum & ſedi
Charretier, Angl.Carter, in libro nigro Scaccar. p.349. tionem dignificabit. Nora eſt vox apud noftros Chari
I CAREUM ,Ve&turæonus quod vaſſalli Domino vary,qua ludus turpis og nocivus innuitur,uti & defcri
debebant.Polyptych.Fiſcamin.anni 1235.Paulus deVal- bitur in Synodo Joannis Raguier Epiſcopi Trecenſis
le tener unam vavaloriam , ooº facit duofummagia ad Na- per quem nuptiis potiſſime fecundisdetrabitur non modi
tale & Pafcha , liberum Careum ego corveias aratri, ſi cum , qui ludus vulgo nuncupatur Charivary are efficitur
habet.Chartular. Camalarienfis Monaſterii : Ad Caſel- cum horridis a blaſphemis vociferationibus, obſcena
las eſt unus manſus alodi, qui reddit in Kalendis pro Ca- loquacitate , ſub turpi transfiguratione larvarum inju
reo 12.den .& 1.fextarium civitate. Vide Carreda . riofarum , contumeliofifque clamoribus binarum nuptiæ
CARGA, Vox Hifpan . ] Onus, Gall Charge.. Iralis runs , & c. Libertates conceſſæ Nemauſenli civitati à
Carico , & Carica , qualionus carri. Conſuetudines Ec- Carolo VIII. Rege Franc. ann . 1483. Item quod in di
clefiæ de Regula, com. 2. Biblioth. Labbai : De Carga Eta civitate non poifit fieri Cbavaricum pro eo, quod alter
stagni vel metalli, 4. denarios . ex dictis babitantibus convolet ad ſecundas nuptias, & c.
I CARGAN , Armaturæ ſpecies, qua collum rege- Froiſſart 4. vol.c.77. Les aucuns eſtoient armez de cuirs,
batur ; vox ejuſdem originis, cujus Carcannum .Statuta les autres de baubergeons, tousenrouillez co ſembloit
Forojul.MSS.an.1 233. Peditem armatum intelligimus proprement qu'ils deußent faire un Caribary ,oc. Vide
armatum fouto depropuncto ſeu aufpergoto , * cofa feu cau Carinare & Chalvaricum , Brodæum in Confuet. Parif.
pello ferreo,& Cargan ,vel fine Cargan,& c.V.Collare2. tit . de Feodis art. 37.n.15. & feqq.
CARGARE,Onerare,Gall.Charger.Hiſp. Car CARIAGIUM , Vectura cum carro , quam quis do
gar.Charca anni 1177. ex Archivo S. Victoris Maflil. mino præftare debet : noftris Chariage. Charta Chil
Ut omnes ibi ( in portu ) Cargantes de deſcargantes fint perici Regis pro Ecclef. Tornacenfi in Cod. Donar.
fecuri.Occurrit in Stacutis Maffil.p.363.364. & alibi. piar. lib.i. cap . 2. Teloneum de navibus fuper fluvio
CARGARIA , CARGATOR.Scatuta Maffil.p.469. Scalt , quipertinetad fiſcum Tornacum , vel quolibet
Ordinamus etiom , quod nullus dominus,velrector navis, commercia, feu de Cariagio, vel de fagenis , c. [ E
Jeu du &tor babeat ad viandam fuam ultra quatuor pere- ditio an. 1723. tom . 2. pag. 1310. col . 1. præfert Carrie
grinos , niſi gratis do pro miferia vellet eum tranfvebe- gip & Saginis. ] Icer Gainerarii Scotici c. 42. De non fo
re , omni mercede ceffante , nec babeat aliquam focietatem Jutis pauperibus, Cariagium , vel alio labores facienti
cum Cargatoribus inCargaria ſeu vitanda peregrinorum , bus . Charca Joannis Regis Angl. tom . 1. Monaſtici
nec expletoviagio domini navium aliquid accipiant , vel Anglic. pag. 310. De francoplegio , elaſtagio, & ftal
auferant de eo quod ſuperaverit de vianda, nec etiam ali lagio , Carriagio, pannagio .... liberi ſint . Tho
quem Cargatorem ad navem ſuam onerandam recipiant , mas Wallinghamus pag . 562. Menfe Aprili conceffa fuit
donec curiæ eum præfentaverint, c. Ibidem p. 474. Deo per Clerum una decima conditionaliter, fcilicet ne quis
cernimus ut omnes Cargatores navarum peregrinorum Proviforum de cetero capiat bona vel Cariagia de Eccle
jurent ad fancta Dei Evangelia, fe bonam fidem gerere fiafticis.contra voluntaiem corum .[Charta Richardi Re
peregrinis, de conventiones, quascum eis inierint , bona gis Angl. com . 4. Hiftor. Harcur. pag.1281. Prædi &ti
fide attendere complere , da vitualia emere bis, quos Monachi ... fintquieti de tbeloneo, de portagio paſla
ad viandam receperint , bona , in incorrupta , juffi- gio.. Cariagio o tallagiis. Charcularium SS. Tri
cientis , do quod ufocietatem non babeant cum dominis nic. Cadom . fol. 61. Debent ... pafnagium da Cariagium
navium , vel partionariis , fuper Cargaria vel vianda & *c..] Statuta Gildæ Scoricæ cap. 38. Statutum eft quod
peregrinorum . Cargatores ,ut fatis liquet , mercatores quilibet Burgenfis dabit plenum . Cariagium pro quoli
funt qui navescargant, vel onerant mercimoniis ; Car- bet dotio vini quod ponet in taberna. Fleta lib. 1. cap.
garia vero peregrinorum eft eorum tranſvettio , quæ 20. 9. 85. Do bis qui receperintplures equos. O careetas
Cargatores fpečtabat,non ductores navium . ad Gariagia Regis facienda aliter quam neceſſe fuerit
4 CARGATIO , Anteris ut videtur,Eriſma,Gall. Charta ann . 1240. in Tabulario Lehunenſi num . 85.
Appui.Donatid Templariis facta ann.1 t64.ex Charcu- Recognoverant je bæreditarie vendidiſſe ... per tredecies
lario S.Ægidii Arelat.fol.20. verſo : Donavit eidem do- 20.libr. Parif. fibi perfolutas unum Cariagium , cum
mui domam quamdam ... tali páčko, quod domus fua que duobus jornalibus terri fitæ in territorio de Lebuno in
eft juxta domum militiæ baberet in perpetuum Cargaiio. cultura de Faies , in una pechia , quod inquam ,Caria
gium * terram dictus H. tenebat de dictis Priore , &
sem undique in parietibus domas militiæ .
Con
 301 CAR
Conventu . Videtur idem quo Carrucagium , Terræ a-
ratro cultæ .
CARIACIUM interdum etiam accipitur pro impedi-
mento exercitus, & congerie illa carrorun , quæ exer-
citus ſubſequi ſolet , & qua acies ipſa munitur . Thom.
Wallinghamus in Ricardo II. Cum noſtri certam elegile
ſent ſtationem & armatos ftatuiſentordinate , cu pulcre
diſpoſitos per turmas fuas,Cariagium quoque( quod Gar
cinas appellamus) à tergo localent. Kapevos, eadem no
eadem no-
tione uſurpant Tactici Græci, ficque definitur à Leone
Inp. cap .4.9.53 . Kup zyd's di asysteó dice av dwaçãov
τριβόλων, και των άλλων μηχανών γινόμενος σεριορισμος ε ' και ασ
Dénesav tosparó .Etcap.1 1.9 . 47, Kuparivss noyousy tdo .
αμαξας , και δι'αυτών σεριτευχισμόν .
Carigo vero idem valet quod onus Cariagii , in
Charra Caroli M. apud Aimoinum lib.5.cap. 1. Nec de
Jaumis , nec deGarigine, neque de navigio , neque de
qualibet redbibitione .
CARRAGO ,apud Pollionem in Claudio : Adde ſervos ,
adde familias,adde Carraginem , & epota flumina , con
Jumptafque filvas. Ubi Carrago eſt carrorum numerus
immenfus, unde Itali Carregioeadem notione dicunt ,
| Julius Capitolinus in Galieno : Scythe falta Carra-
gine per montem Geſacem fugere ſuntconati . ]
CARIARE, Carro vehere,Gall.Charier.Concilium
Eboracente ann. 1367.c. 5. De quibus eº per quæ domi-
niprediales novem partes hujuſmodigarbarum Cariant,
libere Olicite Cariarunt , per alios Cariari fecerunt.
Will.Thorn.Viam habere debent ad fæns Cariäda.Char-
ta Edw . II. Regis Angl. tom . 2. Mon. Angl. pag . 103.
De libero tranſitu cum plauftris, carellis , equis ultra
terras ipſius Alicia , o paſturas Cariandi decimas ſuas
O alia bona ubi voluerint . Tom. I. Duas careftatas.
feni Cariandas . [ Chartular .SS. Trinit. Cadom.fol.45.
verſo: Radulfus ... quoqueanno quatuor vicibus aravit,
de duabus vicibus meſuit, o una vice Cariavit . Occur-
riciterum fol. 55. & 57. ut jam relatum eſtin voce Ca-
rea . ] Vide Flecam lib. 2. c.75.9.2. [ Th. Madox For-
mular. Anglic. p. 148. )
CARICA . VideCarrica .
CARICALLUM , Caniftrium , vel eophinus , quo
mortui efferuntur . Ugutio.
& CARICANNA . Vide Cannicanna .
CARICARE. Vide Carricare i .
4 CARICIA , Jurulenta dulcedo , in Vocabulario
Suflannæi. Vide alia nocione in Cariſtia 2 .
CARICIARE ,Circumſepire, vallare, Gall. En-
vironner , Entourer de baies, ou de paliſades . Antiqua
Verſio Origenis Tract. 19. in Matth. apud Genebrar-
dum : Vinea facta eft dilecto in cornu , in loco uberi, donem Carionem quem habebant in grangia deFaverols in
ſepe circumdedi & Curiciavi eam , & plantavi vineam. quo Carione dičta E.dotalicium reclamabat. Altera Of
Sorech . Allufio eft ad hæc Iſaiæ verba cap. 5. VV.1.2 . ficialis Ambian . ann . 1243. Contra hujuſmodivenditio
& 3. Etſepivit eam & lapides elegit exilla & plantavit
eam electan , Oc.
CARICUM ,Onus, Ical Carica,Gal.Charge. O.
gerius Panis lib.4. Annal. Genuenf. ad an . 1211. Cepit
Havem unan magnam Marſilienfium nomine Berra , e
unam aliam navem nomine Guaſtavinum ; qua de Septa
veniebat caricata maxima pecunia,& ipſas cum toto Cao
rico in Siciliam feliciter duxerunt. Vide Carrica ,
& CARIERA. Vide Carreria .
CARIGARE ,Carro vehere . VideCarricare 2 .
4 CARIGATA Feni , Carrus onuftus feno in
Chartulario SS . Trinit. Cadom ,
CARIGIUM , Vide Carregium in Carreda ,
1. CARINA , CARINARE , CARINATOR . Ugutio,
& Joan. de Janua : Carinare ,arguere, vel conviciari, vel
slludere . Papias :Carinator, conviciator, maledictor .
Gloſfæ MSS. Carinator , illufor . Iſidor. in Gloff. Cario
üantes, inludentes . Glox . Arabico-Lat.Carino, illudo ,
CAR 302
irrideo.Glof. Lat. Gr.Carinari, xap: cvtif: IIL! .. Glori
Lat.Gall.Carinare, Eſcharnir , ou Mogner.Leg. Moquer,
Alibi: Cachinnari, Chariner , Eſcharnir, [ Hifpanis
Eſcarnear, Illudere . ) Hinc Carina ,pro convicio , a
pud Eckehardum Jun.deCafib.S.Galli c.13.apud quem
Karrina legitur. Vide Feſtum , & Salmafium ad Solin .
2. CARINA . [ Quadrageſima. ] Vide Carena 2 .
CAXINULA , Seditio . Vita S. Virgilii Epiſcopi
Saltzburgenſis n 8. Orta ſeditione, quod Carnicula dici
mus . Ad marginen, al.Carinula. Recte : nam à Carina,
convicium , deducitur .
9 CARIO ,Carson ,Jus Cariatoris feu illius qui de
cimas colligebat,eaſque Carisbatin horreum Decima
toris. Hæc videtur origo Carionis, qui quoniam ex deci
mis ipſis percipiebatur , dictus eſt le diſme de le diſme
Decima decimæ . Ad Majores villarum , quibus cura e
rat decimarum colligendarum & Cariandarum , fæpe
pertinuit, interdum ad Eccleſiam , interdum etiam ad
alios,qui nullam forte ponebant operam in decimis Ca
riandis . Charta Hugonis Abbatis Corbeix ann. 1339 .
Gallice ſcripta : C'ejt aſſavoir tout ſen manoir ... en lau
le , lefwis, fossrrages de le terre du devant dit Abbè, e
il doit herbegier le rente l'Abbè devant dit : & * ſi tenoit
le Carion , c'eſt à dire le diſme de lediſme, Oil le doit
acarier , O doit avoir le jour qu'il carie une garbe de
paft: & ſe on fait el terroir de Bouſſicourt lin ou canvre
li Maires en le terrage. Charta Philippi Comitis Flan
driæ & Viromand. ann . 1169. in Tabulario Compen
dienſ : De Carione qualis legalis garba ad manum ve
ne st , talem accipiet & non mutabit, nec aliam eliget .
Idem quoque Carion per duos annos inter Ecclefiam c .
Majorem erit . Charta Petri Majoris de Doulaincore:
an. 1244. ex eod . Tabulario : Notum effe volo ,quod cum
contentio efet inter dictos Abbatem & Conventum Com
pend.ex una parie, & bone memorie Dominum Radul
phum fratrem meum quondam Majorem ipforum de Dou
laincort ex altera ſuper Carione grangie dictarum Abba
tis & Conventus Compend. ſite apud Doulaincort : tan-,
dem mediantibus bonis viris Óc. Sciendum eft igitur
quod di &ti Abbas O Conventus Compend. totum Cario .
nem , utriuſque grangie .. integre in omnibus proventi
bus babebunt, mediatores vero ille qui Carionem . dz
cet ... nibil miſcebunt cum Carione in prejudicium disti
Majoris. Sciendum etiam quod totum foragium vacuum
grangie de Doulaincort ſupra ditti Majoris erit preter
foragium Carionis ... Major autem paſtum quem dicebat
ſe habere ...cum Carionibus diftarum grangiarum & to
to foragio grangia ... Abbati quittavit. Chårta an. 1234.
ejaſdem Tabularii : Recognoverunt fe vendidille ...om
nem non venirent, nec in prædi&tis de cetero reclamarent,
excepto Carione , ficut bactenus habere conſueverunt .
Litteræ R.Belvacenſis Epiſcopi an . 1247. ex eod. Ta
bulario : Recognoverunt le permutaſe do concellose Ab
bati & Conventui Compend. paſtum ,Carionem , rebau
tonem , ſtramen omnes alios proventus , quos babere.
poterant in grangia di&torum Abbatis & Conventus. A.
liæ Litceræ Curiæ Ambian . ſuper Carione, palea , O *C.
grangie de Herces an .1244.Magiſter Tbomas de Bulen
dio Canonicus B. Firmini ... Noverint quod Arnulphus
c. recognoverunt ſe vendidifle Abbati & Conventui
Compendienfi totum Carionem , totum paſtum , totum
bautonem , totum rabautonem , totum granum o paleam ,
totam lenticulam ,omnia piſa ... * omnia alia que babe
bant ... in gran gia di&torum Abbatis de Conventus .
Charta anni 1199. Tabularii.Corbeienſis : Eaſdem
( conſuetudinés malas ) in plepa Curia coram hominibus,
Ecclefia quitas clamavit , & in perpetuungkerpivit ,
Се
 303 CAR CAR 304
Carionem videlicet bladi noſtri in Augufo, waigragium ut ſeribit Doubletus l.1.Hift.Sandion. C.59 . intelligun
* erre S.Petri,garbas deligatas, forragium cujuslibet bla- tur prædia, & bona omnia, quæ à fidelibus Chriſtianis
di, piforum O vicie , in eleemolynam ,gratuito & caritative identidem colla
CARIOBELLUM.Catholicon Armoricum :Halac- ta funt, feu ob anniverſaria , feu alia pietatis officia in
zon , Gall. Idem , Lat. boc Cariobellum . Ecclefiis , & Monafteriis exſolvenda : & Monachus
F CARIOS, f.Nux,juglans,à Græco Képvov. Nico qui iſti bonorum generį in Monafterio Sandionyſiano',
dausSpecialis de Rebus Siculis lib. 1. cap. 30. His autem aceorum adminiftrationi præfectus erat , Magiſter Ça
temporibus inſulam in finibus Lybia fitam , palmarum vitatum , uc illiusmunus, Officium Caritatum ,nuncupa
fructibuscopiofam , Carios ay oleo abundantem ... Roge- tur: Maiſtre de Charitez deS.Denys en France , ut eft in
rius deLauria , mixtis alty calliditate cum viribus jure Charta ann.1282.in Tabul.S. Maglorii fol.go.Vide Li
juriſdictioni ſubegit . brum Libertatum Ecclefiæ Gallicanæ tom.2 p.264,
CARIRE , Uludere. Carientes illudentes , Papias Hæc etfi non prorſus falfa, non tamen omni ex parte
MS. Vide Carina I. vera ſunt : Caritatum enim nomine in Monaſteriis >
CARISA ,in Gloff.Iſid, Lena vetus, & litigioſa, An- non tam ipſæbenefactorum eleemofynæ intelliguntur,
1
cilla dolofa , fallax . Įta apud Papiam pro Carilia , uti quam epulæ ſolennes & extraordinariæ, quas ii, vel an
præfert Editio Iſid, Glor , cuilectionifavet Gloff, Lat, ñiverſariorum fuorum , vel ftațis & deſignatis aliis die
Græc.Carifa, dvastas, reproboszo's, Feſto Cariffa,ex Lu- bus , præfertim feſtisſolennioribus , à Monachis fieri
cilio, vafram fignificat. præceperunt , quo & beneficiorum & rerum conceffa
CARISTARE.Papias MS. Bicur.Cariſto ,as,avi , rum ,memoria altius Monachorum animis hæreret.Qui
Galeatus fulgeo.Gloſſar.Sangerman.MS.n.501.Cariſtas quidem ritus antiquiffimus eſt, ut ex Stephano Eddio >
bat, Caffidatus autgaleatus fulgebat , qui vixic ann.700. colligimusin Vita S. Wilfridi c . 61 ,
CARISTEUM.Marmoris genus dictum ,quod gra- Omni die pro eo Miſam ſingularem celebrare , de omni
tum fit ſculptoribus.PapiasMS.Bicuric.Iſid.lib.16.cap.5. hebdomada quintam feriam , in qua obiit, quafi domini
Chariſteum , Marmoris genusviride, optimum nomen ab cam ,in epulis venerari,dge anniverſaria die obitus frsi unis
aſpectu habens, eo quod gratum fit, iis qui gemmas ſcul- verfas decimarum partes de armentis o de gregibus pau ,
punt ; ejus enina viriditas reficit oculos . peribus populi ſuidividere omnibus diebus vite ſuæ con
1. CARISTIA ,Dies feftus inter cognatos. Papias ftituit, c.Vetus notitia ann . 862. in Synodo Piſtenfi
MS.Bituric, Vide Caritas i . exarata,apud eumdem Doubletum l . 3 , Caritates etiam
2. GARISTIA ,Annonæ caritas, Hifpanis & Icalis, in anniverſariis Regum & * Abbatum de cellario Abbatis
Careſtia: Gallis, Chertè ,Occitanis Careſtio . Gloff.Lat, juxta ſolitum accommodentur.Caroli Craſli Imp. Con
Gall.Caricia , Chertd: Legendum Cariſtia . Bernardus memoratio apud Augienſes : Tunc inter nos diſpoſui
Silveſter degubernatione rei familiaris: Si abundas bla- mus , utfingulis annis uno die à prenominata curte in
dlo, non diligé Cariftiam ,quia diligensCariſtiam cupit eſſe communes cunétis fratribus cum omni abundantia ple
pauperum homicida. Utuntur Jac. de Vitriaco c.8 R . ode- num fervitium pro anima Imperatoris perficeretur, ex eo .
ric , Tolet.in Hift. Arab.c. 37. Chron . Aulæ Regiseli, dem die pro illius amore in refectorio plena Caritato bin
Thon. à Kempis in Chron . Montis S. Agnetis cap. 24. lares atque gaudentes efficerentur,Charta Lamberti Ca
Levoldus in Chron,Marcano pag.36,Matth.Paris pag. merarii Fuldenfis apud Browerum : Hujus rei gratia
461. Hiſtoria Epiſc.Bremenf. p. 114. Vita Caroli Abb. pro recordatione animeilliusfingulis annis ſtatui Cari
Villarienfis n.15. Petrusde Vineis lib.i. Epiſt.18. lib.z. tatem fratribus de prefato prædio exhiberi,ut eo libentius
Ep. 23.Matth. Weſtmonaſt. pag. 257. Radulphus in annuam recordationem illius agant, quanto pro ſalute a
Vita S.Richardi Epiſc.Ciceftrenlis num. 34.& alii paf- nimæ ipfius,&o requie,Caritatis oblata percipiunt.Char
fim . ( Vide Carefta .]
taCaroli Cal . an.32. pro Monaſterio S. Germani Pariſ,
CARIT,Patet,manifeſtat. Papias MS. Patet ma- Caritates etiam in eifdem feſtivitatibus ex antiquo more
wifeſte,in Gloſſario Sangerman.Ms.n.soi. Vide Carire. iis ipſis parte Abbatis dentur. Paulus in Vita S.Hilari
GARITA.Fridegodus in Vita S.Wilfridi c.s. Abbat. Galeat. n. 8, Erexit euin O : duxit ad ſpeluncam
Quiquefidem cernens,dextram prætendit,& ipfum .
fuam , emorationefacta ,feceruntCaritatom . Ephenier
Liberius lata perfudit blande Carita . Monaſter.S.Galli; 21. Dec. Tbome Apoſtoli , Do.Abbas
Id eſt,gratiam ſeu baptiſmum imperţiit,ex Gr. Kép:s , faciat duas Caritates per duas dies ſequentos :unam cum
Non agitur hic debaptiſmo, ſed de humanitate , qua piſcibus ... & cafeo y vino,aliam fine vino.Tabularium
fummus Pontifex Wilfrid . excepit jam diu bapțizatú , ) Abbatiæ Conchenſīs in Ruthenis Çh.233 . Paſt obitum
T. CARITANTES, Argutantes , PapiasMS, Vide vero meum fi filiusmeus Bego meſupervixerit , omnibus
Carire ,
diebus vitæ fuæ per fingulos annostres Garitates ad ipfos
CARITARIA , GARITAKIUS . Vide Caritas 3 . Monachos perſolvat .
1. CARITAS, Agape Chriſtianorum , convivium CARITATIVÆ COMESȚIONES , in Charta ann. 1259 ,
quo amici, vel etiam pauperes excipiuntur.Gregorius apud Ughellum iom.2.pag.405. Item largior & concedo
M.lib.12.Epift .6. Adjicientes etiam ita illum tenacem confirmo vabis veftriſqueſucceſſoribus in perpetuum
exiſtere, ut domum ejus amicus ad Caritatem nunquam tres Caritativas Comeſtiones quas habere conſueviftis in
introeat.Capitula Theodori Archiepiſcopi Cantuar.c . anno,fcilicet in Nativitate Domini, in Pafchate Reſur
10.In bisſupradictis diebus faciat Caritatem , cum cete- re &tionis, d : in feſto B.Joannis Baptiſte.In Charta Lucii
kis Chriftianis, id eſt, utatur eadem ciba, & potu ,& c.Vi- ļI.PP. apud eumdem p.516. & in alia Gelafii PP. ann.
ta S.Adalberti EpiſcopiPragenfis n.17. Nobilis quædam 1418.com ... p. 876. dicuntur Caritativa ciborum benefi
femina Monaſterium hoc caufa orationis ingreditur, cocia . Caritativa receptio ,in Charta ann. 1224. ibid. pag.
cum Caritatem ibifacerejuffa foret,jam ſeptem annis pa- 649. Caritativa refe &tio, in Tabul. Prioratus S. Petri de
nem fe non guſtaſe profitetur & c. Hinc in vulgari lo- Paredo fol.7. Ita Dilettio accipitur in veteribus Formu
quendiapud nos formula, Caritasaccipitur pro Eleemo- lis Pichci cap.108. in MS . In ea rationeut vos vel ipſi
Jyna , Donnerla charitè. Vita S. Idæ Comitiffæ Bono- Presbyteri, quiipſa Ecclefia cuſtodire videntur, annis
nientis num. 8. Factum eſt autem cum pauper abilia , fingulis ad Miſa Sanéti,quæ eſt in menfe illo, Dileftio
nubi nego
Jante Caritatem , eleemofynam accepiffet in ma- me nobis o paſto foniare debeat , una cum homines tantos,
mibus , dc. ina die o noéte pafcere faciat, ở c.His autem Caritatis
2. CARITAS, Caritatis yocabulo in Monaſteriis , & Dileétionis vocabulis de ſignarunt noftrị Chriſtiano
rum

1
 CAR CAR 306
305
rum cyanes: quæ quidem vox idem fonat quod caritas, ritas pura, id eſt de vino puro. Cod. MS. Conſuet. Fé.
dile&tio.Ita tamen extraordinaria illa convivia vel refe- ftorum Monaſterii Solemniac. Translatio S. Eligu , ir
ctiones peragebantur, ut folennesdies non tam ciberum vigilia Caritatem puram . Charitas de vino puro ,non fe
abundantia, quam fpiritus exulcatione celebrarentur,uf mel ibidem occurrit , Caritatis poculum , in Vita B. Ed
Sic S. Hieronymus Epift. 49, mundi Cancuar. Archiep. apud Mareepium com 3. A
3. CARITAS, dicta eciam quævis extraordinaria neçd, col. 1809. Die S. Gregorii Papa , Papa Gregorias
refe&tio ,maximeilla quæ fiebat excra prandium & coe- Prelatos quoque quotquot in Curia aderant, ovitavitad
nam , in Monafteriis, Scatuca Hoſpitalis S. Joannis , in Caritatis pocudem .Er euntibus fingulis,folusspfe quae
Additam had March. Paris pag.163, Guilibet babebit in fi admonitus per Spiritum ey contra conſilium quorun
di&to feſto partem virilen de duobus quorteriis frumenti dam de fuis , non perrexit ad locum , quo cæteri convene
puria mundi, qua Magna Caritas nuncupatur. Udal- rant ad bibendum . Hic non eſt fermo de Monachis. )
ricus lib . 1. Confuecud. Cluniac.cap . 13. De collatione CARITAS SABBATI, in Chronico Gemblac.pag.534 .
Jurgunt ad Carisatem , de vino quod tunc propinatur , Menfuram vini per ſingulos quatuor dies bebdomadis
nullus omnino præfumit abftinere , ut non aliquantali Caritate Sabbati.
cum
ter guſter . Eadem habent veteres Conſuetudines Flo Cum autem ad ejuſmodi caritates & extraordinarios
riacenſis Cænobii apud Joannem à Bofco cap 1.& z.ubi paltus deftinati effent redicus quorumdam prædiorum ,
Caritas vini, appellatur A
, pud Bernardum Mon. in it hinc liquet, Monachus cai harum ſubminiftranda
Confuer. Cluniac,MSS.cap.7.6 Converſorungacjuve rum
incumbebat provincia,eorumdemetiamredituum
nume proprie propinare omnem caritatem de potu & ipforum prædiorum curam gerebat. Cerce in plerif
quæ fic in refectorio . Tabularium Burgulienſe: Cano- queMonafteriis id præſertim munerisad Cellerarium
nici B.Hilarii debent duas Caritatesreddere , unam poſt [ pçctavit ; ut videre elt in Monaftico Anglicano tom .
vigiliam , alteram post Miffam . Vecus Martyrolog. a- 1. pag. 137:149.Confuetudines Eoveshamenſis Coeno
pud Hemereum in Aug. Viromand. Puuperes Ecclefica bii in Anglia : Debent etiam habere de Celerario fingu
debent habere de unoquoquepaſtu 3. denarios ... O
dede ui
u lis diebus Sabbati Caritatem ad Collationem pro Man
naquaque Caritateunum lotum vini . Difcribitur apud daso .... Debent etiam habere Caritatem de Cellario ad
eumdein Hemercum ann. 947. facramenrum , quod De prandium ſingulis diebus Oftabarum principalium fe
canus Sanquincinienfis præſtat ,cum dignitatem auſpir Jtivitatum , &c.
catur in Capitulo, in quo Præſes præ cæçeris bæc ab illo q CARITARIUS,Monachus qui harumce caricatum
exigit: Selvetis Seneſcallo Ecclefia paftus,poftmeridies , prædiorumque ad eas pertinentium curam habebat
O Caritates , Charca CaroliCalvi proMonafterio S. Chronicon Cenratenfe lib . 6. c . 8. ann. 1260. Vèndide
Germani Pariſienſis : Karitates etiam in eifdem feftivi runt Caritario Conventui Ecclefi ¢ S.Richarii ſeptem
iatibus ex antiquo more bis ipfis à parte Abbatis dentur. decim
jornalia terre cum dimidio.
Vita S. Goaris cap.5 . Fili, fac nobis latum diem de abuns CARITARIA , ibidem ad annum 1178. Oficiumi
dantia noftra, ut ifti Legati D.Archiepifcopi faciant nor Cariterij . Ratam babeo eleemofynam , quam Johannes
bis Caritatem , quia in itinerefunt. Adde capuc6. Wan* frater meus, Capellanus Ecclefi: S.Benedidi .Carita-,
dalbertus in Mirac, ejufd. San & ti cap. 15. Afuerus rogat riæ S. Richarii fecit de omnibus cenfibus, c.
uti ad B.Goarem exire, in cella ejus Caritatem ut ver . 4. CARITAS, Quad gratis conceditur , non vero
bo ulitatoloquar ) facere debeat. Ratbertus de Caſibus ex debito,velconſuetudine: quemadmodum Caritati
Sancti Gallicap. 11. Abbates cum fratribus eo die men va ſubſidiadicuntur dicecefana Epiſcopivectigalia ,quę
Se aderant, de communi o privatis collecte fiunt , honeftius accipi, quam peti poffunt, & non cam excor
babundam Caritatem faciunt , Beda de Remediis pece quentur, quam ulcro & gratuito offeruntur, ut auctor
cator, cap. 7. In his fupradictis diebus faciat Caritatem eft Ren. Chopinus lib.z.de Sacra polit. tit . 7.9.11.Char
cum cæteris Cbriſtianis, id eft , utatur eodem pasu dº ci- ta vetus apud Ægidium Bry in Hift. Comit . Percicen
boguo illi. Aliud Penitenciale MS. In his predi&tis die , fium lib. 3.pag. 103. Similiter @ de Ecclefia S. Martini...
bus faciat Karitatem ficua ſuicompares Clerici five lai in qua requirevat fanguinem & * infraturam : diffinitum
ci, Adde Ordericum Vitalem lib. 6.p.617.Willelmum eft, ut in ea preter cenfum , id eft,libram piperis, olio
Gemepic.lib.3, 0.7 . & c . Le Roman de Vacces : bram thuris nibil baberet, de boc pro Caritate , non pro
La proierent les Moignes de prendre Charité . confuetudine. Charca Gaufredi II.Comitis Andegav.in
Hinc forte ulicata loquendi formula apud nos , Donner Tabul.S.Mauri ad Ligerim :Suum paſnaticum recipien
14 Charitè ex pauvres ,pro eleemofynam pauperibusları tes ,non tam conſuetudinis, ſed gratis Caritatis ,& c.Mo
giri.De ejufmodi porro caricacibus intelligendumCon- naſticum Anglie.tom.1. pag.242. Turkil tenebat de Ab.
cilium Auguſtodun. an , 679. Si Monachus, aut fuftibus bate, u Caritatem inde reddebat,marcam videlicet auri
verberetur,aut à communione, Mila, O Caritase an uno quoque anno:(Charca Roberti Epifcopi Lingon.pro
nos tres ſuſpendatur , Ut & quod habet Gregorius M. Roberto Abb.Moliſm.an.110i. inter inftr.co . 4. novæ
lib . 12. Epift. 6. Adjicientes etiam ita illum tenacem exis. Gall.Chr.col. 151. Eandem perciperepartem veftrum eſt

ſtere, ut domum ejusamicus ad Caritatem nunquam in . in Caritatibus,que veftro fuerintSacerdoti quomodocum :

trgoat, Caritatem in refeftorium portare , apud Joann. que O 'à parrochiano fuofiant. ]
Abrinc. de Offic, Ecclef, pag. 44. Atqueinde pátee Ca s . CÁRITAS interdum dicitur quod vice recogni
ritarena in Conſuetudine urbis Inſulenfis art. 5o. accipi tionis donacoribusdabatur : fic porro nuncupatum , ne
debere pro eo quod vulgo appellamysle Vin du marchè , : donatio non gracuita ,fed venditio autpermutatio vi
Hinc etiam
deretur. Ordericus Vital. lib. 5. Ipfe fuper altare. dora
CARITAS di&ta menſura vini , quæ præbebatur Mor : tionem pofuit, deinde pro recognitione tunc unciam auri
nacho in ejufmodi refe &tionibus extraordinariis . Hift. exCaritate Monachorum recepit . Infra : Hanc itaque
Abbendonenſis Coenobii in Angl . tomi , Manalt. An- conceſſionem ... ſuper altare portavit,acpoftmodum Cars
glic. p. 104. Conſtituit itaquecifum quemdam magnum , tate Monachorum quinque marcos argenti, o optimum
flaſconemo dimidium , ſoilipet duas Caritates , co cornipedem recepit . Tabularar. S. Dionyſii de Capella
amplius infe continentem , quem cifun antiqui Bollam Diæcef.Bitur. Charta 103. Etpra bac re Prior Radul
Athelwodi vocabant , Charta 1292. Pitanciarius mi. pkus dedit Helie pro Caritare de beneficio S.Dionyfii 20 .
niſtret inde... cuilibet de Conventu unam Caritatem inte- ſol.Salviniacenfis monétæ confilio fratrum ſuorum.Char
gram.boni vini, Ogunum ferculum boni pifcis ,c. [ Ca- ta an.1089.Ob bancvero talem ejus donationem duo pa
ria
 307 CAR CAR 308

ria pellium de çuniculis data funt ei à fratribus fub fpe- thoritate figilli firmatam roboratam fieri difpofui ,
cie Caritatis. Tabularium Monafterii S.Andreæ Vien- quad iſtud Caritativum exponat, e in munimentum
nenfis: Et accepimus de ipfis Monachis loco Caritatis, ego ſtabilitatis perpetue exiſtat Caritativan ſubſidium
Beraldus e frater meus 29.fol.cum beneficio S.Andree . in Bulla Sixti V. inter Privilegia Equitum S.Joannis
Tabularium Ablieņſė fol.177. Pro quo idem Abbas,dedit Jerofolymitani pag . 136.
ei 40.folidos de Caritate, & c.Adde fol.189.190.VideHu CARITATIVUS, Ex caritate procedens, Gall,
n
gonem Flaviniacenf.in Chron.p :24s.Chron. Andrenſe Charitable, apud Rymer.tom . 8. pag. ior . & alibi po
P:770:394.493.408.483.527. Beslium p.524. Ordericum femel .
Viial.p.590.591.596.685. & c. I CARITATIVUS , Idem qui Caritatis Procurator ,
T 6. CARITAŞ, Publicum , ni fallor ,,valetudina- Vide Caritatis Domus ,
rium ,Gall, Hotel- Dieu ,hopital. Teftamentum Abbonis q CARITOSUS, Amicus,benevdlus,Caritofa affe
Canonici Autiſliod.an. 1190. Sed fciendum quod iſta do- tio, in Vita S.Hildulfito.3. SS.Julii p.214.
mus debet annuajin duos ſólidos in craftino omnium Şan. 1. CARITUDO , Dile &tio, amor præcipuus , Gui
& orum ad Caritatem de Monte Autrico . bercus lib.de Laude B.Mariæ c. To , Hunc utriuſque pa
7 .CARITASSYNODALIS ,Idem quod Synodaticum . rentis affe tio fibimet Caritudine tanta contraxit , fc.
Charta an .1101.in Hiftor.Monaſt. S.Nicolai Andegav ; 2. CARITUDO ,Caritas annonæ ,Gallice Cher
Et Epifcopus Ecclefiam , quem Mon..chiædificaverant, tè.Chron.Parmenſe ad an .1277. apud Murator.com . 9 .
ab omni confuetudine Epiſcopali quietaverat,exceptis fex col.790. Fuit maxima Caritudo blave , ita quod ſexta
denarsis quos pro Caritate Syngdali Monachi Andega- rium frumentipofitum fuit ad decemſolidos imperiales,
yenſi Eccleſie redderent.. q . CARIUM . Vide Carigare poft Carricare ,
8. CARITAS, Benedicțio . Ditmarus lib.7 .pag.93: CARLAKNAP. Chronicon Archiepiſcopor, Upfa
Cum autem pridie quam ille vir juſtus obierit; venirem , lienſium in Stephano Arch.ſub an.1185 Huic Arcbiepi
ad enim non acceffi, fed in poſterum diftuli diem , o tuncis fcopo contulit dominus Papa librum Evangeliorum di
fine mea Caritate mortuus eft . itum Carlaknap, o duas cruces, *c. Hic hæret Editor
9. CARITAS.Charta Communiæ Fornacenſis an . Joan . Schefferus:Karl, ínquit vulgari lingua Suecis vi
1187. Caritatem B. Ghriſtophori , 6 calidos furnos, o rum denotat,Knapvero nodum . Sed cum Evangelium
excubias debent cuſtodire quinquehomines legitimi,Oʻc , iftud miffum fit ad Carolum Suenonum Regem , vel ab
CARITAS ANIMARUM.Vide Selegeret , eo impetratum , five fuerit Carolus ifte in rerum natura,
I CARITATIS CHARTA . Vide Charta . five non , illius faltem pomen prioribus characteribus
I CARITATIŞ Domus, ea, fi bene conjecto,dicitur, innui probabile eft,
in qua tum pecuniæ ,tum etiam aliæ res mobiles ad com 9 CARLEM . Liber Miraculorum S. Eadmundi
munem Eccleſiæ ufum expendendæ fervabantur. Statu- Angl.Regis apud Marten.com . 6. Amplifi,Collect.cole
ta Ecclefiæ Barchinon.apud Marten. toni.4. Anecd . col. 831. Ad ſpectaculum fanitaris quorum interea dum jux
624. Quoniam atteſtante pragmatica ſanctione , natura ta quædam in Sparta a ſingulo pede tenus membris con
le vitiiimelt,negligi quod communiter poßidetur, necnon tra &ta ,audito plauſu prodigiorum Sancti , O , inquit , uti
quod propter importunitatem petentium de communi da nam mei perciperent oculi, quis, qualis, ao quantus hanc
mus Caritatis noftræ Ecclefiæ , quod erat in omnibus ufi- urbem ingreditur Sanctus : illica ſtans in pedes Carlem
bus Eccleſiæ expendendum , ut ei experientia docuit, plu- exilit; hoc eſt ,fana , forcis, robufta . Theutonicum e
ries extitit privatorum de Capitulo vel extra uſibus de- pim Carl, Karle & Reorle, virum robuſtum , corpore &
putatum . Ideo ngs Frater Ferrarius Epiſcopus Barcbi- animo fortem ſignificar juxta Schilterum in Gloſſario,
nonenfis ejuſdem fedis Canonici Capitulum generale unde pro nomine proprio, inquit,frequentatum.Conti
celebrantespenſantes
, rem publicam , ſeu camniunem ex nuator Chronici Fredegariinum. 103. Igitur prefatus
modico ſtudiomagnam & ex magna minimam effici ,divi Pippinus . genuit filium
vocavitque nomen ejus lingua
fione indebita, incuria, ſeu neglecta , deliberatione folerti propria Carlum. Saxon. Carl,Mafculus, Alemanni ho
prababita , pro bonoſtaru , O.augmento naſtre prefate. die
Kaerle,teſte Goldaſto ,de bomine probo,bano, utili ac
Ecclefiæ provide duximus ſtatuendum , quod de bonis se ſtrenuo accipitur; Belgis Kaerle,Fortis.Vide Cearle .
ditus, proventus fruétibus, fivepenſionibus Domus Gari CARLENII,Nummi, fic dictià Carolo Sicil. Re
tatis noftræ Ecclefie, preſentibus co* futuris ,nulli dein- ge iidem qui Gillati. Vide in hac voce poſt Gigliati :
ceps mutuetur, vel aliteralignetur directe uel indirecte , T CARLINI , Simili noțione , in Vira S,Franciſci
etiain ſub pignore,vel alio quocumquecalore quæfita, pra de Paula tom . 1. SS. April. pag. 183. Voluimus folvere
caufa vel commodofingulari,fed tantum , ut & debet, in patrano terrenum circumdatum Carlinis , o nunquam
negotiis ad que ſunt deputata , cammunibus expendan. valuit vendere ·
tur, ac quod Caritatiuus tum computum reddet,reliquum CARLUS. Vide Carlem ,
confeftim reftituat : ut præſens Ordinatio ampliari ..CARMALUS .Annales Ratiſponenſes Mabillonii
gaudeat firmitate,& c.Ibid.col.616. Statuimusa perpe- an.818 . Pernardus Rex Carmalum levavit,Mox an.819 ,
tuo ordinamus , quod fi fperetur verifimiliter- ante horam Linduvit Carmalum levavit ,
Mije , ut propter defełłym alicujus Canonici præfentis CARMELINI,pro Carmelitæ ,in Teftamento Jo
five abſentis , cadere debeat dicta (major )Miſa ; tunc hannis Comitis Claromontis an . 1340. apud Baluzium
Procurator DemusCaritațis unam canonicam portionem, Hift.Arvern. tom.2. p. 316. LegamusConventibus Fra
ſeu valorem ipſius in facriſtia certioratus ponere tenea- . trum Prædicatorum , Minorum & Minoriſſarum
tur ; quę Canonico Evangelium ſeu Epiſtolam loco deffa-. Carmelinorum O Canonicisde Chantoen ... cuilibet con
cientis dicenti omnimode tribuatur. tum folidos Turon .femel.
T CARITÁtis,vel Domas Caritatis Procurator ,non : CARMEN, Incancario .Juſtinianus 8.s.Inftit.de Pu
ſemelibidem legitur pro eo qui Præfe &tus erat huic da- blic.judic. Venefici quimagicis ſuſurris,feu Carminibus
mui,rerumque Eccleſiæ communium curam habebat. bomines occidunt. Virgilius :
I CARITATIVE ,Ex charitate, ex animo, huma Học feCarminibus promittit folvere mentes ,
niter,paſlim occurritapud Scriptores Barbaro-Latinos , Carmina dira, in leg.7. Cod.Th.de Paganis. Vindicia
9 CARITATIVUM ,Donatio . Charta Ludovici nus Medicus :
Franc.Regis an.1115.apud Stephanatium in Antiquit. Gramine ſeu malis ægra preſtare medelam .
Aurelian : MSS. pag. 281. Præfentem cartam noſtri ass Carmine ſeu potius , namqueeft res certa ſalati
Cars
 CAR CAR 310
309
Carmen ,ab occultis tribuens miracula rebus , I CARMUM , f.pro Carreium ,idem quod Carreda ,
Decreţum Talilonis Ducis Bajwar, de popularibus le- Onus vecturæ vaſſalis impoſitum .Polyptyck. Fiſcama.
gib, 5.5 . Ne forte Carminibus vel.machinis diabolicis vel a1,1235 . Hec vavaſſoria debet per annum duo Carma
1$
magicis artibus infidiantur.Cæſarius Heiſterb. lib, 1.c. de leignagio . Robertus de Mara tener unam vavaffa
34. Diaboium aliquando per Carmina vocare conſuevi . riam de 40.acris terre per fervitium equi ex Carma.Roge
1.
Aimoin.l . 3.Hift.Franc.cap. 52. Rapi meretrices ad ſup- rius Anfreitenet 9.acrasterre, es debet facere fubmonitio
plicia jubet, que ſefatebantur Carminibus multos internes nammia capere , & grantian retegere., o mundo
emiffe innocentes . Vide Guill.Abbatem S. Theodericire Carmum .
in Vita S.Bernardi lib.l. cap. 2. Miracula S. W \franni CARMUS, Carpinus,arbor,Gall. Charme.Papias
Epiſc. num . 28. & c. MS.Carpenusarbor qua dicitur Carmus.V.Charmus.
CARMINA DIABOLICA,Qux ſuper mortuos noctur CARNACARIĀ , in Charta Adefanſi Regis Hiſpa
nis horis vulgus cantare folet, vecançar in Ratherii Ve- niæ . Locum vide in Tanaria .
ronenſis Epiſcopi Epiſtola Synodica ad Presbyteros, & CĄRNACERIUS,Carnifex,forcor,Gall. Bour
apud Reginonem c.71, reau.Hilor.Dalphin.com.2.pag.323.ex Computo anni
CARMINARE,Incantare, carminibusmagicis irreci- 1336. Pro expenfas duoram latranum Petri Vitalis , cui
re,Gall.Charmer.Gloff.Arabico -Lat. Carmino , Cavto . fuit pes amputatus,& C.25.fol.a. den.Iten , uni Carnace
Papias: Carminare dicimus, vel inde dicitur, quod qui rio, qui traynevit ſuſpendit Bernardum Maquayre
illa canerent,mente carere exiſtimabantar. Qui malum homicidam . Et p.584. ann. 1348. & 1349.Item ,deducun
Carmen incantavit ,in legibus 12. Tab. apud Plin. lib. tur pro ſalario Carnacarii, qui comburit Packsodum Ri
18. cap. 2. Carmina incantare , dixit eciam Lampridius baldum delatum de impofitione veneni,& C.2.f.5. d . Pict.
in Juliano. Marcellus Empiricus cap. 8. Ipſaeculo clax- Carnivorum hodieCarnaciar appellamus .
fo,qui Carminatus erit. Et c.15 . Glanduleamane Gar CARNACLIGIUM ,Species veftis.Statuta Are
minabis. Hincmarus Remenſis di Divort, Lotharii & lat.MSS.art.53. Habeat ſartor.I 2. der. pro tunica ...
Tetbergæ : Quidam etiam veſtibus Carminatis indue- pro fuſtannitis homini 8.den.c. pro Garnacligia s. fol.
bantur, vel cooperiebantur . Raymundus de Agiles in CARNAGIUM . Vide Carnatican .
I
Hiſt. Hierof. Dum due mulieres petrariam unam de no CARNALADO . Vide Carnale 3 .
Jtris faſcinare vellent,lapis viriliter exculus, mulieres CARNALĄGIUM, Carnes ipfæ animalium :Italis,
Carminantes cum tribus pueris alliſit . Carnaggio, munitione di carne . Will. de Padiolaurenti
$ CARMINAR E,Canere carmen ,commentare carmen, cap. 36. Tranfeunte quippe Rege verftes. Arpanoiam cum
facere carmen .GaſparisBarthii Glotlar.com.3.pag.280, Legato,non immemor Largizaris Epiſcopus, panis ,or vini,
ex Fauſto. Vide Laurentii Amaltheam . & Carnalagii mifit encenia copiaſa ,priufquamingrasfer
INCARMINATRIX , Saga, apud Galbertum in Vita diecelim Tolofanam . VetusInquelta pra Rego Majo
Caroli Comit . Flandrinuni. 165 . ricar. Vidi portantera Carnalatge , videlicet cabricios en
I CARMINALIĄ INSTRUMENTA, Quibus utuntur agnos, dicebat quos cos portabat de caftra, do loco de
incancarores in fuis arcibus exercendis. Vica S,Bernar Belagarda pro primitia fua . Charca anni 1313 : in 49
di auctore Alano inter illius opera tom . 2. col. 1237 ,-6. Regefto Chartophylacii Regii : Salvo taman quad a
dis . 1690. Cum adhuc puerulus gravi capitis dolore ve- dittis macellariisCarnalagrum carnesfalfason gror
xaretur, decidit in lectulum . Adducta qutem ad eum eft pollint vendi. ( Concil. Bičerrenfe an. 1310.cap.14.apud
muliercula, quaſi dolorem mitigatura carminibus; quam Marten.com.4.Anecdor.col.292. Irena Statuimus monen
cum ille appropinquantem fentiret cum quibuſdam Care do omnes Rotores feu Priores cum cura de finecura, quod
Riinalibus. Inftrumentis , cum indignatione magna excis. nullus vendat reditus Ecclefiæ fuæad pecuniam abfque
mans , à le repulit & abjecit, licentia ſpecialipetita obtonta,exceptis Carnalagiis ,
I CARMENTALIA ,vlogoxía,Cantia , apud Ja : *C. ] Tabularium S.Flari in Arvernis: Prior babeat de
num in Supplemento Antiquarii cimas Carnalagii de primiciam à quolibet page o dielo
i CARMENTRAN . Vide Carenentrannys, rum locorum . ( Tranſactio inter Abbatom & Mona
CĄR MESINUS, Color oftrinus, purpureus , Cber. chos Crailenſes an . 1355. ex libro viridi fal. 53. Poffie
mili,Italis: Cyamoiſi, noftris: à Kermes ,voce Arabica, det ditt us venerabilis Conventus ... Medietaten Carna
quæ vermiculum ſanat, qui gignitur in baccis cocei, ex lagii avini & caprini ville du terrainalium de Crafs
quorum liquore panni coccino , feu purpureo colore His in duobus ultimis locis Carnatagium idem eft ac
tingi Tolent, Perperam Cremen linum & Carmeſinum Carnaticum : quod vide fuo loco . }
pannum , pannum fericum Cremona textum interpre. CARNALAR , Vide Caro ,
tantur viridocti ad 39.Martii.[.Almucias foratas ex fer 1. CARNALE.Gloff.Saxon .Ælfrici: Carnale, fläfe
ftino Carmeſing, Concil ,Hifpan .com , 4. p.612 .) hus carnis donus , ubi fediced caro diſtrahitur:
CARMINATIVUM Difhpativum ,diſcuſivum , 2. CARNALE , Animal. Tabularium Conchenfis
įn Amalthea.Medicina Salern.p.59.edit, 1622.Innoxia Abbatiæ in Ruchenis Ch. 73. Et totam decimam de lino
funt ( pyra ) ſi una cum Carminativis pulga dilig, baq Ölana , de Carnali,Oc .. 1
elt, calefacientibus tenuemibus, flatum expellentibus 3. CARNALE,Servicupis fpecies , qua pecora & a
comedantur, vel fuper bis, vinü vetus odaratū bibajur, nimalia, fi damnum facore in agro deprehendancur,agri
I CARMINE, reprizas , Carnaliter , apud Janum domino capere non modo diçør, ſed aceiderc , arq; adeo
Laurenb. in Supplemento Antiquarii . comedere , fi fint hujufmodiuc apponipoffinc ad men.
& CARMULA,Idem quod mox Carmulum . Vifa Selam : alias pignorica cápere ipfi licer . Charta Sanctii
Udalrici inter Ada SS.Benedict . fee, s-P-436. Equitat Ramirezi Regis Aragonum apud Martinezium in Hi
de in fervitium Regis in regionem Naricorum Sagaciter ſtor.Pinnatenli lib.z.cap 39. Similiter ingenuo'deomni
uenit, Cnrmulagne, pralangata, pellibilitatem redeuna bonara S.Jeannis berbaticum o Carnabo: utnon denit
di apie man potuit babere, Ibidem pag.458. Cumque ab illud,neque ipfi foniares, seque villawi corum in ullo loco,
ſidiane finita Garmyla mitigata , Imperator ad Saxa ubicunque fuerint,ad Paſcha ,ir byemi vel nivotempore;
niam reverteretur, in omni regno unea , fed ita fint liberi,fout meæ propria
CARMULUM.Lex Bajwar, tir, 2.8-3.Seditianem exs Infra : Ipfi vero babeanr fuasvetatos , in omnibus pecan
citata ,quad Bajagrij Carmulum dicunt.AliiCodd. Cør- niis ſuis cinemuiloca,wbiipfi babuerint aliquidfacere,
mulă haben .Germ.Schaer -mutfe,velitationem vocant, wibullus ſitaufus ibi pafcere, uel intrare abfque corum
license
 311 CAR
licentis, neque ego ; quod fi fecerint,mando ut accipiant
Carnale. Tabularium Laſcarienſe apud Marcam in Hi-
ſtor.Beneharn.lib.5.c. 11. n . 1. Liberaverunt totum pro-
prium honorem S.Maria de tot carrei , door de toto danno
O de tot Carnal, 6 de toto opere, & *c.Carnau , dicitur in
Conſuetudine Bencharnenſi tit. 19. art. 1.2 . tit . 24. arc.
7.cit.42. art.37.38.tit.49.art.1o.tit.58.art.59.Carnala-
do, qui Carnale debet , in eadem Conſuetudine tit . 19 .
art. 1. tit . 24. art . 7. tit.42. art. 38. Hinc Carnaler in
Conſuerud. Aquenſi tit. 11. art.43,eſt Tuer le beſtial, do
le convertir en les uſages, ſcilicet pecus quod in damno
captum eſt.Adde art.11.13.21.22.23.31. Conſuet .S.Se-
veri tit.z.art.2.3.4.5.17.18.Bayonenfem tit.z.art.16.So-
lenſem tit.z.art.z.tit.14. art.3.4. At in Lege Bajwar.tit .
13. 6.12 . animal alterius, licet in damno inventum , non
licet occidere : contra in Lege Wiſigoth.lib.8.cit.5.9.1 .
Nefcio an idem fonet vox ,
CARNALES , ¡ n Regeſto cenſuum & debitorum Co-
mitacus Bigorræ ex Camera Comput . Pariſ.fol. 37. Et
nota quod Ecclefia Tarmenfis folvebat olim 18. fol. pro
terris quas habet à Faganos à Prucigna per Carnales
per carrales pro terris, “c. Infra : De omnibus iftis
ſolvębat medietatem in Maio per Carnales ; & aliam
medietatem in Septembri.
ACARNERARE ,Czrnale feu pecora capere, invadere:
unde noſtris s'acharner , efferato impetu in alicujus la-
niatum ferri. Charta Sanctii ' amirezii Regis Arago -
. num apud Martinezium in Hift.Pinnatenſilib. 3.c. 27.
Et fi aliquis talisaverit in totum terminum S. Joannis in
ligno viridi, abſque licentia Abbatis velſeniorum ,peitet Charnel. Arnulphus Sexovienſis Epifc. apud Murator.
60. jolides: oves S. Joannis,& omnia pecora illius Cæno- to.3.p.422. col. i . Sed quoniam animalis és homo carno
bii, omniumque rufticorum ejus, mando ut in toto regno fus,proinde noge Carnalis, qua Dei erant percipere non po
,
men , ubi berbas invenerint pafcant tam in hyeme,quam tuifti, & vifibilia ipſius confpicere contemfifli.
in æstate : nullus fitaufus pignorare vel Acarnerare ; 9 CARNALITAS,Libido, Luxuria . Breydenbacb
quod fi quis fecerit , peitetmilleJolidos.
4. CARNALE , Tempus quo carnes licet come
dere, Gallis Charnage. Cod.Ms. Conſuetudinum fefto .
rum monafterii Solemniacenſis: In vigilia Pterificatio-
nis B.Maria ... quando eft in Septuageſima ſepias do
va farfata , Otria ova tam in Carnali quam in Septua-
geſima,Ibidem non temel: Sievenerit in Quadragefi-
ma ... fi autem in Carnali, & * c.
s . CARNALIS, Genuinus . Carnalis frater, uteri-
nus , proprius, genuinus , qui ads1.pos'o puixes dicitur
Scyliczą pag. 537, 2651005 v ata oepxa , in Vita S. Nili
jụnioris pag.47.Acta SS.Martyrum Numidarum num .
8 Homo gentilis , hoc eft , frater meusCarnalis occurrit .
Paflio . Perpetuæ & Felicitatis: Hic Democrates fue-
rat frater meus Carnalis. S.Eulogius in Epiſtola ad Al.
varum : Quem ego fratrem meum elle Carnalem profe-
rens, & *c. Ita apud Bedam de Wiremuchenfi Monafter.
ç. 1. Cuſchium lib.i Chron: Windesheinenfis c.28.& c.
Fratello Carnale, apud Joannem Villaneum lib.7.cap.
132. Filius Garnalis in Geſtis Innocentii III. PP.p.69.
Carnalis pa ens, apud Conradum Urſpergenfem p.284.
[ Pater Carnalis, in Carta Kazimiri Regis Poloniæ an .
1341, apud Ludewig. Reliq. MSS . tom . 3. pag. sas . ]
Pater Carnis,mea , apud Avitum Viennenfem Homil.
de Rogationibus , cui opponit Patrem fpiritualen à
Baptiſmo, Aimoinus libiz. Miraculor. SS. Georgii &
Aurçlü ; Duas nobiles puellas Garne forores .[ Conven-
sio ann , 1.241, ex Archivo Faræ -monaſterii: Prioris fo-
soy Carnalis. ] Carnales germani,in Chronico Afflighe-
menfi cap. 20. Garnalis propinquus, in Geftis Confu-
lum Andegavenſium cazi num . 6.Fladoardus de Sum-
mis Pontificib. in Caliſto :
Falconis Carne propinquum ,
1 Villelmus Brito lib, 8. Philippid.
Per vinclum Carnale gradu conjunctus eidem ,
Çugin Carnale, apud Joannem Villaneum lib . 12.C:50,
CAR 312
98. Nipote Carnale,lib. eodem c.41 . Amici Carnales, in
Geſtis Ludovici VII.RegisFranc. cap. 14. Ami Char
nel, apud Petrum de Fontana in Conſilio c.13. num . 13 .
Joannes de Condato MS.
Maint home Roy qui s'eſvigure ,
De ſes Charneis amis confondre .
Infra :
Souvent entre Charneis amis ,
Dont maint à la mort en a mis .
Carnali diletti, apud Pallavantium . Carnalis Patria 9 .
apud S. Auguftinum Epift. 225. Neque hoc invideruni
Ecclefiæ Tagaſtenſi, qua Curnalis patria mea eft . Edel
wulfus in Abbatib. Lindisfarn.
Carnali i nomine diftus
Godfridus ille fuit.
Eæpxixi satpis, apud Palladium in Hift. Lauliaca c.8z.
Carnalis dominus, apud Salvianum lib . 3. de Gubernat.
Dei :Sicut dominorum Carnalium ſervis eligere omnino
non licet,quæ ex præceptisſervilibusfaciant,aut que non
faciant, & c.Eodem libro : Quis rogo,ex Carnalibus domi
nis hac cum ſuis lege agere contentus eft, & c.
VITA CARNALIS, quam ſcilicet vivimus , apud Co
giroſum in S. Brigida p.637 :
CARNALES PRECES, Hifpanis,Carnales ruegos , quz
fiunt pro alio : cum aliquis agnato vel cognato Bene
ficium Ecclefiafticum vi precum ſuarum imperat :
Vide Leges Alfonſi IX. Regis Caftellæ 1. part. tit . 17 .
lege 4 .
9 2. CARNALIS, Carni ferviens,deditus. Gall.
Itiner. Hierofol. pag. 163. Aut procedunt ex perverſo 1
intelle &tu ſacre Scripture , ſicut infinite reperiuntur ho
refes, aut etiam proceduntex inordinato affe &tu Carna
litatis, aut errores Epicureorum . Vita B.Colecæ com .
1. A &t. SS . Martii pag. 546. Cum pro nimia peccatoruna
multitudine diebus illisenormiter ,' do fine menfura re
gnantium , fignanturfuperbiæ ,Carnalitatis& avaritiæ.
Carnalitas notione paulo diverſa ſpiritualitati opponi
cur, in Vita S.VincentiiMadelgarii to. 3. SS.Julii pag.
676.Beata vero Waldetrudis quanto ſibiólim conjunctior
fuerat Carnalitate, tanto nanc ſpiritualitate inberens
conjunctius,& c.S.Aug. Serm . 186. de Temporec.2.Car
nalitas vetuftas eft , gratia novitas eft . Littera Caroli
Principis Salerni ad Seneſcallum Provinciæ, è MS. D.
Brunet fol.93.Nec judiciorationis, fed Carnalitatis affe
&tu ... in his procedunt .
I CARNALITER , Secundum carnem.Carnaliter.
nati in Epiſtola Martini V. Papæ ad Uladislaum Polo
niæ Regem apud Ludewig.Reliq. MSS. to.5.p.409 .Ge
werare Carnaliter , in Diario Belli Huflitici apud eumd.
Ludewig. to.6.p.207 . Carnaliter editus dicitur Dei Fi
lius ab Aratore in c . 2. A & t.Apoftolor.
14 CARNALITER , Juxta litteram & non juxta litte
ræ fenfum , in Epiſtola EvantiiArchidiac.Concil.Hiſp.
tom , 3. pag . 87. & 88 .
C. CARNALITÉR Amice,benevole, ut videtur, ſi ta
men vera lectio eft Petri Patriarchæ Jerofol. Ord.Præ
dicát. Additiones MSS. ad Scatúra Augerii II. Epifc.
Conſeran. Laicis cujufcumque ftatus aut conditionis e
xiftantin virtute fandía obedientiæ , fub pæna excommu
nicatianis;diſtrictusinbibemus , ne ... wd domos perſona
rum ecclefiafticarum caufa prandii, aut cæna , feu fpolii ,
accedant, nifi ab eo primitus fuerintad boc ipfumSponte
do Carnaliter invitati .
CARNARIUM , Locus ubi carnes reponuntur, Joan
téares, Carnarium .
nide Janua.Gloft Græc,Lat, xp:wró
Mar
 313 : CAR CAR 314
Marcellus Empir. ſeu, ut aliis placer, Vindicianus : rüs, quos Monachis S. Gemma fufceperuntad creiſamen .
Prome etiam ,feu tunde prius,feu contere gyro tum , reſponderunt Monacbife nunquam dedile, & c. Ve
Quod viride hortus habet, vel quod Carnaria fccc . tus Inqueſta in Regefto Philippi Auguſti Regis Fran
CARNARIUM ,OXarium , Polyandrium ,Cemeterium , ciæ Herouvallianofol.22. Pafnagium ey Charnagiung
Gall . Charnier,Ital. Carnato, in quo humana corpora , ſunt Domini Regis . Verus Charta apud Beslium pag.
feu cadavera humo conduntur . Kpssøvnéxlov, in veteri 492. De paſqueriis porcorum propriorum ovium om
Inſcript. apud Selden . in Marmorib. Arundellian. pag. mnium Obedientiarum S. Joannis de conſuetudine quam
48. 1. edit.Nam caro , in Gloff. Lat . Græc. non modo vulgari fermoneCharnatgi vocant , Orc. Liber Rubeus
yrózs , fed & wuxſignificat. Breviloquus : Carnarium , Menfæ Archiepiſcopalis Aquenfis ex Bibl.Regia : Ec
Locus, ubi offa mortuorum ponuntur. Sedes oſuum Pru- cleſia de Caſtro Vero, pro Synodo fanet iLuce , que Car-,
dencio lib. Periſteph. hymno 3. V.532.Glaber Rodulfus nagio dicitur , 5.fol .& tertiam partem legatorum . In
lib. 4. Hift. cap.4 . Et quoniam ſepeliri fingulatim ob mul- fra, Ecclefia de Valleego de Paracolo pro Carnelagio $.
titudinem non quibant, conſtrutia in quibuſdam locis q Lucæ . Ita ibi paflim . [ Hift. Dalphin.co . 1. pag.41.col.
Deum timentibus, quæ vulgo dicuntur Carnaria , in qui 2. Item , quod anno præterito quo fuit Caſtellanus, idem
bus quingentadeo amplius... projelt a ſuntdefunctorum Guido plura animalia capi fecit ad opus pro Carnagia.
corpora .ChroniconMauriniacenfe lib.z.in Eccleſiam la- Domini apud Oyfentium , videlicet vaccas o mutones...
tenter introducunt, ipfis in Carnario, qui locus infra fe- de quibus animalibus retinuit ſibiuſque ad fummam cena
pta Ecclefia illius olla continet mortuorum , fraudulenter tum e7 quinquaginta mutonum & plus. Et.com.2. pag .
abſconditis, Chronica Auſtralis an. 1244. Promiſitet- 372.col. 2.Item , contra Caſtellanos & alios Oficiales
jam Carnarja in S.Cruce perficere. Willelm .Thorn an . guide Charnagiis olim levatis per terram noſtram tem
1287. Capella in Cimiterioquæ dicitur Charner, peraéta poribus cavalcatarum non fecerunt ſolutionos ſecunduna
eft. Charta WillelmiAcconenſis Epifcopi an .1101.In quod per eos extitit computatum , etiamſi Charnagia
quo(Cæmeterio)predi&tus Manſo intuitu pietatis, Carna- fuerint levata in majori quantitate, quam nobis vel no
rium adolfa mortuorum reponenda de propria pecunia ftris predeceſoribus alignata fuerint fivegentibus circa
conftruxit. [ Hiſt. Harcur. tom .3. p . 249. Celebrata eſt receptionem deputatis : etiam & fuper redemptionibus
magna Miſa corporum valde ſolemniter per Epiſcopum faétis per ſubditos, ne per lavatores ( levatores ) Signa.
Abrincenſem , ele poſtea arca pofitæ fuerunt in requie in rentur vel caperentur animalia fua . Liquet hic Charno
Carnario diéte Ecclefie .] Vide Hugonem Flavipiac. p . gium fuiſſe collectionem carnium , quas pro exercicu
185. Le Roman de Roncevaux MS, Dalphini Caftellanus quiſque in locis fibi fubditis fa
En un Charnier les ont fait aporter , ciebat , cujus tandem colle &tionis rationenı reddere te
A grantdolor là les ont enterré. nebatur . ]
Vide Chron.Flandr.c.79. & Ughellum to.2.p.187. CARNATUM , pro Garnaticum , ut videtur . Gre
CARNARIUM , ut auctor eſt CamillusPeregrinus in gorü Chronicon Farfenſe apud Murator.to. 2. part. 2 .
Caſtigat. ad Falconem Beneventanum fub ann . 1128. col. 437. Ijti qui ſuprein iſto columnello ſcripti ſunt
ubi mentio fic Carnariæ S.Laurentii,in urbe Beneventa- folvere debent penfionem den . 3.pullum 1 , matium cana :
na, fuit locus ſub dio, muris feptus, ad quem fufpendio , pei. Carnatum ſecundum quod habent is.
aliove ſupplicii genere perempti, & viliffima capita ſe CARNITIUM , Eadem forte notione uſurpatur in ve
mihumanda comportabantur; Italiçe nunc dictus Car. teri Charta apud Gariellum in Epiſcopis Magalon .
naro , & Cornaie . pag.103 . Retinentes tamen Communiæ totum Carnitium
CARNATICUM , Goldafto, Carnium exa &tio , ut in dominio .
ſunt frinſcingæ ,porcelli, pulli, & c.Amerbachio,ovium CARNATIO , Obeſitas & carnoſior habitus , Cæ
feu aliorum animalium decima, ut eft Decima Carnium , lius Aurelian. lib. 1. Tardarum paflionum : Eli enim
in Speculo Saxonico lib.2 . art, 58.9.2. [ Decima Carna- femper gravabılis Carnatio, & magis fi tenuibus eft ima
gii, in Archivo B.Mariæ Piperacenſis . ] Ucut fit ,con- poſita viribus .
Rat Carnaticum tributi ſpeciem fuiſſe ex animalibus : à 4 CARNELAGIUM . Vide Charnagium poft Cars
voce Caro , quæ Scriptoribus ævi poſterioris animal fi- naticum .
gnificat, ut infra docemus. Carnatici meminit Epiſto CARNELEVAMEN , Bacchanalium dies , Italis
la Caroli Magniad Pipinum apud Sigonium de Regno Carnevale, Carnovale, Carnavai . Quidam Scripto
Italiæ an .8o2. Necnon ego in eorum ædificiis faciunt ope- res Itali Carnevale dictum putant , quafi carne , feu ca
rari, ſed, Carnaticum & vinum contra omnem juftitiam ro, vale: fed id etymon non probat Otavius Ferrarius,
ab eis exa &tare non ceffant. Verum hic Carnaticum vide- Ego fane fic dies iſtos, feu potius diem Martis, qui Qua
cur uſurpari pro ea carne,quæ exigebatur ad veſcendum . drageſimam antecedit , appellalle noſtros exiftimo ,
Vita Aldrici Epiſcopi Cenomanenſis n.56. Et debentur Carn-a-val , quod fonat, Caro abſcedit , ſeu tempus
decem de Carnatico arietes ,
carnes comedendi . Charta an. 1195. apud Ughellum
Longe vero alią notione accepta poſtmodum ea vox, tom . 7. pag. 1321. Et in Natvitate Domini duas Spallas
nempe pro tributo ex animalibus, quod Goudelinus ab porcorum , & *ſex pizzas, & in Carnelevamine , unam
Occitanis Carnalatge appellari,decimamque ovium ef- gallinam , & tres pizzas , Or. Occurrit ſemel acite
fe ait . Libertates Regni Majoricarum editæ à Jacobo rum . Romualdus Salernitanus in Chronico MS. ſub fi.
Rege Aragonum an . 1248. Non donetis Carnaticum de nem : Comas autem Rogerius juxta mandatum regiuin
veſtro beſtiario ullo tempore , paſaticum , berbaticum , uſque in Carnis levamen Panormi nuncios imperatora
nee quarentenum . [ Codex MS.Irminonis Abb.Sanger- exſpectavit,& c.[ Vide Menagium in Etymol. Gall, ]
man .fol.73. col . 2. Giroldus colonus ....Solvit ad ho CARNELLARE. Vide Quarnellus.
Stem de argento ſoledos4.6 ad alium annum propterCar g CARNELLUS, Species vehiculi.Miracula S. Y
nasico foledos 2. ad tertium annum propter berbaticum vonis to.4, SS. Maii pag.569 . Et ſi paralyticus apporta
germgia 1. Etfol.75.col.1. Ifti duo tenent manſum inge- tus fuitin uno Carnello peregrinus ad fepulchrun .
nuilem 1 ... folvit ad boſtem de argento fol.2. O ad alium CARNER . Vide Carnerius .
annum propter Carnaticum fol.1.] CARNER AGIUM .Michael del Molino in Reper
CHARNAGIUM , in Tabulario Prioratus S. Gemmæ torio Fororum Aragon, p. 165. Ganatum ,quando tran
diæceſis Santonenſis : Cum Præpofitus Santorenſis Se- fit per aliqua loca regni,an producens ganatñ debeat ſol
guinus BeraldiCarnagium peteret de porcis creifenda vere Carneragium ,videin Foro uno titulo , Ne Carnera
Tom . II. O gom ,
 315 CAR
gium ,& c. Occurrit ibi pluries, Adde pag:54,idem quod
Carnale.Videin hac voco, & Foros Aragon . p. 197,
1. CARNERIA , Burſa falconarii, in qua reponit
carnes ad eſcam falconis, Fridericus II . Imp. lib . 2. de
arte venandi cap.47 . Habeat præterea unam burſam ad
cingulum fuum , in qua reponet carnes tiratoria , quę
ideo dicitur Carneria .
. 2. CARNERIA ,Gallis Charniere,Vitruvio ver-
ticula . Inventar.Ecclefiæ Noviom . an . 1419. Item ,unus
alius taſellus argenteusdesuratus, in quo eſt Sanfon for-
tis , in quo deeft medietas Carnerie .
9. 3. CARNERIA, Hominium Guidonis Viceco-
mitis Lemovịcenſis Abbatis S. Martialis ann , 1245. a-
pud Stephanotium co.2. Fragm . Hiſtor. MSS.Vini quod
Apportatur Leinovicas à quibuſdam deforis villam , de
reponitur ir tabernis five domibus, vel venditur in pla ,
tois SiveGarneriis in vico de Cumbis , pedagium pertinet
adipſos Abbatem & Conventum . Legendum Çarreriis,
plateis, Vide Carrerja 2 ,
CARNERIUS,CARNERUS,Ovis [ab Hiſpano Car-
nero,Gall .Mouton. ] Charta Garciæ Regis Navarræ
æræ 1087. apud repez in Chronico Ordinis S.Benedicti
tom . 3. Similiter namque vendimus vobis ipfa paria
quam dicunt Guardia , quam debebant vobis villas,
ipfa materia quod portabant ad ipfos palatios de Najara,
weſtras villas in 80. vaccas , 6oo. Carneros , 100.por-
cos , ut omnino ingenuas permaneant in veſtra poteſta
te , doc. Vetus Inftrumentum apud Marcam lib.5. Hi.
ftor. Beneharnenſis cap. 29. num . 2. Concellerunt pro-
pria voluntate uno quoque anno , ut facerent tributum
oéto Carners, & quatuor arietęs, &c Fori Alcaçonen-
fes æræ 1267. Et qui cavalo alieno cavalgaret , pro uno
die pedtet unum Carnerium . [ Liber Goth. fol.97. apud
Moretum in Antiquit. Navarræ pag. 302. Quod fi ali-
ter feciſſent haberent inibi babitantes poteftatem occiden-
di vaccas, porcos , Carneros fine ulla dubitatione ,
fine ullo pleito . In Privilegio Ferdinandi Gonzalez
Principis Caftellæ pro Monaſterio S. Æmiliani to n . 3.
Concil. Hiſpan. p.177 . col.1, Iſte predicte cum omnibus
ſuis uillis ad ſuas alfozespertinentibus , Carneros , dor
mus octo faciunt fe ad unum . )
1
CARNESCERE , Carnoſum , corpulentiorem
fieri,pinguefcere, Devenir charnu ,gras & potelè. J. Lau-
rent . Helbig. in Commentario in facram Scripturam
quem infcripht:Canvivium lætū ,latū & lautumiCarne-
jcunt ab epulis,craceſcũt à poculis, intumeſcût à maſſicis.
9 CARNETUM, Tumulus, ſepulcrum . Hiftor.
Monaſterii S. Florentii Salmur. apud Marten . tom. S.
Collect. Amplifi.col. 117. Hildegardis Comitiſſa ....
fuum Cametum retro B. Mariæ cryptam.gooædificave-
rat . Vide Carnerium .
CARNICAPIUM , Gallis, le Mardy gras , Carna.
ſciale , JoanniVillaneo . Chronicon Rotomagenſe e
ditum à Labbeo tam ... Bibl.an.1249 . Interfectus eſt Ro-
bertus nobilis Comes Arrebatenſis ... die Martis in Care
niçapio à Saracenis, Gall.Careme prenant. (Charcular.S.
Vandregeſili tom , 1. p. 359. an. 1246. Et eidem quatuor
folidos Turon, annui redditusvendidi, quod Willelmus
Cornu prafatus mihi reddebat annuatim ad Carnica .
pium de duabusmaſuris , &c .]
CARNICATORIĄ.Charta Hincmari Archiep.
Remen. an.870, apud Mirelim tom . 1.p.135.col. 1.Nul-
l'a omnino fervitia,nec manſionaticos, nec parafredos ,nec
Carnicatorias ab illis villis exigat. Miræus conjicit eſſe
pro Carricatura ,erit forte quiCarnaticũ interpreterur,
CARNICERIUM ,Carnificina,Gallice Boucherie .
Carnicerius,carnifex,macellarius.InCuria generali Ca-
talaniæ fub Petro Rege Aragon. an. 1351. prohibentar
Judæi fcindere vel vendere carnes in Carniceriis , ubi
Cbriftiani fcindunt vendunt carnes .
CAR 316
CARNICULA . Vide Carinula .
CARNIFEX , Lanius qui carnes vendit, & facit
vulgo noftris,Boucher, Ugutio : Carnifex, homicida,vel
macellator, vel Carnifex dicitur, qui facit carnes,Carni
ficina,macellum , Adalbero Laudunepl.Epiſc.in Carm,
ad Roberţum Regem :
Non ſuntCarnifices, caupones, necne fubulci .
Leges Burgorum Scotic, cap.70,De Carnificibus & car
nibus vendendis, & c. [ Index MS. redituum Monafte
rii Corbeienſis: Carnifices in introitu ſolvent duosſen
tarios vini de duos in exitu . Charta Bolconis Ducis Si
leſiæ pro çivitate Friburg. an. 1337.apud Ludewig. Re
liq, MSS to.6.p.42.Piftores, ſutores , Carnifices, Tarto
res fabri , et præcipuein Cirla, ubi taberna ab anti
quo habita quatuormacellis eft exempta , Učitur etian
Menotus Serm , Quadrag. fol.192.verfo col.z.Bullarium
Fontanell, fol. 115, recto, &c. )
CARNIFEX , apud Florencium Wigorn. & Hoveden,
an . 1040. ręcenfecur inter majora officia & miniſteria
Regia : Rex Hardekunutus Alfricum Eboracenfem Ar
chiepiſcopum , Godowinum Comitem , Steir Majorem do
mus, Edvicum Diſpenſatorem ,Thrond ſuum Carnificem ,
O alios magne dignitatis viros Londinum mifit, Galli
Magnum Cocum , le grand Queus, vocarunt .
CARNIFICARE eſt carnes facere, fcilicet mactare ,
Vec. Vocabul, Juris utriuſque.
CARNIFICERIA, Carnarium ,Laniąrium ,Gall.Box
cherie, in Codice MS. redituum EpifcopacusAutiſliod.
ex Chartophylacio Epifcopi ejuſdem urbis, in Libro
Anniverſariorum Monafteriis, Germani à Pratisfol.s.
verſo, & in Hiſtor, hujus Abbaţia Jacobi Bouillart In
ſtrum . pag.70 . col.i.
9 CARNIFICERIUM ,Eadem notione.Litteræ Johan
nis Regis Franc . an.1356.to.3. Ordinat. pag. 76. Item ,
quod decarnibus grojis, que in macelloſeu Carnificerió
difte ville vendentur, & c
CARNIFICIARIA, Eod. intellectu, in mox laudaco
Anniv.libro fol.11, verfo & fol.17.
CARNIFICINA , Idem. Vide Carnifex .
CARNIFICINA, CARNIFICIUM , Cedes , ftrages
Galp. Barthii Gloff.apud Ludewig. tom, 3. Reliq. MSS.
p.115.ex Hiſt.Palæſt.Roberti Monachi.Rymer.com.16.
pag. 216. col. 2. Ut acerbillimis hoftibus... patria, liber
tas , religio,leges præde dºmiferabils Carnificinæ expo
Berentur . Galli eadem noţionedicimus, Carnage,Bou
[berie ,Maſacre,
CARNIFICIA Summa , crudelicas, Gall. Gruautè .
Bern. Breydenbach Itiner. Hierofol, pag. 157. An poteft
mifericordia Dei, cujus non eftnumerus nec menfura,tan
tam ſuſtinere Garnificia tormentorum ? Vel ad quid, in
, antam multitudinem damnandorum creavit
quiunt t
Deus? Et pag.161 . Utquid ,inquiunt,fuftinet divina bo
nitas tantam ftragem hominum quos çreavit? An delectat
eum Carnificia tormentorum infernalium ?
9 CARNIFICUS,Idem qui Carnifex,Lanius , Charta
Libertatum oppidi S.Palladii in Bicurig.ex MS,Coislin.
Item ,quilibet Carnificus dequalibet vacca, c.
CARNIFICISSA , Carnificis uxor, vel quævis alia
mulier,quæ carnes vendit,Gall.Bouchere. Miracula B.
Simonis deLipnica tom. 4. SS . Julii pag. 530. Item
Margareta Pawlowa de platea S. Nicolai Cracovia Car
pificiſſa ,
CARNIFICIUM, Macellum , in Gloff. Arabico - Lat,
CARNIFICIUM, Alia nocione, Tribucum è carni
bus venalibus exactum apud Lobinellum Hiſt. Britan.
10.2.p.197.Præterea etiam dedi conceſſi jam di& tis Mo
nachis 30.fol.quos annuatim percipiebam in quodam red
ditumeo apud Rogeium , qui Carnificium vocatur :
9 CARNIPETA , Quicupit carnes edere . Leibni
tius co,2.Scriptor.Brunſyic.pag.362,ex Chron, Cluſina
Hen
 317 CAR CAR 318

Henrici Bodonis : In Thuringia Carnipetis connivere ... xufiere de four alba , ko ſex gellinas cum dimidia aber
ubi autem carnibus indultum fuit, in palam uenit ,quomo. leemofynario. Statuta ş. Claudii an . 1448. pag . 81. Ise
do carnium ejus non ſuffrageturvitæ cænobitịce. duobus Carniſpreniis quæ fieri ſolueruot, ante Alven .
9 CARNIPĘTENTIA,Deſiderium edendæ carnis,ibi- tum Domini ♡ ante Septuagefimam , debet Pittancia
dempag. 361. Sed unde eo quorſum Carnipetentia obre- riusminiſtrareunam peciam bovis, cunam porci,cum
pit o tendit ? roſtis aſſuetis . Etpag . 82. Item , & die Çaniſprenii uf
CARNIPLAVIUM. Chron. Parmenſe ad ann, que ad feftum Paſche tenetur idem Pittarciarius mini
1307.apud Murator.to.9.col.860. Landus junxit Parmă jrare cuilibet Religioſo cum pittancia carparum mini
die Martis 7 intranteFebru, quo die eratCarniplavium , ſtrariſolitarum duo gleos pro qualibet die doo quatuor nu
Hæc dies Martis ann.1397.quo Paſcha incidebat in 26 . ces . Hic non obfervabo , cum res in propatulo fit, in
Marții,erat ipfa bacchanaliorum dies ultima,Gall.Mar- Statutis S. Claudii duo commemorari Carniſprinia ,
di gras; Carniplayium igitur idem eſt quod Carnica- unum , cujusetiam meminere Statuta Ecclefiæ Barchi
pium , fi tamen lectio ſit genuina. nonenſis anni 1317. apud Martenium tom. 4. Anecdot.
CARNIPRIVIUM , & CARNIŠPRIVIUM, Tempus col. 613: ante Advenrum , alterum ante Septuagefi
quo carnibus privari,& ab iis abftinere incipiunt Fide- mam ; fed illud notatu dignum eſt , non eamdem elle
les, ante jejunia Quadrageſimæ. Quandoque fumitur vocis Carnıfprinii in laudatis S. Claudii Statutisnotio
pro primis jejunii diebus , Vide Foppens ad Miræum nem , Priori in loco Carniſprinium ſumitur pro tempo
in Supplemento parte 2.0.93,7:996 .) Gervaſius Tillebe- re , quo carnibus licec veſci, uc etiam fumitur in qui
rienſisMS.de Oţiis Imperial.part,3:0.102.Initium Qua- burdain aliis exemplis prius allatis , in poſteriori vero
dragefimę, quod vulgo Carniprivium nominant, Itapor- Çarniſprinium accipitur pro tempore, quo carnibus ab
ro peculiariter appellata Dominica Septuageſimæ,Bel- ftinendum eſt ,
letus cap.65 , Obiter notandum eft feftum B , Luciæ hic ad CAKNIPRIVIUM Vetus , & CARNISPRIVIUM
junétum habere Italice Chartar , quia tuncmaxime car NOVUM , frequenter occurrunt in Probationibus Hi
nes folentdeponi, quemadmodum fecunda Dominica Se- ftoriæ Dalphin.Inſtrumentum anni 1291.com . 2. pag .
ptuageſime dicitur vulgoGarniſprinium. Hanc Domini- 42.col... Treuga inter nos data uſque ad Carniſprivium
cam ante carnes tollendas vocaçMiffaMolarabum :Grę- Vetus nibilominus in ſuo robore duratura. Aliud Inſtrum .
ci de 10% psav appeļlant,ut & Hebdomadem quæ Domini- anni 1306. ejuſden tomi pag. 127. col . 1. Die Sabatti
præcedit, quod non ultra cam vefcendis carnibus o- pojt Novun Carniſprivium . Et pag. 128. col . 2. Poſt
perai dent , féd una cum ea illis edendis finem impo- præditta anno quo fupra , die Martis poſt Vetus Carniſ
nant , uti probat Allatius lib. de Dominicis & Hebdom . privium . Tertium anni 1333. ibidem pag . 246. col . 2 .
Græcor.c.10, Maxime aytem Clerici & Sacerdotes je. Die Dominico ante Carniſprivium Novum . Has Epo
junium Quadrageſimale apud noſtros auſpicabantur abchas illuſtrat aliud Inſtrumentum anni 1302. ibidem
hac Dominica : ex quo dicitur pag. 119. exhibicum , quod D.atum aétum dicitur an..
Carniprivium & Privicarnium $ acerdotum , ſcilicet no Domini 1 302. Indict, , in die Dominica Carniſprivii
Dominica qua mos eſt Sacerdotibus caput quadrageſima. Novi , decima ſeptimadie menſis Februarii . Hæc indi
lis jejuniiſolenni efu carnium provenire , uc eft apud cant Dominicam Quinquageſime anni 1 303. ejus ini.
Willelmum Neubrigenſem lib . s. C.10.Necrologium S. cium ducendo , contra morem antiquum , à Kalendis
Vi&toris Pariſienſis : In Ecclefia B. Marie Pariſienſis Januarii , Hacigitur ante Quadragefimam Dominica
accipimus de prebenda noſtra panem & vinum : Vicarius incipiebat Çarniſprivium novum . Id confirmari po
vero nofter integritatem ſtationis ,& à Privicarnio Sacer- telt,atque Veteris Carniſpriviidies altrui extractoCom
dorum uſque ad Pentecoſten , totum fcilicet panem , cuyo puti Johannis Humberți GuigoniDalphino an . 1328.
vinum , ftationem , Infra : Et totum vinum & Pente- ex Adverſariis Cl. Viri D. Lancelot: Item , die Lune
coſte uſque ad Carniprivium Sacerdotum , Chronicon inter duo Carniſprivia, videlicet decima quarta die Fe
Montis-Sereni ann. 1202. In Dominica vero Circumde- bruarii folvit ....18 . fol..... Item die Jovis inter duo
derunt , Carniſpripium haberent , reliquis diebus ,uf- Carniſprivia , videlicet diædecima ſeptima Februarii ,
Eſto mihi , lacticinia comedentes , In Statuţis ſyno- ſolvit .... 60, fol. 10. den. Hoc anno 1328.quo Paſcha
que
dalibus Nicolai Epiſcopi Andegavenſis ann.1974. præ- . incidic in tertiam diem Aprilis , 14 & 17. dies Februa
cipitur ut omnesPresbyteri diæcefis poft diem Domini- rii indicant hebdomadam quinquageſime , quæ tora
cam ante Cineres ufque ad Pafcha carnibus non utantur, dicitur inter duo Carniſprivia . Carniſprivium igitur
Uc porro Moſarabes Dominicam quæ Quadrageſimam Novum ipla Quinquageſime Dominica , VetusDomini
præcedit, Ante carnes tollendas vocabant, ita Hiſpa-. ca Quadragefime incipiebat . Sed unde Quinquagefi- ;
ni hodie diem Martis qui eamdem anteverţit , Martes me Dominica Novum , QuadrageſimeVetus dictum eſt
de carnes toliendas dicunt , quem Chronicon Petri IV, Carnisprivium ? inde procul dubio , quod in Eccleſia
Regis Aragon.editum à Mich. Carbonello ,lib . 1.cap; Occidentali ante fæculum nonum abftinentiæ dies à
26.lib . 2. cap. 17. lib . 3. cap.23, Dia de carnes toltes ap- Dominiea Quadrageſimæ ducerent exordium ; poſtſæ
pellat , culum vero nonum ad complendos quadraginta dies
9 CARNIPREVIUM in Charta Hardouini an.1238. quaruor additis diebus hebdomad. Quinquageſimæ ,
cap. 23 ; Tabularii Gemeticenſis ; Decem folidos ante Carniſprivium Novum dicta fit ipla Quinquageſimæ
Carniprevium . Dominica , quod initium eſſet quatuor illorum dies ,
I CARŅIPRIMIUM ,fivc Dominica in Septuagefima, rum feu hebdomadis abſtinentiæ recentius inftitutæ .
in Tranſactione inter Abbatem & Monachos Craſſen- Hæc fere poft eruditum Editorem Hiſt. Dalphinatus .
ſes ann.1351,ex lib .viridi fol.53, Sed legendum eſt TÇARNIPRIUM , pro Carniſpripium legitur,in An
I CARŅIPRINIUM , ut ibidem habetur, necnon in nal. Tolol.D.la Faille Inſtruni.p, so .
Charta anni 1249. ex Tabulario Monafterii B , Mariæ I CARNISIA, apud Rymer. tom .8.pag . 573.col.
de Prato Rotomag. Ad Carniprinium unam pechiam I. Capit etiam emendas aliſe panis & Carnifie fratte ,
carnis de valore ſex denariorum , Et infra : Item , Robertus de Brus babet ... , merca
T CARNISPRENIUM , in Charta Geraldi Abbatis S. tum , ego feriam emendas aliſe panis Carnifiæ fra:
Ioannis Angeriac. an ,1385.ex Chartulario ejusMona- &te ; id eſt, Carnis minutatim vendicæ , fi bene con
ferii pag. 463. Item die Lune poſt Dominicam Carniſ- jecto . Hiſpanis Carniza el Occiſio , çædes , crucida: ;
prenis in Abbatia debemus habere jefpy de bacon y 13 , tio . Vide Carnizarius,
Tom . II, 02 . CAR ,
 CAR CAR 320
319

1 CARNISO ,Ornatus,apparatus armatura , Gall. Id eft , dum juvenis eram ,

Garniture, Armure . Charta anni 1247, ex Tabulario S. CARO, Animal , Fori feu Conſuetudines Comi
Victoris Mallil. Ego Burgandionus Dominus de Tritis tatus Bigorrenlis art. 14. Villa liberòrum deCarne non
eligo ſepulturam in Monafterio S. Victoris & relinquo ibi amplius quam quinque folidos, aut porcos quinque foli
. * !
d équórum ,&Garnifo nem alterius,ubi ipſe vel uxor ejus preſentesdnon fuerint,
CARNITIUM . Vide Carnaticum , umi

CARNIVORA,Gall.Mardy gras,quo die vorantur inquiret : & fiemendare noluerit , Comitem proclama
& conſumuntur reliquæ carnes. AdaMurenſis Monaft. turus adeat, & fic in duplo Carnem amiffam recuperet,
23. folidi... in fefto S.Joannis Bapriftæ de Cellario den- Comes 60:ſolidos,Ubi vir doetus:Carobic fumitur pro
tur', O in minifterium Fratram in feria - tertia ,quæ Car- animalibus, inde vulgare verbum Carnalar ,id eft , Car
nivora dicitur, expendant , nes, live animalia pignori capere, ut eſt in Confuetudine
1 CARNIVORACITAS,Efus carnium ,in Chro- Aquenſi tit . 11. art. 31. Vide Carnale , Carnaticum
nico Cluſino Henrici Bodonis, apud Leibnitium tom ,2. Carnerius, & c,
Scriptor.Brunſvic. pag. 362. Aliis ad Carnivoracitatem q CARO, An pro animali integro, an pro parte car
proclivibus & eam etiam defenfantibus, aliis uſum car nis animalis ad eſum occiſi , Gall. Piece de chair , de
nium exhorrefcentibus, omnino bene valentibus Cång- viande? Necrolog. Parthenonis S. Petri de Cafis : 29.
bitis prohibitum afleverentibus , Junii obiit Guilhermus Durandi Domicellus , Bajulus
9 CARNIZARIUS,Lanius,Macellarius.Gall.Bou- iftius loci , qui dedit60. libr. Turon. pro obitü fuo , in cel
cher.Concilium Legion.anni 1012.can.35 . Omnes Cară lario de panco deduabus Carnibus, 30. Juniiobiit Ber
nizarii cum confenfa Concilii carnem porcinam, bircina m narda rreira de Laniac monacha ,que legavit panem ĝ
mi per penfüm vendant, & * dent prandium Concilio una vinum & duas Carnes oftave S. Galli. Similiâ pluries
cum Zaunorres , ibidem repetuntur .
CARNO.Prior deMelton ſe & homines ſuos immu T CAROCCIUM ,CAROCOLA,& c. V.Carrocium ".
nes clamat ab omnibus amerciamentis in foreita , ab CAROLA ,KAROLA , Stacura Ord. Præmonſtrat.dift .
omnimodis geldis , footegelds , buck ]talls , tritis , Carno , 1.cap.9 . Porro in clauſtro Carolæ vel hujufmodifcripto
ſunag, & c. Itin. Pick : fol.168. v , Crompton. fol,191. v . ria aut cifte 'cum clavibus in dormitorio, nifi de Abba
Häc Spelmannus.[ Th. Blount pro Sunag legit Sumag , tis licentis nullatenus habeantur . Vificatio Thefaura
conjectarque voce Carno immunitatem quamdam vel riæædis S.Pauli London . ann. 1295. Morſus Joan . de S.
privilegium fignificari : Carno, inquit , ſeemstoſignifie Laurentio argenteus deauratus, cum limbo el medio cir
an immunity or priviledge . Puto legendum Carro , ita culo tripboriato, inferto groſſislapidibus & camabutis
ut immunitas à carro fignificet immunitatem à carrio- perlis: fed deficiunt 2. leunculi , una perla ma
pera, quemadmodum immunitas à Sumag ſignificat im- gna , & una Karola & 7. lapilli , &c. Alibi: .Fe
munitatem à fummagio, hoc eſt, à præſtatione jumento- retrum S.Athelberti ... e affinguntur in una parte 10.0
L
rum ad exportandas res dominorum .Anglis Sumage eſt boli de Marcbia , 6-2. annuli aurei ; eo defiorunr lapi
onus jumenti. des cum Karolis si. Rurſum : Et unum annulum cum ſa
CARNULENTUS,Ugutioni,PlenusCarnibus.Car phyro magno, Karola in circuitu 7. lapidume 8.
nulentiá,craffitudo.Guibertus lib. 3.deVica ſua c.5.Sta- perlarum . Ibidem : Et deficitlapis unus in parte poſte
tura brevi, do exiliCarnulentia. Ucicur etiam Solinus , riori , din altero pendulorum ( mitræ ) defciunt 3.cate
ut & Prudentius. nule cum Karolis argenteis appenlis. Ibid. Stola do ma
T CA NUNCULA Diminutivum vocis carnis.S. nipulus cum modis oblongis, de amictus cum puellis ( f.
Wilhelmi Conſtit.Hirſaug. lib.i.cap.23.Profigno liben- perlis) Karolantibus cingulum de filo .Rurſum : Item
ter faciendi, Carnuncutam fubimento dependentem duo- Carolle ferre & ante crucem L S Radegundam .
bus digitis comprehende. Sed f.legendum Caruncula , Si unus eller hic locus poftremus , Carolle ferrée
CARNUS , Difcus. Glofk MSS . Ante crucem S.Radegundă; crederem Carolas nihil amt
11. CARO ,Carrorum faber,Gall.Charron.Charta liud elle quam clathros feu coluinellas fabrefa &tas olim
Confratrię Clericorum Pontiſarę an.1366.Petrus Mar. in quibufdam Galliarum provinciis, in Normannia fal
tel Caro de parochia B.Petri Pontilare recognovit fede- cem ,dictas Caroles.Hinc in antiquis ufibus S. Vätidre
bere Confratrie Clericorum fex folidos pro domo ſua de fo- gefili legitur pro certis diebus : Procellið fit per Carolas ,
so lane ... F .Gaido Gardianus Fratrum Minorum Pon- hoc eſt, per circuitum Capellarum clathris claufarum
tiſaræ teftatar in duodecim denariis ſituatis fupra domum . Sed quid hæc cum aliis locis ? An dici pofTet in iis locis
Petri MartelliCaronis . Carolas effe minutiora quædam opuſcula aurea vel ar
42. CARO, Omnis homo, Gaſp.Barthii Gloſſar.ex ' gentea, contextave ex lapidibus precioſis , perlis Karo
Hiſt.Palæft.Non eſt lingua Carnis,que ſatis valeat enar- Tantibus , ad inſtar clathrorum fabrefacta ? Penes atten
rare, quod Francorum manus ibi valuit peſlundare.S.Au- cum lectorem eſto judicium.Carole noftris alias,hodieq;
guft.in Lib. Quæſt. contra Apollinariſtas in verba Pfal- Italis Carola chorea eft . Anindeclathri dicti Carole
mi 64. Exaudi preces meas, ad te omnis Caro veniet... quod orbem ſaltatorium utcumque repræſentent ?
Unde deintelligitur folere bomines per nominationem ſo 9 CAROLICI SOLIDI,CAROLENI,CAROLINI,Mo
lius Carnis ſignificari , necæ ſpecies, de quibus in voce Moneta ,
3. CARO, Corpus validum, ſanum , & nulla ægritu CAROLINA ,Herba Crocodylion diéta de qua Ru
dine offenfum , bona corporis habitudo . Salvianus lib. ellius lib.3.c.9 . & 10. Gobellinus lib. 9. Comment. Pii
1. de Gubernat. Dei: Quis tam profundi cordis virum II.PP.p.217.Perba reperta eſt,quam Carolinam vocant,
non admiretur, quia scrita religioforum atque virtutes quod Magno quondam Carolo divinitus oſtenſa fucrit 2
tam magnis retributionibus dignas putat, ut in præfenti adverſus peftiferam luem falutaris, & *c,
hac vita Carnes atque fortitudines corporism ,prèmia pu CAROLUS, Papiæ , Naxicula in paludibus. Addit
tet eſſe debere Sanétorum ? Vide Lactantium de Morţi- Codex editus, ( nam abfunt in MSS .) Carolus Rex Fran
bus Perfecutorum n.9 .
cie fuit .
4. CARO , Vita. In Carne, in Vita .Anonymus Poe T CARANCE , Concil . Roronag : an.181 . Con
ta de Epiſcopis Eboracenfibus. ventus Proceſſiones indicebatur.,.ad eleemofynas pau .
Et culpam erubui juvenis in Caroc fateri , peribus impertiendas, quas à Græca diftione xapitai, id
eft
 Si CAR
321
oft gratias', per vocis corruptionem Caroncas yocabant .
CARONIA , Platea, vicus ubi habitant Carones
feu plauftrorum fabri,Gall. Charrons . NecrologiumS.
Mellani Pontiſaræ : Item ſuper domo Radulphi le Cor :
dier in Caronia 3. fol. Vide Caro t ..
9 CAROPÉRA,Opera carri,Ve & ura ,Gall.Char
roy.Cod.MS.Irminonis Abb. Sangerman . fol. 36. verſo
col. 1.Arat ad bibernaticum perticas 3.ad tramiſem per-
ticas 2. facit caplim quantum fibi jubetur,facit Ccrop.u-:
bi ei injungitur. Fol. 65. verſo col.i. Faciunt Caropera
propter vinum in Andegavo cum duobus animalibus de
manſo. Fol.90, verſo col. 2. Mittunt duos boves ad Caro-
pera. Fol.94.col.1. Facit in vinea arp . c . , Carõp.ma-
nopr .quantum ei' injungitur.Etfol.95.verſo col ... Facit
Carop,ubiviinjungitur. Vide Carropera ,
CAROPERARE,Vehere,Gall.Charrier.Idem Codi
fol.ž 2.verfo col. 1.Perfolvunti.de unoquoque carro quan
do Caroperent ñ faciunt, exeunt fol.3. Lubenslegerem ,
Quando Caroperam non faciunt.
( CAROS, Crapulatis redundantia , ſopor profun-
dior juſto ,capitis gravedo. Laurent. in Amalihea. Vide
Medicinam Salern. pag. 130. 131. edit.1622 . Vox Græ:
ca eſt ; hinc
9 CAROTICÆ ,Vene quæ in collo funt,quas fiquis com
primat,corruat homo dormientifimilis,fequaturque totius
corporis immobilitas.Suffannæus in Vocabulario .
CAROVANA . Vide Caravanna .
19 CAROXOLUM . Vide Carrocium .
1. CARPA ,Cyprinus, fpecies piſcis, Gall.Carpe.
Limborch.lib.Sentent.Inquiſit.Tolof.p . 59. Et dedit di-
tło heretico unam Carpam , quam tunc fueratpiſcatus ·
Statuta S.Claudii ann.1448. p.82 . Tenetur Pittantiarius
miniſtrare cuilibet Religiofo cum pittancia Carparum
ſolitarã ,duo aleca pro qualibet die « 4.nuces.
miniſtrari
2. CARPA ,Papiz,Cepulla ,[ & Gloffar.Sangerman.
MS.num.501 . ]
CARPASIA , Breydenbach.Itin .Hieroſol.p.34.A
meridie vero eft Carpathos infula ... ex hac infula dicun-
tur. Carpafie ,Magne navesſpetiofe.
e Carpenteriis & prifonibus ducentis 40.8. Oroits
CARPEIA ,Porcio cibaria Monachica, fic di& ta , ut
videtur à Carpia, noftris Charpie, feu lincolo minutif
fimecarminato & diffecto, quod carnes minutatim in
ftar Carpiæ concidantur :-Minutal. Nam ſcribit Octa-
vius Ferrarius in Origin.Ital.Carpionare eſſe pifces ace-
to & aliis fpeciebus condire.Chron.Abbatiæ S. Trudo-
nis lib . 13. Primum ferculum in menfa erat, quæ vocari
poteſt Carpeia do ficcopiſce, eo quodminutatim carpere-
tur, d ' minutatim cum ovis conciſis cum pipere SuperSpar- dis tom . 2. ad calcem pag . 147. De Carpentariis cella
geretur.Statuta antiqua Canonicor.S.Quintini in Vira- rii 72. ]
manduis: Venationem , volatilia ,Carpeiam cum frifia ,2 . .
membro pulli, "c.Rurſum : » In Carpeia , dimidius por
cusharies, 250.ova cum pipere, Idem quod Karpita, de
qua voce infra .Vide Carpia ,
CARPELLA ; in Gloſſar. Saxonico Cottoniano ",
fadotboga .
CARPENTARE ,CARPENTARIUS, & c. Vide Car
pentum .
:: CARPENTUM , Papiæ, Pompaticum vehículi ge
nus.Carrum . DeCarpentis veterum multa congefferunt
Caſaubonus ad Lampridium , & Jacobus Gothofredus ad
Legem unicam Cod .Theod.deHonorator. vehicul.
CARPENTARIUS,eidem Papię, Qui facit carpenta.Ifi-
dorus lib.19. Carpentarius ſpeciale nomen eſt,carpentum
enim folum facit . Artifex Carpentarius , apud Lampri-
dium in Alexandro Severo.Vehiculum Carpentarium , a
pud Polionem in Zenobia. Poftmodum dićti Carpenta-
rii artificesomnes lignarij, & cignarii . Ugutio : Omnis
faber lignarius, Carpentarius dicitur.Quippe carpento
rum feu vehiculorum materia lignea fuit.Carpentarius,
1.Paralip.cap.9.v.15.& in Lege Bajwar.cit.,10.8.6.Gram
Tom . II.
CAR
fi :
pentarius feruusin Lege Salica tit. rr : 8.5. Æcherius
Beatus lib.2 .adverſus Elipandum Toletanum : Carpena
tarius quislibetfacit fibi domum in qua habitat,& c.Cara
pentarius cognominatus olim Willelmus Meledun . Vi
cecomes, quipriorinoftrorum Hierofolymitanæ expe
ditioni interfuit , non quia faber lignarius effet , inquit
Guibertus lib.4. Geltor. Dei
cap. 7.ſed quia in bellisce
dendo more Carpentarii inſiſteret. Ordericus Vitalis lib .
12. Carpentarios berfredum facientes docebat : Opus)
Carpentarium , in Concilio Meldenſi ann. 845. can.772
& apud Ingulfum p.888. Ucuntur idem Ingulfus'p.837.
S.Hieronymus in Præfatione ad Regulam S. Pachomił
§. 5.S.Ifidorus in Regula c.19 . Lex Burgundion . tit . 10 .
§. 6.Capitulare de Villis . 45. Baldricus Noviomenſis
lib. 2.cap. 1. & c . Opus Carpentarium , provapritsets/
reces, Exod : 35.0 : 33..
CARPENTARE,Opus Carpentarii exercere, vel ex lix
gno opus quodvis conficere . Lambertus Arden ſispag .
160. Super danjonem Ardee miro Carpentariorum ar-)
tificio domum ligneam fecit, quam quidam Broburgen
fis artifex vel Carpentarius ,... fabrefecit oyo Carpenta
vit . [Hiſtor.Dalphia.coni. 2. pag. 132. col.2. ex Com
puto anni 1324. Item eidens Humberto pro fufta garita
rum caftri de Lueys adducenda,charreanda , Carpentan
da montanda fupra murum garitarum ;& c. 16. libis.
fol. ] Carpentata ædificia ,in Speculo Saxonico lib.z.art.
20.9.1.Willelmus Brico lib.7 .Philipp. p.179 .
Et ſic artificum ſtudio vigilante labore -
Carpentata brevi , O'c .
Et lib . 12 .
Aut Çarpentorum , quæ primum Belga putatur
Carpentafle fibi, doc.
CARPENTATOR ; apud Petrum Canonicum in Altis
S. Dympnæ Marc . n . 7. [ In Hift. Dalphin . com . 2. pag
159. ex Computo ann . 1321. Charca anti-1377. apud
Miræum tom. 2. pag . 1245. ]
CARPENTERIUS, Idem in Computo an . 1202. a .
pud D.Bruſſel Tract.de Feodis to.2. ad calcemp.141. de
CARPENTER ,Eadem notione ,in Onomaſtico ad
calcem comi 4. Actorum SS.Maii . 0 :?
CARPENTARIA , Locus ubi Carpentarii feu fabri
tignarii operantur, apud Innocentium III.PP. lib .13 :
Epift
. ss . Interdum ipſa Carpentarii ars, ut apud Fir
micum lib . 2. Match . cap.9. Vide Stephanum Tornád.
Epiſt. 82. Denique ipfum Carpentarii feu Doliarii 0
pus . Campucus anni 1202. apud D. Bruſel.de Feo
CARPENTATIO , Opus carpentarium ; ſeu ligna
ad opus carpentarium neceffaria.Charta Communiæ S.
Quintini Viromand . ann. 1237. è Chartulario Mona
fterii S.Quintiniin Inſula p. 156. Planketas os ventalia
tenentur ſuis fumptibusde omni marieno neceſſario e de
omni Carpentatione in porpetuum detinere.
I CARPENUS, pro Carpinus,Arbor , Gall.Char
me. Vide Carmus & Oplus.
:: CARPETA . Vidc poſt Carpia .
I CARPETT Æ , Vulgo Carpette, inquit Hofman
nus in Lexico , Muliebres cunicæ vocantur hodieque
Veneciis, quas Chiridotas Dalmatarum vocat Capitoli
nus in Pertinace c.8 . Kæppatoi Græcis,ut aliis nocarunt,
quod Káporovmanus obvelabant . Octavius Ferrarius de
Ře veſtiaria, lib. 3. cap.9 .
Q CARPHIA ,Græce Répoza , Claviculi qui confige
bancur lub ſoleis calceamentorum militum , de quibus
Ilid . lib. 19. Orig . cap. ult . Hierolex. Macri.
CARPIA , Linamentum , feu linteum carptam quod
vulneribus inditur , uto's Græcis Medicis , vel TiATIS
uosis,noftris, Charpie,.voxChirurgis nota . Gloff.Lat.
03 Græc.
 323 CAR
Græc.Carpia,ima spos.Bins, fordidum vellus. [.In -Supo
plemento Antiquarii legitur Carpies. ) Gloffe MSS.ad
Alexandrum Jairoſophilt . Tilpralium , linteolum minu.
riffimecarminatum , Sive Çarpia . Vide Salmaſium ad
Vopiſcum p.369.& de modo ufurar. pag.881. & Octa-
vium Ferrarium in Carpia ,
CARPITA , Eadem notione:Regulam Templariorum
cap.70. Carpitam babeat in le&to,qui ſacco , culcitra vel
coopertorio carebit. Academicis Cruſcanis Carpita , eft
unapparato di tavola vile, compoſto di materie groſſedi
lana , edipezze di diverſi colori . Ejuſmodi olim fuiffe
Carmelitarum pallium , atque Carpitam pariter appel-
latum , ex Pſeudo -Cyrillo & aliis,pluribus oftendit vir
doctiflimus Daniel Papebrochius 8.April.pag.798.799.
Vide Cartica ,
9 CARPETA . Statuta Equitum Theutonic . art.74.
apud Raimundum Duellium lib.2.Miſcell. pag.54.Qui
libet frater debet habere duplicia camiſiarum .... Jace
cum in quo darmis , Carpetam , linsbeamen . Hiſt.Dal.
phin . tom . 2. pag. 275. ex Computo anni 1336. Jacobo
mercatori pro Carpetis quinque pro arneſio unc. II . ta-
ven . 13. Doctiſſimi Editores incerpretantur arneſii te
gumentum
I CARPETTUS . Decem Carpettos, apud Rymer.co.
11. p.378.col.i.cadem , ut videtur, notione . Hic enim
agitur defupellectili Colle &toris Rom. Pontificis iter
habentis in Anglia ,
I CARPIÖ ,Cyprinus,piſcis, Gall.Carpe.Chronic.
Monaſterii Bona -Spei p.395.Cum multos pifces quotan-
nis ex vivariis noſtris reciperemus ultra neceſſitatem , oc-
cafionem accepit elargiendiquinquagintaCarpiones San-
& imonialibus. Vide Carpa & Carpo .
CARPISÇULUS,Caleçi barbarici ſpecies,unde for-
taſſis nos Eſcarpins hauſimus : Vopiſcus in Aureliano :
Supereft P.Ciutmeetiam Carpiſculum vocetis? quod co
gnomen deforme videbatur ; Carpiſculum enim genus
calceamenti effe fatis notum eft . Vide Caſaubonum &
Salmaſium ad hunc locum .
Eft etiam Carpiſculus yox Architeétorum , in veteri
Infcriprione , quæ exftat Vienne Allobrogum : DD.
FLAMINICA VIENNÆ TEGULAS ÆNEAS AURATAS
CUM CAK PISCULIS & VestitURIS BASIUM & SIGNA
CASTORIS ET POLLUCIS CUM EQUIS ET SIGNAHER-
CULIS ET MERCURII D.S.D.[Legendum eſt Garpufcu-
his, quæ videntur fignificare capitellorum ornamenta
fru &tuum fpeciem præferentia ,à Græco, Y.4ppis, fructus.
Vide Diarium Italicum D.de Montfaucon pag . 3. )
CARPITA . Vide Carpia , Carre oneriferæ inuenirentur,we Occurrit ejufdem to
CARPITER , Fundus quiin Campo eft.Carpitur, mi pag, 60. in Vita S.Liudgeri Epifc ..)
confumitur. Vetus Gloſſar. Sangerman, M $.num.501. CARRA , Onuscarre ,Gallis alias Charxèe nunc
Vite Carpitus & Campitum .Hoc poftremum duobus a : Cbarretde.Chartul.Virzjonen .fol.7 Ifidorus Presbyter
liis videtur præferendum . dedit ... pratum , abi poſunt colligi feniCarrę octo,
& CARPITUM.Ifid.Gloff . Taligatum , Carpitum . CARRA VINI, Dolii vinarii ſpecies. Tabularium S.
Grævius fufpicatur legendum , Tilpralium , Carpita ..
Vide hanc vocem poft Carpis .
CARPITUS ,Papiæ ,Fundus qui in campoeft . [ Vide
Carpiter .
CARPLEGĄZARE.Ugutio : Oblinere, inficere, de
turpare, quod vulgodicitur Carplegazare .
CARPO ,Cyprinus,piſcis àGallico Carpe Sancti
Willhelmi Conſuet.Hicſaug.l.1.c.8 . Pro figno piſcis ,qui
vulgari nomine Carpo dicitur, & *c. Vide Carpio .
CARPORARE, Sauciare,ferire. Ugucioni.
9 CARPUSCULUS . Vide Carpiſculus ,
9 CARQUILA , * p :28:0% , Caruncula, apud Janum
in Supplemento Antiquarii .
CARRA,CARRÆ ,CARR1,Cæfari & Hirtio ,ſunt cue-
rus , quibus vehuntur impedimenta exercitus . Idem
Cæfarà Gallja creditur hanc vocem in Latium intulif-
fe,quamvis apte Cæfarem etiam Varro uſurpaverit .
.
CAR
3.24
CARR 2 ,pro ipfis impedimentis: in Capitulari Caron
li Magni an.807.c.3. Edit.Baluzianæ,femel ac iterum .
Fulcherius Carnot.lib.1. Hift.Hierofol.c.19. Cumque
die quodam non lange ab Afcalone circumuagantesFran
ci prelium exſpectarent , invenerunt illic non minimam
predam de bobus do camelis,ovibus e capris . Quan Car
ramcum juxta tentorig ... congregaſſent , jufleruns ſube
di&tis Principes noftri ... fecum minari. Idem lib . 3.c.18 .
Tria nempe vexilla pretiofiffima, que Stendars nomie
namus , ab eis exculerunt: utenſilia etiam multiformia.
culcitras pulvinarsa , Carram quoque multam cum
ſarcinis noſtri reduxerunt, camelas videlicet 300. afinos
soo. ( Gaſpari Barthio in Gloſſario apud Ludewig. Re
liq. MSS.com.3. pag.323. ex Hift. Palæft.Fulcherii Care
not.Carra , Copia plauftrorum djumentarun ... ] Vide
infra Cariagium .
CARRUM ,neutro genere paffim etiam uſurpantScri:
ptoresævi inferioris. Glof.s.Bened.Carrum, ärecēt..
Gloffæ Gr.Lat. ippov, Carrum . Alibi : rápidar, Ræda .,
Pollio in 30. Tyrannis: Carra venientia digita faluta
ri repulife dicitur. Scephanus Tornacenſis Epift. 228.
Vebiculum ad te mittimus, quod forfitan a quadro , d mu
tato in r , propter numerum rotarum Quarrum appellas
mus . Lex Burgund.addic . cit. 1.C.4.Viam in actum , boc
eft,ubi carpenta. velCarra ducuntur.Capitularc Arechiş
Principis Benevent. Sail. Siquis in filva propria plau
ftrum , quod vulgo Carrum ,bonuſtum lignis.cum bubulis
deprehenderit. ( Privilegium Ludovici Pii Imper.pro
Ecclefia S.MartiniTuron.an.816. apud Martenium to.
E.Collect.Ampliff.col:65. Carra O famnaticum homi
nibus bis prælatis, quæ propter utilitatem & neceffita
tem memorati Monaſterii per diverſos regni ſui mercatus
mittebantur, ab omni teloneo immunia ſecura eſe fan
xiſſet, Occurrit iterum in Privilegio Caroli C.pro Mo
naſterio Vedaſtino ibidem col.183. & in Præcepto ejuſ
dem Imperatoristom.3. Annal.Bened.col. 2. Carrun
ferratum ,apud Innocent.III. PP .lib.1 3. Epift. 61. Vide
Frotharium Tullenf.Ep.27.& Chron . S.Benigni ,&c.
Carra,Capitul... an.813.C.10.Ur Regisſpenfa in Care
ra ducatur, dc. Ia tic .De diſpenſa Regis. Optimatum
in Carro ducenda. Adde Capicul. ann.821. C.2 . Miracula
S.Ludgeri Epiſcopi Mimingardenlis a . 23. In una Cars
ra mater firoul O filia pofit & ...ad noſtram Ecclefiam ad
duftefunt {Madox Formulare Anglic.p.384. Ad capien
dum ( in foreſta ) neceffaria de moremio.ait carucates,Cars
ras, carectas, & c. Acta SS.Benedict ſec.m. parc.i.p.530 .
ex Translatione S.Viti Corbeiam : .Juſitque utficubi
Vincentii Cenoman . Unam Garram vini illi dando ſu
per quatuor libras Carnotenfium .Ibidem : Dedimus ei
unam Carram vini, Gunum modium filiginis . Vide
Carrata in Carrada .
CARRUM ,Onas carri.Chronicon S.Benigni :Prä
ta ubifecantar Carra fæni quinquaginta .
CARIA, infra in Carigare poſt Garricare .
CARRARIA Opera . Capitulare Aquiſgran.ap.789.
cap.79 . & lib. 1. Capicul, cap. 75 ; Et tria Carraria Ó
pera licet fieriin die Dominico , id ejt, holtitia carka ,
vel vidłualia , vel fiforte necefle erit corpus cujuslibet
duci ad ſepulcrum .
CARRUM , Majoris Candelabri in Ecclefiis ſuſpenſi
fpecięs,quod Carri, feu currus ſpeciem referret . Vetus
Inqueſta apud Puricellum in Monumentis : mbroſia
næ Bafilicę pag.1166.Dant lampades illas que ponuntur
in plauftro fiveCarro ,quod eft in chore B.Mariæ . Infra :
Crew
 325 CAR CAR 326
Credo quod Archiepiſcopusdatipſas lampades & oleum , '23.Cæfarium Heiſterbach.lib.10.cap.13. Vitam Baldui
Canonici fancti Georgii accendant vel accendere får ni Luczemburg.Archiepifcopi Trevir.lib.2.cap.1..Mö
ciant ipſas lampades, volvante volverefaciant ip nalticum Anglic.co.s.pa.779.Privilegia Eccleliç Ham
fum Carrum . burgenſis pag. 187. Annales Colmarienſes ann. 1292.
CARRACA , Navis oneraria , Italis Carraca,no- 1302. Chronicon MontisSereni an. 1174.1189.1202.
ftris Carrache , Epiftola Pafchaļis Minoritæ apud Chronicon Trudonenfe lib.6.pag 412.Ducheſnium in
Vaddingum an.1342.num.10.Et poft Venetiis afcenden- Hift.Limburgenſi pag. 9. Joannem Noppium in Hift.
des quamdam Carracam , tranjivimus per mare Adrix . Aquiſgranenlilib.1.9.62 .& c.[VideCarrà vini,inCarra.}
ticum . Vide Carrica . CHERRETA Eadem fignificatione. Charta Wil .
9. CARRACARE , Carro vehere ,Gall.Charrier. lelmi Abb.Cariloci an.1242.apud Perardum in Burgun ,
Chronicon Laurishamenſe : Viam integram ad Car- dicis pag.450.Quod cum ipſe acquitavit omnes jus quod
racandum five itinerandum babere debeant. Vide Car- spſe babebat in Cherreta vini, quam fibi O bæredibus
vicare 2 . ſuis debebat Prior to Prioratus de S.Marcello .
I CARRACATA TERRÆ, f. Quantum carruca KARRATA , Eadem notione , apud Monachum San-,
ſeu aratro per annum arari poteft.Charta Roberti Car- gall . in Carolo M. lib . 1. cap. 17. Duas Karratas talia
potenlis Epiſc.pro Monialibus S.Remigii : Dederunt.... bus cafeis plenas ad Aquafgrani mibe dirigere xe pre
Abbas de Monachi ( Floriacenſes )...... duas Carracatas termittas .
terræ , & f.Legendum , Carrucatas. Vide Carrelta . QUARRADA,in CharcaDagoberti Regis apud Dou
ta terre & Carrucata , blerum pag. 656. Et inde inpoftea de unaquaque exar
CARRACENSES , Hæretici , quorum mentio fii rada de Welle perſolvant partibus S. Dionyſii folidos
in Conſtit.Friderici I. de Hæretic . à Carrazo Lombar- duos : Dunaquaque Quarrada de garancia ſimiliter ſa
diæ oppido forte dicti . lidos duos .
CARRACUTIUM . Ifidorus lib.20.Orig. cap. 12. DE CARRADECI, pro deCarradis . Charta Chło
& ex eo Gloff.Arabico -Lat. & Papias: Vehiculum altif- dovei III.Regis apud Mabillonium: Ubicunque telle
fimarum rotarum , quafi Carrum acutum . Gloff, Sax. neus, portaticus , vel reliquas reddebutionis à judice
Ælfrici; Carracutium ; heh -hriqlathren . bus puplecis exigebantur de Carradeci qui hoc inferre
CARRADA , CARRATA , Onus Carri , quantum videntar , ad miffus ipſiusbaſileci nullatenus requirere
Carro vehipoteft : Occitanis Carrado , Gallis Cha- tur , nec exigeretur, et c.Infra : Et de ipſa Carradeçi
retèe , vel Charrèe , ut eſt in Confuetudine Hannonien- qui boc in ferrevidentur, &c.Alia Chilperician . 716 .
ſi art.105.Charta CaroliCalvi pro Monaſterio S. Ger- Vel reliquas redebutionis, quod à judicibus publicis e
mani Pariſienf.De melle quin etiam Carreda una ex mo xigetur de carra eorum qui boc inferre videntur.
diis octo , cum folita çera . Charta Alemannica 83. ex I CARRADES, vel CARRADIS.Idem quod Car
Goldaltinis: Et de pratisad unam Carradam . Dona- rada, Onus carri . Præceptuin Ludovici Imp, an.831.
tiones Salisburgenſes cap. 1 2. Sigebertus dedit ibi prata apud Marten.to ... Amplifi.Collect.col.85. Deprato ubi
ad
30.Carradas. [ Hiſt.Mediani Monaſterii pag.243. poſunt colligi fæniCarrades vi.
In eadem villa tradidit partem viace ad unum Carra I CARRADIUM , Eadem notione. Deſcriptio
dam vini... Apud Franconis villam pratum ad ſedecim cenſuum Monaſterii S. Emmeranni apud Bernardum
Carradas fơni. Cod.Irminonis Abb.Sangerman. MS. Pez to...Anecdot.part.z.col.76. Herbicat, fecat, in
fol. 94. col. 2. Ubi colligi poffunt defeno Carradas cl. ducit Carradium 1 fænum Jecat inducit.
Charta Hedeni Ducis an.704.apud Martenium tom . 1 . 9 CARRADUM , Vecturæ onus, idem quod Car
Amplill.Collect.col.13. Donamus tibi... prata ad L.Car- redum , vel Portorium ex carris perceptum . Annal.Be
radas ſecondas. Charca an. 1070.apud Miræum tom.i. ned.to.z.pag.699. ex Diplomate Caroli Regis Franc.
pag.160.col.1. Et nibihamplius indemibi vel fucceffori- pro Monaſterio Hohenaugiæ : Ut nullo telonio, nec na
busmeis acciperedebeat , quam Carratam vinidecem vigatico, nec Carrado, eveétione, nec rotatico... exe
octo modiozum tantummodo. ] & are faciatis .
CARRATA , & CARADA , Dolii vintarii leu alte & CARRAGO . Vide Carigo poſt Cariagium .
rius liquoris ſpecies . Ulatica MSS. Vicecomitatus a 4 CARRALE , Vide poſt Carreda .
quarum Rotomagi, ubi de Teloneis vini: Pour le ton O CARRALIS . Vide Carnales poft Carnale.
nel de Rochelle s.Tols: pour le tonnel queon appelle Cha I CARRALIS Evectio , Vectio curruum .Præce:
retèe 7.Jols : pourla pippe 2.ſols, & c. Anonymus Ha- prum Pippini Regis pro Monaſterio Peumienſi, apud
fenrietanus inEpifcopis Eyſtetenfibus ; Ego quidem de Marten.com .1. Amplift. Collect.col.3o. Nullo seloneo
vinonibil baber , niſiunam parvulam Carradam ,quam vel barganatico , neque ex navali remigio, neque fau
dedit mihi fodesmeusAuguſtenſis Epiſcopus tantü ad fa- mariis , vel de Carrali Eve&tione ſolverenec reddere de
crificium . Udalricus lib. 2. Conſuerud. Cluniac.in Præ- beant ,
fat.Q &to vini Carradas ad commeatum Fratrum elle col q CARRALIS SOCA . Vide in Soga .
lectas. Vita GodefridiCampebergenſis cap.54.Sed I CARRARE in CARRO, Carro imponere ,Gali.
sipa Rbeni dimidiam viniCarratam ad feſtive celebran- Charger: Pa&tus Legis Salicæ tit.27.9.9 . Siquisfænum
dam ejuſdem Apoſtoli Aſumptionem deputavit. [ Con- in Carro Carraverit , c.
fuetudines Ecclefiæ Colon . MSS . è Bibliotheca Cache 1. CARRARIA , Idem quod Carrata , vel Carra
dralis Attrebat .: Dabit Cellerarius menfe majori O mi- da . Joannes Abbas S.Maximiniin Vita B.JoannisAb
noricuilibet xilli.amas vini dimidiam amam ....cuili- batisGorzienfis n.75. Pro Carraria vini, inquit,nox
bet Vicario w.amasvini . Qdo Officiis , fcilicet Decano ſic attaminatum vellem . Mox : Vaſcula bujuſmodi Car
majori , Subdecano, Choriepiſcopo, Scholaſtico, Cele raria una vini poſſunt acquiri, Vide Carrada .
leraria, Cantori, Porſenario majori , Porſenariomino CARRARIA . Otto Morena in Hift.Rerum Lauden
ri, cuilibet ipforum datur una Carrata vini. Ibidem : fium pag.54. Et adduxerant Carrarias multas plenasli
Canonici majoris Ecclefie babebunt annuatim 144. Car- gnis ficcis , ſulphure, lardo , oleo 4xungia do pic
--xatas vini dimidiam Carratam . Ibidem : Dantur ce liquidamadefa &tis , c. Infra : Quare ipfas Car.
Due Carrate cerviſie .... fcholaribus Canonicis, 1.Car rarias ſic undique accenfas, [ & maximam flammanz
rata quam confueverunt dare cuſtodibus dormitorii ad ja tantes unam post aliam juxta gattum Imperator
- faciendum ipfis bellos .] AddeMiracula S.Urſmari nu. projectabant . Vox , ut videtur, notionis non mull
tum
 CAR
327
tùm diverfæ à Carraria , Species doiii. ]
2. CARRARIA , Lapidicina , noftris Carriere :
S.Auguftinus Serm.2.de Vira & Morib.Clericor. Eme
fat de ipfa pecinia xenodochii qnandam domum in Car
faria, quam fibiexiftimabat propter lapides profuturam
[ Vide Carreria 2. )
QUARRARIA, & QUADRARIA , Eadem notione
in Monaftico Angl.to.2.pag.8.133.777.
3: CARRARIA VIA , Qua carrum vehi poteſt ,
Vide Via & Carreria 1 .
CARRATA . Vide Carrada ,
CARRATGIUM . Vide Carreda ,
CARRATH , Charța an ,1287. in Metropoli Sali
sburgenſi to.3.pag.40. Fratrum vero confortio altera di-
midia Carrath vinicum allegiisów ovis cedet ſingulis an-
nis de juis portefionibus tempore fabrotato .Idem vide-
tur quod Çarrada vini. Vide in hac voce .
CARRATIO ; Caritio . Codex MS. Irming-
nis Abb.San -German.fol.79.col.2.Solvit ...de lignaricia
denar.Il.de Carratione pedalem 1.ſcindolas L. Ibid. fol.
86.verfo 2.col.2. Solvit de Carritione pedalem I. pullos
ļII.ova xy. Propter adjunctas voces pedalem , & ſpin-
dolas conjectoCarrationem híc idem efle quod Quadra
CAR 3 :8
granetariofingulisdiebus unum panen . Deſcribitur of
ficium Carre&tarii in Fleta lib. 2. cap. 85:
CARRECTATA , Gallis Charretèe ; quantum
Carre&ta continet . Monaſticum Anglic.to.1.pag . 419.
Duas Carreftatas fæni cum uno equo sariandas,
CARRECTATA TERRÆ , Modus agrí : cujuſmodi
autem fuerit, docet verus Charta apud Edward. 06
kum ad Littletonem fect.9s. Quod cum ipfa teneat de
ipſo dugs Carreétatas terræ in Coningſton perbomagiuti
& ſervitium militare, unde duodecim Carucate terre
faciunt unum feodum Militis , & c.
T CARRECTUM . Vide Caretta 1.& z .
CARREDA , CARREDUM , CARREGIUM , & c.
Večturæ onus quod yaffallidomino exfolvebant ,Car
ropera. Charta Beatricis Comitiffæ Cabilon. an.1180.
apud Franciſc. Chiffletium : Et in univerſa terra ejus
non habeo talliam , vel porcellagium , vel befenagiun ,
vel meſſionagium , ſeu ünnonagium , vel Carredum . Et
înfra : Piltum eft præterea quod in CarredoPrioris, quo
vinum de vineisfuis, aut alienis ad uſum Monachorum
de partibus Cabilonenfibus adducereſølet , non debeo pe
dagium accipere :
CARREDA , in Charſa Philippi Reg.Frian. 1170.9

tionem , Gall.Ěquariſement, feu quamlibet ligni fa-
bricationem domino debitam à vaſſallis; etſi magna eſt
affinitas vocum Carratio & Carritio cum Çarro fuiſque
derivatis, quæ večturæ onus ſignificant. Vide Carreda
& Scaritio , in Scariitio .
pud Perardum in Burgundicis pag.244
CARRETUM . Tabularium Monaſt.Longipontis in
diæcefi Parif.Dom.GuidoTrofſellus .... dedit Deo O S.
Mariæ de Longoponte conſuetudinarium Carretum ; ☺
foßatum deVer , que pater ſuus eidem ipfe in eadem

CARRATIUM , Paxillus quo fuftentatur vitis ; villa habuerant ,

noftris, Eſcharas , feu Eſchalas. Lex Longobard.lib.
z.tit.25: 8:24. Si quis palum , quod eft Carrațium , de
vite tulerit & c.VideEſchara ,
T CARRATOR , Ductorcarri, Gall,Charretier,
Ital.Carratiere. Chron.Parmenſe ad ann.1284. Inſultd-
perunt dictos Carratorės o abſtulerunt xxxii, paria
boum cum plauſtribus , & cum cxxvi.corbibus falis,qui
ducebatur Parmam per predictos Carrátores . Ital.Car-
ratore vel Carradore,non eum qui ducit , fed eum qui
facit carros vulgo ſignificat , Gall.Charron .
CARRAXATURA . Vide Charaxatura in Cba-
yaxare .
I CARRAXOLUM . Vide Carrocium ,
T CARRAYRO . Vide in Carreria I.
*. CARRECTA , CARRECTUM , Sepes , ' opaz-
uus , in.Gloff,Græc.Lat.forte pro Çatarakta .
CARREIUM , Idem quod Carredum , Charta Hen
rici II.Regis Angl.to.2.Monaſtici Anglic. Item ab ope
ribus caftellorum parcorum , pontium claufuris , de
omni Careio •fummagio & navigio , do domuum Re
galium edificatione., liberi fint . Tabularium Majoris
Monaſterii; Dimiſit conſuetudines omnes quas habebat
in terra de Loiri, vicariam ſcilicet de commendiſiam ,
Carreium . Tabularium Lafcar. apud Marcam lib. 5 .
Hift. Beneharn.cap. 11. Liberaverunt totum proprium
honorem S.Marie de tot Carreii , dor de toto damno ,
de tot carnal, algo de toto opere . ( Chartularium Cama
larienſe : Manfus Rigaldenchus debet ocło fextarios an
mane o civate tres e'minns, do recetum , o in vinde
mii pro Carreio xii.denar. Pluries ibidem legitur multi
fariam exaratum , Carreium , Careium , Carreism ;
Careum ...Charta anni 1297. apud Thomafferium in

2. CARRECTA , CARECTA ; Cursus duobus çon- Biturig. pa.92 . Pro Chareyo bis in anno dicto Decano ſex
ftans rotis, Birota, Gall . Charrete, Tho,Walfingha- libras Turonenſes. Conſuerud.Solenfis cit. 10. art.11 .
est, En Carreys ne autres manobres , no fon tengusde anar,
mus in Henrico III. Nullo profecto negotio reverſus
currus, Caretas, o plauftræ perdens numero so. Char: Bc. Charroy, in Conſyet.Burbonenfiart: 339. Arver
ța Edwardị II.RegisAngl.to.2. Monaſtici pag. 103. De nenfi cap.17.art.15.16.cap.25.art,r8.Marchenli art. 430.
libero tranſitu cum plauftris, Care&tis , ♡ equis ultra & c.Charta Stephani Comitis Burgundiæ & Auxonæ
terras ipſius . Additamenta ad Match.Paris ; Capiun- ann.1229.apud eumdem ;Li hommes d'Auxonne doivent
tur Caretle Clericorum ad tranſvebendum victualia . au Seigneur l'oft á la chevauchie, ou le Charroi en da
[ Occurrit apud Th.Madex Formul. Ang!. pag.384. & chevanchie . [ D ,le BeufCanonicus & Subcantor Ec
Kennerrum in Antiquit.Ambrofden.pag.574 . clefiæ Autiffiod.antiquitatum curiofus indagator, nos
CARRECTUM, Eadem notione, apud Thomafle- admonuit, ignotum effe Stephanum hunc, nullum
tium Conſuetud.Bituric: pag.714. in Charta Archam- que fuiſſe hujus nominis Burgundiæ & Auxonæ Comi
baldi de Soliaco , tem ſalceman.1229 . )
CARRECTA DOMINICA , quæ ad dominum manerii CARREGIUM ,in Concilio Bicuricenſi au.1031.cap.15.
pertinet velad colonica ejus negotia perficienda. Ar- & Burdegal.an. 1255.cap.29.Tabularium Vindocinen
ticuli pbſervandi per provifionem Epifc.Angliæ :Quan- fe Ch.104. Terra de Muſteriolo , que fim.Odonis Rufi
doque etiam Carrelta e equitaturæ dominice Prælato- ni,reita commeņdiſia oji Comiti de foduro Carregium .
ļam , Religioforum , aut Clericorum in itinere publico, Infra : Ad Morcellum omnem conſuetudinem babebat
in mercatis, aliquando in fan& uariis capiantur de tenſamentum Carregium , vicariam . Notitia Radulfi
abducantur : Vicecomitis Thoarcenfis, in Tabulario S. Cypriani
CARRECTARIUS, Ayriga , Gall . Charretier Pictav.fol.35, Neque bidannum , neque plauſtra bomi
Tho.Wallinghamusin Edw.II. Et prædicavit .... quod num , hoc eft Charragium , & c. Charta Galeacii Co
Edwardus qui modo regnat, non erat Regis filius , sed mitis Virtutum an . 1377. Valeat imponere 'fodra , e
cujufdam Carre&tarii doloſé ſubintroductus ad Reginam . aleas , rogias , Caregia , quæftas, &c.In alia e
Monaft.Angl.to.1.pag.419. Carredarii corum babent i jufdem anni : -Fidelitatious , bomadiis, rogidiis, Ca
ris
 CAR CAR 330
329
rigiis, indiftionibus , & c.Joann. Villaneus lib.8. cap. riere, in Claromontana art . 228. ubiCarreria dicitur
58. Onde il Careggio del Re, che adduceva la viuanza, eſſe via lata 8.pedum , per quam Carreta poteſttranſ
per.li sfondati camini non potea venire. [ Bejtia Carre- re Carriero, Carrairou , & Carraivo !, via , ſemita,
gii;in Sailimento Comitatus Tolofani, apud Lafallium Occitanis. Via Carraria apud Innocentium III . 1 P18
10.1.Annal.Tolof.p.17.] Bullario Cafinenfi to.2.pag.243.Charta Odonis Regis
CARRAGIUM , ChartaGaufridiComitis Andegav. apud Catellum in Hiſtoria Occitan.pag.749. Si infra je
an.1048.pro fundacione Abbat.O.SS..Toium vinagium ,, Stam villam , , vel Carrerias ejus Hojteli nfesvel Hispao
& totum Carragium boum aſinorum , & c. ni fuerint, Willelmi D.deMontepeſulano
I CARRATGIUM . Charta anni 1308.apud Baluzium an.1188.In latitudinedurat abiplomuro uſque in Carre.
10.2.Hiſt. Arvern.pag.782. Item bomines uſargij non de- riam publicam , quæ est ante ipſum planum , que Car
bent toltam , talliam , Çarratgium , velmanobriam hoc reria yaditde camino introitus portalis S.Guillielmiuf
minum , boum , afinorum . que ad Perronem . [ Bernardi Guidonis Hiſtoria Fun
CARRALE , Idem quod Carredum . ( Charta Theo- dat.Conventuum Prædicat.apud Martenium to.b.Am
dorici III.ann.circiter 688, apud Felibian . Hiſt.Sandio- pliſl.Collect.col.459. In prefata Ecclefia S.Romani To
nyſ. pag.ix.Ubi pro oportunetate ipfius Bafilica, vel ne- lojani manferunt Fratres Conventualiter annis circiter
ceſitate Fratrorum tam in Niuftreco,quam in Aúſtrea ,vel 15.poftmodum autem propter loci arctitudinem & dila
in Borgondia ambolareaut diſcurrere videntur,tã Carra- tandi quafi impollioilitatem , quia Carreriis publicis cin
le,quam de navigale,nullus quislibet de judicibusnoftris, gitur hinc inde, tranſtulerunt je Fratresad locum , quem
vel detellonearis , nullo sillonio deipſo carra exigere nunc inhabitant. Statuta Maml.pag.156 . & 157. Confu
nec requirire non prefumatur . ] Privilegium Caroli M. les....faciant teneri firmiteromnes catenas ferreas Malli
pro Abbatia S.Germani Parif. apud Aimoinum lib. s . bice, quæ pofitæ funtper Carrerias, ſeu fixe in parieti
cap.1 .& Willelm Hedam in Rixfrido Epiſcopo : Nec de bus tranfverfarum , ita quod nemofit aufus aliquam il
navale, nec de Carrale, neque de faimis...teloneusexs- larumcatenarum removere. Ibidem pag. 197. In Car
gatur. Tabular.S.Petri Generenſis, apud Marcam lib. reria Palatii , Maſil.Cariere, Gall. Rue du Palais
S.Hift.Benebarn.cap.4. Cenfus autem hiceſt , ſemel re- Carreria de Ponte, Gall.Rue du Pont, quæ exſtat uſque
cipere Abbatem in anno, 6. folidos in tertio anno , co hodie, Carreria Fuſteria , Gall:Rue dela Menuiſerie ,
sve Çarrale. Fori Bigorrenfes art . 14. Liberi pacem ba- in veteri Martyrologio Ecclefiæ S.Stephani Aquenſis ,
beant, Oʻter in anno in Karrali Comitali vadant. Id ubi anporantur Obicus & fundaciones ejuſdem Eccle
eſt , vectura , quæ ad Comitem Bigorræ pertinet · Siæ . Conventiones Ludovici Regis Sicilie & Hie
Carralia opera , quæ carris & plauftrisexercencur . Ca- ruſal. cum Arelat. ann . 1385. è MS. D. Brunet ;
pitula Caroli M.lib.i.cap.81. Tria Carralia opera licet Item confirmant difti Domina do Rex' ac Comites Ju .
fieriin die Dominico , id eft , boftilia carreivel viltu'a- dæis in dicta urbe Arelatis babitantibus do
lja , vel angaria , enla forte neceſſe erit corpus cujuslim mos , Carrerias in quibus babitant . ] Secunda Curia
bet duciad ſepulcrum . Fori Bigorrenfes art. 13. Si in Generalis Barcinone habita ann.1 299. a Jacobo II. Res
proprios uſus vinum proprium babuerit , aut collo defe- ze Aragon . Et per quofcunque caminos de Carrèrias vos
?
rat, autKarrali , Charral de vin , in Statutis Me- Juerit rre , & c.Conſuetudines Toloſæ part . ; . Sialiquis
tenſibus tit.2.art.18 . res mobiles in Toloſa publice, in Carreria publica vel
CARRALIS , apud Lobinellum in Gloſſario ad in foro, vel in die fori , & c.Parc.4 .Rub.de Edificiis ':
calcem Hift.Britan. AcceperuntCarralem de vino dan. Siquis aulam lapideam ex parte Carrerie fplerium de
dam Nominoe . novo ædificare voluerit, & c. Charta Hifpanica'ætze
q CARREGIUM . Vide in Carreda , 1298. apud Bivarium : El Monaſterio ....quæ es en termi
CARREI : Vide Carnale 3 . no deToledo, cerca de los molinos de Santa Trinidad ...
CARREIARE , Carro vehere ,Gall.Charrier . Sta- un lado de la Carrera , que vapara Talovera , & c.Phi
tuta Guidonis Archiep.Narbonenfis ann.1260 . cap. 4. lippus Mouskes in Ludovico VIII,
Opera ſervilia non exerceant ( diebus Dominicis ) necli Quant Meſtre 'Amauri adreça
gna, bladum , vel fænum , vel paleas...transferre ,feu L’Engignor , le vaillant ame ,
juxta vulgare quod dicitur, Carreiare, non præfumant, Si la fraut 9. mit fome ,
[ Vide Charreagiare . ) Que mors cai en la Karriere.
9 CARREIUM . Vide in Carreda . Le Roman d'Amile & d AmyMS.
1.CARRELLUS , Telum baliſtæ .Vide Carellus , Sivit venir Amy par la Cbarriere!
2.CARRELLUS , Pulvinus ,Gall.Carreau .In- Vide Chronicon Ecclefiæ S. Pauli Narbonenſis anin ,
ventarium Ecclefie Anicienſis an.1444.Jtem duos lava- 1388. Opuſcula Joannis Columbifag.56.443. Catel
dors five ſudarja telle(telæ )pro mortuis... Item ſex Carel- lum in Comitibus Tolofanis p.229 . Guichenonum in
los coopertos decirico pro Magnatibus . Probar. Hiftoriæ Brefienfis pag.109.& c.
J 3. CARRELLUS , Orbiculus , trochea , Gall. q CARRERIUM , Eodem intellectu . Charta Ca
Poulie . Tranſactio inter Abbatem & Monachos Craf- roli II . Regis Siciliæ & Provinciæ Comitis ann . 1289 .
ſenfes ann.1351.ex libro viridifo.53.Adputeum annua- ex Schedis Præſidis de Mazaugues :Uſquead pontem ,qui
tim exhauriendum o mundandum , ad tenendum eft in Carrerio , volvitur per dictum Carrerjum , & c.
condire&tum , e de ciſtulis five ferratis , o catena , CARIERA , Eadem notione, Confuetud.Lemo
rota five Carrello , aut tecto ejuſdem putei. vic.art.39. Item confuetudo eft, quia nemo ſupra terram
T CARRENA . Vide Carena . O Carieras coram domibus fuis debet babere augeream
1. CARRERIA , Via: ſed illa proprie per quam feu cloacam . Occurrit rurſus in Charta ann. 1403. ex
Carrus cranlire poteft : [ item , vicus, platea , Gall. Archivo S.Vietotis Maſlil. Careria publica , in altera
Rue . Provincialibus Carriero platea eſt, Carrairo ; ejufdem ArchiviCharta ann.1216.
via per quam adiguntur animalia ſive ad ea pafcenda , 9 CARRAYRO , Idem . Pactum inter Jacobum Ar
ſive adaquanda , Carreirou ſemita pedicum ! ) A'rabe ragoniæ Regen Dominumque'Montiſpeſſullani& Be
To , doloriódís, in Gloffis MS.Kerinagenowefuia.oto's, rengariam Magalonæ Epiſcopum ann. 1272. Et ſic dic
Conſtantino Porphyrog.Glof.Lát.Gal.Exorbita,Char vertendo ab ipſoterminopofito in dicto terminio,el aſcen
riere,Carrera, in ForisBencharn.Cbarran,inConſuecud . dendo furfum ad manumdextram per Carrayronem , qui
Inculifmēli art 88. Charriere,in Bononienſi arr.176.Car: tranfit juxtaatveum , per quem aqua difcurrit.
T Car
 331 CAR
I CARREYRIA . Inftrumentun Eccleſiæ Aginnen
Lis ann . 1264. tom . 2. novæ Gall. Chriſt. col. 436:
Ad conſtruendam & faciendanıbaſtidam , feu villam ,
O ad plateias Carreyrias difta baftide , ſeu ville
OC. Edictum Johannis Regis Franc,ann , 1356 . tom . 3 .
Ordinat.p.158 . Quod polint valeant, videlicet pla :
teas , Carreyrias, o pontes facere mundare o au-
ferre femoraria , ſucos e alias orduras , prout indige,
bunt ,
CHARRONERIA ? Eadem notione . Charta ann.
1270.in Prob.Hiſtoriæ Monmorenciac. p.119.Quod via
publica deſtrata fey Charroneria quæ ducit . uſque ad
Pontem , c,
9. 2. CARRERIA , Lapidicina, Gall . Carriere ,
Limborch.lib. Sentent.Inquifit.Toloſ.pag.72.Item qua-
dam die vidit Petrum Raymundi bereticum Tholofe in
Carreria de petra . Ibidem pallim occurriç eodem in-
tellectu . Vide Carraria 2 .
T CARRERIUM . Vide in Carreria 1 .
CARRETA , Biga, Gall. Charette . Sugerius in
Ludoyico VI.pag.313.Etcarri & Carrete aquam Ovi-
num felis e Sauciaris deferentes , óc. Charta ejuſdem
Ludovici Regis Franc.ann. s 118.apud Doublecum : De
cheda , id eft , Carreta , , 2.nummos ,
CARREDA , Eadem notione , Chronicon Joann .
de Beka : Carredas deferentes Epiſcopa neceſaria capri-
varunt . Vide Carrecta z .
CARRETTA, Pariſius de Cereta inChronico Veron .
apud Muratorium to.8.col.627 . Et ibidem interfuerunt
Buxienfes , & c.cum eorum carrociis & Carrettis ,
CARRETATA , Onuş carretx . Lacus eſt in Litera
poſt Lectoria .
1. CARRETUM , Præſtatio Carreti , feu Carre:
il' , noſtris Charette , Charta an.1248.in Biblia Clu-
niac.pag.15 ! 5. In quolibet bomine tenente hafpitium u-
nam quartam avenæ , o in craftino Nativitatis Damini
nům panem panetarie e gallinas , O Carretum.Char
ta Philippi Auguſti ann,1185. pro- oppido Ferrarienfi ,
apud Morinum in Hift. Vaſtinenfi : Abſque roagia era
meßione ſervientium , Ø Carreto . [ Charta Theobal-
di Comitis Blefenſis ano . 1147. ex Charçulario S. Ger-
mani Auriffiod . Omnes bomines S. Germani, quiſunt de
poteſtate de Villari debent Vicecomiti ſemel in anna per
tres dies bien , & illi qui beves babent Carretum ,
per tres diescorvadam . Charta Hugonis Regiteſtenlis
Comitis ann.1238.in Tabulario S. Nicaſii Remenſis :
Ego quitavi in perpetuum lominibus dicte ville Carre-
tum omnimodum . ] Vide Carreda .
2. CARRETUM . Charta Mauricii Epiſcopi Pa-
riſienfis ann.] 104.in Tabulario S.Victoris : Robertus de
Çbala dedit 5.fol.fuper cameras quas habebat retro da-
mum fuam , que eſt in Carreto Alrici. Carretum , hoc
loco , eft quod Galli dicunt Carrè , locus quadratus ,
qui vulgo AndibysCloferie , ſepibus undique incinctus
Joinvilla in S.Ludovico : L'un des Admiraux d'un Soul-
dan eſtoit venu fauciller degafter les blez d'un Karet
estant illegues près,
CARRÉUM . Vide Carreium in Carreda ,
CARREYRIA . Vide in Carreria I.
I CARRHA , pro quo f.legendum Canba , quod
& pro Canaba
Canaba , Cannabis , Gall. Chanvre . Charta
Philippi Epiſcopi Pictav.an.12 30. apud Stephanotium
Antiquit.Pietav. MSS.10.3.pag.797. Et in terragiis om
nium bladorum , leguminum ,linorum ,Carrharum , Óc.
CARRIAGIUM , Omne genus carrorum qui
ſolent exercicuin ſubſequi. Memoriale Poteſtatum Re:
gienſ.ad ann.1216.apud Murator.to.8 . col.1083. Et vi
neæ gelaverunt & Paudum , ita quod milites equitaban;
qur ſuper glaciem dicti Paudi , á bagordabant, cum
Carriagiis tranſibant Paudun , Vide Çariagium .
CAR 332
CARRICA , CARICA , Navigii ſpecies , navis o
neraria. Gallis Vaiſſeau de charge, unde forte nomen,
Thomas Valſingh. in Ricardo 11.p.246. Circa preſens
advecte ſunt trieres Southamponam , quas Caricas alij
vocare ſolent, referte multigenerisſpeciebus , & vinis,
aliiſque divitiis . Idem pag.3 22.Obviat quippe magnis
coggenibus & 6.Carricis refertis vini ſpeciebus, pannis
aureis, c. Rurſum in Hearico V.pag.394. Galli con
duxerant claſſem magnarum navium , Caricarum , eo
galearum , quæ regnum Angliæ moleftaret . Vide Car:
raca,
CARICA . Vetus Gloff.Lat.Gall.Carica , Dace, Itat
lis Carica , eft onus .
1. CARRICARE , Onerare ,quafi carro onus im
ponere, poftris Charger; Italis Caricare , Scaricare ,
Gloflar Arabico- Lat. Garrico , onero . S. Hieronymus
par.2.tr.2.Epiſt.36. & l.de Scriptoribus Eccleſ.deOrige
ne.Majoribus oneribus Carricabatſe. Anonymus Baren
fis in Chronico ann.1062.Perierunt tres naves que per
gebantCarricatæ Conftantinopoli.Regula Magiſtric.so.
Et dum fuerit unde indigenti detur,ſuper bona acta Car
vicentur & bene falta. Et cap. 59. Si Carricati in dorſis.
ſuis gravibus oneribus non vadust . Eadem notione in
Lege Viſigoth.lib.s.tit.s... z.li.8.tit.4.8.9. in Lege Lon- ,
gobard.l.3.tit.1 2.9.1.apudRuffinum 1.3.deVitis Patrum
num . 73. Theodericum Monachum de Inventione S.
Celli Epiſc. Trevir. in Præfat.num.2. Agobardum l.de.
Grandine extremo. Hinc Excarricare : Exonerare, os
nus deponere, apud Magiftrum in Regula c.i.
4. CARICARE , in Breviario Hiftoriæ Piſanæ ad
ann.1166.& apud Ogerium Panem Annal.Genuenf.li.4:
ad ann , 1211.Statutá Maffil.pag.364.Si poſtea alius ali
quis volet in dieta pariete Caricare , vel imponere trabes,
&c.Et pag.448.Stille quinavem canduxit eam Carica
bit , vel non Caricabit, naulum inde conventum dare
teneatur . Occurrit alibi non femel .
2. CARRICARE , CARRIGARE , Carro , ſeu
curru vehere , Cbarier . Capitula Caroli Calvi tit.31 ,
cap.29.Quidquid eis Caricare præcipiturde opera carro
pere , quandoillam facere debent, fine ulla differentia
Carricent . Chronicon Laurishamenfe ann . 777. Viana
integram ad Carricandum , five itinerandum habere de
beant. (Statuta Synodalia Odonis Epiſc.Tullenfis ann,
1192.apud Martenium (0.4.Anecd.col.1180 . Et illi qui
dederint O vendiderint , quad Carricabunt. & *c. JA
nonymi Chronicon editum à Raphaele de Beauchamps
ann.1224.Unum etiam peróptimum vini dolium ad nos
ufque Carricari fecit . [ Occurrit in Codice MS. Irmi
nonis Abb.Sangerman.foli33.v.cal.1 , & alibi. ]
CARIGARE :Capitulare de Villis cap.30, Es undo ca
ria ir hoſtem Carigari debent . ,
CARRICATURÆ , Carrorum operæ , in Capitul.Ca
roli Calvi tit.23.cap.4.In Carricaturis 6. paraveredis
contra debitum exigendis. [ Præceptum Adonis Regis
pro Monafterio S.Vedaſtiann.820.apud Marten.com.i,
Collect. Amplitf. col. 229. Neque paravedos , aut ex
penfas, aut ba[pitum fufceptiones requirat , aut Carri
caturas aut ullas in aliqua re exactianes. ]
CARRICATIO , Vectio , equitatio ., Vita S.Mc
lanei Abb. inter Acta SS.Benedict.ſec.3.part.3.pag.419,
Conſuetum autem ſuæ Carricationis afellum ſibi Iterni
commendat,ut inſperati itineris cursü vivacius perficiat,
CARRICATIO , Concilium Pariſienſe VI.lib. 1. can.
5o .Nec in San &ta venerabili die (Dominica ) mercatus ,
placita , ruralia quæqueopera , veçnon O. quaslibet
Carrigationes ullius conditionis homines facere preſu
mant: WalterusEpifcopus Aurelian.in Capitulis: Ne
mercata diebus Dominicis, aut Carrigationes fieri per
mittant.Servitia Quadrigandi, in Charta Odonis Ar
chicpiſc.Rosomag.ann.1266.
& CAR :
 CAR CAR
-333 334

I CARRICHA , Gall.Charge , Charta an,1243. apud nos Stendart dicitur. Ubi perperam editum ba
ex Archivo Communis Maſſil. Item pro Carricba pe- reocio .
gue, que de Malilia extrahetur xii. denarii quia eft Carrocii inventionem Heriberto Archiepiſcopo Me
de daçeto . Vide Carrica . diolanenfi , qui circa an .1124. vivebat , adſcribit :alba
CARRICIUM , pro exactione indebita . Vide in {tor Manipuli florum , & ex eo Corius in Hiſt.Medio
Letum . lan.part. 1. Carrocerum (Corio Carrocio) quoque excogi
| CARRICUM , Onus , Gall, Charge , Italis tavit. Eſt autem Carrocerum currus quidam admirabis
Carica. Ogerius Panis Annal. Genuenf. lib.4.ad an- lis, percircuitum à ſummodeorfum ſcarlato veſtitus. In
num 1207. Cum navibus do galeis vui, in Sardi- cujus medioeſt arbor procera contingens cælum ; quam
neam reverſi ſuntad Carricum recipiendum . Vide Ca- quatuor viri portare
non poffunt, quæ à frequentia virar
ricum . rum refta tenetur, funibushinc inde protraétis. In ſumi
9 CARRIFIGIUM , Carrorum operæ . Præce- mitate arboris eſt crux aurea ſplendens nimio fulgore,ſub
ptum emunitatis Lotharii Regis pro Monaſterio Pru- cruce eſt vexillum album cruce rubea infectum . Hung
mienſi ann.856.apud Marten.com ,i . Collect.Amplill. currum quatuor juga boum trahunt , quiſeriço albo cum
col.144. Precipientes ut in villis, vel rebus prædicti Mo- faleris cum rubea cruce per medium ſunt cooperti. Mar
maſterii nullus Judex publicus abſque ejus juffione, ad giſter Carroceri eft vir bonorabilis , quem civitas, enſe,
cauſas audiendas , aut freda undique exigenda , vel fi- Zorica , ac continuis ftipendiis dotare tenetur. Inſuper
dejuſores tollendos , nec ſcaras, vel manſionaticos Jeu communitas tenetur providere de Capellano , qui juxta
conje &tos , tam
de Carrifigio quamque de paraveredis e- Carrocerum ſemper Mifam celebret ,de vulneratis det pæ
xigere aut exactare præſumeret. Vide Carreda. nitentiam . Hic etiammagno ſtipendio per Communita .
T CARRIFOLLUM , Gall. Carrefour , Compi- tem dotari debet . Sunt inſuper ocło civitatis tubicines
tum , trivium . Charta Thoſliacenfis ann.1462.Juxta cum totidem militibus ( f.cum deſtrariis ) quibus Commu
charreriam tendentem à Carrifollo ejuſdem loci ad por- nitas providet de duobus tentoriis & folario militibus
tam de Fontana . conſueto.Defcribitur pręterez pluribus à Burchardo No
CARRIGATIO . Vide Carricare 3 . tario in Epift.de Excidio Mediolanenſi pag.2 37.ab An
I CARRIGIUM , Carrus onuftus, ve&tura car- tonio Campo in Hift.Cremonenfi,ubi & ejus imaginem
ri . Charta Salomonis Ducis Britonum pro Monaſte- ' delineavit , & ab Oet.Ferrar.in Carroccio. A bobus ec
sio Prumienſi ann.860. apud Marten. tom . . Collect. iam Mediolan. Carrocium tractum teſtatur Orto Mo
reņa in Hift.Rer.Laudenſ.p. 75.Boncompagnus įn Arte
Ampliff. col . 148. Nec teloneum Jove de Carrigio , li-
ve de navigio, vel de quacumque re exquirere . Vide
Diataminis MS . lib.2. Viri Mediolanenfes patres veſtri
Cariagium , in Imperium deliquerunt , unde civitas fuit tripartita in
CARRIŅA . Vide Carena , burgos, & lignorum ſtrues , quam Carrociam appella
T CARRIO , Divido, in Gloſſis Ilid . Gebhardus tis , proſtrata ſubivit pudorem . Carrocii Mediolanenſis
& Cerda: Cambio , Divido . Grævius, Carpo , Din meminerunt præterea Petrus de Vineis l.1.Epift.8. 1.2 .
vido, legendum exiſtimar. Forte melius Careo . Vi- Epift.1.35.50.Conradus Uſperg.p.305.Matthæus Paris 1
de in hac voce . 296.Morena pag.69.[Fredericus II.Imp. Epift. ad Du
CARRIOLA , Italicum Carriola, Gallis , Cario- cem Lotharingiæ , apudMartenium Amplir .Collect.
le, Paryulus currus . Papias : Petorica , Carriola , ve- to.2.col.115 !.Burchardus Epift.ad Nicolaum Abb. Si
bicula feminarum
gebergenſium apud Murator.tom.6.col.917.Venit popu
CARRIȚIARE , Carro vehere . Charta Her- luscum Carrocio , quod apud nos Standard dicitur . ]
vei DominiVirſionis ann.1213. apud Thomafferium &c.ut Cremonenſis , Matthæus Weſtmonaſt. P.341. Si
in Biturig.pag.8o. Habeo fimilitertradere ligna , ea gonius lib. 15. de Regno Ital. Matth. Paris pag. 499 .
babent Carritiare . Vide Carricare . [ Franciſcus Carpeſanus in Commentarjis ſuorum tem
& CARRITIO . Vide Carratio . porum ,apud Marten.co.5.Coll.Ampl.col.1334.]Padua
CARRITUS , ex Gall. Charroi . Chronicon Be- ni,Rolandinus in Chronico li.3.c.4.7.11.4.c.9.li.9.c.2.Ve
ſuenſe pag.618. Aliasvero confuetudines facerent , exce- ronenſis, Hieronymus dalla Corte. lib.5. & 6.Hiſt.Ve
pto Carritio vini deGibriaco . ronenſis. Florentini, Joan .Villaneus lib.6. cap. 77. &
9 CARROBALISTA ,Baliſtaruni genus carro im- Ricordanus Malaſpinus cap.164.ubi pluribus deſcribi
pofitum . Vide Vegetium 3.24. tur . Parmenfis , Albericus an.1229.
CARROBIUM . Tabularium Prioratus de Paredo Neque Italitantum ejuſmodi vexillis uſi leguntur .
fol.98. Epiſcopus quidem (Nivernenſis)Carrobium quod Nam Ottoni IV.Imp.tribuit Carrocium WillelmusBri
apud villam Melled , dogo apud Monafteriolum de more to lib . 11.Philipp.ubi defcribitur,ut & in ChronicoFlan
repoſcebat, ex integro werpivit: Videtur vox orta ex driæ cap.15. VideBertholdum Conſtantienfem an.1086 .
Gallico Charroi, onus carri.Aliud fonat Carrobio a- Regis Hungariæ Carrocium belle deſcribitur à Niceta
pud Italos: de qua voce Oct. Ferrarius, in Manuele lib.5.nu.3.& Cinnamo lib.6.cap.7.Saracenis
CARROČIÚM , CARROCERUM , Gloil. Gr.Lat. Carrocium pariter adfcribit Turpinus in Hift. Caroli
4apéziou, Rheda. Ita autem appellabant Icali , vexil- Magni ca.18 . In medio illorum (Saracenorum )erat plau
lum totius exercicus præcipuum , quod in curru impo- ftrum , quod 8.boves trabebant , Juper quod vexillum
firum , à quatuor boum jugis trahebatur , & magna cu- rubeum illorum elevabatur, moſque erat quod nemo de
ra in præliis à lecțis militibus fervabatur , cum carro- bello fugeret, quamdiu vexillum eorum erectum videret.
cio exui infignis probriloco per ea tempora haberetur, Denique Ægidius Monachus Aureæ vallis in Alexan
ut ait Sigonius lib.11,de Regno Ital.Matth. Paris ann. dro Epiſc.Leodienſ.cap.24.ejuſmodi Carrocium tribuit
1236. Cum standardo ſuo , quod carrucam ,vel Carro- Duci Lovanienſi : Captoque Ducis vexillo, "didto Gal
chium appellant...perrexerunt . Fridericus Imp. in E- lice Standart opere plumario à Regina Anglia ei miſo
piſt.ad Comitem Sueſſion.co... Spicilegij Acherjani pa. quod faftu fuperbiæ quadriga boum ferebat, Qua qui
569.de carrocio Mediolanenfi : Cum vexillo S. Ambro- dem Standardi appellatione ejuſmodi vexilla donabant,
fui, quod miro artificio egregie molis & ultitudinis fe- uc infra docemus? (Alia fuit Carocii ſpecies qua Fride
rebant in Carrocio , quem juga boum non pauca trabe- ricus II.Imp.uſus eſſe dicicur à Sigonio R. J. lub annum
bant. Idem in alia Epiſtola deeodem carocio , apud 1236.ubi docetur, quod FridericusSuper elephantem ca
Freherum to..pag.237.Venit populus cum Carocio quod fellom inftar Carrocii conftituerat , fignis in angulis ac
 335 CAR
texillo exercitus in medio pofito decoratum ,elephantis
Magiſtro O Saracenisad defenfionem caſtelli pofitis. ]
Porro Carrociis nomina interdum peculiaria indica
obſervo, Nam Cremonenſes Bertam , vel Bertazzo-
tam ſuum nominarunt, ut auctor eft Sigonius lib. 18.
de Regno Ital. [ Bruiram , vel Buiram , ut habetur in
Chronico Cremonenſi adan.1213:apud Baluzium 10.3 .
Miſcell.pag.308. Berteciolam , yt declarat Francifcus
Carpeſanus , apudMarten.co.5. Collect. Ampliff.col.
1334, Parmenſes Crevacerem , feu Biancandum ut hạ
þent Sanſovinus & Carrarius. Vide Standardum ,
Hodie Carroçia appellamus , currus ſuſpenſos, qui-
bus vehimur, Chariots branslans, noftri olim , ante-
quam id nominis vulgaretur : Çurre ex voce currus, a:
ļii vocarunt , Nangii Continuator Gallịcus ņS. ubi
de Caroli IV.Imp: & Caroli V. Regis FranciæCongreſ-
ſu muçuo : Et Iuy envoya la nuit du fabmedy un des Cur-
res de ſon corps noblement appareille dage de chevaux blăcs
atteld. In Hominiis Reginæ Siciliæ præſtitis an . 1387,
Dominus de Mauſon, quand le Seigneur ou Dame vien,
nent nouvellement à Mirebeau , ſoit en Curre, ou che-
wal , doit avoir prendre un Cheval de Curre, lequel
qui luy plaira, ou celuy fur quoy ils chevaucheront.Poç.
fa infimiæviMS.
Car paus repes j'ay ou enfoullure ,
Pour le beautemps j'ay engresleure ,
Pour proviſion des pometesz
1 PourCbariat branslans, brovettes ,
CARROCTIUM in Chronico Ricobaldi Ferrar .
Monachị apud Stephanotium Fragm . Hiſt. MSS , 10.7 .
pag.194.
CARROCENUM , vel CARROZENUM , CARROZĖ:
RUM , CARROZERUMve indiſcriminatim ufurpat Sire
Raul de Geſtis Friderici I, Imperatoris.Eum vide apud
Murat.co.6.col.1179.1184.1185. & 1187.
CARRAXOLUM , CAROXOLUM , CARAZOLUM , a
pud Ottonem Morenam in Hift.Rerum Laudenſium p.
69.70.73.75 .&c.pro Carracio , feu vexillo. Adde Chro-
nicon breve Cremonenſe edit.to.2.Miſcellan.Baluz.
I CARROEUM , f.Vectigal, quod ex carris per
cipiebatur. Inſtrum.Ludovici Regis ann . 1929. apud
Marten.to.1.Collect. Amplify.col.1228. Es minas y a-
dias menfuras proprias finguli habitatores Caftri-Radul
fi habere poterunt, & cum illis bladuna dalis ab ipfis
emta vendita tam ipſi quam quilibet extranei, ſalvo
tamen Carroeo meo de extraneis hominibus , fine damno
Qoccafio aliqua menſurare ,
CARRONERÍĄ . Locus ubi tegulæ & latercu-
li , Gall.Carreaux , conficiuntur ,
CARRONERII vero , Qui tegulas & latercuļos
conficiunt . Charta Chaſſaniæ anni 1399. Eft a &tum
quod in cafu quod iſte Joannes de fui in dictu Carraneria
non qperarenturbene & fideliter , ut Carronerii de ope-
sariioperarifolent, quod eo cafu dictus Abasdi &twin Care
roneriam ad fuã manum ponere dafibi appropriare poſſit.
CARROPERA, Sérvitus ruſtica", quæ carris &
plauftris fieri debet , ut manopera , quæ manibus,Gall.
Charroi . Carredum , Carcium , etiam in Chartis, uti
fupra obſervatum . Capitula Caroli Calvi tit.31 . c.29.
Utilliceloni , tam fiſcales , qui ficutin Polypticis conti-
netur , & ipfi non denegant," Carropera ( manopera ex
antiqua conſuetudinedebent. Et infra : Quidquid eis
carricare precipitur de opera Carropere , quando illam
facere debent, fine ulla difficultate carricent . Chroni-
?
con Befuenfe : Ipfam terram ... bạc conditioneMonachi
mihi reddiderunt, ut retenta corvata ſuis ufibusa.. alios
jornales haberent , do Carroperam ego confum cum eu
Pogiis. Tabularium Dervenſe ; Carropera fic accipiet, gelica , ſed & Dominica . Vide S. Hieronym . ad cap:
ut mane progredientes cum carris & animalibus fuis ad 66. Ilaiæ . [ Accipitur etiam pro Lectica geſtacoria &
veſperum revertantur. Alia Charta in codem Tabul, pro quolibeç vehiculo ordinario & communi. Ada
CAR 338
Carroperum quoque fimiliter ſemel in anno fiet,li necef
fe fuerit, à feria quarta uſque ad diem Dominicam , ali
folummodo apud Breonem , de nuſquam alibi : in bac
quoque çonventione, ut bos claudus five cornu frašto ,ego
vacca pregnans, dº fæta tenera in Carropora 'non eat,
Charta Odonis Ducis Burgundiæ an, 1191. apud Perar
dum pag.203.Illam pravam conſuetudinem qua homines
Ducisfolebant...bomines fanéticum animalibus ſuis in
corvatam , vel in Carropera Ducis violenter adducere ,
amodo remitto . Alia Rainoldi Archiepiſc.Remenfis an ,
1094. Omnia Carropera , de opera caſtellorum , dom ,
mes alias injuſtas conſuetudines. Vide Formulas Lin .
denbrog. cap.65. [ Annaleș Bened. tom . 3: P: 585. &
Caropera. ?
CARROPERARIA , Eadem notione . Litteræ Rai
naldi Rem . Archiep.an.1127.apud Marten. to... Anecd,
col.368. De operibus 6C arroperariis quibus bomines Ec
clefiæ afficiebat, cc.
CARROPERARII MANSI , in Polyptyco Floriacen .
ļ , qui debentcarroperas, Occurritibinon femel: Ha
bet in Varena Manſos Caroperarios 37,6 ſunt ex ipfis in
beneficiis manfi 4. 3.partes...Solvunt Manſi Caropera
vii in tertio anno unuſquiſque
ſólidos 5.c alios 2. annos se
nuſquiſqxe vervecem cum agno folvunt de annona inter
totos annis ſingulis modios 109.arant ad bibernaticum u
nuſquiſque perticas 3. ad tramiſum 2. in tertia edo
domada faciuntcorvadam .
Ejuſmodi vero carrorum operis obnoxii dicuntur ef
Lo Charroiables, in Confuetud. locali Caſtelli novi in
Biturig. art.5.16 .
YEARROTUS, CARROTTUS , Spiculum arcus
baliftarii, Gall.Garrot. Regeſtum Probus 1334. fol.
215. Pro centum carrellis Carratorum ad tor faétis. In
Computis Dalphin ,tit.Grafivod. legitur. Pro centum
carrellis Carrottorum . Vide Garrotus .
CARRUAGIUM . Vide Carrucagium ,
CARRUARE , Carro vehere, Gall.cbarrier, Con
cilium Copriniacenſe can.26.Illi qui diebus Dominicis
Carruant cum bobus ſuis . ( Vidę Carricare 2. ]
4 CARRUATA TERRÆ , Quantum carruca ſeu
aratro coli poteſt per annum . Charta Mathildis Co
mitiffæ Nivern.pro Monafterio B.M. de Conſolatione
an.1244.10.4.novæ Gall.Chrift.Inſtrum.col.103,Conce
dimus dicte Abbatie in perpetuum unam Carruatam
Terre, videlieet terram arabilem , quam emimus apud
Maſetum à Balduino . Et to.2.Inſtrum.col.71.in Char
ta Roberti de Curtiniaco pro fundatione Abbatiæ B.
Mariæ de Bello - viſu an . 1242 , Ad cujus fundationem
contulimus ...duas Carruatas Terre arabilis įžtas juxta
di&tam Abbatiam , & c.Vide Carrucata .
CARRUBIUM , CARRUBEUş.Vide Carubium,
T, CARRUCĄ , CARUCA , ÇARRUCHA , Reda ,
Honoratorum vehiculum opertum , in leg ; un . Cod.
Theod. & Juſtin, de Honorator, vehiculis . Ammianus
lib.14. Alii ſummu decus in Carrucis foļito altioribus clayo
ambitioſo veſtium cultu panentes. Paulinus Epift.10.ad
Severum : Circumflui Senatores profequebanturCarru
cis nutantibus, phaleratis equis , auratis pilentis, er
carpentis pluribus ,&c. Ubi per carrucas nutantes ex
preſfit, ni fallor , Carrucas hodiernas, quas Chariats
branslans vocabant Galli noftri, ſeu currus ſuſpenſos .
Acta Numidarum Martyrum : Cum ejufdem Carruce
pebiculo Marianus & Jacabus,& cum his ego viam coma
muniter carperemus, S.Fulgencjus Homil.56.Dicuntur
Imperatooes terreni inter Carrucas diverfas , quarum
sesſione utuntur, babere Carrucam , in qua nullus fedeat
qua vocatur Angelica . Ifta Carruca , non tantum An
SS.Bez
 337 CAR
SS. Bened.ſec.3.part.i.pag.681, ex Vita fancti Wigberti
Abb.auctore Servaco Lupo: Quidam ægrotus.eo uſque ,
ut in Carruca in morem leftice inſtructe perducereturad
memoratum Cænobium . Ejufdem fec.part.2 ,pag.345. in
Miraculis S.Dionyfii Pariſ. Quidam à nativitate clay-
dus...quadam dio Carruca impoſitusosad Cænobiuno B.
Dionyſii perlatus eft.Sec.4.part.1.pag.544 . in Transla-
cione Filiberti Abb.Alsquos Carrucis, corbeculis , ſelo
lis geſtatoriis atque fcalis advehi, ſec.s.p.100.in Vita S.
Hugonis Monachi : Tunc denique virquidam adductus.
eft in Carruca, trahentibus lo bubus duobus. ]
9 CARRUCA , Celebre illud vexilli genus , de quo
dictum eft in Carrocium . Chronicon Romualdi II.Ar-
chiep.Salernitani apud Muratorium to.7.col.215. Pedi.
tes vero Mediolanenfes cum paucis militibus qui circa
Carrucam erant , fugere non valentes , fimul conglome-
fatiffare cæperunt.
2. CARRUCA , Sella curulis . Acta S. Julianæ Vir-
ginis Martyr.c.o . Hæc audiens Eleuſius , dedit munera
Imperatori Maximiano,& fucceßit Prefe &to alii admini-
ſtranci,feditquein Carruca, agens officium Prefetture .
Ubi quidam Codd.habent , curru , alii cathedra .
3. CARRUCA , CARUCA, ſequioris ætatis Scri.
ptoribus ſumitur pro aratro , Gall. Cbarrue . Lex Sao
lica cif.40.8.1.Siquis Caballum , qui Carrucam trahit,
furatus fuerit , Lex Aleman.cit.96 , Si Carrucam invo-
lat , aut rumpit rotas in prioriparte. Vide Legem Rip:
tit.44 Epiſtola Gaufridi de Meduana to . 2. Spicilegii
Acheriani ; Decem aratra cum bebus , qua Caracas vo
catis, & terram duabus fefionibus aptam ad laborandum
dedi.Matth. Paris : Inquiratur in maneriis Religioforum ,
quot fintCarrucæ proprie ad colendum Dominicum [ Ma-
dox Formulare Anglic.pag.384, Et falvismibi neceſa-
viis meis capiendis de meremio de bafcis in foreſta prædi-
Eta , ad fex Carucas , duas carras , duas carectas ,qua:
txor bercias meas , aptilia ( alia minuta . )
CARRUCA , pro Carrucata , Vide in hac voce ..
CARUEA CORVEIA ,Charta an.960.apudHemereum
in Augufta Viromand.Ter in anno ad generale placitum
Domini prefare ville convenirent , & sibis in anno Car-
fucam Carueiam facerent , Ubi Carruca Corveia aliis
dicicur conſuetudinaria , quæ à tenentibus domino fub.
miniftratur ad arandas illius terras , ( Carrugarum Cor
veia ,in Charca anni1230. è Tabulario Foſfatenfi fol.
50.]Extrinfecam vocat Fleça lib.2 . cap.76,5. 1 , ad diffe
rentiam intrinfecè , quæ ipfius domini eſt propria: Cu-
ſtumariam cap.84.Statuta WillelmiEpiſc. Parifienfis c.
14.Precipitur,quod cõmodationes Carrucarum ,quæ fiunt,
in feftivis diebus,quibus fieri ſolent,per Sacerdotě fiant,
ne in boc alique inter commodantes interveniat confuſio.
4. CARRUCA EX Osse . Vita B.Lucheſii Ter-
tiarii to.3: SS.Aprilis pág.608. col . 2. Puerulus quidam
Piſtorienſis cum teneret. Carrucamex Ofe in manibus,& ,
uut moris eftpuerorum , ferroillam perforare niteretur;
ferrum illud deſiliens , manum ejus non fine magno do
iare e fanguinis effufione penetravit . Henſchenius
ibi : Carrucola trochleam ſignificat , cujus primiti-
yun Carruca videtur in eadem fignificatione hic po-
pi , niſi malis intelligere Radium textrinum : nam in
hoc quoque opere vocis hujus ufum effe colligitur ex,
Vocabulario della Cruſca .
1. CARRUCĄGUM , Tributum quod ſingulis a
fatris pro regni negotiis imponitur. . Hujuſce præſta- coli poteſt in anno, à plough- land dícunt Angli.Match.
rianisnomen cum primum auditum in Anglia . Occa- Paris an.1251.Via duas terre Carricatos dignoſcitur ba
ſionem narret veţus Scheda in Monaftico Anglic . to.1. buiſſe.Charta Balduni Franciæ Cancellarii an.1047. a
p.293. An.Dom. 1913. Suenus Rex Anglie ab Arlwino
Monacho admonitus eft, ne à populo S. Edmundi, boc
eft de Nortfolk & Sautbfolk tributum exigeret :fed Sue-
**s eum non exaravit . Notte Purificationis S. Marie S.
Edmundus Suenam apud Gainesburg lancea ſua interfer
Tom . II.
CAR
338
cit Northfolcienfis & Southfolcienſis anditomiraculo en
nege Sueni Regis , dederunt S.Edmundo de qualibet car
rucata terre in toto Epifcopatu4.denarios annuos , quod
uſque modo ea de cauſa Carucagium eft appellatum . E
jufmodi cributum revocavic rurfum Ricardus Rex .
Guillelmus Neubriz.lib. 5. cap. 1. Præterea Rex five
pro liberandis obſidibus,apud Imperatorem relitis , som
we etiam in ſumptus belli cum Rege Francorum gerendi,
tributum minus ufitatum univerſo regno indixis , and fina
gulis fcilicet Carucatis indifferentergeminatum folidum
exigens , Eadem habet Brompton.an .:193. Matth. Pa
ris an, 1200.Non permifit Vicecomitem colligere Carru
cagium in fua diæceſi ad opusRegis. Idem an.1224. &
Matth . Weltmonaſterienſ. Regi ... conceffum eſt per to
tam Angliam Carucagium , de qualibet carusa 2. Solidi
argenti . An . 1235. Eodem tempore cepitRex Caruca
gium , fcilicet duas marcas de caruca ad maritagium for
roris fuæ . Obrinuir eciam Carucagium in Campania
Gallica. Computum Bładorum terræ Campaniæ an.
1348. Des Charrues de Sainte-Mannebout, c'est affavoir
de chaſcun bourgeois de ladite ville qui laboure de ſa pro
pre beſte, un fextier d'avoine a la meſure de Troyes au
jour dela S.Remy , ci
CARRUCAGIUM interdum ſumitur pro ipſa îmmun
nitate à tributo carrucagii : Raſtallus : Ceruage, boo
eft , quietum effe , fi dominus Rextalliaverit totam ter
ram ſuam per caruas . Nota quod un carue de terre eſt un
plowland . VideMonaft.Angl.to.1.p.922.
2.CARRUCĄGIUM ſumitur etiam fępe pro cerris
quæ aratro & caruca coluntur. Ita Cbaruage uſurpat
Confuetudo Vitriacenſis art.56 . Diploma Theobaldi
Campaniæ Comitis ann. 1224.[apud Marten. tom..A
need.col.g19 , [ Primogenitus baberet illud caftellum eos
feoda illius caſtelli, Carrucagia , pratu , vineas
aquas Oſtagna quæ ſunt parochiarum ] parrochiatus
apud Marcen . illius caſtelli .[Infra : Secundo natus hao
beret eam (villam ) cum omni avantagio de feodis,Carruz
cagiis,pratis,& c.]Regeſtum feodor.Campaniæ fol. 89 .
Feodum domus ejus ſuper Alvam , dy Carrucagium ejus ,
bomines ejufdem ville . Fol.72.Guermundus de fan
fta Menoldiligius de domo fua,& de Carruagio ſuo , que
ſunt apud Dampetram . [ Vide Charuagium . Í
3.CARRUCAGIUM , Medietas decimæ, quam
quis percipit . Vide Reportagium ,
CARRUCARE,Vehere carruca , Gall.Charrier,
Leges Caroli M.apud Murat.co.i. Scriptor.Ital. part.2 .
p.108.col.2.Arare,ſeminare,runcare,Carrucare .Scacutą
Synodal.Odonis Epiſcopi Tull.an. 1192. apud Marten ,
10.4.Anecdoc.col. 1179. Etquoniam gravis o intolerabi
lis plaga domibus Religioforum imminet ex hoc, quod
Potentes terræ boves ſeu cetera animalia vel carros ad
Carrucandum fibiviolenter diripiunt. Vita B.Arnulfi
to, s . Junii pag . 617. Fruges faccis impofitas ad Monaſte- ,
ritm Carrucaret. Vide Curricare 2, & Caplin .
CARRUCARIUS,CARUCARIUS , Ductor carry-
oc , five pro curru ſumitur , five pro aratro . Teſtamen
tum J,de Neuill apud Madox Formul.Anglic. pag.428.
Item vola quod cc.marca ... diſtribuantur intor Caruca
rias , plauſtrarios O cuſtodes animalium meorum . Ul- ,
pian.Siciliarius, id eftCarrucarius, dum ceteros tranf
ire contendit , evertit ciſium , & c.
CARRUCATA , Tantum terræ , quantum uno aratro
pud Hemereum in Auguſta Viromand.Habetur ergoibi
terra quantum Carruca fufficit ad laborandum . Alia O-
thonis Comitis Viromand. apud eumdem : Cum terra
arabili , quantum fatis eſt tribus Carrugiis. [ S per
duabus Carrugiis, in Charta anni5220. apud Chef
P nium
 339 CAR CAR * 340

níum inter Probat Hiſt.Bechun, dib.z. p . 110. Charta integro eidem Ecclefiæ poft deceffum fuam remaneret,vai
Henrici Regis an.1036. apud Loiſellum in Hift. Bello- eft locus, ubi cạrri, carrucæ & alia ejuſmodi recludun
VÁC. Arabilem terram quantum uni Carrucæ per totum tur , velforţe carri ipfi & cætera quæ colonosſpectant,
annum ſufficerepoffit. ( Caruca dimidia , pro Carruca- agriculturæ inftrumcnta ,
In dimidia , apud Lobinçll.com . 2.Hift. Britan.p. 207 . 2.CÄRRUCIA ,Gemma marini cặcri coloris.Ugurio,
Terra unius Carruca, in Hift. "Beccenſi MS. pag . 170 . -.9 CARRUGA : Vide in Carruca 2 .
ex Archivis ejuſdem Monafterii . ) Charta Henri CARRUGIA . Vide Carrucata .
ci V. Regis Angl.com.2 .Monaft Angl. pag . 968. Terra 9 CARRUM Vide
, poft Carra .
ad unam Carrucam . Vide Silveſtrum Giraldum lib . 2 . CARRUONUM , : sabar. Gloffar.Lat.Gr.f.le.

Itiner.Cambr.c.1.Lambertum Ardenfem pag. 152.154 . gendum Carbonjum , In Supplemento Antiquarii:Care

Hiſt.S.Martini de Campis pag . 330, 366.408. 509. Spi- ruonum , a'r Búrn, Fuligo, carbo .
cilegium Acherianum tom . 13. P. 289.& c. Scriptoribus 9 CARRUS FUNARIUS, Vehiculum minus, quod
Gallicis , Caruèe de terre dicicur, Littletoni ſect.z62. funibus trahitur ab operariis , Hujufinodi frequens ur
& in to.2. Monaſtici Angl, p. 214. in Regefto Feodor. fus eft in faxis molemajoribustranſvehendisinger ædi
Franc. fol. 73. Orbon de Encre bommetient Cbaruèe de ficandum , Lambertus Ardenfis pag. 258. Ruſtici cum
terreà Großgle- foreft, Cujuſmodiautem & quotæ quan : bigis maratoriis & Carris funariiscalculos trabentes ad
titatis fucritapud Anglos Cerucata, docet Charta Ri fernendum in viam moffulis & fcapulariis feipfos adlar
cardi I.Regis Angliæ 10.2.Monaftici pag. 107. Et cir- borem animabant,
colocum illum viginti Carruçatas terr& , ſcilicet unie CARRUTAGIUM , Medietas decimæ frugum ,
cuique Carrůcalce ſexaginta acras terre , ad perticum quam quis percipit . Vide Reportagium .
noftrum , videlicet viginti quinque pedum . Apud Edw . : CALSAMĄTIUM , Eunuchus , ſpado. Luitpran:
Cokum , & ip Charta, quæ habetur toni. 2. Monaft. dus lịb.6.cap.3.Obruli mancipia quaruor Carlamatia Im
Anglic.pag.25. Duodecim Carycate faciunt unum feq- peratori nominatis omnibus gratiofora, Carfamatium a14
dum Militis , Fleca lib.2.cap: 72. 3. 4. Cuſtagia carru- tem Græci. vocant amputatis virilibus & virga Euntes
carum ſciri poteruntper hanc rationem , ut terræ fint tri: fbum , quos Verdunenfes mercatores ob immenſum lu
partit & , tunc ponies 20. acræ faciunt Carucutam eg ørum facere folent, in Hifpaniam ducere , Lipfius
1 quod 60. in byeme, 60. in quadragefima, 60. in eta Cent.z.Epift.44 . & Spelmannus à garço, ſeu garcio,no
te pro warecto debent exarari : De ferris vero bipertitis, ftris Garçon , vocem effi &tam augurantur, Quod fi ita
debent ad carucam peties 20. acre computari; ai medie- eft, Eunuchos yoce barbara ut imberbes , cujufmodi
faspro worecto babeatur, & modietas alia in byemę ego funt Garciones, appellaverint Græci . Sed aliunde vi.
quadragefima feminetur : Charta an , 9. Ricardi 1. decur originario petenda , cum vox Garcio efferatur per
Qwieletti fuerant & conftituti ad hoc negotium Regis fa. g. Vide Gloffar.med.Græcit.in Rap ( awéses .
ciendum , ftatuerunt per æftimationem legalium homi 3 CARTA , pro Quania , vulgo Quarte , Menfu
pum , ad aniufcujuſque carucę wainagium centum acras ra frumentaria, Tabul.S,Flori în Arvern. Unam Cari
terre : VideHida tam ſiliginiso unam Cariam frumenti . Alibị : Carto
CAR'UCULA . Eadinotione . Charta an.1184.ex nes filiginis, & c.[Inventar.Recognitionum de Vouca
Archivo Sanctimonialium S. Salvat . Maflil. Quatuor Diccelis Vivar.to.2.fol.343 . Sub cenfu unius Cartę ego
praterea Caruculas terra ante Joppen juxta flumen fire . unius carterię frumenti. Fol.feq.Sub cenſu duarum Car
CARUCATA , pro Carruca Araçrum . Madox tarum & uniascarteriæ frumenti, Inventar. Piquet nu.
Formul.Anglic,pa.384. Et ad capiendum neceſaria mea 18.cap.41.de Volta fol.14.in Archivo Principis de Ro
de meremio ad Carucaias , carras careftas,berçias , þan : Įtem , quinque Cartas o duocipaderid cum dimi
attilia & alia minuta proterris meis , dio frumenti.Non femel occurrit in eodem Inventario,
1 TCARUCATA BOUM ,Boves jugatorii unam trahen- & in Chartis Aquitanis, & paffim in Regeſto 87.Chart
tes carrucam, Kennetçus Anriquir. Ambroſden ,pag . fophylacii Regii. Vide Quarta 1.)
135. in Donacione Gisberti Balet : Et pafturam in nea CARTA RASA , non ad cumulum .Vide Cartharafa .
dominica pajkuna ad tres Carucatas Boum trahentium 4 CARTA Salis , in Codice MS. Monialium si
na cum bobus meis trahentibus . Thomæ juxța Montem Brifonium apud Stephanorium
CARRUCATOR , Ductor carrycæ ſeu carri toni.s.Frag.Hift.Anno 1206.Nobilis Comes Forenſis do
Gall , Charrettier . Charça Nicolai Abb. Corbeienſis tavit banc domum Monialium , qui dedit nobis liberta
an.1158.ex Tabulario ejuſdem Abbatiæ : Dicens ello tem bominum unam Cartam Solisin unoquoque Sab
fui juris, inſtante tempore Auguſti menfis, ſe poſiturum bato in foro Montis Brifonii,
in campis noftris ſecatores legetum , Carrucatores. frus 2. CARTA , Species præſtationis agrariæ . Mas
gum decimarumque in horreo noftro , dr. dox Formul. Anglic: P: 374. Ego Ricardusde Waletum
I CARUCATUS, pro Carrucata, Tantum çer- quietum clamavi..Deo & Eccleſie S.Margarete de Po
ræ , &c. Vide Hardyices, chbeleia Canonicis ibidem Deo fervientibus,redditum
9 CARRUCHA, Carruce opus a vatfallis Do- xx.fol.ee regale fervitium , wardas, deſceitas ,
mino debitum . Hift.Mediani Monaſterii pap: 327. in Cartan , & quidquid juris , & c.Vide Quarta ,
Charca anni į261, Homines di&tæ ville..ifurcam ego fab 3. CARTA , Pars domus, Gallice Appartement,
cem o ſaclam ( Carruchas vecturas annone & feni, Quartier, Statuta Monaſterii Fraxinorenfisanni 1255 .
Oomnes alias confuetudines quas mibi debebant...perfol- apud Stephanorium Frag.Hiſt.ro.s.Dominus Abbas ha
vent Ecclefiæ memorate . beat ſocium presbyterum , quiſecum vadat , & in Carta
9 CARRUCHARIUS , Ductor’çarrucæ . Vide fua jaceat & quiefout. Nocat Ughellus 10.7.Italiæ fa
Mulociſiarius , cræ p.485.diæceſim Salernitanam dividiin 16, parres
9 2. CARRUCHA , Navis . Vide Curuca . quas hic Cartas vocant , ſeu Archipresbyteratus. Ubi
1. ..CARRUCIA , vel CARRUCIOM Litteræ Cartas , pro Quartas , dici opinor , id eft, regiones,
Hugonis Archiep. Senon ,in Tabulario Calenfi p. 134. noftris Quartiers.
Conceßit in eleemofina prædi&tæ Ecclefia de Kala in ple -4.CARTA DECADA .Anaſtaſius Bibl. in S. Silve

no Capituto , quod quidquid ædificaret & extrueret in : ftro PP.p.15.Cartas decadas 150.aromatum lib.200.Nare
eadem terras live in domibus , five in granchiis vel Car- dini olei lib. 200. Infra : Hybromias preſtans folidos
puciis , put animalium quorumlibetnutritaris totum ex 450. Cartas decadas 200. promata cafia libi so. Ubi
qui
 341 CAR CAR
342
quidam Codices MSS. habent Chartas decadas : alii Domini Deitui. Jerem.6.9. Hec dicit Dominus exerci
Caroba decadas: alii deniqueCatedrechadas. Quæ ver- tuum . Uſque ad racemum colligent quafi in vinea reti
ba Salmafius adHift.Aug.de Chartarum ſcapis accipien- quias Ifrael: convertemanum tuam quafi vindimiator
da cenſet . Eft autem ſcapus, ut habet Ilidorus in Gloff. ad Cartallum . Hinc emendandus eft locus 'Epiſtola
certus numerus tomorum cbarte non fcripta : ita ut fin- Honorii III. ad Prælatos Hiberniæ apud Marten.
guliſcapi chartarum eo ævo non plures quam decem tom . 1. Anecd . col . 875. Vinen fera tota :: .8
plagulas continerent, & lingulæ chartarum decuriæ fca- ruit , ego vindemiator minum ad Carcallum non re
pum unum efficerent. Nam res aliæ multæ per decurias vocat . Pro Carcallum enim legendum eft Cártallum .
venundari folebant . Trebellius Pollio in Claudio : - 2. CARTALLUS . Menſura frumentaria . In
Pellium tentoriarum decurias triginta . • ftrum anni 1240.Hift.Dalphin.com . 1.p.188.col.2.Con
I CARTAGIUM , Menſura frumentaria f.eadem cellimus, ut deſingulis domibus villa de Monſtreuil ,
quæ Carta . Archívum Veteris Villæ : Ex dono Bertran- ubi bos ſeu boves fuerint duos Cartallos avene ad menfit
di Novel unum Cartagium frumenti. Cartagium avena , ram fori Ambruniacenfis recipiant annuatim ; de illis
apud Thomafferium in Biturig.pag.7 3. vero domibus, ubi bos non fuerit , unum Cartallum a
CARTALADA . Vide Cartalata , venæ tantum recipient . Occurrit ibidem non ſemel ,
CARTALAGIUM . Charta ann.1200.in Hiſtor.S . in Charculario Prioratus S.Petride Domina fol. 1:01.
Barbaræ Lugdun.p 130. Salvis ufagiis diflorum vavaf- verſo, in Archivo Majoris Monaſterii, &c.Vide Gare
forum intra villam , ut eft in fornagiis, leidis , Carta- talis & Quartallus.
lagiis , de aliis uſibus mercati. Vide Quartagium : 3. CARTALLUS, Gerifolium , capſula geren
{ quod eft Quarta pars vel vindemiæ , vel aliarum re- dis chartis , Gall.Porte-feuille. Annales Bened . co.s.
rum , quam fibi contra jus afferebant domini feudales pag.562.ex Ruperto . Hic relatis obtrectatorum ',
in tenentium ſuorum prædiis, agris , vel vineis . Hæc primis ejus ſtudiis & ſcriptionibusobftrepebant , di& te
potio non videtur convenire loco laudato , ubi de juri- riis , ſubdit: Heco alia multo graviora ſurda aure
bus èmercato perceptis potiſſimum agitur : quare ſuſpi- præteriens, ut totus eram pojeſus ab eo , que me tacere
cio eſt, Cartalagium jus fuiſſe percipiendi cartas vel non finebat, dile tione verbiDei, e primitias iſtas (Li
fartales è frumentariis mercibus in mercato venditis , bros de divinis Officiis ) & alia nonnulla in Cartallo
u Coponagium , jus eft percipiendi copas ex iiſdem mer meo congeffi. Metaphorica locutio eft ducta à Cartallo,
cibus. Vide in Cupa s . ] prima notione ,
CARTALARIA .[An idem quod Cartalagium ?]Ta & CARTALOGUS, pro Catalogus, in Epiſtola
bularium Brivatenſe ann . 1288. fol. 196. Erat e Joannis II . Archiep. Lugdun. apud Mabillonium to . 3 .
nim quæſtio & controverſia ...fuper jurifdiétione, juſtitia Analect. pag.491. Quod facile deprehendere poteritis ex
e diſtrict u Cartalarie Brivatenſis. Infra : Cum ab an . ". Martyrologio Venerabilis Bode Presbyteri de ſucceſoris
tiquo Cartalaria Brivatenfis fit o teneatur in 4 . locis ejus Oſwardi, quiCartalogum Sanctorum magna ex para
c.Item in diebus fabbatinis , & in diebus nundinarum te ampliavit.
far O teneatur Cartalaria in foro Brivatenfi, & ubicur CARTAMENTUM , Inſtrumentum , Charta .
que ibi bladum communiter vendatur, jure Cartalarie Prout in Cartamentis O litteris inde con fealis plenius
fungetur 6, c.Et fol.197.Cartalarii , ſcilicet illi, qui continetur, in quodam veteri Inſtrumento .
exercent officium Cartalaria nomine Capituli, ad boc Spe q CARTANARIUS, Qui quarcana febri taborat.
cialiter deputati . Vide Quarta , Quartagium , Capitula general.MSS.S. Victoris Maffil. Cartanariis
CARTALATA , feu QUARTALATA, Modus agri , vero provideat infirmarius in carnali tempore omni die
quartam aripennis partem continens. Quartelèe de ter in quo carnes licite comeduntur , Oc.Cod .MS.è Biblio
re, in Conſuetud. Burbonenſi cap.36.Tabularium Prio- theca D.de Chalvet Seneſcal. Tolofæ de Di& tis in Hæ
ratus de Paredo fol.19. Et in alio loco in ipſa villa , ubi reticos Albigenſes:Et rogaverunt eum debilem do Car
appellant Ad Bargim , unam Cartalatam terra , ter- tanarium quod veniret cum eis ad folaciamentum ad car
minatur vix publica in circuitu , & *c. Tabular.S.Diony . lumbarium magiſtri R.Caldiere.Vide Quartanarius,
fii de Capella dicecefisBitur.Ch.104.Chartalata terræ ,e CARTANENSIS MONETA. Albertus Aq. lib. 2.
minata terræ fextariata terre.Hift.Abbatiæ Condomen- Hift.Hieroſ.cap.35. Pastifunt ei dare 15. libras Carta
fis
pag. 476.to.13.Spicil.Dedit B. Petro.... unam conca- nenſis monete.Cartenfis dicitur Raimundo de Agiles P
dam de terra e dimidiam , unam Cartaladam , " ad 165. Pictavini, Cartenſes, Manſei, Lucenfes , dc.
fontem de Pifol. [ Charta anni 1238.apud Baluz. Hift. I CARTANIA . Vide Brogalia ,
Arverniæ tom . 2. pag . 265. Alter vero , ( Campus ) I CARTAPACIA . Vide Chartapacia ,
fitus eft ibidem in territorio campi rotundi... de continet & CARTARIA , Pars quarta . Donacio Bernardi
tres Cartalatas. ] Tabularium Abbatiæ S.Joannis Am . Atonis Vicecomitis Nemauf.pro Raimundo Cantarel
bianenf. fot. 394. On fait prendre, lever el emporter la ann.1138.apud Baluz. Hiſt. Arvern . pag .489. Quem
toutes les diſmes des ablaiz crueues en ſept Couartèes viſus oft tenuilo pater tuus Bern. Pontius Cantarella co
de une piece de terre contenant 1o. journeux. Vide Quar- tu poſt eum , vel aliquis pro vobis, five ad mejarium
teria ,
vel tergariam , vel Cartariam : hoc eſt, reddendo me
CARTALIS , Menfura frumentaria . Rotulum ſæ- diam , vel tertiam , velquartam partem fructuum in
culi xii.de Prioratu S.Pauli de Tartasin Archivo deCa- de provenientium .
fa Dei ; Duos manfos..., ex quibus exeunt duo agni cenfi CARTARIATA ,CARTIATA,Modus agri,idem,
...e duo Cartales avene didue gallinæ . Ibidem ; Ber- ut videtur,qui Quarteria continens quartam partem ju .
trandus Willelmi (dedit) unum Cartalem de ciuda: Vi- geri , noftris Quartier. Charta Gisbertæ Abbatiſfz's.
de Quartale & Cartallus , Šalvatoris apud Stephanocium t0.10.Fragm.hiſtor.pag.
CARTALIS VINEA , cujus fructuum quartam pár- 260.n.1450 . Donamustibi... quinque Cartiatas de terra
tem cuļtor accipit . Vide in Quartagium . culta , dº quintam partem de alio Cartariata . Videtur
41; CARTALLUS, Cophinusvel Caniſtrum . utrobique Cartariata .
Cartallus Grece ,Ficella Latine,apud Papiam MS,Gall. CARTARIUS, [ Modus agri , Gall.Cartier de ter
Panier.Deuteron.26.2. Tolles de cunctis frugibus tuis re . ] Vide Quartariata ,
primitias , do ponesin Cartallo & c.Ibid.6.4 .Sufcipienſ CARTARONUM , Quarta pars libræ , Gall.
que Sacerdos Cartallumde manu tua ponet ante altare Carteron . Conſuetudines Tolofæ Rubrica deemprios
Tom , II ne
 1 343 CAR CAR 344
ne num.x. Vlus.$ . confuetudo eft Tolofa , quod quili. giæ : Ordinamus, quod nuntiis, qui deArrigia de manu
bet venditor uftatus rerum ponderis debet senere certum Sacriſte recipient brevia ſeu Cartellos Fratrum defun
pondus, ſcilicet quintale , medium.quintale, liv & orum , & c. Vita Nicolai PP . III. ex MS. Bernardi
bram ,, mediam libram Contaronum , medium . Guidonis, apud Murator.tom.3.2.607.col.2 . Tunc et
Cartaronum , c. Alii legunt Quartgronuń . Vide in jam reperta fuit.in tumulo memprato .ſcriptura alia
hac voce . vetuftiflima in quodam Certello in cera exteriusundique
CARTATORIA . Charta,ann. 1027. apud Ughel- cooperto....qui taliserat : Hic requieſcit corpus B. M.
lum 10.7.pag.594. Debent dare, omni anno tempore, vina Magdalene . ] Vox etiamnum ufurpara in litteris diffi
demiarum octo laurnas demuſta mundo, quorum quæque .dationum , quasCartels de deffy.dicimus .
babeat oéto langueras juſte Cartatorias , m.puteolum s T 2. CARTELLUS , ut Cartablus Cophini ſpe
num quod exierit de terra , cum vinea ejuſden Monaſterii cies ſeu çapla , in qua Sanctorum reļiquiæ
reponuntur.
que dicitur ale in loco Gronceario, intra ipfam ter- . Chronicon Comodoliac. apud Stephanotium tom . 2.
con cum vinea , faciendum quod voluerit. Fragmentorum MSS. Ipfas ( reliquias) Cørtellos ea
T: CARTAYRONUM , Quarta parsmenſuræ , vel rum buc Oʻilluc per follara loca immunda diſperſit .
ponderis, Gall. Carteron . Statuta Epiſcoporum Maf- Inſtrumentum an . 1404.ex Archivo S. VictorisMaſlil.
Jil. pro Monialibus S.Salvatoris ejuſd.urbis : Desurfin. Repererunt pretioſas reliquias . cramenta corporum
-gulis Monialibus.duaslibras panis unum Cartayro- beatorum S. Vi&toris de Sociorum ſuorum , og alia olla
num vini. Charta ann.1381. ex Archivo S. Victoris menta reliquiascum eorum albarellis ſiveCartellis
Maflil.Sacriſta S.Geneſiitenetur annis fingulis ir Nata..cum quodam rotulo in pargamenadeſcripto.
le Domini dare domino Priori unum entertstiun quatuor 9 3.CARTELLUS , Menſura frumentaria , Sehe
lib.cere falfum o .operatum fine fraude , unum Car- rus Abb. ide primordiis Monaſterii Calmoliac, apud
tayronum quintalis candelarum operatorum de cepo; hoc Marcen.co.3.Anecd.col.1198. Debet etiam trituram in
eft 25. libras , cum quintale ſit centum librarum . Vi- berreo , que decem Cartellos continet .
de Carteironum . CARTENSIS MONETA . Vide Cartanenfis ,
q CART -BODY,ex Anglico Cort,carrus & Body, & CARTEREGIUM , Menſura frumentaria , in
corpus,id eft, Pars carri præcipua, quæ rotis.& axe ſu: Inſtrumento Majoris Monaſterii : Lucia domina de Ma
ftinetur. Kennettus Antiquit.Ambrofden.p.580.Etpro tignon
pro anima Johannis filiimei defunéti, allenfu Do
farratione dedolationevnius Gart-Body , Oc. mini Stephani Guoion olim mariti mei, dedi unam minam
CARTBOTE , ex Angl.Cart, carrus, & bote com- frumenti domu: S.Martini de Lambalia dimium Car
penſatio , &c.Vide in Hau lebate , foregiad menfuram de Matignon , in terra mea , que
CARTEA , CARTEIA , ex Gallico Charteo , feu ut dicitur Baillivia in parochia S.Caſti ,
efferunt felga , Cartès . Carteia piſcium , Carteia car CARTERENCHA ,Menſuræ Arverniçæ fpecies,
nium , Corteia lana ; & c. in Charta telonei S.Bertini, Tabularium Brivarenſe ann.1255.1368. Trescartas er
in Tabulario ejuſdem Ecclefiæ ( Cartea in MS, Cathe- dei o quinque Carterençhas frumenti, & c. Una Quar
dralis S.Audomari . ) serengia preſſoragria in Charta Philippi Aug.20.1181.
CARTEFER. Inftrument.anni 847. apudMa- in Tabular.Abbat.Barbellenſis.num.34.
bill.de Re diplom.lib.6. Charta 86. Cartefęrum ad ma ÇARTERIA , Vetus Statutum de Menfuris apud
mendum o vineam de pratum , fimul continentes bunna. Catellum in Hift.Toloſana pag.227.Quad lapides mem
sium unum o dimidium. Videtur effe pra Curtifex , ſurariæ S.Petri O S.Geraldi...exceptis illis que funtde
quod vide poft vocem Cortis . nucibus o de avena , debent efle , coæquales , debent
CARTEIA . Vide Cartea , ire ad ra [urgna plenam , & debent trabid elle de ratione
I CARTEIRATA , Quarta pars arpenais ſeu iu Carteriarum cupri * . . Item quad Garteria lapidis
? geri, apud Stephanotium Antiquit.Occitan. part, 2. fit de ratione Carterie cupro , sin emina , qued ha
p.473.Teſtamentum Guillelmi Domini Mantis peffulani best dyas Carterias equgles are in media cartone quan
...Infirmaria prope pontem delevio dar vii .Carteiratas tuor totum
ratione Carterias æquales,e in medio cartong
yineis in terminie deSalzeto , Vide Cartariata , quatuor , totum ratione Carteriæ cupri , Oc.[Inventa
CARTEIRONUM , Quarta pars menfuræ,ma- rium Recognitionum de Vouca Diccelis Vivar.com .
joris five liquidorum fit five aridorum Stacuta Marfil. 2 , fol. 343 fub cenſu unjus cartes unius. Carte
pag.17o.Quoties vinum præconifatur ad vondendum ..... rie frumenti , trium carfeyrongruna cuvate trinna
inquirere teneantur..an menlures jufta fint,dozerum Carteriarum liliginis . Fol. feq. Swá cenfu,duarum
medium dozexum , Caneironum , poizale, o meita cartaxum , unius Carterie frumenti, unius cantoy
ļairala , 0 Carteironum eminabladi, ſalis's dan rani avene. Et fol. 351. Sub centu .triune carteyron
ceterarum rerum naenfurandarum , rum unius Carterie cum dimidia avene . His in locis
CARTELLANA , Cartilago, Conſtantinus Afric, carteria videtur, efle minor forta , feu ejuſdem pars
lib . 1 . Pantechn . cap. 21. Șicut enim in pueris folidiora quarta , & f, eadem menſura , quæ Carteyronum , i Via
membra , ut Cortellana , nervi, atque olla , bumidif de Quarteria , 1
foma funt tenerrima , ita contra in decrepitis doc CARTERIÆSunt in cacumine arbarum ,per quos f*
cillima, nes trabuntar, Papias . ( Arbor hiceſtmalus navis. ]
1. CARTELLUS , Charula Concilium Biter CARTERIUM , Menſura annonaria , apud Los

renfe ann.1146 .cap.s. Precipimus quod quæſtores non þincl. Hiſt.Britan.co.z.pag.213. Quitavit in perpetuum
permittantur in Ecclefiis aliquid populo predicare
quam mibo.decem Carteria filiginisdue Carteria frumeno.
i in indulgentiis P.Papa ſui Diæcefani literis.cantine- ti. Vide Carteria ,
tur ;, nec Cartelli vel cedula recipianturab siſdem , etc. CARTERIUM ARietis , Quarta pars arictis,Gall .
Concilium Burdegalenſe ann. 1255.cap.2.Caveantin- Carlier , ChartaGeraldi Abb.S.Joannis Angeriacenſis
Super.ne Cartellos a queſtaribus recipiant , nifi primitus ann.1385, ex Chartulario ejuſd.monaſterii pa.464.Quia
diligenter inſpectos , quod in iis necmajar indulgentia , bus (pauperibus) dantur a Celleraria quotidie feptem pa
nec ampliare benefiqa exprimantur, quam in literis fuas nes frungentitotidem julte vini, o carnes ad minus
pradi&tis . Eadem ferme in Synodo Nemauſenſi ann. duo Carteria arietis.
1284. fub finem . Stephanotius tom .1.Fragm.Hiſtor. CARTERIUM MOLENDINI, Quarta pars, ut ve
in Sfatutis MSS, Capitulorum general.Ordinis Arti- rifimile eft reddituum molendini. Chartular. S. Van
dre
 *345 CAR CAR
346

dregifili to.i.pag.1960.Noverintuniversi, quod ego.Ni lagium , nec tencamini ad reparationem murorum , fone
cholaus de Depa..... vendidi ....Rogerie uxori Roberti tium , pontium , vel viarum , &c.
Deo- donati..... unum Carterium molendini taneriz , CARTILAGO . Gloff.Ilidori: Cartilagini, lardo
quod ſedet in villa de Caudebec , quod babui pro mea bradone ; an bacone ?
proparte . 1. CARTO , vel QUARTO , ut eft apud Gariellum
CARTERIUM Cervià ſubdito venatore dandum in EpifcopisMagalonenlibus pag. 143. Menſura fru
ſilvæ domino , in Charta ann.1233.ex Schedis Præſidis mentaria. Charta anni 1214. in 30. Regefto Archivi
de Mazaugaes . Regii Ch.58.Similiter liceat nobis emere vineas & alias
I ČARTERONIUM , Ejuſdem Originis , ac no- poseſiones,Cartones-vel taſcas aduſum menſe noſtre vel
tionis non abſimilis, pro Parte loci ſeu agri amplioris Canonicorum , & c.Ubi Carto videtur eſſe idem quod
Tumi videtur, in Charta ann . 1201. apud Lobinellum in ChartaOccitanica ann.1306.inRegefto Philippi Put
tom.z. Hift . Britan.p:326.col.z. Ego Conſtancia Cona- criincip.anno 129.9.pag.91.ex Tabulario Regio ; Item
ni Comitis filia , Duciſſa Britannie ... quandam Abba- ducentas quinquaginta & dimidiam terre ad agrarium ,
tiam fundare decrevi, ad cujus fitum de fundamentum feu nonam partem in di& ta villa & ejus pertinentiis
locum elegi idoneum & honeftum qui dicitur Cortinaria. ſitas , que à nobis tenentur, pro quarum Cartonatarum
... Infuper dedi...Carteronium de monte Berole integre ad qualibet debentur duo denarii ultra agrarium , qui ſunt
culturam ; etfi non potuerit ſufficere ad # ſum quinque ca- computati in di&ta fumma obliarum minutarum , que
rucarum , in Laurenceria reliquum perficietur . Carre- fuerunt æftimate valere communi eſtimatione 97.Carto
ronum in Charta Thofſiacenſi anni 1461. Domus ifta fi- nes cum dimidia bladi, duæ partes frumenti, media
ta eft in Carterono de Challes . Galli diceremus , Sie pars tertiæ partis filiginis , Oslia media pars tertia
tuče dansle Canton vel le Quartier de Challes . Niſi ma- partis avene , & C.
lis per Carteronum vicum intelligere : quod fere co Iis in locis , ut & in ſequentibus , fermo eft, fi
dem redit . bene conjecto , de eo jure , quod Quartagium appel
T CARTEYRONUM , QUARTEYRONUM , Men- labant, Gall.Quartelage . Hoc fibi arrogabant domi
fura annonaria continens quartam partem Quarte, ſeu ni feudales à ſuis tenentibus extorquendo quartam par
alcerius menfuræ amplioris. Inventar. Piquet n . 18 . tem fru &tuum è prædiis , agris vineiſve provenientium :
cap.41 . de Vouca fol. 18. ex Archivo Principis de Ró- quod quia præter jus & æquum erat , pro quarta parte
ban : Item , unum ceſtariam frumenticum uno Quartey- aliam exigebant minorem , aut eam commutabant in
rono @ tertiam partem unius Carteyroni frumenti.....1- certam fixamque Cartonum frumenti aut vini quanti
tem , unum Carteyronum frumenti, tertiam partem tacem , pecuniæ cenſu interdum addico , ut ex variis
alteriusCarteyroni frumenti, quos ſerviunt di£ti here- locis hic ſubje&tis licet colligere. Libertates an . 1209.
des . Vide Carteria , & Carteirorum . concellæ per Raibaldum de Calma hominibus terræ
CARTHARASA , Menfura annonaria apud Bur- fuæ , Hift.Dalphin.co.i.pag.19.Volo quod vinee eorums,
gundos. Tabularium Prioracus de Paredo fol. 18. De- que Cartonem dabantſervitio , quintam tantum fauma
dit...totam partem terre ſua ubi ſeminari poteft Cartha- tam ſervisnt. Littera Humberei Dienſis Epiſc.eod.co.
raſa annone . Forte dividenda yox , Carta raſa , feu pag.141. Sciendum vero eft , quod in Cartonibus vini og
quarta non ad cumulum . ( Quin dividenda fit , nullus cenfibus gallinarum , quas in dicto caſtro percipimus
dubíto . Vide Carta s . ) debent predictiStephanusog Petrus Bouerii, * Petriis
9 CARTIATĄ . Vide Cartariata .
de Valle pro balia ſua decimam partem accipere . Con
CARTIBULA , Vide Caſtibulum . ventio inter Adalardum Abb.S.Victoris Maffil. & Wie
CARTICA . Pelagius libello 10.num.76. Videns au- Thelmum Vicecomitem de villa Cathedræ ann. 993. a
tem Ægyptius veftitum mollibus rebus , & budam de pud Marten. tom.1. Collect. Amplift. col. 350. Vide
papyro , pellem ftratam fub ipfo , de modicum capita bam terram S. Victoris membratim carpere, de cou
le de Cartica fub caput ejus, & c. Hic hærct Roſveidus, belluis particulatim dilaniare , ab Arnulfo ſcilicet Sa
ſed indubie legendum Carpita , Vide Carpia , benco , qui fraudulenter acquiſivit fibi Cartonem Ca
C. CARTICELLÆ TRIUMPHALES, Charcæ lu- there ab anteceſſore meo Bernardo , necnon à Willelmo
foriæ, chartæ pictæ ita hic dictæ , inquit Ediſor, ex Vicecomito, & c.Scaryca Eccl. Biterr. ann. 1360. apud
fuppolito quod vox truffa, quæ luſum fignificat, fit eumd. Marten . tom. 4. Anecd. col. 632. Item monemus
derivata à Latina voce triumphos . Galli etiamnum di- femel , ſecundo, tertio de pereneptoric omnes & fingulos
cunt Jouer à la Triomphe,quod forte ludi genus primum qui Cartones, procurationes, fynodatica e affignatio
'fuit . Certe antiquiflimum eſt ceteris cartarum ludis nes nobis debent & Ecclefiæ Biterrenfi, quod deipfis in
generibus comparatum . Vita S.Bernardi Senenfisto. fra xv.dies ſatisfaciant ad planum , ut tenentur. Quar
5 SS.Maii pag.276. Larvales preterea facies , alee , ta- tagium ad fixam frumenti, vel avęnæ , &c. quanti
xilii, triomphales Carticello in forum deferebantur,om- tatem & ad certam pecuniæ cenſualis fummam re
ni igni tradenda atque comburenda. dactum fuitfe , probat D. de Lauriere in ſuo Juris
CARTICELLUS, Parva charta . Eadgarus Rex Gallici Gloffario, ex libertatibusincolis S.Palladii a
in Regulari Concordia Monachorum , apud Seldenum Guidone de Soliaco Archiep.Bituric. ann. 1279. con
ad Eadmerum p.147. Hoc exiguo appofuerunt Catlicello . ceſlis , ex quibus hæc refert : Pro quolibet cafali
Seldenus legit Codicello , malim Carticello , fito in cenfibus noſtris, & rebus pertinentibus ad cafa
CARTICLUS . Charta Odonis Epiſc. Belvacenf. le, quod cafale cum pertinentiis tenebanthomines quon
anno 1140.apud Louvetum: Concefferunt in eleemofy- dam tailliabiles , reddentar nobis viginti bocelli avè
Kam huic Ecclefie ...fcilicet Carticlum unum dos manfu- ine de viginti denarii Turonenfes cenfuales , accorda
ram do majoratum . Sed legendum vidccur Curticlum , biles, vel tantum , feu prorata quam tenebant de ca
aut Curtillum . ſali. Idem confirmat ex Confuetudinibus oppidi de
CARTICULA . Gloff.Græco -Lat. Ariavov , Carti- ' Troy in agro Bituric, ubi fic habetur : Item , par
cula , Cæna . ladite Coutume de droit preſcrit de temps immemorial
& CARTILAGIUM , force Idem quod Cartala- ledit Seigneur a droit de prendre ſur chacun chezeau ',
gium . Bulla Gregorii VIII.in Privilegiis Equitum Or- étant audit cenfif ſix boiſſeaux marſecho dt trois pa
dinis S.Joannis Jeroſolymitani p.144. Neque aliquibus riſis de cens accordables, payables comme deſſus,
Solpatis aliquam gabellam ,paſagium,pedagiam ,Carti pour demo chèze au trois boiſſeaux, oun denier obole
Tom . II. P 3 pan
 CAR CAR 348
347
!
parilis , « pour un siersou quarta la raiſon deſusdite, chis ad dictum terminum vineam eorum , quo dicitur
lequel Droit s'appelle Droit de Quartelage , ſur lequel Tiebout ... per medietatem vini o per tres Carturios.de
! le Roy prend un muid marfecbe de rente , a la charge de medietate mea , & c.
fournir audit Seigneur cenfivier un Sergent fièfè , qui'e CARTUŞIENSES MONACHI , de quorum origine
xecute les debiteurs desdroit d'iceluy , par vertu du rool- & inſtituto agit præ cæteris Jacobus à Vitriaco in Hift.
ledu Receveur ordingire du domaine du Roy . Vide an- Occid.cap.18.Sic diéti à Carcuſianis montibus.
tig.Confuetud.Bituric.pag.112.222. 9 ÇARUA . Vide Carrucagium i .
2. CARTO , Charta (piffior , Gall. Carton . A CARUAGIUM , Idem quod Cariagium , Bracto
eta SS.Maii to. 6. pag . 174. de S. Jacobo Philippo : Ex no lib.2.cap.36.9.8.
libro memoriarum antiquarum ..... Cartonibus ru I CARVALLUS, Lauri ſpecies Luſitanis. Acta
bris cooperto B.Tarafię to. 3.SS.Junii pag.501.Toto corpore confperfam
7 CARTOLA , pro Cbartula , in veter.Formulis ramuſculis cinnamomi roriſmarini, immixtis quituf
Andegav.art.32 .& 40. dam lauri , quam Carvallum vocant .
T CARTOLARIUS, pro Cbartularius , in Præ CARVANNA , CARVANUS . Vide Caravanna ,
cepto Ludovici Insperat.ann.821.apud Marten.com.i. CARVATICUM . Idem quod Carraticum , Tribu
Colle &t.Amplif.col.78 . tum pro carristranſeuntibus. Diploma Ludovici Pii ex
1. CARTOLOGUS , quali Chartiloquium , id eſt, Tabul.Monafterii Foſſat.fol.8. Pontaticum , vel porta
quidquid chartæ dicant vel inftrumenta . Epiſtola Gre- ticum , aut Carvaticum ,atque ceſpitaticum , & c.Forte
gorii Papæ IX. pro Aldrici appellatione : Sed ficutapo- legendum Carnaticum . Vide in hacvoce;
Itolicis eft munitus præfidiis , ita veftris fulciatur auxi CARUBIUM , CARRUBIUM , Quadrivium . Char
liis , fitque ab omni facerdotalis Cartologi laqueo , aut ta Hugonis ArchiepiſcopiGenuenſis ann . 1187. apud
oppreßione, vel judicio bumano inta &tus. Poliec etiam Ughellum : Deinde littus maris continue uſque ad Co
Cartolagi nomine intelligi Aldrici adverfarius , qui rudium Sardenarum , & ipſum Carubium totum , c.
ad fuam cauſam defendendam chartas & inſtrumenta Ibid . Cum Carubio Corrigialium , Oc. Vetus Inqueſta
proferebat . apud Puricellum in Ambrofiana Mediolaneng Balilica
CARTONAGIUM VINI, apud Bocrium De. pag. 1133. Uſque ad Ecclefiam parvum , quæ eft juxta
ciſ.246.Vide Carto 1 . Carrubium Porta Ticinenſis .
CARTONATA TERRÆ , Id eft terra , vel terræ & CARUBBUS , Eadem notione . Bartholomæus
auc agri portio upiųs cartonis frumenti reditus . Char- Scriba lib.6.Annal.Genuenf.ad an.1227. Et de mandato
ja anno i 300, in Regefto Philippi Pulcri incip. ann . di&ti Pecorarii plures muri fattiſunt propterea in plurr
1299.num.47. Tres Cartonatas terræ quæ faciebant agra . bus Carrubeis viis publicis Janae civitatis.... Inſuper
rium ab antiquo Prioratui antedicto . Quartenata , & O muralia fiveclaufuras fallas per Carrubeos in eorum
Quartonata , in Charta an. 1304. in 9. Regefto ejuſd . cantra &tis fecit penitus removeri. Idem ad annum 1244.
Philippi Pulcri Ch.86. Dominus Archiepiſcopus cum univerſo Clero, Milites
9 CARTOPHYLACIUM , CARTOPHYLAX . Vi- quoque & Domine , ac univerſi depopulo obviam vene
de Chartopbylax . runt ei ( Papæ ) cum magna proceſſione du lætitia ,
CARTORIUM , Archivium , Tabularium .Acta caopertis Carubeis, civitaris pannis deauratis cen
SS Juliito.2.pag.173.de S.Elizabetha : Siin Cartorii di- datis, receperunt eum & adduxerunt in palatium Ar
ei Monaſteris alique amplius effent ſcriptura .. chiepiſcopi.
CART-SADEL , ab Angl.Cart , carrus, & Sa CARUBLA , ( An Carruba , Italis : noftris Carou
del vel Saddle , Ephippium , feu illud ftratum , quod ge , Siliqua edulis? ] Monachus Florentinusde Expu
imponitur equo currum trahenti , & cui infidet aurignatione Acconis :
ga : Kennettus in Gloſſario ad calcem Antiquit. Am Nos in quadrageſima cibis equinarum ,
brofden. Proung Cort-Sadel , uno colero , cuna uno pari Recreamur carnium camelinarum ,
traétuum emptis xix.d. Aliis rodentibus toxtas Carublarum .
CARTUARIUM ut Chartularium , Gall... CARUCA , CARUCAGIUM , CARUCARIUS
Cartulaire. Tabular. Pinnat.apud J. Moretum in Anti- CARUCATA . Vide Carruca , Carrucagium , & c.
quit.Navarræ paz;374. Heceſi Cartuarium S. Martini I CARUCATARIUS , Colonus terræ fervituti
de Zircitu , & c. Vide in Chartą . obnoxiz . Kennettus Antiquit.Ambroſden. P- 354 . in
CARTULA . Vide Chartula in Charta . Inquiſitione reddituum Epiſcopi Lincoln. Summa red
& CARTULARE , CARTULARIUM . Vide Char- dituum Carucatariorum , la fuerint ad firmam xx11 . fo...
tulare , Chartularium . Summa gallinarum Carucitariorum cotariorum cxiv.
CARTULARIUS , CARTULATIO , CARTULA- galline .
TUS , & c. VideCbartularius , & c. I CARUCATUS , pro Carrucata , Tantum ter
I CARTUM DE VINEA , f.Quarta pars jugeri vi- ræ , quantum una Carruca colipoteſt per annum . Vide
neæ , Gall.Quartier de vigne , in Donatione an. 1198. Hardwices .
apud Baluzium to.2.Hift.Arvern.pag.489. ( CARUCHARIUS , Ductor Carrucæ . Vide
9. CARTURIENSES , lidem Monachi, quimox Muleciſiarius .
Cartufienfes , apud Lobinellum to . 2.Hiſt.Britán. pag . CARUCHI . Vide Ceraobi.
363. Prope muros civitatis Nannetenfis , ubi modo ha CARUCULA . Vide in Carrucata .
bitant Carturienſes . CARUDA , pro Carruca , Aratrum , Gall.Char
& CARTURIUS , Species modii feu dolii vinarii. rue". Chartular. S.VincentiiCenoman.fol.64. Et ter
Chartular.S .Vaodregefili.to.2.pag.1673.an. 1227.Ego ram ad unam Carudam , & filvam que vocatur Bolbier.
Rogerus Madame Guermondus filius Anſellide Alpi- Vide Carrucata .
.co.cepimus ad colondum ufque ad decem annos ab Abba 4 CARULASTER , Bówous. Gloff.Lat. Græc. A
te & Conventu S. Wandregifilli vineam ſuam de Alpi- doleſcens grandis vel pinguis.
co , quæ dicitur. Blonda per medietatem vini ejuſdem vi. I CARWA.An cannabis,Gall.Chanvre ? Si ita eſt,

net , per duos modios ipſius vinge de medietate noftra f.legendum Cannava velCanva . Chartular.SS.Trinit.
antequam aliquid vini de eadem recipiamus Et e Cadom.fol.83.Portnntlinum ad aquam & Carwam ,
d
go Robertus Torpin cæpia colen dum ab eifdem Mone- referunt reddunt præfto , Olinoſium .
9. CAR
1

349 CAS CAS 350

CARUUM , Ve& igalex carristranſeuntibus per- quod fuit difti Guillelmi,& c.Confirmatio compofisio >
cipiendum ,niſi malis effe pro Carreda.Charta an . 1114. nis cum Habicantibus Caſtri de Leucata an .1313.Cum ..
apud Stephanorium tom . 2.,Antiquit.Occitan.pag.515. homines didli caftri fint , elle conſueverint ab antiquo
Cenſum qui nobis exit de Caruis, & omnia do in omni bomines de manfata, ſive de corpore Cufalarico tam do
bus íam quæfitum quam acquirendum , & c. Sed f. legen mini Regis, quam illorum a quibus dominus Rex babuit
dum , de Carris, de novo. Ibidem : Abfolvimus prædictum locum ,
1. CASA.Iſidorus lib, 14. Orig. cap. 12. & ex eo Pa- fingulos de eodem ,o univerſitatem dicti loci, & fingu
pias: Caſa eſt agreſte habitaculum palis , arundinibus los deea, quinunc funt es pro tempore fuerint deomni
virgultis contextum ,quibus poflunt fueri à vi frigoris, manſata & Cafalitico, omnem ſervitutem & ſervitia,
aut caloris. Caſa, bofpitiolum.Glof.Græco -Lat. ad quæ à dictis boninibus levari conſueverunt , eo levari
bin, Caſa , tugurium ,pergula Ita apud Latinos Scri- poßunt ratione di&te menſate , Et infra : Abgmni man.
ptores; ſed apud Latino-Barbaros fumitur pro quovis. TaraOomnigenereferviturismanfate , & à corpore Q
ædificio : unde Caſas Regis legimus in Lege Longob. Cafalatico , & c.]
lib.z.tit.17. 9.1. Caſas Dominicas, in Lege Bajwar . tit. CASALAGIUM,Eadem nocione.Charta Alphonſi Co
1.9.24. [ Calam Dominicariam in Actis ss . Benedict. miris Pictav.ann.1270.apud Çatellum in Hiſtor.Toloſ
ſec.4. pag. 158. ] Tabul. Abb. Belliloci in Lemovicib.n . pag . 395.Hugonem ... bominem noſtrum de corpore ( Ça .
53. Calam meam indomimicatam cum ipſo interpofito, ubi jalagio liberaliter manumittimus, & c, bona ipforum tam
ego viſus manere, Cbeze, in Conſuetudine Turonenfi mobilia, quam immobilia, de Cafalagio , Jay aliunde
art.248.261,273.297. Juliodunenſi c.27.art.4.5.cap.28. venientia , & *c. [ Sailimentum Comitatus Tolofa an.
art.3.Cenomanenſi art.335.eftid quod competit primo- 1271, apud Lafallium tom . 1. Annal. Tolof.Inftrum.p.
genico in feudo, manerium ſcilicet præçipuum,cum cer 15. n . 18. Item quod Dominus Comes ex antiqua conſue
ta agrorum appendice, sudine percipiebat in di&la villa in certis Cajalagiis tri
9 Casa,Monaſterium præcipue ſub Meroveadis ex ginta feſtaria bladi , medium frumenti con medium aves
Mabillonii Diplomatica lib . 2. c.7. n . 1. Vide Sirmond . på annuatim , &c. ] Conſuetud.Toloſæ4.part.tit.de ho
in Gloſario ad calcem Conciliorum Galliæ, & Annal . magiis : Item de immobilibus,fcilicet de Caſalagio , vel
Benedict. to. 3. P -474. n.73. feudis que tenentur à domino fuo ... nihil poteft homo.de
Casa Dei , des ſacra, Eccleſia.Chronicon Lauris- corpore fine aſſenfu domini ordinare .Pallim ibi.Tit. 38 .
ham . an.779. Dum ipfa Caſa Dei veſtita fuit ad præfens. Homoligiusdecorpore Caſaiatgio. Charta ana298.in
Capitula Caroli C.tit. 9. Ut Mili noftri ...requirant de Regefto Philippi PulcriFr, Regis an. 1298,num.18.ex
Capellis & Abbatiolisex Cafis Dei in beneficium datis. Tabulario Reg. In quibus ( hominibus) jus babemus "...,
Occurrit paflım ratione vel occafione fervitutis , quæ de corpore tantum ,
Interdum bona ipſa EcclefiæCafe dicuntur . Pauli- vel de Caſalagio tantum dicitur, aut etiwn de utraque
nus Epift. 21. Ut in Caſa Ecclefic terrylam , qua victum vel rerum Calalagii conjunctim , velſeparatimant aſoria
Juum procuret, accipiat . Hinc Cafatidicti, qui ex bo- pritiatus, vel quaſi, ſeu libertinitatis, vel cujuslibet alte
nis Ecclefiafticis beneficia acceperant, feudati Eccle- rius generis fervitutis,c.Alia ibid. num.33. Ac etiam
fiæ , ut infra docemus , vendis, goforiſcapiis, laudimiis omnium præmifforum 1
2. CASA.Jo. de Janua: Capis,dicitur vas quoddam , ac etiam Cafalagiis fervitiis, ſeu redditibus, nobisra
quod vulgo diciturCaſa, Charta Joannis Archiep.Ca- tione Caſelagiorum & pro ipſis Caſelagiis debitis , 6 * .
puani an.1301 . in San & tuario Capuano p . 263.Item cor ConſuetudomunicipalisdeVallancay in Biturigib. arc.
parale unum cum Caſa ad aurum o imagines. 3. Quand une perſonne tenant feu & Cbafeolagedans les
CASÆ , apud Gromaticos & Agrimenſores dicun- fins O limites d'aucunes diſmerie, c.
tur litteræ terminales, quibus iiauctoritatem , hoc eſt, CASLAGIUM.Charca ann.1306. in 2.Regeſto Philippi

ſignificationem dederunt fecundum artificium Agri-
menſuræ , & fecundum nocas Jurisagrimenſorii.Exitac
de iis liber Innocentii editus inter Gromaticos . Hinc
Caſales menfure , caſalis ,cafalia , & alia ejuſmodi, de
quibus Rigaltius in Gloſſis ad Agrimenſores.
I CAŠĄCA ,Veſtis ſpecies,Gall. Caſaque, lacerna ,
chlamys, Litteræ Patentes Caroli V.Regis Franc. an.
1367. proMonſpelienſibus deforma veſtium : Foleratu
ras tamen findanis , pel Calacam in ipſis mantellis, vel
veftibus liceat eist mulieribus ) portare.De vocis etymo
vide Menagium .
I CASALAMENTUM . Vide Caſamentum 1 .
CASALATICUM ,CASALAGIUM , Cala, vel tene-
mentum hominum de corpore , cenſui dominico obno-
xium ,[ & cenſus ipſe ratione Caſalatici Domino debi-
cus . ]Charta an , 12 34. in Regefto Comicum Tolofæ ,p.
.1.29. Scilicet homines eo feminas mini pertinentes, & per-
tinere debentes, & fcienter Petrum Duram , infantes bles, payables comme deſlus, e pour demi Chelſeau trois
ejus cum fusa Cafalatico, & tenentia fua, c.ChartaRyo- boiſſeaux de marſecbe; o un denier obole pariſis .
Levendis Dominæ de Terminis an . 1208. in 30. Rege
fo Archivi Regii Ch 61. Nos tenebamus in feudum et
bergam duorum Militumin unoquoque manſo a Caſalati-
coin bominibus qui ſoliti erantin villa vetula de Plaira-
forfailicet in tribus menfis , & in villa de Buſinjaco in
menfis quatuor, & [Manumiffo anni 1251.0mnes ge-
neraliter res, & bona , jura mobilia , immobilia eis
pertinentia , ubicumque fint, veldecetero habere ſeua-
quirere potuerint , Specialiser totum Cafalaticum ,
. :
PulcriRegis Franc . n.59. ex TabularioRegio : Qua
rundam perſonarum ... quas di&tus venditor afferuit elle
ſervilis conditionis de corpore & Caslagio, & tenere in
Caslagium quatuor fextarios unam quarteriaram ter
ræ ad dictam menfuram , & C.
9 CASALE.Idem quod Caſalaticum .Veteres Con
ſuetudines Bicuricenſes edicæ à Thomafferio pag. 112 .
Quod pro quolibet Caſalilito in cenfibus noftris de rebus
pertinentibus ad Caſale, quod Cafalecum pertinentiis te
nebant homines quondam salliabiles ,reddentur nobis vi
ginti bogelli avena , o viginti denarii Turonenfes cen
Juales accordabiles ,vel tantum , feu pro rata quam tene
bunt de Caſali. Quæ fic Gallice redduntur in Conſue
jud. de Troy in codem agro Bituric. Item parladite Coua
tume de droit preſcrit de tēpsimmemorial,ledit Seigneur
à droit de prendre furchacunChegeau etant audit cenfif
fix boiffequx demarſecbe, Oʻtrois pariſis de cens accorda
CASALE, Caſa,cugurium .Vica S. Nicolai de Rut
pe to.3. SS.Martiipag. 421. Abditiorem igitur feceffum
quæfivit innemore ſuo, fupra montem primoà patria fua
lapide diſtantem ; illic humile Çafalefibierexit.
CASALE , CertusCafarum numerus , yilla, ſuburba ;
num , pasticv, Charta ſcripta Ravennæ fub Juſtiniano
apud Briffonium de Formul.p.648. Ex Caſale Petromaa
no territ . Bononienfe , & c Anaſtaliusin Adeodato :
Multa ædificia nova augmentavit,fed. Cafalia conquia
fivit.
 351 CAS
fovit. Will. Tyrius lib.1o.c.19.In ſuburbanis ,quæ vul
go Caſalia appellant . Lib.2o ,cap.20. Suburbanorum ad-
jacentium, quæ noftriCaſalia dicunt, Hugo Falcandus
pag.680. Duas ei villas optimas, que SiculiCaſalia vo-
cant , darifecit. ( Liber de conſtructionę caftri Saphęt
apud Baluz. to.6. Miſcell , pag. 368. Habet caſtrum Sa
phetſub dominio & diſtrictu fio Cafalia, quæ in Gallico
1 ville dicuntur , plus, quam 260. Charta anni 1184, ex
Archivo Monialium S.Salvatoris Mafſil. Concedo Ca-
Sale .. Margara cum territorio e pertinentiis .. cam vil
lanis omnibus ... Goncedo Caſale Betheſe , pro quo domi-
nus avunculus meus Rex Balduinus Militibus templi
fingulis annis 40 , bifantiosvalens contulit. ] Vide Ray-
mundum de Agiles p. 143. eumdem Tyrium lib. 11, cap.
12 lib. 20. cap,2 3.Matth. Paris, Bromptonum , & alios
paſlım . Dicitur &
CASALE OSTENDERE, Familiam & natales fuos in
jure probate . Obſervantiæ Regni Aragon.lib.9 .tit.de
Salvis Infancionum faciendis 5.4 . Illi qui faciunt ſalvar
( Infantionatus ) non tenentur oſtendere Caſale ſuis convi
cinis, quia bocnonpertinet ad eos petere, fed ad Dominum
Regem , cum ipſe certificari voluerit de Caſali illorum ;
& c. Adde Foros Aragon .lib. 7. tit. de conditione In-
fancionatus , & cit. ſeq .
CASALICUM , in Charta Walardi ex Chartulario
Eccleſiæ Aprenſis fol.129 , Quantum viſus ſum babere in
Caſalicis,curtis, exavis, vineis, campis,& c. Idem Char.
thul,fol.125.Cum ipfo campo ,cum ipſo Caſale,cum exago
ſuo.Etfol 118.Cum cafis,Cafalicis,curtis,ſylvis,& *c.
I CASALICIUM , in Donatione WillelmiComitis
inter A &ta SS.Maii com.6.p.820.Cum cafts, Cafalicis ,
campis,vineis,pratis.Chron.Farfenſe apud Murator ,co .
3.part.z.col.464. Item pro folidis zo , dedit intra civita-
teng Reatinam Cafalicium ad forum , & ſubtusmuros e
jus petiasterre vinea s . modiorum 22. Caſalicium hic
pro domofumitur ,
I CASALICULUS,Ibidem col. 369. in Bulla Stepha-
ni PP.IV.an.817.pro Monaſterio Farfenfi : Inter ea ca
ſalem Pipinianum cum cafis ewe vineis, feu oliveris, & co
bonis : item cafalem Şcandilianum per uncias 8.necnon eo
Caſaliculum , qui nominatur Antiquus.
Casalis,maſcul.gener.Anaſtaſius Bibl.in S.Adriano
? PP.Civitatem Ravennarium , Cafales ac omnia pre-
fidia occupans.Infra :Ubi& alios plures fundos feu Cafa-
bes, o malfas ...emere vifus eft. Hiftor.Translat.S.Gų.
thlaci n. 17. In bac ruricola quidam fundum , Cafalem ,
paucaque novalia poffidebat.Adde Diurnum Romanum
c.6. tit. 15. cap.7 . tit. 22. Chartam Caroli Craffi Reg.a
pud Puricellum in Ambroſiana Baſiļica p.227. Caſale
non ſemel occurrit apud Joan.Villaneum lib.4.c.25.lib.
7. C. 144. 1.10.5.171. Statuta MSS. Caroli I.Regis Sicil.
C.115 . Vilairs qui babitent es viles.ego es Caleaux , ne
puiſſont eftremis avant por teſmoins contre Comtes , os
contre Baron ou fimple Chevalier ,
CASUALIS, { CASUALUS, ) Eadem notione. Tabular.
S.Cyrici Nivern, Ch. 22. In agro Magniacenfe in villa
Lurſiaco,hoc eft Caſuales cum vineis & artilibus,ubicok-
ligi poffunt vini modii so.Ch.41.Et quod vocatur a ruſti-
cis vetus Claufune cum Caſuale - puteo.E ¢Ch.85,Cum
pratis, maſnilibus Caſualibus, arabile terra . (Char-
tular. Monafterii S.Sulpicii Bicuric.fol.11, verſo :In vib-
JA
9quedicitur Boſcheto, hoc eſt, manfus meus indomini-
çatus una cum Caſuali,rafis, domibus, edificiis, & c. Ibi-
dem fol 29. Ibi eft una Caſualis, vineis , & c.Et fol.22.
quater aut quinquies legitur : Torran arabilem cum
Caſualos . ]
9.CHAZALE.Charta Adalardi Arvernorum Epiſco-
pi ann . 905. inter Inſtrum . tom.2.novæ Gall.Chrift.col.
130. In Mantiniaco vineam unam cum Chagale unum
campo ung : hic Cbazale non plures cafas , fed unicam
.
CAS 352
domum rufticam , ut alibi non femel ipfa vox Caſale ,
poteſt deſignare ,
CHAZALIS , Charta Petri Armandi ex Tabulario
S.Petri Solemniac. Dono unum Chazalem ad eleemofy
nam S. Petri,dec.
CASALINUM , Gallis Mafure,locus ubi Cafeædifi
catæ fuerunt, aut ædificari poſſunt, Charta anni 1007.
apud Ughellum in Epiſcopis Volaterr. Dedit in cauſa
commutationis integrum Cafalinum , in quo jam fuit ca
fa . Et infra: Cum ſeptemớdecen inter cafis, caſs
nis, ſeu Caſalinis, & integris decem 1" ſeptem ſortis , ago
rebus illis ad eodem Cafalino, & rebus donicato ,& c.Oc
currit non ſemel apud Franciſcum Mariam in Mathil
de Comitiſſa lib.3.p.105.117.160. Petrum Diac.lib. 4.
Chr. Caſin.cap.22. & alios , Charta Ottonis I. Imper.
an, 966. apud Ughellum in Epifcopis Veronenſibus
Terra Caſalina cum caſa ſuperſehabente una cum curto,
borto, & • terra aratoria .
CASALENUM, in Vita S. Thomæ Aquinatis to. r .
SS .Martii pag . 741.
4 CASALINA , Eadem notione.Chronicon Farfenſe
apud Murator.to.2. part . 2. col. 420. Duas Caſalinas in
caſtello Toccia , o canapinas in circuit u ipſius caſtelli.
Ibidem col. 576. Omnia in integrum cum caſtello, Cafali
nis atque cellis .
CASALINUS, Eodem ſignificatu. Ibidem col.463 .
Cajalinos deſertos.
CASALIS. Vide in Caſale ,
CASALLUS, CASALUS, Cafa, domus ædificium .
Statuta Suavii S. Severi in Capite Vaſconiæ Abbatis
pro villa S.Severi ann.1 190. apud Marten.co.1.Anecd.
col.280. Ad ultimum videns Abbas... quod de facili non
polet villa populari , dixit conceſſit , quod de bomini
bus S.Severi vellent ibi edificia facere,quod liceret eis in
fra vicennium ; vicennio vero tranfatto, li in illa vellent
morari, age per annum & diemſecum eflent op de fuo pro
prio pane camederent, *finequerimonia Abbatis, deinde
more burgenfium fe haberent,nifi forte Cafalli eorum ma
nerent postea deſolati ;tinc per filios fuos,velper feipfos,
quamvis in villa ædificarent, Cafalios cooperiant,teneant
O ſerviant,& in eiſdem maneant . Chartarium Ecclefiæ
Auxitanæ MS.c.47. Et in ipfo loco dabat alodem , terras,
& Cafalos,& vineas,dos culturas.Parvum Chartular. S.
Victoris Maſil.fol.130. Ego B.de Caſtellana dono Ec
clefie de Villacrofa unum bominem cum toto tenemento fuo
preterea unum Cafolum in eodem caſtro': & c. Vide Ça
Jale & Cafalaticum...!
1, CASAMENTUM , Feudum quod à Cafa domini
ea dependet.Fulbertus Carnot.Epifc.Ep 6. Commenda
tionem veftrorum Militum ,qui de noſtro Caſamento be
neficium tenent. Ordericus Vital, 1. s. Hanc donationem
conceffit D.Rodbertus Carnotenfis Ecclefiæ Epiſcopus,
in cujus Caſamento ſunt ea,&c. Charta Radulfi de Bal
genuiaco ann. 1085.in Tabul, Vindocin .Quidquid idem
Radulfus illi loca dare voluerit in tato Caſamento quod
ab eo tenet , libenter ipfeComes conceffit & au &toriſavit .
Alia ex Tabulario Burgul. fol . 59. Vendidit medietatem
terre de Broeriis , quam tenebat deGuillelmo de Torna
mina, qui eam auctoriſavit in caſtro Toarcienfe Vicecomi
tis Arberti decujur Cafamento terra erat , Alia ex T2
bul. S.Albini Andegav. Fuit autem in hac donatione au
torizamentum Fulconis Comitis, & Suardi DominiCa
ftri Crodonis, ad quorum Cafamentum pertinebat. Char
ta an.1 197. in Hift.Vergiac. p.122.Cépi de Odone Duce
Burgundie in feodum , o caſamentum Auxonam vil
tam meam , cum caſtro , jurabilem en reddibilem fibi
& fuccefforibus fuis. Ita paflim Cafamentum fumitur
apud eumd. Fulbert.Ep. 19. Ivon. Carn. Ep. 173. & in
Decret. 6. part. cap. 76. S. Bernardum Epift. 39. 284
Radulfum de Diceto in Abbreviat. Hiftor. an, 880. in
Chron ,
 353 CAS CAS
354
Chron. Beſuenſi p.550.552. In variis Chartis apud Pa 9 2. CASAMENTUM , Caſa,Domus, Ædificium .
radinum in Hiſtor. Lugdun , lib. 2.cap. 39, Galland. de Lobinellus in Gloſſar. ad calcem Hilt. Britan. Campus
Franco allod. pag. 284. & 289. Louvet. in Hift. Belva- cum Caſamento.Hift. Dalphin.com.i. pag.133. col.z. in
cenfi. 1. Editionis pag. 405. &c. Charta Leotardi pro feudo Cellariæ Epilcopalis: Ipfam
C D Bruſel de Feudorum uſu lib.3. cap.8, demon- ( Cabanariam )dedieis profeudo Cellaria, &Caſamente,
ftrat Casamentum aliquando à Feudo diftin &tum fuiſte cortilia, quæ habeat Gratianopoli , & unum fursum ,
ac præfertim à prima ſua origine nihil aliud fuiffe qui eſt juxta Caſamentum illorum , five juxta domuna
quam prędium advitam alicuiconceffum fubannua pe Stephani Cpaiz . Vide Gloflar.Martenii ad calcem to
cuniæ præſtatione vel alia fimili'obligatione,idque pro; mi 5. Anecd.
bat inter cætera primo arciculo poſtulationum Epiſcopi 1 CASAMENTUM , Minor caſa , ut conje &to , pen
Lingonenſis adverſus Ducem Burgundiæ coram Ludo- dens à majori,appendix.Chronicon Farfenfe apud Mu
vica Juniore an. 1153. ubi fic legitur : Quæro à Domino rator. to.2. part. 2. col. 594. Et in Sabelli tres caſas,cum
Duce> quare cum Caſatus S. Mammetis homo non cflet , Caſamentis 11.,unumquodquehabensmedios 3.c in pra
te bonum feodum inde haberet , placuit ei hominium no- tis petias 3 , de Ecclefia S.Andree quartam partem ....
frum derelinquere?' quatenus feodum reddat Oprete deEcclefia S. Marie ad Xiftum.decimam ſextam partem ,
res quidquid de eo accepit . Primum obſervat erudi- nou duas caſas cum Caſamentis ſuis, babentesmedios 25.
tus Scriptor particulam non, quam quidam deleverunt, & de pratis, o ornamentis ipfius Ecclefiæ fuamportio
effe retinendam: deinde conficit ex relatapoſtulatio- nem. Vide Cafarina .
ne Caſamentum fuiffe à Feodo diſtinctum , ſiquidem ho 9 3. CASAMENTUM , Dos , quæ marito datur,
minium à Feodato præſtandum haud immerito dereli- cum uxorem ducit.Hiſp.Caſamiento ..Teftamentum Ja
quiſſet, liś.Mammetis fuiffet homo Caſatus, fed lau- cobi Aragonum Regisann.1 272. apud Marten. Aneod.
datum caput legendum eſt integrum . VideFeudum Ça- tom , 1. col. 1147. Nec dare etiam libs Casamentum fere
famenti in voce Fexdum . dotem . Vide Cafare 2.
CASEMENT , CHASEMEN T , Scriptoribu s noſtris 1. CASANA , Menſa argentaria , Gall,Banque,
paflim . Philippus Mouskes in Philippo I , Caiſe. Hiſtor. Dalphin.to.1. pag. 74. cx Computoanni
Ši fit oir de" for Caſement , 1322 Propenſiva Caſane Lambardorum deMentio rece
Raoul de Vaset voirement , pit, & *c. Pluribus in locis Dalphinarus argentariam.e
In S. Ludovico : xercebant Lombardi& Judæi , pro qua, cenſum quem .
Car il öt le droit oir de Touloſe ,
.
Et grant terre et grant Caſement, 1. in Computo Antonii Baſſen Judæi & focioram legi
Le Roman de Garin :
cur , De sis que debebatratione cenſive Calandrino fua
Quant à Bues donnas for Chaſement, rum Gratianopolis, Viſilie de Vipo , o de Gentibus.de
La Duchèe de Gaſcongne la grant, mus feu domorum fuarum Gratianopolis, a Et.tom.2.p.
Alibi ! 272.in Compuro ab ann.1333. ad ann . 1336.Pecunia re
Ce eft Guillaume de Monclin le vaillant , cepte e Lombardis , Iudeis pro cenfu Cafusaruna bon
lui è tolle for riche Çbaſement . jus annipreſentis1335,
Alibi ?
I. 3. ÇASANA, SKIP TO 4. Gloff. Lat. Græc.Te
Riche bomme font , chafcun tint Chaſement , stum navigii :
Le Doctr
. inal: 1. CASARE , In feudum concedere , vel feodare. A
Se li homs a grant terre u rente a Chaſement, caſer , in Areſto Parlamenti Burdegalenfis ann. 1527 .
1 Le Romand Aubery : Sous acafer, in retrofeudum dare , in Conſuetud. Barde
Toute Bourgoingne vous doins en Çbaſement , gal. art.1o1, & Aquenſitit. 8. art.7 .Bajonenſi tit.i8.art
Infra : .
16. Chronicon S.Michaelis Virdun, pag. 387. Cumque
Ne cuitje mie parle mien anciant, in partibus illis terram non baberet , unde caftrum illud
Qu'il ait meillor home en Jon Chaſement,
( Barrum )Cafare pallet, detertia parte pofelianym Ab
CASAMEN , in A & is SS. Bened. fec.s.pag.283. batiæ illud Cufavit;dicens caſtrum illud totius Abbatia
ubide S. Alveo Abbate: Ego itaque Ragenfredus Carno- tutamen fore,Adde Valleburgium pag. 302.Charta Do
conftitutusAntiſtes ...dantes juſte reddimus in pro- minorumToloņi an.1223.Item fuit actum
tum diftum ex
priis Fratrum uſibus ftipendiariis , quæ eorum alimonic prede, quod in locis fibi datis velconcellis, vel quos tene
Yubtra ta à noftrorum quodam , ngmine Elya,dominiaque rent in ſignoriadičtaram Dominerum.non
poflenshomines
epiſcopali ineptacupiditateſunt detenta,atque in Cala- Cafarefine licentia ſpeciali Dominorum.Charta Url Sil
men militum cæca mente tradita , id eft, Data militibus yaneet. Epiſc. in Hif.S.Martini de Campis: Hoc autem
in feodum velbeneficium ,
nec concelliſet Epifcopus,nifi à Rotberto Vicedomino, qui
CHESAMENTUM , Eadem notione, Charta Willebal- de bis ab eo Calacus
erat , fuiſſet exoratus.
di & Guillelmide Tremollia , in Tabular. Domus Dei 2. CASARE , Nubere , matrimonio jungi: vox Hi
Montis Morillonis in Piatonib . Siquisvero ex fuische- spanica.Coronatio Henrici Regis Luſitanię
apud Bran
Jatis aliquod ſuum Cheſamentum , vel aliquam terram daonum lib . 1o.cap.13. Si Calaverit cum Principeextra
pauperibus fupradiétisdonaverit, ipfi domini concedunt neo, non fit Reging . TeſtamentumSancii II . Reg.Por
atque donant , tugall, apudeumdem com . 4, pág. 221 , și Regina Blan
CHASALAMENTUM ','in Charta Dalmatii deLyzcioca Calata fuerit.
in Regeſtö Carcaſſon. fol,40. Cumpmnibusredditibus I CASARICUM , Idem quod mqxCafarina . Vide
qui pertinentad eandem villam , quam de fuo Chafala- locum in Recalcus.
mento tenebam . CASARII,in leg. 7. Cod. Th. de Bonis proſcripc.In
5 CASAMENTUM MILITARE.Charta RobertiEp: Familia ruſtica recenſentur , quot fout Cafarsi, vel Colo
Ling.ann .1101,inter laftrum.tomi4.nov à
Gall. Chriſt ni. Ubi CodexJuſtin, habet Conſuarii, Sic autem appel
col. 152.D.Confirmamus yobis ( Abbaci Moliſmenli ) lari videntur qui colis ruſticis habitandis aut curandis
Eccleſiam S. Deſiderii infra muros Linganice urbis cum præfe &ti erant. Nam
przdia pluribus cafis conſtabant ;
appenditiis fuis , exceptis Militaribus Caſamentis ; hoc proinde iidem qui pofteaCafatidicti,
eft, Feudis Militibus conceffis, unde Cafari Milites : de CASARINA ,Idem quod Cafa ,velCafæ appendix ,
quibus infra in Calari, vel idemquod Cafalinyin . Chronicon Farfen le [ apud
Mu
 355 CAS CAS 356

Muratorium tom.2.part.z.col.376.] Et cafas atque Cx- ço Cafate petiam unam decafeo recenti , & 10. ova ,
À

farinas novem in Anguliano : [ lbidem col:473.Ite'n pro CASATI.Joachim .Vadianus lib.z.de Colleg.& Mo.
folidis 60, concellit cafalem Panianula , d Sangrinianum inafter.German. pag . 60. & ex eo Goldaftus in Notis ad
Cafarinas, o ſuper Albucianum terram cum aquæ- Dofitheum lib, 3 , p. 23. pucant,Cafatosprimum dictos
molis ſuis. Et col.564. In Şaliſiano res pro folidis so. in- libertini generis homines , quiconductum inhabita
fraipſum caftellum Caſarinas duas . ] bant. Locantur enim ,inquit Yadianus, hodieque villæ &
CASARIUM ,Idem quod Cafa velCafarina. Te- caſæ certa redituum , aut cenſus conditione ,necụnalo
ftamentum Anglici Epiſc. Albanenſis ann . 1388.apud cationis ſpecie .Diverſi autem erant abillis ſervis quos
Stephanotium tom . 10. Fragm . Hiftor. MSS. pag.334. vulgus Alemannorum Leibaigenleuth vocaţ. Certe Ca
Er lego proipfa Capellania fundanda omnes cenfus, Jer- ſatinon tam lịbertinæ , quam lervilis fuerunt conditio
vitia, deveria , ufatica , damos, Cafaria, Viridaria, ter- nis, diétique videntur ſervi ii qui intra caſam , hoc eſt,
tas cultas o incultas , in ruralibus poſſeſſionibus , ferviebant , ut eft in Capit,
1. CASATA . CASSATA ,CASSATUS , (promiſcue ç- ' Caroli Magni lib. 3.cap.73. & 80, & quicertis cafis ad
nim ſcribitur) Habitaculum cum certa terræ quantita- di &ti erant, Servị namque ali¡ erant Cafati,alii non Ca
te idonea ad unam familiam alendam fervis Cafatis o- jati. Charta Diviſionis Imperij Caroli M. C, 6; tom . ? ,
lim attributum ,atque adeo ipfa familia ,Canones Syno- Hift. Franc.p.89. Precipimus ut nullus ex his tribus fra:
di Lipțin . c. 2.& ex iis Capitula Caroli M. lib. 5. c. 3. tribus ſuſcipiat de regno alterius à quolibet bomine tradi
& Capitula Caroli Calviçit, 33,6,7, De unaquaque Ca- tionem vel venditionem rerum immobilium ,boc eſt , terry
Jata 12. denarii ad Ecclefiam ... reddantur . Adde Capi- rum ,vinearum atque ſilvarum, ſervorumque qui jam ca
culare an.779.0.13 . & Addit.4 Capicul , c.132 . Decreta- Jati funt , ſivecæterarurn que baereditatis nomine cenfen
le Precum quorundam Epiſcoporum eodem ann. &ç. " tur, auro,argento, & gemmis,armis ac veſtibus , necnon
( Charca Hedeni Ducis pro S.Willibrordo Epiſcopo an . so mancipiisCaſatis, & his ſpeciebus que proprie ad ne
504 apud Marten . tom . 1. Ampliar, Collect.col.13, Do- gotiatores pertinere nofcuntur.Eadem habentur in Divt
nomus tibi7. bobas & 7. Cafatas, Ø 400 ; diurnales de lione LudoviciPiic. 7. Neque alii videntur Caſaţi în
terra Has Cafatas ibidem manentes cum onini peculio CharțisAlemann.apud eumdem Goļdaſtum.Charta 39 .
vel laboratu eorum , quod babent vel habere nofcuntur,to- In villa que dicitur Centoprato,Cafaros 2. cum omnibus
rum tibi ad integrum trado. Et col.16. in Charra Ægel- adjacentiis , vel adpendiciis eorum . Ch.69.Non eſt inco
berri pro Monafterio Epternac. an .703. Quod mihi ex gnitum quod Managaldus
paterno jure legitime provenit , hoc eft Čafatas 11, cuin Jua ad di&tam Ecclefiam tradidiffet. Ch, 87 , Et dotavi
Jala o curticle meo ... cum mancipiis omni peculio eo- eam Caſalibus 8.6 * fimititer bobas r ?, emancipia do
rum .] Othlonus Presbyter lib. 1. de Vita S. Bonifacii nominata, &c. Alia apud Vadiạnum loco citato , Et hoc
Moguntini Archiep.c.42.De unaquaque Caſata folidus , eſt quod trado ... em Caſatostres his nominibus ,& c. Ca
j. 17. denarii ad Ecclefiam vel Monaſterium reddantur. Jalees naturaus, dicunturejufmodiſervilis conditionis
Et lib.z. cap.24.De cenfes autem Ecclefiarum , id eſt,foli homines, 1. Caſati, ſeu Caſalati nativi, griginarii, in
pun de Caſata ſufcipe',eonullam babeas heſitationem , Foris Beneharn. tit.1 , art.20,
fo
dumex eo poteris ecemofynam tribuere , opus perficere CASATI VILLÆ,Burgenſes,qui Caſam habent in vil
fan &tarum Ecclefiarum .In Epiſt. Zachariæ PP. adeum- la , ſeu oppido , in Charca ann . 1206. apud Perardum in
dem Bonifacium fcripta legitur, Solidum de Caſa ſufci- Burgundicis p.299 .
pere. Charta Echelredi Regis Angl.in Addit.ad Matth . CASATUS, Domeſticus,vel valfallus, feodatus : Ne
Paris : Quandam juris mei portiunculam , Caſatás equi- cralog.S.Stephani Autiſiodor. Pridię Nonas Aug. Gas
dem fenas, binis in locis femotas , & c. Rogerus Hovede- fridus Comes Cabilonenfis, hujusEcclefiæ Caſatus apud
rius an . 1008. Rex Anglorum Ethelred. de 310. Caſatis caſtrum fuum Donziacum Monachus factus obiit . Vita
wnam trierem , oc. Ubi Henricus Huntidon . rem eain AldriciEpiſcopi Cenoman. p. 118.Quoſdam vallallos ,
?
dem narrans, pro Caltaris, hidis , habet . Eft autem Hida Caſatoſque, ut nominant . IVita S. Arnulfi Epiſc. Sueſſ,
idem quod Caſata Anglis. Vide in hoc verbo . inter Alta SS. Benedi&t. ſec. 6. part. 2. p.514 . Communi
CASSATUS, idem quod Cafara.Monaſticum Anglić. 'conſilio fratrum atque Ecclefie Caſatorum concordante
tom.1.p.21. An.959. Eldredus Rex dedit Ecclefiæ Chri- clero ac populo,elegerunt in Abbatem fervumCbriſti Ar
stiin Dorobernia Monaſterium Raculfenſe bis denis le- nulfum .Ibid.pag.528.Tunc igitur confultu Concilii pars
mifque æftiraatum Caſatis , cum omnibus pertinentiis , fanior cleri, Caſati Eccleſia Suellonica elegerunt fibi
Sive littorum five camporum , agrorum ſaltiuumve.Char- in Pontificem , fanti e religionis cultorem Arnulfum
per
ta Edwardi Confefforis pag. 36. Centum manfas ... ita id tempus reclufum . ] Tabularium Dervenfe : A Cle
quod in ipfiusterre quantitate quod Epiſcopo aratur, do ricis noftris & Equitibus quos Caſatos vocant, &c. ubi
quod coloni inhabitant,pro uvo tantummodo Caſſato repu- Equites iidem qui Milites. ( Charça an . 1101. inter In
tetur, qui Ciltancumb ab hujus patriæ peritis vocatur ... ftrum to.4. novæ Gall.Chriſt. col . 1952. Quidquid etiam
largior. Pag . 99. Supradiétá vero quantitasterre in Bra- fervitii , do juſtitie in alodio Molifmenfi, in pratis ſci
danfe!d. 48.Caffataruin, crc. Pag.121. Terra 20.Caſſato- licet On ſylvis , inaquis decimiſque d'aliisMilites Ca
tum . ( Vira S.Ethelwodi Epifc. Winton .inter Acta SS. ſati cum uxoribus ſuis ego progenie eorum habebant
Benedict. fec.s.pag.612. Reliquam vero prefatilociter- Chartularium Monafterii Aquicinctenfis fol. 26. Ni
rom , que centum Calatorum luftris hinc inde gyratur aholays de Inci fivede Cbeon vir nobilis dedit etiam

regali dominio ſubjeétam Rex ipfe poffidebat.Ibid . p.613. Militem unum , qui ſervitium debet cum equo noftro Ab
Dedit etiam Rex poffeffionem regalem..boc eſt ,centūCaligo bati.] Charta Abbatiæ Dolenſis in Biturigib . Ego Go
tos cum edificiis,ac.]Occurrit alibi non femel inChartis marus uxoris mere Serene confilio , filiorumque meorum ,
veterum Regum & Magnatum Angliæ p.50.5 1.100.121 . fimulquę mecum Gaſati mei, fivefeodari, & c.Alia Liet
203. tom . 2. pag.838. 839. 840.858 . tom . 3. P.115.116 . berti Epiſcopi Camerac. Caſatorum , ſive domefticoruna
305. apud Willelm . Thorn.ann. 838.942. Florent. Wi- noſtrorum . Hiſtoria Epiſcoporum Autiſiodor. cap. 58.
gorn. p.612, &c.Ita Caſato, pro familia uſurpaſ Joannes
Propter domini & Cafatorum ſeu vaſallorum ſuorum po
Villanens lib.3.c.2 . lib.5.c.38. lib. 7. c.45 . tentiam . Vide Capitul. 1. ann. 812. cap .4. Baldricum
12. CASATA,pro Caſeata,Formaticum ,Fromage. lib. Chronici Cameracenſis cap.63 . Vitam Lietberti E
Bulla Honorii III. apud Margarinum : Tenentur præ- pifcopi Camerac.cap. 11.Chronic.Abbat.Lobienf. pag.
Mare annuarim .n. duos paues & unam Cafatam , veblo-
vel lo 607. Fulbertum Carnot.Epiſt. 6.19.43 . & alibi , Ivon.
Car
 .357 CAS
Carnot. Ep:28.Geſta:Confulum Andeg. cap.2. num.6.
cap.3,n . 8. Yepez in Chronico Ord. S.Benedicti com.g.
pag.465.466 . & c.
CHASEATI , in Regefto Philippi Auguſti Herouval-
liano fol. 153. verſo in Probar . Hift. Montiſmorent.p .
29. Chazez , apud Poecas noftrates. Le Roman de Gay- Bovis craſli ſeu pinguis,
don MS. caſiibovis , feu Cadaveris bovis occifi. Vide Carcaſium .
Et Duc& Comte, e demaine ø Chazel.
Alibi;
Encore ſerasde Bourgoingnc Chazez .
Le Roman de Florimond MS.
Seloc qui eſtoit li aiſnezi
Fu de Babiloine Chafez ,
A Phelippes Greſce donna, Oc.
Infra :
Et de Babiloine enſement
Vous doins- je tout le Chaſement ,
Li Lufidiaires MS.
It vint à une chità ,
Manda les Ducs fes Chases ,
De par tout les aſemblez .
Philippus Mouskes in Philippo Aug.
Et donno ego tiere autre. aſsès ,
Dont il iert tenans 0 Cases .
Alibi :
Et cafcun jour vengient mês
: De Ducs, de Contes , de Casès .
Charta Ochonis Comitis Burgund. ann.1242.,apud Pe- pectoralibus, vel calcaribus deauratis,aur Caſcavellis ;
rardum p.451.Jeli ai priè que il aidoie à mes.Chazez lor ſcilicer equorum collo appenfis, ut olim erat in ufu , ar
droit a maintenir , tant cum ilvoudront droit faire,Cba- que etiamnum videmus in mulis veétoriis & clicellár:is.
fiers, in Charta Odonis Ducis Burgund. ann . 1206. E:
Tes Chaſiers, autrement dits feodaux , dudit Chaſtillon ·
Homens deCaſades", viros nobiles vocat Raimundus
Montanerius in Reg. Aragon.c.227. E llavors ell s'ap-
parella ab 309. boinens deCaſades que bi avia , que tots
eren de les mellors Caſades de Genova .
: CASATICUM , Præſtatio pro Cafa.Conſtit. Fride-
rici II. Imp.apud Richardum de S.Germano an . 1232.
De jure Caſatici , remila ſunt grana 3. pro uncia ita
quád mercatoribus qui erunt pro eis , providebitur à ces-
ſtodibus fundaci in te&tis,luminaribus, palea o lignis.
CASATUM , Idem , ut viderur,quod Cafaticum .
Donum Raginaudi Montis- Falconis Callorienſi Mo.
nafterio ann. 1145. inter Inſtrum . tom. 2. novæ Gall.
Chriſt. col. 62. Notum fieri volo , quod omnem terram ..
quam ſub juremeo prædidi Fratres poſſident , totum lau .
de , quidquid in omni terra mea ;
concedo . Simili modo
ita tamen utinde Cafatum non perdant prædi&ti fratres ,
quod adepti funt .
I CASATURA , Idem quod Cafaticum , Charta
Conradi II. Imper. pro Ecclelia Camerac, ann. 1146. a-
pud Miræum to. 1. p. 181.col. 1.Abbatiam etiam S. Gaur
gerici, Comitatum totius terræ Cameracenfis, Caſtel-
kuniam quoque, Cafaturas hominia ,que de feodo Epi-
ſcopiene conftat ,
11. CASATUS. Vide Caſati ,
:: 1 2. CASĄTUS,Ponderisſpecies. Vetus Gloſſar,
MS. Sangerman. Cbari pondus decem dragmis appendi-
tur, quietiam à quibufdam Cafatus nominatur.
CASBOYIS.Charta Gaufridi [ Guillelmi lII.in no-
va Gall . Chriſt. ) Epiſcopi Aprenſis ann . 1247. apud
Sammarth . Serviat annuatim in feſto B. Aufpicii
num Casbovis , ſcilicet 4.Carteria valentia 50. folidos
Willelmenfes. Infra: Temperavimus canonem antefta-
tutum in di&tis brevibus civitatis Aprenfis, in caſtro
S. Martini reducente in quartam partem unius Casbovis
zalentem 12. folidos Villelmenfes pro brevibus antedi
stisfaciendam in fefto B. Auſpici. [Homagium Hugoni
Epiſcopo Aptenli præftitum ann.1z1o.ex Schedis Præ-
fidis de Mazaugues : Etfolvere domino Epifcopo 6 E ---
CAS ( 358
clefiæ Aptenſ annuatim in feſto B.Aufpitii medietatem
unius Calti ( vel Casli ) bovis valentis 2 s. folidos Guil
Jelmenfium , vel æquivalentis monete . Et infra : Ofe
rant dişte domina :...25. folidos coronatorum parvoruña
pro dieta medietate di&ti Caſti( vel Casli ) bovis; id eft,
Call. Bæufgrøs, vel forie Car
Urur eft voce Casbovis, Caſti bovis , vel Casli bovis bo
vem integrum deſignari certo colligitur cum exipla vo
ce , licetcorrupra', cum ex aliis locis Charcæ an . 1247.
una comparatis.Bertrandus Raybaudus deSimiana , qui
propter breve epifcopale de bocaria, id eft, de tabernaria
carnaria, civitatis Aptenfis debet unum Casbovis 5o.fol.
Willelm.in feſto B. Aufpicii , debet pariter de Caſtro B.
Martini unum multone in vivum , qui paleatofto fol. Wil
lelm . annuatim in vigilia B. Martini: quitamen multo
redigitor in agrum unum valentem tres fol . Willelm ,
quemadinodum Casbovis integerso . folidorum redigi
tur in quartam partem volentem 12. folidos. H.ec ex prę .
diéta charca, folico fufius, quia in exponenda Casbovis
voce hæficarunt viri quidam eruditi . ]
CASCAVELLUS,CascavIELLUS,Campanula,no :
la , vox Hilpanica , Caſcavel ,fonalium , Neubrigenli ,
( Gallis Grelot,Sonnette,Crotalum , Provincialibus Ca
ſcaveau.Sratura Eccleliæ Maſil . ann . 1235. Indumenta
Canonicoruni , aliorum Clericorum finiboneſtati con
gruentia clericali . Necutantur ſotularibus , vel fellis
Inventarium ornamentorum Abbatis s . Vi&toris Maf
fil. an.1358 . Item in extremitate pendentis mitree funt ſex
parve cathenulæ cum ſex longos Caſcavellis deauratis. ]
Fori Ofcenfes Jacobi 1.Regis Aragon .an.1247. fol.1 6.
7
Quicunque in baftilydio commiſsris homicidium ,vel fece
rit damnum fortuito cafu ; fenestur ſolvere homicidium ,
e emendare damnum ,nifi portaverit campanetas,Caſca:
viellos: qni autem portaverit, non teneatur dare .
CASCIĄ , Arca,capfa,Gallis Caile . Charta Joannis
ArchiepiſcopiCapuanian .1301. Tabernaculum de ar
gento cum Cafcia fua . Vide Çafa z .
CASCIARE ,Venari,Gall.Chaper. Statuta Ares
Jac.MSS. art. 8s. Confules Arelatis ... tenentur compel
lere bis Oʻrer in anno ad lupos Caſciandos ... qui babe
bunt animalia . Vide Caciare.
CASCINA . Charta Ademari de Muroveteri ann .
1991. Çum ...ripariis, nemoribus, garricis, Caſcivis, de
veſis, manſis, & c
. Force caſcinis:nam Caſcina Provin
cialibus ædem fonat.
CASCUS.Vita S.Rigoberti Archiep .Rem.to.r.
Januarii pag.176.col.z. Hec denique, quam prædiximus
porta , ex conſuetudine Ca ſcorym à pleriſque Collaticia ,
à pluribus uſque hodie Baſilicaris vocatur; ibique tum
bujus fingularum claves torius urbis portarum apud fe
reconditas pro tempore fervabat, Vita Ş. Gondeberci
Mart . tom . 3. April. pag. 629.num . 3. habet,que Colla
ticia antea vocabatur, fcilicet à conferendis mercibus ;;
hinc fufpicor ConſuetudinemCaſcorum forrean fuiſſe ve
& tigal collectum pro mercibus in urbem invehendis :
fed unde vox Cafeus ?
CASDICIA. Vide Cafticia .
9 CASEALE. Vide Capſa Navis in Capſa ,
CASEATA , Species placentæ ex caleo. Scacuta
Arelat: MSS.art.59. Et quod fornarii teneantur coquere
panes civium ... quod non accipiant de fogaciis nec de
Caſeatis, niſi diebus Sabatinis Quadrageſime,
CASEATRIX ,Quæ in villis & prædijs rufticis ca
ſeos & butyrum conficit. Ejus officium deſcribitur in
Fleta lib . 2.cap.87.
3 I CASELAGIUM.V.Cafalagium in Cafalaticum ."
1 , CA
 359 CAS
1. CASELLA, Capſella,Loculus reliquiaram : oc-
eurrit apud Glabrum lib. 4. C.3. Kesind, in Hift.Apollo-
nii Tyrii pag. 17. c. 18. Alias Cafellæ dicuntur graņaria
apud JC. Vide Caſa,& Meurlii Gloſſarium .
2. CASELLA,Paryula caſa, in Concilio Agatheni nelii Gallieft in Pollionem , Caſnar afle&tator è Gallia
cap . 7.Occurrit etiam in i Præcepto Caroli M.aṇ.773. ductum . Vide Varron . ( Feftus :Cajnar, Senex Oſco
apud Marten. tom.1 .Colleat. Ampliff. col. 38. } in ve yum lingua . Papias Ms. Cajnar, Senex : Caſnari, Senes
ſeribus Chartis an.784: & 840, apud Puricellum in An-
broliana Baſilicæ Monumenris p:16.223. prætereaapud
Creſcentium lib.de Agrịcultura, Will,Britp 1:7 , Philipp:
Qui fabricare fibicaftrenfi mpre Caſella,
Arboreis ramis , & ficcaſtramine mprunt,
Adde lib.1o. p.220.lib.1 Z ; p.248
CASELLUM ,Idem quod Caſale,Domus , apud Ni-
colaum Trivettum an. 1199. pag.511 . & Radulphum de
Diceto 20.1193
CASELLUS, f.pro Téllellus , à Talus,Cumulus
Gall. Tas, Index utenſilium de Ruminiaco in Charcu :'
! lario S. Cornelii Compend. Et una cathena ferrea ,
quædam corda ad vinumavalandum & duos Cafellos fe:
ni, veltriginta ſolidos forţiuni. Vide Taſus;
I CASES, HUATES IARESOÁTuzTaxipay vev, T& -
e aranearum , in Supplemento Antiquarii :
CASEUS, Purgati per Caſçum . Vide Corfned,
CASEUS INFANS , id eft, Recens , Gall. Fromage
nou.Medicina Salern.p.91 . Edit . 1627. Nutriç triticung
e impinguarlac, Cafeus in fans ,
I CAȘEUS SERACEUS, Cafeus, ut opinor , exſero
coagulatus,Hiſt.Dalphin . tom . 1.pag.98. in Inſtrumen
to an.1309.Cafeis Seraceis,bacoris,piſcibus,alecibus,&
CASFA . Vide Caffa .
T CASIA ,Genus mollis in barundinibus.Suſſanngus
in Vocabulario .
CASIDILIS. Vide Capfidile in Candile ,
CASIMENTUM ,Idem quod Cafamentum.Char-
! . Harcurianą to,
ta Galeraạni Comitis Mellenti,in Hift
4. P. 1350. Preter terram Percbarii eomnia Calimenta
Jua in foreſta de Fehebani cum omni libertate paſnagii.
. CASINA ,Magalę ,tugurium ,Gall. Çabane . Vita
S.Gerii tom.6 . SS. Maii pag . 160.Ubirus five villa ali
quantum babitantium ſub paleariisjeu Calinis. VideCa-
ſalipum & Calina ,
? CAŞINA Pellis, Charta pro Communia Balneo-
li an. 1208.Duodena de Pellibus Caſinis 1.abolam .Haud
ſcio an ſic legendum Caninis .
ICĄSINDIUS, in Hjerolexico Macri,proGaſindus,
Qui ex familia alicujus eſt veldomo.VideGalindus,
CASININA MONETA.Vide Sanjulianum in Mali:
ſcone pag. 282.
9 CASIŅUM . Vide in Calma,
CASIS , Idem videtur quod Cafa , Bana Ecclefiæ
ruralia. Charçular.S.Vandregeſili tom.2.pag.2102. Ro
dulfus * Rogerius noſtrum adierunt locum S. Van
dregeſili og medietatem Cafis Ecclefiæ Remuiſcors ,
quarn de Alberico tenebant ipfis rogantibus nobis in va.
dium dederunt propter viginti libras denarigrum Rorben
mag: uſque ad viginti annos,& c.Lubens legerem Cafe ,
Vocis hujus in Calis facilis eſt muçațio .
I CASIVOR , Tipss,Cafeus.Supplem .Antiquarii. .
CASIUS,pro Cafeus, in Litteris Edvardi III.An-
gliæ Regis apud Rymerụm to 5. P.12.
CASLA,in veteri Gloſſario Saxonico,Hethen . Ubi
Somnerus, forçe Çalia .
CASLAGIUM.Vide Caſalagium in Caſalaticụm ,
CASLANIA ,CASLANUS,CASALARIUs. Vidę
Caſtellanus 1:
CĄSLUS, Vide Casbovis .
Ś CASMA , Hiatus, CASMARE , Hjarum facere, . ' 7 : Maii pag.575. E. Quod certificatur per tabellam fu
Laurenc. in Amalthea poſt Papiam . Legendum Chama praſcriptam repertam in fundo Calle. Occurr it inſuper
Græco.xaspa vel xãoper : quod idem eft. Eadem vox
CAS
360
mendofe legitur apud Glabrum Rodulphum lib. 5. c. 1 ,
pro Faſma, Gr.caoud ,Apparitio . Vide Palmetie .
CASNAR ,veteribus Gallis. Affe &tator.Quintilianus
lib.i.Inftit.cap. 5. Et in oratione Labieni , fiveilla Cor
lingua quorumdań .]
CASNUS,CASŅETUM . Judicatum an.867 . apud Pe
rardum in Charris Burgundicis p.147. Et dixit quod ip
Je ... O fuifervi ... tallaſjent vel occidiffent uno Caſnode
S. Benigno. Aliud an.868.ibid. Et dixot quod idem Hel :
debernus cum ... in filva S.Benigni veniſont,de ipfo Hel;
deberno precipiente , Caſnum mortificaflermalo ordine
Oc.Notitia alia Judicati an .870. ibid. pag.549. Malla
tus fuit ipſe Hildebernus, Co" ſacramentum aramivit , 1993
de gietivgs remanfit , & de tertio Caſno præjudicium Sca 1
bineorum in altero mallo eundem Hildebernum cum teſti
bus adprobavit ...Tunc judicatum eft a ſupradi&tis Sca
bineis,utde ipfis Cafnis,quos mortificavit, legem faceret
Oʻrewadiaret, ſeu ſupradictam terram legaliter redde
ret ; quod & fecit ,& c.Quibus locis Cafni,ni fallor,ſunt
quercus, noſtris Cheſnes, Picardis Queſnes , Occitanis
Caſes, & Cafenats. Proinde
CASNETUM ,eſt quercetum , in Charta Philippi Au
guſti an. 1185. apud Morinum in Hiſtoria Vaſtinenfi p;
706. Ab illa aqua uſque ad terram O nemus quod Mori
midicitur Caſnetum . Ubi perperam editum Caſuetum
Galli dicebant Queſnoy,unde urbiin Hannonia nomen
RC Interpretationem Cangii confirmat Mabillonius
tom.3 . Annal. Benedict. p.48.ex qccafione Præcepri da
ti Ad illum Caſnum an.16. regnante Carolo ( Calvo) glo
riofilimo rege Indi&tione tertia; ſubdit enim : Quis fit
locus ille ad Cafuum , intelligimus ex Annal.Bertinia
nis ad annum 877. ubi Franciæ Proceres poſt mortem
Caroli CalviConventum ad Caſnum in Cotia condi
xiſle memorantur. In Cotia filva prope Compendium
locus eſt à quercu ſic dictus , vulgo Caſnus Herbeloti :
Vide Valeſium in Notitia Galliarum p. 161. & 413 .
CASONA,Acus.mulieris, qua mulier caput fcalpit,dd
cada,dis dicta , eo quod cadere facit immunda .Jgan.deJa
nua , ubi perperam edit . Cajama. Ita enim Gloflæ Ifid.
& Uguria . ( Grævius cenſet legendum Cnafor ex Fe
fto,apud quem in caſu quarto numeri multicudinis legi
tur Goafonas . ]
3
9. CASPALANUS, pro Capellanus,in Charta Lu
dovici Regis Aquitanorum apud Stephanotium tom . 3 :
Antiquit. Pictav. MSS . p.238. * In Dei nomine Regin
pertus ſeu indignus vocatus Epiſcopi ( fic ) fiveCaſpala,
nes Hlodoice Regis Adquitaniarü.Sign. Magnario ,& c,
CASORUM ,Vetuſtum , in Gloffis Iſid . Sed legen
dum cum Gebhardo & Grævio Cafcum , vetuftum . A
pud Papiam MS. & in Gloſſario MS . Sangerman . Ca
fcum, Antiquum, vetus, vacuum . Caſci voce hocfenfu
uſi ſunt Ennius & Varro.
1. CASSA,Venatio ,Gall.Chaffe.Vide Caciare .
2. CASSA , Domus, ædificiuni, magale . Tabula
rium Rothon . Ecclefiæ S. Marje cum ipfo alodo, qui ad
ipfam perțiret , cum Callis Os edificiis , daturS.Salvato
ri Ratbonenfi.Vide Caſa se
? 3 ; CASSA ,ItalisArca , Capſa in qua Sanctorum
Reliquiæ reponuntur,Gall.Chaffe.Miracula fancti Vl
franni to,3.SS.Martii p.162.Repoſitum eft boc facrofan.
&tum corpus beatiffimi Wifranni Archiepiſcopi Confef
ſeris in bac Callatemporibus meis.Addiciones ad Vitam
S.Antonini tom.1. Maii pag.331. Prefatam tunicam in
quadam. Capo ... pofuerunt. Translatio S. Floriani tom.
in Vita B. Dianæ fom . 2. Junii pag.367.in Vita B.Hen ..
rici
 CAS
351
rici Baucenenf. pag . 374. in Vita B. Lidani tom . 1. Ju-
lii pag . 347. in veteri Diſciplina Monaft. ex Ritibus
Luxov. pag. 572. apud Rymer, tom . I , pag. 841. Mar
tenium tom.4.Anecd.col.8o9.in Statutis Ecclefiæ Con-
ftantienſis, & c.Spicil. Fontanel. MS. pag. 387. Caſa
que pendetſupermagiftrum altare , in qua Corpus Do-
mini requieſcit.
9 4. CASSA , Capſa, ubi pecunia affervatur, Gall .
Caiſle. A &ta SS. Maii to.6.p.176. ubi de ſancto Jacobo
Philippo: Fuerunt autem ipfi ducati fumpti ex CalaB.
Jacobi Philippi; poſtea autem ,inquit ,rocepią Priore ſo-
lidos 30.fimiliter fumptos ex d. Cara,
I S. CASSA, Fama,in Scatutis Arelatenf. tit . 25 ,
Statuimus ne quis fcienter hoſpitetur in domoſua furem
neclatronem , nechominem male Caſe , nec hereticum ,
nec Valdenſem . Alibi: Qui videantur effe infames, vol
malie Cafe,
( 6. CASSA .Mandatum Edwardi III.RegisAng !.
an . 1338. apud Rymerum tom.s.p.12 . ubi de variis vi
ctualibus: 1340. Bacones , 130. carcaſita bovina vel bo-
ves , 4100.Cafjas multonum vel multones , Caſja hiç
idem elt quod Carcaſium .
7. CASSA , Sartaginis ſpecies ,Gall. Poelon . In-
ventarium anni 1342. ex Archivo S. Victoris Malil.
Apud fosariam duo incepiendia, unam ſaccaginem , ( ſar
taginem ,) item unam Cajam , unam vigilem ; item unam
copam ferream , &c. Lugdunenſes Calle vocant Sarta-
ginem, Gall. Poele : Andegavenſes vero & Norman-
ni excípulum adipis ſtillantis è carnibus , dum tor-
rentur ,Gall.Lechefrite .
1. CASSARE,Cedere,concedere.Chron.Fredegar,
juffu Childebrandi ſcriptum c.45.Quo ordine duas civi
tates Auguſtam á Siufium cum territoriis ad parte in
Francorum (Longobardi ) Calaverant, non abſcondam.
Mox:Vallem , cuinomen Ameregis, partibus Guntchra-
mni Caßantes.Ca.69.Unde unum centenarium auri Ghae
soaldus Rex partibus Imperii de preſente Caſaret .
2. CASSARE ,Irritum reddere,Gallis Challer, vox
frequens in EdictisPrincipum . Occurrit etiam in Vita
S. Canuti Regis Obodritarum cap. 4. 6. 17. & apud a
lios Scriptores. Papias : Caſare ,evacuare,privare,ca-
ftrare, unde Caſabundus,inſtabilis, dubitans , titubans,
( Charta Offæ Merciorum Regis an.790 . apud Felibia
num in Hiſt. Sandionyſiana pag. 42. Evidentia rerum
egº experientia declarant Caſſabundam mortalium vitam,
e innumeris cotidie calamitatibus conftringi . Vetus
Gloſſar Sangerman .MS. num.sor.Cafabandus,Titu-
bans. Gloff. Ifid. Caffatur,Caftratur.]Gloſfæ Arabico-
Lat. Callabundus, dubitans, vel tinens,Gloffar.Ælfrici:
Caſjata ,fonhnenad, i.caſſa, abrogata. Caſus, vacuus ,
inanis.Gloff.Lar.Gr.Caſſum , rov ,uétzio "čºk upo".(Sup-
plem .Antiquarii : Caſſo, supã, Privo. ] Ita non ſemel in
Cod . Theod.unde neſcio cur viri docti à Charaxare de-
ducant .
1 9 3. CASSARE,Frangere,Gall.Ca ſev. Edictum
Philippi Pulcri pro Reformat. regni an.1302. in Con-
ſuet.MS.Tolof/fol.43.Eo quod gardiatores feu regalia
tores amputabant feu Cafabant nemora di&turum Ecole-
fiarum , antequam tempus amputationis feu Caſſationis
eorum , aut debitè venationis adveniſet . Sed perperam
Caſare pro fecare,ut rectius habetur com..Ord Reg.p.
359.unde locus integer fic commendandus . Pro cala-
bant l.fecabant; procufationis, 1.ſectionis, ut pro vena
tionis l. venditionis .
4 CASSARE ,Venari,Gall.Challer,Star. Maſil.
P.517.Nullus ſit aufus venari ſeu Caſari cuniculos ſeus
cyrogrillos,nifi per is.dies ante feſtum Natalis Domini .
Ibid .recurrit p.518. Aves de Caſar, ibidem p.521.acci-
pitres nuncupantur.Vide Cacciare & Chirogrillus .
5. CASSARE, Abducere . Vita Patrum Emeri-
Tom . II ,
CAS 362
tenſiun : Quem iterum iterumque verborum objurgars
increpationibus ftuduit ; ſed eum nec fic ab illecebrof .
edacitatis delectatione atque furti rapacitatiſque inten
tione Caſavit.
I 6. CASSARE ,Exauctorare,Gall.Caſer, Miſſum
facere ,li agitur demilice.Regimina Paduæ ad an. 1318.
Facta fuit pax ... tuncCaſſati fuerunt foldati.. & Caf
ſatus fuit fuprafcriptuscapitaneus dominus Obizo,& c.
ÇASSARES,pro Caſales,ni fallor,in Charta Alfon
fi Imper.Hiſp.ærę1182.apud Anton.de repez in Chron;
Ordin.S.Bericdicti to.7.Tres Caffares ,videlicet villam
novam , o caſam Fielibarbe, Foojendam , in Ravanas
dam ſitos,& c.Occurrit rurſum infra .
CASSARUM ,vox Italica,Caffaro, AcademicisCru
ſcanis, Ricinto di mura intorno alla rocca , o nel piu alto
della terra , la parte concava del corpo circondata dalle
coſtole , Thorax . Vide Oétav. Ferrarium in Buſto ;
Chronicon Pifanum Ughellianum an . 1115. Cbriftia
nus exercitus exultans ... caſtella duo dogo mangana condu
cit ad Caffarum . Mox : Ex caſtellis ergo ſupereminenti
bus Cafári magnis turribus,Chriſtiani contra fortiſimos
Saracenorum recollectos in Caffaro acriter inſtare cæpes
runt, & *c. Occurrit ibi pluries .
CASSATA , CASSATUS . Vide Caſata ,
I CASSATIO . Vide Caſare 3 .
CASSATUS ,Peractus,completus.Mabill.Liturg,
Gail.pag.366.in OrationeMillæ diei Pafchatis : 0m
ripotens fempiterne Deus, qui refurgens à mortuis , Paf
fione Caſsata , potentiorem te tuis Diſcipulis reddidiſti ,
concede, O C. Vide in Caſata .
I CASSE ,Erumna.Gloff.MS.Sangernian . n . 501 .
CASSE A ,Capſa,Gall.Caiſse , apud Rymer, to. 7 ,
p. 233. col. 1. Unam Caſsam ſaccari candidi.
ÇASSELLA, Parva caſa, Tugurium .Acta SS .Ne
rei,Achillei,& c.com .3.SS. Maii p. 11. Levavitcorpus eu
pernottanter in biroto perducit ad Caſsellam ſuam . Vide
Onomaſticon to. 2, SS.Aprilis , & fuperius Cafella .
I CASSETA ,Parva ſartago,Gall.Poelor.diminut,
à Caſsa 7. Inventar. an. 1341. ex Archivo S. Victoris
Mafil. Item ſeiratum unum cum yfotono ; item unam
Caſsetam de cupro, duas cayfsatas in difpenfa ; item
inam grafillam , & *c.
I CASSETELLA ,Capſula.Aeta SS .Jun.to.1.p.56 .
de S.Secado:In quo quidem ſepulcro erant tres Gafsetello
lignee,in quibusdequalibet earum erant Reliq. Sanéte.
I CASSIA ,Capſa,ubi aſſervatur pecunia , Gallice
Caiſse.Hincin Chronico Siciliæ apud Marten. tom . 3 ,
Anecd. col.86.Calliam imponere , eſt imponere tributa
& vectigalia , quorum proventus pecuniarii in caſſia
quadam publica reponebantur : Fridericus Rex Sicilie
impoſuit in ea inſula Sicilie Caſſiam unam ,ob quamCal
fiam ſolvuntur tria per centum, propter diétam guerran ,
quæ ſolvuntur intrando & * exeundo. Hæc paulo aliter le
guncurloco citato ex negligencia typographi,uc monet
Index Onomaſticus ad calcem tomi s.ubimendum cor
rigítur. Vide Caſsa 4.
CASSIA ,Capſa Reliquiarum ,Gall. Chaſse . Noti
tia Ecçleſię Dinienſis per Gafſendum p.151.UnamCaf
fiam magnam coopertam de oſsa ad tenendum Reliquias,
Vide Caſsa 3. & Chaſſia ,
$ Cassia ,Capſa in qua merces tranſportantur,Gall.
Caiſse.Hiſt, Dalphin.com.1. p.98.col.z. in Inftrumento
an.1309 . Item quælibet Caffia limarum , Speculorum de
bet dros denarios .
CASSIBULA . Vide Caſubula poft Cafula .
CASSIDILE , vel Cassidilis .Ugutio :Caffidilis,vel
Calidile , dicitur facculum , pera , Sarciperium , fica
cium, marſupium ,moculus, loculus ,crumena . Papias:
Caſſidilis, pera paſtoralis . Iſidor. Gloff. Caſſidilis 3
pera , marſupium . Will. Brito : Caffidile dicitur pera
All
 363 CAS
Aucupis in modum reticulifa & a , in quo ponit quos in
Calle , id eft, rete, cepit.Ita etiam Joannes de Janua . O.
dorannus ann.1031.Protulit auri fulvitranſmiffum mu
nus de Caſſidile. Matt.Weſtmon.Portansin Caſjidile to
xicum mellitum.Conradus de Fabaria de Caſibus S.Gal -
li cap: 3.0 mira in juvene PrincipeMercurii philologia ,
que fparforubore juvenils promulgavit eloquia cordis
dudum inftin ta Caſſidili ; id eſt,ut Walfridus loquitur
de ſancto Gallo lib.i. cap.23. Altæ memorie * armaria
cordis inſeruit . Vecus Interpres Tobiæ capire 8. Pro-
talit de Calidili fuopartem jecoris, Matthæus Vindoci-
nenſis in Tobia :
Calidili profert auxiliare jecur .
CAPsidile.Gloff MSS.Capſidile,eft Capſa,velpe-
ta.Ita ſcribitur non ſemel apud Pecrụm Damianum lib.
4.Epift.ult.lib.7. Epiſt.5.1.8.Ep. 14.qualià capſa dedu-
catur.Gloff.Lat.Gall, Calidilis ,Caſſete .
CASSIDONIUM ,Murrha , ſpecieslapidis pre-
cioli, unde vaſa olim plurima fingebantur . Gall.Call
doine. Inventar. Ecclelie Anicienlis an.1444. Itena una
nazeta de Calidanio munita argento , cum poma ( Luis
repoſitorsis garasta argento .
1. ČASŠINA ,Calula, Tugurium , IcalisCaſina;ac-
cipitur pro prædio ruſtico.Lex Longobard.lib. 1. cit . 9.
9.25.Si quis Callinam , velteum alienum
faris in curte,
ubi virinon babitant, deturpaverit . restauret ipfam
Calinam ... Nam fi cafam ubi viri babitant, deturpuve-
rit.componat , & *c. Charta Mathildis Comititz an .
1079. apud Franciſcum Mariam in Mathilde: Una cum
omnibus caſis, Caſſinis ,ſeu caſalinis ,fimulque terris
O rebus illis qui ad jam dicta caſa de curte ... ſunt perti-
nentes , tam
de muro prodito caſtello quam & deforis
calis & Callinis,ſeu caſalinis, & c. [Chronicon Farfen :
fe apud Murator.rom.z. part.z.col.604. Domnus outem
Henricus conceſſit huic monaſterio campum in Kinzica
qui fuit antea vinea dominicata Regis ; o ſunt Căſline
á borti. ] Apud Hariulfum in Chron. Centul.lib.z.cap.
1o. pag. 468. pro Caſinos de pallio , lego cuſſings . Vide
Statuta Mediolanenſia part.2.c.236.237 .
CASINUM.Charta Bonfilii Fulginenſis Epiſcopi a
pud Ughellum to.r. p.740.Concedovobis.... molendinum
in caffro Ecclefiæ cum omnibus utilitatibus fuis , Ou-
num Cafinum ibidem juxta molendina ex omni parte pe-
1 des 12. & 4.madiola terræ infra civitatem , & C.
2.CASSINA,Pulvinar,Gall.Coulin .Spicil.Fon-
tanell. M$. p.262. ubi de ſignis ad veftitum pertinenti
bus:Profignocapitalis,velquod vulgariterCuiſina voca-
fir,Oʻc.f.legendum Cullina.V.Calina 1. & Cuffiaus .
CASSINI,Doctores Turcarum.Radulphus Abb.
Chronico T.Ş.apudMarten. tom . 5. Ampliar.Collect,
col.572. Traditaque eſt Jeruſalem , prob dolor ! in mani-
bus nefandorum á nefandisCbriflianis , claufæ funt
janue ,politiscuſtodibus.Igitur Alphachini & Caſini ,
miniſtriſcilicet nefandi erroris, Epifcopi & Presbyteri
3 ,
Domine, quod Belthalla vocant , quo magnam ſalva-
tionis habent fiduciam ,quafi orationis de religionis (cau-
( a ) aſcenderunt mundare, C.
9 CASSIO ,Species caplæ ,ni fallor, à Gall. Caiße .
Hiſt. Dalphin.co.2.p.282. Item , pro clavis feneftrarum
@uno Calione faciendo pro reponenda roba Dominic
Domine 3.fol.6. den .
CASSIOTICUS.Charta donationis fa &tæ Ecclefiæ
Cornutianæ edita à Suareſio : Item alium holofericum
luritatum , palliun Calliəticum , item pallium lineum
Aquitanicum , & C.
I CASSIS , Aranearum tela . Gloſar. MȘ. Sanger-
man.n.501. A.Calis,Rete, deducta nocio .
CASSO ,Sartago,Gall.Poelon.Charca an.1525.ex
Schedis D.le Fournier : Emptio cacobi five peirol cupri
:: CAS
364
cd tintura , lum setia ,unacum fuis furnimentis Oʻperti
nentiis,videlicet la Calo ,& c.Vide Calla 7.
CASSULA . VideGafuls .
CASSUM , (Fragmentum.Solinus.c :65 . Aut palea
qum Cala , aut cbartarum fila ad ſe rapit Lychnites
gemma. ]Vide Capſum .
CASSURA . Verus Notitia apud Franciſc. Mariam
in Mathilde Comit.Quicontendit contradicitnobis a
pars prædictçe Ecclefiæ Epiſcopatuinoſtro fan &i i Marti
ni decem Caſjuris rebus illis mallaritiis,que videntur ef
lein loco a finibusCamutiano, O .. Forte Cafinis .
1. CASSUS , Pars veſtis major , qua corpus tegi
tur;exceptis brachiis: vox ab Italo Callo, Thorax ,ni fal
lor,derivata. Annal.Bened.com . 4.p.616.ex Chirogra
pho anni 1061, Pellicias duas, feſsivam ſcil.cujus Celſus
efjet deſquirionibus et manice de grifiis :Septimanalem
quoque, cujus Caſus eßet de cattis , o manicæ de vulpi
uus cum pellibus vulpelinis .
2.CASSUS ,Caſa.Vetus Charta apud Vadian . Quid
quid viſus fum habere ... in villa que dicitur boc funt
Calli,caſalis,mancipiis, peculiis , c. Vide Capfum .
CASTA , Præitationis ſpecies in Qccitania . Charta
PhilippiRegis Franc.an.1306.pro Eccl. Mimatenfi, in
Regeito Lud. Hurini Regis Franc. fol.6o . Quod de vi
neis tunc factis daretur
ſeptima pars fru tuum prædi&tis
dominis & de faciendis ſeu plātandis extunc daretur un
decima pars vulgariter que vocatur Caſta,propter quod
homines dicti loca vineas poſtdictam compofitionem plan
tatasindiligenter excolūt, & alias dimittunt incultas, li
ve minus bene culias.Occurrit ¡ bi pluries , [ uc & in Con
firmatione compofitionis cum HabitantibusCaftri de
Leucata an.1313.ex Bibl.Colb. Regelt.56. Portionesvi
mearum tam veterum quam npvaruna fintad undecimam
partem fructuum ,quæ Cafta communiter nuncupatur,ita
quod dicti na:ninesnon teneantur de cetero dare de vete
rious nec de aliis niſi ſolun Gaſtom prediétam , & c. ]
CASTAGNETUM ,Caſtanerum ,Gall . Chatai
gneraie. Archivum S. Victoris Mafil.Terris,vineis ,ali
vetis, Caſtagnetis, quercetis, °C.
I CASTALDUS ,CASTALDIO , Villæ procurator
præfectus.Cafraidatus,Munus veljuriſdictio Caſtaldi.
Caſtaldaticum ,Caſtaldicum , Tributum ,ut videtur Ca
ſtaldo debicun , * c Vile in Gaſtaldus.
ÇASTALLUM , ſivepiſcinam in qua congregan :
turaqueapudRyneruin to.11. 9.3.col. 1 .
1. CASTALLUS . Charta PhilippiReg. Franca
an.1207.proRotomagenlibus,apud Ducheſn.Hift:Nor
man.p. 1062 , Si debitor intra Roibomagum venerit, ex
quo de equo defcenderit , Caſtellum vel berneſium ſuum
per Majorem propter debitum arreſtari poteris . Apud de
Lauriere legitur Carcallum . Vide in hac voce. Legere
malim Caballum ,atque equum ipſum intelligere.
I 2.CASTALLUS, An pro Caſtellanus,Cultos caſtri,
an pro Caſtaldus, Villæ præfeétus: Vita S.ThomęAbb.
dixerunt,quod probator( f.pretor) iplius civitatis Caftal
lus ibidem eſſet;quem accerlitum percund aricæpit, 06.
CASTANARETUM ,Cattanetum ,Gall.Chaſtai
gneraie. Tabular.Eccl.Gracianopolit. Gaufridus babet
in Renes terras O Caſtanaretum deEpifcopo pro feudo .
q CASTANARIUM ,in Charcular.Macilcon.fol.14.
CASTANEARIUM ,bis habecur in Recognit.de Mon
ras ex Regefto Probus fol. 37 ,
CASTANEUM , infra in voce Stellaria ,
CASTANGETUM ,in Donatione an.993.apud Mar
ten . tom.i.Collect.Ampliff.col. 347 , Melius legeretur
Caſtagnetum .
CASTANHALE ,CASTANHALIS TERRA , Eadem
notione, Hifpanis Caſtajal in Charta Annæ Dapfaco
an . 1488. Confroneantur ab una ſuiparte cum Caftan
bali
 CAS
: 365
bali Anthoni Rollent ... Duas fextariatas terre Caftan
balis fitas, &c.
CASTEGUETA . Charta Galeacii Comitis Virtu
cum an.1377.In eorum poffeffionibus, fediminibus, edifi
ciis, vineis, Caſteguetis , praris,nemoribus, c. Sed vi
decur legendum Caſtagnetis. Italis Caſtagnuola , eſt lo-
cus caftaneis conſitus .
CASTELERIA . Vide in Manneria ,
CASTELGARDUM , Caſtlegardum fervitium ,eſt
ſervitus, quæ in arce aliqua Regis,vel alteriusdomini ,
propugnanda atque defendenda conſiſtic, quoties feu-
datariusrequiſitus fuerit. Vide Cowellum lib. 2. Inſtit.
tit.3.5.4.Littlec.lib.2.c.8. & infra in verbo Stagium .
CASTELLA.Vita S. Genovefæ num. 39. apud Bol-
landum : Contingit ut naves eorum, vento fiante, ita inter
Scopulos vel arbores periclitarentur, ut Caftellæ in qui-
bus fruges exhibebant, in latsre verje, etiam naves aqua
implerentur, Legendum Ciſtelle .
CASTELLAĞIUM , Quod exſolviturCaſtellano,
vel alteri,pro cuſtodia rei in caſtello , in Concilio Bi-
curicenſi an. 1336.c.1 2.Et nibilominus compellunt Judi-
ces Eccleſiaſticos ad ſatisfaciendum fibi de cuſtodiacar-
cerario, Caſtellagio, ſeu geolagio, Qºc,
CASTELLAMENTUM ,CATILLAMEN.Arnobius
lib. Adverſus Gent. Ut ſpirulas y botulos facerent, iſi
cia,Caſtellamenta, Catillamenta ,Salmafio , ] lucania .
fuminatam cum bis carnem , & glaciali conditione tuceta .
Cibum inſtar pyramidis hic quidam interpretantur ·
[ Idem Arnob. lib.7.Quidtede ? quid nenie ? quid offe ,
non vulgi, ſed quibus eſt nomen appellatioque Penitæ, ex
quibus, quod primum eſt,exiguas arvina eſt miculas Car
tillaminum infeéta de more,In hunc locum Hofmannus:
Cupedia eſt & delicioſa mattea , à verbo Cacillare i.e.
Ligurire .. Proprie vero ita vocaffe videntur farcimi-
na aut botulos minutis carnibus inculcatos,quod avide
à Carillonibus expeterentur . ]
CASTELLANUS,CASTELLANARIA ,CASTEL
- LARE,CASTELLIO ,& c. Vide poft Caftellum .
i CASTELLIA . Vide in Manneria .
1. CASTELLUM . Glof.Lat. Ms. Regium Cod .
1013 , Caftrum antiquioppidum vocabant in alto poſi
tum cujusdiminutio facit Caſtellum.Quo ſenſu Hirtius
dixit: Caſtella complura locis editis pofita . ( Vita S.
Willibrordi Epiſc. Traject. inter Acta SS. Benedict.
ſec . 3. part.i.pag.610. Quod etiam piuspredicator baud
Jegniter implere ſatagebat, circuiens omnes illias terræ
regiones, per urbes, vicos , Caftella , ubi prius evange-
lizabat, & c.Ibid. infra : In qua tunc gente S. Willebror
dus pofituseft prædicator, ſedique Epiſcopali in Traje- · niæ poflident,quibus ipfo jure caſtellum haberecompe
& to Caſtello delegatus eft. Quod Caftellum hic dicit Al- cit,cum mero imperio,leu juriſdictione ſuprema, ut eſt
cuinus hujus Vicæ proſaicæ Icriptor, in vita metrica , in Conſuer.Norman. 0,33 . De his paſſim Conſuet.'mu
Urbem nuncupat cap. 11. & S.Liutgerus in Vita S.Gre-
gorii Abb.Trajectenſis, Trajectum antiquam civitatem
appellat ; hinc confirmatur, quod jam ante nos obfer
varunt alii , ſcilicet ab illius temporis ſcriptoribus op :
pida munita dicta fuiffe Caftra & Caſtella , ut paflim
videre eſt apud Gregorium Turon. & alios coætaneos;
urbes vero inſigniores, ac præſertim epiſcopales, Urbes
& Civitates appellatas fuiffe . Vide Nabillonium loco
-laudato & Valefium in præfatione ad Notitiam Gallia
rum pag. 18. & infra 5. Caftrum .] Gloſar. Lat. Græc,
Caftellum , municipium, rcuc*, Caſtella, ppápa. Ugutio :
Caftrum , quod in loco alto fitum eft, quafi caſa alta
unde Caſtellum . Salvianus lib. 5. Sicut ſolent hi , qui
boſtium terrorecompulſi, ad Caſtella ſe conferunt.Or-
dericus Vitalis lib. 4.Munitiones, quas Caſtella Galli
nuncupant. Guibertus Abbas Novigenti de Laude B.
Mariæ c . 7. Caſtellum autem ex vallom muro turrique
-conficitur id ipſum à caſtrando coercendo vocatur,
[ Le Rom.de S.LeocadeMS.ubi de patrona cujuſdā loci:
Tom . II.
CAS ! 365
Qui le requiert de cuer fin .
Par ſes proieres li aquiert
Çe que juſtement li requiert,
Castelaine est come avoèe
Du Çbaſtel de la contrée .
Ubi Chaſtelaine eſt Caſtelli domina,ut apud Borellum.
Elle n'efidame, ne Chaſtelaine . Ad vocem Chaſtel
quod attines paßim occurrit apud Scriptores noftros
paulo antiquiores . ]
CASTELLORUM Opus , inter exa &tiones ac vexatio
nes reponuntur in Charta Rainoldi Archiep, Remenile
an.1094. Et wirpivit exaétiones quas Tallias vulgo vo
cant,quas in villa S.Remigii exercebat, domnia carro
pera, Opera Caſtellorum, & omnes alias injuſtas con .
ſuetudines. Tabular.DervenſisMonaſt.Scilicetbannum ,
infra &turam ,corvadam ,carroperam ,Opus ad Caftellum ,
vel aliam quamlibet confuetudinem , neque nos,neq;quif
quam bominum accipiat.Charta Hugonis DienſisApoft.
S.Legati,ibid. Carropera freſcannas ,Opus Caſtelli, com ;
ventū generale femel in anno,tamen menſurate,& c.Char
ca alia ejufdem Tabular. Opus ergo Caſtelli ſemel in an
no fiet una bebdomada Martii o non in alio menſe . Et ſi
opus non fuerit,pro redemptione operis recipiet 6.denar.de
manſo veſtito,ec.V , Auxiliuns pro Caſtello ædificando.
CASTELLORUM OPERATIO.Eadem ſignificatio
ne legitur non femel in diplomatibus Regum Anglor.
yide KennettiGloflarium ad calcem Antiquit. Am
broſden. & c.
CASTELLANUS,Caſtelli incola.Ugutio :Caſtellanus,
qui inbabitat Caftrum . Ita apud Ticum Livium lib. 34.
Hirtium de Bello Alexand.S.Auguſtin . Epiſt.261. Re
ginoņem ann, 939: 964. Anonym . de Miracul.ſancti
Berţini c.y. Sigebercyın an.1099.Ottonem àS. Blafio c .
14. & in Chartis aliquot veteribus apud Ughellum co.
2.p.1009.1019.Caſtellanus miles ,in leg.2.Cod.de Fund.
limitr.qui in caſtellorum prælidio elt ,
CASTELLANUS ,Cuſtos caftri,in Conſtitucion.Sicul.
lib.z.tit.89.1.4.feu qui rationefeudi caſtro domini pre
fectus eſt . Verſus laudati à Cognato in Hift. Tornac.
lib. 3. c.49.
Et Caſtellarusfeudum capit & cathedrato .
Id eſt ,Epiſcopo .Huic pręter cuſtodiam caſtri,incumbe
bat pocillimum Burgenſes & eorum Communiam in e
xercitum educere , ut colligitur ex facramenti formula,
quod Inſulenſis Caſtellanus præſtabat ,deſcripca ab Ha
ręo lib. 1.Hiſtor,Caſtell:Inſul.& Buzelino lib . 3. Gallo
Fland.c.19. Vide Claudium Expillium orat. 28.
CASTELLANI,apud noſtros, lunc quifeuda Caſtella
nicipales Franciæ , locis a Raguello & aliis indicațis,in
quibus eorum jura deſcribuntur.(Vide Hiſtor.Dalphin.
to.1.p.103. & 104. & D. Bruſſel de Feudorum uſu co. 2 .
p.712 . ubi docet eamdem fuiſse Caſtellani , quam Vi
cecomitis in Comitum urbibus poteftatem , unde in iis
urbibus , inquit, ubi Vicecomes erat ab antiquo , nun
quam poterateſse Caſcellanus , quia una & eadem erac
utriuſque dignitas & juriſdictio .]
CASTELLANI dicuntur præterea qui habent jus ca
ftri reddibilis, atque ita intelliguntur in Conſtitucio
nibus Catalanicis inter dominos & vaſsallos MSS . in
Cod. Thuano ſignato 93. fol. 58. &c.
CASTLANUS.Uſatici BarcinonenfesMSS.c.26.Caf
laniin caftris quæ tenuerint per ſenioresſuos , non debent
ſub fe mittere alios Caſtlanos fine conſenſuſenioris, & c.
DeCaſtlanis Hiſpanicis mulca habet Andreas Boſch.
lib.z. dels Titols de honor de Catalaunia c . 24. 9. 7 .
CASLANUS.Charta anni 1157.ex Archivo Ecclefiæ
Mallil. Concedo jus Castanerum ipfa Caslania, 06. :
Q2 SUR
 CAS
BOT
SUBCASTLANUS; Qui vites Caſtellani agit. Conſue-
tudines Catalaniæ inter dominos & våffallos MSS.cap,
56: Si aliqui Şubcapllanifint in atiqug caftro , licet Ca-
Kellanus fecerit bomagium domino majori, item poteft
petere dominus major s Suboaſtlanis, * t faciant fibi bo-
imagium fidelitatis .
CASELLANIA,Dignitas,officium ,feu feudum Caftel-
7
Jani vel Caſtellani diſtrictus, ut apud Radulphum de
Diceto .
CASTELLANATUS , Eadem notigae, in Bulla Bo-
mifacii IX. PP. an . 1401. apud Fontaninum ad calcem
Antiquit. Hortze pag 453:
4 CASTELLANARIA ,Caſtellanidiftriétus, in Liber-
tatibus Rançurci, & c.Videlocum in Hoftis ad lin . Paulo
aliter in Libertatibus, 60 ,
$ CASTELLERIA, Eadem notione , in Libro pigro
Scaccarijp. 158.
CASLANIA ,Eodem fignificaçu . Teſtamentum 4.
demari Scalarum Vicecomitis inter Inſtrum.comiz.no-
va Gall.Chriſt, col. zos:Ex quibus primum omnium eſt
Scalas cafiram mewncam omni Caprania cum univer:
Jis fovutibes e atin ecclefiis ergo cum carte mes de Cono
naco ...caſtrum meum Mulſedonum cum omni ipfias
Calania , nec. Qbfervant Editores pro Canania alias
lectum fuiſſe Caſtellania ; mallem utrobiq; legerç Casa
lania cum aluzio to.2.Hilt. Arvern. P :42.
CASLARIUS , Eodem intellectu . Charta G. Abb.
Aureliac.an . 1217. Feciconventionem cum domino Co:
mite Delphino... de Cæslario de Daufat , qui eſt jure alo-
dii feudi B.Geraldi , Nam dictus Comes dedit profa-
futę animæ fuæ prædecefforum fuorum duos feftarios 2
Ø unam eminam avenæ ,quos habebant cenſuales in Casa
lario o in apertinentiis dicti Caslari Ecclefie del Dau-
fat ... Dominus vero Comes o-fui heredes babent in feu-
dum ab Abbate Aureliacenfi quidquid habent in prædi-
Sto Caslario intra tales metas ab ulma veteri , c.
CASTELLARļus,Ugucioni,Dominus caſtri, vel qui
pr.eejt caftris.[Seherus Abbasde primordiis Monaſterii
Calmofiac.apud Edm.Marten.tom . 3. Anecd .col . 1172.
A. Eidem Vicario Eccleſiam omnimodisabſtulerunt, o
cuidam Caftellario fuo, nomineValfrido protinus tradi-
derunt . In veteri Inſcripțione apud Gruterum p, 601.
n.7, fumitur pro eo quipræeft aquædu &tibus : Clementi
11
Calaramfervo Castellana aqur Claudia. Vide Fronti
num de Aquæductibus, ]
CASTELLARIA ;Idem quod Caſtellania ,Cbaltellerie ,
in Charta an.1287,in Probat:Hiſtor.Caftilion ,pag.90*
& alia apud Haræum lib.i.Hift.Caſtell.Inſul, pag. 137.
Lambertus Ardenlis p.253. Henrico de Ballialo , 44 64
jus nutum Broburgenlis tans temporis diſponebatur Cut
Hellaria . Charta an.1165.10. 13. Spicilegii Acheriani
pag . 3 ! y. In alodia ſuoo in Cajtellaria,id eſt, termina
ejufdem caftri. [ Tabular.S.Florentii: Nobilis vir Her
pæus de Vitriaco donnvitDeo, O'S. Florentio pedagium
de rebus iplius Sandique tranſibunt per caftrum
vir
riasum ſive per Cafteli ariam ejuſdem caftri .] Le Ror
man de Rou MS,
N'ia Contè ne Baronie ,
Ne Chaſtel, ne Cbaſtellerie,
Que Guillaume ne n'ait donné ,
CASTELRIA, Eadem nocione,apud Marten. to.4 .
Amplit Collect. col. 1 278 .
CASTELLATUS , Caftellaniæ diftriétus. Domeſdei :
Comes Alanus babet in fuo Caſtellatu 200 , maneria
præter caftellarium babet 43. maneria ,
CASTELLARIUM ,Eadem notione.Charta Thonię
Perticeniis an.214. apud Marten. to. 1. Ampliſt. Col
lect. col.117. Militesnoftri de Caſtellario Beilimenisi
talliam de feodis fuis & bominibus fuit nobis debenttan-
fundma edo feodaliterpro bis quatuor-rebus , que ſeguono
CAS 368
rar. Pro prima militia noftra , pro primacaptione noftra
de guerra,pro militiafilii noſtri primogeniti viventis ,eget
pro prima filia nofiromaritanda . Preter has tallias nec
à militam frodis, nec meb oprum bominibus talias poffit
mys feodaliter extorquere,
CASTELLATIO, Eodem fignificatu , Chartā anni
1194. ex Tabular,S.Joannis Senon. Indubitanter fciam
univerſi,preſentes e futuri quod Adelina Siliniaci do
mina, pro remedio anime fue o filiorum fuorum , dona
vitin eleemofynam in perpetuum polidendam Ecclefiæ
de Cudat Alpafix bone opinionis mulieri, Ganoni
cis cum ea regulariter degentibus,les botoirs deBellomon
te cum uſuario nemorum de tota Caftellatione Siliniaci ,
CASTELLATURA,Caſtellania,Caſtellani dignitas,a
pud Baldricum lib.3.Chronic ,Cameracenf.4,63, 66,68 , -
& in Vita Lieberti EpiſcopiCameracení.c.8.10.14.28,
vel Caſtellania,ut in Charta an . 1956, apud Ughellum
10.:,Ital,facr , p.295.Miræum
( to. 2. p. 1137, in Charta
an. 1085.p: 1162. in Charta an. ! 141. & pag. 1213. in
Charța anni1218. )
CASTELLANÉRIUM , Charta reſtaurationis Ab,
baciæ S.Michaelis in Eremo an: 961 ; inter Inftrum.to,
2.Gall.Chriſt,col.409.Nempe dictus Hugó ... ſpenteom
nes feodales paſſeſiones ...cum omni jure Caſtellaneri ,
de preventionis .., dicto cænobig celit.
CASTELLARIUM ,Caſtellum.Silveſt,Girald,de Expus
gnat.Hibern,lib ,2.c.4.Exercitu in Olyri , in Caſtellaria
quodam antiqua circumquaque pernottante.Et in To ,
pogr,Hibern.l.2.c.8. Eſtin Canactia locus quidammu
rarus,ampli Caftellarii ſimilitudinem preferens ,
CĄSTELLARE, Charta Caroli IļI , Imp. apud Steph.
Baluzium in Append, ad Capitul, n. 119. Et caftellum
Velleſa cum Gafrollare ſug,i.e,diftri&fu.(Chron , Farfenſe
apud Murator.to:2.part.2, col.528. Hec omnia promiſit
domnus Hugo Abbas proje ſuiſque fuceeſſarisus perpe
qualiter permanende , talitenoreut predictus Aovas L
duinus , & ejus fuccellarts omnes homines ſuos de jam die
&ta curte Mejana omni faciant in caſtelloBucciniano Ca
ſtellare, & perficians ibiomnia , ficut aliicaſtellani de
Guaſta ,o laborent ad ipſam caſtellun , Ubi Caſtellare
fubſtantivum effe nomen minus bene exiftimat doctif
fimus Editor:neque enim obſcurum videtur ibi Caſtel
lare idem efle ac inter caſtelli incolas recenſeri, atquç
adeo caſtelli operibus obnoxium eſſe ,|
CASTELLARE,Caftella feu munitiones exftruere,
Caſtella munitionibus fepire . Senzoatia Ludovici Du
cis Andegav.contra incolas Montiſpeſfuli an .1379. a
pud Lafallium (0.1 , Annal . Taloſ.p. 103, Inftrum . Sie
autem muniebant omni invafionis o defenfionis genere
adverfusfuum dominum , muros feu menia - turres in
circuita conſtructa ad debellandum reparando ... in onani
fortitudine præfidiiCaſtellabant,
CASTELLATIQ , ſeu Caſtelli ædificați o line licenția ,
& permiſlu Principis ut& cæçerprum majorum crimi
num ,cognitio, ipfum folum Principem ſpectat, ut eft in
Legibus Henrici1, Regis Angl . c.ro, Infidelitas eo proz
ditio, quicunque defpečtus velmaliloqujum de eo, Caſtel
latioerium annorum utlagaria,furtum , Oʻc.Etc.13. H.ec
mittunt bominem in miſericordia Regisgiinfractia pacis ...
fine lsa
infidelitas ego proditio,defpectusde ca, Caſtellatio
centia , c. Quarum verborum facilis fuiſſet Spelman
no intellectus, ſi ca diſpunxiſſet, Porro caftellum ædifi
care non licet abfque licentia dominifuperioris, Vide
Speculum Saxon.lib.z: art, 66. & quæ obfervavimus in
Differt.30. ad Joinvillam P:352,
CASTELLATUM , Caſtri ambitus. Charta Lamberti
Epiſcopi Lingonenſis an. rot9,in Chronic, Beluenſi :
Cundi etiamquiintra Caſtellatum ,vel in ipſo amoitu
als recepræ Caftellati martui fuerint, in præditto S. Mar
vieta meteriofepeliantur ,
CA
 369 CAS
I CASTELLATUS, Parvo caftro munitus , in Glof-
ſario Barthii, apud Ludewig.com.3. Reliq.MSS..p.556 .
ex Oliverio de Captione Damieră ,
CASTELLETUM , Caftellulum ,Chaſtelet. Rigordus :
Alii vero priſones in duobus Caſtelletis in capitibus u
triuſque pontis fitis Pariſius ... mancipantur. Ita etiam
num appellantur.[ Johanes à Bayono de Abbatibus Me-
dianis, in Hiftor.ejus Monafterii p.289. Domino Caſtel-
leti prope abbatiam ditt am Leftainche ſcituati.
] Joh. Mo-
linetus in Templo Marcis.
Guerre a fait maint Chatellet läit ,
Et maint bonne Ville vile ,
CASTELLIO . Caftellylun ,noftris, Chaſtillon . Vetus
Diploma de Abbatiæ Foſſarenſis primordiis : Illum vi-
delicet Caſtellionem , qui Foſſatusdicitur, e quem vul-
garilingua Caſtrum vocat Bagaudarum.LambertusĄr-
denfis: Impetravit ut ſcilicet de villa ſua Ardea liberum,
imo liberrimum facere Caftellionis licet exiguum poffet
oppidulum. Vide Guibercum de Vita fua lib .3. cap. 14.
Theobaldum in Vita S. Guillelmi Eremitæ n.9 [Vale-
fium in Notiția Gall . p.131 . ] & c .
CASTLARE.Tabularium Conchenfe in Ruthenis n.
98. Illo Caſtlaro meo qui perhæreditatem mihi obvenit ,
doc. Occurrit alibi .
1 2. CASTELLUM ,vel CASTELLUS , Receptacu-
lum quod aquam publicam ſuſcipit,quæ ducitur ad ali-
quod prædium irrigandum ,in veteri utriuſque Juris vo
cabulario . Vide Čaftallum .
CASTERIUM , Locusubi remi collocantur , eo dició
fur à caftro, vel à caftris. Joan. de Janua .
ČASTIBULUM , CARTIBULA.Gloff. Ilid . Caſtiby-
lum ,menfa quadrata , In aliis Gloflis , habetur Caſtipu-
luwied legendum Cartibulum . Varro l¡b.4. de Lingua
Lat, Altera vinarja menſa erat lapidea, quadrata,oblon-
ga, una columella vocatur Cartibulum .Atque inde per-
cipimus,quid fit Cartibula ,apud S. Audoenum l...Vitę
S.Eligii c. 11. Omnes poftremo ( pauperes ) in ordine fa
ciens menſe diſcumbere,ipſe panens frangens ... poſtremo
bis peraétis, omnium jam fame refe&ta, ſic ipſe aut ante
cos ftans,aut certe ad cornu Cartibule vili ſellula utens,
valde exiguum atque ex comedentium fumebatfragming
cibum . ( In Vocabulario Suſſannæi legitur : Cartibus
vel Cartibulus,Menfa lapidea , quadrata ,oblonga , una
columella fuffulta. Varronis contextus eſt, ſed male de-
fcriptus. ' )
CASTICALIS . Vide Lito .
I CASTICAMENTUM.Charta Galteri domini
de Helliaco an. 1229. ex Tabulario Corbeienfi : Con-
cefferunt mihi in augmentum totius feodimei, quod de ip-
Jis teneo omnes mariſcos meos .... videlicet à finibus pra-
ti Camerarii verſus Helljacum uſque ad forats
Cafticamenta antiquorum pratorum de Merincourt, in
jusbereditarium à me e beredibusmeis quiete do pacifi-
ce polidendos. Quid hic fint Caſticamenta nos docetal-
tera ejufdem Tabularii Charça anni 1227. ubi de iif-
dem mariſcis & pratis agitur, & ubi pro Gufticamentis,
Calceia pluries habetur Hii ſiquidem mariſci hocmo-
do æqualibus partiti ſunt ; quod in pecia que eſt à Cal-
ceia Bonaii ufque ad pratum Camerarii, habemus illam
medietatem que contigua eſt Calceix de Bonanio,& difti
alian medietatem ufq;ad pratum fupradi& ü ,& abillo
prato,quod noſtrum eftufque ad Calceiam deHelliaco... Cafticiari,folummodo palo& virga. Alig an, 1731. ibid.
dicta veroCalceia de Helliaco uſque ad Merincart ,babe- Apertura folati debetelle10.pedum : Caſtitiari vero po
mus medietatem illam , queet dictæ Calceie de Hellia- teſt metare palis , & cleia fingulari , Arreſtum Parif. an.
co contigua. Ex iis non folum colligo , cafticamentum & 1299.die Dom.in feſto S.Lucię,quo judicatum eft.Epiſc:
calceiam unum & idem effe, verum etiam utrumque in- Ambianenfemeļe ſuofqueprædeceffores in polellione ,vel
ter Cafticias feu ædificia,de quibus mox dicetur, fuiffe
numeratum ; Cafticamentum enim à Caſticare feu Ca-
ſticiare derivari, atque ejuſdem cum Cafticia notionis Gentibus Regis,diplo Epifcopo petita licentia. Char
cíle, nemo eſt,qui meetiam tacente,non intelligat . Carta anni 1256. in Tabular. Ecclel. Ambianen, num.zzi ;
Tom . II.
CAS
370
fichement infra legitur in Cafticiare.VideCalceia.
CASTICELLUM ,( Idem quod Cafticia, ] in Teſta
mento Berrichramoi Epiſcopi Cenoman.ſub fin.Omnes
caſellas, Caſticella , vineola , campellos ,& c.
ÇASTICHARE ,Caſtichiare. V. ipfra Çafticiare,
CASTICIA.Capitula Caroli Magni lib.5.c 148.De
cernimus ut omnes intelligantnon folum clauſtra Mona
ſterii,vel Ecclefiæ ,atque Caſtitia Ecclefiarum, ſub immu
nitatis defenfioneconſiſtere ; verum etiam domus @ vil
las e ſepta villarum, & piſcatoria manufacta , eo quid
quid folis autſepibus, vel etiam alio claufarum genere
precingitur. Capitula Caroli Calvi tít ,23.c.14 . Edifi
cent yillas veſtras moderatis Caftitiis , ut honeſtas ne
ceffaria fito*familia non gravetur. Et tit. 9. Volumus e
tiam utinveſtigent Milinoftri, qualiterilliqui eafdem
res Ecclefiafticas, unde decimæ dantur, five non dantur,
illas falvas habeant, & in Casdiciis, & in filviscuftodi
tis, &c. Diploma ejuſdem Caroli Calvi an . 853. apud
Hemereum : Donat fupradi&tus Hildraldus res fuæ pro
prietatis omnes, quas in Oſnegio abſque lite poſſidere vi
detur, cnm Çaſticiis,vineis ,pratis, c, Charta Sigerar
di cujuſdam apud Malbrancum lib . 5. de Morinis c.26 .
Domicilium omne,Caſtitia,ſeu hortum ,agros, prata, & c.
( Alia apud Jacobum Bouillart in Probat.Hift.San.Ger
man. pag.4. num 3. Habet in valle Vitriaco manſum do
minicatum cum caſa & aliis Cafticiis ſufficienter. ] Alia
ann . $ 08 . apud Duchefnium in Hiſt. Guifnenſi : Hoc eft
manſa cum caſa, Çaſtitiis, ædificiis, pratis , ° c. Ita paf
fim hạnc formulam obfervare eft in Formulis Parenſa
libus 9.14.17. 18. in Capitul. Caroli Calvi Compend.
cap. 6. in Concilio Sueffion . II . can . 6. in yeterib.Char
tis apud Baldricum lib. 1. Chron. Camerac. cap.52.Mi
ræum in Diplom . Belgic . lib. 2. cap, 16. Buzelinum in
Gallo- Flandr. lib. 2. cap 25. Mabillonium tom .4. Vi
tar. SS. Ord. S. Benedi& tu pag. 96. in Spicilegio Ache
riano tom. 53. pag. 261. & c.
Quid în locis citatis Caffitia ſignificet,quamvis mul
ti aggrefſi ſine vocis expofitionem ,pauci tamen accige
runt,inquitSpelman,Atvidecuſ attigiffe Sirmondus,quí
Caftitia ,pro ædificiis in univerſum accipi debere cenſer,
yocabuli etymo licet adhuc incerto , nifi à cafa petendú
fit,quod vult Voil .Ita enim Formule veteres apud Bi
gnonium.c.5. Hoceſt in ipfa portione manlis ad comma
nendum cum Caſtitiis fuprapoſitis, terris arabilibus,& c.
Vetus Charca apud Buzelin.l.3.Gallo -Fland.c.2 1.Man
fum unum cum CaftitiisSuprapofitis, in qua Ragenarius
reſidore videtur. [ Similia leguntur in Charta an.867.a
pud Marten.co... Colle &t.Ampliff.col. 185. & in altera
an.910.apud eumdem col.268.Cum terris,manlis,Caft
ciis ibidem ædificatis,in Inſtrumento com.3. novæ Gall.
Chriſt.col.z8 .Cum caſa & aliis Caftitiis, & fimilía paf
ſim in Cod,MS,Folquiniex Archivo S.Audomari.]Ca
ſtiche in Charta vernacula án.1 278.ex Chartoph. urbis
Ambian.Comme il fut deſcors, contens, & plais meus
en allife entre le Dien & leCapitle d'Amiens d'une part,
et lesMajeurEskevins d'autre part,des Caſtiches des
pons kemuns ki funt à Amiens ſeur le riviere
de Somme 3
leſquelles Çaſtiches li devant dit Diens ego Capitle diſo
jent apartenir à eux , c.
CASTIGIARE ,Ædificare.Charta an . 1377. in Tabul.
Epiſcopatus Ambian ,fol.17. Apertura excluſe debet
quaſi, talis juris, quod nullusCaftichiarepoteſt in ci
vitate Ambianenfi , ne follium ( Sevil) ponere , niſi a
3 Quo
:
371 CAS
Quotieſoumque volent Caſtitiarein di &to molendino...Ca-
ſtitiatio five limitatio facienda.Tabular.ComitatusPon-
tivi an.1209 . Quod Hermes debet partiritali modo, quod
Comes Caftichaverit, Comiti debet remanere : ita quod
quantum DominusComes Caſtich averat , tantum Dom.
Ī bomas de S.Valerico habebit nemoris contra . Caſtiche
ment.Chron.MS.Corbeien.fol.57.Quicunquefacit in hac
villa , in Foilliaco , in pratis , pucheoir Chaſtichement in
aqua, in mariſcofine licentia Celerarii , debebat eidem 2.
denar. Homagium Epiſcopi Ambian. Regi factum an-
no 1301. Aucun nedoit mettre ne aſſeoir ſeuil , ne Cafti
cbement ſurrue ſans le congè dudit Eveſque.
CASTITIATOR, Architectus, Cafticheur , in Charta
an.1317. in Tabulario urb.Ambian. & veteribus Uſati-
cis ejuſdem urbis MSS. S'il a debat de cloſture entre au-
cun voiſinage voiſin , ou d'aucun yretage , li Maires en
voiera les Cafticheurs qui ſont fermentez à le vile, & ver .
ront les lieux dont eft debat . Etiamnum Picardi agge-
res fluminum, vivariorum , &c. qui palis ligneis conti-
nentur, Catiches vocant ,
I CASTIFER , Qui flagellum portat. Papias MS, Bi-
tur.cum Ifidoro & Contantienfi. In excerptis Pichæi
legitur Ceſtifer. Vulcanius fufpicatur legendum effe Ci
ftafer, Y.spópo , Qui ciftellam portat , non fatis idonea
ratione . Joan. de Janua : Caſtifer, qui flagella portat, ut
caftiget, à Caſtus ego Fero .
CASTIFICARE , Caftum facere , apud S. Fulgen
tium Epift. 3.ad Probam , & Maximum Taurin.Homil .
in vigiliis Natalis Domini . ( Caſtificare fe ,Se caſtum
exhibere, ſervare , in A &tis SS. Benedict. ſec. 6. part . 2.
pag . 833. num.3 .] Caftificatus , apud S. Bernardum tom,
1.col. 1104. edit . 1690,
CASTIGATORIUM . Vide Tumbrellum ,
CĄSTIMONIA , Muſca venenofa , Ugutioni.
CASTIMONIALES, Virgines quæ caftitatem va
verunt. Optatus lib . 3. cantra Parmen . Invenerunt ma-
tres, quas de Caſtimonialibus fecerunt mulieres ,
CASTIMONIUM.Gloff.Græc.Lat. MS. eyroud ,
Castimonium ,purificatio. Editum ,dyveía,caſtitas Cafti-
monium ,Glofl.Lat.MS,Regium : Caſtimonia Pudicitia :
Papias:Caſtimonium ,fanctimonium . Vita fancti Theofre-
di Abbat,Calmeliac. c.8.'Cum vero jam ſeptimum ætatis
prima tetigiflem annum ,potenti Deo devovi Caftimonii .
I CASTI!'ULUM . VideCaftibulum .
I CASTITARE , eſt minutatim , vel minime ftilla
rc, Vet. Vocabularium Juris utriuſque .
CASTITARI,{ yucusly ,in Glox.Lat.Græc,
CASTITIA . Vide Cafticia ,
9. CASTITIATIO . Vide Cafticiare poſt Cafticia,
I CASTLANUS,CASTLARE . V. in Cafteltum I.
CASTLEGARDUM . Vide Caſtelgardum .
I CASTLEGI,Armorum depofitio. Vide Herishiz . pora ,Etinfra : Tres pecias in quolibet ferculo de aſjata
.. CASTO ,Gall.Chaton , Ital.Catone, Pala,funda. pro pietantia, videlicet de anſeribus, de Caſtrato , deca
Hift. Dalphin . to.2.p.565.col.z.in Inſtrumento vendi- ponibus, Oʻc. Occurrit præterea in Chronico Foſfæ no
tionis quorumdam jocalium ann. 1347. Item , unam 20- væ, apud Murator.co.7.col.882.
nam de frezo aurea , fuper quafeu quo funt lapides , mar 4 CASTRENSIS,CASTRIANUS. V. poſt Caftrum ,
garete ſeu perla grola , & aliqui lapides pretiofi in Co CASTRIATUS , Anaftafius in S.Hilaro PP.Lacus
1 Itonibus de auro . Vide Çbaſto , O conchas triantas cum columnis perphyreticis ragiatis,
I CASTOLARIA , Idem videtur quod Caſtellania,
Gall.Chatellenie. Tabular.Calenſe p . 127. De omnibus &
de terra venerabilis Domine Abbatile de Kala fitis in
Cajtolaria do Miliaco ... Actum anno Domini 1239 .
CASTOR ,Vervex, aries caftratus , Mouton chastris,
Italis,Caſtrone , agnello Caſtrato, Charca fundationis
Abbatiæ S. Stephani de Fonteneto in Normannia in
Regefto 106. Tabularii Regii Ch.370. Decimamque vi-
nece do pomerii, atque vitulorum , porcellorum , agno
rumque do Caſtorum , & c.Fleca lib . z : 0.79.5.4 .Ad oves,
multones, & eorum ſequelas,tria fiant ovilia, unum vide
. licet pro multonibus & Caftoribus, aliud promatricibus
CAS 372
bidentibus,tertium pro annatis juvenibus. Ibid. S. 12 .
Caſtores autem bonis velleribus communiti cum matriai
bus bidentibus, &c. Vide Caſtritius .
CASTRATINÆ CARNES, pro vervecinis; in A &tis S.
Franciſcæ Romanæ n . 77 .
CASTRONES.Jus Vincentin.lib.i . Habere vel tenere
oves,moltones, Caſtrones, velagnellos, & c.
CASTORINATUS,CASTOREATUS,Caſtorina pel
le indutus , ornatus.Sidonius lib.s. Epift.7. Albati ad e
xequias, pellitiad Ecclefias, pullati ad nuptias, Caftori
nati ad letanias. Charta Aganonis Epiſcopi Auguſto
dun. in Tabul. ejuſdem Eccleſiæ : Præſente etiam Duce
Burgundiæ cum ſuis Caſtorealis proceribus . Caſtorinas
Caſtorias veſtes in pretio olim fuiſſe teſtantur idem
Sidonius Garm . 5. S. Ambr.de Dignit.Sacerd. c.4.Hay
mo i. ad Timoth . cap.3 . Gerbercus feu Silveſter PP. in
Homilia de Informatione Epiſcopi, & c. De Caſtoribus
vero multa habet Silveſter Giraldus lib. 2. Itiner.Cam
briæ cap. 3 .
CASTRA ,Navis Italicæ ſpecies, in Hiſtoria Obfi
dionis Jadrenſis an.1345 . 1.2 . c.7 . ( Navim compoſuerunt
ineſtimabilis pulchritudinis quamdam radam , quam Ita
lici nuncupant Madium ,ſeu Caſtram ,in quo erat ſtabilisa
quædam lignea Oʻingens turris . ]Virgil.3. Æneid.
Dat clarum puppi fignum , nos Caftra movemus ,
Ubi Donatus : Hoc eft, navigia . ( Non quod Caftra ſint
navigia, ſed quia de claffe anchoras vellente hic agitur.
Poetica eſt Virgilii locutio & arceſſita ab exercitu , qui
Caftra movere dicitur, dum mucat locum : quare parum
ad Caftram facit Virgilius hic laudatus . Nufquam ta
men crediderim , Poetæ locum non fuiſſe à Cangio no
ftro intellectum ,quidquid in hanc rem garriat Valefius.
Hunc cenſorem , li vis,conſule in Valeſiunis p 225.]
9 CASTRATINUS, Vervecinus. Vide in Caſtor .
CASTRATIONE mulctari ſervi in adulterio &
furto deprehenfi, in Lege Salica tit.27 . 9.4.tit.42 . 8.4.1.5.
Pæderaftæ in Lege Wiligoth. lib.z.tit. 5.9.5.7 . & apud
Theophanem pag. 151.Mulierum oppreilores ,in Legi
bus Will.Nothi apud Bromptonum pag.982. & Knygto
num an . 1087 , Oculorum & genitalium amiffione mul
ctatus quidam proditor , apud Sugerium in Ludovico
VI.p.308 .VidePetr.Fabrum lib.3 . Semeſtr.0,19,
CASTRATURA ,Cancellatain Gloflis MSS.Vide
Incaſtraturæ ,
I CASTRATUS , Vervex,idem qui infra Caſtri
tius,Vita B.Joannis Bonviſii to, S.SS. Maii p . 104. Ex
cum aliqua capita Caſtrati quajtuans recepiffet . Charta
Petri Abb.de Talemundo an.1366, de officio Aquari :
Tenebitur dictus Aquarius die Lune precedenti carnes
di &to Conventui miniſtrare , videlicet qualibet die pro
duobus unum ferculum Caſtrati vel bovis ſecundum tem
6C Alii Codd,habent conchas caftriatas : fed videcur
ſtriatas ,
legendum
CASTRICOMES ,CASTRIENSIS, V.paſtCaſtrū.
I CASTRIMARGIA ,Gula concupiſcentia.Papias
MS. Bituric, Litaniæ Sanctorum in Codice S.Marcialis
Lemovic .n.4. circa 10.ſæculum manu exarato: Alpirs
tu Caſtrimargie ... Libera nos Domine. A Græco yaspi
feepyía, Ingluvies, helluatio ,
I CASTRIMARGINARIUS, Ruſticula major ,
Gall . Becalle , Vide Begacium.
CASTRITIUS, Vervex, ariescaſtratus , Italis Ca
ftrene.Charta Henrici III.Regis Angl.inMonaft.Ang!.
to. I.
 CAS CAS
373 374

to..pag.888.Quinquaginta quinqueacras terre en pa- ubi fallitur in Corippi verſu , quem fic legit ;
Jturam
ad ducentas oves, & oéto Caftritios , & fexdecim Adfuit obſequio Caſtrorum turba virorum .
boves . Le Roman de Garin MS. Sequentia enim fatis indicant legendum Caſtorum , in
La veiliez tant grant buef accuillir , telligique Eunuchos Imperatorios , de quorum invita
Tante vache, tant riche Caſtris. caftitate fic S.Bafilius Epift.87.0 *uo Tuopovor. Wpista
Vide Caſtor . Et Gloff.med .Græc. in Kespisic , dice o in për u ceno! Tu jóxs para moixetxu drvpétime.
CASTRONES . Vide in Caſtor . CASTRENSES & CASTRENSIANI , Miniſtri Caſtro
0 CASTROS . Vide Choſdrus . rum , aulæ Regiæ : Miniſtri Caſtrenſes , apud Lampri
CASTRUM . Ifidorusl.9.Orig.cap.3. Catra funt dium in Severo , qui his accenfet Fullones , Veſtito
ubimilitesſteterunt ; ditta autem caftra , quaſi caſta, res , Pi&tores , Pincernas, & c.Palatinis intra aulam ob
vel quod illic caftraretur libido. Addit Papias : Caftrum fequiis deputati , in leg. 2.Cod. Theod. de Palat. facr.
vero ſingulariter , oppidum . larg. Tertullianusde Corona cap.12. Ejt alia militia
CASTRA vocabant Scriptores medii ævi , urbes quæ regiarum familiarum ; nam & Caſtrenſes appellantur ,
Civitaris, ideft, Epiſcopacus, jus non habebant ; qua munifice & ipſa ſolennium Ceſareanorum . Hinc Ca
notione vox hæc ufurpatur non femel in Notitia Gal- ftrenfes Leges appellatSueno in Legib.Caftrenf.in Prove
liarum , ubi in Maxima Sequanorum , Caftrum Ebre- mio , quas alii LegesCuriæ , feujus aulicum .
dunenſe, Caſtrum Vindoniſenſe, Caſtrum Rauracen CASTRENSIANI , Iidem qui Caſtrenſes , & Miniſte
ſe , Caſtrum Argentorate : in Narbonenſi I. Caftrum riani, de quibuselt tit.in Cod.Juſtin.lib.12 . & in Cod.
Ucericenſe , in Lugdunenfi I. Caftrum Cavallonewſe . Theod. lib. 6. De iis etiam conſulendi Cujacius , Goto
Caftrum Matiſconenſe, cum civitatibus , recenſentur, fred . & alii.
licet civitatis feu Epiſcopatus jus non haberent . C.. CASTRENSIS , qui & Comes CASTRENSIS, Di
ftrum Divionenfe , occurrit non femel apud Gregorium gnitas Palarina : quiCaſtrenſibus& Caftrenfianis præ
Turonenf.de Gloria Confeff.cap.42.& in Hiſt.pluries , erat, eratque fub diſpoſitione Præpofiti fácri cubiculi,
( ut & apud Glabrum Rodulphum : ) hodie amplum eſt ut colligitur ex leg.un.Cod.Theod. Qui à præbit. tiron,
oppidum . Vita S.Medardiapud Surium :Noviomus cum Sub Caſtrenſis vero diſpoſitione erant pedagogia, mi
tunc temporis Caſtrum , ſeu munitio , haberetur, poftmo- niſteriales dominici, Cure Palatinorum , utelt in Nó
dum ipfius ejuſdem glorioſi Pontificis Medardi ordina- rit. Imperii . Iftius officii mentio præterea eſt in leg . 1 .
tione , Pontificalis cathedræ honoreſublimatus eft. 2.Cod.Theod.de Caſtrenſian.leg.12.de Palat.ſacr.larg.
Civitatis & Caſtri definitiones hic allatas appro- & alibi non femel ,
bare vetat ipfa , quam laudat Cangius , Notitia Gal CASTRENSIS , Qui feudum caftripoſſider. Jus feu
liarum , qualis exhibetur à Ř.P.Pagio ad annum 374.In dale Saxon ,cap.37 . Feudum caftri non poteft Caftrenfis
eaenim Civitas Rigomagenfium & Civitas Sollinen- alteri conferre. 5.6 . Simoritur Caſtrenſis ante feudi re
fium ex provincia Alpium Maritimarum recenſentur , vocationem , & *c. Adde cap. 38. $ .4.6. Vide Feudum
quæ nufquam fuere fedesEpiſcopales; deinde ex ipfis Caftri ,
Caftris, quæ ex eademNotitia hic enumerat Cangius, CASTRENSE PECULUM , Proprium feudi caftren
unum ſaltem exſtat Caftrum Argentorate, cui Epiſco- fis dominium . Concil. Trevir. an.1310.apud Marten .
pus præfidebat S. Amandus anno 346. ante deſcriptam 10.4. Anecd. col. 281. Ruod vero de rebus viri diximus
hanc Galliarum Notitiam , quam Imperatori Honorio idem eft de dotalibus, quorum maritus dominus eft, in
cum viris eruditis acceptam referimus. Verum quidem telligi debet filius familias de Caſtrenſi de Caſtren
elt in omnibus fere Civitatibus ſedes Epiſcopales fuiffe, fi peculo.
in Caſtris autem paucas reperiri ; unde factum eſt , uc CASTRENSIS , Caftri incola , in Vita S.Launomari
quidain Civitates dixerineEpiſcopatus& Caftra urbes Abbatis num.26 .& in Decreto Rudolphi Imp. an.1285,
Épiſcopatu deftitutas, ut laudacus Scriptor Vicæ S.Me- apud Goldaftum to.1. Conſtit. Imperial, pag. 394. ubi
dardi : "non idem tamen funt Epiſcopatus & Çivitas , Caftrenfes, diſtinguuntur à Civibus : Cives enim op
neque Caftrum ſemper excludit Epifcopatum . Quid i- pidi ſeu burgi , Caſtrenſes, caſtri incolæ ſunt . Vide
gitur Civitas, quid Caſtrum ? Docet Valeſius in Præ- Ordericum Vitalem pag . 544.546. & alibinon femel,
fatione ad fuam Galliarum Notițiaṁ pag.XVIII,veteres & Michaelem Scorum lib. 4. Menfæ Philoſophicae
noſtros Hiſtoricos ſola Capita gentium Urbes aut Oppi- cap. 14 .
da, necnon Civitates, interdum etiam Municipia,vo CASTRIENSIS , Caſtri incola , vel Miles in præſi
citare : ceteras urbes eis ſubjectas Caftrorum vel Caftele dio caftri , Gloff.Lat. Græc. Ta pr14:3011 Falanx ; Car
lorum , nonnunquam & Vicorum appellatione deſigna- forum , * &p=4,301: ,0's Caſtrienfis.
re. Quod ue probet, enumerat idem Valefius multas CASTRIANI , Qui in caftris erant, apud Vopiſcum .
urbes , vel oppida , quæ Scriptores noftri Caftra C3 CASTRICOMES, Caſtellanus, qui feudum Caſtella
jellave appellarunt ; ex quibus nonnulla funt amplio- niæ poflidet . Agidius de Roya ann . 1411. Dominus
ra, quæ Civitates vel Urbes nuncupaffent, fialteri ur- Willelmus deStavele Caftricames Furnenfis.Vide Burg
bi, quæ Caputgentis vel provinciæ habebatur, non gravius.
fuiſſent ſubdita . Vide Caſtellum , & Civitas. CASTRUM DOLORIS . Feretrum . Ceremonialis
CASTRUM PUBLICUM , quod Regiijuris erat , àpud Epiſc. lib . 2. cap. 11. ubi de Miſſa defunctorum ; Sia
Hugonem Flaviniac.in Chron : Virdun . Actum Flavi- derit in Ecclefia le &tus mortuorum , feu Caftrum dolo
niaco caſtro publico . ris , Oʻc . Infra : Gum quo ibunt ad feretrum , feu Cute
CASTRORUM nomine interdum donata domus , feu ( trum doloris .
Palatium Principis, Comitatus: panostov, & ro Seor CASTULA , Affula . Acta' SS.Maii co.1.pag.
spetra :Now , apud Synefium Epiſt,76. & 119. & in Epi- 691.de S.Maiolo : Cultro deplomans ligni Caſtulam ,
ſtola Theodofii & Valentiniani ad Synodum Epheſi- Nonio , Caftula eſt præcinétorium muliebre .
nam : # 5 :35 speeninos, in Mandato ejuſdem Syno TCASTULARIUS. Vide Caftulum ,
di: præterea apud Palladium in Vita Chryfoftomi pag. CASTULITAS . Infcriptio Epiftolæ . 5. S. Ca
59.Edit.Emerici Bigotii , in ejuſdem licurgia & S. Ba- lumbani ad S.Gregorium Papam ſic concipitur : Dou
lilii , & alibinon femel . Hinc Caſtrenſia munia , id mino Sancto ... egregia Speculatori , theoria utpote
eft, in Palatio obita , in leg.2.Cod. Th.deTractor. A- ' divina Caſtulitatis potito., c. Ita MS. Cod. præferre
liter camen cenſuit Salmafius ad Lampridium pag. 225 . monet cditor ,
CA
 CAS CAS 376
37 $
CASTULUM , Arca, ciſta , Germanis Kaſt,An CASULA , pro habitu monachico fæpe ſumitur, at
glis Cheſt, Canones Hibernienſeslib.61 . cap.1. Judex que adeo pro ipfa cuculla. Theodemarus Abbas: Cur
!

ab artificibus, judex à preſidentibus Ecclefiæ, vel cullam nos ele dicimus , quam alio nomine Csfulam vo
Caſsuli, & quantumcumque voluerit pro operatione jų- camas. Vita S.FulgențiiEpiſcopi Rufpenfis cap . 18.
dicabunt. Ubi præfidens Caſtulieft Årcarius , qui inde Cafulam vel ſuperbi coloris nec ipfe habuit, nec Mona
CASTULARIUS dicitur in Conſtitution, Caroli Ma- chos fuos habere permiſit. Subtus Cafulam nigello vel
gni c.19.qui Kaſtmeiſter , feu ciſtæ vel arcæ magiſter lattineo pallio circumdatusincepljt. [ VitaS. Filiberti
Germanis: De Cerariis & Tabulariis atque Cajtula- Abb.inter Acta SS.Benedict. ſec.2.p.824. Tunc illehu
riis, ſicutde longo tempore fuit, obferventur ; militatis gratia ſubtus Caſulam , qua erat indutus,con
CASTUS, Integer, abftinens, Vecus auctor fub- tra brachium egri vexillum Crucis appoſuit, Johan,
ditus Notitiæ Imperii: și provincias Caſti , o intç- Diac.in Vita S.Gregorii PP. lib.2. num.45: Frater ergo
gritatis cupidimoderentur.Ita in leg.un.Cod.Juft. Ne de monafterig babebat fratrem fecularem a poſtulavit
quid publ.lætit.& c. & leg.4 . Cod. Theod." Apud Vițrų- eum dicens : Caſulam non habeo , ſed fac caritatem
vium Caftitas , fordibus& avaritiæ opponitur: eme mibi. Vide Haefteņum 1.5 : Diſquiſit. Monaſtic'
CASUALIŚ , Casualus . Vide in Gafale Tract,3.diſq.1.
I CASUALITAS, Quod fortuito cadit in fiſcum 3 : CASULA , Veftis Sacerdotalis, . quæ & Plane
Domini vel ex delicto vallalli,‫ ܕ‬vel ex alia quavis ra- ta.Rhabanus lib.de Ordine Antiphonarời cap:21.& ex
tione, apud Rymer.c9.17.pap.447.col.l.omnimodis fo- co Ugutio & Joannes de Janua ;Cafula dicitur vulgg
risfačturis , Caſualitatibus, wardis , maritagiis, c. ' Planeta Presbyteri, quia inftar parvę cafæ totum tegit,
Similia leguntur col.feq.& iterum alibi, dy ſignatcaritatem . Alcuinus lib.de Offic,Cafula, que
I CASUALITER , Fortuito ,Gaļl.Caſuelement , fuper omnia veſtimenta ponitur, & *c.Idem Rhabanus :
par bazard , non femel legicur in ævi medii inſtrumen- Hæcfupremum oțnnium indumentorum eft, & cætera om
tis . Vide , fi cupis, Rymețum to.3.pag.557.10.4.pag . mia interius per ſuum munimen tegit & fervai, Ruper
506.t.8.pag.94.Staguta S.Claudii ſub Nicolao V.pag.74. çus lib.1.de Sacrament.cap.so.de cafula : Hæc ſuper dę
& c.Sidonius lib . 9. Epift.11.Siquid tibi vel Caſualiter xtrum brachium levatur , replicaturque in finiſrum
placet . Stephanus Eduenſis lib.de Sacrament,altar. cap.19. Ca
CASUARIUM , Idem quod Cafarium feu Caſa ſula undique integra unitatem fidei deſignat . Similia
+ cum adjuncta , ut videtur,certa terræ quantitate. Char- habent Rupertus lib.1.de Divin.offic.cap.22. Honorius
ta Roberti Regis Franc, pro Alberto Abb.S.Maximini Auguſtod.lib.I. cap. 207 , Hugo à S.Victore in Speculo
an . 1022.apud Stephanotium Antiquit. Aureļian . MSS. Ecclef.cap.6. & lib. de Sacrament. cap.56. Innocențius
pag. 302. Caſuarium unum in Samone villa , totam III.lib.1.de Myſter. Miſſæ cap:58.Durandus lib.3; Ra
Sylveſtri villam . Has poßeffiones Childeberţus Rex pre- tìon . cap.7 .& c. Synodus Lipsinenſis can.7. Presbyteri
ditto loco contulit . vel Diaconi non Jagis laicorum more , ſed Caſulis utan
CASUBLA , CASUBUĻA . Vide poft Cafula 3 . fur ritu ſervorum Dei ; ( id eſt, Monachorum . Non
1. ÇASULA Minor caſa , ſeu Ecclefia . Indicu- agitur hic de veſte Sacerdotali , feu planeta, fed de
lus fuperftitionum & paganiarum ex Concil . Liptin. Cafula ſeu Cuculla monachali, de qua paulo fuperius.
ann.743. apud Lalandum De Caſulis , id eft, fanis. Caſula planeta , in Vita S. Anſegiti , inter A &ta Ss.
( Litteræ Innocentii II.Papæ pro Éccleſia Cameracenſi Benedi&t.ſæc.4.part.1.pag.633. & 634 ) Riculfus Epiſc.
an. 1142.apud Miræum to.2.pag.1163.col...Molendinum Sueſſionenſis in Conſtitur.cap.7 . Caſulam ſericam , cum
ad portam aquarum , Cambas as manſionarios; omnes qua Miſa celebratur. Teſtamentum Riculfi Epiſc.He
pares @ caſatos, caſtellum cum Caſulis fuis. Ernaldus lenenſis an.995.Caſulas Epiſcopales oprimas tres,unam
in Vita S.Bernardi inter hujus Opera to.z.col.1108. e- diopraſiam aliam de Orodonas, Jacobus Cardinalis
dit. 1690. Et ſecedens in Caſulam piſatiis torquibus cir- de Coronat.Bonifacii VIII.PP.lib.2.cap.1,
? cumtextam , folus meditationibus divinis vacare diſpo Caſulæquecapax à forfice forma
nit. Epift.Cuthberti de obitu Venerabilis Bedæ inter Port longas habitura plıcas, contracte miniſtris ,
Acta SS.Benedidt.ſæc.3.part.i.pag. 538. Et fic in pavi- Hift.Epiſcoporum Auciliodor. cap.49. Caſula colorise
mento ſua Caſulæ decantans, Gloria Patri Filio en therii, phrygio palmum habente " Superhumeralis
Spiritui Sancto, cum Spiritum Sanétum nominaſſet ,fpi- Rationalis effigiem ad modum PalliiArchiepiſcopalis ho
ritumè corpore exhalavitultimum . Hic Caſula idem eſt norabiliter prætendebat, Ubi obſervare licer formam
accellula : j Vide Caja . veterum calularum , quibus Pallii Archiepiſcopalis fi
2. CASULA. Iſidorus lib.19.Orig.cap.24 . & ex eo gura adtexta erat, quomodo etiam complures haben
Papias : Caſula, veſtis cucullata , quafiminor caſa , tur in majorum Eccleſiarum ſecretariis , ip quibus cir
co quod totum hominem tegat, unde Cuculla , quaſi mis ça collum limbus alçeriuscoloris, ante & retro pendu
nor cella . Quidam hanc vocem deducunt à xarās vel lus affixus confpicitur , ubi hodie retro tantum in crų
zás , & zovQ , quæ Polluci & Heſychio , & aliis cis figuran adtexitur: quitamen mos poſtremus non
Grammaticis s'u thou ei 13177k , ſeu , uc alii legunt, T : omnino nuperus ex iis quę habet Joannes Gerſenius lib .
Alty, veſtem coactilem fonat , apud Xenophontem 4.de Imitatione Chriſti cap.5.num.3.ubi de Sacerdote :
non ſemel. Teſtamentum B.Cæſarii Arelatenl. Epifc. Habet anțe ſe do retro Dominice Crucis ſignum admemo
Indumenta Paſchalia , quæ mihi data funt, omnia illi randam jugiter Chriſti paſſionem . Ante ſe Crucem in
( ſucceflori) ſerviant, fimul cum Caſula villosa ,' & tụ- Çafula portat , ut Chriſti veſtigia diligenter inſpiciat,
nica , vel galnape , quod melius dimifero. Vide Vicam o ſequi ferventer ffudeat. Poliſe Csuce fignatus eſt,ut
ejuſdem Cæfarii .Fortunatus in Vita S.Medardicap. 5. adverſa quælibet illata ab aliis clementer pro Deo tolerei.
Cafulam igitur , que per eum à matre dirigebatur arti Casula generaliter pertinet ad omnes Clericos , ut
fici egeno illi mifericordia motus tribuit. [ Habetur Ca- ait Amalariuslib.z.de Ecclef.offic.c.19. Diaconis tri
Julula , in Adis SS.Junii to.z.pag.80.ubi diverſis ver- buitur in Concilio Liptinenſi can.7.Presbyteri vel Dia
bit eadem res narratur . ] lta Caſulam famulis ac viris coni non ſagis, Laicorum more , fed Caſulis utantur ritu
privatis tribuit Procopius lib.2, Vandalic.cap.26 ,lukt: ev Jervorum Dei. De caſula Diaconi, vide Honorium
εμπεχό μουβετε γρατηγώ , έτε άλλως ρατάμώνω ανδei έφ - "Auguftodun.lib.1.c.231.
τηδείως έχον , αλλα δέλο και ιδιώτη σαντάπασι πρέσο CASSULA , apud Petrum Abbatem Cellenfem lib.6.
κασέλαν αυτή τη Λατίνων φωνή καλεσι Ρωμαίοι Epiſtola 12 .
Ca
 CAS CAS * 378
CASUBULA , Idem quodCaſula , unde vox forma. Kews Films , dróx1442 F YOMÁo v popov, 7 ystematy
fà , Gall., Gbafuble, Veltis ſacerdotalis. Neque enim epsov., Groe Scorpumosoarg ' F & bonosilcesa Rur
amplector fententiam Jacobi Bourgoing lib.de Origine ſum : Károv , korpa volili , dévora mji wipe Trup
& ulu vulgarium vocum pag.40. qui quafi Capifibulam 7. Ibidem : Kagan , (male rámov ) ni Felp.To wsi poaten
dictam putar, Fauftus Monachus in Vita S. Severini xupio no exo suroopas on hesh gern Toura , Aliæ Glof.
Abbatis Agaunenfis n.6,ExnensCaſubulam ſuam corpo- fæ ;. £.”gis cu rois you.xois. Oum SOMASOC.Movar, öne
ri Regis induit eam , Vita S.PoppopisAbbatis n . 58. In is a potend theons recomen's xsploe Ver Tor de vSpa angmg
celebratione Miſſarum Caſubulam , qua induebatur, la Teiton tās apofx @ u , s mo si polos, rgi në tó f'sı To Asgas
crymis bumectabat, Num.6t , Cafuçula habetur , ubi referoy mero .
forte reſtituendum Cafubula , [ Hiſt, Translacionis 5. 2. CASUS , Alexander Iatrofoph.MS.lib.j.Paffior
Wandregiſili inter Acta SS .Bened.fæc,5. pag.206. Hæc num : Hæcoporter fierihis quio Cafus pasiuntur , Ubi
ne de S.Ansberti babemus reliquiis, tuni-
vero funt, que Gloffæ MSS.Cafum vocant memorie defectum pro caros,
com ejus pertem ipfius Caſubule . ] Charta Heccar- ..oblivio . Idem lib.z.Hic enim patitur.epilempeias,
di Comicis Auguſtodun.apud Perardum : Çafuvula ver- Cafus, o triftisias fine caufa . Ubi Glolfæ : Cafus, ;
micula ; pro Cajubula , fcotomiam , quia omnia videntureadem .
CASSIBULA , Teſtamentum Willelmi Longueſpee 9 CASUVULĄ . Vide in Cafula 3 .
Comitis Sarisberienſis ann .1255.10,2, MonaſticiAngl, 1.CATA ,Species machinæ ligaex. Vide in Catus,
Item ego alignavi ....magnam capellam ...fcilicet Calibu € 2. CATA , Multerum cantatio. Papias MS.Vi
lam de rubeofamito, unam capam chori de rubea ſa de Carado / a,
mito , oc, 3. CATA , Ad , juxta , verſus, fecundum , ex Gn
CASUPLA , occurrit in Notis Tyronís pag . 18. [ & Kxti , Gloſfæ antiquæ MSS.Secundum ,Juxta , Cata y
apud Marten.co ... Anecd, col, 1 523.in Teſtamento Bea- Circa . Stephanus II.PP..in Epift. ad Fulradum Abba
tricis de Alboreya Vicecomitiffe Narbonæ ] tem : Domum pofitam juxta Monaſterium beati Marti
Cum vero Scriptorum plerique Cafulam diétam à ni...juris venerabilis Monaſterii S.Stepbari Cata Galla
cafa fcribunt , quod corum hominem ut caſa tegat , re- Patricia . Anaftafus Biblioth.in Hadriano PP. P. 110,
fpexerunt ad veterum Cafularum formam , quæ totum Conſtituit in Monafterio S.Stephani Cata Barbara Pa
revera Sacerdotem à collo ad pedes ambibat , atque a tricia fitum , ( lito) od B.Petrum Apoftolum , congregå
deo brachia ipſa & manus gegebat: ita ut fi iis ad facra tionem Monachorum , &c. ni , quod ,appellatur Cata
facienda , autad alios ufus vellent uti , neceſſum habe- Galla Placidia . Id eft , juxta ædes Barbane , & Galle
rent cafulam ad utrumque latus erigere , aut fibula co : Placidiæ & Patricie . Hodceporicum $. Willibaldi:At
hibere , quod abfervare eſt ex loco laudato Ruperti', que ibidem facram monafterialis vitæ difciplinam ....Mo
Petrus Comeſtor in Hiſtor.Scholaſt .Exod.cap.6z.de ve- nachorum Cata normam venerande vita conuerfationem
Itibus Pontificum veteris legis fcribens : Modice ſtrin- in femetipfooftendendo , exercebat . Cara Mastheum ,
gebatur, & uſque ad tibias dependebatad decorem ,dum pro ſecundum , dixit Lucifer Calaricanus de Non par
Sacerdos nihil operabatur , Cum autem ſacrificepat , ne cendo , & c.pag.282.Ebrardus Bethunienſis in Græciß
impediret, pendentes fummitates ſuperlevum humerum mo cap.8.
reflectebat , unde & forte Diaconus quandoque Cafulam Cataque ſitjuxta , dicas hinc Cata Matbeun .
plicatam eidem humeroſuperponit . Quo fpectang iſta ex CataJoannis , pro Evangelio fecundum Joannem : in
Bernardo Monacho in Conſuetud,Cluniac.MSS. ca.74. Charta Gennadii Epifcopi Aſtoricenlis æræ 953. apud
de Sacerdote ſacra facturo ; Șicque Cafulam induit , Tepez 10.4.pag.448.Cara Evangelise experimentum au
guam etiam ſocjus ſtudiefeinter bruchia plicat, ami- Soritatis , apud Aldhelmum Abbatem Malmesburienf.
it um deſuper aptat, Acque inde caſularum hodierna Vetus Ingerpres fextæ Synodi Conftantinopolit. A &t.
runi nataeft forma, quod ultro quivis fafebitur, qui 14.Littere vere in quibus falfitas libri falta eſt , proprie
S. Gregorii Magni PP, imaginem ex muſivo ex : manus Georgii Monachi Cata Macarium certe ſunt.Ubi
preffam , quæ habeçur poft ejus vitam à Joanne Dia- Græcus Codex : Kzori Mersenny TuYXéveory, Infra : Ipſe
6090 exaratam , & Epifcopi algerius in Ecclefiç S, autem Philippusvicinus.erát de patre Stepbani, quice
Germani Pratenſis porticu ; & fimiles, quæ vifuntur cidit Gata Macarium hæreticum , Gr.reteriv i raspa's
Romæ in veteribus Ecclefiis , attentius expenderiç & F Stepe v** *:06170 ,17 Kara Maxacis cipstixa . Quibus lo
conſideraverit , cis Cata Macarium , idem fonant , ac juxta hæreſim &
4. CASULA , Capfa, Capſula , Gall.Cballe fenfum Maçarii .Aſia vide apud Filefacum ad Vincen
Hift.Beccenſis MS. ex Archivis ejuſd . Monafterii pag . ţium Lirinenſem pag.195.
135. Et cum fra &ta effes Caſula removendum erat facrum CATĄBIBAZON , Vica S.Bardonis Archiepi
corpufculum (S.Honorinæ , )Etpag.136.Repofito B.Ho ſcopi co 2.ŞS.Juņi pag.313. Si veroin camdem Catabi
norine in nova Caſula corpufculo. bazon ſol nubeſque convenerint, nulla fietmentio de nis
CASULA CORDIA, Fridericus II , Imp.lib.1 , de Ve- bibus , fed tantum de folis ardoribus . Papebrochius
nac.cap.23. Canna pulmonis, pulmo , cor, Cafula cor- fufpicatur effe legendum Catebibafin, à raruz.Báča
dis , diaphragma, epa. Deſcendo ,
CASULULA , Parva cafula , tunicella . Vidę CATABLĄTTION , Charta an . 1197 , apud U
in Gafula 2 . ghellum tom . 7, Italiæ facræ pag. 1775. Quatuor findo
1. CASUS, Caducum . Gloffæ Bafilic.xavou, TT6. nes de ſeta , quarum una eft de...alia de Catablartio, alia
***6. Lex 3.Cod. Theod.de Petition , Quod cujuſcunque de baldeluno, (baldexing) c.Vide Blatta ,
patrimonio ceciderit in Cafam . Symmachus lib , io , in CĄ.TABLUM . Vide in Catabolum ,
Relat.ad Valentinianum : Quod nomen accipiet ablatio 9 CATABOLENSES : Vide Catabulenſes poſt
facultatam , quas nalla lex , nullus Cafus facit cadw- Catabulum ,
edt , Hinc noftris , les Parties Gafaelles , Fiſcus Re
CATABOLICOS,Machemacicosdietos apud Ter
gius, in quem Caduca inferuntur, di & us: de quo hoc cullianum lib.de Anima, Fylgentium lib. de Conci
Lemma vulgatum : Fit Cafu ditior arca . nentia Virgiliana, & S.Zenonem Veron, à confulendo
Casus, dicitur tertia vel quarta pars dotis quæ vi? putar Filefacus lib.1 Select. quafî xema Bar Ré , Salma
ro uxori fuperftiti advenit , nullis exftantibus liberis, fius vero ad Sparcianum pag.40.exiſtimat ita diếtoseos
apud Julianum Anteceff.Nov.36.cap.14 Gloſfæ Balilic, ſpiricus, qui per arreptitios & energumenos futura pre
dia
 CAT CAT 380
379

dicebant , quod eos dejicerent, adAigererit , proſter- que uſque hodie S. No.zrcelli intitulatur . ]
nerentque quos numine ſuo implebant , ato xarak } CAPTABULUM extulit eadem nocione Petrus Da
Bum.ar. miani lib.z.Epift.18.lib.5.Ep.1. pag. 248.389. Occurrit
CATABOLUM , Gr.Ketu Bonga, Solutio , præſta- etiam in Notis Tyronis .
tio ; verbum Juris . Glofl.Gr.Lat.Kareboni , i dtofon KATABULUM . Paſchaſius Radbertus in Epitaphio
sis , folurio , penfio. Geſta Dagoberti Regis cap. 18. Walæ Abbatis Corbeienſis lib.i.cap.15.Quicum attolle
De proprio teloneo, quod ei annis fingulis ex Maſſilia fol rent pariter greſſus, illuc vultum oculoſque levabant
vebatur, centum folidosin luminaribus ejuſdem Eccleſię ut probares illis comittereDeo in cælis, quodcunque fie'
so tenore conceßit , ut oleum exinde Adores Regii; ſecun- ri diſponebant in terris, ego illuc locare Katabula fun
dúm qnod'ordo Catabolieſſet , quafi ad opus Regis ftu- damenti, quo vix aliorum culmina ſurgunt ; id eſt, i.
dioſe emerent, do fic demum Miffis ipfius loci annuatim ma , vel cava , foſfas .
traderent. Charta ipſa Dagoberti , vel potius Chlodo CATABULENSES , Qui oneraria & Catabularia ju
vei III.apud Mabillonium to.4.Aétor.Ord. S.Bened.pa. mienta ductabant, dari ketu zánov , quod eft compor
618.622.Juxta quod orda Cadaboli fuerit , tare . Senator lib.3.Epift.10. Præſenti admonitione de
CATABOL UM , CATABLUM , Græcis recentioribus claramus, ut marmora , que de domo Pinciana conſtat
X4743910v , Navale dicitur ſeu emporium , oppidum ma- eſle depofita , ad Ravennatem urbem per Cutabulenſes
ritimum : forte quod in navalibus portoria & tributa veftra ordinarionedirigantur. Idem lib.4 .Epift.47. Et
pro niercibus invehendis & inve &tis penderentur . Ita ideo so.folidorum mulētam non jam veredarius, ſed Ca
Scholiaſtes Thucyd.& Suidasverbo : nira . Egica Rex tabulenfis incurrat, quiſquis ultra centum libras parhip
Goth.Hiſpan.in Concilio Toletano XVI. Nemo ex eiſ- pum crediderit onerandum . Horum Corpus ſive Colle
dem Judæis in perfidiam durantibus , ad Catablum pro gium in urbe conftitutum erat ex libertinis hominibus ,
quibuslibet negotiis peragendis accedat, nec quodcunque quod ideo in Cod . Theod.de Piftorib . & Catabol. lib.14.
cum Chriftianis commercium agere audeat.( Jof.deAguir- jungitur Corpori & Collegio Piſtorum , quod Cataba
te in hunc ipfum locum , Catablum exponit Prætorium lenſes molenda frumenta animalibus farinaſque com
ubi caufæ aguntur .At Atmagis
magis place
placer interpretatio Can-
Can porcarent , ut cenfet Cujaciuslib.16.Obſer.cap.5.
giana . ] Katu Bonix loci, ita forte propter portum dieti, CATABUSTA . Adamnanus in Vita S.Colum
in urbe C P.meminit Cedrenus p.476 . bæ Abbatis to.2.SS. Junii pag.235 . Beati Patroni vene
1.9 CATABRIATUS , Ex albo & nigro vel etiam rabile corpus, mundis involutum findonibus , & prepa
aliis coloribus alternatim diſtinctus. Synodus Pergami rata pofitum in Catabuſta , debita bumatur cum venera
an.1311.apud Murator.co.g.col.547. Tonfuram cơ þabi- tione. Ratabufta , ( quod f.legitur in MS.) pro Sanda
tum deferant clericales ordiniſuo6 ſtatui competentes , pilo necdum alibi repertum eſt , inquitBollandi Con
veſtes virgulatas feu de Catabriato demedietate ,vel li- tinuaror : quamobrem addit : Non recte forfitan fcri
ftatas...minimo deferentes . Codex MS.Colbertinus nu. pta vox , legendumque Catabuſta , ficut Italice eadem
159.Honorius IV.Ordinem Carmelitarum folidavit, qui in ſignificatione dicitur Cataletto ; & pegma funebre
in Concilio diſpoſito'ordine Saccatorum remanſerunt in faculis multis inſtructum , Catafalco . Addam ad con
Suſpenſo : tuncdepoſuerunt mantellos Catabriatos'. firmandam eruditi. Scriptoris conjecturain forcallis
Forte melius legeretur Catabarriatus . Vide Barrati ſcriptum fuiffe Katabuſta, pro quo Ratabuſta legi po
Fratres . tuerit quam facillime.
T.CATABUCA , mendofe , ut puto , pro Cam CATACLISMUS . Vide Cataclyſmus .
buca , Pedum paſtorale. Charta anni 1275. ex Archi CATACLITUS , CATACLISTUS , CATACLYZUS,
vo S.VictorisMaſſil.In quo ( figillo ) ex una parte erant CATACLYZOMATIS Ars . Quid fit veſtis de Cataclitis
litteræ tales fcripta : Guillelmus Abbas S. Vi &toris Mal- apud Tertullianum de Pallio cap.3 .quærunt viri erudi
filiæ cum figura ipfiusAbbatis in ſiniſtra manu carte ,de ti . Quidam enim putant 3
Catabucam in manu dextre . Vide Cambuca . quibus nempecataclita fternuntur, feu accubita , &
CATABULENSES . Vide poft Catabulum . Stricliniares lecti . Ita quippe xcervírate appellari obſer
CATABULUM . Papias : Catabulum , clauſura vare eft ex Baſilio ; ubi explicat quid fint fie pe xati
animalium , ubidefuper aliquid jacitur. Addit Baro - , apud Ifaiam cap.3.6.23 . Verum quiattente ver
- nius ad 16.Jan.animalium , non quidem filveftrium ,ſedba Tertullianiexpenderit per cataclita , materiam ve
jumentorum , quæ publicæ utilitati ad vehenda onera ftis expreffiffe deprehender : Mutant d.beftiæ pro ve
deſervirent. Damalus in fancto Marcello PP.Damns- · ſte formam , quanquam o pavo pluma veftis , qui
tus eſt in Catabulo , qui dum multis diebus ſerviret in dem de Cataclitis ; imo omni concbylio depreſſior, qua
Catabulo.... emerunt eum de Catabulo. Petrus Vene- colla florent, & omni patagio inauratior , qua terga
rab.lib ... Epift.1.Petrusin carcere . Clemens in exilio. , fulgent, OʻC.
Marcellus in Catabulo . Martyrologium Rom. 16. Ja At quæ materia illa fuerit , non promtum eſt defini
nuarii de S.Marcello : Primofuftibus cæſus, deinde ad re . Alii de Catacliftis reponendum volunt , etfi con
ſervitium animalium cum cuftodia publica deputatus, :- ftanter priorem lectionem recincant Codices omnes ,
bidem ferviendo,amicłu indutus cilicino, defunctus eſt. uti fatetur Salmafius , qui ab hac fententia non omnino
Hugo Flaviniac.in Chron.pag.81.Quem princepsdomus diſcedit. Sed quod Catacliſtas veſtes , apud Tertullia
retentis omnibus, quæ fibicommendata in ejus obfequiis num , eas quæ in arca fervari folent, appellatas vo
fuerant, Carabuli fui, in quo animalia ejus jacebant , lunt idem Salmaſius & Cerda , vix probem : ut nee
axes levavit, e in folam ubi ftercora e urine anima- quod undique clauſæ effent, quod contendit Suflan
hium de tuebant , eum projecit, dºc. Infra : Quem B. næus in Collectaneis, & Beroaldus ad hunc Apulei lo
San &tinus de Catabuli fojfa extraxit , diligentiſſime cum lib.11. Metamorph.Veſte nives Catacliſta pre
lavit . Guibertus lib. 1. Hiſt.Hierof.cap.4. De Ecclefiis nitens.Malim enim his locis Catacliſtas veltes appella
querimonia est , quas fiquidem gentilitas everſa Chri- . ri eas , quibus lapilli ac uniones intexi ſolent , qui quo
Aianitate tenebat , in quibus equorum ac mulorum , ce- dammodo in opere includuntur , & ratunac sv 74 ,quod
terorumque animalium Catabula conſtruebat . [ Ro- faciunt Phrygiones. Unde Catacliſt & veſtes , cæ ſunt
muald.Archiep.Salernit.inChron.apud Murat.to.7.col . - quæ opere Phrygio adornantur. Neque alia funt 9:e
77. Poftea vero Chriftiana religione creſcente , domus , som variumasa , apud Ifaiam , (nam ita legi in aliquot
Cotabuli in pulcherrimam Ecclefiam translata eft , MSS.obſervant viri docti )non quidem inftrata lecto
rum
 381 CAT “. САТ 382
rum accubitalium , fed palliola ac vela feminea ; quæ }
nem lib. 3; de Morih . Norm . pag. 153.
notio eft vocis s'espo ", CATACLYSMUS , Gr. 37:TUIS , Dilu
Jam vero quod puriores Græci ac Latini xarira ekst viuin , inundatio , Cyprian.Epift.ad Novat.Cataclys
appellarunt, poſteriores, feu potius Lațini ſequioris mus ille, qui fub Noe factus est , figuram perfecutionis ,
ætatis Scriptores, depravato vocabulo , Cataclyga , que per totum orbem nunc nuper ſupereffuſa eſt, oſtendis,
nuncupaverunt, opuſque ipfum Cataclyzoma, Et cer- Uriçur Agnellus in libro Pontificali apud Muratorium
te Artem Cataclyzomatis ,eamdem effe quæ auriſabro- to 2,pag:58.col.i. & alii plures. Varro lib.z. de ReRu
rum , qui operibus fuis lapillos & gemmas induunt ac Atica forma plage Græca dixit: Thebe ante Cataclyſmon
intexunt , ( unde clufores & incluſores , & incluforium Ogygi conditæ dicuntur .
opus, ut ſuo loco monemus) perſpicue declarat Arno CATACLISMUS , Idem . Lambercus Ardenfis a
bius Junior in Conflictu cum Serapione lib.1.Unum dia- pud Ludewig.co.8:Reliq,MSS.pag.372. Quis nefciat in
dema video , fed in ipſo diademate Cataclyzomatis Arte tempore Pharaonis poft multos annos à Catacliſmo
gemmæ conftitutæ , Hinc facile eſt conjicere quid per (Moyſen ) divina floruiſe gratia ?
Cataclyza velic Gregor. Turon ,lib.z.de Glor. Confell.c, TCATACLYSTUS. CATACLYZA,VideCatadites.
63.Veruntamen calicem non comminuit , quia Cataclyza CATACUMB : E , Tertio ab Urbe milliario ,ica di
in ipſo fuerant folidata , Neque enim per Cataclyza , eta Coemeteria publica , quarum defcriptionem dedit
fundus valis,quod vult Cerda, ſed lapilli, Solidius Onuphrius Panvinjus dibide præcipuis Urbis bafilicis
vaſi inferti, opere incluforio , ac aurifabriliintelligun- pag.mihi 122.S.Ambrolius, feu vetus Scriptor , in A
tur :Quod vero in ſolida materia faciebant aurifabri, id etis Ş.Sebaftianinum.88 .Haciu dum levaverisi, perdu
fecere in veſtibus Phrygiones, quibus gemmas pariter ces ad Catacumbas, e fepelies in initio cryptes COCA
& lapillos intexuere , & in iis quodammodo incluſere: naftafius in S.Cornelio PP. Corpora Apoſtolorum Petri
unde veſtesiſtas, de Catacliſtisappellavit Tertullianus, O Pauli de Catacumbis levavit noctu In S. Damafo ;
quod effent ex ſpecie Catacliſticorum operum . Ubi requieſcit in Cutacimbis. Vecus Martyrologium es
Porro ut Cataclyka , de vafis dixit Gregorius Tu- ditum à Bucherio ad Canones Paſchales , continens de:
ronenſis , de diademate Arnobius ; ita Foriunatus in poſitiones Epiſcoporum Romanorum : Menſe Januario
Vita S.Martini lib.z.hanc vocem uſurpavit in veſtibus , 13.KI.Febr.Fabiani in Galliſti, Sebaſtiani in Cata
cujus verſus ex Codice literis Longobardicis exarato , cumbas...Menſe Junio 3 ,ĶI.) ulii , Petri in Catacumbas ,
qui in Bibliotheca Monaſterii S.GermaniPariſienſis af- Pauli Oſtienſe , Tafood Bajo Coll, Rudolfus Mo
fervatur , eo lubentius hoc loco deſcribam , quod ne- nachus in Vita B.Rhabani Mauri num , 30. Acceptogue
gotium facere videntur literatis omnibus , propter pra- corpore B.Quirini Martyris Romam fugit, & facras ye
vam ſcriptionem ; liquias via Appia , tertio milliario ab Urbe , in Ecclefia
Vidifti thalamum (ponfi ſuper omnia pulori, beatorum Apoſtolorum Petri & Pauli , ubi aliquandiu
Compofitum gemmis, auroque oftroque decorum : jacuerunt fepelierwot in loco qui dicitur, Ad Gatacumbas ;
Quanto zona die lapidum radiabat bonore, In Catacumbis latitalle S !Urbanum PParaduntActa S.
Cyclades autquales Cataclycis effera raſis , Cæciliæ us & Evariftum PP. Vica SS.Faustini & Jovitæ
Quæ palla ex humeris mixto chryſo Pbara beryllis , Mart.n.19 .VideAdonem in Chronico an.364. Osderia
Quodve monile decus collo radiabat in illo , cum Vital , pag.355.357.& c.
UbiCodex Broweri ; CATACUMBA , pro quovis ceineterio . Ita videtur
Cycladis aut qualis Cataclyſis effora raſis , uſurpaſſe Joannes Diaconus in Epiſcopis Neapolita
Que palla ex bumeris mixto chryſoprafo berillis . nis , in S.Fortunato Collocarunt in Ecclefia Stepha
De quoru verſu facili prorfu , hic in : nia ad partem dextram introeunti furfum , ubi eft ora
m um ſenſu haud s um
præſens non diſputo : illos , uc in MS.Codice exaran- torium in capite Catacumbe. A ta ś. Ifidori Agricolæ
zur, repræſentafle contentus . Obſervo tantum cata- 4.28.Ipſum trahentes duxerunt ad B. Ifidori Catacum
clyza raſa dixiffe Fortunatum , id eſt , pannos gemmis bam , & *c.(Chronicon Lobienfe apud Marcen.co. 3. A
& unionibus exornatos , Sed & lib. 4. codem vocabulo necd , col . 1427.MCCXxxix . obiit Guillelmus Epifcopus
ulus eſt in deſcribendis veſtibus pretioſis : Leodienfis in Catacumba , cui fucceffitRobertus Epiſco
O Martine , decus , lapidum velamine compte , pus Lingonienſis . ]
Quam nova palla tibi , cujus textura corufcans , De vocis etymo diſſident Scriptores', Anonymus in
Trama topazus erat rutilans, ofamen jaſpis Hiſtoria translationis S.Sebaftiani cap.6 . à ſtatione na
Et tunicæ infignis currunt pro vellere gemma? vium , quas Cumbas appellabant Græci & Latini re
Que manus artificis Cataclyzica fila rotavit? centioris ætatis , locum hunc dictum vult ; Milliaria
Quis fuit hic opifex , ubi lana byacynthina currit ? tertio ab Urbe , loco quiob ſtationem navium Catacum
Quis potuit rigidastorquere ad licia telas? bas dicebatur , Ec cap.14.Pervenit ad Gatacumbas, ter
Ubi Broweri Editio habet Cataclyſtis. Hæc porro licet tio ab Urbe miliarko. Alii vocem compofitam cenfent
prolixiora deſcribere operæ pretium duximus , ut tan , ex Cata , & tumba, ita ut fuerit locus mortuorum tum
dem liqueat , quid fic Cataclyzum , vel Cataclyftum bis , feu ſepulcris deftinatus, ſeu quod in eo Martyrum
in veſtibus, quod , niſi fallor , non aliud fuit à Phry . & Chriſtianorum , qui fub Imperatorum paganorum
ghio.opere , in quo lapilli fuerint roz %40' , concluſi: tyrannidemortem pro fideoppetierant, tumbe pallim
eft quippe xeitrāc'ev , Concludere , in Gloff.Græc.Lat. inventæ fuiffent. Unde locum hunc Ad tumbas , ſeu ut
Neque enim à xatumaiStv , quod eſt diluere , proluere, : tunc laquebantur , Catatumbas, quod idem fonat ,
inundare, in eodem Gloſ , peti debet etymon vocis poftea appellayerintRomani . Nam cata , pro ad , u
Cataclyzum , cum abuſive ex Catacliſtum formata ficà lurpaſlę Scriptores inferioris Latinitatis fupra docui
recentioribus, etfi veſtes ejuſmodi potuerint dici gem- mus, Huic certefententiæ videtur favereCodex Gre
perfufæ : orii M.cditus lib.z.Epift.so
5o . qui Catatumbas habet ,;
dinus de Offic.Palat.cap.3.num.13. x pévixov X.Puosxoi- non Catacumbas, niſimendum fic in Editionibus,quod
zon, witéesce O ng hepydetbexde xov, • Toshsyo vefur llueixus reor: nam & aliquot Codd . MSS. & cæteri Scriptores
Idem Fortunatus lib.z.de Vita S.Martini : conftanter Catacumbas , pafſlın habent. Uņde alia ve
Totaquepermixtis radiantvelamina gemmis, cis origo inveſtiganda , Cum igitur ejufmodi Polyan
Confertæ gemmis veſtes , apud Vopiſcum in Aureliano. ,dria & Cemeteria publica in cryptis & locis reconditis
Craffiare auro ſmaragdiniſqueſuperinſutæ , apud Dudo: extiterint , quos iſtiusætatisScriptores Cumbas.voea
bant ,
 CAT CAT
383 384
bant , videtur potior ratio exiftimandi , fic di&ta,quod eo juxta Catalla fua , & c.Ingulfus : Cum decimis ong
ad ejufmodicryptas, & , ut ita dicam ,valles , Mar- nium terrarum , ac bonorum aliorum five Catallorum ,
iyrum corpora deferrentChriſtiani,qui dum rogarentur Item p.894. Cum fuis Catallis omnibus mobilibus.Char
ubinam jacerent , refpondebant, Catacumbas , feu Ad ta Communiæ S.Quintiniann.1195. Puer aut juvenis
cumbas , id eft, ad cryptas, vel ad walles, aliquot abvel adoleſcens, ſubjutelę patris fui....nullum dobet do
urbe milliariis. Et fane Martyrum ſepulcra Roinæ vel mino ſuo cavagium .... donec proprium babeat Catallum
haud procul ab urbe , in cryptis. & locis depreffioribus de quo lucretur. Hovedenus pag.535. Burgenſes capti
exftitiffe auctor elt fanctus Hieronymus in cap.40.Eze- vavit, Catalla eorum aſportavit. 1 Charta Guidonis
ch.dum cæmeteria Romana à ſe viſa deſcribit: Dum Comitis Flandriæ ann . 1237. in Tabulario Capituli S.
effem Romæ puer , c'à liberalibus ftudiis erudirer , fo- Bartholomæi Bethunienſis: Sivero forefaciens non ha
lebam cum cæteris ejufdem ætatis propofiti, diebus buerit Catalla ſufficientia ad folvendum judicatum , o
Dominicis fepulcra Apoftolorum & Martyrum circumi- habuerit forte bereditatem in terra do tenemento predi
re, crebroque cryptas.svgred !, quæ in terrarum profux- ttis, debet illa hereditas vendi proemenda communi foto
dadefoffa , ex utraque parte ingredientium per parietes venda . Charta Johannis Regis Angl.lib.nig.Scaccarii
Habent corpora fepultorum , & ita obfcura funt omnia , P -378. Per legem Scaccariinoſtri conſideratum fuit,quod
gut propemodum illud propheticum compleatur , De- diſtringeretur per Catallaſua Anglie, ad debita noſtra
ſcendant in infernum virantes . His adjungenda nobisfolvenda ; fed ipfe omnia Catalla ſua ita ſummor
ſunt quæ habet Prudentius in Paffione S. Hippoly- verat qued invenirinon potuerunt , In Stabilimentis S6
și Martyris, & in Deſcriptione Cemeterii Cyriacæ Ludovici lib.i.caput 91.integrum eſt : D'avoir ſon ga
in agro Verano . Porro Gumbas , cryptas efle ac val- rand de Chaſtel emblè, id eſt, de re fubrepta , ) Oc
les fuo loco docemus . Vide præterea Romam Subter- currit paflim . Vide Monaſtic.Anglic.tom . 1,pag.169.
ran. lib. 3. cap . 12. Roverium in Reomao pag. 361. Ducheſníum ad Ala
CATACUMINUS, pro Catechumenus : Alchel- num Charterium , Raguellum , Loiſeum lib.z. de Offic,
mus de Laude virginum c.12 . ¢. 14. & c,
Chriſto devotus cum jam Catacuminus efet . CATELLUM , Eadem notione , Stabilimentuin
CATACUSSIS, occurrit apud Tyronem in Notis inter Clericos & Barones Normanniæ ann. 1205. in
pag.164. (Vaſis genus eft. Vide Eglitre . ) Hiſt.Harcuriana to.3.pag.102. Item , diximus per ſa
ČATADOCTA ,Multorum Cantica , in Gloff. Ilid. cramentum noſtrum , quod in feodo terre Gornei Uſeris
ubi quidam legunt , multorum amica . Aliæ Gloſfæ : Coftenfonte, non debet Archiepifcopus tenere vorum
Catadocta , multorum cantica catale ta . Sed videtur Domino placito fcilicet de maritagio", de legato mortui ,
legendum . Cara , docła . Catalecta , multorum can- de Catello morjui & de Catella Clerici . Iterum occur
tica . Ex Lat.Catus : [ Marcinius , cui Grævius ſub- rit ibidem : De Catello Clerici, &c. Madox Formul,
fcribit, legit: Cata dieta, ex Varrone , qui exponit Anglic.pag.277.in Charta Willelmi de Contevill : Et
aucta di&ta : quod accepit ab Ennio : fi veroprædi &lus Robertus , vel aliquisfuorum à prædi
Tunc cæpit memorare fimulCata dilla , Eta terra recedere voluerit , libere recedat cum omnibus
Vide Varronem lib.6.& ſuperius Cata 2. ) Catellis fuis; dori ſi Catella ſua vendere voluerit , abſ
« CATAFALTUS . Vide Cadafalus , que licentia de omni contradictione quidquid fibi plan
CATAFUNIS cum plumbo,quo altitudo tempta- cuerit faciat. Vide ibid . pag. 276. init. & leges Nor .
tur. Papias MS.Bituric.Vide Cataprates . man.cap 20. apud Ludewig. Reliq.MSS.co.7. p.192.
I CATAGOGIUM , Ludicrum feftum ab Ephe . CATELUM . Conftitutio Leduini Abb.S.Vedaſti
fiis Paganis olim celebratum , quod occafio fuit marty- Atirebat.de Placito generali : Abbas autem vel Præpo
riis.Timothei primieorumdem Epheliorum Epiſco- fitus, fi eſt unde velitclamare, poteft omni tempore bo
pi . Latina quædam MSS.habentCitagia , alia Cata- mines de placito in camera fua mundare , de Catelo

1 gia Multa Martyrologia habent Dianæ celebritatem
fuiffe, Vide Acta $6 .Januarii to.2.pag.566.col.2.
I CATAGORIÆ , Aſcriptiones , accufationes .
PapiasMS.à 2.Smu yepoliet , Accuſare , deferre,exponere.
CATAGRAPHARE , Tranſcribere , Ugutioni :
XeL TELY AZ 14 % .
CATALAGO , id eft, colle&tio. Ita Gloflæ MSS.
ad Canones Concil.forte ex ratáncy@ .
9 CATALECTA . Vide Catadolta .
CATALEPTICUS , Idem qui Epilepticus , in A
etis S.Ercon valdi Epiſcopi n.23. -
q CATALETA , CATHALECTA
CATHALECTA .. Agnellus
Agnellus in in
libro Pontif.apud Murator.com.2.pag.156.col.2 .Jace in
Cataleta navis infra ſentinam ,juxta ſentinam . Et p.160,
col.2.Et projiciebanturfub Catbaleět a navis .
CATALLUM , Idem quod Capitale, Bona omnią
quæ in pecudibus funt . Ex Capitale enim formata vox
Captale; & ex Capiale, Catallum , ut ex CaptalGal-
lico , Chatel & Catel. Exinde ufus invaluit , ut hac
ce appellatione bona omnia mobilia ,cujuſcumque ge-
neris fint , intelligantur . Chattel, in Legibus vernacu-
lis Willelmi Nothi cap.4. Butellerio , Cateux ſontmeu-
bles immeubles:Si commevrais meubles ſont qui tranf-
porter ſe peuvent , enſuirir le corps ; immeubles font
choſes qui ne peuvent enſuivir le corps, ni eſtre tranſpor-
tees, tout cequi n'eſt point en beritage. Leges Ed-
vardi Confell.c : 35.Juxia facultatesſuas o poljeciones,
fuofupereum clamare O legem facere,
CANTALLUM , pro Catallum . Chartularium
S. Vincentii Cenoman.fol.51. Monachi babebunt omnes
Saifinas e Cantaila , quæ cum latrone poterunt reperiri,
CATALLUM , Practicis Anglis eftomne bonum mo
bile ſeu immobile , quod neque liberum tenementum
neque feudum eſt .Aliud eft perſonale, quo intelligun
tur bona mobilia : aliud reale, quo intelliguntur poſ
feſfiones & tenutæ , quas tenemus ad cerminum anno
rum , aut ad voluntatem alterius . Ita Cowellus lib, i .
Inſtit.tit.10.9.18.lib.2 . tit.2.8.20. Raftallus, & Edwar
dus Cokus ad Littlet.ſect.177.
MELIUS CATALLUM , quod poft mortem tenentis
domino præſtatur: Heriotum Angli vocant hanc præ
ftationem : Droit de meilleur Cattel , Confuetudo
Hannon.cap.83 Charta Philippi Marchionis Namur
cenfis ann.1212. apud Miræum in Diplom.Belg. lib.2.c.
67. Statui ut à nullo Milite quifit de familia vel advo
fatione mea melius mobile , quod quidem Melius Cathe
lum dicitur, de cetero accipiatur post ejus deceflum, nec
Charta A
id ab ejus hærede pro illo mortuo exigatur,
lidis Dominæ Boulariæ ann . 1238. apud eumdem Mi
ræum tom.t.pag.755.col.1 .Omnes ferves of ancillas in
dominio de Boulario commorantes abfolvimus ab omni
exaltione oʻtaliis. Hoc excepto, quod tenebuntur Do
mui de Boulario ad Melius Catellum ad mortem,& qui
den tenebuntur ad nuptias puerorum meorum ,& fiquema
con:
 385 "CAT
contingit fieri Militem , ad hoc nobis ferre juvamen . ]
Adde Diploma Joannæ Comitiſſæ Flandr. pro Mona-
ſterio Marquetano 9.13 . apud Buzelinum lib.2 . Flandr .
cap.3o. & Areſtum 20.Aug.ann . 1411. in Hift.Bethun . [Conſtantienſis : Catamontem , juxta cæliconſpectum
pag. 116.Huic porro debito obnoxii potiffimum erant
1 homines , quos Mortuæ manus vocabant . Chronicon
Magnum Belgicum ann . 1123. In eo vero conſiſtebat jus,
( Mortuæ manus ) ut quandocunque aliquis paterfami
lias, qui hanc debuit ſervitutem , moreretur, in ſignum
ſervitutis præteritæ Optimum Pignus, vel jocale , quod
in ipfius domo reperiri contigerit , à dominis exigeretur :
fin autem nibil eſet, ut tum defunéti dextera manus ab
fcila dominisofferretur . Id etiam juris fibi olim vindi-
carunt Eccleſiæ , ut ex Synodo Sodoren ſi docemur . Lo-
cum habes in Mortuarium & Pirottum . Rhenanus lib .
2.Rer.German.p.87 . Erant inſuper Eccleſiaſtici ſervi,
quos ipfe Rex , aut Dux , aut Comes Monaſterio donaf-
jet. Hinc videmus Abbates noftrates adhuc talia manai-
pia poſſidere ex liberalitate Francorum Principum . Hinc
ille penfitationes originem babent , quibus multos ſci
mus obnoxios, ut mortuo patrefamilias Præftantiſſimum
jumentum è ftabulo Procurator Abbatis abducat vel ve
ſtium pretiofiſimam auferat . Vide Heriotuna , & Kilia-
num in Hoofd - ſtoel.
9 CATALLUM Majos , in Charta anni 1187. ex
Archivo Majoris Monaſterii: Predicti Milites de Ma
ceriis habebunt unum Monachum in Abbatia de genere
eorum in perpetuum , qui ſecum afferet Catalla ſua , que
habebit five in equis live in armis , dº quando recipictur
dabit quinquaginta folidos Andegav.pro veſtitu ſuo mo
nachali , niſi habuerit Majus Catallum ; hoc eft , ca-
talla multa majoris prerii.
T CATALLUM , pro Capitale, Caput pecuniæ de
bicæ , Gall.Capital.Madox Formulare Anglic. pag.77 .
Ego Ric.de Sanford finem feci verſusBenedictum Pernaz
de omnibus debitis ,o plegiagiis, & querelis , quas se
dem Benedictus habuit verſus Hugonem de Bajous die
qua obrit, por centum marcas argenti: pro quibus ego
Rio.reddam ei fingulis annis decem marcas de lucro ,qua-
diu tenucro prænominatascentum marcas . Et ſi per par-
tes folverim prædi&tas centum marcas , in qualibet Jolu-
tione decidet delucro quantum pertinebit ad tantam ſolu-
tionem Catalli .
I CATALOGUS , Superfcriprio , conſcriptio. Pa-
pias MS.cui procul dubio ſuperſcriptio & conſcriptio i-
dem ſuntquod aliis enumeratio , ut vulgo redditur ra-
τιλογώ .,
CATAMAITI,Ergaftulum ,Gloff.Ifid.in quibus
etiam Catomain , Ergaftulum . Pithæus ſcribit : Ca-
tomum ,Ergaftulum . Græviuscredit , auctores Gloffa-
rum ſcripfiffe Catonium , Ergaftulum . Katórior, inquit ,a
% u70), quod eft fubterraneum , qualia ſunt ergaftula .
Vox Caronium Græviano ſenſu nota fuit Laberio &
Ciceroni .
CATAMANE . Jo.de Janua : Catamane , i. juxta
mane , fcilicet diluculo, à cata , quod eft juxta, dºma ,
ne . Ebrardus Bethunienſis in Græciſmo :
Quolibet à mane fieridicas Catamane .
Gloff.Lat. Gall . Catamane, Près du jour . Chronicon
Windeſem.lib.2.c.51.Fuit hoc Catemane , pro Catama
ne.Utitur etiam Gariopontus lib.3.Paſſion. c.58. ( Vul-
gatus Interpres Ezech.46.15. Faciet ſacrificium ſuper ea
Catamane , mane , holocauſtum fempiternum . ]
CATAMITES . Vide Cerniculi .
CATAMODICUM , Intra modicum tempus,Gal
lis Dans peu . Matth.Silvaticus : Catamodicum ,juxta
modicum , vel paulatim , ex Græco & Latino compoſi-
tum . Acta SS.Martyrum Tharafii & ſociorum : Ma-
ximus Præfes dixit :Kati modicum te exterminaba.Gario-
pontus lib.3.Paffionar.c. 34. Et urinam digerunt Cata
Tom . JI,
CAT 386
modicum , cum ſanierum velutiface , &c. Adde ca. 49 .
69.lib.5.cap.12.
CATAMONTEM ,Cæli aſpectum .Ita Gloff.Ilid.
Grævius ſuſpicatur legendum Catamane, quod barba
reinterpretati ſunt, juxta cæliconſpectum ,hoc eſt ,cum
luceſcit, ut diſcuſſis tenebris cælum liceat afpicere. ]
CATANECTA , Docta puella . Ita Ugutio M $.
Vide Gatapuera ,
CATANEUS . Vide Capitaneus .
9 CATANUS , Pica . Vide Gaja .
CATAPANUS , CATEPANUS, CATIPANUS,Idem
quod Capitaneus , Præſes, Præfectus provinciæ velci
vitatis , Ita porro appellabantur qui in Italiam ab Imp .
Byzantinis mittebantur, provincias ac urbes recturi .
Leo Oft.lib.2.£ .68. Alius in Apuliam Catapanus , no
mine Ducliano, ab Imperatore dirigitur , Hugo Falcan
dus pag.671 . Strategori, Camerarii, Catepani, Guil
lelm. A pul. lib.1.de Geſt,Norm .
Túrnicii tandem rumor pervenit ad aures ,
Qui Catapan fuerat Græcorum mißus ab urbe ,
Cui Conſtantinus nomen dedit editor urbis .
[ Paulo poſt :
Multa Græcorum cum gente Baſilius ire
Juſus, in hunc audax anno movet arma ſequenti :
CuiCatapan facto cognomen erat Bagianus ,
Quod Catapan Græci , nos juxta dicimus omne :
Quiſquis apud Danaos vice fungitur hujus honoris
Diſpoſitor populi paratomne quod expedit illi ,
Etjuxta quod cuique dari decet, amine miniſtrat. }
Infra :
Partibus Aufoniis Gallorum terror habetur ,
Ex quo Normannos Catapan abfcedere fecit .
Occurrit paſlim apud Lupum Protoſpatham , Anony
mum Barenfem , in Chronic.MS.Andr. Danduli an.
1003.in Vita S.Vitalis Siculi , apud Ughellum in Italia
facra to.4.pag.1167.10,7.pag.1073.& c.His inſignem ad
dam locum ex Vita Lietberti Epiſcopi Cameracenſis
cap.41 . tom . 9. Spicilegii Acheriani, qui criticam ma
num requirit : Princeps illius inſule (Cypri) quem Ko
tapan , " boc eft, fecundum dominum vocant. Ubi pro- .
clivi errore Ratapant irrepfit : quanquam cur hac vo
fe , ſecundus dominus deſignari dịcatur, non plane vi
deo , niſi pro rari nevrozpz topa , Catapan dictum au
étor putaverit , hoc eſt , poft Imperatorem , ſeu qui il
lius vices exequebatur .
De vocis origine nugantur Guillelmus Apul . lib. i.
Glaber Rodulphus lib.3.cap.1.& Leo Oft.lib.2.cap. si.
quorum fententias diſcuſſimusin Notis ad Alexiadem
pag.275.ubi oftendimus vocem hanc formaffe Byzanti
nos ex matsmavo , quam quibuſvis Capitaneis , ſeu cu
juſcunque ordinis viris primariis tribuere ſolent.Hodie
Neapoli Catapanus vocatur publicus miniſter, anno
næ , ponderibus, menfuriſque præfectus. Charta Ve
neta ann.1346.apud Sanſovinum & Stringam in Vene
tia lib.2.pag.111. Mixier Marco Catapan .
CATI PANUS , apud Romualdum in Chron .MS.ann.
998.1011.1012.1966. & in Hift. Dalmatica Joann. Lucii
pag.76.78 .
ACATAPANUS , in Charta Alfonfi Regis Aragon .&
Sicil.ann.1456.apud Bonfil.Conſtantium in Meffana li.
S.pag.64.
CATAPANATUS,Officium Catapani.Anonymus Ba
renſis in Chron.ann.1029.Exftafius adduxit Catapana
tum Chriſtoforo . Apud Theodor.Balſamon , in Synod.
VII.can.12.p.519.exftat Novella Manuelis Comneni
qua Monafteria eximuntur dai trīs neretavixãs yupas id
eft,exactionibus,quæ in ſumptusCapitaneorum provin
cias ſuas oberrantium folvebantur .
CAPITANIA.ScribitRomualdusSalernitanusArchio ,
R piſco

CAT
377
5
piſcopus in Chronico MS.ann.1013 . Bugianum quem
dam , qui Boixarvas Scylitzæ dicitur , a Græcorum Im
peratore in Italiam miſſum cum Catipani dignitate ,in
Apulia plures urbes oppida edificaſe ac conſtituille ,
ipfamque regionem uſque hodie Catipaniam exſuo nomi-
ne dittam , quæ eadem eſt , quam Itali ipſi Capitana
tam , ex voce ipſis magis familiari, appellarunt, ut in
Notis ad Alexiadem obfervavimus.
At cum frequens apud Byzantinos atque adeo Itali-
cos ævi medii Scriptores Cacapanorum Italiæ mentio
occurrat, haud abſurdum forte videbitur , fi ex Hifto
ricis Græcis ac Latinis eorum ſeriem ad majorem Hi .
ftoriæ lucem hocce loco inferamus . Notum autem ex-
pulfis Italia finibus Gothis, ſub Juftiniano demum mif-
fos Præfectos, leu spatuyo's , qui provincias & urbes
regerent , & populos in officio continerent , quos in-
ter primusexftitit Beliſarius, qui exactis Gothis Ita-
liam aliquandiu gubernavit , ut & Narſes Eunuchus &
Patricius, qui in Italiam Longobardos evocavit , & a
lii ;, quos excepere poftmodum Exarchi Ravennates
hoſque Catapani, feu Præfecti Apuliæ & Calabriæ
poſtquam Longobardia , aliiſque Italiæ aliquot provin-
ciis Græci pulli ſunt . Horum primus mihioccurrit
STEPHANUS cognomento Maxentius Cappadox ,
miſſus ad gubernandam Longobardiam à BaſilioMace
done , cuiob res male geſtas abrogatum imperium , (de
quo idem Porphyrog.in eodem Baſilio num. 71. Edit.
Combefifii, Jeique fuffectus
1 NICEPHORUS cognomento Phocas , vir ſtrenuus
ut eſt apud Scylitzem p.586 . Vide ſtemma Phocarum in
Familiis noftris Byzantinis .
GREGORIUS Bajulus Imperialis Græcorum an . 875 .
apu. Lupum Procofp . & Erchempertum cap.38 . & 41 .
CASANUS ſeu CASSANUS Patricias , ann . 883.884.
apud Erchempert.cap.56.57.60.
JOANNICIUS Canditatus Stratigo Auguftalis, Caf-
ſano ſuffectus ann.884.apud Erchemp.c.60.
TRADEZI Straticus, an 886.apud Lupum Protoſp.
THEOPHYLACTUS Stratigo , ann.887.apud Erchem
pertum cap.66.& Leonem Oft.lib.i.cap.6o.
CONSTANTINUS Patricius, qui & Trapezi , feu ut familia alibi egimus .
! Græcis dicitur ini tãs apariens.Præfectus menſæ Augu
Italijan.887.889.apud Lup.Protoſp .Erchempert.ca.76 . dum Salernit.in Chronico MS.
8o.Leonem Gram.Zonaram , & Scylitzem p.595.
SYMBATICIUS , Protoſpatharius espatuyo's, i.Dux
Macedonia , Thracia , Cephalonie , atque Longobar- filius Xiphias alter , qui ſub exitum Imperii Bulgaro
diæ , Leoni Oft.lib.i.cap.sz.idem qui Sabbaticius Stra- etoni deiecit , ut eft apud Zonaram .
ticos , ſeu Strategus , apud Protoſpat.ann.891. Is Be
neventum cepit ,cujusdominium cum annis 3.menfibus
9. diebus 20. exegiffet ,
GEORGIUS Patricius ei ſucceſſor exſtitit , inquit
Chronicon S.Vincentii de Vulturno lib.4.Is cum Bene-
vento præfuiſſet 3.annis & menfibus 9. à Guidone Du
ce & Marchione una cum Græcis inde pulſus eſt, ut ait pud Protoſp .& Anonymum Barenf. TURNIGIUS Guil
Leo Oft.lib.i.c.52. Vide Fragmentum Hift.Longob.a- lelmo Apul.lib.1.pag.2.
pud Camillum Peregr. pag.144.145. & Anonymum Sa
Sernitan.part.4.6.1.2.3.5.
BARSACIUS Patricius Georgio ſucceſſit , ut eſt in
Chronico S.Vincentii.Vide Fragm.Hiſt.Longob.pag. 51. BAGIANUS, Guillelmo Apul. lib.s. P 3 . Scylitza
146. & Ughellum to.8.p.68 .
CosMAS ANTHIUS Protopatricius , Bafilicus, Pro
tonotarius Straticos Sicilia do Longobardie , ann.893
Vide Ughellum to.8.p.68.
MELISSENUS, qui Lupo MELISIANUS , Italiæ Stra-
tegus ann.goo.
NICOLAUS Patricius ,cui Picygli cognomen erat ,
ann.915.apud Leonem Oft.lib.1.cap.55 .
URSILEO , apud Lupum , ann.921.
MICHAEL , Schlavus , ann.625. apud Lupum Pro-
toſp. & Anonymum Barenf.
CAT
378
.
IMOGALAPTUS ann.940.apud Protoſpatham .
PLATOPODIUs an.947.apud Protofpatham .
MELISSENUS , Lupo MALACHIANUS , an.951 .
PASCHALIus ann . 943. apud Anonym . Combefifia
num in Lacapeno num.46.
Marianus Patricius ann. 955. apud Protoſp. qui
Leoni Oft.l.2. cap. 2. Marianus Anthypatus Imperialis
Patricius , Stratigos s. Dux Calabrie ac Longobardiæ.
Vide Anonym. Combefil. in Conſtant. Porphyrog.
n.30.
NICEPHORUS Magiſter an.966.apud Procoſpatham .
Primus autem hacMagiſtridignitate inſignis , Strate
gi, ſeu Catapani Italiæ munus obiit .Auctor Vitæ Ni
li junioris : Expéte Toti célpoté por i Xwpôv, Irunsas 79
xj xa9'illés Karaberas Nirenpop Quo Mayıspo , a pôros xj jó
να το μεγίσω αξιώματι τέτω παρατ ασεβών Βασιλέων επι
ruas pageir ais yapaces drosaadis, & c.
PASSAR US Protoſpatha an.973 . Lupo Protoſp.
ZACHARIAS an.975.Lupo .
PORPHYRIUS Protoſpatha ann.979 .
CALOCYRUS Delplinas Patricius an.982 . & 983. a
pud Protoſp.Illius etiam meminit Zonaras pa.176.Ge
nus forte ducebat à Calocyro , de quo Scylitzes in Leo
ne Imp.p.598.
ROMANUS Patricius ann.985.apud Procoſpatham .
Sergius Protoſpatha , an.987 . apud Protofpatham
& Anonymum Barenſem , qui hoc anno occiſum à Ba
renſibus aiunt .
Nicolaus Kertri's an.987.apud Protoſp. Idem forte
qui Calabriti cognominatur apud Anonymum Baren
ſem , qui Adraliſtum interfecit .
JOANNES Patricius, qui o Ammiropolus, an.989 .
apud Procofp. & Anonym . Barenſem , qui Leonem Icar
nato , & Nicolaun Critim , do Porphyrium interfecit.
TUBALI an.970 . à quo interfectus Petrus Exubitus ,
apud Protoſp.& Anonymum Barenſem .
MACROTHEODORUS Excubitus , occiſus à Maraldo
an.997.apud Protoſp . & Anonymum Barenſem .
GREGORIUS Tracbanioti Catapanus ann . 989.1000.
apud Protofp. & Barenf. Græcis i paxareátus, de qua
MELUS Barenſis , Catapanus an.998.apud Romual
XIPHIAS , vel XIPHEA Catapanus, apud Anonym .
Barenf.an.1006.1007.quo anno obiit Bari . Iftius forte .
CURCUAS Patricius ann . 1008.1010. quo & obiit, ut
eſt apud Protoſp. & Anonymum Barenſem .Vid.Stemma
Joannis Zimiſcis Imper.in Familiis noftris Byzantinis.
BASILIUS MESARDONITES ann . 1010. 1012. apud
Protofp.qui an.1017.obiiſle annotat.
ANDRONICUS. TURNICES Catapanus ann. 1017. a
Basilius BUGIANUS Catapanus anno 1018. 1019. &
1024.apud Protoſp.& Barenf. & Romualdum ann . 1012 .
1013. qui BAJANO Catapanus Leoni Oft.lib.2.cap: 39,
Βοιωάννης ,
ABALANTIUS Patricius , an.1018.apud Protoſp .
SAFARIUS Ketu's an.1023.apud Protoſpath.
LEO Potus an. 1027. apud Protoſp. Vide Stemma
Argyrorum in Familiis noſtris Byzantinis.
MICHAEL ProtoſpatariusCriti tu Bilud rpedromu,
deſcendit an.1022.0 adduxit Anatoliki epi tu ykiacon
Catepanum.Ita AnonymusBarenfis & Protofpath.apud
quos ita reddi debent iftæ dignitates,quę utrique adfcri
buntur,xestas tā Bids wgàl'anod pones, & in oirnexwv.
CONSTANTINUSProtoſp.quio po vocatur,Catapanus
ann .
 389 CAT
ann.1033.apud Protoſp. & Barenf.Ille forte cujus amore
captam Zoem Auguftam ſcribit Scylitzes pag.753 .
LEO Opus an.1037.de quo idem Scylitzes p.470 .
NICEPHORUS, qui & Domino , Catapanus ann.
-1039.apud Procoſp . & Barenſem .
MICHAEL qui & DOKIANO , Çatapanus ann. 1041.
apud Procoſp. & Barenf. Duchiano Lconi Oft.lib.2.c.68,
Dochianus, Guillemo Apulilib.i.pag.5.7.v.Vide Stem
ma Comnenorum .
EXAGUSTO Catapanus , filius Bugiana Catapanus,
ann .1042.apud Anonymum Barenſem . Vide Guill.A :
pul.p.7.v.8.v.
GEORGIUS MANIACES à Michaele Imp.in Apu-
liam miſſus anno 1942 , ubi & purpuram induit. Ano-
nym.Barenf.
Pardus Patricius cum Tubaki Pratoſpata deſcendit
an.1043. quo Imperatorem fe appellari voluit . Ano-
nym .Barenf.
CONSTANTINUS THEODOROCANUS Proedrus,vir
clarus & genere nobiliſſimus , inquit Scylitzes, in Ita-
liam contra Maniacem , qui cyrannidem invaferat ,
miſſus ann.1043.eidem præfuit , ut eſt apud Procoſp. &
Anonym.Barenfem , Is poftmodum contra Nicepho-
rum Bryennium , qui purpuram perinde induerat,mif-
fus, ab eo fuſus & captus eſt. Rem narrat idem Scy-
litzes , qui & Georgii Theodorocani Cycladum Præfe-
eti præterea meminit p.721 .
EUSTACHIUS PalatinusCatapanus an. 1045.1046 .
apud Protofp. & Barenſem .
JOANNES , qui & RAPHAEL , Catapanus ann.1046.
1047 .
· ARGYRUS,Magiſter, Veſtes & Dux Italiæ an. 1051.
apud Protoſp.Vide Stemma Argyrorum Barenfium .
: ALEXIus cogn.CHARON. Vide Nicephorum Bryen-
nium lib.1.c ,2 .
TROMBUS Catapanus an.1058.apud Protoſp.
MARULES Catapanus an.1061 ,
SIRIANUS Cacapanus ann. 1063. apud Anonymum
Barenſem .
APOCHAR A Catapanus ann . 1064. apud Anonymum
Barenfem .
CURIAcUs Carapanus an, 1066. apud Romualdum
Salernitanum .
MABRIX , qui & MABRICA , Anonymo Barenfi an-
no 1066.Vide Notas ad Annam pag.283 ,
STEPHANUS PATRIANUS ann.1071. apud Anonym .
Barenf.qua ferme tempeſtate exactiApulia & Calabria
à Normannis Græci . Adde Octav.Bertrannum in De
ſcript.RegniNeapol.pag.65.& feqq.
CATĂPHAGUS . Kæruges , Vorax. Fragmen-
tum Petronii :InLeoneCataphaginaſcuntur & imperioſi . Y & tumefcerns vel xatunapatheid, Bolis, Gall.Sonde.
CATAPHORA, Lapſus, fomnolentia gravis. Cata
phoricus fomnus, profundus , in Medicina Salernit.
pag.269.edit.1622.ſunt voces Græcæ .
CATAPHRACTA , Thorax ferręus, ketaợpixtis,
apud Tertullian . de Pallio .
I CATAPHRACTARII COMITES.Vide in Comites :
I CATAPHRATUS , pro Cataphractus , Thorace
ferreo indutus , Gall.Cuiraſier . Carolus de la Roche-
foucaut Dominus de Randay Miles Eques auratus a
læ Cathaphratorum Præfeétus, & capud Rymer.com.5:
pag.593.col.2.
CATAPLASMA , feminino genere . Gregorius
Turon.lib.6.Hiſt.cap.15.Tunc cantbaredarum Catapla-
ſmam nimium validam ponens , &c.
CATAPLASMARE , Cataplaſma adhibere, apud O-
ctav.Horatianum lib.i.Rerum medicar.cap.19. Joannes
Monachus lib. 2. Vitæ S.Odonis Abb.Cluniacenf. His
á fimilibus exemplis Cataplaſmabat vulnus mea mentis
epo pravitatis . Occurrit apud Ifaiam 38. Cataplaſma-
Tam . II.
CAT 390
matus ,dixit Paulinus Aquileienſis in Epiſtol.ad Caro
lum Magnum præfixa lib. i. contra Felicem Urgelita ,
num. (Cathaplaſmare Bernhardo deBreydenbach pag.
277.Itinerarii Hieroſolym. Accidit autem peregrinanti
copia pediculorum ...quod cum evenerit , corpus ejus Ca
thaplaſmetur cum argento vivo occifo cum oleo adjunéta.
ariſtologia longa . ]
I CATAPLECTATIO , interpretatur convitium ,
unde ſecundum unam translationem dicitur objurgatio
Ecclefiaftici 21.0 °poteftdici Cataploftio, à cata , quod
eft juxta , Ople &to , tis, quando ſcilicet tanta eft rixa ,
quod fere plečtunt ſe, id eft, puniunt, Overberant
Noſtra litera dicit , Objurgatio of injurie annullabuni
ſubſtantiam : ſed alia translatio habet , Cataple &tatio,
ut dicit Glof.Hæc Joannes de Janua , & auctor Mamo
rrecti . Gloſfæ MSS.in Bibl.Regia : Cataple &tatio, ab
jurgatio. Papias : Cataple&tatio , convitium . Editio
hodierna Ecclefiaftici habet Objurgatio.
CATAPLUS, ( xatúras, ] Claſſis appulfus ad por
cum , ac præfertim mercatorum . Iſidor.in Gloff. Car
taplus , adventus navis , Gloff. MS. Reg. Adven
tus, Navigium , Cataplus, Alibi , ut & Ugutio :Cas.
taplus, Adventusnavium ,maxime in eum porcum un
de exierant,ut obſervat Salmafius de Modo uſurar.pag.
357.Ita vocem hanc uſurpantMartialis lib.2.Epigr.75 .
Vindicianus Archiater ,Auſonius in Narbone,Ulpia
nus in leg.4.D.de Offic.Proconf.Sidonius lib.6 .Epiſt.8;
lib.7.Epift.7.& c.Vide Caſaubon.ad Sueton.in Aug.cap,
97.At Gregorius Turop.l.4.Hift.c.38. Cataplum videa
tur appellalle portum ipſum , ad quem naves mercato
riæ appellunt : Igitur advenientibas ad Cataplum Maf
filienfium navibus tranſmarinis , Vigilii Archidiaconi
bomines 70,vafa , que vulgo Orcas vocant, olei liqua.
minis furati funt , neſciente doming...
CATAPOTĄ , Genus calicis . Papias MS.
CATAPOTIUM , Medicis dicitur Medicamentum
quod non diluitur, fed ita ut eſt . Ita Scribonius Largus
cap.87 .& ex eo MarcellusEmpiricus cap.16, Pillulas ,
vertit Symph.Champerius ,
CATAPODIUM , pro Cataporium .Gloff.Anglo -Sa
xon.Ælfrici : Catapodia , ſpylfendedrenc. Matth .Sil
vaticus : Catapodia, vel Catapotia , id eft, quæ modia
ca potetur vel inglutiatur, eſt pillula , ita etiam fere
Ugutio . Apud Alexandrum latrofophiftam in libris
de Paſſionibus, paſſim habetur Cataputia: ubi Gloſfæ
MSS. pillulas interpretantur. Vide Celſum lib.5.c.25.
I CATAPRATES , Linea cum maſa plumbea
quamaris altitudo temptatur . Papias MS. cum veteri
Gloſſario San Germ.n.5o1.Iſid .Orig.19.4. habet Cata ?
porates.Melius Plautus Aul.4.1 12.Catapirates à Græco
CATAPUERA , Do&ta puella , Joannidę Janua >
ex Catus , ilu , ostidayelija , in Gloff,Lat.Græc,
CATAPULTA . Vita S.Monanito... SS.Martij
p.88.Accidit interea cammiſſo cantra Anglos prelio per
Regem prefatum , eumdem fagitta ferrea Obamata
quæ vulgo Catapulta dici folet, letbaliter vulnerari
Plautus uſus eſt etiam pro tola , alii pro balifta . Vide
Gallonium de Cruciatibus Martyrum cap.2 .
CATARACTA , à Græco Karuppa wav , deflue +
re , erumpere , Oculi fuffufio, Gall.Cataracte, Pro
ceſus de Vita S. Thoinæ Aquinat.co.1.Martii pag.691.
Interrogatus quo morbo viderat eum impeditum in oculis,
dixit quod quadam morbo , qui zuocatur Cataracta , Ocs
currit rurſus in Vita B.Juſtinæ co.2.SS.Marții pag. 244 ,
& in Miraculis B Simonis de Lipnica 0.4.SS. Julii pag,
575.verum hic paulo diverſa notione: Graviterque ta
to fere novitiatus fui anno , laborans capite, fentiebat
Cataractam , feu ſtridorem , abſtructianem qurium eu
narium . Vide Cataractus.
R CA

Sement
397 CAT
***
CATARACTÆ , Clathra, aut fores clathraræ ,
ad cataractæ formam ex lignis feu ferro cancellatim
pa tæ , vel portæ robuftiores, funibus aưxe cafenisita
fufpenfæ , ut demitti & fubduci poffint , prout res po-
ftulat , quales in urbium aut arcium aditu, hoſtium
irruptioni propulfandæ paflim in ufu remanferunt. Ca-
terartas , Boccacius vocar quaſvis feneſtra,clathratas.
Anaftafius Bibl, inGregor.IV.pag.167.Civitatem aliam
a folo valde fortiſſiman , muris quoque altioribus, por-
tis fimul ac ſeris , Catara &tis eam undique permuni-
vit . ( Verſus antiqui de Mediolano apud Murator. to.
2.part.z.col.688:Erga murtim pretioſas novem babet ja
nups, vinclis ferreis claves circumſpectas naviter
Ante quas Catara tarum fiftuntpropugnacula . )
CATARACTES,PETRI. Epiftola encyclica Vigilii
PP.ad Ecclefiam univerſam: Poſito indiculofuper alta
se Catara &ta B.Petri, e Super Crucem , que de lin
gno paflionis Domini babet inclaujam , c.Epiftola Le-
gatorum Sedis Apoftolicæ ad Juftinum Imperat.to.2.E-
pift.Roman.Pontif.de Juftiniano nondum Imperatore,
qui reliquias ss, Apoftolorum & S. Laurentii ab Hor:
mifda PP, popoſcerát: Sanktuaria beatorum Apoſtolo
tum ,fecundum morem ei largiri præcipite, fieri
potet', ad ſecundam Cataratiam ipla Sanktuaria depo-
nere , veſtrum eſt deliberare. Ubi Cataract. S. Petri ,
non eft Catena S.Petri , de qua mox dicemus , ſed Can
cellus ferreus in modum catara&te compactus , quo my,
niebatur ſepulcrum feu confeffio S.Petri. Duplex au
tem erat ea cataracta , prima quæ exterius, ſecunda
quæ interius fepulcrum ambibat ,
CATARACTA , Carcer , ita di& tus, quod clathris ,
feu foribus clathratis , ut plurimum carcerum adicus
occludantur . Ita rerupertus vox intelligitur apud 70.
Interpretes Hieremiæ 20.v.2 .
CATARACTARIUS . Commentarienfis Carcera-
sius . Paffio $$ .Perpetuæ & Felicitatis: Ait illi qui-
dam ex miniftrisCatara &tariorum . Acta SS. Montani
& fociorum num.171. Obnitentibus etiam Caturali ario-
rum miniftris . Ubi alii Codd.habent Carcerariorum .
Eadem A a f.9. Qui diſrupto Cataractaram obice, & c.
Perperam Gatarattariorum , quod evincit Codex alius,
qui catenaram præfert".
CATARACTUS, Humor oculis nocens , Gall.
Catara&te. Vita B.Franciſci Fabrian.co.3.SS.April.pa.
989,Habebatmaximam periculofam infirmitatem in
oculo qua & Medicisjudicata fuit , quod ejet fumus Ca.
tarafti. Vide Cataracta ,
CATARANNUS . Eugeſippusde Locis SS, pag ,
105. Multum aluminis, multumque Cataranniquod ab
incolis reperiatur legitur : Quod fi legamus Jafaran-
ni , ut crocum intellexerit, ſeu noftrum Safran ?
T CATARATTUM , Menſa Theſaurarii Cata-
radiis fèu clathris concluſa, vel forte janua ſeu feneſtra calcem Antiquit.Hortæ p.470.& 471.Advene og foren
è tabulis cancellatim compacta . Hift,Dalphin ,tom.2 , ſes, qui in civitate & territorio prædi tis bona stabilita
pag.274.Pro tabulis centrisnecellariis pro faciendo u- quovis titulo poffident.allibrati , eorumque bona hujuf
no Joamno pro Thefaurario, uno banco de aliis tabulis modi immobilia , ſecundum antiquam conſuetudinem di
pro Cataratto . VideCataracta ,
CATARFEDA . Vide Cadarfreda .
I CATASCEUE , Deſtructio . Vetus Gloſſarium quomodolibet contingentia fubire teneantur . Vide Cap
San-German.MS.n.go1.Melius Extruttio; quod ſigni
ficat vox Græca na tarat.
:: CATĄSCOPUS , Chartam EdgariRegis poſt E
piſcopos & Abbates ſubſcripſit Adulf HerefordenfisEc-
clefiæ Catafcopus,quo nomine Arcbidiaconum deſignari
putaverim , ( rationóto , explorator , quod Archi-
diaconus ſit oculus Epiſcopi rerumque in Diceceli ge-
Itarum explorator . ]
CATASFITTULUM , Charça ann. 1197. apud
Ughellum tom. 7. Ital. facr. pag. 1275. Unum á
mičtum cum friſó , unum camilum , unum ma-
CAT
392
nulum deCatusfirsulo, unam zonam de fets ruben,
GATASTA , Inſtrumentum torquendi, cujus non
unamentioin Altis Martyrum , diverfum ab equuleo,
Gloff.Ifid. Catata, eculeum , genus pane , Carafta
le&tus ferreus, Iſo Magiſter in Gloflis : Catajte , ge
nus tormenti , id eft , ledi ferrri , quibus impofiri Mar
tyres, ignis fupponebatut. S.Cyprianus Epift.33. Ad
pulpitum poſt Cataftam venire. S. Auguftinus in Plalm ,
96.Habebantgaudia in Cataſta, qui Chriftum prædi
cabant inter tormenta , Aponius lib. z, Comment, in
Cantica Cantic. Carafta quippe com diverfarum pana
rum tormenta impiis ó pultis ignominiosa deteftabi
lia videbantur, Ada SS. Perpețuæ & Felicitatis : A
fcendinus in Cataſta Og extraxx me de gradu
Acta SS.Martyrum Numidarum n. 6. Illic atat Catafta
non bumili pulpite, nec uno tantum afcendibilis grady ,
fed multis ordinata gradibus, o lônge fublimis aſcen.
tus,& Salvianus lib.3.de Gubern.Dei,de Martyribus: 1
Qui ad cæleſtis regiæ januam gradibus panarum fuarum
afcendentesfcalas fibi quodammodo de eculeis Cataſtijas
fecerunt.Adde Acta S. Dorotheæ n.5 . & quæ obfervang
Baronius ad 16. Martii, & Anton Caracciolas in Sa
cris Eccleliz Neapol monumentis pag.181.00 &Car
faubonus ad Perfil Sat.6.ubimulta de hac voce (necnon
Gallonius de Cruciatibus Martyrum cap.2.
CATĄSTRUM , CATÁSTUM , Codex in quo
recenſențur bona, poffeffiones, poffefforum nomina,
cenſus, impofitiones , & c. Ital. Catafto , Provincial,
Cadaſtre. Quod fatis congruiccum iis quæ habet Ul
pianus leg.4.Dig.deCentibus : Forma cenfuali caverur,
ut agri Sic in cenſum referantur:nomen fundi cujuſque, or
in qua civitate, co que pago fit,& quos duos proximos ha
beat,de id arvum ,quod in decem annos proximos fatum e
rit,quot jugerum fit.Vinea qupt vites babeat jolive quot
jugerum quot arbores habeat; pratum ,quod intra decem
annos proximos ſectumorit , quot jugerum ; pafcua quot,
jugerum eſſe videantur:item ,fivécedue.Omnia ipſe qui
defert, æſtimet. Laurentius in Amalthea & Calvinus
in Lexico :Cataſtrum , Liberin quo tributa cenfns æfti
mari ſolent, Conſtitutio Eugenii IV. PP, in Bullario
Carmel,pag.197.Taxam extimum impofuerunt Car
taſto in arcbivis EcclefixPiſtorienfis collocarunt ..,bujuf
modi alias Cataſtis talibus non venerant adfcribenda , . ,
Sitamen ipſa fororum Monafteria alias in Cataftis cum
Clero non conſueverint annumerari , bujufmodi taxatio
nemo extinum noftrorum literarum vigore, ut dicitur
facta , a Cataſto libro taxationum bujuſmodi,.,abraz
dia aboleri facias, Edictum Ferdinandi Siciliæ Re
gis în cod.Bullario p. ózi, Lifet quamplura o ferram
nia bona ipfius Monafterii, ingentariata de deſcripta
fuerint in inventario feu Cataſto ipfius Monaſterii C.
Diploma Nicolai V. PP. apud Illuft. Fontaninum ad
cte civitatis in ipſo Cataſto deſcripti & annotati, acom
nia & fingula onerg ratione bonorum eprumdem id ipſos
daftra & Menagium in v.Cadaſtre : quam vocem à Ca
pitajtrum vult elle derivatam ,
CATATHEMA , Converſatio cum excommu
catis.Capbațbema autem eft eorum , quiſe pacto anatbe
matigantibus execrantibus conjungunt.Juſtin . Martyr
(ſeu Auctor Quæſt,ad Orthodox. inter Opera Juftini)
Queſt.121.Ea vox interdum anachemati jungitur,quafi
illius aggravandi caufa :Sit anathema Catathemacum
PatreoFilio, o c.Collatio S.Maximi Mart.cú Theod ,
Epifc.apud Athan.per Sirmondum in 8.edita p,189, Ita
Hierolex.Macri.V.:coctem in Gloſario mediæ Græc,
TCA
 - 393 CAT
I CATATOR . Libernig.Scaccarii pag.357. Ca-
tatore s unuſquiſque v.d. Ubi Hearnius : Famuli qui
Catis five felibus indomitis præfuerunt , caneſque et-
et
jam illos ducebant , quibus uſi ſunt Principes in iiſdem
venandis .
I CATATUMBE . Vide Catacumbe.
- CATAXANTUS, Dignitas, ut videtur , fed mi-
hi incognita.Anaſtaſius Bibl.in S.Zacharia pag.79.Hy
jus temporibus defun &tus Theodorus major filius Megiſti
(al. Magnifici. ) Cataxanti, & *c.Alii Codices habent
Cathaſanéti. Vide an fit nomen proprium viri.
CATECASTUS, K256xæsos, voce inuſitata , etſi
** Jéxasą , & veteresim dicant Græci, Singularis . Ab-
bo lib.z.de Bellis Pariſiacis :
Hoc illi vicibus peperit natale tropheum ,
Lux precurſores lux Catecajta Jobannis .
TCATECHESIS, Inftitutio primorum fidei Chri-
ftianæ rudimencorum , de quibus xatHy noche ſuas fcri-
plic S. Cyrillus Jeroſolymitanus. D. Hieronymus Ep.
61. ad Pammachium :Quæ indefinenter in Ecclefia do-
cemus & in Catecheſibus.Idem de Script.Ecclef.in Cle-
mente Alexandrino : Ketuxúosov magiſter fuit. Oc-
currit non ſemel apud alios auctores Eccleſiaſticos.
9 CATECHISMUS, Inſtitutio puerorum etiam
recens natorum , antequam baptizentur, de quamox
in Catechizari. Statuta Augerii II.Epiſcopi Conſeran.
an.1280. Si vero patermalitiofe proprium vel ejus uxo-
ris, vel ex alio viro filium , vel è converſo baptizave-
rit , ac in Catechiſmo( cum ſcilicet fit Cathecumenus)
vel in Confirmatione tenuerit, graviter peccat . Infra:
Ceterum fi Sacerdos propter inſtans mortis periculum ,
non poteſt ſecure facere Catechiſmum , ftatim illo pre-
termiſjö baprigei infantem , ejo oleo & chriſmaie is
'nungat .
CATECHIZARI, & Catechumeni fieripueri , re-
cens etiam nati , dicebantur , ſequioribus ſæculis, qui
aprequam offerrenturad baptiſmum , ut veteris Eccle-
fiafticæ difciplinæ umbra ſervaretur, à patrinis in fpe-
ciem catechizabantur, qui iis nomen imponebant, &
Catechumenos factos ad baptiſmum offerebant, tan-
quam eorum fidei ſponſores. Geſta Dagoberti Regis c.
24. Dum eundem puerum venerabilis vir Amandus Tra
jelenfium urbis Epiſcopus benediceret ,eumque Caticu
minum faceret , ftatimque eum rogenerans fanétus Ponts
fex facro baptiſmate , impofitoque nomine Sigeberto,&c.
Adde Reginonem anno 6os. Quærit CarolusMagnus in
Epiſt.ad Archiepiſcopos RegniFranciæ , cur primoin :
fans Catechumenus efficitur, vel quid fit Catechume-
nus , & c.Hincmarus Remenſis in Capitulis ad Presby
ter.cap.3. & Ratherius Veronenfis Epiſc.in Synodica ad
Presbyt. Exorciſmos e orationes ad Catechumenum fa-
ciendum : ad fontem quoque confecrandum ... proferre va
leat, fimiliter ordinem baptizandi...ſciat legere. Quæ-
rit Joannes de Janua : An Catechiſmus dirimat matri,
monium contra &tum , Oʻad hoc dicit Gloſ. quod per Ca
techiſmum baptifmi confirmationem Epifcopi contra-
bitur compaternitas. Differunt tamen in hoc , quod lic
cet per baptifmum de confirmationem contracta compat
ternitas impediat, & dirimat matrimonium , illa ta-
men que contrabitur per baptiſmi Catechiſmum , adea
eft exilis invalida , quod vix impediat matrimonium
contrabendum , nunquam autem dirimit jam contractum .
Cum enim baptiſmus fit janua & fundamentum omnium
Sacramentorum , per quod Catechiſmus non eft facra-
mentum , precedit namque baptiſmum . Item ante ba-
prifmum quis non eft filius Ecclefie; quia ſimoreretur
in æternum periret, quoad pænam damni : igitur nec ſpin
ritualis filius: ergo per Catechifmum nulla, vel quaſi
nulla contracta eſt compaternitas. Ex quibus colligitur
catechifmum præcefilfe baptiſmum ,Quod &indicat
Tom . II.
.CAT 394
Matthæus Paris an . 1239.de Edwardo Henrici III.filio :
Carleolenſis vero Epiſcopusinfantem Catechizavit , Le
gatusautem baptizavit , licet non eflet Sacerdos : Aru
chiepiſcopus autem EdmundusCantuarienfis ipſum cona
firmavit, & Rege ficvolente aptatum eſt ei nomen ,ſci
licet Edwardus. Infra : Qui, dico , infantulus Regis
filius, licet eſſet præſens Archiepiſcopus, poftea quarto
die domino Ottone Legato in conventuali Eccleſia ipſum
baptizante à dominis Rogero Londinenſi , ValteroCar
leölenli Epiſcopis w facro fonte eft levatus . Ubi
qui catechizavit puerum Epiſcopus, eumdem & leva
vit. Glaber Rodulphus in Vita S.GuillelmiAbbatis
Divion.num.4. Filium quem ei uxor pepererat , Cate
chumenum fieri per manum Imperialem præcepit, quod
ille ( Berengarius Rex Italiæ , Imperator aiam di
ctus ) ut monitus fuerat , impleri mandavit , ac pro
pria puerum fuftulit dextera , eique nomen indixit
Willelmum , quem ſcilicetpoftmodum Regina conjux il
liusex facro fonte ſuſcepit baptiſmatis.Atque inde per
cipimus , quid velit Flodoardus in Chron. an . 945 .
Ludovico Rege apud Rodomum depente , Gerberga
Regina filium peperit , qui Karolus ad Categizan,
dum vocatus eft , id eft, in baptifmo, vel catechiſmo,
Concilium Redingenſe ann.1279. can. 4. Ut pueri per
oclo dies ante Paſcha, e pertotidem ante Pentecoſten ,
dematrum uteris nati,fi abſque periculo reſervari va
leant , referventur uſque ad illa tempora baptizan,
di, ita quod medio tempore internativitatem puerorum ,
Obujuſmodi baptiſmum , perfe&tum recipiant Cate
chiſmum . Adde Synodum Nemauſenſem án. 1284. c.
de Baptiſmo, [ & Statuta Eccleſiæ Biterrenſis apud
Marten. tom . 4. Anecd, col. 645. Statuta Augerii JI.
Epiſc. Conferan. ann . 1280. Sivero conſtiterit Sacer
dori infantem fuiſſe à laico juxta formam Ecclefiæ ba.
prizatum , non rebaptizet , nec Catechizet eum , fed
folum inungat eum in pectore & inter ſcapulas oleo
benedicto , in vertice chrifmate , & *c. Infra : Nula
lus Clericus niſi Presbyter fuerit , Catechizet , vel bar
prizet, vel mortuos ſepeliat, ] Summula Raymundi ,
de Baptiſmo:
Dum Catechizas puerum , tunc tres tibi fumas
Perfonas, & non plures , quia fufficiunthe :
His injunge fidem puerum debere docere,
Atque Pater noſter , dc.
CATECHIZARI ANTES FORES ECCLESIÆ ante ba
priſmum jubentur infantes, in Concilio Caffilienfi ann .
1172.cap.2.apud Silveſtrum Giraldum lib.t. de Expu
gnat.Hibern.cap.34.
In Eccleſia Conftantinopolitana erat dignitas ,quam
Të Katuwintă vocabant, cujus munus erat xxruxiŠar p
dæir , tjTerres i'pxovskis:six is'tepasóteres tepsódobov ni
5. " , de qua Catalogi officiorum Ecclefiæ Conſtanti
nop. & Theophanes pag . 397 , ubi Miſcella & Anafta
fius inftitutor reddunt.
CATECHIZATIO , CATHETICATIO , Inſtitutio
facta nondum baptizatis, cum fiunt Catechumeni.Ri-
cobaldus Ferrar.in Hift.Pontif.Rom.apud Murat. to.9 .
col.149 . Hic ( Hyginus PP. ) conſtituit utpatrinus vel
patrina ſuſcipiat levatum à fonte baptiſmatis , vel in
confirmatione, vel Catheticatione; velut habet Cod .
Eſtenſis , Catechizatione ,
CATECHUMENA , CATECHUMENIA , Porticus
Ecclefiæ ſuperiores fic dietę,non quod fuerintCatechu
menorum ſtationes, vel locus ubi inſtrui folebant, ut
cenfent Baronius an.656.n.38. Wolphius , & Meurfius :
ſed quod in iismulieres facras Liturgias auditu excipe
rent. Anaſtaſius in Collectaneis pag. 180. Et aſcende
runt ad eum in Catechumenium Ecclefiæ ipfius Monaſte
rii.GregoriusII.PP.Epift.z.ad Leonem Ilaurum in VII.
Synodo : Pontifices,fi quis peccavit ....cum in Eccles
R 3
 395 CAT
face Diaconia in Catechumena ablegant. Euftochius
i
in Vita S.Pelagiæ merecricis cap.8. Quæ accipiens eum ,
afvendit in Catechumenum , eo quod nos ibi manere-
mus. Katuyó elva & Kathyself has ſuperiores porcicus
à Græcis appellari, pluribus oftendimus in Deſcriptio-
ac ſanctæ Sophiæ cap.38.Aiseyov frateXwrefies v habetCri-
Spinus in Vita ſapáti Parthenü Epiſcopi Lampſaceni c.
2.n.14.ubi Gentianus tabulatun , alii locum Catecbur
menorum vertunt. Sed dissyov , boc loco , eft ditepoy
aerázówvou, porticus Ecclefiæ luperior , ita dicta Co-
dino de S.Sophia . 4.5ice his part natuxwuifuriav ædis So-
phianæ , in Concil.VIII.A2.1.
G CATECHUMENARE , Catechizare , primis
fidei Chriftianæ rudiinentis inſtruere . Gononus in Vi- .
ta S.Angeli Carmel.co.2.SS.Maii p.809. Quapropter ip
fe Patriarcba...Jeffe Mariam (Judæos)recepit omni afa
fe &tioneſpiritaali, etiam Catechumenari ees injus-
xit . In Conſtitucionibus Ecclelia Valentinæ , com . z .
Concil.Hiſpan. p.107 . Catecbumenøri dicitur, qui fio
Catechumenus.
CATECHUMENI, inquit Ifidorus lib. 2. de Ec-
clef.offic.cap.20. funt qui primum de gentilitate veniunt,
babentes voluntatem credendi in Chriftum . Græce sur
tem , ſubdic idem lib.$.Orig.cap.14.ouditor interpreta-
tur , vel inftru &tus, pro eo quod adbuc do&trinam fidei
audit , nondum tamen baptifmum percepit. Gregorius
Magnus lib.7.Ind ... Epift24.Si vero fanctum Pafcha cle
gerint expectare, iterum cum Epiſcopo loquere , ut modo
quidem Catechumeni fiant . Auguſtinus Tract. 11. in
Joannem : Omnes Catechumeni jam credunt in nomine
Cbriſti, fed Jeſusnon fe credit eis. Leidradus Epiſco-
pus Lugdun.de baptiſmo c.1.Qui baptizandus eft , prius
inftruatur fide , boc eft enim Catechuminumeſe, id eft
inftruétum : Catechizare, eft inftruere, O'c.Vide Com-
petentes. Quæ quidem Catechumenorum appellatio è
Scripturis petita eſt , velut à c.1.Luc.in Præfat.v.4.jux-
ta textum Græcum , item ex Actis Apoftol.c.18.v.25.
tum ex Epift.Pauli ad Galat.c.6.v.6.à Græco vero rata
xav , quod fignificat infonare auribus , erudire , doce
re præſertim elementa prima , ut loquitur Apoſtolus ad
Hebr.C.S.V.12.
Verum alias anguſtius ftri& iufque accipitur vox ea-
? dem de ceſtis illorum gradibus, qui ad gratiam bapti
ſmatis aſpirabant, quas in triplici differentia fuiffe
Canones Patreſque declarant : quippe tres olim infti-
tutos legimus corum , qui ad Baptiſmum ſuſcipiendum
primis Chriſtianæ fidei elementis imbuebantur, ordi
nes , qui communi generalique nuncupatione Catechum
meni quidem omnes dicebantur , fed pro majori mino-
rive in doétrina fidei ac virtute profeétu, varios in gra-
dus& quafi clafles tribuebantur, Audientium nempe,Ger
nuftedtentium , & Competentium ,de quibus paflim SS.Pa-
tres . De Catechumenis multa habene Concilia , Nicæ:
num can.11.12 .Aurelian.l.can.19.20 . Agathenſe can .
34.60.61.Arelatenfel.can.11.Epaonenſe can.29 ,Arau
fican.l.can.19.29.& c.Vide Catechizari .
CATECUMINUS, pro Catechumenus;apud Commo:
dianum Inſtr.46.[ in MiffaliGemeticenfi, quod Rober:
tus Epiſc.Londin.donavit circiter an ,11 50. ]
: $ CATECIZARE , Dacere vel caftigare, in veteri
Gloff.Sangerman.MS.n.so..Eft pro Catecbizare ,
C.CATECUMINUS . Vide Catechumeni.
& CATEDRECHADA . Vide Charta Decada.
CATEGORARE, CATEGORIZARE.Jo.de Janua :
Catégararë , ſigvare, vel prædicare,undeCategorizozco
dem fenfu.Categorizare ,Predicare, in Gloff.Ms.Regio
Cod.1701.Fridegodụs deVita S.Vilfridic.22,
Categoransergo divinumfperma popelka , E..
Vita S. PauliNarbon. Populis Categorizans, O.Dus
do lib.z.de A & .Normannor.Sed miranmibi quid fuper
CAT 396
boc characterizabunt Dialettici , qui cum accidens Æ
tbiopique Categorizantinfeparabile efle , big mutatum
videtur, Arpoldus Lubec.lib.4.cap.23.Canonizaripre
cepit , ut ejus corpus de ſepulcro levarum inter memorias
venereturSanctorum , ipfumque facrofanéta Categori
zet EcclefiaC.
CATEGRONUS , f.pro Cathegemonus , Ma
giſter, præceptor , à Græco Kadaycha . Charca an .
1442. ex Archivo S. Victoris Maffil. Dominus Ab
bas dare tenetur barum panem album qui dicitur panis
triboleti, quorum quilibet debet effe depondere vui . un
ciarum in pane codo, de bono & optimo vino in menfura
ufitate Categronorum magna menfuræ . V. Catbegeta .
CATEIA , CATEGIA . Cateja , inquit Ifidorus li.
18.cap.7.genus eft Gallici telicx materia quam maxime
lenta,que ja &tu quidem non longe propter gravitatem e
volat,ſed quo pervenit,vi nimia perfringit.Quod fi abar
tifice mittatur,rurfum redit ad eum qui mifit .Papias &
ex co Joan.de Janua: Catcia lingua Perfarum eft Jagitta
barbulasa, five hafta, qua utebatur Hercules , erat enim
cum ligplis catenarum : quando com projiciebat iterum
cum catenula retrahebat . At unde id hauferint, non
plane video ,cum conftet Catejam propriam fuiſſe Theu
tonibus & Gallis , ex Virgilio lib.7.
Theutonico ritu foliti vibrare Cateias.
Ubi Şervius ait , Cateiam elle telum Gallicam . Cerce
ut Theutonibus Caseiam tribuit Poeta , inde factum
force ut & Theutone puncupacionem acceperit . Glali.
Ælfrici Saxonicum; Cateigia , id eft , telum gefceot.
Alibi : Clava, vel Cateja , vel Teutena, Ancs cyn
nes geſceot , id eft genus teli . Ex quibus , Catejam cla
vælpeciem fuiffe præterea colligitur. Unde non de
funt,qui hæc Ammianili . 31. ad Catejas referenda pu
cant:Carbari ingentes clavas in noſtros conjicientes am
buftas, mucroneſque acriusreſiſtentium pectoribus illie
dentes, finiftrum corna perrumpunt . Cateias non ſepel
Gallis noftris adſcribit Abbo lib.1.de Bello Pariſ.
Indeſuper cernens lapides conſpexit acerbos ,
Ac diras ut apes denſe tranare Catejas ,
Eodem libro :
Pila dabat rupeſque fimul celebreſque Catejas ,
Lib.2 .
..Clypeum geftanſque Cateiam .
Ubi Abbo , Gloffator fui oferis, Cateian , dardum
vertit. [Nicolaus Specialis de Rebus Siculis lib.7.cap.s.
Venerunt itaque contra eum primo concurſu ſex viri cly
peati ſua quiſque gerentes miſilia : qui tela in baſtom e
minus jacientes, tandem aufifunt illum cominusgladiis
attentare .Hicvero clavam rotans, quam Galli Cateyam
vocant,hunc à dextris fternit, illum rejicit a finiftris .]
CATELLÆ ſunt Catenule colliinvicem ſecom
prebendentes in modum catena , unde a appellate
Iſid. lib. 19,Orig.cap. 31.Catella , pro Catenula Lati
ni dixerunt.
1 ÇATELLANIA ,pro Caſtellania , Gall. Chatele
nie.Litteræ ,GuidonisFlandriæ Comitis an, 1248. apud
Marten.tom.i.Anecd. col.1095, Recognoſcimus etiam
quod omnia fupradiéta,& feodum Anglie , atque Catel
lania de Çameraco, da Gavalus de Cambrelis , ſunt de
pertinentiis Flandriæ , 06.
& CATELLANUS. Guibertus lib.1.de Pignoribus
Sanctorum cap.2.3.5. Quorum tanta nebulonitate.concu .
timur , tante divinorum adulatione ferimur , ut juxta
prefatum Doctorom (Hieronymum ) [curras , belluones
o Catellanos liguriendo exuperent, corves ac picas in
poriuna garrulitate precedant.Puto legendum Catil
lones, id eft , gulofos. Vide Çatilla .
CATELLUM . Vide Gatalluna.
CATELLUS.Capitulare de Villis cap . 58. Quando
Gatelli noftriJudicibuscommendati fuerint , de fuo ees
nm
 397 CAT
putriant, ant junioribus ſuis ,id eft, Majoribus. Deca-
nis, vel Cellariis ipſos commendare faciant, quatenus de
illorum caufaeos bene nutrire faciant, eo non illi bomi-
ni cotidie neceſitas ad ſcuras recurrere .
9 CATEMANE. Vide Catamame ,
1. CATENA,Cognominatus apud Ammianum lib .
14 & 15. quidam Paulus , quod effet in complicandhis me-
gotiis artifex dirus,feu in complicandis calumniarum them
xibus indiſolubilis .
2. CATENA , Tributum ,penfitatio .Vide Cherubi-
inum Ghirardaccum 1.6.Hift.Bononienfis p. 192 .
CATENA SALis.Charta Philippi Imper. an . 1199.in
Metropoli Salisburgenfi to.1.p.78 . Et quæcunque urili-
tas in bujufmodi Catenis ſeu fodinisſalis vel metallorun
in quibuslibet fundis Ecclefire , oc.
3. CATENA, pro Catorva, fi non voce , faltem
ſentu . Vicæ Patrum Emericenſium tom.2.Concil. Hilp.
p. 653.col . 2. Idemque cum vir illuftris Claudius atrium
introiſſet, protinus illiqui fupra meinoratiſunt, cum
ingentibus Catenis populi introierunt,ac deinde ſalutato
viro ex more reſederunt.
CATENACIUM . Vide Catenatism .
CATENARE ,Claudere. Fortunatus l . 2.Poem . 14.
Hæc eft aula Petri cælos qui clave Catenat .
[ Vita S.Bernardi Menthonenſis co.2 . SS. Junii p . 1080.
Magnus turbator nofter qui in monte Jovino noftros Cate-
navit; ubi Catenarc f.eft pro Catenis vincire . ]
CATENATICUM ,quod Catenarum nomineCom-
mentarienfi dacur:idem quod Carceraticum ,Geolaginnt,
Ceppagium.Lex Wiſigoth. lib.7. tit.4. 6. 4. Judex fiali-
quos in cuſtodia retinuerit , vel bi qui reos capiunt , aut
cuſtodiendos accipiunt,ab bis quos in cuſtodia miferintin
nocentes,Carenaticinomine nil requirant,nec pro abfolu
tione eorum aliquid beneficiiconſequantny . Porro cate-
nam ,pro carcere dixit Jul . Firmicus lib.3.Machel. c . 6 .
Clavicularii, vel carcerum cuftodes , quibus publica
rum Catenarum cura credatur.Conc. Toletan .XIII.can .
1. Ad ftatum dignitatis priſtina redeant, nulla deix
ceps illis ab hoc Catenajudicialis obfiftat.
CATENATIUM ,PeAulus,vectis,Ital.Catenaccio ,
& apud Jo.Villaneum 1.8.c.72.Gall.Catenat . Catholic
con Armoricum :Chaden,carona, carenatus , chadenet :
item pedana Vita S.Antonini Abb.Surrencinic 6.n.26.
Peſulum , quod vulgo Catenatium vocatur,cum quo val-
ve majores cafe S. Antonini claudebantur, 06. [ Utitur
Petronius Arbicer . ]
CATENATUM , Eadem nocione,in Vita S. Fructuoſi
Epifcopi Bracar. cap. 19. ( al.n. 18. ) Habitaculi oſtia ...
Catenares y feris diverfiſqueduris obferantes clauftris.
Certo legendum arbitror in Gloff. Iſid. Catonatiumi ,
ergaftulum , pro Cavamaits , & Catomain . Ubi tamen
quidam Catonum legunt : ſed aliud fuit Catomus.Vide
in hac voce
CATENATORUM ORDO apud Waddingum an .
1274. 19. quem confule . Vide Circulus.
CATENIA , Papiæ , Collare muliebre .
9 CATENNATUS, Exaltatus. Papias MS. Anef
fet pro Catena fufpenfus ?
CATEPANUS. Vide Catapanus .
T CATERIUS . Inventarium ornament.& Reliq .
Ecclefiæ Noviom.an . 1419. Item urusparuus Caterius
depergameno notatus, in quo contineturpro cantando in
proceffionibus.Sed legendum puro Caternas.
CATERNIO , [ Chartę fimul compactæ , Gallico
Carer . ] Vide Quaternio .
CATERNUM ,CATERNUS,Idem quod Caternio.
Vita B.Joachim Abbatis tom.7 .SS. Maii p.93 . Diu no-
Etuque ſeribebam in Carerno , in quo ipfe diétabat da
mendabat in cedulis. Codex MS. è Bibl. D. do Chal
vet Seneſcal. Tolofæ de Teſtimoniis in hæreticos Al
CAT 398
bigenſes: Tunc didi beretici eumdem Raymundam in .
firmum bæreticaverunt, & in fe &tam fuam receperunt,an
tiquiore Hereticorum videbicet R. Delboc tenente manus
dia ; infirmi junctas intermanus ſuas;dge tenebant quen
ſe non intellexit. Ibid. infra legitur : Tenente manus
infirmi jun &tas inter manusfuas , o tenendo quendam
librum
fuper capud ejws•
CATERVA . S. Auguſtinus lib. 4. de Do trina
Chriſt. c. 24. Cum apud Cæfaream Mauritanice populo
diſfuaderem pugnam civilem , vel potius plufquam civi
lem ,quam Catervam vocabant : neque enim cives tantá
modo, verum etiam propinquiofratres ,poftremoparen
tes ac filii lapidibus inter fe in duas partes diviſi per ali
quot dies continuos, certo tempore anni ſolenniter dimica
bant, & quiſque, ut quemque poterat,occidebat, & *c.
CATÉR VARIUS,Quiſemper in tnterva eſt, id eft ,
multitudine populi.Joan.de Janua & Gloſſæ Ilid . [Noti
ſuntCatervarii pugiles,apud Suetonium & alios,qui cá
tervatim pugnant non finguli cuin fingulis , de quibus
Lipſius. ]
TCATERVATA ,ut Caterva ,Multitudo .Rolandinus
Patavinus de Factis in Marchia Tarvifina lib. 1o . c. 19 .
Nam ipforum Montagnanenfium acies cum animorum
conſtantia & vigore diſcurrens , pugnavit in ultima ( a
sie) inimicorum Catervatam prudenter de animoſe .
CATERVATIO , Ingens cacerva ,mulcitudo.Acta S.
Reginfwindz to.4.SS.Julii p.95 . At poſtquam ejuſdem
regionis Catervatio enormis talem tantumq; per inclyta
B.Reginſwindis merita, virtutum perfenfit odorem .
CATEYA . Vide Cateja
CATEZIZARE ,pro Catechigare.V .Catechizari .
9 CATHA , Machina ligaca . Vide Cata poft Cote
tus , Vinea .
9 CATALECTA . Vide Cataleta .
9 CATHAPARES . Vide Cathafiaraves .
CATHAPHRATUS . Vide Caraphraftus .
CATHAPLASMARE . Vide Cataplaſmare .
CATHARI, Heretici Novaciani, qui ,ut ait Pro
fper Aquitanus in Chronico, & Ifidorns lib. 8. Orig.c.
s. & ex eo Ebrard. lib . contra Valdenſes ,propter mundi
tiam ita fenominaverunt : gloriantes enim de ſuis meri
tis,megabantpænitentibus veniam peccatorum , viduas ft
nuberent,tanquam adulteras damnabant, mundiores
aliis fe prædicabant. Eadem haber Auguſtinus lib.de
Hæref.n.38.Adde Commonitorium Theophili Patriar.
Alexandr.cap. 8. & Conſulcat. Zachæilib. s. e. 17 .
Cathari etiam poftmodum dicti Valdenfiunt fe
etatores ,qui divilrerant in tres factas principales , Al
banenſium , Concorezenfoum , & Bagnolenfrun . De his
mulca habent Rainerus tib . contra Valdenf. c.6 . & Bo
nacurſus lib. de Vica Hereticorum initio. Eofdem cum
Cbagarisfuiffe contendit Gretzer. in Prolegomenis ad
Script.contra Sectam Valden.c.z. putatq; Germanicam
effe vocem , ex iis quæ habetEcbertus Schonaugienfis
2
in ſermonibus adverfus Càtharos: Hos,inquic Germania
noftra Carbaros, Flandria Piphles,Gallia Texerant,ab
ufu texends appellar . Unde clicic à voce Kanzet , &
ut alii craffiusefferunt, Kager dictos , T. mutato in Z.
more Germanico folenni : proindeque Carbaros eof
dem effe, qui Chazari appellati funt.
Aliter cenfet vir doétiffimus Godefridus Hen ſche
nius ad vitam S. GaldiniCardinalis, qui ita appella
tos opinatur propter nocturnas coitiones, & voce Ger
manica Caters, id eft; feles ſeu lemures , vel exobfoleta
jam,& ab Oefrido ufurpata voce Quaten , & Querien ,
garrire , factum effe nomen , quod hodie omnibus ita
Belgio& Germania hæreticiscommunc manetjut Kese
ters dicantur.Vecus Epitaphium Mediolani.
fcandis ,
Atria qui gvadis folii regalia
Ciris
 399 CAT
Civis Laudenfis fideitutoris enfis,
Præfidis bæc memores Oldradi ſemper honores .
Quiſolius ftruxit,Çatharos ut debuit ulit .
Verſus ſcripti à S. Thoma Aquinate de fancto Petro
Martyre :
2 Et verbi gladius gladio cecidit Catharerum ,
$ Horum meminerunt præterea Concilium Lateran ,
an.1179 . can.27 . Godefridus Monac,S.Pantal.an.1163 .
Monachus S.Mariani Autiſliodor,an . 1189. Cæfarius
lib. s.c.19 .Vita S.Galdini Archiepiſc. Mediolan, apud
Mombritium , [ Ludovicus X. Franc.Rex apud de Lay-
riere tom.i.Ordinar . pag . 611 , n.s. ) &c,
. CATHARISTE ,Secta quædam Manichæorum , de
qua Auguftinus lib.de Hæref.c.46,
CATHARNICUM , Vide Cantarinum .
q CATHARRUS,Epiphora,diſtillatio , Gall.Ca-
terre,ut pronuntiant hodie ,alias Gatarre ,Ital. Catarro ,
à Græco xata ; j£.:, Defiuere, Cum jam efet annorun
90.ex Catharro mortuus eft , in Chronico Veron . ad an.
1331. apud Murat. to !n . 2.col. 647. ...
1 I CATHASANCTUS . Vide Cataxantus .
1
ÇATHASIARARES, vel CATHAPARES , eft lines
1
cum maſſa plumblea, qua maris altitudo tentatur, unde
Lucius:Hanc Carbnfiararem pū eodem devoret unctum ,
plumbi paxillum , rudis linee & natatam.Sic Ugut.Ms.
CATHECHISMARE ,pro Catecbigare, Edoce-
re dogmata ReligionisChriftianæ . Conſecratio Eccle
fiæ SS . Trinicatis deTricis an.1086. apud Marten, tom.
1.Amplil . Collect. col. 442. Poftquam divina difpenfa-
tione Junt geſta ,quæ à propheticis oraculis deChriſti In-
carnationemulto ante ſunt edite , omnipotens Deus per
Apoflolos ſuos munda contulit leges,quibusCatheçbiſmati
homines,juo famulătes auctori,Cbrifti efficerētur heredes.
CATHEDRA, Proprie eſt fedes, feu feflio hone tior
1
& auguſtior Epiſcoporum in Ecclefia , cæteris aliorum
Presbyçerarum ſedilibus excelſior: Ut in mentem revo-
carent, inquit S. Auguſtinus in Pfalm . 126. altiore ſe in
loco , tanquam in ſpecula conſtitutos , quo oculorum acie
, atque indefella , in tutelam gregis incumbant
pervigili
tanto cæteris virtute o probitate clariores, quanto magis
cflent ſedis bonare ac ſublimitate confpicui.Idem Epilto-
la 203. In futuro Chriſti judicio neque abſide gradate
nec Catbedre ... velate adbibebuntur ad defenſionem
Linteatas ſedes Epiſcoporum vocac Pacianus Ep . 2. ad
Sempronium ,quas Auguſtinus velatas. Ejuſmodi porro
celſiores Epiſcoporum quorumdam , ſedes ac cathedras
ſic exagicat Greg . Nazianzenus Carm . 11
Θωκοισι, ενεδρίοντες αρίσοις
Υψηλοί , θεατροια γεγονότες ευπρεπέεσσι ,
Σκηνοβάται νάλοις!» έφες αότες ξυλινοισιν .
De iis etiam agit Euſebius lib . 7. Hift. Ecclef. cap. 30,
Altarium Carbedra, id eft, præfe &turæ Eccleſiaſticæ ,
Epiſcopatus,apud Sidonium in Concione.Euſtathius in
Vita S. Eutychii Pacriarch ,Conſtant n.15 . dvéve targi's
Tàu Tar op:5 Buté parnarid pær. Vide Savaron.ad eamdem
Concion. Sidonii ,& ad lib.g. Epiſt, 16 .
CATHEDRAM COLLOCARE , vetantur Epiſcopi in
Monaſteriis , velordinationes facere ,niſi ab Abbatibus
fuerint requiſici, in Conſtituto Gregor. Mag. proMo- .
nachis , apud Baron. an.631. 0.15 . & c.6.18.9. 2. à quo
profluxit cadem loquendi formula , quæ in pleriſque
Summorum Pontific. pro Coenobiis privilegiis exarala
! legitur : ubiGloffa addir : Uribi exerceant judicia.Con
cilium Carthaginenſe ſub Reparato an , 535. Oportet en
nim in nullo Monaſterio quemlibet Epiſcop. Cathedram no 1346.14.Julii fiebantCathedræ ponderis auri 52.mar
collocare, aut qui forte babuerint, babere : nec aliquan : cha auri empta 50.Cathedr.6.Novemb.1346.Cathedre ut
do ordinationem quamvis leviſſimam facere , niſi Cleri- ' fupra marcha empta 48.Cath.7.April.1347.poft Pafcha :
corum , fi voluerint babere. Ele enim debent Monachiin
Abbatum fuorum poteftate , Eadem habentur in Epiſtos
la Poncii Epiſcopi Arelatenſis tom , 6. Spicilegii Ache.
CAT 400
riani pag. 430. AddeBullam Paſchalis II . PP.apud He
rimannum de Reſtaurar. S. Martini Tornacenſis cap.8 .
Vide Mila publica , & Cardinal . Bona lib. 1. Rerum
Liturg. C. 13.9 . 3 .
CATHEDRA Sedes,Epiſcopatus,Diæcefis .In Notitia
Epiſcopor. Africanor. apud Victorem Vitenfem lib.4.
de Perfecut. Vandal. Edit. Chiffletianæ , habentur non
femel hæc verba : Cathedra, quæ Epiſcopos nos habue
runt.Verus Martyrol. 15. Kl.Febr. Cathedra S.Petri,id
oft, Epiſcopatus.. Concil. Lemovicenſe an . 1031. feff. 1 .
Hanc etiam diem ſtatuimushabendam in recordatione o
mnibus annis, qua ( S. Marțialis ) translatus eft : qua e
tiam die Cathedra ejus, boc eft, ordinatio,five initium E
piſcopatus ejus eft, non quod eadem die conſecratus ſit in
Epiſcop ... ſed ſicuteft Cathedra B.Petri Antiochiæ,item :
que Catbedra Rome , non quod tunc conſecratus fit Epi
Jcopus , qui à Domino jam olim conſecrationem ſuſcepe
vaiPontificalem ,ſed quia tunc primă in illa die apud eaf
dem Ecclefias ſedit, ad ſuſcipiendum ſuper populum Dei
regimen paſtorale.Concilium Milevican. II.can.21.Item
placuit ,utquicunque Epiſcopi quaſcunque Ecclefias vel
plebes , quas ad ſuam Cathedram eſtimant pertinere, c.
Can.24 . Placuit , ut quicunque negligunt loca ad ſusam
Cathedram pertinentia,& c.Cathedræ viduate,in Collat .
Carthagin. I. c.185.217. Vide præterea c. 16. 18. Will .
Brito lib.3.Philipp.de Turonenfi Metropoli :
Que cum fitBritonum caput Metropolis, una
Bis ſenas ſub fe Cathedras lætatur habere .
Adde lib.12. p.252. Cathedre matrices,in Concil.Mile
vitano can.25.& in Codice canonum Ecclef. Afric.can .
123.Cathedræ principales, in iiſdem Canon. can.38.
CATHEDRA ,ipfa Ædes feu Eccleſia Cathedralis.Ca
pitulare Aquiſgranenſe an. 789.C.40.ex Concilio Afri
cano can.38. Ut non liceat Epifcopo principalem Cathe
dram ſuæ parochie negligere, due aliquam Ecclefiam in
fua diæceſi magis frequentare . Vide mox Incathedrare.
CATHEDRÆ DOCTORUM ,apud Haymonem in Mat
thæi c.23 . quæ Cathedre litterarum dicuntur Sidonio in
Concione.Cathedræ ſcholares Stephano Tornac.Ep.79:
Senator in Pfalm ...Cathedra proprie.Doctoribus datur.
Ebrardus Bethun . in Græciſmo :
Rexfolium , daftar Cathedram ,judexque tribunal
Pollidet, ac fedem Preſul, Prætorque curulem .
CATHEDRARII PHILOSOPHI , apud Senecam lib . de
Brevis . vitæ . Cathedrarii Oratores , apud Sidonium lib.4 .
Ep.3.qui de cathedra philoſophantur, perorant :
4 CATHEDRARII Servi,apud Sidonium lib . 1. Ep.
1.lidem quiapud Martialem Cathedralicii,Qui cache
dras feu fellas ferunt geſtacarias,Gall, Portes-cbaiſes .
CATHEDRA, pro arca videtur ularpari in A &tis Pro
conſularibus in cauſa Felicis Epiſcopi , apud Baron .
ann. 314. num . 23. 24. Inde Cathedram tulimus, o epi
ſolasſalutatorias , oftia omnia combuſta ſunt ,fecundum
Sacrum præceptum .Infra:Talle clavjem , o quas inveneris.
in Cathedra libros, e ſuper lapide codices, tolle illos ,
CATHEDRA AUREA.Jaan . Bromptonus ann.1190.p.
1983.Rex autem Angliæ exigebat a Tancredo RegeSici
lie Montem S. Angeli cum toto Comitatu , do aliis perts
nentäs ſuis,ad opus Johanne foraris ſuæ , que Willelmus
Rex Sicilie nuper maritus ejus in dotarium ei dedit : com
Cathedram auream ad opusJabanne de conſuetudine Re
ginarum terræ illius .
CATHEDRA , Nummus aureus Francicus,in quo Rex
in cathedra fedens confpicitur . Vetus Regeftum : An
marcha empta so. Cathedr. auri . Vide Moneta ,
CATHEDRARI, dicuntur Epiſcopi , cum ad cathe
drąm Epiſcopalem promovençur , quod cum conſecra
fen
 401 CAT CAT
403

rentur, in Eccleſiç cathedra collocarentur , in eaque ſe- Ecclefiis fupradiftis ynuro quartum grani, se unum Al
dentes palam ab aliis Epiſcopis efferrentur. De quo ma- nona pro decimationis quarto, & duos fplidos pro Carbon
ximein Galliis more exſtac locus inſignis apud Stepha- dratico perſolvatis.Apud Honorium III. cap. Çonque
num Eddium in Vica S. Wilfridi Epiicopi Eboracenfis rente . deOffic.jud. ordin. Cathedraticum & Synodati
C. 12. Ita ut valde bonorifice ad Gallie regionem perveni- cum idem funt : Synodatici ſeu Cathedrasici nomina
ret ; ibiqueftatim conventio magna facta eft non minus duos ſolidos,CatbedraticiOy Synodales reditas in Char
quam duodecim Epiſcoporum Catholicorum , è quibus ta ta Lamberti Epifcopi Arrebaren. apud Ferrarium Los
nus erat Ægelberétus Epifcopus, qui eum propter fidem crium in Chronico Belg. aon.in. Cenfros Cathedrøri
fuam indicatam gratanter ,& bonorifice coram omni po- ci, in Bulla Lucii III. PP. apud Ughellum lom.z. Italia
pulo publice prdinaverunt, & in fella'aurea fedentem me- facræ pag.759 . Arnoldus Lubecenl .lib 3. c.21. Epifça
re eorum furfum elevarunt , portantes in manibus foli pus verp'ex his, qua de Carbedratico, vel Ecclefiarum
Epiſcopi intra pratpria , nullo alio attingente , bymnoſque
confecrationibus confequi poterat, Juftontebatur.Ubi per
♡ cantica in Choro contantes.Joan.de Beka in Cofwino confecrationes, videntur dedicationes intelligi ,ſeu qua
Epiſc. Traje &t. Dominus Cardinalis ... Henricum deVia- die dedicationis Eccleſiarum Presbyteris offerebancur
no Catbedrari juffit . In Florentio Epiſc. Joannes filius uteltia . 7. 3.6 5. ubi etiam præcipitur, Carbedraticum
Adelbergi Cathedratus in Leodio poſt mortem Arnoldi Ę . non amplius quam vetuſti moris elle conftiterit , Presbye.
piſcopi. [ Nova Gall.Chrift.com .3. col.883 . ubi de Hu- teris exigendum . Cathedratici meminere præterea Ivo
gone I1 .Epiſc .Leodienfi: Francia megenuit, Cathedra- Carnot .part, 3. c.136.Petrus Blefenfis Epift. 151. Ale
vit Legia . Eccol . 893. Qui vixit gratus anno minus hic xander III . PP. in Appendice Concilii Lateran . cap. 8 .
Çathedratus. Iteruna co.4 .in Charta an . 1106. Inſtrum . Concilium Colonienſe ann . 1310.cap.26. Ravennenfe
col.85 . Stephano Eduenſi Cathedrante Ponrifice .]Epita- ann . 1311.cap. 18. Ægidius Mon.Aureæ vallis in Hen
phium Andreæ Epifcopi Reatini,anno 1297, rico II. Epiſcopo Leodienſi cap.43. Veceres Chartæ a- ,
Urbem Reatinum pater Andreas Catbedrabat , pud Ughellum com . 1. p . 1046. tom. 1. pag. 467 , 703,
INCATHEDRARE , Idem quod Cathedrare . Græcis 1071.in Metropoli Salisburgenſi tom. s.p. 173.tom .2 .
s'v9 pozícker.Vide Concilium Chalcedonenſe A & t.10.p. pag. 441.in Bullario Caſıpenfi com . I. pag.9. in Mona-.
288.300.303. & c. Edit. 1618. Incartbedratio Morinenfis Nico Anglic. tom . 3.pag . 36. [ Concil. Avenion. ann .
Epiſcopi, apud Lambertum Ardenfem p , 141. 'Exſtat a- 1509.n.7.apud Marten.com.4. Anecdot.col. 387.Scam
pud Ughellum to.1.p.124. Bulla Benedi&ti IX .PP.ann . cucióSynodalibus ejuſdem Ecclefiæ an. 1336. p.13. col.
1033.qua Epifcopis Silvæ Candidæ privilegium con- 575. Scacutis Alaní ejuſdem urbis Epifcopi'nu. 15.col.
firmat inthronizandiO Incazbedrandi Romanum Ponsi- $ 80 . laudati comi: quo in poſteriori loco mendofe , as
ficem in Apoſtolica ſede.Addęp.8z1.Epitaphium Marri- fallor, legitur Quadraticum pro Cathedrøticum . ] & c,
ni Epifcopi Vercellenfis an. 1248. De jure vero Cathedratici multa congeffit Renatus
Præful Martinus Vercellenfi Incathedratus, Chopinus lib. z . de Sacra polit. tit. 7. Nicol. le Maiſtre.
Advocatorum generoſo fanguine natus . lib.z. de Juribus & cenfibus Epifcoporum cap. 2. 3. &
tic
Utitur etiam Thomas Cantipratanus lib. 1. de Apibus Innocentius Cironus in Paratitl. Decretal lib . 5 .
cap. 1. num . 4. Matthæus Weltmonaſter. ann. 1098. In- 39. Vide Synodaticum in Synodus.
venta eft in civitate Ecclefia S. Petri , ubi In cathedra Exſtantapud Georg. Chriſtianum com . 2. Re
turlancea Salvatoris , rum Mogunt. p.182.& 483. duæ Chartæ , quibus collea
CATHEDRALES,nude pro Canonicis Ecclefiæ ca- giatæ S.Petri Ecclefiæ jus afferitur Cathedracici ab Ec
thedralis in Charia Leopoldi Ducis Auſtria an . 1216. clefiis fibi fubje &tis percipiendi . In antiquiori qua
in Metropoli Salisburg. tom .1. pag. 3 81. 395. Domini Conradi I. ef Archiep. Moguntini ann . 1195.ſıclegi
Cathedrales, in alia ibid. tom . 2. pag. 560. Hiſtoria E mus. Illud innoteſcere quoque volumus , quod ſepeditti
piſcoporum & Comitum Engoliſmenlium cap. ult . Ex fratres ( Eccleſiæ S.Petri)ſufficienti coram nobis optinue
quo urbem ingrediebatur , cum Cirbedralibus, in cho runt probacione, quod per univerſum pretaxate Prepoſi
ro omnibus boris , o maxime in maturinis Deo plallebat rure ( ejųſdem S.Petri ) archydiaconatum Korbedrati
communi voce, ' c. cum anno, qui vulgariter Exitus nofter vocatur , Eccle
CATHEDRALICĄ , Idem quod Carbedraticum 2. fie ipſorum adiphus0 oficinarum ejus ruinas refarciens
Hiſt. Tull,pag. 94. in Fundatione CapituliLiberdun. das, debeat attinere . Nos igitur tum propter eorum ha
Eis contradidimus ea libertate polidewdas , ut neque bundantem probacionem , tum propter Ecclefie offici
Cathedralicam , nec alia quæArchidiaconis ex confuetu- narum £ jus manifeſtas neceſſitates , quasvidimus, ob B.
dine reddi ſolent ab eis exigantur . Petri Apoſtoli reverentiam & bonorem jus tale ipfis
ÇATHEDRARE, CATHEDRARII.Vide in Cæ- Ecclefiæ recognovimus, noſtro affenfu robur perbenne ad
thedra , bibentes. Ęt nein futuro ...de beneficio predicti Kathea
nos
CATHEDRATICUM , Penfio, quæ Epiſcopo ab dratici à quoquam ſucceſſore nostro turbari pollent
Ecclelis quotannis exſolviturin Jignum fubje&tionis , ipſis ſcriptum præfens, ad fui juris perbennem noticiam
( ut habet Charta Girardi Epiſc. Caturc.inter Inſtrum . ' cautelam , ſigillo infignitum, tradidimus . Priorem
Gall.Chriſt, tom . 2. pag. 48.col. 1. ) feu probonore. ca- hanc Chartam revocat altera anni
1333 qua Mathias

zbedre, ut eft in Concilio Braccarenl II. can. 2. pro ref-
pectu ſedis, ut in Concilio Ravennenſi ann.997.c.2.quæ
ad duorum folidorum quantitatem reſtringitur in iil-
dem Conciliis . Concil. Braccarenfe III.ann.972 . Nula
lus Epifcoporum per fuasdiæcefes ambulans,preter hono-
rem Catbedra fue ,id eft, folidos duos, aliquid aliud per
Ecclefias tollat. Quibus confonąhaber Concilium To:
lecanum VII.C. 4. Charta Tranſmari Epiſcopi Viro-
mandenſis acNoviomenſ. an.947 . apud Hemercum in
Auguſta Viromand. Ea videlicet ratione , ut omni anno.
duos.folidos denariorum perfolvat , ſecundum quod ju.
bet au& toritas , propter honorem Cathedrce Epiſcopalis ,
Innocentius III. lib. 14. Epiſt. 20. Et ut vos pro fingulis
ejuſd.urbis Archipræſul declarat, Joospetendi, recipien
di & in prædittos ufus convertendi Kathedraticum per
totam Prepoſituram predi &tam ad ipfam Ecclefiam S.
Petri, o ad nullum alium pertinere; ipſiſque Decano
Capitulo, Ecclefie ipforum predictis , o nullis
lii deberi de hoc in perpetuum reſponderi; quodque nobis,
inquit, in bac parte licere non credimus , noftrisfuccefa
foribuss interdicimus .
CATHEDRATICUM , apud Julianum Anteceffor
Conſțit. 115. & 43 , illud eftquad Juſtiniani Novella
123. cap: 3.' 'v povisixay vocac:nempe certa pecuniæ
quantiças, quam Epiſcopi recens ordinaci dabant , par
tim Epiſcopis à quibus ordinati erant, partim Clericis
& No
 1
.

403 'CAT CAT : 404

& Notariis , quiin ea inaugurationeminiſtraverant ; oratione, cafulam extat Presbyter, de pergant ad Fontes ;
unde evidens eſt præſtationem iftam factam ab Epiſco- ficut prænotatur,cum ampullis chrifmatis ,& olei,candes
pis ratione Throni , ſive Cathedra adeptæ . labris, cruce, coreo , de quo loco inſtituto mittatur in Fon
CATHEDRATICO , apud Sebaſtian. Cobarruviam in tes . Interim dam lectiones leguntur,infantes tres Catheos
Theſauro lingua Caſtellanæ ,elque tiene eſtipendio pu- zizentur, fi infans , vel plures fuerintad baptizandum
blico en la Univerſitad , oſtudio , con obligacion de leer. mittatur de chrifmate oleo in Fontes : fin autem , nihil
Casreda de prima o de veſperas de prepriedad , o de tiem- de chriſmate& oleo in Fontesmittatur. V.Catbecbizari
po fennalado . I CATHICUS ,Dux,f.à corrupta voce Græca va 9't
: 9 CATHEDRATICA REDHIBITIO ,Idem quod Cather. yo's, pro xc Juristas vel xaryana Vita S. Germani.
draticum . Epiſtola Lamberti Epiſc .Attrebat.apud Balu- Grandiwall. inter Acta SS. Bened. ſæc. 2. n . 11. Bonifa
zium tom .5.Miſcell. P-342 .Concellimus enim fcripto cius dux five Cathicus.
confirmavinus predicta loca Prelata da Fratribus inibi ( CATHIGETA . Vide Catbegeta .
Deo devote & religiofe fervientibus , ' canonice * abf CATHINIA AURI VEL ARGENTI , quæ adhibetur
que proprietate viventibus & vičturis ab omni Cathe- in medicamentis,apud Conſtantin . Afric.lib.i.de Mor
dratica redhibitione libera , excepto quod in Cena Domi- bor.curat. cap.7.8 .lib . 2.cap.2 . 24. &c. [ Gloſſar. Sana
ni ad manum Epiſcopi duodecim denarios folvant . german. MS. Cathinia, Genus lapidis ,unde cyprium es
wakies

4 CATHEDRATICUS, Doctor , profeſſor , qui ( æs ) efficitur. Carbinia gigniturin metallorum eris atq;
docet ex cathedra, in Conciliis Hiſpan. tom.4 . pag.765. argenti fornacibus,inſidente nidore . Namque ut ipſela
col. 1. & in Vita B. Franciſci Fabrian . tom.3 . Ss .April. pisex quo fites , Catbinia vocatur , fic rurſus in forna
?

pag.985. col. 2.
CATHEGETA ,CATHIGETA , Do &tor, præceptor ,
ex Græc.xafayatus.Gloff. Lat . Gr. Doctor, difósxan os x
xatayutis . Gloff.Gr. MS. Reg.Cod .1673. KzIryati's ,
i's worsrus , diddoronos. Papias : Catigeta, Rector , Do.
&or, 3arias'us x &Tryitis , apud Theophylactum Bulgar.
Archiep. in Inſtitutione Regia 1.part.c. 2. qui 3zinhos ,
feu Imperatoris Magiſter Codino, & aliis .Anonymus
in Vita S.Hieronymi: Huic vero in litterarum ftudiis
plerique Cashegete , id eſt , preceptores fuerunt, Donatus
nempe, O'c . Altelmus in Monaſticis :
Visa aliena tue tibi fit Catbegeta vite .
Ada S. Artema Martyr.Dum Cathigeta ipfius fecun-
dum artem magißerii ... ad ſaculariam litterarum dog.
mara illum introduceret. Occurrit præterea in A &tis S.
Theodori Ducis . Vide notas noſtras ad Cinamum
pag. 460. [ & Gloſſarium mediæ Græcit. ubi dicitur vo-
ceñ xc9ryats plerumque à Scriptoribus Græcis acci-
pi pro :iyoom.ves, Præfectus monalterii ,
CATHEGORIALIS ORDO , apud Henricum A
3
quilonipolenſem in Lubecca lib. 1. ciz.19.20 Canoni-
corum Regularium .
CATHELUM . Vide in Catollum .
4 CATHEPOLUS. Videin Cacepollus .
CATHERDATUS, pro Cathedratus, Cathedræ
ſeu thrano impofitus,ad regiam imperatoriamve digni-
tatem evectus. Carmen de Ottonis IV . deſtitutione . ,
apud Leibnitium tom . 2. Script. Brunſwic. p. 530.
Quod fi Fredericus fubftituatur
Ottoni, timidus audaci, nanus adulto ;
Cum fit canonice Catberdatus hic , ille vocatus
Proditione : perit confuetudo , perit bujus
Urbis honor .
Vide Cathedrari in Cathedra ,
9. CATHESICARE , pro Catechifare, Chriſti do-
& rinam edocere . Vita S. Hildulfi per Roſweidum in
Hiſtoria Mediani Monaſterii pag. 80. Quam cum ad-
buo gertilem ello cognoviſent, Catbeficaverunt, & pra
frati proipfa orave runt .
CATHETICATIO . Vide Catechigatio .
" CATHETIZARE , Vox effi & ta , ut videtur , ex Græ
Coxatar Se'ns conferre,contribuere,ſolvere.Epift.An- lus dicitur canſcriptus ... anno ab Incarnatione Domini
dreæ Regis Hungar. in GeſtisDei per Francos : Porro 767. temporibus feliciſimi atque tranquilliſſimi e Gas
veſtra non miretur Sanétitas , ſi de bonis regni noſtri ad thalici Pippini , Regis Francorum & PatriciiRamano?
preſens, juxta honarem veſtrum noftrum vobisCathe- rum , c. Sed ante cum Childeberti Catholiciſſimum re
tizare nonpoflumus. Ad hoc enim nos compulit sam gnuna dicitur fub finem S.Cæſarii Epiſc. Arelat. Unde
de påregrinationis grandis expenfa, c.
CATHETUS,(Gr.xét : tos, Perpendiculum .) Vi.
de Tolfmining .
ČATHEZIZARE ,pro Cathechifare.Ordinarius
MS. Ecclefiæ Rotomag. in Sabbato Pentecoſt. Finito
cibus exiſtit, & nominis fui originem recipit . Catbinia
Calcitheos horigo eris . ]
I CATHOLICATUS. Vide poft Catholicus .
CATHOLICI,Fideles; ita in Concilio Ilerdenli ſub
Joanne II . PP. c.9 . ubidiſtinguuntur à Cathecumenis .
CATiOLICI CHRISTIANI,in Concilio Carthag.III .
C.13.Cartag . IV.c.43. Concil.Afric. c. 3. Salvianus lib.
4. de Gubern.Dei: Ita & nos qui Chriſtiani Catholici ef
fe dicimur,dc. Vide Eccleſia Catholica .
CATHOLICIANI , Officiales Catholicorum , de
quibus mox , in lege 9.8 . 2. C. de Bonis proſcript. ubi
junguntur cum Cæfarianis. Gloffæ Balil. P & Trovenixs
This vynu'næs , Ta's dutes a Fonxiares , og gitár as mas '
Exa1925. Hinc forte pro Spiculatoribus vocem ufurpa
vit Sueno in Hift. Danica c.7 . Quem illico Catholiciani
corripientes , caput ejus amputarunt. Infra : Quidolum
commentatus, pacis fideique integritate violata,tempore
ferotino,poft vefperas celebratas,inſtructis Gatholicianis
Kanuto do Waldemaro mort em macbinatur .
1 CATHOLICON.Necrolog. Lauresham.in Vin
dem. Litter. Frederici Schannati p. 29. Qui etiam com
paravit librum Catholicon pro quinq; Florenis. An Glor
ſarium Johannis de Janua, quod Catholicos appellavit ?
1. CATHOLICUS , Titulus RegiFranciæ vulgo
datus . Summa Puncii ProvincialisMS.ex Bibl.Thua ,
na Cod. 525. ubi de Inſcriptionibus Epiftolarum : Papa
Regi Francie : Gregorius ſervus fervorum Dei dile &ta
filio viro Catholico, vel Regi Francorum , ſalutem * a
poſtolicam benedictionem ... ſi ſcriberet Papa aliis Regia
bus, alii Reges illi, remoto folü viro Catholico,quod ap
poni ſolet Regi Francie RegiJerofolymitano:buic quia
ſemper fidelis exſtitit ,illi vero quia defenſor eft Chriſtia?
nitaris, (Honorius Papa IV. Ep. ad Philippum IV.an,
1286. in Vindemiis Litter. Fred. Schannati p. 210. Hos
narius Epiſcopus forvusſervarum Dei Philippo illuſtri
Regi Francia vira Catholica ſalutem ... Osilibet Rex
Francia ſpecialinomine Catholicus appellatur,
Jam multis retro fæculis Catholici nomen Regi
busnoftris indicum fuit . Mabillonius lib. s . de re Di
plom . cabella 22. referi claufulam librorum Gregorii
Turon. de gloria Confefforum , in qua prædi&tus Libel
Gregorius M. in Epiſtola ad Childebertum II . lib. s .
Epift. 6. Quanta ceteros homines regia dignitas antece
dit, tanta ceterarum gentium regna regni veſtri profe
Ela culmen excellit,nempe Fide, ut poftea explicat". Vi
de Chriftianiflimus ,
De Ca

1
 CAT
405
Catholici nomen Hiſpanicis Regibus tribuit A-
lexander VI.teſte Mariana in libro xxvi.cap.x11. Addit
Comineus in libro v, de bello Neapolitano , decrevifle
Pontificem Romanum , nempe Alexandrum VI.gene-
re Hiſpanum , artribuere illis nomen , ut Chriſtianillimi
dicerentur, d in ſuis ipſe litteris atque ſermone fic eos
vocale: fed cum ex Cardinalibus quidam reſiſterent ,
neque Galliam vellent appellatione illa privari, Catho-
licos nominare jullille. Exeo igitur procul dubio tempo-
re Reges Hiſpanivocantur Catholici,
Exſtat apud Miræum 10.1.pag.165.col.1. Charta
Manaſſis Epiſc.Camerac.pro DiclevennenſiAbbaria S.
Petri anno 1981. data , Precibus ac petitione Roberti ju
nioris CatboliciComitis Flandrie, O'c.An Catholiciti-
tulus hic exprimat fidem hujus Comitis, an Catbolicam
feu univerſalem vel integram totius Flandriæ ditio-
nem , aliis definiendum permitto : porius tamen cre-
diderim titulum efle religionis , quam poteſtatis ac
poffeffionis.
2. CATHOLICUS, Dignitas & magiſtratus, in
Africa præſertim. Gloff.vet. Conſularis, Kagonix's ,
Hinc apud Eufebiớm lib.8.cap.23.Kagomirov tās Apeixos,
& lib.4.de Vita Conſtantini, tov rūsfloxa'ozos Kælonixo",
de Conſulari & Pržefceto Africę interpretantur viri do-
& ti . At Cujacius ad lib.s.C.de Jurefifci lib.io.conten-
dit , probatque non uno Bafilicorum loco id nominis
1pectaſſe Procuratores fifci, quod clare evincit Theo
dorus Hermopolites ad l.ult.C. Si à non compet. jud. O
Ketonexos , iyov o apoiséelu Bu xj oportatovalSauco.azőv
epeypå Twv. Huic notioni convenit Gloff.Gr.Lat.Keso-
dixós . Rationalis . Vide Gloff.med .Græcit,
Necobftat quod Conſulares eoſdem cum Catholicis
fuiffe doceant veteresGlofſæ : nam Conſularium , vel
certe Proconfulum munus fuit tributorum exactioni
incumbere, quod Dio lib.s3.diſerte tradit, Judices &
Prafides eidem muneri operam impendife oftendunt
præterea lib.11.C.de Annon . & tribut.lib.1o.l . In fiſcali-
bus , C. de Exact.tribut. Nov.116. & Caffiodorus in
Form.Rectoris provinciæ . Ejufdem muneris & appel-
lationis cenferidebent Officiales Gallici , diệti Gene-
raux des Finances , quos ysvexa's Byzantini Scriptores
paffim vocant .
3. CATHOLICUS, Primas , qui inter Epiſcopos,
Primatie , uc vocant , dignitatem obtinet . Id porro
appellationis, ſpectaviſ præfertim , ſpectatque eţiam-
num hodie Primates aliquot Aſiaticos , Antiochenæ
olim ſedi ſubditos & fuffraganeos , quorum juriſdiétio
& diæcefis tam ampla erat , ut inde le Catholicos, id
eft , univerſales, nuncuparent. Procopius lib. 3. de
Bello Perſico c.25.de Perfarmeniorum Catholico :Tów
Te XexsiavviapaKiJCAIXQyxana Tî Ewnvārpuva , ótica præterea Jacobus de Vitriaco in Hift. Hieroſ, cap,78.
ca'suxevelsővěn& o Tois raóta xweisis. Orto Friſing.lib. Habent autem predicti Armeni proprium Primatem
7. Chron.c.32.Ea tempeftate Armeniorum Epifcoporum , quem Catholicon appellant, cuicum fummo bonors ago
eorumque Metropolitani, quem ipfi Catholicon , i . uni reuerentia omnes a minimouſqne ad maximum tamquam
verfalem , propter infinitum , i, amplius quam mille E- alteri Papæ obediunt . Ab illo hauſit quæ haber Sanutus
piſcoporum ſub ſe babentem numerum vocant, Legati al
ultimo fere Oriente.... ſummum Pontificem Viterbii.... a-
deunt . [ Bern.de Breydenbach Itiner.Hieroſol.pag,151.
Nam (Armeni)proprium babent Primatem , quem Carbo-
licon appellant, cui obediunt fummocum bonore e re-
verentia , juflibus ejus à maximo uſque ad minimum ve-
lut alteri Pape obtemperantes . ]
At cur Catbolicis cam ampla & diffuſa aflignaca fit
juriſdictio, docent Canones Nicæni Arabici a Turria-
no editi cap.33.ubi deSeleucienfi Catholico; Honore-
tur quoquefimiliter Sedes Seleucia , que eſt ex civitati.
bus Orientalibus , qui debeat etiam appellari nomine Ca-
tholici, & poffit is ordinære Archiepiſcopos , ficut fa-
ciumt Patriarcbe , ut Orientales non patiantur damnum ,
expectando Patriarcham Antiacbiæ , aut cundo ad eum ,
CAT 406
en Gentiles reperiant viam ad neceſſitates fuas, quia in
hoc non fit injuria Patriarche Antiocheno. Siquidem ip
ſe confenfit, poftquam boc ab eo Synodus petiwt , ne de
ſublata poteſtate iſta quereretur , quæ nihil pliud delar
derabat , ut illius provincie fideles pace dy quiete frue
rentur , fimul etiam ut is, qui tenet ſedem Seleucie, no
mine Catholici bonoraretur. Capite fequenti, Seleu
cienſi Catholico dignitatis gradus ſtacuitur fupra om
nes Epiſcopos Græciæ : Siquidem ipfe tenet locum Pa
triarchæ in Oriente , & ſedes ejus in Concilio debet cffe
ſexta poft Epiſcopum Hieroſolymitanum . Denique cap.
35. Prælatus Perſidis dicitur .
At hæc Seleucienſis Catholici dignitas poftmodum
diviſa legitur , binique, ex uno , Catholici Patriar
chæ Antiocheno ſubditi, creati :quorum alter Anien
ſis dictus, alter Hirenopolitanus, qui & Bagdatenfis ,
Deutroque Catholico ſic Villelmus Tyrius lib .4. c . 9 .
Viginti provincias in ſuajuriſdictione , ejufdem Deo a
mabilis civitatis( Antiochiæ ) dicitur batere Patriarcha,
quarum 14.ſingulos habent Metropolitas, cum fuis fuf-.
fraganeis 6 ,vero reliquæ fub duobus l'rimatibus , qui
vulgari appellatione dicunturCatholici : quorum alter
eft Anienſis, altervere Hirisopolitanus , qui eft Balo
dacenfis, cum eorum ſuffraganeis difponuntur. A Ty
rio haufit quæ habet in hancfententian Jacobusde Vi
griaco in Hift.Hieroſol.cap.32.
At qui Anienſis Tyrio , Jacobo de Vitriaco , & Sao
puto lib.3.part.7.c.1,dicitur, Annenfis & Perfidis Pris
mas, in ordinatione fedis Antiochenæ , quæ exftat
poſt Tyrium , Catholicus Ani, qui eft Perſidis, aun
cupatur . Idem etiam Romogyreos Catholicus apud
Nilum Doxapatrium , ubi de amplitudine dicecelis Pa
triarchatus Antiocheni agit , & Indiæ præſertim ina
peritaffe narrat : Πάλιν ο Αντιοχείας κατείχεν άπασαν
skn Ariav , vgà A'vatolle , wielers I'vficv , miws Të ruim
Καθολικόν χειροτονώνσέλα τον καλέμιον Ρωμυγύρεως , και
built napríæriting, kutlu Tlew BaBunõre , this võranslaw
Batdão xaxê missr ó Artiexerces Kafonixóveis Espuéar
11v , tòrasyólfur Eipalestingas, rod Tuis Apreluias, xoà IBra.
eixv, Mifiur, xgå tlei 7 Xansdiav, vgà Olapsicv , rgå Enam
uítos, xoà M :STOTUMI cv Petrus Antiochen . in Epiſtola
ad Dominicum Gradenfem Patriarcham meminit et
iam Catholici Porezyvp:esii torxoporiv .
Armenici Catholici dicecelim eamdem fuiffe quæ
Hirenopolitani, perſpicue oftendit idem Tyrius lib ,
15.cap.18. CuiSynodo inter fuitMaximus, Armeniorum .
Pontifex , imo omnium Epiſcoporum Cappadociæ ,Medie,
Perfidis , & utriuſque Armenie Princeps & Doctor exi
mius , qui Catbolicus dicitur . Illius amplitudinem fu
pra annotavimus ex Ottone Friſingenſi, quam attigit
lib.z.part.3.cap.3.Sed & Papæ appellationem eidem tri
buit Vildebrandus ab Oldenberg in Itinerario Terræ
fanctæ , ubi de Armenis : Specialem habent Papam ,
quem ipfi Jualingua Katelcoſte appellant.Quo locoles
gendum indubie Katholick , ut & apud Marcum Pau .
lum Venetum lib.i.Itin.cap.15.ubi tradit Armen :3,Ne
ſtorianis , & Jacobitis qninibus , univerſiſque Chri
ftianis, qui in India & Babylone verfantur, unum im .
perare Patriarcham , quem Jacolith , ſeu Jacolich, uti
aliæ præferunt Editiones nuncupanç. Quod ipſum et
iam tradit Brocardus, qui præterea obſervaç neminem
ad id muneris admitti , nifiMonachum .Catholici Ar
menicæ Eccleliæ fiş etiam mepcioli ,z. Epiſt.Innocent,
III. PP. pag. 525. & apud Thçorianum in Legat. Ar.
men,
Pri.

407 CAT
Primorum Armeniæ Catholicorum feriem & hifto
riam ex Græco Scriptore , & ex Cod. 696. Bibliothecæ
Regiæ , publicavit Combefifius in Hift. Monothelita-
rum , ex qua liquet primitus ordinationem & Xsporco
via accepiffe ab Ecclelia Cæſarienſi . Gregorius enim
primus Armenorum Epiſcopus pactum iſtiulmodi iniit
cum Leontio Cæfareæ Cappadociæ Archiepiſcopo , à
quo ordinatus fuerat , ut ſucceſſores pariter à Cæſarien
fi ordinarentur , quod & teftatur auctor Vitæ S. Grego-
rii , & Ifaacus invectiva i , in Armen , cap . 13. Verum
prolapfi in varias hæreſes Armeni , ab Eccleſia Cæſa-
fienfi & Catholica deſgiverunt ,
In urbe Sis fediffe fuo ævo Catholicum Armeniæ
auctor eft fupra laudatus Wildebrandus ab Oldenborg :
Hec eſt capit aneacivitas domini Regis infinitos , & di-
vites fovens inbabit atores ; nullis munitionibus cingi-
tur , unde potius eam villam , quam civitatem nuncu-
parem , li ſedem Archiepiſcopalem Hormenorum in fe
non haberet .
Imprimis vero adnotare lubet titulos honorarios
quos Zachariæ Majoris Armeniæ Catholico adfcribit
Joannes Archiepiſcopus Nicęnuslib.de Nativitate Do-
mini : Ω μακάριε Ζαχαρία και διάδοχος το μεγάλου αστοςόλου
Oasidairysróueves, sem dúv3 poros tã apie Ipizopis, bdwye's
aj Tek @opywv , naiiniséens A’pépt : 13x apéwpis jytwo
."P
Κικώτατος των φυλώνταρίσων πολεμικών των Αζάτ ,
Habuit etiam Æthiopia ſuos Catholicos Alexandri
næ fedi lubjectos , non tamen tantæ auctoritatis, quan-
ta pollebat Seleucienſis Catholicus, cui jus erat ordina-
re Archiepiſcopos , ficut faciunt Patriarchæ , quod Æ
thiopicis Catholicis non licebat , Canones Nicæni A-
rabici cap. 36. Sit apud eos loco Patriarchæ Cappelletur
Catholicus ; non tamen jus habeat conſtituendi Archie-
piſcopos,ut habet Patiarchaqfiquidem non babet Patriar.
obæ bonorem & poteftatem . Mox ſubditur in Conciliis
1
quæ in Græcia celebrantur, feptimum locum poſt Seleu
ciæ Catholicum , cui datur fextus, Æthiopico afſignari.
Catholicum Albania memorat auctor Narrationis de
Rebus Armeniæ apud Combefifium , qui Kzjonzo's I Bisa
puſas dicitur in Menæis ad 26. Junii in S. Joanne Epiſco
po Gochiæ .
Catholicus Jacobitarum ,quem illi Patriarcham vo
1
cant , recenſetur à Zonara in Heraclio . De Catholicis
multa præterea commentati ſunt Sirmondus in Adven-
toria, Salmafius in Euchariſtico cap. 3 , & Marca in
Differt. de Primatib . cap. 26. 27 .
CATHOLICATUS, DiſtrictusCatholici , in Geſtis In.
nocentii PP. pag. 127. 228 .
9 CATHOLICUS ABBAs, feu Hegumenus. Vide Ab-
bas Abbatum
9. 4. CATHOLICUS , Rectus , æquus , qui fidem
datam fervat . Translatio S. Florentini inter Acta Ss.
Benedict. fæc. 6. part, 2. pag . 8o9 . num , 8. Milites ..,
de conventione quam cum Monachis fecerant, pænitentes
graviter,indoluerunt , lacrymantes igitur dixerunt
Monachis , quia nullo modo paterentur , quod S.Martyr,
é totius patrie defenſor alias transferretur . Quibus Mo-
nachi reſpondentes dixerunt, quia non erat iſtud Catho-
licum ,quod dicebant,& ſecundum conventionis promiffa
fidem ſuam violare volebant.
I CATHOLOGUS , Pars fuperior molendini. Ve
tus Vocabular. Juris utriuſque. Partem molendini mo
la ſuperiorem Catillum appellavit Paulus JC.
T CATHOLUS, Pala ?, Gall . Chaton. Hiſtoria Mo-
Aalterii S.Florentii Salmurienfis apud Marten . tom.s.
Ampliff. Collect. col. 1122. Sarcaphagum aperuerunt ,
anulumque aureum cum digito o Catholum argenteum ,
O quinque ſalidos antiqua monete argenteos invenerunt,
pomenque Rainaldi fcriptum erat in anulo ,
CATHOMUS , Vide Catomus ,
CAT 408
CATHORIUS . Quoniam Attachiamenta cap . 72.
Siquis convictusfuerit . , .. de pace Domini Regis infri
éta, Rex babebit de co 2 2. vaccas, eg 3.Cathorios , ut
pro uno quoque cathorio , 9. vaccas . Ubi loci Skeneus
pro Cathorios, legendum cenſet,Centherios, i.equos
quibus teftes ſunt exfecti& amputati , uci hæc vox a
pud Latinosſumitur.
CATIBLIS . Caper deVerbis dubiis : Catinus, hic ,
non Catiblis ,
I CATICHUMENUS , pro Catechumenus in E
piſtola Anonymi ad Carolum M.apud Marten. tom . I.
Anecd, col. 15 .
CATIGERA , Doctor, preceptor , apud Papiam .
Vita S. Auguſtini Cantuar. Epifcopi apud Mabillon .
fæc. 1.SS. Benedict . pag. 530. Dat etiam liberaliſimus
Catigera in ipfa diletti diſcipuli ordinatione dulciſſimum
pignus ,, memoriale perpetuæ dile tionis fue , caſu
lam videlicet purpuream . Legendum puto Catigeta
Vide Catbegeta .
4 CATILLAMEN . Vide Caſtillamentum .
CATILLARE , Vocem edere inſtar felis , Gall,
Miauler . Ebrardus in Græciſmo :
Sed catuluslatrat; hinc murileguſque Catillat,
Apud Fulgentium Grammaticum : Catillare eft(per
lienas domos gyrare ; tractum à catulis, quod per omnes
domos circumeant. Hæc ex Plauto & Propertio .
I CATILLIS, Doctrina, inſtitutio , diſciplina , fi
vera lectio eftin Supplemento Antiquarii , ubi legitur :
Carillem , daoranid , muidendir, Doctrinam .
I CATILLO , Gulofus, à catelli appetentia , in
Gloſſis Sangerman. MSS .num .501. Feftus habet : Ca.
tillones appellabant antiqui gulofos. Gloff. Lat .Græc.
Ligurius, gulofus,Catillo , nixucs. Utitur etiam Macro
bius lib . 3. Saturn.cap. 12,
CATINÆ Pelles. Vide in Catta 2 .
ATINISCI O Cimbia, Poculorum genera , Pa
pias MS. Diminutivum eſt Gatini.
9 CATIPANUS . Vide Catapanus ,
i 9 CATOMAIN , Vide Catamaiti .
CATOMARE , CATOMIDIAEE . Vide mox in
Catomus .
CATOMUS, Cervix, in Gloff, Arabico -Lat.ex quo
conticit Jolephus Scaliger Epift. 144. & 146. ex Græc.
%. Tuo vocem deducendam , utxazova fit commiffu
ra cervicis cuin humeris, proindequeCatomis cedere
eile in cervicibus cædere , quod quidam ex Scriptori
bus Latinis Catomidiare dixerunt , natov sice ?er , feu
kard T8 ; 48 TU 3 T :v . Victor Vitenis lib . 1. de Perfe
cut. Vand. Venerabilem ſenem in publica facie Catomis
ceciderunt. Id eft , palam & propatulo plumbaris in cer
vicibus ceciderunt; ut Catomis accipiatur ibi70wikās,
non vero ópy & pinas . Ita Scaliger , ubi in eam rem mul
ta erudite commentatur , Pailio S. Afræ apud Velſe
rum : Porro ſacrifica , ne .... Cathomis te cædi jubeam
Ado Viennenfis & Beda in Martyrol , 15. Jun. Deinde à
Valeriano judice Catomis ceſus in confeſionepermanfit .
( Acta SS. Viti & Modeſti tom . 2.Ss. Junii pag . 1021 ,
Cum ad deorum cultum vocare non poſſet, Cathomisce
di juffit. Quiricus Archiepiſcop. Toletan. in Hymino
S. Eulalix , in Breviario Moſarabe;
Hæc enim Catamata fiftitur equuleo ,
Ceditur , exungulætur, atque flammis uritur.
Vita ejuſdem S. Eulaliæ ex Breviario Palentino & aliis :
Tunc Calpurnianus tusbido furore Succenfus , putans
pudicam virginem more infantum à tergo corporis emen
dari , jubet per officium Curatoris eam Catomari
Cumque Catomaretur corpus ejus delicatum & fanétum ,
illatæ cædis verbera requo animo fubſtinebat . Verum ca
tomos genus virgæ fuiífe videtur innuere vetus Inter
pres Juvenalis ad Sat.3. Quia aut Catomis cædebantur ,
Aut
 CAT
408
aut quia manibus vapulant cunei por civitatem.Ita enim
Jegendum plane convincunt præallata. Ubi Catomis ce-
idi, & manibus vapulari, diverfa effe innuuntur . Certe
Papias Catomos , virgasferreas interpretatur : Brevilo-
quus etiam flagella ex virgis ferreis fa &ta, vel flagella ex
wirgis in modum ſcobarum , quibus, inquit , utuntur
Religiofi in Capitulis. Quæ quidem pofterior interpre-
tario videtur probabilior, cum apud Juvenalis Inter-
pretem Catomi de virgis ferreis intelligi non pofline
led de vimineis capienda ejus verba videantur .
Gedneque proclivius eſt definire quid ſit Catomo Sus-
Spendi, in Actis 6. Babylæ Martyris cap . 2. num . 6. Itali Cattare, quod faciunt feles, qui mares captant &
Rex juſit tres infantes levari in Catomo , & primo da- oblervapi , Metellus in Quiridalib,
ri duodecim plagas , ſecundo autem novem , dc. Et
1 apud Adonem , & Bedam i 8. Novemb. Catomo ſuſpen-
di sum , ac verberari, e poſtromoetiam decollari juf-
fit. Quam quidem loquendi formulam cenfet idem Sca
liger intelligendam de iis qui flagris cædebantur , fu-
nibusutrinque à terra levaci, & ita fufpenfi, ut cer-
vices à terra longius, quam pedes exſtarent . Nico-
laus Alemannus in Notis ad Anecdota Procopii pag .
85.1. Edit.xar" o weseng võræ cædi, eſſe u : rispore porno
12 , ait , quomodo pueri in ludo litterario vapulare
folent , ex eodem Procopio pag. 13:54. & 78. & ex Ni-
cephori CP. Breviario pag. 25. Edit.Reg . Et fane ita
etiamnum pueri vapulandià duobus valentioribus con-
diſcipulis in ſublime educuntur , nudato tergo flagel
la excepturi . Neque aliter Prudentius Hymno de s.
Romano :
Vix hæc profatus, pufionem præcipit,
Sublime tollant , de manu pulfent nates ,
Tenerumque diris ictibus tergum fecent .
Vita S.Nicolai Scuditæ pag . 911. Avspas do té ty xat'
άμφω το χει ρε απαιωρέσαντες , ανηλεές τοίς βενεύροις κατή
wigoufTepor,
· Alii levariin Catomo, effe in alienos humeros atrol-
li volunt . Sed & olim veteres, ut & hodie , reorum
humeros cædebant, ut xc7'ősse cædere , ſeu catomis
id genus fupplicii fuerit. Vide P.Fr. Chiffler. ad Vi-
etor. & Caſaubon.ad Sparcianum : præterea Gloff. med .
Grec.in Κατάραχα .
q CATRANUM , Faſcis pice illicus,Gall.Goadran .
Bartholomæus Scriba lib.6 . Annal. Genuenf. ad an.
1241. Tunc parata fuit in civitate quædam bricola in na
vinova & plura ligna impleta fuerunt bruſchis & Ca
trano, ut noftris galeas illas deſtruerent & cremarent .
Et ad an. 1242. Mandavit Januam , ut naves duæ imple-
rentur bruſchis, lignamine & Catrano .... quæ cum ve
nifſent ordinatum fuit, ut poneretur ignis in eis , el
contra galeas inimicorum mandarentur , ut eas crema-
sent ad littus .
CATRICULA ,Fucus, Circumventio, fraus , de-
ceptio . Gloſ.Ifid. cui concinunt Papias & Conſtan- Iberorum velItalorum Cattos religioforum hominum cu
ţiealis : qui trium ſcriptorum conſenſus non impedit , riofitas tranſmigraret. Pelles cartarum ſilveſtrium , quas
quin Grævius poſt Pithæum legendum contendat,Cras s'vspursesxéttasvocat Cæfarius frater S. Gregor. Theol.
ticula , Focus . Dial.2.C.110. Peaux de chats ſauvages , in Regefto pea
9 CATRIGA , pro Quadriga , Carrus apud Lobi-
nellum in Gloff. ad calcem Hift. Britan .
1.CATTA ,CAtTus,Navis ſpecies. Vide Gatus .
2. CATTA ,Cartus, Catus , Gattus ,Felis, no
ftris Chat,Gatta,Gatto Italis,[ Katt Sarracenis , uc eſt
in Gloffario ad calcem Itinerarii Hierofol. Bernar. de
Breydenbacb . ]
CATTA.Glor Grac.Lạt, xatra , Catta . Glow Lat:
Græc . ci nepQ , Felis, Catta, Baruch . cap. 6. 21. Supra
corpus eorum &o fupra caput corum volant noctue bic
rundines aves etiam , fimiliter & Catte . Joannes
Diac, lib .2.Vicæ S. Gregorii c. 60. Nihil inmundo pof-
fidebat,præter unamCattam ,quam blandienscrebro,qua-
fi cohabitatricem in fuis gremiis refovebat. Evagrius lib .
Tom. II ,
CAT
410
6.c.24. Ainoupov, ii v xéttæv i Guntei de Méxitt . Cato Sexto
Platonico lib. de Medicina animal.cap. 18 .
Cattus. Gloflæ veteres : A G'Asp.0 ,Cattus. Joan. de
Janua: Mufio dicitur à mus , co quod muribus fit infeftus:
Hunc vulgus Cattum à captura vocat.Ugutio:Catus,di
citur veluti cautus,unde hic Catus, quoddam animal in
geniofum , ſcilicet Murilegus , quem alii dicunt Gatus
per g.ſcilicet corrupte . At IſidorusCattum dictum vult,
quod Cattet, id eft ,videat.Gloffa Arabico - Lat.Mufium ,
Cattum, quod cattat,id eft, videt. Ubi Cattare idem for
te quod Captare: unde nos ctiamnam Guetter dicimus ,
... Utaduftus timet incendia Cattus .
KeTTQ., Scholiafti Callimachi. ( Cattus marinus , Ber
pardo de Breydenbach Itin.Hierofol p.222. ]
CATUS, apud Lucam Tudenſem lib. 3. contra Val
denſes.c. 14. [ Osbertus de Miraculis S.Ďunſtani inter
Acta SS.Benedict. fec. S.p.709. Cernebatur demon ,qui
eum poßidebat, in ventre ejus bac & illac diſcurrendo
vagari: ut putares illum modo per os , modo per inferio
respartes corporis fugam parare.Quibuſdam vero,quicir
cumftabant, manus ad difourfum inimici protendentibus,
& * quod in modum parvuli Cati diſcurreret Francigena
lingua dicentibus,ille contra , qui linguæ ipfius omnimo
dis infciuserat, ſubridens , eadem lingua ſimiliter verbo
diminutivo conſonanter reſpondebat dicens : Non ut ca
tulus,ſed ut catellus. ]
GATTUS, ex ItalicoGatto.Joan ,deJan.Cattus quoddă
animal ingeniofum , fc.murilegus,quod alii dicunt Gattus,
perg.fed corrupte. Dominizo lib.i.de Vita Mathild.
Stat male cum Gatto mus in ſacco ſimul artło .
Occurrit etiam in Chron. Pilanis Ughellianis an.1177.
CATTINÆ Pelles.Vica 8.Wlítani Ep. Wigorn. c. 2 .
Cuidam ſuggerenti ut pelles faltem Catinas admitteret
O c.Continuator Florencii Wigorn.p.663.Nulla Abba
tiſa carioribus utatur indumentis ,quam agninis ,velCat
tinis. [ Tabular.S.Florentini: Dedit quoque Ruellonxs de
Arbreo decimam fuam de Capella:cui dederunt Monachi
palafredum & pelles Catinas.]Hift Monaſt.Abbendon.
in Anglia : Pellicias habebant, jacebant ſupercilicia, bao
bebant coopertoria Cattina.[ BernardiOrdo Cluniac.par.
1.C.5. Omnia pellicia funtgeneris agnini de albi, sopera
toria vero aut de agno,aut Catini,aut putonii ſeu leporum ,
de numquam de ullo genere majoris pretii . S. Willelmi
Conſtit.Hirſaug.l.2.C.37.Capellom de pellibusovinis fi
ve Cattinis. ] Ut vilesigitur pellesCattine vulgares : ac
contra in precio habitæ
cattinæ pelles Hiſpanicæ ,Peaux
de chats d'Eſpagne,de quibus Conſuetud. Cluniac. Petri
Vener.c.17.Cattinarum , ſive aliarum pelliū notabilis
damnabilis curiofitas,quæ in tantum , ut ipfe novi procef
ferunt,ut Gallicanorum Cattorum pellibus contemptis,ad
giorum Pariſienſ. quibus opponuntur , Peaux de chats
privez, que l'on appelle chat de feu ,ou de foier .
9 CATTELNUTE . Vide Capilmute .
CATTULUM , Feretrum . Gloffæ Arabico -Lati
næ . Lege Capulum quod feretrum eſt Feſto , à capiendo
fic di & tum .
1. CATTUS, Felis. Vide Catta 2 .
2 : CATTUS , Vinea. Vide Catus 2 .
T CATULASTER , Bourd's, Adoleſcentulus ,in Sup
plemento Antiquarii . Catulaſter, nánant, apud Cyrill.
Vox derivata a Catulus & de pueris dicta adulationis
ergo uthabecur apud Priſcianum lib.3.Catlaſter contra
cte dixit Vitruvius lib. 8. c. 4. ut pro Cataſtos reſticuit
Turnebus lib. 34. Adverſar.cap.7.
s CA
 CAT
CATULASTRUM ,Ludus puerilis . Draconțius lib .
2. ſub finem ;
Nam Catulaftra gerit puerilip ,
9 CATULUS,Parvulus Catus feu felis, Vide Catus
in Caft4 2 ,
I CATUNIS.GION,Ifid . Parapſis granata vel Ca-
tunis, Legendum ut in Excerptis: Parapſis , gavata
pol Catinus ,
CATUPLUS ,Adventusnavium in Gloſſario San-
German.MS,n . 50r.Lege & vide Cataplus,
I CÆTURCINI. Vide Caprcini ,
T !, CATUS , Felis , Vide Culfa 2 ,
2, CATUS, CATTUS,GATUS & GATTUS, Vinea ,
Vegețio lib.4.cap.15. Vineasdixerunt veteres,quasnunc
militari barbaricoque uſu Cattas vocant. Brito in Vo-
cąb, Vinea dicitur quædam machina bellica , quæ Gallice
dicitur Chat.Mamotrectus ad Ezechiel. 35. Vineas,ma-
chinas bellicas , quibus itur ad murum ſuffodiendum
quas Bononienfes vocantCattos. Catti ergo funcvinca ,
five plucci , ſub quibus miles in morem felis ,quem Cat
tam vulgo dicimus, in fubfellis auě infidiis later .Willel,
mus Brito lib.7. Philippid,
Hæc faciuntreptare Catum , teftique ſub illo
Suffodiunt murum ,
Monachus Vallis Sarnaii in Hift. Albig. cap, 42. Mar
shinam quamdam parvam , que lingua vulgari Catus
dicitur, façiębat duci ad fuffodiendum murum , Occur-
rit præterea apud eumdem cap. 52. & 63. Matth. Paris
ann. 1226. Jacabum de Vitriaco lib. 3. Hift. Oriental.
pag. 1142. in Hiſt, Obſidionis Jadrenſ. an. 1345. lib . 1.
çap 34. lib.2.cap.6 . & c. Aimoinus lib . 3. Hift. cap.7.
Erant Carri vimineis cratibus tabuliſq; te &ti ligneis, in
gaibus latentes milites fundamenta fuffoderent murorum ,
Procopius lib. 2.Gothic.c.19. Time se oxensvęty sprzā
ομαλω τηναπο' των ράβδωνεσαγανςοάν . έτω γαρ καλαν την
senyarovverouíxcoi taótov. Vide Portenarium in Feli,
çit . Patavina l. 5.c.5.p.165 :
CATTUS, Eodem ſignificatu , apud Ottonem de ſan .
&ta Blaſio c.23.Jacobum de Vitriaco, in Epift.de Caprio-
3
ne Damiatæ, Joan .de Bexa in Arnoldo 49. Epiſc. Tra-
ject. Suffridum Petri in Joan. Heinsberg. Epiłc.Lcod.c.
17. in Chronica Colmarienfi p.51.61. & c.
1 GATTA, apud Radevicum lib.4.c. 63. Vide in Goze
: [ & Gatta 2. ]
GATTUS, apud Conradum Ufpergenſ. Fecit turrim
ligneam erigi, & alia inſtruments , que Gattos , five
aliis nominibus nuncupant , præparari, Occurrit eciam
apud Monachum Paduan. lib. 2. Chron.cap. 8. in Hiſt,
Cortufior. lib . 7. cap. 7. in Chronicis Piſanis pag . 853 .
tom . 3. Ughelli, apud Ottonem Morenain in Hiſtor .
Rer. Laudenfium pag. 46.47.49.54: 56. & c.[Sed Gatus
vel Gattus apud hunc Scriptoremnonad ſutfodiendum
murum in imo, fed ad trajiciendam foſſam , ipſumque
murum defuper deſtruendum inferviebat, ut recte ad
notat Murator, tom . 6. col. 1035. in hunc locum : Pre
terea Imperator Gatum maximum , cujus par nec fimilis
unquam vifus fuit, uſque fupra folatum ipſius caftrix
na cum aiio minori Gato ducere fecit , forfatumque ipfius
caftri ex terra impleri præcepit... Gatum igitur via fic
peralta fibiper medium foratum ducere eum Teutonici
cæperunt . Col. 1041 , Gatus quippe viam per medium
foſfatum faciens jam antea prope murum iplius caftri
præceſſerat; in ipſo enint Gato quedam trabs ferrata ,
quam Barcellum appellabant , conſtabat , quam ipfi ,
qui infraipſum Gatum fuerant feras plusde viginti bra
chiis projicientes, in murum ipſiuscaftrimirabiliter ferie-
bant, ac tandem tantum jam ferierant, quod de ipſo mu
ro plus de viginti brachiis in terra projecerant Hinç me
rito concludit oculatiffimus Editor Muratorius , non
ad ſuffodiendum murum , ſed potiusad ipſius pinnas
CAT
417
five loricas evertendas inſtitutum fuiffe Gattum , plu :
teumque , Gall . Galerie , potius quam vineam effe
appellandum ; enim vero , inquit, Vegețio lib ... Plus
rei dicantur qui ad fimilitudinem apſidis contexuntur ?
yimine , & ciliciis, vel corsis proteguntur : ternifque
rotulis, quarum una in medio , due in capitibus appo
nuntur . In quacumque volueris admqventur more car
penti , quos abſidentes applicant muris: eorumque mu
nitione protecti, ſagittis live fundis, vel millibus de
fenfores omnes de propugnaculis civitatis exturbant
c. Quam belle hæc conveniant Catto , quem deſcri
bit Cornelius Zantfliet in Chronico apud Marten.com ,
5:Collect. Ampliſt, col 3 899 2x ipfis illius Chronogra
phi verbis patebit : Interim , inquit, rem in deſperatg
ponentes Leodini , quoddam inftrumentum ligneum ex
trabibus immenfe magnitudinis conſtruentes‫ܕ‬, quod Cat
tum nuncupabant, fubftratis artificiofe rotis ligneis ad
diruendos muros Trajedi do oppidi Wick mimare cæpe
runt . His addo quæ referuncur in Breviario Hiſt. pila
næ ad an.1 !7.Cumque diu pugnatum elet,illi ſe non yar
lentes tenere,videntes murum à Gatto foratum , do àman
ganis turrim , 4. Nonas Decemb, ſereddiderunt Pifanis ,
Ex quibus tandem omnibus conficimus varios fuiſte
Gatios; alios quidem ad fuffodiendos muros, quos folos
attendicCl, Gangius, & de quibus fuſe Matth. Dogen
Archit.Milit.p.488.& Milliet Dechales Curſ.Math.lib,
§ . propof. 1o.& 1 !. tom.2. alios vero ad diruendos,quos
hic poſt Muratorium attigimus. ] Petrus Gerardus Pa
țavin.lib.7. de Ezelino tyranno pag: 78. Et poſto ad ore
dine gran quantita di vettovaglie ſopracarri , arma
Gatti,mangani,trabucchi , ponti, oc . Chron. Pecri IV ,
Reg. Arag.lib . 3.cap. 2 3. En faen far ginys en Valencia,
een Barcelona , e mantelets , Gates per combattre
Adde c . 25. Vide Murilegus ,
CATA, apud Guillelm. de Podio-Laur. c. 30. Demum
fuit confilium ædificare machinam ligneam , quam voca
bant Catam , cum quaterram aliqua pertraherent ad
replenda foſfata, quibus equatispugnam cominus infer
rent, effractis claufulis ligneis infilirent.Hinc Çata
falco, Italis machina illa quam Cbafauxdicimus , quafi
chat faux, ut obſervavimus ad Joinvillam , cum non ca
ta , vel catus ſit, ſed ſpeciem illius referat.
Chat,noftris .Guillelm.Guiart in Philippo Auguſto:
Devant Boves fu loft de France ,
Qui contre les Flamans contance ,
Li mineur pas ne foumeillent ,
Un Chat bon de fort appareillent ,
Tant euvrent deſous tant cavent ,
Qu'une grant part du mur deftravent ,
Idem an . 1205,
Un Chat font ſus le pont atraire,
Dont pioca mention feiſmes ,
Qui fuſt de la roche meiſmes ,
Li mineur defous ſe lancent ,
Le fort mur w miner commencent ,
Et font le Chat fi aombrer ,
Que rien ne les peut encombrer.
3. CATUS, Truccæ piſcis fpecies apud Hibernos
Vide Giraldum in Topogr.Hįbern. dift. 1. c. 7.
I CATUX , Şublimis . Papias MS,
1. CAVA, Folla , locusdep reſſus, vallis, Italis, Ca
va, noftris Cavèe , quafi cavata .Glof ,Lat.Græc. Ca
pum , xornov, Frontinus de Limitib. Certislocis vias ,
Cavas, itinera , coronas, Idem : Quidquid viatum ,
riparum , Cavarum , Oʻc. Et lib. 2. Strateg. c.2. Han
ribal contra Marcellum pugnaturus, Cavas o preru
pras vias objecit. Vecus Charta Cornutiana edita à Sua
relio: Id eft,a Cava arcus quimittitur ad Prætorium ,& c.
Infra : Quæ ſepis defcendit per regam aut ad viam Ca
vam , five ad torum , que redit ufque ad arcum ſupra
diétum ,

413 CAV
dictum , & c. Anonymus Salernitanus parte 7. Chron .
Moxque locum ubi Flumicellus dicitur , mifit, Caveque
Jiunt ibidem antiquitusfalte ', & tutiffimuslocus.(Chro-
nicon S. Martialis Lemovic. apud Stephanotium in
Fragmentis Hift.MSS 10.2. Anno 1271. In feſto S. Mi
chaëlis poſt Vefperas cecidit fulgur in cæmeterio najtro
magnan Cavam faciens,& c. Marten. tom 3. Anecdot:
col. 17. ex Chronico Siciliæ : Et tenuit eam obfeffam
annis fere duebus & dimidio , a finaliter obtinuit eam
propter quamdam quam fieri fecit Cavam per ſub mania
ditt e civitatis Neapolis , de ex ipfa Cava mænis ipſa
fuerunt diruta , per quæ diruta mænia idem Rex Conra
dus intravit violenter. Cava idem eft hic quod Cuniculi,
Gall.Mines, Hiſp. Mina . Ibidem col. 29. Dicti Mela
nenſes galeam di&torum trium Congregationum Gentium
Panormi, quæ applicuerat ufq; ad Cavam manium ,
ibi interfecerut multos Gallos illio inventos , rebellave-
runt fimiliter contra diétum Regem Garolum . ] Char
ta Rogerii ComitisSiciliæ pro Ecclef. Pactenſi apud
Rocckum Pirrum : Inde vero tranfit ad profundam (
obſcuram Cavam , ſcil. viam . Vide tom .2. pag. 500.
& Ughellum tom .6. pag. 269.[ & infra vocem Gaba.]
Sunt igitur Cave, xocolata & xósuz74 . Stephanus:
Κόες , τα κοιλώματα της γης , και πάντα τασπήλαια έλεγον,
q Cava ,Cella depreſſa, in qua vinum oleumve
oleumve re-
.conditur , Gall . Cave. Statuta Arelar.MSS . art. 180.
Cave oley inquantentur quolibet anno . Quedam Cava
Jeu volta lapidea,apud Fantonum Hiſt.Avenion.p.164.
CABA , pro Cava , apud Innocent. de Caſis litterar.
pag . 243
CAVEA, Eadem notione, noftris Cavèe. Will.Tyrius
lib. 16. cap. 9. Tranſitaque Cavea Roob , in planitiem
pervenerunt .
2. CAVA , Vacua partu ,in Gloſſis Sangerman.
MSS . num . 501 .
CAVACEQUIA ,Cuſtos vinearum :yox Hiſpanica,
Fori Ofcenfes Jacobi I. Regis Aragon. an.1247.fol. 34.
Quicunque ſuper furto arborum , fructus, aut uvarum à
cuftode vinearum , ſeu Cavacequia à Concilio conſtitu
to fuerit accufatus, & c. Vide Cequia .
CAVADÍA.Charta an.1317 . in Probat. Hift .Mon-
morenc. p.342.Item nonnulla Cavadia , de guadam Cor-
veia cum emolumentisobvenientibus , & c. Sed legendum
Cavagia . Vide in Capitale 5 :
CAVAGIUM ,Cenſus capitis. Vide in Capitale s .
CAVALARII . Statuta antiqua Abbatiæ S. Petri
Corbeienſis cap. 1. Matricularii i z. laici 30. ad 1. ca-
meram , 6.futores 3. Cavalarii 2. fullo unus , Legen-
dum opinor, Cavatarii, ex Gall.Savatiers, veteramen
çarii ſutores ,
I CAVALATA, CAVALCADA ,CAVALCARE,CA-
VALCATA , & c . Vide in Caballus. Quas ex eodem fon-
te manantes voces hic paulo fufius explicamus , eæ nec-
dum ad nos pervenerant , cum typis impreſſum eit Ça-
balli vocabulum , ubi omnia ejus derivata fuiſſent col-
tocanda .
CAVALCATOR , Eques, Gall. Cavalier, Ital .
Cavalcatore & Cavalliere. Chronicon Parmenſe ad an .
1265. apud Murator. tom . 9. col . 780. Et ibi ceperunt
400. Cavalcatores, eg 1000. pedites, Occurrit rurſus
įbidem col. 800.
FCAVALCATURA,Equicum turma.Chron.Par.
menſe ad an ,1300. apud Murator.tom.9. col.842. Et ve
niebant ipfi Barones & Domine de Francia , e de aliis rum acuuntur . Ubi perperam editum Calvannorum ,
tonginquis partibus 40. so . pluribus Cavalcaturis . Verſus in Velum Chintilanis Regis, in Analectis Ma
Galli diceremus, par compagnies de 40.0 * 50 . billonii tom. I.
T CAVALCATUS , CAVALERICIUS , CAVALCA
DA CAVALLAGIUM . Vide in Caballus .
TCAVALLĄIRINUS , Prædium cavalcate feu fer
vitio militariobnoxium . Enumeratio jurium Comitis grammat. veterum ſub nomine Euceria ,Cavanus male
Tom . II.
:
CAV
414
Biterr. in civitate Albienſi an. 1252. Item denovo addie
di&tus Seneſcallus, & fignificat Celſitudini veſtre,quod
dominus Guillelmus quondam Epiſcop. Albienfis reca
gnovit domino Rogerio tunc Vicecomiti Biterremli fe tener
re ab ipfo in feudum liberum omnes Cavallairinos , quos
tenebat in Albigeſio , & quod debebat ei jurefacere talena
recognitionem , quam faciebant Milites, quorum fue
runt; ego recognovit ,& c. Vide Caballaria.
I CAVALLARIA ,uc Cavallairinus.V.Caballaria ,
q 1.CAVALLATICUM , Præſtacio'avenæ pro Car
ballis . Vide Caballacum .
2. CAVALLATICUM , Obligatio pergendi in
exercitum cum domino fuperiori.Videin Caballus .
I CAVALLERIA , ut Cavallairinus . Vide Cas
ballaria .
T CAVALLERIUS, Eques, Gall . Chevalier . Vide
in Caballus .
1. CAVALLETUS,Cantherius,Gall.Chevalet ,
Malil. Cavalet. Hoc utuntur mercatores , uc merces
ſuas venales exponant,ponderent vel meriantur pro vas
rio mercimoniorum genere
Mallil. Quantum ad öladum barchiarum , quod ipſi tea
neant Cavalletum per totam diem . Vide Cavillerius.
2. CAVALLETUS , Equuleus , ſeu machina liz
gnea caballo teu
feu equo fimilis , cui imponebantur tor
quendi , Gall . Chevalet.Chron . Parm .ad an . 1253.apud
Murator. tom . 9. col . 777. Omnes alii vero mortui exti,
terant in dictis carceribus propter gravia tormenta ... ,
nam quotidie ponebantur ad Cavalletos , ad dextras
in modum crucis pendentes ,
CAVALLICARE,Equitare, vehicavallo . Vide
Caballicare in Caballus .
CAVALLUS , Equus . Informationes civitatis
Mallil . de paſſagio tranlinarino è MS.Sangerman.Item
ſi voluerit portareequos ( in navi ) portabit 120. Caval
los . Vide Caballus .
CAVALLINA BESTIA, in Ordinatione curiæ Caro
li Comitis Provinciæ an.1274.è MS. D.Brunet.
I CAVAMENTUM ,Ital. Cavamento , Foffio, A
&tio cavardi. Chron , Parm.ad an. 1279. Mediolanenfes
cum toto ſuo pofle equitaverunt apud flumen Adde , voor
lentes dictum flumen trahere de lecto, ne veniret Laudum ;
quum Poteftas cum militia Parme fuit Laude, dictus do
minus Marchio cum ſuo exercitu, Cavamento dimiſo, non
bono modo recefſit .
CAUANA . Beda de Propoſition. Arithmet . Et Ca
uana ,quæ babet in longitudine pedes 100.in latitudine pe
des 64.dicat qui velit,quos cupas capere debet, c .
9 CAVANEUS, Locus depreſſus & paludoſus. Char
ta Hugonis Abb.Corbeienfis an . 227 . é Tabulario ejuf
dem Monaſterii: Habemus autem foſfatum octo pedum
inter terram O Cavaneum , Oeftſpatium quadraginta
pedum inter dictum folatum ( Cavaneum , ficutſe com
portat Cavaneus, ita quod remanet ibi via competens its
nerantibus ... ſed licebit hominibus de Corbeia ibi juncos
herbam folummodo colligere .
CAUANNA ,CAUANNUS,Noctua.Gloff. Ælfrici :
Strix vel Cauanna,vel noctua , vel ulula.Ulc. Eucherius
lib. 2. ad Salonium cap.9 . Sunt qui ululas putent aves
elle nocturnas, ab ululatu vocis quem efferunt , quas
vulga Cauannos dicunt . Ex quibus emendandus vide
cur Aldhelmus de Virginitate cap. 28. Ungues'ritu fal
conum , aecipitrum , jeu certe ad inftar Cauanno
Triſtis perſpicua ſit cum perdice Cavanus ,
Junctaque cum corvo pulcra columba cubet . .
Qui quidem verſus editi olim à Pichoolib.4 . Epis
S 2 pre
 3
.415 CAV
.
præferunt. Vocem rerinent Gallo -Belga : no &tuam e-
nim vulgo Cabuan vocant ; unde politiores Chabuan
}
effinxerunt , & Chovette, Occitani Chot, [ Armorici
Caouer vel Cawen . ) Nefcio an omnibus arrideat viri
dacticonjectura , qui ejuſmodi aves dictas ſcribit,qua-
fi Chatsbuans. Itali quidam Scriptores , ut Creſconii
Interpres , Cauetta , noctuam vocant. Ut porro Lati-
ni , vel certe inferioris æviScriptores, Striges, & Stria
gas, veneficas & incantatrices appellarunt , ita etiam
noftrinoćłuas vocarunt, ſeu vocabuio vulgari Chouet
tes , quod de nocte vagentur , & maleficia ſua confi-
ciant . Id enim fonant voces .
CAOETUS & CAOETA, in Synodico Raphaelis Ar-
chiepiſcopi Nicofienſis pro Græcis edito cum Conſtitu
tionibus Nicofienſibus c. 15. Item denuntiamus, excom-
municatos omnes fortiarios & fortiarias, divinos , O
incantatrices , item omnes Caoetos e Cacetas , item o
mnes qui publice in domibus ſuis manutenent ſuſtinent
ludum azardi . Eadem habentur infra,in Conſtitutio
ne recitata in Eccleſia Nicoſienſi an. 1251. At Concil.
Nicolienſe anni 1298.can.4 . præfert, fortilegos ,y divie
nos Coavetos O Coavetas, & c. quæ eadem lunt .
CABALLI , pro Cauanni , apud Papiam , Editum &
MS. cui ita appellantur Aves nocturne , quæ & ulule di-
cuntur .
CAVANNARIA , Prædium ruſticum . Placitum
Pontii Abb. inter Fragmenta Hiſtor.Stephanotü MSS.
tom.7. pag .348. In medio manſo mediam eminarn ordei ,
$ ó mediam vini, ca in Cavannaria dimidium quartela
lum ordei . Vide Cabannaria .
CAVARRETUS. ( Miniſter aulicus inferior Ca
ftellano . ] Vide Gavarretus
CAVATA ,à Cavando,ſic dictus Catinus profun-
dior,Gall.Ecuelle.S .WilhelmiConſuetud. Hirſaug.lib.
1. cap. 1. Pro ſigno Cavate , pollicis ſummitatem in fi
niftræ manus medium pone , C.
& CAVATA PEllis. Vide Cordebifus & mox Ca-
vator 2 ,
CAVATICARII , Qui capitalem cenſum debent
quaſi Cavatgiarii , ex Gall. Chevage. Vide in Capita-
le s . Polyptychus Ecclefiæ Floriacenſis. Cum fecerint
corbadas in menfe Martio , debent habere panem ego legu-
' minaOficeram : menſe Maio panem & vinum , fi efe
poteft . Siibifunt Cavaticarii , debent KI. Octobr. & l .
diem in banno, & ad tres audientias-venire cum ſuis eulo-
giis. Infra : Ifti funt Cavaticarii S.Petri, Tetboldus
Gundoildis defunctus, Einbardus , & * c.
I CAVATICUM , Capitis cenſus. Codex Irmino ,
nis Abb.Sangerman.MS.fol.19. recto : Quos adquiſivit
Donnus nojter Abbas, dicens eos eſe ſervos S. Germani ,
& faciens eis reddere Kavaticum . Hujus Gunfredi fue-,
runt filii duo & feptem filie ; ex filiabus ejus enim ejus
accepit 1. Fletold .nomine Ermintrudem , qui ſuum Ca
vaticum fimiliter reddidit . Et fol.61.col.2. Sunt in Nu
viliaco manſi veſtiti 6... folvunt ad boſtem multones 12 ,
de Cavatico fol.5.denar. 4.Vide Capitale 5 .
1. CAVATOR .[Scalptor,Graveur.] V.Cabidarius.
2. CAVATOR ,Coriarius, Gall. Corroieur.Vide
locum in Conreatores .
4 CAVATURA,Cavitas,Gall.Cavite,Creux.Bern
de Breydenbach Itin.Hieroſol.pag.211.Ficulneam quan-
dam grandem & pervetuſtam ſub oculos habebamus , cu
jus truncus magnam preferebat Cavaturam .
CAUCARU, Teſtes obducti ,falli, in Decretis Hun-
garicis .
I CAUCATRICES , Crocodili . Jacobus de Vi-
triaco in Hiſtor. Orientali apud Marten . tom. 3. Anec
dot . col. 291. In hoc autem flumine ( Nilo ) vidimus
quædam monſtra que Crocodilli nuncupantur, Gallice
guten Caucatrices, quæ bominibus ( equis infidiantes,
CAU 416
quidquid dentibus atringunt, devorant.
CAUCATUS, Idem videtur quod Caucus . Iſidorus
lib . 14. cap. 25. Cyathi pondus io. drachmis appendi
tur , qui etiam à quibufdam Caucatus dicitur . Qui
dam Codd. habent Coulacus. Legendum forte Cauca
hus , nam xauxércov pro vafe potorio ufurpant Apoph
tegmata Patrum cap.7.Achmes, & Palladius in Hiſtor.
Lauliaca. Vide Caucus.
I CAUCELLUS ,Vaſculum .Vide in Caucus 2 .
I CAUCIA , Veſtigium animalis à calceus fic di
& tum.Scatuta Arelat .MSS .art.87 . Roveria levatarum ,
O Caucie receptacula cyrogrillorum cumulentur, Pro
vincialibus Caucigar, Calcare . Vide Cauſia .
CAUCIARIUS. Vetus Noticia judicati ſub Carolo
Magno apud Sammarthanos in Epiſcopis Maffilienfi
bus . Et ipfe Epifcopus jam ſcriptusibidem aliud judi
cium oftendit , qualiter per ordinationen Domni Karo
li Majoris domus , Cauciarios ſuos miſſos exinde jullit
ad ipfam Caſam S. Victoris reveſtire , quod ita confecit ,
Oc. Videtur legendum Caufarii, qui caufas dijudicant.
Vide in hac voce.
CAUCII NUMM1. Vide poſt Caucus 2 .
1 CAUCINARIUS,CAUSINARIUS, Quifacit cal
ceni, Ital.Calcinaio, Calcinare, Gall. Faiſeurde chaux.
Stat.Maſfil.lib.5.c.18. Conſtituimus hoc preſenti Capitu
lo, ne aliqua perſona , Caucinarius, vel alius quilibet, an
deat de cetero, extirpare, vel reſecare foccas alicujus ar
barus fructifere.Lib.6.c.47. Decalce non revendenda in
MS. habetur ,facientibus calcem Cauſinariis : quæ po
ſtrema vox deſideratur in edito .
CAUSINARIA , Fornax calcaria, Gall.Chaufour
Inſtrum.anni 1312. ex Archivo S. VictorisMallil. Der
dit botazarium paſquetum in territorio de Camponçi
no , furnum ſive Caulinariam .
CAUCLEARII. Vide Cauculatores ,
I CAUCTIO , in Charta , quam exhibet Hickeſius
Differt.p.17. eſt pro Cautio.Vide in hac voce .
CAUCULATORES ,CAUCLEARII, COCLEARII
CACULARII, Circulatores, præftigiatores , qui pudicos
ad libidinem defigunt animos , in leg.3.Cod.Th.de Ma
lefic. vel qui cauculis, feu peculis amatoriis , cibis, vel
phyla &teriis ita mentes quorundam inficiunt, ut in inſa
niam verſi a pleriſque judicentur , dum proprias non ſen
tiunt contumelias, ut eft in Lege Wiligoch. lib. 3. tit. 5 .
5.13.in Addit . 2. Capit. cap. 18. & in Concil.Parifienfi
VI. lib.2.cap.2. Qui mala d obnoxia medicamenta ad a
lienandos animos dant, in Conſtit. Sicul . tit. 41. . 1,
Amatoria pocula porrigentes , tit . 42. 9. 3. Qui pro amore
maleficiſunt, in Penitentiali Haliigarii Camerac.cap.5 .
& quiper quædam maleficia de incantationes mentes bo
minum ſe. immutare pofe dicunt , id eſt,ut de odio in amo
rem, aut de amore in odium convertant.Flaut.in Trucula
Si femel amoris poculum accepit mere ,
Eaque intra pectusſepenetravit potio , & C.
Adde quæ congeſſit Jacobus Gotofredus ad leg . 3. de
Malefic. Cod. Theod . Perperam enim Salmafius Cau
culatores exiſtimavit eos elfe, quos Galli Joueurs de Go
belets appellant; Guichelaers , Belgæ dicunt, unde e
tiam vocis etymon accerſit Lydius . Dequa vide Eu
ſtath . Swartzium lib . 1. Analect. cap. 8. Capitulare A
quiſgran. an . 789.c. 63. & Capitula Caroli Magni lib .
1. tit . 62. Precipimus ut nec Cauculatores, & incantato
res, nec tempeftarii,vel obligatores fiant,& ubicunq;funt,
vel emendentur vel damnentur . Ita etiam Capitulare 1 .
Caroli Magni incerci anni cap. 40. Otfrido Evang. lib .
4. cap. 16. Gougulares dicuntur .
CACULATOR ,Eadem nocione . Monachus Gauden-
ſis in Hiſtoria Translationis Reliquiarum S. Landoal
di num . 18. Denique procul Caculatores ac ſufurratores
à fe removent . Ubi viri do & ti, Caculatorem , verbofum ,
gar
 417 CAU
garrulum & blatesonem interpretanrur, à Belgica vo-
ce Kakelen , garrire , blaterare . Sed , ni fallor , Ca
çulator , hoc loco , idem eſt qui Cauculator , præſti
giator, quod ex iis, quæ præcedung, ęlici poteſt. Ad
junguntur enim Caculatores ſuſurratoribus, ſeu Ma
gis , qui ſufurriş& carminibus magicis incantationes
luas peragunt :
COCLEARII, lidem etiam dicti in CapitulisCaroli
M. lib.5.c.21. Ut Coclearii, malefici, incantatores , in
cantatrices fieri non finantur .UbiCapitulare Aquiſgr:
an. 789, prioris Edit.c.18. habet Cancellarji, Baluziana
vero Coclearii etiam præfert .
q CAUCULE, Lixeunt, ſeruuntlitum . Sic in Glof
ſario MS. Sangerman. n . 591. Legerem lubens : Çaucu-
li, Lixe , autfervi, autliti , voces fere Iynonymæ , quæ
famulum indicant, Vide Çayculus 3.
CAUCULOSI . Vide Cauculus 2 .
1. CAUCULUS juxta Macrum in Hiçrolexico
Pædagogum defignat, Penes Græcos,inquit, r.ayyada
infirmitatis ſpecies eſt , quæ folet pedes accipitris affli.
gere . Quare fortaßismetaphorice Pædagogum deno
cat, qui tormentum pedibus puerorum affert ,dum eos
libertate privat ad libitum ſpatjandi. Vide Gloſſar.me-
diæ Græcitatis in XXumena , ubi tamen nullum elt Pæ-
dagogi veftigium ,
I 2. CAUCULUS, Petra eft, que in vefica fit ; unde
& nomen accepit, gignitur autem ex materia flegmati.
ca. Gloffar. MS. Sangerman.num.501.Legendum Çal-
culus,ut & Calculofi pro Cauculofi,de quibus hæc legun
fur in eodem Gloffario ,
I CAUCULOSI, Hi funt,quibus tumor in vefica a menlis ann. 1582,Caydam in veſtimentis habere prohis
rotoma pririaris,id eft,illi qui cum urinam faciunt velut
furfures ſupernatat: ftrangujria, id eft,conſtructio urine,
o diſcuria, id eft, difficultas yrinam faciendi, semor-
rogia, id eſt, qui ſanguinen per urinam faciunt , Voces
Græcæ fereomnes depravaçæ ,
3. CAUCULUS.Famulus,in Hiſt.de exilios.Mar :
uni Pap. Noite .. , tulerunt mede Palatio, retrufis omni-
bus, qui mecum erant, .. nonnifi cum fex paerulis,
uno Cauculo, eduxerunt nos ex urbe ,
2 1. CAUCUS; zax , Græcis recentioribus, amicus,
vel certe famulus; unde Kærxítsa , ancilla, ut docemus
in Gloff. med . Græcir.
2. CAUCUS . Papias;Caucus , vaſis genus, Glom
Græco-Lat.zatrd, Patera. [ Gloff. Balilic .xaízes, y : 3%
] Leunclavius ad Glycam ait effe poculi genus, à
ſono , quem edit , effluente vino ſimul & aere appella-
tum . Alii à Concba vocem effictam volunt . Trebel-
lius Pollio in Claudio : Item in Caucas Oſcyphas pondo
undecim . Item in Caucos *Scyphos o zuma popdo un-
decim . Ubi quædam Ediționes perperam Caveos præ-
ferunt . Hedilberçus Rex Cançiæ Èpiſt. ad S. Bonifa-
cium Mogunt.Epiſc.Caucum argenteum intus degura-
tum penſantes libras 3. Beda lib. 2. Hiſt. Ecclef. cap. 16.
Tantum Rexidem utilitati fuæ gentis confuluit, ut ple-
riſque in locis, ubi fantes lucidos , juxta publicas via-.
rum tranſitus conſpexit , ibi refrigerium uiantium , ere-
Etis ſtipitibus aereos Caucos ſuſpendijuberet . Eadem
habet Huntindon ,lib .2. p. 316. Cauci anattei , in Hiſt.
Epiſcop.Autiſliod,cap. 20. tom . 1. Bibl. Labbei:lignei,
apud S.Hieron. lib . 2. in Jovinianum , Marcell. Empir.
-c . 25. argentei, apud Spartianum in Peſceąnio . Occur-
rit præterea apud Enngd. Epigram . 25 : Kaurior Græci
dixerunt, Liber aspiartido TovMS. ex Bibl. Reg . Cod.
673. E av fetiş nochonneuxíovex urpixive Einds, asíuntis
duri, &c . Ita Anna lib.z.Alexiad.Scholiaſtes Theacri-
1i , & alii . Karrior etiam ufurpat Myreplus ſect. 1o . cap.
90. pro menſura liquidorum , quam xuaixa vocat fect.
17. cap. 19. Vide Notas noſtras ad eamdem Alexiadem .
Scd & pro cratere Lychnuchorum uſurpar Ethelwul-
Tom . II,
CAU 418
fus de Abbatib. Lindisfarn. num . 20.
Nam plures multi cupiebant pendere Caucos ,
Lampada quæ tribuant quadrata lumina remplo,
CACHus , pro Çaucus,in Hift, Translation.Ş.Auſtre,
monii Epiſcopi Arvern . Ubi pro reverenija B. Martyris
plurimareliquit infignia ,fcilicetÇachos cryftallinps, et
lapides pretiofos ,
CAYCELLUŞ,diminui,à Caucus , Vaſculum , Regula
Magiſtri c.27. Ribere ſi voluerit ,aquam non ab urceo ung
haujtu , fed ad calicis , aut galleté, aut Caucelli bibas
menſuram . [ Hinc emendanda vox Cancillys ſuperius
relata, pro qua cenſeo legendum Çaucillus .)
CAUCII NUMMI,4.23X10',à Græcis Byzantinis appel
lagi ii, quipaululum erantconcavi,acque adeo caucifor
mam quodammodo referebant, cujuſmodi paſſim vide
re eſt in gazophylaciis apud earum rerum ſtudioſos .
Horum meminic Novella Juſtiniani 1os.c. 2. Aberraņs
enim toto cælo Haloander & Meurſius , qui ita dictos
putarunt, quod cauci ſeu poculi imagine ſignati eſſent ,
Vide Scypharys,
q 1. CAUDĄ. Finis , terminus ,Gall, Bout , inter :
dum etiam Queue de rebus plurimis vel ab animalibus
dilinetis : quarum extremam partem Queue appella
mus , Charta Radulti de Claromonte an . 1224. in Ta.
bul. Çorbejenļi: Foſfatum quoque fuum ( vivarium uf;
que ad Caudam mareſci verſus Aubeviſier dictus Aduo,
catus quiete poffidebit.Caudaftagni în Charcul . S.Vin:
centii Cenoman . fol.23.
9 ÇAYDA VESTIMENTI, Fimbria ſeu ima pars ve,
ftimenţi, quæ ad terram trahitur , uc habet Synodus Li
bentur Clerici & Religioſi, in Scarucis Ecclelæ Ander
gav.apud Marten.to.4.Anecd . col. 528. Vide Concil,
Hiſpao. to.7.4. p,316. & p.614:
2. CAUDA ,Famulisium ,obſequium : nos vulgo di
cimus , Une queue de valets . Vica Amedei Roffilionci
Epiſc . Valentini: Caudam famulorum inutilem c , omo
nem pompofitatem à ſe abjiciens. [ Scatuta Eccleſiæ An
degav.an.1425.apud Edm.Marten.co.4 .Anecd. col.528,
B , Nequis Religiofus, Presbyter, aut alius Eccleſiaſti,
cus & jacularis in Cauda alią doma mulierem ſuſpe
ftam feu facariam tenere ſeu habere præſumat. ]
CAUDÆ ANNONARUM . Vide Terresta ,
CAUDÆ CHARTARUM . Pergameni pars reſecta , cui
bullæ cereæ ac ſigilla aptantur .
Joan . Hoclemius in A
dolpho à MarkaEpiſcopo Leod. c . 17. Cum crine quo
dam liquore perunéto figillum inter çeram ſecabat ,
cbartam , & tuncCaude litteræ ligillipartes applicans,
ab una parte liquefceptes igniculo rejungebat . Virę Ab
batum S.Albani:AppoſitaCauda cera ſigillavit illud ,
Et antę : Chartas adulterinas do ad voluntatem fuam
confcriptas & Caudatas appoſita cera calefalta ...fubma
nica figillabat.( VideSpicil.Acher.co.10.p.309. )
CAUDA VINI, Vas vinariųm, Queue de vin . [ Charta
Guill.de Macoso Domini S.Prixi prope Aucifiod. No
uerint univerſi,quod carißimus pater meus ...dedit in per
petuam eleemofynam Sanctimonialibus de Criſenone quo
livet anng nquem bicheta frumenti unam Caudam via
pi, & c,] Computum Theſauri à 1. Jan.1312.Richardus
de Archeming Lombardus pro 16. fextariis cum dimidia
de gørnachịa captis ab eo per Nicolaum de Cabour Scan
cionem Regispro reimplenda quadam Cauda vini de gara
nachia, quæ eratPariſiis, & c. Conſuet. Claromont.ars.
232.Et faut trois muids de vin paur un tonneau , quiſe
nomme communement Demy-queue.VideBurgundica De
rardip:535.[ & Anecd.Martenii to,3.col.1304.Occurriş
in Spicilegio Fonçanell.MS, p. 409. in Litteris Officia
lis Pariſ. ann.1324. è Charculario Parchenonis Moncis
Martyrum , in Tabulario Calenfip. 315. inter Inſtrum ,
Hiſtoriæ Meld, com . 2. pag . 236. 237. &c . ] Cau
S
3
 419 CAU
i
CayDA RETORNATIVA , SORICINA . Ita polfim
quemdam appellantMediti , Magiſter Ægidius Cor:
bolienſis de Pulfibus :
Conde retornativa primomolleſcit in ictum ,
In reliquo languet ; fit tertia motio lenis ;
Indicio fenfus fe quarta magis manifeftat , de
Ubi Gentilis de Fulginço : Eft igirer palſus Cauda re- pro juribus Pontis Avenionenfis : De ſingalisporcis fints
tornativa, quafi ab occultis, et quaſi ab infenfibilibus guløs obolos, de omnibus pariter Candelariis præfen
percuffionibus incipiens pamiatim graduali tramite le- tibus & futuris, qui in civitate Avenionenſi mörantar
cundum ordinatam modum majorando procedit de mini
mis ad parvas, de parvisad aliquantulum apertas, the
de aliquantulum apertis ad magis manifeſtas ; ita con-
tinuatim ordinatim procedit , quouſque fe recipiat in
fortes motiones . Dicitur autem hic pulfus Cauda retor
nativa, Cauda ſoricina : quia ficut Cauda ſoris in fi-
nali extremitate , quae ab animali corpore remotior eft ,
incipit dinimia gracilitate , a continuatim procedit fe-
cundum grolitudinem & majoritatem corpulensie,quouf
gue attingat corpus animalis ; fic eo ifte pulfus ratione
fimilitudinis majorando procedit paulatim de debilibus
ad minus débiles, of de minus debilibus ad aliquantu
Ium fortes, de fortibus ad fortiores percuſſiones
CAUDATARIUS, Gerulus ſyrmatis feu caudæ
veſtis talaris,Gall. Porte-queue. Translatio S.Antonini
com.1. SS.Maii pag. 768. Atta fuerunt ... preſentibus
ibidem Rever, Domino Ludovico de Natis de Bibiena ģ
Clerico Aretine diæcefis, Caudatario,
CAUDATUS.Jacobus de Vitriaco Hiſt, Occid.cap,
7. Pro diverſitate regionum mutuo diſidentes q ..opprobria
impudenter proferebant, Anglicos potatores a Cauda
tas affirmantes , & c, Ița apud Matchæum Paris ann .
1250. Anglos ut Gandatos non ſemnel perftringit Rober
Eus Comes Atrebat. Nunc bene mundatur magnificorum
exercitus Francorum à Caudaris . Et infra : 0 timido-
4
rum Caudatorum formidolofitas, Sqoamatus, quam mun-
i dus præfens foret exercitus , fi de caudis purgaretur ,
Cardatis! Atunde Caudati per contumeliam fugillati
à noftris Angli , non omnino conſtat . Fuit cum exifti-
marem ita perſtrictos, propter Caudas calceorum ,qui-
bus ii præ cæteris nationibus delectabantur : fed hæc
modo non omnino mensárridet . Quid fi ut nitidulos
& comptos ſugillarint? Certe etiamnum Coti , id eft,
? ' Efcoue, Occitani comptum appellant , ut auctor eſt
Goudelinus : fed potius videntur Candati appellati vo-
ce tunc recepta , qua timidos, & pufillanimes appella-
bant. Couards enim , Italis Codardi,timidi vulgo indi-
1 gitantur . Le Roman doGarin MS.
Mian anciant Coart bome n'ia
Pour fon Seignor , quant bien on l' amora :
Le Roman d' Alixandres MS,
Li Couart s'eſpoentent , ego guerpillenteſtal ,
Quam quidem fententiam firmare videntur hæc Mae-
thæi Paris verba : O timidorum Caudatorum formidolon
fitas !Caudatos autem dicebant , quibus ablaca erat cau-
da. Gloff. Lat, Gall. Caudatus, Quoez, ſea de equis
feu de canibus vox hæc intelligatur. Auctor Queroli :
Ego in laqueos non incidiſem , fi monita curti fervaffem
canis . Monafticum Anglic, tom . 1. pag. 818, si ipſo
aliquos inveniret equites , in inftanti equos decaudaret ;
fi vero pedites, perſonas male trattaret. Hifpanis Det
rabbabo, eft animal cauda privacum . Vide Curtare, &
Octavium Ferrarium in Codardo.Sed alio videtur , ni
fallor , refpexiffe Joan . Molinetus Valencianenſis, qui
vixit anno 1477. pag . 117.
Ce Cat nonne vient de Calais ,
Sa mere fut Catbau la Blewe ,
Coff du lignage des Anglois ,
Car il porte tros - longue quoue .
CAUDAX , Stipes, afinus,plumbous . Papias. [Te .
Fentiana ſunt in Heautontim , s. 1.4 . In me quidvis han
CAU 420
im rerunt éonvenit'; One funt ditta in ftultathi Cias
dex , ftipes,afinus, plumbeus . Hincque patet non Cau
dax ;fed Caudex effe legendum. Apud iplum Papiam MS.
habetur ; Caudex , Petra ; ubi Petra , li bene conjecto į
etiam de ſtupido intelligitur . ]
CAUDELUM , CAUDELARII, Charta ant . 1985,
,
antiquum fe confuetum Caudeltim finecontradiétioné
babeant. De fruttibasvero , o lignis piſcibus ;
qui per pontem tranfeunt, fimiliter antigua fervetur in
Cardelo conſuetudo : [ Conjicit Bollandi Concihụátor
tom . 2. SS. Aprilis pag. 262, Candelum idem efle ac
Carelum ſeu Catallum , eſſeque tributum folvenduin
ex quacumque re mobili , animata, ſeu inanimata , Ver
riſimilitudinenon caret hæc conjectura . )
CAUDERIA , Corrina, Caldarium ,Gall. Chau
diere . Locus eſt in Aſatures Vide Caldárid ,
CAUDEX , Vide Caudax ,
CAUDICA, CAUDICARIA , CAUDICAŘIT . Papias :
Caudicarja, navis ſonora , Idem Cnudice, Navicale vi
ite, gure 4. uſque ad 1 o.capiant homines, [Gloflar. MS,
Sangerman. n.501 . Candice Amnicenaves ex uno ligno
cavare fatte, cinde Caudice , quea quatuor uſque ad
decern bomines capiunt . ] Vide Feftum , Nonium, & Se
necam de Brevit. vitæ cap. 13. Hinc
CAUDIČAR11 ; Navicularii, in Cod. Theod. & apud
Gruter. 462 , 1. qui
CODICARII, in aliis Inſcriptionibus apud eumdem
pag . 440. 3. & 1086.6.
9 CAUDICÆ . Gloflar. MS . Sangerman.num.sori
Litorariæ , Amnic# evesfunt, qui alio nomine Stravarie
fiveCaudicedicuntur; f. eædem funt quæ Motacillæ ;
Gall. Hochegueues.
CAUDIFICARE , Caudam refecáre , Cledonius
Conſtantinopol.Gramniatic.dePaftib.oration.in Præ
fat. Lyxuriojos tunde fermones, doci iloqua ſerie corrigen
tis extende, curia, Cardifica ,ut ad tuum árbitriem čun
&ta videantur tractata, releet a, digeſta .
q CAUDINUM , f. Caudeţum vel Codetum, Löcus
caudicibus, truncis & vepribus plerunt. Præceptum Ca
roli Mag . an . 773. apud Marten , tom . 1. Ampliff, Col
lect. col. 37. & 38. Donamus etiam ad præfatum locum
( S. Martini Turon . )vallem illam , que vocatur Camo
nia , cum falto Candino vel uſque Judalanias , cum
montibus alpibus , eo G
1. CAVEA , Theca, noftris, Cozé: quippe à caveis
theatralibus quibus includebantur feræ , dum emitte
rentur , de quibus lex 2 , Cod , Theod. de Venat ferar,
Gaveædictæ illæ portatiles, in quibus aves includimuš
deinde quævis checæ ac eaplæ , Fragmentum Petronii:
Super limen autem Cavea pendebat aurea , in qua Pica
varia intrantes falutabat . Hinc Cavea pro quavis the
ca. Eckeardus Junior de Caſibus S. Galli cap ... Fit de
auro Petri, Cavea Evangelii, fir calix , fit capſa , * c.Et
infra : De capſa S. Pelagii: Cavea inclafam .... Nave
terraque eam tibi mittam . Eckeardus Minimus de Vita
Nockericap: 11. Quid ergo ? de auro Petri, calis fit, ca
pfa fit,Gavea Evangelii, onwia preciohi Jirais gemmis oy
rata . ( An eadem notione in MS. Codice Irminonis
Abbatis Sangermani fol. i 12. verfo col . 2. Frudinus for .
vus ir ſolvit pulias 3. ova 15. facit watłam , & portat Ca.
veas ad Monafterium . Monajterium SS.Mari. Cifpini
O Criſpiniani in Cavea Suellionenfi, Gall .S.Crepisen
Chaye , ab iiſdem Caveis theatralibus nuncupatur , ut
rečte probat Hadr. Valefius in fua Gallàrumi Note
via pag. 58. ]
& 2. CAVEA , Cella vinaria, Gall. Gave . Chartą
Decadi & Capitoli Autiſfied.an .1297.RegratoriusMera
 4 САу
çerius recognovit ſe récepiſſe à Vengriviris Decano Ca.
pitulo Autiffiod , quandam domum fitam in parochia S.
Renoberti Autifiod ....cum cellario, Caveis ,preſorio mu-
nito aiguilliis , boftio , ad preforandum de tribas cupis
O aliis appendiciis,
3. CAVEA . Locus depreffus , Vide Cavid ,
4 CAVEARE , Perförare , Gloff.MS.Sangerman ,
rum.so1.Eft pro Cavaré. Cavédte naves pro Cavaté,
ut opinor, in Chronico parvo Ferrarienfi, apud Mu-
racor.tom.8.col.383:
I CAVEDÉLLUS, Memoriale Poteſtatum Re-
gienſ.ad ann.1271.apud Murator.fo.8.col.1133.Fuit ma
gna Cariftia de rebus viftualibus, ita quod vendebatur
libra groſſa blei olive duos folidosimperiales , xiv.
ficus ficcæ I.rexanum , Oiv.Cavedellos de aliis ulnas
V.1.rexanum , g xiv.smigdale cun gulis 1. řezánu no
omnia alia vi&tualia fuerunt in maxima cariſtia. Annum ovisper omnes ad Orientem regiones Turci ac Greas,
ficorum fifcella , Gall . Cabas ? veſcuntur: Jurei abſtinent, quod bic piſcisabfque fea
4 CAVEFACERE, Cavare , efforarë , apud For- mis fit . Cæterum accolé Tandis, qui magnum Cyprino
tunatum ; rum numerum capiunt, ex ovis eorum folitis Caviarium ,
Per tribulos gradiens |pine Cavefecit acumen ,
CAVEL . Vide Cavellus .
CAVELATIO , pro Cavillatio, in Inſtrumen
to anni 1369; apud Th. Madox Formul. Anglic. p. 13 .
Abſque fraude , fiftione ſex Cavėlatione , óc,
CAVELICIUM , Capitis cenſus. Vide Capitale s,
CAVELLUS . Statucum Aļexandri II . Regis Sco-
re-
tiæ cap , 1 $.quod eft de forisfactis levandis ab illis qui
manenit ab exercitu Regis.&.5. De Gavellis vero; ubi Rex
“ Cames (de Fife) partiuntur, Rex Comes habent uz
ii.im medietatem forisfa &ti ab exercitu, o Thanus
fram medietatem , Vide Cavil[& Cut : quibus in voci
bus Gavet, Cavellus & Cavil eſt vel capitis cenfus vel
aliud tributigenùs nobis non facis notun . ]
CAVENA Vide Canava 1 .
CAVENARIA : Vide Cabannaria ,
T GAVEOLA , Sabrenov. Gloff:Lat.Græc. Sergipeco
elt vivariuñ , ferarum fpelunca ,
O CAVERCINI, Italici mercatores propter ufa
ram fámoti. Epiſtola MS.Fratris Johannis Ordinis Mi-
norum ad Aleidem Duciſlam Brabantiæ : Cavercini o
quicunque alii ufuraritzfalſo de nomine Chriſtrano glo:
riantes ... ſeveriusſunt tractandi. Vide Caorcini . '
CAVERNAMEN , Pranga , apud Elfricum cap.
de Navibus .
4 CAVERNARE , quafi cavernam facere , per
forare , Cavernaté fiſtulam , apud Cælium Aurélium
fib.4:tardarum Paff.cap.2.Hocverbo etiamnum útun :
tur Itali ,
CAVERNATİM , Ad infar caverda . Sido-
nius lib.s . Epiſt. 4. Aqua feadiispanicibus Cavernatim
Fultatà ,
CAVERNUM , Foramen . Glof.Lat. Græc.Can
bernur , ( leu Cavernum ) tporanea , Itá reſtituendam
tenſene viri docti hanc vocem apud Plinium lib.8.c.55:
& apud Victorinun lib.t.Rhetoric .Cicer , & c.
CAUETTA , Noctua Vide Cauanna :
TCAVEUS, Poculi genus . Caveos Scyphos con
jungit Treb. Pollio in Claud .cap.14.
CAUFAGIUM , Lignatio , feu jus lignationis
in filva ſumendæ , Gall. Chauffage, Charca Guillelmi
Abbatis Floriacenfis ann.130 3vapud Stephanotium in
Antiquit.Aurelian.MSS.p.519.Placuerit nobis... conce -
dere 2200.libras Pariſ,in recompenfatione damnorum in
pierinoribus noftris àgentibus ipfius Domini Régis illato
rum , ratione edificiorum Caftri-Novi Super Ligerim
og Caufagiorum ejuſdem loci, tam ab ipſo Domino Rege
gentibus fuis quam ab aliis quibufcumquein-
debite acceprorum . Occurrit apud Marten. to . 1. Anec
dot.col.962, & col.965.Vide Calefagium ,
CAV 422
CAUGAN E , Tragemata fimplicia, & etiam com
pofita , condita fale, quæ comeduntur poft cibum, fi
cur capparis & olivæ , Match, Silvatic,
CAUHA . Lex Alemann.tit.99.9.19.de animalib.fu
ratis , aut occiſis : Aneta , gariola ciconia O Cauba;
e querola , de fimilia requirantut, Aliæ Editiones
habent Canna, anas, noftris une Canne . Alemannis
vero Kaut eftcolumba . Lydiusmonedulam interpre
tatur , quia Belgis een Kaurve eſt monedula : Spelman
nus , cornicem rubra habentem crura ; ex Anglicoid
cbauch, de chouch , Vide Cauanna .
I CAVIARIUM , Ova piſcium ſalita & exſiccata;
ut fturionum , mugilum , lupo: um , &c. Fiunt ex ovis
Cyprinorum pro Judæis , ut fcribit Bellonius : bi enim
furiones & alios fine ſquamis piſces non guſtanr. Ge
fnerus in Sturione ex Bellonio : Caviario di&to è Sturion
reibrum , pro Iudæis Conſtantinopoli ufitatuši, parant.
Martinius in Lexico ,
CAVICULA , Cavilla ( minor . Vide in Cavile . }
9 CAVIGLIA , Vox ltalica, Clavicula ; malleolus
ſeu talus pedis,Gall.Chevilledu pied. Mirácula B. Hen
rici Baucenen.co.2.SS.Junii pa.383.In Cavigliis pedan
guttoſa fimiliter , ita quod non bene firmiterambulabat,
Videinferius, Cavilla pedum .
CAVIL . Stafura Gildæ Scoricae cap.19.de extraneo
mercatore : Neque los , neque Cavil babeat cum plique
confratre noftro . Adde cap.43.& Leges Burgorum $co
ticor.cap.59. Videtur effe Cavelicium , cenius eapitis;
[ aut aliud tributi genus. ] Vide Capitale si & Ca.
vellus .
CAVILE ; CAVILIA , CAVIÊLA . Glávúš ligneus
aut ferreus, qui inſeritur ad continendoś afferes , act
aliaquævis; quaſi clavile ; à clavus : Papias: Gantus,
ferreum cireum rotas , vel digna , vulgo Caviles Alii
Codices MSS.Cavilla pro Cavite præferunt, Joan.de
Jan.Cavilla , qxord de ligno inferitur foraminibus per
modum clavi, Chronicon Windeſem.lib.z.c.60. Sales
bus recentibus, aut in Capilla fumaris , ( Inſtrumanni
1274.de unioneEpifcopacus Valentineffis & Dienſis
in Hift.Dalphin.to.2.pa.13.col.1. Item Ecclefiarum fua
rum Capitula in uno capite ad fe invicem adunavit , os
ex utroque Capitulo bińcinde alumptis partibus unum
Collegium in terra medio , fcilieet apud Cribam inftis
trit, #t in eo, o per illud tamquam per Cayittam
clavun medium , Ecclefiarum unia indiPolubiliser
perpetuoligaretar: Vetus Noticia ápud Joan, Mabil
Jonium to,s,Vitar.S9, Ordinis S. Benedicti pag. 767 .
Hæc autem donavit iders Radulfus per Cavillam caiſris
nam , id eft, quercinam : Gaiſme enim pro Cheſne no
Atri dicunt . Vide Gelta Conſulum Andegav . cap . II.n .
jo.Miracula S.Eutropii Epifcopi Santonenfis num . 15,
Beletum de Divin.offic.cap.24.Durandum lib, 1. Ræ
tion.c.4.n.7 .&
CAVILIA ; Eadem notione, apud Fridericum lib,
2.de Venat . cap. 50:69. [ & in Hilt. Dalphin , ton . 2 ,
pag.278. ]
Cavilla, Clavilignei extracti foramen . Paulus
Attavantus in Vita B. Joachimi Servitæ num . 3. As
confidens, per Caviltam , ingentem intuitus eft fplen
doren .
CAVILLA PÉDUM Glavicula roupov , Ariftoteli lin
1.de Animal.cap.140.noftris Cheville des pied. Matth.
Silvaticus: Tältes , Cavilla , Hyginus lib.z.Sagitta
rius duas habét ſtellasſecunda magnitudinis inpede fçi
licet finiftro , fub Cavilla ejus. Conftantinas Afri
Garius lib.de Chirurg.caż: Tibia quatuor digitorum fps
 CAV
4? 3
pia ſuper Cavillam fortiter ligetur. Et lib.2 . Pantechn.
cap.8.Cavilla calcaneo eft fuperpofita mollibus ligamen
tis retro nexa , duo babens acumin. à patre familiari, ma.
joris intrapsconcavitatem arundinis , ab extranea min
Horis , bac concatenatione calcaneus Suſun ego jufum mo
vetur . Matthæus Paris an . 1206. Nonnulle vix uſque
Cavillam pedum immerfae fuerunt.Ubi perperam Var-
hus cavitatem pedum innui putat . Occurrit etiam in
Starur.Ordin.Præmonftrat.dift.2. cap.13 . & apud Recu-
perum in Miraculis S.Ambroſii Senentis num. 53. [ in
Proceſſu de B.Petro Luxemburgo tom . . SS. Julii pag.
$ 77. ]
CAVICULÆ PEDUM , apud Michaelem Scofum de
Phyſion . cap.92.
CAVICULA Golli . Hift.Translat.S.Severi Epiſcop.
Abrincat.cap.3.n.13.Šrimpfit igitur Archiepiſcopus es ,
quod vulgo Cavicula colli dicitur, &c.
& CAVILLARE , pro Cavillari . Iſid. in Gloffis:
Fi&te babet , Cavillat. Papias : Cavillo Deminutivum
à Calvo proCalvillo , ubi Calvo eft Decipio .
: CAVILLERIUS, f. Species cantherji , Gall.
Chevalet , ſeu menfæ , in qua mercatores merces fuas
venales exponunt . Statuta Avenionenſia : Statuimus
quod in cariera ſuper bancasmacelli verlus fortam Fer-
viciam aliquis vel aliqua non teneat nec habeatbancam ,
vel celam , nec caniſtrum , nec cabaciun , nec Caville-
nirem , nec ſtuenam , nec poflem , nec aliuin impedimen-
tum . Vide Cavalettus r .
CAVILLO , onis, quicam follicea ignis flammam
excitat , peb yuicalamiſtram calefacit, fcilicet ferrum
quo capilli criſpantur. Hic vulgo Cincrarius dicitur ,
Ugutio
I CAVILLUS, Idem quod Cavite vel Cavilla ,
Vide locum in Compernola .
CAVILONIA . Polyptychus S.Remigii Remenſis.
Donat annis fingulis pullas 3.ova 15.vinum in paſtionens
dinar.z.in cepſo'mod.1.ad majorem menſuram , in hofte-
licia de argento din.io.in Cavilonia din.2.pro ſale din. 2.
fcendul.100.rignicarr.3 .& c. [ An cenſus capitis qui &
alibi Cavelicium ? Sæpe poſt tributum in hoſtem folven-
dum , additur in Chartis Capitis cenſus ſeu Capitale .
Vide in hac voce num.5 .]
9 CAVIOR ,Accuſor aut vereor . Gloſſar.San -Ger-
man.MS.n.501.f.legendum Caufor à Caufare, Caluin.
niari, in cauſam ducere .
: & CAVIS , Avis Aiacia . Papias .
. 9 1. CAULA , Cancellum ante judicem , vel ingref-
fus . Caules , Caucelli tribunales ubi ſunt advocati .
Caubæ , Munimenta qvium , vel fepiments ovilium . Hæc
Papias. Ifidorus in Gloſſis: Caules , Cancellitribuna
lis (I.tribunales ) ubi funt advocati . A caulis feu ovili-
bus dictos fuifse cancelļos judiciorum Græviusadnotat :
à quibus , inquit, nominanturcancellavii Caule , quod
judicum locus diffepiebatur a caufidicis & populo ad
Aante . Propter eamdem caufam & fepta in campo
Martio, in quibus conveniebant centuriæ in comitiis,
di&ta funt ovilia , quod fuum quæque centuria feptum
haberet in quo congrediebantur, ut oves & agni ſua
habebant ſeparata lepimenta in caulis five ovilibus .
Caules autem dici pro Caulis non puto , fed errorem
eſte aur auctoris Gloffarum , aut librarii. Hucuſque
Grævius .
9 2. CAULA , Fuſtis , ut videtur, Gall. Gaule .
Computus anni 1202.apud Dom . Bruſel de Feudorum
uſu pag.ccv.ad calcem tomi2.col. 1. Pro plicis ( perci
cis ) Caulis e carpentaria xii..0 11.8.0. vii.d. Ibid .
Pag. CCVII . O pro' L. Caulis ad bardamentum Gorna
ci ce pro ferurisde portis , 6c.Vocem Gallicam Gaule
à Latina Caulis derivari annotat Borellus , unde
etiam antiquum Gault , Silva , Le Roman d'Aie
CAV 424
d'Avignon & Garnier apud eumdem Borellum :
Que floriſſent cil prè , “ cil Gaut ſont foilli ,
Er le Roman de Renaud de Montauban :
Eins charpentier en bes ne ſot fi charpenter ,
Ne mena telle noiſe en parfontGautramè.
CAULAGIUM , Tributi ſpecies . Charta R. Ab
batis Caroffenſis an.1308.in 2. Regeſto Philippi Pulcri
Regis Franc.num.11.ex Tabulario Regio :Quilibet mer
cator extraneus babens trouſellum , vel plures trouſſel
los in diétis nundinis , dabit pro introitu exitu ,
Caulagio, & prolenda 4. denarios , 6.c,
& CAULES , Vide Caula 1.
CAULMNIARI, pro Calumniari , apud Lobi
bellum to.z.Hift.Britan.pag.248.vel error librarii eſt ?
vel effectus pravæ pronunciationis ,
CAULSULA , pro Clauſula , Fermeture. Tabula
rium Monafterii S.Andreæ Viennenfis , an . 1080. Et
ligna ad calefiendum in ipfa hæreditate ,& ad conſtruen ,
1
aus domos , edificandas vineas O ad Gaulſulas,
ad fepesipfius hæreditatis . Vide Calufum & Clauſum
T 1. CAUMĄf, Caſa , Tugurium calamis , Gall .
Chaume , feu ſtramentis cectum . Privilegium Ludo
vici Regis Franc.an11.1151.apud Marten.co.z . Colleét.
Amplifi.col.816.Liceat Abbati 6. Fratribus ibidem ba
bere o Caumas , ego furnas , o arces , de molendi
nos , & piſcaturas , o juridigria , o mercgtum . Vi
de Campa .
2. CAUMA , Ardor , æltus, calor intenſior, Gray
cis naõpex Gloſſarium Lat. MS.Regium Cod. 1013. Æ
ſus , calor , Cauma , procella . Breviloq.Cauma , in
cendium ,calorqaſtus. Ulpianus : Sifundus Gaumate pe ;
rierit . Salis Cauma , apud Aldhelmum de Virgin.cap:
21 Arnoldus Abbas Bonæ - vallis de Operib. ſex dierum ;
Senſit caro nudata virtutibus Caumaia algores . Vi
ta S.Gilberti de Sempringham : In maximo e tivitempo
ris Caumate.. Vita S.Jacobi Epiſc. Tarantaſ. n.19 . Dum
ex nimioGaumate bafus ad quandam declinaret umbram .
Geraldus in Vita S. Stephani Fundaç. Ord. Grandi:
mont.num .!s, In bieme eſtate ad repellendum frigus
Cauma , æqualia ſemper eranteadem indumente ,
Florus Diacon.Lugdunenſis:
Caamate ſed nimio tata jacebat bungusa
Abbo lib . de Bell . Pariſ.
Verum ſtilla quid eft fimplex ad Gaumata mifle.
Ubi Cauma non eſt xūna fluctus, uti vult Spelmannus,
fed ardor . Ita uſurpat Ordericus lib.8 .& lib.13 . p.717..
909.Itinerarium S.Willibaldin.1o. &c.
CAUMATIO , Ardor , Calor , in Itinerario S.Willi
baldi n.17.Magna ſolis Caamatio .
I CAUMENIA , Hami cubatio , yaudvila. Vita
S.Romani Monachi to.s.SS.Maii p.154.In tenero corpu
ſculo ſenum cruces a Caumenias nitebatur adhuc inva
lidusexperiri . Vide Chameuniæ .
! CAUNA , f,idem quod Cauma . Profeſſio Comi
tis Foxenſis, co.3.Concil. Hiſpan , p.484 . Ad honorem
Dei & S.Matris Ecclefia..ponimus dã mittimusperſonas
noftras; o univerſa caſtra noſtra , o munitiones, os
fortias , O Caunas, de.
CAUNACA , Gronautéri , Craſſum & vile ve
ftimentum ſeu pallium . Laciņi vulgo dicunt , Gaunas
ce vel Gaupacum , Ilid.in Gloffis Caunaca : fed ut ob
fervat Terentius Scaurus in Orthogr. Ç. cognationem
habet cum G. Oʻideo.alii dicunt Gaunacam , alii Gau
macam , alii Camelium , alii Gamelium .
CAUNO , Papiæ, Negotiator: eidem Caunus eſt
Caballus .
9 CAUPALTUS, Scapha . Vita S. Columbæ to.
2.SS.Junii pag.218.Præcepit utaliquis ex comitibus ena
tans , Caupalrum in altera ftantem ripa ad fenavigan
do rediscat: Vide Caupulus,
4 CAU:
 425 CAU
I CAUPENDERE , Æſtimare, vel captare , a.
rud Rymer,t0,13.pag .3º4.col.2. Pro quanto gratiam no-
jtram Caupendunt, & indignationis noſtre pænam cu-
piunt evitare , Forte ſcriptor fingere voluerit verbum
ex præpofitione cum & pendere , unde mala pronuntia,
tione vel errore librarii factum eſt Caupendere.
I CAUPILLUS , CAUPOLARIUS, CAUPOLATA ,
& c.Vide Caupulus ,
( CAUPONARIUS, Caupo, Gall.Cabaretier ,
10.4.Concil.Hiſp.pag.8.col,1,Gloſ.Cyrilli: Caupona
rius , xd T11.09 .
CAUPONIA , Cellarium vini , Matthæo Silvati-
co . Cauponius, Lat . Tabernarius .
I CAUPONIUM , Caupona , Gall . Cabaret .
Glof.Græc.Lat. Kawancov, Cauponium . Glof.Cyril-
li : Kawntov , Popa , Popina, Taberna , Cauponium ,
Supplem . Antiquarii : Cauponium , Tevdoy dior , Di.
verforium . Pompon.JC.D.I.1 5. de Inſtrum. In Caupo-
nio inftitutores .
I CAUPRITA , Species cucullæ , qua caput te-
gebatur. Capitulum general. S. Victoris Mallil. an .
1294. Ut nullus cucullam ſeu caputium , quæ quafi
Cauprite videntur, audeat portare.Supra dicitur Ca-
pittá
CAUPULUS , CAUPILLUS . Glof.Iſid. Caupulus
navis; Caupilus, Navicula brevis . Papias : Caspil.
lus, lignum eavatum , quafi cymba , lembus , carabus
brevis . Idem : Lintris, navicula parva , Caupillus .
[ Idem MS.habet : Lembus, Navicula brevis que alias
dicitur cimba & Caupilus. Gloff.Sangerman.MS. n.
501. Carpilus, Lignum cavatum , cumba , id eft , ve*
iut carabum valde breviſſimum . Hoc etiam alio vocabu.
lo lintrem vocamus , & alia appellatione lembum dici-
mus , quod quidem Caupilum ,cumbam , lintrem , lem
bum , navicula miniſſima live carabum valde brebili-
mum intelligere debemus. Gloſſar.Avenion.Caupulus,
Lembus ſive linter , ] Gloff. Saxon . Ælfrici : Navis ,
vel faſelus,..vel cimba , vel Campolus. Leg . Caupulus,
Lex Burgund.addit.i.tit.7. Dinicunque navis Caupulum
involare præſumpſerit , inferat ei cujus eſt navis , fol.
17.6 mulite nomine fol.4, pro Cappulo vero fol. 4.
giul&te nomine fol. 2. Ubi Cuupulus pro ſcapha navis
uſurpatur ; ſic autem di&tusquod caupi formam refe
rac . ( Statuta Maſil.lib. 4. cap. 1. Ordinamusobſervan-
dum , quod nulla navis, vel lignum aliquod , Cau-
puluſvé , vel barcha aliqua , teneantur deinceps vel
Suftineantur plenain portu : Occurrit rurſus lib. 1. cap:
51. & 67. )
CAUPOLUS , pro Caupulus , in iiſdem Statutis
lib.r.cap.49.
G CAUPOLATA , Onus Caupoli, quantum Caupo-
lo vehi poteſt ; Caupolerius , qui habet caupolum .Ea-
dem Statuta lib.4.c.5.Statuimus, ut quilibet Caupole
rius in Malilia Jtagiam faciens teneatur ter in anno de
ferre,vel facere deferri,unam Caupolatam cum (1:0 Cau .
polo , vel cum alio , de fimo extracto a Communi, ſeu ad
expenfas Communis, de portu extra buccam portus , ils
luc ſcilicet ubi conſuetum eſt . Vox Caupolata ſemel &
iterum occurrit cap.6.
:
CAUPUS , Cuppa , vas . Gloff.Ælfrici : Caupus,
vel Obba , Cuppe ,
CAURIO , nis , id eft , ſacrum officium . Ita Ugu
rio MS.[ Ilid.in Gloffis : Cauriones , Feſta , Oficia. I
q CAVRIOLA , pro Capriola ſeu Capriolus, Te-
Ctorum tigna ſuperne coeuntia in figuram hanc V.Vita
S.Francæ to.3.SS.April.p.292. Infirmata fuit in bruchio
dextero, ita quod intumuerat & groſſum ut una domus
Cavriola patebatdecoloratum ,pendulum & nigrum ,& c.
CAURSINI . Vide Caorcini .
1. CAUSA , Morbus. Ita non femel apud Marcel
CAU 420
lum Empiricum , In Caufaele, pro voodit, eidem ca,
7.Locus qui in Caufa eft , ó a :hovgass, Gariopontus li ,
3.Paffion.cap.4. Omnes Cauſe veficæ ex renum indigna
ţione fiunt & c.Ita lib.4.cap.6.7.17.lib.5.cap.1.2.5.Sonti
ca Cauſa, apud Feſtum & Tibullum lib . 1, morbus fon
ticus. Vide Salmafium ad Spartianum p.20.Hinc Cau
Sarios dietos vult ægrotos, egenos, facultatibus lapſos
eid.Spartiano : Omnes Cauſarios liberalitatibus ſuble
vavit. Vindicianus Archiater: Progreſſum à balneo po
avi , ne quid Cauſationis in corpuſculo ejusmaneret
2. CAUSA Res : unde Gallis Choſe, Italis Cofa,
Occitanis Cauſo. Caufam alterius tollere , Gall.Enle,
ver la Cboſed'autrui, in Lege Longobard.lib.z.tit.4.9.
5. in Capitul.Caroli Magnilib.5.cap. 208. Lex Longos
bard.lib.z.cit.22.9.22. Nullus eis imperavit talem Cau .
Jam facere . Capitulare de Villis cap . 3. Non porcellum ,
non agnellum , nec aliam Caufam , &c.Paulus Warne
fr.lib.s.de Geſt.Langobardor.c.40.Tu recuperabis Cau .
fam tuam . Paulus Diacon. Emeritenſis in Vita S. Ma,
ſonæ Epiſcopi Emeritenſ.cap.15.Quod cum ille audiſſet ,
præcepit ur Cauſa paululum filentiotegeretur, Occura
rit paſfim . Vide Legem Salicam çit.9.9.3. Gregorium
Turonenf.lib.4 .Hift.cap.13.Marculfum lib.12. form.si
Theodulfum in Capitularicap.24.Leon.Of.lib.1.ca.47,
lib.2.cap.55.64.65.lib.3.cap.22. & Savaronem ad Sidon,
lib.3.Epift.7 .
3. CAUSA , Pæna propter ſolennia non ſervata
Lex Salica tit.46.g.de Sponfalitiis viduarum : Et in ipſo
mallo ſcrtum habere debet , tres homines tres Cauſas
demandare ,
4. CAUSĄ , CAUS Æ , Judicia , placita , malla
Hincmarus Opuſc.29.Julliſtispræfatum Epiſcopum , ut
die o loco denominato veniretad Caufas veſtras, id eft,
ad judicia fæcularia , c *fuum advocatum ... donaret
Hinc Caufam querere, requirere , conquirere, id eſt, 1
judicium , in Lege Şalica tit.60. 8.1. in Capitulis Ça:
roli Magni lib.3.cap.38.40.51.Cauſam aliquimovere, a
pud Henricum Rebdorff. an.1300.Galli dicimus, Met
tre quelqu'un en cauſe. Vocare in Caufam , apud Helt
modum lib.i.cap.84.Sugerius in Ludovico VI. cap . 31 ,
Cum præfatum Haimoaem fruftra in Cauſam vocari
feciſſet,
CAUSA JURATA , Quæ juramento diremta eſt
Leges Caroli Magni apud Muratorium to.1.part.2. pa.
101.col.2 . De furio vel de minoribus Cauſis ſtatuimus,ji
ille cujus Cauſa fuerit jurata dicere voluerit , quod ille
qui juravit , le ſcienze perjuraffet , campo vel cruce
contendat .
CAUSAS Dicere , noſtris Plaider la cauſe. Baldri
cus Noviomenſis in Chr.Camerąc.lib.z.ca.14. Ut Cleria
cicujuslibet ordinis , nequepro propriis , neque pro Ec
clefiafticis cauſis, aliter adire debeant forum , nec Can
ſas dicere audeant , Oc .
CAUSA MANENTE . Leges Rocharis apud Mus
ratoriumi to.1.part.2.pag.20.col.1. Si quis res fuas ab a
lio in exercitu requiſierit & noluerit ille reddere , tunc
ambulet ad Ducem , & fi Duxilli aut judex , qui in lo
coordinatus eſt à Rege veritatem et juſtitiam conſervas,
verit , componat tam Regi quam ei cujus cauſa ſolidos
xx.O -Caufa manente , hoc eſt , ſervato fuo jure ei qui
repetit res ſuas .
CAUSÆ PALATINÆ , Lires , judicia quæ in Pa
latio coram Comite Palatino venţilabantur , in Capi
tulis Caroli Magni an.997.cap.4.apud Hincmarum de
Ord.Palatii cap.33.& Opuſc.6o.in veteri Notitia apud
Doublerum pag.716.& in Notitia Caroli Calviquæ ex
ftat in Append.ad Flodoard. [ & alia Charta ejuſd.Caro
liex Tabulario S.Cyrici Nivern.n.2 . ) Cauſé Reipublic
cæ , judicia de rebus publicis , & quæ Regem ſpecta
banc, in Capitulis Caroli C.tit.23.5.7.Caufe Publice ,
apud
 EAU
427
apud Gregor. Turonenf.lib.9.cap.11.20.in Annal.Fran-
cor.Fuldenf. an.752 .& in Vita Franconis Epifc. Ceno-
man. Cauſe pro ſaluteReipublice, apud Fredegar. an .
268. Cauſa Regales , Placita Regia , in Lege Longo-
bard.lib.i.tit.2.9.8.lib.z.tit.35.9.8. apud Baldricum in
Chron.Camerac.lib.i.cap.62.76 .& c. Caufe Legales, in
FragmențisCapitularium editis à Baluzio cap. 8: quæ
fecundum Leges dirimuntur .
CHARTA DE CAUSA SUSPENSA , quæ datur abfen-
ui Reipublicæ , vel alia cauſa, qua litesonines & ne
gotia adverfus eum conquiefcere jubentur, apud Mạr-
culfum lib.1.form.23.
CAUSALIS , Litigiofus. Gloff Græc.Lat.citonga quol',
Cauſales. Cyprianus , feu auctor deSingularitate Cle-
ricorum : Cauſale eſt quod feminæ eſt, copulatio ejus
ſemper infeſta eſt. Synodus Suellana an.303.Seſl.3.Ni-
bil time, quoniam in tuidamnationem nibil apponimus Mallil.fol.170.Nos audita Cauſatione five contrapella
Caufale, nihil defendimus, & c. [ Hæc Synodus fi &ti- tione , quam Dominus Ifanus Abbas & Monachi S.Vięto
tia eſt . ) ris fecerunt adverfum nos , & *c ]
CAUSALIS . Gloſfæ MSS.ad Concilium Calchedon .
cap.12.Per pragmaticam , per Caufalem ,
Causalicil, Qui litigant de re aliqua . Tabular,
Brivatenſe Ch.114. Ipli jurativelteſtimoniati unanimi
ter dixerunt, quod ipſiCaufalicii cum omnibusappendi
tiis eorum terris feu pratis ... plus debent, &c.
CAUSALES. idem Tabular.Brivatenſe Ch ,180.Ven.
dimus S.Juliano & Clericis ejus unam hæreditateja na:
ftram , boc eft, Cavfales qui ſuntjuxta muros clauſtri
S.Juliani o jaxta cellarium ejus , o apprehendimusin-
de pretium factum ſol.70 .DeClericis advenerunt autem
nobis ipfi Cauſales, non de comparatione , nec donatio
ne : ſed ClericiS.Juliani conceſſerunt Uberto avo noſtro, . ad caufam ducitur , Joanni de Janua. Gloff. Ifidor,
ut maneret ibi , &c.Ubi forte Caſales legendum , vel
Claufales.
CAUSARE, Litigare , Cauſas agere , Calumniare,
repetere. Papias : Cauſare , calumniari, exigere, in
caufam ducere . Gloff.Græco -Latin. aitona , Crimi-
nor; accuſo, culpo , incuſo, Cauſo. Lex Langobard.
lib.z.tit.52.5.1.Siquis caufam alterius agere , autCauč Paſſionarius Galeni, cujus auétorem Gariopontum
fare preſumpſerit...Et ſi forfitan aliquis per Simplicita- volunt lib.i.cap.11. de Anteneaſmo, maniæ fpecie
tem fuam caufam agere neſcit, veniat ad placitum :
fi Rex aut Judex præviderit, tunc debeat dare ej homi- Jarios appellari obſervat : ubi perperam editum in 1 ,
1 nem qui caufam ipfius agat . Gregorius Turon .lib . 10.
Cauſaturus accellit . Petrus Venerab.lib.1.Epiſt. 2. Et
in die Caufandi cum Stephano in preſentia noſtra ſuſce
pta , Piſas profe &tuseft . Charta ann.1021.apud Diago
in Comitib.Barcinon.lib.2.cap.31.Non eft mihi licitum
Caufari vobiſcum in fæculari judicio , niſi exors efficiar
canonice regule . Charta Conradi Imp.ann.830. in Bi-
bl.Sebuf.lib.i.cap.92.Nemo...inquietare, moleſtare ,Cau-
fare, perturbare pr.efumat . Libertates concellæ Villæ
franchæ ab Archembaldo Dom . Borbonji ann . 1217 ,
MSS. Nullus burgenfis de Villa francha debet Caufari
extra villam in curia laicali, c. Ita Chartæ veteres
paſfim , apud Franciſcum Mariam in Mathildi lib. 3 :
pag.145.152.164.& c.Hinc apud nos Cauſer, pro trica-
si, nugari , garrire , & Gauſſer , pro irridere : non
enim etymon a Germanico Koſen deducendum , ut vult
Beſoldus .
: CAUSARE , Calumniare , repetere . Vetus Charta
apud Ughellum to.9.pag.420. Oftendit ( Epiſcopus ) Së
Caufare Monaſterium , atque ad fuum jus intromittere,
Ita in alia apud eumdem Ughell.in Epiſcopis Veronen-
fibus pag.805 .
& CAUSARE , Fabricare , facere . Statuta Maffil.
lib.5.cap.52. Ordinamus...quod fabri... exercentes mini-
ſterium fabrarie ... non accipiant pretium vel mercedent
1
ultra modum infra fcriptum ,videlicet pro ferrando equo
quatuor den.de uno pede..item , de Cauſando quendam
ligonem , ficut convenerint inter fe, juſto modo. No-
CAU 428
tum eft à Scholafticis ufurpari verbum Cauſare, pro
efficere.
CAUSATIO , Lis , controverſia , placitum , Gre
gor.Magn.lib.i. Epiſt.9.Fines, de quibus Cauſatio mo
ta eſt. Concilium Arelatenſe an.813, can.16. Ne in Do
minicisdiebus publica mercata, neque Caufátiones di
fceptationeſque exerceantur . Capit.1.an.811.cap.z.Un
de ille frequentiſima Cauſationes in quibus unus alteri
quærit quicquid parem ſuum viderit poflidentem .Chạr
ta Eberardi Salzburgenfis Epiſc.inChron.Reicherſper,
ann.1153.Depoſuit Cauſationem fuper quodam predio
Formulæ veteres apud Bignon. Ut Cauſationes de lites
definire & terminare juſte rationabiliter debeant, Vi
de Translat.S.Guthlaci num.is. Ita etiani vocem hanc.
ufurpat non femel Symmachus lib.2.Epift.22.36. lib.4.
Epiſt.18. Charta an.1048. in Chartulario S. Victoris
RECAUSARE . Idem quod Cauſare : Tabular. S.
Cyrici Nivern.ch.28. Quelibet perſona qui contra hanc
donationem ullo unquam tempore venire aut Recaufar:
conaverit , Oʻc.
INCAUSARE, In caufam mittere , Mettre ea caufa
in jus vocare , Charta Waldemari Regis Daniæ ann .
1326.Sialiquis Incauſatus fuerit,quod alecia in aquis
emerit, ipſe tertiamanu ſepurgabit .
CAUSARIUS, Glom.MS. Regiụm ſign. 1197. Prag
matici, Caufari. Glofl.[lidor. & Papias: Çauſarius,
litis amator, O °C.
CAUSARIUS, interdum Reus qui ex aliquo crimine
Cauſarius, reus . Gloff.Græc Latinoit , Caufarius,
Aliter tamen hanc vocem interpretantur viri docti :
quippe Cauſarium , in Gloffisfontico morbo laborantem
dici voļunt; jaatio enim idem valet quod fontes ,apud
Latinos : idque eruunt ex Heſychio , cui mi1:100, di
cunturiuraries, & fuuondorlós : atque ita ufurpa vip
qua qui laborant, à Latinis Percuſores , ab aliis Cau .
Edit.Lugdun.ann.1526. Cauſanos . In Baſileenſi verg
ann.1531.abſunt hæcverba , alii Cauſarios,
CAUSARIUS. Qui cauſam habet , ratione & caula
nititur . ( Suſſannæus in Vocabulario : Cauſarii , exi
bus cauſe legitime , no nererent, ſuppetebant. Sic a
pud Livium Cauſariusmiles dicitur , cụi legitima cau
l'a eſt miſfionisefflagitandæ . ] Caufaria millio , in l.9 .
Cod. Th.de Deſertor. Cauſaria liberalitas, apud Spar
cianum . Cauſariam mißionem quidam interpretantur ?
cui morbus cauſa fuit , ut Cauſariam liberalitatem , cui
aliquis caſus ac calamitas cauſa fuit . Nam caufa pro
morbo fumi obfervatum .
CAUSATICUS . Qui alium in cauſam trahit . Lex
Bajwar.tit.16.9.2 . Non debet teftem veritatis compellere
Caufaticus ejus, niſi forte aliquis teſtem mendacem ha
bere voluerit .
CAUSATOR , Qui actoris vel rei in judicio partes a
git , litigator. Lex Salica tit . 60. Cum cauſa diſcuſs
fuerit inter duas Cauſatores. Decrecio Childeberti Re
gisc.ii. Cauſator Centenarium cum Centena requirat
Lex Langobil.z.tit.21.9.30.Neque cogantur ad placita
venire., præter in anno...exceptis ſcabinis, eg Cauſato
ribus, & teftibus neceſſariis . Vide tit.41.9.1 . tit . 51.5.
2.tit.55.5.13.lib.z.tit.9.9.8. Capitula Caroli M.lib.3.c.
io.Capitula CaroliC.tit.31.cap.33.Chronicon S. Vin
centii'de Vulturno lib.2.Excepto perveriffimas cartulas
cum qxibus ſeCaufatores legaliter defendere queant ,
oc. Gregorii Monachi Chron . Farfeníc , apud Mu
rator .
 429 CAY CAU
A30
rator.co.2 ,part.z.col.616. Tunc fupradicta Carabona an CAUSILLUS , Idem ac Caucellus , Pateræ fper
filla Dei inique adhæfit eidem Donadeo, ut propter amo- cies, ſeu Menſura minor vinaria capiensunum aụtal
rem confanguinitatis traderet illi ipfam chartam , percu- terum cyathum . Inſtrumentum concordiæ Abbatem
jos occafionem charte , quæ legalem inveſtituram non inter & Sacriſtam Craffenſes ann.1381. Unum panem
habuit , invaſor e Cauſator hujus terræ exftitit idem frumenti antiquiponderis Caufillum pini Presbyteris
Donadeus ; id eſt , per actionem judicialem invafit .] dicti Monaſterii in dicto Monaſterio beneficiatis ....Si fe
CAUSAMENTUM.Uſatici Barcinonenſes MSS.cap, ſum fuerit omnium capparum .... duos pares;.. dy duos
!! 1 Similiter nempe ſtatuerunt ac bonum Caufumentum Caufillos vini, & c. Ibi non femel eadem vox recurrit,
efe laudaverunt , nifi quis , & c. Galli dicerent: Ils yide Caucus .
ont jugé que c'eſtoit une bonne choſe d'ordonner , Oc. CAUSIMENTUM , ( f.Idem quod fuperius Couſa
Charta Alfonh 11I.Regis Portugalliæ an . 1289. tom . 4. 2.nempe res quæyis ; quod fi vera eſt conje &tura , Cau
Monarchiæ Luſitanæ pag.279.v. Et fiillud non peeta Timentum , loco in voce Formentum poft Furnire rela
vert , remaneat in Cauſamento de Meyrino, to , dicendum eſt Res oblata Monaſterio , donum . ]
S AD CAUSAM , Ob , propter , Gall.A cauſe , a I CAUSINARIUS , CAUSIŅARIA · Vide Cau
pud Löbinellum Hift.Pariſ.tom.3.pag. 378. Guido Ab- cinarius,
bas Majoris monafterii , & ad Caufam ejuſdem monaſte I'CAUSON , Xaurav, Ardens febris : xæūroer
rii , Adminiſtrator Collegii fæcularis S.Martinide Ples iam Medicis. Ordericus Vitalis lib.11,pàg.818.Caufon
Jeyo. Ibidem pag.102.Jus præſentandi & conferendi be: eg febres aliæque infirmitates terrigenas valde afflixe
neficia intra fines Ecclefiæ S.Germaniad di&tam Eccle- runt . Alias Græcis Katour, eft ventus urens . Vide
Siam tanquam ad Matricem pertinet , ab ad Cauſame. Hieronym.in cap.19.Ezech .[& Vitam S,Syncleticæ to,
juſdem ad Decanum & Capitulum . Jsem pag.109, Ad !, SS.Januarii pag.249.)
Ecclefiæ noftré . Apud eundem Lobinell. tom . 2 . I CAUSTOMA , Græca vox , Aduftionis nota ,
Hiſt,Britan. p.837 . Ad Caufam ratione ſucceſſionis A & ta SS .Martii com ... pag.433.de S.Fridolino Abbate :
Domini Conani . Paffim occurrit alibi . Superius erat periſtroma Babylonicum elegans auro in
CAUSAPA , pro Gaufapa, Pallium vilius . Vi- textum , aliquot Cauſomatis aduftum ,
de locum in Galnabis . I CAUSUM Inſtrument.an.1047.ex magno Char:
9 CAUSARE , CAUSARI , CAUSARIUS , &c.Vi- tulario S. Victoris Maſſil.fol. 181. Stephanus cumfra:
dein Cauſa 4; tribus fuis dat Petro Abbati Malilunum Caufun vinea
ÇAUSEA , Idem quod Calcea & Calceta , Gall, rum cum duobus Sparannis, Puto legendum eſſe Clau.
Chaucèe, Knyghton : Cotidieque venerunt Franci ad fum ; quod yidelis .
Cauſeam inire haſtiludium cum Anglis . 11. CAUTA , Æffatio oris, Theodoro Priſcia:
T CAUSEIUS, Reus · Papias . Vide Caufarius nolib.i.cap.17.
eadem notione poſt Cauſa 4 , 42. CAUTA MARITIMA , Gall. Cote dela Mer ,
CAUSEȚUM , Idem quodCalcea , ex Anglico , Ora maritima , in Litteris Seneſcalli Provinciæ ad
Cauſey . Chronicon Abbatum Burtonenfium to ...Mo- Mafilienfes an.1337 . Vide Coſta 1,
naſtici Anglic. pag. 275. Incæptum fuit pavimentum CAUTARE, Vide in Cautum 2 .
Altæ villa , diruto Cauſeto , ponendo gutteram in me CAUTEL , Puppis. Grotius in Notisad Aratum :
dio .... Incæptum fuit Cauſetum Novivici ante portas In iiſdem tabulis puppisGautel vocatur . Hoc quid fit
Abbatie, ; nefcio .
1. CAUSIA . Vegetius lịb ,4.cap. 15. Vineas dixe I CAUTELA , Prudentia , cautio , circumſpe
runt veteres, quas nunc militari vocabulo Cauſias vo ftio. Barthii Gloſſar.apud Ludewig.Rcliq.MSS. co. 3,
cant. Ubi variant Codd.MSS . Quidam enim Cautias, pag.151.ex BaldriciHift.Palæſt.Hec omnia diſcretioreef
& Caucias habent . Ad oram Edit. Pariſienſ. quam à ſent conſideranda Cautela . 1,6.Dig de Pignorat. act.
Budæo procuratam ajunt , Cattos habecur. Cerce Cat Prius idonea Cautela w debitore pro indemnitate ei pre
ļus idem fuit quod vinea. Vetus Interpres Vegetii Ca- janda . Adde l.15.Dig.de Procurac .& defenf.& ibiGo
jalanicus MS, habet hoc loco : Los antigos dixeron ha- thofredi notulam, Glor ,Cautele , gozniclee, Ordi
las, que agora en el uſo de los barbaros laman Cautibus, natio Humberti II . Dalphini an.1349,de yariis officiis
Vide in Cattus 2 , domus ſuæ in Hiſt.Dalphin.com.2.pa.398.col.1. Item ,
I 2. CAUSIA , Pileys ruſticanus . Vita B. Bare post adventum noftrum ad Dalphinatus dominium , fuit
tholomæi ab Anglario to.2,SS,Martii pag.664. Suis in expediens multa privilegia Cautelas de archivis no
itineribus non baculo fuit ufus, non Cauſia . Hic Edi- ftris affumere , propter varias queſtiones, que pro plu
tor : Latina & fæculi vetuftioris vox pro pileo contra ribus homagiis o limitationibus ac caufis aliis inſurre
æltivos calores ; & paflim in Italia Minoritæ utuntur xerunt , que privilegia e Cautelæ non ſunt in diétis ar
per agros ejuſmodi capiçis operimento, compacto ex cbivis reftitute ... quare di&to Cancellario,... precipimus
paleis aut ferrugineicoloris lana ; cui conſonat iſtud ... ut procuret, quod omnia ad archivum noftrum ....redu
Plauti in Milite : Cauſeam habeas ferrugineam . cantur. Item , quod deipfis privilegiis & Cautelis re
T CAUSIÆ . Gloff.Ilid. Pitigmata , Cauſia , Ex- giſtrum in forma publica fieri faciat,ad boc ut origina;
çerpta : Pilipmata, Caude . Grævius ſcripcum fuiffe lia ſemper in tuto remaneant , o regiſtrum ſeu vidimus
putat: Pili Macedonum , Caufie. Pollux : xavoid , pollit, cum fueritexpediens, produci & etiam prafenta
Dino Meredovixés , Vide Valer.Max.v.1 . ri . Hic privilegia & Cautela eadem notione fumun
CAUSIDICUS , Vide Advocatus. tur , ſuntque inſtrumenta & Chartæ , quibus priviler
CAUSIFICATIO ', Tergiverſario , cxcuſatio gia , jura , poffeffiones , & c. afferuntur : hine Cau
Caufatio, in Cod, Th.& apud Symmach. lib. 2. Epiſt telé, diéta , quod fint veluti cautio , res illas ica ſe
36.lib.5.Epiſt.48.JuliusI.PP.Ep.ad Orientales ; Liqui- habere .
de apparos iftam Caufificationem eorum hominum elle , I CAUTELA , CAUTELIA , CAUTELLA , fæpius
qui fibi non ſatis confidunt. in malan partem accipiuntur pro Fraude , aſtucia ,
CAUSILICUS, pro Caufidicus, non femel in ve- dolo , Gallis glim Cautele, Charta Pecri de Tyvernia
teri placito in Appendice ad Capicularia Steph.Baluzii co pro Viaria Tiverniaci ex Tabulario S.Germani Pa
pag.1394.UbiCatellus lib.s.Rerum Occitan. pag. 742. rif. Contra premiſa...per nos vel alios non veniemus de
Çarpſidicuşedidit . Vide Advocatus , & Affertor . inceps aliquo ingenio vel Gautelia . Ibidem Charca Mars
shai
-1 ' CAU
431
thæi Abb.S.Dionyf.an.1263. Nec contrapremiffs de ce
pero venientes aliquo ingeniovel Cautela. Charta Offi-
cialis Rotomag.anni 1477. ex Archivo B.Mariæ de Bo-
no Nuntio ejuſdem urbis : Renunciantes quod ad boc
omnibus O ſingulis exceptionibus , deceptionibus ,
willationibus , Cautellis , malitiis , dc.
CAUTELITAS, Idem , Ennodio , lib.8. cap. 8,
An contra me , illam tuam Cautelitatem aftimat epefer
vandam ?
I CAUTELOSE , Vafre , fraudulenter , verfute
Gail. Cauteleuſement, apud Rymer.com.3: pag. 685.
col.2. Et tunc ipfe babuit mercatoresfuos Cauteloſe, An-
ti -Lanfrancus in Actis SS.Maii to.6 . pag. 853. Sicque
Monafterio S.Auguftinidignitatem & bonarem Çaute
loſe ſubtraxit ,
CAUTELOSUS , Cautus, prudens. Gallis Cau
geleux eft Verſutus, vafer, verlipellis . Vita S. Scani-
slai Epifcopi co.z.SS.Maii pag. 204. Malens ex obedien-
sia judicari parum prudens, quam ex depegatione Caw
telofus & fapiens.
Ý CAUTELLUS, mendoſe pro Cantellus, Gall.
Ohänteau . Vide in Cantellus .
4 CAUTERIARE . Papias MS . Cauterio , Inuro,
damna . Carpocratiani dicuntur Cauteriare diſcipulos
ſuos, id eft , cauteriis ſeu ftigmatibus inſignire , apud
Interpretem Irenæilib. 1. cap. 24. eft à Græco Kavtip ,
xartners . Hinc etiam
CAUTERIATUS, Aduftus . Miracula S. Joannis
Beverlac.co.2.SS.Maii pag.192.Decidit ex improviſo fa-
çula quedam ſuperpedem Comitis, que pedi adbærens
...cum ita reliquiffet Cauteriatum , & c. Concilium Jac
cenfe ann.1063.Utindebita circa eos fæcularium cupidi-
tas noftro Cauteriata judicio in talibus prorſus reſecetur;
ed eft , quafi Cauterio amputetur ,
CAUTERIATA CONSCIENTIA , xoxaveldowiwrt
isier ownednoir , 1. Timoth.4.2.id eſt , depravata , cui
quaſi cauterii pota inuſta eſt. Occurrit apud Marten.
to.2.Collect.Amplin.col.1193.in Epiſt. Friderici II .
i
Imp.Cruce fignatis apud Lugdunum congregatis ; Mu-
ratorium to.z.Scriptor.Ital.pag.430.col.i. in Vitis Ro
man .Pontificum , &c.
CAUTERIZARE , Adurere. B.Odoricus de For-
livio in fua Peregrip. Quodam ferro calido Cauterizant
fo : [ Hoc verbo uſus eſt Vegerius 3.4 .]
T CAUTIA . Vide Cauſia .
I CAUTICA , Idem quod Calcea , Via ftrata ,
Gall.Chaucèe. A & ta SS. Benedi& t.fæc.4.part.2.pag.507.
de Joanne Abb. Æthelingienfi : Duo monafteria con-
ſtruere imperavit;unum Monachorum in loco qui dicitur
Ætholingiaeg , quod permuxima gronnia paludofilima
intran (meabili & aquis undique circumcingitur : ad
quod nullo modo aliquis accedere poteft , nifi Cauticis ,
aut etiam per unum pontem .
9 CAUTIFICARE , Caucum reddere , admone-
re . Vita S.Wiboradæ Virg. & Martyr.to.1.SS. Maii p .
296. Contra quam allapſionem ( vitiofæ clarionis pro-
prer exteriorem veſtis candorem ) etiam Paſtorem Ec-
clefiæ fibirraditasoves Cautificare aſtino, ubi dicit :
Non in veſte pretioſa . 1.Tim.2.17,
9 CAUTİLLERIA , Præſtationis genus. Procu-
ratio Petri Regis Aragon.ann.1282.apud Rymer. 10.2 .
pag.212. Et prædicta ſex loca.libera abſolutaab on-
wibus Cautilleriis do' aliis boneribus ,
Ambrof. Moralem lib.16.cap.44: Ara 1195. Rex San
1. CAUTIO , Chirographum , quo debitorcavet etius Domini Aldefonfi Hiſpaniarum Imperatoris fa
fe pecuniam à creditore accepiſſe , eamque certo die fo- lius , dedit Cautum Ecclefiæ fan&tæ Mariæ de Fu
luturum fpondet , cujus formulam exhibet Marculfus ftellis, Raimundo Gileberto exiſtente Abbate ejuſdem
lib.3.cap.25.26.27.S.Hieronym.in cap.58.Efaiæ : Cur- Ecclefiæ , Charta Alfonſi VII. Imp.æræ 1182. apud
&aque nomina , que vulgo appellantCautiones , irrita eumdem repex tom 7. Cauto etiam prænominatos ter
fieri . Gregor.Turon.lib.7.c.23. Armentarius Judaus... minos & loca prænominata jam dictam Eccleſiam S.
ad exigendas Cautiones , quas ei propter tributa publica
CAU 432
Injuriofusex Vicario, ex Comite vero Eunomius dopo
ſuerant, Turonis advenit , 6. Anaftafius in S. Julio
PP.20.Et omnia monumenta in Ecclefia per Primicerium
Notariorum confe &ta celebrarentur, five Cautiones, vel
inftrumenta autdonationes...Clerici in Ecclefiarum per
Scriniarum fanétæ fedis celebrarent. Vide JC.& Legem
Longob,lib.z.tit.21.9.13,
2. CAUTIO , Securitas data pro quavisre facien
da . Ita paffim JC.Anaftafius in Conftantino PP.pa.64,
Hic prdinavit Felicem Arcbiepiſcopum Ravennatem ,qui
ſecundum priorum ſolitas in ſcrinio noluit facere Cautio
nos, ſed per potentiam judicum expofuit , ut voluit, Cu
jus Cautio à Pontificein facratiſſima confeſſione B. Petri
Apoftoli pofita , poft nonnullos dies terra , quafi igni
combufta reperta Bjt ,
3. CAUTIO . Charta Theodemiri Regis Gallæciæ
æræ 610.apud Bivarium in Notis ad Pſeudo-chronicon
Maximi pag.451. Aftantibus Epiſcopis ipſius provincie
univerſis, iam in BracarenſiCautione , quam etiam ex
LucenfisEcclefie dominatione diffinitum atque laudatung
eft, c.i.immunitate. VideCautum 2 .
4, CAUTIO . Tabular. S.Eparchii Inculiſm . fol.
45.v. Cupiditate du &tus elevavit in ipſa terra Cautio
nem , quam vulgo appellant tagilleam , quam rurfus E
mnino dimitto, Oc.
CAUTIONARE , Fidejubere , prædem fieri
Gall.Cautionner . Charta anni 1472.ex Archivo B.M.
de Bono Nunțio Rotomag, Durandus Pellevede... fido
jullit e Cautionavit pro domino Guillelmo Pellevede
Presbytero , & *c.
I CAUTOS , Sacerdos. Iſid.in Gloſſis, ad quas
Grævius : exiſtimo legendum Caſtus , Sacerdos , &
reſpici ad Virgilii locum ex 4. A ncid .
,
Et Ciceronis pro domo : Nifi quem forte illius Caſtiffi
mi Sacerdotis Juperſtitioſa dedicatio deterreret .
1. CAUTUM , Idem quod Cautio . Gloff.Lat.Græc.
Cautum , xepézpaou . Glof.MSS.ad Canones Concil .
Cautum ſcriptum . Occurrit apud Corippum .
2. CAUTUM , COTUM , ex Hiſpanico Coto ,Locus
defenſus, immunitas , Salvitas . Cautare , Incautar
re . Defendere, protegere , munire, fecurum facere,
Cavere reialicui , unde vox videtur deducta . Charta
Sancii Regis Portugalliæ æræ 1238. Promiſi me erectu
rum munitionis lapides , quos Cautum vocant, in circui
tu loci fanctiſime Virginis . Charta Ordonii Regisæræ
950.apud Anton.de Pepez to.4.Chron.Ord S. Benedi&ti
pag.436. Et cum ſuaconcurrentia & cum fuo Cauro in
circuitu ipfius concurrentic , Oʻc. Infra : Et funt ipfe
Ecclefie Incautata in toto gyroper petras erectas do fcri
pras , & c. Ibidem : Similiter damus vobisipfam cortem
de villa Patrono Cautatam , cum fuis domibus & ædifi
ciis , cum ſua cortina quomodo concludit per ipſum fluo
men , & c.Charta Bermundi II . Regisæræ 1090, apud
eumdem to.6 , Sit vobis Pinjole e Ildonciæ attributali
centia facere quod volueritis de Cautis : bereditatibus,
quas à meaccepiftis. Alia æræ 1153.ibidem pag . 4:37
Cun ſuis teftationibus omnibus, de rebus familia lja
bera ab omni cenfu & debito noltre Ecclefia , de cum
duabus partibus de illo voto , & clamoribus, & cum
Juo Cauto in gyro, & c. Vide eumdem to.s.pag.438.Ve
tus Lapis in Monaſterio de Hufillas, in Hiſpania, apud
Joannis, omnem ejus ubicunque fit bæreditatem ,
quod
 433 CAU "CAX 434

quod nulla poteſtas , nulluſque aliushomo, caufa male- In Excerpris etiam habetur Citene,Cautumnie.Quid di
faciendivel pignorandi intrare præfumat, & c.Quæ for- Cautumie , citeanæ velcitane, citenæve cautumniæ ef
mula in aliis Chartis ejuſdem Regis occurrit non ſemel. ſent Conſuetudines municipales, quafi dixiſſent, Cox
Charta Alfonſi VIII. Regis Caltellæ æræ 1213. apud tumie , citeane, Gall.Coutumes des Cites ?
eumdem Tepez to.7. Et omnia pecora veſtra per omne re CAUTUS , Navis ſpecies , Vide Gatus,
gnum meumſint ſecura & Cauta , tanquam mea propria, I CAWARSINI , Cawerſini, Itali mercatores ob
libera , Oʻubique babeantpafcua "Ibid. Mando et- ufuram notiffimi. Vide Caorcini .
jam firmiter ftatuo , quod omnes hereditates veſtre , I CAVUS , Vanus Opes Cave , apud S.Paulinun
tenda , canales, furna , & omnia veſtra tanquam in Poemate ad Cytherium de Filio .
mea propria fint , ut dictum eſt , Cautata , care ab omni 1. CAXA , { Vox Hifp. } CAPSA , [ Gall . Chaſe ,
gravamine & inquietatione tam regali quam alia femper ubi Sanctorum reliquiæ reponuntur. ]Vide Annales A *
Tibera & abfoluta , Charta FerrandiRegis Caftellæ æ- lexandriæ :Hieron.Ghilini pag.2 3. [Aeta SS. Benediét.
ræ 1224.Cauto.vero ſupradictos homines & omnia quæ ba- fec.4.part.4.pag.590.in brevi Indice Reliquiarum Mo
bent vel habebunt , quod nullusdecætero pro aliqua vo- naſterii Aniani. }
ce, vel calumniis, excepto pro pretio debito a
, udeat pigno 9 CAXA, Arca, capſa, Gall.Caiffe . Conc.Hifpa
rare , vel de fuoaliquid prendere , moleſtare , vel calum- '10 .4.pag.223: Quod doctrinarum Parochi ab Ecclefiis di
niare. Hujus autem liberationis & Incautationis inchar- foedant ad eraria , vulgo Caxas , & ad congreſſus ini
tationem facioDeo & fanéte Agathe, c. Vide Bran- tuitu exigendiſua ſalaria . Vetus Ceremoniale MS.B.
daon.in Monarch.Luſitan.co.3.pag 71.195.212.10.4.pag . Mariæ Deauratæ Tolofanæ ; Predicti infantes dimit
50.101.187.V.£0.5. pag.308. Colvanerez in Segovia ca. tunt candelabra o turribulum ſuper Caxam Confratrice
18.p.s.&c, S. Eligii ,
COTUS. Charta Alfonfi VII.Regisæræ 1174. apud 2.CAXA , Res veţuſtior , Anaſtaſio Bibliothes
eumdem Yepez to.s.pa.472.Nullus homo fitauſus ingre- cario, live alteri Chronicorum Caſinenfium abbrevia
di infra hos Cotos , nequeullam violentiam facere, & c. tori apud Murator.co.z.pag.367.col . Eft pro Caſcas ;
.1
Occurrit ibi pluries. Charta Alphonſi Hiſpaniarum Cafcus enim veteribus Latinis eſt Antiquus, priſcus ·
Imperatoris æræ 1162.apud Bivarium : Offero, e con- Cicero Tufcul.quæſt. lib.1. Itaque unum illud eratinfi
formo , º concedo omnia quæcunque fint, Tive de rega- tum priſcis illis , quos Caſcos appellat Ennius ,effe in
lengo , five de condado : fivemagna ,five parva infra norte ſenſum ,neque excellu vitæ fic deleri hominem , ut
Cautos , quos proavus meus poſuit, id eſt per Cautos de funditus interiret .
fermino de Vitriales, & c. Alia Sancii Regis Portugal q CAXARE , Vita S.Angilberci to.3.SS.Febr.pag.
liæ æræ 1231. apud Rodericum da Gunhà in Epiſcopis 98.Sed aliter accidit quam Rex mortalis in fua cogitatio
Porcenf.z.part.pag.58.Eg Sancius...facio chartam Cau- ne Caxavit . An taxavit , ftatuit ?
o
ti Gondomar quod ...augmentari fecimus , Infra:Ubi ſedet I CAXECTA , Hiſpanis Caxeta , Gallis Caſette ,
antiquus lapis Cauti :Quidquid infra lapides *termic Parva caxa , capſula , apud Rocchum Pirrum Siciliæ
nos iſtos concluditur , firmiter Cautamus, & Cautatum Sacræ pag.53 . Habuit facrashaſce Reliquias..Caxectam
in perpetuum efle mandamus , & bæreditates que ad ca unam de criſtallo , c.
ſalia infra Cautum iſtum exiſtentia extra Cautum perti CAXIA , Idem quod Carr , Capſa , Gall.Chaf
next, babeat predi&tusEpiſcopus , &c.Charta Marti- ſe. Gaffendus in Notitia Ecclefiæ Dinienſisin Inven
ni Ovetenſis Epiſcopi æræ 1288.apud Tepez co.3.pa.217 . tario anni 1340.Item in altari B. Mariæ ſuntduæ magne
Tibi Abbati domino JoanniSammonenfi ejuſdem loci, at- Caxie cum duobus fcabellis pi&tis , & c. Proceſſus aper
i
que ſucceforibus veftris facimus fcriptæram libertatis,ut turæ cumuli S.Urbani PP.an.1381.ex Archivo S. Victo
amplius Sammonenſe Monaſterium aut Ecclefias veſtras) ris Malil.Vidimus oculatim infra dictum fepulcrum fic
Jeve intra Cautum five extra Cautúm ad Sammonenſe apertum quandam Caxiam longitudinis ſex palmarum ,
Monaſterium pertinentes non inquietemus , neque jus vel circa .
Pontificale defuper Monafterium veftrum , aut ſuper Ec : CAYA , Domus . Maiſon , Chaiz , ou Ouvroirs
cleſias veſtras , unquam requiramus. Vide eumdem Ye: in Conſuetudine Bayonenli tit.7. art.22.30 : 32. Willel
pez to.s.pag.439.b.448.b.449 ,
.b mus.Thorn.in:Chron.ann.1285.Seduta eſt diſcordia quę
3. CAUTUM , Fiſcus Regius. Charta Ferdinan: mota fuerat inter.i. de quadam Caya & domo ædificata
di Gundifalvi Comitis Cafteliæ æræ 972. apud Yepex in quodam prato , Occurrit iterum eadem notione ſub
to.1.Chron.Ordin.S.Benedicti pag.32. Infuper in Cauto an.1286.
60. folidos ad Comitis parten reddat, dos quod retinuit , CHAIA, idem fonat quod Caya, in Regefto Conſta
tantum per tres annos triplicatum Monaſterio ſolvat.Ad- bularię Burdegalenfis fol.131.Quilibethabitator ville do
de pag.34.39 . Alia æræ 957.00 4.pag.458 . Quod fi quis ; Liborne babens unum folerium ad menfuram di &tæ villa ,
quod abfit, ad diſrumpendum venerit iftos terminas ,pur- debet iz denar.de ſporta , & * quilibet babens unam Cha
get ad parte Comite quinque libre aaree in Cauto. Char- iam ad menfuram dieta ville , babens 8. braſas cum di
ta alia æræ 1010.com.1. pag.2 2.Appendicis : Et dimit midia in amplum * in longum iz.debent decem fol.8.den .
27 tant ad Monafterio terram quam aravit , aut vinea quam de ſporta , Fol, 39.In careria de Rofella , inter domum
pluntavit , à parte Regis reddat 38.libras ex purifi- feu Cayum Petri Burdegala defanéta Liurada ex parte
mo kuro ir Cautis , & *fcripta firmis permaneat in fæcu- una , & domum , fou Cayum Petri Arnaldi , & c.Oc
Ja: Alia æræ 1078.pag.23. Et in Cauta regie poteſtati currit ibi pluries in hacſignificatione. Cbay , Occita
folvat milliarias auri , dec. nis caveam , feu cellam vinariam fonat.
I CAUTUMÆ , CAUTUMIÆ , CAUTUMNE . CAYUM ,in Charta Walteri Epiſcopi Coventrenſis in
Gloff.Ifid,Cautumne , Citanæ , Infra : Citone , Cau. Monaſt.Anglic.to.3.p.231.
tumniæ . Papias MS.Bituric.Cautumse , Citeane ; & in Cay , hodie appellamus arcam in littore oneranda
fra:Citene,Cautumnie. Grævius ad Ifidori Gloffas cen, rum atque exonerandarum navium caufa , è compactis
ſet legendum cum Vulcanio ,Ciſterne , Lantumiæ,quęin- tabulis trabibuſque firmatam , ac defuper tectam , in
tegra lunt in Excerpris , & cum corruptis junguntur : ſtar domus, unde ejuſmodi areæ appellationem obti;
Cautumæ (mihi Cadtume)citane , ciſterné , Lantamie nuere , yocabulo , non à Şaxonico cæg , clavis, uti
(mihi Lautumie . ) Apud Conſtantienfem , eodem Græ- vult Spelmannus, velà caiare , uti Scaliger ad Auſon .
yio Judice, æque vitiofe legitur Cautumią , Citane , lib.2.cap. 22.fed à Cambro- Britannico Cae deſumpto ,
Tom . II. T quod
 # 35 CA Y CAZ 436
quod fepem & clayft rum ſonat , ut
Caed , opertorium , Maffil.fol.130.Ego npn debeo aliquid babere... de quara
clauſus, Caeor, ca ula , ut auctor eft Boxhornius in teriis cervorum , vel aprorum , vel aliarum venatipo
Orig .Gall.Ita vocem num ..., ubicumque Caza capta fuerat ultra terminosfu
Ceage , interpretanturEvidenţiæ Ecclefiæ Chrifti pradi& tos , fcip jus domini ad Ecclefiam de Villacros4
Cantuar. Manfionem quoque claufulam quod Angli pertinere . Hifpanis Caça, vel Caza ,‫ ܕ‬Venatio eft ":
pertinet ad prædictammanfionem.U- .
dicunt Ceage , que Vide Çaciare ,
bi Ceage videtureffe Caye procinctus. Inde etiam ? 2. CAZA , Valis genus , Bertramus în Vita S.
CALAGIUM , pro vectigali ex fluviorum portubus , Francæ Abb.co.3.April.pag.384. Cazam unam e fitu
quos Cays Ø Havres vocat Conſuetudo Normanniæ Lam obtulit cæcus factus liberatus . Ibid. p- 393. Pol
art.581.Charta Radulhi Decani Ambian , ann.1167. in zagallo calderarig Placentia facienti Cazam unam pro
Chartul.Eccl.Ambian.Reditus, quem uulgo Caiagium fundendamanibusaqua , contigit.uf, Oc. Doctiffimo
appellant , Charra Philippi Regis Fr.an.1309.pro mer : Editori videtur Ceza fcribi pro Caſa & fignificari pel
catoribus Lufitanis, in 2 Regelto ejuſd. Regis ex Ta- vim . Arrideſ ſignificatio : at cyr Caſa pocius quam
bular.Regio num.172. Item eDayum noftrum dikte ville Caza ſcribendum lit pon ſatis video . Hiſpanis Caza
parabitura ponetur in tali flats , quod di&ti mercatores Caținus eſt ex ære Cyprio,quem vulgo Caſſerole appel
abſque folutions Caagii poterunt fuas denariatas olamus . Icalis, Cazza, Rutrum frictorium ,Gall,Friquet.
mercaturas bono modo onerare exonerare de die CAZAFUSTA , pro Catapulta , Machina bellica ,
de nocte fudibus acutis ejaculandis idonea . Rollandinus lib . 8 .
CAHARIE, Vox ejuſd.ni fallor , originis, in Uſati: Hiſt. Nihilominus nifi ſuntdefendentes, inimicos repel:
cis MSS. Vicecomitatus Aquarum Roromagi : Une cou lere , eoque fugare, figere nunc lanceis , nunc sagit
ſtume off que l'en appelle le Caharie, que pourune ſom tis, fundis petras rotantibus, o sonantibus. Cazafa:
me de eufs , o de poullaiges,o d'eileaulx , & de four ftis . Vide Euſtibalum .
maiges, d'aigneaux, o de queureaulx, de tiulx cho J CAZARE , De loco pellere , exigere , Gall,
ſes venant parçaue à Rouen , l'en paio un denier . Cbaſer , Ital.Cacciare . Memoriale Poteftacum Re
G CAYBLA , Funis craffior, rudens, Gall.Cable gienſ.ad ann.1 2.47.Et quadam die.Martis , 18. diein
: vel Cbable. Inſtrum.anni 1329.ex Tabulario S.Victo- rrante Februario ftando dictus Imperator in Victoria ,
ris Maffil.Item 2 petie de tela..Item . Cayblam ; item Parmenfestat omnesmilites by populares armata menu
2.aurellarigs , oc. exierunt de Parma, o per farciam .Cazaverunt Impera
CAYCIA, Capſa ,arca ,Gall.Caille, Supplicatio torem deVictoria,& amnes ſuosmilitesc pedites.Chron,
ad fummum Pontificem A vinione commorantem inter Parmenſe ad an.1308.Alios fugaverunt,c Cazaverunt,
Schedas Dile Fournier ; Cum in di&ta civitate ſit con Oʻmultos interfecerunt ,
dams Caycia , in qua pię largitiones pecuniarum pro mora CAZATA , Placentæ fpecies cum caſeo. Tran
demprionecaptivorum reponuntur . factio Abbatem inter & Monachos Craſſenſes ann.1351

I CAYRELLUS , Telum ſpiſius , Gall.Carreau . exlibro viridifol.53. Pancoſferii ipfius dominiAbbatis

Locus eſt in Scoptrum . Vide Casellus debent predicta facere , fcilicet di&tos. flauzones , arto
I CAYRO, Canterius, ut puto , Gall.Chevron . crea , Jizeempastatas, Copatas , five paſtillas, Vide
Charça Petri de Roteys Vicarii Tolof. ad Bajulos de Cafepta ,
condicione materiæ ann.1272. in Conſuer.Mss. Tolof. CAZENI . Teſtamentum Ranimiri Regis Aragon ,
fol. 27. è Bibliotheca D. de Crogat: Et quod columpne æræ 1099.apud Martinez.in Hift.Pinnap.lib.2.c.38. Et
quæ appellantar de paiella babeant uuum palmum de villos valles ( id eſt, vafa ) quos Sanctius filiusmeus com
amplo tres digitos de piſo; o quod Cayronesque paraverit . redemerit , pezo per pezo , de plata aut de
veniunt seu apertantur cum eis babeant duodecim pal. Cazeni, illos prendetant redimat , Úc.
mos de longuns, o medium pedem de amplo, unum CAZEOLĄ , Menſura minor annonaria , ad
diurnum de Spilo. Occurrit rurfum vox Cayrones in quam præſtationes frumencariæ exigebantur . Idem vi
Amanegia , ubi fumividetur pro palis ſeu adminiculis detur effe quod mox Cazola . Vaces forſiran.ab Hiſpa
vineæ , Gall. Ecbalas. Vide Caprones . nica Caze , Catinus, Noftris ,Paelon , Caſerole . Hift.
CAYRONUS , Cæmentitius lapis, Provincia- Dalphin.tom.i. pag.86.col... Extenta , jurium Comi
libus Quairon , Gall.' Moellon . Statuca Arelat. MSS . tis Sabaudiæ aon.1399.Item de duobus bicbetis biadi ca
art.82."Et dextrum quo menfurabitur, Cayroni e pitu una Cazeola bladi... Item de fingulis duabus ben
regule fiant ſecundum formam eorum , quæ erunt in pu : misbladivenditi ad bennem levatur una Caſeola ....capi
latio communi : ļux una Cazeola pro qualibetbemiya ,
4 CAYSSA , CAYŞIA , Capſa , arca , Gall.Caif ÇAZERI , à Germanis Valdepfes olim di &ti funt ,
fey Laiette , Cofrę . Obituarium S. Geraldi Lemovic . an à priſcisCatharis decorta voce:an utiGodefrid.Hen
fal.42. Reponitur dicta littera in primaCayla ſignate.x . fchenius ad Vitam S.GaldiniCardin.vult, à voce Ger
Limborch.Seni.Inquiſ.Tolof.pag-355. Poft cenas.... manica Catz , h.e.Catus, Felis; co quod ficuti feles
ravis flexis genibus inclinatus ſuper quandam Caylliam noxuſua conventicula celebrabant; ita & illi adver
juxta lectum . Ibidem : Poft cænam oraverunt inclinati fariorum mecu , nocturnoque tempore cætus ſuos in
fuper quandamCayliam lexis genibus fecundum modum iticuere fuerint coacti. Hofmann.in Lexico ,
ipforum (Valdenfium . ) Inventar.an.1341 , ex Archivo CAZIA . Idem quod Caze 2.Species vaſis. Ana
S. Vi&toris Maful.Unam Cayſian cum magna copia in ftafius Bibl.in Vițis Rom.Pontit.apud Muracor.to.3.pa.
ſtrumentorum Prioratus S. Honorati . 188.Accipiens unuſquiſque portionem panis atque portio
CAYTUS , ſeu Gaytus , vel GAYETUS , Mili- nem vini... necnon Caziam de pulmento. Murator.pro
faris officii nomen apud Saracenos , quod occurrit a: Caziam , carnem poſuit, ſed Cazia rectum ſenlum pa
pud Lupum Frotolpatham ann. 972.1002. Hugonem çitur . Ibid.p:197.col.1 ,Gazia coloratoria argen. deaura
Falcandum crebrius , & apud Racchum Pirrum in Ar: a , weſt in MS.Edicio legit, Vaſa colatoria argentea
chiepifcopis Montis Regal.pag.402.in Epiſcopis Agri: deaurata . Cazia celatoria idem
eft quod Italica vox
gencinis pa.27.6.in Epilc.Pactenf.pag.392. Cazza, Forata capeduncula , Gall.Friquet , ut jam
4 CAYUM , Carus . Vide in Caya , dictum eſt in Caza 2 .
1. CAZA , Fera quam venatores perfequuntur. CAZOLA , Vas quoddam , Matthæo Silvatico :
Charta anni 1227. ex parvo Chartulario S. Victoris ſed quia lingua , non indicat.
CEA ,,
 37 CEA
I CEA , Foreſiis Lugdunenſibus , Murus, paries
Gall.Mur, Muraille , Čloture . Charta Domini de
kuriec in Foreſio anş.1412 . Juxta Cobercum di tum de
la Cea . i.e. juxta plateam parietis, ubi qlim quercus
fuit, ut exponic doctiff.D . Aubret ,
I CEAGE . Vide in Caye ,
TGEBER , Cucurbitula ad eliciendum ſanguinem ,
Gall.Ventouſe . VideVentoſa ,
CEBESIA. Dotalitium Judichæ Comitiffæ Nor-
manniæ apud Marten.to.i.Collectionis anni 1700.pag.
14. Cebelias in ſupradi&tis villis xx , & unam , molendi-
nos XVIII . tredecim carrucasboum , & *c.Ubilaudatus E:
ditor pro Cebeſias fufpicatur legendum Ecclefias.
T CEBULUS, *up @ !, Gibbofus, in Supplemento
Antiquarii,
9 CECENDELE . Vide in Cicindela ,
CECIA : Vide Cecia ,
T CECINDILLUS . Vide Cicindela .
CECLATURA , Inciſio in arbore, quæ termi-
ni loco eft.Mendum pro Tbeclatura, Vide in hac voce .
CECOS, Gallica lingua , Dimitte ſonat , ut auctor
eſt Servius ad 11,Æneid.(Cave ne mendum fit apud Ser-
vium . ]
q CECROPIA . Johan. Diaconus in Vita S. Gre
gorii M.lib.2 . num . 14. Sola deerat interpretandi bilin-
guis peritia , facundiſſima virgo Cecropia , quæ quon-
dam fuæ mentis acumina , Varrone celibatum fuum aur
ferente, Latinis tradiderat , impaſturarum libi præfti-
gia, ſicut ipſe in ſuis epiftolis queritur,vindicabat. Hic
Mabillon.Cecropia , ut veriſimile eft , pro lingua Græ
ca ſumitur : nam Cecropia arx fuit Athenis ,
CECTORIUM , apud Gromaticos, inquit Salma:
fiusad Inſcripc.Herodis pag.51. ponitur pro hectorium :
Celtpria,hoc eft, rotundus eſt, ficut modiøs, eſt fora circa
publica . Cectoria , pro hectoria , Eºntoy enim modius
Græcis . Unde beftorium, vel Cetarium illis auctoribus,
quod rogundum eſt ficut madius , ut foſfæ rotunda .
CECUA , CECUMA , CECUNIA . Gloff. Iſid . Ce:
eua , nociua . Cecuma , no &tua . Jo. de Janua Cecunis
habet , addicque , a cecusdicitur . [ Feſtus habet Ci
cuma . Hauſeruur ex Græcis. Ķixohis enim, inquit Græ-
vius , Callimacho eſt noctua , utnotat antiquus Inter-
pres Ariſtophanis in Aves . In Conſtantienfì legitur :
Cæcuba , Notum , quod & ipſum rectum eſt. Nam &
fic Noctua Græcis vocabatur xxxce 3 ,Scholia , quæ lau
davimus , Ariſtophanis : Kix%a3 @u zais gach xusé To prev
λέγεσιν , δενεκ κκαβας αυτάς λέχεσιν . οι 3 κικυμίδας , ως
Kaminax , mpér'dyata xiruuis, hoc eft , interprete
Dacerio , qui hunc locum affert ad Feſtum , Nołług i-
ta aiunt clamare , unde eas Ciccabas dicunt , Alii Cicu-
mas , ut Callimachus, valde bana Cicuma. Ut autem di-
xerunt , Cicuma & Cecuma , fic Cecuba & Cicuba , ]
CECUMINI, id eft , Mali fervares ; nam Ca-
fos.,.Malum , Cauma Grece Æftus, Papias MS.
q CECUNIA . Vide Cecua .
9 CEDA, Cedula,pro Scheda, Schedula , in večeri.
Vocabulario Juris utriuſque. Cedula quoque legiturin
Vica B.Joachim pag.93.comi 7.SS.Maii, in Miraculis
S.Antoniide Padua to.2.SS. Junii pag.736.in Vita S.Sy- Rerum Mogunt.p.701.Perhac præfens inſtrumentum pa .
meonis Eremitæ , inter Acta SS.Benedict.ſec.6.part.1. teat univerfis,quad an.d NatiuitateDom.1325.Moguncie
pag.163.apud Rymer.to.2,pag. 263. col. 2. in Epiſtola in camera ſuper Celamine domus curiæ ad Tres Reges
Martini IV.Papę an.1284. Hilpani & Itali dicunt etiam
Cedula , Galli Cedule .
I CEDULATA , Eadem notione . Concil. Narbon .
ann.1430. apud Marten.co.4. Anecdot.col.360. Sed ordi-
net Dominus noſter Papa ſummarie & de plang in Cedu-
latis , prout ſibi videtur ordinandum .
CEDELLUS , Vas portatile , in quo reponi folet
aqua benedicta , noftris etiamnum Celet . Charta Hece
çardi Comitis Auguſtod.ex Tabulario Prioraçus Perlia-
Tom : II.
CED
439
ci in Burguzdia pag.26. Uno tapero, uno Cedello ada
qua benedi&ta duo. Vide Seilletum .
CEDERIA , f. Quæ vendit filum aut pannum
bombycinum : Bombyx , Gall.Soie, Hiſp.Seda , Oc
citaniseſt Sedo velÇede, unde , niſi fallor , Çederia ,
Çonſuetud. Tolofæ in rubrica de debicis art.1, Si aliquo
mulier ... aliquandam mercandiam exerceat publice ut
puta , ſit tabernaria , pancofleria , lanaſſeria , mergee
ria , Cederiq , vel alteriushujuſmodi, &c.
CEDRIA , Kideed , Gomma Cedri , in Glof . Met
dicoMS.& apud Alexandrum latroſophiltam lib.i. de
Paſſionib.Erotianus in Lexico Hippocrat, K Serending
tä Kigeix Matth.Silvaticus : Kidria , ial-kitran , Ces
driç , id eft , gummi cedri. Joanni vero de Janua : un
guentum fa &tum , quo aſſeres liniti non putreſcunt, vel
tempore, vel vermibus, Alibi: Cedria , arboris gum
miſive lacryma , quæ ad confervationem librorum Jums
me eft neceſſaria , Nam libri ex hac lacryma liniti nec d
tineis corroduntur, nec tempore fenefcunt. Cedrina dir,
citur in Gloſſis Biblicis MSS.Anonymus de re archite
con.cap:12.Cedrus ſi humore non corrumpatur , eandem
habet virtutem : fed quomodo de ping reſina decurrit, fio
O ex ea oleum quod Cedria dicitur : quo filibriaut cler
ſa inungantur, nunquam țineis aut carie ſolventur.Mar
tianus Capella lib.2.Alia ( volumina )ex papyro,quæ Cet
dro perlita fuerant,videbantur. Vide Galenum lib.7 .
Simpl.Orib.in 2.ad Eunap.Paulum lib.7 . Aetium lib.i,
Tetrab.ſer.2.Columellam lib.6.cap.32,Marcellum Em
pir.c.26.extremo, Jofephum Scaligerum in Animadverf,
in Robert.Tipium pag.179 .[ Salmalium de Manna pag.
23.Vitam S.Syncleticæ t0.1,SS.Januarii pag. 251. ) &
Caſaubonum ad Sat.1.Perſii,
CEDUA , nude pro Silva cædua , Gall . Bois taillis,
occurrit in Conſuetudinibus MSS. Cluniac. ann. 1301,
ex Codice B.Mariæ Deauraçæ Tolof. & in Bulla Pauli
III.Papæ pro ſecularizatione Monafterii Vezeliac.ann,
1537. inter Inſtrum . tomi 4. novæ Gall. Chriſt, çol,
117 ,
I CEDULA , CEDULATA . Vide Ceda ,
T CEGRA , Genus piſcis . Charta Petri Abbatis
Monaſterii Sanctæ Crucis de Talemundo ann. 1366. In
quolibet fercula tres pecias marlucii recentis, aut cance
ris, & de radis vel de Cegris quinque pecias , aut de
aliis piſcibus ad valorem ,
q ČEI , Judicatores, in Gloſſario MS.Sangerman .
num.sor.
( CELA , Scamnum , Gall . Şelle Statuta Ave
nion . Statuimus quod in cariera ſuper bancas macella
verſus partam Ferviciam , aliquis vel aliqua non teneat
nec babeatbancam vel Celam , nec caniſtrum..nec aliud
impedimentum ,
CELAMEN , f.Idem quod cella , cellarium :
quemadmodum enim , ut cum Donaco in ſuis ad Te.
rentium notis laquar , Cella & Cellarium à repanendis
celandiſque rebuseſculentis & poculentisdicitur, fic &
Celamen eodem fenfu dicere potuit inferiorisævi Scri
prar . Donațio Conradi Emelrici dę Pinguia Vicarii
Eccleſiæ S.Joannis Moguntiæ pro ipfa Ecclefia tom . 2 .
quã ibidē inhabitatConradus Emilrici de Pinguia &c.
,
4 CELAMENTUM , Secreţum quod celari debet,
Marcen. tom.3 . Anecdot.col.837. in Fragmenco Hiſte
Briçan.Armor,Aperiensillis fubmagneConfeffionisCes
lamento, Galli dicimus, Sous le ſecret de la confeſſion .
CELANDRIA , Navigii ſpecies ,V.Chelandium .
ICELARE , ubi de ædificio,Contegere,volCame
rare , Gall.Couvrir, vel Vouter. Hiſt. Affligin . apud
Acherium ço . 10. Spicil.pag. 615. Celavit lapidibus mat
Ta gnan
 CEL
439
gnam Eccleſiae partem'àcruce uſque in finem . Vide Cea
lata .
9 CELARIUM , pro Cellarium , Cella vinaria ,
Gall.Cellier: Pancarta MS.titulorum Abbatiæ S. Ste-
phani de Vallibus prope Xantones, in Charta fuper le
vaggio vini S. Saturnini : Quin etiam Levaggium Ce-
laru Abbatie deVallibus, & c. Occurrit apud Th.Ma-
dox in Formulari Anglic.p.89.& 205.in Hift.Harcuria-
na to.4.pag.1099.& c.Finationes Celariorum , Præſtatio-
nes pecuniariæ pro Celariis, ubi
ubi vinum
vinum venale eſt , in
venale eft
Litteris Johannis1.Regis Franc.an.1351 .
I CELARIUS, pro Cellarius velCellerarius, de
quibusinfra, legitur in Obituario MS.Eccleſiæ Mori-
nenſis fol.2. & 3. Utrobique Burſa Celarii , cujus erae
quotidianas Canonicorum mercedes diſtribuere .
CELATA , Infidiæ , Hiſpan. Celada , " Enganno de
guerra . ExLat.Celare :Gloff.Lat. Græc. Celat, * pije
* TH. Celare, tegere . Nonio . Iſidorus Pacenſis Epi
fcopus in Chronicoæra 76y . Europenſes vero folliciti ne
per ſemitasdelarefcentes aliquas facerent ſimulanter Ce
latas, ſtupefaéti in ciccuitu ſeſe fruſtra recapitant , &c.
Rodericus Toletan.Arch.in Hift.Hiſpan.lib.3. cap.24.
In lapidicina nrbi proxima infidias collocavit, cives ad
prelium proceſſerunt , ſed inter Celatam & acies inter-
cepti ex civibus plurimi occiderunt , &c. Vide Leges Al
fonſinas ſeu Partidas, part.2.tit.35.leg.30 . Sic 'Tactici
Græci srørpore , inſidias, yxpólnita non ſemel vocant .
Vide Leon.cap.12.5.34 . & 38 .
Italis Celata , eſt caflis , unde noſtri Salade effinxe-
runt : fic dicta , quod ea caput indutus miles celetur, &
occultetur , ut à nemine agnofcatur .
CELATURA . Vide Cælatura .
CELCINNA , mendofe pro Celeuma , vel Ce-
leuſma, de quo mox . Nicolaus Specialis de Rebus Si-
1 culis lib.r.cap.18.apud Murator.to.1o. col.936 . Occurrit
illis Meſanenſium claßiscum gaudio , quas exultantes
in portus placidos introducunt ; ubi ad ſpolia Gallorum
OʻProvincialium cum Celcinnatibus lætis vocibus cla
mabatur :
I CELDAL . Vide Cendalum .
- CELDRA , Menſuræ ſpecies apud Seotos . Leges
Burgor. Scotic.cap.67.Piſtor habeat ad lucrum de qualit
bet Celdre , ſecundum quod probis hominibus videatur.
Statuta Gildæ Berwic.cap.39. Nulla mulier emat in foro
ad faciendum brafium ad vendendum plus quam unam
Celdram ,
CELE , Brachia Scorpii. Gloſſar.MS.Sangerm .
n.5oi.Eft à Græco ynni', Forceps cancrorum .
4 CELEBSEDRA , mendofe pro Clepſydra , radio
spe , Horologium ex aqua , Gall. Clepſydre . Gloſſar.
MS.Sangerm.n.so1.Celepfedra,per quod ore colliguntur.
I CĚLEGIA, Idem quod Cereviſia, Pocus ex gra-
no confe &tus, Gall.Cervoiſe , Biere . Tabular.Rothon ,
Vinum fivenale fuerit ibi, de modio uno lagenam unam
S.Salvatori: fimiliter de medone , de Celegi.. Oʻ de pig :
mento . Vide Celia .
CELENDRA , Inſtrumentum quo poliuntur pan-
ni , noftris Calandre. Charta Caroli II . Regiş Şiciliæ
apud Ughellum to.9.pag.229.Concedimus... inſtrui, or-
dinari , fieri in civitate Ravellenſi ubi Epiſcopus ipfe
providerit ; tintoriam Celendram cum auricellad aliis
fuis circumadjacentiis , & * c.Alia Joannæ 11.Reginæ Si- fuiffe , ficque ab indigenis appellari . Qua frumenti vo
93
ciliæ ann.1429.ibid.Celendram unam ...in qua Celendra , cece hordeum conſtat contineri, quo cerviſia conficitur.
jus vocisorigo xónivfp @ Cylindrus , quia præcipua vis
Celendrein cylindro poſita eft. ]
ICELENDRIA, Species navis.'Vide Chelandium .
CELER , Veredarius, noſtris Pofte . Ilidorusl.10.
Orig.Celer , appellatus à celeritate, quia quod uſus e-
tigit, velocius facit . Eckehardus Junior de Calib. S.
CEL 440
Gallicap. 3. Quifa£lum panderet Celer premittitur ;
Ibidem : Currunt illico Celeres, qui Berthæ dicerent
Cap.io.Utinam poft illum Celeres , qui equum illum rio
bilem mihi reducant , mittere velles . Cap.4. Mitrit Im .
perator Celerem quemdam . Julianus Epiſcopus Tole
tan.in Chron. Dum de iis , quæ in Galliis gerebantur
nuncium Celerem recepiſſet . Agiles viri, in Vita S. A
mandi ſcripta per Baudemundum c.6.n.23. PaulinusEp.
24.Ut curſorem Dominicum Cardamatem fignatis in lege
divina antiquorum velocium laudemus exemplis
'CELERARIA , Officium Cellerarii , în Litre
ris Galteri an.1218.è Tabulario Ecclefiæ S. Audomari :
De quinque officiis... Subpræpofitura , magiſterio ſcola
rum , piſtoria , Geleraria o Chochia :
T CELERARIUM , Idem quod Cellarium , Vide
locum in Typrus .
I CELERARIUS, Idem ac Cellerarius, quod vide .
CELERE , pro Celeriter , in Vita S.Materniani'E
piſcopi Remenſis num.16 .
CELERIPES , exú # s, Celer , apud Janum Laui
renb.in Supplemento Antiquarii.
1. CELES , Citbar que canitur . Vet.Gloff.San
german.n.501.Lege, Chelys, Cithara , à Græco xines
Inſtrumentum mulicum ,Teſtudo :
2. CELES . Vide Cetes .
9 CELEUMA , pro Celeuſma, Gr.vend onz ,Cans
tus 'nautarum quem in proſperis præfertim concine
bant : Occurrit in Vita S.Genovefæ to.1.SS.Jan. p.141 ,
& in Vita S.Vilfridiinter Acta SS.Benedi& t.ſæc.4.part,
l.pag.684.
CELEYR , Ephippiorum artifex , Gall.Sellier .
Charça Bernardi de Turre an.1308. apud Baluz. Hiſt.
Geneal.Arvern.to.2 . pag.783 . Eſcudeleyr , Freneyr ;
« Celeyr , Carnifices tres denarios quilibet pro an
nata .
“ GELGA . Modus agri . Chartæ Alemann.num.83.
apud Goldaft. Ut ad proximam curtem S. Galli unum jus
chum arent, & cum femine meo feminent annis fingulis
in unaquaque Celga .
CELIA , CERIA, Potio Hifpanis veteribus fami
liaris , ut auctor eſt Plinius l.22.c.ult.qui Celiam & Ce
riam ,' promiſcue nominari indicat. Hujus conficien
dæ modum defcribit Paulus Orofiuslib.s. cap.7 . Poſtmo
dum diu obfidione concluſi Numantini dua bus de ſu
bito portis cunéti eruperunt , larga prius potione ufi, non
vini,cajus ferax is locus non eft,fed ſucco triticiper artem
confefto,quem ſuccum à calefaciendo Celiam vocant: Su
fcitatur enim illa ignea vis germinis madefa &tæ frugis ;
ac deinde ficcatur , de poſt in farinam -redalta molli fuc
co admiſcetur, quo fermentatoſapor auſteritatis& calor.
ebrietatis adjicitur. Ab Oroſio excerpfit , quæ habent
Iſidoruslib.20.c.5. & Papias ,
Ex hac deſcriptioneliquet , non multum abfimilem
fuiſſe Celiam à cerviſia , quæ quidem non ex tritico
ſed ex hordeo vulgo confcitur: quin & à Celia , feu
potius ceris , cerviliam dictam opinor , ita ut vocabu
lo additæ aliquotfyllabæ , diſcrimen ab Hifpana potio
ne , quod in hordeo videtur conftitiffe , oftendant,cum
celiæ materia triticum fuerit fecundum Orofium . At
Florus lib. 2. cap. 18. eamdem Numantinam deſcri
bens oblidionem , Celiam ait , è frumento potionem
Potus , bumor ex bordeo aut frumento in quandam fimili
tudinem vini corruptus , Unde quidam cenſent Celiam,
five ceriam Hiſpanorum ,eamdem fuifle potionem cum
Gallorum cerviſia . Glof.Angl. Saxon. Elfrici; Cer
viſia , Celia , Eala. Matth.Silvatic.Celea, potio ex Jug
co tritici inebrians.Infra:Cellia, i.cerviſia, dicta à calo-,
fas
 441 CEL. CEL
442
faciendo. Joan. Sarisberienſis Epiftola 85. Hoc itaque furpancur pro Monachorum domicilio , atque adeo ip
( vinum )paratius eft quam Celia , que à noftratibus ufu fo Monaſterio. Ita paſſim Cella vocem ufurpat Gre
Rulgari Cervilia nuncupatur. Charta Edmundi Regis gorjus M.lib.z. Diał . in Præfat. cap.9.12.13.21.33. ubi
Angliæ co.2.Monaſt.Angl.Quinque congios Celiæ , & Zacharias uove Hielon vertit . Primirus enim Monachi
unum ydromeli, & * 30.panes reddat. Chilienus Mona- divitis in Cellis , feu Cellutis, habitabant , in idem li
chus in Vita S.Brigidæ cap.i. cet oratorium pſaliendi gratia ,aut facra peragendi con
Quilatices gelidos Geliæ convertit in undas . venirent. Regula Macarii c.13.De fratribus , vel qui
Ubi perperam Colganus ex MSS.cellæ edidit : ibi enim 'in oratorio { unt, vel qui per Cellulas confijiunt. Clo
agitur de aqua in cerevifiam mutata , ut eſt apud Lau- doveus in ſuo Præcepto : Monachisibidem per diverſas
rentium Dunelmenfem in Vita ejuſdem Brigidæ n . 55 Cellulas manentibus, ſeu manfuris , omnia neceſſaria ...
Adde Ordericum Vitalem p : 539.
prebeantur . Eucheriüs Lugdun.de Laude Eremi: Her
Cerce Dani ; ut auctor eft' Pontanus, Oel , & An nunc habet ſenes illos, qui divifis Cellulis Ægyptios pa
gli Ael , cervifiam vocant, vocibus ex Celia confi &tis. tres Galliis noftris intulerunt . Rufinus lib. 2. de Vitis
Gloff. Saxonicum poft Leges Henrici I. Oalehus, cervi Patrum in Præfat.Commanent autem per eremun diſpers
fie domus: Oalegavel , cervifiæ gablum . Feloneum li O ſeparati Çellulis . Et lib.3.mum .219.In eodem loce
Monaſterii S.Berrini: Omnis tonellus five vini , five circiter quinque millia diviſis Cellulis habitabant. Gui
cervifiæ , five Ala ..,dabit 2. den . " go Cartufiæ Prior de Quadripartito exercitio cellæ ca.
Ejuſdem originis eft Godale Teutonicum , quafiGoed 9.Et quidem quantum in ea ( cella ) morari fructuoſum ,
ael , proba cereviſia . Regeftum Cameræ Comput. fi- tantum extra eam longevel diu vagari periculofum . Non
gn.i23.fol.10, Foragia Godalarum ſeu cervefiarum quæ enim diutius babitator Cellæ vivere poteft Spiritualiter
nos Epiſcopus babebamus in villa Tornacenſi una cum extra Cellam , quam corporaliter piſcis extri aquam ,
jure ad nos Epiſcopum ratione di&tarum Godalarum Conſiderate quia piſciculo illi , qui Alec dicitur, unun
Įpe&tante. Ibidem : Le Roy a acquis de l' Eveſque de idemquemomentum eft, & extra aquam ele expira
Tournai ... lebracin des Godales , 0 :c . Guill. Guiart re . Et Cella quidem formaturex hac di&tione Allec,cum
an.1214 convertitur. Vide S.Hieron.Epift.4. & 31.S.Auguftin.
A grans benas plains de Godale , de Morib.Eccl.lib.x.cap.31. Caffian. lib.5 . Inſtit. cap.
An.1303 , 36.& Collar, 18.cap.4.Sozomen.lib.6.cap.41. Niceph;
Ribaus d'autre partie boivent , Call.lib. 1 1. cap. 38. Gaufredum Groilum in Vita
Sans demanderchambre ne fale , S. Bernardi Abbat : Tiron . cap. 12. & c . [ Monaſteria
Parmi les rues la Godale . quoque Sanctimonialium Cellas appellant Wolfhardus
Rurfum : in Vica S.Walpurgis Abbatiſfæ lib.4. num.1o . S.Lullus
Li autre leur Godale crient, Archiep .Magunt, in Epiſtola inter Bonifacianas 47.
C'eſt d'Arras fi comme il dient . ad Oſwitham Abbatiilam , & c . ] Hinc Incellari , Cele
Computum domanii Comitacus Bononienſis an . 1402. la donariin Statur.Ordinis Cartulienfis ann . 1368. part,
Recepte des dangiers de Godales, de chervoiſes , de Bro- 2.cap.6.9.1 .
mars , & de Houppenbiers amenées par mer à Boulogne, Cellas iſtas , xin vocant Græci Scriptores paſlim ,
& *c.Vide Hadr.Junium lib.2 .Animadverf. cap.zz. & c. Palladius in Vita Chryſoſtomi pa.54 . Edit.Emerici Bi
Gloſſar.Priſco-Gallicum Pontanipag, 282. Perperam goti, & alii quos laudanc Meurfius , & Fabrotus in
vero Franciſcus Bivarus ad Pleudo-Chronicon Maxi- Gloſſario ad Cedrenum ; uverier : Nilus Narrat. 7 .
mi, à Ceria ', vocem Cidre , accerfic'indeque confe- cap.9 . Interdum & sance : Atque inde Cellarum , &
& am contendit pag.306.332 menniovnomen manfit locis quibufdam , ubi inædificatæ
CELIBATUS . Vita S.Severi Epiſcopi Ravennatis erant Celle Monachicæ , uti monti Larillæ in Macedo
puin.io.Et exinde cæperunt fanctum ejus Celibatum am nia vicino , qui sova Kurniaw Annæ Comnenæ lib . 5 .
plius venerari. Ubi Bollandus annotat Cælibatum poni Alex.p.138.Kellia Innocentio III.PP.lib.1 3.Epift.4 .di
pro ſanctimonia , vel Sacerdotio . Sed potius videtur citur : Cellis in Æmathia , & Celliis in Bithynia apud
eſſe Celebritas , fama, Propter tante glorie Celibatum , eamdem Annam lib.12.Cellarum Theſalicarum memi
apud Ericum Upſalienſem lib.5.Hift.Suecicæ , id eſt , nit auctor Icinerarii Hierof. & Antonini , ut & alcerius
famam . Alta S.Bernardi Epiſcopi Carinulenlis: Quem ejuſdem appellationis in Ægypto , Sozomenus lib. 6.
ideo prefatus Princeps voluit habere Capellanum , quia cap.31. & Niceph.Call.11.cap.38.
ipfius plenecognoverat Celibatum , Chronicon Andren CELLÆ quoque vox crebro pro Monaſteriolis , ſeu
le pag. 437. de Abbate , cui vitium incontinentiæ ut olim vocabant, Abbatiolis , vel Obedientiis, quæ
objectum fuerat : Ita quod ei ſuum reatum , & viri majoribus fuberant , fumitur. Nam cum Monachi præ
1 Dei Celibatum confiteri coaétus eft ; i . caftita- dia variis in pagis pofliderent, eo aliquot è ſuis mitte
tem , probitatem . bant , qui & fruges colligerent, procurarene reditus
9 CELIDONIATUS GLADIUS.V.Chelidoniacus. & ad Monaſterium deferrent: vel ut vitam folirariam
1 CELIDRUS . Vide Chelyndrus. quodammodo in iis agerent deſtinaci Monachi : unde
CELIMDRIA , CELINDRIA . Vide Salandra Bonifacius VIII.cap.3.deVerbor.ſignif. Cellas ejuſmo
11 poſt Chelandium . di loca ſecreta o folitaria interpretatur, quæ ab homs
CELIUM . Joan.de Janua ; Celium , idem quod Ce- num ſeparata convicta ſunt ad contemplandum Deo
lites, quod vulgo Celionem , vel ſcalpellum vocant.Leg. vacandum fpecialiter deputata. Vel denique cellæ ſub
Celtes . [ Vide Celio . ] inde ædificatæ propter nimium Monachorum nume
1. CELLA , Latinis, eft down3xu , Penus , prom- rum , ut ex Monaſteriis eo mitterentur Monachi,aliif
ptuarium , in quo quæpiam ex iis, quæ ad vitam con- que identidem pulfantibus locum darent . Ardo Mo
ducunt, reconduntur , veluti Cella vinaria , olearia, nach.in Vita S.Benedicti Abbar. Anianenfis : Et quia
mellaria, & c.Gloff.Gr.Lat.Cella proma , taucev , Cel- cætera loca cos capere non quibant, conſtituit locis con
lavinaria , o'rvesy . Interdum pro cubiculo , ut apud Vi- gruisCellas,quibus præfe&tis magiſtris pofuit fratres.lif
1 truvium lib.2.cap.8.Lateritie Celle : lib.z.cap.i Cella dem enim in locisexſtructa etiam oratoria , quibus de
edis : lib.6.cap.9.Cubicula etiam eo Calle familiarice ſerviendis deſtinatus certus Monachorum numerus,qui
conftituuntur . Gloff.Lat.Gr.Cella , mutta à Primario Monaſterio dependebat . Celle cænobiales,
i Cella vero & CELLULA , poſterioribus fæculis ù- in Præcepto.Lud. Pii apud Steph.Baluz.in Appen.adCa
Tom . II . T 5 picul ,
 CEL
443
pitul.num.38. Charta Arnaldi Archiep. Burdegal. an.
1120. apud Sammarthanos : Quia S. Macarius, non
Cellos.Crucis , fed per fe Monaſterium erat , & c.Char:
ta Galonis Epiſcopi Pariſienſis an.1107. Ita ſcilicet ut
Abbas Follatenfis prgdi&tum Monaſterium tanquam Cel-
lam fuam poffidebat, (Charta an.1082. inter Inſtrum .
Hif.Meld.t0.2.p 14. Quondam erat Ecclefia BB.Apo-
Rolorum Petri & Paulinomini dedicata , que Abbatiæ
pomen babebøt; ſed per incuriam habitantium dignita
tem bujus nominis amiferat , Ordinavit igitur fupradi-
Etum Concilium , ut hujufmodi Abbatia Cellæ fierent o
Cellie nominarentur, religiofiſque monachis traderentur.]
Rudolphus Presbyter in Vita Rabani Mauri Archiep
Mogunt.num.s. Per Cellas quoque fratrum fibicommil
per alia loca inculta ad ſe pertinentia , in
quibus prius non erant , Eccleſias cum permiſſione Epi-
ſcopi ſui conftruxit , & c. Quippe in Agathenſi Concil.
can.s8.Epaon.cap.10. Venetico cap.8. Aurelian, I. cap:
22. Cella nove,aut Congregatiunculæ Monachorum abf-
gue Epiſcopi confenfu probibentur inſtitui. Concilium
Aquiſgran.an.817; & Additio 1.ad Capitul.Lud.Imp.ca.
44. Ui Abbatibus liceat habere Cellas, in quibus aut
Monachi fonit, aut Canonici, * Abbas provideat, ne
minus de Monachisibihabitare permittat quam ſex . In
Synodo incerti loci apud Sirmondum to.1.Concil.Gall.
p.618 . Vetantur Monachi ſequeſtrati per Cellashabitare ,
o peculiare ullum habere . In Concilio Pariſienſi an .
i ziz . part. 2. cap. 24. dicuntur Monachi in clauſtro in-
terdum movere rixas & ſeditiones , ut mittantur ad
Cellas , Vita Burchardi Epiſcopi Wormacienſis : Ibi
quoque primum fecit oratorium , deinde aliisofficipis per-
aétis , Cellam egregiam conſtruxit. Hac notione Cel-
lam & Cellulam uſurpant Lupus Ferrar, Epift:11,Udal-
ficus lib.3.Confuet.Clunjac, cap :30.31 . Ivo Carnot. E:
piſt.269.( Notitia an.832. Marcæ Hiſp.col.769.Præce-
ptum Ludovici Tranſmarini ibidem col.863 . Bulla Pa-
Ichalis II. pro Corbiniacenſı cænobio an . 1107. inter
Inſtrum . tom . 4 : novæ Gall, Chriſt. col. 85. Annal ,
Benedi&t,tom .3: pag:23: Hift. Monafterii Mediani
pag . 269. ] Acta Murenſia pag.15 : 37 : Capitul. Caroli
M. lib. 4. addit. 1. cap. 14. lib . 6. cap. 138. Walafr.
Strab. in Vita S. Gallicap.s: Orderic .Vital.lib.12.pag .
896.S.Bernard.Epift.253.& c.Egeruntpræterea copiole
de ejuſımodi ÇellisMonachicis Browerus lib. 1. Antiq.
Fuld.cap.7 : & Haeftenus lib.12 . Diſą. Monaſt. diſq.1,
Vide Obedientia ,
CELLA, Interior ambitus Monaſterii. Innocentius
III.PP.lib.14.Epift.155. Semper Hebdomadariusin Cel
la remaneat, cujus nomine intelligimus interioren am,
bitum vel claufuram : ficlauſura non fuerit, loca adja-
centia officinis ,
2. CELLA . Concilium Arelatenſe ann . 1234.c.16,
Item decernimus, quod Judæimaſculi à 13 annis de foc
pra, deferant extra domos in fuperioriveſte , in pectore
Signum Cella, latitudinis trium yelquatuor digitorum ,
nifi fintin viagio conftituti . Vide Judæi.
4 3. CELLA , Ephippium , Gall.Selle: Capitula
generalia MSS.S. Victoris Malfil, Idem dicimus de Cel;
lis , bardis & frenisirregularibus, Vide Sella 2 .
1.4. CELLĄ , Cella familiarica , Vitruvio ,Gall.
Chaize percèe. Tranſactio inter Abb. & Monach.Craf
ſenf,an,1351.ex lib.viridi fol s3:Infirmarius... debet ba-
bere pro Monachis infirmis in di&to Monaſterio parapſie
des (paropſides , )conques, ellas , mappas , manuter.
gia , urinals , Cellas oleum , Vide Sella'i.
CELLANUS, Inclufus, qui in cella monachicam ,
1
ſeu potius eremiticam vitam agebat. S.Audoenus lib.
2. Vitæ S. Eligii c . 38. Erat quidam Cellanus, bomo
Dei fimplex rectus in loco quodam, non longe ale
prbe Pariſiaca . ( Acta SS.Maii tom.6.p.51. Deſan-
CEL 4+4
Eta Vivdiana eremita ſeu Cellana in caftro Florentino ; }
CELLARÁRIUS, Idem qui Cellarius, de quo mox
Capitula Caroli M.ad Monachos ann.789. cap . 6. De
Cellarariis Monaſteriſ, ut non avari, ſed tales migran
tur , quales regula præcipit. Ubi Concilium Franco .
ford.ann.794.cap.14.haberCellarii. Vide Synodum A
quiſgran ,can.140. Chronic.Calin.lib ,3.c.38. (al.40.) lib,
4.C.55.& c.
CELLARE , Cavea , locus ſubterraneus . Acta
ss.Apr.to.2.p.725,de S. Wernhero : De fubtuſque locus
ſue borribilis paffionis in magno Cellari affiftit :
CELLARIA , Officium Cellarii , quod aliquan
do dabatur in feudum cum domibus, ferris & redditi
bus ſufficientibus . Hiſt.Dalph.to.1, p.133. in Chartą
Hugonis Epiſc.Gratianopol, Dereliquit igitur mansum
unum quem menritus fueratſe habere pro feudo Cellarie
..Confeßus fuit elle antiquum verum feudum Epiſco
palis Cellaria ,ipſam dedi eis profeudo Cellarie .
Vide
Cellerarią poft Cellerarius :
T. CELLARIENSIS , Cellarienfis fpecios.. Vide
mox in Cellariuna,
CELLARITA , Cellarius , qui cellæ ſeu prom
ptuarii curam habet. Victor Vitenfis lib.3.de Perfecut,
Vandal.Uxor quædam cujufdam Cellarite Regis,nomine
Dagila que temporibus Geiſerici multoties jam Confef
for extiterat , dc.Cellarius Regis , apud Odorannum
Monachum in Chr.pag.640.Kurnaestis,Dorotheo Doct .
11.in Typico Sabæ & Euchologio . Adde Vitam S. Nily
Junior.pag.69
Goarum
.& ad Eucholog.p.47.
CELLARIUM , Penarium , Ilidorus lib . 15. Orig :
cap: s.Promptuarium dictum eo quod inde neceſſaria vi
Etui promuntur, id eft , proferuntur , Cellarium , quod
in eo colligantur miniſteria menfarum , vel que neceſſa
ria vittuiſuperſunt . Gloff. Lát. Græc . Cellarium ,
Cellaromarium (f.Cellararium ) TaubDr.Glof. Theoţi
ſcum Lipſii : Kellera promptuaria. Walafridus Strabo
de Vita S.Galli c.11.De parvo Çellario panem integrum
famulanti porrexit , In veteri orbis Deſcriptionec .42 .
Campania dicitur Cellarium Roma.[Computus an.1202
apud D.Bruſel de Feudorum uſu tom.2 . ad calcem pag.
clxvi.De Cellario Lorriaciretegendoxiii . l. & * x111.S
xii.d.VetusPoeta MS.è Bibl.Coislin.
Livileins monte en fon Cegnail ,
Par qu vels tu quege t'en tail . ]
CELLARIUM , Species ipfæ quæ in cellario afferva
ri ſolent . Servius ad 1.Æneid .Penum & Cellarium di
ftinguit, quod Cellarium fit paucorum dierum , penus
temporis. Præſerţim vero ita appellabantur
vero longi temporis
fpecies quasaccipiebant viri in dignitatibus conftituti ,
cum à Principe in provinciasmittebantur, aut è pro
vinciis ad Comitatum evocabantur : præbebanturque
eæ ex reſcripto Principis à populis . Ita id vocabuli pal
ſim uſurpatur hac notione in Cod . Th. lib.z. de Offic,
Judic.l.6.de Annon. & tribut.l.32 de Erogat.miliç.an.
pud Aurel. Vict.in Maximiano & Herculio, & Sulpi
cium Sever.l.2.Hift Sacr,in Conſtantio, Cellarii autem
appellatione intelliguntur qartu Tri Bpúruze xj ob Tikese 2
ut eft in Baſilicis: fal, vinum , oleum , caro bubu
la , lardum , & cæteræ ſpecies, quæ ex Çellario depro
mi folent ,
CELLARIENSES SPEcủes in d, 1.32.Cod. Th.deErog.
milit.an.l.16.de Jud.debit. quæ Cellarium alibi di&tæ , ut
obſervatum fupra: ri xornacine Græci appellarunt.Chro
nic.Alexandr,p.678.ARISHLASY QUTOV TAAG IlpsoiustasB -
θυνίας διάγειν λαμβάνονται αννώ νας και κελλαρικα δαψιλεύς . Ιta
etiam Palladius in Hiſtoria Lauliacą cap, 14.& Harme:
nopuluslib .2.tit.10.Gloflæ Lat. Gr.MSS . S.Germani
Pariſ. Penus , * szerkór . ( Gloffæ Bafil . zenaeinov,
xsxpunerelov . ] Atque inde promptum eſt aſſequi ,
quid fic Cellarinfis in Edicio Chlotarii II, Regis c,
23. in
 CEL
1445
23. in Synodo Parifienfi V. Etquandoquidem paſtio non
fuerit, unde porci debeant ſaginari , Cellarienfis in pu-
id quod Cellariſ nomine
blico non exigatur. Eft enim
exigi folet ,
CELLARIUM, Cella, cubiculum , Concilium Arela-
penſe II.C. 4. Nullus Diaconus, vel Presbyter, vel Epi-
ſcopus, ad Cellarii ſecretum intromittat puellam ,OCA
gathenſec. 11. Ancillas vel libertas à ſecreto miniſterio,
ab eadem manfione , in qua Clericus manet , placuit
removeri, Ita in Conc. Arvernenſi c. 16. ubi quod Cel
larium dicitur, Cella appellatur in Concilio Turonenfi
II.C.12 . Cellula c . 19.
CELLARIUS,Cui porus & eſcæçura eft, qui Celle
vinariæ & eſcariæ præeft , promus, Gloff. Græco - Lata
Keardpro , Penuarius. Lexic. Gr.MS.Reg . Cod. 2062.
Tamids yoʻxsandápia , Vox Latinis nora : fed præfertim
hæc vox ufurpatur proofficio Monaſtico , Cyprianus
in Vita S.Hilarii Arelatenfis: Poſt breve tempus in con-
gregatione Cellarium eligitur. Copit igitur attente o
studiofe illis velle largiriquibus eßjét neceſarium ,etiam .
fi abftinentiæ amore nihil peterent, Vide Capiculare de
Villisc. 58. Capitula Ludov. Pii. Addit. 1.c.56. Vitam
S.Benedicti Abb. Anianæ n.9 . & Haeftenum lib. 3. Dif-
quil. Mon.tra &t. 7. diſq.4.
CELLARII, Qui cellaria publica feu fpecies cellarien a inveftiendi emptores rerum ipſarum nomine noftro )
ſes affervabant,in Novella Marciani de Indulg.reliq. pro nobis, ac etiam , fi expedierit, ipſas res og jura que
CELLARIUS COQUINÆ , in Monafteriis, in Char- cumque transferendi per quempiam in alium jure prela,
sa Willemi Ducis Aquitan. an . 1931. pro Abbatia An- tionis retinendi noſtro nomine
geriacenſi, predeceſpres dicti Bertberi Cellerarios dičtį loci prædi
T CELLAROMARIUM. Vide Cellarium , & a funt , fuerunt fieri conſueta , Ibidem plures alii .
J CELLENARIUS.Deſcriptio cenfuum Monaſte.
rii S. Emmerammi, apud Bern . Pez tom . 1. Anecdot.
part. 3. col. 70. Decem Cellenarii ; ex his quatuor dant
cerviſiæ ſitulas 20,Duo dant 30.denarios , calii duo 30.
denarios ; duo fine cenſu , Çellenarii șidem videntur qui
Caſarii ſeu Coloni , ac fortaſſe ſic di&i à cella , caſa, tu .
Burium , qua notionevocabulo cellæ ufus eft Horatius.
CELLERARIUS, Idem qui Cellarius, Odorannus
Monachus in Chron , an , 1031. Raimbertus Cellerarius
Regis. [ Charçular, S. Germani Pariſ. fol. 1. Redditus
qui debetur Cellerariis Regis , qui cuftodiunt prefforium
Regis apudS. Stephanum ,& c.]Hugo Floreffienſ.in Vi-
ia B. Ivertæ Reclufæ n . 15. Cujus Epiſcopi ) Oʻ rerum
diſpenſator ( expenfarum creditor erat... Out vulgo di-
citur , erat ejus Cellerarius .Lanfrancus in Decretis pro
Ord.S.Benedi &ti cap.8. Ad Cellerarii miniſterium perti
nent omnia quæ in pane & potu & diverfis ciborum ge-
neribus fratribus ſunt neceſaria ... procurare , omnia va
Ja cellarii & coquine Oſcypbosei juſtas , & cetera vam
Ja refectorii, & omnem borum trium neceffariam ſuppel
sectilem miniſtrare. Fortunatus Pictav, in Vita S.Pater-
ni Epiſc, Abrincar.c . 3. Ab Abbate fuo ad difpenfatio-
vem Cellarți deputatus. De officioCellerarii,alia habent
Regula S.Benedi&ti cap. 31. Regula S. Ifidori c.19.Re-
gula Magiſtri c.16 , S. Fructuofi cap. 6. Udalricus lib.3.
Conſuet. Cluniac,cap, 18. Eckehardus Junior de Ca-
lib , S,Galli cap. 4. Monaſticum Anglic. tom . I. p . 147.
149 , 297. &c. Suberat porro Cellerarius Præpofico.An-
felmus Leod. in Wazone Epiſc. Leod.c. 85. Cellerarius
annonam , vinum , pulmenta,ſuſcipiensà Præpofito, Præ-
dati feniorumquedifpenfat mandato,
CELLERARIA, in Monaſteriis feminarum , cujus offi-
1 cium delcribitur à Petro Abælardo pag . 157. & in Sy-
nodo Aquiſgran,
SUBCELLERARIUS, apud Silveſtrum Girald.lib. 1 ,
Itiner . Cambriæ cap : 1 .
5 CELLERARIA , Officium Cellerarii , Varias hu
jus officii, quod multiplex fuit in Dalphinatu functio-
nes & annexas ei mercedes accurate deſcriptas habes
fom , 1. Hiſt , Dalphin. pag.106 Cellerarius Avalonis ,
CEL
446
cujus erat Recolligere bladumo ponere in granario Cg,
mitis, capiebat ratione Cellerariæ fuper Tenementarios
Comitis feu in ejus granario quatuor fextarios frumenti
& quinque folidospro ung tunica , & duos folidos y ſex
denarios pro pellibus& civaria avene. Qui tenet celle
rariam ( S.Donati) debet rationeCellerariæ facere vena
di vinum Comitis tempore banni ... O debet recipere me
dietatem tertii decimidenarii qui debetur illi apud S.Do
natum , debet percipere tertiam decimam partem om
nium bladorum quæ Dominus Comes capit apud S. Dona
tum de cenſibus e taſchiis, & debet babere librationem
cum uno equo ....pro
o boc debet recolligere totum bla
dum Comitis, & illud reddere ad mandatum ipfius, com
debet pro Celleraria placitum ad miſericordiam .Cellera
rius Montis-Lupelli plenariam habebat poteſtatemquoſ
cumque redditus,cenſus, emolumenta ,obventiones , alia
jura (Humberci II.Dalphini ) dicte Caſtellanie per fe
vel per alium idoneum ſubſtitutum petendi, exigendi og
recuperandi, necnon pro ipforum ſolutione jurefiſcali pi
gnorandi, co debitores compellendijuris remediis oppor
funis, demum omnia alia faciendi, quæ ad ipfius Cels
berarie officium nofcuntur quomodolibet pertinere ,potiſi.
me venditiones laudandi o de quibufoumque rebus que
tenentur à nobis , quæ in alium transferentur , retinendi
pro nobis, proutper alios
Dalphinatus Cellerariimemorantur ,de quibus fi plura
cupis, ipſum locum adi . Vide Cellaria ,
| CELLERARIATUS,Officium Cellerarii Monaſte
rii S.Claudii,ut habetur in Scacutis ejuſdem loci p.83 .
CELLERIUM , Cella vinaria, Gall.Gellier , in
Codice cenſuali Calomontis, & in Charculario Aptenly
fol, 72. verfo,
CELLI , S.Audoenus lib . 2 ,Vicæ S.Eligii c. 15. Nul
lus Chriſtianus ad fana,vel ad petras , vel ad fontes, vel
ad arbores,aut ad Gellos ( quidam Codd .habentocellos)
vel per trivia luminaria faciat, aut vota reddere præfuss
mat ,Legend. forte lucellosi , lucos. Vide Arbor.
I CELLIO , Cellarius . Inſcript. Grut. pag. 582. n.
!o. D.M. SECUNDI NUNDIN ) PRIMITIVI CEL
LIONIS ,
CELLIQLA , pro Cellula, Celliola Monachorum , a
pud Thomam Archid.in Hift. Salonitana C, 42.
CELLIOTA ,Græcis,kead.chaus, Camerarius , Cu
bicularius apud Imperatores Conſtantinopolitanos ,
Phranzes lib.2 . Chronic,c. 1,Hic quoque mos tenet , ut
Celliote Imperatoris ad fepulchrum ejus, uſque ad prima
ſacra funeralia five juſta perſeverent,
R Præter hanc alia affértur hujus vocis notio in
Gloffario mediæ Græcitatis, ubi smiota dicuntur pri
mum Monachi in cellalis recluſi;deinde Anachorete,qui
cum ſunt ad labores ineptiffimi & oneribus Monaſterii
impares,quiece tamen vivere exoptent;extraMonaſte
ria, quæ muris undique cinguntur, cellam collata pecu
pia cui Templum , vinea & campus annexa ſunt , quo
rum fructibus vịvere poffunt,coemunt,ibique cum non
nullis ſociis vivunt:cum dies feſtus agitur,ad Monafte
rium procedunt & officiis celebrandis aſiſtunt : quibus
finicis, ad cellam regrediuntur , & domeſtica negocia
obeunt, & cum libuerit, precibus operam danc · Ica de
Celliotis apud Gręcos hodiernosAllatius lib.3.de Con
ſenſu utriufque Ecclefiæ c. 8. n.8 ,
q CELLIS ,Felix Mon.in Vita S.Guthlaci fec. 3.SS.
Benedict. parc. 1. pag. 278. Cum alio die quedam loca
Spinoſa perluftraret fine Celle agreſti , rura gradienda ,
inruit in quãdam ſpinulam ſub inculta telluris herbisilaa
 447 CEL
tentem , medelanium piante ipfius infigens , tenus tale
rumpendo totius pedis cratem perforavit . Si non legen-
dum Calle,Şemita, Cellis videtur genus calceamenti ;
f.idem quod Çalones, Gall.Sabots .
CELLULA , diminutivum à Cella , noftris Cellule >
Cubiculum Monachi . Concilium Turon. an . 567. can .
15. Nec liceat Monachis Cellulas babere communes, uói
bini maneant . Ita in Concilio Agath . can . 58. Aure
lian.I. can.27 . in Nov.s. Juſtin . &c. Vide Cella & Haef-
renum 1.12.Dilquil.Monaft.tract.3.diſq.2.3 . & c.
CELLULANUS,Concellaneus,contubernalis,Mo
nachus qui in ead. cella,cellula,aut Monaſterio habitat,
Sidonius 1.9. Ep: 3. De Senatu Lirinenfium Cellulano-
rum . Dicuntur vero Cellulani , ad difcrimen cætero
rum Monachorum , qui feorfim in diverſis & diſperſis
per eremum cellulis habitabant . Kanichta : apud Doro-
theum doctr. 16 ,
Sic etiam appellacur contubernalis Clericus , quem
ad amoliendas maledicorum calumnias , habere juffi
ſunt Epiſcopi , iplique Presbyteri, & Diaconi, ut eſt
apud Gregor M.1:4. Ep.44. in Capitul. Caroli M. 1. 5.
0,174 . & in Synodo Ticinenſi an. 850, cap.i. in Capitu
lis datis Presbyteris cap.8.editis à Stephan.Baluzio poft
Capicular,pag.1375.&c . apud Ennodium Opuſc.7. cu
jus çít titulus , Præceptum quando julli ſunt amnesEpi-
fcopiCellulanos habere. In ipſo vero opuſculo Concela
Lanei dicuntur . Chron. Reicherſperg. an.272. Lucius
PP . Præcepit, ut duo Presbyteri 6. 3. Diaconi in omni lo-
co Epifcopum non deferantpropter teſtimonium Ecclefia
fticum . S.Auguſtinus Epiſt. 236. de Presbytero : Apud
famoſam mulierem ,nullum fecum Clericum habens , re«
manere prandere cænareauſus eſt . Adde Concil .
Gerundenle fub Hormiſdą cap. 6.7 . Synod. Rom . II .
fub Greg.I. Concil. Tolet.IV.c.22.23.Lateran .I. c. 11 .
Trident.ſeſſ.23.cap .18. & c. Vide Concellita , Synceļli
ta, Syncellus, Presbytere . ; Alibi ;
CELLULARII. Capitulare de Villis c.10. Ut Majo
res noftri , & Fareſtarii, Polędrarii, Cellullarii , Deca-
ni , Telonarii & cæteri Miniſteriales Oc. Ubi legendum
forte Cellarii , qui cellariorum curanı gerunt in prædiis
& villis dominicis .
CELONES . Thwroczius in Salomone Rege Hun
gar . c.5o. Bulgari navigantes in Celonibus ſuis,
per in-
genia fufflabant ignes ſulfureos in naves Hungarorum ni
Ubi corrector edidit Celocibus, ut monet Freherus. [ At
potuiſſet reținere Celonibus; Celones enim , inquitIlid.
lib.19. Orig. cap . 1. quas Græci xénate : vocant , id eft ,
veloces biremes vel triremes agiles, cod miniſterium
claſs apte . Ennius :
Labitur unéta carina per æquora cana Celonis.
Ead.fere habent Glofl. Sangerm . & Bicuric . MSS. ]
1 CELSITONANS , Altitonans . De Deo dicitur
in Codice Traditionum S. Emmerammi apud Bernar-
dum Pez to ... Anecdot.parc. 3. col . 113. & apud Theo *
dulfum lib. 2. Carm . v.447 .
CELSITUDO , Titulus honorarius Regum , apud
Nicolaum I. PP. Epift. 36. 57. Vide Beslium in Comi-
tib . Pictav. pag. 177.[ S. Bernardum in Epiftola ad Lu
dovicum Regem Franc. inter ejus opera tom. 1.col.2 54.
edit . 1690. ] &c.
CELTICUS.G !oſ.Lat. Gall . Celticus, Nobles . [ Jo-
han.de Janua : Celticus, Nobilis dicitur à Celſus. ]
CELTIS,Cælum ſculptorium ,aut potius labutí pior .
W.Brito in Vocab.Celtis, inſtrumentum ferreum aptam
ad ſculpendum ,Ciſel Gallice ,dicitur à celando , ſed nul
quam eft in Biblia , unde Job.19 .ubi quidam legunt: Vek
Celte ſculpantur in filace GG . in originali ut antique Bi
bliæ habent, certe, nullus fanctorum expoſitorum poni
Celte. Vetusinſcripțio Romæ : MALLEOLO ET CEL
TE LITERATUS CILEX ..
CEL 448
CELUM , Umbella, quæ in proceffionibus & fune
ribus Regum portarur,Gall.Giel, ſæpius Dais. Hac vo
ce utuntur Rob. Goulet in Jurib . Univerſitatis Parif.fol.
13. v .& Menotus in Serm . Quadrag. fol. 144. v.Melius
fcriberetur Gælum .
I CELURA , f. Leéti fupremum tegmen , Latino
Cælum ,Gall. Giel de lit, fond de lit. Litteræ Regis Angl.
an . 1388.Unum lectum de panno aureo ... .udum cooperto
rium cum Celura integra O teſterio de cadem feéta , AC
tribus curtinis de rubeo tartarino .
CELYDRUS. Vide Cbelyndrus , Coluber ,
CEMA , CEMATA . Papias : Cemata , pecunie . Çer
ma pondus petinet 3. Scrupulorum . Leg. forte Germata ,
ex Grạc, x = 2T .
CEMBELLUM , Gallice Cembel , Species tornear
menti feu haftiludii , ur cenſet Falcetus : quæ quidem
vox'in Poetis noftratibus crebrius, occurrit . [ Marten .
tom . 4. Anecdot. col.118 .ex Concilio apud Lillebonam
ann.1080. Nullilicuit inimicum quærendo vexillum vel
lpricam portare,vel cornu fonare, neq; Cembellum mitte
re,poſtquam infidie remanerent. į Le Roman deGarin :
A Mafcon vindrent eias que Prime venift,
Juſqu'à la veſpre ant le Cembel bafti,
Parmi la ville en eſt levelicris ,
Alibi ;
Puis s'en efirent par la parte ſeguin ,
Tres que au Cembel ne priſtrent onques fin ..
Rurſum :
Lor aguet metent en un bruel de lapin ,
Au Cembel yetGirbert le fil Garin .
Le Roman des Miracles du Chevalier :
Li Chevaliersqui mault ert biaur ,
Mains poigneis & mains Chenbiaus ,
Mainte jqute , inainte encontrée ,
Faiſoit de li par la contrèe..
Ne igrxoie ne ne Ghenbele .
Guillelmus de Dola :
Que n'aille au Cembel ?
Tani a bien en li
Que moult embeli
Ii gieu ſous l'ormel .
Le Roman de Rou de Vacce MS.
Na quil' or oft faire ne aſautne Gembel,
Guill. Guiart an. 1214:
Buridan qui fi fe defgoife,
Eft pris o liez en poi d'eure,
Et Gautier à qui l'en court ſeure ,
Toſt compere leur Cembiau chier .
Chr. MS. Bertrandi du Gueſclin :
Se bataille n'avez eu eſtour & Cembel ,
Encontre le Caſtal le Chevalier ifnel ,
( Le Roman de Partonapex MS.
Hermans eſt iſus du chaſtel,
Qui fut abatus au Cenbel . ]
Occurrit etiam apud Reclufum in Poemate Ms. Des
Miracles noſtre Dame.
CEMELIA . Vide Cimelia .
GEMENTARIA.Papias : Cementaria , Ecclefia.Le
gendum Cæmeteria ,ni fallor:nam & in Ecclefiarum am
bitu ſunt cemeteria. [ Verum & in MS.Eccl.Bituric .le
gimus , Cementaria, In Computo anni 1202.apud D ,
Bruſel de Feudorum uſu to. 2. ad calcem p. 156. à Cæ
mentum dicitur Cementaria;Structura, Gall. Maçonne
do de
rie : Pro Cementaria ftabulorum Regis novarum ,
domibus Regis retegendis 38.1.0 6.1.1
9 CEMENTARIUS , Qui vičtum manibus queri
tat. Veus Gloff. Sangerman . MS. n.501 . Eft pro Ce
mentarius, Gall . Maçon .
CEMERARIÆ , Papias MS.Bițur. Cemerarias
ſilva's
 449 CEN
filvas obſcuras. Gloſar, Sangerman . MS.n.sor . habet ,
Cemerie, ſilveobſcure ,
CEMERIE . Vide Cemerarie ,
CEMINE , Preces Connubii ,Papias MS. & Edit,
TCENA ,CENADICUM.Vide Cæna , Cænaticum .
9 CENAGIATOR , Cui cura commilla eſt reficien
dorum aggerum atque exclufarum , apud Lobinellum
jom. 2. Hiſt,Britan.col.266. David quoque filius Luma
ni, qui erat Genggiator exclufarum Comitis dedit Deo
S.Nicholao ... fevum ſuum quod in ipfa excluſa habebat
folutum & quietum . Archivum Majoris Monaſterii :
Normannus Cenagiator dedit nabis paragium unum in
clufa quæ eft in faltu boſci,&a recepit pro hoc à domno Bur.
chardo.. 30.fol.Annuit hoc David magiſter Cenagiator,
I CENAGIUM ,GENALE , CENARIUS, CENATI CENAT
CUM , &c. Vide Cænagium, Cænale, &c .
q ÇENCRIAS,Granoſus,Cencris ,Gira. Papias MS,
Cenchris eſt preciolus lapis, qui pluribus granis quali
millii conſperſus videtur . Hinc forlan illud Cencrias ,
&ejus fignificatio apud Papiam .
CENDALUM ,CENDATUM , & c. Tela ſubſerica ,
vel pannus fericus, Gallis & Hifpanis Cendal: quibuſ
dam quali Setal, interpofico , n . ex ſeta,feu ferico ; aliis
ex Græco sivfo", ami&tus ex ling.Ägyptiaco ; aliis deni
que ex Arabico Cendali,folium delicatum , fubtile: vel
lamina ſubtilior . Vide Octav . Ferrarium in Cendale .
Hiſtoria Abbatiæ Condomenſis pag. 504. Duas cortinas
de Cendalo rubeo & viridi. Hariulfus lib.3.Chron ,Cen :
ful.c.3.Malne ſericæ tres ex piſce i . ex Cendalo 4. ( Præ
ceprum Philippi Pulcri apud de Lauriere çom. 1, Ordi-
nat , Gendala , telas , fericum , feu cotonum , oc. Teſta
mentum Everardi Comitis an . 837. apud Miræum
jom . 1. pag. 21, col.1. Planetas duas,unam riatam , alte-
yam de Cendalo. Legitur apud Marten . to.1 .Anecd . col.
1306. & com.4.col.900.Ex Cendalo fuiffe Vexillum S.
Dionyſii vulgo Auriflammam , in hac voce teſtimoniis
fuit comprobatum , ] Le Roman d'Aubery MS.
L'enſeigne tinjt pui futde Cendel pur .
Alibi :
Cendeux & pailes, argent, Oʻormier ,
Philippus Moukes in Chilperico :
Si preſent mult or o argent,
Muls , palefrois , egr cevaus ,
Et vairs & gris , & bons Cendaus,
Henrico I.
Si ot palefrois ce çevaus ,
Et denirs, do dras, o Cendaus,
Vetus Poema de Garin le Loberans :
La veiſsiès ces haubers endofer ,
En ces enfagnes de Cendax venteler ,
Guill.Guiart an. 1303
Penonciaus m'ont li Difenier
De fin Cendas dreciès au balle .
Computum Stephani de la Fontaine Argentarii Regi
an.1351. Pour 2.botes de Cendal de graine 120, eſcus ,
Pourune bote de Cendal jaune 52.efcus .
SS
CENDALIUM.Hiſt. Dalphin.to.2.P-334.Domicel-
las quolibet anno in eſtate corſetis fimplicibus induant
cum forratura Cendalii pro Dominabus prædictis .
CENDALE. Memoriale Poteſtatum Regienf. ad
1
an.1233. In pellibus variis & Cendalibus , & *c.
CENDATUM ,CENTATUM , Idem : Italis Zendado
Rolandinus in Chron . lib.4.c.9.Tunc acceſſit unus de po-
pularibus Padue ... ad Cendatum pendens deſublimi an
tenna carrocii, o capiens ipſum Cendatum , ſeu vexillum
ambabus manibus reverenter dedit in manibus D. Impe-
ratoris , Adde lib.1.c.13. Concilium I.Salisburg . In pi-
beis ſuffuraturas non babeant, nifi forte de nigro Centato,
vel panno . Ubi legendum Cendato . Adde Ughellum
fom . 7.pag.1275. ubi perperam edicum de rendato , pro,
$ effer
CEN 459
de Cendato. Occurrit etiam in Charta Petri Epifc, Parif
ann , 121$ . apud Sammarthanos , [ apud Mabillonium
tom. 3. Analect. & in Actis Epiſcoporum Cenoman . &
in Actis SS. Benedict. fæc. 4. part. 1. p . 116. ex Vita S,
Angilberti Abbatis . ]
CELDAL . Computus anni 1202. apud D. Bruſel
Tract. Gall.de Feodis to.z. ad calcem p. 156. col.2. Pro
una fururade Celdal, ad robū viridem ...40.f.Ibid.p.157.
col.i. Pro roba de viridi forato de Celdal oéto dies ante
Magdalenam 60..in eod.Comp.legitur bis Çendallum ,
CENDETUM , in Concilio Senonenſi an . 1346 , can .2 ,
CINDATUM & CIŅDATUS ,aut CIŅDĄDus,iņChro
nico Fontanell.c.16.Caſulas s. Cindados 12 , coloris di
verſi.Infra :Caſulas item ex Cindato Indici coloris, Ibid,
Caſulas, planetas, àc Cindados diverſos 30.quorum cole
res oneri videtur defcribere . (Chron , Siciliæ apud Mart
ten.to.3.Anecdot. col.89. Forma militaris apparatus eſt
cum ſpalleriis de Cindato manto deÇindato .]
CINDALUM , Teftam .Garini Goujons an . 1314
Unum ſuperfunicale farratum de Cindala. Inventar . Ec
clefiæ Noviom. an.1419. çx Archivis ejufdem : Item i.
na Cappa duplicata deCindalo rubeo. Item'uns cafula
duplicata de Cindalorubeo optimo,
SENDALUM , In Concilio Londinenſian , 1342. can.21
Gaufridus Vofienfis part . 2. cap. 20. Corpus aromatibus
vero candientes , involutum linteo candido , deinde coria
forti ſuper pallio, quod vocatur Sendal, viridis coloris,
Cenomanis detulerunt ,
ZENDARDUM , pro Zendaldum ,aut Cendaldum , in
Concilio Budentic, 3.Vide in Premidiones ".
CENDRERIUS. Vide Cinerarius .
- CENEGILD ,& CYNEGILD , & Cynelor,voces Sa+
xonicæ , quibus in telligitur eacompofitionis feu muletę
pars, quæ ab interficiente & ejus cognatis, interfecti coi
gnatis reddebatur ob amiſlum conlanguineum , Quo
ipectat illud Taciti de Morib.Germ.Recepitque ſatisfai
čtionem univerſa domus , ubi de luendo homicidio agit
Saxonibus Cyn , eft cognațio , gild , folutio ,vel pecus
nia . Occurrit vocabulum in Legibus Athelſtani cap. 7.
I CENES, Inſpectio. MS. Bicuric.
4 CENETO, Eſtimo, judico. Idem Papias MS.Ford
te legendum cenſeo, nįſi à Cenes ,Inſpectio, Ceneto du
cendum putes ,
I CENETUS, asumouétou , Gloff. Lar. Græc.Qui
eſt alba fronte ,
CENITH , Vercex cælivulgo Zenith , Archithre
pius lib. 8. c . 10,
... Et mundi figitur axe
Indeclive Cenitb , doc
CENIFUS . Lex Salica tit. 32. de Convitiis : Si quis
Alterum Cenitum clamaverit , 600. denar... mulctetur
Ubi Gloflæ , oculum rutum habentem , Gall. Borgne .Ve
rum huicce interpretacioni repugnant plerique . Gol
daſtus bominem nihili hoc vocabulo ſignificari ait , ex
Germanico Kein nuts. Wendelinus, qualiGby-niet
cenicum effictum putat, id eſt, tu nibili, Homoſtultus
nibili apud Agellium l.10.c.19 . Dudo l. 3. de Aetis
Normann.p.96.Duris obſcenis verbis meturpiter la .
cellift , cum me effeminatum armiſque frigidum , quin
etiam nihilum vocafti . Apud Cæfarem lib . 3. de Bella
Gallico, nullius uſus Imperator ,
RSS Eccardus Cenitum Cinædum interpretacur. Mu
racorius to.1.part.2. :47.viſiş omnium ſententiis, redit
ad eam quæ Goldafti & Wendelinieſt , Cenitumque in
terpretatur hominem nibil: quod idem erga ſignificat',
inquit, fuffulcus vetuſtiſſimo Cod .Eftenfi,qui vetuſtam
gloilam afferc : Cenitus, id eft erga. Quæ cum vocibus
Græcis pyo's , piger, otioſus, & kavos, inanis , vacuus ,
iners, magnam habent cognationem . Codex Gwelfer
niran usapud Eccardum habet Cynitum : quod fi vera,
 CEN
454
çffet lectio à Græco równ suras ,Canis , poffet derivari ,
vel à Cambro -Britannico Gwyd ,Canis,Cynydd ,Cura-
stor canum . Schilterus in voce Cinit exiſtimat yocem
Luintuo effe interpretem ( initi :. Siquis alterum Cini
tum, ut legit ipfe, vocaret,Malberg. Quintuo , & c. hoc
autem Qaiptuo effe vocem injuriæ atrocis , ut Longo
bardorum Arga, qua non modo crimen lenocinii impu-
tacur, inquit, led & complexum criminum . Muratorio
igicur fere concinit Schilterus . Quod mox ait Gangius
nofter Cenitum effe quaſi Genoſum, id ftare non poteft,
ut recte animadvertit idem Schilcerus.Enimvero fi ce
nitus idemeſt qui Cengfus,idem quoque erit qui Conca
catus; fed ex ejuſdem tituli numero 3. Quialterum Con
cacatum ... vocauerit 120. den ... culpabilis judicatur , ex
citato vero num. s . lxi Cenitum... 600.den. Mulco igi-
ſur leyior eftinjuria Concacati quam Ciniti, ac proinde
non.eadem eſt utriuſque vocis ſignificatio .
Ego vero à cæng, feu luto vocabulum deductum ma
lim , ita ut Cenitus, idem fic qui Cænofus, luto conſper-
Tus. Joannes deJanua: Cenofus, fetidus,Įpurcus, lutu:
lentus, bircoſus. Quippe cenoſum quemdam appellare
convicii ſpecies fuit, ut ignominiæ locum habitum cæ-
no & fordibus perfundi, ex libro Eccleſiaſtici c.22. verf.
1, & 2. Hinc Græci recentiores zet pémata o pro ignomi-
nia afficere dicunt , ut eft in Gloffis Græco -barbaris. Pa-
fchafius in Vitis Patrum ; Elepbantioſeceno O luto borri
de. Gregorius Turonenf.1.7. c. 14. Tunc Rex his verbis
Juccenfus jullit ſuper capita euntium projici equorum
Bercara, ipfumque fætidum urbis lutum.Lex Longobard.
1.1.tit.16. 9.8 . Pervenit ad nas,quod dum quidam ad ſu-
ſcipiendam fponfam cujufdam Sponſi cum paranymphis
aut trotingis ambularent ; perverfi homines aquam for-
didam ſtercoratam fuper ipfum ja &taffent , & c. Char
ta Communiæ Peronenlis ann . 1207. Si quis ponens infi-
dias ipfum ceno velluto involverit, Major Jurati ve
ritate intellecla à viris fiveà feminis , ipſum ad folven-
dum decem libras Communie compellentpro emendatio-
ne forisfacti. Fætidis, in Charta Libercatum Jazeronis
oppidi in Breſlia : Si aliquis appellet aliquem latro .
nem, bomicidam ... velfætidum , vel leprofum , vel aliter
Diciofum . Stabilimenta S.Ludovici l.i. c. 146. Si aucuns
appelle un qutre faus, ou larcon , ou meurtrier, ou pugnes,
014 d'aucune autre folie, vilaine , & C. Stercareus apud
Plauſum in Milite glorioſo :
Gloriofus , impedens ,
Stercoreus , plenus perjuris atque adulterii.
Sed & Athenienfes damnacos alicujus criminis apostila
harilt" folitos docent Grammatići Græci : ut Lampri
dius in Heliogabalo, in Tyrannorum ſtatuis titulos In-
tatos, feu lurotectos: Vide Geſta Regum Francorum
F.23. [Zonaram tom.2 . pag.42.1.edit.] & Theophanem
in Chron . p.372 . & infra vocem Concagatus .
CENIX, Nomen menfure, quotiens fextarius qua:
ter affumitur , Græcum ejt . Papias MS. sicuric. el pró
Xoine .
CENNA.Vita Aldrici Epiſcopi Cenoman. n.17.1p
fum etiam ciborium auro O argento mirifice ; ſicut hodie
apparet, fabricare ftuduit , m quo Cennas argenteas,
i O deguratasdeſuper configere præcepit.Videtur legen-
dum Cereos. Vide Conſtantinopolim Chrift. lib . 3. ubi
de Ciborio .
: CENNINGA ,KENNINGA ,Notitia quæ ab empto-
re venditori datur de re empta à quodam tertio vindi-
cata, ut compareat & venditionem præfter . Vox Saxo-
nica compofita ex Cennan tean auctorem advocare, pror
ferre. Addic. ad Leges Athelſtani c.4. apud Brompton.
Diximus de ignotis pecoribus, utnemo babeat fine teſti-
Stimonio hominis Hundredi, vel bominum decimalium :
ſi hoc bene credibile , de niſialterutrum habeat, nolu
zmus ei permittere Cenningam aliquam . Vide Lambar
1
CEN
dum in Gloff. verbo Advocare .
CENNO.Gloffæ MSS.Nicto,quo ruſtice dicitur. Cenng,
9 CENNUS, Acutus.Gloff.MS.Sangerman . n. 5on,
CENOBITALIS, Cænobita. Vide in hac yoce .
CENODORIUM . Vide Cænocoperium ,
[ CENODOXIA . Vide poſt Cenodoxus .
q CENODOXIUM ,pro Xenodochium ,Publịca domus
pauperum . Lambertus Ardenfis apud Ludewig. tom. 8 .
Reliq . MSS. p.461. Inftauravit e ipſe pauperum Çeno:
doxium & leproforum .
.CENODOXUS ,Inanis glorie cupidus. Papiæ ,' Rsvis
de Ens 9925“ Tas , Philoni lib. de Somn, o ir narans xsvars
Papéuer@ u fočars ,eideni lib. z . de mutat. nomin . Iſido
rus.Peluſiota lib.3.Epift. 381.Ksródotov appellat, tov o's
75 10. apžtte dogalsaja ! Bounousvov,Lexicon Græe. MS.
Reg .oinuatics, xsvédc0-,oina15, ima pais, as vosobla . Vez
tus Charta tom.8. Spicilegii Acherianip. 155. Sacerdo
tem pere nobilem ,erthodoxun , non Cenodoxum , bumilem ,
non philarchicum, &c . Cenodoxa civitas, de Conſtanti
nopoli apud Luitprandum in Legat,
C CENODOXA,Vana gloria.Ugutio. Conodoxia , id eft,
cenosa vana gloria, ſicut eſt gloria mundana. Iſidorus
lib.z. de Divin.offic. c. 15. deMonachis : Multos enim
ex eis Cenadoxiæ morbus conmaculat: Alchelmus de O
cto vitiis cap.7.
.
Quam peſtem priſci dicuntCenodoxia Greci,
Vana quod in Latium transfertur gloria nomen .
Eckeardus Junior de Calib. S.Gallic. 1. p.49. Illicoque
adeft peftis illa , quæ Græce dicitur K :voditiegaurium in
fatio magna. Vide S. Honoratum in Vita S. Hilarii A
relat.Radulfum in Vica S.Richardi EpiſcopiGiceftren
fis n.7.2. Joan. Sarisberienſem 1.8. Policrat. cap. 1. præ
terea Caffianum l. 1. Collationum , qui eſt de Cenodo
xia, quam , inquit, nos vanam fiveinanem gloriam poſſu
mus appellare. Scripfit S. Antiochus Homiliam , quæ
eſt 43 ; T:pixevosotias . [Vide præterea Nilum Mona
chum lib. de Periſteria lect. 3. cap. 1. & lib.de Vitiis
cap. 15. 16. &c. ]
CENODOXIÆ vocem pro quovis delicto videtur u
furpare Capitulare 2. Caroli Magni ann. 813.cap. 1. Ut
Epiſcopi .. inquirendi ſtudium babeant de inceſtu ,de par
ricidiis, fratricidiis, adulteriis, Cenodaxiis , aliis ma
lis que contraria funt Deo, & * c.
Í CENALENTUS,Renovatus. Papias MS. Bitur.
Item : Cenulentus, Renovatus, Gr. xuivos , Novus .
[ CENOMANENSES DENARII , SOLIDI. Vide
in Moneta .
CENONES,Dignitas Eccleſiaſtica apud Cataphry
ges hæreticos, feu Montaniſtas, habebantur ſecundo lo
co, cum primo Patriarchas, tercio Epiſcopos ponerent,
ut auctor eſt ſanctus Hieron .Epiſt . 54.ad Marcellam ,
ubi quidam Codd.habent Iconomos, feu Oecononios .
O CENOPS , Genus muſcæ quæ in vino gignitur a
pud Petrum de Creſcentiislib.4.de Agricultura cap.35 :
Melius ſcripſiſſet Gonops àGreco závot,Culex vinarius.
9 CENOTAPHYA , Simulacra,que Græce Hoppálezea
Tz dicuntur. Gloſſar. MS.Sangerman. n . 501. Ks voteploy
eſtmonumentum fine corpore ad memoriam defuncti
exſtructum : hocque fenfu Cenotaphium uſurpant Ul
pianus, Lampridius & alii . Hinc Cenotopbium fumitur
pro feretro vacuo , quod in exequiis & anniverſariis
mortuorum exponitur in Eccleſiis. Concil. Hiſp.com .
4. p.348. Ne ſepulcra ullius perfona , cujuſcumque ſtatus
illa ſit, Cenotaphium imponatur, niſi in diebus depoſitio
nis, exequiarum . anniverſarii ,
CENOVECTORIUM ,Gallice,Civiere,alibi Tum
berel , in veteri Glof.Lat.Gall.in Bibl. Thuana n . 525 ,
Ugutio : Cenovebium , o Cenovectorium , inſtrumentum ,
cum quo portatur cenum .
CENRADA , f.Cinis & purgamentum metalli
liqua
 453 CEN
liquati Statuta Maffil.lib. 1.c. 57: Magiſter vel funditor
argenti teneatur dictum argentum tamdių pe totiens re
-fundere in dicto eſmero pro di& isfex den, dandis pro fin
gulis marchis , donec dictum argentum exeat ad legem
Jupra nominatam ad arbitrium irium proborum hominum
predi &torum , o Cenrada cum his quæ pertinent ad di-
Clam Cenradam fint ſuper mercatores feu mercatorum
quorum fundetur argatum in dictoeſmero: Ibid. lib. 4.
cap . 2.Nulla perſona audeat terram , vel ſcobillam , vel
fimum vel lapides, vel Cenradam ,vel quidquam aliud
mobile, quod poffet nocere portui,mittere vel impingere,
pel projicere in aliqua parte dictarum viarum , poſtquam
aque pluviales incipient currere per dictas vias perfus
portum :
CENSĄ ,Censalis,CENşAMENTUM.Vide Cenſus,
CENSARIA.Liber vetus MS.Ecclefiæ Cancuarien-
fis à Somnero laudacus : De Cenfariis nativorum ,quod
pollint exire tenuram domini , qá laborandum o operan-
dum extra, o latim poft opera redire. Locum aliųmex
Rogero Hovedeng ſubdic idem Sonner, fol. 424. Edit .
Angl.Preteres inquiſitio ,gua querenda eratde priſis o
Cenleriis omnium Ballivorum Domini Regis, c.
e Non purem Cenfarijs nativorum à Cenſaria de-
ſcendere, fed potius à Cenfarii. Sunt autem , ſibene con-
jecto, Cenfarii natjvorum, iidem qui nativi ſeu fervi gle-
væ,quibus hic facultas afferitur, ad opus pergendi extra
xenucam feu limites poffeffionis domini, modo poft la-
borem revertantur. Ad cenferiis pofterioris exempli
quod attinet ,à cenferia quidem exre lubens fateor , aç
mon cadem videtur effe nocio .Cenferia idem effe polec
quodcenſus ſeu cenfiva Gal. Cenſive. Hac voce utitur
Johannes Rex Angliæ in Liccerisde pace cum Baroni-
bus ſuis ann. 12is:apud Rymer.tom . ! .p. 202. Manda-
mus etiam vobis quod de fräibus& Cenferiis vabis fatis
occaſione illius diſcordie , fi quid fupereft reddendum ul
tra prædictum diem Veneris , nichil capiatis; : fi quid
poft diem Veneris cepiftis ,illudftatim reddatis. Et cor-
pora priſonum obfidum captorum & detentorum occa-
slane bujus guerre vel finium , vel Cenferiarum prædi-
charum , fine dilationedeliberetis,
. : CENSARIUS, CENSATUS,Vide Cenſus,
CENSERE, Decernere, ſtatuere , non femel in Vita
Aldrici Epiſcopi Cenoman.n.4.20. & c .
CENSERIA : Vide Cenfaria ,
CENSIĄLES.PapiasMS.Bituric.Culịces , Çen
fiales. Editus habet, Centiales ,
ICENSICUS à Cenſu id eft, dives. Gloffar.MS.S,
Andreæ Avenion . ſæc. 13: exaratum .
I CENSILIS,Censio , CENSIONARIUS, CENSI•
RECENSITOR, CENSITUS,CEŅsiva ,Censo . Videin
Cenſus.
CENSOR ,Judex .Gloff. Ælfrici: Cenfores, vel judi-
ces, vel Arbitri : deinan , id eſt, judices, Theodulfus A4:
fel.in Paræneſi ad Judices !.4, Carm . P: 131 ,
Judicii calfem Cenfores prendite jufti,
Infra pag. 132:
Cenſores pravos biç vocibus diſcens
Hic ita
Admonet ,
Ibidem :
Vidi ego Cenforesad juris munia tardos,
Munera , nam fateor, ad capienda citos,
S. Eulogius Cordubenſis in Præfat, ad Memoriale San
etor. Judicem adit. Eçmox : Arguitur, quod gravitatis
Cenforis oblitus, leuiter per ſemetipſum ad cædendum
Martyrem egerit. Lib. 3. cap. 16, Cordube Patricia Cen
for a Rege præfe &tus extiterat.Vita Ludovici Pii an 830.
os quum omnes
Ryos poſtea ad judicium addu &tos,quum omnes juris
juris Cen-
Cen
fores, filiique Imperatoris judicio legali , tanquam reos
inajeftatis decernerentcapitali ſententia feriri , nullum
Papeis perrgifir ecoidi.
CEN 454
CEŅŞoREs,pro colonis cenfitis, in Charsa Alaman ,
88. apud Goldaftum .
CENSORIUM , Tribunal, in Gloſſis Arabico -Lat.
CENSORIUȘ Dies , Judicii ſupremi dies, Vetus In
Chriſtiana Veronæ : Soluscur fim queris, ut in
fcriptio
die Cenforio fineimpedimento facilius reſurgem , Diese
xaminationis , in Epitaphio Theodimi Subdiaconi Re
gioparii S.R.E. & Correctoris Campaniæ , quod exftat
Neapoli in Eccleſ .Søndreæ ad Nidum , apud Baro
nium an,75.4. Dies decretus , apud Commodianum In
str. 54. Flamma quos æterna torquebit die Decreto, id eft,
Decretorio, Cenforio. S.Auguſtin. Şerm . 247, de Tempo
re: Non metuis,ne cum refurreétionis dies venerit , artifex
tuus ... increpans vigore Cenſoris . judicis dicat, C.
CENSURA, Judicium , judicis fententia . Salvianus
lib.z. de Gubernat. Dei: Curbæc omnia ? cur yrique
niſi ut intelligamus eandem futuram femperin mundo
Cenfuram o cobercitionem Dei que fuiffet. Ucitur ibi
non femel. Anaſtaſius Bibl. in exilio S.Marcini PP.p.
96, Putabant enim actutum venturam Cenfuram ,ut treen
cidaretur , [ Bulla LeonisIX. Papæ Annal. Benedict.co,
4. pag.735.col.2 . Ut quæ ftabilienda piorum pertinere di
nofcuntur locorum , ubertim promulgare & apoftolice in
ftitutionis Cenſuradebeamus confirmare.Ibidem p.374.0,
107. Fuit aliquisibi qui diceret ex privilegii Cenfura
Fuldenfem exigiPaftorem ,eo quod seriiuw Antiftitem fe
disMoguntine mittere Fuldenfe deberet ovile ,
CENSURA ,Severicas morum , & difciplina exa &tior ;
yox recentioris Latinitatis, inquit Caſaubonus. Chrom
nicon Andrenſe P- 37 5. Vir finguiaris Confure leve
ritatis. Occurrit apud Capitolinum , Pollionem ,Volca
tium , & aliquot alios. Ilidorus Pacenlis Epiſcopus in
Chronico æræ 753.0 mnem Hifpaniam per annos tresres ſabe
Cenfurario jugo pacificans .
CENSURA ECCLESIATICA , Judicium ab Epiſcopo
prolaçum , quo vocabulo non ſolum interdicti , fed fuf
penſionis © excommunicationis fententia intelligicur , uc
eſt cap. 20.de Verb.fign. Concil, Francoford, ånn. 794
can.9. Exivittamen ejus bome ad judicium Dei, neq; per
Regis ordinationem , neque per fanéte Synodi cenſuram ,
fed fpontanea voluntate ,
CENSUALIS ,CENSUALITAS, CENSUALITER ,
CENSUARIUS,CENSUMORTHIDUS, & c. V. in Cenſus,
CENSURĄ.Vide Cenfor & infra vocem Genfus ,
CENSUS, Tributum , penſicacio ex agris & prædiis,
& c. Capicula CaroliCalvitic.g .Requirant de Capellos
O Abbatiolis ex cafis Dei in beneficium datis, qualis
Cenſus indeexeat , Tit. 31. lui Genfa de rebus Eccle
Siaſticis ad Ecclefias perfolvere detrectant , Concil.Mel,
denſe an.845.can.62.Juxta legale antiquum edi& um ,
Qui negligit Cenfum , perdat agrum , Charça Caroli
Magni in A &tis Epiſcop.Cenoman.p.167.Qui negligit
Cenjum , perdat agrum , * per banc auctoritatem five
eorum negligentia vel contemptu ipfa perdant beneficia ,
CENSUS Æstivalis , in Charta an. 1180. apud
Steph. Stephanotium in Prolegomenis ad Hiſtor, Sa
xonis Grammatici pag 16.
CENSUS ALODARIUS,in Tabular, Monaſterii Con
chenfis in Ruthenis Ch. 253,qui ex alodis debetur .
CENSU CADERE dicitur , cum quis ab eo eximicur
in Charta an.897.in Hift. Vergiac. p.25. Vide Jornus .
CENSUS CAPITALIS , Tabular. Maurigniącenſe an ,
! 251.ch.os: Quæ terra quondam fuit ..,ut dicitur onerata
in 15. denariis Paris, & dicitur Capitalis Cenſus.Char
ta Blanchæ Comitiffæ Trecenfis an . 1224. ex Tabular,
Campan. Thuan. Super.cos quod popeliones quas tenen
bant. . nomine Cenſus; Gapitalis tradebant ad cenfum
adcreſcentem , &c. Vide Capitale s ,
Census CODARIUS,Practicis,CensCorrier, Tabula-,
rium PrioratusS.Nicalii de Mellenco ann ... 205. fol.65,
Nis
 IEEN
455
Nicolaus Sellarius debet annuatim de domofua ... 15.fol.
de Cenſu cotier,& c. Occurrit alibi. Cens quotage, in
Charta Regis Philippi Pulcri an. 1310. in 47. Regefto
Tabularii Řegii n.14 ;
CENSUS COUSTUMARUM , Qui folviturex con-
fuerudine, in Codice MS. reddituum Epiſcopatus Au-
ziffiod. anno circiter 1290. exarato. Vide Conſuetudo, &
mox Cenſus U faticus .
Census CRESCENS , noftris Gens croiſant. Charta
an. 1202. in Hiſt.Monmorenc.p. 395. Conceſſerunt to-
tum augmentum Cenſus boſtifarum quæ ibi fiunt, quod
vulgo dicitur Groifcens.
3 Ex hoc loco patet quid noſtrates Practici olim
fibi voluerint his verbis Croix de cens, vel ut alii melius
efferunt,Croiſt de cens , & quam perperam illa interpre
tatus fit Molinæus in ſuo Commentario ad antiquam
Conſuerud. Parif.cit.de Centivis Glöil.z. ' n . 16. fúb fi-
CEN
456
eifdem ... ab aliis cenſariis dicte domus ; ubi incrementum
aliud non eſt quam Cenſus creſcens, ut fatis patet .
CENSUM DIVIDERE . Tabularium Prioratus de
Domina in Delphinatu fol.21. Tali conditione ut ad obi
tum meum hoc totum de meo prius eis reddat , quam Cen
Sựs
meus Dividi incipiatur ,
CENSUS DOMINICATUS , Qui ad Dominum per
tinet . Capicula Caroli Calvicio 42.Accipiat de manſo
indominicato denarios 12. de manſo ingenuili4. denarios
de Cenſu Dominicato, 4.de facultate manfuarii .
Census DUPLICATUS , Quià vaſſallis domino præ
ftatur in certis occafionibus,& in gravioribusneceffi
catibus . Exitat Charta Alfonſi Comitis Pictavenſis
menfis O &tob. an . 1269. de abulu qui committebatur in
coactione Cenſus duplicati, Niorti. Ex alia ejufdem ,
docemur ab eo lubditis impoſitum pro expenſis vi ? Hie
roſolymitanæ, quam ſuſceperat: Ditte igitur Terre ſan .

nem: Si dictum fit,inquit, à dix fols de cens em furcens, tie attento neceſſitatisarticulo , fulto inſuper prætexte
vel à dix folsde Croix de cens ou rente antiquitus uſita confuetudinis approbate,uſufq; langævi,cujus non eft vi?
tum , non ſignificat Incrementum cenſus, prout nonnulli lis qu &toritas,mandaviſe meminimus Cenſum colligi Du
arguce putant, ſed incaute , quia illud verbuin etiam u- plicatum , prius falta nobis fepius relatione,quod fecune
nico denario cenſus à veteribus frequenter addebacur : cum ufum patriæ tanquam Cruce ſiznati id facere pote
ſed donat præſtationem cenſus in certa pecunia nume- ramus . Charta libertacum villæ S.Gerinani in Foreſio
rata conhiltere, quæ altera parte Cruce ſignata fit . Hanc an . 1249. Antiquus Genfus nobis debitus nummgrum doo
opinionem amplexi ſunt Brodęus in novam Conſuetad . gallinarum tantum debet Duplicari : Vide Stephanum
Parif.tit.de Cenfivis n.23.p.534 .& quidam alii Scripto. Tornac.Epilt.238.novæ edit . Fit etiam mencio Cenfus
res eruditi. Verum refellí poteft ex úno allato loco , ubi duplicati in Statuto de Rachats à mercy , apud Gallan :
Augmentum cenſus dicitur Croiſcens: quod unum idem- dum de Franco alodio p. 68. ubi pro de leurs doubles, le
que eft cum antiquo Croix de cens, vel potius Croiſt de gendun Çens.doubles , uc præfert MS. Codex quem vi:
Cens. Hisigitur verbis non denarius Cruce fignatus,non di. Charta an. 1210. ex Tabulario Foifacenfi fol.114,
cenfus ipfe primigenius,fed cenſus ſecundarius & reddi- Pro fingulis facis duos ſalidos reddere , qui duo falidi bis
kus, ſeu Incrementum cenfus debet intelligi, Gall. Sur- tribus de caufis Duplicabuntur, cum dominusRex que
eens,Rente.Rem palam facit Philippus Pulcher Franc. ftam exiget communiter à Regalibus Abbatiis ſuis , cum
Rexin Edi&to an.1303. apud de Lauriere tom . 1. Ordi- D.Papa ad partes no trasvenerit, cum , quod abfit, in
hat.p -387. ubi ſic legitur: Cum cives noſtri Parifienfes cendium pala fuerit Abbatia noſtra . Duplicatus poriffi,
fupplicaſant nobis, quod nos ordinaremus O ſtatueremus mum cenſus exigebaturin tribus caſibus, in quibus do
certum terminum , infra quem illi quibus debentur In- minus à vaſſallo legalia auxilia petere poterat, ut eft
crementa cenfuum vel reditus, pellent affignare ad do- in Conſuetudine Andegavenſi art . 128. 129. & Ceno:
mos a pollelliones, cum earum pertinentiis , ſitas Pa- man .138.139. Adde Perticenf. art.82. Pictavenfem art,
rifras,dequibus eifdem civibus debentur Incrementa cea: 160. Soeſmenfem art. 3. & de Fertè Auvray art.6 .
fuuin * reditus de eiſdem , quando domus vel poseſiones Census TRIPLICA TUS , Cens Tiercè, in Confuetu:
bujufmodi funt vacure , elle ad hoc reda &tæ , quod non pof- dine Drecenſiart . 6.
funt ipfi circa percipere cenfus vel reditus earum ... Nos Census ECCLESIÆ ROMANÆ , in provinciis , pro
ipforum civium indemnitati ... providere volentes ... lta- quibus colligendis quotannis mittebantur à Summo
tuimus, & c. Similia prorſus habentur in Edicto Philip- Pontifice Diaconi, aut Subdiaconi , vel Legaci , ur ex
pi VI . an. 1383 apud eumdem de Lauriere to.2.p.196. & Epiftolis Gregorii Magoi paflim , Nicolai I. PP. Epift,
197: ubi ante nos obſervavit Incrementa cenfuum , qui in 55. Innocentii III.lib.is. Epift. 166. 167. & aliis colli
laudatis Edictis pluries redditus appellantur , non eſſe gitur . li autem conflabantur ex liberalitatibus Princi:
cum cenfibus primigeniis confundendos , fed redditus, pum , qui certis præſtationibus annuis regna & terras
effe primigeniis fuperaddicos, adventitiafque penſio- luas, atque adeo ipſos ſubditos iis Ecclefiæ Romanæ
nes ab ipfis cenſibus diſtinguendas. Id confirmat Litre quotannis exſolvendis adftrinxerunt . Gregorius VII,
ris Hugonis de Coufy Cuftodis Præpofituræ Pariſienſis 1.8. Epiſt. ult . Carolus Imperator , in tribus locis annua
quæ fic fe habent: A tous ceuxqui ſes preſentes Lettres tim colligebat mille & ducentas libras ad ſervitium A
verront , Hugues de Couſy , Garde de la Prevoſte de poſtolice ſedis , id eſt , Aquiſgrani, apud Podium S.Ma
Paris , Salut. Scavoirfaifons, quæ pardevant Denis de riæ , & apud S. Egydium , excepto học quod unufquif
ba Celie & Mery de la Prèe , Clercs Notaires jurez et quepropria devotione offerebat . Exſtat Bulla MS. Ni
ſtablis de par notre Sire le Roy au Chaſtelet de Paris scolai IV.PP. an. 3. in qua copținentur Cenfus Ecclefia
mufquels quant aux choſes qui fenſuivent , faire , oyr , rum in Regno ( Siciliæ ) & Campanie , Maritima, ſi
o i vous rapporter , naus avons commiscommettons cut in Regiſtris ejufdem Romanæ Eccleſiæ habentur :
de toute noſtre pooir, en euls, ajoutant fay pleniere en ce Vide Baron . an.1959. n.59.1965 . n.93. 1076.n.56 .
cas en greigneur, porſonellement eſtablis Jean Boure Indicebantur etiam cenſus annui perſolvendi Mona
don 9. Emmeline fa femme, fille de feu Philippe Bon- fteriis & Eccleliis,in lignum procectionis Sedis Apofto
necin bourgeois de Paris 6.ſes boirs, ſoifante quatre li licæ : quæ juris S.Petri dicuncur fuiffe; apud Hugonem
vres neufJolsonze deniers pariſis de Croix de cens ou ren : Flaviniac. p.147.ex Epiſtola Gregorii VII . PP . ex qua
te, que ils avpient de propreheritage, Oiladite Emme patet ejuſmodicenfus įn Gallia exactos · Adde Bibl.
line chaſcun an , ès bieux e fur les lieux cy -après nom . Cluniac . p.27.4 . Beslium in Comitib. Pictav. p.532 . & c .
mezes deviſez en cette maniere. C'eſtſçavoir premiere. Vide Denarius S. Petri .
la maiſon, & *c. His addo quæ habentur in Taz
ment ſur 9 Censuum INCREMENTA, Vide fupra Cenſus
bulario Calenli pag. 270. Pro ſexaginta folidisParis.an- crefcens.
qui Incrementi temporalis.feu perpetui redditus reddendis I Census S. Licerii . Statutą Augerii ļI . Epiſc,
Con
 CEN
457
Conferan . an . 1280. Precipimus omnibus Re&toribusdu Chrift.col. 102. Donamus 40.libras ... annui redditus in
Curatis in virtute fanétæ obedientiæ , ut in fingulis Do- Cenſa noſtra Antißiod.annuaiim percipiendas... quæ Cew
minicis Quadrageſimefanéte moneant , inducant ple- ſa debetur nobis folvi annuatim ... precipientes quod qui:
bes fuas,ut folvere debeant cenſus S. Licerii , quos abſque cumque diftam Cenfam ... levaverit ,& -c.]Hift. Epiſcop .
peccato detinere non pofunt,prout eſt antiquitus fieri con- Autiſiodor.c.56. Dederat eidem Ecclefie multa alia,me
ſuetum. Quiſnam fuerit hic cenſus S. Licerio ſeu Eccle-
fiæ Cathedrali folutus , mihi incompertum .
q Census MANUS FIRMÆ . Charta fundationis
Veteris - Pediculi Ord . Grandimont.an.1172.apud Mar-
ten. tom. 1. Coll . Ampliff.col. 887. Item Domnus Mat•
theus Vanne u Domnus Stephanus Putet dederunt eif-
dem fratribusCenſum manus firmæ cum omni juſtitia &
dominatione. Vide Manufirma.
Census MORTHIDUS.Diploma Edwardi Conf. in
Monaſtico Anglic. tom . 1. p.61. Et omnia que ad ipſum
locum pertinent ,fint omninolibera , celle , Ecclefiæ ....
cum redditibus ,fervitiis,debitis ...decimis ,donariis,Cen:
ſumorthidis, legibus, conſuetudinibus, c.Occurrit rur-
ſum in alia Edwardi Charta eodem verborum tenore ,
pag.237 . Ubi loci neſcio an fit quod Cens mort , ou ren
te rendable , vocat Conſuetudo Arvernenſis tit.31.art.
70.Redditus annuus go. Solidorum Pariſienfium morti-
ficatus , in Charta an. 1270. in .Tabulario Foſfacen-
fi fol. 70. Cens amorti , qui redimi non poteft , qui ne ſe
peut racheter ,
CENSUS BEATI OLAVI ,Qui & Votum B.Olavi Sue-
cis , & in Charta Pauli Nidroſienſis Epiſcopi, Sant- 0-
lafs -Scatt, Cenſus qui à Suecis ad S. Olavi Norvego-
rum Regis ſepulcrum Nidrofiam in Norwegia dete-
rebatur :: quem Upſaliam ad ejuſdem Sancti altare ferri
præcepit Nicolaus Alb Archiepifcopus Upſalienſis.Cu:
jufmodi autem fuerit , docet Charta ejuſdem Antiſti-
tis an . 1314. defcripta à Scheffero ad Chron. Archie
piſc. Upſalienſium pag. 251. Videlicet de quolibet ruſti-
co unam ulnam telé , vel ejus valorem : de captura ale-
cam ,de qualibet ſagena unam partem dictam manskut :
de captura foce , de qualibet nave unam manskut : de
qualibet nave que vadit Stokolmis cum mercimoniis , un
num denarium Swecicum , & * c.
q Census RATIONALIS , in Charta Comitis Mel-
lenti to.4 . Hift. Harcur. p. 2173 .
CENSUS RECALIS,Recius . Capitul. 2. ann . 805. C.
20. & Capitul. 4. ejuſdem anni cap. 14. Cenfus regalis
undecunque legitimeexiebat, volumus ut inde folvatur,
fave de propria perſona bominis , ſive de rebus . Adde
Capitula ad Legem Salicam tit. 3.cap.14. Capitulare 3.
a nn. 812.cap. 11. lib. 3. Capirul.cap 85.Capitul.2.ann.
& 19. cap. 3. &c.
9 CENSUS SEPIARUM , Qui ex Sepiis , piſcibus ,
Gall. Seches, percipiebatur apud Lobinellum to.2.Hift.
Britan . pag. 137
CENSUS Siccus , Qui pecunia numerata conftac
VecusCharta in Probationibus Hift. Sabaud. p.18.Do-
naticum tollendum , omnem redbibitionem , & ficcum
Cenſum reddendum . Rente feiche,in Conſuetudine A
quenfi tit.8.art.7 . Marchenli art.180.411.432. 437. S.
Severi tit.6 . art.1.2 . Baion . tit.4. art. 10. 11. Vide Ra
ht
ftallum verbo Rent, p.162 . & infra in Pecunia ficca .
Census Usaticus. Manumiſſio MS. an . 1251.
Damus omnipotenti Deo & *S.Maria Matriejus & toti
Capitulo S.Nazarii Carcaſſonia ... Cenfum annualem
1
tres folidos Hugonenſes, quartos, quintos,agrerios, taxas,
di
medios, quartos, tertiarios, Cenſus Ufaticos,boairias, afi
niairias ,adempramenta, foriſcapis, dominationes co do-
minium , & cetera terræ merita, bona jura. Vide Cen-
ſus Couſtumarum & Ufaticum .
Censa,Idem quod Cenſus: Cenſe, in Conſuet.Duca-'
tus Burgundię art.109.114.& c.& in Confuet.Comitatus
Burgund.art.13.14.35.62.108.[Charta Mathildis Comi-
riffæ Nivern.an . 1244. inter Inſtrum . 10.4 . novæ Gall.
la Tom . II.
CEN 458
dietatem videlicet Cenſa de Vincellis , deterras , & c. In
fra : Dedit eis ibi Eccleſiam S.Priſci, ita quod centum fo
lidi de Cenſa ejuſdem Ecclefiæ annuatim dividerentur
in anniverſario ſuo . Occurrit non femel in Confuetu
dinibus localib.Bituricenf.editis à Thomaſſerio , [ & in
Charta Ludovici Francorum Regis an.1229.apudMar
ten.to.1.Amplift.Collect.col.1228 .]
I DARE AD CENSAM ,Gall.Donner à cenſe,a ferme,
Sub certa præſtatione ad tempus elocare . Charca Phi
lippi Comitis Namurcen ſis ann.1211.apud Miræum to.
2, p.12n.Decima illa de Vendren annuatim danda eftad
Cenfam de anno in annum in feſto S. Johannis ... Cenfam
illam , quæ & Obedientia nuncupatur , babere poteft qui
meliorem inde commoditatem facere videatur, videlicet
Canonicus S. Albani quilibet.
Censio .Tabul.S.AlbiniAndegav.Dedit Cenfionem
quandam Abbatis S. Albini & monachis, quia cenfus
venditiones ex eorum beneficio, & c. Occurrit hæc vox
ibi plurics ,
CENSUM Capitul.de Villisc . 8. Cenfa de villis no
Stris,quæ vinum debent, in cellaria noſtra mittant. Et c.
62. Quid de manfis qui arari debent, quid de fogalibus
quid de Cerfis,quid de feda fracta vel freda , c. Ita e
tiam in Capitul. 2. ann.813.c.6.in Charta ann.897.ex
Tabul. Flaviniac. ( in altera an . 898. apud Mabill.co.3.
Annal.Benedict.p.693.col.2.Vide to. 3. Analect. ejuſ
dem Mabillonii p. 93.]
CENSUM INGENUILE & CENSUM SERVILE, in
Codice MS. Irminonis Abb.S. Germani Pariſ.fol. 54.
verſo col. 1. Ermengarius ... habet de terra arabili bun.
v . debuerat reddere Cenfum ingenuile , ſed propter vi
neam quam facit, reddit Cenſum feruilo'.
Censiles HOMINES, Cenfui obnoxii. Quos public
cus cenfusſpectat, in Concilio Remenfi an.630. can . 6.
Pactum Arichis Principis Beneventani cum Neapoli
tanis : Si Cenfilis homo de Liburia patitur oppreſſiones,
Oʻc. Petrus de Vineis lib.6. Epift.11.Univerſos fingu
los ruſticos & Cenfiles, feu quocunque alio fervitutis vo
cabulo nuncupantur .
TERRA CEnsilis,in Charta an.1035.apud Sammar
thanos in Abbatib.S.Symphoriani:Terramq;Cenfilem
partim vineis conſitam, partim arabilem , OC.
CENSILE,Cenſus ipſe,Cenſel noftris. Vecus Conſue
cudo localis Ambian. MS . En le terre le Veſque , lau.it
abal, Juſtiche toute
Seigneurie, nus ne puetjuſticier
Sen Cenſel par le Prevoſt le Veſque , & eft l'amende fien
ne . Magnum Tabular. Corbeienſe : Item tous litref
fons de le ville de le banlieue font Monſ. l'Abbè, ou te
nu de lui en fief; ou Chenſel.
Censalis.Terra Cenfalis,in Capit.4.ann.819.c.4.in
lib.4.Capit.c.39.Capitula Caroli Calvitit.32.c.8.Simi
liter de cæteris Cenfalibus, & de rebus ad cafas Dei
traditis, unde cenfus ad partem Regis exivit antiquitus
Biens Cenſeables, in Conſuetud . Comitat.Burgundiæ
art.64.65.Cenfale donatiuum ,in Diplomate Caroli Cal
vi apud Joan. Bofco in Vienna p.56.Cenfale vinum , in
Vita S.UrbaniEpiſcopi Lingonenfis c.2.n.4.
9 CENSALE,Cenfa, Villa , prædium ,Gall.Cenſe,Fer
me.Charta Heliæ Abb.de Nobiliaco an. 1299.apud Sce
phranotium to.3.Antiquit.Pictav.MSS. p.902. Tradidi
mus pro nobis * ſucceſſoribus Petro Sutoris de Clofayo
quoddam Cenſale feu cenfam cum pertinenciis ejuſdem
quod eſt ſitum juxta cimeterium de Cloffayo , quod fole
bat tenere Geraldus Limones pro quindecim folidis á 4
no capone annui redditus .
V CEN
 CEN
459
CENSAR11, Villani , cenſui obnoxii , qui cenſuin præ
ſlant. Acta Murenſis Monaſterii pag.48. 49. 51,83. Ad
Birmenſtorff polidemus,duos diurnales, o ad Abornem
dimidium manfum , & 1. Cenſarium . Infra : Liberi Gen
Jari de Obren ... perfolvuntcenſum deauro quod appendit
ficlun . Ibidem : Ad Rore (habemus ) ex integroliberos
Cenfarios. [ Compoſitio inter Capiculum Ecclef. No-
viom . & alios ann.1303. ex Tabulario Corbeienfi : Di-
&tus Symon nollet quod trituratores. di &torum portiana-
riorum feu Cenfarii eorumdem , &c. ] Vide com . 6. Spir
cilegii Acheriani pag. 471. [ Baluzium com . 2. Hin
ftor.Geneal. Arverpiæ pag. 151. Acta SS.Martii com
* . pag . 598, F. )
CENSAR 11, Exactores cenſuum . Tabularium S.Ge
novefæ Paril . ann .1226. Cum contraverſia eſſet inter
Abbatem S.Vidaris & Conventum ex una parte, Cen-
Jarios illosqui tenebant cenfivam S. Genquefur fuper vi
pam Beveris , ex alia , C.
CENSAMENTUM ,Idem quod Cenfa,niſiſit cenfus qui
percipitur in prædio alterius . Charta Philippi Auguſti
an ,1zi6. Decem modios avine ad men ſuxam Purifienfem
percipiendes in Cenſamento noſtro de Dordano.
q CENSATUM SOLUM ,Cenſui obnoxium ,to 3.Con-
cil . Hiſp, col.i. in Donatione Alphonſi VI. pro Mona-
ſterio S.Facundi: Qui emerit folum Cenfatum de cum
Juo copulaverit,duos cenfus dabit ,
CENSIONAR 1 ,lidem qui Cenfarii,Villanicenſui
obnoxii . Privilegium Thcodor.de Falkeborc an . 1242.
Promitto etiam cenfum dittæ Ecclefie de Merfene , à Cen-
fonariis qui ſolvendo funt,faciam perfolvi ... fi vera, Cen-
fionarii folvendo non fuerint, 0 c,
CENSATUS , Cenſibus donatus, dives . Ordericus Vi
talis lib.8. pag.709. Filiosverd juos Robertam Henri-
com bonoris fuiCeo fatos heredes dereliquit.
CENSIRE,Ad centum ponere ,ad preſtandum cenfum
aftringere . Fredegarius c.74. Quingentas veccas info-
rendales annisfingulisà Chlotario Seniore Cexfiti redde-
bant. Formulæ veteres apud Bignonium : UndeCenfiſti
te nobis annis fingulis ad feftivnatem faracti illius, in bu
minaribus ipfius Sanéti, vel pro mercedis tuc augmento
argentum folidos tantum . Kivresi, in Bafilicis, eſt cen- violario , ſeu Cenfualis.mortuo,
Jumexigere . Occurrit hæc vox non femelin Astis Epi- mel . Vide Cenfumortbidus, & Violarium .
icopor.Cenoman. pag. 93.104. 153,155 . com . 3. Ana
lector. Mabillonii . fum per provincias exigunt. Joan.de Janua:Cenfualis ,
CensitoR, 1ypso aus , T ! Ua Twis, in Gloff. Lat. Græc . Officialis qui cenfum exigit provincialem , & qui dat il
[ Helychyius Kuvastopo.Tapi yn y uitpõr, Qui terram meti- lum . Capitalinus in tribus Gordianis:Ut non ſcribe,non
tur. Ilid. in Gloff.Cenfotores,Agrimenſores. Ulpianus l.
4. S. 1. ff.de Cenfibus: Siagri portiochafmate perierit
debebit per Cenfitarem revelari. Et mox. Nili caufam
Cenfitori preberit. Erantautem Cenficores in provin-
ciis iidem fere qui Cenforesin Urbę . Præerant cenſi-
bus exigendis , agros dimctiebantur , & pro fpatio &
mado tributa diftribuebant. Cenfator cirrism Romano-
rum Coloniæ Viętricenſis memoratur in ver. Inſcriptio-
ne apud Fabreçt, pag. 29. Vide Lactantium de morte
Perfecutor.n.23. & infra . ]
Censitus, Qui ſub cenfu annuo prædium poffidet :
Cenſitaire, in Confuetud. Aurelian. art . 129. Speculum
Saxon . lib. 1, art.54 .5. 1. Non debet Cenfitus eltiora feu
majora pignora, quam cenſus annualisfuusconftat, pro
domino jujtinere fuo . Ibidem 9.6.lib. 2.art.21.5.2 . art.
59.9.2. Charta ap.975, apud Ughellum in Epifcop.Vin-
centinis : Catturiano Cenlitos S. Viti pertinentes de
caſale Peucali, [ Inſtrum , an.1216.in Hiltor. Dalphin .
to. 1. p. 17.col.2.Salvoetiam jure feudatariis o agricp-
his five cenfitis . Et infra : Agricole vel Cenfiti.Chron.
Comodoliac. inter Fragm . Hiſtor, Stephanatii MSS.
tom. 2. Prepofitus Capitulum S.Junianicognitionem
cauſarum exercuerunt in bominibus feu Cenfitis feu man-,
fionariis . ]
CEN 460
INCENSITUS, Idem quod Cenfitus, Cenfui obnoxius,
in Charta Otconis Imp.an.967.& aliis apud.Ughellum
tom . 5. Italiæ facræ pag. 646.688.695, In Codice ve
ro Theod .leg. un . de Claſſicis , quinon ſunt cenſibus
affixi .
CENSITA TERRA , Cenſui obnoxia. Hugo Flavinia
cenſis in Chronian.1998 . Et terra ipfa, antequam ibi do
mus fuiſſet,Cenfita erát bominibus promercato eprum ,In
fra:Hamines, quarum terra crat Cenfita .
Censitum ,Eadem notione.Charta Hugonis de
Leziniaco Camicis Marchiæ ann. 1230. Dedit etiam
eifdem fimiliter Cenfita , que fuerant ejus JoannisFran
tini, que ſita funt apud Leziniacum juxta cimeterium
belemofinariune intex domes Monachorum de Caftella
mis o burgum prioris memorati , faluis confuetudina
bus. noſtris , quas habemus in mansionaris Laicis earu
den Cenfitorum .
CENSIVA, Cenſus ipfe , noftris Cenefave , vox notiffi
ma . Occurrit in Charta an. 1.231. in Hift. Drocenti pag.
270. [ in Tabul.S.Genovefæ Pariſ. an . 1226.j
CENSIVA TERRA, Idem quod Cenfita . Terre Cenfi
ve in Stabilimentis S.Ludovicilib.i.c.98 . & in Coaluer.
Andegaven. art. 108. Terre Cenfiviere, in Confuecud.
Burbon. Tabularium Vindocinenſe Thuani Ch.88.Die
dit unam manufirmam terre Cenſive in pageVindaci
nenfe . Occurrit ibi non femel .
CENSIVARIUM , Jus cenſivæ percipiendæ ,Gal }.
Droit deCenfives.Chartular,S. Vincentii Cenoman.fol.
87. Conce /Jit Abbati wc totam terram pratum ,& etiam
Confivarium , quod ipſe babebat apud Foffardum in pa
rochia S.Vincentii Lenogelili .
Censo ,pro Cenſus;apud Asherium to.6 .Spicileg.
p.693, Decima que à fidelibus datur, Dei Cenfa nuncu
panda eſt, O * Deo ex integro neddenda ,
CENSUALE , Poffeffio cenfuiobnoxia . Sententia in
ter Epifcopum , & civitatem Barcinonenſem an ....
Prædictas honores , Ceafualia , ſeu poleffiones in civita:
te.eso Juburbiis , a .
CENSUALE MORTUUM .Curia Generalis.Catalanię
in villa Monriffoni an1363 . Pro fententia ferenda fuper
c.Qccurrit ibi non lo
CENSUALIS.Papias Cenfualesfunt Officiales ,qui cen
fervi publici,non Cenfualesillisaétibus intereffent,
Censualis , Cenfui obrioxius . Charta Ottonis Im
peratoris an. 873, pro Monalterio Gandersheimenſi :
Et omnes Cenfuales, quifingulos falidos pro capite questa
que perſolvent, tam ad hoc prædium , quam ad aliud pal
dobwein nuncupatum . Conradus Marpurgenf.in S.E
lizabeth pag. 290. Et puelle damine Elizabeth fe fecit
fingulis annis in ſuo anniverſaria ad duos denarios.Cen
fualem . Adde Petrum Venerab. lib. 1. de Mirac. cap.
28. Charta Gaufridi Comitis Andegavenſ.ex Tabular,
Andegav.Terram ſuam ... in qua idem Theobaldus bomi
nes Cenfuales ibidem hofpitaverat , Chronicon Andren
fe . Predia, a facultates, nemora , reditus & Cenfua
leso, dederunt . Charta Friderici II .Imper.an.1 230.pro
privilegiis urbis Ratiſponeplus : Si bomo quiCenfualis
dicitur , continuam fecerit in civitate reſidentian , jura
civitatis confervando in dandis collectis & aliis , que ad
civibusftatuuntur : nubla poftmodum exhibebit Domino
ſervitia per coactionem , fed tantummodo perfolvar cer
Jum , c. Confuetudo Bigorræ apud Marcam in
Hiſtoria Beneharnenſi lib.9. cap. 6. Cenfuales rufti
ci vel liberi non in expeditionem Comitem fequantur
nifi, Oʻc . [ Inftrum . appellationis Guillermi Brujere
an , 1481 , ex Tabulario B. Mariæ de Bono Nuncio
RO
 461 CEN
Rotomag enſ.Guillermus de la Mare fuit * eft Cenfum- .
Jis ipſorum , óc. Cenfualis manſus in Charta Henrici
IV . Ducis Sileſiæ de fundacione ædis S.Crucis apud Lu-
dewig.co.g. Reliq. MSS . p.428 . Fuerunt olim quiEc-
clelial'um ieu Monaſteriorum bomines cenfuales fe fpon-
te conſtituebane , quocirca capitibus fuper alcare poltis
Sancto,Ecclefiæ feu Monaſt.Patrono ticulari leic affe-
rebant, ut Arnulfus monachus in S.Emmerammi Ma-
naft. fierifolitum fuiffe tradit . Vide Annal . Benedict,
tom . 4. pag. 286.)
I CENSUALES SOLIDI, Qui folvuntur ratione cen-
fus debiti. Charta Stephani Epifc. Meldenlis pro Ab
-batia S.Petri Latiniacenfis an.1163. ex Charculario e-
juldem Abbatiæ fol.117. Ecclefia Latigniacenſis Hola
derio de Monte-Udonis ... debere folebat viginti ſalidas
„Çenluales & viginti folidos fimiliter CenJuales redden
dos annuatim ,
I LIBER CENSUALIS , in quo pofleffiones & cenſus
exhibebancur, Primus, quem ičiam ,eftcodex Irminonis
Abb. Sangerman , regnante Carolo Mag ,
TERRA CENSUALIS, Quæ cenfum pendit, in Lege
Langob.lib.z . tit.8. 5. 3.in Capitul,Caroli M. lib. 4. c.
39. Hugo Flaviniacenſis in Chron . an . 1038. Iplimet
in terra Cenſuali ſua ſcarritiones .firmaverunt , O car-
nes repofuerunt . Vide Chron . Andrenle pag. 348. & in
verbo Cenfalis terra ,
CENSUALITER POSSIDERE , Ad cenſum , in veteri-
bus Tabulis ann. 1 140.1144. apud Loilellum in Hiſtor,
Bellovac. quod in vernacula an . 1147. apud eumdem ,
Cenſivement vergitur pag.264. 274, 276 .
CENSUALITAS , apud Hugonem Flaviniacenfem in
Chr. an . 1098. pag. 243. Congregati funt bominesad tus
endum ufum Cenſualitatis Jus.[Charia Matthæi de Ha-
mo ann. 1200. ex Charculario Abbatiæ de Arida-Ga-
mantia in limitibusPicardiæ & Arceſiæ :Præterea ſcien-
dum eft , quod Capitulum Ecclefie de Arida-Garantia
Mattbeo conceffit , quod pr.ediftam Cenfualitatem in al :
terius perſonemanu ngn pones, niſi affenfu illius qui præ-
farum cenſum poſſidebit. Hocce in poſteriori ſalcem lo
co Cenſualitas idem videtur, quod fundus receptus ad
cenfum, Gall. Terre priſe à cens , à rente , à redevan,
ce fonciere . ]
CENSUARIUM . Charta Jacobi I. Regis Aragon. Sub
eadem pace ſintguiatica noſtra , ... Cenſuaria , e
pennones, or omnia regalia noftra . [ Tabular. Calen-
le pag . 270. Pro fexaginta fol. Parif. annui incrementi
temporalis ſeu perperui redditusreddendis eiſdem ... Q
aliis Çenſwariis dicte domus , )
CENSUARIUS , Qui cenſusab iis qui cenſum de capi
re præſtant, exigit : officium Monaiticum .Charta an .
1030. apud Robertum in S. Huberto pag . 293. Nullum
Advocatum præter Lovanienſem Comitem , nullum Cen-
Juarium præter cuſtodem altaris habentes , [ Cenſuarius.
EX Monaſterii S. Albani, tom . 2. Rerum Moguntiac.pag.
-P 769. edit . 1722. in Charta donationis pro codem Mo
nafterio an. 1347. ]
at I CENSUARIUS,Qui ſolvit cenſum , tom .3.Concil.
Hifpan. pag. 671. in Decreto Alphonfi Regis Arag.an ,
1442. Epift. Frederici Regis Siciliæ ad Barchinonen
TO les ap.Marten.to.3 . Anecd.col.75. Hoc idem in pace mas
ter ſentiebatEccleſia,quæ dictum regnum ad nos pleno ju-
qe pertinere debere cenſuit, noſq; ipfius fore Conſuarium
o vaſallumi Vide Arrendator .
CENSUATIM , Ad cenſum ,ſeu pro cenfu,apud Mart
ten.tom .1. Anecd. col.538. Unaquaque menfura dabit
Cenſuatim ſex denarios · Oceurric eciam apud Ache-
țium to. 9, Spicil. p . 360 .
CENSUATUS,Ad cenfum poficus. Cafe Cenſuatæ ,
in Charta an . 1:20 . apud Ughellum tom ,6. Ital. Sacr.
pag. 871 .
Tom. II ,
CEN 462
CENSUR A , Datio ad cenſum Gloff.vet.Cenfura ,
Sieti e . Charta Hugonis de Oyfi Caſtellani Came
racenſis in Tabul . Abbatiæ Montis S.Martini:Campel
Los quoque quofdam antequans Cenſura iſta faéta fuerat,
emerat . quoniam vero res bene geftas plerumque folet
oblivio delere, ... memoratam Cenſurani fecimuslitteris
inſeri. Supra : Dedit eidens Ecclefiæ ad Cenfum decem
modiorum fruvaesti. Alia Humolarienfis Abbacis anni
1199. in eod. Tabul. Nos vero huic Cenſure apponimas
conditionem , quod nequeGerbertusneq; bæres ejushunc
Cenfum vendere aut invadere poterit,
CENSURA, Cenſusipte.Charta Riculfi Epiſcopi Fo
sijulienfis apud Rufium in Comitib.Provinc.p.53.Et de
porta ,ſeu de omnibus Cenfuris,quæ ex ipfo exeunt vel exi
se debent. Alia an.1093.in Probat.Hift.Sabaud . p.27 . Lie
berum & abfolutum à fodro Oonani Cenfura predict ums
Monaſterium eſſe jubemus . { Sententia arbitralis inter
Hoſpitalarios & Capitulum Rienſe an.1156.Hoſpitala
rii vero hujufmodi comiſionem abnegantes legitima ante
ceforum noſtroruin donatione triginta annorum quieta
posseſſione prædictam Ecclefiam fibi defendere volebant
pro conſtituta Cenfura fex modiorum annone Oordei . ]
G CENTA ,Decinia pars Centenæ continens decem
familias,à Germanico Zehn. Decem.Bulla aurea Fride
rici II.Imp.an.1232. apud Ludewig.to.7.Reliq. MSS.P.
516. Item unuſquiſque Principum libertatibus, juriſdi
&tionibus , comitatibus , Centis feu liberis vel infeudatis
utatur quiete , ſecundum terre fue conſuetudinem adpro
batam . Item Centumgravii recipiant terras ( Schilcer.
Centas) à Domino terre, vel ab eo, qui per Dominum ter
re fuitinfeudatus. Item locum Сente aemo mutabit ſine
conſenſu Demini terre. Item ad Centas nemo ſynodalis vo
cetur.Non eadem eſt vocis Centre notio in omnibus loci
citati articulis, licet eadem fit origo. 1. ſumitur pro de
cena familiis.2.pro juriſdictione in decem familias exer 1
cenda , quam à Domino terræ debet accipere Centum
gravius ; isenim eft Centæ judex.3.deniq ; deſignat ipſum
Centumgravii judicium feu tribunal , ad quod vocari
non deber Synodalis, utpote qui ad judicium eccleſialti
cum ,in Gloflario Teutonico :quod fere poft Schilcerum
non ad feculare pertineat . Hæc confule . Vide Decania .
& CENTANA ,ut Centena, Diſtri& us,dominium .
Privilegium Leonis IX . Papæ pro Canon .Eccleſ.Vir
dunenſis apud Mabill.in Supplem.de ReDiplom.299.
Ad Junchereium manſ.i.cum banno Centena. Et infra:
Ad Ars vero manſ. 4. cum uno quartario , filva , banno ,
Centana, vineis o molendino .
CENTATUM . Vide Cendatum in Cendalum .
CENTAURII,Iidem qui Cantiani,Angliæ popali,
apud Aſſerum Menevenfem an . 851. [ Puto poſtHadr.
Valeſium in Valeſianis legendum effe Cantuarii , qui
iidem ſunt atque Cantii veteribus Geographis , recen
cioribus vero Cantuarii & Cantiani . )
I CENTAURUS, Vide Centurus .
1. CENTENA , Dignitas Centenarii, ſeu gradus
in Schola Agentium in rebus, ad exemplum militiæ ar
matæ ,proximus Principi agentium .Videlib.3.Cod.Th.
de Cohortalib . & l.7 . eodem Cod. de Agent.in reb.
2. CENTENA , Pars Comitaçus, aut regionis : nam
finguli Comitatus,pagi,ſeu territoria, & regiones divi
debantur in Centenas,quibus pręerant minores judices,
fub Comitisdifpofitione,qui a Centena,Centenarii,ap
pellabantur. Quippe pagus Comitis dividebatur in
Vicarias,Vicaria in Centenas,Centena in Decanias, in
quibus judiceserant Vicarii,Centenarii,Decani.Decre
tio Chlotharii Regis c.r. Decretum eſt,ut quia in vigi
lias conſtitutas notturnas fures non caperent ,eo quod per
diverfas, intercedente conludio, ſcelera prætermiffa cu
ſtodias exercerent, Centenas fieri; in quaCentena ( si)
aliquid deperierit, capitale qui perdiderat , recipiat ,
 CEN
463
latro infequatur , Ex quibus , Centenas à Chlotario
primum inſtitutas ad latrones arcendos videtur poffe
colligi. Di&ta vero Centena, à centum familiis qaibus
conftabat.Capitula Caroli M. lib. 3.tit.23 . & Lex Lon-
gob. lib. z.tit.51.9.11 . Sic tamen ut contentio, que inter
cesorta eftqfi in confinio duorumComitatuum fuerit,liceat
eidem de vicina Centena adjacentis Comitatus ad ſuana
caufam teftes habere. Capitulare 3. Ludovici Pii cap.7,
Et becratio examinetur per fingulas Centenas, & c. Ad-
de Capitulare an. 829.cap.7. p. 672. novæ Edic. Chro-
nic. Fontanellenſe cap. 7. Villam ....fitam in pago 0-
ximensi , in Centena Naviacenſe . Cap. & . De villa
Digmaniaco, que fita eft in pago Ofifmenfi , in Cente-
na Alancionenfi . Tabularium Abbatiæ Belliloci in
Lemovicibus : Hæc omnia funt in pago Lemovicino
O Caturcing , Centenis Vertelenſe & Exidenfe . Ali-
bi : Cedo res proprietatis meæ , quæ funtin pago Gatur-
cine , in Centena Exindenſe, que vocatur Rellus Mons,
Tabul.Ş.Srephani Lemovicenſis : Dedit manſum ſuum
in Lemovicino,in Centena Tarninſe , villa Ramnaco
Vide Legęs Viſigach. lib .9. cit. 2. §. 1.3.4. Decretum
Childericis. 11. 12. Decretum Chlotarii c. 1. Legem
Alaman . tit . 36.& c.Au&tor eft B. Rhenanus lib.2 . Řer,
German, pag. 88. proxime Heidelbergam adhuc appa-
rere Centenæ veftigium in aliquot pagis , & manere
vocabulum . Vide Centenarius
CENTENALIA ,Eadem notione . Tabularium Ro
chonenſe : David Monachus & Presbyter & focius es
jus Moruntius dant S. Salvatori alodum ſuum nuncu
pantem ad illam Minariam , fitum in pago Redonico in
Centenalia Lacinſe .
3. CENTENA, Diſtrictio ,juriſdiétio, dominium ,
Seigneuric Diploma Herimanni Epiſcopi Metenſis an .
1090. apud Meuriſſium : Dedi ei ſibique ſervientibus io .
ľ perpetuum cuminam quæ eft in Chamberes , ... cum cam.
po qui juxta eft, eum banno @ Centena , e pratum a-
pud Prunget, quod operantur ruſtici deNominey , cum
banno ♡ Centena . Dedit etiam totum bannum * Cen-
tenam quinque parrocbiarum in villa , que dicitur ad
Baſilicas,cc.Vide eumdem Meuriſſium p.403.Lauren
tius Leodienſis in Hiſt. Epiſcop . Virdun . pag. 280.Dux
iram Deimetuens, pacem cum Epiſcopo fecit, Centenas
poteftatum Ecclefiae & prædia , queinvaſerat, reddi-
dit. Continuator Hiſtoriæ Epifcoporum Virdunen-
ſium poft Bercarium Presbyterum pag . 269. Supradi-
&tus Comes Fridericus, dum effet adbuc in laicali babs
tu , Prebende Fratrum S.Mariæ omnes Centenas corum
poteſtatum , quibus multum inquietabantur ... reddidit.
Infra : Centeram de Wandelini curte , alia jura, que inftituit pro unoquoque.fratre defuncto fiat Centenarius
tunc temporis poteftative in hac civitate tenebat , eidem . hoc modo , ut à die abitus unius ch juſque Fratris juftitia
Epifcopo O ' Ecclefiæ reddidit .
Centen E, Homines Centena . Capitulare de Villis
cap. 62. Quid de liberis hominibus o Centenis, qui par
tibus fiſcinoſtrideſerviunt ,
CENTENARIA ,Idem quod Centena.Charta Berenga-
rii Epiſcopi Virdun. apud Hugon. Abb. Flaviniac. in
Chron . an. 951. Dedimus.... decimam illorum arie-
tum , qui noſtre Ecclefiæ perſolvuntur ex Bracenfi Cen
tenaria ,
4. CENTENA, Centena ceræ, zuccari, piperis, cu-
mini,& c. apud Anglos, continet 13.petras & dimidiam :
& quælibec petra continet 8. libras. Summaerga libra-
rum in centena 108. Centena canabi, telæ , & hujuſmodi
ex 120. ulnis; Centena ferri, cx100. petris, ut eſt in
Flera lib . 2. c . 12. 5. 4. 5.
CENTEN E ,Fuſtium velflagellorum centeni ictus.
Alta S.Cæciliæ Virg. & Mart. iſte fi inventus fucrit
fine dubio atrocibus dabitur flammis , * , ut dici folet ,
Centenas exolvet .
CENTENALIA . Vide in Centena 2,
CEN 464
I CENTENARIA . Vide in Centena 3 .
1 , CENTENARIUM , & CENTENARIUS.Ifidorus
lib.14 . Orig.cap. 24. Centenarium , numeri nomen eſt ,
co quod cenium librorum ponderisfit . Vecus Agrimen
for : Centengrius dicitur, eo quod centumlibris confet.
Ita Centenarium æris ufurpat lib.3. Cod.Theod.de Con
lar. æris Arnoldus Lubec. lib. 4. cap. 37. Perfolvat ei an
nuatima 7. auri pondera , quæ Centenerdicuntur . Pau ,
lus Warnefridus lib. 3. de Geſtis Langob. cap.12. Quin
decimei auri Centenaria deferens . Uruntur præterea
Liberarus Diaconuscap. 22.Gregorius Turon .deGlo
ria Confeff. cap. 63. lib. 5. Hift.c.20.31. Fredegar. cap.
69. Gregor. M. lib. 2. Ind. 2. Epift. 130. Chron. Rei
cherſperp.pag. 275. Helmodus lib. 1. cap. 84. Tageno
Paravienlis , &c x puris nevturáp . habeat paffim Scri
ptores Byzantini . Theophanes pag. 99.147. 148. 335 .
& c. Procop. lib.1.de Bello Perſ.& in Hic . arcana , Ni
cetas in Man. lib . 2. S. 7. lib. 5. H. ult . Cionamus, Gru
ter. Inſcript. 1120.17 . & alii quos paſlim laudant Sca
liger de Re nummaria, Meurfius & Fabratus in Gloffa
riis, & Jacob. Gotofred. ad l . 2. Cod. Th. Siquis pe
cun.confi.nos etiam quædam ad Cionamum pag. 435.
Vide Georg. Agric .lib. 4. de Ponder. Roman , pag - 95.
& in verbo Talentum .
CENTENARIUM CERÆ , in Charta an. 1208. apud
Ughellum tom. 7. pag.2 74.
CENTENARIUM ,Quod complectitur centum can
Das, in Scatutis Mallil. lib. 3. c. 13. De canabaciis crudis
non vendendis niſi per cente naria Addestes preteres
buic capitulo , ut Centenar ia canabaciorun alboruna
nigrorur . brunorum intelligantur de centum cannis
Centenariorum , & c.
2. CENTENARIUM , Canalis,per quem aqua de
currit.Fiſtula nempe, quam Vitruviuslib.8.c.7.Contena .
riam vocat, quod , ucexplicat Philander, lamina plum
bea , an tequam in rotundationem flectatur , lata fit di
gitos centum , utQuinquagenaria , lata 5o. & c. Ana
itafius Bibl . in Hadriano PP.p.112.Forma, quæ vocatur
Sabbatina, nimis confralta exiſtens: per quam decurrebat
aqua per Centenarium in atrio Ecclefie B. Petri, & c. In
fra: Et con feſtim Centenarium illud,quod ex eadem for
ma in atrio Ecclefiæ B.Petri decurrebat , dum per nimiam
neglectus incuriam plumbleum ipfius Centenarii furtim
jam plurima ex parte ablatum fuißet, & c. In Nicolao I.
pag. 210. Per quam decurrebat aqua per Centenariuna in
urbem Romanam .
3. CENTENARIUM, ARIU vel CENTENARIUS , Offi
cium centum Miffarum . Chronicon Calaurienſe lib.
de pane de vina , de ceteris cibis , cotidie in menfa Abba
tis ponatur. Vide Tricenarium .
CENTENARIUS.Gloil.Gr.Lat.ExætóUTAPX 0 ,Cen
tenarius,Centurio.Centonarii,teſte Vegerio lib.2. c. 8. &
13.dicti ſunt, quos antiqui Centuriones vocabant , cen .
tum videlicet militibus præfecti. ( Vide Centena 2. &
Centenarium 1. )
CENTENARIT,DUCENARI1, SEXAGENARII.Qui di
cantur in Cod.Th.pluribus diſquiric Jacob.Gothofredus
ad lib. 1. deExaétionibus .
CENTENARII , Qui Centenis præcrant, judicesmine
res qui per Centenas jus dicebant, & Comiti ſuberant,
Centgraff Germanis.( Schilcerus Centgraffintelligit de
minori judice, qui per Decanias tantum , non per Cen
tenas jus dicebat. Vide Centa .] Walafrid.Strabo de Reb.
Eccl . cap. 31. Centenarii , qui el Centenariones, vel Vi
carii, quiper pagos ſtatuti ſunt, Presbyteris plebium ,qui
baptiſmales Eccleſias tenent , o minoribus Presbyter
ris præſunt,conferriqueunt . [ Præceptum Pippini Regis
Aquitaniæ ex Tabulario Monaſterio S.Florentii: Nula
lus
 465 CEN
JusJudex publicus, nec Vicarius, aut Centenarius , & c.
Privilegium Ludovici Imp.tom . 2. Maceriarum Inſu- nas , ſeu majores, & Centenionales communes vetitas
læ Barbaræ pag. 45. Ludovicus Dei providentia Imper. oftendit lex i . quæ eft Conftantii : altera quæ eft Arm
Aug. Epiſcopis , Abbatibus, Ducibus, Comitibus , Vice-
dominis, Centenariis, Teloneariis &c. ] Vide Deſiderium
Cadurcenlęm Epiſc. 16. & Babolenum in Vita S. Ger-
mani Abbatis & Martyris n. II.
I CINTENARII ,in Præcepto Pippini Regis, cujus
locus fupra refertur in Agenti :
Judicis autem officio functos Centenarios docent
Lex Salica cit. 46.8.1 . Decretum Childeb. cap. 9. Lex
Aleman.tit. 36.9. 3. Lex Langob . lib. 2. tit .42.9. 3. tit .
52.8 . 3. cit. 53. 9. 21. Capitula Caroli Magni lib.4 . cap.
62. 63. 64. Concilium Cabilonenſe Il. cap . 21. &c.
Hinc Centenarii Legem fcientes, in Capitulari 1. Caro-
Ii Magni an. 802. cap .13. Non tamen de omnibus cau
fis, fed de minoribus tantum judicabant , Gloff. vecus :
Centenarii, de re minima fcilicet , Minores judices, mi
niſtri Comitum . Capitul.3. an.812.cap.4. & lib. 3. cap.
79. Ut nullus homo in placito Centenarii, neque ad mor
tem ,neque ad libertatem ſuam amittendam,aut ad res red-
dendas vel mancipia judicentur: fed iftà in præſenția Co-
mitis vel Miſorum noftrorum judicentur . Lex Langob,
lib. 2. tit . 52. 9. 10. Omnis controverfia coram Centena
riis diffiniri poteft , excepta redhibitione rerum immobi-
lium & mancipiorum , que non poteſt diffiniri niſi coram
Comite . Eadem habentur in Capitul. Caroli M. lib. 4.
cap. 26. Capitul, 1.an.810.cap. 2. Appendix 2. ad lib. 4.
Capicul.Caroli M.cap.28 . Utante Vicarium & Centena
rium de proprietate libertate judicium non terminetur
autacquiratur : niſi ſemper in præfentia Miſforum Impe-
rialium , aut in præfentia Comitum . Capitul. 2. an .
810. cap.15 . De rebus eomancipiis, ut ante Vicarios
Centenarios non conquirantur ,
Centenariis præerant Comites ipſi, qui in eorum vi-
tam & mores inquirebant.Lex Langob.lib.z.tit.54 5.22 .
Volumus ut Comites noftri licentiam babeant inquiſitio-
nem facere de Vicariis & Centenariis, qui magis per cu- cret, que
piditatem quam propter juſtitiam faciendam Sepiſime nul qui fue ſubgès a l' Egliſe de Romme , deslors en avant
placita tenent, inde populos nimis affligunt, ſur les extorſions leur donnoient qu'il encouroient en ſene
Interdum cum iis in rebus niajoris momenti dijudi-
cabant , ut eft in Capitul. Caroli M.lib. 2. cap.28 . De
nique ipſis omnino præerant. Capitula Carlomanni tit.
2. cap.9 . Comes præcipiat fuo Vicecomiti, ſuiſque Cen .
tenariis, ac reliquis miniſtris reipublice , śi bellum
ingrueret , Centenarii munus erat Centenam ſuam ,
feu Centenæ ſuæ milites in aciem educere , ut eft in Le
gibus Wiſigoth.lib.9 tit. 2. S. 3. Eorum etiam præſer-
tim cura erat , ut diſtrictus latronibus, furibus, aut præ
datoribus purgarent , ex Capitulis Caroli C.tit.ii. p,
111. 1. Edit . Denique in publicis actis nomen Centena-
rii , perinde ac Comitis , conſignatum quandoque legi-
mus. Charta Alamannica Goldaftina 70.Regnante D.
Hludowico ... Sub Pavone Comite, & *fub Hunoldo Cente-
nario , Indict.5. Vide Concilium Arelatenſe an , 813 , can .
23. & Leges Edwardi Confeff. c . 32. præterea Rhena
num lib. 2.Rerum Germn .pag. 88. & Loccenium lib . 2 .
Antiquit. Sueco -Gotticar.c.3,
រ CENTENIONALIS NUMMUS , in leg. 1. & 2 .
Cod. Th . Si quis pecun . confi, quis fuerit, ambigunt do-
ctiores . Quidam enim eumdem cum Centenario aureo
fuiſſe exiſtimant, fic dicto ſub Heliogabalo , ut auctor
eft Lampridius, quod centum aureos , liveſólidos con
ficeret , ut Caſaubonus, Salmafius , & alii . At Jaco-
busGothofreduscontendit , probatq ; Centenionalem
ita à centenario diverſum , ut Centenarius major pe-
cunia fuerit, Centenionalis, mihurula , ut loquitur Va-
lerianus in Epiſt. ad Aurelianum :Deinde Centenionem
di&tum , ut Binionem , qui si vous nec redditur in Glof-
i
fis Lat. Gr. & Suiép : er , proindeque Centenjonalem
Tom. II.
CEN 456
centum æreos ſeu ftipes confeciffe . Ut ut fit , Majori
cadii & Honorii, Centenignalem tantum nummum in
converſatione publica tractari præcipit , Majoris pecu
nie figuratione fubmota . Ex qua ult. lege infertur ,
Centenionalem in eo à Majoré differre , quod minu
tior fuerit , proindeque ului publico commodior : ec
fiutramque prius vetitam par fit credere , Majorinara
propter nimium pondus , Centenionalem propter ni
'miam fui exiguitatem ,
CENTENITAS,Centum ,Gall.Centaine.S ,Ber
nardus lib . 5. de Conſideratione cap.7 . Alioquin ſi di
verſa putemus ( in Deo , Ison quaternitatem habemus
fed Centenitatem .
CENTENNIS, Centenarius,ætatis centum anno
rum . Gildas Sapiens de Excidio Britanniæ : Nam Cen
tennis tu ob religiofa merita , vel coevus Mashufale , ex
ceptusab omni prole ſervaberis ? '
CENTERARIUS , Sarcinator , qui confuit &
conficit centones , Gali. Couturier , apud Lobinellum
in Gloſſario ad calcem Hiſtor, Brit. Melius legeretur
Centon.zrius.
CENTERIUS, Semita,via ſtricțior ,ex Gallico Sen
tier , quali Semitaria . Charta an. 877. ex Tabul.S.Be
nigni apud Perardum : Deuno fronte Centerius commk
nalis pergit, de alio vero fronte ſtrada publica pergit
C. Wide Seinitarium .
CENTESIMĄ.In Camera Comput. Pariſ.eft Com
potus Buplicis, ſeu prime Centeſime, Computus ſimpli
cis feu fecundæ Centeſimelevate inter annum 1290.0
an.1300. Computus Quinquagefima e tertia Quinqua
geſime, & c. Ñetus Chron.Franc.vernaculum MS.quod
definit in an . 1322.fub an . 1295. En ceſt an meiſmes fu
alevèe une ſubvention ou Royaume de France, c'eſt à fa
voir le Centième " le Cinquantième tantſurles Clercs,
commeſur Lais . Pour laquelle choſe Boniface fit un De
ſe li Rois, ou li Prince, ou Baron , ou Prelat,
tence d'eſcommuniement,
I CÉNTESIMARE , Centeſimum quemque puni
re,tollere.Jul.Capitolin , in Macrino C.12.Milites fæpius
decumavit, aliquando etiam centeſimavit :quod verbum
proprius ipſius eſt , quum ſe clementem diceret, quando
eos Centeſimaret , qui digni eſſent decimatione .
q CENTETUM , Spacium centum pedum . Vide
Candetum .
T CENT-GRAVIUS.Vide Centa & Centenarius . '
I CENTHĄ . Informationes Civiratis Maſfil. de
paſſagio tranſmarino ex MS. Sangerman . Primo habe
bit quodlibet vylerium 44. goas in carena ; item de roda
in roda 53. goas; item de plano 13. palmos; item a Cen
tba 6. palmos o quartum ; item de falca 3.palmos. Vi
de Centrum & Cinta .
4 CENTIA, Luna. Glofar. MS.Sangerman.n.gor.
CENTIALES . Vide Cenſiales .
© CENTIGAMUS, Qui centum, id eſt, plures ha
bet vel habuit uxores , ut Bigamus qui duas, apud Ache
rium 0.2.Spicil . p. 169.0 veroutinam nec natus,nec vi
ſus, nec auditus, nec di &tus ex iifdem fuiſſet Centigamus,
prob pudor !
TCENTIMENTRUM ,vel potiusCentimetrium ;
vox ficta ex Cento & metruin,Gall.Centon.Carminis ge
nus ex aliepis carminibus ſeu carminum particulis com
poſitum Spicil.Acher.co.8.p.41.in CapiculariAttonis :
Centivětrī de Chriſto Virgilianis compaginatū verſibus.
CENTIMOLUS,CENTIMULUS,Molendinum .Pe
crus Diaconus lib. 4. Chron.Calin .cap. 21. Molendina
2.fub uno tegmine, Centimolum , ortos , & c.Cap, 22 .
V 3 Cum
 467 CEN
Cum omnibus, quæ tunc poflidebat,molendinis, Centimo-
jo, bortis, curtibus,& c. Honorii IV.PP. Statuta pro Re-
gni Neapolit.incolis an.1285. apud Raynaldum nu .45:
Animalia deputata molendinis, quæ Centimuli vulgari-
fer nuncupuntur. Et infra: Suboficiales non capiani ani-
malia deputata ad Centimulos,
CENTINA,pro Centena, Pars regionis. Præce-
prum KarolomanniRegisFranc. pro Monaſterio Prú-
mienfi ann. 770. Quod anteceſores noſtri ... in jure co
poteſtate confirmaſſent ſilvaaliqua in loco qui dici-
rum
qur Benutfelt infra Çentina Belslanga infra vaſta Ar-
denna. Vide Centena 2.
CENTO ,CENTRUM ,CENTUNCULUS.Papias:Gen-
to,filtrum .Vox Latinis nociffima.Vide in Gambeſo. MS.
Bituric.addit ad Papiam editum : Collectio illius qui vi-
lilima vettigalia colligit in foro. Tale eſt bavagium ,
quod ex varia annona venali percipitur à carnifice . De
centonibus multa præclare differit Illuft. Fontaninus
lib.2.de Antiquit. Hortæ c. 4 . & s . )
CENTRUM ,Eadem notione . Gloff.Saxon . Ælfrici :
Centrum , vel Filtrum : Felt, ubi Centrum, eft Græco-
rum x.vtpor, unde o wspónevtpov .
CENTUNCULUS,Eodem pariter ſignificatu . Futilis
Centunculus apud Apuleium lib. 1. kerroukhov, recen-
tioribus Græcis eſt lana ve! veſtis coactilis, quam Græ-
ciríaco vocant : Lexicon Græc. MSS. Reg. lign.2062.
Tine , TÀ XÉV TO'XAOV.Tinoraj Hlaidov , tòxsVtox109. A
liud ſign.930, opinos, RidwTo's, vévtoxad, tj arviov.Joannes
Cananus de Bello Conftantinop. p.193. xsi Ginger si's
Tiv Tiv TavaTo Zevrózne. Id eft ingreffus eft tabernaculum
ex Cantonibus confe&tum . Occurrit hæc vox apud Leo-
nemin Tacticis p.51.56: 57.290.333 . Alios Scriptores
laudant Rigualtius & Meurſius . Ita porro Latinis Сen-
to & Centunculus idem fonant.VideValeſium ad lib.19 .
Ammianip.164 . & [Gloſſar.mediæ Græcitatis . ]
CENTONARII,Artifices,quorum ,ut & eorum col-
legii ac corporis paflim mentio in veteribus Inſcriptio
nibus apudGruterum ,ubifere ſemper Fabris ,Dendro-
phoris , & Tignariis adjunguntur . De iis etiam eſt tit .
Cod .Th.de Centonariis & Dendrophoris , ubi in lib. 1.
Conſtantinus ſtatuit, ut in quibuſcunque oppidis Den
drapbori fuerint , Çentonariorum atque Fabrorum cor-
poribus adnectantur : quoniam bæc corpora frequentia
bominum multiplicari oportet. Ex quibus patec magnam
inter fe habuiffe affinitatem ejuſmodi artifices : quod
etiam colligitur ex eo quod eoſdem præfectos haberent,
ut eſt apud Gruter. 36.11.45 . 8. eofdem Patronos 427.
1. eofdem Magiſtros Quinquiennales , 261. Verum qui
dicantur & Dendrophori, & Centonarii , atque adeo ipli
Fabri,non omnino conftat. De Fabris , qui Centona-
riis & Dendrophoris junguntur, alii ferrarii, alii tigna-
rii dicuntur apud Gruter. 261.4.qui unice Fabri dicun-
tur 36.11.322.4.393 : 8.402 . 2. At ii omnes fub Fabro-
rum appellatione videntur comprehendi, 45. & . ubi
mentio fit Prefečti Fabrorum colleg. Dendropb. Centon.
O Tignar, Qui igicur hi omnes? Dendrophoros quidam
interpretantur , qui ligna, arbores , & materias ligneas
adædificia conficienda vendebant,Vendeurs de bois : fa-
brostignarios , quos vulgo Carpentarios appellamus ,
Ferrarios, qui in ferro operantur . At in Centonariis
hærent , Anigitur Centonarii fuere qui Centones con-
ficiebant : Verum quid commune habent Centona-
rii cum fabris tignariis & ferrariis , niſi ut effent quiin
caftris tabernacula conficerent , una cum tignariis & cimis, o oblationibus, & cum capellania o cimiteriga
ferrariisfabris , quorum etiam opera in iis exftruendis ficutantiquitusbábuerat,
neceffaria erat. Quod vero de Centonariis affert Ja- nummis in clauſtro B. Mariæ , f.legendum eſt , Cema
.cob. Gothofredus, vix putem à quoquam probatum iri . jualibus, i.e.cenfibus .
Centonariorum præterea mentio eſt in l . 162. God . CENTRIX , a centum , velcento dicitur , dicuntur
Theod. de Decurion. Centrices meretrices , lupe, multivire , diobolares , no
Horum omnium opificum artificumve, qui ge-
CEN 468
nerali Fabrorum nomine deſignantur , artes munera &
officia ceteris felicius diftinxiife nobis videtur Illuſtriſs.
Fontaninus lib. z. de Antiquit. Hortæ cap. s . ubi docet
Dendrophoris curam fuifle primo cædendarum in filvis
arborum , unde forte Vegetio Concædes appellantur ;
deinde negotium etiam fuifle , ut earumdem arborum
rudem & informem materiam veherenc vel alporta
rent : cui fententiæ ſuffragatur vox ipfa divspopöpa
quæ proprie ſignificat Arboriferum . Hanc autem rudem
& impolitam materiam ad ea, quibus opus erat, accom
modabant Tignarii, qui aliinon erant à Fabris ligna
riis, quos vulgo dicimus Charpentiers. Horum officium
erat, ut verbis utar Scriptoris Clariſſimi, tigna cong
cere, id eft, arbores ipfas rudes intrabium tignorum .
que & tabularum formam in primis redigere, & con
tabulationes ipfas conſtruere; nam cigninomine com .
prehendituromne genus materiei, ex qua ædificia con :
llanç . Jam vero quare Dendrophoris & Tignariis ad .
jungantur , & quinam fuerint Centonarii vidit осц
latillinus Scriptorapud Cæſarem lib, 2. de Bello Gal
licoc.9 . ubi loquens de expugnatione Mafliliæ , fcribit
Legionarios turrim ex latere fub muro feciffe ; cujus
confabulationem ſummam lateribus lutaque constrave -
runt , ne quid ignis hoftium nocere poßet , Centoneſque
infuper injecerunt, ne aut tela tormentis miſa tabula
tionem perfringerent, aut ſaxa ex catapultis latericiuma
diſcuterent.Ex iis verbis Cælareis, inquitlaudatus Scrię
pror Illuftriflimus,apparet cur Centonariiuna conjun
gantur cum Fabris , Tignariis, Dolabrariis , Scalariis
& Dendrophoris apud Gruterum in locis à Cangio lau
datis & alibi; nimirum utpote qui linguli, licet inter
le diverſi, attamen omnes in caftrenſibus & navalibus
ædificiis ſartis tectiſque fervandis occupabantur ; unde
pag.440.6. & 481.9.Centenarii junguntur Navicula.
riis. Itaque Centanarii erant,qui arcibus,navibus & mi
ļi ibus Centones ipfos offerendos curabant,
CENTONIUM , Cenco , veftis ex variis panniculis
conſarcinata, K : vtcuor , in Vita S. Euthymii Abb. à
Cyrillo fcripta cap; 15. inter Sanctiillius veſtes ac ſu
pellectilem recenſecur .
CENTONIZARE , More centonario,ex variis libris
deſcribere, excerpere . Rupertus Tuitienſis lib.z.de Di.
vin . offic. c.21 . Chron.Reicherſperg. an.591. & Radul
phus de Diceto in Abbrev . Hift. Gregorius ... Antipha
narium regulariter Centonizavit.Sigeberçus de Scripto
rib.Ecclel. in Beda : Centonizavit etiam expofitionem
in Cantica Canticorum , colleétis fententiis de libris Gre
gørii PP.per diverſa opera illius.Chron. AbbatiæGem
blac. de Burchardo Wormac. Epiſcopo. Olberto diften
te magiſtrante , magnum illud Canonum volumen
Centonizavit , ó quaficollectis floribus omnifarmis ge
neris de prato ſcripturarum coronam pretiofiorem auro
topaſio, in edito Ecclefiæ callocavit. Tertullianus de Præ
fcripę.c.39. Homerocentones etiam vocare folent , qui de
carminibus Homeri propria opera , more Centorario ex
multis hinc inde compoſitis in unum ſarciuntcorpus. [ Pa
pias in MS.Bicuric.hęc tria fimul congerit tanquam fy
nonima.Centoniza,avi,Centuplico,avi,Centurio, avi: ]
I CENTRALIA . Chartularium Ecclefiæ Auxita
næ MS.C.1 14.de Eccleſia de Albiano: Impigneravit me
dietatem Ecclefiæ de Albiano .... pro 9.Jol. Morlanenſis
moneta integral, ficut ipfe prædeceſores ſuibabuerunt
tenuerunt liberam o quietam abſque feruicio cum de
Centralibus, & acceptis
varie, Ġ dicuntur a centum propter multitudinelm ,
ve
 469 CEN CEN 470
vel v centonibus , id eft, filtris, quod ex iis deficcaban CENTURIO , Centenarius, qui.Centena , judi
idence tur , vel quod ſternanturin lupanari, ut locus redda- cisloco , præeſt. Lex Bajwar.cit.z.§ 5.Et exindo curans
tur calidior. Joan.de Janua . babeat Comes in ſuo Comitatu. Porat enim ordinationens
t'o ‫ܢ ܥܠ‬ q CENTRO , Convitiator , in Vocabulario Şuf- Juan Super Centuriones & Decanos , ut unuſquiſque
ya ſannæi. provideat quos regit, & c.Antiq.Fuld.l.2, Trad.45.Tune
1. CENTRUM , Fornicis.circulus, cui tota con- Centurio Sigifrid , qui Advocatus nofter fuit, doc.De
cameratio innititur, noſtris Ceintre . ( Gloſſar. MS. creta Calomani Regis Hungariæ l..Singuli Comites....
Centrum , Medium camera . ] Centram camere , apud denarios, qui per univerfasHungariæ partes colligun
1000 Nicolaum I.PP.Epift.2.MonachusS.Mariani inCbron. tur, quantum ſuper unoquoque Centurionatu fuerit colo
Jam exſtruita teſtudine vifum eft debere fubmoveriCen- lettum ...Strigonium mittant , neque prius Regii Comi.
fra , quibus fuerat teſtudo ſubfulta . Vita S.Boniti E- tes, vel Centuriones partem accipiant, & c.Vide Thw
piſcopi Claromont.num.17 . Sanctorum altaria nitent , rocz.in Petro Rege Hungar.c.35, 7
Centra hinc inde geminata connectunt , Oʻc . Ibidem : CENTURIO RERUM NITENTIUM , apud Ammia
Quaterſena Centra decora inferiusfuperius connexe ſur- num l.16.Is dicebatur , qui ſignorum ac ftatuarum ex
CO2 gunt . [ Paſchalius Radb.in Vita S.Adalhardi Abb . in ære ac marmore in Urbe curam gerebat, qui poftea Tri
fer Acta SS. Benedict.fæc.4.part.!.P-340. Sepulta. Sunt bunus , ac demum Comes rerum nitentium appellatus
COR:
autem decenter membra carilimiSenis in Baſilica B.Pe: eft . Ita H. Vaffius, Centuriones, qui certum corpus
tri Apoſtolifub faftigio inter ejuſdem medioximæ quatuor conficiebant in oppidis , & quorum munus inter vilia
2017
Ecclefiæ Centra , & c.Vide Hiſt.Dalphin.com.2.p.274. & oneraria fuiffe colligiturin leg.unic.Cod.Theod .de
Uçitur etiam Caffianus Collat.24.c.6. ) Centurion ,Sed quinam ii , prorlus incertum ,
42. CENTRUM , pro Cento. Vide in hac voce . CENTURIONES , inter Officiales judicum recenſen
CENTUA . Vide Centuria I. tur in leg.1,Cod. Theod.de Offic.Rector.prov,
J CENTUARIATUS . Vide Centuriatus . CENTURIONUM JURA . In Pacto inito inter Imp ,
( CENTUM , Zona pellicia Veneris , quæ legitimas Henricum & Paſchalem PP.apud Petrum Diacon . lib .
muptias ligat. Papias MS.Bituric. Vide Ceſta , 4. Chronici Çaſın.c.35.Pafchalis pollicetur le non in
g CENTUMGRAVIUS . Vide Centa . vaſurum Regalia , id eft , civitates, Ducatus , Mar
CENTUNCULUS , Vide Cento . chias , Comitatus , Monetas , teloneum , mercatum ,
1. CENTURIA , Iſidoro l.15 . Orig.c.is, Ager eft advocatias Imperii, Jura Centurionum , Curtes ,
ducentorum jugerum , qui apud antiquosè centum juge- que manifeſte' Imperii erant. Adde Dodechi num
ribus vocabatur, fed poftea duplicata eft , nomenque ann , 1110 .
priſtinum retinuit , C. Papias : Centuria, menfura CENTURUS , Centurio , Centaurus , eadem
terre , vel vinee , habens per ſingulas partes pedes 20. funt Papiæ in MS.Bituricenſi. Vide Centurio
€ (Gloſar.Sangerm.MS.n.501.Centua , menfura terre vel 1.CENTUS .Sic ex lege Salica tit.32.legit Mu
vinee babens per ſingulaspartes xxii . pedes. ] Siculus ratorius tom.1.Scriptor.Ital,part.2, p.47.col.2 . ubi alii
Flaccus de Condit . agror. Centuriis vocabulum datum habent Cenitus , Vide in hac voce ,
eft , ex eo quod centenis hominibusducentena jugera de 2.CENTUS , adject.pro Centun . Ad fummam
nu quatuor Centarum librarum ,in Hift.fundationis Mo
derunt, & ex hoc fa &to Centuria juſte appellata eft ,
Idem alibi : Centurie non per omnes regiones ducenta nafterii Cæleſtinorum Sueſſion.apud Marten.ço.6.Col
jugera obtinent. Hygenus: Agri exbote capti divifi lect.Amplif.col.397.
Sunt per Centurias , ut alignarentur militibus, Vide CENULENTUS,, Renovatus , Gloffar. . MS.
Columcllam lib.6.leg.1o.Codicis Theod.deAnnona & Sangerman.n.501, Vide Cenolentus ,
Tribut . & ibi Jacobum Gothofredum , Julianum Antę T CENUM , Acutum . Papias MS,
ceilor.c.543. & c. CEOCA , Gallis , ſeu Picardis, Choque , Stipes .
2 , CENTURIA , Hundredus , ſeu curia Hundre Charta Philippi Flandriæ & Viromand. Comitis ann .
și . Joannes Sarisberienſis l.1 . Policrat.c.4.Ne...cogaris 1180. in Tabular.Abbat.MontisS.Martini : In venda ,
in Centuria, aut faro Præſidis, vel Proconſulis, aut for : gio nemoris Gerardus unam medietatem habebit , Abbas
afe in Concilio , læſe Majeſtatis reddere rationem . Vi- aliam , Radices, & quas vulgusCeocas socat , omnes
de Hundredus . Abbas folusbabebit . Alibi Cachas fcriptum eſt ,
CENTURIĄRE , Agrum limitibus includere Hy CEOLA , CIULA , Navis ſpecies , ex longiorum
genus : Agrum limitibus includemus, hoc est , Centu , genere , Saxonibus , Ceol.Leges Ethelredi Regis An
riabimus. Hinc Centuriațio , apud Siculum Flaccum glic.c.23.apud Bromptonum ; Si adveniſſet una navi,
& eumdem Hygenum . cula , 1.obol.detur, la major , & habet figlas , 1,den.fi
CENTURIATUS, Idem quod Centuria ,Hundre- ' adveniat Ceol , vel ulcus , & ibi jaceat, 4.den.ad the
di dus · Diploma Edgari Regis Anglic , pro Eccleſia loneum densur. Ex quibus liquet , Ceolam non fuiflo
Elienſi com. 1. Munaftịci Anglic. pag. 93. Et inter exiguam navem , ut vule Spelmannus. Id præterea a
paludes caufas ſæculares duorum Centuriatuum in Wi- ſtruit WillelmusMalmesbur.lib.1.de Geft.Angl,cap.1,
chelawe, in provincia Orientalium Saxonum , benigne qui ut copiis tranſvehendis idoneas deſcribit: Placi
ad Fratrum neceſaria fanciendolargior. [In A &tis ss. doque ventorum favere , tribus longis navibus, quas il
Junii to.4.p.525.de S.Etheldreda legitur : Etintra pa- li Ćsulas (al.Cealas) vocant, Britanniam allabuntur
20
ludes cauſas ſæculares duorum Centuariatuum , & ex- Et c.2,In Britannian cum s. Gealis capias trajecit. E
tra paludes quinque Centuariatuum in Wicamlawan , thelwerdụs l.3.c.3.Soptem Ceori, & c. Vocis uſus manet
fis
e c. ] Aliud Regis Edwardi Confell.ibidem pag . 94. In etiamnum apud Anglos in Keele,pro Carina.Spelman
Comitatu Granteceſtriæ ipfa infula , cum duobus Cen- nus à Celocibus deducit, quod improbat Somnerus
furiatibus omnibus appendiciis, &c. Mox : la Co CyuĻA , Idem quod Ceola . GildasSapiens de Ex
mitatu Sutbfolk ... quinque & dimidium Centuriatum . cidio Britanniæ ,deSaxonibus : Tumerumpens grex Cam
Ibidem pag.120.Unum Centuriatum , id eſt, Hundredum. tulorum decubili Leane Barbarie ', tribus,ut lingua ejus
Charta ejuſdem Edgari pro Wigornienli Abbat. p.140. exprimitur, Gyulis, noftra ,longis navibus, fecundis
Dimidium Centuriatum , quod Anglice , vocatur Cud- velis ...evectus, &c. Ita etiam apud Mattheum Weſt
burigelowes Hundred . Vide Centenu 2 .
monaſt.hæc vox fcribitur ann.877 . & 897.
CENTURINI , Vide Chriftiani de cinctura , ÇEORLUS, CEORLMAN , CIRLISCUS , Saxoni
1 bus
 471 CEP
bus Rufticus, paganus , villanus , qui agriculturam
exercet , infimæ led liberæ tamen conditionis homo
Iis opponuntur Eorli , id eft, Comites, Nobiles . Le
ges Inç Regis Weft-Sáxię cap.40. apud Brompton. Si
Ceorlas femina puerum fimul babeat , & c. Cap: 42.
Ceorles Weordyng , id eft , ruſtici curtiltum . Cap.44.
Ceorli habeant berbagium in communi, C. Capitula
de Weregildis poft Concilium Grateleanum ann. 928.
Ceorles Weregildum eft in Mircenorum laga 220,50).Ea-
deni notione
CEORLMAN , Homo Ceorlus , rufticus, in Legi-
bus Æthelltani, apud eumdem Bromptonum :
ÇIRLiscus, in Legibus Inę c.21:32:39. & Henrici I.
Regis Angl. c.8z.
| CEPARIA , Scrues, u videtur , Atipicum ,
fruncorum alteriuſve materię combuſtibilis , ab Itali-
1 co Ceppo vel Ceppaia , Truncus, ftipes. Memoriale
Poteſtácum Regienf, ad ann.1224.Venerunt Mantuam
cum navibus & obfederuntſtratam Reginorum in palu-
dibus , & fecerunt Cepariasad comburendum pontem
de naves , que erant in Ramfreda .
9 2. CEPARIA , Courtilliere , in Gloffis Lat. ſic dicantur , haud facile eft divinare, Bern.Ordo Clu
Gall.ubi Courtillierę ,' Hortuseſt à Gręco xãto , velniac,cap.27. In fedibuscorum ( infantum )qui Cepones vo
potius Horculana, a Latino Cepa, ug , apud Lauren- Çantur, nulli licet ſedere unquam præter ipſos ſalos.Vi
tium in Amalthea , Ceparius dicitur qui curat cepas . de Cepeti
CEPARIUS, Xisco épto . Glofi.Lat. Græc.
Vulgaris panis . Vide Ceparia 2 .
CEPARUM USATICUM . Charta an . 1306. in 9.
Regefto PhilippiPulcri Regis Franc.ex Tabul . Regio
Ch.13.kom ufaticum Ceparum , ſem reddituum , quem
percipit Dominus Rex in ortisdi& iloci pro 25.fol. annui
em perpetui reditus.
* CEPATGIUM . Vide Ceppagium .
CEPATICUM , Stipitesarborum fuccifarum
Charta Deodati Abb.S.Tiberii apud Stephanotium An-
riquit.Occitan.MSS.CO.I.P.389.Dono.medietatem de fu-
jtis, quos tu Petrus preſcriptus & infantes tuiplantave-
ritis & plantare facietis, & medietatem de ramma , do
Cepaticum de fuſtis. Vide Cepparium .
CEPERIA , An hortus , fic dictus à Latino Ce
pa vel à Græco xã ra ? Charta Helix Abb.Floriac.ann.
1269. Tandem inter nos...pacificatum extitit in huncmo-
dun , videlicet quod.bucagium ſeu clamor tabernarum
collatio bucagir ſeu clamoris in Majoria ... Oomne jus
quod habet in Ceperia & in collatione ejuſden nobis... ti-
bera remanebunt. Vide Ceparia 2.
À CEPES , pro Sepes , infra in voce Delicia ,
Ī CEPETI , Clerici, minores velinferiores, in
Statucis MSS . Eccleliz Senonenfis: Omnes Čepeti tenen
tur facere hebdomadam fubhebdomadam dicere pri-
mam le &tionem & o fecundam in Matutinis novem lečtio
num , o ſimiliter in Anniverſariis, ao ferre vexillum ,
crucem tedas ad Miſam .Vide Cepones .
| CEPHAL , Caput, à Græco wspanií. Aldhelm.
de Virgin
Sed contrita rotis extollit vipera Cephal.
CÉPHALÆOTÆ , ex Græc. xiour acãtre!, Capita.
tìonis exactores , in l.6.Cod. Theod.de Patrociniis vi:
corum .
I CEPHALARGIA , Humor cæpitis. Gloff. MS.
Sangerman .num.501. Legendum cum Græcis xsponemo
gic , Capitisdolor.
CEPHALEA , Dolor capitis qui multum tempus
tenet : Idem Gloffarium
CEPHALERIO , Onis . Cenſusde fingulis ca
pitibus. Conftant.Imp.in Theſauro Fabri.
CEPHALICUS, Capitalis, princeps , Gr.vs-
páxino's, de Chriſto dicitur in quadam Oratione ad cal-
cem libri Theogeri Epiſcop. Mecenf. apud Ber-
nardum Pez tom.1. Anecdot. præfat. p.xv.
CEP 472
CEPHALMEDINA , ( Prætor ubis . ] Vide Za:
valmedina
CEPHALUS , Stultus, ineptus. Gloſſar.Lat.Ģræc,
Capito, medine. Concilium , feu Fædus Aluredi &
Gothurni Regum : Liberum hominem illiteratum pro
bruto , & Cephalo , ſtulto reputamus ,
I CEPHAS, Caput, Johanni XXII.Papæ ,in Bul
la contra Marſilium & Johannem , apud Rymer. to.4 .
P:397.col.2 : Cephas autem Grece interpretatur, Caput
Latine . Fallo , nam vox eſt Syriaca ſignificans petram ,
Unde Cephas dictus eſtPetrus.
CEPIĄ , f.pro Sepia , piſcis fpecies , Gall. Se
che : Necrolog.s.Martialis Lemovic, xvi. Kal .Maij
Dompnus Abbas dedit nobis lxv . fol. ad piſtanciam fa
ciendam cum fiodonibus & Cepiis . ix.Kl. Julii Jordanes
Dares monachus dedit nobismoyatos viņi cum Cepiis. v,
Id. Aug. obiit Dompnus Albertus Abbas, en Preposi
ins de Vernolio facit plenum convivium cum Cepiis con
flodonibus .
I CEPITATICUM . Vide Cefpitaricum ,
CEPONES , Juniores feu infantes, Cur auten
CEPOSTRIA , Latine dicitur Ortus S.Joannis . Ita
Papias MS.Editus[cum MS.Biçur.]Cepoflua , Ex Græ:
co fortean xãng , ' hortus . ( Vide Ceparia 2. ]
CEPOTAPHIUM , Sepulcrum in horto , à xi
73, Hortus , & Timo, Sepulcrum . Vetus Inſcriptio
apud Fabrettum pag .!1s. Hoc Cepotaphium muro cin
Etum cum fuo jure omni ex auctoritate judicio Pontifi
cum poſſederunt .
CEPPA, Vitis , vinea , à Gallico Cep , Stirps
vineæ . Regeftum 87.Chartophylacii regii : ' Item , te
net plus circa duas foloyriatas vince fitasin clofo loco di
&to Encovenent apud montem Alodium juxta vineam ſer
Ceppam beredum JonetiiMeynerii.
CEPPAGIUM , à Gallico , Cep, Stipes, caudex
cippus, Italis Ceppo . Matthæus Paris in Vitis Abba
țum S.Albani: Qui foreſtarii ceperint coopertiones, Cep
pagis , & eſchaetas quercuum , five aliarum arborum .
id eftftipites arborum fucciſarum , quæ adhuc manent
in terra,nondum eradicata , inquit Warſius. Tabu
lar.Abb.DalonenſisinLemovicibus fol.14.Quidquid ha
bebamus in foreſtagio , & Cepatgio de Born. Adde Fle
tam.lib.2.c.41.9.24.Vide Chocagium , [ & Cepaticum .]
CEPPUS . Vide Cippus .
T CEPTARE ; Acceptare . Jacobus Cardinalis in
Vita S.Petri Celeſtini PP.lib.3.c.17:
....Necnon collegia ſacra
Cardine fulgentum , valeant Ceptare receffum
Pontificis .
CEPTIO , Commercio . Gloff.Iſid,
CEPTUS , Idem quod Captura , quo i vide , Anci
quitates Fuld.l.i.trad.66.In illo Ceptu duasbobas : [ A
naſtaſius Bibl.in Vitis Rom. Pontif. apud Muratorium
10.3.Scriptor.Ital . p.146.col.2 . Necnnn & alias divales
annone capita patrimoniorum Sicilie
juliones relevantes
Calabriæ non pauca , fed & Ceptum frumenti fimili
ter , alia diverſa quæ EcclefiaRam . annue minime e
xurgebat perſolvere . ]
CEPULATUM , Juſculum allio condițum , Saufle à
l'ail . Anonymus Thuanus MS,
Ef Cepulațum leporinis carnibus aptum ,
I CEPUM , pro Sebum , Gall.Suif, Adeps pecu
dum . Statuta Avenion. Ne aliquis ponat Cepum vel an
licid in rognonos vervecum vel agnorum vel edorum . E
dictum PhilippiVI . Franc.Regis ann.1329. Candelarii
O venditores de Cepo ... vendant bonas legitimas can
de .
 CEQ CER 474
473

delas de bono & legitimo Cepo . Apud Rymer, com.7.p. Cera de S.Refurreétione , decolumna ubi Dominus fuis
118.col.1.Calei, butiri , plume , gaulo , mellis , fel ligatus; id eft, ut conjectar Mabillonius, de cereo Pa
parie & Cepi . Et col.feq.Cafeum , butirum , plumas, ſchali ſeu de illa Lampade, quæ Jerofolymis divinitus
gaulas , mel , felpariam Jeu Cepum , Et to.4.p.307.col. accendebatur fingulis annis in vigilia Paſchæ .
2. Quatuor pondera Cepi. Epiſtola Guidonis de Dam TCERASSUPERIOR ES ET SUMMAS antiqui voca
petra ad Philippum Aug.ann.1113.apud Marten. to. 1 , bant primas teſtamentorum pagellas, ſecundas vero in
Collect.Amplill.col.1i 5.Noverit Serenitas veſtra,quod feriores, ſecundas, noviſſimas, imas y extremas .Vi
D. Milo de Livores tradidit mihi de munitione Noneda de Salmaſium de modo uſur.pag.460. & feqq.
bec que fequuntur.,, x.fol.procera , pipere & Cepe, Ma I CERACHI , Naviym funes, Glo L.Ilid .In Ex
dox Formulare Anglic.pag.117. Unam peciam boni Cepi cerptis, Caruchi. Legendum cum AntiquisCeruchi,
opuri. Vide Pegunta , Vide Scaligerum ad 1.Manilii , & Grævium ad hunc
CEPUS , Rere . Vide Cippus, locum Iſidori, & infra Ceruci ,
ÇEQUIA , Hiſpanis & Valconibus Acequia, Inci CERACULUM , Vica S.Aidapi EpiſcopiFeroen
de , fofla rivi , Ulatici Barcinonenſes MSS. c . 66. Ce- fis in Hibernia num ,s.Scienfque vir Deicaufam ipfius ,
quiam aque molendinorum , quæ fuit ad Barcinonam , pofuit Ceraculum ſuum ſuper cornu ipfius ( cervi. Ecco
mandamus elle inta &tam omni tempore , ego qui eam præ- 7.n.41. Scripſit vir Dei unum pfalmum illi puero : .
Jumprive fregerit , componat Principicentum unc , au- poſtquam fcripfit , vidit ille puer S. Maedhog afcenden
ri. Jacobus 1.Rex Arag.in Foris Olcæ 1247.f.18. Quod tem ſcalam auream inter celum terram , portanten fe
debet babere liberum exitum per marginem Cequiæ , per cum Ceraculum pueri. Quo loco Capgravius habet pue
quam aqua intrat ad sigandum eam vineam . Antiq . ri libellum , Colganus Icriptorium quoddam inftru
Conſuetud. Jaccæ in Hilp . Certa loca fint in Cequiis , in mentum interpretatur: alii chlamydem . ( Quid fi fi
quibus ganata bibant . Vitalis Epiſcop. Ofcenf. Tenen- gillum ceræ impreffum , vel ſchedula, ubicerea ſigilli
iar... de obſervantia ,'ut Cequiarum , fontium , & alio- effigies impreifa eft ? Le Roman de Blanchandin MS.
rum . Chron.Perri IV.Regis Aragon.lib.3.c.24.Eras af Blanc fiſt un brief eforire ,
fangat ab lo cavali en una Cequiaria Oc . Puis mis le Carreignon en cire .
CEQUIARIUS , Præfectus aquarum , Uſatica Ma- Infra :
joricarum MSS . Damus eriam concedimus vobis ac Portez ceſt brief à voſtre dame ,
veſtris.. pofitis ponere og mittere feu conftituere Cequia Sique nel monſtrois à nul ame ,
riumde anno in annum , qui cuftodiat ducat aquam Juſqu'à tant qu el ait le Seel . ]
Cequiæ ad communem utilitatem civitatis Majoris .... CERAFUNIBULUS , Fax , tæda ex funibus & ce
quod quilibet veſtrum poſſitis ducere aquam ad rigandum ra confecta: Gallis Torche. Gaufredus Malaterra l.3 .
...Yolumus Cequiarium poni ordinari per nos ..,ad Ce- c.19.Altaris vaſu vel veſtis pluſquam Clero fufficit ,can
quiagium exercendum , & de bono de legali Cequiario delabra , Cruces, textus, es Cerafunibuli .
provideri, & quod idem Çequiagium non vendatur,Infra CERAGIUM , Quod ceræ nomine præſtatur Eccle
Et quicunque alii quideCequin Majoricarum rigant,pel ſiis ad luminarium concinnationem . Articuli Eccleliç
rigabunt , ſolvant partem ſuam pro hæreditatibus , vel Anglicanæ in Addit.ad Matth.Paris : Si Ecclefia petaf
rigaverunt in expenfis e miſfionibus omnibus neceſſariis Ceragium vel berietum , vel alia que ad Ecclefiam , vel
ad reparandum & mundandum fontem & Cequiam an- ad ufus Ecclefiarum deputata. Vecus Charta apud Spel
se dičtam . Quale fuerit Cequiarijin Regno Majorica- mannum : Çeragia vulgariter vocata Waxfcotts . In
no officium , hiſce verbis exequitur Joannes Dametus Synodo Saxonica Aemanenſicirca ann . D.1009. Leot
in Hift. Regni Balearici lib .!.8.29. Coquiero o Prefetto geſcor , id eft, luminarium cenſus, vel pecunia dici
de las aguas de la fuente principal deſta Ciudad ( de tur. Exſtat apud Jacobum Pericum poft Peenitentiale
Mallorca ) tiene conociomento judicial en las coſas tocan. Theodori pag.484.Juramentum Rectoris Ecclefiæ , in
des al repartimiento de las dichas aguas , y negotios de quo hæc habentur : Item juratis quærere fideliter deng
las bortolanos . Hage ſus condenationes pecuniarias con rios Cere , de illos reddere integre termino conſtituto ..
wata y parecerde los probombresde la caſa de los bortola- Eumdem vide pag.596.Capicul.Mecenſe an.7 57. cap.5 .
naps . Es cargo muy peligroſo porlo que non pudiendo ven- & Çapitul.Caroli Magnilib.s. cap. 14. Ut hi ( Presbyte
der las augas a ningun precio , algunos en cubierta , o ri ) qui illos vicos , velillas Ecclefias tenent, illos cenfus
deſcubiertamente, ſe approvechan ſin limite, con gran- vel illam Ceram , que longo tempore ad illud Epiſcopium
de rieſgo de ſus conſcientias, oc, Vide Repertorium reddiderunt, modo ficordinavimus ut fic faciant .
Michaelis del Moling pag.7.y. & 40.Apud eumdem in v. CERAGIUS , Ceneagius , Piftor , qui ad modum
Aqua , Cavecequia , Aquarum cultos exponitur. ceræ agit do deducit paſtam , Ugucioni. Ceneagius ha
1; CERA , Fridericus II. Imp.lib.z.de Venat , cap, bent Joannes de Janua& Auctor Breviloqui, hæcque
24.de Falconibus : Parsilla corii , gue eſt inter duri, addunt: Et dicitur à cera ago .
tiem roftri , o primas plumas capitis, ſcilicet ubi ſunt T.CERAJOLUS, Eadem nocione, in Additionibus
nares , quam , vocamus Ceram , debeftendere ad viri. ad vitam S Antoninito ... SS.Maii pag.346.
ditatem . Infra : Color autem pedum refpondebit colori CERAMELLA , Vox Italica , Gallis ( balumeau,
illius loci in reftro qui dicitur Çera . Adde c.30 . Fiſtula , calamellus. Sanurus lib.z.part.4.c 7. Expedit
I.2.CERA ANNULI SUBTER FIRMARE , Sigilli ef- ut in omniexercitu , & ſpecialiter in aquali, tibia, tu
figie impreffa ceræ inſtrumentum confirmare, in Char- be , buccing , Ceramella, & omnia muſica inſtrumen
ta AlcuiniAbb.apud Mabillonium , in Actis SS,Benç- ta refonantia ...deferantur .
dict.fæc.4.part. 1.pag.178. CERAPTUM , CEREAPTUM , CERO
I PER CERAM ET Setam COMMENDARE , in PTATA, Panvinio , Candelabrum in formam cor
Chartulario Ecçlefiæ Aptenſis fol.119. eft, ut conjecto,
nuum effictum : aliis , inſtrumentum quo cereus ac
Sigilli effigiem ceræ imprimere , illamque ſera ſeu cenditur , vel vas in quo cereus accenſus ardet,
bombyce appendere , ut paflim videre eft in inſtru- ex xupa's , cera ,& fato , accendo . Gloff. Gr.
mentis . Lat. Xavien tas, Ceriforus . Anaſtaſius Bibl. in Leone
CERA DE S.RESURRECTIONE , Vica S.Gervini III.PP.Fecit... pharum ex argento puriſſimo cum lucer
Abbiauctore Hariulfo inter Acta SS. Benedict. fæc. 6. na Cerapto ſuo. Mox : Fecit pbarum ex argento puu
part.2.pag.321.Deligno S.Crucis, de ſepulcro Domini, riflimo deacrato mire pulcritudinis cum lucerna o Ce
reapto
 1

: 475 CER CER 476

prea pto (al. Cerapot ) ſuo , penſantes fimullibr.40 . Vita CERATUS . Joan.de Janua : Ceratus , ou cereus
S.Nicolai Epiſcopi: Ferte vobiſcum ....Oʻcimilia hæc ? differunt, quia cerçum eft quod totum ex cera conſtat ;
fimul a duo ex auro Cerapta .. ſed Ceratum , quod vellinitum , vel incruſtatum eſt ce
CEROPTATUM ,CERAPTATUM . Leo Oft.l.2.Chron . ya : unde Ceratæ dicuntur tabule in quibus ſcribitur .
Caſin.cap.103. Ceroptata cryſtallina duo argentea alia Plinius 1.13.cap.22. Faciemque invadunt ignes ſacri, ob
duo . Lib.z.c.31 . Leraptata etiam ænea fufilia pulcra... id Cerato priusillinent. Geſta ſub nomine Acacii : U $
Conftantinopoli derulit. Joan . Diaconus in Epifcopis fi dicamus aliquid Ceratum , au:t picatum , aut ftagna
Neapolitan. De reliquovero fecit Ceraptatas quinque : tum , aut quolibet alio genere coloratum . Regula S.Cæ
Leo Epiſcopus Atinenſis de Translat.S.Marci Martyr . farii ad Virgines c.42.Necvel à Cerata appendi ,nec ta
n.7 . Aderant cum thuribus & Ceraptatis, & cum omni bulæ piete affigi, nec in parietibus vel cameris ulla pi
apparatu Ecclefiaftico . Etura fieri debet. Ceram pictoris inſtrumento accenſeç
CERARE . Guigo II.PriorCartuſienſis in Statutis lex 17.D.de Inſtruct.Sed hæc nota.
ejufdem Ordinis cap.46. A quo etiam ( Coquinario ) pa . CERAUNEUS . Tabul.MonaſteriiS.Andreæ Vieņ .
nem , vinum , ſtatutis diebus, ſal , cochlear, ſcurel- " nenfis : Ego Aimo Deicorreptione ta &tus; conftitutuſque
las , lumbaria , acum , filum , ceram ad Cerandum in fine dubio, meditans in præcordiis flagitiofa que per
accipiunt . petravi, pavens nimium voragine báratri , umbroſalque
: CERARIUS , in Glof. Græco -Lat. % :próxgs. U. vias tartari metuenscalcare , magiſque inſeri deleétans
gutio & Joan.de Janua : Cerarius, qui facit vel vendit liliisinterlucentiis (fic ) ſe&tis Cerauneis, de frui virenti
ceram, vel operatur in ea . Regula S.Ifidori cap:19.Ad bus pratis per paſcua Cbriſti , hoc metu vel amore com
cuſtodem facrariipertinetordinatio linteariorum , fullo- punctus, Oʻc.Forte pro Uraneis, cæleftibus : Alias :
num , Cerariorum , atque fartorum . Cerauneus, eft lapis flammeusà calore di &tus : invenis
i CerarII, Servorum fpecies . Capitulare an . 779 . tur ubi fulmina cadunt . Papias . [Cerauniorun duo ge
cap.15.Lex Langobard.lib.z.tit.5. & Capit . CaroliMa nera ſunt , inquit Iſid.lib.16 .Orig: cap.13. Unum quem
goil.s.cap.133.novæ Edit. De tributariis Ecclefiarum . Germania wittit chryſtallini fimilem , Splendet tamen
De Cerariis & tabulariis, acchartulariis ita fiat ficụt cæruleo, Øſi ſub divo pofitus fuerit , fulgorem rapitſi
a longo tempore decretam eft. Hincmarus Remenſisto. dereum : Ceraunium alterum Hifpania in Lufitanis lit
& Regino in inquiſit.Epiſc.cap.12. Inveſtigandum de toribus gignit, cuicolor pyropo rubenti, & qualitas ut
luminaribus Ecclefiæ , quot Gerarias habeatipſe țitulus. ignis. Hæc adverſus viñ fulgurum opitulari fertur , fi
Tabularium S.RemigiiRemenſis : Eſt quoque in pre- credimus. Pieta autem Ceraunia, quoniam alibi non in
di&ta villa in honore Š.Remigii Ecclefia ,habens... man- venitur, quam in loco fulminis i &tui proximo. Græce e
fum ingenuilem i.Cerarios 10. donatunuſquiſque dena- nim fulmen nepaurs's dieitur. ]
rios 4.aut ceram ècontra . Ex quibus patet ita dictos li CERAUNIUM ponitur quotics multi verſus in
bertinæ conditionis homines , qui cenfum capitis fui probantur , nec perſinguilos obelantur : repeuteis enim ful
in cera , feu cerarium Eccleſiis præftabant. Eckeardus men dicitur . Ilid.lib.1.Orig.cap.20. ubi Ceraumum fic
1 Junior de Caſıb.S.Galli cap. 1.Cenjum capitisfuiin Cera pingitur apud Papiam vero MS . Bituric: ſic V & a :
ad ſepulcrum ejus mifit . Vide Denarata . Perperam i
gitur Lindenbrog. & Spelman.Cerarios opinantur di- pud alios ,
ctos, qui cera literas obſignant : quod vel evincit ti CERBELLERIA , Pileolus ferreus ad tuitionen
tulus, qui Capitularium loco præħgitur . capitis accommodatus , Italis Cervellieria . Computum
: CsRearii dicuntur in Charta Henrici IV. Imp.an. anni 1333.Hift.Dalphin.to.2.p.278.Item procureitis tri
1116.apud Zylleſium : Sive Dagefcalci aut Cerearii fø- bus, barbuta una & Cerbelleria una unc.ill,taren.XVIII.
' Tis ubique per villas poſiti , & c. Vide Cervellerium .
I GERASEA , pro Ceraſune, Gall . Ceriſe, in Li CERBU , Species vaſis. Vide Lito .
bro Ordinis S.Victoris Parif.MS.ca.25 . quod integrum I CERCA , Vox Hiſp ,Gall. Clos, Clauſum , fe
exhibetur in voce Signum . pțum . Charta an.1041.Marcæ Hiſp.col.1083 .Gaufre
G CERASO , Eadem notione , fpecies ceraſigran- dus Vitalis & egouxor ejus Chixol donamus Domino Deo
dioris Heinſchenio . Vita B. Columbæ Rearinæ tom . 6: S.Fclici Monaſterio Guixalenſi... caſtram , Cercas
S.SS. Maii pag. 382. In ardore diræ febris aliquando menadas ſuas.
ſuccaſſet fraftulum acris arancii vel aliqua giana CERCARE , Vallare , in modum circuli circum
Cerafonis . dare , obfidione cingere , [ Hiſp.Cercar. ]Charca Ve
CERASTES . Vide Cerates . remundi Regisæræ 1070.ex Tabul.Lucenſis Ecclefiæ a
CERATAULĄ , Buccinator , cornicen ,à Græ- pud Bivarium : Et Cercavit ipfam Pennam , o prefit
cox pas cornu , & anos, Tibia . Vide Salmafium ad eam per fortia , & cremavit deſolavit ex . [ Charta
Vopiſcum in Carino cap.19 . ubi Cerataule , Salpiſtis, D. Garcia Ramirez Regis ex Archivo Monaſterii de
ideſt, Tubicinibus adjunguntur.Quidam legunt Cam- Leyra : Fa &tum era 1182. in die quando habebat Rex
ptaule . VidcCamptaules . Cercato Erga , id eſt, juxta Jof, de Moret in Antiquit,
q CERATES , Obali pars media , filiquam habens Navar.pag.44. El año, que ſe cerco Erga, y que ſe cogia
unam ſemis; bunc Latinitas Semibolum vocat . Cerates Erga, ſeu Ergaria alias rgnalada , Chronicon Par
autem Grece , Latine Siliqua cornuum interpretatur.0- menfe ad an . 1295. Dominus Poteftas fonari fecit campa
-bolus filiquis tribusappenditur, babens Cerates duos nellam decavalcare , o volens ire ad di&tum Monaſte
calcosquatuor . Fiebat enim olim ex cere ad inftar fagit- rium S.Johannis ad Cercandum & vindiétam Jumendum
tæ ; undeet nomen à Græcis accepit, hoc eſt , ſagitta. deprædictis exceſſibus, convocavit duo millia depopulo.]
Ifid.lib.16.Orig.c 24.Gloffar.Sangerman.MS.num.501. VideCirca , Circare .
Calcus geminatus Ceratii facit. Papias MS. Bituric . CERCELLA , Querquedula , Avis aquarica, quam
Ceraſtes, Menfura duorum calculorum vel unius fili- Gall . Cercelle vocant, Angli Ceale . Vetus Charta
•quae dimidie , & fic fcribitur 2. quem Semiobolem apud Somnerum in Tractatu deGuvelkind pag.183.Da
dicunt . Perperam Ceraſtes pro Cerates. bunt etiam nobis annisatim ad Natale Domini unumma
9 CERATIUM , in Amalthea , Numi genus, si- tblardum , & unam annatem , & quatuor Cercellas ,el
liqua , pondus minimum ſex obolorum . Melius ex aliis, ad Paſcha unum agnum de preſent. Radulfos de Diceto
Semioboli. Vide Gloffar.mediæ Græcit.in Kapétrov , in Ricardo I. Niſum fuum docuit aſetare Cercellas pro
pert:
 CER CER 478
477

penfius . Oceurrit apud Bromptonum & Giraldum
Cambrenſem in Topogr.Hybern.diſt.2. cap.31. qui ita
ait appellarianates minores. Hinc emendandæ Gloffa
Arabico- Lar.Ceriola , aucu , ubileg. Cercella..
CERCELLUS , Circellus , paryus circulus , no-
CEREBRUM CAMERÆ , [Rotundum Templi fa
ftigium . ] Vide Tholus.
CERECENSUALES , Qui ceræ certum pondus
quotannis Eccleſiis penfitare ex cenſu tenentur: quia
liis Cerarii dicuncur , ut in hac voce docemus. Charta

ftris Cerceau . Anaſtaſius in Valentino II. PP. p.165. Engilberti Archiep.Colonienfis an .1225.apud Ægid.
Cercelli paria 2. habet gemmas pretiofilimas albas nu- Gelenium , pag.115.Sejure Cerecenfuali Eçclefic Gam
mero 18.0 °C. penſi contradidit .
3. CEREFOLIUM ,+Genus apii , quod vulgo ita ap
CERCIMITA.Vita S.FrancifcidePaula to... pellatsinguid Gonftantinus Africanuslib.de Gradibus.
SS. April. pag.129. Accipiatis parum illius herbeque Græcis Xiexpéyener , Cbærephyllon , Columellæ , no
eft ante Monafterium , quod edificabat , que vocatur ftris Cerfeuil , Iralis Cerfoglio. GloffGr.Lat.Cerepu
Cercimita , & imponatis capiti fuccum & poftea frondes lium , viyyidov. Legendum Cerefolium .wyggidis me
colles, et Dominus Deus concedet ei gratiam priſtine minic Dioſcorides.
fanitatis . CEREMONIALISSCIENTIA , apud Ammianum
4 CERCIS , Gricepris , Osalterum cubici ſuperio- 1.29.pag.415,promagia , vel magico apparatu .
ris . Tiburtius Navarreus in Miraculis S. Francilçi CEREMONIAŘI. Acta S.Cypriani Martyris :
Solani, tom. 5.SS.Julii pag. 898. Cujus ſalude Medi- Maximus Proconful dixit : Jufferunt te ſacratiffimi Ins
cis deſperata ,oculis viſu.privatis, Cercidibusbracbip- peratoresCeremoniari. Id eft , diis facra offerre . Oc
- rum apertisi currit etiam in Vita S.Pontii cap.18.
: CERCIS LIGNEA , Araträvadiss, quiin jugifo I CEREOFALUM . Vide Cereophalum .
ramen immittitur , in Vocabulario Suflannæi. Idem CEREOLUS, Cereus 'Pirminius in Excerptis de
quoque eft xepxis apudGræcos . { acris Scripturis . Inicenfum , Cereolos , et oleum in Lu
CERCIUS. Vide Circius . -minaribus:Ecclefix , juxta quod prevaletis , ibidem da
CERCLAGIUM , Vide Circulagium . te . Vide Gloff.med Græcit. in 29 pondeloy . [ Infra habe
PAT CERDONIA ARS,in A & tis SS.Juniico.j.pag. tur Coriolus ex codem Pirminio . )
Boi . de S. Bertrando , eadem eft.quæ ſucoria, à Cerdo, CEREOPHALUM . Acta Proconſularia ſub Mu
futor aut quivis artifex fordidus qui illiberalem exer- natio Felice , apud Baron.an.303.n.12.Cucumellum ar
cet artem lucri gratia . VocemLerdo Martiali & aliis genteam , ducerne argentee 7.Cereofalaz.candelabre
notam deducit Martinius à Græco rápia , lucrum . vesvenee cuina Lucernis fuis . Ubi Cercofala videntur effe
CERDONICUM Opus , Eademinocione. Memo- ea candelabra , cereis inſtructa , quæ pofteriorætas fa
riale Poteſtatuna Regienf.ad an.1282. Erat in civitate 8a , & phara vocavit ; quod inftar Pharilumineædem
Purmenfi quidem pouper bamo , operons de opere Cer- perfunderent. Porro quospharos dicunt Latini, noftri
depico ; faciebat enim fututaxes... Felots appellarunt, laternas nempe caftrenfes , qua
CEREA , Ceraſum . Bern.Ordo Cluniac . part. rum inventionem ManueliImp. attribuit Cinnamus
t.cap.27 .Pro liguo Cerearum , hoc adde ut digitum fub- Nam & à pharis hocce noftrum vocabulum deducen
tus oculos ponas. Lege Ceraſearum ex Udalrici loco , dum puco . Eritigitur Cercophaluns, un falot de cire .
qui exhibetur in voce Signuna . CÉREOSTATA , CEROSTATA , CEROSTATA
CEREAGIUS . Vide Ceragius .
RIA , Candelabra:quæ per fe ftant, vel in quibus cerei
1. CEREALIS , Piftor. Glo / Saxon. Ælfrici Ce- ftant, autmanibusdeferuntur : à cereis , non à x.pya ,
realis , piſtor , griſera . { Papias MS.Bitur. Cerealius
cornu , dicta, uti vult Papias. Vita S.DeſideriiEpiſc.
Piftor à Cerere , id eft, frumente quod aptant. Hince-
Caduircenſis c.9.Adftant Statorii ceseorum
corporibus
mendandum Glofar.San -German.num.501. ubi Cerea- aptari. Vide Stantaneum . Proinde de ejuſmodi can
fotos , Prgtor. :) Fuere olimædiles, quos Cereales ap-
delabrisintelligendum arbitrorBibliothecarium in li
pellabant, quod frumento præellent . Cereale gramen, bello deMunihcentia Conſtantini M. apudBaron. an.
fruges dixit Gualterus l... Alexandreid. pag. io. 324.n.64.Fecit autem candelabra ex aurichulco in pedi
ČEREALIS POTUS , Cerevifia , in paflione Bercha- ausdecem , numero quatuor argento conchufa , cum fi
tii. Locum vide in Duciculus . Cereale poculum , ea- gillisargenteis, ec,
dem notione , apud Saxonem Grammaricum in Præf. GEROSTATA . Papias : Ceroſtata , candelabra , va
ad Hiſtor.Danicam . Vide Geria . fa Ecclefiz , cornibus delta Grece . Anaftafius in S.
CEREALIS, Iſidoro in Gloffis, Qurad facraftat, Hormifda PP.pag.84.0btuhit B.Petro Apoft. Ceroſtata
1 nempe Cereris , Sacerdos Cereris, ut poft Marcinium angentea duo penſilibr.70. In Vigilio pag. 40. Ceroftatas
adnotat Grævius . Hicaddit ex Gloffis: 4:43 Epsæres; argenteas deauratas majores duas que ftant ufque hodis
Cerealis , quilic dicitur, inquit, ut Quirinalis, Mar- ante corpus B.Petri Apo 7.In Honorio p.46 . Fecit O Ce
sialis , Auguftatis. raſtatas majoresox argento, paria duo.In Leone III . Nec
2. CEREALIS , Curfor , nuntius .Hieron.lib . non Ceroſtatos ex argento mundiſimo ftantes juxta ipſum
10 3.contra Ruffinum c.i. Idcircone Cereales Anabaſii lectorium . [ V. Anecd.Marcenii to.3 . col.1671. & ejuf
tui per diverſas provincias cucarrerunt? Vide Celer. dem amtiquos Ecclefæritus to.1.p.142 )Canthara Cero
CEREALIUS , Piftor . VideCerealis 1 . ftata , apud eumdem Anaftafium in S. Silveſtro , ubi
I CEREAPTUM . Vide Ceraptum . perperam Ceroftrata ; ut & infra , Canthara Cyroſtra
CEREARII . Vide Cerarii in Cerarius . ta in gremio Bafilio argentea, c. Canthara ſcilicet
: 7CEREARMA ,.Inftrumenta piftoria . Vet.Glof: in quibus ardentcerși . Alia ſunt Ceroftrata apud Vi
far.San-German.MS.num.so1.Vide Cerealis 1 . truviuna xnpósputa , speris inducta , de qua voce Salma
. CEREASIUS . VideCerealis ] . lius ad Solinum pag . 231.
1
CEREBRERIUM , Species callidis , qua tegi CEREOSTATA , Gregor.Mag. in Sacrament. Ponti
3
tur capitis parsfuperior. Chronicon Franciſci Pipini fex lotismanibus procedit cum 7.Cereoftatis ad Miſſam .
lib. 2. c. 50. Quum comperiſjetſe moriturum excogitavit Totidem habuifle Eccleſiam Romanam teſtatur Diyr
novam capitis armaturam , que vulg . Cerebrerium li- nus Romanuscap.7.tit.8.quot ſcilicet erant regiones
ve Cerobotarium appellatur , qua jugiter caput muni . Alibi : Et illa duo Cereoftata que antea fuerantinlumi
dum babebat , Vide Cervelleriun .
nasa , ſemper ante ipſum procedunt . Gislebertus lib . 1 .
Vi
 479 CER
Vicæ S.Romani Abbat . c.7.Sicque inde levatum & cum
Staurophona ac Cereoſtata , cumque divinorum melodia
hymnorum ... deportatum eft.Leo Oft.lib.i.Ch.Caſ.ca.34.
. Sumentes cruces aureas ad procedendum eo thuribula ',
atque Ceroſtata , textuſque Evangeliorum . Vide Ord.
Rom . & Honor. Auguſtod.l.1.c.8 .
CEROSTATARIUM . Glof.s.Benedicti, cap.de ve-
lis argent.Ceroftatarium , xupapopov ..
CEREOSTATARII, Acolythi , qui Ceroftata , feu
candelabra in Eccleſiaſticis Proceſſionibus, aut cere-
moniis deferunt ; qui aliis Ceroferarii.Petrus Diacon.
lib.4.Chronic.Caſın.c.37.Bajulos , Cereoftatarios, Sta
#roferos , Aquiliferos , O *c.
1 CEREPULIUM . Vide Cerefolium .
CERERE , Gaudere . Gloffar.Sangerman.MS.
9 CEREREUS, Cerarius,ut puto, Gall.Cirier. Qui Urinam laxivam , Cereviſiam vocat quidam Verſifica
vendit ceram velcereos.Charta Archembaldi Borbonii ' tor apud Henricum Rebdoff.an 1347 .
pro Habitantibus Villam -francam apud Thomaſferium CERVISA . Charta Otconis Imper. an . 994. apud
in Bituriz.p.226.Deunoquoque Mercerio femel in anno
quatuor denarios....Cererei extranei vel privati quatuor
denarios.
I CEREROSUS , SILLITEIOANT TO , Cerritus, infa-
nus, in Supplemento Antiquarii . Lege Cerebroſus.
CERESARIUS, Ceraſus, Ceriſier , in Capitula-
re de Villis cap.70.
CERESUM , Ceraſum , Gall.Ceriſe , apud Ro
landinum Patavinum de Factis in Marchia Tarviſina
lib.8.cap.6.
CEREVISIA ,CERVISIA,CERVISA.Glofæ MSS.ad
Alexandrum latrofophiſtam lib.1.Paſſion.Cibiriaticon ,
Cervifia.Vox Gallica vetus,qua Galli noſtri potum qui
cx hordeo conficitur,nuncupabant,ut auctoreft Plinius
lib.22.c.25.Nos etiamnum Cervoiſe dicimus . Ionas in
Vita S.Columbani c.16.Cum refe&tionis appropinquaret
hora, miniſter refectoriivellet promere Cerviſiam , qua
ex frumenti vel bordei ſuccis decoquitur, quaque præ ca-
teris in orbe terrarum gentibus, præter Scoticas @ Darda-
nas,qua Oceanum incolunt, utuntur, nempe Gallia , Bri
tannia, Hibernia,Germania,cateræque quæ ab eorum mo
ribus non diſcrepant, vas quod Typrum nuncupant , in
cellarium deportavit, & c.
Antequam autem potusille fiat, redigitur prius in
maltam hordeum . Eft vero malta , quam Dani, Bel-
gæ , Theutonefque Mout, & Moltz dicunt, vix aliud
quam Aerii AmydeniBúvit , quam exponit hordeum a-
quamadefactum , ac maceratum , ex quo germen ?-
rumpit, quod deinde cum eodem germine , live enatis
filulis, torretur. Toftum , pleneque præparatum ino-
lendino frangitur, inque farinam apratur. Acmox a-
queo humori inditum una cum lupulo fali&torio igne
excoquitur,fitque liquor potuigratiffimus,quem Belgę piſcopo cum prafata filia Iv.familias in beneficium acce
& Franci vulgo Biere, Dani Oel, Angli Aėl appellant. pit, eomni anno de Epiſcopali ſubſtantia unam plenama
Hæc ex Pontano in Chorogr.Daniæ . Will.Brito lib.2. Cerviſiam , Vi.maldros , unam pernam .
Philipp.de Flandrenfibus :
Raris ſylva locis facit umbram , vinea nuſquam : reviſia , in Charta juranienti Ordinum Regni Daciæ
Indigenis potus, Thetidimiſcetur avena ,
Ut vice fit dini multo confe &ta labore .
Cenſent plerique , atque in iis Hadrianus Junius{ lib.
2.Animadverf.cap.12. & Jin Batavia , & Goldaftus in
cap. 9. Eckeardi de Caſıb. S.Galli , & in Theodorum
! Eremitam de Vita S.Galli lib. 1. cap. 1. cereviſiam à
Cerere dictam , quaſi Cerebibiam , quod Ceres , id eſt,
frumentum coétum bibatur . Id hauliffe videntur ab I.
fidoro lib.2o.Orig.cap.3 . Cerviſia , à Cerere , id eft,
fruge vocata , eft enim potio ex feminibus frumenti vario
modo confe&ta . At fententiam hanc improbar Iſaacus
Pontanus, cum Gallis , barbaris hominibus , ante Ju-
lium Cæſarem ,ne nomen quidem Cereris per ſomnium
uſurpatum . Ego vero malim à Ceria , quod idem eft
ac Celia, Cerevifiam di&tam .Nam etfi Hifpanorum Ce-
CER
480
lia ,vel Ceria ,non idem omnino potus fuerit cum Cere
vifia:haud tamen abfimilis fuit,cum celia ,uti jam fupra
annotatum , è tritico , cereviſia ex hordeo madefaétis
conficiatur , ita utextremæ in cereviſia ſyllabæ adje
&æ voci fuerint ad difcrimen ceriæ ipfius. Et fane à
veteribus , feu potiusævi medii Scriptoribus,Celiæ vo .
cabulo donatam cerviſiam ,obfervatum in v.Celia , ubi
& de vocis originequædam attigimus.
Cereviſiam porro Gallis, Anglis, & populis Septen
trionalibus potum familiarem improbat Henricus A
brincenfis, qui fub Henrico III.Rege Angl.floruit :
Neſcio quid Stygiæ monftram conforme paludi,
Cervifiam pleriqae vocant: nil ſpilius illa ,
Dum bibitur: nil clarius eft, dum mingitur; unde
Conſtat quod multas feces in ventre relinquit .
Chappeavillum ad Anſelm.Leod . cap.53 . Conceſimus ,
ut in loco Follis nuncupato...monetam , materiam Cer
viſe conſtitueret . Vide Jonam in S. Columbano ca.16 .
Cogitofum in S.Brigida , &c.
ČERVESA . Charta Alemán . inter Goldaftinas 42 .
Hoc eſt 30.ſeglas Cerveſa . Ch.49.Hoc eft fingulis annis
de Cerviſa ſeglas 15.Adde Ch.59.61.67 .
CERVISIA DEBILIS , in Statuto S.Cantuarienfis Ar
chiepiſcopi apud Stanfordium in Placitis Coronæ lib.2.
cap.49.Petite biere, quæ tenuis dicitur apud Eigilem in
Vita S.SturmiiAbbatis Fuld.cap.13.ad diſcrimen For
iis potionis, quæ
CEREVISIA DUPLEX , appellatur apud Michaelem
Scorum lib.i.Menfæ Philoſophicæ c.9 .
CERVISIA EX Vino CONFECTA . Conſtantinus A.
fricanus lib.s.Commun.locor.Medic. ca.28.Omnis Cer
viſia de quolibet vino falla groffior eft quam vina dalty
lica , & ad digerendum eft duriſſima , ſed digerentes
multum nutricat.
CEREVISIA MELLITA . Vide Mellita , & to.s Ma
billonii de Vitis SS.Ord.S.Benedi &ti p 527 .
I CERVISA fumi videtur pro certa cereviſia men
ſura , puta quancum una vice coqui ſoler. Diploma
Ottonis Imp.pro Inſtitutione EpiſcopatusBrandenbur
gici in terra Slavorum apud Ludewig.to.2.Reliq . MSS .
pag.397.In tribus bis locis .. in unoquoque eorum tresmo .
dones, duaſque Cervilas, ſex modios tritici , .duos por
cellos , dc.
cellos ,
I CERVISIA , Eadem notione, in Actis SS. Junji
to..pag.527.de B.Meinwerco : Unde Epiſcopus dedit ei
ad temporalis vitæ ſubfidium ...11. talenta denariorum ,
111.Cerviſias, iv . pernas, xx.malder avene ...Etab E
CEREVISIARIUS CACABUS, in quo coquitur Ce
apud Ludewig.to.s.Reliq.MSS.pag.325.
4 Cervišiales Denaru . Vide Malpenning .
CEREUS PASCHALIS . Qui in Sabbato ſancti Pa
ſchatis à Diacono benedicitur, & novo igne accendi
tur , cujus auctorem Zozimum PP. facit Liber Pontifi
calis , in Zozimo PP.Per parocbias conceffit licentiam
benedicendi Cereum Paſcbalem . Ita etiam Amalarius
lib.i.de Eccl.Omic.cap.18.Rupertus lib.6.de Divin.Of
fic.cap.28.29.Durandus lib.6.Ration.cap. 80. Sigebert.
an.407 . & alii . Ac Baronius an.418. n.70. obfervat il
lius ulum longe antiquiorem , cum Hymnum de ce
conſcripſerit Prudentius, qui incer ejus Opera le
gitur . Proinde exiſtimat Zozimum ftatuiffe , ut Ce
reus Paſchalis , qui in majoribus Bafilicis tantum ac
cendi foleret , æque fingulis parochiis concederetur .
Alii
 481 CER CER 482
Alii vero contendunt Hyninum hunc qui ad incenfum Annus Epiſcopatus Hugonis Pariſ. Epiſcopi 2 .
lucernæ inſcribitur , non eſſe de Cereo Paſchali , ſed Vide Joannem Hocfemium in Geſtis Pontificum Leo .
Hymnum vefpertinum de lumine quod olim veſpere dienſium cap.1,fub finem .
quotidie in Eccleſia ſolenni quodam ritu accendebatur , CERİ , pro Cera , fi bene conjecto , Potionis ge
à quo Lucernarius dictus. Certe ritum hunc Cerei Pa nus Plinio notum . Rymer.to.13.pag -374.col. 1.Simul
ſchalis antiquiſſimum effe docet Ennodius, qui obiit cum omnibus allocationibus, tam le Bouge the courte ,
an.521. apud quem exſtant duæ Benedi&tiones Cerei quam vini, Ceri , & aliorum requiſitorum . Vide Ce
Paſchalis , Opuſc.9 . & 10. & Epiftola ad Præſidium Dia- lia & Cereviſia ,
conum 29.tom.9.Operum S.Hieronymi . Habetur præ CERIA . Capitulare Pipini Regis Italiæ anno 793 .
terea Drepanii vetuſtiſſimi Scriptoris carmen de Cerco cap.32 . De pravis illis hominibus qui brumaticos colunt,
Paſchali. Vide Gregor. M. lib.9 . Epiſt.29.Alcuinumido hominibus fuis fubtus maido Cerias incedunt ,
lib.de Offic.divin.cap.de Sabbato ſancto Paſcha, Ho- votos vovent, ởc.Ubi Cerias pro Cereos ponitur.Can
norium lib.3.cap. 101. 102. Aimoinum de Miraculis S. delas dixit Concilium Nannetenſe cap.20. [ Amalthea :
Bened. 31. Chron . Caſin. lib. 3. cap. 31. Concilium Ceria , Faſciæ ſepulcrales . ] Vide Votum .
Bicuricenſe an . 1031.cap. 13. Miffale Gothicum pag. I CERIBER , 5yxi panc , Cerebrum , in Supple
325. Gallicanum pag. 467. Uſus antiquos Ordinis mento Antiquarii .
Ciſtercienſis cap. 23. Gavancum , Menardum ad li q CERICEUS, Cericus , pro Sericus ,paffim le
br. Sacramentor. Gregorii M. Sirmondum ad Ennod . gitur in Chartis ævimedii.
Henricum Valeſium lib. 4. de Vita Conſtantini cap . I CERIFEX , Qui operacur in cera , in Additio
22. & c. nibus ad Vitam S.Antonini to.1.SS.Maii p. 347. Vide
CERA PASCHALIS ad faciendum cereum de Paſcha , Cerarius .
in Monaſtico Anglic.to.2.pag.40.TabulariumCellinia CERIFORUS . Vide Ceraptum & Ceroferale .
cenſe, de Girardo Conſtante : Medietatem de unaqua CERILARIUM . Gloff.Gr. Lat. Kineisndcov, Cerila
que carta , unam medallam Claromontenfem debent de rium . Meurſius interpretacur officinam cerarii täkipe .
Cera Pafchali. Occurrit rurſum alio loco . 701x. Sed legendum puto xupst. por , Cerularium . Vi
Cereo Paſchali affigi ſolet titulus, ſeu Tabella,quam de Cerularius.
Pafchalem vocant , in qua Precentor infcribit quotes I CERILIGION , Idem ac Chirogryllus, quod v .
annus fit dominicæ Incarnationis , quota Indi&tio , Com CERILLUS . Wolfardus lib.3.de Mirac.S .Walbur
currens Epacta , ut eft apud Udalricum in Conſue- gis n.10 Cerillum , quilingua Teutonica Rifta nomina
tud.Cluniac.lib.i.cap.14.Præterea circulus Lunæ , ter tur . Germanica verſio habet Reinſten flachs .
minus Pafchæ , litera Dominicalis, dies Dominicus Pa CERINA . Vita S.Franciſci de Paula to .. SS.
fcba , Lunwipfius diei, & aureus numerus , Pontifi- April.pag 185. Etfic puer ſpatiiunius bore cepit Ceri
cante N.Papa , & quot anni ſunt Pontificatus ejus , re nam piſcium pondere decem rotulorum , quam parave .
gnante illuſtriſſimo Rege Francorum , eo quot anni ſunt runt , & *fic pranſiſunt. Henſchenius Naſam vel cor
regni ejus , Od nativitate ejuſdem , ut eſt in veteribus bem piſcatoriam interpretatur.
Conſuetud. Floriacenſis Cænobii cap. 1. Ejuſmodi ta TCERIO , Menſuræ genus. Charcularium S Van
bellarum Paſchalium , quas Indiculos vocat , memi- dregelili to.i.pag.215.Una quartaque mina valore trium
nit Beda de Temporum ratione cap.47. Induntur præ- denariorum minus quam Cerio de forode Caudebec.
terea anni Pontificatus Epiſcopidiæcefani , & aliquot TCERIOLA ,proCercella ,ut in hac voce dictum eſt.
alii annorum characteriſmi , qui Ecclefiarum proprias TCERIOLUS , Parvus cereus.Mabill.com.4 . Ana
feſtivitates, ſolennitates , dedicationes , & ejuſmodi le & t.pag.587.ex Pirminii libello : Et ad ſanctam Eccle
fpectant, uti ex cabula ſequenti patebit , quam ex Re- fiam oblationes & Ceriolos oleum ...reddite. Occurrit
geſto Cameræ Comput. Parif.fign .Qui es in cælis , fol. iterum in Privilegio Ferdinandi Gonzalez pro Mona
208.eruimus . fterio S. Æmiliani to.3.Concil.Hifp.pag.177.col.1.Vide
Titulus Cerei Paſchalis Capellæ Regis Pariſ.Scriptus Cereolus.
in Pafcha anno Dom.MCCCXXVII . TCERISUM , pro Ceraſum , Gallice Ceriſe.Spicil.
Annus ab origine mundi 6526. Fontanell.MS.pag.494.In vigiliis debet Cerija , vel pi
Annus ab Incarnat.Domini 1327. ra , vel ſecundum quod tempus requirit .
Anpus d Paſſione Domini 1294 . I CERMENTORIUM , Ts' uszyld. Gloff. Lat.
Annus Indiëtionis 10. Gr.editæ . MS. habet : Termentorium , pro quo Can
Annus Biſext.3. gius nofter in hac voce cenfet legendum eſſe , Tergi
ſuſceptionis fanéte Corone fpinee 88.
Annus mentorium . A'ropeaypea eſt id quod ex abſterſione col
Annus ſuſceptionis ſanctæ Crucis, Sanguinis Domini, ligitur .
Catene cum magna parte ſepulcride veſtimentorum in TCERNARE ,Properare. Vet.Glof.MS.Sangerm .
fantiæ , & quadam tabula quam tetigit facies Chrifti T CERNEA , Idem quod mox Cerneda . Jacobi
o quodam frufto lignifancta Crucis , em Sanguine qui Auriz Annal.Genuenf.lib.io.ad an.1282. Inſuper falta
fluxit de Imagine Chriſti percuſa , documlacke B. Ma- fuit Cernea de Galeis cxx. que divifa fuerantper Sa
riæ Virginis , o ſuperioris parte capitis B. Joannis Ba- pientes Januenſes in civitate Janue .
priſe, cum capitibus S.Clementis , S.Blafii, S. Si CERNEDA , Militia urbana , ex Ital . Cerna , Cer
meonis , 87 . nide, Cernite . Stacuta Mediolan.part. 2.c.219.Cerne
Annus ſuſceptionis facrofan&tiferri & lancee cum ve- defiant in ea parte, in qua quisbabitabit , tempore ip
fte purpurea de arundine e ſpongia Domini, & cum fius Cernede tantum. Adde cap.392.
linteo quo fuit procinctus in Cæna , d *cum Peplo B.Vir CERNELIUM , Pinna ,Gall.Creneau , feu pin
ginis ego Virga Moyfi , 79. natus murus . Charta Petri de Richervilla de Affecu
Annus dedicationis Capella 87 . ramento domus fuæ an.1239.apud D.Bruſſel de Feudo
Annus tranfitus S.Ludovici 57 . rum uſu tom. 2. pag.855. Domum noftram de Cheeigneio
Annus canonizationis ejuſdem 29. alleguravimus Dom . Comiti Montisfortis.... tali modo
Annus translationis capitis ejuſdem 30. quod non polumus babere in eadem archeriam , nec ar
Annus ætatis Caroli Regis preſentis 32. baliſteriam , neque Cernelium , neque fcutum . Vide
Annus regni ejufdem 6. Quarnellus.
Tom . II. X I CER
 493 CE
R R
I CERNENTIA . Viſus. Martian . Capella lib .
-4.pag 115.Opponitur Cernentia cæcitati ,
°CERNICULI, Catamites recrementorum Gloff.
Ind. & Conſtantienſis. Excerpta Corniculi . Papias MS.
Bituric.Cerniculi, Certamites recrementorum . Ad hæc
Grævjus ; Exponant qui intelligunt.In Conſtantienſi
eft, Cerniculum , Cribellum appolline: fed emenda :
Cribellum ad pollinem ,ut habet PapiasMS.Bicuric.In
Gloffis Lat.Gr.Cerniculum , vorreios .
CERNIDA, à cerno,is, lignum ſupra quod ducitur
taratantara : quia diſcernit pollinem à furfure:Ugutio,
Papias: Cernida, cribellus pollinis ,vel Cribellum ad pole
linem . [Gloff.Ifid. Cervida , lignum , ſuperquod ducitur
taratantara, in Excerpris legitur Cernila. ] Vide Oct.
Ferrarii Orig.Ital.in Cerna.
I CERNILA . Vide Cernida .
9 CERNITA , Deliberario , publica conſultatio ,
ab Italico Cernire , Diſcernere. A &ta SS.Maiſ to . 1.p:
404.de S.Juvenali Epiſcopo : In adimplementum refo-
lutionis babitæ inillustri Cernita prædictæ civitatis cele-. chaelis. Joan.de Janua : Ceroferarius, qui cereum par:
brata die xxi.præfentis menfis .
CERNUARE , CERNULARE .Gloff.Ifid.Cernua. incumberet Acolythis , inde poftmodum à Latinis Ce:
se , præcipitare. Cornulus, in capite ruens. Gloff.Lat.
Gr.Cernulat , 20,315ą . Cernulus, warreversis, Cernuit,
( f.Cernuat)a grupisocu Flodoardus lib.4. Hift. Rem .
cap.ultim.Ubi primis atrio pedibusequusinſtitit, ſubito
Cernuatus cecidit. [ His vocibus uſi ſunt Varro & Se-
neca: ille lib.1.de Vita Populi Romani: Percurrebant
ibique Cernuabant : hic vero Epiftola 8. Cernuat, ubi
Muretus:Cernuat,quafi ludentis in morem dejicit. Idem
Seneca sbidem de fortuna loquens:Cernulat ( allidit.] roferarii , qui ignem verbi cæleſtis , quo illuminentur
Vide Salmaf.ad Solin.p.894.[& Turnebum Adverſar.li . fratres ad agnoſcendum, & inflammentur ad diligendum
17.c.23. & lib.28.c.9 .] Deum , prædicando miniftrant. Innocent.III.lib.1. de
CERNUE , Humiliter , à Cernuus, inclina-
tus" . Concil. Tolet . XVI . Joannes Baptiſta Cernue
profitetur : Ecce post me venturus eft , qui ante me fa-
Etus eft .
CERNUERE . Vide Cernuare .
CERNUI , Socci ſunt fine fola , i.e.folea.Papias
MS.Bitur.Feftus habet : Cernuus , Calceamenti genus.
L
Vide Soccus , Calceus .
CERNULARE . Vide Cernuare .
9 CERNUUS, Magnus, infinitus. Papias MS.
Bitur.Gloff.Sangerm. S.num.501.Cernuus, Magnus,
infinitus, excelſus, acer .
I CEROBOTARIUM . Vide Cerebrerium .
CEROCENSUS, Cenfus ex Cera : Cerocenſuales
qui Cenſum cere Ecclefiis ex debito præſtant : Cerarii,
de quibus fupra.Synodus Colonienſis an.1300.c.21 . Item
precipimus ut univerſi Ecclefiarum Rectores omnes Ce-
rocenjuales Ecclefiarum á Ecclefiafticarum perſonarum
quocunque nomine cenfeantur, qui Cerocenjum debitum
Jubtrahunt & non folvunt,& qui dictum Cerocenfum ha-
Etenus non folverunt, quod de ſubtraétisfatisfaciantin-
tra menfem , & deinceps debitis temporibus ftatutisper-
folvant di&tum Cerocenfum , ut tenentur.
9 CEROFALUM . Vide Candela ,
CEROFERALE , Candelabrum quod cereum fert.
Fortunatus lib.de Vita S.Medardic. 18. Epiſcopus ad
excipiendum illum cum thymiateriis , cum crucibus pro
cellit, o Ceroferalibus, ftipatus binc indeagmineCle-
ri.Gregorius Turon.de Gloria Confeff.c.79. Accenfiſ-
que ſuper cruces cereis , atque Ceroferalibus, dant vo-
ces in Canticis , circumeunt urbem cum vicis. Hiſtoria
Translat.S.Sebaftiani n.43 . His thymiateria ac thurife
ra , aliis Ceroferalia deportantibus.
CEROFERARIUM , Eadem notione, Sacramentar.
Greg.M.Ab Arcbidiacono accipiatCeroferarium cum ce-
reo . Leo Oft.lib 2.Chron.Caſin.c.25. Fecit & Cerofe-
raria 2.librarum quindecim . Lib.2.c.56.Ceroferaria ar-
CE
484
gentea duo. Hugo Flavin.in Chron ,an.1099. Sic inſti
tuit proceſſionis officium , crucibus , vexillis , thymia
teriis , Ceroferariis ,& omni glorie apparatu ...feftivus.
AddeConcil.Carthag .IV.can.6 .& Stephan. Eduenfem
Epiſc. lib. de Sacram . altar. cap.4 . [ Miffale Franco
rum p. 301. Liturg.Gall. à Mabillonio edit. col . 1. &
Chron .Novalicenſe apud Murator, tom.2 . part.z. col.
744. &c . ]
CEROFARIUM , apud Evodium Uzalenſem Epiſc.
lib.2 .deMiracul.S.Steph.cap.11. Viſa eſt videre.... duo
Cerofaria luminoſa pariter igne flammantia . Sed legen
dum Ceroferaria, aut certe Cerofora , vel Cerofera .
Vide infra .
CEROFERARII , Qui cereos deferunt in Ecclefiafti
cis ceremoniis, aut qui luminaria Ecclefiæ accendunt ,
Gloffæ MSS.Ceroferarius., cereum ferens . Ritus anci
quus celebrandæ Miſfæ : Sicque precedentibus Cerofe
rario, thuribulique latore, cum proceſione ad pulpitum
pergat. Kapooipas, apud Pantaleonem de Mirac. S.Mi
tat , ut Acolytus. Cum enim id potiffimum muneris
roferarii nuncupati funt. Iſidorus lib.7 . Orig.ca.1.2. A
colythi Græce , Latine Ceroferarii dicuntur à deportan
dis cereis, quando Evangelium legendum eſt, aut for
crificium offerendum : tunc enim accendunturluminaria
ab eis & deportantur, non ad fugapdas tenebras ; cum
fol eo tempore qutilet, ſed ad ſignum lætitiæ demonſtran
dum . Gerardus Epiſcopus Cameracenſis in Synodo A
trebatenfi an.1125.Hos ſequuntur. Acolythi, ideft , Cer
Myſter .Miſſæ cap.3..Acoluthivero, qui Latine Cerofe
rarii nuncupantur. Et mox : Acolutbicereos ferunt ac
cenfos, dum legitur Evangelium , non ut tenebrasaeris
illuminent, fed utproximis opera lucis oftendant : Ad
de Alcuinum lib.de Offic.divin.Rabanuni lib. r . de In
ftitut.Cleric.c.9.Rupertum lib.i.de Divin. Offic. Ivon:
Carnot.Serm.2.de Reb.Eccl . &c.
Hinc cum ordinatur Acolythus, primum ab Epiſcopo
docetur( verba ſunt Gregorii Magni in libro Sacramen
or .)qualiter in officio fuo agere debeat, deinde ab Arcbi
diaconoaccipit Ceroferarium cum cereo,ut fciat ſead ac
cendenda Ecclefiæ luminaria mancipari,ita ſibidicente :
Accipite hoc geftatorium luminis, ut per illud valeatis
adverſariorum tenebras effugare,& c.Ex quibus percipi
mus , Ceroferariorum munus etiam fuiffe cereos accen
dere in Eccleſia , cujuſmodi etiam fuit Cerifororum in
Eccleſia Græca.Glof.Gr . Lat. Kerán tas, Ceriforus.Sunt
autem Cerifori, iidem qui Ceroferarii , qui rapooip &
launafupópo: dicuntur Græcis. Exſtat in Euchologio
Græcorum eixilmi Xe potoviç A : Tsti to xmpspops, ubi
in ipfa oratione ad u tadao:po nuncupatur . Iftius igi
tur , ſi non ordinis, faltem officii fuit Marcianus i:le ,
cujus meminit Pancaleon de Miraculis S. Michaelis Ar
changeli : Hν τις ανήρ ονόματιΜαρκιανού , εξ απαλώνετε
you ysróru.com rupomópa Tã warriorsvaš autá . Pueri Ce
noferarii , apud Ingulphum pag.866.
CEROGERULUM , Ceroferarium . Hugo Roto
mag . Archiepiſc. 1.2 . contra Hæreticos cap. s. de Aco
lythis : Preferant ipfi luminaria acccnfa Cerogerulis
impoſita .
O CEROGRAPHUS . Vide Chirographum .
q CEROMA Latinis , kipaux Græcis , Tabula ce
rata eft , in qua fcribebant antiqui, vel Unguentum ex
oleo & cera , quo in palæſtris utebanturathletæ ; atque
etiam locus ubi ungebantur . Sed in Sexta Synodo.act.
4.Ceromadicicur certa ac denſa imago SS . Cofmæ &
Damiani,quam infra brachium fubfuram ferebacCoſta
tinus
 485 CER
tinus Laodicenus; in Vita vero , S.Wilfridiinter A &ta
SS.Benedi&t.ſæc.4.part.1.p.725.fumitur pro glutine ſeu
viſco , quo quis invitus detinetur. Sic Fridegodus de
Saneti abitu :
Intermærentes , orantes , opperientes
.. Evafit volucer , carnis Ceromate liber .
CEROPTATUM . Vide Ceraptum .
CEROSTATA , CEROȘTATARIUM , CERO-
STRATUM . Vide Cereaftata .
CEROTA , Papiæ , Firma reparata .
CEROTARIUM , Idem quod Ceratum vel .Cero-
tun , Græcorupwith, malagma quod vulneribus ſuper-
ponitur ex rebus liquidis , cera unitis conftans. Match.
Silvaticus : Cerotum , dicitur à cera , quia omne Cea
rotum recipit ceram , da eft quoddam medium inter un
gentum a emplaftrum . Cælius Aurelianus Sicc.lib.i.
Chron.cap.1. Declinante pafſsone , Cerotariis atque maz liq.MSS.pag.436.Nos Certificet & nobis cayeat de qua
lagmatis fimplicibus utendum , Occurrit pafliin apud snor millibus marcarum & quingentis marcis argenti
hunc Scriptorem . puri. Vide Certiorare ;
q CEROTECA , CEROTHECA , pro Chirothecág ". CERTIFICATIO , CERTIFICATORIUM , Citacio
in Charta Henrici V.Regis Angliæ Hilt.Harcur. to.4.
p.1440.Faciendo & reddendo nobis unam Cerotecam de
plate pro dextera manu. Charcular.S.Martini Pontiſar.
Nifi folvantannuatim unum par Cerothecarum .
O CEROTUM ,Græce Kupotop, Ceratum ,unguen
ti genus fic dictum , quodmagna ex parte ceraconſtet,"
Vita S.Antonini Abb.Surrentini fæc.4.SS.Benedict par
1.p.423.FeciCerotum fiveunguentuni, etc.
9 ČERPEIRE . Hierat.Juris Pontif. p.175. Quan-
tum crimen eſt cum quis percufit , vel boftiliter.'Prima ,
tem vel Cardinalem Cerpeit . Force leg.Ceperit. i monium , Gall. Certificat, in Inſtrumento jam lauda.
CERRETANI. Conſtituciones Ordinis ' Fra-
trum Prædicatorum pag . 101. Fratres noftri Cerretano-
rum conſortium , quivulgo Bianti dicuntur , illorumque
gaeftuandi modum omnino evitare tenentur ; caveantque
Predicatores ne illorum indulgentias pradicent. Mox
jidem ibi dicuntur Clerici officii: Nullus...prefumat de
cætero queſcumque indulgentias per Cerretanos, féu Cle :
ricos officii , ita appellatos , a ..
CERRITUM, CERRETUM , Silva ex fagis , quas
Heſtres dicimus , conſtans, Italis Cerreto ; ex Cerro
fagus (vel quercus . .] Vetus Charta apud Ughellum in
Felulanis Epiſcopis to.3.pag.300.Omnem terram quo eſt
ad unum tenentem cum Cerrito arborosa , quamque Oli-
me arboribus., que iſtis terminis concluditur, ý c. Alia
Grimoardi Epiſcopi Piſani pag.404. Cum predi &tis pe
tiis de terris...cum ſcopeto , Cerreto , feu ſilva mon
te , c {Gregor.Mon.in Chron.Farfenfi , apud Mura
tor.to.2 . part.2. col.440 . Quidam Pando donavit in boc
Monaſterio cafalem Mempini...es campum Auriellani..
O Cerritum unum in Narnare . ) . de ægroto , cui fanitatem promiſerant per viſionem il
1. CERRUS. Tabularium Conchenſis Abbatiæ inku.
thenis Charta 203. Et de Civada 4. den: adCalendas
-4 . denarios , Os Cerros de canbe, id eft , fafciculos
cannabis .
CERTAMEN ,Cura , accuratio , animicontentio,
Inſcriptio Codicis Carolini,,feu Epiſtolarum fummo-
rum Pontificum ad Pipinum & Carolum Magnum , ex
Codice MS. Cæſareo apud Lambocium lib . 2. Com
mentar.de Bibliotheca Cælarea c.5.Eo quod nimia vetu .
State eye per incuriam jam ex parte dirutas atque delaras
(Epiſtolas) confpexerat, denuo memorabilibus membra-
nis (ummo cum Certamine renovare ac refcribere decre
vit. Capitulare 6.ann.819.C.11. Volumus quidem ut ea
que ſuperius : retulimus , ut unuſquiſque exinde bonum
Certamen babeant , & c.id eft , curam .
4 CERTAMINIS JUDEX ET PRÆses dicitur Bal-
duinus Comes, in fubſcriptionibusdonationis Mona
- ftetio Aquicinctino fa &tæ ann.1096, apud Miræum to .
2.pag.1145. Sic diétus videtur , quia Balduinus ille
Tom. II.
CER 1486
prímus eratinter multos viros nobiles, quifimul con
venerant ad eam donationem confirmandam , meta
phora forte ducta ab eo qui Campionibus decertantibus
præfidebat .
CERTAMINARE , Certare , contendere , alter
cari , o doveixar, fecoinovirer , in Gloff.Græc.Lai.
CERTESCERE , Certum ſcire , in Gloff. Ara
bico - Lati
G CERTIFICARE , Notum vel certum facere ,
ſcripto teſtari, Gall. Certifier. Inſtrum.publicum Gal-,
teri Notarii ano.1399. ex Archivo B. Mariæ de Bono
Nuntio Rotomag . Quæ omnia & fingula pramilla in
præfentiamei Notarii publice infraſcription per me fic
falta fuife...Certifico.Sumituretiam pro Cauzionem fa
cere pecuniæ debitæ ,Gall.Donneraſſurance . Diploma
Alberti Ducis Saxoniæ an .1292.apud Ludewig.10.5.Re
vocatio in jus, in Concilio Lambethenſi an.1 281.0.12.
Vide Concil.Londinenſe an . 1268. can . 26. [ & Lind
woodi Provinciale l. 2. tit. 1 , pag. 81. 84. & 89. Edit .
1679. ]
q CERTIFICATIO , Securitas . Vira B.Giraldi de
Salis, apud Marten.com.6.Amplift.Collect. col.1007.
lui paulo ante ſecundum cauſas inferiores deſcendebat in
interitum , per virtutem Giraudi Certificationis experi
winnen
tur antidotum .
I CERTIFICATIONIS LITTERÆ , Scriptum teſti
to anni 1399, ex Archivo B.M. de Bono -nuncio Ro
tomag,
T CERTIFICATORIA LITTERA , Eadem nocione,
ibid. Vide Lindwoodum lib. 3. Provincialis cit. 23.
pag . 233.
CertifiCATUS, Certior factus, in A &tis SS.Jus
lii to.2.p.323. & alibi .
CERTILAGIUM , pro Curtilagium , ut vide
tur . Regeſtum 87.Chartophylacii Regii : Stepbanus
Meraudi tenet quandam domum ſitam in Monte- Alodio
juxta iter cum Cersilagio pertinentiis fuis. Infra : Jo
hannes Guillelmus Darbonis alitor Alamet tenent pri
mo duos domos contiguas cum Certilagiis fuis fitas in
Monte - Alodio juxta fuos.confines.Ibidem :Iten tenet idem
Johannes Regis unum Certilagium fitum in Coſtagio
Montis. Alodii . Vide Curtilagium in Cortis 1 .
S CERTIO , Affirmatio , aſſertio . Chron . Wa
tinenſc apud Marten.to.3.Anecdot.col. 827. Tecum co
gnofcant Certionem miniftrorum cæleftium . Sermoeſt
li cæleftesminiſtri. Hanc promiffionem feu affevera
tionem Chronographus appellat Certionem .
CERTIONARE ,Securum reddere.Charta Wen
ceslaiRegis Bohemiæ an.1418.apud Ludewig . 10.6.Re
liq.MSS.pag.86. Nos eumdem Nicolaum debujufmodi
quatuor millibus fexagenarum groß . indemnem reddere
volentes plenarie Certionare .
CERTIORARE, Perppu ogin Gloff.Græc. Lat.
Certificare, certum facere, apud Ugucionem , Joan
nem de Janua, & Monachum Sangallenfem lib.1.de Ca
rolo Magno cap.24 . & Juriſconſulcos aliquot. ;
I CERTIORATIO , apud Baluzium to ,2, Hiſt. Ar
vern.p.598.ex Regefto Parlamenti an.1498.5 : 1
I CERTIORATUS,Certior factus,in Inſtrumçnto an.
1291.Hiſt.Meld.to.2.p.187 .& in alio an.1463.inter Sche
das Cl.Præſidis de Mazaugues.
CERTITAS,Firmitas, 3:34.6 tns,in Gloff.Gr. Lat.
CERTITUDINALITER , Certe , procul dubio,
Gall.Certainement. Vita Gregorii X ,PP.Nam tosaudio
X2 rat ,
 487 CER
vt , o Certitudinaliter viſu perceperas de eodem , & c.
Occurrit in loftrumento anni 1443.inter Schedas Prze
hadis de Mazangues , apud Rymecum to.3.pag.960.col.
1.Marten.co.g.Amplint.Collect.col.782.10.6.col.301.Lu
dewig.com.4 . Relig. MSS. pag.415.com.6.pag.474. in
Axis 68. Martii com.1 . p .540. Április tom.2. pag.
808. & c.
CERTUS, Quidam , noſtris, Un certain bomme,
Gloff. Græc. Lat. prees, Certus , bath , Certs . Leges
Rothar isRegisLongobard.tit.93.5.1.Siquis cabellum
emerit, & auétorem ignoraverit ,& venerit Certus homo,
qui ipfum caballum fuum effe dicat , & c.Addecit. 101 .
Leges Luichprandi Regis tit.90.G.I.
5.3.&
CERUCI, Linea in malo navis. Ceruci , linea illa,
a qua ( ad quam )in navibus vela ſuſpenduntur.Gl.San
german.Legendum Ceruchi . Vide Ceracbi .
CERVEIA , f.Vivarium , Gal.Parç, in quo Cere
waliave animalia continentur . Charca ann. 1235.in-
ter Inſtr.to 4.novz Gal.Chrift.col.206.D . Cum Abbas, quod cum in ſepulcro quæreretur præter crucespallo
conventus S.Benigni Dinion.dicerent , fe babere ufua- Cervical Epifcopi nibil repertum eſt .
gium in nemoribus de Villa-comitis...... Ad omnia qua CERVICATA , Idem quod Cervica . Acta S.Sacure
vellent facere ad opus domus de Cbafno ..ad chuyo niniMartyr.num.19.Cervicatis.coutufus. Joannes Mo
dendum Cerveias do pratum ejufdem domus que claufu- nachus lib.z.Vicæ S.OdonisAbb.Cluniac.Pugnos tamen
ra indiguerint. Cervicatos pro mercede fue improbitatis, in oppro
CERVELLA, Cerebrum , Cerebellum , irrépaz @ u,
Gallis , Cervelle . Lex Aleman.tit.59.cap.6 . Si autem
refta tranfcapulata fuerit , ita ut Cervella appareat .
ex ipfa plaga Cervellaexierit . Occur
Et 9.7 -Si autem
rit præterea in Lege Bajwar.tit.3.c.1. 9.6.tit. 4. I. 5.tit.
3. 9. 5 .
CERVELLERIUM , Caffidis ſpecies , quæ fupe
riorem capitis partem operit , Italis, Cervelliera, cam
pelletto di ferro per difeſa del capo : de cujus inventore ,
fic Chronicon Nonantulanum MS.ſub Friderico II.Im-
peras: Por bas tempora Michael Scotus Aſtrologus Fre
derici Imperatoris familiaris agnofcitur, qui invenit se
fum armatura capitis , quæ dicitur Cervellerium . Hic
cum vidiſſet ſe moriturum itu lapilli biuncis caput le
fum , ex lamina ferrea fibi fieri fecit capitis infulam ,
quam geftabat. Cum autem efſet in Eccleſia, o Eucba.
nftia levaretur in altari , amovit à capite infulam ferreā
ob reuerentiam Chrifti; tum lapillus biunx in verticem
ejus decidit , quo cutem hefit parumper . Ille dubitans
hapitlum fecit penfari, que invento biunci, certus mor
tis , rebus ſuis difpofuit moriturus. Hic eft Michael Sco-
tus, cujus liber de Phyſionomia editusolim , & Fride-
rico Il. Ímp. dicatus eſt : tametfi deloco & tempore e-
ditionis nulla habeatur nota in libro edito quem legi :
certe laudatur editus Venetiz ann.1503.a Simlero.Ex-
ftat etiam ejuſdem liber alius infcriptus Menſa Philofo
pbica editusPariſiis ann . 1500. primum , deinde Fran-
cofurti an . 1602. Scripfit præterea tra & atus varios , de
Notitia conjunétionis mundi terreſtris cum cælefti, de
diſpoſitione utriuſquemundi de preſagiisftellarum e-
lementaribus: qui affervantur in Bibliotheca San -Ger-
manenfi Parif. Vide Statuta Veronenſia lib.z.cap. 31 .
Michaelis deniquememinit He&tor Boethius lib. 13,
cxtremo Hift. Scotor. Hujuſmodi vero capitis arma-
turam Cervelliere vocabe Poctæ noftri Guill. Guiart
ann . 1264
i Sed pro cerebro ipſo ſumitur in Vita S. Franciſci de
Le chaple commence auz eſpèes ,
Dont ta 4 de maintes manicres,
Sus by aumes , ſus Cervelieres
Prennent plommées à deſsendre ,
Et bacbetes par tout pour fendre .
Rurfum ann . 197.
Aucuns d'entre eus teſtes defnuent
De byaumes e de Cervelieres,
Et plantent alenas às cbieres .
Rurfum ann.1198 .
CER 488
Mes bauberjons , de Cervelieres ,
Gantelets , tacles de gorgieres .
CERVESA , CERVESIA . Vide Cerruifia .
!. CERUGIA , vox Italica, pro Chirurgia, in Con
cilio Budenſi an . 1279.can.9. Nec illam partem Cerugie
exerceat, que ad uftionem vel induftionem inducis. Vul
gus etiamnum Cerugien , dicit pro Chirurgo .
2.CERUGIA ,CERUVA.Ugutio : Sorbus quedam ar
bor ,quia ejus fructus babilis eft ad forbendum , unde hos
forbum ,fru tusillius arbaris,& dicitur Ceruva , vel Co
rugia , potusqui ex tali fru &tu fit , vel etiam offa .
CERVICA , Joanni de Janua , Alapa , vel potias
colaphus , c dicitur à cervix . Gloff.Lat.Gall.Cervica ,
Briſe , ou Colès .
CERVICAL , Treix páv.ov.Gloff.Lar.Græc.Quod
circum caput eſt . Aliud videtur quam pulvinar, ut &
in ſequenti Annalium Benedi&t.co.z.pag.439.n.94. lo
co , ubi de corpore Hogeri Hammaburgenlis Epifcopi,
brium antequam moreretur , fumfit. Leg. Cervicalas .
CERVICATUS , Superbus , furiofus , contumax ,
Joanni de Janua . Utitur S.Auguftin.in Pfalm . 6.
CERVICORIUM , Crumena ex.cervi corio . Or
dericus Vitalis lib.5.pa. 996. Et ob boc Monachis quon
dam ſuſceperunt 10.folidos en unum Cervicorium . Dom
nizo lib.i.de Vita Mathild.cap.13.Hoc regis munusDu
cis ad comeram tulit, unum o Corium ccrui, quod num
mis ipſe replevit . Occurrit etiam ibi femel. Le Ro.
man deGarin MS.
En Cuir de cerf fet le Baron gefir ,
Fonte une biere , le Baron i ont mis .
4 CERVICOSITAS, Pertinacia , contumacia i
Legitur in Opuſculo Magiftri Manegaldi in Anecdotis
Muratorii to.3.p.204.in Conciliis Hifp.to.3. P.363 . in
A &tis SS.Julii to.3.p.235.
CERVICOŠUS , Percinax . Paffim occurrit .
I CERVIDA . VideCernida ..
CERVIGIUM . Vide Chervigiam .
CERVINARIA , feu CELVINARIA , vel Cellars ,
naria . Petrus Diaconus Chron.Caſin.lib.3.c.26.Cal.38.)
Cervinariam adiit , vinum menfus eft , c. Chron.Cam
faurienſe lib.4.Perfefto itaque
palatio pro advontantium
fufceptione , cum cellario e Cervinawa, fantinuacanso
panarium edificare oæpit .
CERVINARIUS , Qui vinum vendit , quafi
qui Cervinarie curam habet .Privilegium Archambaidi
Borbonii & Agnetis uxoris ejus pro Villa Franca apud
Thomafferium in Biturig. p.226. De unoquoque merce
riofemel in anno quatuor denarios ; de unoquoque Cerui
nario quatuordenarios .
CERVISA , CERVISIA . Vide Cerevifia .
CERVIX , vulgo , Parscolli pofterior, quæ ab
occipitio incipit & tendit ad ſpinam : hinc Iſidorus lib.
11.Orig.cap.i.Cervix vocata , quod per eam partem ce
rebrumad medullamſpinadirigitur , quafi cerebrivia .
Paa!a to.1.April.pag.121. Mula ...decin ta injecit pedis
i &tum in caput ejufdemjuvenis ...dn tantum quod Cerviós
illius per aures defcendebat .
CERULARIUS . Anaftafius Biblioth . in Hift.Ec
clef.pag.173.Cerularius quidam erat in foro ex laboribus
fuis locuples. Ubi Theophanes& Cedrenus : Kai tina
Kinpiacevovoro ci twópw a vsi sã Tuy xárovtæ èx zów idi
OV HESUKONECNijue , & c.Quibus locis Meurſius& Fabro
tus kupowóany ,Cera venditorem Cerularium dici pucant,
quem
 CER
489
quem Gloſfæ Græc.Lat.Cerarium vocant. ( Vide Glof- ti bomines aut in pecudes , aut in feras, aut in portento
ſar.mediæ Græcit . in K : pis . ]
i CERULARIUM , Locus ubi venduntur , vel aſſervan- .chariam PP.c.6 . Affirmantſe vidine annis fingulis in
tur ceræ , ſeu cerei . Gloff.Gr. Lat. xsexcadelor, Cerila- Romana urbe , & juxta Ecclefiam S. Petri , in die vel
rium . Leo Grammaticus in Leone Philoſopho pag.486 . nocte, quando Calende Januarii intrant, paganorunz
[& Synieon Logotheta in eodem Leone n.26.]mapondelor, conſuetudine chorosducere per plateas , da acclamatio
dictam ædiculam fuiffe reſtanțur in æde Sophiana , in
qua affervabantur cerei majoris Eccleſiæ : Tóyors i njenem
πρησμός εις τα κηραλάρια της μεγάλης εκκλησίας , καντων 7
xaptogethwrtavrov , aj tá soarernas . Nam fic ea verba
capienda exiſtimem , ut Cerularium diverſa ædes fue-
1 rità Chartotheciis , & Sacella .
1 CERULEUM . Eldefonſus de Pane Euchariſtico p.
165. Tres nummi moderni tantum pondushabent ,quan-
* um 153.maxima Cerulei grana , quod Triticum dicitur.
1 CERUM . Vide Ceri .
. & CERURSICUS , Chirurgus . Vita B. Luchefii
10.3.SS.Aprilis pag.606.Nihil remedii à
à Cerurficis me-
dicis inveniret .
. 9 CERUSICUS , Eadem notione , in Vita B.Co-
lunbæ Reatina to.s.SS.Maii p.361.Cum venifler Ceru
1 ficus liberatum ( apoſtemate) eum invenit ,
CERUSSA SCRIBERE , vel ENCAUTO , in lcg. 1 .
Lod.Th. de Veteranis: unde Cerullatæ tabulæ, in leg. 1.
eod.Cod.de Aliment.Scribendi ratio, cujus uſus potif-
fimum in Edi& isfcribendis& proponendis, ut hic in-
dicatur . Illinebancur nempe tabulæ ceruſſa, feu albo
colore, in quibus poftmodum fcribebatur . Meminit ,
ni fallor , ceruflæ hac ratione Fortunatus in Poem . cu
jus locus non fuccurrit .
& CERUVA , Vide Cerugia .
CERVULA , CERVULUS , Ludi profani , apud
Ethnicos & Pagados : ſolebant quippeii Kalendis Ja
nuarii belluarum , pecudum , & vetularum aſſumptis
formis huc & illuc diſcurſare , & .peculantius ſeſegere.
re : quod à Chriſtianis non modo profcriptum , fed &
ab iis poftmodum inductum conſtat, ut ea die ad cal-
candam Gentilium conſuetudinem privatæ fierent Lita
Iniæ , & jejunaretur, ut obſervare eft ex Concilio To
ecano IV.can.10.S.Ifidoro lib.i.de Offic.Ecclef.cap.40.
Concilio Turon.II.can.17.S.Auguſtinus Serm.de Tem-
pore 215. Siadhuc agroſcatis aliquos illam fordidiſs
mam turpitudinem dehinnula , vel Cervula exercere ,
ita duriſſime caſtigate , ut eos pæniteat sem ſacrilegam
commiſiſſe. Vita S.Eligii lib.2.ca.15. Nullus in Kalend.
Januarii nefandaridiculoſa, vetulas, aut Cervulos,
But jotticos faciat . Concil.Autiſiod.can . 1. Non licet
Kalendis Januarii veræla aut Cervolo facere , vel ſtre-
nas diabolicas obſervare , O °C. Halitgarius in Pæni-
tent. cap. 6. Siquis in Kalendis Januarii , quod mul-
ti faciunt , in Cervulo ducit , aut in vetula vadit ,
-3 . annos pæniteat . Ita apud Columbanum in libr. de
menfura penitentiarum cap . 7. Burchard . lib. 19. c.
5. Feciſti aliquid tale , quod pagani fecerunt, & ad-
buc faciunt in Kalendis Januarii in Cervolo o vetula :
fi feciſti, 30. dies in pane & aqua pæniteas. Eadem
verba perperam ſcripta habentur ex Reginone apud
Morinum poft libros de penitentia pag. 41. Meminit
præterca Cervuli S.Pacianus in Paræneli ad poeniten-
tiam . Denique S.Ambroſius in Pfalm.41. Sed jam ſa-
tis in exordio tractatus , ficut in principio anni', more
vulgi Cervus alluſit. Fauſtinus Epiſcopus Sermone in
Kl.Jan. Quis enim fapicns credere poterit inveniri a-
liquos fanæ mentis , qui Cervulum facientes , in fe-
varum ſe velint. babitus commutari ? Alii veſtiuntur
pellibus pecudum , alii aſſumunt capita beftiarum , gau-
dentes y exultantes , fi taliter je in ferinas ſpecies
transformaverint, ut homines nonele videantur . Ma-
ximus Taurinenſis in Serm. in Kal. Jan. Nunquid non
univerſa ibi falſa funt, & infana, cam fe à Deo forman
Tom . I.
CER 490
transformant. Bonifacius Epiſc.Moguntin . Ep.ad Za
1
nes ritu gentilium , cantationes facrilegas celebrare ,
menſas illas die vel no &te dapibus onorare, o nul
Ium de domo fuα , ve ) ignem , vel ferramentum
vel aliquid comodi vicino ſuo præftare velle , Pirmi
nius in Excerptis de ſacris Scripturis : Cervulos do
vehiculas ( leg . vetulas , aụt veticulas , ) in quadra
gefima vel aliud tempus nolite ambulare. Viri veſtes
femineas, feming veſtes viriles in ipfis Kalendis, vel
in alia lufa quamplurima nolite veſtire . Adde Epift.
Zachariæ ad Bonifac. cap. 6. Aldhelmum Abbar . Mal
mesburienſem initio Epiſtolæ ad Eahfridum , Epiſto
las Petri Damiani p. 384. Ęditionis 1.610. Durand.
libr. 6. Ration. cap. 15. &c . Vide Feſtum Hypodia
conorum ,
CERVUS, Cervus domeſticus, in Lege Salica cit.
35.9.2. & in Leg.Longobard.lib.i.tit.19.9.13. Juſtinianus
Inſtitut. lib. 2.tit. 1. de Rer. divif. Cervos quoque qui
dam itamanſuetos habent, ut in ſilvan tre redire fo
leant. Ejuſmodi eft ille qui à Virgilio deſcribitur lib.
7. Æneid.
Cervus erat forma præftanti, & cornibus ingens ,
Tyrrbide pueri, quem matris ab ubere raptum
Nutribant, c .
CERVUS Signum HABENS , eodem tit.Legis Salicę .
idelt, nolan , cincinnabulum , ut recte interpretan
tur viri docti. Vide Signum ,
Cervus Dominus ,id eft,domeſticus,in Leg.Ripuar.
tit.42.9.2 cui opponitur Cerva indomita, 6.7 .
CERVUS ad venationem faciendam manfuefa&tus, ibi
dem : quipræmittitur in ſilvam ,ut cæteros attrahat, &
dum iís ſe adjungit, in caffes & venatores conjiciat .
CERVUS EXTELARIUS , Vide Extelarius ,
CERVUS QUI PRUGIT . Vide Rugire.
Cervus QUI TREUDIS NOH HABET . Vide
Treudis .
CERVUS RAMAGIUS,Gall.Cerframage , apud Chri
ftinam Piſanam 1. part. du Treſor de la citè des Dames ,
cap.18.
Cervi, Furca , . Suflentacula, Papiæ : ex Gr.for.
tenpox . [ Hac notione Cervi vocem ufurpavit Var
ro . Servius ad illud Virgilii Ecl.z. Figere Cervos , an
notat : Aut furcas , quæ figuntur ad cafie ſuſtentatio
nem , que dilte Cervi ad fimilitudinem cornuum cervi
norum : aut , quod melius , Figere Cervos , id eft , venari
ejaculari intelligamus. ]
CERYCIUM , Cælio Rhod.21.16.idem eſt quod
Græcis X:npur.hoy vel spoxi , Caduceus , ſeu lignum re
ctum , duos habens ſerpentes fibi invicem implicitos ,
& facies habentes ſibi obverſas , Gall . Caducee .
1. CESA , Incesa . VetusChronicon laudatum à
Lindenbrogio : Ex nimia feſtinatione Saxonum Ceſas
ſeu firmitates ſubito introiit. Item : Multos Britones
conquiſierunt una cum caftellis, et firmitates eorum lo
cis paluſtribus, & * Inceſis. Quod alius auctor fic reddi
dic: Et ibi multa caſtella acquifierunt , & loca firma e
munita, paluſtria , &* Inceſa. Ubi Cefas do Inceſas
diciopinatur ,quæ Latini Concædes vocanc. ( Chron.
Farfenſe apud Murator.co.z.par.z.col.464.Dedit ſupra
dictus Campo Abbas vicendam in Furcone .... in campo
Armonis gualdum de Fele &to uſque Cefam de Leoli ,
foram Petri Rofcri. ] Jus Vicentinum lib.s.Siquis fuerit
inventus incipiendo vel accipiendo alienas Cejas,vel fo
lia de alienis Jurgis,& c.Silva Cædua,Gall.Taillis [Occo
Morena in Hiſtoria Laudenf. Mediolanenfes igitur ege
X 3 Lav
 491 CES
Laundenfés in aporso campomprandos ,es bromes forprofpi-
cientes , nullonempre , nullifque vitibus , nullo etiam
apar
follato aut Cefa , nullifque arboribus inter stringwerf
tem oxiſtentibus, quamuis Laudenfos pauciores fuoriana
fomen Mediolanenſes nallomodo punt invadere auf fwon
mnt. In hunc locum Muracorius : Male im Ofi Codi
ce legitur, ipfo farenre , Cofta. Vulgi aurem .verbum
hoceft, quo indicantur fepesillæ, quæ ad arcenda à
1 vineris aur campis armenta & cives,ne ſegeresaur perm
pinos lædant, fpineis ur plurimum virgultiscomrexun-
cur. Hanc vocem derivatam vulç Olius à Latino Cædo
quodicædi foleanr quorannis fepes ne filvefeant, aur ni
mium excreſcences, infeſtam umbram in vincas agrof
que extendanc. ] Vide Coneifa & Inciſa .
# 2.CESA , Sve appellantbaftas Galli: PapiasMS.
# CESPALICANA , Specięs Scriprurz . Vide
Scriptura ,
& CESPATICUM . Vide Caſpitavicum .
CESPES, Prædiam rufticum . S.Cyprianus Epift.
ad Donatum ; Exilis ingenii angufta mediocritas tenues
admodum frugesparit, nullis ad copiam fecundiCefpi-
tis cpimisingraveſeit. S.Ambroflibiz.Epift.30. Tran-
fcripris in alioram jura fuis prædiis, virum fequitur,et
exiguo illic conjugiscontenta Cefpire, folatur ſe religio tionem, feu exationem , neque in mari aut Rhodano.
nis femplicitatis divities . Aeta S.Sebaſtiani cap. 18. ſeu Sagona , ant Dou , vel Ligeri fluminibus navigan
In Campano littore, in quo erat lati Cefpitis dominus . tibus , aut littoribus commorantibus requirere audeat
Senarorlib.z. Var: Epiſt.19.Gratia dominorum de Cefpi-
ris divifione conjunétaeft. Lib.s.Epiſt.14 .Antiquibar-
bari, qui Romanis mulieribus elegerint nupriali fædere
fociori, quolibet tralo predia quefiverint, fifcum pof-
fefft Cefpitis perfolvere ...cogantur . Addle lib.7.Epift.45,
Lex Longobard.lib.z.tit.18.9.3.Cumipſis bominibus per
feany afturiamagebannt, Ofeos a ſuis Cefpitibus remo-
z'enses, in fuum feratiam replicabant, qui paſtmodon
libertatem fimubo res amittebant, Mox: Sintliberi
de ſuisperfonis, ficut dominuscarum inftituerit ... Noc an
ment
ſuisCefpitibus reinoveantur. Tit. 33. Si de illo labore
comparaverit, quod poltea laboraverit, aut fecit , poſt-
quam in ipſa cafa ad cenſum reddendum introverit,in ip:
ſo Ceſpite dimittat , ubilaborauit Odilo Abb.Cluniac,
in Vita S.Majoli Abbatis : Abbas Berno naming in par
ribas Burgundio, Cefpite Mariſcenfi, paga qui voca-
tur Cluniacus, Menafteriam cepit inftruere . Vita S,
Popponis Abb.cap.11.n.44 . A prefato Henrica fui jurus
in Amblavia Cefpitem , qui in 12.feve manſos extende
batur.. brinmit . Odo Abbas de Mirac.S.Mauri cap. 2.
Brennowem amplifimum poßefionis fue Cefpitem pero
wit. Vide leg.io.C.Th.de Prædnavicul.Gregor, Mag.
lib.7.Epift.6 .& c.
CUM CESPITE TERRÆ TRADERE , Aliquem in
:
terræ poſſeſſionem mittere , ei tradendo Cefpitem en
jufdem terra . Charta Dodationis Sigeredi Regis in
Monaftico Anglicano tom.1. pag . 29.col. 1. Sane quia
caoendum eft ne bodiernam donationem noftram futuri
temporis abnegare valoare in ambiguum devocare pre
fumptio , placuit mibi banc paginam candere diuna
cum Cefprite Terræ prædiétæ Tradere tibi, *c.Vide lite
voflitura .
9 CESPITARE , Cadero , Cefpirare , offendere .
Vetus Gloffar.Sangerman. num.go1. Præfertim dicitur
de equo offenfatore , qui ceſpiti pedem impingit, Gall
Choral qui bronebe. Chronicon Mellicenfep434.col
vin Senacorio Martini Abb . Scotorum : Equus fuper
quem fedifarigotus Cefpiravis in quodom ponte, dege
prime cecidiper caput equi ne poatem , poftea de ponte
and aquam.Hinc Cofpitaner vel Incofpitator equus offen-
Saror dicitur Servio in Æneid . 11.0.671. Charta Joannis
Abb.Florjac.an.1247.apad Stephanocion in Antiquia
Aurelian.Mss. pag.375. Quod verfutia infidiateris ge-
seris bamani non igneratur provifum , ut ficinter igno-
CES 49.2
namuine tenebras palpantos , o defaibu Laminafaa fcientin
in via morum lubrice Ceſpitantes', c.c.
CESPITARII , Qui cefpipes eruunt . Lambertus
Ardenfis : Oneratores etiam et brettorii cum boccis ,
Cefpirarii.comcefpitibus oblongis, das mantellatis...apa
rantur ,
CESPITATICUM , CESPITATICUM , quibuſ
damelt cribufum pro via cafpitibusmunienda : aliisvi
derur efle pro caftris muniendis. Nam ex ceſpitibus.ca
ftra circumdantur , & aggeres caſtrenſes fiune, rada
cer Vegetius lib.3.Quod & firmatPlinius lib.zs. Cefpo
tum natura caſtrorum vallis accommodata , i Claudia
le Laboureur 10.1 . Maceriarum Infulæ Barbacæ pag.47.
Tributum pro pontibus & viis ftratis reparaadis ex
Aum . ) Alii denique cributum, quod ex cefpitibeas. ,
ſeu prædiislocatis & conductis penfitatur : & Cefpitis
indiftitium onus videtur appellari , apud Senatorem
lib.s.Epift.14.Capiculare si Caroli Mag. an. 806. C.DL.
De teloneis o ciſpitaticis , ficut in alio Capisulardi on
dinavimus , reneunt, id oft , ut ibi antiqua.confuetudo
fuit, exigantur,& *c. Diploma Caroli Cal. apud Sani
julianum in Hift. Tornurii: Neque prefumat de earum
ſervis exigere .. fivede ſuis tuloneum , auzullam nedbibie
præfumat, aut navaticum , aut Cefpitatiouan , eut ſier
lutaticum , aut pontaricum , aut in terra rotaticeen . Je
alio Diplomate ejufdem Caroli apud Bestium.ixEpifer
Pictav.Ullum teloneum , aut riparicum , autpartanisumi,
aut pontaticum , aut falutaticum ,aut Cefpraticum , aut
cænaticam ,& c.Occurrit paſſim in veteribusChartis a
pud Will.Hedam p.49.Aimoin.l.s.HiQ.Franc.c... Doué
blet . in Hift.Sandion.pag.708.838.& c. ( ubi & pag.696.
legitur Cheſpetaticus . ]
CESPATICUM , in Charta Odonis Comitis Ble
fenſis an.978 . apudMarren.com ... Anecd. colo 9:50
nulius . exiaftionem prefumat inferre vel expetere ,
neque in ripatico, neque in Cefpatico , neque in puluçs
rajico ,
Cespetaticus, in Charca Dagoberti L. Regis
Franc.apud Miræum to. I. pag.241.col.2. Teloneosud
navigios...zultatieas, themonaticos, Cefpetanicas apud
veraticas , Oʻ6.
CispecTATICUM . Præceptum Pippini Regis
Franc.apud Marcen.co.1 . Amplifi.Collect. cal. 30. Ne
postarico, vel pulveraticofeu
que falutatica nec Cá
ſpectatico .
G CESPONTICUM . Diploma Ludovici Imp.an.821.
apud Marten.tom . 1. Collect. Amplifi. cal.77 Nalisas
publicas Judex vel quilibet Exafler ...but rotaticuno, aut
pulveraricum , aut Cefponticum ...exadtare profumat .
9 CESSABUNDUS , Inftabilis , vacillans . Par
piasMs.Bituricenſis,
CESSIM . ( An breviter ? ] Fridegodus in S.Wilfrá
do cap.49.
Hinc divi petiia , fupra quem mufa revolvit ,
Løtus Edilredi patulas fidentius auløs,
Cui retulit Celfim , Letantur & ambaviciffin ,
CESSINUS . Vide Cuffinus .
9 CESSIONARE , Cedere , Gall. Faire ceſſion ,
tranſport. Epitome Conſtitutionum Ecclefiæ Valenc.
tom .4.Concil.Hifp. pag.168.col.s. Nemo ex habentibus
figna laudabilis eleemofynæ fedispoffit Caffionare alte
ri lignum aliquod ne lites inde fuboriantur , cur Procurar
tori ſolventi figna perturbationis occafio fiat.
ÝCESSIONARIUS,Qui jurc fuo vel aliqua poffef
fione cedit ;is etiam cui ceditur. Vox Juriſconſuliis no
ca.Occurrit apud Rymerum co.l.p.211.col.i. & pa.243 ,
col. . & c.
CES
1
493 CES CES 494
CESSIOSUS, Quifepecedit,inGloflis:Ilid,velceſſata Ex.Ceffus Martiali & aliis Græocessus muliebre çingu
ut addir:Ugutio . lum eſt; præcipue illa zona, qua nova nupta nuptian
0 9 CESSIT, Nupfit, in Gloffis Iſidori. rum die.præcingebatur à ſponſololvenda,
( CESSITOR ,Idem acCeſionarius , quiſua poſter, 4 CESTARIUM ,pro Sextarium Speciesmenſura :
Kone cedit.Chartul. Eccl. Aprenſis fol. 125.Cedo bibiip- paflimoccurrit in Denominationibus & Recognitionis
Sa vinea cum ipſo campo , cum ipfo caſale , c#mexago fuo, busde Volca:0:41.num . 18. in Archivo Principis de Roe
quod ibi confiftit , o habent ipfas res confortes de unola- ban , ketians alibi.
tusme ipfo Cefitore. CESTIFER . VideCaftifex ,
CESSODIUM ; Ceffatio ab odio . Henrigus Rosla in CESTON ,Zone Venerise, Gloff Sangerman.MS.
Herlingſberga: n.sor.Papias MS. habet Cetom Latinidixerunt.Cetuse
Stant illis fupera- pacis : Vide Geliai
Litigiis reſilireplaset, pattum ſtabilire CCESTUS.NicolausSpecialis de Rebus Siculislib,
Indice, voce , manu.: jam Celodium profitendur , ki. cap.16. apud Muratar.com , 10.col.935. Has autem
4 CESSUM ,Chanta anni IV .Odonis Regis, cujus terras tam variis Ceftibus, tam incertismeasibusingre:
meminit Mabilloniusin Actis S.Benedict fæci5.2 : 76 diens ogrediens,impesus-manis intention up OG. Pu
n.177.de
. B.Bernone Abbate: Cellum unumin villa Nals to legendum eftibus', licet, etiam fcribatur Ceftibus ,4
dis traditurSacerdotibus fervientibus in Ecclefia S. Per pud Baluzium .
DI
tri. Idem locus inexplicacuscitacur in nova GallChr, & CETA ,proCete. Piſais:craſiſtimus Gall.Baleine.
com.4 . col.1518. f. legendumeſCenfum , ur Ceffus pro Vide locum in Geafpecia .
Cenfus legiturin voce Presbyteratus fub finem . Vide CETARIUS,CETARIA.Gloff.Græc.Lac. B:24PEUTHY
Cenfum in Cenfus. Cetarius.Donatus ad Terent in Eunuch. Cetørji quice
CESSURA , apud Sammarthanos in EpíſcopisMa- te, id eft , magnos pifces venditant, & bolonas exercent .
galonenſib, fub an.1345. ex veteribusSchedis : Hoc eo- Papias : Bolona,redemptor Cetariarumtabernarum , in
dem amoratam babuit Epifcopus tranfalljovem de como quibus falfamenta condiuntur , quastabernas vulgo Ce .
fenfus Canonicarum , qua veſtiario in annuas proventus tarias vocant.Alibi: Bullonesa ( leg. bolona ) Cotera,
Vorgvuntur Colunas , ait.tabula Capitularis B.Gervafii rii, (leg.Cecarii )qui diverſa.genera piſcium , uendunt,
deſuviniaco ,c. Sed leguudum Cæfuras;. Charta Bal- Idem : Cetarii, piſcatores dicuntur abuſive, uel quifala
1
duini Comitis Flandriæ an.c063 .in Diplomacib.Belgi- Jamenta piſcium & liquamen vendunt , tradun ,a.piſce
cis pag. 62. Pafturam etiam totius clienig ideft, devexe Ceraria , vivaria,in quibus cete alii pifcesfunt, uab offici
montis,... O Cefuram , ubi fruteta Occurrunt ruricalis.ad na , in qualiquamen ex pifcibus conficirke, MiraculaS ,
adificandasfepes . Bavonis lib. 3. Cetari ad balenas capiendasmare fupe
1. CESSUS, Ceffatio à Divinis . Acta Capitularia ingrelli .
Ecclefiæ Lugdun.an.1347.fol.133. Cod.Reg. Requiran , TCETERAH.Gervaſius Tilberienlisde Ociis im
tur etdiftam injuriana emendent , quod nifi fecerint , perialibus: Sed in una grandificapillos Vaneris , epari
contra ipſos Cellus apponatur, organa. fufpendantur, & cam ,Ceterak .. ſuperſtraveris. Ad hæcLeibụicius com.s.
alia fiant, quæ circatalia de jurefuerint faciendo . In- Scriptor. Brunſvic.pag. 894. Ceterah, inquic,nomen eſt
fra:Lefta fuerunt...requefta,qua fieri debent,propter Cefn barbarum officinisreceptum , quo ſignificacur afpleniä
fus appofitionemcontra sllos, qui violaverunt clauftrum . ſeu ſcolopendrium , herbæ genus
Græcis& Latin . notum.
(Bulla CalixtiPapę an.1456.ex Archivo Caltri Nannet. CETES,Oues,aves.Glof.Ilid.In Excerptis Celes,
Quia nobis imotuit venerabilem fratrem noftrum
Jaca- fed æque ignotum , inquit Grævius.
bum Epifcopum Ribedosenfem ... Cellum in dictam Eccle 9 CETHERIUS,Idem qui Cosaceus pectanscete,
fiam a divinispofuiße : idcirco Ceffumipfumita pofitum Gall.de Baleina. VideRetharie.
penisus scllimus. Arreſtum Parlamenti an.1333. apud CETHI.Martep. tom.2.Itineris Lifterarii p.365 .
de Lauriers tom.2.Ordinat.pag. 104. Inceperat precede- ex Itinere Indico Balthaſaris Spinger: Et hic creſcitli
Te contraipſum , volendo Ceffum feu interdi& um poners gnum album , quod Ceghi dicitur ,
in ipfius Comitatusterram . ) I CETILISJUBILATIO ,f. Jubilatio cætus ſeu turbę
2. CESSUS VEL DECESSUS, Gall. Cez decez, una congregata. Sallas Malaſpinæ de Rebus Siculis,lib.
dicitur de BeneficiisEcclefiafticis vacantibus per celio- 6.1.4.]Ibilitzas,eletoria , d ' viella , amriumque genera
nemvel obitumpoffefforis.Bulla Pauli III. Papæ defa- muficorum hymnum concinunt triumphalem, cujufcü
cularizacione Monaſterii Vezeliac an.1537. incer In- que Cetilis officium jubikationis cantica medulatur,
ftrum . ( 0.4 . novæ Gall.Chr.col.112. Ac monfa capitula q CETIMUM ,£ . Idem quod Cetinum . ŞAudoenus
mi..per Coffina uel Doceffum , nec son facriſtia ... ho- in Vita $ Eligii 1.2.Guta. Vadb inquit,in ilham quejuxta
prioratus
feffaria as canzeriaofficia predicta per Cellum Gerimum fata eſtrupem , illic inter vepres reperies liga
officia hujufmodiobtinentium , quomodolibet vacans tum funda o abfconfum quod guaris ,
sia perpetuo unirentur . Lobinellus Hift.Brit. tom.2. p. CETINUM , E Cetaria ſeu vivarium grandiorum
7255. Toutefois que la vagatian deſdites Eglifos eft ada piſcium . } Tabularium Galaurienfe an. 14. Ludovica
venue perCeſum vel Deceßum , oci ? İmper. F.Lotharii: Cum filvis, pafcaisyftalariis, Cersa
1 2. CESSUS,pro Cenfur. Locus eft in Presbytera- nis, calortis,rivis, rupinis, esco
tus fub finem , Vide Ceffum . 1. CETINUSf.Pannus ſericus, quem vulgo dicimus
94. CESSUS.Albertinus Muffacus de Geſtis Hen-i Satin,Hiſp.Kofo . Epitome Çonftitut. Eccl. Valent. tom
rici VIII:13. rubrica 8.Angebetgus Imperatoris Pifano 4. Concil. Hiſp. pag. 175. Canonici « Archidiaconi
rumque animos , quad jam vittuna penuria intelerabilis Preceptar, Sacrista do Decanus in Ecclefiam feders obti
, panni nigri finiex Çeting carmelino Juful
fuos afficeret, preferram visa defeffus ,cum minimalejues i nenses , nouzas
Cefliss menfura,quam Mitadelana tavrigenam vocant,Pi- tal... deferre teneantur. Coponici vero Foranei ... Magia
ſana monete folidisduobus arrogatis pardatoribus eme- ftriin Thealogia,Daltores Juris ,muzaspanni nigri cum
retur. Vini Ceffus idem quod vinum vendicum , pretio . Getino vial acea,ere.
f ceffum feu conceffum . I CETON . Vide Ceſson .
G CESTA,Vinculum , Ligamen .Guidanis Diſcipli, 9 CETR . Codex MS. Ierainonis Abb. Sangeçman .
3 na Farfenfis lib.2.c.4. Cofta calige cum fuerit aſſuta de- fol.73. verfo color.Hilduinus Cerr.folvit indium unwu .
det effe tam longa , quo poffit intra pugnum fiericonſtri . An Cetarius, Piſcator ?
ССЕ .
 493 СЕГ → CH3 496

I CETRETUM.Veteres Gloire: Stellaria ,Salice- natis. Ở inſtitütis haberiperdi&tum Amedeum & Beral
tum vel Cetyetum . dum Chabiſcentur maritando vel alias collocentur , pro
I CETRINUS, pro Citrinus ,Ital. Cetrino , Gall . ut & quemadmodum diſcretioni patrum eorumdem libe
Couleur de Citron . Acta SS. Benedict. fæc.o.part.2. pag. rorum femininorum videbitur facienduin .
616. de B.Vi&tore III. Papa : Planeię diaſpræ deaurata , I CHABLUS, Rudens, Funis,Gall.Chable,apud D.
guingue tres fine auro; diarodine tres deauratæ ,diaps. Bruſel de Feodis to.2.p.202.col.2.
jti due alia Cetrina , & aliæ quinque purpurea . CHABOCELLUS , Species menſuræ frumenta
I CETUMCRUDUM , o potapır. Bu , Edulium ex riæ.Charta Ruellani de Vivario Armigerianni 1265.ex
thinni piſcis carne ſalita,quo Veneti Moronam appellant. Archivo Veteris -villæ : EgodediVeteri-ville duoCha
Supplementum Antiquarii . bocellos frumenti annuiredditus ad menfuram Doli .
CEVATA , ut Civata, Avena.Annales Benedict. CHACANUS. Vide Caganus .
com.4 . pag.604. Raymundus faciat ſervitium per unum CHACARE. Vide in Caciare .
quemque annum ad quatuor milites & fextarium unum 1. CHACEA , Venatio . Vide in Caciare .
de Cevata ſeu avera . 2. CHACEA , Via per quam aguntur animalia ad
I CEVERIUM , Species embammatis feu eliqua- paſcua.Hinc Cbaceare,pro eo quodGalli etiamnum di
minis, quo pullicondiuntur, vel f.vas in quo coqueban- cimus, Chaffer les beſtes aux champs. Will . Thorn. ann .
tur . Hilt. Dalphin .tom .2 p.312.col.1.Item , quod cum 1285. Totum pratum, in quo continetur quædam Walla
difto primo ferculo ſerviatur nobis... deſex gallinis gros. vocata Walla ſeu Chaſes Cellerarii Ecclefiæ Chrifti
Jis partitis per medium , aut duodecins pullis parvis in Cantuarienfis, que continet 20. perticatas in longitudi
Ceverio preparatis . ne, O * 20. pedes in latitudine. Et mox : Quod Wallia
I CEVEUS , Rjour Gloff.Lat. Græc. Locus teſtudi- ſeu Chacea predi ta remaneret di &tis Abbati & Priori
natus . Coinmunis ad cariandum do Chaceandum , &c. Adde
I CEVO ,Vergo, inclino, Kéttu.Glof.Lat. Græc. pag.1947 . Bract.lib.4.tract.1. cap. 44. Ut fi quis omnina
CHAABLIS, Rudens , Gall . Chable vel C.uble . viam obſtruat, vel Chaceam , per quam ingredi ſoletpa
Epiſtola Guidonis de Dampetra ad Philippum Aug.an. Aturam .Monafticum Anglic.to.1. pag .292. Habendum
1113. apud Mart.to.s.Collect.Amplift.col.1114. Tra- & tenendum dilam pajturam ... cum competenti via ad
diderunt mibi de munitione de Tornailles ... 6. martellos , minus latitudinis 30. pedum ad Chaciam quorumcunque
2. Chasbles, 6. culcitras, Ó'c. animalium ſuorum , fugando eas per terras meas fine di
SCHAAFELLUS, Tabulatum , Gal.olim Chaffaut, Spendio pratorum meorum . [ In pluribus Galliæ locis prę ;
nunc Echaffaut. Charcularium Lingonenſe f.167 . Nos ſertim in Neuſtria , ambalacra ſeu itinera hinc inde ar
Guido Archid.Laticenfis & Simon Dom . Ruppifortis no- boribus confita Chaſles etiamnum appellantur . ]
tum facimus univerſis, quod Odo de Proingneyo in no 4 CHACIA.Charta Edwardi Regis Angliæ an.1 299.
lira præſentia recognovit promiſitvenerabili Patri E- apud Rymerum tom.2. pag. 856.col. 1. Totum honorena
piſcopo Lingonenfi , quod Ćhaafellum , quod erexit in de Aquila cum bundredis ,maneriis ,Cbaciis& omnibus
domo ſua de Proingneyo ad petitionem & voluntatem ip- aliis pertinentiis .
fius Epiſcopi... diruet & evertet . Aftum an . gr.1228. Cacia.Monafticum Anglic.co.3.p.70. Partem terre
In Inſcriptione harumce Litterarum habetur Chafel quæ jacet inter Caciam quæ tendit ad Hautam , c.Ibi
lus . Vide Cadafalus. dem ... Cum ſectis, viis, Caciis, ſemitis,&C.
G CHAALLANIA ,Caſtellania ,Gal.Chatellenie : RECIIACEA:Monafticum Anglic.co.2.p.646.Toftum
Hiſ . Dalphin.com.1 . pag . 123.in Extracto litterarum fuum quinque acrarum cum duabusbovatis terra , & pa
Guidonis Dalphinian. 1240. Denamus in perpetuum ſturam feptingentarum ovium , in Clentham - Caverby,
domini noftram de Monte -bonoldo, O Cbaallaniam e cum Cbacea & Rechacea de una ad aliam , quandocun
juſdem caftri, & mandamenti e mille folidos Vienn, que eis placuit ,& * c. Vide Caciare.
renſuales , &c. RECHACIATUS , Repulſus,Gall. Rechaſsè.Herinc.
4 CHAAN . Vide Cham poft Caganus : Knygthon. an.1293 . Recbaciati ſuntà multitudine ma
CHABANARIA . VideCabanaria . gna velut oves in ovile .
CHABANNE MERCATI, Forum te &tum , Gal . CHACERIA ,CHACIA , Venatio .Vide in Caciare .
Hales , Charta Communiæ Rellanet ex Regeſto 2. Ca CHACIPOLLUS,CHACIPOLLARIA.V . Cacepollus,
meræ Comput. n.55 . A &tuns in Chabannis mercati de 9 CHACOR ,Equus venatorius , Vide Caçor in Ca
1 ciare .
Buno 24. Febr. 1296. Vide Capanna.
9 CHABBARDUM . Vide Caphardum . CHADABULA . Vide Cabulus .
9 CHABENTIA ,Collocatio ,Gall.Etabliſſement : 9 CHADRIGARIUM ,Exportatio, Vetura,Gall.
Teſtamentum Guillermi de Turre Canonici Clarom . Cbarriage, quod minus male diceretur Quadrigerium
an . 1315. apud Baluzium to. 2. Hiſt. Arverniæ p. 538. Computus anni1217.apud D. Brufel de Feudorum uſu
Item Mayjeto & bæredi Hugonis de S. Deſiderio ; qui to.2.p.1035.Cellerarius Pariſius.De Templo 1.lib.De
moratus fuit mecum dum viveret volo , rogo O ſupplica. Præpofitis Pariſius 36.l. De relig' & Chadrigario c... A;
omnibus fratribus meis & cuilibet eorumdem ,quod unum gitur de expenſis vindemiæ .
nepotem cujuslibet eorumdem procurentCbabentiam , CHAECIA , Idem quod Chacea, Via, &c. Charta
in aliquoMonaſterio induantur. Chabentia hic idem eft Guillelmi de Milliaco ann . 1208.in Tabulario Calenſi
quod neceſſaria ad victum , educationem & ad certam fol. i 27. Quoddam mareſcum quod babebatinter Millia
conditionem ſeu vitæ genus . cum & Chaeciam de Unciaco mihi ... adcenſuavi.
9 CHABISCARE,Collocare,Gall.Etablir. Teſta 9 CHAFAGIUM ,Lignacio,Gal.Chauffage.Litte
mentum Joannis Comitis Clarom . ann . 1340. Et in ca ræ HumbertiDalphini pro fundacione Monaſterii da
fu in quo dictum Amedeum decedere contingeret di- Salletis inter fragmenta Hift. Stephanotii MSS. tom.7 .
dłum Beraldum etiam decedere contingeret abſque libe : Poffint libere utilignis ficcis viridibus totius noftri ne
ris maſculis procreatis matrimonialiter de liberis fuis moris. de Salvayrino ad opus Chafagii & furnidicti Me
aut aliquo ipforum , & decederent habentes liberosfemi- naſterii.In Hift. Dalphin.com.2.p.91.ubi eæd.litteræ re
ninos , à quocumque ipſorum unum vel plures ex legiti- feruntur,habetur Chaffagium .Vide Calefagium .
mo matrimonio procreatos, in illo cafu volumus eg ordi TCHAFALLUS, Turris lignea,ſeu tabulatun ,unde
namus , quod de bonis alias ſibi per nos donatis. c. ardi-, noſtri olim Chafaut,nunc Echaffauti. Charta Thaſſiac.
anni
 497 CHA CHA
498
anni 1404.Juxta plateam ubifolebat effe turris ſeu Cha. Atitionis Mahumetanę poteftas penesCaliphas remane
fallus nemorisjuxta portam vocatam de Matiſcone.Hiſt. ret : unde à Baldrico Dolenſilib. 3. Thudebodo lib .
Dalphin.co ...p.132.col.1. in Computo anni1324. Pro Roderico Archiep. Toletano lib. 7. cap. 1o.Vincentio
emparando o cooperiendo magnum Chafallum Villa in Belvac. lib. 32. cap. 54. Conrado Urſperg. & aliis, Pope
fummaso.lib.3.f.3.den .Vide Cadafalus . Apoftolici fuæ gentis vulgo appellantur. Priwus au
CHAFFAYLLIus,Eadem notionc.Hift .Dalph. to . tem Caliphæ nomen & dignitatem uſurpavit Abubaca
1.p.66.col. 2. in Vificatione Caftrorum ann.1344. Item rus, Mahometi ſucceſſor, ut auctor elt Georgius El
invenerunt unum Chaffayllium in exitu porte di&ti Bur- Macinus.Titulos Chaliphę Bagdatenfis habes in Chro
gi de Monte verfusfavergiis , qui ceciderat, & ideo fuit nico Flandr.cap.82. Sed & Caliphas videntur appellaf
injunclum Cellarerio , quod ibidem de dicta mayoria fieri fe fuos Sacerdotes, non modo ſupremos , fed etiam
faciat unam murtum bafiørdam cum quatuor culiis . quoſvis , Saraceni Principes. Vide Petrum Diac. lib .
q CHALFATT A ,Eodem ſignificatu .Hift.Dalph in.co.4. Chron. Caſin.c. 51.
2. p.284.in Computo annorum 1333. & ſeq.Item , pro fa CHALIFATUS,Califæ dignitas .GeorgiusEl-Mat.
ciendo opere Cbalfatta ad prædicandum Crucem fan &tam lib.z.Hift. Sarrac. c.6. Chalifaoui in illis tradtibus pre
in loco Predicatorum 11.S.groß. fe&tus eft filius ejus Hifpanus .
CHAFELLUS, Idem . VideChaufellus. CHALMA, CHALMS. Vide Calma .
CHAFFARDUM . Vide Caphardum . CHALONDUS ,CHALONNIUM . Vide Chelandim .
CHAGANUS. Vide Caganus . G CHALVAGIUM ,Lignatio,Gall .Chaufage.Hi
CHAIA. Vide poft Caya .
ftor. Dalphin. tom. 2. pag . 411. col. 2. in Ordinatione
CHAICIA , Venacio . Vide in Caciare . Humberti II. ann . 1340. Nec ulterius patiamini , quod
I CHAISNUS ,Quercus, Gall.Cbejne . Vide locum aliqua nemora ... noftra fcindantur, ejartentur velchar
in Lemnia . bonentur pro martinetis vel aliis groflisferrorum operibus
CHALANNUS,CHALENDRA.Vide Chelandium . faciendis, niſi dumtaxat pro minutis fabricis Chabo
CHALRA , Xdaséru,in Gloff.Græc.Lat.Galbanam , vagiis perfonarum , ac aliis minutis ufibus opportunis
fuccus ferulæ arboris . Vide Chafagium .
9 CHALCIDISSARE ,Græcis,xmaxiSi'(Hv, Pecunię CHALVĀRIÇUM ,CHALVARITUM ,Gal:Chariva
avidius invigilare.Vide Rhodig.Ant.Left. 20.23., ri, Tinnitus & vociferationes, quibus in Gallia præfer
CHALCIDIUM ,Menianum ,Gall.Balcon .Vide tim ſponſis ad ſecundas nuptias convolantibus illudunt
Caldicwm .
atque conviciantur . Statuta Synodalia Ecclefiæ Avés
CHALDÆI,Saraceni.Ita Saracenos Hiſpanicos non nion . ann . 1337. apud Marten. tom . 4. Anecdot. col.
ſemel vocat Sebaſtianus Salmanticenſis Epiſcop. in Hi- 561. Cum fponfa ad eorum traducuntur hofpitia,de ipfo ..
ſtoria à Sandovallio edita. Regeftum cenſuum Ecclef. rum domibus bona more predonum rapiunt violenter ;
Romanæ ex Bibl. Regia : Et quædam littera bulla au- pro quibus pecuniarias ab invitis redemtiones extorquent,
rea bullata Leonis Regis omnium Armeniorum directa D. quas expendunt in ſcurrilitatibus ey comeffationibus in
Joanni PP.continensquod ipfe fubmifitfe cüi fubditisfuis honeftis, qua . Malprofiech damnabiliterappellant ,
obedientiæ Romanæ Ecclefia, petitfubfidium Apaštoli faciunt ludos obnoxios , quos ut eorum verbis contra ho
cum , quia graviter invaditur à Caldeis infidelibus. neſtatis labia utamur in placidis , nominant Cbalvari
CHALDÆI, porxob0.,Aſtrologi.Paffio SS.Chryſan- cum . Ibidem col.582. Qui dum contingit vires autmu
thi & Dariæ: Nam omnes ,Magos & Gerofantas, Ø -Cal bieres ad fecunda vota pertranfire , matrimonialiter
deos, bariolas egodomus. Hieronym . in Daniel. c. 2. conjungi, & dum in Ecclefiis matrimonia fidelium go
In Chaldais Tev :SNIMóyxs ſignificari puto, quos vulgus benedictione nubentium celebrantur , fponfum Spor
Mathematicos vocat: Conſuetudo autem in fermo com- Sam circumftantes vociferantes percutiunt... quod ipfitar
munis Magos pro maleficis accipit, qui aliter babentur les derifores , raptores , divini perturbatores officii fa
apud gentemfuam, eo quod ſintPhilofopbi Chaldæorum , cramentorum officia contemnentes, Chaluaritum in vul
o ad artis hujusfcientiam Reges quoque de Principese- gari facientesſeu fieri procurantes, a predictis exceſſibus
juſdem gentis omnia faciunt. Vide Julium Cæſar. Bulin- penitus & omnino.deſiſtant ſub pena excommunicationis.
gerum lib.2.deMagia c.3 . Cbelevalet, dicitur in dioecefi Trecoren . uc habetur col.
CHALENTUM ,pro Chalengum ,Practicis Ca. 1919. Si diverſas, fed incertas prorfus, variorum Eru
lengesLis ,calumnia,& c.Locus eft in Exccutores Chalen ditorum conjecturas de hujus vocis originatione videre
sj.Vidė Callengia . vis , Menagium adico ad vocem Charivari in Etymol.
& CHALFAGIUM . Vide Chafagium . Gall. Vide Cbaria & Charivarium .
CHALFATTĄ . Vide Cbafallus.
CHARAVALLIUM , apud eumdem Martenium e
CHALIFA , CALIPHA . Ita appellabant Saraceni jufdem comi col. 654. in Statutis Hugonis Biterr. Epi.
fupremos gentis fuæ Principes , vocabulo Arabico , ſcop. an. 1368.Idcirca præfenti prabibemus ſtatuto , quod
quod ſucceſorem ,vel baredem fignificat, inquit Willel- nullus cujufcumq;fexus vel conditionisexiftat in noſtris
mus Tyrius lib. 19. cap. 19. & ex eo Jacobus de Vitria- civitate vel diæcefi in approbrium vel injuriam ſecundo
co lib. 1. cap.7 .co quod fummi eorum Prophetæ vicem nubentium , vel alterius earumdem illum ludum iniqui
& ſucceſſionem jure tenerent hæreditario . At Nico- tatis vocatum vulgariser Charavalli ? vel alium in op
‫ܐ‬ laus Fullerus lib.4. Mifcell. facror.cap. 16. & Vaterius prabrium didi matrimonii quoquo modo de cætero facere
in Præfat.ad El-Macinum cenſent, hoc vocabulo , Vicam prafumat ...
rios, feu Locum tenentes fefe appellitaffe , Dei nempe 4 CHALUNGIUM , Actio qua quis rem aliquam
Ur eo nomine in tanto horore & reverentia à fuis habe- repetit, Gallice Calenge.Tabularium Monafterii Calę
bantur, uc quafi pro numine colerentur, nec nifi man- Dei in Inſtrumento ann.1254. Sine contradi&tione,Chas
dato & au toritate illius quantumcunque potens , aut na- lungio O impedimento quolibet.Vide Callengia .
bilis, appellaretur Soldanus, omnes ejus fubditi , tana CHALUNS, PanniCatalaunenſes.Statuta OrdinisS.
Reges,quam alii, pedes ejus ad terram
proſtrati reveren- Gilberci de Sempringbam : Aut pannos piltos, qui ve
ser oſcularentus . Verba funt Jacobi de Vitriaco : Sed contur Chaluns .
poftmodum adeo invaluit Sultanorum potentia in re CHALYBA : VideCaliba .
bus politicis & milicaribus, ut fere cum inani & ſpecio CHAM . VideCaganus ,
ſo dignitatis nomine fola religionis ,ſeu potius ſuper- q CHAMBE, Cannabis,Gal.Chanvre.Inſtr.an.1477,
 CHA
ex Tabul.Calæ Dei inter Fragm.Hift.Stephanot. MSS.
$0.4 .De Sacrofan &tæ Ecclefiæ de Comps, que in bengre f,
Andreç conſecrata eft, linumer lagam o Chambe,
9 CHAMBELLANUS.Vide Cambellanus,
I CHAMBERLAGIUM , Idem quod Cambella-
gium feu certa pecuniæ ſumma, quam vaffallus debet
domino feudali ,cum ei præftat hominium , in plerifque
Confyep, Francicis Chamberlage, in aliis Chambellage,
1
in quibufdam Chambellenage , Charta Guillelmi de
Furno pro Andrea de Montjohan Abb. Nobiliacenſi an ,
7370, apud Stephanoţium 10.3. Antiquit.Pietav.Mss.
p.1048. Canfiteor me tenere ... à religioſao boneſto dami
no . ,, ad bomagium ligium ad io. folidor, de deveria ,
ad 10.folidorun de Chamberlagio foluend ,in permutatig,
ne domini ſivebominis. Vide Gambellanus,
CHAMBO , Vide Camba,
I ÇHAMBRERIUS, Cubicularius , Gall.Cham
þrier.Hift Dalphin ,t0,2. pag. 399.col. 1 , in Ordinațio:
ne anni1336. Item , Adoardusde Sabaudia.cum uno Scuz
rifero,uno Chambreria une famulo.Baluz. tom.2,Hiſt,
General.Arver, p . 397. in Teſtamento anni 1340. Le-
gamus Stephano vayleta e Chambrerio naſtro decem li:
bras Tur, ſemel. Vide Cambrerius ,
CHAMBRUNCULA , Parvula camera, in Charta
an. 1278.apud Ducheſn . in Probat.Hift.Vergiac.2,205.
( CHAMEPEUCE , Herbæ genus , à Græco
X - punktiv Plinio lib.14,Chamepityes.Medicina Saler.
pag : 278.edit, 1622. Pelima habenda eſt cerevifia , que
conficitur ex rebus inebriantibus, nimirum ex lolio , vel
Chamepeuce . Ea enim adeo efficitur ualida y balituso
ft, ut parum abfit , quis bibentes paule immoderantius
ad inſaniam redigantur ,
CHAMERA , CHAMERARIUS . Vide Camera ,
1 CHAMEUNIÆ ,Græc.K zu víc ,Humicubationes:
Culoite huma conſtratæ, apud Julianum Antecell. Nov ,
4. cap.7.Gloflæ Phąvorįni :Xams " ya, Tanza'va na v ,Alię:
Xausurid, Espoko!Tía.Hieronymus in cap.41 . Ezechiel.
Puto perſpicuumefſelectori ſemper auguſtiora eſſe que
deorſum ſunt in jejuniis, Chameuniis , viltus conti
sensia, Idem ad Nepotianym .: Omnespæne virtutes cox-
poris mutantur jo ſenibus , creſcente ſola ſapientia de-
creſcuntcetere virtutes, jejunia , vigilie , eleemoſyne ,
Chameuniæ, id eft , Super pavimentnm darmitiones. Ad
de eumdem in Aggeum , & Auctorein deDuplici marty
rio, . Theodorum Studitam in Vita S.Platonis n. 1o.&c .
T CHAMFRENUM , Vox ibrida ,ex xáua & fre-
num . Utrumque idem eſt. Tabularium Vindocinenſe
1
Thuanum c.84.Dedimus Ivoni unum Chamfresum , egy
Roberto upas caligas vermiculas .
9 CHAMINUS,Iter,Gall.Chemin, Vide Caminus ,
CHAMPARȘ,in Charțular.S.MartiniPontiſar,
legitur pro Gampipars, quod vide ,
9 CHAMPEAGIUM ,Jus pafcendi pecora in agris,
pratis vel filvis non fuis; id etiam quod præſtatur pra
hujuſmodi paſcuis, Charta Calomonțiş in Dumbis an ,
1397. Pro Cbampeagiis aberagiis que bebet in dicta
Bagno, ſcil. exficcato , 9.13
CHAMPEIUS ,Idem qui Çanaparius ſupra,Cam ,
porum cuſtos.Regeſtum Probus fol. 12 ,an.1 262.Venerunt
Inquifitares domini Dalpbini & c.Interrogati .. Quis pa
mit Champeias.Refp.quod Dominus,
OCHAMBERIÁ , Officium Gamperii feu Ghāpei,
Computum Grafiyad ann .332.Pro Champeria de Aur
riis aſignata Perro de Villa per Daminum proz, florenis
7 lib . Itom , pro Champeria de Alempne allignata
GuillelmoGebenn pre 4.Agr.19o . fol,
9 CHAMPERIUS, Idem qui Champeius Inquiſitią
anni 1220, in Hift,Dalphin.com.1. pag.129.col.2.Item ,
interrogati, quis ponit Champerios ,refpondent,quod Villi-
¢ ¢ Caftellani pro dominio ponunt eos i Lege Domina ,
CHA 500
nempe Dalphino, ut patet exRegefto Probus ,
G CHAMPERTORES . Vide in Cambipartia .
T.CHAMVERUM ,Cannabum ,Gall.Chanvre,Ar
chiyum. Majoris Monafterii: Paganus Greno ... conceffit
partem ſuam de primitiarum decimis, ſcilicet de agniculis,
de porcis,de lena, de lino & de Chamaero.
CHAMULCUS, Genus carpenti humilis, ut nomen
ipſum indicat.Gloſ ;Lat.Gr,Sclodia, xape:axis, Stludio
xenonxpov, Ița re &te corrigunt viri docti, Gloff. Græc.
Lat. Xavbaxo ., Trabo, leg. Traba. Ammian . lib. 17,
Unde Chamulcis impofitus,traétuſque lentus per Oſtiens
Jom portan , oʻc,
CHAMUS, Xou , Frenum , in Biblia ſacra ,
CHAN . Vide Caganus ,
I CHANABA,Çannabis, Gall.Chanvre, apud Ste .
phanotium in Antiquit. Pictav, MSS, com . 3. p.822. 85
iterum p.831 , Vide Canaba 2.
CHANABACIUM , Tela cannabina,Gall.Cane
vas.Charțular,Camalarienſis monaft.diæcef.Anic. Ju
lianus de Rocha donavit buic loco S.Egidii unum bliau
dum de Channabacio. Vide Canevacium in Canava 2 .
1 CHANĄBERIUM, Locus ubi feritur cannabis ,
Inventarium Piquet num . 18 , cap. 41. de Volta fol . 13 .
ex Archivo Principis de Roban : Item quoddam Chana
berium ſcitum in inſula Domini ; confrontat ab Oriente ,
& c. Paſlim occurrit ibidem ac præſertim fol.335.verſo .
Vide Cabannaria ,
CHANAVA , Idem quod Canava 2.Cannabis ,
Vide locum in Chabanaria poft Cabannaria .
9 CHANEBA , Idem , in Antiquit,Pict.MSS.Stepha
norii tom ,4. p. 561,
I CHANEVARIA , Idem quod Chanaberium , Gall.
Cheneviere,in Charculario S. Vincentii Cenoman . fol.
80. Vide Cheneperia ,
CHANGIA ,Permutatio,Gall.Efchange . Monafti
cum Anglic.to.2.p :795.Donec idem Comes præfatoPetro
Changiam ad valitudinem terræ ſuæ conferret.
GCHANIS,CHANOGLANUŞ.Vid.Cham poſt Caganus.
CHANRIA . Concilium Palencinum an. 1322.can.
19. Ne ratione collationis hujuſmodibeneficii , aut Chan
ria , fou alia quæſito colore, aliquid præfumant per le
vel per alias exigere, OʻG, Forte fcrib . Cbangią , com
mutationis , Eſcharge .
CHANTELAGIUM.Charta Philippi Regis Fran
Giæ an. 1273 , pro Ecclefia S. Mederici Pariſiens, Habe
bunt Canonici in tota di& ta terra ... roagium , foragium
sive Chantelagium , & omnia emolumenta, & c. Compu
tus Baillivorum Franc, an.1305. In Prepoſitura Parif ...
de Buſta caſtellettia. de Cbanrclagio.Regeſtum Peagio
rumPariſienſ. SeunsBourgogs de Parisgobete vin à Pan
ris dedans la ville, et ille vend dedans la ville, comme
que illevende en gros ou en brache ildoit de chaſcun muid
un denier de Chantelage , Ibidem : Chantelage est une
couſfume a fileanciennement, par laquelle il fu eſtabli ,
gue il loiſoit à tous ceus qui le Chantelagopaient , à ofter
la chantel de leur tonneau , Olalie wider, parce que
il femblait qae cil qui dedans la ville de Paris eſtoient de
meurans , n'achetaſſent pasvin ,que il ne le voulſiſſent re
vendre, en quant ill'euflent vondu , ofter le chantel de
leur tonneau , Colour lies oſter , pour cefu misli Chant
tellage ſurles demourans , fur les Bourgois de Paris ,
Maminic præterea Gbantelagii vetus Franciæ Conſue
tudo lib. 4. cap, de Juſtice Fanciere . [ Arreftum Curiæ
Parlamenti Pariſienſ, ann . 133 , pro alta juſticia , & c.,
Boneyallis & S. Mauri &c, ex Archivo ,Bonevallenſi
Hæc tributi ſpecies pro vino vendendo exfoluti Chan
tolagium dicitur à Canteriis , Gall.. Chantiers, qui
fuaroblonga cellæ vinariæ tigna ,in quibus per ordinem
dolia collocantur: debebatur autem live vinum genera
tim vendereçur , five fingulatim en gros ou en brocbe .]
CHAN ,
20
sor CHA : СН3 502

CHANTELLUM.Libertates villæ S.Palladii in Bi- rum bonorum Chapotenſium rendı alium extimandorum ,
turigit. an.1279. Quilibet per ſe tenens focum certum , prout in diæceſi Burdegalenfis reditus extimantur , & c
.
locuin , vel Chantellum in dicta villa , & c. Infra : Dum Libre de Chapotois , in Areſtis Candelofæ 1250. in :Re
tamen velint ſolvere cenfus conſuetos o 12. denarios geſto Parlam . B. fol. 88. Neſcio an nummi iſti Cbapo
quolibet anno de predict is foco, loco, Chantello predi- ienfes fuerint ii quos Chatos vocabant, uti infra anno
& as coſtumas tantummodo debitas de bereditatibus ſu- tamus: ita utvox fic conflata fuerit quali Chati Pieta
candin prafcriptis, & c. In Conſuetud . Burbonenſiart. 193. & venfes, id eft, vernacule, Chats dePoitu , qui apud Pi
203. quatuor denarii, quos fervi ſeu bomines decapite de tones poriffimum cudebantur.Sed videant eruditiores
for the
annuo cenſu exſolvere tenentur,de Chantelle appellan- an hæc conjectura admitti poffit. [ Vide fupra Chapes. ]
2.13 tur, quod ratione foci ac manfionis debeantur . CHIPOTENSES, in Charta an. 1301. Regefti Philippi
TCHANTELLUS,Fruſtum panis amplioris,Gall. Pulcri Regis Franc. an . 1301. num . 85. ex Tabulario
Chanteau.Inſtrumentum venditionis ſergenterię domi- Regio : Videlicet Podium Caſtri Normandi pro 263. li
ni EpiſcopiÆduenſis an.1271 . Item habet & habere de- bris, 10. libris Chipotenſibus valent ducentas decem
bet fingulisannis idem Raulinus de quolibet pane quem libras ( 16. fol.Turon .Ita ibi non ſemel ; & in alia an.
ES falcatores comedunt in praeria prædi&ta unum Chantel 1312. in alio Regefto ejufdem Regis an. 1310. Ch. 232 .
hum cujuslibet panis . Vide Cantellus . [Liccerę Edwardi 1 ), Angl.Regis apud Rymerum to.3.p.
CHANTERIUS,Gall.Chantier.Libertates Caſtelli 359. Cum celebris memorie ... Pater nofter concellfit Co
novi in Biturigib.anni 1265.Predi&ti autem homines pro miti de Audoigne ducentas libras Chipotenſium perci
predictistenentur nobis beredibus noſtris dare fingu- piendus per annum ...de quibus dictus Comes nondum re
lis annisin perpetuum fex Chanterios boni vini rece- cepit niſi 200.lib.Chipotenſium , 19.lib.3.fol.& 4. den.
1. pribilis conductos Biturigibusin domo noſtra, &c. [ Spe- 1.obulum ſterlingorum ,qui in Chipotenſibus , videli
mbi cies menfuræ eft ; quænam ? ] cet octo pro uno ſterlingocomputatis, c. Rurſum occur
-1 CHANTO , Quædam parsarmaturæ . Teſtamen- ritibid. p.91.113:374 .&c. ]
tum Odonis de RoMilione an. 1298. apud Marten.com. CHAPPALE, f.idem quod Chapitellim . ] Tabula
..Anecdot.col . 1 306.Do go lego unam integram arma- rium Nantolienſe in Pictonibus ann. 1335. Quandam
to turam , meos cuiſellos , meos Chantones, meum magnum pleiduram unam cum Chappalidorus, quod Chappale
cultellum . erit partionarium inter me@dictam emptricem , in quo
F CHANVANNARIUS MANSUS . Vide in Ca- Chappali,feu muro, °C.
bannaria , TCHAPUISIUS,CHAPUSIUS,Lignarius faber,Gal.
4 CHAPA ,Gall.Chape,Veſtis pluvialis , quo utun- Charpentier, Gallis olim hodieque in multis Breffiæ lo
ſur Clerici præfertim in proceſſionibus. Baluz. tom . cis , Chapuis; unde inquic Borell us in Dictionario, Ca
2. Hiftor. Arverniæ pag . 490. ex vetuftiflima membra- pufa, quod apud Occitanos idem eſt ac in affulas ſeu fru
na Ecclefiæ Claromont. Firmaverunt ut ad Feſtum B. ita concidere . AdditMenagius in Etymol.Gall.Petro
Marie Augufti Chapam reddant de duabus marcis ar . coricenſibus Chapuiſer breviorem cruncum eſſe ,quem
genti. Vide Capa 1. vulgo dicimusBillot.Adverſaria MSS.V.CI.D.Aubret:
4 CHAPELLA , Sacellum , Gall. Chapelle, apud Claudius Tonel Chapuifius. Computum anni 1347. Hi
Lobinellum in Gloffario ad calcem Hiſt. Britan . Vide ſtor.Dalphin.to.1.p.85.col ... Habitis ſuper boc juramen
Capella 6. tis de bene legaliter faciendo pro utraque parte à Joan
9 CHAPELLARIUS,Petáforum opifex,ut opinor, ne Chapufii de Domena Cbapuſio Joanne de Parena Ma
à Gallico Chapelier.Computus anni'1202.apudD.Bruf çoneto , Latonio deGratianopoli,Barato& PonchetoCba
fel de Feudorum uſu to.z.ad calcem p.146 .Expenfa . pufiis, magiſtris expertis in talibus.
Hugo Chapellarius de viax. do 9. diebus uſque ad om CHAPULARIUM,ut Scapulare,Veſtis tegensſca
nium Sanctorum 25.1. 16.f. pulas . Computus an . 1202. apud D.Bruſſel de Feudo
T CHAPERO, Ibidem pag.200.col.1.f.Muri faſti- rum uſu tom . 2. pag . 156. ad calcem col . 2. Pro 7. ulnis
gium utrimque inclinatum , quod Gallice dicimus Cha- panni ad tunicas e ad ſupertunicas e ad Chapular. O
1 peron :Expenſa :Frater Hamardus pro boſco Folatorum , ad coopertoriae pro fururis 8.I. & dimid. Ibidem pag:
14. be eye pro Chaperone de boſco communi 40.1. 157.col. 1. Pro ſuo Chapular. de camelino furato de ř.
CHAPES,Monecæ ſpecies. Charca Geraldi Abb. 40.8.VideScapulare .
S. Joannis Angeriac.ann.1385.ex Charculario ejuſdem CHARACTER ,Eriyuz,Nota,ſtigmatis pæna. O
A monafterii pag. 463. Item cuilibet fratri infirmo do cui- do Cluniac.de Vica S.Geraldilib. 1.c.20. Quantum ve
libet forori quiſunt in domo S. Lazari ro. folidos p. ( fic ) ro ex æqualitate perſonarum conjicipoteft , perſonas illas
Chapes, quos denarios Camblentus debet reddere . Vide reorum , qui ſe in malum deſtinaverant, aut damnis coer
Chapotenſis. cebat,autCharaltere aduftionis inurebat.Edictum Hen
sli 1 CHAPITELLUM ,Receptaculum curruum, ara- rici Imp. an.1023 . in Chronico Laurisham . Et inſuper
Per trorum & aliorum , quæ pertinent ad agriculquram, in-. in utraque maxilla ferro ad hoc factoetiam candenti bene
ſtrumentorum . Charta Dominide Charnay an . 1520. caraxetur & comburatur. Characterem animali infigere,
que
de in pago Lugdunenſi:Juxta Chapitellum Joan. Morterii. in Leg. Wilig. lib. 8. tit. 5. §. 2 :
CHAPOTENSIS MONETA.Charta ConſtantiæCo- . CHARACTER10 ,pro Character ,Signum.Teſtamen-,
d mitiſſe Bigorræ anni 1287. in Regefto Conſtabulariæ tum Bertichramni Epiſcopi Cenoman . Reliquos vero
-44 Burdegalenfis fol.209. Recepiſſe in bona pecania nume- caballos tam Waranonis, quam ſpadas ſeu poledras qui
ris, rata duo milia librarum Chapetenſ. bonorum legalium à inventi fuerint , Characterio fanétæ Ecclefie babve
ſue Magiftro Willelmo de Luda Theſaurario Regis Anglie . rint, totus Pontifex vel Ecclefia recipiant . Illi vero qui
uriz Infra : Mille libras Chapet. bonorum O legalium F . ol . meum Characterio habuerunt, & c.
210. b . Quingentas librasChapet.bonorum & legalium CHARACTERES MAGICI . S.Auguftinus de Tempo
&G
ndi, Fol.219.Cbapot :ſcribitur ut & f.29 1.Aliud vetusRe- re Serm.163.Pbyla teria & Characteres diabolicos nec
738 geſtum ſub an. 1303. In diæceſi Burdegal.currunt Bur- ſibi nec ſuis aliquando fufpendant,incantatoresvelut mi
degalenſes. In diæceſi Petragor.currunt Engol. Mar- niſtros diaboli fugiant.Ec Serm.215. Per precantatores ,
e୧ L
chenſes. In Ageno currunt Arnald .Cbapot. Petrago- per fontes , & arbores, & diabolica phyla&teria, per
ric. Charta ann . 1314 in 5o . Regeſto Tabularii Regis Characteres & aruſpices, 6 divinos, vel ſortilegos , mul
ceri
Charta 49. Valorem annuim mille quingentarum libra- tiplicia fibi mala miſeri homines conantur inferre . Ra
bel banus
 503 CHA CHA
504
3
banus lib. 3. de Inſtit. Cleric. cap. 16. In quibufdam no eo quod fanétus Coeleftinus Epiſcopos Gallicanos redar
tis, quas Chara &teres vocant , Xaptu tūv YOUT!UTIXÕVÉT.- guit, dicens, & * c.
X99590 "; in Concilio Calchedon . Act. so . [Ordinationes CARAXARE , eſt etiam Delere, maculare , atramen
Ludovici Regis an . 1254, in Codice MS. Conſuet. To- to inquinare.Gloff. vett.Cbaraxo, induco,cancello: Ex
lof. fol. 52.Judei cellent ab ufuris O blafphemiis, fortile- cerpta Pitheana : Cbaraxatis, ſcriptis,indu &tis, cancel
giis,Cbaracteribus,ec,Synod Compoſtell.an.1114.can . latis. Papias: Charaxare, exinanire , ſcribere .. Ubi exina
7. Characteres coram totius Ecclefiæ conventu five publi- nire, eft delere . Caraxia , exinanita, id eft , delecio
co concilio fieri jubemus, aliter factos valere inbibemus.) ( Caraxiaca , exinatita , in Gloſſario MS. San -Ger:
L.
Vide Caragus. man , num. 501. ]
CHARACTERATUM FERRUM ,Udalrica Cluniac. CHARAXATURA , pro Litura , habetur in Teftamen
ferrum eft in quo panis ad facrofanétum Miſſæ ſacrifi- to S. Remigii Archiepifcopi Remenſis : In quo ( Tefta
cium deſtinatus coquebatur . Vide Mabillonium de Li- mento ſ ) i qua litura , vel Charaxatura fuerit inventa ,
wrgia Gall. pag , 184, facta eſt me preſente , dum a me relegitur & emendatur.
Ỹ CHARACTERIZARE. Vide potChavaxate. Bertichramnus Cenomanenſis Epiſcopus in Teſtamen
! CHARAGIUS Vide Caragus , to apud Briffon. in Formul . Si que liture, fi quæ literæ
CHARAGMA ,Chara & er ,imago, Gr. 7. dépayult, adje&tæ ſunt, vel detracte, ego feci . Charta Abbonis
Avianus : Sicut nummus babet Charagma Cæfaris , fic Patricii pro fundatione Monaſterii Novalicenfis ex
bomo babet Cbaragma Dei . Tabulario Ecclefiæ Gratianopolitanæ : Et ſi qua Ka:
q CHARAVALLIUM , Tinnitus & vociferatio- raxarura , aut litteratura in banc paginam teflamenti
nes, quæ Galli vocant Charivari. Vide in Chalvarioum , mei repertæque fuerint , nos easfieri erogavimus . Ea
CHARAXARE , CARAXARE, Scribere . Gloſfæl- dem occurrit formula apud Marculfum lib .2. form . 17,
ſonis Magiſtri: Caraxo, Gr.eft, fcribo .Inde Caraxavit, [ & in Teſtamento $. Irmina Abb.apud Marten.com.j.
id eft,fcripfit . Papias:Caraxare ,ſcribere.Caraxatum ,id Ampliff.Collect.col. 10. ] Baldricusin Chron.Camerac.
eft , fcriptum .Ugut.Caraxare,à character ,id eft, fcribere. lib.t.c. 111. UndePapa confirmansé ,imo Epiſcopis ....
Iſidorus, Caraxatis, fcriptis. Glof.MS, Reg. Cod.1701 . aſſentientibus Caraxaturam fieri abtinuit hujuſmodi
Caraxare, Garſer. Glofi. Saxon. Ælfrici, Caraxatio, ge- & c. Alias Charaxatura eſt fcriptura .
prit, id eft,Scriptura . Prudentius IIymn.14. Charaxat INTER CARAXATUS,apud Flodoard .lib. 3. c. 22 .
ambas angulis fcribentibusgenas. S.Auguft.de Altercat. CHARAXATURA,Numiſmata Principis characte
Eccleſ, & Synag . Cum primum Moyſes in monte Syna re notata . Guibertus l. 3. de Vita ſua c.7 .Interea cum ad
Caraxatas decalogo tabulas accepiffet, Charta Edgari fingulas quaſque harum novorum numifmatum promotio
Regis Angl . tom . 1.Monaſtici Anglic ,pag.17. & tom . nes ferebantur edi&ta , ne quis peffimas ipſius,Caraxatu
} 2. pag. 839. Hujus doni conſtipulatores fuerunt, quorum ras cavillaretur, Oʻc,
nomina inferius Caraxari videntur . Alia tom . 2. Hoc q CHARAXARIUS,Gloſt,Ifid , Notarius , Scriptor ,
pictacium Indiſ. 12. Caraxatum eſt . Aldhelmus de Charuxarius ,
Virgin.c. 16. Ecclefiaftice Hiſtorie liber à Rufino Ca ? CHARBONARE ,Carbonem conficere ,in Ordi
vaxatus. Adde Gregor.Mag.lib. 7. Indiet. 2. Epift.40, natione anni 1340.in Hift Dalphin to.2.p:411.col.z.
Flodoardum lib . 1. Hift.Remenf.cap.9. & Edgari Con T CHARBONERIA , ibidem, Locus ubi carbones con
cordiam regularem apud Seldenum ad Eadmerum pag. ficiuntur. Vide Carbonaria ,.
146.159 . Adamnan . Scotum de Locis SS.lib.1.in Præfat. CHARBONETUS , Qui vendit carbones . Litteræ
& cap.10. Ædilwaldum Epiſt. 6y . Steph.Eddium in Vi- Philippi Pulcri an. 13'3 . Precipimus quod omnes tala
ta S. Wilfridi cap.47 . Iſidorum Epiſt.72. Bonifacium mellarii,tabernarii,Charboneri,malellarii, fornerii,ca
Moguntinum Archiepiſc. Epift. 69. & 74. Vicam S. mnes alii venditores denariatarum ,ne audeant carius ven
Deicolæ n.5.11 . Baldricum Noviom. lib.1.c.49.Epiſto- dereſuas denariatas, & *c. Eædem Litteræ Gallıca idio
lam Fratrum Remenſis Cænobii apud Haeftenum ad mate : Nous ordonnons commandons, que tous lesta
Vitam S. Bened . p. 123.Ordericum Vitalem l.1.p. 352. lemeliers , & taverniers > 3
$ 90 . lib. 2. p.392.832. Thiorfridum in Floribin Proç- fourniers , de touttes autres manieres vendeurs de den
mio , & lib . 3.c.7.& c . rèes, ne ſoyent point ſi hardy , que il encheriſent leurs
CHARACTERIZARE,Eadem nocione.Dudo lib.3 . de denrées , ac,
Morib. Norman. p. 152. Quid fuper boc Characteriza 9 CHARCHARE, Onerare , Ital . Carcare , Gall.
bunt Dialectici? Charger. Charta anni 1248. in Tabulario Sangerman,
q CHARACTERIZARE, Typis imprimere ſubjecto Fena pratarum noftrorum de Brolia fenabunt, de fena
prælo .ResMoguntiacæ to.1.p.120.edit.1722. ex quo- quadrigas Charchabunt ... Oʻtunc illi qui fenum adda
dam MS. ejufd . urbis de Arte imprimendi: Hoc autem cent Charchabunt ,& * c.
urbis noſtre Maguntiaci triumphale perpetuæ laudis eſt I CHARDO, ut Cardo, Peeten ferreum , quo lana
preconium , quod banc ingenioſam Characterizandi ar peétitur. Skenæus de Verborum ſignificat. p. 37:
tem ( reperit, anno circiter 1440. ) I CHARETIL ,f.Quantum carro vehi poteft,Gall.,
CHARAXARE,CARAXARE,Pingere,depingere Gre- Charretèe .Regeſtum Philippi Aug.f. 69. De fructu fore
gorius Turon.lib. 7. Hiſt.cap. 36. Tu es pictor ille qui ſte unaqueque manſura prædi&ta debet capere in tribus
... per oratoria , parietes atque cameras Caraxabas ? Lib , annis unum Charetil per manum fareſtarii .
9. cap. 5. Vafa per domos diverſorum ſignis neſcio quibus T CHAREYUM. Vide Careiun in Carreda .
Caraxata ſunt, Lib. 1. de Miracul . cap. si . Parietes ( CHARFAGIUM ,Jus percipiendorum lignorum
domorum atque tamplarum fignarentur atque Caraxa- in aliena ſilva ad focum & alios uſus domeſticos, Gall,
rentur . Aldhelmus de Virgin . cap. 10 ..Flexis litera- Droit de Chauffage, Charta Caſſanıæ ann . 1226, Non
rum apicibus in quadrata parietis pagina Caraxatis,id poterunt difti bamines abfcindere quercum ſtantemin nea
ejt, ſcriptis, Eckehardus Junior de Calibus S. Galli moribuspræfatis occafione Cbarfagii , nec vendere li
cap. 2. Parietes ejus Caraxalle viderat . Ita S. Balilius gna in eiſdem remaribus colletta , wifi fibivicillim alter
Homil. in 40. Martyr. dixit, 7: 6 Śwypãoss tons uwy óra alteri , Vide Cbafagium ,
δραγαζιματα το7ς πίναξιν εγχάραττα . Ηinc Caraxare , 9 CHARGAGIUM ,Onerum impoficio , Officium
pro notare.Hincmarus Remenfis de Prædeſtinar. Quam- Chargagii deſchargagii vinorum , in Memoriali Ca
vis blando fibilo eos quidam Caraxare veluerunt , de meræ Comput, Parif.fol. 57. verſo
CHAR
4
reda sos CHA CHA 506

I CHARGARE, Inquirere,Gall.Chercher . Vide Manuseſt quod datur ab eo , qui gratias agit.

locum in Circamanaria . TCHARISTEUM . Vide Cariſteum .
CHARGEOURS, apud Anglos,ut mox Charger, | CHARITAS , CHARITATIVUM , &c. Vidc Co
AME
Teſtamentum Radulfi de Nevill apud Madox Formul. ritas,, & c.
ritas
en
Angl.pag. 432. Item do & lego Joanne uxori mee tertiam CHARIVARIUM , Ludusturpistinnitibus, &
partem bonorum meorum mobilium ,cum optimo cipho meo clamoribus variis , quibus illuduntiis, qui ad fecundas
duri, cum 6. Chargeours, 24. diſcis argenteis ... Item convolantnuptias,Gall.Charivari.Concil.Turon.ann.
do & lego Ricardo de Nevill filiomeo 11. Chargeours , 1445.Inſultationes,clamores ,fonos y alios tumultusin
22. diſcos , & C. ſecundis & tertiis quorundam nuptiis,quos Charivarium
Til
CHARGER , CHARGERUS. Leges Burgor. Scoric. vulgo appellant , propter multa , doo gravia incommoda
cap . 125. Si bomovelfeminaburgenfis moriatur .... be- prohibemus fub pena excommunicationis. Vide Statuca
res babebit ...diſcum , paropfidem , quod dicitur deDio Ecclefiæ Meld. an . 1365. inter Inftrum . ejuſdem Hiſt.
bler, vel Chargerum , cypbum . ] Teſtamentum Johan- to.2 . p . 5o3. fupra& Chalvaricum .
nis de Nevill apud Madox Formul. Anglic. pag. 427. I TCHARMUS, Carpinus,Gall.Charme, Species
tem Radulpbo filio meo .... 4. ollas lagenas, 24. peces , arboris fatis nota.Occurrit in Charta Guillelmi Epiſc.
ser 4. duodenas coclearium , 8. Chargeros, & *c.] Anglis , Autiffiod. ann. 1215. & in Charta Petri Comitis ejuſ
La à charger eſt doubler, orgrent platter , patina, paroplis . dem urbis an . 1213. Vide Carmus.
Vide Dibler. CHARNAGIUM . Vide Carnaticum .
ES Gall.Charge.Excenta jurium
& CHARGIA , Onus, CHARNELLI, Murorum pinnæ, Græcis, a te px &
Comitis Sabaudiæ apud S. Simphorianum de Auzone atipuyss , Gallis Creneaux, vel Carneaux . Chronologia
an . 1309.Hift.Dalphin.co.i.p.98.col.2. Pedagium per Auguſtinenſis Cantuarienſis: Charta de Charnell. fa
aquam levatur in huncmodum ;videlicet quælibet Char- ciendis ſuper muros Ecclefiæ . Alibi : Carta de Charnel
gia telarum , pannorum , filio fimilium , debet duodecima lationenove portæ . Vide Kernellare .
Lenarios.Charta S.Andreç Avenion.an.1440. Acceptan q CHARNENE, CHARNEVUS, Alluvius ager ,ut
ses res * proprietates inferius confinatas, & declaratas videtur , force fic dictus quod vulgo fiat è terra Huvio
ad caufas e Chargias inferius expreſſatas ; Gall . Aux Charreata ſeu advecta. Charta anni1233. è Chartula
clauſes , Charges conditions, & c. rio Athanacenæ fol. 196. Nos Humbertus dominus Bel
ICHARGIARE,Onerare,Gall.Cbarger,in Char- lijoci petebamus paſſonagia molendinorum in ripa Ro
ta Philippi I. Franc.Regis an. 1207. apud Ducheſnium dani, inventiones trabium , brotellos, venationes, inſulas
Hift. Norman . pag. 1063 . & Charnevos fitos vel accreſcentes de novo infra terminos
* CHARGIATUS, Oneracus,Gal.Chargé . Equi Cbar- predictos. Inventar. Recogn. n . 18. C.41.de Vouta fol.
11 giati, in Scacutis Willel.Reg. Scotiä с.12.G.1. 331.ex Archivo Principis deRohan : Item ſuper Phili,
I CHARIARE ,Carro vehere,Gall. Charier. Vide bertoll Johanne Lonnie, Poncio Sonie pro terra @ Cbar
locum in Fenatio . nene fcitisex Pont pertuſa confront. cum terra ditti Lo
2. 4 CHARIATUS, Oneratus, Gall . Charge. Codex nis..cum Charnene nobilis Johannis de Joncario . Ec
ca MS.reddicuum Epiſcopatus Autiſliod. De ſaleCharia- fol.333.Pro prato & Charneneſcitis alas Rameyros,& c.

to ad pelam abſque brunello habet Epiſcopus unum dena-
rism . Vide Charcbare .
CHARIERUM , Gail.Charroi . Vectura quam
vallalli domini exfolvebant . Litteræ Ludovici VIII .
Franc. Regis an. 1224. Et iterum pro quittancia Cha
ricrorum pro unoquoque bove ſuoreddat unum quartal-
Lumfrumenti. In Litteris Ludovici Junioris , quæ hic
1 confirmantur , legitur , Quarrorum , non male pro
Carrorum .
er
CHARIOTUS, Gall . Chariot , Currus conſtans
quatuor rotis . Legitur infra in voce Sabuta , & in For-
inul. Anglicano Thomæ Madox pag.429. ubiChariot
dilte accipitur pro curru , quo corpus defuncti defertur ad hu-
mationem .
N
I CHARIS , idem , ut videtur , quod Charierum ,
Gall.Charroi.Charcularium S. Vandregeſili tom.2.pag .
lans 125. in Charta ann.1237 . Per redditus de ſervitia dicto
feodo pertinentia , videlicet karrucan , bercam & Cha-
rim femel in anno .
all.
CHARISTA , pro Charta , alias legebatur apud
pre
Anaſtaſium in Vitis Rom . Pontif. Vide Murator. tom .
ibus
3. pag . 152. col. 2 .
I CHARISTERIUM , Donum gratuitum quod
Donum gratuitum quod
hodie fingulis quinquenniis Regi præſtat Clerus Gal-
Ball licanus, noftris Don gratuit , fic dictum quod gratuito
penfitetur. Compendiofa Beneficiorum Expolitio fol.
39. Beneficiorum fructus non minuuntur novo decime' nis præſtare debent cum carris & jumentis, Gall.Char
genere, quod indicitur à Rege Beneficiariis,olim iiſdem roi vel Chariage.'Hiſt.MS.S. Cypriani Pictav. ex Ta
; ‫ܕܐ‬
alto wwdictum a Maximo Pontifice, prætextu negotii regni Si- bulario ejuſdem fol.35. Remiſerunt omnes conſuetudines
cilie de belli contra Infideles inferendi. Eft tempore ne- . de alodo de Flaiziaco ut nullam rapinam , nec cal
ceffitatis & fynodi generalis aliud indiétum , quod Cha-
riſterium appellatur, & indicitur ab Epiſcopo Clericis,
o credo bac indictione fru &tus non minui . Laurentio
in Amalthea Chariſterium , ut & Græcis Xapisniplov ,
Tom . II.
6
Iterum occurrit fol.334 :
CHARNER. VideCarnarium .
CHARNETGIUM . Vide Carnaticum .
T CHARNEVUS. Vide Charnene .
CHAROCNA . In Lege Sal.titulus 64. eſt De Ca
rocna,feu Caroena , uc quidam Codd. præferunt, vel uc
Heroldina De Harowenno . Lex vero eſt de iis , qui de
manu alteriusaliquid per vim auferunt. Wendelino
Kruenen, &Kroenen, eſt conqueri, Charoena, querimo
nia. Loccenius vero lib.z. antiq. Sueco -Gotthicar. cap .
6. Charoenam ,quaſi abatti pecoris raptum interpretatur,
ut gartiuf ,Suecice, abigens , ex ran ,raptus. [ Eccar
dus præfert Charoweno, quod , inquit , idem eſt ac
Saxonicum Geroven , velGermanicum Gerauben , &
rapinam deſignat . )
CHAROLARE, Saltare,noftris Caroler.Matthæus
Weſtmonaſt. an . 1305. Cogeas quamplures viros ac
mulieres Anglicos, mixtim Charoldre nudos o pfalle
re ante ſe . Řobertus Bourronus in Hiſtor. MS. Merli
ni : Il voit iſſir fors bien sent Damoiſelles de plus, qui
viennent Carolant danſant, d * cbantant , Oʻ . Le
Roman d 'Abladane MS.Prinrent conſeil enſemble qu'ils
feroient crier une belle feſte... O là ſeroient toutes les Da
mes & les Demoiſelles dele citè , & feroient moult belles
Charolles, & c.
TCHARRAAGIUM, Operæ quas vaſſalli domi
mniam , nec bidannum neque plauſtri,nec hominum ,hoc
eft, Charraagium . Vide Carreda .
T CHAŘRATA, Idem quod Carrata , Quantum
carro vehi poteſt, Gall.Charretèe. Vide Carrada.
Y F CHAR
 $ @7 CHA CHA 508

I CHARRE. VideCherrus. Legib. Baronum Scotiæ ley Quoniam Attach . c. 3. 9.4.

CHARREAGIARE, Vehere carro , jumento , C. 25.9.2. Lex Aleman.cit. 19. Res Ecclefie delaicis abfa
velnavi,Gall.Çbarrier.Hift.Dalphin.co.z.pag.169. in que Cbarta nullus prelumat paffidere.Greg.Turonenſ.
Extracto computi anni1321. Libraverunt pro Cbarrea- lib.4 .Hift.c.12.Eratenim tunc temporis Anajiafius Pres
gio diçtiragelli o ipfo adducendo peraquam uſque apud byter, ingenuus genere ,qui per Chartas gloriofæ memoria
Lugdunum , ubi fuerunt 21. bomines , & fteteruntper a Chrotilais Regina proprieiatem aliquam poſfidebat. Ca.
quam per 13. dies, quia pluries atterravitdi&tussazebe pitulare 6. Caroli M. an . 803. c.8. Volumus ut fi ille bon
1 ius, inclufis viginti tribus libris Vienn. Lugduni pro ex mo fervoaut ancilla Charten in ſuapræfentia fecerit, do
penfis fa &tis pro Charreando O afcendendo fuperiusper ille vel illa qui Chartam libertatis habere debet, prejex
Rhodanum ,cc.Etto .1. p.86.col.z. in Extenta Jurium tes fuerint, & c.Ingulphus:Narmanni chiragrapha Char
Comitis Sabaụdiæ an. 1399. Quicumque debet di & um tas vocabant , Chartarum firmitatem cum cerea jimas
Somey , debet Charreagiare in vindemiis , ubicumque prefiane ..conftituebant , Monaft. Anglic.to.2 .pag.34.
Dominus vult, vinum Juupa seponere in di&to mandame» . Tenent etiam maneriam de Parva Heton ... de doao Alia
.
10. Vide Correiane . cie de Bolum , inde babuerunt Cast an . Bracton.lib.z .
& CHARREAGIUM , Idem quod Cbarraagium . Oce C.10.9 1. Fiunt aliquando donationes in fcriptis , ficut in
currit in Charta anni1256. apud Stephanotium tom.3 . Cbartis ad perpetuam memoriam , propter brevem bomia
Antiquit . Pictav. MSS . pag. 863. & paulo fuperius in num vitam , & ut facilius probari portic danatia. Ardo
Monach.in Vita S. Benedicti Abbatis Aniana , num.1 3.
Charreagiare .
CHARREAMEN, Eadem notione . Libertates op. Nec paffuseſt quemquam ( lervum ) ... per Cbarram Mo
pidi Jaſleronis in Sebulianis an . 1283. Nec dare tene- nafterio tradi; imperabar. Occurrit
ſed mi fierentliberi,
anturnobis vel aliis tontam , talliam , Charreamen, cor- pallim . ( Hæc inſtrumenta nobis Chartes, Gallico idio
vatara , f mate Cbarties appellantur in antiquo Codice MS.urbis
I ĆHARREAMENTUM , CHARREARE.Coniputum Coinmerciaci, ubi de juribus Dominorum ejuſdem ur
ann ,1324 .Hift.Dalph.to.1.p.86.col... Jtem eidem Hum- bis . Ibi pag.8o.Charties du Mefnil, hoc eft, inftrumen
berte pro fufta garitarum caftri de Lueys addụcenda 9 ta quæ fpectant locum du Meſnil.Et pag. 86. in Inſtrui
Charreanda,carpentanda .. O prodittisCharreamentis mento anni 1263. Item de tautes les choſes qui ne font
conducendis , 16. lib. 5. fol. contenues en ceſte Chartie,& *c. )
CHARR EGIARE , Ibidem p.78 . Quicumque debet. CHĄRTAM FACERE , vel CHARTULAM ,elt conficere
diftum fomey , debet Çbarregiare in vindemiis . inſtrumentum , ſeu donationis, feu permutationis, vel
CHARREIUM , Idem quod Charreum . Pluries, oblationis . Tabularium Brivatenſe Ch . 275. Et nea
occurrit . dandi nec venundandi , nec commutandi, nes cuilibet
1 1. CHARRERIA ,in Geftis Guillelmi Majoris E- Chartas faciendipoteftatem babeant . Regula S. Aure
pifc. Andegay.c.27.videcurfumi pro ca navis ipecie , lian.c 1. Chartas donationis ,aut venditionis,cui voluerit
quam baccum appellamus, qua homines ſe & resi'uas in faciat.Cap.47. Quo minoris ætatis funt,eut vivis parent
Huviis tranſvehunt,defectu pontis.Adde p-312.[Eriam- tibus in Monafteriums ingrediunsur, Chartas tunc facere
num pontones , quibus Ararim enavigant, Charrieres compellantur, quando ætate probasi fuerint,aut res per
1 rentum in poteftate habuerint.Addec.4. & Regulam S.
ab incolis nuncupantur . Vide Carreria .]
2. CARRERIA , Opera carri domino debita . Cæſarii ad Virgin. c.4 .Recapitulat. ejuſdem Regulæ c.
Charca anni 1389.apud Baluz.to.2 .Hiſt.Arvern.p.173. 4. Regul.s. Donati a.7.Diurnuin Roman. c.6.tit.11.121
Una cum ... Chaxreriis, manobrvis, ſgamois,&c. c.7.0.0.21. Leon.Ol.lib .2.C.5.4.55. &c.
1 CHARROIA , Idem ,Gall.Cherroi,Charta Comitis PER CHARTULAM dare, comparare, idem quod pen
Arverniæ apud eumdem Baluz. tom . 2. pag . 120.In tal- Chartam .Severus Sulpitiys de Vita S.Martini:Deniqua
liis , fervitris , Charroiis , manobriis , arbannis . apud improbum rei judicem nocere Chartulam , cum po
Vide Carreda . ssit , nihil profigere ,cuma expat. Authentica Cbartula , a
& CHARRETA,Onus carrijGall.Charretèe. Lo pud Gregorium Magnum in Epiſt.Concilium Worma
cus eft in Şortive . Vide Carrada . tienfe an.868.can.3.Ut non prius,dedicet Ecclefiam niſi
CHARRETO ,Carrorum ductor , Gall.Charre- antea dotem Bafilice , obfequium ipfius per donatio .
tier. Computa Vienn.in Dalphinatu an.1318. Item pro nem Chartulæ confirmatum accipiat. Charca Ludovici
companagio Charretonum , pro ferratura , pro ferroca. Pii in Chronico Farfenfi: Tamex donatione Regum ....
Inis neceſarias pro cadrigis 36. lib.18.8.11.den. quam & hæreditate parentum , vel de quolibet attractua
& CHARREUM , Opera carri domino folvenda adwenerunt, ibidom per Cartulas delegauerunt. Ta
Vide locum in Fenatio . bular. Calaurienſe : Tunc nos judices vel auditores dili
I CHARRONERIA . Vide in Carreria 1 . genter iplumaPartulum inquifivimus , fi vel per Cartu
I GHARRUAGIUM , Vide in Çarrucagium . lam ; gut par hæreditatem , vel per breve ,aut qualemcun
CHARRUS, Menſuræ { velponderis) ſpecies apud que rationem contendere aut babere potuiffet.
Anglos.Flera lib. 2. cap. 12.9.1.Cbarrus plumbi conſiſtit INCHARTARE , per Chartam , feu per inftrumen
ex 30. fasinellis,& quodlibet fotinellam continet 6-petras . tum , donare , conferre . Tabular. Brivatenfe Ch .
minus 2.libris, & quælibet petra ponderat 12. libras in 433. Habeatis etiam poteftatem Incartandi alodos meas
pondere plumbi,& c.g.2.Secundum alios Charrus conſiſtit quibus jullero . Tabular.Celliniacenſe ano.y58. Et hæc
ex 12.ways,& c.[ Thom.Blount ex Aliſis de Ponder.Ro. donationis Inchartulatio deinceps uſque in perpetuum
berti III. Regis Scot.cap. 2 2. ſect. 2.legit : La Charre firma , stabilis permaneat : Matthæus Paris an .
de plumbo ex 30- formellis, & quælibet formella ,66. A. 1.252. Et iterum cancellit ipſi Comiti eandens terram ,
libi Chanrus non femel occurrit pro Carrus,Call.Char , O Incbartavit poft aliquasannes, ut pallefie ſua fic fir
Currus , ) mius roboraretur. Infra : Gaſcaniam Camiti Richar
1. CHARTA,CARTA ,CHARTULA,Inſtrumentum , do fratri ſuo dederat , Inchartaverat . An. 1256.
concractus, convencio , quibus prædiorum cæterarum , Conceffit O Inchartavit RegisScotic Hunterdosan .Adó,
que rerum ceffiones & vendiciones confirmantur & ra- : de p.660. Matthæus Weltmonaft, an . 125.2. Confertur
iæ habentur, & emptores, auc qui quovis modo rem Valconia Edwarda, nec frámentio de Comise , cui quan
quampiam compararunt , jus tulin in proprietate de- dan fuerat concella ( Lncariana , ipſe in poffeffione
monftrare poffuni, quod o; tenfio cbariarum dicitur in conftitutus.
IN
 5
· 509 CHA
INCHARTATUS, Vox fori Hiſpanici,Accufatus.Vide
Obſervancias Regni Aragon.lib.1. fol.7. 27. 28:30:32.
36. Edit . 1624. præterea Michaelem del Molino in Rc
pertorio Foror. Aragon . in hac voce .
& CHARTA , Litteræ falvi conductus, commeatus ,
Gall.Paſſe-port.Sanctimonialis Heidenheimenfis in Vi
ta S.Willibaldicap. 8. num . 2 2. Ibi eft turris Libani; y
qui illuc venerit non habens Chartam , non pertranfit
locum , quia in cuſtodia eſt ille locus , & eft clauſtrum ;
ſed fo venerit fineCharta , tollunt eum cives , eng mit
tunt ad urbem Tyrum .
CHARTA AGNATIONIS . Vide Agnatio.
CHARTA AMBAGIBA Lis , vel porius Ambaginalis,
Quæ faceffit ambages. Vide Ambagibalis.
CHARTA APERTA . Vide in Aperire.
CHARTA AUDIENTIALIS . V.Audientia 2 .
CHARTÆ BOMBYCINÆ . Vide in Bombax .
ChartA CARITATis , Sic appellata prima Ciſter-
cienſis Monafteriiinſtitucio, quod caritatem undequa-
gue Spirarentillius decreta , ur aic Clemens IV . Papa ,
vel ut Calixtus II. quod omnium iam Abbatum & Mo-
nachorum ejufdem Ordinis, quam Epiſcoporum , in quo-
cum parochiisprima illorum Monaſteria conftituta fue
1 tant, confenfu ac deliberatione communi , ac mutna Ca
ritate fancita fuerint . Annales Francorum Vi &oriani
-MSS.an.1.108. Hoc tempore facta eſi Charta Caritatis e
S. Stephano Ciſtercienfi Abbate , aliis 20.Abbatibus,
autoritate Sigilli Apoſtolici confirmata . Ab illo ergo
tempore rejecerunt frocos o pelliccas,ſtaminia,capucia,
O feminalia , coopertoria , ſtramenta le&orum , ac dia
verfa ciborum in refectorio fercula, & *Jagimen , omnia
que puritati regule adverſabantur ,abdicarunt,& *c.[ De
hujuſcemodi Chartis frequens ſermo eft in Statutis Ci-
-{tercienſibus, uti videre potes apud Martenium tom . 4.
1 Anecd. col.1317.1333.1334 :1335.1480. & c. ]
CHARTA DE CAUSA SUSPENSA . Vide Cauſa .
CHARTA CHIROCRAPHATA.V .Chirograpbum .
CHARTA Coccinea, Membranæ purpureo co-
lore infectæ , ut loquitur S.Hieronymus Epift.ad Eufto
chium . Huic operæ vacantes Monachos ſic alloquitur
S. Ephræm Paräneſi 47. Chartam Coccineam operaris ?
coriarios cogita .
CHARTARUM COLLECTIO . Vide Chartiaticum .
CHARTA CONFERTORIA , Qua quid confertur Ec-
cleſiis. Tabularium Brivatenſe Ch.so.Complacuit in-
ter Comandum uxore ſuaBertilde, ut Cartam Confer.
toriam inter nos facere debuifſemus , & c.
CHARTA CROCATA , vel CROCCA , Eadem quæ
Coccinea, Anaftafio in verſione Concilii VI . act.10 .
I CHARTA CUTTUNEA , Ex goſſipio ſeu cottone
cujus potior uſus in Diplomatis deſcribendis . Charta
Curtunea, quan fecerat Simon frater ego mater ejus,apud
Rocchum Pirrum Siciliæ Sacræ lib.4. 8.92 . Vide Char-
te Bombycine in Bombax .
q: CHARTÆ DivisÆ ET PARTITÆ . Vide Chic
rograpbum .
CHARTÆ ECCLESIASTICÆ , Epiſtolæ formatæ . Li-
1
berarus Diacon.c.18. Itum eſt Conſtantinopolim , ſu-
pradi&ti Epiſcopi in cuſtodiam ſuntredatti, Chartis fub-
latis, ne Catholicis, quibus fcriptum fuerat , redderen-
tur. Infra: Sed poſtquam Vitalis e Miſenus à cuſtodia
Conſtantinopoli ſuntegreſi ; perrexit cum Chartis Ec-
clefiafticis Conſtantinopolim , pajuſque eft & ipfe, fubla
ris Chartis, graviſſimam cuftodiam . S. Hieronym.in E-
pitaphio Marcellæ : Petunt impetrant Ecclefiafticas
Epiſtolas, ut communicantes Ecclefie diſceflille videren-
rur.Ubi formatæ & commendatitiæ intelliguntur.Idem
Epift.i.ad Ageruchiam : Cum in Chartis Ecclefiafticis
juvarem Damaſum, Romane urbis Epiſcopum , Orientis
atqueOccidentis ſynodicis confultationibus reſponderem ,
Tom . II .
CHA 510
ag c.Ubi Chartæ Ecelefiafticæ generatim dicuntur , quæ
in cauſis ac rebus Eccleſiaſticis exarantur . Idem lib. 2 ,
Invetivar.in Ruffin.Etfub nomine cujufdam amici Da
mafi Romane urbis Epiſcopi ego petar , cui ille Eceleſia
ficas Epiſtolas diftandasiradidit.
CHARTÆ ,feu SCRIPTURÆ ECCLESIASTICÆ , Quæ
Ecclefiarum immunitates continent,in Charta Caroli
Simplicis apud Catellum in Hift. Occitan.p.776.
& CHARTA EXPRENSA. Vide in Exprenſa .
CHARTA JACTIVA. Vide Abjeétire .
CHARTĄ INDA , Papyracea , apud Matth. Silya
ticum ,
CHARTA INDENTATA . Vide Indentura ,
CHARTA INGENUITATIS. Vide Ingenui .
CHARTARUM INLATIO . Vide Cbartiaticum .
CHARTA JURATA, Quæ continet juramentum , vel
quæ ſacramentum peractum effe fuper ea re , dequa a.
gitur, refert. Carta Jurada , in Foris Beneharn. tit . 1 .
art. 25.Raimundus Montanerius in Chron ,Regum A
rag.c. 240. Si quo daço faeren llurs convinences ab Car.
tas Jurades decaſi una part , & *c. Vide Sacramentalis
Charta in Sacramentum .
CHARTA LEGATARIA . Vide Legataria .
MACNA CHARTA , Anglis ,eſt Liber ſeu Codex
Conſtitutionum ; eam Henricus III . ad utilitatem ſub
dicorum ſuorum promulgavit , quæ hodie maxime in
uſu eſt, inquit Cowellus . De ejusorigine , incremen
tis , & confirmationibus , multa commentatus eſt
Spelmannus , quem præſtat hic legere de rebus patriis
differentem .
Magna Charta. Auguftißimum Anglicarum liberta
tum diploma, & facra anchora , condita prout exſtat bo
die in libris juridicis, anno 9. Henrici IIl. e confirmata
denuo annis 25.628. Edouardi I. InterRegni Conſtitu
tiones ( quas Statuta nuncupamus ) prima eft, majorum
que noftrorum opibus & fortunis fæpius comparata ; ſu
dore autem & cruore plurimo egre adeo conſervata , ut
Erythream direxis, & fanguineam .
Magna dicitur ab amplitudine, qua tertio ſuperat
Chartam de Foreſta . Sub boc autem nomine continerio
limvidetur nonnumquam utraque libertatum pagina, ci
vilium nempe& ferinarum . Forte quod in Charta liber
tatum Henrici I. cavetur inter cetera de Foreftis : ut in
Charta poftmodum Joannis Regis , quæ in Rubro libro
Scaccarii exhibetur.Apud inferiores vero hodiernos fi
gillatim dignofounturhis nominibus Magnz Chartæ
O Chartæ deForeſta . Vide infra in anno 1253 .
Emanavit prima ejus fabrica ab Henrico I. Regnum
ineunte ,qui pleraque ejuſdem capitula ( & uberiora non
nulla quam gaudemushodie ) velſpecialiter in diſtinctis
articulis , vel generaliter fub confirmatione legum Edo
uardi Confeſſoris,ſpontaneaconceſſit voluntate; ſinguliſ
gue Comitatibus Cbartas ejufdem fingulas in Cænobio
aliquo adfervandas mandavit. Chartam ipfam apud Pa
rifium videas in an. 1100. quia in an. 1215. de eadem
mentionem faciens : Continebat ( inquit ) quafdam liber
tates O leges Edvvardi ſanéti, Ecclefia Anglicane,,
pariter & magnatibus Regni conceſas : exceptis quibuſ
dam libertatibus ,quas idem Rex (Henricus I.) de fuoad
jecit.Hinc eft quod Edouardus I.in prima Cbarta ſuarum
Confirmationum data an. regni ejus 25. Cap. 1. ait, Ma .
gnam Chartam eſſe legem communem .
Sind altius repetitam velis , conceſſit ipſe Guliel
mus I. legem Edouardi Confeſſoris , cum quibuſdam
aétionibus, in fingulis obfervandam . Que igitur in
Charta deprehenduntur Henrici I. de fuo addita ,
ad legem Edouardi Confeſoris minime pertinentia
orta videntur ratione Juris feodalis, quod Anglis pri
musimpofuit Gulielmus Conqueſtor, es cobibere jam in
multis eft dignatus Henricus I, eodem enim ipfo nomine
Y 2 Le
 5.171 CHA CHA 512

Leges Edwardi .nuncupantur : ut fic intelligas sipfum fuafu ,fe Regnafuatan Anglięquam Hibernięgin Pa
Henricum I. nibd.navi.in fua:Chants conftituifle . pe creditpatrocinium .coronamfupplex traderLogaro -
. Perifius.ait.cum deſuo adja-
Name libertates, quas jusPandul.fo , jurat.conceptis articulis.commifforum - om
cife and leges S. Eduardin noue fiquidem non funtop nium redintegrationem , & qued.bonasleges ansocefforum
pellande libertates, fed narasum confuetudinum ( quas fuorum ;espræcipueJegesEdvardi Regis Confefforis re
èJure feodali atrociter fufcitavit
Gulielmus fanior ,cu uocaxes, Gobfervendas traderet . Jurantpariter inthe .
mulatins auxitGulielmusjunior ) pia abrogationes, eget gis arimam 16.Comites O Barones multi potentiores
I. molimina .Hec Hewrici I. bonitase juftitia, boc
Cbastet ita tamen ,ut Regam residentem.omnesadarticularsco
Suæ beneficium ,quod agnofcertes.proximi fui fucceßores gerent obfervationem . Præter bac, sexfwmansuun Pupre
probant alacre, es confirmant . conaedit 700.mercas
Sterlingordam pro regno Anglie,300 .
StepbanusRex:Sciatis ( inquit ) me conceffiffe pre- pro Hibernia. Homagium una preftate fidelitatis jus
ſenti Ċbarta mea confirmaſſe omnibus Baronibus, .bo- ramentum, implesague jam integritate penitentiæ -mini
minibus meis de Anghia , omnes.libertates O bonas leges, fterio Stephesi Cantusrienfis Archiepifcops, ipfe abex
quas Hewricus Rex Angliæ auunculusmeus, eisdedit , eo communicationis vinculo Wintonia abſolwiiur , Re
conceffit : amnes.bonas leges ebonas.confuetudines eis gnum Angliæ ab interdedeliberatur y ablatis Clera gre
concedo , quas habuerunt tempore Regis Eduverdi, cum adhuc reftitutis . Rex Francia poft exhauftas in bolliap
cautione de bis bene obſervandis . paratu fex centenasmille.libras ( frendens.licet ) Papa
Parimodo Henricus HI. Sciatis ( ait ) meconcellule O probibetur Angliam lacefore .
reddidiffe , do præfentiChorta mea.confirmalle Deo , & His ita geftis Rexleannos Gerfeiam.savigaturus, mely
Sandto Ecclefia, deomnibusCapitibus,O. Burpriburgera secentis nonduminomemor juraments,Conciliumads.Ale
omnibus hominibusmeis omnes confuetudines quas Rex banum prid.Non. Augufti,anno Regnifus09. odicit, quo
Henricusavus meus eis dedit o ...conceffit: wdjalta fax- inquiri juratdedamnis Pushatorum ,dic.Conveniuntlister
& tione, utlibere , quiète plenarje.tenerentur. fente Rege ) fummus Angliæ Juftitiarisas ,fxsbiop.Çwat.
Ricbardus I.sullon ( quam reperio ) confirmationis Epiſcopi, & Magnates,pacemque Region cunétis denou
Chartam ediditfedincoronationefua,pacem Dei & Ec ciantes, inter slia ex parteRegis firmiterpnecipiunt , ut
clefiæreftamjuftitiam , malerum legum , o conſuetudi. Leges Hensig.avi fui( id eft,Henr. I. ) ab omnibus.cuſta
3. num deletionem bonarum obfervātiam , tuclisfacrofanctis direntur, omnes Leges iniqua penitus.cnervarentur ...
Evangeliäs,Santtorumquereliquiis ad altare jucovit. Sed verſabantus becin generalibus ; nec conftabatquia
Juravit oJohannes Rex, in eandem fententiam ; fed namerant LegesilleHenrici I.elfabeta failicet poftba
qua religione colebantur ifte conceſſiones, confirmationes bite. Halenus etiã sibil datum nif -verba:nibil fcriptis,
en juramenta fub bec fæculo bellis diſcerdiis laborante sibil Charta Regia & figillo Regno confirmatum .
! ( prefertim fub Johanne Rege , .cum peſſuodata pene effet Reverfo Rege, Synodum celebrat 8.Calend. Septemb.
porejias Regia & jusdatum faelex ) paucis nan eft enare in Ecclefia S. Pauli Londoniarum Archiepifcopus, cui
randum . Extat Charta.quedang ejufdem data.anno ser inter Prelatas multi affuere Proceres Regni . Aita ali
gni tertio , qua mandat Hugoni NevilPratoforefterio ; quantiſper Ecclefie : Arcbiepifcopus proceres aliquas
Quod non omittat propterChartam aliquam quam Rex ( ut tunc famaerat ) in receßum vocat . Deplorat profli
ipfe alicuifecerat, quin fareftas Anglie ( in quibus exi gatas libertates Regni, cbanas Leges Edvvardi Con
mia libertatam vis emicuit) per eafdem leges cuftodi- feßoris. Regem memoras in abſolutione fua Wintonic ,
ret, quæ fuerunt in Foreltis tempore Henrior Regis pa- eafdem juraſſe revocare , in Regnofacere ab omnibus
txuilui:@musafle tuac Foresta libertates vebementer obſervani, Hocut melius expediatur, inventa eff ( sins
non eft dubium . quit ) aung quadam Charta Henrici I. Regis Anglia ,
Oriturfubsxiannio poſten interJabannem Regene , elpa per quam, fi volueritis , libertates diu amiffas , poteritis
Papam Innocentium gravilime diſceptatio, que ſeguem ad ftatuam priftinum revocare. Cortam profert ; jura
sium amriun bicmalorups escalionem præbuit . Acriter monto ipvisen femftringuntPregeres, pro biſce libertati
fiquidem contendentibus de electione Cantuarienfis Ar busvel admortem ( lives svigerer ) gertarures . Ferme
chiepifcopi Esclefie illius Monachis ! ised Papam promo- pollicetur Arcbiepiſcopus Auxilium .Goeum.fequenti amer
vetur: Et cum depentro Electo confentire dicerentur sler no ( ideſt, 1214.fub i4. Calend. Novemb.) siehst ever
Stores, caram Pape , isè exitu Cardinalium fuorum fer: tionisgratia ed Monafterium S.Edmonodi Burienfes ,fed
tium ingerit, Anglum utique Stepberum Langtex.nomi de libertaribus tra & antreftaurandis conceptumqueLam
me;
fed inconfultoRege, or contre reluntatemejus ejus dini prius juramentum , illicdonwofuper citarerenoprant
1
Regni, Monachis tanden imponit finemorahunc digere, figillatim . Parant que od bellum ſpectant, e libertar
cleftum iplenes ftatim confecres. Dedignatus Rex J.Affum deinde à Rege contenduntconfirmationem . Ille dier
hannes Cantuarienfes Manackos in exilium matritegrum tum aliquotinducias poſtularsed reſpandet demum, nux .
que terras adfcribitfifco, InfequiturClerimaledictio, vt quam fe fa &turum .
ad Papam fertur querimonia,quiRegema peptimeret o mul Proceres exercitum cogunt , quem Dei & Sand . Ec
care fatagit blandiloquiis, nao audientene vere fasl marino clefiæ nominant, Regique adhærentibusexcidium, minie
Aternitur
Pontificio. Primo Angliam totam fub interdicte fartur - neruv omnium direptionein , ni od ipfos actus
ponit, (ui fianes Regi ferviat , nec ipfe Dep ;) inde Re- camualantes caufam publicam cuerentur . Rex fuis ita
gem excammunicat, demumque Regnun ejus Philippe deferitur, ut in tota ejus clientela wix feptem numeron
Franco decernit capeſcendum . Savit jam Jobonnes Rex ihr Equites. Mitefcens igitur , de arbitris convenit,
1 in univerſum Clerum , proføriptunique exponit direptari: qui utrinque aletti libertarum die ont Capitulo . Ea
bus Philippus Rex , demque (in prato inter Scanese Windeleshores, quod
Diu penjaratum ſpeAnglia Regnum ingenii aggredi- dicitur Raningemcad ) in duabus Cbarcis ( altera
que evocat Anglie ,
. Mislitian agter ? gilho Regio . Sio Matsheus
to defurpatos prædicat, Haret in aduerfe litere immen qui meremghe Chartano figillatim exhibet, & libertates
Sos keltium sxercitus i bie demiconfundunturomnia . Fereſts in eadem Schedule cum libertatibus Anglie contie
perfidia fubditerum xori pro capacitatefui non potuifle aferit.IsRubra tamen
Fractuskie anguftiis Rex Johannes , o quinquennar libre Scaccariijunctim edítur, confufis articulis most
li pene jam decoétus cxcommunicatione , Pontificiorum tis etiã defideratis ad Foreſtam pertinentibus; adforipria
etiam
 12
513 CHA
etiam nonnullis Cbarte neutri( prout bodie. exftat) con:
tingentibus.Sunt qui à loco, Magnam Chartam Ronnie-
mead appellant, primumque effe ferunt Jurisnoftri fcri-
WIS ptum Codicem . Hæcd latere .
Adjungitur pedi Gharte Foreſtarie ad præfidium li-
*** þertatum
omnium ,paétum grave er in Regno inauditum :
Eligendos à Baronibus 25.Nomophylaces,qui libertatum
tuerenturcaftitatem , Regemque ipſum vacillantembra-
chio.cobiberentpopulari . Regem inſuper nibil impetra:
till turum quo aliquid conceforum fiat irritum : irritumque
fore quicquid impetraverit,
Juratur premiſorum obſervantia , cum à Rege, tum
à Baronibus; & eliguntur Nomophylaces, quimuneris
cultum etiam jurant, & Barones elii obfequium ſeillis
exbibituros. Mandat Rex preterea literis patentibus e-
niverfis Angliæ Vicecomitibus, ut jurare faciantquosli-
"M bet fue ditionis, conceffas favere libertates , ipſumque
ad hoc Regem , caftrorum captione , provocare . Apage :
.
Quin ut nibil defideretur, Bullam à Papa impetrat ad
conceffiones ſuas roborandas,
Brevi autem Regem pænitet è medullis, conqueſtoque
pluribus ad ipfum eumdem Popam Innocentium III. hic
aéta omnia decernit irrita , Regique & Baronibus impo-
nit fub anathemate, ut neque iple jurata teneat , neque.
ifti conceffa exigant. Barones boc ad Papam non ſpecta-
qe aſſerunt. Papa renuentes excommunicat , eorumque
H. terras interdicto premit . Jam adatti ad inſaniam , Lu-
dovicum filium Regis Francie,fibieligunt in Regem ,qui
ha neq; precibus,neque minis Papæ à direptione Anglie pro-
hiberi potuit . Sæviunt hic ubique inteſtina bella , cedes,
incendia, do funefta omnia ,
b.
Sed obeunte anno proximo JohanneRege , filium ejus
decennalem , Henricum III. ſuſcipiunt Regem , qui & in
Coronatione fuade more jurat leges bonas ; malis abdi-
catis . Reſipiſcentes jam Magnates deftituunt Ludovi-
cum, qui citius inde fractus,receſſum etiam jurat abla-
torum omnium reftitutionem . Jurat Rex viciſim petitas
reddere libertates , & in animam ejus unajurant Lega-
tus Papa, o Protector Regis magnus Marefcallus, eaf-
dem etiam obſervare ,omnibufq; tradere obſervandas.Hoc
idem jurantuniverſi Proceres ,
Dum mora nettitur, vita excedit Philippus Rex Fran-
ciæ , o Ludovicus ſolium tenet, è quo Rex Henricus Nor-
mamie petit redditionem , prout diſcedens Anglia iura-
verat Ludovicus. Is.caufatur ,Henricum Anglis non re;
ftituiffe ( ust juraverat item ) libertates Anglie, nec ſe ideo
Normanniam reftituturum ,
Anno 1223.Regis 7. Archiepiſcopus & Magnates Re-
gem obteſtantur, ut juratas confirmaret libertates:& reſ
18 pondente quodam extortas fuifle à patre fuo , Rex omnes
( inquit ) libertates illas juravimus, & omnes aſtri&ti fu-
mus, ut quod juravimus, obſervemus, Miffis in fingulos
Comitatus litoris: Vicecomitibus precepit , ut per ſacra-
mentum 12. Militum vel legalium omnium inquiri face-
CC rent,quænan erat libertates Anglie tempore Henrici avi
mie fui;ſed quid reſponſum fit à Vicecamitibus, non reperio ,'
5 Demum anno g.Regis ,concedente Clero o populo cum
** Magnatibus quintodecimam partem amnium rerum mo-
bilium totius Regni Anglie , renovantur Charte liberta-
tara,prout fub Rege Jabanne priuserant conditæ: ita quod
Charte utrorumque Regum in nullo inveniuntur diſimi
TO les . Verba funt Pariſi, quenos idea recitamus, ut inda-
garetur ratio, quorſum non reperiuntur bodie in Magna
fir Charta Henrici III.articuli aliquet di Jabanne cancelli .
Ille fi quidem prima, de perfolvenda defunctarum debita
Judæis atque aliis . Secundo de mada imponendi ſcuta .
gium de auxiliun Regis. Tertio de modo ſummonendi nem . Canferentibus ſcil.in viaticum ſuum Hierofolymi
Commune Conc. Regni,quadpoſtea Parlamentum appel- tanum Clera triennalem decimam, Militibus, Scutagium
Jatur.Et quarta demoda cavit quo auxilium capiat ſubdi- trium marcarum : bona fide & finealiqua cavillatione
tus à vajallis fuisquas tenentes appellamus.Hi, inquans promifit fe Chartam Magnam , ego omnes ejus arti
D. Tom . II.
CHA 514
in impreſſis Magnæ Chartæ exemplaribus non deprehen :
duntur,fuifle tomenin primitivo illo Henrici 3. e Pariſie
vides,cui fidem facit locus ejus alius,ubi dicitur,quod
in Parlamento Veſtmonafterii , ad feftum S.Edwardi
anp.1225.id eft ,Regis 39, reſpaulum fuit Regi à Baro
nibus, quod omnes cunc temporis non fuerunt juxta te
norem Magne Chartæ fuæ vocati ; & ideo fine paribus
ſuis tunc abſentibys,pullum voluerunt cunc reſponſum
dare: Meręcipio,
Chartas jam de novo conceſas, e Sigillo Regio ad
Parlamenti petitionem confirmatas Rex in quemlibet di
rigit Çomitatum : in illum ſcilicet qui Foreſta sulla pre
mebatur, Magnam Charcam ſolam . In cæteros eam pa
riter Fore tæ libertateſque ab omnibus imperat , jura
mento interpofito,conſervandas: quod tam feliciter adim
pletum eft, ut nec iqta unum in Regis Charta contentum ,
extitit prætermiſſum . Dies faufta, ſed brevilima .Ad cum
jus tamen munimentum excommunicationis fententiam
in Chartarum violatores promulgat Stephanus Arcbie
piſcopus Cantuarie cæterique Anglie Epiſcopi , quang
ſubinde metuiſſe dicitur Rex Henricus.
Biennio vero poſtea ( id eft ,an.Dom . 1 ? 27. Regni 11.)
ad ætatis veniens plenitudinem , in lugubri ( ſıc hos Flori
legus nuncupat)QxonienſiConcilio ,cancellari fecit caf
ſari omnes Chartas in provinciis omnibus Regni Angliæ
de libertatibus Foreſte , ( ut Pariſius Florilegus refe
runt) ſed ut alii habent , de libertatibus etiam Magnæ
Chartę ;factas fiquidem eas criminans,dum ſub tutela ip
ſeelſet, * Sigilli fui non tum compos.
Frendent Barones, pauciſque interpofitis diebus, Re
gem adeuntes , Chartarum redintegrationem afpera nimis
contendunt pertinacia : Rex blandiloquiis hac vice lini,
tos, in ulteriorem rejicit tempeftatem ; Sopitiſque longas
tandem poft ambages ( cum in aliis , tum in Parlamento
anniſui 18. ) diſceptationibus, fponte (o ſerenovultu , zin
Parlamento Weſtmonaſterii anno (140 2 1. Dom . 1237.tris
cefimam partem bonorum Cleriatque populi recepturus,
libertates reddidit, ſanctius indeobſervandas. Quod ut
certo foret,fententiam quam in violatores aliquando tule
rat Stephanus Archiepiſcopus Cantuariæ , cum omnibus
Epifcopis Anglie, à qud nec immunis ipſe babebatur, fea
cit renovari, In abundantiorem etiam ſecuritatem , novo
confirmationis diploinate hanc impinxit clauſulam : Non
obſtante quod prædi&to Chartą ( libertatum Foreſte )
confe&tæ fuerint,cum minoris effemus etatis.
Tarda vel his adhuc fides , Non elapfo igitur totoſem
ptennio , Barones in Parlamento Londinenſi anno Dom .
1244. Regem ſolliciteobteftantur , ut empre redemptæq;
libertates non ſolum obſerventur, ſed du noua confirma
tionis Chaxta que ſuper học ſpecialem faciat mentionem ),
denuo roberentur. Novam pariter excommunicaticnis fen
tentiam in eos projiciendam , qui conceſaslibertates vel
impugnarent , vel impedirent : Et ut illis fieret emenda
tio, qui poft ultimam conceffionem damnum ſuſtinuerant
in libertatibus violatis . Præter hæc,ne ſacramenti a Re
ge populoque preſtiti ob libertatum obſervantiam , ana
thematiſque à $. Ędmundo jam Cantuarienfi Arcbiepi
ſcopo in violatores promulgati,periculum de cætero incur
reretur,qbnixius Regen orantzut de communiaffenfu qua
tuar eligantnr potentes nobiles de diſcretioribus totius
Regni, quiſint de Confilio Dom. Regis, & jurati, becco
alia multa Regna commodillima ( tanquam Tribuni ples
bis ) agerent ( *curarent. Rex negat amnia, ſtatimque ina
Foreſtis multa exequitur gravilima.
Nos autem prelus egeſtate , in Parlamento Landonił
ann. Dom. 1353 ,regni ſui37.ad novam accedit patio ,
culos
V 3
.
 515 CHA CHA 516
culos obfervaturum.Tertio igitur Mais, preſentibus Rege, tur jam Hertfordiam ex mandato Regio Juftitiarii iting
Comitibus a Baronibus, Bonifacius novus Archiep.Can- rantes, contra formam ( ut afferitur ) diftarum proviſio
vaar. ceterique Epiſcopi pontificalibusinduti, o accen- sum Oxonii , repudiatique ideo a majoribus illarum par
fias ferentes candelas in majori Aula Weſtmonaſterii, ex- rium calli redierunt .
communicationem cum anathemate ( forma maxime folen Succreſcentibus vero novis in dies grauaminibus ex
nis quam babes apud Pariſium in boc anno ) projecerunt alienigenarum qui Regis aures atque latus occludebant,
in tranſgreffores Ecclefiafticarum , oʻlibertatuno ſeu libe- infolentiis, Proceres eas, Cbartarumque una violatio
1 tätum conſuetudinum Regni Anglie , & precipue earum nes ſtatuunt demum vicompefcere . Accenduntur ergo
que continentur in Charta libertatum Anglie , Cbar. belli faces cruentiſimi. Cadit utrinqueingens multitu
ta de Foreſta , & c. do , capiunturque ann. 1264. in Lewenſi prelio ftrenut
Nec tantüm in tranſgreſſores liquido , ſed in eos pari- dimicantes Rex filius . Sed verſa brevi rerum alea ,
ter qui qualicunque arte vel ingenio temere vielaverint , filius a cuſtodibus elapfus, ex improviſoboſtem novis co
diminuerint, feu immutaverint , clam vel palam ,facto, piis adoritur , infignique clade Eveshamiæ fundens, non
verbo, vel conſilio,contra illas vel earum aliquam in quo . folum patrem , fed & Regiam dignitatem liberavit an .
2
cunque articulo veniendo. Item illos qui contra illas , vel Dom . 1265.
carum ftatuta , aliqua ediderint , vel edita fervaverint > A &tum jam videtur de libertatibus ; ſed è cælis ecce
conſuetudines introduxerint, vel fervaverintintroductas, miſericordiš Domini, qui Principem corda nec ferro coer
fcriptores ftatutorum , nec non conſiliarios executores, cenda, nec mortalibus induftriis,leviſimo afflatu fubigit
6 ° qui fecundunaes preſumpſerunt judicare , & c. Dicta de emollit . Preſa pot imbelles aliquot conatus reliqua
promulgata omnia figillis roborabant : prolataque eft Baronum parte , Rex in Parlamento Marlebridge an.
in medium Charta Regis Joannis, qua fupradictas liber. Dom.1267. regni 52. cap. 5. utramque Chartam , in fin
shtes mera voluntate reconceßit, og indë recitari fece- gulis tam ad Regem , quam ad ſubditum pertinentibus
runt eafdem libertates. Dum autem Henricus Rex me- tenendam ſtatuit , Breviaque Regia gratis concedi in
moratam fententiam audiebat, tenuit manum fuam ad tranſgreſſores. Rebus in bunc modum præter ſpem com
pe&tusfuum fereno vultu atque alacri . Et cum perlesła pofitis, ſub anno altero pax edicitur per totam Angliam
< ljet demum , projeciffentque candelas extinétas a fun o EdouardusPrinceps cruoe jam ſignatus Hiero ). profi
3 migantes , diceretur à fingulis : Sic extinguantur ciſcitur , triumphatiſque boſtibus Rex in pace animam
& foeceanc hujus fententiæ incurſores in inferno ; do reddit ann. D.1272 . regni 57 .
campana pulſarentur, ( ut applauderent finguli ) dixit Henrico mortuo , reverſoque Rege Edouardo I. vacil
ipfe Rex : Sic me Deus adjuvet , hæc omnia illibaca lant etiam aliquoties Charte libertatum , ( vt videre eft
ſervabo fideliter, ficut fum homo, ſicut ſum Chriſtia- in præfatione Articulorum ſuper eiſdem ) quas ideo fta
nus , ficut ſum Miles , & ſicut ſum Rex coronatus & bilire nixus eft æterno robore ( Juftinianus noſter ) idem
inunctus . Hæc ( qui plura ) Pariſius. Poft hæc omnia Edouardus · Reſilire quippe noluit à facramento , quod
Romam mittitur ad Innocentium IV . Rogatus illelatum cum patre in Oxonienſi Parlamento aliquando juraverat,
anatbema Bulla robarat , door de ſuo quiddam adjicit in nec abfolvi, ut præfati ſumus. Anno igitur regni fui
terrorem . 25. dum in Flandriam tranfiturus, Odimiræ moratur ,
Sub fole nihil ftabile . Anno quippe proximo , Rex , præcepta ſub ſigillo ſuo Weſtmonaſterii data 2. Aprilis,
dum inbiat colligendis decimis , que ſub conditione de in omnes mifit Anglia Comitatus Cbartarum cxigentia
Chartaram obſervanda immunitate conceſe fuerant,con- obfervantiam .
ſilio impiorum libertates temerat , credens, inquit Mat Conſtans etiam in propofito , duas fimulearundem e
theus,pro munere abſolvià tranſgreſſione. Nec fpes illa didir confirmationes , ſub teſtimonium filii Edouardi
vana,dum fe O Regnum fub pæna exheredationis ( quod Principis, ejus tunc in Anglia Locumtenentis, ( nam in
non potuit)Papæ obligaret ad pecuniæ folutionem , quem Flandria verſabatur ipſe) Londini datas , alteram 10 .
jio bello Siculo foretexpenſurus, cauſaſua. : Ollobris , alteram ( ſed priorem ) 12. O &tobris ditto n
Ad mortalia autern arma non concurritur:fe anno 1255 no . In hac recitatas per Infpeximus , Cbartas Henrici
Regis 39. acclamatum eftin Comitatibus , Synodis, Éc- III. patris ſui, figillatimeas concedit, format , o cor
clefiis , & ubicunque locorum homines convenerant , ut roborat. In illa neutram recitans,utramque junctim con
Magna Charta , quam Rex Joannes conceſſit , O Rex firmat, ego quæ ad earum conducunt obfervantiam ,multa
ifte prefens multoties reconcefit , inviolabiliter tueretur : decernit atiliffima.
O lata eft fententia , toties repetita , in onines ejuſdem Primo, quemlibet in iiſdem articulum tenendum ſan
violatores & tius: mittendaſque Chartas fingulas fub figillo Regio .
Sequenti etiam anno pæna borribilis anathematis in Juſtitiarišs Vicecomitibus , aliis omnibusminiſtris Ro
Londinen fi Synoda prioribus adjungitur , ftatuiturque gis civitatibuſque Regnijuns cum Brevibus precipienti:
libertates ſub ejufdem periculo confervandas . Et ne quid bus ut eas populo annuntient, & in fingulis obfervent .
præterea defideretur, aoceſſerunt paulo poſt duæ fimul Secundo , judicium contra aliquem earumdem articu
Bulle Alexandri IV , ad Chartarum fententiarumqué ro. lum, fore irritum & cancetlandüns .
borationem . Tertia, mittendas etiam ejuſmodi Cbartas, ad fingu
Rex feu telis virtus Ecclefie , feu quod Barõnes mútuo las Ecclefias Rogni Cathedrales : non ibidem folum cum
exhibentes dextrás; juraverant; quod non omitterent ſtodiendas, fed eo annuobis legendas caram populo . :
propofitam perſequipro pecunia vel terrarum amiffione , Quarto;ut Epifcopibis item quotannis excommunicatos
vel etiam pro vita di morte fua di fuorum ; in Parlamen- denuntient Chartarum violatores,0 illis quiſunt vel ab
to Oxanii an . Dom .1258. regni 42. Semeliterum , fed jam auxilio ; vel à confilia; de ut Archiepifcopi Epifcopos ad
etiam cum Edouardo filio fuo , Chartarum jurat obſer- boc coerceant. Lata tunc etiam eft folenniter ejuſmodi fer
vantiam , & * 24. prudentium virorum nätionis Anglica- tentia a Roberto Arcbiepifcopo Cantuaria ,
se , ( nam ab alienigenis palli mado funt graviſſima ) Gandavi præterea exiftens ( ubi nullis populi pulfare
quos fub ipſo ad regnigubernationem eligerent, confilio jur precibus ) bane Sponte Cbartam totidem omnino ver
ſe commendavit , bis , magno ſuo munivit figillo g . dic Novemb, anno 25 ,
Non èlapfortutem biennio, Rex ab Urbana Papa für prædido, & in Angliam gratuita mifit .
jamenti potitur abfolutione : nec fuitantum , fed defor Cumtomon in Parlamento Regni fui 28. aſidue
o , quam Princeps optimus adeptam ſpernit , Mitrun Baronibus ( præfertim a Camite Herefordiæ domia
ne
 CHA CHA 5518
517
.no Mariſcallo Anglia ) obteftaretur, utChartas denuo ante Regem , vel quæ à Rege conficiuntur . Has &
confirmaret parlamentaria auctoritate, bæfit in articulis Præceptiones regales vocat . Ita
aliquot Walſinghamo memoratis, eo ad ipfarum cal- . CHARTAS Regia , Angli vocant donationes &
cem annectendam voluit , (amnium remoram ) Salvo jure Chartas factas à Rege. Vide Bractonum lib.2.c :16.n.3.
Goronæ noftrz : Animadvertens autem commotum po- & Flecam lib.5, cap.14. ubi hæc habentde diſtinctione
pulum & perculfos Proceres , confilium mutat Rex exi- Chartarum : Sciendum quod Chartarum, alia Regia
mius, di non folum annuit Chartarum confirmationem , alia privatorum ; Regiarum , alia privata , alia com
ſed in earum etiam munimen , explanationem o liberta- munis , alia univerſitatis , 66. Quas vero privato
tum auétionem coronidem imponens, quam Articulos fu- rum Angli vocant
per Chartas appellamus , fic inter alia promulgavit : CHARTAS PAG ENSEs appellat Marculfus , quas lib,
Chartas libertatum in omni articulo conſervandas , 2.complexus eſt, cui hunc titulum indidit ; Incipit ſce
tradendaſque unicuique Vicecomiti ſubfigillo Regis , ut dola qualiter Chørte Pagenfes fiant : fub quo compre
in præ
legantur populo quaterarnuo in pleno Comitatu , viz , henduntur quæ in unoquoque Comitatu & pago
proxime pojt feſta S. Michaelis, Nativitatis Domini , ſentia Comitis, aut Vicarii, aut Centenarii, aut et
Paſchatis, S.Johannis Baptiſte , iam privatim peragi poflunt. Alia enim negotia bomi
Eligendos etiam è Militibus cujuſque Comitatus per nun , ut ipfe aic in Prologo lib.i.tam in palatio, quan
Comitarenſes in foro Comitatus , 3.Juftitiarios , quidi- in pago peraguntur ,
plomate fulti Regio,de deli&tis cognoſcerent contra Char CHARTA ROGATA , Ita Itali vocant Contratto di
ias , eaſdemqueJartasteclas conſervarent, Oo. pulato , quod eam teſtes rogarentur ſubſcribere , & his
Post varios cafus eft tot diſcriminx rerum , emicuere ferme verbis claudi ſoleret : Signum N.ON.qui Cbar
fic tandem Dei beneficio facræ bæ Chartę libertatum
An- tam iftam fcribere fecerunt, teftesfirmare rogaverunt,
glie , pleno vigore : ene deficerentaliquando poftea , ut eft apud Jofredum in Epifcopis Nicienfibus pag.158.
trigeſies atque eo ſupra à ſuccedentibus Regibus confir- Er in alia Charta apud eumdem pag.182.Teftes Rogari
- mate ſunt, decimaquarta foil.vice ſolo ſub Edouardo dicuntur, qui Chartam fubfcribunt. Gloria Bafil. ps
. III. Ở uberius demum ſub prilimo domino noſtro divoja- géiol , oi sapexA119 ÁNTES HÉP TUP : s . Tabul.Papienſe aon.
: cobo Rege; Cujus ut in perpetua felicitate floreat ma 1354. Ego...notarius banc Chartam mihi fieri Rogatang
gnum fobolis incrementum , floreant he fimul ( precor) in tradidi ( o ſcripfi , & c.Tabular,S.Cyrici Nivern.ch.43.
perpetua caftitate . Amen , Hactenus de Magna Char- Joannes primus tabellio Rogatus ſcripſit . Er ch.44.Sign ,
ia Spelmannus. Trudgaudi Eleemoſynarii , qui banc donationem fieri
CHARTÆ NUPTIALES , Bulla Calixti II . PP. ann . vel affirmari Rogavit. Tabular,Celfiniacenſe: Signum
1120.in Bullario Cluniacenſi pag. 39. Porro Presbyteris · Geneſii, quibanc Chartam Rogare fecit , ipfe firma
parocbialium Ecclefiarum S.Maria Sancti OdonisClu- vir , d alios firmare Rogavit. Statuca Mediolan. 1 ,
niacenfium ejiciendi in Ecclefiam ex antiqua conſuetudi- part.c.556 . Et quod ipſi Protonotarii non poßunt Rogers ,
ne pænitentes , o nuptiales Cbartas faciendi licentiam vel facere aliqua inftrumenta , & *c.Adde c.400.Conſue
indulgemus. Id eft matrimonii ſacramentum imper- cudines Montiſpeſfuli: Omne teſtamentum , omnis
tiendi .
quælibet ultima voluntas inter liberos vel parentes vel
9 CHARTA PAGEnsis . Vide mox poſt Chartas inter extraneos, in ſcriptisvel ſine fcriptis fiat coram tri
Regias bus teftibus Rogatis , vel non Rogatis idoneis , ſolenmi
CHARTA PARICLA . Vide Paricla . tate adbibita , 06. Vide chartas deſcriptas à Mabill.
& CHARTA PERFORATA in judicio , in Lege Ri- de Re Diplomat. pag . 378. 468. 473. ubi teſtes
puar . tit . 58.9.5 . tit . 59.9 . 3. Quæ falſitatis convicta rogati fubfcribunt : Tabular, 'Eccleſiæ Uzecienſis
erat ,
ann.1215. Coram fubfcriptis Rogatis teftibus recognoſco,
CHARTÆ PER PERTICASPENDENTES propter gran- &c, Denique Charça donationis Leotheriæ ann. 695 .
dinem , avertendam nempe ; fuperftitio quæ prohibe- to.2.Sæculi 3.SS.Ord.S.Benedict.pag.615.ſic clauditur:
tur in Capitulis Caroli M.an.789.c.18 . Ragnoaldus Diaconus Rogitus fcripfit . Vide Match,
CHARTA PROBANS , Quæ legitime coram te- Villaneum lib.8.cap.95 , Rollandinus in Tractatu No
ftibus fignata in quocumque judicio locum habet teſti- fularum ; In aliquibus locis Rogationes appellantur No
monii publici & irrefragabilis; dicitur autem probans, te , quia ſuntnotæ inftrumentorum , quæ ideo etiam vo
quia caufam quam continet , evidenter probat; quo fantur Ragationes , eo quod illas rogatur tabellio ſcribes
. fenſu etiam dicitur fcribi aliquid in forma probante.Hæc . re , & ex illis facere inſtrumentum ,
fere Henſchenius in notis ad MiraculaB.Joachimi Abb , T CHARTARUM TOMI, Gregorio Turonenſi lib ,
Florenfis , to.7.Maii pag.124 .
RE 10.6,19.idem funt, quod eidem Regeſta ,Scrinia,aliis Ar.
CHARTA PER PUNCTUM CONFIRMATA dicitur chiva , in quibus plures charcæ continebantur ,
ea ; quam quis confirmat punéto addito , cum præ igno CHARTULA TRANSFUSIONIS , ſeu ceffionis, in Ta
1CH rantia nihil amplius poteft fcribere , uc hodie vulgo bulario Brivatenfi Ch.370 ,
pingunt crucem , qui neſciunt litteras . Charta anni GHARTA SACRAMENTALIS.Vide Sacramentum ,
1179.ex parvo Charrulario S.Victoris Mafſil.fol.180.E 7 CHARTAM SCRIBERE , Norarium agere, apud
ngr
go Willelmus filius WillelmideDropo, quiſeipſum dat Muratorium to . ,part.2.pag.105.col.i.in Legibus Caro
Deo & S.Vi&tori , per Punctum confirmo. li M.Ut nullus Presbyter Chartam fcribat, neque com
CHARTA DE RAB , Fori Ofcenſes Jacobi I. Regis du &tor exiſtat ſuis ſenioribus .
Aragon.ann ,1247.fol. 12. Et fi accidit quod Chriſtianus CHARTA SEMIPLANTARIA . Vide Complantum
babet Chartam de Rabi, non poteft negare Judeus : quia in Camplantare :
sal
Charta de Rabi fa &ta valet , quantum teſtes cantra Ju CHARTA SENICA . Vide Senica . Adde Gloffa
ifra Hoos. Id eft, fcripta ab uno è Rabinis Judaicis , rium Lindenbrogii,
CHARTA RECORDATIONIS . Papias : Cautia , à 2. CHARTĂ , Lamina , Anaftafius in Sergio PP.
cavenda, dieta , Breve nel Charta recerdationis. Ve- Trultum vero ejuſdem Ecclefie fufis Cbartis plumbeis
tus Notitia in Tabular. Priorat.Neronis villæ fol. 22. cooperuit atque manivit . Vide Salmafum , de Modo
02 . Litera recordatur quod mentis debilitas oblivifcitur. Un- uſurar. pag .401.
de cun &torum memoriæ præfentamus, &c. Vide Notitia. CHARTACEUM , Archivum , XDP TEPUASNICY .
CHARTÆ REGALES , apud Marculfum ſunt eæ , quæ Acta accufationisPalychronii Epiſcopi Hieroſol.Hunc
indis
 CHA CHA 52
$ 19
. indiculun collegit Archidamus . & in Chartaceum Ec- urbe Byzantina : Chartophylax Auguft.N.in veteri In
clefiecollocavit. ſcripcione '587.11.
CHARTAPACIA , Charta pacis , feu quaà Prin De Eccleſiaſtica Chartophylacis dignitate ſic Ana
cipe pax indicitur. Fori Aragon.lib.9.tit.de pace,& c. Atafius ad VIII . Synod . Act.2..Chartophylax interpreta
Et in hoc maxime, & in omnibus aliis cafibus, Cbarta- tur chartarum cuſtos. Fungitur autem officio Charte
paciis, * fori, qui de hoc loquuntur . phylax apud Ecclefiam Conftantinopolitanam , quo Bi
CHARTARIUM , Archivum , chartophylacium , bliotbecárius apud Romanos, indutus videlicet infulis
locus, in quo chartæ & documenta donieftica recon- Ecclefiufticorum miniſtrorum , o agens Ecclefiaftica
duntur. S.Hieronym.lib.z.in Ruffinum c.5.Şi à me fi- prorſus obſequia , exceptis illis folis, quæ ad facerdotale
Etam Epiſtolam fufpicaris, cur eam in Romana Eccle- ſpecialiter ac proprie pertinereprobantur officium . Sine
Jie Chartario non requiris ? [Vide Chartularium . ] illo præterea nullusPræfulum aut Clericorum à foris ve:
CHARTARIUS, Chartę opifex , aur negotiator. niens in conſpectum Patriarcbe intromittitur ; nullius
Diomedes lib . 1. Chartarius,quiChartas vendit.Gloff. Epiſtola Patriarchæ mifa recipitur , niſi forte à ceteris
Græco-Lat.Xaprocéairs, Chartarius. Lapis Sepulcralis Patriarchis mittatur: nullusad Preſulatum vel alterius
> Romæi Locus Valeriani Cbartari . ordinis Clericorum , five ad Præpofituram Monaſterio
CHARTARIUS, interdum pro Cbartulario. ſeu com- rim provehitur, nifi ifte bunc approbet eo commendet,
mentarienſi ſumitur , ut apud Ennodium lib.7.Epift.i. atque de illo ipſi Patriarche ſuggerat , ipfe præfen
Senatorem 1.9.Variar. Epift.23. & Meflianum Presbyt. tet . His prærogativis hanc addit Pachymeres lib.-3.cap;
in Vita S. Cæfarii Arelat.p.257 ; 24.uc fine illius nutu & aſſenfu nuptiales Benedi& iones
CHARTARII Loci. Vide Papyrus, non adminiſtrentur. Præterea in Charchophylacis cu
CHÁRTELLARII. Vide Chartularii . ra erant libri Eccleſiæ. Ita Synodus VI.A & .1.pag.17. &
| CHARTERIA , Regio , Gall.Quartier . Char- Act. 13. pag.152 . Edit.1618. ubiinnuitur eos libros re:
ja anni 1236. in Probat.Hif.Meld.to.2.p.137.Item dedi- politos ev XapIcova ar 19 76 7QTp.QpXcie, quod in VII.Sy
mus in perpetuum , quantum in nobis eſt, illam portio- nodo Act...pag.486.3132100Jurn to Eventos Pateia pxredi
nem quam babebamus in Charteria de Triaportu , in per. citur. Unde p :487. Carchophylax videtur dici B1:311001
petuum poſſidendam . λαξ τε ευαγές σατέμαρχές. De Chartophylace multa ex
& CHARTERIUS, Plauſtrum , vel illa pars plau- profeffo commentaci ſunt Meurſius in Gloſſario , Gret
Itri", quæ rotis incumbit , Gall. Charti. Charta Pe- zerus & Goarus ad Codinum , idemque Goarus ad Eu
tri Epiſc.Meld.ann.1229. Tabularid ejuſd.Ecclefiæ : cholog. Græcorum .
Habebant homines di&tarum villarum in di &to nemore.... CHARTOPHYLACIUM , Archivum . Gregorius M ,
omnem arborem , preter quercum & fagum ..... ad edifi- lib.7.Ind.2.Epift.178.Mandare curaverat,ut priſimo Ime
candum ad aratoria carrucarum , & ad Charterios peratori ſcriberem , quatenus pacta in Chartophylacio
er bercias , &c. yequireret ; que , & c. Infra ': Quia Cartophylacium
CHARTIATICUM , Quod pro Chartis officiali- prædi ti pic memoriæ Juſtiniani Principis tempore, ita
bus præftatur, apud Ulpianum in leg . Divus , D. de Jurripiente ſubito flamma , incenfum eft, ut omnino ex
Bondamn.Miniftris enim Magiſtratuum Chartas præ- ejus temporibus pene nulla Charta remaneret.
bicas fuiffe ex lib.2 . Frontini de Aquæduct. atque adeo & CHARTOPRATES , Venditorchartæ ,Græcis
ipfis judicibus ex Nov.Juſtiniani &.cap.1. & Senatore li. xaprompétis. De Collegiatis & Chartopratis tit . 17. lib,
11.Epift.38.colligitur. Quæ quidem Chartarum præ- 11. Cod.
bitio & inlatio , Cbartarun collettio eidem Senatori CHARTOTHESIUM , [ Archivum , in quo aſſer
dicitur lib.9.Epift.15.Theophanes, & ex eo Anaftafius vantur Charræ . ] Anaſtaſius in Hiſt. Ecclef. pag.146.
Bibl.in Hift.Eccleſ .pag.172. Auctor Miſcellæ , Cedre- anno Imperii Conſtantini 19. Invidia Chriſtianos pro
. nus & Zonaras ſcribunt Nicephorum Generalem tri- bibuerunt Arabes à publicis Chartothefiis ad modicum
.
buta ac vectigalią publica auxiffe , & Chartiatici nomi- tempus . Sed rurfus coaéti committunt eis eadem ipfa , ea
ne exegiſſe in fingulos duo ceratia. Siliquas vertit A- quod non poffint ipfi fcribere calculationes. Ubi Theo
naftafius . Vide Cujac.lib.4.Obſerv.cap.18. phanes pag.362.Ε'και των δημοσίων χαρτοθεσίων . [ Vide
CHARTICINIUM , Chartarum faſciculus, noftris Gloſſar.mediæ Græcit.]
Liaße. Gencius Camerarius in libro cenſuum Romanæ CHARTROSSA , Ordo Chartufianorum .Galli
Eccleſiæ : Sicut in tomis , Charticimiis , o voluminibus Chartreuſe dicunt Monafterium Charcufianorum .
Regeftorum antiquorum Pontificum Romanorum , Teftamentum Guillelmi Montifpeffulani apud Ache
inveni . çium Spicil.to.9.pag.156. Quod eft de ordine Chartroſe
CHARTIGRAPHUS , Norarius , vel Cancella- in Epiſcopatu Vivarienfi.
rius . Charta Roberti Regis Franc.an. 1008. pro Mo CHARTULA . Vide Charta 1 .
naſterio Sandionyſiano ita clauditur apud Doubletum : D CHARTULARÉ , ut Chartularium , Regeſtum
Franco Diaconus atque Cbartigraphus relegit & ſigil- feu actorum codex , Ordinatio Comitis Provinciæ ſu
Tavit atque ſubſcripſit . ] per officium Tabellionum ann.1254. e MS. D. Brunet
CHÁRTISDONATIO , unica voce, Donatio per fol.60. Item fummam à xxv.lib . fupra uſquead c.lib.po
chartas . Vetus Præftaria apud Roverium in Reomao nendo in Chartulari 1.den,
p. 173. Poteſtatem quandam .... Fontanasnuncupatam 1. CHARTULARII dicuntur Qui Chartas tra
quam ipſe eatenus tenere videbatur per Cbartiſdona- & ant , quiChartis inferviunt, ut eft in 1. 10. Cod . ubi
1 tionen . caufæ fiſcal. Qui publicarum Chartarum tractatibus in
q CHARTOLOGIUM , Charcularium , liber Jerviunt ,intii.Cod.de Præpoſ. agent in rebus. Qui
Chartarum , Ghartulaire. Charca anni 1198. ex Sche- Chartas agunt, in Querolo , in l.1.D.de Tabular. li
dis Peireſc. Hanc cartam .... in hoc fecimus Chartalogią dem porro quiCommentarienfes. Gloff.Bafil.Kodurreio
confcribi. Go , xaptainer @ , Gloff.Gr. Lat.Xaptoypáoom ,Char
CHARTOPHYLAX , Archivi & Chartarum cu- . tularius . Erant autem tot Chartularii ,quot fcrinia ,
ftos: dignitas Eccleſiaſtica . & Palatina . Pofterioris . ut ex Senatore lib . 11. Epift . 38. & Cledónio de Arte
meminit Paulus Diacon.lib.17.Hift.Miſc. p.528 . poft - Gramm.colligitur. Vide Gregor.M.lib.z. Epift.3. 1.4.
Theophanem , dum quemdam Davidem Chartophyla-. Epift.33 . & quæ adnotavimus ad Cinnamum p.452. Ii
çem Hormifde vocat, Palatü fciliceț ita nuncupati, in dem & Chartarii diéti, ut fupra obſervatum .
CHAR :
 CHA CHA 522
21
la CHARTULARIUS REGIORUM ERUORUM , Qui po , in Ordinatione Comitis Provinciæan.1254.è MS .
xanhturnéer I iwas twvNiceræ dicitur , de qua di- D.Brunes : Delibello ponendo in Cbartulario 11.deniden
gnitate apud Byzantinos plura etiam in iiſdem Norissur, proextrahendo li.den. Verus Scheda Cl. Peæſidis
ad Cinnamum . de Mapaugues an . 1430.EgoNotarius ... cui Cartularia ,
CHARTULAR IUS SACRORUM CUBICOLO R,UM , in note protbegolla ſunt commiffarubiconjeéto per Car
Nov.8.c.8.Chartulasius Sacri Cubiculo , in Nov, 25. futariaincelligendum effe codicem , in quo iniegra a
Imperatoris Secretarius, fou quiGodicillos Imperato Staveferebantur, perNotas vero actorum commenta
ris affervabat 0 riolos , es tandem per Prothocolha actorumperſcriprior
GHARTULARII NUMERORUM MILITARIUM , in nes, quas vulgo Msnutesappellamus. ].
Nov.117.cap. 11 Sk1.19.C.de Erogar.milit. annone lib, T. CHARTULARIUM , feu CHARTAR SUM ., Szpius
12.Qui in alta referebant nomina milicantium , & qui appellano Codicem , in quem diplomata aliaque char
corum effent mortui, feu qui circa të spurv *** Tulyap zpleis iepxordine integra referuntur, aliquando in ratulum
have sú thot verſabantur,ut eft in TacticisLeon04631. redacte : quales lunt rotuli Eccleſiz Albienfis , tefte
CHARTULARIUS VELOCIS CURSUS , Edws diponesty Mabillonio de Re Diplom.lib. 1.cap.z.num.9 jubi notat
apud Conſtancin. de Adm . Imper. cap.43. Vide Cle- hujufmodicodicem , ur & palypriebum ſeu librum cen
TICUS . fualem , ideo inventum fuiffe , ne ex arshivis Eccle
CHARTULARIOS ROMANI IMPERII, (apud Permum fiarum & Monafteriorum autographacæpius efferre ne |
Diacon.in Chr.Çalin.lib.4.4.417-126. ceffeeflet; hiquippe codicesautographorum vice fæn
SCHOLA CHARTULARIORUM , in leg.i.Cod.deOff gebantur. AdditMabillonius , polypeycha anciquio
Præfecti Prætor. ra abivideri Chartulariis, ex quibus , inquit , nullum
inveni conditum ante fæculum x . .
CHARTULARI Dignitas Ecclefa & ica etiam 'fuit
quá camdem cum Charcophylacis fuiffe opinantur viri & CHARTULARIUS , Commontarius . Caffarus
docti. Certe in Glofl.Gr.Lat.Chartuberius, idem eft, lib.1.Annal. Genuenfiadan . 159.Hoc autem , quodin
qui staptopónat. Nec mirum , cum is qui Commenta- credibile nonnullis videtur,opibasuoriuscivitatis .ple
rienfis vice fungitur ,idem & Chartophylacis munus bium dierum quadraginta trivim ſpøtiogin digito Dei per
obeat, & Chariasfuasfervet. Apud Joan.Diacon in a &tum eft :quod per Chartularios Jobannis Scribe colli
Nita Gregorii M.lib.2. c. 155. Caftorius. Diaconus et gitør, qui dier borasipfius aperis.. wdføripfit. Vide
Ebartularius Ravenna soncupatur , qui įpļi Greg. lib. Chartubasii.
4. Epiſt.23. & 24. Notarius & Diaconus dicitur. idem CHARTULATI, Lidem qui Obatbulanië , Servi
Gregor-label .Epift.7.5.lib.z.Epift.33.Hilarium Charis per Charrulom manumifli: quia Chortularum confarin
harium fuum nominak; ondeelicio camdem fuiſſe die prione ingenuifunt , uteft in Capitul.z. Caroli M. an.
gritatem Charcularii & Notarii. Açin Eccleſia Con- 813.c.6 .Tabularium Calaurienſe anno Locharii Imp.34
Santinopolitana conftat diverſum fuiſſe Chartularii & Tradidimus vobis D.Ludovico Imp.omnes :res fubftantiæ
Chartophylacismunus,& Chartularium fubditum fuif- mee , feu omne mobile vel immobile , feruos velanoillas,
le Chartophylaci, uti docet Balſamon in Medit . & Cor colonos,aldiones, quam omnes meos Cartulatos,com
dinus de Offic.cinum.44.qui Charcutarium inter mi- mes pertinentes meos.Alia Charta db.CumCarsulatisquel
20 Boxa Ecclefiæ officia recenſer,uc & Euchologium Græ- colonis cum colonicis ſuis. Notitia judicati in codem To
corum pag. 624. Synexaria & Menga 8. Sept. Kailed aydo nobis juftitiamide ifto... O de germanis
bulario:Judicáte
mint ami xapariencia . Chartulariorum Ecclefiaftico fuis,qui fueruntCartelati Allonis , qui olim Čaffaldio
kummertio cftpræterea apud Joannem VIILPP.Epift. fuit.Diploma Ludov.II.Imp.pro -codem Monafterio :
33.300 . & c. Concellimus etiam ut omnem compofitionem deCansula
2. CHARTULARII , Servi, per ( bortalam , feu tis atque Libellariis deipſe Monafterio, fibimes babeant ,
Epiſtolam manumiffi, Franchi deCarsa , Vicali Epi- ego nullus exactor publicus hac inquirere audeat , ſed in
Vyd fcopo Dlcenliapud Blancamin Comment.Rer.Aragon quacunque.compafitione ceciderint, in fua poteftate :boc
pag.7.27.Occurrunt paflim in.Legib .Langob.li.2.tit.34. babcant,cujus Cartulari effe videntur.Sharca Caroli ,
8.11.lib.z.tit.5.9.c.in Capitul.Caroli M.lib.6.cap. 208. Imp.in Chron.Farfenſi: Tam ingenmos,quum fervosti
& in Capitul.cjuſdeman ,779.cap.10. bellarios áldienesaldianas,ſeu Clericos;vel Cartula
i CHARTELLA R4 ,in Concilio Vermerienſi an .752.6 . Dosyaut:Offertos.Occurrunt eadem verba in Charta alia
1. 20.20 Charta LamberciImp.20.898.to.2.Ital.Sacr.pag. ejuſdem Imp.ibidem .Adde to.1. Ughelli p.490 . abi per
10: 124.& c.Arnulphus.Lexovienſisin Epift. ad Alex. PP. peram ſcriptum Caftulati, & tom.2.pag. 142 .
Pragedit intering intorcilicia pauperum fratrum for CHARTULATIO , Acquiſitio ,vel quilibet eon
des Cartulariifilius fericis adornatus variis . tractus per chartulam . Nocitia fcriptaCarolo C. im
CHARTULARIUM , Scrinium, xidprop index lov, in perance an...in Italia: luacunque jam antes per inve
ton Gloff.Gr.Lat. Ita xuptshaiesov uſurpat Nicetas in Alexio Lituram i parte D.Ludovici Imp.tenuerunt,companitia
ſu lib.2, 0.4 . Geka Hodingi Epiſc. Cenoman.apud Ma- ne, Cartulatione donatione,feraconquifito. Charta vendi
mne bill. tom . 3. Anecd . pag.247 . Multa Cartarum ſtriscionisan.978.in Tabulario CafaurienG : Dealio katere
manta , vel precepta regalia fecum inde deferens, ibi fine-terra,quæ eft deipfa Cantulatione Sindonis Presby
PO
Kadereliquit, propterea in weltionio o Cartularie seri... de alio latere fine terram deipfis noftris Cartularis
S.MarieOS.Gervaſii bactenus non neperiuntur . Ibid. de Orfiane. Aliaan.982. Etcum porrionemondeipfis
昭

ubi p98-257.in .Gekis Franconis ejufdem urbis Epiſcopi : Cbartvilasis confustis,quiad ipfas jam di&tas res per
Similiter et alia præcepta de cadem re fumt muilta in tinentes effe videntur .

Du Cartulano,que legipor.omnia pre vetuftas putredi-
L pure non pofluns . ]
GHARTULARIUM , Regeftum . Concilium Arelat.
bar a n.1267.ca.19.Statuimus quod omnes Sacerdotes curam
eninorumbabenses, ipſarum Ecclefiarumemant Char
Art iuharia , in quibus quolibat-anno,falteminQuadragefon
29.6.n.confcribent naminaparochianarum quiad peniten-
biam venenunt , dita Chartalaria teneant docufta
If
hinnt diligenter, ØG [Accipitur pro Nocarji procoty-
FCHARVAGIUM , Terra qux caruca ſeu aratro co
litur.Charzularium .Campaniæ fol.82. apud D. Bruſel
de Feodorum uſu 802.p:946.col.2.Henricusde Huns,lia
gius,poft Comitem Barri-Ducis, ComitisGrandis- Prise
Bijout dicit debois quæ Comit : fa Sueffionenfismater
ſuate
puit apud Hans failiterde boſco,molot Charwagio, og in
hominibus să &tuariisinriparia decolle.V.Carrucagitz.
4 CHARUCATA TERRÆ , in Tabulario Fontis
Ebraldi, Idem ac Carrucata : quod vide .
СНА
 5:23 CHA СНА 524
*
CHASALAMENTUM , Vide Caſamentum 1 . à quibuſdam Caſatus nominatur. ] Vide Chapotenſes.
CHASDIUM , Panni pretiofioris ſpecies , [ Villo 9 CHAVAGIUM , Capitis cenſus. Vide in Ca
ſus fericus , Gall.Veloxx vel Velours . ] Epiſtola Bafi- pitale s .
lji Imp.ad Hadrianum II : PP. in fine ostavæ Synodi : 9 CHAVALCATA , Equitatio , ad quam tene
Transmiſimus autem Sanctitati veftræ ... veſtimenta dias bantur vaſſalli , cum Dominus feodalis pergebat in e
{ pra tria, Efopborin dicitrinum cancellatum unum ) xercirum , Gall.Chevauchèe. Legitur in voce Hoftis .
Chaldium orobeum unum , cazzulin dirodinu na babens Vide Cavalcata in Caballus.
ornaturam aureum , c.yarlov , Achmeti e.226.249. CHAVALCHIA , Eadem notione . Charta Guido
:
& in Synodo Florentina : Vide Meurfium [ & Gloſfa- nis Comitis Flandrenſis an.1237 .in Tabulario S. Bar
rium mediæ Græcit.in Xiodiov . ] cholomæi Bethunienfis : Liberi d immunes erga Do
1.CHASEA;[Venatio,Gall.Claſſe :}Vide Caciareminum Bethimnienfem ab omni exercitu , ab omni Cha
2. CHASEA , Via per quam aguntur animalia . walcbia , Oc.
Vide Chaces . • 9. CHAVALGATA , Eodem fignificatu . Locum vi
GCHASEATI . Vide Cafati . deſis in Complainta .,
G CHASFALLIUM , Tabularum , ſpecies lignei **iq CHAVALGIA , Ideni : hujus exemplum refertur
propugnaculi , Gall.Esbauffaut. Compromiffum an. in Eſchargaita poft Scaragayta .
1341.10.2.Hift.Dalphin.p
.429.Item , quod muri ,Chase .CHAVALLAGIU , Hordei aut avenæ præſta
M
fallia , ſchiffe , mutta ei omnia alia falta de conſtru- tio pro Caballis Dominorum alendis . Hiſt. Dalphin .
la ad refiftendum dicta Dom . Dalphino... s tempore dif fo.1.p.123.col.1.Seneſca
lla de Vifilia levat de feudoCha
fentionis novirer orte inter di&tum Dalphinum og ejus vallagium in mandamento, a dat inde Comiti 36. fex
gentes burgenſes , populares dictævilla deRomanis , taria avené. Recognit. Albæripæ in Regeſto Probus
cæteratollanikr omnino , o ad ftatum priftinum perom fol.67.Unus illorum debet ſtare in dicto currili, & * ille
nia reducuntur . Vide Chafallus , debet effe libero immunis à cavalgata , a Chavallo
.

CHASII . Vide Afafini . gio , & à palea , & à clauſuris. Vide Caballacum ,
4 CHASLANIA , Idem quod Caftellania , Galli CHAVANARIA . Vide Cabannaria .
ce Chatellenie. Inquifitio anni 1220. pro loco Capre- CHAVANIADA , Idem quod Chevaucheia, feu
riæ , Hift.Dalphin.co..pag.123.Dom.Guillelmus Fula- hoftis . Charta A. Comitis Inculiſmenſis ano 1191.ex
veus eft bomo ligius Comitis, o tenet de eo medietatem Tabulario S. Eparchii fol.1 2.Dedi... Ecclefiæ fanéti E
Chaslania de Chaureres...Petrus Albert et bomo ligius parchir illam conſuetudinem , que dicitur Oft five Cha
Comitis , & tenet de eo - tertiam partem Chaslanie de vaniada quam
babebam in hominibus S.Eparchii de val
Cbaureres . Hoc eſt , tertiam partem diſtrictus ad Ca- lezubicumque fintin parochia S.Aredii,ut amodo predicti
ſtellum de Chaureresipertinentis .' bomines Öberedes eorum liberi fint -in perpetuum ,
9.CHASSIA , Capſa Reliquiarum lacrarum ,Gall. abſolusi ab illa confuetudine, que dicitur of love Cha
Chaſe . Locus eft in Capiternum . Vide Callia & vaniada . Occurrit rurſum in alia Charta ejuſdem Co
Capſa 3. mitis an.1191. ( Vide Chavalcata . ) .
CHÅSSIPOLLUS, vel CHASSIPULLUS . Vide in CHAVARINA , Species armorum ,cuiforte fub
Cæcepollus. ftitutum eftillud fèlopeti genus , quod vulgo dicimus
CHASTANERIA , Caſtanetum ,Locus caſtaneis Carabine, frequens eft 6.& v.commutatio . Hiſt.Dal
conſicus, Gall.Chataigneraie . Obituarium S.Geraldi phin.co.2.P.326.in Extracto computi ann . 1336. Item
Lemovic.fol.32.Debent annuatim xxv.folidos levandos cuadraginta ſex inter lanceas & Cbavarinas o venabur
. e ſuper ſextarios nemoris & Chaſtanerie exiftentis in la 1111./11.d.gr.
clauſo . Vide Caſtanaretum . q CHAVARIUM , Tinnitus & vociferationes, quæ
CHASTANHERIUM , Eadem notione , femelle- vulgo dicimusCharivari . Vide in Caria .
gitur in Recognitionibus Rupiſalvæ num.18.ca.41. de CHAVAUGIA , Idcm quod Chadalcata . Spicil.
Youca fol.76.in Archivo Principis de Roban , Chafta- Acher.to.9.pag.183.Burgenſes Bella- villa non tenentur
nberia pluries pag.feq . sre in Chavaugia niſi de gratia .
& CHASTO , Pala , Gall. Chaton , Chronic. S. G CHAUCIDA , Agger feu via ſtrata, Gall.Chauf
MartiniLemovic.apud Stephanorium tom . 2. Fragm . fèe . Charta Godefredi l.Lotharingiæ Ducis ann . 1140 ,
Hif.MSS . AnnoMCCXLI ... Ibi etiam inventuseft annu- apud Miræum to.2.pag.821.Nec quicquam exigatur ab
lus aureusquiet in brachio S.Martini, quem egoibi po- eis occaſione ſtratarum publicarum , quas Chauci
ni fect , ubi ſunt Chafto, erant ibi duo lapides , Sapphi. das vocant , vel etiam pontium reparandorum . Vide
rus & Jammaicus; Sappbirus fuit furatus : ac etiam ani Calcea .
nulum bacvice recuperavi. In Cbaſto ubi eſt Sapphirus CHAUDIMELIA , feu Chaudemelle . ' Vide Cali
A dens B.Martini,quem babuimus de Solemniaco,quan- da Melleia in Mesleia .
do volebamus ædificare Monaſterium . I CHAVECIUS , f.Ædituus , Gall.Chefecier.Com
CHATUS, Monetæ aurez ſpecies. Charta anni purus ann.1202.apud D.Bruffel de Feudorum uſu to. 2.
1459. Vendidit pretio da nomine pretii quatuor Florero ad calcem p.clvii.col.2.Expenfa ...Canonici Ebroiarum
rum de Regeincameratorum de Trezeno , quod quidem X.lib.Andeg.Ad Cbavecium B. Mariæ Vernonis xlvi.f.
pretium confeffus fuit habuiſſe de recepiffe in Chartis, & Andeg . Vide Capicerius .
clia pecunia . In Adverſariis Peireſcii hæc legi: Nota 9 CHAVEŘNICA , Mendum pro Tavernica.Vi
! 1 qu'audit an.1465. les eſpeces de mannoies, qui couroient de in hac voce .
pour lors , etoient telles, Scavoir Arnulfons valants .. CHAVESEIA . Verus Charta in Monaftico An
un Ducato demy piece. . 98. Ducats faiſoient 208.II. glic.to.1.p.329.Unam carucatam terre ...cum pertinentiis
trois Lions valloient :7. 11. trois eſcus'un florin de juis , in toftis , & croftis in pratis paſcuis , Chaves
Pape, e un forin Chatti valoient 8. f . 1. . Apud feis. Vide Chacea .
Robertum Сenalem lib.de Ponderib . & menfur. Maille 1.CHAVESTRAGIUM , Quod ab eo quiemite

au Cbat vocatur : Minoris note ſunt aurei nummi ,
quos appellant Mailles au Chat , nempe 13. ceratio-
rum . [ In veteri Gloſario Sangerman.MS. num . 501.
Chati pondus decem dragmis, appenditur , qui etiam
!
quum ,per acceſſionem datur famulo feu agafoni vendi
toris,apud Dalphinates Chaveſtrage, à Cheveſtre, capi
ftrum .Extractum ex computo J.Humberti ſub Guigone
Dalphino an.1328.1tem die 6.julii garciferoDo.Hūberti
de
14 CHA
525
tende
de Cruce pro Chaveſtragio unius equo , quem emerat Do-
minus i difto Dom.Humberto vi. tar . grol. Vide Capi-
ſtragium ,
Ś CHAUFAGIUM , Lignatio , Gall. Chaufage.
Charta Gaufridi Vicecomitis Caſtrodun. ann. 1202.
Hello
Concedimus ...mortuuni nemus in noſtro defenſo , ſcilicet
ad Chaufagium Canonicorum , qui apud Cboam divi
GM
num officium celebrabunt . Occurrit in Charta Theo-
baldi Comitis ann.1215 . ex Tabular.Calenſi pag. 1704
& in Charcularia S.Vincentii Cenoman . fol. 16. Vide
EGY
Chafagium .
CHAUFATCHA . Eadem notione legicur in voce
Lamnia .
+ CHAUFECONS , Camini ſpecies . Computum
Joannis l'Oncle Præpofiti Parifienfis ann.1333. Pro duo-
bus caminis , Gallice Chaufecons , in Camera Regine
faétis, doc.
CHAUFRERIUS, f. pro Cofrerius, Faher ca
pſarius, Gall.Cofretier, à voce Cofre, Capfa. Tabu
ſarium Volienſe fol.62.verfo : Audiente Petro Monacho
CHE
526
puerorum ee ad unum Cheinfe , xx11.f. Pro mappis egr
tualliis xi.S.Vide Campfilis poſt Camiſa .
CHEKERATUS , Teſſelatus , à vocc Anglica
Checker, teſſella. Viſitatio Thefaurariæ S.Pauli Lon
dincnſis an.1295.Capa cum nodulisCberkeraris, ſubti
lis operis, faéta deCaſula Epiſcopi Fulconis .
CHEKMANENTES , vel potius Cherkmanen
tes , lidem quiinfra Circamanni. Charta Margaretæ
Comitiffæ Flandriæ an.1251.è Chartulario Ecclefiæ S.
Audomari : Similiter Chekmanentes Ecclefiæ S. Audo
mari, qui omnes dixerunt illud quod Ballivus . Vide
Circamanaria .
I CHELA , Brachium , lacertus , à Græco Kinazi ,
forceps cancri . Abbo de oblidione Lutetiæ à Nor
mannis :
Arx ſpeculansnudis quoniam Chelis inimicus
Ingeminat populuscertamen , o ore patenti
Erectus taxos arcusconvertit in uncos .
CHELANDIUM , CHELANDRIUM , CHELIN
DRUS , SALANDRA, SALANDRIA : Navigii, quod

22 Rainaldi Prepoſito , Bernardo fabro , Petro Geraldo Græci , ſeu potius Byzantini Scriptores, xsáévšav vo
Chaufrerio . Vide Cofferum & ibi Coffrarius . cant , ſpecies. Epiſtola Ludovici II. Imper. apud Ba
9 1.CHAUMA , Kawhice . Aftus , apud Murato ron ana.87.n.76.Nam iſte StratigusGeorgius....non ta
rium to.3.pag.435.col.z.in Vitis Rom .Pontif.Quia ver men fufficit obviare , fi plures inimicorum naves ex par
yo æftivum Cbauma imminebat , & c. te qualibet apperarent, won videlicet niſi pauca Chelan
.
2.CHAUMA , Altera notione. Vide Calma , dia poßidens . Anonymus Barenfis in Chron.ann.1051.
120 & CHAUMOTA . Vide in Calma . Miſitque illos Cbelandiis, da direxit CPalim ad Mono
CHAUMPERT, apud Thomam Blount ex Lit- macbo . Ann.1064.Et Gozolino perilavit cum ſuis ac Pc
teris Edwardi III. Et quod tam predicte xx. virgate trino , O Chelandiæ incenderunt naves que veniebant
serre , quam terre , unde di &ta quaterviginti quarteria de Calabria . Vide Joann .VIII.PP.Epift.46.ubi perpe
ti
frumenti annua proveniunt , de nobis in capite per ſervi- achelandia. Ita Cedrenus pag.466. Con
ram ícribitur
tium vocatum Chaumpert, videlicet undecima garbæ, ftantinus de Adm . Imp.cap.8. & alibi vocem Xstérsson
be nobis permanus tenentium terrarum earumdem , annua- uſurpant. Vita S. Nili Junioris pag . 102. Erozioan
Co pim folvende , tenentur. Vide Campipars . κατασκβάσαι τα λεγόμμα χελάνια . Εx gui
( CHAVRENUS , Canterius , Gall. Chevron : bus , ni fallor, emendandus locus infignis apud Arria
Hiš .Dalphin.to.2.pag.325.col.z . in Extracto computinum in Periplo maris Rubri p.36.Edit.1533.Evols tom.
ann. 1336.Item , per eaſdem informationem & relationem xwekelitser sacia píxer Nimreixa smapaszówfua tangñv.i'te
Bayllivid magiftri Nicolai habetur, quod ... dictum peso ex Movotúray and we usyiswa dpas, isdyreficar , asyon
palatium eftbene coopertum deoptimis poftibus de melea pelice Lévyapa . To Wr's thisx puoli , jas rok légzlu dicisa
bene alavellatis, & in ipfa coopertura ſunt xxxi.Cha- ppotu , xoderdiepārtu Tri usyise. Hoc enim loco legen
vreni cum groffis clavellis clavellati & alia lignamina dum puto , xsaerdik , o'rt & tri n'yise . Ita ut navigio-,
oportuna . rum iftorum alia, Sangars appellata , ex majoribus
CHAUSSEPOYN , inter miniſteria ſacra. Vifica- trabariis invicem junctis conflata, alia maxima , Ce
tio Thefaurariæ Ecclefiæ S.Pauli Londinenſis ann.1295 landia dicta fuerint, atque inde ejuſmodi Chelandio
Item calix argenteus..num Miſale pretii 20. fol. unum rum ufum à barbaris iſtis ac Indis gentibus accepiſſe
Chauffeporn pretäi 30. folid.z.Corporalia benedi &ta in u- Græcos par ſit credere: licet quidam Græcam originem
af no caſo , Oʻc. vocabulo iſtiaccerfant , ut Lexicon Græc. MS . Reg:
40. qCHAZ , Navis ſpecies. Vide Gatus. Cod. 2662. Kendv tior , vix pov txo.bvior , dto ditupopôs ?
CHAZALE , CHAZALIS . Vide in Cafale , xiant @ intã escriptive3Tc . Quam quidem origi
CHAZARI . Vide Cathari. nationem attigiffe etiam videtur Uzutio , cui Celana
Vite
CHAZETINA . Miracula B.Simonis Erem.Au- dria vel Celendria , dicitur navis que cito currit , vel
guftin.to.2.SS.April. pag.828 Juravit
. quod ejus filius velociterinydro , i, aqua. Porro occurrit paflim vox
Coup
occafione unius fórevarii Jeu Chazetine crepavis, jam Cbelandium , apud Paulum Diacon.in Hift. Miſcell. &
funt octo anni & circa , o fic ftetit crepatus & devaſta-. Analtafium in Hiftor.Ecclef.quam plerique è Scripto
COD
tus uſque ad tempus mortis B.Simonis.DoctiſſimusHen- ribus Latinis corruptam , & perperam elatam , ufur
0. ſchenius , qui primum hæferat in exponendis vocibus pant. Nam
Barat forevarii & Cbazetine, tandem in Onomaſtico ad cal CHELINDRA , pro Chelandium , dixit Matthæus
eem Chazetina reddit per titivillitium . Apredte? Ital. Paris ann.1238 . Obligavit ſe Imperator ad 100. Chelin
Guazettino varia fignificat cupediorum genera. Anin- dras so.galeias ducendasultra mare .
de Chageting ? 4 CHELANDRA . Fridericus II.Imperat. in Epift.
4 CHECOVA . Charta ann. 972. in Appendice univerſis Cruce fignatis apud Marten. tom ... Amplif.
Marcæ Hifpan.col.899. Albas duas , amictas duos , fta- Collect.col.1198.Censam infuper Chelandras habere ac
tas duas , cafulas duas, phanones duos , calice uno ar- quinquaginta galeas pra duobus millibus equitum certis
Chart gente cum sua patena, Checovas duas , & c. Fere terminis paffagiuw cahibere folemniter conftitutis...Tan
crediderim urceolos effe intelligendos, Gall.Burettes , dem inftante paſagio, navigia , Chelandras....duci fe
TILA quod in hactoca ornamentorum & vaforum enumera- cimus parari,
tent tione nulla fit urceolorum mentio . Vide Caucus . CHELANDRIUM . Luithprandus lib.5.c.4.HugoRex
can CHEINFE , vel potius CHEINSE , Indufium . Conſtantinopolim dirigir , nogans Imperatorem ut naves
PIECE Computus anni 1202.apud D.Bruſſel de Feudorum uſu fibi cum Græco igne tranſmittat , quas Chelana
10.2.ad calcem P.cci.col.2.Proxi.:Inis tele ad camilias dria patrio ſermone Græci cognominant . Et cap. 6.
Nun
 527 CHE
Nuntiarum eft Romano 15. ſemifracla ſe babere Che
landria .
i Chelindrus . Guillelmus Apul.lib.5. Rer . Nor-
piannoruni :
Et contra Venetum naves Danaumque Chelindros
Certamen navale parant ,
Et infra :
Innumeros bello Danai duxere Chelindros .
Uritur ibi pluries .
ZALANDRIA . Andreas Dandulas in Chronic. MS.
ann.842. Duces itaque duas naves bello aptas ad jua tu-
enda loca miſerunt, qua more Græcorum Zalandriæ di
itæ ſunt , nunquam antea apud Venetos ufitata .
SALANDRA, & SALANDRIA . Guibertus lib. 3. de
Pignorib.SS.cap.s.b.3.Salandræ autem naves dicuntur ;
à ſaliendo vocata . Idem de Vita ſua lib.3.cap.13 . Et ec
ce immanium , quas multum verebantur , ' piratarum
conſpiciunt ſibiingruere ex adverfo Salandras. Ditma- cabulo Cbilindras, quod navem ſignificat, quafi Chy
rus lib.3.pag.33.Salandria quid ſit, vel cur ad has per- lindriam vocare (inquit )poſſemus.
venerit oras,breviter intimabo: hæc eſt est præfatusfum ,
navis mire longitudinis celeritatis , do utroque la- Gloff.MS.S .Andreæ Avenion .
tere duos tenens remorum ardines , ac 150. nautas . A
Guiberto haufit quæ habet Gobelinus Perſona in Col.
modromio ætate 6.c.49.ubi hæc fubdit: Et temporibus
noftris tales naves a pud Italicos Galeæ nomine nominan-
tur, & proutdicit Huguccio Celimdria ,vel Celindria,
dicitur apud Lntinos navis celox , d'apud Græcos dici-
tur velox vel celonis ; & fic corrupto nomine apud quoſ-
dam Sulandria nominata videtur . Hiſce diluendis non
immoror .
9 SALANDRUS . Annales Genuenſes lib . 4. ad an .
1207.apud Murator.to.6.col.395. Menſe vero Junii dum
naves ſeptem cum galeis Salandro, aliiſque lignis
Jubtilibus de ultramareredirent, & prope civitatem in
partibus Nervi no &te perveniſſent, & c.
CHELANDURUS, X :naosop @ pro minori Chelandio,
dixit Theophanes pag.316.
CALANNUS , noſtris Chelan . Nam & à Chelandiis
ſeu eorum forma nomen mutuati ſunt. Tabular. Vin-
doc.Monaſterii fol.234. Domna Mathildis in unoquoque
Sabbato habebat plenum Calannum de ramalibus ipfius
boſci ad ſe calefaciendum . ( Hiſtor. Monaſterii S. Flo-
rentii Salmur.apud Marten.to.5.Amplif.Collect. col.
1119. Telonium autem aquæ Ligeris omnium navium
Jeu Calannorum , & c .] Philippus Mouskes in Philip
po Aug.
A tantà mandè ſoldoiers ,
Nès de Calans, marouniers .
CHALANNUS , in Archivo Xenodochii S.Joannis
Andegav.Conſtantia Comitis Conani filia , Duciſa Brió
tannia , Comitiſſa Richemundiæ , domui B. Jobannis
Hoſpitalis Andegavenfis quietavi Chalannum ſuum ,qui
neceſaria ſua portabit in anno ab omni confuetudine.
CHALANDUS , in Hift.Monaft.S .NicolaiAndeg. in
Charta Gaufredi Comitis Andeg.& in Geſtis Guillel-
mi Majoris Epiſcopi Andegav.c.24. Ita etiamnum ho
die Chaland Andegavenſes vocant . Le Roman de
Guillaume au Court-nez MS.
Il eſtſi home ont un Chalan loe .
Le Roman de Gaydon MS.
Quant Ferrans iert en mer en un Chalant .
Le Roman de la Priſe de Hierufalem MS.
Quant Barlat ſont venus, on otaſès Chalans,
De nez d ' de galies , qui par mer font corrans .
Le Roman de Jordain MS.
Puis joint les piez , s'eſt faillisdou Chalant.
Alibi :
Appreſtez moie barges do Cbalans .
Maiſtre Vacces :
Nece baſteaus Cbalans faire. ..
CHE 528
Alibi :
Chalans & eſcheis quant qu'il en pout trouver .
Regeftum Ludovici Ducis Andegav .pag.40. cap. Du
Treſpas de Loire: Pour Chalantportant maifon 4.fol.pour
ſentaine portant marchandie ou autres choſes 2. S. pour
Chalan portant le double ou plus 6.f. Computum Joann.
Cauchon Theſaurarii Guerrarum an.1378. A Huguenin
Pongy notonnier , pour avoir mend par eaue en fon Cha
lan de Nevers à Sancerre certaine finance , c . Adde
Conſuetud.Baionenſem tit.4. art.13. & Stabilimenta S.
Ludovici lib.i.cap.143 .
CHALONNIUM , apud Lobinellum tom.2 .Hiſtor.
Britann.pag.563.Deinde venit equus uſque ad Auvium
Ligeris, "Oʻibije poſuit in modico Cbalonnio, & ufque
ad Glonnam ſuper Ligerim ſe afferri fecit.
: Obſervandum præterea Willelmum Hedam in Hift.
Epiſcop. Traject.accerſere Zelandię etymon àGreco vo
CHELE , Eft fignum celi quod dicitur libra .
1 CHELIDONIACUS GLADIUS , Ferrum latum ,
cujus duplex mucro ac bifurcusin modum caudę birundi
nec formatur : unde o Chelidoniacus dicitur. Iſid. lib.
18.Orig.cap.6.Male Celidoniatus, in Glof. San -Ger
man.Ms.num.so1. ficut & apud Laurentium in Amal
thea , In modum cauda leonis, pro Hirundinis : Xenifair
enim Græce , unde Chelidoniacus, hirundinem figni
ficat , non leonem .
CHELIDONIUS MUCRO , Eadem notione , in A
gnelli libro Pontif.apud Murator.t.2.p.155 .
CHELINDRA , CHELINDRUS . Vide ſupra in
Cbelandium .
CHELLA DE SEDA , Spira ſetę , Gall.Echeveau
de foye . Tabular.S.Petri Vofienfis fol.7.v. Omnibus hos
minibus notum fit , quoniam Alaidis uxorGeraldi Rofi
niaci dedit Domino Deo & S.Petro Vofienfi in manu Rai
naldiMonachi filii ſui totum quod babebat in manſo de
Clian pro ſalute animæ fuæ . Hoc audierunt concelle
runt filii ejus Ugo & Petrus Rofiniaci. Hujus rei audi
tores Bernardus Presbyterde Sadra & Geraldus Arnab
di. Deditque & Rainaldus filius fuus per hoc unam
Chellam de ſeda.
CHELYNDRUS, pro Chelydrus . Eft autem Cbe
lydrus, coluber , 695xépouspa , ut eſt in Gloff.Græc.
Lat.MS. Fulbertus Carnot . Hymno de S. Pantaleone :
Mortuus reſurgit infans, o Chelindrus finditur. Ala
nus in Parabol.c.6 .
Nonne Cbelindrorum moriuntur morfibus illi.
Sic porro paffim apud Scriptores Eccleſiaſticos & in Vi
tis Sanctorum Diaboluss indigitatur. Beda in Vita S.
Ædelwaldi :
. . Torvive cruenta Chelydri
Tela , quibus victor confregerit obvius armis .
Idem in S.Guthberto cap.11.
Ne vaga peftiferi ludat vos aura Chelydri.
Jonas in Vita S.Euſtaſii Abb. Luxov. n.8. Exarfit more
ſolito lividus adverſus Sanctorum famam Chelydrus. Pe
trus Neapolitanæ Eccl.Hypodiaconus :
Plaade puella diu religata fraude Celydri.
Adde Chriſtianum de Scala in Vita S. Ludmillæ pag.
44.Rabanum , Flodoardum lib.14. Poem . 18. Fridego
dum in Vita S.Wilfridica.9.&c. [Vocem di&tam pucano
àyénis , Teſtudo, propterduritiam , & itap, Aqua,
quod aquatilis fic Chelydrus. Servius cui favent Gloff.
Gr.Lat. primum laudatæ , Cbelydrum , quali Cherſy
drum , à xipoov , Terra , & crap, Aqua , quod am
phibius fit , dici credit , ſed utrumquediſtinguit Luca
nusl . 9.750 .
Natus & ambiguæ coleret qui Syrtides arva
Cher
 58 5:29 CHE
Cherſydros , traélique via fumante Chelydri : )
CELIDRUS , Eadem notione , in Carmine Ele-
giaco Ernoldi Nigelli pro Ludovico Imperatore apud
Murator.t.z.par.z.col.37,
Qualia permundum confregit gefta Celidri ?
Chriſticolis ceſit munera quanta quidem ?
CHEMA , Menfuræ nomen , duobus cochleariis
conſtantis, Vetus auctor : Deo cochlegria Chemam fa-
fiunt .
q CHEMAGIUM , CHEMINAGIUM . Vide infra
Cheminus ,
I CHEMASTRUM , Veftis hyemalis , in Amal
ihea , ex Polluce apud quem xeiraspor.
CHEMINUS , CHIMINUS , Via, iter, ſtrata : ex
Gallico, Chemin , LegesEdwardi Confeff.cap.r2.Alia,
( pax Regis) quam habent 4. Chemini , Watlingſtrete ,
Folle, Hikenildftrete , Erming trete . De his 4.che-
minis Angliæ majoribus, vide præterea Leges verna-
culas Willelmi Nochi cap.30. & Henricum Huntindo
TA nenfem lib.i.cap.299.MonafticumAnglic.to.1.pag 532.
Dedit nobis in eſcambium Chimini , verſus boſcum 8. a
gras , Juſtus Abbas in Serm , ad Ciftercienſes: Ipfa no
fra habitacula urbibus fimilia ſunt,ut vulgo dicitur,
in Chimino pofita , commeantibus quadriviatim patent .
5
Charta an . 1927. in Tabul. Eccleſiæ Meldenfis pag.
-32. A monte Dulio uſque ad Cheminum ferratum quod
vadit de Meldis ad Põtmorte.[Qccurrit alibi non femel .]
. : Proprie autem & peculiari ſignificatione Cheminum
vocari annotatConſuetudo Claromontenſis art . 229:
1 viam majorem , quæ in laricudine continet 32. pedes ,
proinde minorem Regia ,quæ continet 64.pedes: majo-
11 rem vero Via , quæ continet 16.pedes . Ita etiam Ra-
ſtallus Anglus: Chemin eſt le baist voy , l’ou cheſcun bo-
me palle , qui eſt appellè Via Regia . De vocis origine
non conftat, quam Gallicam veterem pucat Bergerus
lib.3.de Viis Roman.cap.49.9.5. Stephanus Guicharcus
in Harmonia etymol.ab Hebræo Chamac , deducendam
putat , 1.circuire , ambire , declinare , ire , & ambu .
Jare . Vide Pax Regis , Via ferrata ,
I CHIMINUM , f.ur nox Cheminagium . Charta
Stephani Sacri- Cæſaris Domini an.1178. pro Capitulo
Bicuricenſi , apud Thomaflerium in Biturig. pag . 139 .
Confuetudines omnes quas in parrochia Belli- loci & de
Centreagiis accipiebam , videlicet arbannum , biennum ,
præpofituram ,forisfactum monetæ ,furtum ,murtrum ,Chic
2 minum , gladium extra &tum , equitatum meum & C .... Pro
i
quitatione autem barum conſuetudinup conſtituerunt mi-
bi Canonici ...in excambitionem a &toginta libras .
CHEMINAGIUM ,
Telonium ſeu penſitatio, quæ in
foreſtis exigebatur à foreſtariis, pro plauſtris ,& equis
V
colonorum, qui per fuæ foreſtæ baillivas, feu limites,
ES onera portabant : ex Gallico Cheminage, Charta Jo
annisRegisAngl.pro foreſtis,apud Matth.Paris an.1215
Nullus Foneſtarius de cætero , qui non ſit Fareſtarius do
feudo,reddens firmam nobis pro bailliva fua,capiat Cbe-
minagium : fcilicet pracareta per dimidium annú z.dena-
rios, pro equo qui partætſummagiune, Oʻc . [ Charta
Henrici III . Regis Angl.in Hift.Harcur. tom . 4. pag.
Po 2206.Quod ipſe earum fucceffores in perpetuum funt
quietze deCheminagioper omnes foreſtas noſtras in Co-
mitatu Warrici o Glouceſtrię . ] Flera lib.2.c.4.1. 9. 25.
02 Item inquiratur fi aliquis Foreſtarius de feodo, vel alii
ceperint finem vel mercedem aliquam pro beminagio ali-
all ter quam ipſos percipere licet . At vir doctus contendit
legendum in Charta de Foreſta laudata , Chimagium ,
al ifaque haber; in ipfo textu . Tabularium S. Cypriani
fr Pictavenfis :Ranulpbus Aliansconceſſit... canſuetudines
omnes que habet in Buxia ,; Ø Chinatgium , excepta Fo-
geſtagio concedentibus dominis de Isla .... Giraudus Bero
lant filiuſque ejus concefferunt Monaſterio S. Cypriani
Tom . II,
CHE 530
"conſuetudinem Chinatgii , & cetera que a ſenioribus
fuis de Isla in Buxia obtinebat , Chemagii velChimagii
meminit Ķaguellus ex Charta an.1387 aitque effe præ
ftationem vel telonium prochemino ſeu via : ſed , auf
fallor ipſe, fallicur. Eft enina Chemagium idem quod
Limagium , jus ſcilicet utendi ſupremis ramis arborum
in forefis , quosCimes dicunt. Charta Gaufredi Lizi
niacenfis Dom .Volventi & Merventi anp.1233.qua E
leemofynariæ S. Thomæ Fontenacenſi ſuum Chauffage
concedit in ſilva de Mervent : Ce eſt à ſavoir à prendre
à l'uſage de la maiſon devant dite, tantcum un chevaux,
o uos afnes , lor en porra apporter dausCimaus, daus
branches, qui remandront aut ſervant, quide me fou
reſt devant dite tranchera & mettra ſon chauffageau Si
gnor de Fontenay . Et filesbranches la Cimau devant
dit ne foffiſent au devant dit freres autchauffage de os og
dau pauvres de la maiſon devant dite , je lor ay donne
congè pouer de prendre lor boisſec, & c.
CHIMINAÇIUM , apud Rymer.co.8,p.95.col. 2,
Chiminagiis, piſcariis , molendinis, & c.
CHENETELLUS, Paſtilli ſpecies . Charta Gari
niAbbatis de Valleia ann.1227.ex Tabulario Eccleſiæ
Carnotenfis n.310.Cum ex pia deceſorum noſtrorum de
votione proceſio Ecclefiæ B.Maria Carnotenfis ad Eccle
fiam noſtram accedens procurationem quarta feria Pa
fchalis ebdomadæ , & potum cum Chenetellis in vigilia
S.Joannis Baptiſte decollationis fine contradictione per
ciperet , quia in diéte procurationis, & potus & Che
petellorum exhibitione , ob turbarum inſtantiam nobis
importune pluries y damnose, ſed & inboneſte res fieri
videbatur, Decanus & * Capitulum ejuſdem Ecclefiæ ad
fugam diſcordia , a mutua affectionis cuftodiam ,
evitanda prorſus incommoda, predi&tam procurationem ,
potum & Chenetellos nobis in perpetuum quittavit , pro
cellione B.Marie Carnotenfis ad Ecclefiam noſtram more
ſolito præfutis diebus nihilominus accedente, & c . In
Charta alia ann.1201.num.33. Paſtilli dicuntur : Nos
vero in recompenſationem dictarum procurationum , po
tus & pafiillorum , o. [ Liber Ordinarius Eccleſiæ Ni
vern . 390.circiter annorum : Feria ſecunda Paſchæ pro
ut in die Paſche. In reditu proceſionis ad Fontes canta
tur proſa , Dic nobis Maria ; fi fint Canonici ſtagiarii,
debent vinum bonum & Chenetellos in capitulo omnibus
de choro & tunc vaditibi proceſſio . Hæc ex Mercurio
Gallico Marţii 1727.ut & fequens)
9 CHENETRELLUS , Eadem notione . Statuta Ec
clefiæ Tullenfis in diem Afcenfionis: Ibi olim ( in epi
ſcopali domo ) bibebatur in fcyphis madrinis O comede
bantur hoftie magne , Chenetrelli & poma . In quibuſ
dam locis Belgii etiamnum Caneſteau vocantcruftulum
triqueçrum , quod Galli dimus Echaude .
CHENEVERIA , Locus cannabe conſitus, Gall.
Cheneviere. Charca Hugonis de Caſtellione ann.1226.
in Tabulario S.Germani Pariſ.Pro xxviii, denar. quos
babent in quodam jardino @ Cheneveriis & aliis confi
vis . Ibidem occurrit Chanaveria & Chaneveria . Vide
Canabaria , & Chanaberium ,
CHEOLARE , Follem pedibus propellere. Cheol
ler , Gboller. Ludi ſpecies vicanisnoftris in Picardia
familiaris . Lambertus Ardenſis pag.142. Manfit ibi in
medio agri pafcui quidam cerviſia braſiator , vel camba
rius,ubi ruſtici bomines vel ad Cheolandum , vel etiam
berkandum propter agri pafcuilargar di latam plani
tiem convenire ſolebant.In Tabulario urbis Ambian, eſt
compoficio inter Simonem Epifcopum , & Majores &
Scabinos ejuſdem urbis an.1323.fuper pluribuscontro
verſiis, in quibus erat ifta , de ceque li Maires prit 1
eſtuef à la Chole le jour de Quareſmel en le terre del E
veſque & de l'Egliſe , Robertus Bourronus in Hiſtor.
MS.Merlini: Et en el camp avoit une campaignie d'ens
Z fant
 531 CHE CHE 532
fant qui Chouilloient . Et infra ; Si baxchala croche, ſi CHERITISMUS , y aupstique , Salutario , An
en feril'enfant en la gambe . Videtur ludo įſti vox indi. nunciatio Deiparæ Virginis, Anaftafius įn Leone III
ta', quod calceiſolea follis propelleretur , Charta Ca- PP, pag.121.Fecit veſtem dechryſoclabo habentem Hiſto
roli Regis Franc.ann 1387. ex Archivo Regio:Les gens riam Nativitatis S.Simeonis , o in medio ., Cheritif
du pays deVulguellin le Normando la foreſt de Lyons mum , [ Muratorius legit Cheritſmon , & ex alio MS,
ont accouftume de eus esbattre de aſſembler chaſcun an Cheriſmon . ]
pour Souller de jouer à la Solle l'un contre l'autre devant CHERIUM , Manualis faſciculus , ut videtur ,
la portede l'Abbaye de noſtre Dame de Mortever le jour à Græco xhip , manus . Polyptych, Fiſcamn,ann.1235.
de Careſme prenant, Oʻc.Jeu de la foule appellatur in Sta- Et debet fena facere , coadunare & adducere, o deber
futo alio ann.1493.in Regefto cæruleo Caſtelleti Pa- fundere eſchoare ſexaginta Cheria lini,
rif.fol.37.[Eftaurem ludus ille in uſu apud Gallo - Flan CHERNO , Charta 69,inter Alamannicas Golda
dros , quo non follem pedibus propellunt , fed glo- fti: Hoceft, 15.fichas de cerviſia, maldram de Cher
bulum ligneum , Soule vel Soulette dictum , quan- none , friskingan tremiſe valentem , Ch ,83.Cenfum
tum poffunt longius, clava protrudere conantur ] que annis fingulis perfolvat, id eft , 6. maldras de ave :
Vide in voce Ludus , & Difeſtationen noſtram §.ad na , o imaldrum de Chernone,Forte Cicercula ,legu
Joinvillam , minis genus, quod Germanis Kichern dicitur . '[ Fru
& CHEOPINA , Quarta pars Ⓡenophori Gallici mentum eft,à Theutonico Chorn, Korn vel Kerno,quod
noſtris Chopine . Nancellus in Vica Rami: Poria vini idem ſignificaç. Vide Goldaftum ad Eckeardi Jun.cap.
bene diluti, eaque mediocris , & infra beminam , quam 16. & Schilcerum in Gloſſario Teutonico V.Chorn . )
Cheopinam Græca imitatione dicimus , dwtyisivagi 1 CHEROCHÆ : Lini imnallones , Papias MS,
ver : quod mutuatus eſt ab hoc Baifii loco de Re vaſcu- Bituric. Sed hic manifeftus Amanuenſis error eft, quem
laria : Cheopina, une Chopine,à Græco xistiver: quod fic emendare licet : Cheroche , Lineæ in malo navis ;
in ea tantum funditur , aut bauritur, vini , quantum quod quidem ad verbum legitur ibidem in voce Cherus
bcmo fitibundus uro hauſtu adfumere polit. His præive - ci. Vide Cerachi,
rant Budæus,Poftellus, & Robertus Stephanus, quos ſe CHERRETA , Vide in Carrada .
quitur Lancelottus . Menagius omnes improbat in Di CHERUCA , pro Ceruchus, apud Fulcher.Car
&tionario Etymol . Gall.ubilimplicius vocem Chopine pot.lib.3.Hiſt.Hieroſol.cap.58.
deducit à Cuppina diminutivo Cuppe , I CHERUCES, Funes navium . Papias MS. VI
CHEPHALAGRICUS, Mente captus , ni fallor; de Cerachi,
à Græco mipani ', Caput , & 2px , Captura , Vita S. 9 CHERUCI, Lineæ in malo navis . Idem Papias
Bonifacii to.1.Junii p.481. A. Similiter ego eos quos ira in MS.Bituricenfi.
phreneticos, odium Chepbalagricos, error ſtomachicosi, CHER VIGIUM , Papiæ , Navigium , Codex edi
fecerat, ſanitati reſtituebat, ļus habet Cervigium ,
CHEPPUS , Carcer ,Gallisolim Chep, Polypty CHERVIOBURGUS . Pactus Legis Salicę tit.67 ,
chusFiſcamn,an.1235.Walterius leSanguier tenet unum 5.1.Siquis Chervioburgum , hoc eft, ſtrioportium ,cla
mafagiun cum una virgula terre de feodoCheppi Ored- maverit , aut illum , qui £ neum dicitur , portelle, ubi
dit ſex denarios ad feſtum S.Margarete , & debet Cbep : Arias cocinant, & c. Editio Pith. Hereburgium habet
pum cuftodire ix domo ſua . Vide Cippus, quam vocem Goldaftus Veneficum interpretatur , quo
CHERCHAMBRUM , Charra Richardi Epiſc, niam Heerberger , veneficus adhuc dicitur Helvetiis
Coventrenfis , in Monaft.Angl.to.3:p.223.Duas man- Wendelinus Hper quidem Germanis omnibus merętri
Juras in Lichefeld , O ſcoppam Scherelai Fabri, Cher- cem fonare ait , eamque hic intelligi quæ cum dæmone
chambrum : quę omnia prædi&tum Walterum pacifice rem habet, eique ſuccubar: proindeque addita denſi
conftat poſediſe , tate aſpirationis Choreburgum , eſſe veneficarum rece :
CHERCHEMANIA . Vide Circemanaria , ptatorem , feu ſuccubarum . Atque etiam ipfum vene
CHERCHEZ , Præſtationis ſpecies , in Monafti- ficum , quique caldarium commodat, ac deportat una
co Anglic.to.2 ,p.117 :179: cum ipfis ftriis acſagis ad loca avernalium facrorum ,
CHERIES . Hervæus Elienfis Epiſcop.apud Orde- ubi ferales epulæ inftruuntur . [ Eccardus ut erroneam
ricum Vitalem lib.6.Erat enim aliquantulum corpulen- reſpuit hanc Wendelini expoſitionem , & cam quæ Gol
tus , mediocris perſone , deboneftam , ut ita dicam ,Cbe- dafti eft , ample & titur; ſecus Schilterus in Gloſſario ,
riem babebat , Ubi Cberies idem valet quod Gallis e Hos , fi lubet, conſule , ]
juſce ætatis Chere , yulcus , facięs. Vide Cara , CHERULAS,Colles vel valles. Papias edit . & MS.
T CHERINA Num ager culcus, in quo frumen CHERUMANICA , Vox ibrida ex Græco xap
tuin ſeri conſuevit, à Theutonico Kerno , Frumen- & Latino Manica , Pars veſtis tegens manus vel bra
cum ?Teſtamentum Will. JordaniComitisCeritanniæ chia.Agnelli Liber pontificalis apud Muratorium to.2 .
ann.1102.Marcæ Hifp.col.1225: RelinquoS. Martino p.179.col.1.Iftius temporibusapparuit fignum terribile
Canigonenfi ... villam En... O ipſos quartos qui ſunt de mortifere cladis , ut in cujus apparebat veftimentis , aut
meas Cherinas ( equas duas.... Iterum dimitto.....omnes in quolibet indumento, vel Cherumanica live calcio
dominicos meos olivarios , quos babeo in ſupradi&tavilla, mento tros guttas venetas, in tertio die rapiebatur morte,
& ipfos quartos de olivariis ejufdem villæ ad luminaria CHESAMENTUM . Vide Casamentum 1 .
omnitempore . Vide Cherno. CHESI A. Vide Cbofia ,
CHERISCEATUM : Vide Ciricſetum , CHESNEIĄ , Quercetum , Cheſnaye , Charta
I CHERISMOS . Vide Cheritifinus , Ludovici Regis Franc.ann.1235.apud Marten. tom.i.
CHERISTADUNA , Idem quod Ariſtato, de qua Collect.Amplifi.col.1266. Donamus Normervillam
ſupra. Pa & us Legis Salicæ tit.58.9.4. Siquis Cheriſta- fortericiam Normerville ...GºXXXVIIII.acras boſci Morm ,
duna ſuper bominem mortuum capulaverit , & c.[Eçcar- L111,acras nemoris de Eſmac villa , et viginti acras
dus fufpicatur Cheriſtadunam dici potuiffe pro Chrifti Cheſneia o viginti acras boſci Normervilla ultra A
Statxa, quæ non raro fculpfa videtur in ſepulcris . Pura quam . Vide Carnus ,
puța ſuſpicio eft,nullo fațis idoneo fudaméto fubnixa. ] 9 CHESPETATICUS , Vide Ceſpitaticum .
| CHERISTRUM . mendofe pro Theriſtrum ,Gę TCHESSEFAS ,CHESSEFOS,Species panis. Charta
bus pallii muliebris . Vide in hac pocę i Geraldi Abb.S.Joannis Angeriac.an.1385.ex Chartula
rig
 533 CHE CHE 534

Tid ejufd.Monafterii p.463.Item ipſo die ( Carniſprenii) minico meo ( Chevefces,quæ jacet inter regiam viam ....
X11.miches, quasdebemus habere pro X111 . Chegefas de ita quod di& ti Abbas & Conventus integre percipient di
cambio ....Item in di&ta Abbatia qualibet die debemus ba- &tos decem croppos de terra arabili do Cheveſces , quas
bere x1 [ 1.panes , qui vocantur Chefefos. receperuntad wareétum , de quolibet anno interim ve
CHESTUS , Tributum exactum . Vide Queſta . fturam dieti prati . An hæc conveniant notioni Cangia
I CHETINEA . Statuta vetera Capituli Senon. næ penes oculatum Lectorem eſto judicium . ]
c.de Archidiacono : Item debet de minutis lignis , que CHEVESTRAGIUM . Vide Capiſtragium .
dicuntur Chetinea , quantum ſufficit. T CHEVIARE , ab antiquo , nili fallor ,Gallico
CHETONITUS , Kutovitas, Cubicularius , Eu- Chevir. Coinponere , paciſci, tranſigere , apud Ry
nuchus : apud Lupum Protoſpatam in Chron.ann.1028 mer.co 5.pa.51.col.2.Ad ſolutionesquarumcunque pecu
1032. Vide Notas noſtras ad Alexiadem . nie ſummarum , fic nobis mutuatarum de Cheviatarum,
7 CHEVACHE , Equitatio . Vide Chevaucheia ac mutuandarum O Cheviandarum , terminis ad hoc
in Hoftis. ſtatutis og ſtatuendis , faciendas. Vide Chevifantia .
I CHEVACHIUM , Capitis cenſus . Vide in I CHEVICERIUS , Edituus , Gall . Chefecier vel
Capitale 5 . Chevecier. Litteræ Capituli S.Germani Pariſ.ann.1353.
CHEVAGIUM , Idem . Vide Capitale 5 . libro anniverf.B.fol.1o1.ubi inter Monachos & officia
I CHEVALCEIA ', Incurſio . Litteræ Ludovici les Clauſtri nominantur , Simon de Vaugirart Chevice
Fr.Regis ann.1229.apud Baluzium to.7.Miſcell.pa.266. riøs, Milo DavelluacoCenarius , Robertus de Feyms
Comitis Flandriæ dedimus licentiam relevandi portas Coquignarius, & c.VideCapicerius in Capitium 2 .
villarum fuarum ita videlicet quod timere non 9 CHEVISANTIA ,Gallis alias Cheviſance , Pa
debeant Chevalceiam . Vide Caballicata & Cavalcatus ctum , tranſactio , convencio . Rymer.co.15.p.499.col.
in Caballus . 2. Necnon omnimodas ufuras, contractus ufurarum , bar
CHEVALCHIA , Gall. Chevauchèe, Equita- ganiascorruptas , Cheviſantias illicitas , ac omnes ega
tio ad quam tenebantur vafſalli, quando feodalis do- omnimodas forisfuturas, & c.Similia leguntur ibidem
minus pergebat in exercitum . Charta Guidonis Comi- pag. 530.col. Vide Cheviare .
tis Flandriæ pro Eccleſia S.Bartholomæi Bethun . Libe CHEUPTANUS , Capitaneus , ex Gallico obſole
ride immunes erga dominum Bethun. ab omni exercitu , to Chevetaine. Charta Friderici Imp.an. 1178.apud U
ab omni Chevalchia . Altera Theobaldi Comitis Cam- ghell.co.3.pag.482.Nec dux , Marchio, vel Comes , nec
paniæ ann.1227. è Tabulario Meldenli fol.so.v.Aſſere- Vicecomes , nec Conſules, nec Cheuptani , nec aliquis
bat prædi&tus Epiſcopus quod homines ſuide Congiaco .. magna vel parva audeat, Oʻc. Kooche'nos recentioribus
non debebant ire in exercitum meum vel Chevalchiam Græcis. Vide Meurf. & Gloffar.ad Villharduin.in ver
meam . In exercitu O Chevalchia , in Libro nigro Scac- bo Chevetaine.
carii p.157.Cavalcbia , dc.in Caballus. CHEVRO , Canterius, Gall. Chevron . Char
T CHEVALLIGIUM , Cenſus ab hominibus de ta Officialis Guriæ Pariſ.ann.1264.Merramentam etiam
capite domino folvendus. Charca libertatum S. Palla- quod habet idem Abbas & eidem Guillermojam tradide
dii apud Thomaſſerium in Bicurig . p.111 .Quitamus ab ras , ut dicebat, ſcilicet duo millia , de centum de Che .
omni jugo fervitutis, ſervitii, tallie, mortallie , Che vrones , item quingentos duodecim peanios, doc.
valligii, exactionis, angarie , Oʻc.Chevallagium et CHEVRONUS , Idem . Vide locum in Feſtagium ,
jam pluries occurrere teſtatur auctor Hiſtoriæ Dalphi- Jus quod colonis , &c.
natus to.1 . p.78 . fed aliam notionem tribuit , eamdem CHIACUS , Præcurſor . Acta SS.Junii co.z.pag?
nimirum , quam habet Caballacum , Præſtatio avenæ 660.de S.Joanne à S.Facundo : Solebat...præcurſores ſuos
pro caballis Domini. Vellem teſtimonia protuliffet . eo dirigere; quos Chiacos nominant. Apud Laurentium
Vide Cavelacium poft Capitale 5 . in Amalthea : Chieſus, Stipator , Satelles Turcarum .
CHEVANCIÀ , Facultates , bona , Gallis Che- Italice Chiaus .
vance . Charta Edw.II. Regis Angl in Monaſtico An T CHIAS , Faſciæ lacæ ex panno ,quas in primor
glic.to.1.p.359.Quod idem Prioratus penedeſtructus, a dio Equites Alcantarenſes fibi imponebant, & Caftel
popesiones ſuæ ad plurimos terminos , pro plurimis Che- lano idiomate Chias appellabant, ut reperi in veteri
vanciis alienatæ exiſtunt . [ Vide Cabentia . ] bus MSS.Sic Macer in Hierolexico .
CHEVARDERIA . Gloſſarium ad calcem to CHICUM , Caſtrum , in Bibliotheca Sebuſiana
mi 2.novæ Gall.Chriſt.Item ad Cheroarderiam dono eis pag.21 .
Magnum molendinum paratum ad molendum . Ubi f. 9 CHIERRAT, Acervus lapidum in pago Lugdun.
intelligendus eft ager , in quo feri folebat cannabis , ab Charca anni 1454.Juxta vineam dicti confitentis , quo
antiquo Gallico Cherve . dam Chierrat intermedio .
GCHEVAUCHA , Equeſtris excurſio, eadem quæ CHIESUS . Vide Chiacus..
Chevalceia . Charta Libertatum Caftride Aiis apud CHIFFONES , Calceamenta viliflima . Alta
Thomaſſerium in Biturig . p.123 . Simoniti fuerinta me S.Petri Cæleftini:
vel mandato meo Cbevaucham venire , venient per to IllicofubmiliChiffonibus ofculafigunt
tam terram meam . Villoſis .
CHEVAUCHEIA , (Idem quod Chevalchia .] Vi. In quem locum ſic Muratorius : Apparet calceamenti
de Equitatio , Hoftis . genus Apruriis uſitatum , fed perquam vile id effe ;in
CHEVESCIUM , ( CHEVESCES. ] Charta Edw. cerroganti vero Romæ refcribitur calopodia videri feu .
11.Regis Angl.in Monaftico Angl.to.2. pag.629.Dono- calceos ligneos,& à cippo ſeu trunco vocem forfitan de
tiones etiam ....quas fecit Abbati Corventui de tota ter- rivari: nec difplicet : oportettamen non integre ex li
Ta ſua arabili, cum Cheveſciis, & toto prato fuo, & *c. gno fuiffe , ſed ligneis ad plancas ſocculis fubinduetam
Ubi Cheveſcium idem effe putaverim quod chevagium , habuiffe villofam pellem , quapes contineretur. Hucuſ
cenſus capitalis. [ Madox Formulare Anglican. passé que virerudiflimus.Gallis Chiffons eſt res nihili, quam
Conceſſi etiam eiſdem Monachis & confirmavilesCheve- vocem Cangius noſter ab Italo Chiffone derivari ſuſpi
enus de.
ſces omnium tetrarum ſuarum quas habent in campis de, catur . Annon dici poffet , vile calceamentig
Burle . Ibidem p.134 . & feq.Concelli Abbati & Conven- quo hic agitur,dictum fuiffe Cbiffones,quod Ciffones ſeu
tui de Bordeſſoy , ud.decem croppos ,totam terram de do- Ġaneones nihilique homines iisuterentur? Vide Ciffo.
Tom, IT . z z CHI
 CH !
CHIFRA , CHIĻFRA , Vide Cifra ,
CHILDWITE , [ Quando infans de femina ſerva
fufcitatur, ut explicat Gloſſariolum ad calcem MS. de
quo H.Wanleiusin Litfer,Septentr ,pa.284.] Vetus Pla
citum fub GuillelmoI, Rege Angl.apud Seldenum ad
culpam fecerit
que Childwitevocatur, Archiepiſcopus aut totam aut
dimidiam emendationis partem babebit . Quietumele de
Childwife, in Monaftico Angl.10,3, P.387. Vide Lo
dicbet ,
& CHILIDRUS, pro Ghelydrus , Coluber. A & tą
S.Samſonis MSS.ca.6 . De fratre à Chilidro vulnerato
Quadam die, dum irent Fratresmane aftiuo tempore ad
Pürgandagigania de meje, coluber quidam de quodam
rubo exiliens , unumè fratribus in inguine
. momordit .
Vide Chelyndrus ,
CHILINDR A ,Species navis. Vide Chelandium .
CHILLÆ , Campanæ minores , quales eſſę lo-
lent în minoribus Ecclefiis, Vaſconibus Eſchilles vel
Esquilles. Chrop. Bernardi ¥ therii monachi S.Mar
riglis Lemgvis, apud Stephanotium tom . 1. Fragm .
Hif. MSS. Anno MCGXIV. ,.., media nocte que prece
die vigiliam S. Andree , vehementia venti cecidit lapis
fummusde blocaria S.Martini Lemovic. O media vitra
quæ eſtſuper arcam operis & clocarium cum Cbillis S.
Centatoris de turris lignea de mediopontis S. Martialis .
Vide Skelle ,
CHILOSUS . S. Columbanus Epiſt.s.Pio namqueme
[ cito, licetſaltuarim o byperbolice, Chilofum os ape-
rsre . Anàmés , labrum ?
C CHILVO , Avis rapax quam Blondus recenfet
inter eas , quas Fridericus Imp.Barbaroſla di &tus , ca
pta Parma, populo in ſpectaculum dedit. Forte eſt
pro Milvius,Gall.Milan.Mutationem fyllabæ Chil in
Mil habemus in Græco zaos quam latini Mille efferüt.
QCHIMAGIUM .Vid.Cheminagium poſtCheminus.
CHIMERA , Navigii ſpecies. Paulus Diac.lib.20.
Miſc.p.625.& Anaftafius in Hill.Eccl.p.123.Omnesna-
ves, dromones videlicet , trieres es ſcaphas ,Chimeras
aclintres ufquead cbelandia... collegit. Ubi Theopha-
neş p.316.1125xyvqürd pideóvepv. , Tempôv , s oxapar,
,ueroBonding i dage for us the US Xonardim . & c. Codex
Peireſcianushabetnugayumov .
CHIMIA , Auri conficiendiars ſacra, feu fiatoria ,
sex!Téuva.Ky stic , uteft in Lexico hujus artis.xmuśic ve-
teri Scriptori, & JoanniAntioch. apud Suidain ; xu
wyra » Zozimo Panopolicæ.Sçientia Chimie , Firmica
lib.3.c.15.uti hunc locum reftituit Salmaſius: Apzinued ,
infimæ Græciæ auétoribus, noftris Archimie & Alchis
mie , Pſeudo-Ovidius lib.i.de Vetula':
Guam ferventer talesbodie fequerentur,
Alchymiam , cujus eſt fru &tusditario tanta.
Arunde xnuía , & Chimia , dicatur hæc ars, nemo ad
huc affecutus eſt.
Vide Petrum Lambecium lib.6.de Bi-
bl.Cæſarea p.174.[Georg.Syncellum p.14. & Menggium
in V. Alquemie. ]
q CHÍMINAGIUM . Vide Cheminagium poftChe-
minus .
CHIMINUS . Vide Cheminus,
CHINATGIUM.Vide Chiminagiyn in Cheminys.
CHIOTUM , Antunica , à Græcoxuty... Spa-
tụca Malil.lib.29.29.Sartores.u.dccipiant..de Chiota fi-
liolicum
frezio, froire , froicata cum penna, vel fendas
to u11.den fine fregio Ⓡºfroire in den Scatuta Arelat. CIAS.Anaftafio : Et hoc conftituit nulla ratione tranf
MSS.art. 53.Habeat ſartor pro mantello domini įx.den.marinum hominem in clericasus honorens fufcipi,niſis.E
defamartbe cum Chiqto vel fineChiqta 11.den. pifcoporum deſignaret Chirographum , propter Mania
4 CHIPOTENSIS . Vide Chapasenfis. cheos , In S.Leone: Etfa£tum eft Concilium..... .core
1 CHIRA , xep , Manus. Vita S.Dunſtani 10.4.
SS.Maii pag.352.Sicule quod fempexChira dexteracon
vehebat,
CHI 536
CHIRCEAMBER , CHIRCEQMER,CHIRCHES
SET , CHIB CSED , & c.Vide Ciricfetum .
CHIRAT , vel CHIRAST , Pondus 4. granorum ;
Saladino de Ponderibus. ( In pago Lugdunenfi & locis
vicinis , Chirat eſt acervuslapidum in agris præfertim
.
CHIRGEMOT, Conventus Ecclefiafticus , Syno
dus, Concilium : Ex Anglico Chiroh vel Church , Ec
clelia , & gemot, Conventus. Leges Henrici I.cap. 8 .
Qualque Chirgemot diſcordantes inveniet,vel amore con
greget, vel ſequeſtret judicio.
CHIRIPILATIO.Glaber Rodulph.in Vita S.Guil
lelmi Divion.c 14.Quæ attonfuræ per cervicesvirorum ?
Quam turpis in barba Chiripilatio maxillarumi Leg.for
te horripilatio.Vide in hac voce .
q CHIROCLEUS , Quidam liber parvus,di& us
quod clauſa manu poßit teneii: Nam xeitowarus, anexos
claudo dicitur Grece . Prudentius hunc fecit. Papiase:
dicus. MS.Bicur.habet Cirecleus. Vide Dirocheun .
CHIROCRISTA , Notarius, quali Chiro - Seris
ptor , vel Scriba , qui fcribit manu . Donatio fa&ta EG
clefiæ Ravennati apud Mabil.in Suppl.deRe Diplom.p.
9o . initio : Rogatus ab eodem (dopatore) ad fignum ejus
Rodo Chirocriſta fubfcripfi,c . de confervandis omnibus...
facramenta & hanc donationem ab codere prædi& o Johans
ne prænuminatæSan &tæ Rav.Ecclefiæ traditam vidi.
q CHIRODATA , Dalmacica manicata , Capie
tolino, ut dicetur in voce Dalmatica , ad lineam
Fuit ctiam ,& c
. Laurentius in Amalthea legit Chico
dota ex eodem Capitolino, Tunica prolixa , manicattin
manucleata.Chirodotæ Dalmatarī ,Dalmatige măuleang.
I CHIROGRĄPHARE , CHIROGRAPHARIUS ,
& c.Vide poſt Chirographum .
CHIROGRAPHUM , CIROGRAPHUM , CYRO
GRAPHUM , Diploma, fcriptum , pactum , Regum &
Principum manibus ac ſubſcriptionibus roboracum
Gloff.Græc.Lat.Iparuerzov , Chirographum , cautia ,
inftrumentum . Ebrardus in Græciſmo c.9.
Hinc eo Cerographus manuglis Charta vocatur..
Manualis conſcripsio , in GloffsIſonis Magiftri. Ca
pitula Caroli C.tit.23.c.8.Etin Chiragraho.apud Marfs
namn manu propria confirmaſtis. Apud Hincmarum de
divorcio Lotharii, Chirographi Regum , non ſemel .
Chirographum Regium , apud Ingulfum p.861.883.Chi
rographa, nude R , egum præcepta, apud eumdem p.
854.854.857.& c.Idem p.901.de Narmannis, poftquam
Angliam obtinuerunt : Chirographorum confectionema
Anglicanam , que antea uſque ad Eduvardi Regis tem
para fidelium preſentium ſubſcriptionibuscuna crucibus
aureis, aliiſque facris fignaculis ; firma fuerunt , Nora
manni condemnantes , Chirographa Chartas vocabant ,
OChartarum firmitatem cum cerep impreſſione per uniuf
cujuſque Speciale ſigillum ,fub inftillatione trium , vel4.
teftium aftantium conficere conftituebant . Vide Chron.
Befuenfe p.681.[ & A & ta SS.Bened.fæc.5.p.512 . ubi exhi
becur Privilegium Edgari Regis magnę Bricannię ann.
966.quod nude dicitur Chirographun . Hift. Mediani
Monaſterii p. 121. Dux ſub confirmatione Chirographi
reſtitud huic loco.Eçclefias. ]
CHIROGRAPHUM ,Subſcriptio,quæ propria manu fit :
Anaftafius iņ S;Silveftro PP. Factum eft Concilium in
Nicea Bishynia,o - congregati fumt 318.EpiſcopiCatholi
ci,co quorum Chiragraphum cucurrit,aliiimbecilles 208.
1
gregatifunt Sacerdotes et alia , quorum Chirograpluna
1
capurrit. 406.Epiſcopi. 11
CUIROGRAPH A , Tributa quæ per chia
ro
1
 $ 37 CHI CHI
538
rographa exiguntur, vel Cautiones . Ifidor. lib . 4. c. ble, dont l'une ſe baille à partie , l'autre ſe met en coffre
24. Chirographum , cautio vel ſcriptio duarum inſtar des Eſchevins.(Vide Mabillonium deRe Diplomatica
chartarum : Grece enim manuſcriptum dicitur Cautio. S. lib.1.c.2.n.6.& 7.& Hickefium Differt.p.76 .]
Eulogius in Memoriali Sanctorum lib.z. c.s. Sitamen lis porro Chirographis ita ſigilla apponebantur,ut fi
Chriſtiani, Oʻ non magis operarii iniquitatis appellandi gillum unius parti chirographi quę penes alterum è
fint, qui ut privilegium Chirographa exigendi obtine contrahentibus remanebat, folum appenderetur, & è
ant , fortem Domini, fideliumque conventum ſuo vadi- diverſo . Tabularium S.Bertini ann.1207. Decernentes
monio vel crimine à Rege mercantes , importabili cenſus. ut parti illi, quæ Ecclefiæ S.Bertini& homini fuo dabi
onere colla aggravant miſerorum . Vide Cautio . tur, ſigillum appendatur S.Wmari: illi vero partiquan
CHIROGRAPHI poftmodum appellatio iis chartista- babebit Ecclefia S.Wlmari, figillum appendatur S.Ber
bulis , ac inſtrumentis ſpeciatim indita , quæ in duas tini. Charta JngerranniEpiſcopi Amb,in Tabul. Ec
partes dividebantur & ſecabantur : quarum una uni , clef.Ambian. pag.42 . Ut igitur boc ratum apud poſteros
altera alteri è contrahentibus dabatur , quippe contra- habeatur, fcripto mandari, teſtes ſubſcribi, eo ipſum
& tus ſeu pactum bis in eodem pergameno deſcribebatur, fcriptum per Cyrographum partiri fecimus, ut parti
& qua parte fecari ac dividi debebat, ſcribebancur Al- quam Ecclefia B.Martini babuerit, Canonici SS.Acii de
phabeti majufculæ literæ , vel picturæ exarabantur ,per Acheoli figillum ſuum cum noſtroappendant, & parti
quarum medium ſecabaturpergamenum : idque fiebat quam ipſi habuerint, Sigillum S.Martini cum noſtro ap
ad vicandam fallitatem . Quippe ut pacti leu ſcripti ve- pendatur. Ibidem Charta 128. In cujus teftimonium
ritas probaretur, ipſæ majores literæ partitæ ac deciſæ, præſens fcriptum fub Cyrographo utrique parti ſigillo
an invicem cohærerent vel reſponderenc, confereban- noſtro tradidimus roboratum . Charta 170. Et memo
tur. Atque hanc chirographorum formam veteribus riali Cyrographo per ſigillinoftri teſtimonium eidem Cy
ufitatam & cognitam fuiffe aiunt .Joan.de Janua: Chic rographo appenfi commendare , unam partem Cyrogra
rographus & fyngrapbus fæpe accipiuntur indifferenter. phi penes nos retinentes, aliam partem eidem Capitu
Differunt tamen ſecundum proprietates : quia Chirogra- lo dantes in teftimonium perpetuum & manimen . Bon
phus dicitur deſcriptio manuum , ſcilicet cautio quă fie compagnus lib.z.de Arte di&taminisMS.extremo:Qui
propria manu debitoris, & committitur creditori : Syn- dam tempore depoſitionis faciunt fieri publica inſtrumen
graphus dicitur conſcriptio , ideft, duorum fimul ſcrie ta . Item quidam faciuntalphabeta , que por medium di
ptio . Antiquitus enim debitor creditor fimulin ligno, viduntur, & remanet una medietas alphabeti apud de
vel carta fcribebant, o nomen creditoris , & nomen de- pofitarium , & aliam depoſitor ſecum deportat . Item de
bitoris, & teſtes, ſummam pecunia, & in medio hoc pofita figillorum impreſſionibus conſignantur, ita fi
nomen , Syngraphus , capitalibus literis , & * per me- gillata ( ſuperſcripta redduntur. Item quandoque ali
dium dividebatur. Poftea fi creditor plus exigeret quam quis digitus,vel aliquispedi ſupponitur, vel oftenditur
debitor deberet, vel fi debitor denegaret depoſitum , « - anulus, vel cultellus ,aut aliquid aliud ,prout fuit com
terque afferebat partem quam habebat, utrum duæ par- muniter ordinatum . Vide Chronicon Andrenſe pa.458 ,
tes convenirent ; & illud proprie eſt fyngraphum vel 630.Chr.Volienſe c.45.Guill.Pryaneum in Libertatib .
fyngrapbus . Tabul. Angeriacenfe fol.3o.Duplex Char. Eccl. Angl.co.3.p.344.& c.
ta fa &ta eft de hac re in uno pergameno , que diviſa per CHARTÆ DivisÆ , (vel PARTITÆ , Jhinc appella
medium , altera data eſt Gerberto, altera retenta est in ta ejuſmodi chirographa. Monaſticum Angl.com . 2.p.
Monaſterio.Fol.40.Ne falſitas poſit intermitti inter hanc 94. Tenent etiam totam terram de Stelden per Cartas
Chartam , de illam quam babet Itberius, ano ab invi- Diviſas. (Rymer.co.13.p.43.col.2.Contraétus per Char
cem ſigno dividuntur , cujus hæc babet finem , illa prin- tas Partitas , [ Scriptum per chirographum diviſum , in
cipium . Pag.222.Sciant poſteri quod fimilis Charta da- Chron.Andrenſi pag.460.Pattio per Chirographum di
ta eft Conftantio molendinario, continens fimilia huic viſum roborata, pag.484.526.630. Chartæ per alpba
unde fciffa eſt pictura , que pingebat utramque , tradi- betum Diviſe , quia, ut ſupra obſervatum , qua parte
taque eſt utrique.Vetus Notitia apud Louvecum in Bel- dividebatur pergamenum , literæmajuſculæ alphabeti
lovaco pag.531.1.Edit.Fuit etiam ftatutum petitione ip- defcriptæ erant . Regeftum Conftabulariæ Burdegal.
fius Drogonis , quatenus iftius redditionis eleemoſy- fol.1 29. Stephanus Notarius Aginnenſis , qui ſcripſit
ne donatio & concellio ſcripto commendaretur, eye ana- duas Cbartas Partitas per alphabetum conſenſu utriuſ
themate , ele partitioneChirographi confirmaretur. Ro- que partis , Inſtrumenta per alphabetum Diviſa, in
gerus Hovedenus in Henrico II. Quod cum factum fuif- Charta an . 1205.com . 8. Spicilegii Acherianipag. 225 .
fet, præcepit Rex Archiepiſcopisdo Epiſcopis, ut ſigil- Vetus Notitia Judicati apud Rocchum Pirrum in Ar
la fua apponerent fcriptoilli . Et cum ceteriproni effent chiepiſc.Meſfan.pag.311. Et fecimusinſtrumentum Epi
ad id faciendum , Archiepiſcopus Cantuarienfis juravit ſcopo e Domino Gilberto cum alphabeto cum incauſto
quod nunquam ſcripto illi ſigillum apponeret , nec leges rubeo de donatione eye contra &tibus . Fori Oſcæ Jacobi
illas confirmaret. Cumque vidiſſetRex quod tali modo I.Regis Aragon.an.1274.Diviſiovero debet fieri cum in
non poſſetprocedere,fecitleges illas in Chirographo po- ſtrumento publico per alphabetum divifo. Raimundus
ni, & medietatem illius tradidit Cantuarienfi Archiepi- Montanerius in Chr. Regum Aragon . cap.216.E daço
ſcopo.MS.Corbeienſe,de Menſa Abbatis:Et ſciendum eft llevaren Cartes publiques partides per A.B.C. que ſen
quod de conventione hac , neque de alia , di&tus colonus portaren , & c.
aliud figillum habere poterat, nifi tantummodo medieta CHARTÆINDENTATÆ etiam dicta ejuſmodi chiro
tem uniusCyrographi, in quo fcriptam erat , nomen Abo grapha . Vide Indentare.
batis, Prioris , Baillivi , da nomina Monachorum ibi CHARTÆ IN MODUM CYROGRAPHI CONFECTÆ ,
commorantium , & nomen coloni, nomina illorum quos in Monaft.Anglic. to.2. p.443. Statuta Ordinis de Sem
adduxerat ſecum , quiibi audierant conventionem . Dar- pringam pag.703.Omnes autem Cartæ , quæ dantur de
tem illiusCyropraghi habebat penes ſe villanus , de cu- domibus noſtris , fcribantur duplices in Modum Cyro
ftodiebat , donec compleretur tempus conventionis ſuæ . graphorum , & altera pars remaneat penes domumfígil
Aliam confirmationem ,aliamfecuritatem nemo babere po- lata ſigillo accipientis . Hovedenus p.745. Preftita de
terat, quia Ecclefia noſtra in tempore illo figillum non Charte preſtitorum fiantin modum Chirographi, d'al
babebat. Conſuetudo Tervanenſis art . 12. Et escotiers tera pars remaneat Judæo , Oʻ6.
l'on y uſe par lettres de Chirographe , qui ſefont en dou CHARTE CHIROGAPHARTÆ . Bracton . lib. 2 .
Tom . II . z 3 cap.
 1 CHI
cap.16.5.2. Aliquandofacit quis fcripturam fibiipli
alis , o contra fe pro fe, que communis elk , ...., dalis.
ſcriptura dicitur Gharta Chyrographara , yueſcindiun
permedium , o una pars remanen paxtiuni, & altera
alieri. Vide 40.2.Monaſtiçi Angl, pag.442. ( Charte
Chirograffata , apud Th . Madex pag.309. Formularis
Anglic. )
9 SCRIPTUM CHIROGRARHISATUM . Charta Bala
duini Comitis Hannonia an .1195.apud Miræum to.b.
pag.198. Ut autem bæc omnia.xmda permaneanta faripta
Chirographiſato commendate ſunt; cujus quidem fcripta
medietatem , Sagillo: fupradili Comitis Hannonia
Marchionis Namurcenfis roboratam , Ecclefia B. Welden
trudis
fibi reſexvevit , aliam vero fcripti medietatemlit
gillo B.Valderrudis Signatam fape nominatus Comes.fi
hi retinuit. Scriptum Chyrograpbilarum fimili modo.
explicatur in Litteris anni 1182.apud Marten , 19. 1. A
necd.col. 620, & in aliis Litteris an, 1176. apud eumd .
Marten. Amplill.Collect.10, 1.col.897.ubi Cyrographic
gatum habetur pro Chirographizatum ,
CHIROGRAPHARE, leu GYROGRAFFARE , Manu
ſcribere , vel chirograpbum facere, aut fcribere charan
Eleres, Joannide Janua. Vide Radulphum de Hengham
in Præfat.ad Summam magnam .
CHIROCRA DHARII , feu , utifcribebant, Cyrogra
pharii , Chirographarum , feu Chartaram chirographa
tarum ſcriptores , in Fleta lib.2. cap.36 S.1. Alii ſunt
Chirographarizapud Juriſconſult .
CHIROGRA PHARIUS CREDITOR , Qui pe
nes ſe hatęt debitorischirographum , in StatusisMSS.
Augerii II. Epiſc.Conleran.an . 280 .
CYREGR APHARIUS , pro Cyrographarius , legi
Lur in voce Diche .
CHIROGRYLLUS , CYROGRILLUS , CIROGRIL
Lus. Glo.Ta Gr.Lac, 13.p. pura imz., igeriyangu yepoca,
Erinacius. Gloffæ Biblicæ MSS.Cyrogrillus , id eft ,
Ericius. Papias & Jp. de Janya : Chirogrillus , erina-
cius ,, Spinoſus, majorericia. Eucherius Lugdunenſis;
Erinacei, 12:03:04 nuncupantur, prope magnitudine
mediocrium cuniculorum ,de cavernis petrarum proceden-
tes gregatimineremo, & contra mare Mortuum depa:
[ cuntur. Interpres.Joan.de Garlandia in Synonymis :
Cyrogrilluseft animal habitans ſub texra : & dicitur pro :
prie cattus ſilveſtris difpofitus ad modum canis , & dicka
Aur à cyras,quod eft manus,eogrillusquod eft cattus;quas
Si babens pedesomanus ad motum.catti,Match.Silva:
cius :Chirogrillus velCirogrillus,idem :fed veriusdicitur
Chirogrillus Infra Ceriligñã,Çixriglinon,id eft, fpinofus
Horcus majorericia, quem Latine vocans iſtricem , Græcis
yon , eft porcus, ut & Xa Az , hinc X -A27.Podem apud
Scholiaft.Ariftoph.stpetypag.660 ,Lampridius in Helio
gabala : Quum. surfas.decom o decem grillos ,Odecem
Lactucas,& decem auxilibras in farte kabuit.Vide llidor.
lib.12.cap.3.Pleudo-Ovidius.de Vegula lib.la
. levitate fuan promptolque falane
Denſificas
Deramoin ramum Cinagrillos dijaculare ,
ÇYROGRILLUs , Cuniculus., Conih. Glori, Arabir
ço-Lat ,Cariquhe , Cyrogrillosa Leg.Cuniculus,vel Çaz
nicula , Infra ; Cuniculus, ut ſupra , Gyrogrillus
will.Brito lib...Philippic.
More Cirogrilli velox in menia,repit,
Verus. Inquefta apud Columbum lib.z.de Valionenf. E-
piſcopis : Dixita.quod,montem ubi eft caftrum Vafionen-
Je,faciebat callare('Challerdidus. Epifcopus,ut dominus,
o pelidebar-ut fuum .,o ipfe teftis portavit,multoties
Chirogrylles iftius mentis ad palatium D.Epiſcapi. ( Sta:
tuta Arelat,MSS.art.29.Qui contrafecerit in xx,fak.peh?
niaturpropelle vel Girogrillo quolibet. Ibid. art. 87.
Receptácula Cyrogrillorum .,, deftruantur . Si xlaminus
fuerit negligens in captione Conogrillarum , ac viageant
CHI 540
venationem Cirogrillorum ', in Charta anni 1,196 , ex ,
Archivo S. Victoris Maſil )
CIROCILLINÆ RELLES , Pelles de Cyragkillis , in .
Concilio Pariſienfian.12,12.par.z.caq.9.Stephanus Uly
fipponenl.deMirac S.Vincentii nuni.17. Quidam pelli-,
culas Ciregillings, ut in eis, operaretur Spelucri,quica
quid habebat in eis emendis expendexat. Ubi leg. Cjra.
grillimas, Gallice Pequx de Conils.
CHIROMETRICALE , Chirothecæ , manuum
menfura , Scalesapax.: apud Wolphardum Presbyt.de
Miraculis S.Walburgis.lib.z.num.6,
CHIROSQBOLUM . Vide Cryſobulluna .
CHIROTHECÆ . Harum ufung priſcis ignotum
docet Caſaubonus in Athen.lib.12.&3p.2..
CHIROTHECÆ EPISGOPORUM , Quibus ij in facris
Liturgiis ac ceremoniis utuntur : quarum etiam , ufum
Abbatibus interdum concefiere lummi Pontifices. Lea
Of.lib.2.Chron.Calin. cap . 82. Idem fanétus Pontifex
Sandaliorum ufum & dalmatice. ac Chiroshecarum in
præcipuis feftivitatibus tan ifli quam omnibus in hoc
Cænobioregulariter promovendis...Apoftolica auctorita
te conceffit . De.Chirothecis Epifcoporun , videndi
Honorius Auguſtod.lib.4.c.215.& Durandus lib.3. Raz
tion.c.12.
CHIROTHECÆ DE GUERRA , ferrox , noſtris Gan
telets de fer in Statutis fecundis Roberti I.RegisScoriæ
0.27.5.1.Chron.MS.Bertrandi Guefclini :
Et riche bacinet li fift-on apporter ,.
Gans à broches de fer qui ſont au redouten .
Guignevilla :
Des Gantelez auflite di
Que boin eſt que foies muni,
Car ſeès mains blechiès eſtoies ,
Du remamant mult peu fexojes ..
Chirothecæ purpureæmargaritis & lapillis exornata ,
Imperatoriæ dignitatis fymbola ,apud Pachymerem.l .
7.Hift.cap.12.
CHIROTHECÆ TRADITIONE INVESTIRE . Charta
Liemari Archiepiſc.Brement.an.1088.inter. Privilegia
ejuſdem Eccleſ. pag . 168. Super reliquias noftras cum
Chixotheca , ficut mos eft liberis Saxonibus, tradidit ,
curtinipfam og manfas 4. og dimidium ... Aderat.Comes
Fredericus Advocatus Ecclefiæ , qui Chirothecam war
ditionis facris reliquiis impofitam , ut mos eft , abftur
lit , & ab ipfo Gerbaxdo per digitorum extenſionem pras
miſſionensconfirmationisaccepir. Alla ibidem pag . 169
Eckibertus Comes ex promilloF. Comitis.qua tuna enat
Advocatus., Chirothecam wbftulit , G. confirmationen
digita, ut mas eff Saxonibus , fecit. Tabut. Abbatiæ de
Rota: Deomnibusgravaminibus & importunitatibus
quasimea fecerat manifefte fatisfaciens , vadium ſuum
dedit, & pofuit cum fua Chiracheca in manu Abbatis.
Tabular.Monaſterii Berardengel.in territorio Senepfia
apud Chifflerium in Luminib . Saliçiş cap.6 . an . 1109
& 1121a Șecundum noftræ Legem Saligan per: Crehtel
lum , fiftucum nodatuma Quartonem , quofonem
terre , atqueramuna arboris, legitimam o corporar
lesa veſtituram facimus , & nos, exinde forae expulit
mus . Vica S, Hadelini Confefforis fum . 13. Cuma
que Wantum manu , ut moris eft , legalátex tradenda
teneret . Et infra: Locum prædictum cuma Vanta , quen
tenebat , beata vira contradidit. Tabularium Burgus
lienfe fol.72. Cui Dei gratia cancellik: Savaricus , Aiqua
quod abftulerat,quachana xeddiditGuangulo.Tabularium
N.D.Sancon.fol.ss. Hoc donum fecueGaufridus Abbas
tifie Florentia , cum quadpana Chironhece liniftra ,flexis
genibus, ante.eamnain eadem falva . Tabularium S.
Amancii Inculiſm , Eihti Arnaldi confinnaverunt donum
prefens,cum China.hecis cujufdan Milites deRupefucala
dildTabul. Et pofuit in.donum plenam Chirothecam da
quel
 541 CHE CH 54 %

avellanis.. Regeftun Parlamenti Pariſ. B. fol.11 1. fub humi projiciebat,coque facto ad duellum quemvispro :
ann 1294. Comes Flandriæ per traditionem , Cerotechæ in vocabat, quo à crimine quo accuſabatur , fe fe expurga .
manu Regis humiliter pofuit podelionem.bonarum villa- ret . Matth. Paris ann . 1945. Quochlicet Comes inſtan
rum Flandrie, videlicet de Brugis, de Gandavo,lac.[At- ter inficiaretær., ftatim Miles ſupradictus mare Franco
reſtum Parlamenti an . 1499. apud Baluzjum Hiſt. Ar- rum .Chirothecam ſuameiporrexit , fe offerens in propa
vern.com . 2. pag. 464. Fidem fuam , in illius fignum tulo.coram Curiaid carporaliter ſecundum confideratia
manum ſuam dextram , a Cyrothecam ejufdem eidem nem Çurieregalisprobaturum ...quam Chirothecam qua
de Belbezin tradendo reddiderat. ] Le Romande Mais , Siduellivadium oſtenfam Comes recepita Sponders ſe.de
stre Vacces: fendendo dimicaturum contra ipſum ,O.Vide Duellum .
Votre terre,dit- il, vous rend par.ceſt mien Gant . CHIROTHECAS habere vecantur Judices Regii,dum
Adde Ordericum Vitalem lib. 5. pag.581. Monalt.An- pro sribunali ſedent, in Speculo Saxonico lib.3.art.69.
glic.to.1.p.22.Rollandinum in Summa Notarięw1. In eodem Specubo,Saxonico lib.3.art.45. 9. 10. Due
mereum in Auguſta Viromand.p.196.263. Juſtellum in linee Chiro :beco.cum fuscula.feu,tridente ,quo fimus tot
Probat.Hift.Arvern . p . 142.Brodeuniin Conſuetud.Pa . litur , emenda eſt dedititiorum ,.
rifienf.to.1.p.528. Vide Wantus. CHIRQUINMARE,Inquirere, Gall.Chercher ,
CHIROTHECÆ , fưu Wanti, Parspretii inveſtitura Vide Circamanaria .
quæ non tam domino, quam ejus Miniſteriali competit, q CHIRSEED . VideCiriſcetum .
Majori fcilicet, velvillico. Veçus Charta proEpifc. Am 1 CHIRURGICUS,pro Chirurgus,ut & Chirurgi
bjanen.Chaſcune ventefois demaiſon qu deterre,il a uns ca pro muliere Chirurgiam exercente, pluries occur ?
Vans. Charta TheobaldiEp.Ambian .an. 1172. in Ta- ric in Edicto Philippi cognomento Pulcri Franc. Re;
bul.Eccl. Amtian .fol.52 Si aliquã territorii partem ves gis ann . 1311. & c.
nundari contigerit , Domimi venditiones habebunt;ſcilicet, CHISNUS , Quercus, Gall. Cbejne , apud Vale
301 denarios quot uenditor inde habuerit folidos . Major fium in Notitią Galliarum p.413.col.2.Vide Caſnus.
vero terræ illius pro Wantis accipiet duos denarios. Ocz 9 CHITAINUS. VideCham poft Çaganus .
currit ibi pluries.Charca an .1212.in Tabular. Eccl.Car q CHITRANGULUM,An mali citrii genus? Vi:
potenſis num.154. Eafdem (hoſtifias ) tenebunt ab omni tą B, Guillelmi Eremitæ Xidenfis com . 1. SS. April. p.
prorfusexaétione , quantum ad nos pertinet liberas Oʻim 387.Gum, ipſe pateretur berniam inftar Chitranguli pro
mnunes, nifi quod inde nobis aut aliis locanoſtri vendas o cuberantem .
Gantes redderent, li hoſtifie venderentur . Alia an . 1225 . CHIVACHIRS : fic enim legendum pro Chinachi
num . 245, Etde omnibus venditionibus faétis in Mijoria re, apud Nicolaum Uptonum lib. 1. de Militari officio
Juosdenarios proGantis . Charta an .1205. in Tabular. c.10. ex Gallico -Anglico ,Chevaucheurs, Equitantes;
N. D. de Joſaphat : Et quidquid de terris eft , dederunt
, qui portant arma dominorum ſuorum in bumero ſiniſtro ,
cum venditionibus Gantis. Tabular. S. Dionyfii an. di non alibi;qui etiam creantur ex Curforibus,( de quibus
1238. De inveſtituris, habebunt Majores duos denarios ſuo loco) ut pex remotionem pixidis armorum . dominorum
Laudunenſes, profuis Chirothecis tantummodo . Charta ſuorum à cingulo , O. appoſitionem in humero ſiniſtra
an. 1243.de Lege de Landoulies, in diæceſi Laudunenfi , cum fidelitatis juramento domino fuo ſpeciali præftando,
cx Tabulario Foiſniacenfi : Qui vendit domum cum Vide Proſecutor .
furda, aut aliam hæreditatem ,dominisdabit 4. denarios ICHIVALER ,Gall.Chevalier,Eques. Mudex For
o emptºr, 4. villico 2. cum Cyrothecis.Vetus Confuc- mulare Anglic. pag. 206. Sciant preſentes, e future
judo Dunenf. art. 37. Les Gands ſe doiventpain parl's quod nps Thomas Maynę de Cortenale " Jobanna yxor
chapteur dans 8 jours après l'acbapt au Seigneur , oʻca meme... concellimus ( hac præfenti carta noſtra confir
Lia in Confuetudine Caftelli novi in Timoraj ſio art . mavimus Calpeper Chivalex , omnia illas terras te
50. profundi cenfuiobnoxiivenditione Dominus ha- mementa , 06.
bet viceſimum precii ſolidum , ejus vero Serviens Chia CHIVERIA , Gall. Civiere. Chronic.Andrenſe:Ve.
xothecas 20. ſolid , æſtinatas, avec lesGants de ſon Sere hiculum , quod vulgo dicitur Chiveria . Vide Cenove
geant eftimetz 20.fols. Adde arc ,52. & Confuet.Lodu &torium .
Repl. c . 14. art. 23 : CHIST,Pondus unius;libre ! Fuki . Saladinus de
CAROTHECA ,Eadena notionę. Charta Curiæ Suef- Ponderib ,
ſion.an 12.49 . in fecundo Charculario S. Medardi : Vena 4 CHLÆNA , X ^ aua mea, Veſtimentum hybernum à
ditiones, Cirothecas, omnimodasn justitiam ,o quidquick yuzive",Calefacere.Lenam Latinireddunt. Inde Ada
juris habebant in premiſlis eidem Ecclefia penitus in per gio : Cum cucumere veſcimur , Chlenam texamus , de
petuum quittaverunt. Altera an. 1232.ex.codem Char- de bayeme cogitandum eft aligte, apud Turaebum lib.
tulario .: Recognouit fevendidiffe Conventui S. Medardi 27. Adverſ.cap -39.
Suellion.qminquemedias.Ostres ſextariosvinagiorum cung CHLAMYDATI. Liberacus Diaconus c.14. Poft
Cirosbecis & venditionibus. Alia Çusiæ Remenfis ann. quamire fecum meruit Magnus Silentiarium cum Impe
1230. Ibidem ; Concefferunt quidquid juxis eis obvene- catoris fcripto accepit o officium Excubitorum Chha ,
rat ex efcbeancia Gexadiquondam fratris difti Baldwing may datorum ,a venit ad Concilium .Legendumforce Cãe
Super venditionibus & Cirothecis . Epiftola Arnulf Cos didatorum ,tamecâ lectio tolerari pocele.S.Hieron. Ep.
miris chipiacenfis,de Fundazione Cellp in villa Pyro- 3. Referretzinguam ,aliusi, quod in Palarii militia , fubi
rumana, 1968. apud Marten.co.k. Ampliße Colleata Chlamyde O candenti lina corpusejus cilicio tritum fit.
col. 472. Decimam deş. Hilario de Varg de omni iye S Fulgeasius Homil.ga. de S.Laurentio : Ignea caruca
dominicatu , ſcilicet de terris indominicatis, defpluis ins quam preceduntofficia pretiesa , non Chlamydati , non
dominicatis , defexteragio, de funnp, degambisideforrela- jautatio fericasa. Sed coci, illuminati, O'o.
ribuas , de Cyxothecis,.. 7 CHLAMYS,inter:præcipua fummi Poncificarus in
CHIROTHEGAM inſignum confenfusdare.Speculum ſignią reponicura Perro. Diac.l.z.Chron.Caſin c.66.(ala
Saxon.lib. 2. art.26.5. 6. Neminilicet forum erigere,vel 67.Jubide Victore 11. Abinde crucem e Chlamydem , &
monetam dengue inffituere , fine.confenfu.ejus loci Ordis catera Pontificatus infignia ita dimift,Osc,Et.cap. feq.
narii, ſeu judicis; etiam Rex in fignum fumi confenfus , eam Chlamydem puepuream fuiffe innuit : Preberitana
suam ad hos mittere deber.Chirothecam . electionem Crucis Purpurkrefumptione firmavit :Vis
CHIROTHECAM PORRIGERE dicebatur qui hanc de Capa-subea .
T CHLA
1
 43 CHO
q CHLANIS , pro Chlamys,Senatoris pallium . Vi-
1a S.Cæfarii Quæſtoris n.12.in A &tis SS.Febr.to.3 . pag.
soo. In his ſtudiis Cæfarius in Chlanide verſatus eft .
T CHLOROSAURA ,Venenatus ſerpens. Vita S.
Theodori Siceoræ to.3.SS.April.p.57. C. Chloroſauram
offenderunt, eaque cognita,cæ perunt clamare, Perimus
Pater ſanfte ,perimus,quidnamegimus? Chloroſaura ?
nimejtſerpens venenatus.Sic dicitur à Græco xiopeis vi-
ridis, herbidus, & cæūpo, lacerta .
CHNAPINA.Raynerus contra Valdenſes.p.92.Fe-
minæ in babitu religionis mendicant,aliæ habitum coge-
ſtus viriles aſſumant , ſcilicet Chnapine . Theutonibus
Knape,eft famulus, miniſter, puer,adoleſcens.
I CHOCA,Stipes,Picardis Choque, Gall. Soucbe .
Privilegium Petri Abbat. S. Remigii Rem . ann . 1219.
Sciendum tamen quod Chocas quas eradicaverint pro no- neatur, Churemanni veſtri voluntate
valibus faciendis, ° C. confilio hominum Ecclefie veſtræ per emendationem ſeme
CHOCACIUM.Arefta Candel.an.1261.in 1.Reg . Par- per legem Churiæ affirmare poterunt,
lament . Cum fervientes feodatariipeterent Chocagium ...
ratione ufagiiſui, & c.Idem quod Ceppagium ,quod vide : tutum , Cangiique reſpuit expoſitionem , ficut & vocis
nam Choques,Stipites etiamnum dicunt Picardi . Curerbet,live,ut recte fcribatur Churrecht;non Curiam
q CHOCHIA ,Coquina,Gall. Cuiſine, Angl.Kit-
chin ,Belg.Keucken,Literæ Galteri an . 1218. & Tabula-
rio Ecclefiæ Audomarenſis : Notum facio quod ordina-
tionem de quinque officiis fa&tam , videlicet Subprepoſi
tura , Magiſterio Scholaram , Piſtoria, Celeraria ( Cho
chia ... Eft autem forma ordinationis talis, quod Piſtoria,
Celeraria Chocbig ad communes ufus Ecclefie noftræ
cedent. VidentCochin .
CHODONES, Ruſtici limitanei , Dubravio in Hi-
ſtoria Bohem .
CHOENICA ,Menſuræ genus Feſto , ſex conti-
nens ſextarios Laurentio in Amalthea ; verum Koivig
Græce, unde Chanica duos tantum fextarios continet
uc in exemplo ſequenti. Literæ Petri Epiſc. Caſtrenſis
de quadam fundatione ab ipfo fa & ta in Monaſterio S.
Stephani Cadonenſis: Nec minus etiam ipſi in unoquoq ;
obitu Chænicas, quas chopinas vocant, ut moris eft ,do me
liori vino aliis Religioſis tenebuntur impendere,
ç CHOEROĞRYLLUS. Vide Chyrogrillus.
CHOICUS ,Gr.x.7 %ės, Terrenus, è limo.Tertull.
lib. de Refur.carnis: Primus, inquit ( Apoſtolus) homo
Cboicus, id eſt, limaceus, id eſt , Adam . Pluries occurrit
apud eumdem Tertullianum & Hieronymum .
CHOLERES, Humores . Vide Coleres .
11. CHOLONEA,f.idem quod Colonaticum , ſer-
vitium à Coloris præftandum , feu aliud tributi genus ab
iiſdem folvendum.Vita B. Oldegarii to.1.Marcii p.490
Donamusetiam tibi Choloneas, & leddas, ufaticos.
2. CHOLONEA,alia notione. Vide Calumnia ,ca-
lonia .
CHOMATA , Aggeres , terræ moles quibus aquæ
continentur.Heſychius: Sõuagintance gong x3u. Ita pro •
prie aggeres Nili vocat Ulpianus in leg. 10. D. de Ex-
craord .crimin . LogograpbiChomatum Nili , in leg. ult .
Cod. Th.de Patroc. vicor.qui muniendæ Nili ripa ,aga
geribufque ejus præerant. Vide Notas ad Annæ Alexia
dem p.273 . Hic porro emendare licetGloffas Gręc.Lat.
" 0.syuar @ ,Exaggeratie. Male Edit . Xpuuzia
Alibi ::niyw !!!, Exaggeratio .
CHOPA , Veſtis ſpecies , f. eadem quæ Hope-
landa . Litteræ Caroli V. Franc. Reg. ani 367. de for-
ma veſtium ,pro Monſpelien libus : Item quod nulla ip
Jarum (mulierum quarumvis ) audeat portare aliquam
bopelandam vel Chopam . Hiſpanis Chupa , Sucula eſt
ſeu veftis interior, quam vulgo Veſte appellamus .
1.CHOQUEAR ,pro Cochlear,Ball.Cuilliere.Lim-
borch.lib.Sent. Inquiſit. Tolof.p.65. Portavit eisquam-
dam ollam & duas ſcutellas& unum Choquear . > |
CHORA,Communia , Commune Juratorum in urbi-
CHO 544
bus, à quibus civium lites judicantur . Vox formata , ut
videtur,à Curia: unde Choremanni, qui olim Curiales .
Niſi à Kuren, vel Kobren, Germanica voce , quæ Elige
re fignificat,dieta fuerit Chora ,quali Ele&torum conven
cus, leu qui ad regendam Civitatem electi ſunt. Vide
Gewoldum de Septemviratu c.10. Conſuetudines villæ
Arkar. an .1231.in Tabul. S.Bercini: Hominibus noſtris
de Arckes legem juratam ,quæ Chora vulgariter appella
tur, dedimus & concellimus in hunc modum , &c. Infra !
Jurare debent etiam omnes in villa manentes Choram do
legem ville . Charta Balduini Comitis Flandriæ ann.
1201. in codem Tabul. Et quia avus meus Theodericus
Comes Choram apud Arkes vobis babendam juravit ,
bomines ſuos jurare fecit, concedo ut eandem perpetuo
habeatis , & ut pax & juftitia firmiusin eadem villa te
aſenſu veſtroy
corroborare.
Schilterus Choram interpretatur Electionem , ſta.
re&ti denotat, inquit , ſed juriſdictionem & jus ſtatuta
rium ad villam pertinens, quod opponitur juri,& juriſ
dictioni ſuperiori , & communi .
CHOKEMANNI,Curiales, homines de Curia , qui in
Curia Communiæ officio fungunturJurati,diverſi ta
men à Scabinis.Confuetudines villæ Arkarum an.1231.
in Tabular. S.Bertini:Scabini judicent de iis quæ perti.
nent ad Scabinos : Choremannide pace tractent, ode u.
tilitate communitatis ville, de forisfa toram emenda
tione , c. Eædem Conſuetudines: Jurare debentCho
remanni primojus Ecclefiæ fe fervaturos, jus etiam Ab
batis & Ecclefiæ S. Bertini ,jura viduarum & orphano
rum , pauperum & divitum , domnium hominum tam
externorum , quam juratorum ſuorum , ſuper cauſis que
coram ipſis venerint, & ad juramentum ſuum pertinue
rint: jus legem dicere ; nec obmittere propter gratiam
vel timorem , odium vel amorem . Similiter Juſtitiarius
jurare debet addere juramento , quod omni jus petenti
juftitiam faciet judicio Cboremannorum . Jurare debent
etiam omnes in villa manentes Cboram & legem ville .
Infra : Sciendum eſt etiam quod feria 4.poft miſſam Cho
remanni in curiam veniant,& in placito fedeant, quam
diu neceſſe fuerit: do fideChoremannis aliquis ad pla
citum non venerit , tenebi ur domino in emenda 10. fol.
niſi per Choremannos rationabiliter fuerit excufatus.Se
deant in placito reverenter,petitiones & refponfiones cum
diligentia audientes , bonas conſuetudines laudabiles
in placito obſervent majores caufæ , ut funt raptus
mulierum , rerof:: . brant à Choremannis in Curia de
Arkes audientur, & c.
CHORÆ , in Regula S. Donati Epiſc. Biſuntini ad
Virgines c.75. videntur eſſe diſtinctiones Pſalmorum
fingulæ pſalmos aliquot continentes , ut funt noſtri
nocturni in officio Romano : Ab O& avo Kal. O& obr.
creſcitcurſusuſque ad fummum ejus 25. Choris .... 12.
vero Chore in hyeme omni no &te cantandæ funt ,c. Oc
currit ibipluries .
I CHORALE,Supplex chori : Quænam ? Marte
nii Iter Litter.2.p.241. ex quodam Inventario facrarii:
Mappule coccinese 8. dorfolia lanea 8. duo Choralia, cor
tine lineæ 7 .
I CHORALIS , Qui intereſt, vel canit in choro
Gal.Cboriſte. Hifp.Coriſta.Leibn.co.2.Scriptor. Brun
fuic.p.313 ex Annal.Corbeienf.Simon RanſtedtCanon . 1
in Mindin , faétuseft Choralis & confrater nofter . Vide
Regulam Toribii Archiep. Limä to. 4. Concil. Hifp.
p.666.col.2. & 673.col.i. 1
9 CHORALIS CANONISATUS,Canonicus,in teftam .
anni 1307.apud Ludew . co.z. Reliq.MSS.p. 256.
ОСНО
 CHO
545
CHORALITER ,Ritu chori, in A & tis S.Mariæ Æ-
gyptiacæ to.1 . SS.April. P- 34.
CHORARII. Tabular.Brivatenfe an . 1277.fol.176.
Item modus creandi ſeu faciendi Clericos & Chorarios e-
rit salis: quod bis in anno ,fcilicet in qualibet Ecclefia.
in feftis Pentecoſtes de B.Germanico S Clementis mit-
sentur de Capitulo unus vel duo Canonici , quorum vo-
luntate, Oaſenfu Sacriſtal ClericiS.Germani , vel
Prior S. Clementis, feu eorum locum tenentes , & Cle
riçi Clericos in Ecclefiis prædiétis mittent de Chorarios
facient : aliter vero nullum mittere vel Chorarium face-
re poterunt vel debebunt. Infra : In Ecclefia S.Germani
fint 24.tantum (Clerici,) ſcilicet 12.Chorarii,O 12. Sub-
chorarii, & *c. Vide Correarius, & Cborearius .
I CHORARIUS Puer , in Bulla Pauli III. pro fæcu-
larizatione Monachorum Infulæ Barbaræ an. 1549. &
in altera pro fæcularizatione Monaſterii Vezeliacenfis
an . 1537. Vide Cborialis .
CHORAULES,Qui & Caput ſcholæ ,in Synodo He
lenenſi an.1027 . [ Choraules , Princeps chori, vel quica
nulis , id eft filiulis canit . Papias in MS, Bituricenſi .
Chorsula pro chori Principe ſeu Præfecto Cantorum
etiam legitur in quadam Notitia Ecclefiæ de Viancio
apud Baluz.tom.6. Miſcell.pag.437. Adfuit autem qui-
dom Cheraula Viancenfis Ecclefia ,& c. Et pag.ſeq.Hu-
jus rei teftesfunt, Bernardus Stephani Præpofitus, ou
Benedictus Prior, Amatus Canonicus d'Ifarnus de
Donazag,d'IfarnusCapellanus de Cauſac, Raimun-
dus Archidiaconus, & Durantus Choraula , Durantus
Hugo. Pro Symphoniaco fumit Fortunatus in Vita S.
Radegundis lib . 1.num . 36. Quadam vice obumbrante
jam noctis crepufculo inter Choreulas citharas, dum
circa monaftersum à fæcularibus multo fremitu cantare .
tur , 66. Vulgo tamen diftinguuntur Choraules , &
Symphoniacus ; hincque proverbium : Malus Chorau-
les, bonus Symphoniacus .Vide Voflium de Vitiis ſer-
monis , Vox utraque terminatione Latinis nota pro co
qui tibia canebat, Græc.Xoprúans. ] Vide Caput Scho-
be & Jocularis ,
CHORDA , xopli , Inteſtinum ,in Medicina Sa-
lernit. p. 133.edit.1622.
CHORDICISTA, Qui canit cum chorda.Ugutioni.
| MartianusCapella lib.y. p. 313. Chordaciftæ ad com :
wodum bumaneutilitatis . ]
CHORDIS ,Chorda,Nervusinſtrumenti muſi-
ci.Januenfes cum tubis,buccinis & Chordibus,apud Bar-
tholomæum Scribam Annal.Genuenf.lib.6.ad an .1262
CHOREA , Ambitus chori, qui in variis capel-
lis ſeu ſacellis plerumque confiftit, Noftris , Le tour des
1 Chapelles .Marten .deantiquaEcclefiæ diſciplina pag .
381. ex Rituali Sueffionenfi. Stent in angulo Chorec
extra presbyterium . Hift. Abbatiæ S. Germ. Parif. In-
Krum . pag. 164.col.z. ex Conſuetudinibus hujus Abba-
tiæ : Vigilia Epipbaniæ ufque ad craftinum lampades ,
& Chorea debent inceffanter ardere .
I CHOREARE,Choreas educere,verfarefaltato-
1
rium orbem . Statuta Synodal. Eccl. Nannet.an . 1389.
apud Marten. tom . 4. Anecdot. col. 993. Nec ... Cho-
reare, vel ad alium quemque ludum ludere prefumantin
Ecclefiis. Alta S. Franciſcæ Viduæ Rom . com . 2. SS .
Martii p . 117. Et in a & ibus modis virginam Chore-
antium correfpondebat. Occurrit eciam in Menoti Ser
monibus Quadrag. fol. 71. col. 2.
& CHOREARIUS, Clericus feu Capellanus , qui
choro debec incereffe.Hift .Dalphin.com 2.p . 14. col.i.
in Præeminentiis fpiritualibus & temporalibus Archie-
piſcopi Ebreduneplis. Item Ebred, Archiep. habet om-
mnimodam juriſdictionem ,punitionem correctionem in
prepoſitum Capitulum & dignitates , & perfonatus in
dicta Ecclefia obtinentes, & etiam Canonicos , Chored
CHO 546
rios , Clericose quaſcumque perſonas Eccleße Ebredun .
Ibidem pag. 135. in Statuto Epiſcopi Gratianopolit.
an.1257. Præterea fciendum eft , quod prædikti duo Ca
nonici vel plures,fi augmentatis facultatibus ipfius do
mus in pofterum crearentur uſque ad quatuor cum Cleri
co fuofint Cborearii, de liberam tam in anniverſariis
quam in aliis tanquam Chorearii recipiant , & c. Vide
Chorearii & Correarius,
CHOREATOR , Salcator, Menotus Serm.Qua
drag.fol.132. rectocol. i . Quando Magiſter oft tympa
niſta , fervi ſunt Chøreatorcs .
7 CHOREIZARE ,Choros agere ,concinere.Fran
ciſcus Pippinus in Chronico lib . 3. cap. 39. He docto
pfallere, Choreizare ac melodiari , o tympanizare, fo
rorum fiveconfonantiarum peritia , que ad aurium per
tinent voluptatem , feu Choreigandi induſtria , pſal
lendi agilitate, cantandifuavitate puerorum demul
cebant auditum .
CHOREMANNI. Vide in Chora .
CHOREPISCOPI, quaſi to y cípe 'Rioxcmo diétı, id
eft, ruris Epiſcopi. Unde Villani Epifcopi nuncupantur
in Capit.Caroli M. lib.7.c.187. Vicani,apud Hincmar,
Opufc.33.c.16, p.437.perperam enim Honorius Augu
ftod . lib. 1.cap. 182. a quo haufic Rabanus dictos Cbo
repifcopos , quod eflentde choro Sacerdotum ,cenfuit. Ca
nones Arabici Nicænæ Synodi: Chorepifcopus, eft loce
Epiſcopi fupervillas, & Monafteria, & Sacerdotes vil
larum , quæ ſubpoteftates ejus ſunt.
Primitus autem inſtitucos ab Epiſcopis Chorepiſco .
pos fere conftans eft fententia, ut effenc eorum Vicarii
in vicis ac pagis, & Epiſcopalia in iis munera minoris
momenti obirent. Quod potiflimum colligitur ex
Concilio Nicæno I. cap. 8. Regienſic. 3.4. ex Indiculo
Ebonis Remenſis Ep.de Miniſtris Ecclefiæ Rem. edito
à Sirmondo & Marloco , &c. Vide Capit.Carloman.cit.
2.9.7. Hinc Vicarii Epifcopor. & Vicarii Epiſcopi dicun
cur in Concilio Ancyrano can.23.Neocæfar.c.13. An
tioch. cap . 8.à Ferrando Diac . in Breviario , Iſidoro
lib. 2. de Ecclefiaft.offic. cap. 6. Rabano lib. 1. de In
ftitut. Cleric. cap. 5.Hincmaro Opufc. 35. pag. 602 .
in Capitul: Caroli Mag . lib. 5. cap.318 . &c. Adjutores
miniſterii Epiſcoporum , in Capitul.an. 828. Chronic.
Ademari Cabanenfis p. 166. Eblus 39. d Beato Martia
le Epiſcopus ( Lemovicenſis ) fuit, adonus Epifcopa
le ſufferendum ordinavit ſub fe Chorepiſcopum Benedi
tum . Canones Arabicí Nicænæ Synodi c.8. Chorepi
Scopus O Archidiaconus ſunttanquam duc manus , O
duc ale quibus Epifcopus volat.Adde c.64.73 . Acta E
pifcoporum Cenomanenfium p. 193. Tradidit ex rebus
fue ſedis Ecclefiæ S. Maria, S. Gervaſiivillulas duas ;
quas & Petro adjutore -Chorepifcopo fuo fua vice cor
fignare ad eandem Ecclefiam præcepit. Ibid. p.240.Pre
fatum Epiſcopatum Cenomannicum ei suferre noluit, fed
Chorepifcopum ei ( qui excatus fuerat) Seufredum ordi
nare præcepit , qui populum in eadem parochia prædica
ret, du Cbrifto lucraret. Adde p.241.242.ubiidem Cho
repifcopus à tribus Epiſcopis facratusdicitur , ut mini
ſterium Epiſcopale facere do exercere Canonice atque per
ficere poffet. Unde alios fuiffe Chorepifcopos ab Ar
chidiaconis colligitur: contra quam dixit Sigebercus,
tametfi poftmodum hac nomenclatura donatos conftet.
Frequentes fuiffe Chorepifcopos in Eccleſia Orien
tali colligitur ex ſubſcriptionibus Conciliorum Nicæ
ni, & Epheſini, quosgradu cæceris Presbyteris præfti
tiſíc docent eadem Synodus Nicæna can . 8. & Calche
donenfis can . 11. & poft Epifcopos in Conciliis fediffe,
Alta Conciliorum . Nec fcio an ii ſint, qui cum non
vacarene civitates, xwroudios Epifcopi præficiebantur
ut eft apud Palladium in Vita Chryfoftomi: quem ta
men morem improbatum ab Eccleſia ſatis ipfe infinuat
Pal
 547 CHO CHO 548
Palladius. In Concilio Duſiacenfi I. coacto contra Ecclefiæ Cantuar.habuiſſe hujus Eccleſiz Archiepiſco
Hincmarum Laudunenfem Epiſcopum , non modo pum Chorepiſcopum quendam ,qui in Ecclefia S. Marti
Franco Tungrenſis Epiſcopus interfuit, fed & Birico ni extra Cantuariam manebat,qui adveniente Landfran
Tungrenſis Chorepifcopus ultimus conſedit. Veruni id Co ( Archiep. Cant. ) dejectus eft, ficut ubique terrarum
obſervatione dignum , quod cum de damnatione Hinc factum eſſe audivimus , inquit idem Scriptor.
mari ageretur, lententiam , ut Epiſcopi, non dixit , ſed Neque tamen Chorepifcoporum dignitas , vel certe
à Metropolitanis & Epiſcopis judicandum , eorumque appellatio, penitus abrogata , cum adhuc vigeat in qui
judicium ſeſe proſecuturuniprofeſſuseſt. buldam Eccleſiis . Quippe, ut obſervat Molanus lib.2.
Cum igicur eſſent& dicerentur Epiſcoporum Vica- de Canon. cap. 32. in Eccleſia Ultrajectenſi S. Martini
rii,& ab iis ſolis, quibus ſubjecti erant , fierent, ut eſt Chorepiſcopi nomen & titulum habet primus Subdia
in Concilio Antioch.c. 10. Epiſcopatus apicem illos conorum , quem Synodus Autiſiodorenſiscan . 16. Ar
non obtinuiffe par eftcredere . Nam ex can .3. Nicæ- chifubdiaconum vocat , penes quem incumbit officium
næ Synodi, Epiſcopi, ab omnibus, vel faltem à tribus Archipresbyterii , ſeu Decanatus ruralis . Præterea
Epiſcopis ordinaridebent : deinde ad quandam civita- Coloniæ in omnibus Collegiatis Ecclefiis Chorepiſco
tis Epiſcopalem ſedem titulari, ut eft in Capit. Caroli pus eſtprimus Cantorum , qui etiam in Cathedrali Ec
Mag. lib.7.c.187.quod de Chorepiſcopis dici non po- cleſia cum Cantore officium faciens in folemnitatibus,
teft . Præterea Concilium Neocæſarienſe can : 13. ait, baculo utitur Epiſcopali, Ita quidem Molanus . Ubi
Chorepifcopos inſtar 72. diſcipulorum inſtitutos , uc forte abuſive Chorepiſcopus, Primus Cancorum appel
hoc nomine ab Epiſcopis,quivicem Apoftolorum fun- latur , quood chorum regeret , quaſi Xopír exom
gantur , diverſos eſſe voluerit , ubi hunc canonem in- { Choriepiſcopus & Choripiſcopus appellatur in MS. Co
terpretantur Capitularia Caroli M. lib. 5. cap.168.lib. dice Ecclefiæ Attrebat.ubide Confuetudinibus & quo
7.6.310.318. 329.Quamquam ex eo Nicolaus PP . E- tidianis diſtributionibus Ecclefiæ Colonienſis .) Cho
pift. 39 . ad Rodulphum Bicuric. Epiſc. cap. 1. videa- repiſcoporum ejuſmodi Colonienſium meminit Con
fur eruere Epiſcoporum babuiſſe officia. Sed Epiſcopa- cilium Colonienſe anni 1260. cap . 9. & 10.ubi Canto
li non functos ordine , & eoſdem effe Chorepifcopos ribus junguntur . At Wazo Epiſcopus Leodienſis in E ,
cum Presbyteris, palam definiunt Damaſus PP. Epift. piſt. ad Joannem Præpofitum , apud Anſelmum in eo:
4 Leo I.Epift. 92 Concilium Metenſe an.888.c.8. & c. dem Wazone cap .85. videtur innuere id nominis in
Non defunt tamen qui Chorepiſcopos ordinem Epi- cognitum in Ecclefia Colonienfi: Coepiſcopos @ Ar
ſcopalem aliquando ac primicus habuiffe contendunt : chidiaconos ob infolentiam removit Ecclefia , unde oge
puta quia eo nomine ordinari erant , ut eft in Conci- bis caret uſque in præfens metropolis Colonia , tota
Jio Laodic.can .57. ſeu antea Epiſcopi effent , & à pă- provincia . Siquidem Coepiſcopi iidem ſint qui Chore
ræcia fuaextorres, regionis cujufdam ,vel caftelli ad- piſcopi, ut & in Vita RabaniMauri num. si. qua di
miniſtrationem ſub Chorepiſcopi nomine accepiffent, gnitate inſignitur quidam Conſtantinus in veteri No
ſeu tanquam ſuffraganei Epiſcoporum eſſentordinati. titia Ecclefiæ Viennenſis tom . 12. Spicilegii Acheriani
Deindemanus impoſitione ab Epiſcopis ordinatos , & p . 154. ubi ſtatim poſt Adonem Viennenfem Archiepi
ut Epifcopos Conſecratos, tradunt CapitulaCaroli M. icopum nominatur: adeo ut exinde colligere liceat Ec
lib .5.cap. 169. Certecum conſenſu Epiſcopi potuiſſe cleliam Viennenſemſuos pariter habuifle Chorepiſco
Presbyteros ac Diaconos ordinare, docent can.13.Sy- pos . At in ipfius Wazonis Diplomate quod deſcribi
nodi Ancyr. & Iſidorus lib. 2. de Ecclef. offic . cap. 6. tur à Fizenio in Hiſtor. Leodienfi pag. 319. ſubſcribit
Præterea in Hift. Lauſiaca apud Palladium cap. 106 le- Joannes Chorepiſcopus, ita ut incertum fic , 'an per Coe
gimus Elpidium Monachum Presbyterum ordinatum piſcopos , Chorepifcoposintellexerit.Habuit etiam Tre
a Timotheo Chorepiſcopo. Eccleſias etiam ab iis con- virealis Ecclefia fuos Chorepiſcopos, quippe Theganus
fecratas conſenſu & juffu Epiſcoporum legimus apud qui Geſta Ludovici Pii ſcriplit , Trevirenfis Chorepifco
Rudolphum Presbyterum in Vita Rabani Mauri Ar- pus infcribitur. Alii occurrunt apud Browerum lib.1o.
chiepiſc. Mogunt. num . 16. 27. 46. Candidum in .Vi- n.11.lib.rr. n.112 . Sed & hodie fünt in eadem Eccleſia
ta Eigilis Abb. Fuld. cap. 19. & Browerum in Antiqu. , dignitates quatuorhac nomenclatura', ſcilicet Chore
Fuld . lib . 2. cap . 15. . pilcopus S.Petri,Chorepiſcopus S.Lubencii in Dietkir
Verum eorum munia poftmodum certis limitibus ken, Chorepiſcopus S.Caftoris in Cardona , & Chore
circumſcripta ſunt, ne paris juris ac gradus cum Epi- piſcopus S.Agathæi in Longuiono .
fcopis, quibus ſubjecti erant , viderentur ; cum ad hoc Habuit etiam Lugdunentis : nam apud Adonem in
primitus eſſent inſtituti, ut in villis ac vicis plebes in Chron. an.810. & Hugonem Flaviniacenfem ann. 788.
officio pietatis continerent, promovendos in Clerum Agobardus Eccleſiç ejuſdem Ghorepiſcopus Leidrado in
examinarent, Subdiaconos , Lectores, Exorciſtas, & Lugdunenfi Archiepiſcopatu fuffeétus fuiſſe dicitur. In
cæteros inferioris gradus Clericos auctoritate ſua ex veteri Charca ex Tabulario Eccleſiæ Gratianopolita
Epiſcopi ſententia conſtituerent, ut eft in can . 10.Sy- næ fol.14.ſub eodem Agobardo, Audinus Ecclefiæ Lug
nodi Antioch. Denique cum intra officii fui definitos dunenfis Chorepifcopus dicitur. In Charta an. 859. in
limites nequaquam fe continerent , Presbyteroſque , Tabular. Eccl. Viennenſis fol. 20. mentio fit Conſtantii
Diaconos , Subdiaconos, & Eccleſias confecrarent , Chorepiſcopi ejuſd. Eccleſiæ . In Concilio Sueſſionenfi
repreffa eſt non ſemel eorum audacia & temeritas ; & an.853 . ſubſcribit ftatim poft Epiſcopos, & ante Abba
Epiſcopi ordinationes ac conſecrationes ab iis factas ) tes, Rigboldus, Chorepifcopus fanéte Remenfis Ecclefie :
ut irritas reformare , & canonice peragere juffi funt , ut Vitaus CameracenſisEcclefiæ Chorepifcopus,in A &tis.
in Capitul. Caroli M. lib . 6. cap. 284. lib. 7. cap. 187. Concilii Tricaflini an . 867. apud Sirmondum.In Char
310.318.329. in Concil. Pariſ . an . 829. lib. 1. cap. 27. ta Arnolfi Ducis Bajoariorum an . 808. mentio fit Cho
Meldenli an .845.C. 44. Meienſi an .888.c.8 . Vide Flo -
repiſcopi Ecclefiæ Frifingenfis , in Metropoli Salisbur
doard . lib.3.cap. 1o. & c . genti com . 1. pag. 131, Chorepifcopus five Archidiaco
Tandem Chorepifcopipenitus abrogatiſunt à Leo-, nus Ratiſponenſis Ecclefie ,ibidem tom. 3. pag- 340 Re
ne PP. in Capitul. Caroli M.lib.6.c.119. Balſamon ad gimboldus Chorepiſcopus Moguntinus, ad quem Epiſto
can.13. Ancyr. ſcribit etiam ſua ætate apud Orientales lam ſcripſit Rabanus. Godefridas de Mulfort Chorepi
Chorepifcoporum gradum omnino exoleviſſe. Auctor fcopus Colonienſis in Charta an.1259.apud Maximilia
eft præterea Gervalius Dorobernenfis in Hiſt. Pontif. num Henricum in Apol. part. 2. pag. 39. [ Seufredus
Cho
 $ 49 CHO
Chorepifcopus Cenoman, apud Mabillonium Anale &t.
tom. 3. p.240. de Herlemundo Epiſcopo ejufdem urbis.]
Habuit denique Eccleſia S. Stephani Metenſis ſuos
Chorepiſcopos. Charram quippe Angilranni Epiſcopi
Mețenſis ſubfcribit cum aliis Fredaljus Chorepiſcopus.
Atque hi poft Primicerium & Decanum recenſentur in
Charta Leonis IX , PP, apud Meuriſſium in Epifcopis
Metenfib. pag . 355.Volumus ... ut eadem Ecclefia ip-
Sa facrofanéta Domini menfa in bonore ipfius à nobis de
dicata , tale privilegium inviolabiliter obtineat, ut pre-
ter Epiſcopos e Abbates , ac feptem ejufdem cenobii Sa-
cerdotes , tres Çanpnicos de domo Sancti Stepbani
Primicerium ,Decanum , Chorepiſcoporum primum ,ad
ipſum principale altare nullus unquam Milas celebrare
præfumat. Atque hi quidem Chorepifcopi non aliie-
ran ab Archidiaconis, quivices Epifcoporum agebant
in ruralibus Eccleſiis, quomodo nominanțurin Charta
Adalberonis Epifcopiapud eumdem Meuriffium pag.
309, Nam Chorepiſcopi, Arcbipresbyteri, & Archidiaco
ni ,dicuntur Miniſtri Epiſcoporum , in Concilio Aquif-
granenfi II, an. 836. cap. 2. can . 4.
Scribir deniqne Browerus lib. 1.Antiq. Fuld. cap. 3.
& in Noris ad 1 2. Poema Rabani Mauri, Abbates eo
tempore Chorepiſcopi munusobiiſſe, exemplo $. Wig
berti & Albuini Friteslarienfium Abbatum . Quod cer
te firmari poteft ex Tabulario S. Benigni Divioncnſis,
in quo non femel occurrit Bertilo Chorepiſcopus Abbas
ejuſdem Monafterii ſub an. 868. apud Perardum p.148,
159.151.157. Sed quod per Sacerdotem ſecundi ordinis
hoc loco Chorepifcopum intelligi putar, non omnino
allentior viro erudico ,
Chorepiſcopos in Eccleſijs vacangíbus creatosin-
puit Hugo Flaviniac, an. 776. & Bercarius in Hiſt. E
piſcoporum Virdunenfium num, 13. Poft bunc Epiſco-
patus iftius Ecclefiæ per 12 , annos vacuus extitit : fed
quidam ſervusDei Amalbertus nomine, juxta morem
illius temporis Corepifcopus fa & us,ipfam regebat Eccle
fiam , doin quodam oratorio fub bonore omnium Apoſter
Jorum quafi ſolitariam vitam ducebat,
Porro de Chorepifcopis multi ex profeffo fcripfe,
runt , Duarenus lib.i, de Sacris Ecclef.Miniſt ,c.9.Bel-
larminus lib. de Cleric, c, 17, Morinus lib. 1. Exercit,
facr.c.1 . & de facris Ordinat,part,3.exercit.4. Celle- Reſponſoria vel Lectiones quæ cani ſolent ab uno Cha
tius lib. 4. de Hierarch.cap.14.Marca lib.z.de Concord. rialidelignaco .
Sacerd . & Imper.c.13. Puccinellusin Zodiaco Mediol, . T CHORS. Vide Cortis ,
part, 3.C, 16. &c. 1. CHORUS, pro Menſura . Vide Corus ,
[ CHOREUTES,Xopsuràs, Saltator. Fragm .Poet,
Tinctus colore noétis, Manu puer loquaci Ægyptius Chor
reutes, Ita Martinius in Lexico ,
T CHORIALIS ,Clericus , qui debet intereſſe offi
ciis divinis in Cboro celebraris.Statuca Ecclefiæ Pictav,
apud Marten,to.4 .Anecd,col , 1074. Ordinamus has fe-
quentes ceremonias cum aliis ceremonialibus antiquis
confuetis in prefata Ecclefia , per nos y Cboriales no
ſtros uniformiter & inconcuſe obſervandas ... omnes de
choro cum humilitate de devotioneflectantgenua, & c
Vide Cboriarius puses
CHORIALES PUERT , in Bulla Pauli III . Papæ de fæ-
cularizationę Mónachorum Infulæ Barbaræ an . 1549.
Vide Chorarius ,
CHORIARE ,Choros agere, faltare,in Epiſtolis
obfcurorym virorum pag. 52. Prapinaverunt dulcia cia
baria e bene dapiverunt Principem & omnes curiales,
poftea Cbariaverunt, ego Steri in uno conſpicello
quad potui videre .
CHORIARIUS, ut Charialis, Charta anni 1327 ,
inter Inftrum . Hiſt. Meld. to. 2. p . 210. Excepto Curata
S.San &tini,quilicetfit CanonicusS , Sanet ini do Choria .
rius Ecclefie Meldenfis,ficutalii Canonici, Alcera Char-
ta anai 1365. ibid . p.236. Quod fi contingat ſex contige
CHO 550
rit aliquem feu aliques de beneficiaris, Cboríariis ac femei
vitoribus, qui Cbpriørij ac fervitoresdicte Meldenfis
Ecclefiæ cenferi debent, fieri alicujus parochialis Eccle
fie reétorem ſeu reflores, o C
CHORICANUS , CHORICISTA , Vide poft
Chorus 2.
CHORIEPISCOPUS , CHORIPISCOPUS . Vide
Cborepifcopi ad lin.Neque tamen, C.
I CHORISTA, Idem qui Chorialis ,Gall.Choriſts ,
Hilp. Çorilia, Bleynianus in Inſtirue.Theor. & Pract.
lib. 2 pag. 221. Qui pro ſupplendis Canonicorum vel e
tium Parochorum defectibus afciſcuntur , Aſcitii dicuna
tur, à cboro Cboriſte.In Cæremoniali Rom . Canto
res yocantur Cboriſte , quo nomine donantur.etiam
Pueri Chorales in quibuſdam Ecclefijs . Vide Libruna
nigrum Scaccarii p. 671 ,
CHORITÆ , I Clerici per potentiam magnorum in .
trufi.Fortaſlis mendum eſt,ut dicitur in ) Sanguinite.
CHORIZANTIUM SECTA , in Germania & agro
Leodienſi an.1374.qui à dæmonibus poffefli choreis in
plateis & in Ecclefiis vacabant. De hac Radulphus de
Rivo in Joanne deArckel Epiſcop. Leod c.9 . & Gobeli
nus Perfona in Coſmodromio ætate 6. c. 69 .
I 1. CHORIZARE , Choros agere, faltare. Legi
Iur infra in voce Triſcare, in A &tis SS ,April. to. 2. pag.
326.Majicom.s.p.323. & apud Menotum in Sermoni.
bus Quadragefim . fol.48.verfo col . 2 .
1 2. CHORIZARE, Per oboros concinçre. Goce ,
linus Monachus in Miraculis $.Aug. Cancuar.com . 6 ,
Maii p.404. Jam bymnus laudationis Dominice ter fan .
Sijonus à Patrefamilias intonatur , ab excipiente Dei
familia ſublimiter Chorizatur ,
q CHORODIDACTES, CHORODIDASCALUS ,
Cantor ſeu Primicerius Ecclefiæ qui in choro caneaci.
bus præeſt apud Bleynianum p.25.
[ CHOROPALĄSIUS.Vide poft Cura fub finem .
CHORORĄRIUM ,Officium Chorarii feu Can
toris.Collectio MS,Statutor. Eccleſiç Aquenſis: Quan
do Canonici funtin tabula pro Chororariis, refponforiis
vel le&tionibus pofiti , polintipfi committere clorico vel
Sacerdotiofficium fibicommilumeliipfi fuerint ... impe
diti. Per Refponforia vel Chororarias le& iones intellige
... 2. CHORUS, Pars Eccleliæ in qua Clerus confiftit,
ac concinit.Ifidorus lib. 1. de Ecclel.Offic.c.3 . Chorus
ab iinagine dictus eft corone, & ex eo ita vocitatus ...Cho
rus enim proprie multitudo canentium ,eft ,& *c. Honorius
Auguſtod.lib.1.c.140. Chorus dicitur à concordia canen
tium , ſive à corona circumſtantium . Olim namque in mo
dum corane circa aras cantantes ftabant : ſed Klavianus
Diodorus Epiſcopichoros alternatimpfallere inſtitue
runt, A &ta Epiſcoporum Cenomanenfium p.229.Sum
mocæpit ftudio ...fuperiores ejufdem Bafilicæ partes di
ligenti ſolicitudine laborare , oratorium fcilicet, quod
Chorum vocitant, ſedemque Pontificalem , OC.
i Certe hodieque apud Græcos ea pars ædis facræ in
orbem circumducitur, & fubfelliis Cantorum ac Cleri
corum municur , ut ex Ichnographiis Ecclefiarum a
pud cofdem Græcos, quas repræſentat Goarus ad Eu
chologium ,percipereliçer. Sed & Chorum Sophianum
in ovalem formam contractum perhibet PetrusGyllius
in Deſcripe, CP . lib . 2. cap. 3, Concilium Turonenſe
II , cap. 4.UtLaiciſecus altare, quo fanctamyſteria.ce
lebrantur, inter Clericos, tam ad vigilias , quam ad
Miſſas ftarepenitus non prefumant : led pars illa queda
cancellis perfus altare dividitur , Choris tantum pfal
lentium pateat Clericorum . Concil. Toletan.IV.C.18.
 CHO CHO 552

Sacerdos.geot Levita ante altare communicent, in Choro fc fæpius experti fumus, profertur : rene berute . Sær
Clerús, extra Chorum populus. Vide cap. 39. Milo Mo- pius jam cbreo pro reo vel ref cadaver : & cheriſtiao
qach, Elgonenſis in Vita S. Amandi : cheretoge pro heretog ſupra di&tum vidimus , & infra
Formabatque Ghorus cantica mellifuus, chervioburgiusex berbarius factus occurris : atque &
CHORUS ABBATIS, GHORUS . PRIORIs , in Vitis hic chrene pro Saxonico rene , Germanico reine poſi
Abbatum S.Albani pag. 90. Et ſifuerit ele&tus ( Abbas) cum eft, quod purum ſignificat. Herut Saxon. vacuum,
de parte Prioris, quam nosCborum Rrioris appellamus, ubinibileft; item foras notat . Germani berraus di
transfertur ad Chorum Abbatis, ubi fupremus ſtatuetur. cunt . Olim berut & pronunciatum fuiffe conjicio ex
Dividebatur nempe Monachorum Chorus in Eccle- kutz ejuſdem fenfus vocula, quæ indecontracta eſt ...
Jis in duas partes, quarum una à dextris, alcera à lini- Integrum ergo Chrenechruda , ve! Chremecbruta figni
kris erat, libique antiphonatim reſpondebat. Qua par- ficat pure vel omnino vacuum íc. eft domicilium , nibil
sc Abbasſedebat, Abbatis; qua Prior, Prioris Gho- omnino eſt intus.] Ut ut fic , legem hanc correxit Chil
fus dictus . deberçus Rex in Decreto cap, is. quod & paganorum
CHORUS CONVERSORUM , apud Cæfarium 1.1.Mi- ritus faperet, & plures in bonorum ceffione involver
urac.c.35.Apud Garchufienfes Pariſinos,Chorus Conver- ret : De Chrenecruda lex quam paganorum tempore ob
forum , Choro Fratrum præftructus videtur . ſervabant, deinceps numquam valeat , quia per ipfam
CHORUS INVITATORII, Pars ſcilicer Chorimona- cecidit multorum poteſtas ,
chorum ,à quibusinvitatorium incipitur in libroUfuum CHREODIBA ,Latrocinium in filva commiffum
Ordin . Ciftercienfis cap. 12. 23 : exuſto ibidem corpore occiſi, ne ſuperſit indicium faci
sin CHORICANUS, & CHORICISTĄ , Qui canit in choro , noris, Vox, inquit Wendelinus , confecta ex Gruy , &
vel cum cboro , Joan . de Janua . diven, quod eſt , ſilveſtres latrones. DeChregdiba , elt
- GHORUŞ, Inſtrumenti muſiei fpecies . Silveſter Gi- tit. 74.in Lege Salica Edit. Heroldi,
raldus in Deſcripr. Cambriæ c. 11. Tribus utuntur in CHRESTUS , Ucilis , commodus, ex Græc.x.px ,
Jtruncatis, cytharis, tibia, ♡ Charo. Ita Chorus, in Gr. Hincmarus Laudunenſis ; Necinde debetis acediari, ji
Edit. Xóp @, non femel habetur in Veteri Teftam . de his loquor, quæ fcitis, quia nihilpoffunt loqui de fcri
CHØSDRUS. Gloff. Ælfrici: Chofdrus , vel Ga- pturarum tramite , faltem fi fit Creſton,quod nefciatis .
ftros , Beo-moder. Somnerus in Gloff .Saxon.legit Co CHRISIMUS , Nomen Chriſti abbreviatum in
Arus, i.dux, rex apum , dux examinis , apiaſtra . antiquis inftrumentis fecundum diverſos cafus fic XPS,
T CHOSIA , vel potius Chesia, ut in autographo XPI.XPO . XPM .ubimedia littera p. Græcum . Vox
legitur, idem eft quod Cathedra à Gallico Ghaire vel Chrifimuslegitur in Annal . Benedict. tom.5, p.7.Vide
Chaiſe , ledes epifcopalis , palatium epiſcopale . Ex Çhrifmon & Benevalete.
cerptum ex Chronico Anicienfi inter Inftrum . tomi 2 . CHRISMA ,Oleum quod in Eccleſia confecratur
povz Gall. Chrift.col.237 . A &tum in ſuperiori forņello Duplex eft : aliud enim oleo & balſamo conficitur, id
Chore Anicienfis anno Domini M.CC.LXXIX. In qui- que principale appellatur in Pontificali MS. Senonen
bufdam aliis inſtrumentis Choſia legitur pro re qua- lis Eccleſiæ , & co unguntur qui baptizantur, in verº
cumque , ut vocabulum Choſe, Galliuſurpamus,Hif- tice , & qui confirmantur , in fronte, denique qui ordi
-pani cum Italis Cola , quod à Latino Caufa recte dedu- nantur . Alterum vero eſt ſimplex gleum ab Epiſcopo
cunt eruditi . conſecratum , quo ungunțur Catechumeni in pectore
ICHOSIARIUS,Effoffor parietum ,latro,apud Lau- & ſcapulis & in fronte, antequam abluantur . Infirmi
rent. in Amalthea . quoque, & energumeni eodem oleo unguntur . Vide
CHRENECRUDA, in Lege Salica tit:61.quid fit , Durandum lib. 6. Ration. cap. 74. 84. & Steph. Du
omnino non conftat. In hac , qui hominena occidit rantun lib. 1. de Ritib. Eccl. cap. 20. De poſteriori o
nec in ſua facultate habetunde legem , feu mulctam leo agunt Capitula Caroli M. lib. 6. cap. 77.17 5.lib.7 .
exfolvat , adjunctis 12. juratoribus , nihil fibi eſſe in ţit.95.310. & Addit.3. Ludov. Imp. 9. 1,
Tum
Pet .. Tum
bonis præter ea quæ tradidit , facramento cavet CHRISMA, feminino genere , apud Montanum Epi
proximiores agnatos. ad reliquum muleta "
dum invitat , facta in eos bonorum fuorum omnium [ apud
& Mabillonium Liturg .Gall p . 248. col . 2. In
ceffione,hac ceremonia hocque ritu . Domum ſuam in- fufio Chrifmæ falutaris ,& c. ]
greditur , & collectum de quatuor illius angulis pulve CHRISMA, Chriſmatis Sacramentum ,quod uſitatius
rem pugno tenens, ad limen revertitur , in eoqueftans Confirmationis appellamus, quoniam non manus impo
ac vultu in interiorem domum obverſo ; ſiniſtra manu fitione tantum , ac fignaculo crucis, fed & facra unctie:
pulverem in proximiorem agnatum trans ſcapulas mit- ne conſummatur . Hinc Cbrifmate ungi , pra Confira
tit . Quo facto dono egrediturnudus, ac fola camiſia mari , paflim apud Patres , quorum locos congeſſere
-indutus, & palum manu tenens ſupra fæpem ſalit.Tum Baronius ann . 35. num . 14. 15. & feq4. & alii qui de
agnati, five unus, five plures compofitionem homici- hoc Sacramentoex profeſo fcripfere , Vide Capicul,
dii tenentur exfolvere , Si vero ii pariter folvendo non Cargli M. lib.7.c. 189.
fint, aut ex iis aliquis , iterum ſuper illum Chrenecru CHRISMA SANCTUM pro fubvertendis judiciis de
da qui pauperior eſt, jałtat, Óillam totam legem con- ri, vetatur in Capitulis Herardi Turonenſis Archie
ponit. Ex quibusvidetur Chrenecruda jactare , idem piſc . cap. 22. in Capitul. Car. Mag. lib. 3. 9.55. & in
effe quod pulverem ex quatuor domus angulis colle- Lege
Longob. lib. 3. tit . 27. Presbyter, qui San &tum
·& tum projicere. Goldaſtus & Spelmannus viridem ber - Chriſma dederit ad judicium fubvertendum ,poftquam
-ban interprerantur : ex Germanico Gruen Kraut, vel de gradu expulfus fuerit, manum amittat . [ Murato :
ex Belgico Groen,viridis,& Gruid, herba . Id improbat rius tom . 1.Scriptor,Ital. part.2. pag. 190. col. 2. hæc
Wendelinus, aitque hac voce : denotari purificationis adnoțat in kunc locum : In Concilio Turonenſi an .
odprobationem , ex Cbrein , purum , caſtùm , & mun 813. can . 20. proditur invaluiffe eam opinionem , uc
dum, & Keuren ,probare : ita ut hæcvox referri de- crederetur , criminafos Chrifmate unétos aut potatosne
beat ad ſacramenta 12. juratorum . [ Eccardus , qui le- quaquam ullo examine comprebendi poſle : hoc eſt , in
git Chren ceude, exclamationem bonis cedentis effe judicio five examine aquæ ferventis auc frigidæ , cru
conjicit, quæ à Saxonibus, inquit , cum quibus ve cis , ignis , pugnæ ,ac in multis aliis experimentis ,quæ
fuftillimorum Francorum dialectum'exacte convenif- judicia Deiappellabantur_olim à tentancibus Deum
fu
 CHR CHR 554
553

ſuperſtitione publica, nunc ab omnibusChriftianis im . tibus eorum dicens : Accipe veftem candidam fanétam
probata. Burchard . Decret.lib.19 . Bibiſti Chriſma ad do immaculatam , & c.] Chrifmalis veftis , apud Jo
ſubvertendum Dei judicium .Vide Conc.Triburien.c.4. annem Epiſcop. Abrincenf. de offic. Eccleſ. pag.48 .
CARISMA SUB PRÆTEXTU medicine , vel maleficii Cbrifmalis pannus, in Synodo Exonienſi ann . 1287.
donare Presby ieri pariter vecantur in Capit. Caroli M. cap .2. Ciceftrenſi ann. 1289. cap . 30. & Belvacenfi
lib. 5. cap. 80. cap. 8.quod habetur apud Gratianum & Ivonem , ubi
CHRISMA interdum fumitur pro juriſdictione Ec- non effe abſurdum refertur, fi quis voluerit Chriſmatis
clefiaftica f, eu illius diſtrictu : qua notione dicitur la pannum iterum linire , o fuper alium baptizatum mit
Creſme de Bourges, in Conſuetudinibus de Maiſieres in tere . Quæ aliis verbis habenturin Pænitenciali Theo
Turonibus, & S. Cyraniin Brena, diſtrictus juriſdictio- dori cap. 4. Pannos Chrifmatos iterum fuper alium ba
nis Archiepiſcopi Bituricenſis , intra quem Chrifma ptizatum imponi non eft abfurdum . Quippe olim , ut
parochis diſtribuere eilicet . & hodie ,baptizatorum ftatim atque Chriſmatein fron
CHRISMAL,CHRISMALE,VasEccleſiaſticum ,in quo te ungebantur , ne Chriſma deflueret , capita panno
Chriſma, ſeu ſacrum Oleum affervatur, quod Ampulla candido obvolvebantur, quioctava demum die ab iis
Chriſmatis dicitur Optato lib. 2. Chriſmale vaſculum auferebatur. Hinc S. Auguſtinus Serm . 160. ad Neo
Ivoni Epift.3. Vas ad oleum Chriſmatis, Anaſtalio in S. phytos: Hodio ołtave dicuntur infantium , revelata
Innocentio. Helmodus lib.1.cap.84.Viderat namque no- funt capita eorum , quæ eſt indicium libertatis . Dudo
Eturna viſione Chriſmale in manibusſuis ,de cujusoper- lib. z. A & or. Norman. de Rollone recens baptizato :
fuccreverat novella plena viroris, que confortata Congruumque eſt tibihisſeptem diebus quibus
culo , albatis
validam crevirin arborem . Adam Bremenfis c.161.Unum Chrifmatis & olei veſtibus esindutus: Et mox : Ofta
vas Chriſmale argenteum . vo die expiationis ejus , veſtimentis Chriſmalibus vel
Præſertim vero fumitur pro vaſe in quo Chriſti cor- baptiſmalibus exutus, O °C. Mitra baptizatorum dici
pus affervatur . Liber Sacramentorum S. Gregorii in tur Honorio Auguſtodunenſi lib. 3. cap. 113. In octa
Cod.Remenfi: Prefatio Chriſmalis : Oremus,fratres ca va die baptizati mitras deponunt , ab Epiſcopo in

, ut Deusomnipotensboc miniſterium corporis filii

riflimi fronte per Chriſmafignantur. Chriſmale capitium , in
ejus Domininoftri Jeſu Chriſti gerulum benedictionis Concilio Rotomagenſi ann . 1059.cap.17 . Ut in Albis

fanétificationis tatamine, defenfionis donatione implere baprizatoram , folummodo candela, ó Chriſmale capi
dignetur, orantibus nobis. In Ordine Romano, hoc loco tium donetur , niſi quid benignitas humana privato con
iſte præfigitur titulus : Præfatio vaſculi , in quoEucha- ceſſerit. Myſticum velamen , Carolo M. in Epiſtola
riſtia reconditur . Proinde de eo vale intelligendus S. ad Odilbertum Mediolanenfem de Baptiſmo . Statuta
Columbanus in Penitentiali: Qui oblitus fuerit Chrif- Ægidii Epiſcopi Sarisberienſis ann, .256. Et ...mulie
mal , pergens procul ad opus aliquod , quinis quinquies res ſequentes debent offerre Chriſmalia infantum ; nec
percuſionibus. Alibi: CuiChriſmal ceciderit , nibil Chrifmalia debent alienari, nec in aliquos ufus mitti
confringens, 1 2.percuffionibus.Halitgarius in Pænitent. debent, niſi in uſus Eccleſie . ( Chriſmalia puerorun
c.co.Qui non bene cuſtoditſacrificium ... qui autem per baptizatorum , & fafciæ confirmatorum crementur, vel
diderit ſuum Chriſmal, aut folum facrificium in regione abfcondantur in terra, in Ecclefia vel in atrio , & ci
qualibet, ut non inveniatur , & *c.Adde Cumeanum de neres ſimiliter . Ita Concilium incerti loci apud Mar
Menſura Pænitentiarum cap. 13: Vitam S.Comgalli ten.com.4. Anecd. col.162.Sabanum vocat Èucholo
Abbatis n.22 . [ & Antiquan Collectionem Canonum gium Gr.p.372.Cucullum alii qui< 7x34x146544", verbo
Penitencialium apud Marten . to.4. Anecdot.col.44. ubi utuntur pro Albas deponere. ] Vide Capulla .
de Euchariſtia : Qui autem in plebe ſuum Chriſmal per CHRISMALIS MISSA . Vide Miſa .
diderit non invenit , 40. dies pæniteat, vel 3. quadra CHRISMALES DENARII , Præſtatio quæ à Presbyte
gefimas pæniteat.] ris pro Chriſmate quod circa Paſcha ab Epiſcopo acci
CHRISMAL fumitur etiam interdum pro Corporali, pere folent , eidem Epiſcopo exſolvebatur, quæ ut fi
ſeu palla corporali. Glaber lib.s. Hift. cap.1.De Chriſ- monia non ſemel damnata eſt à fummis Pontificibus
.. mole etiam , quod à quibuſdam Corporalis appellatur , Nummi,quos Presbyteri ſolent
dare eo tempore quo Cbrif
plurimum expertum eſt preſtare remedia , Oc. Etinfra : ma accipiunt, ut eſt apud S. Anſelmum lib.4. Epiſt.or.
Pannus tamen ille Dominicus aura flante à contulo ela- Innocentius III. PP. apud Gregorium de Simonia cap
pſus, plusminus duobus milliariis avolavit. In Editis 36.Pervenit ad audientiam noſtram quod cum olim qui
1
perperam panis habetur . Vide Bedam de Remedio pec- dans Juffraganei tui pro Chrifmate certam confueverint
cator . cap . 13 • accipere pecuniæ quantitatem , non metuentes pænam ca
CHRISMAL pręterea pro quavis palla ,qua ſacræ con nonicam , & correctionem tuam eludere cupientes , temo
teguntur reliquiæ, quomodo uſurpat S.Audoenus lib.2 . pøs faciendæ folutionis anticipiant, recipientes in Qua
Vitæ S.Eligii c.71. Et adiensBafilicam , quam in eo lo- drageſima, quod recipere conſuevere poſt Pafcha: e ut
co veneranda ejus illuftrabant pignora , premiſſa oratio- cauſam recipiendi diſimulent,nomen denariorum variāt,
ne, cepit ex fimbriis Chrifmalis,quo tegebantur reliquiæ, Denarios quos prius Chriſmales, ſecundo Pafcbales di
fauces fuas ... perfricare.Antiquit.Fuld. lib. 2. trad. 38. cebant, Conſuetudinem media Quadrageſime nuncupan
Trado Domino Deo meo S.Mariæ , ad illas S. Maria tes . Alexander III. eod. tit.cap. 16. Audivimus quod
reliquias, quæ propriæ meæ ſunt, quéegoipfa conquiſivi, nummos proChriſmate ab Eccleſiis extorquetis,quos nunc
O quæ in ipſa capſa mea propria funt, & cbrifmale, ad Cathedraticum , aliquando Paſchalem præſtationem , in
quas ancillæ Dei , quæ in hoc eodem Monaſterio Domino terdum Epiſcopalem conſuetudinem appellatis, &c.Ri
deferviunt, votum primitus ſanctitatis& monaſtice con- chardus Hagulſtad.lib.2.c.3 . Nec propter Synodum ,aut
verfationis ... promiferunt . propter Cbrifma , nec propter aliquam Eccleſiaſticam
CHRISMALE , dicitur denique veſtis candida , que cauſam Epiſcopo Dunelmenſi ... aliquod debitum five a
Super caput baptizati ponitur', apud Durandum lib . liquam confuetudinem debet .
6. Ration.cap .82.num . 16. cap. 95. num. 3. [ Liber CHRISMARE, Confirmationis Sacramentum imper
mutilus Sacramentorum , quem laudat Mabillonius in tiri . Greg.Turon. lib.2 . Hiſtor. cap. 31. Converſa eſt
præfatione ad A & ta SS . Benedict. fec.1. pag.56. rela- alia foror ejus que in hæreſim Arianorum dilapſa
tis ternæ immerſionis ritibus in baptiſmate tum ob- fuerat , que confeſaæqualem Filium Patri & Spiritui
lervari ſolitis, fubdit : Hicmittat Chriſmale in capi jantto , Chrifmata eft .Ita lib . 4.cap.27 . de Brunichilde:
Tom . II . A a Et
 555 CHR
Et quia Africanæ legi ſubje &ta erat , ...Converſa, beatam
in unitate confeľa Trinitatem credidit, atque Chriſma-
ta eft . Adde lib. 5. cap. 39. & lib.i.de Mirac. cap.6.Ex
quibus locis obſervare eft hæreticos, maximeArianos ,
fi ad Catholicam fidem converterentur, nec Sacramen-
cum Confirmationis accepiſſent , chriſmate conſignari
folere. Vide Avitum Epift. 24.
ECCLESIAM CONSECRARE ET CHRISMARE,inVi
ta S.Popponis Abbat. c. 11 .
9 CHRISMAKE FONTES, Chriſma miſcere facris
fontibus
, ubi ſuſcipitur baptiſma. Ordinarium Ambia-
nenſe ann.1337 .in Sabbato S. Benedicuntur fontes, eye
Chriſmantur, ficutdocet Miſale .
CHRISMARIUM , Vas inquo facrum chriſma repo-
nitur, in Concilio Auciſiodor. ann . 578. c. 6. Aft aliis
videtur fumi pro theca reliquiaria, ſeu phylacterio , ut
infra . Gregorius Turon. lib. 4. Mirac. S. Martini cap.
32. Sed illede pulvere beati ſepulcriſecum habens , ele.
vato Chriſmario contra igaem , & c. Fortunatus in Vi-
La S. Germani Pariſienſ.cap.47. Cum Cbriſmariis fuis
Diaconum direxit : [ qui percurrensad hominem ut ſibi
julum fuerat , infirmi vifcera tangit . Altera die exara
tusipſe Sacerdosaccedit ad debilem ... infirmum oleo be-
nedi&to perunxit . ] Vita S. Aredii Abbatis Lemovic,
сар, 8.Aliam de ſuo Chriſmario protulit ampullam , oleī
quod de S.Martini Eccleſia tulerat continentem . ( S, Au-
doenus in Vita S.Eligiiapud Acherium to.s.Spicil.pag.
101.Vidit quaſi balſamum diftillare deChriſmario . )
CHRISMARIUM , Theca reliquiarum . Vita S.Aredii
Epiſcopi Lemovic.Chriſmarium ,quod beatifimus geſta-
re conſueverat,& reliquias habere Sanctorum à ſe conci-
tus excutiens, projecit in terram . Supra : Progreſſus exin
accedit ad locum , ubi venerabilis Martyr jam langevis
temporibus decollatus fuerat,& cum pleniſſima devotione
de eodem loco parvilimaſaxorum , quod vulgo fabulum
dicitur , in Chriſmarium , quod collo ſuo geſtabat , leto
animo pro ſacratis ſancti Martyris reliquiis condidit .
Scephanus Eddius in Vita S. Wilfridi c . 32. Regina vero
ejus alim ſupra fata Chriſmarium hominis Dei fanétis re
liquiis repletum ... juxta ſe pependit,
CHRISMATARIUM . Hieron, Rubeus in Hift.Raven ,
auctor eſt, Maximianum Archiepiſc. vaſcula z.ex auro ,
in quibus ſanctum chriſma ſervaretur , Ravennati Ec
cleſiæ dediffe, alterumque excare , cui fic infcriptum :
.Şervus Chrifti Maximianus , Archiepiſcopus boc Cbrif
matarium ad ufus fidelium fieri jußit, Occurrit ctiam · Antiochiæ , ut auctor eſt in A tis Apoftol. D. Lucas . Se
in Synodo Wigornienſi ann. 1240.cap. 1. in Concilio Auguft.lib.1.Retract. 13. Res ipfa quæ nunc Chriſtiana
Mertonenfi ann, 1300.in decreto de ornamentis Eccle- religio nuncupatur , erat apud antiquos ,nec defuit ab
{iæ ,[ in Agnelli Libro Pontif. ] &c. initio generis humani, quouſque ipfe Chriſtus veniret in
CHRISMATIO , Baptiſmus, Charta Joannis Redo- carne , unde vera religio que jam erat, cæpit appellari
penſis Epiſcopi an . 1240. apud Auguftinum du Pas
pag. 594. Nullum ejufdem Ecclefiæ parocbianuna ad
jura parocbialia admittens , nifi in duobus caſibus ne-
cefſitatis , videlicet ad baptiſmum , fiveChriſmationem
O confeſionem ,
9 CHRISMATORIUM , ut Chriſmarium , Vas in quo
facrum Chriſma reponitur.Ordinarium Canonicorum
Regul. S.LaudiRotomag. F.375. Fert cereum ad conſe-
Grandos Fontes præparatum , Subdiacono quoque cum li
bro e Diacono cum Chriſmatorio. Occurrit iterum in
voce Spinetrum .
1. CHRISMETARE, Idem quod fupra Chriſmare,Sa-
crochriſmate confirmare . Diplomata Caroli M. ann.
777. apud Mabillon. de Re Diplom .lib.6. Charta 52.
Invenimus, ut neg ; Angalramnus Epiſcopus (Mettenſis)
neque ſucceſſores fui ... in ipfocænobio (Salonæ )pontifició
babere non debeant,nifi ſiAbbas S.Dioniſii expetierit or
dinationes faciendiCbriſmetandi & tabulas benedicendi.
9 CHRISMON , Nomen Chriſtiabbreviatum ad
inſtar monogrammatis ,utfupra vidimus in voce Chri-
CHR 5.56
fifmus, & in Benewalete.Mabill.lib.6.de Re Diplom .in
Syntagmatibus di &tandi, Quomodo fiunt privilegia Pa
parum : Cbriſmon dutem ejuſmodi effigiatur fpecie * . De
plenus autem in hoc monogrammate * , ut Chriſtinomen
appareat, tali mea effigiaretur fententia fpecie * .
CHRISOBOLUM.Vide Chryſobullum ...
4 CHRYSOCLAVUS. Vide Chryfoclavus.
I CHRISOPOLIS, Biſantio ,Gall. Beſançon .Hift.
Mediani Monaſterii p. 247. in Excerptis Joannis à Ba
yono de Abbatibus hujus loci : Huge Chryfopoleos, id
eft, Biſuntinus, Deo bominibuſque dulcis, & c. Scriben
dum fuiſſet, Chryfopolis, Urbs aurea .
CHRISTEMPORUS, Qui Chriſtum cauponatur,
Laurentio in Amalthea , i.e. Qui Chriſto fervit lucri
gratia, ut tempora ſeſe habent.Ignatius Mart.in epiſto
la ad Trallenſes ex antiqua interpretacione ; Fugite
iftos , ſunt enim vaniloqui,feductores ,non Chriſtiani,fed
Cbriftempori, Chriſtilucriones, quique ex Chriſtinamine
quæſtum faciunt.
I CHRISTIĄNARE,Catechumenum facere,Sta
tuta Synodal.Ecclef. Biterr. ann. 1368. apud Marten.
tom.4. Anecdoc.col.645 , Etſi certum fit de indubitatum
ipli Capellanofecun forman predictam eos ( infantes )
fuille baptizatos, nec etiam cathechiſet,quod apud nosap
pellatur vulgariter Chriſtianare, ſed inungantur in ca
pite inter Spallas oleo benedito ; d ' alia quielibet ix
tegraliter fiant & dicantur, quæ poſt ablutionen vel im
merfionem in aqua cuin di&ta forma verbarum fierent , fi
in Ecclefia baprizati fuiſſent, excepto quod non interra
gentur, Abrenuntias, & *c Vide Catechifari. Le Roman
de Partonopex MS, ubi de Pagani ad Chriſtianam Reli
gionem converſione,
Li Quens s'eſt mainte fois penez
Qu'il fuſt par lui Creſtienez .
Infra :
Et ne porquent moult s'esjouift
Quant voit cil qui ſe convertiſt ,
o ſoi l'enmenra ca pensé
Tant qu'il ait la Creſtientè ,
Rurſus :
Ne volt li Quens atendre mais
Que cil ne fait Creſtiennez , 1
Et en ſeint bapteſme levez .
Vide infra Chriſtianitas,pro abſolutione, & c,
CHRISTIANI, primum appellati Chriſti cultores;
Chriſtiana.Cum enim eum poftReſurrectionem , Afcenfio
nemq , in cælum cæpiſent Apoſtoliprædicare primii apud
Antiochiam ,ficutſcriptum eft , appellati ſunt Diſcipuli
Chriſtiani.Nicolaus I.PP.in Refp.ad Conf.Bulgar.c.92,
Antiochena (Ecclefia )in qua Conventu magna fanétorun
fa &to,primum fideles dicti ſuntChriftiani. Eadem habet
Ilidorus lib . 1.de Eccl.offic.c.1. Vide Athanaſ.in Diſpu
țat.contra Arium ,Gregorium Nyl. de Profeff. Chriſt,
Juftinum , Tertullianun in Apologet. & alios.
CHRISTIANI interdum , qui Clericatuni, aut Ordi
nes Eccleſiaſticos fufceperunt, undedicuntur, in l. 50.
125.Cod.Th.de Decurion.l.2.de Poftlim.l.11.de Piſtor.
uti obſervat Jacobus Gotofred, Ica Chriſtianos , Mona
chos interdum intelligi à Patribus Græcis obſervacum
à viro doctiſſimo Joan. Bapt.Corelerio co, 1 .Monumen
tor. Eccleſ,Græcæ p . 794.
CHRISTIANI DE CINCTURA , ita vocati olim
Chriſtiani in partibus digypti degentes,utauctor eſt Sa
nutus lib.z. part. 2. cap . 8.fub ann. 1230. Appellatio
nis rationem prodit B.Odoricus de Forojulii in Chron .
our !
 557 CHR
quod à mundo condito perduxit ad initium Pontifica
tus Benedicti XII. ſub ann.1307. In iſta autem Babylo-
nia habitant multa millia Saracenorum ... co multitudo
Chriſtianorum , qui dicantur Centurini , vel de Cin
tura , quia cingulum portant latum , & veſtimentum per
quod recognoſcuntur ab aliis ( Jacobitis ſcilicet & aliis .)
Similia habet Brocardus lib. 2. Horum eriam meminit
Bernardus de Breydenbachio Itinerario Terræ Sanctæ ,
ubi de Japha : Ad oftium autem fpelunce predictæ Chri-
ſtianide Cinctura , id eft de Fide S. Pauli, de Rama ,
O Hierufalem convenientes, Oc. Vide Belonum lib . 2 .
Obſervat. cap. 85. Academici Cruſcani: Çenturino il
medeſimo che cintura , ſe non che è ſolo degli huomini
differente, perche ſuole ſtringerſi con fibbie , opuntali di
ferro , odal altri metalli .
CHRISTIANI,dicti olim Çagoti.Vide in hac voce .
CHRISTIANISMUS , Populus Chriſtianus. Chron .
Reicherſpergenſe ,de Saladini victoria :Chriſtianiſmum
noſtrum univerſum devicit.[ Ludewig. to.6 ,Reliq.MSS .
p.152.in Laurentii Byzynii diario BelliHuflitici : Quo
Com Pragenſes Regiipi toti quafi Chriſtianiſmoexodi,
eo quod promotionem Legis Dei ſuam veritatem ,
communionem calicis zelarent. )
q CHRISTIANISMUS,Idem quod Catechiſmus , In-
"Ttitutio fidei Chriſtianæ . Statuta Eccleſiæ Biterrenſis
ann . 1368. apud Edm . Marten, tom.4. Anecd . col . 645.
B. Si vero ſit dubiurn eos fecundum formam predictam
fuiſſe baptizatos ... tunc faciat Sacerdos catecbifmum ſeu
Chriſtianiſmum , & baptizet eum , ita dicendo: si ba-
ptigatus es,non te baptizo ;ſed ſi non es baptizatus , &c.
Vide Chriſtianare .
I CHRISTIANISSIMUS,Regum Francorum ti-
culus honorarius . Vide Chiftianitas infra .
CHRISTIANITAS, Religio Chriſtiana, Chriſtia-
niſmus. Annales Franc . an. 785. Chriſtianitatem quam
pridem reſpuerant, iterum recipiunt. Verus Interpres E-
piſtolæ adMagneſios,quæ S.Ignatio tribuitur : None
nim Chriftianitas in Judaiſmum credidit, ſed Judaiſmus
in Cbriftianitatem . Anaſtaſius in Hift.Eccleſ.Sicque di.
Jatata eft in Perſide Chriſtianitas . Ita in l . 4. Cod . de
Apoft. I. 112.Cod. de Decurion.l.19.Cod.de Judæis , &
Cælic.l.s.Cod. Th.de Spectac.apud Willel.Neubrig.lib .
4.0.13. & alios Scriptores paflim.Crebro etiam
CHRISTIANITAS,pro populis Chriſtianis, ſeu qui fi-
dem Chriſtianam profitentur , uſurpatur à Scriptorib.
Matth. Paris ann . 1245. Congregati ſuntLugduni ex to
tius fere Chriſtianitatis latitudine Prælati. (Chronic .
Nicolai Trivetti ad annum 1180. apud Acherium to.8.
Spicil. pag.480.Rex Jeruſalem licet lepra percuſſus,adju-
tus tamen Chriſtianitate tranſmarina munitiſſimum ca
ſtrum fecit ſuper fluvium Jordanem . ] Vide Lucam Tu-
denſemæra 1020. Anaſtaſ. in Hift. Eccl. p.36.Sanutum
1:3.part.11.c.12.& c. Jo.Villaneus lib.6.cap.25 . Tradiſce
ſancta Chieſa, e tutta Chriſtianità .
I CHRISTIANITAS , pro Clericatu, in l.123. Cod .
Th.deDecur.& leg . 11. de Piſtoribus.
CHRISTIANITAS,Profeſſio Chriſtianæ Religionis ,
ſcu Chriſtianiſmi.Capitula Caroli Calvitit.11.UtMif-
fi omnibusdenuntient in illa fidelitate,quam Deo & * Re-
gi unuſquiſque debet , ego promiſam babet, do in illa
Chriſtianitate , qua pacem proximounuſquiſque ſerva
re debet
OC. Tit . 17. cap. s . Mandat vobis , ut
memores ſitis Dei , de veſtre Chriſtianitatis . Tit. 18.
cap. 3 : Mandat etiam ut recordemini Dei , veſtre
Chriftianitatis . Tit. 30. cap. 5. Qualiter autem nepos
nofter Hlotharius non ſolum erga nos, & conſanguinita-
tem noftram , verum etiam contra Deum O ſacram au-
& toritatem
com communem Chriſtianitatem inde ege-
rit , & * c. Cap. 9. Timeat Deum & compefiat iſtud ſcan-
dalum , quod tam grande in ifta Chriſtianitate fine ul-
Tnm. II .
CHR 558
la neceſſitate eſt generatum . Et infra : Pro amore e ti
more Dei honoret ſe om ſuam Chriftianitatem , com ſuum
nomen regium . Concilium Ænhamenſe ann.1009. can .
20. Unuſquiſque Cbriſtianus, prout fideifuæ in primis
neceffarium eft , Chriſtianitatem ſuam curet diligen
tius , o frequenter adeatconfeſſionem , & *c. Charta S.
Bernardi Abbatis Clarevallenlis ann . 1145. in Tabu
lario Eccleſ. Auciſiodor, Nec etiam aliquam deciman
Epiſcopus fervientes , & homines Comitis tam per ſe
quam Eccleſiaſticos miniſtros per Chriſtianitatem ſub
monebit , & c. Joan . Sarisberienſ. Epiſt. 275. Primo
Deum , & ge ut dici folet , Chriftianitatem ſuam obfidem
dabat.(Charta anni 1224.in Tabulario Montis S.Mar
uini: Adomnia ſupradicta ſervanda , fide & juramen
to corporaliter & Jotemniter præſtitis , ſe a ſua corana
nobis quilibet pro fingulis obligavit & Chriſtianitatem
fuam nobis & Epifcopo Noviomenfi in oſtagium poſuit .
Alia ejufdem Joannis Epiſc.Charta anni 122 ribidem :
Sciendum quod prædiftiTheodoricus Sara uxor ejus
Chriſtianitatem fuam nobis obligarunt ſuper jam dictis
omnibus firmiter obſervandis . Quibus poſterioribus in
locis Chriſtianitatem fuam obfidem dare, vel in obſta
gium ponere , & obligare , idem videtur quod ſub pæna
excommunicationis obligari,quoniam,ut mox dicetur,
à Chriſtianitare ſeparabanturexcommunicati. ] Vide
Procopium lib . 2. Vandalic. cap . 26. extremo.
A CHRISTIANITATE SEPARARI , PRIVARI , Ex
communicari , Hincmaro Reinepſi apud Flodoardun
lib. 3. cap . 26. apud Nicolaum I. PP. Epiſt. 8.Heriman
num de Reſtauratione Monaſterii S. Martini Tornac.
4. 112. Chriſtianitatem auferre , excommunicare . Hu
go Flaviniac . in Chron .pag.243 . Interim ipfe Cbriſtia
nitatem mibi abſtulit, ita ut nuptiales quialiunde ve
niebant, Miſſam perdiderint, Ő corpus ſepulturas . In
fra: QuæſiviChriſtianitatem , nec habui .. Miſam que
Sivi, a non babui, & c.
CHRISTIANITATEM FACERE ALIcui , id eſt ,
cum eo in divinis communicare . Vide Annal. Bened.
tom . 5. pag . 422 . ad annum 1100 .
CHRISTIANITATEM REDDERE,Aliquem abin
terdicto vel excommunicatione abfolvere,ibid.p.996.
CHRISTIANITAS , Titulus honorarius, qui Franco
rum Regibus potiſſimum tribuitur , qui Chriſtianiſſi
ni peculiari quodam jure ac prærogativa etiamnum di
cuntur. Epiſtola Imper. Conſtantinop. ad Childeber
tum Regem tom . 1. Hiſtor. Franc. 39. 40. Que nobis de
Chriſtianitate veſtra opinio detulerat. Occurrit ibi non
feniel, & in Epiſtola Pelagii PP . ad eumdem Childe
bertum apud Baron. an . 556. num.25. in Epiſt. Stepha
ni III. PP . ad Carolum & Carolomannum Reges apud
eumdem Baron . an . 755. num . 3. in Epift. Pauli PP. ad
Pipinum Regem tom . 3. Hift. Franc. pag .734. & fe
quenti Epift.in Epiſtola Ludovici II.Imp.ad Nicolaum
PP. apud eumdem Baron . anno 866. num . 39. apud
Hincmarum Rem.in Quatern. pag.382 . Sed & Grego
rius Magnus ſcribens non modo ad Brunechildem Re
ginam , led etiam ad Mauricium Imper . & Theudelin
dam Reginam Longobard. hocce citalo illos compellat
lib.s.Epift.63.lib.7 . Ind.1.Ep. 5. Ind . 2. Ep. 42. lib. 12 .
Ep. 7. Vide Diurnum Romanum p.45.
Sed à quo tempore præſtituto ſingularior evaſit
& prorſus hereditaria Regibus noſtris Chriſtianiſſimi
appellatio ? Quidam Francicæ gloriæ ofores id referunt
ad Pium II. Papam , qui hac prærogativa Ludovicum
XI. dignatusfuerit; verum Piusipfe II. hoc nomen hæ
reditarium agnovit in Carolo VII. Ludovici deceſſore,
fiquidem eum fic alloquitur Epiſtola 385. Habitus es
Cariſſime Fili , devotiſſimasPrinceps Fidei, Religio
nis noſtre precipuus:nec immeritc ob Chriſtianum nomen
à Primogenitoribus tais defenfum , nomen Chriſtianifi
A a 2 mni

559 CHR
miab illis bæreditarium habes . Hujus rei locupletiffimi
teſtes etiam funt Principes Franciæ in Epiſtola ad Ca-
rolum VI. directa, quam exhibet Juvenalis Urſinus ad
annum 1410. Ibi ſic affantur Reges : Soyez enoin &t
conſacré ſi dignement, que du ſaint Siege de Rome do de
toutes Nations de tous Royaumes Chrétiens, vous e-
ftes tenu & appellè tres- Chrétien, & fingulierement ré-
nommé en adminiſtration de vraye juſtice. Sed & Jo-
han . Sarisberienſis, homo Anglus 12. fæculo Epift.167.
non ad Gallum quemdam ſcripta, fed ad Archiepiſco-
pum Cantuarienfem , ait : Audieram bec prius in cu-
ria Chriſtianiſſimi Regis Francorum , apud Laudunum
boneſte reverenter ſuſceptusab eo . Charta Donatio-
nis Johannis II. Comitis Pontici pro monaſterio S. Va-
larici an . 1191. in Hift. Chronol. Majorum Abbavillæ :
Ut monachi ... valentius exorent Dominum pro Pbilippo
Chriſtianiſimo Francorum Rege. Vide Mabillonium de
Re Diplom . lib.2.c.3 . n . 5. & lib. 5. in notis ad Tabel-
Jam 22: Mercurium Gallicum menſis Februarii ann.
1723. pag . 266. & ſeqq.
CHRISTIANITAS , Gall. Officialité , Cour de Chrè
tientè , ] Functio, ſeu jurifdictio , audientia Epiſcopa
lis , vel forum Ecclefiafticum , cui Epiſcopus vel alius
illius nomine præeft, quod vulgo Curia Chriſtianita-
tis vocatur ; Chriſtiani enim dičti potiſſimum Clerici ,
& Cbriftianitas , Clericatus , uti fupra obfervatum :vel
denique quidquid ad facramenta Chriſtianæ religionis
pertiner . Capitula Caroli Magni lib. 5. cap. 114. &
Addit. 3. Lud. Imp.cap .116. Ut laici in eorum minifte-
rio obediant Epifcopis ... Out obedientes finteis ad eorum
Chriſtianitatem ſervandam . Charta Willelmi Con-
queſt. tom.2 . Monaftici Anglic. pag . 845. Præcipio vo-
bis ut recipiatis Chriſtianitatem de Epiſcopo Dunelmen-
fi , o de Archidiacono ſuo , prædicto Epiſcopo ſitis
obedientes de Cbriſtianitatis legibus, ficut juſte debetis
obedire veſtro Epiſcopo. Simeon Dunelm . lib.4.cap.8.
Si injunxit, ut per Archidiaconatus officium Chriſtiani-
tatis curam per totum ageret Epiſcopatum . Leges Hen-
rici I. Regis Angl . cap. 11. Sunt alia quædam placita
Chriftianitatis, in quibus Rex partem habet . Eadme-
rus lib. 1. Hiſtor. Novor. pag . 28. Omnem auctoritatem
exercendæ Chriſtianitatis illi adimere cupiebat . Adde
lib. 4. pag.95 . Charta an . 1060. ex Tabulario Eccleſiae
Abrincatenfis: Cogebantar venire Abrincas ad refpon
dendum de quacunque accuſatione contra Chriſtianita-
tem . Infra :Et denariatas cere matrici Ecclefiæ debent ,
ut fediEpiſcopali,de qua recipiunt confilium animarum ,
Abbas per fe , vel per Decanum fuum oleum , & chriſ-
ma ad erogandum Presbyteris ad Chriſtianitatem facien-
dam . Vide Baldricum lib.3.Chron.Camerac.c.45 .& 52.
Monaſticun Anglicanum tom. 1. pag. 890. Hugonem
Flaviniac. in Chron. ann. 1098. pag . 243. 244. Con-
ſuetud. S. Audomari in Probat. Hiftor. Guinenſis pag.
194. Bibliothecam Sebuſian. Centuria 1. cap.14. Chro-
nic.Andrenle pag. 645. Vitas Abbatum S. Albani cap.
21. Concilia Spelmanni tom.i. pag.311 . Ordericum Vì-
talem lib.9. & 10.pag.721. 789. Chartam Willelmi
Regis Siciliæ apud Baron . an . 1156. & in Tabulario
Corbeienfi lib.7 . Ch. 3. Robertus Dom. Bovenſis ven-
dit Monaſterio quidquid habet in vico Thanenfi ,do le
tere debors le pont de T hanes dufque as Maillieres, enfi
comeles bonnes le demonſtrent ,ſauve le Chreſtientè de
l'Egliſe devant dite , che ki appartient à le Chriſtientè,
id eft , quod adjuriſdictionem Ecclefiafticam ſpectat .
Vide Curia Chriſtianitatis.
I CHRISTIANITATIS DECANUS ,Qui in ſuo diftri & tu
præeft Chriſtianitati. Charta ann 1273. in Tabulario
Portus Regii: Philippus Decanus Cbriftianitatis Stum-
penfis, Notum facimus , ac. Charta Ferrici de Clu-
niaco Epiſcopi Tornac. an .1489. pro Fundatione ſex
CHR 560
Canonicorum in Middelburgo : Vocato ad hoc Decano
Chriſtianitatis loci, qui fimiliter cum aliisaudiet com
juta fabricæ. Vide novam Gall. Chrift. co. 2. col.270.
& col.1004.
CHRISTIANITAS , pro abfolutione peccatorum in
Confeſſionibus fæpe fumitur .Decrecum Bonifacii IV.
PP. apud Petrum Damiani poft Epift. 19. lib.s.Holſte
nium in Collect. Romana : Sunt nonnulli ....afferentes
Monachos, quia mundo mortai ſunt, & Deo vivunt ' ,
Sacerdotalisofficiipotentia indignos, neque penitentiam ,
neque Chriſtianitatem largiri, neque abſolvere poffe per
facerdotalis officii divinitus fibi injunétam poteſtatem :
fed omnino labuntur : Eadem habentur in Concilio
Nemauſenſi ann.1096. niſi quod poft Chriſtianitatem ,
additur, ſeu abſolutionem , [ ut& in večeri Conciliorum
codice MS.Vide Lobinelli Hiſtoriam Britann . tom.2 .
pag . 281. ] Interdum pro Baptiſmo. Robertus Bour
ronus in Hiſt. Merlini MS. Šitoſt que leur enfant eſta
ient, nè , maintenant qu'il avoient Chreſtientè , il leis
faiſoient apporter au Roy , Oc. Le Roman de Jordain
de Blaye Ms.
L'autre hier le fis baprizier & lever ,
Et maitre el chief ſainte Chreſtientè .
Le Roman du Renard MS.
Drouin , fait - il par S. Omer ,
Tu le feras Chreſtienner .
Sitoſt con batiſiez ſeront,
Jamais de ce mal ne cherront .
[ Vide Chriſtianare . ]
CHRISTIANITAS, pro officio Eccleſiaſtico . Hugo
Flaviniac. pag.260.Cum apud urbem Senonum Rex cum
Regina per 15 fere dies remoratus fuiſſet clauſis tota ur
be Ecclefiis,nulla facta eſt ei Chriſtianitas. [ Poffet hic
locus ſic explicari, Nulla eſt ei Chriſtianitas, i . e. nul
lus cum eo voluit in facris communicare i Agitur de
Philippo I. qui propter adulterinam cum Bertrada co
pulam fuerat excommunicatus .Vide ſuperius lineam ,
A Cbriftianitate ſeparari.]
CHRISTIANIZARE, Chriſtianam doctrinam
edocere,Chriſtianum facere. Vita S.Felicis Epiſc.An
glorum Orient.n.12. tom.1. SS. Martii p.781. E. Sige
bert Ervvaldi frater Chriſtianifimus fuccefit , ceteros
Chriſtianizans cum Felice Epiſcopo .
CHRISTICOLA , Chriſtianus, Culcor Chriſti .
Occurrit apud Prudentium & alios paſlim .
ChrisTICOLA, Monachus . Annales Francorum
apud Marten . tom . 5. Ampliff.Collect.col.910. Anno
806. Nec mora ( Willelmus Comes ) in deponendo coman
fieri paſſus eſt, quin potius die natalis Apoſtolorum Petri
Pauli, auro textisdepoſitis veſtibus , Chrifticolarum
habuit babitum , SefequeChrifticolarum adſciſci numera
quantocyus congaudens efficitur:
CHRISTIFERUS, Vexillifer, Alferez . Ita appel
latum Alferum in Charta Beremundi Regis obſervat
Anton . de repez, in Chron . Ord.S.Benedicti to 6.pag .
17. quod in Regio vexillo Cbriftus , vel certe fignum
Chriſti,ſeu crux, effingerentur .
CHRISTILUCRIONES,Qui propter quæſtum
delerviunt Chriſto.Vide locum in Chriſtemporus.
9 CHRISTUS ,Kpisis, Un &tus. Hinc propter un
ctionem Chriſtus ſumiturpro Epifcopus in ticulo capi
tis 2. Geſtorum GuillelmiMajoris Epiſcopi Andega
venlis apud Acherium tom . 10. Spicileg. p. 250. ubi fic
habetur : Hic corpus Chrifti Andegavenſis mortuum ap
portatum aut delatum ad Andegavenfem Eccleſian .
I CHROCHIA , Baculus paſtoralis,Gall.Croce,vel
Croſſe.Charcular.Prioratus S. Petride Domina fol.135.
verlo : Domnus Epiſcopus laudavit & confirmavit per
Crochiam ſuam in manu Domns Hugonis Prioris. Vide
Croca .
CHRO
 CHR
861
CHROCOMAGINA , Confectio exprellis aromati-
bus chronici unguenti . Ita Papias MS. & Editus;[dem-
ta tamen aſpiratione H. ubique enim legitur Crocoms-
gina . ] Sed legendum videtur Crocomagins.
q CHRONICA , Æ ,pro Cbronica,orum ,velChroni-
cum, ci ,in Concil.Hiſpan.to.3.pag.85. Itatius provincia
GallæciæEpifcopus, ſecutus Chronicam Eufebii Cæfa
reenfis, & c. Occurrit rurſusapud Murator.tom.8.col.
626. ut & vox
I CHRONICATOR , pro eo qui ſcribit Chronicam ,
Chronographus .
CHRONICA INFIRMITAS,Diuturna, x povixa'.Rode
ricus Toletanus lib.6. de Rebus Hiſp.c.35 . Fere per an
num infirmitate Chronica tenebatur.Noti ſuntlibri Cę
lii Aurel .Siccenſ.Tipo Xpoviwr , & aliorum . [ Medicina
Salern. edit. 1622. p. 257. In ægritudinibus acutis tenu
core utendum eſt diæta , quam in Chronicis , id eft , lon
1
gis ficuti quartanis.Vide Cronia . )
T.CHRONOLISTA ,pro Chronologiſta , Chrono-
graphus,Gall.Chronologiſte vel Chronologue. Meiſter-
linusin Hift. Rerum Noriberg. apud Ludewig. Relig .
MSS . to.8.p.11. Ego qui exaétum de rigorofum examen
per me ex aliosChronoliſtas volo meam opinionem ponere.
CHROTTA , Tibia,Cambrıs & Anglis, Crovvde
Inſtrumentum muſicum ,« pitenow.Fortun.lib.7.Carm.8.
Romanuſquelyra plaudat tibi, Barbarus barpa,
Græcus Achilliaca ,Chrotta Britanna placet.
Hic multa commencatur Browerus, quæ non placent.
CHRYSENDETUM , Vas aureum in auro illiga-
tum ,ex Græc.K pusird:Tæ .Ælfricus in Glof.Sax. Cbry-
jendela ( leg.Chryſendeta, gyldena, velgegylde fatu .
gylden, aureum Saxonibus fonat, gyldan , aurare,deau-
rare, fat, fata, vas .
.. CHRYSEUS, X.pore @ , Aureus. Leibnicius tom.
1. Scriptor.Brunſvic .pag.15 . in Introductione ex an
tiqua Inſcriptione : Abbatiſſa bona Mathild. bæc Chry-
ſea dona Regidans Regum . Auctor hymni de Epipha-
nia apudGeorg.Caſſandrum p.108.edit.Pariſ.an.1616 .
Chryfea bradtee ,quę ut ibi monet Clichtoveus,uficatius
dicerentur Munera aurea .
CHRYSIDINEUS ,Auro intexcus.Vita S.Dun-
ſtanitom . 4. SS. Maii pag .346. Chryſideneo ſchemate ac
biformi renitontis elettri colore gemmatim diſerere ge-
ſtiebam . Vide Chryfenderum .
CHRYSOBULLUM , CHRYSOBOLIUM , CHRYSO-
BOLUM, Bulla aurea , Xpusi BiatorPachymerilib. 2 c. 5.
Cantacuzeno, Y PU 5 & 6- Aóyêu, Harmenopulo, & ei
dem Pachymeri lib. 1. cap. 1o . [ * puroBóan.com Continua
tori Theophanis lib.2.num . 20. lib. 3. n. 26. Anonymo
Combefiſiano in Porphyrog . num . 14. & 40.in Lacape
nonum.40 . Simeoni Logothecæ in Leone Phil.nu. 23.
in Porphyrog. num . 14. & c.] Andr. Dandulus in An
nalib. Calo-Joannes Imperator Alexio patri fuccedit, cui
.
Dux ( Venetiarum ) Legatos mift, ſibique Crifobolium
21
à patre conceſſum approbari petiit. Idem ann.1126.Tan-
dem Auguftus ad cor rediens Ducem requirit, ut fibiLe-
gatos mittat ; pollicens Crifobolum pridem vetitum . E-
piſtola Joannicii Regis Bulgariæ in Geſtis Innocentii
III.PP.Subſignat antea imperiummeum ad ſecuritatem
Cbirofobolum ſuum . Ubi monuimus legendum Cbryfo-
1
bolum , in Notis ad Cinnamum p.486. uc & infra ubi
habetur, Et utpræfensChirofobolum Imperii noſtri rac
tumb " firmum.babeatur, & c. Vide Bulla aurea . :::
CHRYSOCLAVUS,CHRYSOCLABUS.Papias: Chry-
foclavus, aurata purpura.[ MS.Bicuric habet ,Cbrifocla-
vesjaurata purpura , vel purpureum ; fupple indumen
tum. ] Glofl . Græco-Lat.xpusiones, Auriclavum . Au-
reis clavis diftin &tus. Anaſtaſius in Leone III . Cortia
was albas boloſericas rofatas, habentes in medio crucem
de Chryſoclabo. Infra pag.122. Item vela modica deſtau-
.: Tom . II.
CHR 562
racin ... ex quibus tria babentpericlyfin de Cbryfoclavjo :
Ibidem p.127. Fecit veftem Chryfoclabam cum pretiofis
gemmis ornatam . Occurrit ibi pluries. I pusoxadisap Ros,
apud Codinum deOffic .Avroclavatus ; apud Scholia
ftem Juvenal. ad illud Sat. 6 .
Aut latum pi&te veftis conſiderat aurum .
Auroclavas veſtes miratur .
Veſtes Auroclavatas habet Vopiſcus in Tacito , & in
Bonofo, io5ã tas x puooxne385 , auctor Vicæ S.Eudociæ
Mart. c.8. XpuroxA2,B2p;[avdixit Emanuel Georgillas
in Verſib .Politicis MA.de Mortalitate Rhodi an24y8 .
Να χρυσοκλαβαρίζεσινμ' ασήμων και χρυσάφην .
T CHRYSOCOMUS,Xpusoróuns. Auricomus, ca
pillis aureis prædicus , Epitheton Solis in Luitprandi
Hiſtoria apud Murator.to.2. p .434.c. 2 .
Nubibus omnipotens Heloim quum condere Pläbi
Lumina Chryſocomiveneranduscæperit atris .
CHRYSOGRAPHATUS , Auro ſculptus& inſi
gnitus ;-Xpussypapitós. Epiſtola Valeriani, apud Pola
lionem in Claudio : Scuta Cbryfophata duo Vide Au
rigrafus.
CHRYSOPRASOBERILLUS . Fortunatus lib. 3 .
de Vica S. Marcini:
Quæ palla ex humerismixto Chryſopraloberillis.
Ubi unicam vocem ex duabus confecit:nam & Chryſo
berillum , & Chryſopraſum dicebant: ac Chryſoberillum
quidem , cujus viriditas in aureum colorem reſplendet
Chryſopraſum vero, ex berillorum pariter genere ,qui
colore porri ſuccum referunt, ut eſt apud Ilidor.lib.16.0
rig.c.7 . Sed , ut verum fatear, non omnino verſus ſen
fum percipio . Quid enim eſt hic, mixto ? an mixto Cbry
ſo, feu auro, cum prafoberillis ? an vero unica vox ,mix
to Chryſoprafoberillis? MS.Codex S.Germani Pariſien
fis hic præfert :
Quæ palla ex humeris mixto Chryſophara berillis.
At verſus pariter obfcurus. An palla Pbaria , id eft,
Alexandrina auro & berillisincexta ? Certe melius di
vinent alii .
CHRYSULATUS, Auratus. Vide Bribetbus.
I CHRYSUS,pro Chryſeus,Aureus, Murator.co.3.
p.266.col.i.ex Anaftafio Biblioth.in Vica Rom. Pont.
Quibuspræcedentibus ante. Imperatorem in Cbryſo tri
çlimofibiomnino aſſurgentem falutabundi conveniunt.
CHSTIRINA.Ica appellacur menſura regalis apud
Bohemos. Vide Chartam Ottocarii Regis anni 1262.in
Bohemia ſaera p.54.
CHUCRUM ,Saccarum , Gall.Sucre, Picardis, Cha
cre. Fulcher. Carnotenf. lib . 2. cap . 1. Mel ſilveſtre , id
eft, Chüsrum .
CHULLEUS,Menſuræ liquidorum ſpecies. Vide
in Gomor .
q CHUNCHLA . Vide Conucula .
CHUNNA,CHUNNAS :In Lege Salica Edit.Herol
di , ticul.8o.ita concipitur: Incipiunt Chunnas. Deinde
in paragraphisſequentibus defcribitur quotCbunne ſo
lidos efficiant, nempe in mul&tis judiciariis.Eft autem
Chunna; quod Latinis Centum, Flandris Hondert, Ger
manis Hundert. Ica Chunna, elt numerus centenarius
fivecenturia denariorum ,ſecundum quas centurias, o
mnes legum iſtarum pænæ pecuniariæ conceptæ funt >
& fecundum eaſdem denariorum ſumma reducta fem
per ad numerum folidorum , 40 denariis in folidum
putatis . Sic porro has Chunnas exequitur hic titulus
quarum enodacionem breviter hic ex Wendelino pro
ponemus.
1. Hoc eft unum tho alafthi, Salidis 3. culpabilis
judicetur. Quæ quidem ex illius fententia hæc fo
nant: femelduo cum dimidio , feu duo folidi cum di
midiątò , qui ſunt denarii Salicicentum : proinde pro
ſolidis 3. reftituit iis. id eſt, duobus folidis cum dimi
Aa 3 dio ,
 563 CHU CIA 564
dio , qui centum denarios conficiunt. Ita Wendelino, 9 CHYROGRAPHUM . Vide Chirographum .
too , idem erit, quod quuey , Germanis , feuduo , & CIADDA , CUALDA, Cruftulum , liali Cialda
obalepte, idem quod belfte, dimidium . Atque ex his Gallis Oublie . Vita B. Columbæ Reatinæ tom . So SS .
emendat 9.1.tit.2 . quihiſce verbis concipitur : Hoc Maii p. 345. Diſtributis etiam largius azymis non pau
eft unum abelepte 120, denar, qui faciunt fol .3.culpabi- cis, quos vulgariter Craddas dicimus, eo forte quisob
lis judicetur. Sicque legir ; Hoceft unum thue-balepb- houftum cum cyatlo dantur. Quidam nebulas paniceas
ibe 100. denariis, qui faciunt folidos iis. culpabilis ju- nominant. Aéta S. Petri à Cruce tom . 2. Julii pag-446 .
dicetur. Verum cum : 20. denariis, qui faciunt folidos Cumque pre ægritudine infirmis præfemia adeje non
3. præferat etiam Edicio poſterior Legis Salicæ hoc tit. poflet, eoſque ſolito crucis figno Sanare , ad ipfosquaf
2. & tboalafti, tit. 8o . folidos 3. denotat, neceffe eft dam fchedulas in pane wzymo,qui oulgo dicitur Cialda
ur alia fit hujus vocis nocio , ( nifiwrobiquelibrarijere fcriptas mittebat , in quarum prima bec verba erant -
ror fit , quinumerum rotundum fobrar.pro ſol.11s.re- Chriſtus vt natus ;in fecundo Chriftus ** paffus ; in
vera exprefferit, ui vult Eccardus, qui Windelini ſen- tertia Chriftus *** refurrexit,quibusmultas Tanabat.
sentiam ut minime dubiam ample &titur .] 9 CIAMBELLOTUM ,Italis Ciambellorto,Gallis
S. 2. Sexan Cbunna , folid. 1 5.culpabilis judicetur , Camelot ,Pannusė pilis caprinis contextus . Diarium
ſex chunna denariorum Salicorum , feu 600. denarii MagiftriCæreinoniarum Alexandri VI. Papæ : Dona
fol 15.efficiunt, diviſione facta per 40. nus Maclovienfis ( Guillelmus Briçonner ) depofuit
§ . 3. Septun Chunna fol. 17. culpabilis judicetur. 7. ibi mantello & cappucino de Ciambello nigro es bireto,
chunnæ denariorum , feu denarii700. divili per 40.danc nigro , induit ipſum cappa Cardinalis Valentinenfis .
Jolidos XVII s. undeomiffam s palam eit . CIANCA . Vide Cyanea .
8.4. Theu vvalt ( lege vvalf) Chunna ,ſolid .30.culp. CIANG £ . Vide Tzange, Calcei,ſeu cochurni,
jud. iz.chuone , leu izoo. denarii divili per 40. dant qui crura & pedes tegebant.
folidos 30 . I CIARRATANUS,Iral. Ciaratano,velCeretano,
9.5. Tbue fepten Chunna folid .35. culp. judic. bis Gall.Charlatan , Circulator, & per metaphoram , Pro
feptem chunna , ſeu denarii 1400.diviſi per 40. dant bitatis & pietatis fimulator . Angeli Pechinolii Litre
folidos 35. Eadem mulcta legiturrit. 2. 9. 10. Tbua fe- ræ apud Innocentium VIII. PP. apud Illuftr. Fortani
prun Chunna denarior. 1400.qui faciunt folidos 35. c. num ad calcem Antiq. Hortæ pag- 490. Prerer montes
9. 6 , Tbeu uvenet ( leg . nuenet) Cbanna fol. 45. culp. nibil babet( Marchio Mantuanus.) Bene puro , quod in
judic.bispovem chunnæ , ſeu 1800. denarii divil per illis montibus aliquid poffet , quia babet , at dicitur,pe
40. folidos 45. conficiunt. dites fagittarios bonos : fed cxtra eorum loca o montes ,
9. 7. Thoto condi uvesh Chunna folid . 6z . dimidio præter illos qui dicuntur Cigrratani , qui portant falfas
culpabilis judic.Ubi Wendelinus reftituit, Thuo toſon- indulgentias,nihil habet, nec aliquid valei .
di vuef Cbunna , & c.Id eft, denarii bis milleni & s . CIATICA, Iſchias, iſchiaricus dolor ,noftris Ciati .
chunnæ , ſeu denarii 2500. divili per 40. dant folid . 62. que: Chronicon S. Trudonis lib . 12. Accreverat ei paſ
§. 8. Fitternu fundefolidis 100. culp.judic. ubi leg . fio jam dudum in clune, quam Phyſici ſoleurCiaticam
Fitter tbu fonde. Id eft , quacuormillia denariorum Sa appellare . Ciatica paio , infra [Gætta Ciata, in Mi.
licorum conftituunt centum folidos. raculis B. Edmundi Archicp. apud Marten. tom . 3. A
5.9 . A toe tu ſunde fol.200.culp.jud .id eft ,octo mil- necdot. col. 1895. ]
lia denariorum 2co. folidos conficiunt . CLBÆ , Feffere quadrote,fcilicet taxilla , è cibo. Ita
§. 10. Theio de fundeter theo Cbunna , fol.600. culp. Joan . de Janua : an àCubo?
jud . Ubi Wcadelinus fic reftituit : sbucio tho fonde fit TCIBANARIS, Quafi tunica ferrea.Pap.MS.Bitur.
aber Chunna, Oc.. id eft, duo millia ( denariorum ) CIBANUM , f.pro Turbanum , Pileus Turcicus ,
& 4.chuanz , feu 2400.denarii Salici, feu6oo. folidi. Gall.Turban.RadulphusCoggesbale in Chron. Terrae
ga11 . Friterad funde thue aptheo Chunna fol.800.cul. S. apud Marten . tom. 5. Amplif. Colle t. col.563. Car
pab.jud. quæ Wendelinus ita legit ac difpungic: Fis- pta autem civitate tatem Chriſtianis dedit liberesten
iernes bonde tuvemael, acbtheo Chuma,id eft , qua- it quicumque in terra marique cum fuis vellet abſcede
draginta fumpta bis ,
ſuncocochonna, que conficiunt re,abſcederet , qui autem fub prefidium ejus remanere ,
folidos 800. Ego vero fic legerim .Fitter iofonde rhue tuti ſecuri remanerent ; qui vero Filiam Dei oru
sectheo Chunna , id elt, quatuor millia bis conficiunt 8. cem vittorie ejus , diabola inftigante proh dolor ! potlu :
centenarios. ( Eccardus reftituit : Fitter bunde thue to ore regare, Cibanam fericum cu farbuiffonum auro or
abtheo Chunna : quæ eodem redeunt .) natum , equum Oʻarma, amputato pelliculo membri

Ex his locis, & aliquot aliis numerandi apud pri- verendi, ab ipfo Saladino acciperet .
fcos Francos rationem deprehendit idem Wendelinus, 1 CIBARE ,Comedere . Rolandinus Patavinus de
Faštis in Marchia Tarvifina lib.8 . cap . 11. Itaque An :
quibus ani, unum fonat : tbue , theu , tbeo, 2. tres ;
tri, 3. fitter, 4. vuef, s . Jes, ſexan , 0. jeprum , fe fedifius noite illa penitus non defcendit asbequo, bibere
pran .7 : acto, achtheo, 8.nuene, nuener, y. roc, toch, vel Gibare non meminit.
10. anilaf, 11. thoalaf, thalapta , 12. thuotok, 20.rić CIBARIA , Frumentum , bladum . Fori Ofcæ anno
10C , 30. fincertuc., 40. vueltoc , şo. feftoc, 60. febentoc,
7247. fol.s. Et faciatmolas molere , ut de Cibaria faciet
70.atteotoc , 8o. nuentor , 90. bondi , Chunna , 100 farinam . Fol.20. Et Cibariammolendofaciat ex ca føri:
tofondi, tufonde , 1000. nam . Tabular. S.Eparchi Inculifm . fol.49.Unus man
CHURCHESSET, CHURSCED. Vide Ciriofetum fraus debet 13. den . Iiarietem , 4. fextar. de Cibaria , 1 .
: CHUREMANNI. Vide Cboremanni incbormit manducalem , wka berderia quam senebat Ranulfus des
CHUVEREGTH. Vide Curerhet . bet 8. den.3.fextar.de Cibaria, Oʻc. Eadem nocione ac
CHYER , Dominus , ex Græco ripi @ w, feu potius cipi debet vox Cibariusp.981. abi Cibarius aliud eft ab
xupo , aut r.vp:s, utirecentiores Græci efferebant.Ap. Avena, quam Civatam appellatam oftendimus. ( Vita
pendix Latina ad Hiftor. Willharduini p.230.Dederunt S. Benedicti Anian.ab ejus difcipulo fcripta fæc.4. SS.
ipfam terram Imperatori Cbyer Micali Paleologo Graco, Benedict.part.... p.198. Siquidem fecerantſibituguria
odbid.Chytr AndronicusXor Andrinocho vocat Rais congruislocis,in quibus ufque ad nords habitarunsfru
mundus Montanerius in Chronico Catalanice Regum ges.DeficieneCibaria rurfus ea quæ in Fratrum reponi
Aragon. cap. 199. ubi Xor , effertur ut Ctor. jufferat ufus menfurare precepit .)
CIBA
 565 CIB CIB 366

CIBARIUS. A &ta MurenſisMonaſteriip . 56. Dede- fendat protegat altare ab omnibus immunditiis pul
SS. rekne fancto Martino ad Cibarios tres medios , o tres nu- veribas defcendentibus. Ceremonial.Epifcopor.lib. t .
cumi Infra : In Ried 4.modii de grano 5.de avena , duo C.12.Quod baldachinum etiam fuperftatuendum erit, ja
ros modii de Cibariis . altare
fat à pariete fejesnctum , nec fupra babeataliquod
I CIBIRIATICON , Idem quod Cerevifia . Vi- Ciboriumex lapide aut ex marmore confectum . Si autem
de in hac voce . adfit tale Ciborium , non eftopus umbraculo , & c. Ad
46.
CIBOLUM , idem ac Ciboriana, Pyxis in qua dee. 14. Necrologium Ecclefiæ Carnotenfis: 3. Idib .
ſervatur Euchariftia . Obituarium MS.Ecclefiæ Mori- Decemb.obist Conanus Britannarum Comes , pro cujus
da nenſis fol.35. Primis dominicis diebus cujuslibet menfis , anima Berta Comitifa mater ejus altare hujus Ecclefia
cum polt magnam Miſam per Sacerdotem Hoftia ſacra decara exornavit Ciborio .
in renovatur tam in Cibele feu vafe pendenta fupra ma CIMBARIUM , perperam pro Ciborium , habetur a
abar . gnum altare, quam Curatorum .... decantabitur per Sa pud Gillebercom Lunienfem Epiſcopum de Uſu Eccle
allis cerdotem ... Colle &ta , que babeturin tabeleto in quo funt fiaftico : Cimbarium , id eft , altaris umbraculum .
ium conſcripta Collecla ... Curatus qui Cibolum detulit.. be- Hiſpani Cimborio dicune. [Unde Cimborium to.4.Con
bebit quatuor denarios . cil.Hiſp.pag.176.Fiatproceſsio, que exiens deChoro in
Onsda
ofuit CIBORIUM , appellant Scriptores Ecclefiaftici, viam circuli ſe extendant apud altare majus B. Marie
virere quod Ordo Romanus tegimen , & umbraculum altaris. infra Cimbarium . Berntenii Chronic. Marienvod . a
Alcuinus Poem.117 . pud Leibnit.Scripror.Brunſvic.to.2.p.453. In cujuscape
1.
Hoc quoque Ciborium Farculfas fecerat Abbas . Je medio , in poſteriore parte inter Reliquias fub Cymbo
Illud autem quatuor columnis, iiſque præaltis actolle- rio, poſtea fecit capſulem pro folemnius atque commodius
batur, & in faſtigiatam formam edu &tum totum alta- fervando DominiciCorporis pretiofifſimo Sacramento . ]
re conregebat . Raynerius in Hiſtoria Translationis I CIVORIUM , in Appendice ad Agnelli Pontif
wo ,
SS.Martyr. Euticecis & Acutii : Cujus clauftri promi- cale apud Muratorium to.2.Scriptor.Ital.p.201.col.2.C .
nens pulcritudine decenti faftigium , columnis ambitum Fecit autem & Civorium ex argento fupra altare ſanita
PH Ecclefiæ Urfiana .
purpureis, fculptarum vario ſchemate figurarum infi-
is
gnitum , argenteum bajulat, quod vulgo Ciborium di CIvorius, in antiqua Inſcriptionc apud eum
citur, nitens pyraterium : fub cujus Umbraculo altare dem Murator.com .3.p.82.C.1.ESIFIGATUS EST HANG
fimiliter ftaruitur , argenteis undique redimitum tabu- CIVORIUS SUB TEMPORE DOMINO NOSTRO 110
lis , & c. Vita fan &ti Baculi Epifcopi Surrentini : Cia PRANDO REGE .
borium quatuor columnis innixum fupra altare fieri cura Ciboria plerumque Sanctorum corporibus impolita
diligenti præcepit . Anaftafias in ſancto Gregorio PP. legimus , quod ea ſub altaribus recondifolerent , pro
p.44. Hic fecitCiborium B. Petro Apoſtolo cum columnis indeque una cum altaribus unico umbraculo cegeren
fuss quatuorex argento puro . Ita paſſim pag.46.62.67. tur . Gloffator Hiſt. Scholaſticæ lib. 3. Reg. cap. 3 .
F 68.90.128.131.132. 133.134. 143.186. & c. edit . Reg . S. Currum dicit Cybureum , 1. coopertorium , Cibu
Chryſoſtomus homil.42. in Acta Apoſtolorum , enar reum 4. columnis erectum , fub quo arca Che
rans verba illa : Faciebat delubra argentea Diane : Küs rubin efent , ut fix in multis locis fupra corpora
rūs svi vašíapyupēs vereadou , iras xibierze jarepa . Quomo- San & orum . Gregorius Turon.lib.1.de Mirac.c.28. de
do poffibile erat fieri delubra argentea ? fortaffisædiculas æde Vaticana Romæ : Habet etiam quatuor( columnas)
o coopereuta , que Ciboria vocant. ( Bernardus Mon. in altari præter illas que Ciberium ſepulcri( S.Petri)ſu
in Ordiņg Cluniac. part.i.c.35. Poftquam autem Diaco- ftentant. Hoc enim fepulcrum fub altari collocatum vale
nus altare ...incenfaverit ... juxta columnam Ciborii ftans, de rarung habetur . Ciborium S. Petridicirur in Epifto
thuribulum Converſo reddit, à quo & incenſatur , ac. la AdrianiPP.ad Carolum M.quæ eſt 59.co.3. Hift. Fr.
Vita S.Odilonis Abb.inter A &ta SS.Benedi t.fæc.6.par. Illud autem conftruxerat Leo III.ut auctor eſt Anaſta .
1.p.687. Incepit etiam Ciboriam fuper altare S. Petri , fius in ejus Vita ,& Baron.an .[ 130. Meminit esiam Vi
cujus columnus veftivit ex argento cam nigello pulcro o ta UrbaniV. PP. apud Boſquetum pag. 184. ( Breve
pere decoretas . Rurfus occurrit pag.541.in Vita B. Ris Chronicon Leodienfe apud Marten.to.3. Anecdot.col.
charii Abbat. ] Ciboria vero cereis adornaca & illumi- 1404. Cum B. Lamberto Patrono fieret nouum Cibo
nata fuiffe teſtatur Paulus Silenciarius in deſcripc. S.So rium , exterius argento auro coopertum , inter quem
phiæ part.2.v.330. BernardusMon. in Conſuecud. Clu- ( ſic ) ejus collocaretur feretrum , levatus eft B. Flore
biac.MSS.C.52. Ciborium illuminatur , & ad majorem bertus. ]
Miffam omnes.ceppis utuntur . Et cap. 77. Ad o & avum Thiofridus Abb.Epternacenfis lib. 2. Florum Epica
reſponſorium 24.cereideCiborio accenduntur . ph.Sanct.cap.1.de Sanctorum corporibus: Deauro cine
- Ejuſmodi Ciboriorum paffim mentio occurrit, apud gemmis extra &tas redimitas fortiuntur pyxides co
Leon.Oft.lib.1.c.20.li.3.c.31.Flodoard.lib.4. Hift.Rem . pfulas, Ciboria , depyramides : Et in verfibus eidem
6.19.in Chron.Conſtantienli pag.646.in Chr. S. Trudo- operi præfixis :
nis P-349.apud Eckcard.Jun.de Cafıb . S.Galli ca.5 . Ha Exftruo pyramides , Ciboria , colligo flores :
riulfum lib.z. Chronic. Centul. c.3 . Perardum in Bur Spargo ſuper tumulos Sanctorum carne facratos .
gundicis pag.111.Ughellum to.6.Ital.Sacr.pag.548.[Mi- Et cap.6. ejuſdem libri 2. Ciboria pariter & pyramides
rzum to.i.pag.21.edit. 1723. in Teftamento Everardi jungit, non quod pyramides his locis aliæ fiøt à cibo
Comicis an.857.ubi Ciboreum legitur ; Hariulfum in riis , ſed quod ciboria pyramidam formam referant :
Vita S.Angilberti Abb.inter Aca Ss.Bened.ſæc.4. par. ubi de Sanctis : Eto.quam digne, quam congrue , Re
L.pag.115.& fæc.s.pag.109. ubi de B. Tutone Epiſcop gum Reges, profecto pauperes ſpiritu , poſt habitatio
Racilpon. ] & c.Aliquot ex iis locosdedimus in Deſcri- nem cum babitantibus Cedar , operofilima ex auro do
ptione S.Sophiæ ad Paulum Silentiarium n. 57.ubi de argento , ac lapidibus pretiofifſimis Ciboria e regias ha
Ciboriis, eorumque forma ac ufu multis egimus . His bent pyramides , que quadam fimilitudine arce Noè al
addo in iis Eccleſus, ubi non exſtant ejuſmodi ciboria , latitudine excreſcentes anguſtantur in altitudine: quia
ut hodie fere apud nos, fupra altare umbraculum de- ignea virtus eas extra homines igne fancti Spiritus ar
pendere . SynodusColonienfis ann.1280.ca.6.Item pre dentes o dilatatos in viſceribus ChriſtiJefu per manda
cipimus ut ſurſum ſuperaltare ad latitudinem eo longs- torum Dei batitudinem , per viam vitæ anguftam og a
srdinem altaris pannus liness albus extendatur , ut de- ſcenfu difficilem , ad interminabilis gloria evexit.altitu
dia
 $ 67 CIB CIC $ 68

dinem . In forma quippe pyramide virtus ignea in Cibo CIBUTUM , Arca cibaria , Joanni de Janua & U
riis , quibus à cubis nomina ſunt indita, penfatur ani. gutioni. In Gloffis MSS. Magna arca . Gloff.Anglo
mæ perfeétio cubica . Infra : In Ciborii vero forma conoi- Saxon.Ælfrici: Cibatum , vel ciſtella , Cert, vel Capc.
de , qua columnarum ſuſtentatur columine , & *c. Quæ Ex Gr.xiBoto's, arca , vel xí3@ , capſa. Cambro Bri
quidem licet prolixiora eo adduximus, ut præter cibo- rannis Cib , eſt vas quoddam .
riorum formam , etiam vocis etymon , ſecundum viri CICADA , f.Certus cantus ſeu muſicæ modus ,
doctiſſimi ſententiam , licet minus probabilem , Le- quem Gall. Cadencenuncupamus ..Marten . de divin .
atori indicaremus . Hinc in ciboriis repofita SS . corpo- Officiis antiquæ Eccl.p.105.ex antiquo Rituali Eccl.S.
ra legimus , apud Anſelmum in Epiſc. Leod.c.30. Hu- Martini Turon.Poft cantant Presbyteri in cappicis ſeri
gonem Flavin.in Chron.pag.166.in Vita S.Morandi a- . tis, Deus in adjutorium , Chorus dicit, Gloria Pa
pud Lambecium lib.z.Comment.de Bibl.Cæfarea pàg . tri. Poftea incipiunt antiphonas duo infimul inCicadis ,
897.Vide Deſcriptionem ciborii edis S.Marci Venetiis & cum Alleluia dº neuma finiuntur .
apud Sanſovinum & Stringam in Venetia lib.1.c.41.42. CICADATIO . Joan.Sarisberienſis lib . 2. Metalo
& Ambroſianę Baſilicę Mediolanenfis apud Puricellum gici p.120. Gaudeant, inquit, Ariſt. Species, monſtra
in Monumentis ejufd.Baſilicæ pag.127 . & feqq. . enim ſunt, vel ſecundum novam translationem ; Cica
Perperam vero hanc vocem interpretati funt , Ugu- dationes enim ſunt, aut ſi ſunt'nihil ad rationem . Locus
tio , qui Ciborium vas effe ad ferendos cibos dixit:Grop : corruptus in utraque Editione .
perus lib.2.de Euchar.cap. 25. qui Ciboria , de quibus 4 CICARE , Monachum facere. An pro ſecare ,
paſſim Anaſtaſius, pro pyxidibus, in quibus afferva- quod de iis quimonachacum amplectuntur, dictum fue
tur Euchariſtia , accepit : & Goldaftus, qui Ciborium , rit, quia fecantur eorum capilli, feu , tondeantur ?
apud Eckeardum , flaſconem effe cenfuit. [ In recen- Charta Joannis de Tremollia Abb.Floriac.an 1499.Ab
tioribus quibuſdam titulis pro ſacra pyxide , in qua fa- bas & Conventus de Regula querebantur dicentes ,Prio
croſanctum Chrifti corpusreconditur, reipſa fumiCi- rem non debere recipere novitios , Monachos monachare
borium , Gall . Ciboire , probat inter cetera Obituarium feu Cicare .
MS.Ecclefiæ Morinenfis an.1440 . pag.13. ubi fic : Die Cicatio , Eadem notione , ibidem : Quia di
craftına O & dva SS.Sacramenti debet celebrari Miſa de Sus Abbas dicebat, Cicationem ſeu monachationem no,
Requiem ad majus altare pro Domino Papa Clemente vitiorum ad ipſum pertinere, conceſſerunt quod Cicatio
VII. quondam Epiſcopo Morinenfi, qui dedit Ecclefiæ receptio, monachatio ,& habitus regularis impoſitio ad
Morin.quandam cappam notabilem ,acvas feu Ciborium ambos pertineret reſpective.
deauratum ad deferendum Corpus Dominicum in die SS . 5 I CICATRICARE , Cicatricem inducere , Feſto ,
Sacramenti altaris . ] Gall.Cicatriſer. Sidon.1.6.Epift.7. Ut confcientiæ biul
CIBORIUM præterea pro quavis ſuperiori concame- ca vulnera veftro faltem Cicatricentur oratu . Ibidem :
ratione , quæ quatuor potiſſimum pilis vel columnis Cicatricatum pečius precatu levare ad veniam . Coel.
ſuſtentatur, ulurpat Gervaſius Doroberncnfis in de- Aurel.lib.4 cap.8. Vulnera Cicatricantur.
fcriptione Eccl.Cantuarienfis , quod in ciborii fpeciem I CICENDELA , & c. Vide Cicindela .
concludatur : Quatuor pilarios erexit , id eft , utrin- : CICERCULUS COLOR , Qui vulgo griſeus , du
que duos : pera &ta hieme duosappofuit, ut hinc inde eo , inquiunt, nomine à cicerculo , qui auctore Pli
tres eſſent in ordine , fuper quosámurum exteriorem ar nio lib.35.cap..:genuseſt ſinopidis, feu rubricæ, quæ
larum , arcus , & fornicem decenter compofuit, id eft, in Africa reperitur ; eſt enim griſeus color fubrubeus.
clavesutrinque. Clavem pro toto pono Ciborio ,eo quod Joannes Baptiſta Confe &tius in Collect.privileg. Men
clavis in medio pofita partes undecimque venientes clau- dic. ubi de Honorio IV.PP.Fratribus Carmelitanis ho
dere a confirmare videtur . Infra : Fa&tum eft itaque fpida inculta palla indutis, cappam albam ſuper tu
Ciborium inter quatuor pilarios principales , in cujas nica 6 ſcapulari Cicerculi coloris concellit.
Ciborii clavem videntur quodammodo Cborus cruces G CICHUM . Homagium Johannis ComitisBur
convenire . Duo quoque Ciboria hinc inde ante bie gundiæ præftitum Eccleſiæ Agaunenfi 30. Septembris
mem faéta funt . [ Obſimilem procul dubio rationein an . 1246. Recordatus fuerat ſetenere ab Ecclefia, Bracon
Pulpitum , Gall.Jubè, dictum eft Ciborium in Ordi- cum omnibus . appenditiis ſuis omnibussi que pertinent
nario MS. Abbatiæ Piperacenſisan.1301. Diacones de ad ejus dominium , vallem de Mieges , Areſche, Chan
bet recipere benedi&tionem à Domino Abbate , genibus blacium ; ſupra hoc prædictus Abbasapponebat in codem
Aexis , poſtea aſcendunt Cyborium , Diaconus cant feodo Chalmede Arlie cum appenditiis fuis do Cichum il
tat Evangelium . In pluribus Arverniæ locis Cibory lin- lud , quod dicitur Caftrum S. Mauritii , cenfuales ago
gua patrialocus eſt concameratus, in quo reponuntur Pontarlie, ficut in fuis privilegiis erat . Vereor ne le
ofla defunctorum . ] gendum fit Vichum pro Vicum . Vici nomen belle con
q CIBORNUS, Idem videtur quod Cibaria ; Fru venit Caſtro S.Mauritii. Vide Vici.
mentum ſeu menſura quædam frumentaria: nam enu CICINDELA , Axwaleis, in Gloff.ver.Noſtris Vej
meracis cenſibus de filigine, de ordeo de avena in qua- Juifant. Iſidorus lib.12.cap.8 . Cicondela , ſcarabeorum
dam Donatione an.1349.relata tom.2. Hift. Dalphin. Species, dieta quod volans candet, id eſt , lacet. [ Pli
pag. 596. col. 2. additur : Item , de Cibornis cenſual. niuslib.18.cap. 26. ait Lucentes veſpere Cicindelas for
XXXVII . Cibornos, duas partes unius quartarii , se gnum effe maturitatis panici( milii . :] Inde id nominis
primam partem unius Ciborni, ad rationem pro quolibet tributum lychno , cujus vitrea natat ignis in unda , ut
de vill. fol.vi, den . valent . xvi . lib . 111. fol. IX. der . loquitur Fortunatus lib.4.de Vita S.Martini. Feftus
opiet. feu Paulus Diac. Cicindela , genus muſcarum quod no
CIBOSUS, Cibo plenus , Joan.de Janua . Etui lucet , videlicet à candore ; unde etiam Candelabre
q CIBUS , Prandium , in Ulibus Fuld. MSS . His putantur appellata . Matth . Silvaticus : Pyrilampis
temporibus oportet dari de celleraria Abbatis caritas fra . lampyris , Gr.Cicendula , Sincendule, nodiluca
tribus tam ad cænam quam adCibum . Gloff.Græc.Lar.Kævdána , Cicendela . Quo loco Can
4 CIBUS CANUM , de quo tanquam de jure domi- dela eſt lychnusolearius, uti ſupra obſervatum : Ceſen
nico fermo eft in Chartulario Kemperlegienfi, idem delo, Venetis . Varie autem hæc vox ſcripca reperi
eft, ut puto , quod paſtus canum venaticorum ,dequo cur. Nam
plura in voceBrennagium . -- CICINDILIS habecur apud Meffianum Presbyt. in
Vis
 CIC
569
Vita S.Cæſarii Arelat. Unus de cubiculariis , dum Ci
cindilem concinnaret, de manibus fuper lapides lapfa
eſt , quæ necverſa eſt, nec fracta , nec extinéta . Vita
S.Nicerii Epiſc .Lugdun.n.7 .Oleum Cicendilis.
Cicindile , apud Gregor. Turon.lib.r.Mirac. cap.
5.15.lib.4 .Hiſtor.cap.31.de Vit,Patr .cap.8 . Fulbertum
Carnor.Epift.68.in Vita breviore S.Sulpitii Epiſc. Bi .
turic n.12 .&c.
CICENDILE , in Notis Tyronis .
Cincidele, apud Auguſtinum Serm.de Temp.215
Qui poflunt, autcereolos, aut oleum quod in Cincideli-
bus mittatur , exhibeant .
CICENDELE, apud Papiam : Inde ( à cicindelis)
Cicendele , quia fimiliter luceat, que Cicindelia , vi-
6
treas lampadas vocamas .
i
CICINDELUM , Ugucioni, & Joanni de Janua, Thu-
ribulum ( lego Crucibulum ( vel lychnus, (alias licinus)
oponitur pro candela . Alibi; Luciniam , Cicendela
lucerne . Ita Joannes de Janua , Cicendulum , lych-
num ,velcandelam lucerne vocat , utGloſſar.Lar.Gall.
Cicendellum , le Moucheron de chandele .
CICINDELUS. Greg.Turon . lib.4.Hift. n.36. Nam
de oleo Cicindeli, qui ad ipſum fepulcrum quotidie ac- gnole depuis, Gloff.Lat.Gr. Ciconia , ninapot , unxa
cenditur , cæcorum oculis lumen reddidit . Occurrit . Hifpani etiamnum Ciconnal dicunt . Vide Seba
ibid.num.3i . ftian.Cobarruviam in hac voce ,
CECENDELE, apud Ughellum to.4.pa.616.& in Hift.
Pergamenſi to.3.pag.198 .
.. CECINDILLUS, apud S. Audocnum lib.2 . de Vita S.
Eligii c.47.50.76 .
ČICENDELUS, in RegulaMagiſtri cap 29.44.33.95 ,
& in Vita S.Vodali Benedicti n.15 .
CICENDELA , apud Fulbert.Carnot.Epift.68.
CICENTILLUS , in Vita S. TilonisMon. cap.3.ex
tremo .
CICINDELLA , in veteri Charta Cornutiana edita à
Suareſio ; Cicindellasargenteas 5. & in Bulla Benedi
& ti IX.PP.an.1033.apud Ughellum to.1.p.124.
CICINDULUM, in Epift.9.Leonis IX.PP.ubi perpe-
ram editum acindulis ; [ & in Vita S.Willibaldi Epiſc.
num.19 . )
CINCENDULA , apud Petrum Comeſtorem in Hi-
ftor Scholaſt.exod.cap.62.
I CICINIA , Jscle xuradöy, Dea Cynedorum , in
>
Supplemento Antiquarii .
CICINUS . Codex Legis Salicæ Carolino ævo
confcriptus, qui Guelferbyti affervatur , Eccardo te
ſte in notis ad legem Salicam tit.7.art.8.Si quis gallum ,
aut gallinam aut Cicinum vel gruam domeſticam fura-
verit.Hinc eruditus Adnotator pro eo quod eft in tex-
tu : Siquis gruem aut cygnum furaverit domefticum ,
mallec legere, și quis gruem aut ciconium furaverit do
meſticum . Legi poſſe Cicinum indicat Papias MS. Bi
turic.ubi habetur ; Cicinus , Olor , id eft , cignus. Vi
de Cicones .
CICLAS , CICLATUM . Vide Cyclas.
FCICLICUS , Xuxarxos , Rotundus , orbiculatus.
“นส์
gi
Fridegodus in Vita S.WilfridiEpiſc.in A &tis SS. Bene
PA
di &t.læc.4.part. 1.pag.724.
Haétenus excolicum quanto ſudore facellum
76
Emerit, expoſui; numnam miracula quibo ?
UE
Ennea ſi melico cbelim mihi carmine tangant,
Septenaſque jugem Ciclico dulcore foreres ;
ſim magniloqui multus ſe{tator Homeri ;
Aut
Non plane abfolvam : di&tis jam cedo quibufdam .
Per Ennea, bene Mabillonius novem forores intelligit
& per feptenas forores , ſeptem artes liberales totidem
que mechanicas: Ciclicus autem dulcor, Chorus dul-
cis omnium artium intelligendus.
CICLUM ,[Menſura liquidorum .]Vide in Siclum .
9 CICLUS . VideCyclus .
CIC 570
CICOMOLA . Charta anni 1245.in Tabul.Epiſc.
Autiſliod.Cum contentio verteretur.... & ſuperhoc quod
amoveri faceremus Cicomolas, quas levari feceramus
propedagio à tranfeuntibus ,
CICONELLA . Vide Citonella .
CICONES. Gloffæ antiquæ MSS.Olores , Cignos,
id eft , Cicones . Vide Cicinus,
CICONIA . Ugutio & Joann.de Janua ; Ciconiam
Ciconium vocant Hiſpanilignum longum , quo in bor
tishauriunt aquam , que imitatur illius avis levantis
O deponentis roftra , dumclangit. Eam bortulani Te
tonam vocant , Tale lignum inveniturmodofupra quof
dam puteos cum catena ferrea. [ Vide Ifidorum lib. 20.
Orig.c.15.NicolausSpecialis lib. 4. de Rebus Siculis a
pudMurat.to.10.col.987.Cumque adhuc Jacium obfi
dioni cedere penitusrecufaret , procul a caſtro , ingens
turris trabibus tabuliſque conſertis ... conftruitur, quæ
ſummis occulte rotis contra caſtrum funibustrahebatur
habens in fummo eminentem longamque trabem , quam
vulgo alii telonem , alii Ciconiam vocant , qua , post
quam lignea turris beret ſaxo , viros bellatores expone
rent ſupra caſtrum . ) Gloff. Lat. Gall. Ciconium , soi
I CICOTHUS, Pateræ fpecies, apud Monach.
Germanos . S.WillelmiConſtit.Hirſaug. lib.i. c. 15 .
Profigno patere , ex qua bibitur tres digitos parum infle
& te , da fic furfum vene , Profigno Cicotbi , eodem figno
premiſlo , hoc adde , ut digitum digitocircumferas .
G CICULUM , ófácov . Glof.Lat.Gr.
T CICUMA , Noctua . Vide Cecha .
I CICUMEA , Fulica , PapiasMS.Avis eft, Gal
lice Foulque, poule d'eau . Forte legendum Cicuma ,
faltem eadem videtur notio .
CICURIUS , Prudens, gratus , cautus , aſtutus ,
ka
vafer , placidus, manſuetus: unde Cicurare pruden
ter velmanſuete ſecontinere, militare, manſuete face
re . Jo.de Janua .
CICURRIS , Domeſticus ſus . Papiæ . Ugutioni
vero Porcusnatusab aproſilveſtri domeſtica porca .
Vide Maialis .
CICUTICEN , Qui canic cicuta feu calamo.Si
donius Præfat.in Panegyr.Anthem.verſu 15 .
Alta Cicuticines liquerint Menala panes .
CID , Dominus, vox Arabica , qua celeberrimum
illum Hiſpanicum Ducem Rodericum Diaz donarunt
Saraceni , ob præclaram virtutem bellicam , animique
magnitudinem · Vetus Epicaphium apud Brizium
Martinezium lib.1.Hift. Pinnatenſis c.46.
In hac tumba requieſcit Domna Eximind ,
Cujus famapræniteſcit, Hiſpania limina ,
Regis Sanctii fuit nata , felicemque me fecit ,
Roderico copulata , gentes quem vocabant Cid
Hec in era millefima fuit hic tumulata ,
Centum & * ſeiſagefimafuit atra &ta e balſamata ,
Martii Nonas fepulta , maneat cum gaudin ,
Bona quia fecitmulta præfenti Cænobio.
9 CIDALARIUS . Charca Ottonis II. Imp. ann .
990.apud Bern. Dez Anecd.to.1.part.3.col.37.Mancipiis
utriuſque ſexus , parfchalkis, Cidalariis, vectigali
bus , cunétiſque utenſilibus ad eumdem locum Kint juré
alignatis. Vide Cidelarii.
Ý CIDARA , pro CIDARIS , uritur S.Auguftinus
Quęſt.123.in Exodum .
CIDELARII . Charta OtconisM.Imp. 950. pro
Eccleſia Paderbon.apud Meibonium : Cum ...manfiona
bruneariis , Cidela
riis , barſchalkis , aureariis , bruneariis
riis molendinis doc. Infra : Cidelariis , manfio
nariis , barſchalkis , &c. Vide Metropolim Salis
burgen
 $ 71 CID
burgenſem tom . 1. p . 227. [ & fupra Cidalarius . )
ſ CIDENTADANAGIUM.Vide Citadanagium .
I CIDFUNA , pro Tribuna
Tribuna . Vide in hac voce .
voce..
CIDIMĄ , vel CADIMA , Joanni de Garlandia in
Synonymis Chymicis , Lithargycum auri .
q CIDONÉS , Puerorum amatores . Gloff.Iſid.le-
gendum effetCydones; reſpicit enim ad illud Virgilii:
Dum ſequeris Clytium infelix nova gaudia Cydon
Dardanie ſtratus dextra , ſecurus amorum ,
Qui juvenum tibiſemper erant, miſerande jaceres .
Ubi Servius : De Cretenſibusaccipimus , quod in amo-
re puerorum intemperantes fuerunt, quod poftea in Laco
nes in totam Greciam translatum eft ,adeo utCicerodi-
cat in libris de Republica , opprobria fuiſſe adaleſcenti
bus, jo amatores non haberent. Propter quod Poeta Cy-
donem inducit amatorem . Novimus autem Cydoras Cre-
tenles dici . Vide & Donatum ibi . Hæc poftGrævium .
9 CIENTADAGIUM , Cientagium . Vide Gita
danagium .
q °CIFATUM , Menſuræ ſpecies , ut videtur , à
ſcypho fic dicta . Tabularium Montis S. Michaelis :
Robertus filius Alani dedit Abbatiæ fanétiMichaelister-
ram duorum Cifatorum mellis : hoc eſt, quæ debebat duo
Cifata mellis per annum . Vide Ciffata ,
CIFETUM . Rollandinus in Summa Notariæ cap.
5. Unum runcinum ferrantem cum Cifeto , eu cumano
freno o ſella , & c.
& CIFFATA , Menſuræ genus . Madox Formul .
Anglic. Quolibet dieduas Ciffatas cervifiæ unum fex-
culum de Elemofynario , e potagium , quod ad officinm
pertinet, & dimidiam marcam perannum & unam ve
Item pelliceam . Exigua eſt hæc menſura , ſiquidem uni
homini duplicatur quolibet die . Vide Cifatum .
CIFO , Italis Ciffone, Garcio , garciunculus. U-
gutio : Hiſtrio , quafi Ciffo , ..geſticulator, joculator, lius in Supplemento Antiquarii , Pulcher ſuperciliis . ]
qui diverſos geftus & habitus hominum ſcit repræſenta
re . Hinc force noftri Chifon ,pro re nihili.[V.Chiffones .] tom.2.p.248.D.in Vita S.Stanislai : Vade in Cracovian
CIFRÆ , CHILFRÆ , feu ZIFERÆ , Notæ nume
rales . Noftris Cifres, ( nunc Chiffres ) dicuntur hæ
notæ arithmeticæ 1.2.3.4.5.6.7.8.9.0. quarum prima eſt
unitatis , ſecunda binarii, &c. 9. novenarii: o vero
circularis nota , quam ex his ſolam alii vocant Ziferam ,
Georgius Valla Ziphram , per fe quidem nihil ſignifi-
cat ; fed aliis notis addita , numerum multiplicar. Cu-
jus gentis aut hominis hoc inventum ſit, ſeu litteræ fint,
autnotæ , haud conftat. Quidam ab Hebraico Saphar,
quod fonat, numeravit , originem accerfunt . Valla
lib.1.Arithmetices cap.1. Indis ,Orientalibus gentibus,
inventum tribuit , argumento defcriptionis que a dex-
tris partibus in ſiniſtras eat , quod Chaldæis , Syris ,
Ægyptiis, & toti denique Orienti eſt commune. Alia
alii commentancur , ut Cobarruvias , Voſſius in Ma-
themat. Reinharcus Robigius lib.8.Robigal , cap.i. O-
Stavius Ferrarius , Athanafius Kircherus in Arithmo-
logia , Daniel Papebrochius in Serie Patriarch .Hiero
folym.p.55.10.3.Maii Daniel
, Huetius in Demonſtrat.
Evangel.pag.647 .& c. Breviloquus: Cifra , figura ni
hili . Parabolæ Alani de Infulis ;
Inter narrantes Chilfram juvat eſe figuras .
Idem in Planétu naturæ : Illic veſpertilio avis herma-
pbroditica Cifri locum inter aviculas obtinebat . Et lib.
2.Anticlaudiani cap.7 :
Qua ratione , quibus caufis , H , littera non fit ,
Cum fibi prætendatſcripturam , nomen & ufum ,
Sed Cifri loca pofideat , ſolaque figura
Jus fibidefendens elementipreferat umbram .
Henricus Aquilonipolenfis in Lubecca lib .2.c.11 .
Ut pupa prefumfit aquila ele,alinus leo quondam ,
Simia regnatrix , Cifra figura fore.
Scribit Theophanes ann.2.Rhinotmeti, & 19.Copro
CIF : 572
nymi , P- 314. & 362. Arabes neutiquam numeros ſua
lingua exprimere potuiffe , ideoque in deſcribendis
publici ærarii codicibus , Chriſtianos adhibere folitos
fuiſſe .
CIPHRÆ , Characteres occulti, Gall . Chifres ,
quibus arcana & quæ ab aliis ignorari intereſt, folent
perſcribi ac ſignificari. Illarum variasſpecies, Cipbras
simplices, non ſignificantibus characteribus mixtas, du
plices litteras unocharactere complexas, Ciphras rote
Cipbras clavis , Cipbras verborum , enumerat illuftris
Verulamius . Vide Hofmannum in Lexico .
I CYFRÆ , pro Cifre ſcribit Bern , de Breydenbach
pag.190. Itinerarii ſuiHierofol.
I CIFUS , pro Scypbus , Vaſculum potorium.Oc
currit in Codicillo Bertrandi de Turre an. 1281. apud
Baluz . Hiſt, Arvern. tom . 2. pag: 508. & fupra in
Caritas dilta menfura vini, &c. Chartular.Compend .
Duomanutergia,tria auricularia , duo Cifi madelini.
CIGNONUS , Tabular.Priorat.de Domina in Del
phinatu fol.114.Et 8.jornales pro corovata , : pro Kl.
6.den.de ublias , & s . faſum de Cignonis , O dimidiam
boxiam , &c.
CIHARE , Vocare . Gloffar.Sangerman .MS.n.
501.legendum Ciere .
CILIARE , eſt detinere oculos avis ( falconis ) clau
fos cum palpebra inferiore ſuperindu &ta ufque ad cilium .
Diciturautem Ciliare pro eo quod cum palbebra inferiore
contegitur oculus uſque ad cilium . Ita Fridericus II.
Imp.lib.z.de Arte venandi cap.37 . ubi ciliandi falcones
modum pluribus defcribit .
I CILIATURA ,,Cilium , Pili palpebrarum . Vi
de locum in Raſpare .
CILIATUS, szoppus , in Gloff.Gr. Lat.[Addunt alia
Gloffæ fimiliterGr.Lat.Cilio magno præditus : ſed me
I CILICIATUS , Inducuscilicio . Acta SS . Maii
Ciliciatus denudipes .
I CILICIO , Cælum , Scapellum . Vide Celio .
CILICIUM , Veſtis interior , feu ſubucula ex pilis
animalium contexta , (unde nomen) quam Monachi &
vitæ ſanctioris viri ad domandam carnem , fub cæteris
veſtibus deferunt, ne dum cernitur , vanam procreet
oſtentationem ; unde Cilicium abordinario Monacho
rum habitu rejicit Caffianus lib. 1. Inſtit.cap.1 .dicens
ſapere ſuperbiam , & nullum corpori conferre emolu
mentum , impedire item laborantem , neque fuo tem
pore in uſu fuiffe , niſi apud paucos. Gloff. Baſilic.
Κιλίκια , τραγοι απο Κιλικίαςοι δασε και πάνυ δεκεί σε υπερέ
x ? r.ci pozostpézou, 5"Isving ov teex rowt.Jipuc K
aixia Nizortu . Jo. de Janua : Cilicium , velamentum
fa&tum de pilis caprarum , vel taxorum , unde tentoria
fiunt, & mortui operiuntur . Paulinus lib. 2. Vitæ S.
Martini :
Quin de contexto ſetis coopertus amiétu ,
Exæfa aſſiduo compunxitacumine membra ,
Ut tereret tenuem veſtis ninis aſpera pellem ,
Et cutis extentis ſtimulis attałta paveret :
De ciliciis & cilicinis , conſule Salmafium ad Solinum
p.488.Savaronem ad lib.4.Sidon . Epiſt. 24. Lindenbro
gium ad lib.24. Ammiani& Haeftenum .
Cilicia , feu Kinikid , & Kindnice vocabant etiam
Græci nuperi Centones ac feltra , quibus telorum & la
pidum , è machinis emiſſorum , vim retunderent. Iips
καλύμματα και τραγιων τειχών , & fit καλεσι Κιλίκια , Pro
copio lib.2.Perſic.cap.26.Vide Leonis Tactica pag. 52 .
61.106.231.
CILIO , (Cilium , Cilix . ]Ugutio: Hic cilix , quem
vulgo cilionem , vel Capfellam vocant . Vide Celio .
CILLABA , alias Cilliba , Menſa cibatoria , que
fini
 573 CiL
$ finita comeſtione removetur , eo dicitur à cilleo , es.bec
afidela dicicur . Joan . de Janua . Fefto Cilliba eſt
OS
menſa rotunda. [ Legendum Cibilla, ut & apud Var-
ronem li.4.de Lingua Lat.c.25.Menfam eſcariam Cibil
I lam appellabant; es erut quadrata , ut etiam nunc in ca-
ftris eft: a Cibo Cibilla dieta : poſtea rotunda facta . ]
CILLERE , Movere , apud Iſid.lib.zo.Orig.ca.
14.& in Gloſſario Sangerman .MS.n. 501. Vox eſt vete-
ris Latii. Plaut.Amphitr.Aliquem bominem allegent
mibi advenienti os Obcillet probe. Miracula S.Dio-
qui
Ech nyſiii Pariſ.in A & tis SS. Benedi&t.fæc. 3.part.2.pag.359.
Sole jam in occiduas vergente partes , quædam adoleſcu-
la .... textiliopere laborabat; cum repente ferram ra-
dioli quo fila Cillebat , manus ejus adheſit tam valide ,
ut cruciatum ſe cauterii ferre voce querula teſtaretur ,
Vide Cillaba ,
I
CIMA , Cocumula , in Gloff.Ifid .(Excerpta Pithæi
Cuma, non male pro Cyma . Pro Cocumula Grævius
cmendat Cumula , Forte melius Comula , ex his libri
17.Orig.cap.io.verbis : Cima dicitur quafi coma; eſte
nim ſummitasolerum vel arborum , in qua vigens virtus
naturalis oft. Pro Coma Gloſſator Icripſerit Comula .
Ut ur eſt Cyma non Cima, à Græco xūna per craſin pro
xúnma ſcripſerunt Plinius & alii . Ille lib.9 . c.8. haber :
Cymas braſica à prima fe&tionepreſtat próximo vere. Hic
eft quidam ipſorum caulium delicatior teneriorque cauli-
culus. Hinc GalliCime , Itali & Hifpani Cima montis
acumen appellant, ac generatim cujuſvis rei altioris
fummitatem , Charta Thcobaldi Comitis Campaniæ
pro Abbate Moliſmenſi an . 1233. De iiſdem nemoribus
capient Monachi quicquid ipſis neceſſe fuerit ... tam in
groſo quam in gracili...à pede uſque ad Cimam . Potio
probatiſlıma contra calvitium in Codice veterum Ca-
nonum MS.decimi circiter fæculi, è Bibl.Illuft . D.D.
Chauvelin Cuſtodis ſigillorum regiorum :
Tres nimium Cimas dura de rupe revulſas,
Tot picæfaltus capies , tot ſibila milui,
Tot fonitus laticum , rane tot fronte capillos ,
Virginis ex factis ternos compone maniplos.
Hec una vitreo calici congeſta terantur
Vaſe rudipilo , Bacchi commixta liquore ,
Solis in exortu turbato porrige calvo ,
Mox teneroscapiticernes concreſcere crines . ]
I CIMATIO ARBORUM , Arborum cime fucciſa .
Vide locum in Houſebote.
T CIMATOR , Tonſor pannorum , in A &tis SS.
Judiito.3. pag.936. ubi de B. Michelina :Tertio accede-
Gregorii II.PP.ad Leonem Ifaurum in VII.Synodo.Vi
re debeant omnes mercatores , Jartores , Cimatores , mer-
deGregorium Magnum lib.i. Epiſt.130.lib.2 .Ind.11.E
ciarii . piſt.49.lib.10.Epift.45.Anaſtaſ.Bibl.in Vita S.Jo. Elee
CIMBA , Capſa Reliquiarum . Translatio S.mof.num.26.84.1.20.Cod.de Agricol.Kshuan.copulaxcor, in
Mauri Martyris an.1348.Nonnullas Reliquias...dequa- Nov.70.cap.4. Gloffæ MSS. Cimeliarchum , ſecreta
dan capſa feu Cimba antiqua ( tranftulimus . ) rium principale .
CIMBARIUM . Vide Ciborium . CIMEN , Somnus , dormitio , Gr. xciunud,
CIMBER MERCATURARUM , f.Tantum mer-
cis quanțum Cymba vel Cymbula vehi ſolet . Litteræ
Philippi Aug,Franc.Regis ann. 1207. apud deLauriere
to.2.pag.413. Quæcumque navis de Imbernia venerit
ex quo caput de Guernes tranfierit , Rorbomagum veni
re , unde nos de unaquaque navi babebimus unum Cim-
bermercaturarum , vel decem libras.
CIMBIA , orum , Joanni de Janua , Pocula facta
ad fimilitudinem cimba navis, Ex Gr.xíjßioy. Ælfricus
in Gloff.cap.de Vaſis ; Cimba , fcip -fæt.
CIMBICES , Minima quæque plurimifacientes,
apud Suſſannæum in Vocabulario , à Græco xide.Bit i
Sordidus, tenax & plus æquo parcus .
CIMBORIUM , Vide Cimbariun in Ciborium ,
CIMBRI , Lingua Gallica latrones dicuntur , in-
quic Feftus . Glollæ MSS. Regiæ Cod . 2062. Kiuo
Bpos , o tasás , Inde forte aue genti nomen , aut
CIM 574
à gente ' latrocinante latronibus ipſis .
CIMBRIONES , in Jure Hungarico , dicuntur Cu
ſtodes canum regioruin .
q CIMEDALIS , ut mox Cimelia . Supellex. In
formaciones Civitatis Maſſil.de paſſagio tranſmarino
in Codice MS.Sangerman.Item piſces falſos , copas,
ďallea , & alia victualia , oleum riſum , da Cime
dales fecundum conditiones perſonarum .
CIMELIA , CIMILIA , Theſauri, vaſa , donaria
Eccleſiæ, ex Græco Te XAMLAG : Supellex pretiofa , quam
quiſque habet . Lexicon Gr . MS. Regium : Komaiavor,
neto ts too Xpāuzte. Heſychius: Kerinid, sxiving sõpe
xy TU AFólstu x pilete. Homerus Iliad. S.
Πολλάκαι αναφενεια πατρός κειμήλια κιτιι ,
Χαλκός τε , χρυσός τε και πολύ κομεντός τε σίδηρG» .
Depoſitive pecunia , Senatori lib.6. for. 8. Gregorius
Magnus lib...Epift.io.Quæ de diverſis Ecclefiis Cime
lia ſunt collecta ...ferventur ,
CIMILIA . Anaſtaſius in S. Vitaliano PP. Sed dova
ſa facrata , vel Cymilia fan &tarum Des Ecclefiarum tol
lentes , nibil dimiferunt . In Severino : Et ſigillave
runt omne veſtiarium Ecclefie , ſeu Cirabilia Epiſcopi
&c. Alii Codd.præferunt Cimilia , Adam Bremenſis
cap.15 .Beati vero Remigii Cimilia cum ingenti honore
ſervavit Breme. [ Arnulphus in Hiſt. Mediolan . apud
Muratorium to.4.p.9.col. 1.Præcipuein theſauris da Cy
miliis omnibus , quibus incomparabiliter affluebat.] Vi
de Paul.Warnefr.lib.s .Hift.Langobard.c.11.
CIMELIARCHA , Theſauri & cimeliorum cuſtos .
Collatio quæ ſub Juſtiniano facta eſt Conſtantinop .Vir
'venerabilis Eufebius Presbyter, de Cimiliarcba far
& ilimæ majoris Ecclefiæ . Kimin icépx.us, in l. fin . C. de
Bon.auctor.judic.poſlid. & Nov.40. APEIROQur & in Con
cilio Calched.Act.10. Vetera Alta Ecclefiæ Mediola
nenſis apud Puccinellum in Vica S. Simpliciani : Hic
addidit magiſtros cum octo pueris Ecclefiæ Mediolanen
fis, necnon o &to Le &tores minores cum Scola S. Ambroſii ,
de cum Cimiliarcha , numero 2o.inter maſculos & femi
nasadmunus offerendum in perſona totius populi . Adde
Ughellum co.4.pag.616.656.co.6.pag.156.159.162.170.
174.(Sumitur etiam feminino genere pro Theſauraria
in Annal.Benedict.co.4.p.21.n.so.ubiexhibetur Epiſto
la ad Hazecham San &timonialem , urbis Quidilme Ki
miliarcben . ]
CIMILIAR CHIUM , Locus ubi reponuntur Kuch nice.
Sacrorum vaforum erarium , Kshanai apy fov , in Epiſt.2.
xoipois . Vide locum in Cimiterium ,
I , CIMENTUM . Gloff.Arabico -Lat. Cimiento
Hiſpanis; Fundamentum . Cimentarius, qui diſponit
fundamentum .
2. CIMENTUM , Mendacium , cogitatum , in
Gloſſario Sangerman.MS.n.soi. Legendum procul du
bio Commentum .
I CIMERIA , CIMERIUM , Impofita fummæ ga
leæ figura , Gall . Cimier, Italis Cimiero, Cimiere , a
pud Rymer.co.5,pag.569.col.2. in Conventionibus Éd
wardi III.Regis Angl.cum Januenſibus an.1347 . Et in
elmum cum Cimeria , in cujus circuitu erant littere di
centes : Edwardus Dei gratia Rex Francia e Angliæ ,
dy Daminus Hibernie . Bernardus Thelaurarius de Ac
quiſitione Terræ Sanctæ C.167:Infidebat enim equo ma
gno ( ipſe farma pracerus ſupra galeam babens cervina
cornua pro Cimerio ,
CI
 $ 75 . CIM
I CIMESSOR , Homo conditionis abjectæ , apud
Ammianum 28.4.
CIMETERIUM . VideCemeterium .
CIMETUM , Panni fpecies . Hiſtoria Abbatiæ
Condomenſis pag.509.Fecit fieriunam in fulam cum tu
nica dalmatica de biſo ſeu Cimeto viridi, de tria ve
ſtimenta parata . Leg.forte Bruneto .
I CIMICO , Koersa . Glof.Lat.Gr.Eft autem xoei-
(aleuxceilonas , Blandior, blande compello .
4 CIMILIA , CIMILIARCHA . Vide Cimelia .
CIMILINE , Ugutioni & Joanni de Janua , dicitur
vas aquaticum ad abluendas manus , ut dicunt bacinum.
Hacnotionefumitur etiam apud Honorium HI. PP. in
s.Compil.lib.5.tit.19.c.1.& c.29.de Verb. fignif. pro eo
nempe vaſe in quo Sacerdos ſacra faciens manus abluit,
& quo poftmodum uti ſolent Diaconi aut Subdiaconi ,
qui eidem deſerviunt, ad excipiendas oblationes quæ
offeruntur inter Miſſæ ſolennia, dum patena populo
oſculanda præbetur : Verum quia poftmodum Sacerdos
prædifte Capelle aſſerens oblationum nomine minime
contineri ea quæ ipfi Capella in feftivitate omnium San-
& orum mittuntur, vel portantur ad illam ,feu ad domum
Sacerdotis ejuſdem intuitu defunctorum : necnon que in
Cimilini ponuntur, quod de altari ſuſcipit,& c.Tefta-
mentum Guallæ Biccherii Card .Vercellenſis an . 1227.
apud Aug. de la Chieſa in Hift.Eccl.Pedemont.c.36.1-
tem relinquo hoſpitali S. Andrea de Vercellis omnia vafa
mea argentea, Jcilicet Ciminialia, cupas, & cultellos,
Oʻc.Ciminile manicatum , apud Thom Archid. in Hift.
Salonit. cap. 16. Quidam àcausin.cv formatum vocabu-
luni putant , fed ex aquimanile abbreviacum conſtat
Vide in hoc verbo .
CIMINETA , Caminus, Gallice Cheminée.Hiſt.
Dalphin.to.2.pag.274. in Computo an . 1333. & ſeqq.
Proreparatura Ciminetæ falæ magne taren.i.
CIMINUM , Cuminum , feu cyminum ſativum ,
Gall.Cumin , Angl.Cummin . Charta Pacis inter Si-
nonem Epiſc. Meld. & Fulconem Abb . S. Germani à
Pratis an.i 185.in Tabulario Meldenſi : Semel in anno
debetur Epiſcopo Meldenfi ab Ecclefia S.Germaniprocu-
ratio fub hac forma,lx.panes de pane Convētus in eodem
fondere menſura . Pro coquina x.fol. Pariſ. dimidia
libra piperis & dimidia Cimini, 111. libræ cere ad par-
vum pondus, vel una ad magnum , & c. Eadem repe
tuntur in Charta Fulconis in eodem Tabulario affer
vata. Charta Gisleberti de Caerces an.1224. in Archi-
vo Monaſterii B. Mariæ de Bono Nuncio Rotomag.
Reddendo inde annuatim mihi do beredibus meis unam
anciam Cimini in Pafcha. Madox Formul.Anglic.pag.
231.Et redditu unius libræ piperis & unius libye Cimi-
ni. Occurrit rurſus in Præcepto Philippi Pulcri Franc.
Regis an.1304 .
: ; CIMISTERIUM , ut Cimiterium vel Cæmete
rium . Charta Michaelis Epiſc. Taraſſon.in Libro ru-
bro S.Martini Sagienſis fol.39.Concedo vobis.... Eccle-
fiam cum domibus, clauſtris , Cimiſteriis , óc.
I CIMITERIALIS ECCLESIA, in qua humantur
corpora mortuorum .Stephanotius Antiquit.Benedict.
in Vaſconia part.1.pa.669 . ex Chartulario Generenſi :
Dederunt S.Petro Ecclefiam de Sarſaa quæ eſt baptiſma
lis & parochiarum v.eft Cimiterialis.
CIMITERIUM , pro Cæmeterium , noftris etiam
num Cimetiere . Ebrardus in Græciſmo cap.8 .
Eft quoque dulce cimen , inde Cimeterium .
Infra :
Eftſtatio terion , inde Cimiterium .
Iſo Magiſter in Gloſſis ad Prudentium : Cymitron Gre-
ce , Latine dormitorium . Hinc Cymiterium Cymite-
ria dicuntur , id eft , dormitoria , in quibus fanétiquafi
dormire videntur uſque ad diem judicii.
CIM 576
I CIMITERIUM , Oblationes pro humatione . In
dexMS. Beneficiorum Eccleſiæ & Diæcefis Conftan
tienſis fol.20.èMuſão D. de Cange : Levat dictus Re- ..
Etor Cimiterium cum pertinenciis una cum altalagium .
Vide Cæmeterium & Sepultura.
I CIMITERIUM , Azylus circum Eccleſiam.Char
ta StephaniEpiſc.Redon.exArchivo Majoris Monaſte
rii : Stephanus Dei patientia Redon . Ecclefia bumilis
miniſter . Circa Capellans S. Autberti,ad refugium tan
tum vivorum , non ad ſepulturam mortuorum , quod
dam Cimiterium benedixeramus , inconſultis Monachis
Majoris Monaſterii, in quorum parochia Capella fita eft;
ideoque prohibemus ne ſepultura ibi abſque voluntate mo
nachorum fiat .
CIMITERIUM , Locus quidam feu vicus forte pro
pe Ecclefiam conftitutus . Charta anni 1249. in Tabu
Jario Cafæ Dei de jure præpoſitali veteris Cimiterii de
Jays . Homines Cimiterii de J ay vendere vinum ſeu ſtao
gnum debere in dicto Cimiterio .
I CIMNIFO , Jovouxo v redukty's. Gloff. Lat. Gr.
Quiornat mulieres . Mendum eft pro Ciniflo . Vide Ci
niferus.
CIMONA , Equi morbus , cum equus diu ſtetit in
frigidatus in capite , in qua fluxus rheumatis fit per na
res continue ,velut aqua, & c. apud Petrum de Creſcen
tiis lib.9.de Agricult.cap.24.Ubi vetus Interpres Galli
cus habet Cimorra, vertitque Morve . Italis Cimorro,
eſt quod Gourme dicimus.
CIMOSUS . Conſtitutiones Petri Epiſcopi Ruthe
nenſis Legati Apoft . in Cypro inſula an.1312. cap. 32 .
Quod ſolennes fiant Ecclefie per Prælatos , ubi fačte
non ſunt ... de opere bono e ſolido , tamen nullatenus
Cimoſo, Oʻc.
CIMUSSA , CIMUSSATOR . Gloff.Lat.Gr.Cimuſ
sa , opa '. Lego sipeod , id eft, Ceruſſa . Gloff. Gr.Lat.
MS. W :9 : 0v , hec Ceruſa . Viungo545, Cimuſator. E
ditum habet Cimula , & Cimuſator .
CINABRIUM , Cinnabaris , Gall . Cinabre 3
Ital . Cinabari , Cinabarino & Cinabro . Chronicon Par
menſe ad an.1287 . Et ob hoc fuit ordinatum , quod unus
alius liberde novo fieretad exemplar illias , qui erat ad
ſacriſtiam Majoris Ecclefiæ , eºqui deberet rubricari de
Cinabrio . Vide Cinnabar .
CINADA , pro Civada . Vide in hac voce.
CINÆDUS , ndxouito , Candidam babens
frontem . Supplem .Antiq.An Cinædus , perditus , im
pudens ad roueétum di&tus, quod nihil erubeſcat?
I CINAWERDUNIA . Vide Cinewerdunia .
T CINBOLUM , Campanula , tintinnabulum , quo
Monachi vocantur ad refectorium , ab Occitano Cim
boul , Crotalum , Gall. Grelot. Verus Ceremoniale
MS.B.M.Deauratæ Tolofanæ : Finitiſque Veſperis.....
tenditur ad prandium ,& in introitu pulſatur Cinbolum ,
deinde inſquilla in principio in fine. Et paulo poſt :
Dum videtur Priori , quod fit hora condeſſens (condecens)
mittit aliquem de conventu ad pulfandum Cinbolum pro
collationefacienda , pulfatoque Cinbolo ...omnes tendunt
ad refectorium .
T CINCENDELA , CINCENDULA . V.Cicindela .
9 CINCIARE , Pipilare . Dicitur de pipacu ſeu
garritudine paſſerum . Vide locum in Braulare.
I CINCIDELE . Vide Cicindela .
CINCIDES . Tudebodus lib... Hiſt .Hierofol.pag.
778. Alii mittebant Cincidas in piſcinam , do poltea de
mittebant in os ſuum .
T CINCINERIUM , Umbella , umbraculum ,
Gall.Dais, olim Cincelier . Inventarium Eccleſiæ No
viom.anni 1419.Item umum Cincinerium de tela trium
colorum . Bible Hiſtoriaux apud Borellum : Quand Ju
dith vit Holofernex gefir en ſon lit , deſſous un Cincelier ,
que
1
 577 CIN
qui eſtoit de faphir ,d'eſmeraudes, & couvrdes d'or & de
foge, c.
CINCINNỊUM . Dicta B. Ægidii Ord . Mino-
rum , 10.3.April. pag. 234. Redditur unicuique aurum
pro duro, Scarletum pro ſcarleto, Cincinnium pro Cin-
cinnio. An pilum pro pilo , inquit Editor ? Fere cre-
diderim idem eſſe quod Cincinerium .
CINCINNOSÚS,Cui capilli criſpi depēdēt.Papias.
I CINCINNUS SANGUINIS dicitur de fanguine
fluente , qui quaſi cincinnos deſcribit . Translatio S.
Habundi Mart. inter Acta SS.Bened.ſec.3.part.1.p.520 .
Ecce ſubito illic dum quidam ejufdem Patris Diaconusin
Jindonemunda Sanctiosaulnis geftaret, videt reponte
aforis in eadem findone Cincinnos Sanguinis pendere ,
ac fi eadem bora fanétus ille Martyr gladio percuffus
fuiſet .
7 CINCTA , Cingulum , zona , Gall . Ceinture .
Fundatio Prioratus S.Petri deSalvean.1029.apud Mar-
ten.to...Anecd . col.rso.Crucem unam , caſulas tres , ſto-
bas , manipulos, Cinetas viginti quatuor.Acta B. Joa-
gnoli , to.2. April. p.954 . Quamdam pulcbram burſam
cum Cinéta . Rurſum occurrit ta 3.pag.516 .
I CINCTA , Circuitus, ambitus , modus piſcan-
di , quo circumeundo piſces cinguntur & capiuntur .
Scatuca Piſcatorum Maſfil.MSS. Piſcatores utentes in
genio fivearte vulgariter appellata de Pota , cum qua
magni piſces,præcipue tuni Cinguntur five accumulătur
...cum qua piſces tuni illa arte viaCinciarum accumu-
Lantur eocapiütur in numero infinito ad utilitatē publi-
cerei ,qua utēdo piſcãdo arte illa de Corre à loco delo
Corona in mari citra opinatur occaſionē dare piſcibus tu
norü fugiédi,& ficCinétas illas caprionē piſciū turbat. dator , róus. Quid fi legamus Cinerator, ut ejuſmodi ma
CINCTORIUM , Záru , Cingulum , Gall.Cincłu- lefici intelligantur , quifortilegia fua faciunt in cinere,
re . Ugurio : Cinctorium , quo cingimur . Teſtamen- uc eft in Decretis S.StephaniRegis Hungar. lib.2.c.31.
tums.Cæſarii Arelat.Leoni Presbytero manutergium da- Vide Nocas noſtras ad Cinnamum p.480.481,
ri volo , Domino meo Cypriano Epiſcopo mantum ,
Cinctorium meliorem dari volo. Charta Hugonis Ducis
Burgund.an.1077.proEccleſia Avalonenfi c.6.Spicilegii
Acheriani: Amidi10.aurei , Cinéloria 6.ſtole aurec 8.
Oc. Gervaſius Tilleberienſis MS. de Otiis Impe-
rial.part.2.Vidi eguidem cum nuper Rome eflen , allatam
Cardinali Magiſtro Petro Capuano corrigiam de corio fa .
lamandra amplam velut Cinctorium renum ; cum ex
sontre&tatione aliquas fordes contraxiſſet , in ignem ip-
ſam vidimus ab omni inquinamento purgatam , & in nul
lo confumptam . Adde Orderic .Vital.lib.6.pag.616.622.
CINCTORIUM , Pugio . Gloff.Lat.Gr.Cinctorium ,
παραζών ενν. Paragonium vero μικραν μάχαιραν Greci ex
ponunt . Gloff.Ilidori, Cinctorium , gladius. Perpe
ram tinctorium ; & ita legendum apud Melam cenſent
plerique : Mars omnium Deas , ei pro fimulacris enfes
cin &toria dedicant : pro tentoria . Martialis lib . 14.
Epigram.32.de Perizonio :
Arma Tribunicium Cingere digna latus.
CINCTORIUM CERÆ , Filum cera obductum
quo cingitur fepulcrum Sancti , cui cinctorium iftud
devovetur. A &ta B.Bertrandi to.1.SS. Juniipag. 791.
Pofuit fuper ſepulturam ejufdem Beatiſſimi unum Cin-
& orium Cera . Ibid. pag.794. Vovi cingere ſepulturam
ipſani cum uno Cinctorio deCera .
CINCTUM , f. Murorum ambitus , ut infra
Cintum . A&a conſecrationis Eccleſiæ Urgellenfis an .
819.Marcæ Hiſpan.col.763. Deinde ipfas parrochias de
Valle Lordenfis, ideft , ipſam Petram cum Argilers, vel
Sifcher,cum Linars & Monte Calvo five illa Curriz , vel
Meſapol,utqueTerrers five Taravil, d'illo Cineto, vel
Currezano , atque illam Tintillaginem , vel Oderam ,feu
ipſam Moram , vel illam filvam , atque Biſauram .
I CINCTURA , Cingulum , Gall.Ceinture . Vi
de Chriſtiani de Cinétura .
Trm . II.
CIN 578
CINCTURA REGINÆ . Vide Zona Regine .
CINCTUS . Cinétus judex, à Principe delegatus ,
cingulo donatus. Senator in Pfalm.29.Cingulum figni
ficat quod ad judicis pertinet dignitatem : nam Cineta
poteſtas in ipſo vocabulo nofcitur conſtituta . Sic enim
Cinétum dicimus judicem , quando ejus faſces honoreſque
declaramus , &c. Idem libr. 6. Variar. Epiſt. 2.
in formula Patriciatus : Hinc eft quod & honor ipſe Cin
&tus eft , cum vacaret, nihil jurifdi tionis babens ,
judicantis Cingulum non deponens , & c.Vide lib.4. E
pift.4.Sidon.lib.s.Epift.7.& c.Anaſtaſius in S. Silveſtro
PP. Hic conſtituit ut nullus Clericuswante judicem Cin
eum caufam diceret , nifi in Ecclefia , Ivo Carnotenf.
Epiſt.241.Legibus autem non continetur , immo probi
betur ut Epiſcopus à judice ſæculari ad caufam Ecclefia
fticam vocetur , vel Cinetijudicis ſententie ſubjiciatur.
Adde Epift.247.Papianus ad lib.i.Sentent. Pauli tit . 5 .
Qui apud Cinctos,aut privatos judices fuerit de calum .
nie objectione convictus.Ubi Cellotius ad Conc.Duzia
cenſe,perperā reponit civicos.RabanusMaurusPoem.4 .
Judex Precinctus migrans tibi rite miniſtret.
Non modo vero cinctus judex privato opponitur , fed
& Eccleſiaſtico .
CINCURRIS , Ugutioni dicitur porcusnatus ex
apro ſilveſtri & domeſtica porca . Vide Maialis.
CINDACUM , f.pro Cendatum , Pannus ſeri
cus , apud Rymer.to.4.p.363.Depannis Tarſen , de ſe
rico , de Cindacis, de ſeta aliis diverſis mercibus ;
& c. Vide Cendatum .
CINDADUS , CINDALUM . Vide Cendalam .
CINDATOR , Incantator,Magus.Vetus Gloff.Cin
9 CINDATUS . Vide Cendatus .
CINDRA . Leges Foreſtarum Scoticar. c.7 . Ifte eft
modus pannagii, videlicet de qualibet Cindra , ideji,
de 10.porcis, Rex habebitmeliorem porcum , o foreſta
rius unum hogaftrum .
I CINEFACTIO , Verſio in cinerem . Acta SS.
Junii to.3 p.172.de S. Bennone: Secum in ſepulcro in
venta ſuntabſqueomni Cinefaétione. Hac notione vo
cem Cinefa &tus ufurpavit Lucretius 3.920 .
At nos horrifico Cinefa &tum teprope buſto
Inſatiabiliter deflebimus , doc.
CINEGILD . Vide Cenegild ,
TCINEOLUS,Pullus cigni. Vid.locum in Errarius :
CINER , xoʻvis, Cinis. Supplem.Antiquarii .
CINERAGIUM , apud Guid.Papæ Conſil. 91. qui
bufdam eft jus comburendi herbas in fulva, & ex iis con
ficiendicineres . In Areſtis an.128ş.in Reg. Olim fol.
26.Breſia Cineres recenſentur inter ulagia foreſta
de Leonibus in Normannia : ſed legendum Coveragium
docemus in hac voce .
CINERARIUM , Sepulcrum , conditorium in quo
cineres mortuorum conduntur, in veteribus Inſcrip.a
pud Gruterum 418.12.663.3.850.10.Hinc Cinerarii fio
nes, de ſepultuarii , apud Gromaticos p.304.
1. CINERARIUS , Quipulvere unguentario ca
pillos confpergit . Ugutio : Cavillo , qui calamiftrum
calefacit , ſcilicet ferrum quo capillicriſpantur, hic vul
go Cinerarius dicitur . Vox Varroni, Catoni , & aliis
nota . Gloff.Lat.Græc.Cinerarius, dia @u fruipos.Con
cilium Eliberitanum can.67 . Probibendum ne qua fide
lis , vel catechumena , aut comatos, aut viros Cinera .
rios habeant : quæcunque boc fecerint, a communione ar
ceantur .
2. CINERARIUS , Qui ex herbis deficcatis in ne
more cineres conficit , Cendrier, in Statuto Franciſci I.
Bb Re
 579 CIN
Regis Francan.1518.pro Foreſtis art.9.Charta an. 1103
ex Tabulario S.ArnulphiCriſpiacenſis : Stephanus Co-
mes volens ire Hierufalem , de iis que ufurpaverat, ſa
tisfecit: uſurpaverat namque griariam , circam , ex
arios, O Cinerarios, & molendinum ; Oʻc. (Chartul.
SS. Trinit.Cadom.fol.41.Hec deſtructio (nemorum ) fa-
Ela eſt per carbonarios & perCinerarios o per vinditio-
nes.' Eharta Alienora Comitiffæ S. Quintini an .
1193. in M. Paſtorali Eccleſ. Pariſienſis lib.3. Ch.1 , In
predi&to nemore babeo Cinerarium , pedicarium , archia-
rium , exartatorem , & 'c. Occurrit etiam ibidem infra .
Inquiſitio de Foreſta Aquillinæ in Regefto
efto Philippi
Aug. Herouvalliano fol.118. Cendrerius habet vivum
nemusad faciendum ſuum recoétum , unum ſcutellarium
fe altero ad ſuum ufuarium . Porro cineres confici in
foreſtis Regiis abfque licentia vecant paſlım Regum
Statuta de Foreſtis , an.1518.art.9.an.1547-1566. 1605 .
&c. apud Claudium Rouleau in Collectione Statuco :
rum pro Foreſtis .
CINERASTIUM ARGENTUM . Verus Charta
Longobardica apud Ughellum tom . 5. Italiæ ſacræ pag.
1504. Quia fufceptum completum apud mebabeo pretium
à vos jam nominata Domna Maria Comitiſa emptrice
juxta lege veftra Romanorum , hoc eft , argentum bonum
Cireraſtium ſpectarum libras undecim , ut inter nos
ftatutum fuit , & c. Acendrado Hiſpani dicunt. Vi-
de Covarruviam de Veterum numiſmatum collat. cap.
2. n . 6.
CINERATUS , Ambuſtus , redactus in cine
remi. Epiſtola Guiberti Abb. Gemblac. ad Gertrudem
virginem apud Marten.to.1.Ampliff. Collect. col.931.
Animalia quoque & altilia domeſtica , aut Cinerata
aut ab hoftibus abducta . Supra in v.Cacabatus . Cine
ratus accipitur pro denigratus.
I CINERESCERE , Cinerem fieri,in cinerem re
digi . Tertull.Apolog.cap.40.de pomis Sodomiticæ re
gionis : Si qua illic arborum , poma conantur oculis te
nus , cæterum contacta Cinereſcunt . Vecera monumen-
ta S. Victoris apud Marten . tom . 6. Amplift. Collect,
col.2 22 .
Ne mireris homo , quod Adum ſub bumo Cinereſcat,
Cui cognomen bumus materiamque dedit .
CINERICII, Vocati Chriſtiani à quodam Elindio,
quod cineres Sanctorum & reliquias fervarent & cole-
rent. Vide Durandum lib.1.Ration.cap.3. nu.26 . At S.
Hieronym . Epift.s3.ad Vigilantium Cinerarios dietos
fcribit: Os fætidum rurſum aperire & putorem fpurcif-
fimum contra fanétorum Martyrum proferre reliquias, o
nos qui eas ſuſpicimus , appellare Cinerarios idolola-
tras , qui mortuorum hominum ofa veneremur. Ita Ci-
neres Joannis Baptiſte adorare dixit idem Hieronym . E-
piſt. 17.Vide Concineratio .
CINEWERDUNIA. Lex Ripuar.tit.33. S. 2. Sic
80. no&tes detur ut
ci placitum ſuper 14. ſeu fuper 40. vel
Cinewerduniam ſuam in preſentia teftium recipiat. Oc
currit rurſum tit.72.5.3.6.7.Editio Heroldi habet Cina ,
O Cineworduniam . UbiLindenbrog.Gloffar. Lat.An
glo Saxon .Quaternio , Cinewerdunia , German . Wer
dung, ( quod pretium reddit Eccardus: qui etiam pu-
tat cine idem effe ac Belgicum ziin, Saxonicum ſin luus;
ut ita Cinewerdunia fit Reipretium ; Schilterus vero
credit , Cin , Chin , Kin , Ken , Gen , idem effe quod
Gegen , Kegen , Mutuo, reciproce , ex adverſo:Wer-
dunia , Verdung , i.e.Wærung , Cautio ; eft itaque ,
inquit, aliquis obligatus vel legis beneficio & ipſo ju-
re , vel ex Cine-werdunia, i.pacto . Germani Gerge-
wer dicunt cautionem de reconventione . Pro Cinewer
dunia Tilius legit Cive -verdunia. ]
4. CINGA , Modus agri . Charta Vigilii Epiſc.
Autiffiod.circa annum 670.apud Mabill . tom.1. Annal .
CIN 580
Benedict. pag.694. col. 2. Simili modo Bafilicæ terram
que conjacet in villa, quæ vocatar Flivenaſam Cingas
11. Vide Andecinga .
CINGELLUS , Apex , ſummitas montis , Cabeça
de monte . Charta Sancii Regis Aragonum , apud Mar
tinezium in Hift.Pinnatenſili. 3.cap.23.Et aſcendimus
in illo Cingello ante S.Martinum, fuper illa fonte unde
apparet Izarbevilla, exterminavimus illum termi
num de illa Ecclefia fan&ti Victoriani de Iſus , quomodo
aqua vertit , O'C.
I CINGERE , Obligare . EpiftolaMagiſtri Or
dinis Prædicat.an.1292.apud Marten.co.4. Anecd. cola
1851. Ad quod miniſterium (predicationis ) exequendum
tanto diſtrictius Cingimur, quanto ad boc folum ex titu
lo nominis, fed ex prædicationis officio , pro ſalute bomi
num nofcimur inſtituti.
CINGILLUS, Etproov, fsvrov, in Gloff.Lat.Græc.
Zonula , Strophium . Hinc
CINGILLO , vel CINGILLIO , apud Pollionem in
Claudio uti rectereftituunt viri docti , pro Singilio .
CINGULA , Equi cingulum , quo illius pectus cin
gitur , Gallis, Cengle. Gloffæ Lat . Græc. Cingula ,
nofórn . Ebrardus Betunienfis :
Cingula ſunt hominum , Cingula foringit equuma
Rigordusan.1188.Aqua torrentis miraculofe tantum ex
crevit, quod attigit ufqaead Cingulas equorum . [ O
vidius ipfe de Remedio amoris :
Afpicis ut preſos urant juga prima juvencos ,
Ut nova velocem Cingula ledat equum .
Hinc Iſid.lib.zo.Orig.cap.16. Cingula bominum generis
neutrieſt ; nam animalium genere fæminino dicimus
bas Cingulas . )
1. CINGULUM , Dignitas, Magiſtratus , honor.
Suidas : Závil , oid biogia . Fortunatus lib.7 .Poein.7 . ,
Ad te confugiunt , te Cingula celſa requirunt.
Et Paem.16 .
Auxit & obfequiis Cingula digna tuis .
Synodus Remenfis apud Baldricum Cameracenf. lib. si
cap.14. & Flodoardum lib.2.cap.5.9.18. Si quis in quoli
bet graduvel Cingulo conftitutus , aut poteftate fufful
tus, & s.[Atto Vercell.Epifc.Epiſtola ad Azonem Præ
ſulem apud Acherium to . 8. Spicil. 115. Si quinefarium
atque damnatum matrimonium ( in gradibus prohibitis)
contraxerint, ex priori matrimonio liberos non habue
rint, Statis fuis facultatibus careant, & dos fiſci juri
bus vindicetur. Polt publicationem autem & Cinguli
fui patiatur amiſionem , etiam exilio puniatur . ]Cingu
lum præfe&ture , apud Gregor.Magnum lib.8.Epift.37.
Cingulum dignitatis , in leg...Cod. Theod . de Condu
ctor.dom.aug. & l.11.de Muner.Vide Edictum Theode
ricic.73 . & in Epilogo, Novel. Theodofii & Valentinia
ni de Metatis,Capitula CaroliMagnilib.5.c. 228.lib.6 .
0.71.99.& c.præterea Jacobum Gotofred.ad lib. 3. Codi
Theod.de Poftul.
CINGULUM MILITARE , MILITIÆ , non femel in
Cod. Theod.& Juſtin . & alibi non ſemel .
CINCULO MILITARI DECORARE , Militem crea
re . Charta PhilippiMagniRegis Franc.an . 1313. pro
Petro Du Chemin illius valetco : Quem hac inſtanti die
Dominica ordinavimus, diſponente Deo Militari Cingu
lo decorare. [ Epiſtola Friderici II.Imp.ad Regem Fran
ciæ de Comice Provinciæ apud Martenium com.z.Am
plift.
pliff.Collect.col.1143.Et benigne in omnibustanquam fi
lium pertractantes , Cingulo decoravimus Militari, de
omni bonore ac terra fua inveſtientes ipſum pervexilla . ).
Le Roman de Jordain MS.
Se me chers peres nous Ceinſiſt or le branc ,
Et la colèe vous donnaft maintenant.
L'Ordene deChevalerie MS.
Aprez en fon eſtant le liève ,
Si
 581 CIN
.
Sile vous chaint d'une Chuinture
Blanche de petite faiture .
Sire , par chette Chainture ,
Eſt entendu que vo carnete ,
Vo rains, vo cors entierement
Devez tenir tout fermement,
Ainſi com en virginitè .
Vos cors tenir en nettete ,
Luxure deſpirer do blaſmer ,
Car Chevaliers doit mout amer
Son cors à nettement tenir ,
ol. Car Diex bet mout itel ordure .
Li Roy reſpont bien eſt droiture .
CINGULUM MILITARE AUFERRE , à Militia de-
gradare . Sugerius in Ludovico VI.cap.21. de Thoma
deMarla . Cono Preneſtinus Epiſcopus... anathemate
IZ. ſcilicet generali detruncans , Cingulum Militarem ei
licet abſenti decingit ; ab omnihonore tanquam fcelera
ED tum & infamatum , Chriftiani nominis inimicum , om-
nium judiciodeponit .
CINGULUM REGALE . Vita S. Bathildis Reginæ ,
de eadem : Sed & ipſum vegale, quo cingebatur , Cin-
gulum và ſacris lumbis abſtulit, fratribuſque in eleemo-
fynam dedit. Fortunatus lib.8.Poem.4.
Pulcra topaziacis oxeratur Zona lapillis .
CINGULUM , inter veſtes Eccleſiaſticas vulgo recen
fetur . Stephanus Eduenſis Epifc.lib.de Sacrament . al-
tar.cap.10.Cingulum quo alba conftringendo renibus cos-
ptatur , & *c. Vide Menardum ad librum Sacramento-
rum Gregorii pag.260.
CINGULUM INSCRIPTIONIS accipere jubentur ac-
ſe pænam obligent per calumniam ,
non probantes quam expofcunt accuſatis aut delatis in
fligi , in Conſtitut.Sicul. lib.2.cit.14. ubi alii vinculum
legunt.
CINGULA DARE HOsti, Oblidere , obſidione cin-
gere .
Will.Brito lib.7.Philipp.
Talia magnanimus boſti dare cingula novit .
I CINGULUM LAPIDUM , Corona muri , ut con-
jeéto , Gall. Gordon . Chronicon Parmenſe ad ann ,
1291. Elevata eft turris ſanctæ Mariæ majoris Ecclefia
à Ĉingulis lapidum fine archetis in ſurſum per multa
brachia : & fa &tus eft ibi quartus circulus, & ſunt ibi
quinque clavi de lignamine roboris .
2. CINGULUM , Regio ſuis finibus definita , vel
terminus , limes. Cingulum Florentinum , apud Fron-
rinum de Coloniis , pro agro , regione : Varie autem
regiones non habent equales centurias vel menſuras . In
Cingulo Florentino, in centuriis fingulis ſunt pedes40.
Notitia ann.1239.in Tabulario S.Bercini : Extra Cin
gulum meræ (Paludis) quod vulgo dicitur Bord . Vita S.
Romani Abbat.Jurenfis n . 9. Nam propter locum ip
Jum in rupe valde edita , quæ ſuperjacet naturali ſaxo
prominente quoque Cingulo, quod cavernas ſpatiofiſi
mas intus addebat de affe&tu parentali inſtituentes virgi-
num Matrem ,centum quinque illis religionis gubernacum
lo rexiße Monachas tradunt. Locus ipſegut preciſa inac-
ceſibili defuper rupe , acfub Cingulo prolixius natura
liter perexciſe ,nullum ulterius Cinguli preſtabat egref-
fum , & c.Etn.19.Germanam quoque fuam , quam in Cinc
gulo illo , vel Balma , Gallico , ut reor , ſermone voca
tem (leg.vocato)Monaſterio præfecerat puellari, G.Vi-
de Ignotum Caſinenſem cap.12.Infra , Circulus .
T 3. CINGULUM . Charta Alberti Ducis Au-
ftriæ pro cænobio S.Crucis an.1286 . apud Ludewig.co .
4.Reliq.MSS.p.266.Item fifur aut malefactor alius mor-
ti obnoxius in bonis ipforum deprehenſus fuerit Oʻdeten-
zus, per Officialem eorum allignandus fit Cingulo tenus
judici competenti. Ibidem pag.288.in Diplomate Fri-
derici Pulcri Ducis Auftriæ , confirmantis Litteras
Tom . II.
CIN 582
Leopoldi fundatorisGyrienſis in Styria an .1312. Siveni
ro aliquis liber vel ſervus Clauſtri de furto vel de quo
cumque alio maleficio fuerit accuſ& tus, cauſa coram of
ficialibus Clauſtri ventiletur , fi convictus legitime
fuerit,res convicti omnino Clauſtro permaneant ; ſed ipſe
fi mortem promeruit corporalem vel membri mutilatio
nem ,ut Cingulum comprehendit , judicio noftro in Tiver
judicetur. Obſcura mihi eft in his locis Cinguli notio .
An poffet intelligi judicium , in quo de gravioribus de
lietis agitur, quibus pænamortis vel mucilationis fo
let infligi, & in quo fententiam ferre poſſunt foli Judi
ces à Duce inſtituti, exclufis iis qui à Monachis pro
levioribus deli &tis inſtituebantur ? Si vera .eſt divina
tio , unde judicium hujuſmodi dicitur Cingulun ? For
te quia illud habebat non quilibet judex privatus aut
ecclefiafticus; ſed is tantum qui à Principe delegatus
erat cinguloquedonatus. Vide Cinétus.
CINGULUS . Gloffæ MSS. ad Alexandrum Iatro
foph . Erpes, Cingulus, id eſt, impetigo .
I CINIAS, 718bvlov,Supercilium .Suppl.Antiquarii.
T CINICUS , Canum cuſtos, cui canum cura com
miffa eft, à Græco Kuvinos , caninus. Acta S.Romani
MSS. Interagendum copula detrahitur canibus , & à
Cinicis in fanétum virum incitantur protinus.
CINIFERUS , CINIFLO . Joan.de Janua : Ciniflg
dicitur ille quicum folliculo ignis.flammam excitat, vel
qui calamiſtrum calefacit , ſcilicet ferrum quo capilli
criſpantur. Hicvulgo Ciniferus dicitur, componitur
a cinis , b'fo, as, Gloff.Lat.Gr. Çiniflones, ornatrices.
Sic leg.in Gl.Gr. Lat. Iwwex @Y XOGU tas,Ciniflo.Male E
dic.Cimnifo. Occurrit in Notis Tironis p.199 . & apud
Horatium ,Joan . Sarisberienſ. in Policrat.li.3.C.12. &c.
TCINIFES,vel CINIPHES,Muſce minutiſſimæ ſunt,
ſed aculeis permoleſtæ , quibus tertia plaga ſaperbus po
pulus Egyptiorum cæſus eft.Ifid.li.12.c.8 De hac plaga
Exod.8.16. & 17. & Pl.:05:31.Severus Sulpit.in Hiſtoria
de Pharaone & plagis ejus habet : Donec ſuperductis
>
Ciniphibus terra oppleta eſt , Chaldæis fatentibus ma
jeſtate divina iſta fieri. Lxx. Interpretes appellant oxni
. Vide Scinifes.
I CINIFII , Majores hirci dicuntur à fluvio Cine
fe in Lybia ubigrandesnafcuntur. Ifid.lib.i2. Orig.c.t.
Hinc emendandum veţus Gloff.Sangerman. ubi perpe
ram Cinubii .
CINIS . Cineres qui in Capite jejunii fratrum , olin
pænitentium , hodie fidelium omnium capitibus imponun
tur , exinduſtria fiuntde cremiis farmentorum , qui et
iam ftudiofe mundantur & cribrantur , & benedi&ti con
ſervantur ab Infirmario, ut morientibus fratribus cum
cilicio ſubſternantur . Ita Bernardus Mon. in Conſue
iud.Cluniac.MSS.c.64. Vide Caput jejunii .
© Quatuor anni temporibus in Monaſterio S.Mar
cialis Lemov.benedicebantur cineres atque codem ricu,
quo initio Quadrageſimæ , imponebantur ; qui mos eti
iamnum viger.Eumdem à Canonicis S.Stephani obſer
vatum fuiſſe conſtat ex ejufdem Ecclefiæ codicibus
MSS.Hæ funt autem benedi&tiones Aſcetis S. Marcia
lis ufitatæ , ficuti eas refert Stephanotius noſter to. 2 .
Fragm . Hiſt.MSS.Omnipotens Deus ſua vos clementia
benedicat , & Spiritum vobis fapientiæ ſalutaris infun
dat . Amen . Catholicæ fidei documentis nutriat , din
bonis operibus perſeverantes reddat:greſſus veſtros ad vi
tam dirigat , viamque vobis pacis & charitatis oftendat.
Amen . Benedicat vos Dominus , cuſtodiat vos ,
mifereatar veſtri ; convertat vultum fuum ſuper vos ,
det vobis pacem. Amen . Quod ipſe preſtare digne
tur , qui vos de limo terre formavit, & pretiofo Jan
guine redemit, cujus poteftas permanetin fecula fecus
lorum . Amen . Hic fiat * Benedi&tio Dei omnipotentis
Patris & Filii Spiritus S. deſcendat ſuper vos ,
Bb 2 ma
 583 CIN
maneatfemper. Amen , Santte Martialis intercedespro
nobis nunc ego in hora mortis noftræ , Amen ,
CINERÉS CLAVATI , Quiex fece vini ficcata &
combuſta conficiuntur , Gall, Cendres de Gravelee :
quosalii vocant Cineres Clavellatos . Litteræ an.1 332.
10.2.Ordinar,Reg.Franc.p.90 . Inhibitum fuerat,quod ....
grana,gauda,gayda,garancia tin & tæ , necnon paſtellum ,
cardones domeftici five franchi, Clavati Cineres, atque
ligna, & cetera omnia & fingula,quead paraturam , tin-
Euram ....pannorum ...neceffaria ſunt, doc.
CINNABAR , CINNABARIS. Papias:Cinnabrium ,
pulvis rubricoloris , quidam boc dicunt eſſe minium.Ifi-
dorus lib.19 ,Orig.c.23.Nonnulle etiam gentes non folum
invetibus , fed & in corpore aliqua fibi propria ,quaſi
infignia vendicant , ut videmus cirros Germanorum gra-
nos Cinnabar Gothorum . Ubi Cinnabar, idem vide-
tur quod Græcis xira Baer, neutro genere ,ita ut id vo-
cabuli referatur ad colorem veſtiumGothicarum , quæ
rubricatæ erant, vel quod faciem cinnabari ac rubrica
inficerent. Eft autem Cinnabaris , fuccus arboris , ut
diſerte habet Arrianus in Periplo maris Erithræi , ta-
metli fecus alii ſentiant.(Haud ignora fuit Latinis ſpe-
cies hujusminii ; ſic enim Plinius 33.7.Cinnabari vete
res pingebant , Et infra . Cinnabaris adulteratur fan-
guine caprino. ]Vide Gorræum in Definit. medic. &
Leonardum Fuchſium lib.1.Paradox.medic.c.30.
PER CINNABARIM SUBSCRIBERE folebant Imper.
Conſtantinop.id eſt , rubris literis , Gregorius II . PP.
in Epift.ad Leonem Ifaurum Imper. Cum literæ the dog
non aliene figillis Imperatoris obſignatæ effent , ac ac-
curatæ intus ſubſcriptiones per Cinnabarim propria ma-
nu tua , ur mos eft Imperatoribus ſubſcribere , Exſtaç E-
pigramma Joannis Euchaitarum Epiſc, Er's tov dedi kive
ναβάρεως χαραγωή χεσαν .
Η' Δ σπό τα χείρ τα σοφε Μονομάχι
Aanvov viventing to skors ,
Avf et xetrex pés ou nopou pox pow ,
Βασιλική και γνωeίσμα λαμπρόν αξίας .
Vide Annam Comnenam p.8o. & Notas ad camdem p .
253 Obſervant præterea Camillus Peregrinus in Hift.
Benevent.com.1.pag.232.& Michael Monachus in San-
& uario Capuano pag, 649.Principes & Archiepiſcopos
Capuanos rubrica pariter ſua diplomata fubfcripfiffe .
[ Vide Gloff. mediæ Græcit . ]
q CINNARI, ut quidam putant , acitabula que
percuffa in modula concitantur. Sic Gloff.MS.San -Ger-
man.num.501 ,
4 CINNES, Cinni. Gloff.Ilid.f.legendum Crines;
Cinni enim funt intorti crines .
I CINNITUS . Vide Cenitus ,
1 , CINNUS , Tarti aris , in Gloff.Arabico - Lat.
2. CINNUS, Cygnus, Fridericus II.Imp.lib.i.de
Venat.cap, 2 , de Pelicanis : Hæ funt aves magna ad
modum Cinnaram alba , longum delatum babentes ra-
ſtrum , fub quo habens pelliculam , quam aperiunt condani, qui pergit per ipſe riulo uſque in rivolo , qui de
claudunt piſcando ad modum fagena . Sed quod Pelio
canum Fridericus, Onecrotalumvacat Bellonus, Ade
de cap.4.9.13.& c.
CINÓCICLOCUTORIUM , in Gloffar.Lat.Gall.
MS.ex Bibl.Thuana . Eflai à re de moulin ,
4 CINQUANTINA , vox Italica , Quinquage
na , Gal . Cinquantaine , Hiſp.Cincuentena . Miracu.
la B. Simonis Eremit, Auguſt. Rainerus filius ...decins
quentena S.Marci ; quod videtur dictum à numero fa-
miliarum unam quali tribum conftituentiun.Cinquan
fina militum , pro Turma 5o,militum in Chronico Par,
menfi ad annum 1247
& CINQUENIUM , CINQUENUM , Quinta pars ,
Gal.Quint,le Cinquième. Donatio Reg .Ludov, Comitis eft in canticis, & citharis , o Cinyris , ego in cymba
Provinciæ ann.1349.ex Schedis Præſidis deMagangues : las, Occurrit ead.lib.43.sta
CIN 384
Item ego fervitia , quartoner & Cinquenix matomorum
quæ dicta curia percipite peraspere oft confuetu ir civi
tate territorio Siſtaria . Donatio ann.1317.Hift.Dal
phin.co.2.pag.166.col.i.Cum fuis territoriis , diftri &ti.
bus, juribus...terragias , quartonibus, Cinquenis , ſey
ſinis, vintenis , doc.Vide Quintum.
q CINTA , Vox Italis & Hiſpanic nota , Cingu
lum , zona , Gall.Ceinture. Miracula S. Zicæ dom.3.
April.p.516.Fuit attracta de ambobus-crunibusesy.pedi
bus & tota perſona a Cinta ; ideft, abea corporis par
te , quæ cingi ſolet, queque etiam dicitur GalbiceCe
inture. A &ta B.Taratiz to.3.Junii pag.477.Habeat &
meas Cintas , meas fcarlatus, es penasvonins aran
çanes. A &ta S.Francifcæ Romanæ tom .2. Martii pag .
164. Habebant fuper earun -cnpita fingulas Cintas zone
accenfas ; i.e. circulos. Vocem Cindamieciam accipiunt
Itali pro Murorum ambitu , quem Galli Enceinte ap
pellant. Rolandinus Patavinus de Factis in Marchia
Tarviſina lib.5.cap.18. Ereftis etiam traducchis quant
pluribus, frangebant die noctuque caftrum cajiri pa
latium quafi deftruxerunt ex toro . Villametiam o Cin
tam caſtri die xv. exeunte Juniocomburerunt. Et lib.
12. C. 14. Die IX. exeunte Auguſto , confenferunt ea de
derunt extrinſecis impugnantibus omſtri munitionem ex 1
tremam , que Cortina vulgariter dicitur , four Cinta .
Vide Cintun .
I CINTADAMAGIUM . Vide Citadanaginan .
T CINTENARIUS . Vide Centenarius .
CINTRACUM , vel CintRACUS , Pablici vig
tinnabuli , fi bene conjecto, pullus citatior,Gall.Toc
fin , Iral . Sturmo, f . ab antiquata voce Sing, Signum ,
Campana , & ab alia etiamnum à noſtris ufurpara Trus,
Crepitus , ftridor . Ottoboni Scribæ Annal:Genuenſes
lib.z.ad ann.1196.Dominus Druduspopulum per campa
nam & Cintracum convocavit ad parlamentum.Barcha
lomæi Scribæ Annal.ejuſdem arbis ad ann . 1227. Præce
pit quod parati eflent ſequi ipfum.cum armis ad fanum
campane vel Cintraci, ad quemlibet alium rumorem .
Iidem Annal.ad ann . 1227, DominusLagarius per com
panam • Cintracum more folito omnes fecit ad puria
mentum in Ecclefia S. Laurentii convocare. Sed alia nig
tione mihique obfcuriori fumi videtur apud Ogeriem
Panem in fuis Aan.Genuenf.lib.4.ad ann. 1917.abi fit
habetur : In civitatem noftram venerunt Pifani nobi
les viri Scorzaluppus da Aldobrandus Succicus and reci
piendum juramentum bominum , mille Cintracum in
anima populi .
A CINTUM , f. ut Cintu , Murorum ambitus .
Teſtamentum Guillelmi Vicecomitis Agathenfis , in
Anecdot. Marten.t0.1.col.180.Et ordinavit mbi , Gas
findis, villa Vnirago oum ipfa turre , de cum ipfo Cin
to, & cum ipfa Ecclefia, Præceptum Ludovici Tranf
marini an.'938.in Appendice Marca Hiſpan.col. 850.
Deipfo cænabia fupra nominato , ideft , depoio Trasba
fcendit deipfas tecas , & injungit in tarrentes, qui di
ſcurrunt de ſerra Vinealasuſquead ipſo Cinto contra ipfo
Tremolofa . Vide Cinétum .
& CINTURA . Vide Chriftiani de Cinétura .
CINUBII , Vide Cimifii .
CINUS , témpt , Cinis , Supplem . Antiquarii .
Vide Cnius,
I CINUVERDUNIA legirur in codice Corbio,
nenſi pro Cineverdunia , quod vide .
1
I CINYRA, Jofepho Kivupa, Citharæ genus queru
las & lamencabiles pulſacu reddens voces . t. Machab,
4.54.Secundum tempus O fecundum diem , in qux con
taminaverunsillud (altare ) gentes , in ipſa renovatam
GIO
 585 CIO
CIONITÆ , Græc. Krovirui, qui & Stylitæ , Mo-
nachi , qui dies nocteſque ſuper columnam vitam exi-
gebant : cujus inſtituti auctor fuit Simeon cognomen-
to Stylita , de quo pluribus egere Allatius in Diatriba
de Simeonibus pag.6.10.Baronius, Bollandus , Rade-
rus in Virid.Sanctor.& alii . Hiſt. Miſcella lib . 22. p.
692. Adeo ut omnes Monachos * Inclufos , atque Cioni
tas,
qui Deo placere nofcebantur , ſub tributis redigeret.
Ex Theoph.p.361 .
9 CIORMA , Remiges triremis ,Gall.Chiourme.
Epiſtola Poteſtatis Piſanæ Vicario Maſſilienſi, in Ar-
chivo S.Vi & toris Maffil. Tota Ciorma do marinarii on
nes ipſam galeam folam reliquerunt. Vide Ciurmia .
T CIPHRÆ . Vide Cifra .
1.CIPHUS, Canalis, ex Græc.sipov .Vita S.Theo-
tonii Canonici Regul.num . 11. deſcribens tempeſtatem
in mari : Iterumque apertis undis in ima ( navem ) deji-
ciebant, atque , quod di&tu mirabile eft , aquam de ma-
ri tanquam maniféfum canale, quod nauté Ciphum vo-
cant , in ſublimetrahebant ,
I 2. CIPHUS, pro Scyphus , Gal.Taße, Gobelet,
paflim occurrit in Inftrumentis inferioris ævi . Vide
Thomam Madox Formul.Angl.pag.432.Rymer.to.3.p .
278.col.1.Baluz.co.2. Hiſt.Arvern.pag.182.Hift. Dal-
phin.com.2.p.555 . & ſeq.ubi variæ Cophorum ſpecies c.
numerantur .
I CIPPARIUS . Vide in Cippus .
CIPPATICUS. Capitulare de Villis cap.8. Cippa-
ticos etiam de vineis noftris ad opus noftrum mittere fa
ciant noſtri. Ceps de vigne dicunt noftri.
CIPPUS , Ceppus. Joan.de Janua : Cippus,inſtru-
mentum quo reorum pedes conſtringuntur, quafi capiens
pedes . Ebrardus Bethunienſis :
Nervo torqueris , in Cippo quando teneris,
Membraque formanturnervis quibus osa ligantur.
Paſſio SS.Chryſanti & Dariæ MS. Tuncirati milites ,
mittunt eum in Cippum novum & nodofilimum , ita ut
tertio pun &toejus tibias coar &tarent. Paffio fan &ti Lu-
perciiMart.apud Boſquet.p.165. Deinde eum juſit in
carcerem trudi , domn areto Cippo extendi . S.Audoenus
lib.z.Vitæ S.Eligii c.77.Cippi etiam fraéti , claudo-
rum bakterii in argumento oftenduntur. Notkerus in
Martyr.2 . Jan. Diu in carcere maceratus , do in Cippo
miſſus, deinde in mare demerſus. Aldhelmus de Laude
Virg.cap.25.
Etſuras iterum Cipporum vincula claudunt,
Cruraque cum rigidis nettebant turgida lignis .
Vide Orderic.Vital.lib.1.1.p.826 . & quæ annotamus in
Differcat.19.ad Joinvillam . Græci xã otov dicunt . Le-
xic Gr.MS.Reg.ign.co62.ZATPas, ở xa v9 , Tổ Tay
Sónar xonasievor . Alibi: Pwróppas, o nóv xãotevpoyrówn.
Pasopportar, piry l'úter tor paracor aj tou xãowo . Aliud Le-
xic.fign.930.Ποδοκακη, ξύλον το όνειρκτή , αν και τις πόδας
εμβαλλοντες σωέχεσιν , παρα Ρωμαιοις καλά τα κε στο..
[Supplementum Antiquarii : Cippus, xophos todoxe xa ,
Inſtrumentum , quo noxii conftringebantur. ]
CIPPUS , pofterioribus, Carcer ipſe dictus. Gloff.
Lat.Gall.Cipus, Chep à meſtre malfaiteurs . Capitula-
re de Miniſterialibus Palatinis cap. 3. Similiter illum
malefa &torem ufque ad Cippum deportet, & c.Baldricus
in Chron.Camerac.lib.z.c.72.Cives namque meliores eo
ditiores contumelia C injuriis afficiebat ; alios indemna-
tos & injudicatosin Cippo viliſſimo concludens , & c.E-
10. pift.G.Epift.Catalaun.to.4,Hiſtor.Franc.Captus eft al
jufticiis meis, in vinculis, in Ceppo conje tus. Charca
Grodegangi Epiſc.Metenſis: Ab Advocato in Cippum
conjiciatur . Ibid.In villa Flammersheim .. Cippus ha-
beat . Monaſticum Anglic.to.2.p.349.Cippos & conclu-
joria in fingulis villis ad correctionem delinquentium .
Vide Hugonem Farſitum de Miracul.S.Marię Sueſſion .
Tom . II .
CIP 586
C.125.Fletam lib.1.c.42.9.1.ForosBeneharn.tit.1.art.31.
& c.In Conſuecud.Meldenſi art.209.furcæ patibulares
cippus, ( Cep) & Pilorium dicuntur eſſe ligna ſeu argu
menta majoris Juftitiæ . In Perticenſi art.1 2.Cippus à
carcere diftinguitur, ut & in Bleſenſi art.29. Philippus
Mouskes in Hift.Franc.MS.
Les deus enfans fans nul ator ,
Miſt en priſon on une tour ,
En un Cepiel.caſcun d un piè .
Gloff.Lat.MS.Reg.Cod.1013. Incippat, inludzi leta
includit .
CIPPARIUS , Carcerarius , commentarienſis . Ma
gnum Chartularium Corbeienſe : Item l'Abbè eſt Juſti
chiers de Corbie , c. & ° a en ledite vile ſes Serjans qui
prendent Oʻarreſtent ,Omainent enle priſon Monf.r
Abbè les arreſtès, lequelle eſt en le viledevant dite , do
les warde uns ſiens Serjans , con appelle le Chepier de l'
Eglife , & à Mefires li Abbès le droiture de calcune per
fonne arreſtè , & ſes Chepiers en a auſy ſedroiture. In
Legibus Guill.Nothi cap.4.Ceper , velCepier, eſt Car
1
cerarius. Vide Conſuetud. Hannon. cap.23.35.70. &
Valencian.art.143.
CYPIACUS, Dignitas in Eccleſia S. Quintini, in
Viromanduis, qui Cippiſeu carceris Eccleſiaſtici cu
ram habet . Stacura antiqua Canonicor. S.Quintini a
pud Hemereum p.115.Die Pentecoſtes debet Cypiacus 10
ſext.frumenti ,& c.Infra: In feſto S.Michaelis debet Cipis
cus 10.ſext.frum.cepas cum quarello recenti, doc.
CIPPUS , CEPUS , Rete . Charta Savarici de Ver
ziaco Comitis Cabilon.apud Perardum p.9 !. Si aliquis
bomo Cippum tetenderit in nemore , beſtiam ceperit
Jacobus I.Rex Aragon.in Foris Oſcæ ann.1247 . fol.31 .
Venatio cadens in laqueos five Cepos, eft ejus qui Cepos
paravit vellaqueos .
I CIPUM , Sebum , Gall.Suif. Regeſtum Com
put.Dalphin.tic.Graiſivod.ann.1335 fol.154. Pro s.bo.
bus, 48.anchis.... dimidio quintalicandelarum de Cipo , 7
94.lib.cafeorum , 40.lib.de cera ...miffis Domino apud A
venionem , & c.
4 CIRA . Scriptura Monaſterii S.Vincentii del Pi
no inter Concil.Hifpan.co.3 .p. 168. Et conclude deinde
perilla ſemita antiqua , que vadit ſubilta ville de Pi
gnario , totum per illa femita , uſque Cira de Lupos
!
Ån Silva ?
I CIRARE , à Saxonico Sciran vel Scyran , di
videre , ſcindere; ſcarificare , apud Rymer.co.2. pag.
621.in Statutis Edwardi I. pro Valentia : Item quicum
que alium percuſſerit, vel Cirabit cum pugno , vel pal
ma, vel pedeirato animo.
1. CIRCA , pro fecundum , xæti, Evangelium cir
ca Joannem , apud Anonymum de Baptiſmo hæretico
rum edito à Rigalcio .
2. CIRCA , pro Circada. Vide in hac voce .
3 . CIRCA , CERCHIA, Vigiliæ , excubiæ ,Gall .
la Ronde, à circumeundo, quia qui urbium cuſtodiæ
invigilant , muros circumeunt . Charta Henrici II l .
Imper.ann.1056.pro Canonicis Mecenſib. Concedimu s
ut Circas * vigilias non faciant , propter perpetuas Ec
clefiæ obfervantias , nifi in obfidione civitatis . Vetus
Charta apud Perardum in Burgundicis pag. 180. Ter
ram quoque Dineti, quam calumniabatur, wirpivit ,ey
Circam caſtelli, quam viextorguebat , fimiliter relaxa
vit . Charta Agnetis Comitiffæ Nivernenſis an.1191.
in Tabulario Auciſiodor.fol.52.Omnes illos...ab exercitu
chevalchia & * excubatione , fcilicet à cuſtodia ville
de nocte , que Cerchia dicitur, quittavimus & franchi
vimus. Charta Guillelmi Decani Catalaunenf. ann.
1267. in Tabulario Campaniæ Bibl. Regiæ fol.
428. Super eo quod idem Rex afferebat fe in noftris ne
moribus villarum noftrarum ...grueriam o Cercbian
Bb 3 babe
 CIR CIR 588
587
babere , nobis contrarium aſſerentibus. Occurrit iterum infpicere offenfiones & negligentias . Omni tempore po
in alia Charta ejufdem anni ibid. [ & in alia Philippi teſt facere Circam excepta hora Capituli, ey Collatio
Franc.Regis ann.1193.cujus locus refertur in Caceria . nis , quando fcilicet oftia clauſtri jam firmata ſunt...Iſte
Item in Charta RicardiAbbat. S. Cornelii Compendi diligenter debet attendere , ne unquam aliquis finecauſa
an.1203.ex Tabul.Compend. Se habere diceret in bofcis horis regularibus defit , ne quiſquam loquatur , ubi
noftris... Cercheiam , chacheriam , grueriam , advoca- vel quando non debet. AntiquaConſuetudines Mona
tiam . ] Pactum inter Epiſcopum Lingonenſem & Ab- fteriorum S.Benedi& ti n.8.apud Mabill.tom.4 . Anale &t .
batem Beſuenſem ann.1342.in Regefto feodorum Eccl. pag.461.Circatores etiam duos , quis omnibushoris, dum
Lingon.Item , & ſuper eo quod cum ad nos Abbatem & fratres vigilabant, circuibant monafterium , ne quis fra
Conventum Bequenfem prædi&los Cerchia , ſeu digilum ter deeſ et proprio loco : fi autem defuiſet, ſtatim inta
cura , dictæ villa Bezuenfis pertineat, in quibus nos bulis notabatur, dc. Ibid.n.11. Predi&ti circatores hoc
Reverendus Pater perturbavit, .... di&to videlicet Epi- obferuabant , fi aliquem ridentem , vel aliquid fufur
ſcopo dicente aſſerente, quod ad ipſum tanquam Gar- rantem conſpexerant, ftatim tabulis notabatur, ob be
diatorem difte ville Bezuenſis redditiones , acceptiones , nigniſſime corripiebaturtempore opportuno . Adde Ber
o cuſtodia di &tarum clavium , necnon proclamatio, Cer- nardum Monach.in Conſuet Cluniac.MSS.c.s.(in edi
chia ſex vigilum cura pertinebat. tis cap.4.partis 1. ) ubi quanta ii modeſtia incederent
CIRCHA , apudMurator.to.ii.col.117. iiſdem pene verbis , quibus liber Ordinis S. Victoris
CIRCAM etiam faciebant Monachi in Monafteriis : declarat : quibus adjungenda quæ in hanc rem habet !
1
quippe in Regula S.Benedicti ftatuitur, ut deputentur Lanfrancus in Statutis pro Ordine S.Benedictic.4.[ &
ſeniores,, quicircumeantMonaſterium boris quibus va- Capicula Novitiarum apud Mabill . in A &tis SS . Bene
cant Fratreslectioni. Vita S.Petri Abbatis Cavenſis n. di&t.fec.4.par.i. p.742 . ) Præterea S. Hieronym . Epiſt.
20. Forte tunc ſenior quidam ex moreMonafterii cum Cir- 22.cap.15.ubi de Coenobitis : Et quia noéte extra ora
cam faceret , Monachum illum à longe , quafi cum alio tiones publicas in ſuo cubiliunufquifque vigilat,circum
loquenten , audivit. Ubi perperam editum , cum cir- eunt cellulas fingulorum , & aure appoſita quid faciant
ca faceret , quod non adverterunt viri eruditi. Hugo diligenter explorant, C.
Flaviniac , in Chronic.pag.248.Nam Circam matutinis Eorum etiam munus erat Fratres ad boras Canonicas
exaétis faciebam . Bernardus Mon.in Conſuec.Cluniac. colligere, ſigno pulfato, ut eſt apud Eckeardum Jun.
MSS.cap.3.de Priore clauſtrali: Egrefis autem omnibus de Caſibus S.Gallic.z. Primo fignoad veſperas pulſato,
de Eccleſia, Prior accipitfconfam , quam ea hora can- Circator fratres collečturus , oſtio domus hofpitii appro
dela intus accenfa omni noéte parat illi hebdomadarius piat . Unde eidem Scriptori Exactores, feugiat di
ad faciendam Circam . Vide Petr.Damian.lib.6.Ep.26 . cuntur , c.6.Tertia feria exaćtoribus, quos Circatores
P.554.Hinc qui circas facit Monachus vocamus , culpas eorum magiſtro rememorantibus , om
Circa perinde appellabatur. Lanfrancus in Statu- nes exuere jubentur. Et infra ; Ab Exaétoribus illum
tis c.4.Circuitores Monaſterii, quos alio nomine Circas cur tardaret inclamantibus . Ex B. Dorotheo Doctr.
vocant , juxta S.Beneditti preceptum certis boris cir- II colligitur Canonarchæ officium fuiffe dormientes
cuire debent Monaſterii officinas , obſervantes injurias Monachos excitare ad vigilias media nocte in Ecclefia
ľ negligentias Fratrum , * ftatutiordinis prævarica- obeundas. Vide CapitulaMonachorum S. Gallian.817.
tiones. Statuta S.Dunſtani : Secundum regulæ præce- c.14.25.StatutaOrd.Præmonftrat.diſt.2.ca.4. dift.4.c.8.
ptum conſtitui debet aliquis Frater ,qui ab officio circui- Benedi&tum XI.PP.in Epiſt.apud Wadding. in Regefto
tus ſuiCirca vocatur.Eft enim ejus officium circuire clau- to.3.p.18 .& c.Dinamius Patricius in Vita S. Maximi E
ſtrum ,ne forte inveniatur frater acedioſus,aut alicui va- pifc.Regienfis : Quadam nocte imminente celeberrima
nitati deditus.Adde Statuta Petri Venerabilis c. 66. & B.Andreæ folennitate , cum deputatus ego elem qui ad
Eckeardum de Cafibus S.Gallic.3.[necnon Statuta re- vigilias excitarem , Oc.
formatoria Monaſterii S. Michaelis in Periculo maris CIRCATOR , præterea officium fuit in Ecclefiis Cam
ann.1223.apud Martenium to.1.Anecd.co.911.)Idem & thedralibus.Narrat quippeMeuriſſius in Hift.Epifcop.
CIRCATOR dictus, in Conſuetudin.Floriac.pa.395. Mecenſium Circarii ( Cerchier) feu Circatoris dignita
apud Joan.à Boſco . Joachim . Wadianus, de Officiis tem abrogatam in Eccleſia Metenfi à Cardinale Lotha
Monafticis agens : Erant & qui vigilias agebant con . ringo Epiſcopo Metenfi. Nec fcio an hac olim dona
tra no &tis incommoda, uſque adeo non tædebat opere ut- tus Adventius ejufdem Ecclefiæ Epiſcopus , qui in E
lius, aut oneris privatim obeundi , fratres illos, qui da piſtola ad Nicolaum PP. apud Baron.an.863.fcribit fe ,
illud in primis,ne qua frequentia alienorum hominum , priuſquam Epiſcopatum adipiſceretur , in Excubiis
quantumvis induſtriorum , profeſſionis quietem intertur- templi Beati Stephani Protomartyris occupatum fuiſſe .
curabant. Certe dormitoria obeundi Id etiam rurſum infert in alia Epiſtola apud eumdem
baret , ſummopere
curam fpeétaffe .Circatores, ſeu , ut vocantur , Cir- Baronium an. 865.n.58. tametli Excabie ut plurimum
cinnatores, docet Adhalardus in Statutis Corbeienſis ſumuntur pro vigiliis ſeu horis & precibus nocturnis
Monaſt.lib.2.c.6. Ab ipſis etiam Circinnatoribus, boris quæ in Ecclefia peraguntur . De excubiis vero quæ
quibus vacant Fratres le&tioni , obſervanda , e inven- fiebant in Eccleſia Pariſienſi in feſto Affumptionis
ta acrius caftiganda funt . Circatoris officium præterea Deiparæ , fic Charta Joannis Regis Franc.an.1268.
defcribitur in libro Ordinis S. Victoris Pariſienſis MS. Dicebat etiam prefatus Epifcopus , quod prædecello
cap.40.Circator eligatur de totius Congregationis reli- res fui ipſe fuerant erant in poflefione a Saifi
giofioribus & ferventioribus ordine, qui nec malitioſe na cuftodiendi Ecclefiam B. Marie Parifienfis', ac
pro privato odio unquam clamet alios , nec pro privata fieri faciendi Excubias, ſeu guétum in ipſa , og in
amicitia taceat negligentias quorumcumque. Ad hujus certis locis prope ipfam , per Burgenfes e Officiarios
officium ſpectatofficinas Monafterii circuire , obfer- fuos in vigilia feſti Aſſumptionis B. M. Virginis in
vare negligentias fratrum , de ordinis prevaricationes . principio de Te Deum , qui cantatur in fineVigiliarum ,
QuotiensCircam facit,adeo religiofe ordinate debet in- & ante principium Laudum , uſque in craftinum diem ;
cedere, ut terrorem incutiat ſpectatoribus fuis, & exem- inceduntque ego incedere conſueverunt in diftis vigiliis
plum religiofitatis oftendat. Adeo autem tacite o ſeve- Baillivus , Officiarii, & alii deputati ex parte Epifco
re debet facere Circam ,ut nulli unquam loquatur, vel fo- pi ad faciendum guerum in dicta Ecclefia , ne aliquod
gnum faciat ; ſed tantummodo ftudiofe fcrutaridebet o malum ibidem fiat.
CIR
 CIR
589
Circatores ,qui Viſitatoreszin Concilio Laodicenu
cap. 56. in Glof.MSS.
"Circatio, Viſitacic, Circada . Charta Ludovici II .
Regis Ludov . Pii F.apud Mabillonium tom . 5. Vitar.
ss.Ordin.S.Benedictipag.526. Cum autem ipſi Epiſco-
pi Circationesfuas ibi agere deberent, ad eorum manfio-
natica daretur, quod in Capitularibus anteceſorum mo
ſtrorum præfcriptum habetur .
CIRCATORES, deniqueappellabantur , qui vice Ge-
neralis totius Ordinis ,domos & Monafteria viſitabant,
22
alias Viſitatores dicti. Vita S.Gisleberri de Sempringbã :
Sollicitudinem omnium Cænobiorum Dom. Rogero Priori
ber
Ber Maltone coramifit :fub eo verofingulis gradibus marium
Oʻ feminarum unum vel duos , quos Circatores,vel fum-
eot mos Scrutatores appellant , qui omnium domorum ſtatum
diligenter inſpicerent, utoporteret, corrigerent. De
aris,
his Circatoribus agunt idem Gislebertus in Regulaſua
pag.705.706. tom . 2. Monaſtici Anglic. Statuta Ord.
&
Præmonftrat. diſt. 2. cap. 4. Burchardus Mon. de Ca-
fib. S. Galli cap. 8. extremo , & Gervaſius Abb. Præ-
monſtrac. Epiſt
. 47 .
19 Eos autem qui nomine Epiſcopi Eccleſias diæcefis
viſitant, asp ofsetas, Circitores,feu Circuitores, ( qua
voce ucitur lib.6. 9.1.D. Excufat. ) vocant Concilium
Laodicenum, & Juſtinianus lib.41.C.de Epiſcop .& Cle- ſtrojacceſſori, nequealicui noſtre Congregationis per
ric. Per omnes Parochias & Monafteria mos eft Epiſcopis fone ab binc uſque ad duodecim annos Circam vel ali
Circuire, in Concil. Cabilonenſi an.650. c. 11.Auétor quid exactionis in predi &tis Ecclefiis facere liceat preter
Prædeſtinati lib . 1. hæreſi22. Hos Origenes itaperfecte
ſuperavit, ut eorum cauſa Periodeutes fieret per fingu-
las quaſque urbes per Orientem eundo prædicaret .
CIRCATORES, Inquiſitores, apud Petrum de Vineis:
Per vosfeu Inquiſitores veftros , qui inter vos Circatores
vulgariter nuncupantur .
CIRCARIAS vocant Pręmonſtratenſes diſtrictus Cir
catoris, feu Viſitatoris . Vide Statuta ejuſdem Ord . dift.
3. cap . 1. dift.4.cap.1.2.8.
CIRCARE,CIRCITARE, Circumire, Gloff.Lat.Græc
Circitat Circat, xuxa sóc .[Male in Supplemento Anti .
quarii,Circutat: ubi etiam Circuo, x -xasuo,Circumcolu-
ſtro.] Gloff. MS. Bibl.Reg.Circat,circam facit.[ Bernard.
Ord.Cluniac.part.i.cap.3.de Priori clauſtrali: Fa &tis o
! rationibus ... Circatis, ut mos eſt, ſtratis , Circat neceſſa-
ria à capite uſque ad finem , ne forte quis ibi ſoporatus
fuerit remanendo ; indeque ad Monaſterium revertens ,
Circatomnia altaria & angulos membrorum Eccleſia .,
O.JHiſtoria MS. Bellorum Hierofolymit.vernacula :
Li fiusdu Marchis cierca la citè, pour voir ſe ele eſtoit
bien garnie devitaille, & ſi com il Cercboit, il trouva les
bannieres de Salehadi. Hinc efficta vox Cercher , pro
querere apud nos , quod qui quærunt , loca circumcant.
Vide Oétav.Ferrarium , qui id ecymi non probat , & à
quæritare deducit .
CIRCARIE ACERE . Hiſtor. Monaſt. Viconien-
ſis apud Marten . tom . 6. Ampliff. Collect. col . 306. Il
luceſſit ergo dies , venit bora capituli, fuit ibi Abbas, ,
qualiter Juos ſocios ſcandalizaverit , quos prius ammo
nere debuit: etiam quid Circarie egerit repererit enar
ravit , Oʻc.
CIRCADA,CIRCATA, Cenfus qui folvitur Epiſco-
po autArchidiacopo ab Ecclefiis pro viſitatione , ita
di&tus à circumeundo, quod Epiſcopi aut Archidiaconi
diæceſes ſuas circumeundo vilicent: Nam circuire pa-
**
rocbias fuas dicuntur Epiſcopi,apud Gregorium M.lib.
185
3. Dialog.cap.38.unde quod Circadam alii, Circumitio
nem vocant Capitularia CaroliC.tit . 5. cap.4 . & 5.Cir-
cuitionem , libellus de Abbatibus Gemblacenſibus , Acta
Epiſcoporum Cenoman. in Sigenfrido cap.29 . & Tabu:
los
larium S.Laudi Andegav.fol.73. verſo. Adde lib . 5.
fare
Capitul.Caroli M.cap.109.lib.6.c.10y.Concilium .apud
S. Macram an . 881. cap. 8. HincmarusEpiſt. apud Lu
CIR 590
dov . II.Reg.cap . 9.Ut Eccleſie in ifto regno per occaſion
nabiles Circadas , o per indebitas conſuetudines exa
étiones ... non affligantur. Notitia Ilamberti Epiſcopi,
Pictav, apud Beslium in Epiſc. Pictav. Nec aliquid pro
illis ulterius præter Synodum & Circadam Pictavenſi
bus Epifcopis debeat. Charta Philippi Epiſcopi Bel
vac. apud Louvetum l. 1. Nequaquam tamen ad Syno
dum vadat , nec unquam cenfum illum qui Circada nun
cupatur, perſolvat. Ivo Carnot. Epiſt.286. Ecclefiam de
Mundonis villa liberam à Synodo & Circada domnie
xaétione. [ Bulla MS. Sylveftri II. pro Monaſterio Bur
golienſi: Ecclefiæ autem ipfius Monaſterii in quibuf
cumque territoriis ſitæ maneant abſque alicujus Epiſco
pifeu Arcbidiaconi, necnon & alterius perfonæ inquietu ,
dine , excepto ſynodali, vel que vulgo Circada vel Pa
rata dicuntur , redditione. j Redditie Circadarum o
Synodorum , in Charta La nderici Epiſc. Parifienfis pro
Monaft. S.Dionyſii . Vide Hiſtor. S. Martini de Cam
pisp-369.495.497.507.Tabular. Abbat. Hederæ fol.75 .
( Hift. Eccl.Meld.co.z.Inſtrum .p.7.9. & Collect. Am
pliff .Marten.co.i.col.891. ]
I CIRCA, Eadem notione.Petrus Abb. Cluniac.pro
Ecclefiis Cluniacenſibus Italiæ apud Baluz.Miſcell.to.
6. pag. 500. Statuimus quatenus nec nobis nec alicui no
noftram noſtrorumque nuntiorum procurationem , an
nualem cenfum , quem nobis debent colligere Prior Ponti
denfis Prior Cremonenſis .
I CIRCADIA . Charta Manaffis Epiſc. Meldenſis
an.1135 . in Chartular. ejuſdem Ecclefiæ fol. 67. Dedit
inſuper Synodos, Circadas omnium ſupradictorum al
tarium .
CIRCATA . Charta Gosleni Epiſcopi Carnot. ann .
1151. in Tabular. N. D.de Joſaphat : Circatam Sy
nodalia jura . Charta Guidonis Epiſcopi Belvacenſis :
Neque tamen ad Synodum vadat , numquam cenſum il
lum qui Circata nuncupatur, perſolvat . Charca Perci
Epifcopi Pariſ. an.1213. in M.Paſtorali Eccl. Pariſ.lib.
2. Ch.117. Sciendum eft quod hæc decima libera eft ,
penitus abſoluta eft a Synodo elge Circata . [ Index Bene
ficiorum Eccleſiæ & Dioceſis Conftantienf.fol. 3. ver
ſo : Item Rector ſolvit pro capa Domini Epiſcopi tres
Solidos; item pro Chriſmate vigintidenarios. ] Occur
rit apud Innoc. III . PP. lib.2. Epiſt. pag.415. Beslium
in Epifc . Pictav .p.57. Ordericum Vital.lib.5.p.553.in
Chron. Beccenſi p.6. [necnon in Hift. MS.ejuſdem Mo
naſterii p. 310 n. 7. ] & c.
CIRCATURA , apud Willel. Hedam in Willelmo E
piſc. Traject.pag, 299. [ & in Charculario Monafterii
Aquicinctenſis fol. 45. Cum reditu Epiſcopi , id eft,Cina
catura . ]
CIRCADA NEMORUM.Charca Pacis oppidiFaræ an
1217. Capitagia bominum noſtrorum , ... Stallagia fo
tularium , o ſegniatam piſcatorum , Circadam etiam ne
morum , eaque cuſtodiam : becomnia eis quitta clama
mus, 6C. [ Eadem
habentur in Charta Ingelranni III.
Codiciacenſis Toparchæ ann . 1207. apud Pleſlæum no
ftrum in Hiſtor. Codiciacenfi P. 166. )
CIRCATUS.Charta Ingelramni Epiſc.pro Mona
fterio S. Quintini de Monte in Archivis ejufd. loci : Sy
nodales tamen cenſus prædifti altaris, Circatus, aliaque
obfonianoftra atque miniſtrorum noftrorum ſingulis an
nis nobis perfolvenda ,in mana noſtra retinuimus.
[ CIRCUTA, pro Circata ,ni fallor, ofcitantia libra
rii legicur in Charta Rotrodi Archiep. Rotomag. ann.
1170.pro Monaſterio S. Stephani Cadom. ex Hiftor.
Harcur.tom .3. pag . 139. Hecigitur ſunt , quae à prefa
to Cænobio poseja cognoſcimus , & in perpetuum poſſi
den
 591 CIR
denda libere da quiete egy abſolute à Synodica debiro , do
Circuta , cæteriſque conſuetudinibus ad jus Epiſcopale
pertinentibus eidem cænobio concedimus ,
CIRCADIUM.Polyptychus S. Remigii Remenſis :
Facit vineam dominican ad tertium , donat exinde in
Circadio femimodium , facitque manoperam in prato in
melle , vel ubicunque neceſitas fuerit . Infra : Summa
de collettionevini, med, 42. de Gircadia, med . 2, cenſus
pulli 8. ova 40 .
CIRCAMANARIA ,Limitum fixio , quæ fit coram
judice , qui agros controverſosinfpicit ; à Circare , a
grum deambulare ,& man homo, unde Circamanni, qui Xiprendre, faxJurina . Anaſtaſ. in Leone 3.
ex officio limitesdefigunt. [ Alii à Circare quidem ſeu à cellos paria duo gemmis ornata . [Charta LudoviciVI .
Gallico Chercher vocem deducunt, fed non åman homo, Fr.Regis an . 1112.apud Felibianum in Hift. Sandiony
verum potius ab alia voce Gallica Manoir, Latinis infe- fiana p.92.Præterea conſuetudines quaſdam quejuris no
rioris ævi manerium , ſuperioris domicilium ; adeo ut Cir- ftri erant ... picom videlicet ... Circellos, concas falem .
camanni ii ſint qui viſitant maneria & fundos pertinen-
ies, atque in iis limites defigunt. Vide Orig. Gall. de
Chaſeneuve, & Gloff. juris Gall. de Lauriere :) Cerque
maneurs, in Confuet. Montenfi c.zo. & 48. & Camerac.
tit.25. art.28.31.Cerquemaner,Limites figere,in eadem
Conſuet. Montenfi cap.51.54 .Valentianenfi art. 124. &
Hannonienfi cap.103.Cerquemanage, ipfa limitum defi-
xio, in Conſuer.Cameracenſitit. 17. art.s.Inſulenſi art.
232.233.Hānonien.c.61.64.Montenfic.30.54.Peronen-
fi tit.25.art.28.30.31.32.33.& c.Charta Willelmi Caftel-
lani S. Audomari an, 1245. Cum vir nobilis M. Comes
Pontivi ex una parte, ogo ex altera collegillemus diem
de communi affenfu ,videlicet ad feriam 6. poſt Paſcha ,
Ad Circamanariam faciendam de feodo Pontivi cu feodo
meo Bellirami, coram multis aftantibus, ... poſtea vero di
Etam Circamanariam feci in bunc modum . Ego fiquidem
ad ripam Alteiepropemolendinum de Ponches accedens,
...ego repetii que defeodo meo fuperius fi:nt expreſſa ,& c.
Vide Joan.Galli quæft. 270. Cerquemanement , in Sum-
ma rurali Bucilerii, [ & in Concordata inter Eccleſias
S.Quintini & S.Præjectiex altero Chartulario Mona-
fterii S.Quintini in infula pag.127 . Les beritages d'entre
les deux Egliſes ferontCerquemanez Et nous ont re-
quis, qu'il nous pluft eſtre audit Cerquemanement. Cer-
kemanage , apud Engelbertum Maghe in Chronico Bo-
nę Spei p.223.Inftrument. Radulphi Abb . Corbeienfis
an . 1248. pro villa dicta Aumes in pago Atrebatenfi: Et
fi eft a fcavoir ke nous avons en l'an en la vile d'Aumes
( hodie Ammepropeurbem Ariam ) troisplais generaux ,
là où tout les Cberkemanant doivent eſtre,ous'il ni font3.
ſols d'amende doit chil kini eſt, ſe il ne puettrouver loyal
eſoine parquoi il ni a été. Et infra : Et de toutes les autres
coſes ki chi ne ſont devisèes devons nous tenir & warder
le wile devant dire as us & as coutumes , ke ele a étè ma
nèe dufques aujourduy ; - ſe autres coſes ja venoient les
doit-on jugier, s'il n'en ſavoient droit dire requerre en
doivent ſens en notre Couri a Corbie , nous les devons
faire confellier à nos fransbommes de nostre Egliſe de
Corbie, ſelonc les us @ les coutumes de le vile d'Aumes :
O doivent li Cberkemanant de le vile d'Aumes faire ſer-
ment de warandir bien loiaument les droitures de na
tre Egliſe , & jugier loiaument de chou qui eſt furaus ſe-
Loncles us couſtumes de le vile d'Aumes . Hinc,ni fal
lor, palam eft, Cherkemannos non folum limites agro-
rum fixiffe, fed etiam jus dixiffe in vico ſuperiori, pro-
indeque eo in vico locum tenuiffe Scabinorum , qui a
liis in locis & agros inter hæredes dividebant , iifque fi
gebant terminos , & judicia exercebant . Etiamnum
in agro Atrebatenfi Cherqueler & Decberqueler ruſtici
dicunt , pro Agros dividere : quod facere folent coram
Dominis locorum , vel aliis eorumdem locum tenenti:
bus. Vide Cirmanagium .]
CIRCANEA, Ävisquædam circuitum faciens in va
lando . Ugurio .
CIR 592
CIRCARE ,CIRCARJA , CIRCATA, CIRCATIO ,
CIRCATOR. Vide Circa 3.
I CIRCATURA ,CIRCATUS. VideCircada .
CIRCBOTA CYRCBOTA , velCYRICBOTA , à
Saxonico Cyric , Eccleſia ,& Bot vel Bote , Inſtauratio ,
Reparatio Éccleſiæ . Occurrit non femel in antiquis
Legibus Anglicis .
CIRCELLA ', Anatis ſpecies , quibuſdam Boſcas ,
phofcas, Querquedula ,noftris Cercelle,apud Fridericum
11. Ímper. lib.1. de Arte venandi c . 5:
CIRCELLI,Circuli, monilia, armillæ. Gloff. yennie
Obtulit Cir
Apicio 2.5.Circelli ificiati ſunt Farcimina rotunda. ]
CIRCELLIO , CIRcilio. Iſidori Gloſſa : Circellio,
Monachus per cellas vagans. Circiliones,falfi Anachore
te.Gloff.miss.Circumcelliones,vel Circilliones , per cel
lasvagantes.[Gloſſar.MS.Sangerman.n.soi.Circiliones
dicuntur qui ſub babits Monachorum uſquequaque va
gantur , venalem circumferentes hypocrifin .) S. Augu
Itin. in Pfalm . 132. Quid ſibivult nomen Monachorum ?
quanto melius dicimus nos quid ſibi vult nomen Circellio
num ? Sed non ,inquiunt, vocanturCircelliones. Forte cor
rupto ſononominis eos appellamus. Di&turi ſumusvobis
iniegrum nomen ipforum ? forte Circunscelliones vocan
tur,non Circelliones, & *c.[ Vica S.Benedicti Anian . au
etore ejus diſcipulo inter Acta SS. Benediêt. fæc 4.part.
1. pag. 207. Omneſque pariter palam virus peftifere
mentis vomentes, Circillionem rerumque cupidum , co
prædiis aliorum invaforem , ſuarum animarum jugiter
oratorem , publica voce clamabant, ] Hos xuxnapis vide
tur appellare Synodica Orientalium ad Theophilum
Imper. AuQ ISTå ! Kuxn.apímy tevdspapeetőY, & c. Vide
Circumcelliones .
CIRCiliones. Papias: Circiliones, difti quod agre
ftes fint , quos Scotopitasvocant , Bonofi hæreſim ſe
quentes , qui Chriſtum filium Dei adoptivum non pre
prium eſſedixerunt .
q CÍRCELLUM , Kpoxior ; Circulus,in Supplemen
to Antiquarii.
CIRCENSES,pro Circus,non femeluſurpat Alypius
Antiochen.ſeu vetus auctor Deſcript.orbis cap. 32. de
Nicomedia : Habet autem dy Circenſes, ſtru & uram val
de bonam . Adde cap. 33. 43 .
CIRCINARE , Idem quod Circitare . Matthæus
Vindoc. in Tobia :
Circinat , egreffus fcrutatur , compita quærit .
Edictum Rotharis Regis Longob.tit. 105.9.18. & Lex
Longobard. lib.1 . tit . 25. Siquis caballum alienum ap
prehenderit,ipfumque diffiguraverit, aut Circinaverit,
furti pæna fit culpabilis in octogilt. Ubi Circinare, idem
valec quod apud nos Dètourner, abigere, avertere. [Vo
cabulo Circinaverit Muratorio fignificari videtur læſio
aliqua, aut figna aliqua impreſa ( circino fortaffe ) e
quo, unde isdeformatus & diffiguratus evadat. Aut ni
hil aliud ſignificatur quam pocam ( nunc Marca appel
lamus ) alieno equo inurere , ut ad alterum fpectare vi
deatur . ]
CIRCINARE CALICAS . Vide Caligas circinare .
F CIRCINNATOR . Vide Circator in Ciroa 3 .
CIRCIO , Pars inter Aquilonem & * Occidenten .
Vide Circius .
CIRCISSARII AGITATORES , Circenfes venato
res, aurige,muliones ,qui in amphitheatris & circis cur
rus ducunt . Gloff. Lat. MS. Regium Cod . 1013. Cir.
*
ciffarius Cormatibus partibus . Circiſſorium , Cir
centium . Ubi Gloſfæ Iſidorihabent : Circitorum , cire
CAN
I
 593 CIR
cantium .Concilium Arelat.1.fub Silveftro:De Circiſe
riis agitatoribus qui fideles funt, placuit eos, quandiu to
gitanti.communione feparari. Vide Agitatores.
I CIRCITARÉ.Vide Circare in Circa 3.
CIRCITOR , CIRCUITOR ,Officium militare, cuſtos
exercitus, qui circuit caftra, ne quid detrimenti milites
recipiant.Gloff.Bafilic. Kipxsi topes, ós a: pi tos fecexouéves
Tipicortes, xºxopazovite nc dutãr ,wing e'tisivos de
X509a .. Glor.Græc.Lat. IsplohsurisCircitor, luftrator
ſleptosía,Circuitus, circitura.Gloff.S.Bened . cap.de A.
Y gricultura : Circitor, xsasutus. Rectius alibi, xUKASUTUS :
11. Idem Gloff.Circitus,asp:odsia.Circitura,aspossia.Glol .
OOR: Ilid.Circitorum ,circantium.Circicorum militarium me-
minit S.Hieronymus ad Pammachium lib.adverfuser-
an rores JoannisHierof.Sed ante Primicerius, deindeSena-
tor, Ducenarius, Biarcbus, Circitor ,Eques deinde tiro ·
Erant igicur Circitores militares, qui caſtra circuibant,
FIR qui faiſoient la ronde , la ſentinelle avancèe , ut vulgo
loquimur. Ii porro deligebantur ex eorum equitum or-
dine, qui duobus equis, vel faltem uno cum fervo mere-
bant, quorum dignitas Gurcitoria dicitur in l.2.Cod.Th.
de Filiis militar. HosCircuitores vocat Vegecius lib. 3.
cap.8. Vide l.2. Cod.de Offic. Præf. Præt. Afric. & l . 3.
Cod.Theod.de Agencib. in Reb. ubi de Circitoribus in
fchola Agentium in reb. Quod vero Circitum & Circi
Ihram Gloffz ,Græci Ta &tici, xepxitov; vocant , quam
vocem per punaxav vertunt. Vide Gloff. Rigaltii & Æ .
gid. Menagium in Amænicat.jurisc. 35. 2. Edit.
CIRCITORIUM.Leo OR.lib.3.Chronic . Cal.cap.
57.Circitoria ad altare S. Benedi&ti 4.Cap.73.Circitoria
magna optima 11 ... Circitorium aureum ,& aliw 4.fi-
ne auro . Petrus Diac. lib. 4. Chr. Cal.c. 13. Dedit eis fo-
tidos 300.ex quibusemit Circitorium optimum ad altare
S.Benedi&ti. Ubi Circiteria neſcio an alia fint à pannis
quibus teinpore Quadrageſimæ tegebantur ac velaban-
tur alcaria . Idem cap. 57. Alias 2. cortinas, que appers
duntur in circuitu chori tempore Quadragefime.(Chroni-
con Cavenſe apud Murator. tøm . 7.col.957. A. Item
pluvialem cum campanellis ,pluvialem cum ſmaltis , ve-
Stem Imperatoris, cultram , Circitoria 11. ] Vide Velum
quadrageſimale .
CIRCITORUM . Vide Circiſarii.
CIRCITURA ,CIRCITUS. Vide Circitor .
1
CIRCIUS,Gallis,diétusvencus,qui flat ab Occiden-
te , & Galliam Narbonenſem infeſtat , ut auctor eſt
Phavorinus apud Agellium lib.2 .cap. 22. Vide Plinium
lib.r.c.47 . & Senecam lib.1.Quæſt.natur.c. 18. Cierce
Rabelaifio ; Cers,Goudelino ;Cere, Arvernis, Cerciusi
in veteri Charta apud Joan. Mariam de la Mure in Hi-
ftor.Ecclef.Lugdun.p.382.Ita apud Varronem in Orig.
Ventus Cercius, cum loquare, buccam inflat, & c.[ Cirous,
in Marca Hiſpan.col.934. )
Nonius Marcelluscap.1.9.251.teſtis eſt, nobili-
bus Philofophis quatuor fuiffe vencosprecipuos, Eurum ,
Muftrum , Circium , & Boream , ubi liquet Circium effe
Ventum flantem ab Occaſu . Verum non eadem eft ve
terum Inftrumentorum ratio ; in iis Circius pro Borea,
ſeu Aquilone, vento Septentrionali ſæpiſſime accipien-
dus eſt: quod inter cætera probant Charca Wifredi Co-
micis Barcinon. an . gor . Merex Hifpan . col.837. Et
funt affrontationes de parte Orientis in ipfo torrente de
Orreto ... deMeridie inipfo monte ... de Occiduo in
ipfa vinea ...O deCirci ipfo alode deGirfolmo.Alia Ca-
roli Simplicis an . 922. ibid . col. 483. Terminatur vero
prædietapoſlelio a parte Orientis in terminio Teudilane,
à Meridie in terra S.Felicis ... ab Occident in terminio
ro Frugello, àparte Cerci invigo quod difcurrit a Teudila
ne. Alia ejuſdem Regis an . 922.ibid. col.844. ab Orien-
te eſt terra Alonis femine ... e Meridie terra Gerundonis
... ab Occidente rerra Carpionis, a parte Circii terra ip-
Cir 594
fous Carpionis. Venditio Eccleſiæ S. Stephani de Gra
noleriisan.972. ibid.col.go1.Et affrontatiſta Ecclefia ....
de parte Orientis ,vel de Meridie, de Occiduo O de Cie
ris in terra de me venditore . Charca Coaradi Regis ann.
1064. inter Inſtrum .Gall.Chriſt. tom . 1. pag.77.col. I.
Vinea ipſa quam dixi Rotunda ad partenBorei ventiqui
eft Circius .Inftrumentum MS. venditionis fa &tæ Prio
ri S. Ægidii Acelat. an . 1248. Tenementum incingitur
ab Occidente cum ſylva de Pfalmodio , ab Oriente cum
fylua domini de Poſcheriis, à Circio cum Iſela , vento
Marino ( Meridionali ) cum Roanillo . Fundacio S. Petri
in monte Verduni apud Stephanot. tom. 7.Fragm . Hift
MSS. pag.353 . Terminatur iis finibus à mane via publi
ca, à meridie terra S. Martini, a fero de ipſa bereditate ,
Cercio terra Urfosis . Statuta Raymundi Epiſc. He
len. an. 1380.cap. 22. inter Concil. Hiſpan.com .3.page
604. In quibus confrontationes neceſſarie habebuntur, il
las ponere teneantur Orientis e Occidentis, Septemtrio
nis e Aquilonis vel Cercii, & Meridiei. Quamvis a
lia ſint inſtrumenta benemulta in quibus Circius pro
Aquilone manifeſto fumitur , exſtant tamen nonnulla,
ubi Circius ab Aquilone diſtinctus pro Euro , qui flat
ab Oriente videtur accipi, forte quod æſtivus Oriens
prope accedat ad Septentrionem . Charta Gauzberci
Comitis Ruſcinonenſis an. 922. Marcæ Hiſpan . col.
842. Et affrontatipſe alodes de parte Cercii in termino de
Baias de parte Aliani ( Meridiei ) affrontat in termi
no de Ortafano... Oºdeparte Aquilonis injungit in termi
no de Monteſcapri. Venditio facta Templariis an. 1215.
Terminatur ab Aquilone cum fylua dominorum de Por
tu , w Corina ( Occidente ) cum ſylva Capituli Maga
lone , à vento ( meridionali ) cum mari, Circio cum
ſtagno. Circium ventum ab antiquis. Gallis pro Deo
habitum docetSeneca , cui etiam templum fecit Au
guſtus, eodem teſte ,lib. 5. natur. qu. 17 .
CIRCLARIA , Leo Oftienf. lib. 1. Chron . Cal. cap.
37. Ingrefli Ecclefiam S. Elie , tulerunt quidquid ince
nerunt. Indeper Circlarias in ortum dominicum , perque
paſcuarium , & c.[ Murator.in Camilli PeregriniHift.
Principum Longob. legit . Circlarios . Vereor ne forte
fit nomen proprium . ]
9 CIRCOMCINCTUS,Circuicus. Charcularium
S.Sulpitii Bicuric. Habet menfura in circumcin & um per
ticks 24.
CIRCUITIO . Vide Circada .
& CIRCUITOR. Vide Circitor & Circator .
CIRCUITORES , Hæretici ſic di& i, quod terras
circumirent , & quos in via inveniebant , cogebant
eos ut interficerentur ab illis , dicences ſe deſiderare pa
ti martyrium . Philaftrius libro de hærefibus. Vide Cir
cumcelliones .
I CIRCUITOSA ORATIO , Plena circuitionibus
& c.ambagibus, Bern.de Breydebacb Itiner. Hierofol.p.
24.Scias quod oratio fi Circuitoſa fit& fucata vel potius
manufacta, oftendit,animum quoque nonelle fincerum .
TCIRCUITUS, Poffeffionum ambitus, Quidquid
circumquaque poflidecur. Charta Brexislai Ducis Bo
hemiæ an.1045. apud Ludewig.com.6. Reliqu.MSS .p .
52.Contuli eidem Ecclefiæ Circuitum meum in Pragenſi
provincia , bas villas cum hominibus @ terris ſylvis o
pratiscontinentem , & *c. Vide Cingulum 2 .
CIRCULA . Juncta in Vita B.Margareta deCorco
sa n. 140. ubi Chriftus fic Margaretam alloquitur :
Quare vis finelabore meæ ſuavitatis guſtare dulcedinem
non facis Circulam de meæ humilitatis connubio ,.
de ordine paffionis •
CIRCULAGIUM.Compucus Ballivorum Franciæ
an.1337.De Coroulagio, feu cerclagio , Locbiarum , quod
debent Joannes de Riparta O " Joannes Mellier . Videtur
idem effe quod fercbellum in Areſto Parifienfi.pro telo
neo ,
 CIR
$ 95
nco, foragio & ferchello vinorum venditorum Corbeix
25.Maii ann.1466.Ratione jurium , & deveriorum le-
quentium , ſcilicet foragii, thelonei, o ferchelli , Galli,
ce, foragie, tonnelieu - Jerchel,nuncupatorum : quæ ju-
ra pro vino per eos in quadam domo vendito debentur.Vi
de Chercbez , & Circadium .
G CIRCULAMEN ANULI , pro Circulus anuli, in
Vita B.Edmundi Cantuar. Archiep.apud Marten. co.3 .
Anecdot . col. 1782 .
I CIRCULARE, wasów ". Gloff.Lat.Græc.Quare-
re, indagare. Item in circulum rotare , in Gloff. Galp.
Barthiiex Baldrici Hiſt. Palæft.
CIRCULATORIUS, Qui le&tulos tornatiles facit .
Circulare, circumdare, tornare.Joan . de Janua .
CIRCULATORIUM.Gloff. Græc. Lat. Syúptus,Circu-
lator. Ayeptia ,Circulatorium .
CIRCULUS , Hominum cæcus collectus, vox Lati
nis Scriptoribus frequens . S.Hieronym . Dum audien- rentii : Confuetudine antiqua partibus interioris Fran
tiam o Circulum lumina jam in plateis accenfa folve-
rentä с.S. Auguſtin. lib . de Ucilitate credendi cap. 9.
Dic mihi utrum fi quis fabellam libenter audiret , ... vel ductus ad Pontificem crimen admilli facinoris detulerit ,
in convivio, vel in aliquo Circulo , ullove conceſſu, vide- ipſo decernente Pontifice , exipſo gladio ferreinexus com
retur ne tibicuriofus?Lex Bajwar. tit. 67. 9. 5.Cum ſex. ponantur,& collü peccatoris,venter atq; brachiaftritting
in Eccleſia conjuret , & cum 12. ad ſtaplum Regis ,' in
Circulo o in baſta, hoc eft, in Ramo, cum verborum con-
templatione conjurare ftudeat . Quo loco in circulo, vi-
decur eſſe in hominum cætu . Circulis coire , in lib. 11.
Cod. Th.de Hæretic. Circuli Cardinalium , de quibus
Ceremoniale Rom.l.3.p.324 . Vide Haga .
CIRCULUS , Areæ leu campi ſpatium ,quod pugilibus
duello decertantibus dabatur, in Speculo Saxon. lib. 1.
art . 63.5.6.7.
CIRCULUS AUREUS, Coronæ ſimplicioris ſpecies
quæ Patriciatus inſigne erat apud Romanos, fub lmpe-
ratoribus Occidentalibus. Leo Oft. l.2.cap. 79. Eidem
Henrico IV . Patriciatus bonorem Romani contribuunt ,
cumque præter Imperialem coronam , Aureo circulo uti
decernunt. Petrus Diac . lib. 4.Chron . Caſin.cap.119.
de Lothario Imper.Ipfe vero in civitate coronam Circuli
Parricia ! is accepturus remanfit . Acerbus Morena in
Hiſtor. Rerum Laudenfium p. 117. de Friderico I.Imp .
Sequenti igitur proximo die Dominico pradiétus Papa
Paſcbalis cum ſuis Cardinalibus in ipfa Ecclefia S. Pe-
tri Milam honorifice ( cum magno gaudio celebravit
ipfoque die in capite Imperatori Circulum Aureum tan-
iummodo impoſuit. Sequenti vero die Martis , in que
fuit feſtum S. Petri ad Vincula , prædi&tus Dom . Papa
Pajchalis Dom.Federicum Imperatorem O ſereniſſimam
Auguſtam Beatricem conjugem fuam ex coronis auro pu-
riſimo , o multis pretiofiſimis gemmis decoratis coro
navit in ipfa Ecclefia S.Petri . Circulum etiam , non co ,
fonam Regibus tribuit Chronicon Montis -Sereni an .
1134.Imperator celebrat Paſcha Halverſtat, ubi quidam
de Principibus Danorum Magnus nomine, hominiun ei
faciens, regnum Daniæ ab ipſo ſuſcepit,& poftquam pre
ftitit juramentum , Imperatori ad Ecclefiam procedenti ,
Circulo decoratus Aureo, gladium præportavit .A0.1152
de Friderico Imp. Qui proximum Pentecoſte Merſeburg
celebrans, Sueno Regi Dacia Circulum Regium conceffit.
Et an . 1158. Dux Bobemiæ concello fibi ab Imperatore
Circulo nominatur . De quo Ducum Bohemiæ Circulo,
Vladislao Ducià Friderico Imp. indulto , multa com-
mentatur Bohuslaus Balbinus in Epitome Rerum Bo-
hemicarum lib.3 . cap . 19. 14. Vita S.Conwoionis Ab-
bat . Rotonenſis num . 11. Salomon Rex ( Britanniæ Ar-
moricæ ) appellatur, non quod revera effet ;ſed quia Cir-,
culo aureo a purpura, conceſſione Caroli Auguſti,uteba-
tur: idcirco boc nomine cenfebatur.Vide Familias noſtras
Byzantinas pag. 139.& Differt. 28. ad Joinvillam .
Circulis aureis Auguftæ apud Occidentales uſæ et .
CIR 596
iam leguntur,non coronis .Arnoldus Lubec.lib.6.cap.z .
de uxore Philippi Suevi Imp. Ibi quoque Regina , regio
diademate , non tamen coronata , ſed circulata proceſie .
Vide Corona Ducalis. Le Roman de Garin MS.
El fu veſtu d'un paille Alexandrin ,
Et en ſon chef un Chapeletd'or fin .
Alibi :
Le Cercle d'or li ert el chief afis .
CIRCULUS , Orbiculatus & planus diſcus , Aliette ·
Gregor. Magnus lib . 5. Epiſt.56.Cocleares vero Ó Cir
culos quos direxiſti ,fufcepimus .
Circuli FERREI,in penitentia ab Epiſcopis autPres
byteris olim imponi folebant , iis qui crimina quæpiam
enormia commiferant , qui eos in brachiis induebant
nec deponebant, donec poſt multas peregrinationes ad
Sanctorum ſepulcra & memorias miraculo aliquo ſolve
rencur . Liber MS. Miraculorum SS.Floriani, & Flo
cie uſquebodie mos inolevit, ut quiſquis propinquiorem .
fibi parentem gladio jugulaverit , poſtea pænitentia
annettantur ex ipſis ferreis vinculis : ficque de propria
patria & *ſolo patrio pellatur: interim quouſque divina
pietas eadem vincula folvi precipiat , primum Roma ,
debine per diverſa Sanctorum loca veniam criminis effla
gitando peregre proficiſci cogitur. De ejuſmodicirculis
pænitentium agunt Capitulare Aquiſgranenſe an . 789 .
c.77.Capitul . 1. incertianni cap. 45. & lib . 1. Capitul.
79. ubi de iis quinudi cum ferro vadunt , & dicunt je
data ſibipænitentia ire vagantes , &c. Horum memi:
nere præterea Scriptores complures , Gregorius Turo
není.de Gloria Confen.cap. 87.de Vitis Patr. cap. 15.
Bertha Sanctimonialis in Vita S. Adelheidis num . 26.
Rudolphus Fuldenfis in Vita S. Liobæ cap. 25. Vica S.
Medardi ex Cod. Resbac . cap. 14.tom. 8. Spicilegii A.
cher. Vita S. Willibaldicap : 38. num . 7. apud Gretzer.
Metellus in Quirinalib. Charta Alfonſi Regis Hifpan.
apud Bivarium in Addit. S. Braulionis pag. 6s.Rodol
phus Trotariuslib 5. Miracul. S. Benedicti num . 19.
Vita S. Nicecii Epifc. Lugdun. num . 8. A &ta S. Quirini
Mart. num . 21. A & ta S. Willelmi pueri Mart. num . 2.
Hiftor. Relationis S.Richarii num . 14. Altfridus in Vi
ta S. Ludgeri Epiſcopi Mimigard. num . 20. Radulfus
in Vita S.RichardiCiceſtr. lib. 1. num .98. Miracula
S. Remacli cap. 3. Hiſtor. mortis S.Leonis IX . PP.num .
10. Miracula S. Bavonis lib. 3. Miracula S. Galli cap .
34. Reinerus in Catalogo Hæreticor.pag.92. Miracu
la S. Walburgis num . 4. Vita S. Apiani Monachi num .
13. Matth. Weſtmonaſt. pag. 353. Vita S.Joannis Abb.
Reomaenſis num. 6. Vica ejuſdem ex Roverio num.3 .
Vita B. Stephani Abbatis Obaſın.lib. 1. cap. 24. Syna
xaria in S. Arſenio 1 3. Decembris , Menæa in s . Aca
cio 26. Novembris , in S. Theodofio Antiocheno 11 .
Jan. & 5. Februar. in S. Romano Cilice 9. Febru. in SS.
Cyro & Marama28. Febr. 23. Mart. in S.Georgio ,Mi
rac. S. Adalberti Egmund.cap.26, Folcard. de Mirac.
S. Bertini cap.4.lib.2.cap. 25. Joannes Monach. in Vi
ta S. Bernardi Pænitent. num . 11. Miracula S. Wino
ci cap. 15. 16.Mirac. S. Bercæ cap. 1.6. Aimoinus lib. 2 .
de Miracul. S. Germani cap. 13. [ Hiſtor. Rotonenſis
Monafterii cap. 1. 8. ] Leges Alfonlinæ parc. 1.cit.4. le
ge 20.& c.His addenda quæ habet Petrus Damiani lib.l.
Epift. 9.19 .lib. 5. Epift. S. lib .6.Epift. 28. 30. lib.7 . E
piit. 19. ubi de viris piis qui ulcro ferreis circulis bra
chiaac corpus circuncingebant . Adde S. Hieronym.
Epift. 22. cap. 12 .
CIRCULUS SOLIDI. Eft ritulus in Cod . Theod. lib.z.
Siquis folidicirculum exteriorem inciderit, &c.
CIR
 597 CIR
CIRCULI SIGNO'R UM', Qui funium campanarum ex
tremitati apponi ſolent, & quosamplectuntur qui eas
pulſant. Hariulfus lib. 3.cap. 3. Septem ex ære circuli
ad figna pendentes argentei sireliqui ex auricalco . [ Idem
lib.2.cap. 10. Clocce optimequindecim cum earum Cir-
culis quindecim . Armillas campanarum funibus pen
dentes vocat Adrevaldus in libro de Miraculis S.Bene-
dicti cap . 26. ]
Circulus . Tabularium Ecclefiæ Auguſtodun. an .
937. Miſſa S.Jobannis aut redimar den . 1. Circulos 12.
prouvatia avena mod.1. menfe Mart. Tabularium S.Re-
migii Remenſis : Summa ... faculørum 977.perticarum
Circulorum 157. ſcindularum 995. auxilium 987. Ubi
circuli videntur eſſe qui ad cupas dicunturin Lege Wi-
ſigot. lib. 8.tit. 3. 9.8. id eſt, quibus cupæ colligantur .
Tabular. Prioratus de Domina in Delphinatu fol. 108.
Et 5. fextariosavenæ de Caballaco, per vindemias 2.Cir-
cules plicatos ad tinam , &c. Occurrunt eadem verba
fol. 127. [ Vox Circulus pro vinculo dolii paflim legi-
tur,utapud Lobinellum in Hiſt. Britan.com . 2. p . 399.
in Tabulario S. Vincentii Cenoman , non femel
Charta Ludovici Pii ann. 832. in Hiſt.San -Dionyſiana
CIR 598
Collat. Carthag.3.cap. 174.281.Poſſidius in Vira San
& ti Auguſtini c . 10. 11. Auctor Prædeſtinati lib. 1. hæ
reſi 69. & c.
1. CIRCUMCISIO , Tertia ex novem partibus
hoftiæ in Miſſa Muſarabica. Vide Hoftia .
2. CIRCUMCISIO , Præputium . Itinerarium Bur
degalenſe: Ihidem Jeſusfilius Nave circumcidit filios
Ifrael, Circumciſiones eorum fepelivit .
I CIRCUMFERENCIALITER ,Quaſi linea cir
cumducta, à Gallico Circumference, Circumductio.Le
gitur apud Ludewig. tom . 1. pag.375 .
CIRCUMFLEXUS . Rifferus Prior Cartuſienſis in
Statutis antiquis ejuſdem Ordinis , 1. part. cap. 8. 9.9 .
Exorciſmus autem ſalis , & aquæ non babet in fine ver
ſum ,ſed Circumflexum. Cap. 50. In verſibus qui habent
interrogationem Circumflexum, non incipit modus in
terrogationis, nifi poft Circumflexum .
T CIRCUMFORANUS , Qui advocationum cau
Ja circum fora de conventus vagatur. Papias MS.Bitu
ric . poft Ilidorum lib. ro . Orig . Circumforaneusdicitur
Lacinis .
TCIRCUMFOSSARE ,Circumfodere.Madox For

Felibiani pag.52. &c. Sed & apud Plinium ,aic enim 14. mul.Anglic.p.378. Quam tamen dictam partem boſci nec
21. Circulis vafa cingere . ) ajartare poterimusnec Circumfoſare .
les CIRCULUS,Inſtrumenti muſici ſpecies. Lex Anglo I CIRCUMLATERUS, Circumſtans.Vita S.He
rum & Werinor.cit.5.9.20.Qui harpatorem ,quicum Čir- riberci Archiep.com . 2. SS. Marcii pag . 469. Hoc ſche
culo harpare poteft, in manu perculerit, & c. mate a Circumlatero Prefulum agmine perducitur ad
CIRCUMACTUS ARATRI , quinqae aut ſex pe- Petri limina .
dum latitudo , qua ſcilicet aratrum eat, apud Aggenum T CIRCUMLITAS,Girum fluminis. Papias MS. f.
de Limitib . agror. legendum Circum litt us .
CIRCUMCELLIONES . Papias: Circumcelliones CIRCUMPAGENSIS ,Accola.Miracula S.Majoli:
dicuntur, qui ſub habitu Monachorum ufquequaque va- Circumpagenfes& go ex alienisterrarum locis venientes ,
gantur . S. Auguſtinus in Pſalm . 132. Circumcelliones CIRCUMPEDES. Agrætius: Circumpedes funtob
di&tifuntqui circum cellas vagantur: ſolent enim ire sequia fervorum : antepedes, vel antipedes ,amicorum
hac atque illac, nuſquam babentes ſedes . Ab eo fumpfic Ita etiam Papias .
quæ de iis habet Iſidorus. Opracus lib.z. de Circumcel CIRCUMPEDES , Alia notione , Eccleſiaſtici cap.45.
lionibus: Cum bujuſmodi bominum genus ante unita- 10.Circumpedes & • femoralia & humerale poſuit ei, & c.
tom per loca fingula vagarentur. Monachus Sangallenf. Ubi Mamotre&tus :Circumpedes, id eſt ſandalia vel
lib . 1. de Carolo Magno cap . 8. Cum autem itinerando mala granata, & c. Græca Edit. Isp:04:27 ,xy'Tofipo , y
veniſſet Carolus ad quandam grandem bafilicam , & qui- cToucfe,& c.Joan . Druſius : Femoralibus , toga talari,
damClericus de Circumcellionibus ignarus diſcipline & epomide, o c.
Caroli in chorum ultro intraret, & * c. Meminit pariter CIRCUMPORTICATIO , Circuitus porticus ,
Circumcellionum Victor Vit. lib . 3. de Perſecuc. Van- in Lege 37.9.1.Dig.de Relig.fumt.fune
& r.
dal . in Edicto Hunnerici Regis . De iis etiam intelli CIRCUMROŤATUS.Hiſtoria Epiſcop.Autiſiod.
gendus canon.42. Synodi Trullanæ .llæpaouvéyoutes di- c.35. Tria pretiofißima pallia mille ſolidorum pretii con
cuntur in Codice Canon . Ecclef. Afric. cap. 93. De iis ftantia, quorum unum viridis coloris leonibusmulticolo
præcerea agit S.Hieronymus Epift.22.Concil.Calched. ribus Circumrotatis fulget,ſecundum imaginibus Regum
A & t. 15.can.4. Vide Concil . Toler. VII . can . 5. Koxac- fimiliter Circumrotatis regali modo equitantium pollet :
proitsud spe urâtai,in Synodica Orientalium ad Theophi- tertium quoque leonibus auricoloribus Circumrotatis af
lum Imp. Vousowovaxoiasp:TPÉXOUTES leátur, apud Ni- picientibus arridet. Joannes Diaconus in Vita Gregor.
lum lib . 3.Epift. 119. dicuntur . Magni lib.4.c. 84. In abſcidicula Gregorius in róta gy
CIRCUMCELLIONES, etiam di &ti hæretici quidam , pſea pi&tusoſtenditur, & c.
inſano amore martyrii femetipfos perimentes , ut mar CIRCUMSOCIUS. Aurel. Victor. in Epit . in Con
tyres vocentur. Ita Iſidor.lib .8. Orig . Hos Circitores ftantino Magno : Annibalianus Delmatii Cæfaris con
vocat Philaftrius in Catal. hæref. fed an ii , quos etiam ſanguineus, Armeniam ,nationeſque Circumfocias ... re
Circumcelliones vocat lex. 52. Cod. Theod. de Hæreti- gendws habuit. [ id eſt, finitimas. ]
cis , videant doctiores . Certe ibi inter infimæ fortis I CIRCUMSTANTIONATUS ,Gall.Circonſtan
homines inter Donatiſtas deſcribuntur , & à S. Augu- ciè.Dionyf.Carchuſ. Juratio debite Circumſtantionata ,
ftino lib. de Hæref.cap.69.dicuntur etiam fuiffe genus id eft , Jusjurandum juſtis circumftantiis moderatum
hominum agreſte & famoſum , non folum in alios im- ac definitum . Ita Goclen . in Lexico Philof.
mania facinora perpetrando , fed nec fibi eadem inſa CIRCUMTEXTUS, Veftis ſpecies , que Grece Cy
nia & feritate parcendo . Nam per mortes varias , ma- ' clas dicitur : di&tum quod fit rotundum pallium. Papias.
xime præcipitiorum & aquarum & ignium , feipfos ne 9 CIRCUNICULA ,f. pro Sarcinicula , vel potius
care conſueverunt, & in ipſum furorem alios feducunt, Sarcinula,apud Rymer.co.12.p.575.col. 1. Cum bogeis,
ut feipfos occidant, &c. Idem Auguftinuslib.1. con- manticis,fardellis , Circuniculis, jocalibus,& c.
tra Gaudentium cap. 28. hos ſic appellacos fcribit,quod CIRCUMSTANTER , Circumſpecte,attente .
maxime ab agris vacantes, Oʻvictusfuicaufa cellas cir- Maceriæ Infulæ Barbaræ tom . 1.p. 25. ex Vita S. Lupi
cumirent ruſticanas. De iſtis Circumcellionibus paflim Archiep. Lugdun. Quam prudenter igitur, & Circum
idem Auguſtinus Epiſt.48.50.61.68 . Contra Parme- ſtanter in ſui filiorumque vigilantia perftiterit , posſibile
nian. lib . 1. cap. 11. Contra Creſcon . lib. 3. cap. 42. 47 . non eſt noſtre facultatis evolvere .
CIR
 CIR
599
I CIRCUO . Vide Circare in Circa 3
CIRCUS,Circulus, conſeſſus, Hugo Flaviniacenſis
in Chronico an. 1100.Judicio Conciliiad primam Abba-
tis Divionenfisvocem de Abbatia inveſtitus , aſantibus
Canonicis Eduenfibus ad laudantibus , cappa a baculo
donatus, in Circa refidere juſus, poſt foluto Concilio , ad
propria ſum remiſſus.
CIRCUTA. Vide Circada ,
( CIRCUTARE. Vide Circare in Circa 3 .
I CIREA ,Stercus: unde nos ea quæ ab ore abicimus,
excreare dicimus, id eft, expuere. Papias MS . Bicuric. &
Gloſſar. Sangerman MS. n .soi .
CIREMUM , Inteſtinum gallinæ , ſed mendoſe ,
ut dicitur in Zizerium .
4 CIRETICUS , Chirurgus. Vita S.Bernardi Pę .
nit . tom .2. SS.Aprilis pag.691 . & 694. Noviſſime bur
gun S. Audomari, non orationis cauja neque meritorum
S. Bernardi, quin potius ut pes ejus abſcinderetur, adi-
vit . Dum igitur Cireticos domiparentum & amicoruna
cxſpectat, c.
ĆIRICSETUM ,CYRICSEAT, CırcsET,CHIRCHE-
SET ,& c. Vectigal Ecclefiafticum ,ex Saxon. Cyric, Ec-
clefia, Baſilica, xuplaxov, & fceat, cenſus,vectigal. Glof
far. ad Leges Anglic . Cyricſeat, Ecclefie cenſus. Aliià
Cyric & fæd deducunt.Eft autem ſæd Saxonibusſemen .
Ita Cyricſæd, erit ſemen Ecclefiæ , quod alii paflim ver-
funt Primitias feminum . Kanutus Rex Danorum apud
Ingulfum pag . 894.Radulfum de Diceto an. 1031. Wil
lelmum Malmesbur. de Geſt. Angl . lib. 2. cap . 11. &
Florent. Wigorn. p.621 . Et mediante Augufto ( ſolvan -
uur) decimæ fragum , in feſtivitate ſandiiMartini pri-
mitie ſeminum ad Ecclefiam , in cujus parochia quiſque
degit,quç Anglice Cyricſceat appellantur.(Charia Mar-
garecæ Comitiſſæ Warwici in Hift. Harcur. to. 4. pag .
2223. Sciatis me dediſe ... Monachis præfatistotam deci-
mam de agnis , cafeis comvelleribus, de porcellis , do
de pafnagio o de vitulis, & de ruſchis , & de faldranis,
d'de Chiricſetis . ]Cujuſmodi autem eſſet is cenſus, do-
cet Fleta lib.1.c.47. $. 27. Chircheffet, certam menſu-
tam bladi tritici ſignificat, quam quilibet olim fanétæ
Eccleſiæ die S. Martini,tempore tam Britannorum ,quam
Anglorum contribuerunt. Leges Inæ Regis Weſtfaxiæ
cap. 4.Chiricfeatta redditafint in feſto S.Martini:ſi quis
boc non compleat, ſit reus 60.folidorum , & duo decu
plo reddat ip/um Ciricfeattum . Et c. 62. Cyricſeattum
deber reddere bomo à culmine manſione ubi reſidens e
.
tum tenebit ultra feſtum S.Martini, reddat eum Epiſco-
po, undecies perfolvat, O Regi 1.folid . Perperam a
pud Malmesburienſem , edicum Cureſcet . Plures tamen
Magnates poft Romanorum adventum illam contribu-
tionem fecundum veterem Legem Moyfi, nomine pri
mitiarum dabant : prout in brevi Regis Kanuti ad
Summum Pontificem tranſmiſſo continetur , in quo
illam contributionem Chircled appellant, quaſi ſemen
Eccleſiæ . Et vetus Scheda Gallica apud Lambardum :
Chirfeed, ou Cbirceomer , ou Cbirceamber , fut un certein
rent de bled batu , que chefaun home devoit al temps des
Brytons, O des Englez porterà lour Egliſe le jour ſeint
Martin . Verum Spelmannus, Velocus , Somnerus , &
alii linguæ Saxonicæ peritiores hanc damnant inter-
precationem , prioremque amplectuntur . Vide Conci-
lium Ænhamenfe an . 1009. can. 11. Monaſticum An
glic.com . 2. pag. 986. & infra , Eleemoſyna aratri. [ Ob-
lervat Kennettus in Gloſſario ad calcem Antiquit. Am-
broſden . voces has Ciriſcetum , & *c. non modo ſumtas
fuiſſe pro Blado , fed etiam pro volatilibus aliiſque fi
milibus rebusEccleſiæ ſolutis; ſic in Inquiſitione red-
dituum AbbatisGlaſtonbur.an. 1201. Manerium Glam
1 :0.3.reddit per An.in gabulo 7. lib . 6. fol.z.den ... In Chur
CIR 600
cbfcet 6o. gallinas dy ſemen frumenti ad tres acras . ]
1. CIRICUS, Cera Gall.Cire . Charta Rauſini To
lonenfis Epiſcopi an . 1205. apud Gueſnaium in Anna
lib. Maffil. Cum lampade deCirico albo .
2. CIRICUS, pro Sericus , bombycinus, paſlim
occurrit. Pannus de Cirico , in Tranſactione inter Ab
batem & Monachos Craffenſes an . 1351. ex libro viri
di fol. 53. Copertorium de Cirico viridiliſtatum , in Te
ftamento Beatricis Vicecomitiffæ Narbonæ an. 1367 .
apud Marten.to.1. Anecd.col.1525. Cum unocordone
de Cirico, in antiquo Ceremoniali MS.B.M.Deauratæ .
Mappa de Cirico albo, in Inventario Eccleſiæ Anic . an .
1444. Cum cera viridi & laques Girico, ſigillatæ litteræ ,
apud Rymer. tom . 7. p. 529. &c.
CIRIOCORILLA ,Ornamentum ,corona.Papias MS.
CIRIOLUS,pro Cereolus.Charta an. 1197. apud Pe- '
trum Mariam Campum in Hiſtor. Ecclef. Placent. Da
re fingulis annis 12. Ciriglos ceræ quiſque illorum quan
titatis unius libre ceræ .
I CIRISTARE, Populum alloqui.Gloſſar. Vet.San
german. MS. n . 501. Papias MS. habet : Ciritat, popu
lum alloquitur .
4 CIRIX , Sericum , bombyx. Teftam . Guillelmi de
Turre Epiſc. Ruthen. an. 1461. apud Baluz.to. 2. Hift.
Arvern. pag.726. Lego Caſulam meam Ciricis pertici co
loris. Vide Ciricus 2 .
CIRLISCUS . Vide Ceorlus.
I CIRLISTUS . Vide Cyrliſtus .
CIRMANAGIUM & CIRIMANAGIUM , vulgo Cir
menage; Cenſus , ſeu vectigalis ſpecies in Beneharnenſi
Principatu . Joannes XXII.PP.com.3. Epilt . 1559.Mo
lendinum etiam de Juſeo , O Cirmanagia, que præfati
Vicecomes ( Benebarni) & uxor ejus babebant in locis de
Montemartiani,& c.Charta Gaſtonis Vicecom.an.1282.
apud Marcam in Hiſtor.Beneharn . lib.s.c.28. Cenfum
totius villa , quod vulgariter vocatur Cirimanatge. Vide
eumdem lib.7 . cap. 15. num.4 . cap. 30. num .3: ( An 1
cenſus illenon idem eft , quod Bonagium , Gall. Bor
nage? quod jus iis competit quimecas in agris defigunt,
quodque Cerquemage vocatur in Conſuetudine Pero
nenſi . Vide Circamanaria .
I CIRNEARIUS, Figulus,in Gruteri Inſcriptio
nibus pag. 643. n .2. Eft à Cornea, Plauto,Vas vinarium ,
I CIROCLEUS. Vide Chirocleus .
q CIROGILLINUS. Vide poftChirogryllus .
पा ,
rium Cirograferumque ac Ambaffiatores,& c.
F CIROGRAFFATA CHARTA,CIROGRAFFUM ,C1
KOGRAPHUM, non femel occurrunt in Inſtrumentis a.
tatismediæ,pro Chirographum , &c. Vide in hac voce .
CIROGRILLUS. Vide Chirogryllus .
TCIROGRISSUS,pro Cirogrillus,infra in Claperins":
CIROGULUS , Idem , in Gloſt. ad calcem novæ
Gall.Chriſt.co.2. col.504.ad vocem Almutia .
SCIROLOGUS, Chirurgus . Miracula B :Henrici
Baucen. tom. 2. Junii pag. 391. Teftis dereſtauratione
oflis magifter Franciſcus Cirologus , qui tentavit ipfius
tibiam o os .
g CIRORGUUS, pro Chirurgus. Statuta Arelat.
Mf.art.139.Nullus medicus ... veniat operari in hac vil
la,nifi primitus fueritper unum ...Cirorguã examinatus.
I CIROTECA ,pro Chirotheca.Legitur in voce Le
&trinum & antiquo Ceremoniali MS. B.M. Deauratæ :
Prædi&ti pifcatorestenentur dare cirotecas five Gans dia
verfis perſonis prædicte Ecclefiæ ,& c.Vide Chirotheca .
I CIROXARE , Circumdare : Papias MS. Vecus
Gloſſar. Sangerman . MS . num . so1 . habet, Ciroxere ,
Circumdare .
1. CIRPUS. Charta Philippi de Monteforti Dom .
Tyri
 601 CIR CIS 602

Tyri pro Communia villæ de Caftris in Occit.8.1264. Commendatorem Hofpit . S. Johannis Hierofol. ann .
Quilibet de dicta univerſitate volens poteft in ipſa villa 1262. ex Schedis Præfidis de Mazaugues.
de caſtris facere feu tenere , vel exercere ſalinum provo CISOR, Sciſſor,farcinator,Gall. Tailleur.Mauri
luntate ſua , dummodo nobis & noftris ſucceſſoribuspro tius Gaafridi in Vita S. Yvonis, to.4. Maii p.593 . Cum
quolibet falinoexercitores illius ſalini ſolvant pro cenfu pro ſe quandam tunicam feciſet,eique diceret Ciſor: In
annuo quolibet duo fextaria falis, & fuos Cirpos , prout duite eam , ut videamusfibene fatta ſit. Alter locus ex
eſt hactenusufitatum . ftat in Selda. VideCiſor .
9.2. CIRPUS , pro Scirpus, Juncus enodis, apud CISORIUM . VideCiſorium .
Rymer.to.8. p.634.col. 2. De quolibet batello cum Cir CISPECTATICUM , CISPITATICUM . Vide
pas onerato venalibus unum obolum . Cefpitaticum .
q CIRRIGLINON . Vide Chirogryllus. CISSER ,pro Cicer.Species leguminis, Gall. Pois
I CIRSUM, Genus vehiculi. Papias MS. Additur chiche. Occurrit in Tranſact. Abbatis & Monachorum
in Gloſſario Sangerm.MS.n.5or. Cirfum , Carpentium . Craſfenſium an.1351. ex lib . viridifol. 52 .
Lege Carpentum . Latinis Cifium vehiculum eft dua I CISSONIUM,pro Elonium ,ut videtur , Impedi
bus dumtaxat rotis inftru &tum . Pro Cilium f . mendoſe mentum . Pactum matrimonii inter Othonem filium
ſcribitur Cirſum in locis citatis . Comitis Burgundiæ, & Blancham filiam Comitis Cam
I CIRURGICUS,Chirurgus.Medici & Cirurgici, paniæ an.1225.com.1.Anecdot.col.928.E. Comes Cam
in Capitulis General.MSS .S. Victoris Maffil.Præter- panie tenetur morari nobiſcum gentibus noſtris ad di
ca legitur in Litteris Philippi 3. Franc . Regis an . 1278. ruendum caſtrum deRoſchefort ( caſtrum de Trance: C
in Hift. Dalphin. tom . 2.p .283 . si Comes haberet legitimum Cifonium , ipfe dimitteret
CISA.Charta Italica ſub ann.1028.fcripta ,apud Pu- gentes ſuas ad id agendum .
ricellum in Ambroſiana Baſilica p . 359.Coheret ab ipſo I CISSOR ,Sarcinator,Gall.Tailleur,apud Rymer.
campo, & ab ipſa capella da mane fan &tæ Marie , da me 10.5.p.693.col.2 . Sellarii, Peletarii, Alutarii, Sutores ,
ridie Petri de Saravia : area ipfa capella cum eo Cilores, Fabri , &c. Vide Ciſor .
dem campoinfimul per menfuram juftam , cum Ciſa ſua. CISSORIUM, CISORIUM, Orbiculus ligneus,in

vigias tres nominative, quas mibi campo splo ante hos quo convivæ ſcindunt dapes fibiappoſitas, Gall.Tran
dies per chartam venditionis advenit.Ubi pro vigias,le- choir.Leges Palac.JacobiII.Regis Major.inter Acta SS .
gendum puto jugias. Vide in Jugia .DeCiſa, nihil luc- Junii to.3.p.55. Et quia in appoſitione prædicta decet a
currit. VideAlisa. [ Ciſia & Ciga .] liquos juxta ftatus conditionem plus ceteris honorari, vo
CISALPINARE ,Cis alpes ire.Laurentius Leodien- lumus quod in Ciſorio noſtro pro o &to perfonis de diftis ci
ti ſis in Epifcopis Virdunenſibus:Hic eft, inquit ( PP .) qui bariis apponatur, & tantumdem in Ciſoriis Cardinalium
de gratie majoris bonorem : & reverentiæ potioris favorem ... in Ciſforiis vero Epifcoporum, pro ſex; Abbatum vero ,
Gallicanis , omnibus,ex quo Ciſalpinavi, nobis exhibuit. 6 Baronum ... pro quatuor jubemus apponi. Sed in Cilo
( Baronum
Vide Tranſalpinare . riis aliorum inferioris gradus,juxta conſuetudinem in no
1. CISARA,Cicera,Leguminis ſpecies: Gallis Vef- ftra Curia diutius obfervatam ,æqualiterapponatur. O :
ſe . Occurrit in Chron . Willelmi Thörn . currit.ibid.p.14.Ciforium vero p.8 .Vide Sciſorium .
-
2. CISARA, CISERA , pro Sitera,Genus potio I CISSUS, pro Sciſſus, in Capitulis general.S. Vi
nis, vulgo Cidre, apud Rymer. tom.9 . p.565.col... Nec- ctoris Maſſil. (Si) habeat pannum in blanqueto non Cif
non de qualibet pipa Ciſaræ , cerviſie , &c. Chartular. fum ,ad proprium Priorem debeat pertinere. Occurrit rur
Gemetic. tom . 3. p .17. Occaſione vinorum , bladorum , fum in Statutis MSS . Lirinenſibus an. 1453 .
Ciferarum , cerviſiarum , potuum , bibariorum ſeu alia CISTA, Vagina. Vide locum in Camara .
Tum rerum . CISTAS BULLARE , Arcas & armaria ſignare , iis
I CISCI, :'vto's,Cis . Supplem .Antiquarii . figillum imprimere, Gall.Mettre le ſcelle . Litceræ Ro
CISFRETARE , Transfretare , Locus eſt in In- berti Comitis Atrebat.ann .1269.ex Tabulario Corbe
Curuare . ienfi:Super eo quod Ballivus feu ſervientes noftri domum
I CISIA , Vectigal,tributum . Leges Jacobi II . Re- Religioſorum dicte Majoriſe apud Monchiacum violen
gis Majoric. inter Acta SS. Junii co.3.p.70. Concedimus : ter intraverunt, oſtium camere ſue fregerunt , culcitram
ut poßit alicubi talliam vel Ciſiam vel quamcumque a- ejus & alia bona a dicta camera aſportaverunt,& Ciſtas
liam contributionem ... ad tempus certis hominibus, impo- in di&ta camera Bullaverunt , & feodum di &torum Reli
nere. VideCifa, Ciza & Alija . gioforum ſaiſierunt.
CISIARIUS. Vide Carrucarius . Cista CARELLORUM ,ubi carelli reponuntur, a
CISIL, Teftis, obſes. Vide Giſiles . pud D.Bruffel de Feudorum uſu to.2.p.190.& 191 .
CISIMUS.Matthæus Paris ann . 1248. Dedit eis ve CISTA.Laudes Papiæ apud Murator.co.ii.col.23.
Ntes pretiofiſimas , quasRobas vulgariter appellamus , Habent in capitibusgaleas ligneas , ſcilicet viminibus
de eſcarleto preelecto,cum penulis , & *fururiis de pellia textas, quas Ciſtas vocant .
bus variis Ciſimarum . Bernardus Silveſter , Poeta e CISTÆ COLUMNATÆ, quas vulgo Buffets dicimus .
ximius, ut ait Gervaſius Tilleberienſis , parc. 3. Otior . Speculum Saxonicum lib.i.art.24. 9. 2. Čiſtas columna
tas, id eft, cum elevatis tecturis .
Imper. MS. cap. 46.
Ciſimus obrepſit , & veftitura potenter CISTARCA ,[CiSTARCHA , CISTARTIA , Ciſtella ,
Marturis, & * fpolio non leviore Bever . qua panis cibuſve defertur . ] Vide Sitarchia .
Rhenanus lib . 2. Rer. German.p.95. de Legibus Fran CISTELIUM . S. Aldhelmuslib . 1.cap. 42. de Laud.
cicis : Nemo plurisvendito aut emito quam Jagum opti- Virg. Imperat Duci , quatenuspatefa&tis cavearum Ci
mumea duplum 9.fol. fimplex 10. vilius autem minoris: fteliis, o apertis clatrorum obftaculis urſorum genuinis
soccum Martrinum ſeu optimum 30. ſolid.Siſmuſilum o carperentur, & leonum riêtibus roderentur. Alias Cru
ptimum 10. folid . C. Steliis;ſed legend.videtur Ciſtellis :nam Varroni & Plau
CISMA,pro Scbiſma, Gall. Schiſme. Vide locum to Ciſtella elt capſella, ut auctor eft Fulgentius de Pri
in Pharifeare . ſco ferm .[ Terent.Eunuch.4.6.15.Ciſtellam , Pythias do
G CISMARINÆ PARTES , Partes cis mare , ut mo affer cum monumentis . ]
Tranſmarine ,trans mare,in Tranſactione inter Caroli CĪSTEROS.Conſtitucio Friderici de pace tenenda :
I. Comitem Provinciæ & Fr. Feraudum de Barallio Si vero temerarius ipfe abſque percuſione eum invadat ,
Tom . II . сс quod
 603 CIT
quod vulgo dicitur Ciſteros , calida manu , ac verberi
bus contumeliiſque male tračtaverit, & c. Ex Theut.Cit-
terband, calida manu .
& CISTEX ,Citeaux, Caput Ordinis Ciſtercienſis .
Epiſtola Arverii de Belvais tom.i. Anecdot. col . 601 .
Notum vobis facio ,quod terram de Bercelai dedi,Ordini
de Ciſtex , ut ibi Monaſterium conftruatur .
I CISTULA ,Situla, Gall.Sceau . Tranſactio inter
Abbatem & Monachos Craffenſes ann.1351. ex libro
viridi fol. 53. Quando aliqua de Ciſtulis vel ferratis pu
tei cadit caſualiter in puteum , & *c.
CISURGIUM ,Xsipoúpyrov, Ferramentum chirurgi.
Petrus Damian.lib.z.Epift.2. Interomnia veſtræ ſancti
tatis ſtudia,illud mibimulto eft carius, quod ſaluti Mo-
nachorum paſtoralis oculus vefter invigilat, & occulta
diu vulnera in lucem producere, & diſcipline Cyſurgio
fecare non ceſſat. Idem lib.6 .Epift.30. Tantam doloris
vim in genitalibuspertulit , ac fi revera materiale Cifun
gium partem corporis ſecuiſet.
CITACUS,pro Pſitaccus. Viſitatio Theſaurariæ S.
Pauli Londinenſis ann . 1295. Tunica bº dalmatica de
albo diaſpro , cum Citacis viridibus in ramunculis ; dc.
Alibi:Caſula de albo diaſpro ,cum Citacis combinatisper
loca in ramuſculis, & c.Occurrit ibi non femel .
q CITADANAGIUM , & c. Jus civitatis . Statuta
Arelat.MSS. art.89 . Item ftatuimusquod quicumque ju
raverit, vel jurabit (facramentum ) Cientadanagii( me
lius Citadanagii)Arelat, teneatur ponere in pollefionibus
tertiam partem omnium bonorum ſuorum mobilium infra
menſes6. nullus recipiatur de cætero in Cientadanagio
Arelatis,nifi prius juraverit, quod infra dietos ſex menſes
ponat tertiam partem omnium bonorum ſuorum mobilium
in poſeſoribus,eo quod ſit menfionarius Arelatisper 50.
annos, quod nullus credatur eje civis ſeu habeatur,niſi
ſit manfionarius, quamvis inſtrumentum habeat de C :
dentadanage, á ſi inſtrumentum aliquod inde aliquis
baberet Cientage , quod nullam obtineat roboris firmita-
tem.Compendiola verſio Gallica anni 1616. De l'habi-
tanage . Qui vouldra eftre receu habitant de la ville d'
Arles, ſera tenu employer en fonds de pollejionsla tierce
parte de ſes biens meubles dans ſix mois, by demeurer
Cenye faire ſejour durant cinquante ans , aultrement ne ſera
creu reputè pour citoyen nonobſtant ſon act de lettres
de Citadinage .
9 CINTADAMAGIUM , pro Citadanagium .( Paſtor
beſtias ) proprias poſſit in ſua gardia habere , dum tamen
modo juraverit Cintadainagium , in Ordinatione Caroli
Regis Siciliæ ann . 1278. Rurſum recurrit ibi .
Ý CITADINANTIA, ut Citadinagium.Vide Cit-
tadinantia .
CITAINATICUM,Jus Civitatis. Charta an.1307 .
Ipſe D.Janotus offert ſe paratum jurare Citainaticum di-
&tæ civitatis Terdone , eſe verum fidclem civem
dicti Communis .
CITANÆ . Vide Cautume.
CITATIM ,pro Cito.Utitur Alcuinus Epiſt.9. [ Le-
gitur & apud Hircium de Bello Africano c.80.Cum ex
pedita copia in eum locum Citatim contendit . ]
9 CITATIO ,In jus vocatio.Vox forenſis multipli- ſibado : Hifpanis Cevada, in Foris Beneharn. Sibada ,
4
cis apud Juriſconſultos ſignificationis . Rubr. 1. art. 20. Acadecimis Cruſcanis , Civata , di
q Citatio PERSONALIs dicitur cum quis ita cita-
tur in judicium , ut ipfe debeat pro ſe apud Judices ref-
pondere , Gall .Ajournementperſonel.
CITATORIUM ,CITATORIÆ LITERÆ ,CITATIONIS
LITERÆ , in Conſtitut.Siculis lib. 1. c.95 . 9. 1. & 2. qui-
bus quis in judicium citatur, vocatur : xo :terápior ,apud
Theoph. & Cedrenum , Commonitorium vertit Paulus
Diac.lib.20.Hiſt.p.634.Edit.Canifii.Citatorium hac no-
tione habetur in leg.2.Cod.de Princip.Agent. in rebus.
( Citatoriales litteræ ,apud Miræum to.2.p.1108. ]
CIT 604
T CITAXUS,Similis taxi.Gloff.Ifid.Ubi Grævius
Emenda Ceu taxius , Similis taxo ; quodfic apud Ser
vium legitur, unde hæc excerpta eft Gloffa .
q CITEANÆ. Vide Cautume.
CITEBASA, Fundamemta, Ugutionis .
. CITENÆ . Vide Cautume".
q CITHAGIA . Vide Catagogium .
CITISUM , Frumentum .Papias MS.An à Græco
oita , quod idem fignificat?
CITIX ,Pirata.Gloff.Ifid. Reete Grævius : Lege
Cilix; ut Arabs pro Latrone, ſic Cilix pro pirata veceri
bus accipitur .
CITOLA , Inſtrumentimuſici ſpecies. Guillelmas
Guiart. an.x264.
Qui le Roy de France à cele erre
Envelopa ſi des paroles ,
Plus douces que ſons de Citoles .
CITONELLA. Charta ann . 1279. in Tabular. Ec
clef. Autiſiod. fol. 521. Epifcopus faciet fieri Citonellas,
ſeu portas introitus ville claudentes. Apiad Perardum p.
535. habetur Ciconellas .
CITOUART, Species radicis arboreæ . Vide Zo
doaria . 1
I CITRANGULUM MALUM ,Citreum ,Gall .Ci
tron .Medic. Salern.p.150. edit.1622.
CITRATUS AGER ,Quicitra eſt,ur Ultratus,qui ul
tra : vox Agrimenſorum . Regio citra , apud Hygenum
de Limitib .
I CITRINELLA ; eſt flammula Rocho le Baillif ;
in Dictionario Spagyrico .
I CITRINOLUS, Ibidem ,eſt pallidus criſtallus .
CITRIONES, Citrea mala , Gall. Citrons. Matth.
Silvatic .
CITROLUS, ex Italico Citrollo, noftris Citrouille
Occurrit in Charta ann. 1178. apud Ughellum tom . 7.
pag . 572. [ & in Miraculis B.Gerlandi 10.7. SS.Junii pa
665. necnon in Hiſtoria Sicula Hugonis Falcandi,apud
Murator. tom. 7. c.257. ]
CITRULLUS , Eadem nocione . Tidericus Langenius
in Saxonia :
Sunt ibi nonnullis fabæ,meloneſque, Citrulli .
4 CITRUM ,swipov, Heſperium
Serotinum ,in Sup
plemento Antiquarii.
I CITRUS ,Italis Citrino, Gall.Citron , Citreum ,in
Hift.Sicula Hugon.Falcandi,apud Murat.to.7.col.2 58 .
CITTADANTIA , CITTADINANTIA ,Jus civitatis:
ex Italico Cittadinanza . [ Regimina Paduæ apud Mu
rator.co.8 . col. 381. In anno præfenti ( 1278. ) dominus
frater Henricus Tridentinus Epiſcopuseft cum Padua
nis Cittadantie vinculo alligatus . ] Petrus de Vineis
lib.s.Epift.113.Quidam ejuſdem terre tam nobiles quam
alii qui ſecives novos appellant, ſub nobilitatis & Cita
dinancie prætextu conferre cum eis in daciis & collectis ...
recuſant . Occurrit etiam apud Rolandinum in Chro
nic. lib.2.cap.1. lib.3.c.7 . Vide præterea Georgium Pi
lonum in Hift.Bellunenſi p.123. V.124.
CIVADA,CIVATA, Hordeum , vel avena , illa præ
fertim quæ domino feudi penditur ; Occitanis Cibado,
cicur Legume d'ogni forte . Charta an . 1232. in Rege
ſto Chartarum Comitatus Tolofæ in Camera Compu
tor. Parif. fol. 28. Habeatis vos * fucceffores veſtri ſin
gulis annis in melibus quarterium unum frumenti al
teram Civate , pro alberga dobladada . Regeſtum
Comitatus Bigorrenfis : Civatam bis in anno liberi
Militibus vicinii conferent: alteram in tempore mili ,
armigeris autem nunquam.Charta Willelmi D.deMon
tepeffulano an. 1103. Vicarius pro eo manducabit in uno
de albergis illis , a habebit Civadam equo fao . [Ma
le
 605 CIV
le Cinadam , apud D. Bruſſel tom . 2. de Feudorum uſu
pag.727. Annal. Benedict. tom.4.p.53.n.8. Debebat red-
dere ... quinque modios Civadą. Tabular. Conchenſe in
Ruthenis cap.47 .Duo ſeſtaria de Civada. Informatio de
juribus Curiæ Regalis in loco Auſeto ann. 1354. è Ca
mera Computorum Provinciæ : Item habet ibi diverſa
ſervitia bladi,videlicet annonæ ſeſteria 12. & Civate ſe
ſteria 12. Provincialibus Civado , avena dicitur , non
hordeum . ] Hiſtoria expugnatæ Minoricæ edita à Mi
chaele Carbonello : Repoſaren per refreſcar,e donar Ci
vada als cavalls , & c. Adde Bibliothecam Sebuſianam
Centur.2.c . 51. Gaſſendum in Noritia Eccl. Dinienſis
p . 83. Foros Bigorrenſes art . 14. & Columbum in Ma
nualca lib. 2. n. 59. De vocis etymo , vide Conjecturas
Sebaſtian. Cobarruviæ , & Oct. Ferrarii .
CIVADACIUM , Præſtatio in avenis. Charta Occita-
nica an . 1312.in 48.Regefto Philippi Pulcri Reg.Franc.
num.29 . Item obtuleruntmedietatem Civadagii, ... quæ
medietas poteft afcendere uſque ad 40. fextaria avenæ ad
menſuram de Lautricho annis fingulis .
9 CIVADERIUM , Menſura frumentaria, quam Va-
lentinenfes & Vivarienſes vocitant Civier . Inventar,
Piquet n.18. cap. 41. de Volca fol. 15. in Archivo Prin-
cipis de Rohan : Item quinque cartas & duo Civaderia
cum dimidio frumenti, duo vafa ,& c.Ibidem fol. 14. Item
o unum ceſtarium & duo Civaderia cum dimidio frumen-
ti,quos ſerviunt dicti heredes. Occurrit ibi pluries .
CIVADERIUS,Idem .Recognitiones& denomina-
tiones factæ Domino de Levis de Vendatour in Theſau-
f
ro Chartarum ejufdem Principis deRohan n.18.cap.41 .
de Volta fol. 12. Primoduos Civaderios cum dimidio fres-
menti, &c. Item fex Civaderios frumenti, quos ſervit
Stephanus Ganelli.
CIVADERIUS , Cui cura eft emendæ vel diſtri-
buendæ equis Civade feu avenæ . Leges Palatinæ Jaco :
bi II . Regis Majoric. inter Acta SS. Junii to.3 . pag . 11.
Expedit per quoſdam Officiales noſtre curiæ , videlicet
Emptores vištualium & Apothecarium ac Zemblerium
... necnon Civaderium Falconerium ,illum qui eme -
vit neceſſaria avibus noſtris , adminiſtrationisſuæ ratio-
nem reddi.
na ann. 1177. Et ad tantam penuriam Civilitatem coe
I CIVADUS, f.Septum ,Gall. Clos ,ab Ital.Chiu- git, ut canes & gattos ... comederent
dere , Sepire . Epitome Chron . Cafinenf. apud Mura- tavin. in Defenſore pacis 1. part.c.1 .
torium to. 2. pag. 368.col. 2. Predi&tus Sicardus Prin CiviliTAS ,TOM: Tiz : . Apuleius de Philoſophia : Civi
ceps obtulit Patrs Benedicto Civadun , qui Martocanus
vocatur cum ripis, aquis , fulfariis & pifcationibus ege
omnibus intra je poſitis .
I CIVAERIUM ,CIVAERUM ,Idem quod Civera-
gium . Inftrum .an . 1300. in Hift. Dalphin. tom.i.p.54.
A Jus Civaeri, bladorum , leguminum , & aliorum . ibi-
dem P.56. col. 1.Immunitatibus quibus Canonici, Clers-
ci, Nobiles, vel alii predicte civitatis ufi nunc dicuntur,
vel in Civaeriis non preſtandis , vel etiam in ipfis quan-
doque recipiendis.
CIVARIUM , ibidem p . 129.Percipiunt Civaria a
B vene , quæ capiunt ratione Cellarie, dc.
CIVAYERIUM ,ibid .tom.2. pag .93. Sive illa jura
conſiſtant in bannis, juftitiis, senſibus, Civayeriis,feu in
quibuslibet aliis rebus bonis, & *c.
. I CYVARIUM, ibidem p. 87. Debet dare aſino unum
di Cyvarium avene .
e I CIUDA , pro Civada. Rotulus fæculi 12.de Prio-
U ratu S. Pauli de Tartas in Archivo Monaſterii de Cala
Dei ; Bertrandus Willelmi unum cartalem Podienfium
de Ciuda .
CIVERAGIUM , Idem quod Civadagium , Tributi
ſeu præſtationis ſpecies apud Delphinates, quæ in ave
nis leu civatis ,unde nomen, exfolvitur: Perperam Ci-
neragium appellatum , vel editum apudGuidonem Pa-
pæ confil. 91. ut monet vir clariflimus Dionyſius Salva-
Tom . II .
CIV 606
gnius Boiflius lib . de Uſu feudor. part . 2. cap.97 . Vide
eumdem c.67.p. 350. & fupra, Avenagium .
CIVERALIS.Hiſtoria Epiſcopor.Bremenfium :
Erat Dacus nobilis ſanguine regalis
Ex matre , ſed genitor Miles Civeralis .
Vide Diſſert. 9.ad Joinvillam pag. 194.
CIVETATOR . Statuta Veronenſia lib.s. cap . 108 .
Nullus venator , Civetator , vel aucupator intrare debet
terkes alienas, & c . Qui cum vivera venatur ,
CIVEVERDUNIA , Vide Cinewerdunia .
I CIVICA, Civem facit . Gloff. Iſid. Ex Pithea
nis reftituendum Civicat.Sic Papias MS. Civicare , Ci
vem facere.Vide Civitare .
9 CIVILELIUM, Civitas, ubi quis gaudet jure ci
vitatis, vel tribunal ubi jus civibus dici conſuevit. Pri
vilegium Bonifacii IX. PP. indultum civitati Ortanæ
apud Illuftriff. Fontaninunn ad calcem Antiqu. Hortæ
pag. 422. Indulgemus , ut in primis cauſis civilibus &
criminalibus, quantum videlicet ad ſeculareforum pertr
net, extra loca oncolatus proprii,ſeu domicilii, vel Civi
lelii nequeant ... ad judicium evocari .
I CIVILES PANES , Servi Ecclefiæ , vel quiexpen
ſam recipiunt. Papias MS.Bicuric .
CIVILISTÆ , Qui Juri civili operam dant,Juriſcon
fulti apud Joan . Forteſcutum de Laudibus Legum An
gliæ cap. 8. & alibi non femel .
CIVILITAS, Juscivitatis . Gloſfæ veceres : Civili
tas,auntsia.Act.22.Ego multa ſumma Civilitatem hanc
confecutus ſum .Venericus Vercellenf.de Unitate Eccle
liæ confervanda : Quæ ( Roma ) cum ſit libera , facit e
tiam ut fint liberi , quotquot ſunt ſub Civilitate fua .
Occurrit præterea in Charta Rogerii Regis Siciliæ pro
Mellanenſibus apud Bonfilium Conftantium parte 1 .
Hiftor. Sicil , l.4.p.189 . Vide Vitam S.LupiciniAbb . Jui
renfis num . 7 .
Civilitas , Civium conventus, civesipſi. Papias :
Civilitas, manſio hominum . Senator lib 8. Epift. 33. Ut 1
qui ad Natale S.Cypriani religiofiſime venerant pera
gendum , mercimoniiſque ſuis faciem Civilitatis ornare
egentes turpiter inaneſque diſcederent . Chronica Pila
. Ita apud Marfil. Pa
litatem quam + 18:Tikiv vocat Plato.
I Civilitas,Mulēta pecuniaria Civibus impoſita.
Offenfionum condonatio rebellibus Carcaſſonæ incolis
indulta à Carolo Francorum Rege an . 1383. tom.i. A
necdot.Marten.col.1593. Nec per Civilitatem poſle cri
minalitatem hujuſmodi ſatisfieribono modo; ad ipfius ni.
bilominus relevamen populi,preſentes noſtram intenden
tes gratiam ampliare cum benigni proſecutione favoris
de a pro Civilitate predicta contenti ſumus , quod oltin
gentismillibusfranchis auri, quam: ſummam Conſules,
Communitates & alii habitatores prefati,una cum Com
munitatibus, habitatoribus & incolis Seneſcalliarū Tho
lofæ, Bellicadri @ Nemauſi..folvere tenebuntur.
CIVILITER , Pacifice, in pace . Iſidorus Pacenſis
Epiſcopus in Chronic. æra 690. Expletis ergo Moabia
principatus fuiannis 20. quorum Civiliter vixit s.hu
manæ nature debitum ſolvit. Idum æra 716. Qui nul
lam unquam , ut hominibus moris eft, fibi regalis faftigii
cauſa gloriam appetivit, ſed communiter cum omnibus
Civiliter vixit.Ecæra 753. Romanorum 64. Philippicus
Imperio coronatur reg ans Civiliter quadram cum anno ,
& * c. Adde in æra 756.759 .
Civiliter PUNIRE , f. Juxta leges civiles. Litte
ræ Caroli Franc.Regisann . 1395. ad Præpofitum Pa
rif. apud de Lauriere tom . 2. Ordinat. pag. 4. Et om
nibus illis quos ſuper præmilis repereritis innocentes
Cc 2 ad
 607 СІy
ad ſuaper nos officia reflitutis, repertos culpabiles , fic
Civiliter puniatis, quod cæteri eorum pæna perterriti,d
fimilibus impofturis arceantur,
I CIUINIS, Civis femina, Gall.Bourgeoiſe , apud
Marten . to.s.Anecd.col. 1804. Faciant omnes tam cives
quam Civine in ſede civitatis Barchinone, & * c.
I CIVIS,pro Civitas.Mabill.com.z.Analect.p.138.
in Teftam , Berrichramni Epiſc.Cenoman. In Civem ip-
ſam , ubi prædictus Pontifex fuit occiſus, eſe nofcuntur,
f.Civem pro civitatem per abbreviationem ſcriptum eſt:
I CIVISA, 0 : på Plica . Supplem . Antiquarii .
CIVITARE, Civitatem colere, vel civem facere.Ifi-
dor, in Gloff.
CIVITAS,Urbs Epiſcopalis, cum cæteræ Caſtra vel
oppida dicerentur ,uti attigimusin v,Caftrum.Innocen-
rius 3.apud Petrum Mariam Campum in Regefto part.
2. Hift.Ecclef.Placentinæ Ch.ss. Proviſo congrue tam
Epiſcopo, quam Clericis Civitatis, fitamen civitasfit dic
cenda ; poſtquam Epiſcopalem amiſerit dignitatem , &c.
[ Præceprum Ludovici Pii pro Hiſpanis apud Baluzium
in Capitularibus Regum : Cujus Conftitutionis in una
quaque Civitate, ubi prædictiHiſpani habitare noſcun-
tur , tres deſcripriones efle volumus : unam quam Epic
ſcopus ipfius Civitatis habeat; & alteram , quam Co-
mes ; & tertiam ipſi Hiſpani, qui in eodem loco conver-
Santur, Non tamen omnes , quæ in veteribus Notitiis
Provinciarum Galliæ Civitates appellantur , eæ conti-
pue ſedes fuerunt Epiſcopales , ut fupra diétum eft in
voce Caftrum . Hic foluin addam ex Valefii Notitia
Galliarum p.446. nomine Civitatis non modo urbem
caput gentis , aut unum ex capitibus, ſed etiam totum
urbis agrum pagumve aur diæceſin in veteribus Noti-
tiis delignari. )
Civitas Publica , Quæ ad fifcum regium pertinet ,
Charta Ludovici Piiin Vita Aldrici Epiſc. Cenom . p.
45. fic clauditur, Aftum Pictavis Civitate publica. Alia
ibid. p.70 . Aftum ergo Cenomanis Civitate publica. Vi-
de Villa publica , Vicus publicus ,
CIVITATENSES , Urbium & civitatum incolæ
Guibertus lib.4.Hiſtor,Hieroſ.c.13.Hi quiurbiobſiden
de relicti fuerant , ipſi quoque cum Civitatenfibus a
cerrime conflixerunt . Occurrit etiam in Uſaticis Barci-
nonenſib .MSS.c . 125. apud Thwroczium in Chronic .
Hungar. & alios ,
CIULA . Vide Ceola ,
CIVORIUM , CIVORIUS . VideCiborium ,
CIURMIA, Vox Italica & nautica , Ciurma , Gallis
Chiourme, propriamente gliſchiavide galea, Lat. Remi
ges ; largamente per ognimoltitudine digente vile, e inu
tile , Lat. Plebecula , Ica Cruſcani, Charta Piſana , a
pud Gueſnagium in Annalibus Maſilienſib, an , 1312 ,
num . 4. Et ex alia galea tunc ente prope plagias civitatis
Maſiliæ, dum de juſſu veſtro tota Ciurmia & marinarii
omnes ipſius galeæ ipfam galeamfolam relinquerent si-
ne remige Orectore , oc,
I CĪZA, Tributum , ut conjecto , ſeu potius Codex
in quo tributa in Aliſiis publicis decreta recenſebantur,
Statuta Arelat , MSS.art, 113 , quilibet Notarius Arela-
tenfis teneatur habere Statuta ſuprafcripta , & Cizas, com
bannos infra duos menſes, os facere copiam de libro Sta
tutorum .Vide Ciſia,Ciſa & Alifa ,
qCIZERIUM ,Gallinæ inteſtinum , V.Zizerium ,
CIZIMASCHEN , Pellis arietina, Chronicon
Epiſcoporum Merſeburg.apud Ludewig .tom .4. Reliq.
MSS. pag. 449 , de Johanne de Werder qui, cum agere.
tur de emenda veſte preciofiori, fertur dixiſſe : Abfit à
me SS. Johannis Laurentii bona adeo perpere pro una
veſte dilapidare, Aries nobili vellere veftitus incedit ;
de ejuſdem generis pellibus, quæ vulgo Ciziſmacben va-
citantur , fac miſchubam ,
CLA 608
I CLABARIUS pro Clavarius,Quiclavam feu ba
culum præfert, Gall. Porte-malle , Porte - Baguette. Vide
Primivirgius ,
CLABATA.Gloff.Gręc.Lat.Oxstos vivus,canalium ,
Clabata, Forte Cavata. Vide Cava .
CLABULARIS CURSUS , Idem qui angarialis :
Angariæ autem erant vehicula capaciora publica. Vide
eruditum Valefium lib.2o. Marcellini, & Jacobum Go
cofredum ad leg.24. Cod.Theod .de Curſu publ. [ Salma
fium ad Capitol.in Pio . ]
| CLACCARE LANAM , Anglis Toclack wool, O
vis feu velleris notam abſcindere ,Gall.Couper la mar
que d'une brebis, d'une toifon : quod fic cum ovis aut vel
leris lanæ extremitates ita condentur, ut nihil remaneat
notæ , quæ ovi fuerat impreſſa. Litteræ Regis Angl. an .
1460. apud Rymer. tom . 11. pag.466 . Licentiam damus
præfato Johanni de Foix quod ipfe per fe, aut deputatos ;
factores five attornatos ſuos, jummam duorum millium
Saccorum
lane bordate ,forſatz og Claccate , aut non bor
datæ ,forfatæ ſiveClaccatæ ,tam de lana ſua propria , quă
aliorum indigenarum five alienigenarum quorumcunque
in quibuſcunque portubus regni nostri Anglia ,& c. Aliæ
Litteræ ann.1472. ejuſdem tom .pag.735. Lanas quaf
cumque berdare, Claccare, & mundare poſſint,vel polit:
quodque ipſi feu eorum aliquis quinquaginta ſaccos hus
jufmodilanarum berdatarum , Claccatarum & nunda
tarum tam debonis ſuis propriis, quam alienarum per:
fonarum , c. Similia leguntur to.i2.p.7.9.& c.V.Clack.
CLACENDIX . Vide Claxendix .
CLACHEDRA, An non pro Cathedra?Acta con
ſecrationis Ecclefiæ MonafteriiS. Benedictide Bagiis
in diæceſiAuſonenſi ann. 972. in Appendice Marcæ
Hiſpan.col . 900.Sane propter caritatis divinum officium
ob conſignanda luminaria.in ſede propria ad dioceſem cu
jus pertinet Monaſterium iſtud S. Petri Aufone Vicenfi
Clachedræ libra una appenfa decera , omnique anno pa
Schali illud deferatur :
CLACICUM . Vide Claſicum .
T CLACINDEX . Vide Claxendix .
CLACK & LOCK.Charta ann.4.Edw.I. apud Pryn
neum in Libertatibus Ecclefiæ Anglic.com.3. fol. 185.
Noverit univerſitas veftra nos vendidiſſe concellile...
62. faccos lance de colle &ta Monaſterii noſtri, Jine Clack
Lok , God O Card , nigra griſa vilem tuyfum , ego fi
ne pellic. [ Lana fine Clack, cujus nota remanet in velle
re, quod ejus extremitates non fuerint deconſæ , ut mo
do dictum eſt in Claccare . ]
9 CLADES, CLADA . Vide Cleia ,
CLADOLG.Lex Friſon.addit. tit.3.9.44 . Si quis an
lium unguibus crataverit, ut non ſanguis, fed bumor a
quoſus decurrat, quod Cladolg vocant. Ubi Lindenbro
gius : Kleyen , Germanis, unguibus ſcalpere; Dolg,pau
periem , aut vulnus ſignificat: unde in veceri Gloſſario
Latino -Saxonico, Colcbſuæda , cicatrix,hinc ergo vox
compoſita.Spelmannus vero ab Anglico deducit Claw ,
unguis & dolg, vulnus . [ Schilter.in hac voce probat
Spelmanni etymon , additque pro Kleyen , vel potius
Kraven reponendum Kratzen , quod Cratare fonat 3
Cladolg ergo eftCratacio unguium . ]
T CLAIA . Vide Cleia ,
CLAIMUM . Vide Clameum .
I CLALUS, pro Callus , Eccardo Silex , ut dicetur
in voce Hallus,
CLAMA , Tributi ſpecies , cujusmentio in Statutis
Delphinalibus pag . 37. §. cujus titulus, de remiſſione dae
tarum vel Clamarun .
Per Clamam intelligo pecuniam Dalphino debită
ratione Litterară Clamæ leuclamoris, quas creditores à
Judicibus impetrabant , ut debitores fuos poffent ad fol
vendú æs alienum adigere; litteræ enim illę nulli erano
ului,
 909 CLA CLA 910

uſui, quin prius Dalphino tribueretur certa pecuniæ Longobardor tit.105.9.1 . Siquis canes alienos Clamave
ſumma,quam Claman appellabant, Gall . Clain vel Re- rit aut incitaverit ,ec.Clamoſa venatio, in Summa Rai
clair.Hoc tributi genus utpote fubditis oneroſum ſuſtu- mundi p.92. in quaclamantur canes.Petrus Diac. lib.4.
lit Humber.II. Stat.an.1349.relato to.z.Hift.Dalphin.p . Chron.Caf.c.si.Tuncelli obſtupefačti, alios Saracenos
586.Clame duplicis erantgeneris in Dalphinatu , Ma- Clamare cæperunt,dicentes,Currite citius. Vita S.Gui
jores ſcilicet & Minutæ ,de quarum receptione rationem donis Abb. Pompofiani: Voceque anxia Patrem Monaſte
reddit Giletus Coperius in Computo ann . 1318. prorii Clamitavit. Vita Ceddæ Epiſcopi Lond. c. 2. Clama
Veheria de Romanis, Hiſt. Dalphin.to. 1. p. 143. Item vit ad ſevirum Dei. Et c.3.Vita S. Lietberti Epiſc.Ca
de majoribus Clamis ad partem Domini 71. f.Item de mi merac.c. 29. Mox Clamato puero , & c. Palladius in Hift.
noribus Clamis ad partem Domini , & c. Quænam dictæ Laufiaca C.42 . ATSAJOVOD V Porãoxidutav .Domnizo :
fuerint majores Clamæ , quænanve minores , nulla nos Pontificens Chriſti, quem nomineClamoGiraldum .
docent hiſtoriæ Dalphinarus inſtrumenta , fed ex Ca- ( Claimer ,in Inſtrum . Gall. anni 1292. è Chartulario
mera Computorum Pariſienſi pro domaniis in compu- Calenſı pag. 196.Une maiſon deſdites Religeufes, que l'
et to reddicuum Caſtellaniæ Tofliacenſis ſupremi Dun on ClaimeMalrepaſt . )
barum Principatus an . 1508. & 1509. diſcimus, mino 2. CLAMARE , Vendicare, repetere , Clamer ,in
res Clamas à Burgenfibus, majores à Foraneis,qui extra Conſuetudinibus municipalibus paffim : quod hodierni
urbes habitabant, fuiffe exſolutas. Clamæ Burgenfium Practici Galți dicunt, Former complainte, ut obſervat
erant unius fol. & 6. den . Viennenſium ; Forenlium ve Brodeus ad Conſuet.Pariſ.tic.4 .Lex Sal. capit.2 . c.i.De
ro 4. ſol. Vienn. Ex illis Caftellanus Tolliacenſis 6.de- Juſtitia Ecclefiarum vel viduarum ... ut in publicis judi
narios percipiebat ; ex hisautem 1. fol . & 6. den . Re- ciis non defpiciantur Clamantes, ſed diligenter audian
liquum pertinebatad Dominum . tur . In Capicul . Caroli Mag.lib . 1. cap. 1o. Ad Rega
© Jam vero hujuſmodi præſtatio ideo Clama dicta lem dignitatem pro caufis Clamøre.[ Nocitia Concilii Pi
eſt , quod à creditoribus Clamam in debitores ſuos fa- ctav. Tub Iſemberto I. circa an . 1302. inter Inſtrum . to
cientibus deberetur. Primum enim Clama dicebatur mi 2. GallChriſt.col.332.Omnem autem clamorem quiſ
actio qua quis rem ſuam repetebat. Hift. Dalphin.tom.i . cunque hominum ſe clamaverit de intus in terra S. Ma
pag. 29.col. 1. in Libertatibus hominum S.Georgiide xentii ,Monachi re&tum faciant fine ullo bomine partien
EN Elperanchia per Comitem Sabaudiæ ann.1291. Item de te . S'en Clamer à la juſtice, apud veterem Poetam MS.
k. fingulis clamoribus , ſi caufa , pro qua fit Clama , major è Bibl Coislin . }
fit irium folidorum ex ſex denariorum ; is quiin culpa ACCLAMARE , Simili notione . Tabularium Priora
fuerit, debet pro banno tres folidos & fex denarios , clicus Neroniſvillæ : Conſuetudinem quam cuſtodes prato
is cauſa minor fit trium folidorum & ſex denar, debet pro rum in bac domo Acclamabant , fcilicet bis in bebdoma
banno duodecim denarios Viennenſes . Vide Clameum . da comedere .
ca
Sed & Bannum ipfum feu muleta judiciaria ei qui RECLAMARE , Eadem notione , Repetere, in Lege
30
in culpa erat impoſita , à Mafuerio tit. 6. appellatur Salica tit. 39.Simeon Dunelmenlis an . 1116.Spondens
Clama.In antiqua Conſuet.Bitur.tit.2.art.21.22.LeCla- Regi & Arcbiepiſcopo ſe,dum viveret , illum (Pontifica
in, Clama , eft Emenda ab eo debita qui ſua confeffione cum ) non Reclamaturum . Reclamer, in Conſuetudin .
cadit in judicio ante contentionem , Avant conteſtation municipalibus Calvimontenſi art. 39. Meldenſi art .
en cauſe, ut v.g. cum debitor in judicium vocatus debi 204. Cameracenſi tit.24. art.2 . Inſulenſi art.44 . & c.Un
tum agnofcit luum ſine litigatione, eique mulēta impo- de Reclameum , noftris Reclain , ſeu Reclame , ut eſt in
nitur, quod præfticuto tempore illud non exfolverit . veteri Conſuetudine Alciſiodorenſi , Reclamatio . Vi
Hæc muleta Clamadicitur atque diſtinguitur abemen- ta S. Leutfredi cap. 18. Cum à Reclamationibus rerum
da quæ imponicur reo poſt conſtitutam litem , Après Ecclefiafticarum , quas apud judices ſeculares depoſue
conteſtation en cauſe, ut fit cum debitor debitum negans rat, reverteretur , & c. Occurrit præterea in Capitulis
propofitiſque negationis ſuæ rationibus,cogitur tandem Caroli Mag. lib.4 . Addit. 3.cap. 11. lib.5.c.134 . 151 .
& judicibusſefe agnoſcere debitorem & ad exfolvendum . Caroli
223. in Lege Longobard. lib . 2. 8.26. in Capitul
adigitur : quod in Conſuetudine Bituric. cit. 2.art . 24. C. tit. 5. 9.1.in Formula 125. apud Lindenbrogium , in
& in Magdunenſi ad Eburam tit. 1. vocatur . Ni atteint Epiſtola 30.Goffridi Vindocin. lib.2 . & c. Reclamareſe
Overifié .
de aliquo, Queride aliquo. Capitul.Car.Calvi tit.16.9.
CLAMACTERIUS. Anaſtalius in Leone IV. PP. 2. Et mandat vobis , quia ſi aliquis de vobis ſe Reclamat
pag. 78. Fecit coronas ex argento puriſimo ... habentes quod injuſte alicui de vobis fecit ,& *c. Adde tit. 32. 9. 12 .
Clamacterios argenteos ſubter pendentes 37. Quidam tit.40.9.1.2.3 . Reclamare fuam violentiam ad palatium ,
-o Codd. præferunt Clamaſterios : fed videtur legendum in Lege Longob. lib.1 . tit.18.9.2. Procauſa ſua,vel cau
H Cremaſterios, ex Græco x ps uzsipas, id eft , bullæ aut alii Sam fuam Reclamare, lib.2 . tit. 41.9. 1. 2. 3. Ad Regem
10 ornatus ex ejuſmodi lychnis dependentes.Ita emendan- Reclamare, S. 4. in Capicul . Caroli Mag. lib. 2. cap. 26 .
OX da perinde Bulla Bonifacii IX. PP. anni 1033. apud U- Juſtitiam Reclamare ſuper aliquem ,in Lege Longobard
ghellum to.5. p.124.Candelas vero pendentes cum Cla. . 32. ( In Extentis feu Papy-.
lib.2.cit. 52. 8. 15. lib. 3.tit
maſteriis Ocicindellas ad ſufficientiam & * c. Alibi: Cla- ris Terrariis Brelliæ & Dumbarum uſus olim erat fre
13 matariis p.127. Scribendum enim fuit Cremaſteriis . quentiffimus, ut Domini jurifdi&tionem habentes ſti
4 CLAMANTIA , Vide in Clameum . pularentur ab hominibus ſuis , ut nullus eorum alium
1.CLAMARE.Vocare, ItalisChiamare.Glof.Lat. Dominum majorem , minorem vel parem Reclama
Græc. Clamat. Bię, xpél , xanh . Papias: Clamare , ve- rent, ea lege, ut , fi reclamare vellent, bonis fuis
care,in fonare . Luxurius in Epigrammatis, in lemmate empbyteuticariis privarentur . Frequens eft hæc Con
ut unius : Deeo qui amicos ad prandium Clamabat, ut plu- veatio in Extentis Abbatiæ Chaſſagniz , & aliorum
Ya expoſceretxenia.Teftamentum Porcelli Corococtæ , locorum . ]
cujusmeminit S.Hieronymus: Clamavit ad ſe ſuos pa RECLAMATOR , Idem qui Clamator , Actor , petens .
rentes,ut de cibariisſuisaliquid dimitteret eis.Commo- Lex Longob.lib.z.tit.53. 5. 23. De Reclamatoribus vel
dianus Inſtruct. 73. caufidicis, qui nec judicio Scabinorum acquieſcere, nec
Extinctos Clamatis, qua gratia ? falſe ; periſti. blafphemare volunt,& * c.
Paſſio SS.Perpecuæ & Felicitacis: Et Clamavit me > RECLAMATORIA , Epiſtola , quæ ad Principem di
de cafeo , quod mulgebat, dedit mihi quaſi bucellam . Lex rigicur ab eo qui ſe injuſte pofleffionibus & prædiis ſuis
Tom. II. Сс 3 vi
 611 CLA CLA 612
1
vi aliqua fuperiore fpoliatum queritur , qua illius juſti Ut nafcens vitium pæna ſequens reſeset.
tiam implorat. Ejus formulæ habentur in libro Epiſto- Statuta Ordinis de Sempringbam :Minuit vel minut& o
larum S.Bonifacii Arch . Mogunt.Epift.107.115.117. janes die tertia poſſunt Clamare , vel Clamari in Capitu
PROCLAMARE, idem quod Clamare , In Jus vocare , lo. Infra : Ceteri fratrespetant venias,Clamentdiſcipli
rem fibi vendicare, in Lege Salica tit. 39. in Lege Lon- nas fumant , fi quæ ſumende fuerint. Rurſum : Diſtricte
gob.lib.1.tit.9. 9. 26. lib . 2. tit. 26. in Capitul. Caroli prohibemus ne aliqua Monialis in Conventu exiſtens, ad
Magni lib.6.cap. 299. in Conſtitut. Sicul. lib. 1. tit. 41. Corpus Chriſti accedat Dominica , nifi ordinate Clama
& c. Simeon Dunelmenfis , & Radulfus de Diceto ann . verit in hebdomada , privatim vel publice , ſi delittun
1070.Poleſiones quamplures ſui Epiſcopatus ab Aldre- privatum , vel manifeſtum viderit, unde regularis Cla
do Archiepiſcopo... ſua potentia retentas, quæ tunceo de- matio fieri debeat , exceptis valde juvenibus, vel valde
functo in Regiam poteftatem devenerant, conſtanter Pro- vetulis. Adde pag.765.783 . Liber Ord. S. Vict. Parif .
clamabat , 'expetebat, & c. Infra : Proclamatas exs MS . cap. 6. Si quid offenderit, Clometur in Capitulo fi
peritas poſeſiones recepit. Idem Radulfus an . 1072.Ven -i cut alter . Cap. 22. Quando in aliquo offendit, pro quo
tilata eft cauſa de Primatu quem Lanfrancus Dorober-: in Capitulo Clamandus eſſet, corripiat eum Magiſter fo
nenſis Archiepiſcopus ſuper Eboracenfem Eccleſiam jure lus in ſchola ... fed & fi plures fuerint , inſtruet illos ut de
Jue Eecleſiæ Proclamabat. Gregorius Turonenſis lib . offenſis ſuis invicem fe Clament, Clamati veniam pe
8.cap. 32. Quod illa deſpiciens , & respatris fuiſſe Pro- tant, ut aſſueſcant ordinem tenere, cavere negligentias,
clamans, ingreſa eſt . Adde W. Malmesbur. lib. 1. de O Clamores modeſte faciant.Proclamare , cadem nocio
Geſt. Pontif. pag .206. & Vicam S. Willelmi Abb. Ro- ne,in cap.31. Rurſum cap.33 . Dum Clamores fiunt, ne
ſchildenfis num . 21 .
mo loquatur, niſi quiClamorem facit , & Abbas, a qui
PROCLAMATIO , Idem quod Clamor , Actio qua quis Clamatur. Quiclamorem facit , in primis fic dicat :
rem ablatam reperit. Petrus Diacon . lib. 4. Chronic. Clamorem de fratre illo , qui autem Clamatus fuerit ,
Cafin . cap. 48. Proclamationem fecit de Ecclefia S. So-. mox ut audierit nomen ſuum , nihil prorfus in fede ſua re
pbiæ , quæ violenter à ditione hujus loci ſubdu £ta fuerat. Spondeat, ſed veniens coram Abbate, prius inclinans,poft
Adde cap.49.59 . & c . ea erigens ſe,coram ipſo ſtet,patienter expectans hoc quod
PROCLAMARE, Appellare de judicis iniqua fenten- frater ſuus fuper ipſum Clamare babet . Qui autem Cla
tia.Utitur temel ac iterum Lucifer Calaritanus p 1.& 7. mat , non exaggeret Clamorem ſuum , nec quærat circui
Proclamatio ad Palatium , de actoribus qui à judicibus tiones verborum , ſed aperte dicat, iile fecithoc . Audito
ordinariis audientiam Principis appellant , in Capitu- clamore, fi culpabilem je cognoverit , ftatim veniam pe
Jari de Villis cap : 57 . Vide Guigonem Cartuſienſem de tens , bumiliter culpam ſuam confiteatur. Si autem ſe cul
Quadripertito exercitio Cellä с.33.p.262.C.34 .p.274. pabilem non recognoverit ,dicat breviterſtans,Dominenon
PROCLAMATOR , Qui cauſam agit , & litern inten- . recordor me hoc feciſſe aut dixiſſe quod Frater dicit. Tunc
dit ad rem repetendam . Tradit S.Iſidorus lib.2.de Ec- ille qui Clamavit eum ,ipfam Clamationem non repetat :
clef. offic.cap.11. & ex eo Rabanus lib.1.de Inftit.Cler. ipfe veroprius inclinans jubente Abbate, eat ſedere.Quod
cap . 52. Lectores Ecclefiafticos olim vocitatos Præcones ji aliquis videt Fratrem ſuum negare quod verum eft be
O Proclamatores . ne licet ei de eo quod viditvel audivit, teſtimonium pera.
RECLAMAT10.Joannes 8. Papa Epiſt.100 .Bernarius bibere . Sciendum vero eft ,quod ille Clamorem facit ,non
noſtram nuper adiens præſentiam fe juper fratre Adal- faciet Clamorem ſuper illum quiClamavit , ó c. Similia
habent Charra Charitatis Ciftercienfis c. 6. Ufus anti
bertojuffraganeo tuo, de quo jam Roine proclamaverat ,
& libellum ſuce Reclamationis oſtenderat . qui ejuſd. Ordinis c. 70. & c . Ejufmodi Clamationum ,
RECLAMIUM ,in Chron . Savigniacenfi an . 1259 . & Proclamationum meminit etiam S. Anſelmus lib.3.E
DISCLAMARE, A clamatione, leu actione ſua deliſte- piſt. 49.91. uc Concilium Biterrenſe an . 1233. cap. 18.
re . In Statutis Roberti 3. Scoriæ Regis c. 18. Diſclama- & Inſtitutiones Capituli gener. Ciftercienf. dift.s.c.s.
re dicitur vafallus , qui per fe,vel per fufficientem actor 13.diftin
. t . 6. cap . 12.Statuta antiqua Ordinis Cartu
natum notificat, quod tales terras non tenet, nec tenere fienfis part . 1.c.35.9.12. part. 2. c.6.9.9.C.12. 9.8.c. 31 .
intendit de tali Domino ſuperiori fuo & cum taliſervitio: 9.6.c.3o.part.3.c.32.9. 5. Statuta ejuſdem Ordinis an
Ohos ſubjacet ſe,omne quod ſuum eft , curſui juris 1368.part .2. c.4.0.2.13. Scatura Ordinis Præmonftrat.. ',
communis, debitis locorum interſtitiis in bac parterequi- diſt. 1.cap . 5. & alibi paffim . Hinc formula noftris fre
fitis ad boc faciendum reſpondendum . Vide Regiam quens, Crier quelqu'un , pro increpare . Glof.Lar.Gr.
Majeſt.lib.2.cap.63. & 6.7 . & Cowell . lib. 10. cap. 8. Conviciatur illi , & convicium facit , xatabıę . Con
Will . Thorn . in Chron . Mariſcum quendam in tenura vicium ,xatabingis .
de Chiftelet ... in plena Curia ibidem Diſclamavit. Dif 3. CLAMARE,Canere. Charta Sergii PP.an.g910 .
clamer , eadem notione apud Littleconem ſect. 145. & apud Ughellum to.1.part.1.p .107. Ita tamen ut quoti
691. Defcalanger in Conſuetudine S.Audomari art.14. dianis diebus Sacerdotes Clerici ipfiusEcclefiæ prore
Infulenli, & c. Vide Raftallum verbo Diſclaimer: medio animæ noſtre Clament in cadem Ecclefia centum
Kyrie eleyfon , c.
CLAMARE SE AB ALIQUO , Patronum ſibi adſciſce-
se : Gallis, ſe Reclamer de quelqu'un . Adrianus PP. in T CLAMARE QUIETUM ,Liberum & imniuneni de
Epiftola adCarolum M. Præfatum Epiſcopum .... vobis clarare. Charcular. S.Vandregeſili tom . I. pag.123. in
commendari pofcimus, ut fecundum fuam certam fidem Inftrum . anni 1222. Et ego infuper prædicta Eſamiran
atque dilectionem , quam erga nos & vos gerit , ita confo- de Quietam Clamavi prenominatis " Monachis medieta
latus , prorſuſque totus,nobis poſcentibus a veſtra præful- tem unius quarterii molendini, quam clamabam in mo
gida regali po.entia mereatur per ſe Clamare , & c. Ubi lendino de Martinet. Ibidem tom . 2. pag . 1317. ex In
Gretzerus ad marginem repoluit,f. amari.Se Clamer en ſtrum.anni 1228.Ego Robertus de Hotot ... remiſi com
Cour jouveraine,in Conſuet.Andegav.art. 81.406 . nino Quietas Clamavi Abbati & Conventui S.Vandreg.
CAMARE , & Clamari dicebantur Monachi in quatuor acras terræ fitasin coutura de Heulepuis, quas
Capitulo , quoties de delictis aliosaccuſabant, aut ipfi : de jure ex dono Wil. Recucbon Milités diceban i ſibiperti
acculabantur: quippe apudMonachos, ut eft in Car- nere , habendas abſque reclamatione mei, & hæredum
mine de laude vitę Monaſticę,edito à Sirmondo in No- . meorum in puram e perpetuam eleemofynam . Rymer.
tis ad Goffridum Vindocin . tom . 12. pag. 41.col . 2. eadem fumma ... Quietros Clama
Lex communis babet viſas mox prodere culpas : mus , ( * in perpetuum exoneramus per præſentes. Lobi
nellus
 613 CLA
nellus to.z. Hiſt. Britan. pag.222 . Tündem vero prædi-
dictus Hamo omnes fuascalunnias domino Abbati Wil-
lelmo gratanterClamavit Quietas; id eft, declaravit
fe deſiſtere calumniis ſeu actionibus, quibus res in In-
ſtrumento memoratas ab Abbate repetebat : Il a de-
clarè qu'il ſe deſiſtoit du procès intentè . Paſſım oc
currit.
CLAMASTERIUS . Vide Clamalterius .
1 CLAMATARIUS, Actor, qui rem ſuam re
petit . Supplicatio an.1304. Hiſt, Dalphin. tom 2. pag.
116.col . 1. Item quod fatisfaciendo aliis creditoribus, &
Clamatariis, & legatariis, & *c... quouſque eflet ſatis-
fa &tum omnibus creditoribus, & clamatariis, ac lega-
tariis, quibus ipſe D.Hugo ut heres prædi&ti D. Ronce
lini de jure tenebatur .
T CLAMATERIUS . Vide Clamacterius .
9 1. CLAMATIO , Accuſatio in Monafteriis u-
ſitata , de qua jam ſatis in Clamare . Antiquæ Conſue-
tud.Canonicorum S. Jacobi de Monte-Forti to.4.Anec
dot.Marten.col.1218.Deinde fiant Clamationes , si fa-
ciendeſunt . Qui autem clamat non quærat circuitiones
in Clamatione , fed aperte dicat : Ille hoc fecit , & qui
clamatus fuerit ....eat petere veniam .
I 2. CLAMATIO , Promulgatio . Ludewig . to .
4.Reliq.MSS.pa.202.ex Diplomat.Garſtenſi:Ter in an-
no , id eft, bis tempore graminis ,femel tempore fæni pla-
citum fuum debet habere, & hoc de Clamatione vel no-
rificatione illius præconis . Vide Clameum .
CLAMATOR , Litigator, actor vel reus. Lex Sa-
lica capitulo 3.9.6.Capitul.2.an.805.ca.8.& lib.3. Capi-
tul.c.7.De Clamatoribus vel caufidicis, qui nec judicio
ſcabinorum adquieſcere, necblafphemare volunt , & c.
Lib.z.cap.59.De Clamatoribus qui magnum impedimen
rum faciuntin Palatio ad aures Dom .Imperatoris. Ca
pitulare de Villis c.29 . De Clamatoribus ex hominibus
noſtris unuſquiſque judex provideat, utnon fit eis ne-
celle venire , & ad nos proclamare . Adde Capitulare
an.810.c 1.Capitul.2.ejuſdem an.c.8.Capitul. an.823 . c.
12. Hincmarus Remenfis Opuſc. 5. Di&tum eft mihi ,
quoniam Clamatores qui ad Palatium veſtrum veniunt,
nullam confolationem , nec etiam bonum reſponſum ibi
accipiant.
CLAMATOR ANGLIÆ Principalis , cum ſuis Sub-
clamatoribus, in Parlamentis Anglicis: cujus officium
Clamatoria dictum , olim folebateſſe unitum Oſtiarie,
feu Oftiarii officio , ut eft in libro de Modo tenendi Par
liamentum : ubi demunere Clamatoris ifta habentur :
Clamator Parliamentiſtabit contra oftium Parliamenti,
o Oftiarius denuntiabit fibiclamationes fuas. Rex fo
lebat mittere Servientes ad arma ad fandum per ma-
gnum fpatium extra oftium Parliamenti, ita quod nulli
impreſiones nec tumultus facerent circa oſtium per quod
Parliamentum ingreditur , ſub pæna captionis corpo-
rum ſuorum : quia dejure oftium Parliamenti non debet
claudi, fed per Oſtiarium & Servientes Regis ad arma
cuſtodiri.
I CLAMATOR , Monachus quialium palam accu
fac in Capitulo . Bern.Ordo Cluniac.part.1.c.74. num .
47. Eft autem conſuetudo , quod cum unus clamatur, om-
nes qui ejufdem nominis ſunt, citius debent ſe præſenta-
re , donec Clamator eligat de quo dicit , Oc. Vide
Clamare .
7
qCLAMATOR Vini , Præco vini venalis , Gall.
Crieur de vin . Præceptum Philippi Franc. Regis an .
1274.apud de Lauriere to.2.Ordinat . P -435. in Litteris
Johannis 1.an.1351 . Philippus Dei gratia Fr. R. Notun
facimus ... quod cum tabernarii Pariſius dicerent contra
Præpofitum eo Scabinos mercatorum Pariſienſium , eos
non babere jus compellendi ipſos tabernarios ſolvere Cla-
matori Vini, tabernam ad clamandum non habenti , o
CLA 614
clamanti invito tabernario , habente alium Clamatorem
in taberna fua , quatuor denarios pro dieta ſua...viſis
auditisatteftationibus teſtium ...pronunciatum fuit prius
in Curia noſtra , diftos Præpofitum OʻScabinos jus ba
bere compellendi tabernarium non habentem Clamato
rem in taberna ſua aperte , ſolvere Clanatori clamanti
hora debita in taberna , quatuor denarios pro ſua dieta ;
niſi tabernarius velit jurare coram Prrepoſito mercato
rum , ſe nichil de vino ficclamato ipfa die vendidiße .
Conſuetud.Bituric.apud Thomafferium pag . 229. In
falfis menſuris babet dominus 60.ſolidos ; fed fi Clama
tor Vini tradidit falfam menſuram , debet guiare illam
cui tradiderit. Vide Præco.
CLAMATORIA VINI , Officium , ut videtur
Clamatoris Vini . Codex MS.reddituum Epiſcopatus
Altiſſiod. Trouſe in Martio L.fol. Clamatoria Vini xl.
Hi 40. folidi videntur ad Epiſcopum redire ex officio
Clamatoris locato .
CLAMEUM , CLAMANTIA , CLAMATIO , CLA
MOR , Anglis Claime, Practicis noſtris Clain , Ca
lumnia, feu actio , quam quis intentat ad recuperan
dam proprietatem vel poffeffionem rei ſuæ quam alius
ei abſtulit. Regiam Majeftatem lib.I.C 9.9.1.Utroque li
tigantium in curia preſente & petente , Clameum ſuum
faciente, ſuper injufto deforciamento terre , & c. Cap.
10.Petens Clameum ſuum , querelam in bunc modum o
ſtendat faciat. Matthæus Paris ann.1204. De Cla
meo ſuoprofequendo. Thom .Walſinghamus ann. 1354.
Si Rex Anglie totum jus * Clameum , quibus regnum
Francie vendicabat, Regi Francoram remitteret Vi
de Monaft.Anglic.to.1.p.48. [ & fupra vocem Clama ,
& infra Clamum . ]
CLAIMUM , Eadem notione . Madox Formula
re Anglic.pag.179. Ego Ingeram de Dumar concelli doo
dediſibie heredibus ſuis unam virgaram terre in Othe
felvia, quam tenuit Baldewinus le Gropere, pro Clai
mo & jure quod clamavit ,
CLAMEUM CONTINUUM , Anglis , eſt quædam
continua , id eft annalis, feudi fimplicis aur calliati ,
de quo quis diffeiſitus eft, & cujus poffeffionem recu
perare ob metum potentis adverſarii non audet , ven
dicatio , quaſi vindicis cauſa , ut fic tandem metu a
moto , hæredem diſleifitoris æque poflit ſua auctorita
te à poffeffione removere , ac fi recenter fpoliatus fuif
ſet . Cowell.
RETROCLAMUM , Curia Generalis Catalaniæ in
Villa Perpiniani fub Petro Rege Arag.an.1351. Abſque
Retroclamo, vel requiſitione .
CLAMANTIA , Eadem nocione . Charta Edw . 11.
Regis Angliæ in Monaftico Anglic. to. 2. Conceſſionem
etiam , remiffionem , eo quietam Clamanciam , quas ...
fecit Abbati ... de omni eo quod habuit, vel aliquo
jure habere potuitin villa, & c. Occurrit ibi pluries ,
[ & apud Th. Madox Formul. Anglic. pag. 205. Ryo
mer. tom . 2.pag. 420. & in Libro nigro Scaccarii pag.
373. & c. )
CLAMATIO , pari ſignificatu. Matth .Weſtmonaſt. ·
an.1189. Et pro hac redemptione caſtrorum da quieta
Clamatione fidelitatis co ligantiæ de Regno Scotic ...de
dit , & c. Charta Edw.II.Regis Angl.to.2.Monaſtici :
Conceſſionem etiam , remiffionem , quietam Clama
tionem quas Aleonora .... fecit eidem Abbati, dc.
ICLAMIDATUS , pro Chlamydatus, apud Ra
dulphum Cadomenfem in Geſtis Tancredi to.3 . Anec .
dor.Marten.col.188 .
4 CLAMIS , pro Chlamys ſupra in voce Binde .
9 CLAMIUM , ut Clameum , in Litteris Edmun
difratrisEdwardi Regis Anglię apud Rymer.to.2.pag .
35.Nos juriOʻClamio , quod in di&ta Seneſcalcia in feo
Ho & hereditate nobis .. competere potuit renuntiamus
in
 6.15 CLA
in perpetuum . Occurrit iterum in Inſtrumento anni
3260. apud Thomam Madax in Formulari Anglic .
pag. 13
I ČLAMNUM , Clariſimum . Gloff. Iſidori ad
quod Grævjus: Non capio quid hæc ſibi velint. For.
te ſcribendum , Clariſimatus, Honor Clariſſimorum ,
PapiasMS.habet , Clarimum , Clariffimum ,
CLAMODICUS , Capitula Caroli C.tit.39.9.3.Do mnitis Sabaudiæ an.1252.apud Guichenonum ; Volo e
illis liberis bominibus , qui infames, vel Clamodici ſunt precipio quod omnes Clamores mei , & debita mea ami
de reſteiis, vel latrociniis de capacitatibus, &c. Ubicabiliter & ſine ſtrepitu ſolvantur. Eadem occurrit for
Sirmondo Clamodicus, dicitur qui magnam habet in- mula in Teſtamento Beatricis Comitiffæ Provincia
famiam , qui gravi criminis alicujusinfamia laborat an. 1263. Petri Comitis Sabaud . an . 1268. Tho-,
de quo clamores dicuntur & feruntur, qui ab omnibus mæ Comitis Sabaud . an . 1288. & Aymonis Comi
accuſatur. Sed puto Clamodicum hic appellari, quiin
judicio clamatur feu accuſatur de crimine , quod fe-
quencia videntur innuere ,
9 1.CLAMOR , Promulgatio . Inqueſta ſuper u•
fu & uſuagio Libertatum Monaſterii Beccenſis : Mo-
nachi tenent allifias fuasin terra ( de Buris ) & faciunt
eas proclamare , quando ipſas contigerit prorogari, o
audivit pluries ipfe ( teſtis ) qui loquitur Clamares fier
ri , &c.
2. CLAMOR , Idem quod Clameum , Practicis no-
ftris, Clareur . Vetus Conſuetudo Normanniæ c.57.
Plainte ou Clameur eſt quant aucun monſtre à la Juſtice
en plaignant ſoy , le tort quiluya eſtà fait, afin qu'il en
puille avoir droit en Couri . Lex Longob.lib.z.tit.1.9.11.
Si de poſeſionibus....Super cos Clamor venerit. Tabular.
S.Petri Burgul.Charta 82.fol.82.an.1089.Si ſervus meus
vel conlibertus ibi manens , mihi ſervire voluerit , de eo
ad Monachos Clamorem faciam . Infra : Si aliquis ex
meis eos , vel eorum cenſum capiat, abſolute reddam , fi
Clamorem inde babuero . [ Charta an . 1182. inter In
ſtrum . tomi 4. Gall. Chriſt.col.191. Item fi dominus Ot-
to de aliquo bominum Abbatis Clamorem facit , quod
non denarios quos debebat reddiderit , per Clamorem o
juſtitiam Obedientiarii, vel ejus qui vicem Abbatis ibi
aget, per unum teftem vel per juramentum ille quiaccu-
ſabitur ſe folviſe oſtendet , velcapitale tantumdem de
emenda perfolvet . Occurrit iterum apud Acherium to .
9.Spicil.pag.184.Baluzium , to.2.Hiſt.Arvern. pa.781.
in Maceriis Inſulæ Barbaræ to.2.p.533. ex Charta Bea-
tricis de Turre Dominæ Roſfilionis pro Ordine Cartu-
fiæ an.1280 .Exceptis bannis , Clamoribus perſonalibus,
mero do mixto imperio . ]
CLAMOR JUDICIARIUS ; in Speculo Saxon.li.v.art .
62.9.1 .& 3 .
PlanUS CLAMOR . Charta libertatum Seiſelli an .
1285. Qui contendit ponere fideijufforem deplono Clamo-
re , qui cognitus eſt , debet 3. folidos. Chartular.Cam
paniæ Thuanum fol.287.Si aliquis hominum B.Martini
Clamorem faciatde alio bomine B.Martini, Præpofitus
B.Martınideducit & tenet placitum fine Viario : fi
fuerit planus Clamor , videlicet uſque ad valentiam 3.
folidorum , totus Clamor eft Præpoſiti.
CLAMOR FAlsus , in Confuetud Norman . cap. 7.
95.FauſſeClameur,cum quis contra jus rem quampiam
clamat, & in judicio petit. Charta libertatum urbis
Seiſelli: Siquis Falſum Clamorem fecerit , tres ſolidos
debet. Confuetudines MSS.S.Juliani de Salcu in Lin-
gonibus : Et la Clamors au Prevoſt vanra à 4.deniersde
Tournois , o nepaiera l’en riens de Fauſe Clamor .
CLAMOREM FACERE , apud Tyrium lib.12. ca.25 .
Si Veneticus fuper quemlibet hominem , quam Veneticum ,
Clamorem fecerit , in Curia Regis emendetur. Goffrid.
Vindoc lib.3.Epift.16.Cum quondam de Sigebranno a-
pud Comitem Clamorem facturus Vindocinum veniſſetis .
Idem Opuſc.11.Sæpe inter Monachos agitur, ut per eos
qui de aliis in Capitulo Clamores faciunt, & c. Eft que-
ri de aliquo . Vide Clamare 2 .
CLA 616
CLAMOR VIOLENTIÆ , CLAMOR AUT Vox Popu
LARIS . Vide Hueſium .
CLAMOR , Debitum , quod ab aliquo repetitur ,
( Teſtamentum G.Comitis Nivernenſisan.1239.inMa
ceriis Inſulæ Barbaræ : Propter Clamores vero meos pa
cificandos precipio quod redditus S. Marcellini fint in
manu executorum meorum . ] Teftam.Amedei IV. Co
tis Sabaud . an . 1343. apud eumdem pag. 64.70 75 .
77.98.170 .[ In Teſtamento Alionoræ Comitiffæ Bolo
niæ apud Baluzium to,z.Hift.Arvern.pa.119 .]Adde V.
Cl. Dionyſium Salvagnium Boifliun lib. de Ulu feu
dor. pag. 378. Charta an . 1187.in Tabulario Vindo
cin, fol 277. Guagia etiam , vel Clamores alicujus
forefaili , fine aſſenſu Prioris reddere non poteſt, nec
quittare .
CLAMOR PACIFICATUS , Debitum exſolutum .
Charta Joannis Sacerdotis Ecclefiæ Lugdun . an. 1192.
inter Inſtrum . to.4.Gall.Chriſt.col. 24.Habebunt quo
que decimam eorum reddituum , quos de Ecclefia defun
Ets ejus habiturus eft , à die obitus ſuiuſque ad quintum
Martium , poſt folutionem refe&toriorum & debitorum ,
& Clamoribus pacificatis, ipfi vero debebunt Ecclefie
noftræ polegionem Mifam in Natale Domini. Vide
Pacificare .
3. CLAMOR , Diſtrictus. Clamor de Almacillis,
in Foris Aragon.lib.z.tit. Quod Ripacurcia , & c.
CLAMOR BELLICUS, Qui in procinctu prælii, at
que adeo in ipfo prælio inclamari'à militibus folebat .
Robertus Monachus lib. 2. Hiſt. Hierof. Ethoc fignum
erat Bellici Clamoris ipforum . Signum Clamoris , a
pud Will. Tyrium . Sed de Clamore bellico conſulendæ
omnino binæ noftræ Diſſertationes ad Joinvillam ,
11. & 12 .
& CLAMOREM L'EVARE , in Edicto Philippi Pul
chri Franc.Regis ann.13o3.idem fonat quod finem im
ponere clamoribus creditoris adverſus debitorem : 1
tem , quod quando Clamores fientde debitis erunt conte
ſtata , eis detur quindena , ut moris eft in majori parte
Seneſcallie, quod que tranfaéta quindena , Clamor non
levetur per Bajulum , priuſquam fatisfiat dedebito cre
ditoris . Sed alias Clamorem Levare idem eft ac convi
ciis, clamoribus & fibilis aliquem conſectari, Gall .
Huer après quelqu'un ,ut fufius dicecur in voce Hueſium .
G CLAMOR AD DEUM , quo ſuppliciter exoratur ,
ut opem ferat temporibus afflictionis. Hujuſce Clamo
ris varias exhibent Antiqui formulas, ut Bernardus
Monachus in Ordine Cluniac.part.1.c.40. Anonymus
quidam de rebus geſtis in Monaft. S.Michaelis in peri
culo maris ineunte fæc. xii . ubi fingulare refert hujus
Clamoris exemplum adverſus Thomam de S. Jolanine
nemorum Monafterii vaſtatorem , Scriptor Actorum
MSS.S.Lauri, & Guido Monachus in Diſciplina Far
fenli cap.37.ex quo hæc depromere viſum eſt ad fpeci
men aliorum : Hac ratione faciendus Ecclefiaftici ordi
nis Clamorad Dominum . Ad Miſam principalem jam
dičta Oratione Dominica Miniſtri Ecclefie cooperiant pa
vimentum ante altare cilicio , & defuper ponant'Cruci
fixum textum Evangeliorum , corpora Sanctorum ,
omnis Clerus in pavimento jaceat proſtratus canendo
Pfalmum , Ut quid Deus repuliſti in finem ſub filentio .
Interim duo fignapercutiantur ab Eccleſie cuſtodibus
foluſque Sacerdos ante Dominicum Corpus & Sanguinen
noviter conſecratum , & ante prædictas Reliquias San
&torum , alta voce incipiat bunc clamorem dicere : O
tten
1
 617 CLA
ftende nobis. Eto nobisDom .Memento noſtriDom .
Exurge Dom .Domine exaudi orat. In ſpiritu humili-
tatis & animo contrito ante ſanctum altare tuum & fa-
cratiffimum Corpus & Sanguinem tuum , Domine Je-
fu , Redemtor mundi , accedimus, & de peccatis no-
ftris, pro quibus juſte affligimur , culpabíles contra te
nos reddimus. Adte , Domine Jeſu , venimus, ad te
proſtraticlamamus, quia viri iniqui & fuperbi, ſuif-
- que viribusconfiſi , undique ſuper nos infurgunt , ter-
2 ras hujus Sanctuarii tui cæterarumque fibi ſubjectarum
ho Eccleſiarum invadunt , deprædantur & vaſtant; pau-
ito peres tuos cultores earum in dolore & fame, atque nu
5. dicate vivere faciunt, tormentis etiam & gladiis occi-
dunt , noftras etiam res , unde vivere debemus in tuo
1. fancto ſervitio , & quas beatæ animæ huic loco pro fa-
lute ſua reliquerunt , diripiunt , nobis etiam violen
ter auferunt. Eccleſia tua hæc , Domine , quam pri-
r ſcis temporibus fundafti & ſublimaſti in honorem bea-
1 tæ ſemper Virginis Mariæ ,fedet in triſtitia , non eſt qui
conſoletur & libereteam , niſi tu Deus nofter. Exurge
igitur, Domine Jeſu , in adjutorium noftrum : con
forta nos & auxiliare nobis ;expugna impugnantes nos,
frange etiam ſuperbiam illorum , qui tuum locum &
nosaffligunt . Tuſcis, Domine , qui ſunt illi & nomi-
na illorum , corpora quoque & corda eorum, antequam
naſcerentur, tibi ſunt cognita. Quapropter eos,Deus,
ſicut ſcis , juſtifica in virtute tua , fac eos cognoſcere
ſua malefa & ta , & libera nos in miſericordia tua ; ne de
ſpicias nos, Deus, clamantes ad te in afflictione, fed
propter gloriam Nominis tui & mifericordiam , qua lo-
cum iſtum fundafti , & in honorem Genitricis tuæ fu-
blimaſti, viſita nos in pace , & erue nos à præſenti an-
guftia. Amen . Quo Clamore fa &to reportentur Reli
quia ſuislocis , & dicat Sacerdos ſubfilentio Collectam ,
Liberanos quæſumus Domine.
1 CLAMOROSUS , f. pro Clumoſus.Sallas Ma
laſpinæ lib.4.Rerum Sicularum apud Baluzium com . 6 .
Miſcell. pag. 299. Secundus vero exercitus Corradini
manipulusde Clamoroſis in bello Theutonicis congrega-
tis ſub nutibus Corradini , Ducis Auſtrie, ac quorum-
dam Baronum de Alamannia folide audacie moderaba-
tur babenas .
CLAMOROSA INSINUATIO ', Querula monitio .
Bulla Innocentii VI.Papæ an.1357.in Bullario Carme
litarum p.97.Frequentes baltenus....Epiſcoporum , & c.
querelæ contra dile &tos filios Prædicatorum Minorum
Ordinum Fratres , Sedis Apoſtolicæ jam dudum excita
runt, noftrumque Clamoroſis Infinuationibus excitare
defatigarenon ceſſantauditum .
CLAMOSUS, Qui clamat, vel reſonat. Iſidorus
lib.10.Orig.Clamofus, quafi calamofus, à calamo ſci-
licet quod Jonet. Hoc fenfu clamoſum filentium dixit
Senator lib.4.Epift.51.Abdias ſeu Julius Africanus lib.
6.Hift.Apoftol.Jube aftare hic qui ſunteloquentes in line
guis, acutiſfimi iu argumentis , & Clamoſi in vocibus .
Epiſtola Florentinorum ad Alexandrun PP. II. apud
Baron.an.1063.nu.43. Eligitur denique Abbatum unus
Clamoſusvoce , apertus lingua . Ita Sugerius in Lud.VI.
c.289.Gefta Conſul.Andegav.c.13.n.6 .& c.
CLAMOSUS , Famofus, celebris. Silveſter Giral-
dus lib.i.Itiner.Cambriæ c.2. Locusille de Brenehoc ma-
gnus & famofus, quem & Clamoſum dicunt, patriam
replet. Clamofillimus, hac notione habetur apud Ve-
getium in Præfat.adlib.3.Artis veterin.
CLAMOSUS , Idem qui Clamodicus . Capitula Ca
roli C.tit.39.9.3.Si fervusalicujus ita Clamolus eft , Co-
mes dominum fervicommoneat, ut eum in mallo præfen-
tet , praeſentatum , fi aliquis comprobare voluerit ,
faciat, & c.
CLAMUCIUM , Lorica ut videtur , hamis ſeu ma
CLA 618
culis ferreis contexta . GauffredusMalaterra l.2.c.35 .
Comes... Arcadium de Palerna... ſplendenti Clamucio
quo pro lorica utimur , armatum ...interficit. Et mox :
Clamucium quoindutus erat, nullis armis poterat vio
lari , niſi ab imo in ſuperius impingendointer duo ferrea
quæ per juncturas catenata ſunt,ingenio potius quam vi
vitiaretur. Neſcio an legendum his locis Camicium ,
aut Camiſium , pro Clamucium , ut fit quod nos Galli
appellamus, Chemiſedemaille.
CLAMUM . Gall.Clain , A & tio rem fibi abla
tam repetentis. Notitia Concilii Pictav.ſub Iſember
10 Epiſc.inter Inſtrum.to.2.Gall.Chriſt.col.332. Et ſi
foras terram S. Maxentii Vicarii Clamum babuerint,ipſi
diſtridium accipiant. Rymer.to.13.pag.244.col.1.Omni
mode impetitiones , & injuſte clamationes , five Cla
ma non Clama five non clamationes , & c. Alia funt
exempla in vocibus Exarichus & Infeſtare . Vide
Clameum .
CLAN , apud priſcos Scotos , qui montani & ſilve
ſtres dicuntur, ſignificat tribum , feu multitudinem
hominum ab uno communi parente ſeu ftipite deſcen
dentium . Vide Skenæum ad Statuta Willelmi Regis
Scotiæ c.28 . ubi de lege , quam Scoti vocant de Clan
Makduff.
CLANCULARE LAR , Celare , occultare . Aldhelmus
Abbas Malmesburienſis . Fruftra talenti fenora ſubter
raneis Clanculantur defoſſa ſablonibus.
T CLANCULARII , ex Anabaptiſtis illi dicun
tur , qui fideiconfeffionem minime neceſſariam judi
cant. lidem quod in hortis convenire foliti , Hortula
rii di ti . Hofman.in Lexico . Vide Florimond. Rai
mondum l.2.c.13.n 3 .
I CLANCULUS , Occultus . Vita S.Dunftani to,
4.SS.Maii p-354.Nonnulli eorum Clanculi perſecutores
illius extiterunt .
I CLANDESTINARE , Occultare. Papias MS.
( CLANGALIS , Sonum edens , à Clangere , So
num edere. Epiſtola Joannis Troeſter apud Duellium
Miſcell.lib.i. pag.232. Sed quis attonitus ftrepor, aut
quæ Clangalis , ærea fonora in ultima platea æthera uf
que movet ?
T CLANGERE , diciturdeclamore aquilæ, ut vi
deri poteſt in Baulare.
CLANGISONUS , Clamoſus. Vica S.Guthla
cito.2.April.p.42. Ut totam peneà cælo in terram inter
capedinem Clangifonis boatibus implerent .
CLANGORIUM , Campanarium , campanile
turris Eccleſiæ , ubi clangunt tube Eccleſiaſticæ : fic
enim campanas vocant Walafridus Strabo & Honorius
Auguſtod.Regula S.Pachomii c.9 .Quando adCollectam
Clangor tube increpuerit per diem , & c.Baldricus No
viom.lib.1.c.74 .Quireſticulis nixus , quas defuper tra
bibus Clangorii artificioſe innexuit, Sparſo latice ignem
extinguebat. Infra : Furiofus quidam ex Clericis in
Clangorio ſedens, in medio fagittam contorferat .Chro
nic.Fontanellenſe c.7 . Et ecce fulmen per aera devolu
tum cum fragore horribili impegit Fontinellenfis Eccle
fie in Clangorium , cujus tantum crucem violenter , ac
fi gladio truncatam ad terram dejecit . Clangor figno
rum , apud Ordericum Vitalem lib.8.p.684 . & in Vita
S.Guillelmi Gellonenſis cap.33.Edic.Mabillonii.Con
cilium Lemovicenſe ann.1031.Self.2.Cefantibus metal
linis Clangoribus. Vide Erotianum in Lexico Hippo
crat.in Kadyráfus , &c.
CLANGOROSUS , Clamoſus . Deexcidio ur
bis Aconis , apud Marten.to.5 . Ampliff.Collect. col .
778. Intrantibus igitur Sarracenis cum impetu fere per
ſpatium tra & tus baleæ intra civitatem cum vocibusClan
goroſis , lethali deducendo cæfione , Chriftianos oportuit
retroire .
CLA
 619 CLA
CLAPA . Charta ann.1258. apud Petrum Mariam
Campum in Regefto part.z.Hiſtor. Ecclef. Placent. n.
98.Et poſuimus terminum unum lapidem fignatum figno
Crucis fupra @ infra , locatum ſupra Clapam vivam eo-
dem figno crucis ſignatam . Occurrit rurſum infra .[ U-
trobique forſitan melius legeretur Placa , à Græco
glas , Gall.Plaque , Lamina. ]
9 CLAPERIA , ut mox Claperius. Charta Ber-
nardi de Turre an.1308.apud Baluz.co.z . Hift. Arvern.
pag.783 . Poſintdi&ti bomines capere in vineis fuis& vi
cinorum ſuorum lepores & cuniculos , non faciendo Cla-
perias ſeu garenas, & c. per civitatem Januæ in ſignum memoriæ cuns Claponis
q CLAPERIUM .Charta Caroli II.Regis Siciliæ an . argenteis & panno aureo coopertus.
1289.ex Schedis Præſidis de Mazaugues : Territorium I CLAPUS , ut ſupra Claperius. Stacura Maffl.
de Layncello durareprotendi uſque ad fines infra ſcri- lib.5.cap.19.9.2.1. Item quicumque diruet , o deſtruira >
ptos , videlicet ufque ad fummitatem campi Hugonis,
ubieſt Claperium manufačtum , & protenditur verſus
S. Michaelem . Charta an . 1246. ex parvo Chartulario
S.Victoris Maſſil.fol.188. Claperium , quod eft intus cu
riam veterem . Hiſtor.Epiſcoporum Altiffiod.apud Lab-
beum de Aymerico : Hic primus conſtruxit Claperia cu-
niculorum Regennis in garenna .
CLAPERIUS , Hara cunicularia , ubi nutriuntur cu
niculi & multiplicantur, Gall.Clapier . Charta Phi-
lippi Regis Franc. an.1310.pro libertatibus Baſtidæ in
Petragoricis in 47. Regefto Tabularii Regii num . 38.
Item liceat cuicunque habitatori diéta baſtide loca (ua
propria exple&tare , & ibi columberia , piſqueria , o
Claperios pro cirogriſis (fic )facere,dum tamen jura domi-
norum à quibus tenentur, ipſa loca , in aliquo non frau-
dentur . ( Charta an.1212.ex Archivo S. Victoris Maf
fil. Diæceſ.Forojul.n.62. Pars vineæ ex parte Claperii.
Altera ann.1037.ibid.n.zo.Hoc eſtde balma , ſicut va-
dit via ad S.Petrum , & funt Claperii. Acta de cermi
nis territorii Maſlil.ex Archivo ejuſdem urbis , an.1278 .
Quem lapidem fivequeirrinum protermino antiquo con-
corditer confirmaverunt, ita quod di &tus Claperius re
manens à parte Orientis dictus violus in medio difti
Claperii , & *c. ] Vox orta à Clapa , inſtrumento ſeu
machina qua capiuntur cuniculi . Gloffæ MSS. Reg.
Cod.2062. Ποσοκάκη , το εναρκτη ξύλον , όπερ κλαπα λ :
γεται καρτζ.κε .
© Quidam Claperium deducunt à xasorey, Fura-
ri, quia quaſi furtim ſubducuntur cuniculi , dum con
fugiunt ad Claperios . Menagius poft Labbeum à Le-
pus ; unde Lapus , inquiunt , Lapinus, (Gall.Lapin )
Lapinarium , Lapiarium , Clapiarium , Gall.Clapier.
Nonne felicius Illuftriff.Præſes deMuzaugues à Lapis?
Certe huic etymo favet ipſa Claperii notio : non enim
folum haram cuniculariam fignificat , fed etiam acer
vum lapidum , quem ufque hodie Clapiè depeyre nun-
cupant Provinciales: hacque notione vox Claperius ac
cipienda eft in quibufdam inſtrumentis . Quoniam ve-
ro in acervos lapidum frequenter ſeſe recipiunt cunicu-
li , hinc forte ad eorum haras ſignificandas vox Clape
rius ufurpata .
CLATERIUM , Eadem notione . Tabular.Foffaten-
ſc : Et quod babeamus in toto territorio difte ville , ga-
rannam perpetua , in qua non poßint venari nifi ad le.
pores cum cane, ..... & fecit ibi fieri Abbas multa
Clateria ad opus cuniculorum : [ Puco mendum eſle
amanuenfis , qui perperam ſcripſerit Clateria pro Cla-
peria , ]
CLAPERSEDRA ,proClepſydra.Matth.Silvaticus
in Pand.Clafefedia,Claperſedra, eſtſpecies ſyringe ,qua
injicitur medicina in veficam propter impulfionem in-
ftrumenti ſolidiin concavum inſtrumentum , Voci notio
indita , a fimilitudine clepſydræ dolii , de quo vocabu-
lo infra agimus . Vide præterea Claſſedra ,
q CLAPO , Modus prati : Confiretur tenere quem-
CLA 620
dam Claponcm prati, in quo fieri poteſt una manfulla
feni, Sic in miffis ad nos Collectaneis Viri Cl. D. Au
bret , qui addit putare fe Claponem habuiffe figuram
ungulæ porci , ..... quem ruſtici Dumbenſes vocant,
un Clapon .
CLA PONUS , Ferrea ſolea , f.fic di &ta à ſono >
quem editdum curritequus . Bartholom.Scriba lib.6.
Annal.Genuenf.ad anſı.12 30.Unde optimus equus com
pararetur , & ex parte ſua preſentaretur Communi Ja
nue , coopertus oprimo auro , e ferripedatus Claponis
argenteis : qui equus five defteriusemtus fuit de ductus
Clapum alienum de die, ſolvat propæna bannix fol.de
no &te xx.fol.
& CLARA , Magnum & latum peplum , quo Mo
niales obtegunt caput velantque faciem , fic di&tum
Clara , quod per textum ſuum rariſſimum inſpiciatur
quaſi per tranſennam , apud Leibnit. tom.2 . Scripror.
Brunſvic.p.881. & 903.Alia notione ſumitur in Conci
lio Albienſi c.16.apud Acherium to.2 . Spicil.p.640. ac
forte pro panno candidiori vel coloris cujuſvis ſplendi
dioris : Diſtricte precipientes, ut Regulares aliqui Cla
ra vel nigra , bruneta vel panno alio Jumptuofo , ſendo
to quoqueaut ferico non utantur.
CLARA Ovi , Albumen ovi, ( Hiſp. Clara de hue
vo , Gall Jla Glaire de l'auf; in Miracul. B. Ambroſii
Senenſis inſtr.27.
T CLARARE , Illuſtrare . Acta SS.Maii to.5.pa.
238.* de S. Auftregiſilo : Et ad Clarandum S. Auftregi
fili meritum evelluntur à natibus infixi pedum tali .
CLARASIUS , Clario , CLARO , Lituus ,à claro
quem edit ſono , ouzové top aino's , Græcis: Gallis,
Clairon,Anglis Clarions, Cambro- Britannis Clairiwn ,
tuba . Willelmus Malmesbur. lib.4. Hiftor. Angl.an.
1101. Claraſiorum melodia perſtrepente .
Claro . Charta ann.1220. apud Marcam lib.s.Hiſt.
Beneharn.c.1. Congregati ibidem per præconem commu
nem cum tuba , ſeu Clarone , prout moris eft , &c .
CLAR10 . Henricus Knyghton . an.1346. Statimque
clanxerunt Clarriones O *tube . Et ann.136a. Clangen
tibus tubis Clarionis & aliis inſtrumentis muſicis per
ſonantibus. Joan .Joinvilla in S. Ludov.Le Roy ... qui ve
noit à ung terrible tempeſte de trompettes , Clerons ,
Ocors .
CLARATUM . ( Liber picanciarum Abbatiæ ſan
&tiGermaniPariſ.B fol.1.Anniverſarium DominiCbil
deherti... Debet autem fieri procuratio Conventui in die
anniverſarii, de piſcibus ſcilicet optimis, guaſtallis &
bono Clarato . Claratum idem omnino videtur , quod
infra claretum , niſi mavis eſſe vinum rubellum , quod
Gallice dicimusVin clairet . Appendix ad Reſponſoria
le Romanum Thomaſii exMS.x11.fæculi pag.441 edita
Romæ an.1686.Et dantur Canonicis quoties has vigilias
colebrant tres ſolidi Provinienfes pro Clareto ; faculæ
uero Camerario Canonicorum remanent. Mos olim fuit
in quibuſdam Ecclefiis , ut expletis quibuſdam ſolem
nioribus vigiliis vinum cum placentis Canonicis diſtri
bueretur : quod hodie pecunia fere compenſacur . ]
Vide Burjuratus.
1.CLAREDO. Gloff.Ilid. Claredines, claritudines.
Papias: Clareda, eft ſplendoris; claritudo, nobilitatis.
2. CLAREDO , Idem quod Claretum . Hiſt.
Dalphin , tom. 2. p. 273. Mag. Goffrido de Uneco Syo
ropario regio pro Claredinibus receptis ad opus Domini
tären . xv. Pag. 279. In Claridiwe & elaptuario ta
ren. 1. in MS. V.Cl. Lancelotii legitur Claredine
elapſuario .
CLA
 62 I CLA CLA 622

CLAREFACERE , Notum facere . Occurrit non nibus MSS.legit , compurgat . Epiftola Joannis Epi
ſemel in Chartis Italicis apud Ughellum tom . 7. p.263. fcop.Maffil.relata in Litteris VidimusPetri Novelli an .
906.540 .& c.to.8.p.418. 1564.è Tabulario Ecclefiæ Maſil.Ad informandum og
I CLARELLA . In vetuftiffimo MS.S. Benedicti Clarificandum animum & bonum propofitum ulterius
ad Ligerim legitur , Proſa Clarelle : qua pofteriori ſignificamus quæ fequuntur. Clarificare exemplariter ,
voce an deſignetur Auétor Profæ , an tonus ſeu muſices Exemplis declarare , vel planum facere . Goclen .Le
modus , quo decantari debebat , divinandum . Vide xic.Philof.
Frigdore . CLARIFICATIO , Manifeſtatio . Ad elucidatio
CLARENI FRATRES , ex Franciſcanorum Ordi- nem fuæ caufæ & ſui juris Clarificationem , in Charta
ne , qui alias Fratres ſpiritualesdi & ti, à Fratre Ange- Roberti Goupil ann. 1482. ex Archivo Monaſterii B.
lo de Cingulo Clareno eorum inſtitutore nuncupati , M.de Bono Nuncio Rotomag. Legitur apud Cypria
qui uſque ad Pii V.tempus perſeverarunt . De iis agit num Epiſt.76. in Edit. Oxon . Auguftinum Octoginta
Waddingus an.1317.n.16.28. trium quæſt.62.Joan.Skenæo de verborum ſignificatio
7 CLARENTIUS, Heraldus. VideSpelmannum . ne , Clarificatio eſt puritas & claritas affife, & Cla
4 CLARERIA , Feneſtra, à clarere ſic dicta,quod rificatio debiti, perſpicuitas debiti, quod patet per
præbeat claritatem feu lucem . Conſuetud. Lemovic. ſe manifeſtum eſt plane, vel quod clare & ſatis probatur.
art.72. Non tamen debet facere in dicto pariete feneſtram 9 CLARIFICATUM VINUM , Idem quod Claretum.
ſeu Clareriam transsforare, niſi hoc de conſenſu vicini . Lambertus Ardenſ.apud Ludewig.to.8.Reliq.MSS.pag.
Ibidem : Et ipſe qui fecerit feneſtras feu Clarerias , de- 482. Et vino altero , & altero Ciprico & Niſeo , pig
bet eas claudere ad expenfas ſuas. mentato & Clarificato hic illic per arcam in cuppisflu
CLARETUM , Germanis Claret, Hiſp. Clarea , Euante .
Vinum factitium dulce vel aromatites, quod Germa CLARIFLUUS . Vita S.Ifidori Epiſcopi Hiſpalen
nis , Gallis, & c. Hipocras. Mamotrectusad 3. Reg. fis in Prologo : Ifidori præſentia ſimuld Clariflua do
c.20. Pigmenta, i.confectiones ex vino melle & diver- &trina .
fis fpeciebus ſuavesde odoriferas. Hoc pigmentum ,vul q CLARIGARE , Clavere , florere .Gloff.Sanger
gariter Claretum . Bartholomæus Anglicus lib.19 . de man . MS.num.501.Laurentius in Amalthea : Clariga
proprietatibus rerum cap.56.Claretum ex vinoOʻmelle re , clarere , bellum indicere , pignerare , res clare pe
O ſpeciebusaromaticis confe&tum : nam ſpecies aroma tere . Tres poſtremas notiones Latinis notas fufius ex
ticæ in ſubtiliſimum pulverem conteruntur, & in ſacco ponit Martinius in Lexico. Vide Claricare.
lineo vel mundo cum melle vel zucara reponuntur . Vino CLARIGARIUS ARMORUM , Fecialis , Heral
autem optimoſpecies perfunduntur,& reperfunduntur, dus , Heraud d'armes , apud Henricum de Knyghcon.
quemadmodum fit lexivia , & tamdiu renovatur perfu- lib.5.ann.1353.
fio, donec virtusfpecierum vino incorporetur , ab opti ¢ CLARIGATIO.Eadem notione qua Clarigare.
me clarificetur , unde à vino contrahit fortitudinem co T CLARILOQUUS , Qui clare loquitur , in Epiſt.
acumen , à ſpeciebusautem retinet aromaticitatem o- Joannis deMonaſteriolo apud Martenium tom.2 . Col
dorem , fed à melle dulcedinem mutnatur e ſaporem . lect.Ampliff.col.1432.

"
Burchard.de Calib.S.Galli c.14 .Claretopermixta toxica. CLARIMONIA , Claritas . Vita S. Manvæi
Cencius Camerarius in Ceremoniali apud Baron.an . to.6.SS.Maži p.767 . Manveus .... pervenit ad magnam
1191. Pincerna inſuper & Marefcallus tam de comeltio- Clarimoniam & ad divinam fcientiam .
ne , quam de aliis donariis remunerantur fimiliter , ex 9 CLARIMUM , Clariſſimum . Papias MS. Iſid.
cepto quod capita porcorum aptata non habent , neque Glom.Clamnum : quod vide
Claretum . [Hift.Monaſterii Novientenfis to.3 . Anecd . CLARIO . Vide Claraſius.
Marcen col.1145.Conficientes ſitulam plenam Clareti, CLARISSIMATUS, Clariflimidignitas , in l.74 .
noctu ad eum pervenerunt... Cumque cifum plenum Cla- 180. & 183.Cod. Theod .de Decurion. & apud Ammian .
reti in lełło collocatus bibiſler, reliquum ſibi uſquemane lib.21 . Honor Clariſſimatus, in l.8 .& 10.eodem Cod.de
ſervari precepit . S.WilhelmiConſtitut.Hirſaug.lib.r. Domeſt.Senatorum potiffimum erat , ut aliunde con
cap.14. Pro ſigno potionis pigmentatæ , que Claretum , id ftat . Vide Jurecum ad Symmachum lib.10.Epift.37-[ &
eft Littranch , dicitur à pluribus , conclude utramque Bollandum to.3.Febr.pag.60.]
manum . ] Chronicon Flandriæ c.69.Si fut une nuit a CLARITAS , Titulus honorarius Proconſulis in
vec ſesdames en ſon deduit , de leur prit talent de boire Actis Claudii , Aſterii, & alior. Martyr. apud Baron .
Clarei en un pot d'argent,& c. At Francis Clairet, eſt an.285.n.4.Ex iis unus aftat in conſpectu Claritatis tue .
vinum rubellum . [ Vide Claratum . ) [Gloff.Græc.Lat. Acum pótus,Claritas , claritudo, ſplen
T CLARGASTER , Clericus. Statuta Clemen- dor . Vide Claredo 1. ]
tis IV.Papæ pro Eccleſia Anicienfito.2.Anecdot. Mar CLARITUDO REGIA, in privilegio à Synodo Sueſ
ten.col.439 . Item , quod idem Præcentor aliquem Cleri- fionenfi conceſſo Monaſterio Solemniacenfi an.866 .
culum non poffit facere , ſeu Clargaſtrum donec vigeſi 9 CLARNUS , id eſt , difcus vel menſa . Papias
mum annum attingat...nec etiam aliquem Clericulum fa- MS.Vide Carnus .
ciat ſeu introducat de novo poſtquam tempus attigerit CLARO , CLARRIO . Vide Claralius.
memoratum , & niſi ſufficiens idoneus examinatusprius I CLARUM , Ferale claſſicum , Gall.Glais , Ar
in officio Ecclefiæ fit inventus. vernice Clar . Inſtrumentum Ecclefiæ Piperacenfis an .
CLARICARE , Clarere , florere . Papias . [ Vide 1394. Debent facere pulfare ante Miſam anniverſarii
Clarigare. ] unum Clarum cum cimbalis , ut conſuetum eft . Vide
I CLARIFICARE , Clarum reddere . Lactantius Claſſicum .
lib.i.Inſtitut.ca. 18. Cato videtur mihi cauſam quæfile [ CLARUS , An feles Glvatica , vel mus alpinus
moriendi, non tam ut Cæfarem fugeret, quam ut Stoi- montanuſve ? Litteræ Patentes Caroli V.Franc.Regis
corum decretis obtemperaret , quos ſectabatur ; nomen- an.1367.proMonſpelienſibus de forma veſtium : Item
que fuum grandi aliquofacinore Clarificaret. Occurrit quod nulla ipfarum mulierum ) ab indein antea audeat
apud Sedulium Carm.5.9.& in vulgata Interpretatione facere...in ſuis mantellis aliquam foleraturam variorum ,
Joannis cap.12.13.15.& c.Tribuitur etiam Plinio 20. 13. Clarorum , vel eſcuratorum .
Naſturtium Clarificat viſum . Sed Harduinus cum om I CLASEFEDIA . Vide Claperfedra .
T CLA
 CLA CLA 624
623
9 CLASISTURA , f.mendum pro Clauſura.Char- numeroſitate , Idem an . 1244. In clangore tubarum ,
tul.S.Vincentii Cenoman.fol.81.Clafiſturam quoque a- Claſſico campanarum , & c. Will. Brito lib. iz.
rex faciant Monachi duobusannis, Capellanus tertio .. Philipp.
1. CLASMA , ſeu potius CLAMA , Clame Gallis , Claſſica per vicos refonant, ut multiplicato
Altio , vendicatio . Capitulare Sicardi Princip.Bene Concentu majore ſonoſe vota revelent.
vent.an.836.g.1. Hoc enim ftetit , utfialiqua Clafma fa- (Ordinarium Canonicorum Regul.S.Laudi Rotomag,
Eta fueritin finibus veftri Ducatas Neapolitani, & c.Et ad calcem libri Johannis Abrinc.de Off.Eccl. pag.263.
infra: Si per confilium & conſcientiam noſtram aliqua Ante Miſſam totum Claſſicum pulfetur.Et p.268.Ad Te
Claſma si veſtris hominibus faéta fuerit , ut ſacramenta Deum laudamus duo majora figna pulſantur , do ad ver
perveniant à partibus , purificantes vos per perſonas ſum , Per fingulosdies , Claſſicum , id eft omnia figna. ]
quantas e quales volueritis , & c. Vide Clamare, Cla- Guillelmus Major Epiſcopus Andegav. de Vita fua ca.
mor , d Clameum . 10.Campaniſque per totam civitatem ad Claſſicum pul
2. CLASMA , aliud eſt apud Althelmum de laude Santibus. Tabular.S.Cyrici Nivern.ch.77.Videlicet in
Virg.cap.43 . Miſſis celebrandis & in eleemoſynis pauperibus erogan
Dum cernuntdominum picea fuligineteftam , dis, nec non in Claſſicis per Ecclefias fonandis , a
Autumat incalum fretas virtate magorum in aliis pluribus rebus que ad funebres exequias pertine
Hoc fibi Claſma tetrum facrasgeſtale puellas . re videntur . Adde Ingulfum pag.853.Matth.Paris pa .
Forte phafna . 244.Monafticum Angl.to.1.pag. 150.00.3 . pag.241.242 .
Riacuatixo : TÍTO: Ex TB daubrie, videntur effe agri à & c.Le Roman du Renard MS.
fifco avulſi , & ad cenſum dati , vel alienati , in Nov. Les cordes cort tantoſt ſefir ,
Conſtant.Porphyrog.de Alienat.fundor. Gloff. Bafilic. Les ſains ſonne de grant air ,
KA001ATHüg , ye ?'EQAC!LLUQTIX.. [ Vide Gloffar.me. A Glas ſonne , & a quareillon .
Infra :
diæ Græcit.in Kac'ouv. ]
CLASMATARIUS , in veteri Gloffario Saxon.ex A tant a fet le Glas fenir .
ponitur, Husburucel : forte à Græco Kocoue , fractu- Le Roman de Vacces MS.
ra , ita ut fit domus effractor . N'out chapelle en la ville où il euſt clochier ,
CLASPA , Fibula , vox Anglica , à Claſpe. Mona Ouli Glasn'en fonnaſt por le Roy eſaucier. |
ſticum Anglic.to.3.pag 364. Vetus Miſale cum Claſpis Charta vernacula to.2.Monaſtici Anglic. pag . 219. Si 1
de cupro . Adde pag.365. fennerent totes les cloches de l'Abbayeen maniere deGlas.
CLASSEDRA , in veteri Gloff. Lat.Gall. MS.ex Robertus Bourronus in Hift.Merlini MS.Et ot un grans
Bibl. Thuana , Broiche de tonel , Vide Clepfedra , & Glas de chiens qui faiſoient grand noiſe . Infra : Elle s
dedans ſon cors brakestout vis qui Glatiſſent. Arverni 1
Claperfedra . 1
CLÁSSENDIS . Glof.Saxon . Ælfrici: Claſendis: Clar , cliar , Oʻclias , pulſationem campanarum pro
fpeorder ſceath ; id eft, gladii vel enſis pars . mortuis vocant ; ( hocque ſenſu Claflicum ſumitur in
CLASSENDIX . Vide Claxendix . Literis Radulphi Prioris de Caritate an. 1171. apud
CLASSERA , Clauſura . Vet.Gloff. San -Ger- Marten.to.1.Anecd.col.557 . Volumus autem utMonacbi
man.MS.num.501 . qui morantur apud S. Michaelem , quotiens Canonicus
CLASSICA , Navium claffis . Anonymus de S. Martini quotidianus in ſervitio Ecclefiæ ſuæ obierit
geſtis Manfredi & Conradi Regum , apudMurator.to. veniant ad eum ſepeliendum cum cruce apparatu ſuo ,
8.col . 594. Sed cives Gibellini Romani vigilanter inten- & per tres dies continuos celebrent pro defunétis Miſas
dunt, parati undique ſollicite ad bella . Jam qui perma- ( Vigilias cum Claffis, & c.Claflicum mortuorum , a
ris excubias multitudo galearum invigilat, le voluit pud Acherium Spicil. to.10 . pag.249. Bernardi Ordo
parata amulisClaſſica numeroſa concertare. Et col.598 . Cluniac.part.I.C.42.Si anniverſarius dies de aliqua emi
Non ſolum veniendi admirasur modum , fed qualiter ſto. nenti perſona evenerit, quo Claflicumpulfetur, & c.E
lium galearum ſuarum Claſica Caroli fic præterire po- pitome Conſtitut. Eccl.Valent.inter Concil.Hiſpan.co.
tuiſſet inviſa , vehementiſime obſtupeſcit . 4.pag.197.Poft obitum fiat pulſatie antiqua campanarum
I CLASSICARIUS, oraaisus. Gloffar.Lat.Græc. que vulgo dicitur, los tres Clachs, deinde fequatur
Tubicen . pulfatio campanarum tam ordinaria quam extraordina
CLASSICE , Cum claffe , cum navali exercitu . ria . Vide Glaſfus. ]
Chronologia Regum Gothorum ex Cod. Moiſfiacenſi; I CLACICUM . Ceremoniale MS.B.M.Deaurat :
de Wallia : Ad Africam claſice tranfire diſpoſuit . Pulſato Clacico omnibuſque congregatis , factoque bis
CLASSICUM ,Pulſatio omnium campanarum cam- fonitu per Priorem , incipiuntur Veſpere regulares. In
panalis , noſtris Glas, Occitanis , Claſes, quia , ut fra: Non fit bisClucicum ante inceptionem Landum , fi
ait Honorius Auguft.in Gemmaanimæ lib.i.c.73.Cum cut fieret,
ſi dies privata eſſet . Rurſus ibidem : Fini
Campane fonantur,quafi per Claſica milites ad prælium tiſque verſibus fit bis Clacicum per illum qui facit off
incitantur , Oʻc.Joan.de Janua : Proprie Claſicum eft cium . In duobus locis pofterioribus Clacicum nihil a
concentus e concordia omnium inſtrumentorum fimul liud videtur quã ſonicus à pręſide chorivel hebdomada
fonantium , five finttubæ cornua in bello, five fint rio
editus,quí per
Priorē fa &tus dicitur in primo exéplo.
Campana . Fortunatus lib.3 . Poem.4. de Dedicatione CLAssis , uc Claſſicum . Florentinus Wigorn.ann.
Ecclefiæ fuæ : 1139.S.Oſwaldi reliquias,albis induti ,tota fonante Claf
Nunc Dominilaudes , inter tua Claſſica , canta , fe ....extulimus. Bulla Gregorii XI. pro Collegio Gre
Et Trinitatis opem machina trina fonet . goriano Bononienſi an.1372.apud Ghirardaccum li.23 .
Vitæ Abbatum S.Albani p.87.Pulfato ſolenniClaſſico .. Hift.Bononienſ.Una capella cum campanili o duabus
Decreta Lanfranci pro Ordine S. Benedictica... ſect.z. campanis , que per modum Claffis pulfarivaleant tem
Pulfetur Clafficum , & poft inchoetur Miſja .Monaſtic . poribus opportunis, Conſtruatur.[Maceriæ Inſulæ Bar
Anglic.co 2.pag.370.Claſſico pulſato , incipiant Vefpe- baræ to.1.p.133.Quando brevedefun&i Fratris in Capi
ras.Anonym.in Miracul.S .MelaniiEpiſcopi Rhedon . tulo pronunciatum fuerit , Verba mea pro co caatetur ego
Clafficum in Monaſterio B. Melanii ad Misam audivit Claſſis pulſetur. ]
Dominicam . Matth . Weſtmonafter. an . 1243, In Claf CLASSUS, Eadem notione , ex Gallico Glas . Co
fica campanarum , e incredibili accenforum cereorum dex MS.Monaſterii novi Pictavenſis : 10. die Februar.
ce
 625 CLA
celebratur obitus pro filio nobilis Comitis Piltavorum
fundatoris noftri, cujus corpus ſepelitur in Capitulo :
pro quo fonantur omnia tympaniſtria , duo Claſus de ſe-
ro , & unus de mane , ante Miſam de Faya, per Officia-
rios ſeculares, Piſtorem , & c.[Statura Synodalia Ec-
cleſiæ Biterrenf.an.1375.tom.4 . Anecdot. Marten.col.
663.Di ta hora pulſetur unus Claſus cum cymbalis fz-
ve Squillis....quoClaſo pulſato... una antiphona B.Marie
virginis cantetur. ]Vide Clangorium .
Û CLASSICUM , Pulſatio crepitaculi feu lignei in-
ftrumenti, quo pro campanis utuntur Hebdomada fan-
& a , Gall.Creſelle, Germ.die große Retſch. Bernardi
Ordo Cluniac.part.i.cap.67.Peračio, ut moris eft, Man-
dato , Claſſicum tangitur tabularum de veſpertina ca-
niturlaus, tribus ante altare cereis accenfis.
CLASSICUS , Auditor ſcholaſticus , quod forte
ſcholarum ordines in quos fcholafticidiſtinguebantur ,
ut & hodie , Claſſes appellarentur . Ennodius Diet.g.
Mihi Claſicus non meretur imperiis, quicquid non im-
ponit obſequio.
Classici , Milites qui in claſſibus militant , feu
navibus armatis . De hiseſt titulusin Cod . Juſtin. &
Theod. Clafliariimilites, apud Lamprid.in Commodo
Anton . [ & apud Cæſarem Civ.3. 100. quare potuiffet
prætermitti . ]
1. CLASSIS, pro navi . Sampirus Aſtoricenſis E-
piſcopus in Ranimiro 111. Rege Hiſpan. Anno v.regni
fui C.claſes Ro. Normanorum cum Rege ſuo nomine Gun
deredo , ingreſa ſunt urbes Gallecie, & c. Paulinus Jam-
bo ad Cytherium de Martiniani periculis v.78. Que
(ſcapha)dehiſcentem mariClaſſem annatabat cominus.]
2. CLASSIS, Corpus , Collegium . Ita Claſſes ur-
bis Conſtantinopolitance , in lib.z..Cod. Theod. de Di-
verſ.Offic.
3. CLASSIS , Pulſatio campanarum . Vide in
Claſicum .
CLASSITARIUS . Joan.de Janua : Claſatarius, id
proreta , qui navi imponitur, & dicitur a claffis.
eſt,
CLASSUS . Vide Clafficum .
4 CLASTRUM , pro Clauſtrum Monachorum, in
Atis SS . Benedi & t. ſec.4 .part.1.pag.742 .
CLATERIUM . Vide Claperius.
T CLAVA , Pondus quoddam apud Anglos,minus fos in Charta an.1368.[ Clavaria Dignienfis, in Char
petra. Affine videtur voci Clove, de qua lic Skinner ta an.127.1.Hiſt.Dalphin.co.z.pag.94. Clavaria Curiæ
in Etymol.Ang lic. Clove pondus quoddam cafei octo li- Ebreduni e Caturicarum , in Computo an.1332. e
bris conftans. Rymer.com.5. pag.249.In Comitatu Som- zufd. Hift. com . I. p. 117. Clavarius Curie Epiſcopalis,
merſ.de uno facco( lanæ )ſex petris & quatuor Clavis... In in Concilio Avenion . an. 1509. apud Marten. tom .
Comit.Sutb.de 22.ſaccis , & 23.Clavis lane , necnon de 4. Anecd. col.387 . ubi fit etiam mentio pænæ decena
duobus faccis do s .Clavislane , & c.
CLAVACA . Gloff.Ms. Regium Cod. 1013. Cla- exigendorum . ] Vide Dametum in Hift. Balear. regni
vaca , Burca . Gloff.Ifid . habet Cloaca , Burca .
I CLAVARE , Clavis affigere , Gall. Clouer ,
Hiſp . Clavar. Acta SS.Maii to.7.pag.832.de S.Humi-
litate Abb.Amore non flagello in corde infixiſtio be
me Clavasti. Ecto.2.Martii pag.117.in Vita S.Francie
fcæ viduæ Rom . Pedibus manibus cruci Clavatis .
CLAVARIA , Munus Clavarii ;Locus ubi Cla-
varius reponebat omnia ad Clavariam ſpectantia: Di-
frictus etiam in Occitania præfertim , ubi Seneſcalliæ
in Vicarias, Vicariæ dividebantur in Clavarias . In his
Clavarii colligebant redditus domanii regii , de qui-
busrationem reddebant vel Seneſcallo, vel totius Sene-
fcallie Receptori, ut videre eft in pluribus computis in
Camera Comput.Parif.affervatis . Vide Clavarius .
CLAVARIUS, Ital. Chiavaio & Chiaivolo , Cui
claves fiſcicommunis commiſſæ funt : Clavaire , apud
Provinciales, in aliquot Statutis Regis Caroli VII.
ann.1445 .& Ludovici XII.an.1508.[Statuta Maffil.lib .
1.c.1.9. 1. Itemque omnes redditus, a obventiones , elye
intratas, b ' res , da procalia , aventuras ad dictam
Tom. II .
CLA 626
civitatem & Commune ejufdem civitatis pertinentes.....
(Rector civitatis) tradet & tradi faciet Clavariis Com
munis Maſſilia ipſa die velſequenti , qua ea recipient
vel in eos pervenerint, ita quod dictiClavarii reponent
ſecundum juramentum fuiofficii ea omnia in archa, vel
archis, quæ ſunt in Clavaria, ſcilicet pecuniam de
narios ; fi pignora fuerint, reponent ea in diéta Cla
varia ; de quibus archis prædicti Clavarii teneant om
nes claves , obec omnia ſcribantnr per publicum No
tarium Maſfilie in officio Clavarie , eleétam & conſti
tutum in cartulario á cartulariis Clavarie,do bis omni
bus reddet vel reddi faciet computum do plenam rationë
illis,quiad audiendum illud computum illam ratione
fuerint ſpecialiter conſtituti. Similia leguntur c.2. Ju
ramentum Clavarii Communis Ebredun.Hift. Dalph.
to.1.p.141.Ego N.Clavarius Ebredunenfis Curie juro ,
ta &tis facrofanétis Evangeliis , quod ufque ad annum
completum , quo Clavariam tenere debeo, Dom.Archie
piſcopo & Dom.Comiti Dalphino & eorum ſucceſſoribus
de omnibus quæ exibunt de judicatura & Clavaria Ebre
dun. cum pertinentiis & aliis.provenient qualitercum
que ad manusmeas, fidelis ero , & ipſa juxta polle ex
trabere procurabo , & omnia.in fcriptis redigam..O le
gale computum reddam & c.Item deiribus in tresmenſes
judici computum reddam de omnibus , five fint denarii ,
vel pignora recepta , velrecipienda , & quoad cxecutio
nes & diftriétionesrebellium mandata judicis perficiam
toto poſſe... Item quod de juſtitiis & decera , de de plum
bo, fi quid in Cbavaria inveneroinventarium faciam
& de eis in fine regiminis mei computum reddam . Con
fer juramentum Judicis ejuſdem Curiæ pag.148.Statuta
Arelar . MSS. art.72 . Statuimus quod Clavarii ( reci-
pianc , condempnationes & fatisfaciant creditoribus
Commúnis. Conſticutio anni circiter 1352.pro Clava
riis ejufdem Civitatis : Clavarii qui à clavibusjuſte
exhigende & conſervande fiſcalis pecunie , &c.] Charta
an.1345. Item quod Poteftas teneatur facere eligi in con
filio unum Clavarium bonum & idoneum ...qui juret ſal
vare e cuſtodire totum illum quod ad manus fuas per
venerit de rebus Communis , tam in denariis, quam a
liis rebus, & quod non expenderet...aliquid fine licentia
Poteſtatis c confilii. Clavarius Communis Terdonen
ſolidorum Turon. per dictum Clavarium nomine fifci
p.87.92 .
Ad Clavarios etiam pertinebat Charcarum com
munium cuſtodia . Statuta Maffil.lib.i. cap.15.Syndi
ai communis Maſſilice . ,,faciant diligenter inquiri Q re
colligiomnes cartas & inftrumenta omnia , que perti
pent , vel pertinere videbunt, ad commune Maffilie ,
live in quibus jura Communis dict i Contineantur, vel
continentur aliquo modo , quicunque eas vel ea habeant ,
vel haberent preter Clavarios dieti Communis , ea
infimul colletta , in tuto loco deſecuro , bona fide fine
fraude, reponantur. Hinc eodem cap.9.6.ftatuitur,Quod
cum Clavarii...deponentfuum officium ...conſignent pre
di& tas cartas...eis ſuccedentibus...que di &ta inſtrumenta,
cum reſtituta erunt, ut di&tum eft , recognofcantur car
ta per cartam cum dictis regiſtris , o carte vel inſtru
menta emptionum , alia dictiCommunis inftrumenta
cariora ( f
. rariora ) alibi quam in Clavaria , in tuto ta
men loco ſecreto reponantur , & cuſtodiantur à Cla
variis...ſub duabus clavibus cuſtodita , quarum unam
habeat unus ex dictis Clavariis, eu aliam alter ex eis,
Dd gur
 627 CLA
qui regiſtra tenebunt . Id quoque adnotat Auctor Hiſto-
riæ Dalphin.to.1.pag.117.Cuſtodes regeſtorum Came
ræ compurorum quibufdam in locis appellatos fuiffe
Clavarios. Propter hanc Chartarum cuſtodiam , Cla
varii Notariis non ſemel adjunguntur . In Juramento
jam laudato judicis Curiæ Ebredun. promittit Judex de
procuraturum , quod Notarius Curie omnia fcribat a
Clavarius fimiliter . Sic in Statutis Arelat.art.21. Sub
clavarius Notarius Curiæ conjunguntur , & ipſe
Subclavarius vel Notarius eos ſcribere jubentur,quipoft
campanæ pulſationem errantes invenirentur . Iiſdeni
Subclavario & Notario non femel præmittitur Syndicus
in OrdinationeConfilii ejuſdem urbis ann.1392 .Verum
licet Notariis plerumqueadjungantur Clavarii , No-
tariorum tamen vices agere prohibentur in proceſſibus'
criminalibus , ut habet Conſtitutio anni circiter 1352.
cujus interdi&ti ratio eft, ut omnis fraudis & Suſpicio-
nis fubditistollatur ( occaſio , ) & qui partem pro offi-
cio curie in ipfis inquiſitionibus videtur debere facere
proceſſus inquiſitionis ipfius non appareat ordinator ·
Contra autem facientes ipfo fatto privationis officiorum
fuorum cum fame macula penam xxv.librarum incur-
Juros ſe cognoſcant. Annui erant Clavarii ; & inter-
dum ſaltem plures in una urbe . Maſſiliæ tres fuiſſe di-
fcimus ex Statutis ejufdem urbis lib.i. cap.69 . 9. 9. ubi
unicuique eorum ſalarium aſſignatur xx.librarum Reg.
Coron .
RE Clavariorum quoque fuit oinnes libras do alia
pondera Numeraliorum , Speciatorum ° Merceriorum
quater in anno recognoſcere, utlegimus in Statutis A-
relat.art.74 . & Subclavarium eligere , quiSubclavarius
reneatur reddere rationem Clavariis ſingulisſeptimanis
in ſcriptis dehabitis expenfis , ibid.art.72 .
His addam quod ait eruditus Auctor Hiſtoriæ
Dalphinalis to.1.pag.117.In quibufdam , inquit , locis
Cuſtodes clavium urbis dicti ſunt Clavarii : quod ur
probet , adducit locum Ordinationis anni 1274 tom.i.
pag . 127.col . 1. Eccleſia de Romanis : Sacriſta ſeu Cla
verius habeat cuſtodiam clavium portarum ville de Ro-
manis . At vereor ne Claverius hic idem fit qui The-
ſaurarius Ecclefiæ de Romanis, ac proinde ne Sacri-
Ita fic dictus fit, non quod claves urbis, fed quod cla-
ves theſauri penes fe haberet . Ut ut eſt, certius obſer-
vat laudatus Hiſtoriographus pag . primum citata Cla-
varii nomen in veteribus Inſtrumentis fæpius inditum
fuifle peculiaribus Coactoribus, qui non raro Caſtel-
lanis adjunguntur & Cellerariis, ceteriſque prædiorum
aliarumve rerum adminiſtratoribus , unde merito con-
ficit horumce omnium miniſtrorum munera magnam
inter ſe neceſſitudinem habuiſſe . Statuta Dalphin .
fol. 79. Quantes fois que ung Clavaire , Greſſier , Fer
mier & autre crediteur, voudra faire compellir ung ou
pluſieurs debiteurs, &c. Hæc Cl. Scriptor , quibus
fubjicienda funt, quæ hac de re ſuppeditant Statuta A
relatenf. art . 8o . ubi de redditibus caſtri Aurillæ .
Conftitutis primum iis , quæ Caftellanum ſpectant,
de Clavariis mox fubjungitur : Omnium prediorum
Clavarii , qui eligentur in feſto Paſche , ſolvant medie-
tatem infraolto dies ex quo fuerint inClavaria , & Cla
varii, qui eligentur in feſto Santti Michaelis folvanta-
liam medietatem uſque ad xx.dies poſt feſtum ſancti Mi
chaelis . Litteræ Caroli Regis Jeruſalem & Siciliæ
an . 1290. è MS. D. Brunet fol.76.v. Et ſi Clavarios
Bajulofque , Pedagiarios ac Gabellarios , & ceteros
Collectores pecunie ydoneos in Comitatibus Provincie
Forcalquerii creari facere ordinaverimus , quiſubjectos
noftros exaétionibus indebitis non moleftent , &c. I-
bid. fol. 77. v . Item , quod nullus ( ſic ) creantur
Clavarii, Pedagiarii, Gabellarii aut Bajuli, qui
pecunias Curie receperint , niſi fuerint ydones
CLA 628
folvendo ad Seneſcalli arbitrium ejuſque confilii ; & C.
2.CLAVARIUS , Quiclavos affigit. Vet.Gloff.
Gr.Lat. ingvými , Clavarius, inox ,76), Clavo .
CLAVATIO , Clavorum affixio , apud Meno
tum Serm.Quadrageſim.fol.223.recto col. 1. In omnibus
membris Chriſtus ejt flagellatus... in manibus do pedi
bus propter Clavationem .
0 CLAVATUM , Veſtigium , ab impreſſis cal
ceorum clavis dictum , ut conjectat Macer in Hiero
lexico . Bleſius Serm.3 . Multi jam præceſſerunt viam ;
virgines delicateQeveſtigio fequentes Patrem : ſeque
re Clavata eorun .
CLAVATURA , Clavorum compages . Guillel
mus Armoricus in Philippo Auguſt. an . 1202. Erexit
duasturres ligneas, Cratibus hinc inde conſutis, ein
diſſolubili Clavatura munitas. [Non abſimili prorfus
notione pro Sera ſeu clavis vel ferrum , quo arca mu
nitur clauditurve , ſumitur in Proceſſu de vita S. Yvo
nis : Cum Đ. Tvo Presbyterum quemdam Gaufredum
miſiſſet ad capiendum de frumento pro fuo hofpitio ago
pauperibus, invenerunt Clavaturam arcæ umótam ,
in ea valde modicum de frumento. Hiſt. Dalphin.co.2.
pag.274 . Pro unaClavatura pofita in CameraThefaura
vie, ſcilicet , cum clavis , de una alia Clavatura in
cataratto , taren . vii. ]
CLAVATURA , Ornamentum ex clavis , vel limbus
veli . Charta Donationis Ecclefiæ Cornutianenſis a
pud Joan.Suareſium : Vela auroclava Clavatura quadra
duo , vela linea aurocluva paragaudata Clavatura ro .
tunda duo , vela linea paragaudata Perſica Clavatura
coccomelia praſina 2. vela linea paragaudata Perfica
Clavatura leucorodina duo . Epiſtola S. Bonifacii Mo
guntiad Cuthbertum Archiepiſc. Cantii præfixa Con
cilio Cloveshovienli: Quia illa ornamenta veſtium , at
illis videtur , quod ab aliis turpitudo dicitur , lariſſimis
clavis & vermium imaginibusclavata adventum Anti
chriſti ab illa tranſmiſa præcurrunt .
9 CLAVATUS , Clavis affixus , munitus . Feſto,
Clavata dicuntur aut veſtimenta clavis intertexta , aut
calciamenta clavis confixa . Tunica Clavata , in Lit
teris Aureliani apud Voſpicum in Bonofo ; Man
tilia Clavata , apud Lampridium in Alexandro cap.
37. Clavaté calige , apud Gregorium M. lib. 4 .
Clavate calige
Dialog. ubi de S. Æquitio , & in Regula Magi
ftri cap . 81. In Statutis Andegav . ann . 1423. apud
Marten.co.4.Anecd.col.527.prohibetur Perfonis eccle
fiafticis potiſime religioſis, ne zonas auro cum clavis
Clavatas deferre præſumant . Vide Auroclavus , &
Menardum in Concord.Regul.p.921.
CLAVATI CINERES . Vide in Cinis .
Glom . Græc.
CLAUDASTER , AproixenQ , in Gloff.
Lat . [ Qui negat ſeclaudum eſſe , ab å pratis , Negatio ,
& Xoro's, Claudus . ]
T CLAUDIANISTÆ , Secta Donatiftarum à
Claudio auctore . Pſeudofynodum habuerunt in caver
na Suſis. Auguftin. in Pfalm.36.
CLAUDICARIA , Navis ſonora. Papias MS . Jo
hannes de Jan.Claudicaria, Navis oneraria vel fonora.
CLAUDICARIUS , Qui cito claudicat, velfæpe :
Ugutioni, [ & Johanni de Janua .]
CLAUDICIUM . Vide Clauſum .
CLAUDIRE , Claudicare . Infra , Claudicat,Clau
dit , in Glof.MS.Reg.Cod.1013. [ Gloff Ifid . Claudio .
re . Claudicare : pro quo veteres dixere, Claudo, Clau
dio , & Claudeo.Cæcifus apud Priſcianum , An ubivos
ſitis, ibi confilium Claudeat? Onomaſt.vetus:Claudeo
yondos . Vide Jurecum ad Symmach. lib.i.Epiſt.27. [&
Scaligerum ad Auſonium . )
CLAVELLARE , Clavo claudere , Gall.Clouer.Li
bertates MSS.Brivatis veteris an.1277. Item voluit en
con
 629) CLA CLA 630

conceſſit, quod non claudantur oftia, vel Clavellentur ves commiſſæ funt , KreiropulæĘ & Kteóxo in Syna
hominum di&ti Caſtri, nifi pro homicidio vel contuma- xariis ad 25. Januar.in SS.Anania & Petro. Julius Fire
cia , vel cum non poſſent cavere vel affidare de ſtandoju- micus lib. z.Matth . cap. 6. Seu Clavicularii, vel carce
ri. '[Guido de Monte Rocherii in Manipulo Curato- rum cuftodes , O'c. Occurrit in Vita S. Baſilici Mart
rum : Sexta dicitur in memoriam ,quia illa bora Chriftus n.2.in Aétis XL.Martyr.Sebaften num.3.apud S. Eulo
fuit fpoliatus, illufus & à militibus Clavellatus. } gium lib.2.Memorial.SS.c.i. & c . Kæcixnero , Græcis
( CLAVELLÚS, Clavus . Hiſt.Dalphin.co.2.p. recentioribus. Libri Bafilic. Of conopól az öv néyou urias
325. col. 2. ex Computo anni 1336. In ipſa coopertura Bixbesv . Paflio S.Baſilei Epiſcopi Amalæ num.9. Ege
just xxxl.chavreni cum groſſis Clavellis (Gall .Chevil- fru &prox.AMM Í Katixacera , si trovciure's eisindabrano :
les ) clavellati . Ejuſdem tomi p.567.col.1. in Litteris Menologium Bafil. Imp. 9. Martii : O PunatTOYAUTO'S
anni 1347.Item volumus quod tibideClavellis & ferris xatiradieri .
proeguis suis fervandis , & c.Marcell.Empir.c.33.Cla CLAVICYMBALUM ,Inſtrumentum muſicum ,
vellis apponere . Gallis Clavecin , Ital . Gravecembalo . Scaliger lib. 1 ,
CLAVELLUS, Clavulus , ornamentum veftium . Poetices cap.48.Additæ dein plectris corvinarum penna
Teſtamentum Riculfi Epifcopi Helenenfis an . 915. To- rum cuſpides : Ex æreis filisexpreſſiorem eliciunt harmo
alias olicias duas , una cum argento , vel Clavellos Spa- niam . Mepuero Clavicymbalum O ' Harpicbordum , nung
niſcos duos . ( Vide Clavatus. ] ab illis micronibus Spinetam nominant ,
I CLAVENCHIA , Fruftum carnis , ut conjecto. CLAVIGA , CLAVICA . Charta an . 1258.apud Per
An idem quod noftrum Eclanche, Vervecis femur ? trum Mariam Campum in Regefto part.2.Hift.Eccleſ,
Teftamentum anni 1375.apud Baluz.co.2.Hift.Arvern. Placentiæ nu.98 . Volentes terminare & dividere le &tum
pag.6.Quilibet Religiofus & Presbyter qui fuerint pre- ſeu fundum civi Templariorum à molendino ipſorum uf,
ſentes in ſepultura mea habeat & habere debeat duos Tu que ad Clavigam Communis de Canalibus, & c. Etnu.
yonenſes argenti, & pro qualibetabſolutione fiericonſue- 11. Clavicametiam aque , quam vobis conceſſit. Jus Vi
ta in talibus, quilibet dimidiam Clavenchiam . Ibidem : cent.lib.1. Strate , aquæductus Clavice ,folata , 6 °C,
Et cuilibet pauperi venienti ad eleemofynam ſepulture Statuta Veronenſia lib.5.c.1.De ſuperGlavicis , viis
meæ volo dari dimidiam Clavencbiam o unam mi- five ſtratis , &c. [ Vide Clavica . ]
CLAVIGER , S.Petrus , cui Ecclefiæ claves com
cham panis ſufficientem , & alia neceſaria , utinta
libus eft fieri conſuetum , mifit Chriſtus, Domnicol.i. de Vita Mathildis c.i.
I CLAVENGUS, Armaturæ genus . Radulfus Clavigeri Petri normam ſancti quoque cleri
Cadomenſis in Geſtis Tancredi com.3. Anecdot. Mar Semper amaverunt .
ten . col . 143. Primo in congreſu bancea viget , lancea Apud Cummianum Hibernum de Controverfia Pa
perfodit, lancea dejicit, que mox tanto ſub onere fati- ſchali dicitur S.Petrus Clavicularis.[ V.Clavicularius .]
ſcens , ut penetrare peltas , pectora , Clavengos ne CLAVIGER ,Idem etiam qui Archiclavis , Eccleſiæ
quit integra . Et col.204. Benedi&tus quoqueinfelix Ar- Thefaurarius : dignitas Eccleſiaſtica . Chartam Ta
chiepiſcopus captus trahebatur, impoſita bumerisgemi- bularii Burgulienlis an.97 5.ſubſcribit apud Beslium pa . )
norum ſarcina Clavengorum . 292.Savaricus B.Hilarii Claviger. Monafticon Angl,
CLAVERIUS. Vide Clavarius I , to..pag.184
CLAVESIGNATI, Milites Romani Pontificis, Alter Willelmus Walling ford Clavigeratus .
fic dicti, quod in vexillis veſtibufque claves Eccleſiæ id eft , officio Clavigeri fundtus . Adde Hiſtor.Abba
depictæ gererent. Ordoricus Raynaldus ad ann . 1228. tiæ Condomenſis pag.505 .[ & Formulare Anglic . Tho
num ,13. & feqq. mæ Madox p.132 .]
& CLAVEUS, Hærens ad inſtar clavi . Vita B.Co .. CLAVIER ,in Charta ann.1335.apud Schefferum ad
Jumbæ Reatinæ to.5 .Maii pag.366 . * Hæc quidem ſunt Chronicon Upſalienfe p.160.idem quiCuſtos : Halvar
figna caritatis Dei , aurea quidem propter innocentians dus Claviger five cuſtos Ecclefia Uſpalienfis , & c .
virginitatis .... Clavea ob firmitatis affe tum . CLAVIGER , Fori Ofcæ Jacobi I.Regis Aragon .an
"
T CLAVIA , Borda .Gloff.Iſid. Lege Cloaca , Bur- no 1247.fol.3.Omnis villa in qua Rex habetClavigerum ,
ca. Vide in hac voce . eſt ſedes, Oc {Ottoboni Scribæ Annal. Genuenſes ad
CLAVICĄ . Falco Beneventanus p. 303. Iaquintus ann.1189.Ifti Conſules habuerunt octo Clavigeros . An
vero ille per Clavicam , quæ fanétiRenativocatur, in- Theſaurarii ? ]
grediens, &c. Vide Clavaca , [ & Claviga . ] CLAVIGERI. Ica appellantur Richardo de S.Germa
CLAVICARII, in Leg.1.Cod.de Excufat. artif. no in Chron.ann.1229.qui à parte Gregorii PP. contra
lib , 1o . in Bafilicis , Kopfæpiexi, Clavium confecto- Fridericum II.Imp.ſtabant , quod effičtæ eſſenç claves
res , Serruriers . Vide Cabidari . in Pontificiis vexillis .
CLAVICELLA ex auro , f, diminutivum clavis. CLAVIGERII.Charta fundacionisHoſpitalis Montis
Vide locum in Lambitta , brufonis in Foreſio : Inſuper præcipimus omnibus Vica
CLAVICULARIUS , Qui claves facit vel portat , riis & Clavigeriis noftris , & *c. Vide Clavarius .
Joanni de Janua . Gloff.Lat.Gall.Clavicularius, Cla CLAVIGERIUS , Qui curam habet cellæ vinariæ ,
celier, ou celui qui fait les clefs.Kneife100s,
Nilo Mon. Vet.Ceremoniale MS.B.M. Deauratæ Tolof.Interim
lib.2,Epiſt.217.Stephanius Eddius in Vita S. Wilfridic. vitriſque preparatis à Refe&torario & vino a Clavige
$ 9 . Gazophylacium Claviculario aperire præcepit. [Ser- rio , fiet ficut demane fuit fa &tum in cena ,
CLAVIPOTENS Frater . Ita nuncupatur
moS.Ifidori de S.Petro Apoſtolo , apud Muratorium
to.2.col.166.Simon Johannis virginitatis generatio incor- Gerohus Presbyter à Rabano Mauro Carm.16 quod bi
rupta eft, qui eligitur primus, nec immerite, quia A. bliothecæ Fuldenſis, utpote illius cuſtos, claves pe:
poſtolarum Princeps eft , Confeſor Filii Dei , primus Di- nes ſe haberet ,
ſcipulus, Paſtor bumani generis, Ecclefia Clavicula CLAVIS , in Computis Eccleſiaſticis , eſt numerus
rius regni, amator Domini atque negator, Oʻc. Vide variabilis datus anno ad inveniendum principia quin
Claviger. ) VetusPoeta Gallicụs MS , que mobilium feſtivitatum , ſcilicet Septuagefime ,
De tot l'uvoir du ſiecle Quadrageſime, Pafchatis , Rogationum , o Penteca
Le fera Clacelier . les ; & ideoſunt quinque Claves, a quælibet prædi
CLAVICULARIUS , Carceris cuſtos, cui carceris cla- &prum feftorum habet 30. dies in quibus ſemper celes
Tom . II . Dd 2 bran
 631 CLA
brantur ... dicitur Clavis per fimilitudinem : quia ficut luti facrum contra mala imminentia amuletum . Ejuf
per Claves ofria referantur , ita per talem numerum prin- modi clavium tranſmiſfarum meminere GregoriusM.
sipia diftarum feſtivitatum nobis denotantur, & c.Du-
randus lib.8.Rational.c.iz. In Kalendario S. Victoris
Parifienfis : 7. Idus Januar.locus Claviam 5.Kal. Febr.
Claves XL.5.Idus Mart.Claves Paſche 17. Kal. Mart.
Claves Rogationem . 3.Kal. Mart .Claves Pentecoſtes .
Vide Honorium Auguftod.lib.z.de Imag.mundic. 101.
[ & fupra vocem Annus pag.511. ]
q Clavis ANNONÆ , Horreorum præfectura vel
cuſtodia . Charca fundationis Abbatiæ Brolii Grollan-
di inter Inſtrum.comiz.nova Gall.Chrift. col . 421. Si
militer illis concedo ea quæ pofsideain molendinis de Jart,
id eſt , dominiam co medietatem , in quibus per Abba-
tem B.G.cuſtos conſtituatur , d'ipſe Clavem annone in
cuſtodia ſua debet h « bere .
Clavis S.HUBERTI. Vide Joannem Robertum in
Hift.S.Huberti p.251 .
CLAVIS IN MUSICA . Vide Notæ Musicæ .
Clavis in concamerationibus, quæ eas concludit ,
quam fibulam vocat Philander ad lib.s. Vegecii cap. 6.
Gervaſius Dorobernenſis in Deſcriptione Ecclefiæ
Cantuarienfis : Hic vero nullo interſtitio cruces à choro
diviſe in unam Clavem , quæ in medio fornicis magnæ
confiftit , quæ quatuor pilariis innititur , convenire vi
dentar . Vide Ciborium .
CLAVES ECCLESIÆ , Poteſtas & juriſdictio Eccle-
fiæ : ex illo Chrifti ad Petrum , Matth. 16. Tibidabo
Claves regni celorum , c. Inſcriptio in foribus Baſilicę
antiquæ Vaticanæ :
Qui RegniClaves curam tradit ovilis ,
Quicæli terræque Petro commiſit habenas ,
Simplicio nunc ipſe dedit facra jura tenere .
Goffridus Vindocinenſis lib.2 .Epiſt.29. Claves ſancte
Ecclefiæ agitare , oʻleges Catholicæ & Apoſtolicæ Sedis
violare conatur . Idem Opuſc.ro.Execranda promiffio ,
que Claves Ecclefiæ agitare , & unicum ac ſingulare e
jus oſtium violare conatur . Cur vero triplex interdum
clavis S.Petro & Summis Pontificibus adſcribatur , plu
ribus difputat Nicolaus Alemannus in Diſſertat . de
Lateranenſibus parietinis cap.10.
© Haud ignota fuit hac notione vox Clavis, Hebr.
HDD , etiam in veteri Teſtamento . Legimus apud I.
faiam c.22.rejecto Sobna
Templi Prępoſito ſubſtitucum
fuiſſe Eliacim , de quo ſic Propheta vv.20. & feqq. Vo-
cabo fervum meum Eliacim filium Helciæ , & induam il
lum tunica tua , & cingulo tuo confortabo eum , da po-
teſtatem tuam dabo in manu ejus : & erit quafi pater ba-
bitantibus Jeruſalem , ego domuiJuda . Et dabo Clavem
domus David ſuper humerum ejus : & aperiet non e
rit quiclaudat; @claudet , non erit qui aperiat
Quæ Chriſto tribuuntur Apocal . 3.7 . Hæc dicit Sanctus
“ Verus , quihabetClavem David : qui aperit, de ne-
mo claudit ; claudit & nemo aperit.
CLAVES S.PETRI , Quibus ſcilicet illius Confeffio,
ſeu ſepulcrum , claudebatur. Poeta Saxonicus lib.z.de
Geftis Caroli Magni an.796.
Confeſtim Claves, quibus & Confeffio fanéti
Conſervata Petri vexillaque miſerat urbis
Romulec Carolo, pariterque decentia dona .
Adde Eginhardi Annales eod.an. VigiliusPP . in Ency
clica : Sed & ſuper Claves B. Petri Apoſtoli preſtitif-
fent corporale juramentum .
Solebant etiam Summi Pontifices de Limatura cate-
narum S.Petri , quæ religioſe Romæ aſſervantur , ad
Reges & Principes , alioſque viros primarios pro in-
genti munere mitcere, quam in aurea clavi inftar illa-
rum quibus confeffio fanéti Petri claudebatur efficta ,
ab altari S.Peiri accepta , includebant. Eam autem ad
quos ill a tranſmittebatur , fufpendebant ad collum; ve
CLA 632
lib.z.Ind.11.Epift.47.lib.s.Epift.6.lib.6.Epift.23.lib.7 .
Ind.z.Epift. 128.lib.10.Epift.7.lib.12.Epift.17. Gregor.
Turon.lib.1.Miracul.cap.z8. Fredegarius Scholaſt. in
Chron.c.1 10.Gregorius VII.PP.lib.7. Epiſt.6 . Vetus
Chronic.co.1.Hift.Franc.pag.720.Aimoin.lib.4.de Ge
ftis Francor.cap.57.86.Chronicon Fontanellenſe c. 9 .
& c.Vide Theodorum Studitam de SS. Imag. præterea
Nicolaum Alemannum in Differtat. de Lateranenſib .
parietinis cap.14 .
Claves REMITTERE , in ſignunidivortii, & re
nunciantis curam famillæ . S.Ambroſius Epiſt.47. ad
Syagrium : Quo mulier offenſa , Claves remifit, do
mum revertit . Apud noftros ſolent viduæ claves & cin
gulum ſupra mariti defunéti corpus projicere , in fi
gnum quod bonorum communioni nuutium dant , ne
debitis exfolvendis teneantur , de quo more agunt
Conſuetudines municipales , Meldenſis art.52.53 .Lo
charingica tit.z.art.3 .Malinenſis art . 8. Meledunenſis
art.187.Calvimontenlis art.7 .Vietriacenſisart.9..Lau
dunenſis art.16 . Catalaunenſis art. 30. Ducatus Bur
gund.arc.41.& c.Vide Paſchalium lib.4 Diſquiſic.Fran
cic.cap.10'
Claves , Numellæ , quibus canes bini aur ter
ni copulantur , non ſolvendi niſi in ipſa venatione
Leges Jacobi II.Regis Majoric. inter Acta SS. Junii to .
3.pag.xxv.Et quia evitare non valemus quin venandoem
alias cum prædi&to venatore converſemur; Claves ago
alia quæ ad venationem pertinent ( tractemus. )
q CLAYIS , Locus clauſus , ut Eccardus interpre
tatur.Lex Salic.tit.g.art.2 Siquis unam apem , hoc eſt ,
uno vaſcello furaverit de ſub tecto de ſub Clave, doć.
Claves , Manica temonis , in Vet.Gloſſario San
German.MS.n.501.
CLAvis, pro Clavus : Vita S. Lupercii apud Bof
quetum : Julit Preſes maganam fieri, d acutis eam
clavavit Clavibus , & c.
CLAVITATA ARBOR , Clavis notata . Vide
Arbor 1 .
CLAVODIUM , Precioſa quævis Eccleſiarum
vaſa & ornamenta.Vicæ Patriarcharum Aquileienfium
in Anecdot.Muratorii to.3. p.46. Peregrinus III. Patri
arcba ſedit an.xiv.menf.vii. dies ill . Iſte reædificavit
Eccleſiam civitatis Auſtrie , quæ cum omnibuslibris ego
thefauris exuſta fuit, fecitque in ea tabulam argenteam ,
alia mirabilia Clavodia auro argentoque contexta
Vide Clenodium .
CLAVOSUM , Inæquale. Gloff . Iſid . Rectius
La Cerda : Clivofum , inæquale.
CLAUSA , Idem quod Cluſa , & Cluſura .Chron .
Marcianenſe lib.2.c.3.Premiſit aliquos ex ſuis Proceri
bus ad cuftodiendas Francorum Clauſas. Carolus I V.
Imperat.de Vita fua : Er devaftavimus terras ſuas uf
que Claufam que vocatur Linitz .
CLAUSA , Ídem quod Clauſura , Cloture . In Capi
tulis Caroli Magnilib.5.c.148.
CLAUSA , Locus, ſeu ædes , in qua incluſi Monachi
degebant. Vita S.Gamelberti c.2 . n.14. Ad feneftram
Clauſæ in qua latebat .
CLAUSA , Excerptum , locus ex libro aliquo ,Gal
lis Clauſe. Hugo Rotomagenlis Archiepiſcop.in Præ
fat.ad lib.i. contra Hæreticos : Proinde placuit tibifu
per hærefibus inſurgentibus nos aliqua ſcribere , quod
ſuſcepimus tue juſſionis auctoritate : ſed ſuccincto q
pere ; ſed brevi charactere . Trahatur itaque ex arcto
commate Clauſa latiffima, ſumanturex vaſe modico fer
cula copiofa , more Catholico , in S.Spiritu . Joan. Sa
risber.Epiſt.158. Et hæc mihi videtur eſſeduarum concea
prio Claufarum
CLAU
 633 CLA CLA 634

CLAUSARIA , Modus agri ſepibus feptus, clau- ftrarium artificem . [Laurentius in Amalthea : Clau
ſus, Andegavenſibus Cloſerie, Claufaria vinearum , Atrarius, qui ſeras & cætera ad claudendum facit. Fa
in Charta Philippi Aug.ann.1203. in ejus Regeſt. He- ber Clauſtrenſis , Clauſtralis , }
rouvallian.fol.82. T CLAUSTRELLUM , Parvum clauſtrum , Jo
CLAUSARIUS vinearum Monaſterii, in Necrolo- hanni de Janua . Bernerus Abb.in Translatione S. Hu
gio Victorino Pariſ.s.Kal. Sept.qui Clauſariis præerat negundis, inter Acta SS.Benedi &t. ſec.s.p.225. Qua de
Jerviens. [Occurrit eodem fenfu in Tabulario Š. Vin- re confilso inter fe habito , per oftium ejuſdem crypte in
centii Cenoman .VideCloſarius . ] latere diſpoſitum ... per Clauſtrellum efferunt veneratio
CLAUSARIUS , Incluſus, Monachus qui in cella nis loculum .
clauſa habitat, (Gall. Reclus . ] Vita S.Deicoli Abb. CLAUSTRUM . Breviloq.Clauſtrum dicitur inha
Lutrenfis n.43.Volens....dies fibiconceſſos apud beatiſi- bitatio Religioforum , vel domús includens Monachose
mum Apoſtolorum principem Romæ Clauſarius eo pri- Moniales fub certa regula viventes . Concil . Biterrenſ.
vatusinſiſtere otio . ann.1233.C.17. Clauſtrum quoque diligenter obſervetur
CLAUSARIUS , In Epift.Widonis Comit.Matiſcon. claudatur, ut re nomine Clauſtrum valeat appella
ann.1078.co.6.Spicileg.Acheriani,idem eſt quod Clau- ri . Conc.Forojulienſe an.791.c.12 Ut Monafteria puel
fum , five ſeptum , Gallis Clofier : ( Præterea dona- larum , quæ ſub diſciplina regulæ degunt , obſtructius,
vi ad memoriam de Ecclefiam Sanctorum Apoſtolo- munitis Clauſtris , nulla pateant, niſi forte ſumma com
yum omnia quæ infra ſunt annotata , id eſt , has pellente neceſſitate , aditu virorum . Clauſtra Monaſte
villas > Blondeus â omnes clauſos o Clauſarios , fil- riorum , in Concilio Turonenf.III.can.22.29.Adde Ca
vas , O . ]
pitul.3.Caroli M.an.789 cap.3. Capitulare 1.anni802 .
I CLAUSATA , Idem quod Clauſum , Locus fe- c.18.20.Capitulare 2.cap.5.Capitulare 1. ejuſdem Imp.
pibus vel muris claufus. Affociatio Ducis Britanniæ incerti anni c.35.& c.
cum Monachis Kemperlegienſibus è Chartulario ejuſ CLAUSTRA , feminini generis. Chrodegangus Edit.
dem Cænobii : Nec poſumus impedire, quin ipfi Reli- Labbei c.3.Ita inſtituimus , ut in illa Clauſtra ille Cle
giofi adducant aquam ad ſuum molendinum litum in yus Canonicus , quiſub ipfo ordine , Deo adjuvante , vi
Claufata Abbatiæ de Kemperle . vere debent, ut omnes in uno dormiant dormitorio , O C.
CLAUSATGA , ut Claufata. Charta Goſceli- Ita alibi non ſemel .
ni de Bogno pro S.Juniano apud Stephanot.tom.3. An CLAUSTRA MONACHORUM , in Capitulis Caroli
.Dat B.Juniano duasborden
tiquit.Pištav.MSS.pag.696.Dat duas borden Magni lib.5.C.148.in Capitul.Caroli Calvitit.32.9.9.a
rias terre... medietatem Claufatge de vineis . pud Honorium Auguftod.lib.i.C.148.149.& c. Vide Ga
CLAUSELLUS, Locus clauſus, ſeptus. Bona zæum ad Caffianum .
S.Germani Autiffiod.an.864.confirmata in Conventu CLAUSTRA CANONICORUM , in Capitulari s.ann .
Piſtenſi apud Acherium tom.2.Spicil . pag.588. Claufi 819.c.7.Capitul.CaroliMagni lib.i.c.95.lib.4.cap.so.in
vinearum , ſcilicet ille qui adhæret Monaſterio de cam- Capitulis Caroli Calvi tit.5.cap.53.tit.32.cap.y. in Re
paniæ , plantæ abundantia , curticanus de Clauſellus gula Canonicorum cap. 144. in Synodo Pontigonenſi
de Patrinisco . ann . 876. can.8 . in Præcepto Ludovici Pii pro Eccle
CLAUSIM , Secreto , clam , Gall . à huis clos . fia Tornacenſi apud Miræum in Cod , Donac. Belgic. ร์
Acta SS.Maii tom.4.pag.439. de S. Petro Cæleſtino ; pag . 7. &c .
Propoſitoque Claufim inter eos , ſeclufis extraneis, per CLAUSTRA CLERICORUM , id eft , Canonicorum .
Latinum iunc Oſtienfem Epifcopum ...exhortationis verbo in Epiſtola Ledradi Archiepiſcopi Lugdunenf . ad Ca
pre ucido . rolum Magn.apud Paradin.lib.z.Hift.Lugd .cap.20. In
CLAUSIO , Locus muris clauſus . Limborch.In- Concilio Meldenſi ann.845.can.53 . in Čapiculis Ca
quiſit.Toloſ.pag.81.Nalla bumana habitatio , ſex rehe- roli Calvitit.5.cap. 53. & c.Capitula Caroli Calvitit.
difficatio aut Claufio ibi fiat . 41.cap.9 . Ut Epiſcopi in civitatibus ſuis proximum Ec
Claudio , vel Cloysio , Ipſa actio qua aget clefie Clauſtrum inftituant , in quo ipſi cum Clero
muris vel ſepibus clauditur . Charta Thoiſſiacenſis an- ſecundum canonicam regulam Deo militent: Sacer
ni 1404. Jus claudendidebet fex folidos pro Cloyſione ſui dotes fuos ad hoc conſtringant, ut Ecclefias non relin
prati cum Claufione fuæ terre . quant , O aliubi habitare præfumant . Idipfum ftatui
I CLAUSIVA , Clauſum . Charta Eygili Abb. tur in Synodo Rom , ſub Eugenio II.cap. 7. Neceſſaria
Flaviniac.pro fundatione Corbiniaci ann.864.inter In- ses exiftit, ut juxta Ecclefiam Clauftra conſtituantur,
Brum.tomi 4.novæ Gall.Chriſt.col.58. Et illa coloneta in quibus Clerici diſciplinis Eccleſiaſticis vacent. Ita
* in Ariaco , quæ fuit Anſeberti, & quidquid ad eam afpi- que omnibus unum fit refectorium ac dormitorium
cere videtur; & Clauſivatotum in integrum , quem idem Óc. Ubi morem , qui in Monafteriis diu obtinuit
Wideradus plantari jußit . obfervare eſt , cum in clauſtris lectioni vacarent Mo
I CLAUSOLA . Vide Claufula . nachi , ut eft in Epitome Ludovici Imp. in Regulam
F CLAUSOR , Qui obſidione claudit ſeu cingit ur- S. Benedicti, in Concordia S. Dunſtani cap. s.&
bem , Gall . Afegeant. Radulphus Cadom . in Geftis in A &tis S.Wolphangi cap. 7. Studium Clauſtri , feu
Tancredi tom.3. Anecd . Marten.col.202. Affueverant ſcholæ , in veteri Charta apud Gariellum in Épiſcopis
clauſi inſidiari Clauforibus, & dum in meridie foris dor- Magalonenfibus pag . 144. Petrus Bleſenſis ferm.25.va
miretur, aliquando cum impetu de intus erumpebant : riasmonaſticasfunétiones in fingulis clauſtri lateribus
ut non fine cede rapina ſomni rumperentur.
exactas annotat : Inde eſt quod in Clauſtro Conventuum
! CLAUSORIUS VINEARUM , Idem qui Clau- quatuor loca cum propriis deputantur officiis : in latere
ſarius. Mabillon.Analect.to.3.pag.379.in Geſtis Gau- Clauſtri occidentali eſt ſcholaris ſubjectio.in eo quod con
fredi de Loduno Epiſcopi: Addere libet de Clauforiis tingit Eccleſiam lectio moralis : ad Orientalem in Capi
OʻCultoribus vinearum , qui videntes cereas aliorum , ad tulo materialis . In clauftris etiam certis horis dabatur
quorum exemplum nihil fecerant , & c. copia fratribus invicem confabulandi , ut docent Lan
CLAUSTRA , CLAUSTRALIA , CAUSTRALIS, francus in Conſtitut. ſect.3. Petrus Venerabil.in Sta
CLAUSTRARE . Vide poft Clauſtrum . tut. Cluniac . cap. s . &c. unde creatus eft Prior Clas
CLAUSTRARIUS ARTIFEX . Lampridius in He- ftri , qui diſciplinæ clauſtri curam ageret , de quo
liogabalo ; Jußit carſorem , juffit & cocum & Clux Tuo loco agimus. Prælectiones etiam fcholafticasin
Tom . II . DI 3 clau
 635 CLA CLA 636
clauftris factas videtur innuere Herimannus deReſtau- in infernum ? Hildebertus Cenoman. Epift. 38.Clau
ratione S.Martini Tornacenfis cap.3 . ſtrales , quibus conventicula plebis & fermones otii lex
Clauftrorum forma fuit quadrata . Carmen de Laude arctior interdicit , plateis pro clauftro , fcurrilitatibus
vitæ monaſticæ edit.à Sirmondo ad Goffrid. Vindocin . pro lectione utuntur . Joann.Sarisberienſis lib.7 . Policr.
Quadratam Speciem ſtructura domeſtica præfert, C.21. Clauftrales , yui plane vere religioſi ſunt,dum pro
Atria bis binis inclyta porticibus, feßionibusſerviunt : ab hac malitia immunes funt.Nulla
Quæ tribus inclufæ domibus, quas corporis ufus vita fidelior, nulla ſimplicior , nulla felicior q
, uam eo
Poftulat, & quarta quæ domus eſt Domini, rum qui humiliter in clauſtris degunt , abje &tione fua
Quarum prima domus ſervat potumque cibumque gaudentes, & c. Tidericus Langenius in Saxonia :
Ex quibus bos reficit jun &ta fecunda domus, Degunt Clauſtrales fanétæ ChriſtiMoniales
Tertia membra fovet vexata labore diurno ; In clauſtris, claufæ remanent concentibus auſe .
Quarta Deilaudes affidue reſonat. Scripfit Trithemius librum deTriplici regione Clauſtra
Petrus Damian.lib.6. Epift. 26. Ipfam Clauſtri tui fa- lium:Thomas à Kempis alium de Diſciplina Clauſtrali.
bricam reſpice : ecce enim quadrifida eſt , ut nimirum CLAUSTRENSES , Moniales , quæ in clauſtro feu
ipſe loci ſitus evidenteredoceat, quod undique te a mun- Monaſterio educatæ ſunt , vocat Andreas Monachus
danæ converſationis ftrepitu ſemotum eſſe oporteat . A- Fontevraldenfis de morte B.Roberci de Arbrefello, hif
dam Bremenf . c. 103. Compoſita ergo menſa , manum que opponit Laicas : Quomodo poterit quælibet Clau
vertit ad Clauſtrum , quod ille dum prius ligneum ef- ſtrenſis Virgo exteriora noſtra convenienter difpenfare ;
ſet, lapideum fecit , forma; ut mos eft , quadrata , quæ non novit niſipſalmos cantare, Oc. Infra: Hinc fa
vario cellarum ordine diſtinctum. Iiſdem verbis Alber- &tum eft, ut Robertus noſter generalepræceptum Abba
tus Stadenfis ann.1095.Vide Durand.lib.i.Ration . cap. tiſſe quam elegerat,dediſſet,utnunquam aliqua ex Clau
I. n.42.43 ſtrenſibus in Fontevraldenſi Monaſterio Abbatifa fieret*
CLAUSTRUM , Monaſterium ipſum Germanis CLAUSTRALIS MURUS , Quo prædium clauditur
Klooſter : in A &tis Murenſis Monaſterii pag.14. Diſer. vel cingitur . Madox Formulare Anglic.pag.139. Ipfe
tinenfe Clauſtrum , quod infra, Diſertinenſe Monaſte- que hæredes fuipredictam domum fic de novo conſtru
rium , dicicur . Pag.17.Difceffit hinc & rediit in ſuum Etam e edificatam , O muros Clauſtrales circa dictum
Clauſtrum . Pag.35. More aliorum Monaſteriorum de meſuagium ...in bono ſtatu reddet dimittet .
Clauſtrorum . Pag.37. Clauſtra regularia . Compoſitio CLAUSTREYRA PRIORISSA , Eadem quæ Clau
inter Patriarcham Conftantinop. & Francos, in Ge- ftralis , in Necrologio Parthenonis S.Petri de Cafis .
ftis Innocentii III.PP. p. 106. Clauſtra vero omnia tam I CLAUSTRUM , Piſcaria claufa ex lapidibus ligniſ
intra civitatem , quam extra libera erunt Ecclefiæ , & c. ve conſtructa. Alta S.Euflami MSS . Clauftrum quod
Henricus Rosla : dam quod ex quadris lapidibusfub civitate in mari com
Ecclefias quantas ,quot,Clauſtraq ;qaanta dicarim . pofitum fuerat,erc.Mane igitur factoCuſtos Clauſtri il
Occurrit præterea in Vita B.MarianiAbb.Ratiſpon.n. lius ad Clauſtrum veniens ut folitam prædam caperet ,
117.18.20.23.26.27 . & in Charta an . 1153. in Chronico nam ſingulis diebus piſcium quoddam genus folitus erat

Reicherſperg.p.188.Henricus Aquilonopolenfis in A- illic invenire,hoc ſolum depoſitum invenit . Törannusve

dolpheide cap.12 . ro prefatæ civitatis que prope Clauſtrum fita erat , qua
ChriſtiparæClauſtrữ in Kilo Dux ſtruxitAdolphus. Jivit quid illo die in Clauſtrum foret repertum : cuicum
& CLAUSTRA SACRORUM , Gazophylacium elee- nunciatum eſſet nibil contra morem ibi deprehenfum , ra
moſynarum . Prudentius de Periſteph.Hymno in hono- tusſed Cuſtode Clauſtri deceptum turbata mente ad do
rem S.Laurentii : Clauſtris Sacrorum præerat , mum ipfius properavit.Vide Clauſura poft Clauſure.
CLAUSTRARE , Monachum , vel Sanctimonialem CLAUSTRUM CORDIALE , Cordis intimum me
facere , velin Monaſterium relegare . Summula Rai- taphorico ſenſu . Charta Edwardi III.an.1373 . apud
mundi Ordinis Prædicat.Clauſtrare poteris, licet adul . Rymer.to.7.pag. 16.col.1.Premiſis omnibus & fingulis
tera negat. Utitur ſemel alibi . propoſitis per eoſdem oblatis , viſis benigniter & pro
CLAUSTRA MONTIUM quæ recentioribus Cluſe nis auribusauſcultatis , diligenter circumſpectis , de
Cluſuræ , & Clauſuræ dicuntur. Clauſtra Pyreneorum bite conſideratis, Clauſtris cordialibus , intima medita
apud Orofium lib.7.c.40.quæ Puertos, ſeu Portus appel- tione revolvens quam generoſum ſit & regale , finceris
lant Hiſpani. Gunther.lib 4. Ligurini: affe &tibus regalibus, mero motu proprio , gratantius di
Difficileſque vias , & triftia Clauſtra ſequentes , latatis eos dignis attollendo laudum preconiis, & c.Ar
Infra : moricanis Clauſtr vel Clauſtre eſt pignus : an huic lo
Ventum erat ad fauces,anguftaque Clauſtra viari , co conveniat penes attentum Lectorem eſto judicium .
Qua ſe nubiferis horrendæ nivibusAlpes I CLAUSTRURA , Idem quod Clauſtura. Paſſio
Exiguo tantum penetrandas limite prebent , S.Thomæ Cantuar.co.3.Anecd.Marten.col. 1744. Ecce
Uniufque capax fcopuloſo ſemita calle , ſimplicitatem columbe , qui nec etiam contra carnis oc
Arcta laboranti panditveſtigia turbe . ciſores infidias vel Clauſtruram aliquam oppofuit ; ve
CLAUSTRA ITALIÆ , apud Warnefridum lib. 5. de rum claudi Monaſterium prohibuit , quod Religionis ju
Geſtis Longobard. cap. 2. Senator lib . 7. Epiſt . 4. re omnibus Catholicis patere debere Sanctorum inſtituta
Rbetie namque munimina funt Italic d Clauſtria Patrum ſanxerunt .
Provincie , CLAUSTURA , ex Gallico , Cloſture, Septum , in
CLAUSTRA CARCERIS , in l.2.3.Cod.Th.de cuſtod. clufio . Will.Thorn.in Chron . ann. 1363. Pro foſſatura
reor. Clauftra carceralia , 1.23.eod.Cod.de Pænis. O Clauſtura civitatis .[Clauſura muri, in Charta Wil
CLAUSTRALES , Monachi, qui intra clauſıra Mo- lelmiAbbatis de Coiken an.1220 exArchivo S.Michae
naſterii recluduntur , ac degunt.Joann.de Janua:Clau- lis in Periculo maris . Litteræ A. Epiſcopi Meldenſis
Stralis, Monachus vel Monacha ſtansin clauſtro. Or- anno 1204.ex Tabulario Calenſi p.81.Noverint univer
dericus Vitalis in Præfat.lib.i.QuiaClauſtraliscænobi- fi, quod E. Kalenſis Abbatiſa totuſque ejuſdem Ec
ta ex proprio voto cogor irrefragabiliter ferre Monachi- clefice Conventus quoddam berberiagium , quod babere
lem obſervantiam . Lib.z.Dum adbuc Clauſtralis effet folebant , contiguum Eccleſiæ de Mintri, totum integre
Monachus . Petrus Bleſenſis Epift . 13. Quid eſt Clau- ficut illi polidebant , videlicet quidquid ædificatum vel
Jiralem redire ad feculum , nifi celi habitatorem cadere non ædificatum infra Clauſturam predicti berberiagig
conte
 637 CLA
continebatur Fulconi Presbytero de Minori poßidendum
conceſſerunt. ] Fit mentio cujufdam tributi quod Clau-
fturæ appellant,in Computo domanii Comitatus 'Pon-
tivi ann. 1540.fol.183. Recepte du droitde Cloſture ,que
le Roy a accouſtume de prendre chaſcun a Mouſtiers, ne-
ant, pour ce que durantl'annéede ce preſent compte n'a
eu aucunes beſtes venduesaudit lieu. Vide Cloftura .
CLAUSULA.Diomedilib.1.de Orat . & Victorino
lib.1.de Arte Grammat.Eft compofitio verborum ,plauſi-
bilis ſtructuræ exitu terminata . Gloff.Lat.Gr.Clauſula,
Naiuz.Papias: Claufula eſt in oratione brevis fententia .
Vide Quintilian.lib.8.
5.8.Inſtit.c.5.Gregorius Magnus lib.
1
1. Epiſt.6. Quod vero caufæ & nominisfimilitudinem fa-
1 ciendo perſcripta vejtra Clauſulas declamationeſq; for
matis , certe, Frater cariſſime, ſimiam leonem vocas. Ad-
de Hieronym . in Job.cap. ult. & Cyprian . de Singular.
Cleric.
CLAUSULA DE Nısı dicitur ea , cui exceptiva hçc
particula Nifi adjungebatur. Vide Niſi.
CLAUSULA ,Parvum clauſum , ſeu area ſepto clauſa,
apud Willhelm . Thorn .Accipituretiam pro clauſura ',
vel anguſto montium aditu, in Chron.Reicherfpergenſi
p.262. & apud Baldricum Noviom.lib.3. cap.70.
CLAUSULA ,Cella in qua Inclufi,feu Eremitæ , mora
bantur, aliis Incluſorium . Chronicon Mariani Scotiex
Bibl. Vaticana num . 1058. deS.Paterno incluſo : Hic
ambiens martyrium , pro nullo foris exivit , ſed in ſua
Claufula combuftus, per ignem tranfivit in refrigerium .
Ufurpatur hac notione non femel ab Eckehardo de Ca-
fibus S.Gallic.4.9. 10. ab Hepidanno Minore in Vita
Wiboradæ lib. 1. cap. 15. & 19. & in Rythmis de eadem
apud Caniſium tom.5.p.789. & à Florentio Wigorn.an .
1058. [ Selecta Capitula Canonum Hibern.apud Ache-
rium tom.9 . Spicil.p.5o.de his qui ſe putant elle jultos
& non funt: Jejunium charitati, vigilias juſtitiæ , pro
priam adinventionem concordie, Clauſulam Ecclefiæ ,fe.
veritatem humilitati,poſtremo hominem Deo anteponunt.]
CLAUSUM , & CLAUSUS, Gallis Clos, Locus aut a-
ger ſepibus vel muris ſeptus aut claufus: ſeu ut loquitur
lex 1. Cod. Theod . de Rei vindicat . Spatium certum , e
pris quibuslibetconclufum : cujuſmodi Arcifinales a
gros vocantSiculus Flaccus & Frontinus, quod vide-
licet à ſepto ſuo & fpatio , ſeu finibus, finalem , id eſt vi
cinum arcerent. Teftamentum Widradi Abbatis Fla-
viniacenſis: Totum illum claufum ,quem nos juffimus
plan:are ,& *c. Infra : Etillum Clauſurn in ipſo Ariaco ,
OC. Vetus Charta apud Perardum in Burgundicis: 5 .
manſos cum Clauſo dominico. Alia apud Columbum in
Epifc. Vivar. lib. 1. Roſtagnus collatis manſis 8. & in
Biarbavo Clauſo indominicato . ConventusPiſtenfis an .
864.com.2.Spicil . Acher. Id eft, manſa in gyro Monaſte-
rii ſita , ut vulgoloquimur , Clauſi vinearum.Charta
Thomæ Comit. Maurianna ann . 1216. Decem fometas
vinimeride fuo Clauſo . In alia Umberti II. Comit.Sa-
baudiæ :Clauſivine « indominicati. Adde Suger.lib.de
Adminiſtrar. ſua cap. 2o.Hiftor. Vaſtinenſem pag.296 .
&c . [ Vide Cloſum .]
CLAUDICIUM ,Eadem notione, in Tabulario Majo-
ris Monafterii .
CLAUSURÆ , Clauſtra montium , anguſti aditus ,
aliis Cluſe ,Græcis recentioribus xasioőpa Lexic.Græc.
MS.Reg.Cod.2062 . s'il 30. i , i' con @ SS VOTATn . Clava
guera ,in Chron. Peeri IV .Regis Arag. lib. 3.cap.4.Se- Liber 2.de Miraculis S. Bercini cap. 3. de Turrili, ſeu
nator lib. 2. Epift. 5. Præcepimus 60. militibus in Au- campanario Ecclefiæ : Cujus longitudo conſiſtentis in
guſtanis Clauſuris jugiter conſtitutis annonas præfta- terra æquabat altitudinem culminis Ecclefiæ , cui ſuper .
se , ... decet enim cogitare de militis tranfa &tione , qui proponendum erat . Nec mirum, triſtegum enim ( ut vulga
generali quiete finalibus locis nofcitur inſudare, & qua-
Ji à quadam porta provincie gentiles introitus probatur
excludere. Anonymus Barenfis in Chron. an . 1097. Et
per montibus vel Claufuris Vulgaria , fimiliter Ungariæ
CLA
638
multiſunt occifi & necati fame. Conradus Uſpergenſ.
Ad quædam itinera anguſta , quæ Lombardivocitare fo
lent Clauſuras Volerni . Tageno Patavienſis : Inde
tranfivimus ad primam Clauſuram , & c. Paffio S. An
deoli MS.Cumque ad Clauſuras ipſius Monaſterii per .
veniſſent, & *c.Ucuntur pallim Scriptores , Lex 2.9.4.
Cod.de Offic.Præf.Prætor. 1.4. Cod. de Offic. Magiſtri
Offic.Egica Rex in Concilio Tolet. XVII. Willelmus
Malmesb.lib.z. de Geſtis Anglic.c.11.Rogerius Hove
den. ann. 1031. Florent. Wigorn. & Simeon Dunelm .
eodem ann .Julianus Epiſc. in Hiſt. Wambæ Regis non
ſemel:: Lucas
ſemel Lucas Tudenſis æra 902.
Tudenſisæra 902 . &c. Vide Notas ad A
lexiadem p.300 . [& infra vocem Clufa .]
CLAUSURA , Septum in quo animalia cuſtodiuntur ,
vel quo vineæ, prata, vel arva muniuntur. Brito in Vo
cab. Septum , ambitus,Clauſura .Bulla Celeſtini PP.an.
1196. pro Monaſt. S.Joan. Ambian . in Tabul . ejuſdem
Monaſt. Clauſuram piſcium , que vulgo dicitar exclu
ſa . In Legib . Aleman .tit . 84. Clauſuram in aqua face
re . Vide Legem Salicam cit. 8. 9.8. Legem Ripuar.cit.
82. Legem Burgund. tit.23.6.3. tit.49. Š.2. Legem Baj
war.tit.13.9.3.Legem Longobard.lib.i.tit.29.3.2.cit.zs.
5.45.lib.z.tit.36.9.3. lib.z.tit.4. 9. 1 .
CLAUSURA,Ager clauſus fepibus, clauſum . [ Chro
nicon Farfenſe apud Murator.tom 2. part . 2. col. 540.
Unam Clauſuram excepto oliveto dominico . Col. 554 .
Pro folidis 20.conceßit inSerrano Clauſuram unam ad
quartam. Rurſum occurritibid . col.594. Index MS.Be
neficiorum Ecclefiæ Conftantienſis fol.28.verſo.Rector
habetmanerium in eleemofyna ſitum & ſex virgatas ter
re in Clauſura di &ti manerii. Charta Thoſſiac.in Dum
bis an . 1462. Ad conducendum aquas per pratū Clau
ſuram di&tide Laye .] Vide Ughellum tom.1. pag.137.
G CLAUSURA , Præſtatio quædam,aut potiusopera
rum præbitio ad clauſuras conſtruendas vel cuſtodien
das . Recognitiones Albæripæ in Regefto Probus fol.
67.Ille debet eſſe liber & immunis à cavalgata à cha :)
vallagio dapalea à Clauſuris .
CLAUSURIA , apud Ughellum to. 8.pag.607 .
I CLAUSUS . Vide Claufum .
CLAVULARIS CURSUS, Ammiano lib.zo.Idem
qui fupra Clabularis.
I CLAVUS LANÆ , Pondusquoddam , vel certa la
næ quantitas. Litteræ Edwardi III. Rex Angl.an.1342 .
apud Rymer. tom . 5.pag.327 . Aſignaverimus eidem Jo
& quatuor
banni trecentos triginta faccos & dimidium
quatuor Clavos lane de lanis noſtris de Gomitatu El
ſex ....O Collectoribus coſtumarum noftrarum ... centum
quatuor viginti ſaccos & dimidium , de quatuor Clavos
lane in portu illo carcare . Charta Edwardi IV.pro Lau
rentio de Medicis an . 1415. apud eumdem Rymer.tom .
12. pag . 7. Quorum omnium faccorum Clavorum la
narum prædictarum cuſtume & ſubſidia,&c. Vide Sta
tua, ubi vox Clavus accipitur pro duodecima ſtatuæ ſeu
virgæ longioris parte ; quod, niſi fallor, diverfæ illius
virgæ partes clavis annotarentur.
ČLAWA,Modus agri,apud Anglos . Charta Edwar
di III . Regis Angl. in Monaftico Angl . tom. 2. p. 250 .
Unam Clawam terre, cum omnibus ſuis pertinentiis .
CLAXENDIX ,Claflicum . Fridegodus in Vita fan
& ti Wilfridi cap. 25.
Claxendix tonuit, comites Rex promptulus auxit .
riter loquamur ) trium tripodum ordinibus faétum fuerat
excepta ſumma Claxendice; id eft, ſupremo ordine cam
panularum , qui in eminentiori parte campanarii col
locari ſolet, ut in inferiori , majorum campanarum
ordo
 CLE
639
ordo . Priſciano lib . 5. Claxendis eſt concha, qua foc
gnum tegitur. Ubi Gloffæ MSS.S.Germani Parif.Kico
Otvdič, qua randorivdiť , à xonio voco , vel cuſtodia tư-
be, id eft,conca , qua tegitur tuba . [ Gloff. Ilid. Clacin-
dex, Concha : Feſtus,Clacendix,Genus conchæ. Papias :
Claſſes, Equites ; inde Claſica , id eft , Tube : inde etiam
Claſjendix dicitur Concha,quam ferunt Equites.Plautus
apud Priſcianum lib.s. Appofita eft Clacendix ( Claxen-
dix quibuſdam ) at ego dicam figni quid ſit . ]
T CLEANTEUS . Vita S.WilfridiEpiſc.Eborac.
Auctore Fridegodo :
Hæc eadem facrisjufſerunt indere libris,
More Cleanteo ſolitis bublata ſigillis.
Hoc eft, More Principum , ut exiſtimat Mabillonius
qui Cleanteus à Clere deduci putat. Haud male , Clere
enim Gloriari eſt, à Græco, zasie, Gloria , unde xasis-
peki vel xaçon c ',Glorior, celebror .
9 1. CLEDA , Creta, Gall.Craie, Hiſp. Greda.Di-
ploma Petri Regis Aragonum an . 1212. Concedimus &
laudamus vobis, dilettonoſtro Berengario venerabili E-
piſcopo Barcinonenſi ... decimum illius Clede , que nunc
inventa eft apud caſtrum de Fonterubeo & in terminis e
juſdem , & totius etiam illius Cleda , quam de cetero
invenire poterit in aliquo loco , vel in aliquibus locis Ec
clefiæ Barcinonenſis . Hoc itaque decimum Clede vos
Ec.lefia veſtra Barchinon , & omnes fucceßores veſtri ha-
beatis ſemper,&c .
9 2. CLEDA , Crates, Gall . Claie.item Clathrus,
Gall . Grille, Maſlilienfibus Clede.Acta S. Yvonis MSS.
Status ubi fibiforis pararetur ad quietem idoneus , non
in ipfamollitie , ſed ſuper tabulas , aut in terra nuda ,
vel modicis ftraminibus recumbebat; domi vero , ſuper
Cleda de lignis de groſisbaculis virgis contexta . Capi-
tul. Gener. S.Victoris Malil. an . 1313. Loco portarum
Clede fiant . Vide Cleia .
CLEDARE,Cledis claudere. Vide poft Cleia .
CLEDICARE , Cledis feu Clathris claudere , apud
Stephanotium tom . 1. Antiqu. Benedict. in Vaſconia
MSS. pag. 178. Abfidem Ecclefie adjecit, eamque Cle
dicari fecit.
CLEIA, CLAIA , CLETA , CLITELLA , Clida . Hæc
omnia idem fonant : Crates, tabula viminibus aut vir
gultiscontexta , Gall.Ciaye.Vetus Gloff.Lat.Gall.Cra-
tes,Creil, ou Cloie, à Græco Kasi ay deducunt viri docti .
CLAIA,apud Rymer.to.3.pag.32.col.1. in Litteris
Edwardi II.an.1307. Præcipimus iibi,firmiter injungen-
tes, quod tot Otales pontes Claias pro inſtanti palla-
gio noſtroad partes tranſmarinas, & c. Similia habes a-
pud eumdem Rymer.to.5 .pag . 814.col.1 . De Claiis e
pontibus , proeſkippamento equorum Principis Wallie
providendis. Precipimus tibi, & *c..
Cleia . Sugerius in Ludov. VI . cap.16 . Cadavera
tam illius quam ſociorum compofitis Cleiis, raftris & fu-
wibus ſuperligata per fluvium demittunt. Will. Thorn.
cap . 27.Dedit prædi&to Abbati ... quingentas Cleias de
virgas ...ibidem quærendas. Nicolaus Trivettus an .
1190. Se illuc in ſerica culcitra deportari fecit, fedenſ-
que fuper Cleia fua , cujus peritus erat , utebatur bali-
jta, & c. [ Rymer. tom.5 . pag.6.in Litteris Edwardi Re-
gis an . 1338. Tibi præcipimus ... quod totpontes , Cleias,
bordas, c. in navibusponi facias . ]Philippus Mouſkes
in Ludovico VIII.
Sour quatre ruèes fiſt engiens ,
Et de Cloies de merriens ,
A pons tournois & caftiaux , & C.
Cloia, in Tabular. S. Quintini in inſula. Locum vi-
de in Telura poft Tenſare.
I Closa , in Chartulario ejuſdem Monafterii fol.
74. Non licebit eis novas teſuras facere feu Cloeas ponere
fi aliquis novas teſuras vel Cloeas á predi&tis ibidem
CLE .640
fecerit ... licebit demoliri.
CLETA . Gloff. Ælfrici: Cleia, cratis, Hyrdel. Leges
Henrici I. Regis Angl.cap .92. Si murdrum inveniatur
alicubi , ... cuſtodiatur ſeptem diebus ſuper Cletam unan
elevatus , ſcilicet homomurdritus .
CLETELLA ,dimin. à Cleta.Gregorius Turonenf.lib .
7. Hiſt.cap.37. Plauftra enim cun arietibus, Cletellis,
daxibus erant texta.
CLEIDA,CLiDA,Eadem nocione in Lege Bajw. cap.
77 : Coram teftibus in quadrivio in Clida eum levare.
debet , &c. In Clida mittere, in carcerem compingere
vel certe intra quatuor parietes, quod dicimus ,include
re . Capitula ad Legem Alamannor.cap. 22. Edit. Ste
ph . Baluzii : Si quis alterius ingenuam de crimine , ſeu
ftria aut herbaria fi fit , & eam priſerit, & ipfam in Clei
da miſerit, Oc... Siin Clidamiſſa non fuerit , & prifa
tempta à te fuerit , & c. Occurrit ibipluries . Annales
Francor.an.776 . Praparaverunt etiam Clidas ad debel
landum per virtutem ipſum caſtellum . [ Martinius in
Lexico legit : Præparaverunt Clitas ad debellandum
præ virtute caſtrum . ]Clado Occitani dicunt .
I Clyda , Idem . Chronicon S. Petri Vivi apud A
cher. to. 2. Spicil.p.758.Hoftes autem inſequentes Deca
num , quia per oftia non potuerunt , per parietes , Oper
Clydas quafdam , quæ ſuperportam Ecclefiæ erant, frans
gentes omnia intraverunt.
CLEDARE, Clidis claudere . Charta an . 1231. Que
ſcilicet dum predi &ta paxeria fuerit Cledata , & poftea
dum fuerit diſcledata , quod poffunt piſcare ubicumque
voluerint.Regeſt.Toloſan. an . 1243. fol.89. Excepto de
vefio de paxeria D. Comitis, quæ paxeria eſt ante Blan
hacum ,fcilicet,dum predifta paxeria fuerit Cledata, o
poſtea dum fuerit defcledata , quod debent ex poßunt pi
ſcare ubicunque voluerint .
CLADES . Vetus Charta apud Somnerum in Tracta ,
tu de Gavelkind fol. 190. Item pro 18. Cladibus facien
dis ad ovile 6. den. Oʻć.
CLAGA , in Fleta . Idem quod Cleia .
CLEMENTINÆ ,Decretales epiſtolæ ſummo
rum Pontific . à Clem . V.collectæ in unum librum , qui
eft Septimus Decretalium . Vide Decreta.
ÇLENODIUM ,CLENODIA, Ksiráncov , Res quævis
pretioſa,Gallis ,Un bijou. Hiſtoria Auſtral is an. 1276.
Eique tradiderat, videlicet duas coronas aureas ca
lia quamplura Clenodia aurea , que ... ufque nunc in Un
garia fuerantconſervata . Et an.1 293. Excellentiſſimis
xeniis & Clenodais à Rege excellenter bonoratus . Epita
phium Petri Epiſc. Moguntini in Metropol.Eccl.apud
Serrarium & Browerum lib .17. Annal. Trevir. n .6 .
Redditibus , donis , & Clenodiis ſibi pronis
Ecclefiam ditat , res auget, crimina vitat .
Occurrit præterea in Epiſt. S.Ludgeri cap.9 . apud Su
rium 1. Mart. in Diplom . Sigiſmundi Imper. an. 1413
apud Jo. Lucium lib. 5. de Regno Dalm.cap. 5. In An
nalib. Colmarienſ. 1. part. an. 1277. apud Albertun
Argentin . pag.119. Albert. Stadenf.an. 1196. 1225 .
Gobelinum Perſonam in Coſmodromio pag. 295. Eri
cum Upſalienſem lib . 5.Hiſtor. Suecicæ pag. 147. 154 .
159 . lib. 6. pag. 197. in Metropoli Salisburgenſi tom .
1. pag. 132. & alibi non femel . In Chronico Winder
hemenſi lib. 1. pag. 237. lib.2. cap. 2.70 . in Charta Ca
roli IV . Imper. in Bohemia pia pag. 58. in Statutis Fa
cultatis Medicinæ in Academia Viennenſi , in Auſtria
tit . 2. 9. 8. & c. De Facult. artium tit. 17. 9. 6. & c. [ In
A &tis Viſitationis Aſceterii in Heimunge an . 1240. p.
203. Vindemiarum Schánari prohibetur,ne Sorores loci
Cledonia faciant ſecularia , que vanitatem aliquam vel
levitatem oftendant, ſed ſimplicia de lino operentur, quæ
utilia ſint accipientibus, & religionē in eis commendent.]
I CLENODLA Vini , pro fcyphis , amphoris aliiſque
vafcus
 CLE
6+ 1
vaſculis vinariis , habetur in Chronico Epiſcoporum
Merſeburgenfium apud Ludewig.com . 4. Reliq. MSS,
pag. 403 .
Vox ut quidam putant e ,fficta ex Alamannico , aut
Flandrico Clenneten, auc Germanico Cleinnot , quia e-
xiguæ neceſitatis & parvi uſus ſunt . Sed cum Kastvedcov,
hac notione habeatur apud Gręcos Scriptores inferioris
ævi , probabilius eſt à Græcis arceſſendum etyinon ,
Nam hæc vox occurrit apud Nicetam de Orthod. fide
lib. 5. c.27. & in aurea Bulla Alexii Comneni, in qua
Ludovic . de La Cerda male legit Dinodia pro Clinodia ,
CLEOPARE ,Contingere,Ugutio . [ VerusGloſſar .
MS.San -German.MS.n.501.habet :Clepare ,Contingere.]
CLEORIUM.Vide Clepo Clericorum ,
CLEOTHEDRUM . Vide Cliotbedrum .
CLEP & CALL , Solennia verba ufitata in actioni-
bus civilibus apud Scotos . Vide Quoniam attachia-
menta cap.49 . $ . 3. & Statuta ſecunda Roberti I. Regis
Scotiæ cap. 21.5.7 .
I CLEPARE . Vide Cleopare,
I CLEPERUS,Obſcurus veldubius, à Clepere, fi
bene conjecto , quod interdum eft idem atque Occulta
re, tegeré . Seneca Medea v. 156. Qui capere confilium
potejl & Clepereſeſe.Hiſtoria MonaſteriiS. Laurentii
Leodienfis pag.1053.Jam res Clepera Q anceps ele non
poterat .
CLEPO CLERICORUM , id eft , faldeftorium . Ita Pa
pias Edit.Ac MS, Collegii Navarrenfis ,Clepo Deorum
faldeftorium . [Alter MS, Eccleſiæ Bituricenſis , Cleo
rium , Faldeftorium . Vide Cligt bedrum . ]
I CLEPS . Vide Cleptes ,
7 CLEPSEDRA ,CLEPSIDRA, CLEPSEDRARIA ,
Vide mox in Clepſydra ,
GLEPSYDRA ſeu Aquatile ,uti vocacur à Senatore
in divinis Inftit. [Græcis 4:2 : 0 Culpa à « n'Atw , furor , &
utup, aqua ; quod aqua in Clepſydris fenfim perfluat
& quali furtim ſubducatur . Eft ergo Clepſydra ) Ho-
rarium ex aqua , cujus inventionem Scipioni Naficæ
tribuit Cenforinus. Idem Senator : Horologium aliud
ubi ſolis meatus fine ſale cognofcitur, o , aquis guttanti.
bus horarum { patia terminantur . Vide Nicephorum
Blemmydem in Epitome Phyſicæ cap.31. [ & Fabrum
in Theſauro , ubi multa erudite de antiquo Clepſydra-
rum uſu , & de forma , ]
CLEPSEDRA,CLEPSIDRA.Ugutio & Joan , de Janua ;
Clepſedra Ducillus ( al,docillus ) qui obdit foramen do-
lii, quia per illum quis furatur liquorem , c, Item Cle-
pſidra dicitur quoddam inſtrumentum quod immittitur clevi, cletum , id eſt,Glorior. Item Cleo, cles, id eſt , Ab
in dolium ſuperius per foramen caufa furandi vinü Glof.ſcondere,forbere ,Item Cleo, cles, id eſt, inclinare. Hac
Lac, Gall.Clipſedra, B oche de tonnel . Olla patella : ultima notione fumicur apud Djellium lib. 1. Miſcell.
Dolia, quartalium , fundum , Clepſedra, lagena. p. 87 , in Statutis Canonic.Regul.S. Auguſtini :
Hugo Parilienſis de Inſticut, Novitiorum : Hi profecto
non folum arguendi, fed etiam deridendiſunt, qui quaſi
caupones ad omnem Clepledram eliciendi guſtus gratia T CLERIBUS , Peccatis . Idem Papias MS.
palatum extendunt , Saxo Grammaticus lib. 2. Egeſta
dolia Clepſidra, fuſoflammam humore ſopivit , medial
que incendii pænas tempeſtivo liquoris beneficio repreſit.
Continuator Florentii Wigorn.an.1138 . Reperitunam
de cupis, quam beſterna die plenam reliquerat,ufque ad
foramen obicis , qui uſitato nomine Clepſydra dicitur, e
vacustam . Gervaſius Tilleberienſis MS. de Otiis Im-
perialibusdeciſione 3.cap. 88. Sed dolia vina plena
in ipſo cellaria noſtró vidimus , nonnumquam extracta
Clepſedra , vinum nullum effundere . Tabularium S.
Bertini : Omnes ponentesvinum in damibusvel in cella-
riis , in Arques , five pro vendendo in groſſo , live ad Cle
pſedram debent, & *c. Charta Waldemari Regis Danor.
an . 1326. apud Pontanum lib. 7. Rerum Danicar. Vi-
num quod perſonaliter apportarint , poffunt in fuisVi-
Çeo:a ad Clepſydrasvendere alienare , Thomas Can
CLE
642
tiprat . lib. 2. cap. 1. 5. 6. Quem ut tranfeuntem vidit mu
lier quæ in cellario Itabat, o vinum trahebat e dolie
cum Clepfedra in manu oblita , in plateam cucurrit, Vin
de Ducillus. Sic porro ita appellata Clepfedra , quod
ex ea vinum de dolio , ut aqua de clepſydra horaria
defluat ,
CLEPSEDRARIA , Ugutio : Tabernarius, Tabernio ,
Cruſtarius , ganeo : unde hæc caupona , tam pra mulie
re , quam taberna, que aliter dicitur Tabernaria , Ce
faria, Cruſtaria, Propino, Meraria , Ganearia , Clepſen
draria, Pandochium .
CLEPTES , CLEPTOK , Fur,latro :KNATHS . Nonius
Marcellus: Clepere eſt furari , tra &tum à xnísro , ver
bo Greco , & *c.Papias : Cleptre, clam rapere , furarı
Cleptes, fur, Grece. Glof. Græco-Lat. Clepit , xa'm the
Baldricus Noviom , lib. 2. cap . 4. Quin raperent, Cle
perent ,detraherent, Oʻc. Petrus Damianiin Vita S. O ,
dilonis Abbatis Cluniacenſ.cap. 8. In illis partibusde
prehendi Cleptes ſacrilegus timuit. Idem lib . 5. Epift,
13. Cleptica fraus , Herigerus Lobienſis de Vita S. Urs
{mari Abbat.
Moroſum Cleptem converterat ille ferocem .
Querimonia BerengariiVicecomitis Narbonenſis ad,
verſus Guiffredum Archiep.Narbonenſem ann . 1056,
Et unum ex eis, qui erat conſanguineus meus, pependit in
ligno, en occiſit morte crudeli quaſi Cleptem .
Cleps.Rabanus Maurus Poem , 29.de diabolo :
Ec fontem ſibi ſubdidit ,
Quem Cleps ipfe non condidit .
T CLEPTIS .HymnusS. Winwaloei Chartulario
Monaſterii Landevenec .
Tui precatus munere ,
Noſtrum reatum dilue ,
Ne noſtri penetret Cleptis
Callidus ſinum pectoris..
Cleptor , Eadem nocione. Simeon Dunelm.de G :
ftis Angl . & exeo Hovedenus an . 946. Dum ſuum dapia
ferum leonem è manibus pellimi Cleptoris, ne uccideretur
vellet eripere
. Vide Florencium Wigorn.p.604.[ & Vi.
tam
S.Dunſtani com. 4. SS.Maii p.353. ]
Cleptim ,Furtiin . Ucicur Thiofridus Abbas Epter
nacenfis in Florib.epitaph.Sanétor. lib. 2. cap. 2. [ &
Ermentarius in Translatione S.Filiberti lib.i. num.72.
& in Præfat. lib. 2. ]
Q CLERE. Papias MS. Cleo,es,clevi, cletum ,Clepo
Clepere pro Furari Antiquos dixiſſe notum eft . Jo. de
Janua : Cleo, à Cleos, quod eſt gloria, dicitur . Cleo, cles ,
Gloria cum canitur , ſeultando, five ſedendo ,
Tunc humeris capiteque Cleant , & .C.
1. CLERICA , Monialis Choro addicta. Charca
Inſtitutionis Monaſterii B. Mariæ deFurnis Spicileg.
Acher.co.7. pag.272.Plenam poteſtatem recipiendi Mo
niales tam Converſas quam Clericas . Marten. tom . 3 .
Anecdot. col. 1709 , de felici obicu Angeluciæ San &ti
monialis Fontebraldenſis : 7. Idus 0.fobrismigravit à
fæculo domina Angelucia virgo D20devota , Clerica no
bilis, optima Cantrix , flosEcclefic Fontis -Ebraudi.Ne
crologium Prioracus de Fontanis, in Inſtrum . Hiſtor.
Eccl.Meld, to.2.p.470 . Domna Emelina , ſacrata Deo ,
venerabilis Clerica, o bonorabilis Priorila, C.
2 CLERICA, Corona Clericorum , Breviloq .
T CLERICALIS , Spectans Clericos.Sidon.lib.6.
Epiſt.z.Clericale tirocinium.Paffim occurrit apud Scri
prores Eccleſiaſticos .
I CLERICALITER , Clericor.more.V.Clericatura,
T CLE
 643 CLE
g CLERICARE, Clericum facere.V.poft Clerici.
! 1 CLERICATURA ,Dignitas,feu Beneficium Cle-
rici.Charta Caroli Delphini Vienn.de fundatione Col-
legii in Eccleſia Caltri de Vivario an.1352 . in Archivo
domus Epiſcopalis Meldenſis: Quarum Præbendarum,
dignitatis officii,Vicariarum Clericaturarum col
lationem nobis . retinemus. Theſaurarius ... in omnes ...
Clericaliter viventes... juriſdictionem ... valeat exercerei
7 CLERICATUS,Dignitas ſeu munus Clerici, a-
pud Hieronymum in Epitaphio Nepociani feu Epiſt,z;
& apud Scriptores Ecclefiafticos palim .
CLERICATUS,Clericus. Annal. Benedi & t. tom . 5 :
p.683. col . 2. ex Epiſt. Apologetica Laurentii Abb, ad
Canonicos Virdunenſes : Frater L. Domino miſerante
Abbas ... Clericatis Virdunenfibus, & .c.
CLERICATUS, Vita monaftica. Chronicon Fon-
tanell. apud Acherium com . 3. Spicil, pag.22 2. Hardoi,
aus celle S. Martyris SaturniniPresbyter, qui ſub ejus
tempore boc in Cænobio Clericatus fufcepit habitum .Oc:
currit eadem nocione apud Mabill. in A & tis SS . Bened .
fec.3. part. 2. pag. 125. & alibi , Vide infra Clerici lin.
Clericorum nomine, * 0
CLERICI, inquit Iſidorus lib. 2.de Eccl,Offic.cap:
a . dicuntur omnes quiin Ecclefiafticiminiſterii gradi-
bus ordinati ſunt.Ita etiam Honorius Auguſtodunenfis
lib.1. cap. 174. Ugutio : Clerici generaliter dicuntur
quiin Eccleſia Dei deferviunt , duntaxat ordinem ha-
beant, & -c. Lex 2. Cod. Theod. de Epifc.Qui divino cul
tu miniſteria religionis impendunt, id eft , biqui Clerici
appellantur. S.Hieronymus Epiſt. ad Nepotianum :
Igitur Clericus, qui Chriſti ſervit Ecclefiæ , interpre-
ietur primo vocabulum ſuum , & nominis definitione
prolaia , nitatureſſe quod dicitur. Sic enim xaip at Gre-
ce,forsLatine appellatur, propterea vocantur Clerici ,
vel quia de forte ſuntDomini,vel quia ipfe Dominus fors,
id eft , pars Clericorum eſt .Clerici Ecclefiaftici ordinis,
în Capitular.Aquiſgran.an.789. cap.37. lib. 1. Capit.
c. 38. Sic autem appellatos , ait idem Iſidorus, eo quod
in fortem þèreditatis Dominidentur, vel pro eo quod ip-
fe Dominus fors illorum eſt , ficut de eis feriptum eft , la.
quente Domino , Ego hereditaseorum , quæ haufit à S ,
Hieronymo in Epift.ad Nepotianum .Adde Rabanum
lib . 1. de Inftit. Cleric . cap. 2 ,
Laicos olim ad Clerum invitos interdum aſſumptos
& in Presbyterosconſecratos, teſtatur S. Auguſtin.lib.
2.de Adulcerin.conjugiis cap. 20. & Serm . de Diverſis
49. Ut & Epiphanius Čypri Epiſcopus, Epiſt.60, inter
Epiſt . S. Hieronymi cap. 1.
De Clericorum veftium colore, hæc annotat Baro-
nius ann. 393. n.48. Cum veſtes pullaso candidas iis
interdicat S. Hieronymus de Vita Clericor. ac pullæ
Monachis propriæ fuerint,ut conftat ex eodem Hiero-
nymo in Epitaphio S.Marcellæ , & ex Epiſt.22.exiſti-
mat Clericalium veftium colorem fuiffe caftaneum yel
violaceum , cujus ulum perantiquum eſſe in Eccleſia
palam eſt; irrepfiffe autem colorem nigrum in Cle-
rum videri, cum & monachiſmus in nonnullis Eccle-
ſiis à Clericis receptus eſt, & ex Monachis Epiſcopi
creati ſunt : reliquos autem Clericos alio uſos effe co-
lore, ut diſtinguerentur etiam à Laicis , qui incede-
bant atrati .
Clericus, Quiin gradu eſt,in Lege Aleman.tit.16.
in Capitul . Caroli M.lib.7.cap: 309. Clericus, cujus
ſuperior gradusejt, apud Halitgarium Cameracenſem
în Penitent.cap. 2. Anaftafius in S. Hygino PP. Hic
çlerum compofuit , o diſtribuit gradus. Nam varii e-
rant Clericorum gradus: quippe Presbyteros, Subdia-
conos, Lectores , & Cantores , ażytesKanpixous xotin
pasv, inquit Juſtinianus in Nov. 123 cap. 19. in Concilio
Carthaginenfi III. cap. 21. Clericarum nomen etiam Le-
CLE 644
Etores, em Pſalmiſte , & Oftiarii retinent. Sed & Epiſco
pi , Presbyteri, & Diaconi, Primi Clerici,dicuntur in
lib. 13; Cod. Th.de Judæis & Cælicol. ut cæteri inferio
ris loci, in leg. 41. eodem Cod.de Epiſcop .VideCapitų
lare Adelchili Principis Beneventani ann.851. c.6 .
CLERICI,Canonici,maxime regulares,qui in Eccle
fiis Cathedralibus ſacra peragunt , apud Ledradum Ar
chiepifcopum Lugdun .in Epiſtola ad Carolum M. &
în Capiculis Caroli Ç.tit. 5. 4. 53. Clerici Canonici , in
ifdem Capitulis Caroli C. tit. 31.c. 30. Canonici, id eſt,
regulares Clerici, in Excerptis Egberti Archiep, Ebo
racenf. in Præfat. CapitulareAquiſgran. an. 789. c.71,
Similiter qui ad Clericatum accedunt , quod nos nominat
mus Canonicam vitam , volumus ut illi canonice fecun
dum ſuam regulam omnimodis vivant, ou Epiſcopus en
rum ve gatvitam , ſicut Abba Monachorum ,,
CLERICI CATHEDRALES, Canonici ,apud Joannem
de Collemedio in Vita S.Joann.Epiſc. Morin. n.12.
I CLERICI,ſeu CANONICI DE STALLO,DE TERRA ,
Sic in Statutis Eccleſiæ S.Martini Turon.juffu Capitu
lian. 1200.per Johannem Gaſtineau in ununa volumen
redactis, in quibus illud obſervare eſt, Regem Eccle
fiæ S.Martini Abbatem , intra annum ab obitu Deca
ni vel Thefaurarii, debere nominare atque Capitulo
præſentare ad Decani vel Theſaurarii officium Cano
nicum unum de Stallo , non vero Canonicum de Terra ,
Erat in Ecclefia S. Martinitriplexordo Canonicorum,
Primus Presbyterorum & Diaconorum qui in ſtallis fu
perioribus ſedebant . Secundus Subdiaconorum alio
rumque minorum Ordinum , quibus locus erat in infe
rioribus ſtallis . Tertius ordo eratCanonicorum pue
rorum ſeu Clericorum fimplicis tonfuræ , qui in ſca
mnis conſidebant puerorum choralium more , divi
debanturque inter fe variis ſtationibus & officiis . Hi
nomine Clericorum feu Canonicorum de Terra deli
gnabantur, Vide Mercurium Gallicum Januarii anni
1722, pag . 30 .
CLERICI DE SCAMMELLO , Quiin ſcammellis,ſeu in
fedibus inferioribus in Ecclefia ledent, ut
CLERICI DE STALONE, Qui in ſtallis, &
CLERICI DE CHoro, Qui in choro deſerviunt , in
Charta Minorenſis Epiſcop. an, 1270. apud Ughellum
tom . 7. pag . 419 .
Clerici MATUTINALes . Charta ann.1 267. in M,
Paſtorali Eccl . Pariſienf.l.2.c.61. Sexaginta folidos Pa
riſienſium ad opus diſtributionum inter confratres , oy
Clericos matutinales dictæ Ecclefiæ .
CLERICORUM nomine intelliguntur etiam inter
dum Monachi . Force quod dum facra officia in Eccle
fia concinunt, Clericorum munus impleant. Sozome
nus lib ,8.cap. 18. ait, Rufinum Eccleliam SS . Apoſtolis
Petro & Paulo ſacram excitaffe ; deinde addit : mansion
di Novaxt's ourớ x!GE' , oi tās sezasics krāpov stripov ,
S. Germanus Pariſienſis Epiſcopus in Charta exem
ptionis Monaſterii S.Vincentii, quod ejuſdem S.Ger
mani donatur nomenclatura , apud Brolium l. 2.Hiſt,
Pariſienſ.Inſuperque fancimus utnullus Metropolitanus
aut aliquis fuffraganeus ejus caufa alicujus ordinationis
illucingredi præfumat, nifi folummadeab Abbate ejuf
dem loci vocátus venerit ad ſanctitatis myſterium cele
brandum , ... aut ad benedictiones Clericorum vel Mona
chorum inſtituendas, fc.Capiculare Pipini Regis Ica
liæ cap. 36. Clerici qui Monachorum nomine non pleniter
converſare ( ica leg.pro confervare) videntur, & ubi re
gulam S.Benediéti tenent, & 'c. Abbo Monach. Serm. s ,
Videmus Monaſteria à Clericis derelilta , Gregorius
Turon. lib.2 . deGlor.Mart .cap.28.Aredii Monachum
Clericum Aredii Lemovicini Abbatis vocat . Ita lib. de
Glor. Confeff.cap. 82. ubi de Eutychio Recluſo , lib,
de Vitis Patr. cap. 6. & lib. 1. de Glor.Mart.cap. 76,
Ru .
 645 CLE CLE
646
2 Rudolphus in Vita S. Liobæ c . 1. Stephanus II. PP. in Fur aurum, virgo flores,mare nautaque, Tibros
Diplom. pro Monaſt. S. Dionyfii edito à Mabillonio Clericus æquivoce ſingula quiſque legit ,
10.4.SS. Benedict. p.337. Jonas in Vita S. Columbani, Chronicon Andrenſe : Aliquibus Romanis annitenti
Aigradus, in Actis S. Ansberti Epiſc. Rotomag. Eigil bus , Hiſpanum quemdam Burdinum nomine,ſatis Cle
in Vita S. Scurmii cap. 16. Acta S. Marculfi Abb. Nan-. ricum , ei fecit fubordinari. Id eſt ſatisliteratum ac do
tenſis, Vita S. Sigolenæ , Miracula S. Leufredi cap. ctum. Hiſtoria Epiſcoporum Eyſtetenfium : Ifte Johan .
& 1. Chron.Fontanell.cap.13.Hiſt.Translat.SS.Chryſan- nes Epiſcopus.. magnus Clericus in jure Canonico fuit ..
in ti & Dariæ cap.27. Canones Hibern.lib.38. cap.10.Vi- [Chronica FF.Prædicatorum Mediolan .apud Murato
A ta S.Medardi ex Cod . Resbac. cap. 17. Dudo lib. 3. de rium to.3.p.60. Hic fuit ( F. Stephanus de Vicomerca
Actis Norman . pag . 153. Adlo de Miracul. S. Walde- to ) in feculo bonorabilis Clericus.] Willelmus Gemetic.
74 berti num . 13. & c. Vide Caſſianum lib. 11. Collat. cap. lib.7.cap. 10.Cognomento Clericus , quia copioſe litera
14. & ibi Gazæum , & Valeſium lib. 17. Rerum Fran- tus erat. Joan . Willaneus lib . 4. c.3 . Gran Cherico in
cicar. pag . 556. & lib. de Baſilicis cap. 6. Quibus addo iſcritturs. Martialis Pariſienlisin Areſtis amorum :
in Pontificali Ecclefiæ Senonenſis MS. haberi Oratio Apres avoit les Deelles ,
nem ad Clericum faciendum quæ folos Monachos fpe Toutes legiſtes de Clergeſſes ,
Etat, ut ex his patet : Oremus pro hoc famulo fuo ill. qui Qui ſçavoient le decret par cour.
ad deponendam comam capitis fui pro ejus amore feſti- Hinc Clergie, noſtris pro ipſa fcientia ac literatura .
nat , ut donet ei Spiritum ſanctum , qui habitum religio- Robertus Bourronusin Merlino : Li Clerc feventmout
nis in eo perpetuum conſervet, & c. Infra : Cui in tuo par force de Clergie , que autre gent ne ſauroient mie .
fan& to nomine habitum ſacre religionis imponimus. Or- Vide Steph. Pafchafium lib. 8. Diſquiſit. Francic. cap.
dericus Vitalis lib. 8. ica Monachos Molifmenfes lo- 13. & Seldenum in Differtat. ad Fletam cap. 9. Hinc e
quentes inducit : Nos autem e ordine d'officio Cleri tiam Clerkois , pro lingua Latina . Vecus liber MS. cui
ciſumus,& Clericale fervitium ſummo Pontifici, qui pe ticulus le Miroir : Li quars pecbiè depereche, con appel
no
netravit cælos , offerimus, utfortem ſuperne bereditatis deen Clerkois Accide .
10 ipfo adjuvante obtineamus . CLERICI, qui vulgo Scholares,apud auctorem de Di
Sed & Canonicos Regulares Clericos non femel in- ſciplina Scholarium , quem perperam Boetium nomi
digitar Stephanus Tornacenſis, Epiſt.96.104.115.152. nant , cap.4. quomodo olim appellatiScholaſtici in A
is
Clerici Conjugati.Capitula Caroli M lib.7.cap. cademia Pariſienſi ,unde etiamnum manſit nomen Pa
20:
373. Caſtimoniam quoque inviolati corporis perpetuo riſiis , Prati Clericorum , quod prædium fuit, ſeu ager
co
conſervare ſtudeant, ( clerici) aut certe unius matri- eidem Academiæ proprius . M. Robertus de Sorbona
- monii vinculo fæderentur. Inconſulto Epiſcopo veran- in Serm.de Conſcientia :'Ille qui frequentatmagis ſcho
ca: tur Clerici uxores ducere, in Concilio Toletano IV . las, & diligentius Magiſtram audit, debet melior Cle
19
cap.43 . Immunes erant ab omni tallia, non vero eorum ricus reputari. s. Scholafticus, literis ac eruditione præ
. uxores, ut colligitur ex pacto inito inter Communiam cæteris inſtructus . Alibi : Sicut ergo demens effet Cle
Meldenfem , & Clericos conjugatos ejuſdem Commu- ricus, cui certiſſime diceretur vel mandaretur à Cancela
niæ an . 1326. in Regeſto Cameræ Computor. ſign. E. lario , In ifto libro eris folum examinatus , quando petes
Sed que fuerintClericorum conjugatorum privilegia,plu- licentiam legendi Pariſius, &c.
ܶ‫ܢܳܐܐ‬ ribus docet Lindwodus ad Provinciale Ecclefiæ Can
CLERICIpræterea dicuntur , Scribæ , Actuarii , &
tuar. lib. 1. tit . 12 . Amanuenſes judicum , vel officialium Regiorum , aut
Clerici nude, in Capitulari 1.ann.8o2.cap. 23.qui qui ſumptus quotidianos ad officia ac munera ſpectan
. Clerici parochiarum dicuntur inConcil.Emeritenfi cap. tes , in acta referunt , aliaque obeunt munia , quæ ſi
i 8. & fæpius Clerici Scholares , quiin ſingulis Ecclefiis ne qualicunque doctrina præftari nequeunt , cujuſmo
Curionibus in facris officiisdeſerviunt, & Scholas te- di erant Chartularii, in fingulis judiciorum , vel officio
nenr . Leo IV. PP. de Cura Paſtorali : Omnis Presby- rum ſcriniis: fic appellaci, inquit Seldenus in Differt.
- ter babeat Clericum Scholarem ,qui Epiſtolam vel lectio- ad Fletam , ob doctrinam ,ſeu fcientiam , ſeu artem il
nem legat, О ad miſlam reſpondeat, cum quo * Pſalmos lam qualemcunque, quam Clergie vocabant Galli no
Cantet . Ordo Romanus habet hoc loco : Clericum aut ftrates. Lambertus in Vita S. Heriberti Archiepiſco
I Scholarem . Hincmarus Remenſis in Capitulis de Re- pi Colonienſis num . 22. de quodam fure : Adducitur,
bus Magiſtri, &c.cap. 11. Sihabeat Clericum, qui poffit fiftitur ,
de arte difquiritur , diſquiſitus ſcriptorem ſe fa
tenere fcbolam , aut legere Epiftolam , aut canere va tetur . Et mox : Non , inquit , ultio finit te vivere,qui
leat . Capicula Walterii Epiſcopi Aurel.cap.6.Utanuf- fædiſimete ſubegerisinfamiæ, & Clericale decus ad de
quiſque Presbyter ſuum babeat Clericum ,quem religio- decus violentus intorſeris. Acta S. Erconwaldi Epiſc.
Je educare procuret : fi poſibilitas illi eft , ſcholam in n . 20. Quidam venerabilis Clericus , cujuſdam magni
Ecclefia fua habere non negligat , Oʻc. Vide Synodum nominisnotarii,& c.Ubinihil mutandum , quidquid cen
Colonienſem ann . 128o. cap. 1. Statuta Alexandri E- ceant viri docti. Joann . de Condato MS.
piſcopi Coventrienfis an . 1237. cap. de Aqua benedi A Nonneguin le fil Martin
&ta, c.Clericiſeculares , in Capitul. Aquiſgran . an . Le ſinge , qui bien fot latin ,
817. cap. 42. ad difcrimen Clericorum Monachorum , de Et qui eſtoit Clers couronnez ,
quibus mox fupra. D'eſcrire à court ou de conter ,
CLERICI di& i etiam qui litteris imbuti erant , viri
Que li frait pooient monter .
literati ac do &ti,quod Clericos potiffimum literatura ac CLERICI Régis, qui & Notarii , & poftmodum Se
eruditio fpectaret. Quippe ad Clericatum non promo- cretarii, appellati, Regiis Diplomatibus in dorſo nomi
lo
vebantur niſi ypaiipitovi Aisri poves, ut eft inNov...Jufti- na ſua adſcribebant. Marchæus Paris ann.1250. Cleri
iste
nianic . 4. & Nov. 123.cap.12. Qui enim litteras neſcit , ci quoque nomine , Regis Conſiliarii , *c. Epitaphium
Clericus effe non potejt, apud Julianum Anteceſſor. Ec Guillelmi Matiſconenfis Epifc.Ambian.apud Adrian.
ut ait Speculum Saxonicum lib. z . art. 5. 5.4. Impoſibile Morlerium .
Iris
éft aliquem Clericuni nominare , niſi ſit doctus, ordina Clericus Angelici fuithic regis Ludovici.
.:-1
tus, & tonfuratus.OrdericusVitalis l.3.Clericus cognai Horum paffim mentio occurrit, qui iidem funt , quos
b. hodie Clercs Notaires , & Secretaires du Roy ap
-minatus eft,quia peritia literarum , aliarumque artium
lik
apprime imbutus eft. Joan. de Garlandia in Æquivocis : pellamus .
2.76 Cle
Ru
 647 CLE CLE
648

CLERICI, Judicum Secretarii , apud Fletain lib. s .
cap . 18. g . 6.g.
CLERICI CEREMONIARUM, in Ceremoniali Rom ,
lib . 3.pag . 296 .
ClericiCAMERÆ APOSTOLICÆ , ibid.p.320.
Clericus COQUINÆ , cujus officium deſcribitur in
Fleca lib. 2. cap. 18. Hujus etiam mentio fit in legibus jußit. Donatio Conftantini M. Quem proprio confilio
Malcolmi II.Regis Scotiæ cap. 6. 8.3 . & in Teſtamen-, Clericare voluerit,
to Caroli Pulcri Regis Franc. an .1324 . rum connumerare, & c,Lex Longob. lib. 1.tit.33. . 2.'S 1
Clericus CORONÆ ,Officiarius Banci Regii . Vide
Bancus Regius .
CLERICUS MARCATI Hospita REG11 , in Litteris
Henrici VIII.RegisAngl. apud Rymer. to. 14.p.159.
CLERICUS MARESCALCIÆ EQUORUM , cujusoffi-
cium defcribitur in Fleta lib.2.c.14.6.4. & c. 20 ,
CLERICUS NUNDINARUM , in Fleta lib.2.c.64.3.24.
Clericus PANETARIÆ , & BUTICULARLA , cujus
officium defcribitur in Fleca lib.2.c.19 .
CLERICI SECULARES , in Eccleſia Leichefeldenſi
vocati vulgariter Clercs viſcars, id eſt, Clericivicarii,
in Statutis ejuſdem Ecclefiæ in Monaftico Anglic.com ,
3. pag . 244.Ubi ii videntur quos vulgo Chantres , ſeu
Cantores dicimus ,
Clericus P.PÆ , in Scaccario, ſeu fiſco Regio ,apud .
Anglos, quinomen accepiſſe videtur à magno roțulo ,
cui debitas Regi pecunias, cæteraque ad coronam per
tinentia ve&tigalia inſcribit, quem Angli à fíſtulæ ſimi-
litudine à pipe vocant, uc habet Spelmannus, Clericus
pipe, olim ingroſſator magne rotulæ , Contrarotulator.
pipe, olim duplex ingroſator ; & Cancellarius ſcaccarii,
est Contrarotularius pipe .
CLERICUS PLACITORUM AULÆ , in Fleta lib . 2 ,c .
12. 9.31 . Clerc des arreſts,qui hac tempeftate,le Greffier
du Parlement nuncupatur , in Edicto pro Parlamento
poftridie Epiph. an . 1277 .
CLERICI de SCACARIQ , in tomo 2. Monaſtici An-
glic. pag. 371 .
Clerici TEMPLI , feu Theſauri Regii , qui in
Templo Pariſienſi affervabatur, Clercs du Temple, in
Computo Theſauri ann . 1322. Vide Templum .
ftamento Caroli Pulcri an. 1324 .
, Clerici Consilii, Clercs du Conſeil , in Statuto
pro hofpitio Regis & Reginæ an . 1285 .
Clerici COKETÆ REGIS . Vide Coket .
CLERICARE, Clericum ordinare, facere . Anaſtaſius
in S. Hadriano PP. Dom, Paulus Papa eum Clericari
in numero religioſorum clerico
quisfervum alienum finevoluntate domini ſui Clerica
verit . Guill , de Podio Laurentii in Præfat.ad Chroni
con . Et Epiſcopiquales pro tempore poterant, Clerica
bant, Teſtamentuin Roberci Comitis Arvern . an . 276.
apud Juſtellum : Guodafredum filium meum Clericari
volo , Vide Joannem VIII . PP. Epift.295 . Vita S.Gau
gerici Epiſcopi Camerac.MS.lib . 1.c. 4. & c.
Clerico, Tonſura donatus, Clericulus, Gall. Cle
riçon , Agobạrduslib.de Privileg . & Jure Sacerd . n . 1d .
Habeo unum Clericionein , quem mibi nutrivi de ſervis
meis propriis ... volo ut ordines eum mihi Presbyterum
Proinde Clericio ifte erat ex eorum Clericorum ordine,
quos Nutritos appellat Hincmarus inCapitulis an.874.
Clerjons, dans le Roman de Vacces MS.
Et tant eſtoient exploitiès ,
Que ne ſai laquelle lechons
Ert alez lire un des Clerjons .
Alibi;
Chantent limaiſtre Clerc, & chantent li Clerjon .
Atque id nominis etiamnum tribuitur quibufdam Præ
bendariis in Eccleſia Viennenfi, ut auctor eſt Joannes
le Lievre in Antiquit, Viennenſibus c.54. Vide Corona .
CLERIFICARI,de eo qui Clericus fit.Occurrit in Vi
ta S.Judoci à Mabillonio edita cap. 2 .
CLERIMONIA , Clericorum Canonicorum , vel Mo
nachorum Collegium . Glof . Lat. Gall. Clerus do Cle
rimonia , idem Catholicon Armoricum : Cloare
guiez , Gall . Clergie , Clericatus, item Clerimonia , item
Clerus,Congregatio Clericorum.Liber Aganonis in Ta
bulario S.Petri Carnotení.de Aganone Epiſcopo Car-.
nocenfi : Clerimonie quoque ſeriem inſtituens, que lau

CLERICI SCANTIONARIÆ , Clercs de l'Echançonne- des Deo debitas redderet.Ipfe Agano in Charta fundaç.
rie, in Teſtamento Caroli Pulcri an.1324, ejuſdem Monaſterii: Illudque a fundamento reædifica
CLERICI FORRARIÆ ,Clercs de la Fourriere du Ray, , canonica inſtitutione Clericorum cun& orum gra
in Teſta mento Ludovici Huţini Regis an.1316 , & Ca- duum inibiDeo fervire,fan tam exercendo religionem,jus
roli Pulcrian.1324 . Simus, Charta Hugonis Epiſc. Noviom. & Tornac. an.
CLERICI LIBERATIONIS DOMUS Regis , in Legib, 1039. profundatione Monaſterii Phanopinenfis , (feu
Malcolmi II . RegisScotiæ 9. 2. Galli dicerent , Clercs. Falempinenſis, ) apud Haræum in Hiftor. Caſtellanor.
des livrées de la maiſon du Ray . Inful.lib.2. pag.163. Buzelinum lib.2.Galloflandr.cap.
CLERICUSMAPPARUM ,Clers des nappes, in Te : 26 .[ & inter Inſtrum .tomi 3.novæ Gall. Chr.col. 85.]
Itam . Caroli Pulcrian , 1324, Quatenus ibi ædificaret Abbatiam in honore B.Martyris
CLERICI ARCUBALISTARIORUM , Clerc des Arbale- Chriſtophori, Oʻibiſtatueret pauperum Clerimonian ,
Striers,quorum numerum ad unicum redegitCarolus V. eamque ſub obtentu charitatis dotaret appendiciis terra
cum Galliæ Regens Edicto 27. Febr, an . 1359. rum atquefamiliarum , unde haberent ipfius Abbatie
CLERICI ELEMOSYNÆ ,Clercsde l' Aumone, in Sta. Clerici alimoniam ,Ubi Clerimoniam Haræus & Buzelis
tuto pro hofpitio Ludovici Hutini an . 1317 , nus Clericorum alimoniam perperam interpretantur,
CLERICI CAMERÆCOMPUTORUM ,Clercs de laChă CLERONOMIA . Acta SS.Maii tom.6.p.753 . de S.
bre des Comptes, qui nuncupançur Petits Clercs in Edi- Çarauno.Vir namque Apaſtolicus ... Abbatem fimul do
eto CaroliV, Regentis an. 1359. Clercs d'embas , in pulcbram Cleronomie feriem ... inſtituit .
Edito Caroli VỊ. Reg17 Jan. an.14o7in Regefto Pa I CLERICIDA , Occiſor Clerici in Epiſtola In
ter : Atque hi ClericiCameræ Computorum , juxta nocentii Papæ ad Rainaldum Remenſem Archiep. in
Edictum publicarum Vivarii in Bria ann , 13 : 9. & in ter Opera S. Bernardi to . 1. col. 59. Edit. 1640.
Camera Compuc , Pariſ. 17. April, an , 1320. à Dom.de CLERICIDIUM , Occiſio Clerici in Bulla Leonis
Sully , emendabanț computa tam vetera quam nova , X. Papæ apud Miræum Diplom . Belg. to. 1. pag . 236.
corum nonmoda examiniaderant , fed & de iis referea , col.z.edit, 1723
bant ad Magiftros, in quorum cæteroquin ædibus habi I. CLERICULUS, Junior Clericus, vel Puer Cho
tare iis haud licebat , ralis.Occurrit non ſemel . Vide Abbas Clericulorum .
CLERICI CAPELLÆ RECIÆ , Cleres de la Cbapel 9.CLERIFICARI , CLERIMONIA , CLERONOMIA .
le du Ray , in Teſtamento Ludov. Hutini Regis 1316. Vide in Clerici,
& alibi , 9 CLERONOMUS- ] CLERONYMUS , Hæres ex
CLERICI SCUTIFERIÆ , Clercs de l'Eſcurie , in te . Græc, xa.nporóna , Charca Eadgari Regis Angliæ in
Mo
 649 CLE
Monaſtico Angtic.to.3.p.129. Quandam telluris parti-
ticulam , 30 . videlicet caſaros ... perpetua largitus ſum
hæreditate; ut ipſe vita comite cum omnibus utenſibus,(u-
tenſilibus ) pratis videlicet,paſcuis,voticompos habeat ,
& poſt vitæ fuæ terminum quibufcunque Cleronymis im-
pune derelinquat.[Fridegodus in Vita S. Wilfridi Epiſc.
Ebor.inter Acta SS.Benedi&t.ſec.4.part. 1. p. 722 .
Terris atque polis Jeſu Cleronomus efto .
Charta anni 1308.apud Wanleium de Antiquit.Litter.
Septentr. p.303 . Condono Ethelredo quinque manſos... ed
post vite ſueterminum , duobus quibus voluerit Clero-
nomis Occurrit rurſus apud Acherium tom . 2. Spi-
-5 cil . pag. 186. & Thomam Madox pag . 174. Formularis
Anglicani . )
2! ČLEROPROXIMI, dici videntur S. Cypriano Ep.
24. qui ad clericalem ordinem , tanquam idonei delige
‫܀‬ bantur ab Epiſcopo ex totius Cleri conſenſu , ita ut
1, cum neceffitas emergeret,Diaconum aut Subdiaconum
in Eccleſiis ordinari, ex eorum coetu aliquem idem E
piſcopus ad id munerispromoveret: Feciſe me autem
fciatus Le &torem Saturum , & Hypodiaconum Optatum
Confefforem , quos jam pridem communi confilio Clero-
proximos feceramus.
I CLERTA ,Vox Occitanica , nobis ignotæ notio-
nis . Supra legitur in Acaralba .
CLERUS, Ordo Clericorum , ( quandoque etiam
Monachorum , utin poſteriori exemplo. ) Anaftafiusin
S.Hormiſda PP. Hic compoſuit Clerum , * pfalmis eru-
divit.[ Chronicon Fontanell. apud Acherium tom. 3.
Spicil. p.234.Clerum nobilißimeauxit , ac regulari or-
$
dine fecundum egregii Patris Benedicti normam ut υι-
tam degerent, multipliciter decertavit . ]
Clerus , pro Clericus. Anaſtaſius in S. Vi&tore PP .
13 Hic fecit ſequentes ( f. frequentes ) Cleros, i. Clericos.
Domnizo lib.i. de Vita Mathildis c . 16 .
Ecclefiæ Chriſtivendebantur malediétis
Presbyteris, Cleris, quod erat confufio plebis .
Cap. 17 .
Uſus cum Cleris non ni tantum duodenis .
! Vide Chartam AmatiArchiep . Salernitani apud U-
ghellum tom.7 . p.506.d. & Chrocegangum Epiſc. Me
1
tenſem in Regula Canonicor.cap.63.
CLERI,libri noviç veteris Teſtamenti, Papiæ .
CLESONISTA,appellatus reus.Conſtitutiones Ca-
roli Mag . in Lege Ripuaria c.3 . Clefoniſta aut 600.fol.
componat, aut cum 12. juret : aut fiille qui caufam que-
3
rit 12. bominum ſacramentum recipere noluerit,aut cru
cs , aut fcuto O faſte contra eum contendat . Vocis ety-
mon à Græc. xaišo, appello , nomino . Spelmannus ; à
Germanico Amerbachius accerfunt.
CLETA , Crates . Vide Cleia .
9 CLETARIA , Inftrumentum muficum . Sallas
Malaſpinæ Rerum Sicularum libro 5. n . 4. apud Baluz.
tom.6 .Miſcel.pag. 330. Modulantur & organa . Ibili-
tuus , Clotaria, ở viella omniumque genera muficorum
bymnum concinunt triumphalem .
CLETELLA, Parva Cleta . Vide in Cleia .
T CLETELLÆ ,pro Clitellæ . Vide Cretelle .
( CLEUS, Aſcenſus modicus , in vet. Gloſſar. San-
German. MS n.501 . Lege Clivus.
CLIBA ,CLIBOLA. Papias: Clibola inclinata . Cliba
aſpera, difficilia. Legendum Clivofa , & cliva .
I 1. CLIBANARIUS, Piftor . Vide Furnaticum .
9 2. CLIBANARIUS, Eques Cataphractus. Vi- ann. 776. Petrarias quas præparaverunt , etiam Clidos
de Clibanus 2 . ad debellandum per virtutem ipſum Caſtellum . Vide
T CLIBANARIUS Comes.Vide ComitesClibanarii. Ducheſnium com. 2.Annal. Franc.p.30.
I CLIBANICUS ,Panis in teſta coctus,PapiasMS. I CLIENCIA . Vide Clientia .
1 Vide Panis Clibanites .
1. CLIBANUS, Græcis, xaißar @ , five xpißxvos ,eſt
Inſtrumentum ex ferro aut opere figlino, aut alia mate.
Tom . II .
CLE 650
ria confe& tum , fub quo non ſolum panis,fed aliud quid
vis coqui poteft,Campanam (Cloche)Gallivocant,quod
ad eam figuram proxime accedat . Differt autem à fur
no , cum quia mobile ſit ,cum quia minus,aliaque inſu
per materiaconſter. Ita Gorræus. Ac abuſive pro furno
vox hæc poftmodum ſumpta.Hariulfus l.3.p.32.Simul
que reditum publici Clibani ceilet .
T CLIBANUS PICEUS , Furnus ubipix conficitur
Bulla Sergii IV. PP . pro Monaſt. Cuxanenſi an.1011 ,
in Appendice Marca Hiſpan. col. 982. Hæc igitur que
cumque diximus, vel que non diximus , prædia, villas
ſcilicet , Eccleſias, parrocbias , fundos ,caſas... molen
dinos , molendinares cum fuis caputaquis & piſcatoriis,
& cum falinis& Clibanis piceis , omnia acquiſita vel
acquirenda ad S. Michaelis cænobium in valle Confluex
ti ſitum pertinentia, &c. Similia prorſus habentur in al
tera ejuſdem Papæ Bulla pro Monaſterio Rivipullenſi
ibid . col.989 .
2. CLIBANUS, vel CLIBANUM , Thorax ferreus
quo pectus tegitur,Græcis recentioribus xa í Bævon . Vi
de Rigalt. in Glom . Anonymus de Rebellica poſt No.
titiam Imperii de Thoraconacto :Ut boc induta primum
lorica vel Clivanus , aut bis fimilia , fragilitatem cor
poris ponderis afperitate non laderent .
CLIBANARII , Cataphracti equites , clibano ſeu tho .
race tecti. Gloſſarium Latinum MS.Regium : Cliba
naris , quaſi tunica ferri. Papias: Clibanaris quaſi ti
nica ferrea. Infra : Clibanarius habet . Gloffar. Ilidor.
Clibanarii, quaſi tuniciferrei, Gloſfæ Baſilicôn : K :
Bevæp : 01 , ohoo.dispon, xníBerayap or pouzioe Tagid 1px xx
λύμματα καλά σι, αντι το καλαμίνα . [ Alii καλαμήνα.] Na
zarius in Panegyr. Conſt. Operimento ferri equi atque
homines pariter obſepti : Clibanariis in exercitu nomen
eſt. Superne omnibus teftis equorum pectoribus, demilla
lorica & crurum tenus pendens, fine impedimento gref
fus, à noxa vulneris vendicabat. Ammian. lib. 16.Spare
fique cataphracti equites , quos Clibanarios di &titant
Perfæ ,thoracum muniti tegminibus, limbis ferreis cin
Ei, ec. [ Alexander Severus in Oratione ad Senatum
poſt victos Perlas habita apud Capitolinum in ejus vi
ta : Centum deviginti quinque millia equitum fudimus:
Cataphract ariosquos illi ( Perſæ ) Clibanarios vocant >
decem millia in bello interemimus : eorum armis noſtros
armavimus.Ex his duobus locis pofterioribus liquetCli
banarii vocem eſſe Perſicā , nec affentiendum efle Sal
mafio qui eam Græcam effe opinatur.]Horum præterea
meminit Lampridius in Alexandro,Vegetius lib.3.c.6 .
Lex 9.Cod.Theod. de Annon. civic. Notitia Imperii ,
& c.Vide Salmaſium ad eumdem Lamprid.p.234 .
CLIBATUS,Fornax Papias MS.Lege Clibanus
CLIBOLA . Vide Cliba .
I CLIBUS,f.pro Clivus, quali Inclinatus, qua no
tione fuperius accipitur Cliba . Teſtament. S. Rude
findian.978.to.3.Concil.Hiſp.p.184.col. 1. Deniq; Do
mine,adeo Clibusac pufillus fervus Rudeſindus Epiſco
pus ... conſtruximus locum ſupra taxatum .
q CLICIA ,Phthiſis, Gall. Phtiſie . Hiſpan. Tifica ,
Ital. Tizichezza , Morbigenus ,quo ulcerato pulmone
corpus admodum marceſcit . Vita S. Franciſci de Pau
la to. 1. SS. April. pag. 183. Barthulla laboraret morbo
phthiſis, alias deClicia.
CLIDA, Crates, Gall. Claie . Vide Cleia .
CLIDUS , Eadem notione . Annales Loiffeliani ad
I CLIENCULUS, quaſi Clientulus, diminutivum
vocis Cliens , Gall. Client. Qui cauſam ſuam patro
no committit . Concil. Trevir. an.1310.10.4 . Anecd .
Ee Mar
 CLI
651
Marten.col.227.Si vero ( Advocatus) per cavillationes
O malitias ſuas adverſario Advocato juſtam caufam
abſtulit vel falſum teſtem inftruendo, vel Clioncu-
lum ſuum ad vera neganda inducendo , vel litem ex
induſtria protrahendo & fimilia : tunc in folidum illi
ad verum intereſſe tenentur . Quod fi propter ejus negli-
gentiam vel ignorantiam Clienculus fuuscaüfam amiſe
rit , tenetur illi non ſolum ſalarium extortum , verum e-
tiam'damnum l tis reftituere .
CLIENS, Armiger, Eſcuier. Monachus Florent. de
Expugnat.Acconenfi:Sunttriginta Milites , & horum
Clientes. Will.Brico lib.6.Philipp. p.162 .
Ter denoſque equites, & ſeptuaginta Clientes.
Utitur non femel.LibertatesMSS.Villa Franchæ con-
ceffæ ab Archembaldo Dom. Borbonii ann . 1217. Si
Miles vel Clions petit corpus hominis , non poteſt eum
probare ele ſuum per ſuum fervientem , &c. ( Robertus
Monachus in Hilt. Palæſt. Per aliquot dies mittere cæ
pit Clientes ſuosad comparanda neceſſaria Dux Gothe-
fridus, apud Barthium in Gloffario , ubi Clientes >
Miniſtros interpretatur . Hiſtor. Dalphin . tom.i.pag.
66. col. 2. in Vificatione caftrorum ann . 1347. Ca-
ſtellanus interrogatus fuit quam familiam ipfe tenebat ,
dixit quod unum Scutifferum unum Clientem unamGay-
tam á unam Bayetam . Ampliorem fignificationem
habet vox Cliens, & pro milite inferiori ſeu homine ar
mato fumitur in eadem Hiſt.com . 2. pag . 27. col.1 . ubi
Hubertus Dalphin . ann. 1283. promittit juvare Ar-
chiepiſcopum a Capitulum Vienn ... contra omnes homi
nes , Juis propriis ſumptibus & expenfis, cum centum
bominibus armatišin equis, & cum tercentis baliſtariis
*feptingentis Clientibus cum lanceis . Quin imo &
pro quolibet homine plebeio ſumenda videtur in Epi
ſtola Alexandri III . Papæ inter Inſtrum . tom . 1. Gall .
Chrift.p.si.col.1 . Neculli liceat preter armatos milites
Ở Clientes quælibet arma ferre,niſi milites enſes ſolum-
modo , o clientes fingulos baculos, qui pacis ,ficutice-
teri debent Jecuritate gaudere . Infra : Clientes vero co
artifices , ſcilicet fabri,ſartores,pellicarii & omnes opera-
rii, aut ſex vel octo,ſeu duodecim denarios,ſecundum ſuo-
rum Capellanorum arbitrium dabunt . ]
Cliens ARMORUM , Aulicus,[Apparitor,Gall.Ser-
Huffier.Cliens regius. Teſtam .Johannis Epiſc. Al-
gent,
bienfis ann.1473. tom ... Anecd.Marten.col.1842. Ha-
bentſibiadjudicatum paſtellumper Clientem regium de
Caſtro- Karoli. Memoratur eadem notione Cliens re
gius in appellatione Johannis de Bouquetot ann.1348 .
ex Archivo B.Mariæ de Bello Prato Rotomag . ] Víde
Serviens armorum .
Cliens,Vaifallus,in veteri Charta apud Beslium in
Conitib . Pictav . p.574.
CLIENTELA, Domeſtica familia: Multitudo ſer
vorum , Joanni de Janua . Thomas Archid. Spalat. in
Hift.Salonitana c.34. Habuit autem Militem unum ,
1.Notarium ,Clientelam bonam ,2.dextrarios.Item ,Clien-
telam , pro concubina,focaria, uturpat S.Columbanus .
Epiſt.s.Post in Diaconatu adulterium ,abſconſum tamen ,
dico cum Clientelis adulterium.Idem de Penitentiarum
menſura c.2o.Siquis autem Clericus aut Diaconus vel
alicujus gradus ... poſt converſionem ſuam iterum fuam
cognoverit Clientelam filium iteram de ea genuerit ,
Jciat fe adulterium perpetrale, & *c.
CLIENTIA , Refugium , protectio . Gloff. Gr. Lat.
Cliens, pórove.Glom .Lat.Gr.Tonspuy's , Cliencia. Vi-
ta S.Eucherii Epifcopi Aurelian . nu.9 . Qui metu per-
territus , ne ſilenter cum ipfis, Clientia addita ad Alo
pinam munitatem convolaret , clam tutiori loco ... eum
tradidit cuſtodiendum .
I CLIENTULUS,CLIEŃTULA ,velCLIENTULIA ,
Qui vel que caufam fuam crediсpatrono defendendam .
CLI 652
Ordinatio Comitis Provinciæ ap . 1234.de Advocatis,
è MS.D.Brunet fol.63. Pro expenfis vero nichil à Clien
tuto vel Clientulis accipiar (Advocacus, niſi eſculentam
o pocutentam . Non ſemeloccurrit vox Clientulus in
Statut.MSS.Augerii II. Epiſc. Conſeran ann.1280. &
alibi. Vide Clienculus.
CLIMA,ex Gr. xxiv ,inclinatio coeli, Vitruvio lib.1 .
Septem autem climata, quæ funt xema sériy, recenſent
antiqui Græciæ Magiftri. At Abulfeda Arabs clima
ta ita diſtinguit ,ut aliud Climaverum unum è feptem
prædictis : alterum , Clima cognitum , quæcumque
regio , aut regnum plurimas provincias & tractus con
cinens dicatur . Ab Arabibus igitur videntur Græci
Byzantini regionibus ac provinciis Climaris nomen
indidiffe . Paulus Diaconus lib. 23. Hiftor. Miſcell.
Aft Imperator rebellescæfos tonfos exilio damnavit.,
apud Cherſonam deportatos fore decrevit , & Cli
mata illa fubcuſtodia o munitione conſervanda . Ana
ftafius in Hiſtor. Ecclef. pag . 137. Miſus eſt in exi
lium apud Climata eremi . Ubi Theophan . E'is toe nai
Héta e próte. Sed ii à Græcis vocem hauſere. Gloffa
Bafilic. OiBikee pio! Tã llovtid , *':'Tipo Tino's now ma'ut
tą. Ita uſurpant Palladius in Vita Chryſoſtomi pag.
23. Conſtantinus de Adminiſtr. Imp.cap. 1. Cantacu
zenus lib.1.cap.4. initio , &c. Hinc xaiuztáép X 4 Cli
matum Præfecti , apud Simocattam lib. 3. cap. 9. lib .
Conftantinum Mana.lem pag. 139. & 168.
4. cap.7 .&
edit.Meurf.Dudo lib. 3. de Morib . Normannor.Fas
ma ilico per Francie Climata celeriter penetravit . Or
der. Vitalis lib 3.p. 491. Totam regionem in illo Climao
te pacificavit. Ægidius Pariſienſis MS.lib.1.Karolini :
· Navarro in Climate genti
Pampilona fitus * inexpugnabile caſtrum .
CLIMATA eciam Græci nuperi vocabant urbium re
giones. Codex Canonum Ecclefiæ Africanr cap. 93.
94.37.xapradávesi's ta' éxening íei todeuróps xaiuzte .U.
bi Editio Lat. In Bafilica regionis ſecunde . Ita xnine
T* vocant regiones urbis CP. Socrates lib.2.cap.30. &
Novella Juſtiniani43.c.1.9.1 . & Alexandriæ , Epipha
nius lib.de Ponderib. & menfuris pag -536 .
CLIMA, Papiæ, Menſura pedum 60.Exmox : Clima
ta ſunt in 6o . menfurisagrorum , que undique babent
pedes 60. Scriptor Gromaticus: Majores ... territoria in
agros : agros in centurias , centurias in jugera, jugera
in Climata , Climata in actus , perticas, paſus, gradus ,
Oʻc.Infrà : Actus minimas eſt latitudine pedum4. longi
tudine 140.Climata quoque undique verſus pedes habent
6o.id eft, perticas decempedas undique fex .
1 CLIMATIA, Species terræ motus . Ammian . l.
?? . c.7 . Climatiæ limes ruentes obliqué urbes , ædifi
cia monteſque complanant .
CLIMPIA , Species colorum , Papiæ .
T CLINEKARDI, Species monetæ . Hift. Mona .
fterii S.Laurentii Leodien.is, apud Marten.com.4.Am
pliit. Colle &t. col. 1134. Fecit parvum portale ante Ec
clefiam S. Gertrudis , quod eftfumtuofum ; quia Abbas
ſolvit profoloplumbo ibi pofito 23. griffones ,' pro ps
ctura 5.ClineKardos ,
I CLINGERE. Glo T.Iſid.Clingit, eludit. Græv.
Rectius Excerpta, Clingit cludit. Nam Clingere Fefto
eft Congere à Græco rasier.Papias in MS.Bituric.Clin
go, excludo, Clinxit, decurtavit .
CLINICI dicuntur,quilecto ex egritudine decinen
tur ,à voce xnów ,Lectum : unde Papias Clinicum Paraly .
ticum interpretatur . Ugucio : Clinicus,qui de le & to non
dejcendit,& præcipue paralyticus.S.Hieronymus Epift.
27. cap.2 . Quis Clinicorum non ejus facultatibus fujten
tatus ejt ? Epift. 30. cap. 3. Quem nudum , Clinicum
non Fabiolæ veſtimenti texerunt . Hiſtoria Translat.
S. Sebaſtiani num. 36. Mulier quzedam Clinica , & c.
Vita
 CLI
653
Vita MS . S.MagnobodiEpiſcopi Andegavenſis c . 55.
Homo quidam Clinicus advenerat, erectus repedavit
Drogo in Miracul. S Winnoci Abb. cap.8 . Puer Clini
cus ex utero matris , contractuſque membris, &c. [ Wi-
bertus in Vita S. Leonis PP.IX . lib.2. num.6. venit Be-
neventum , ubi aliquandiu commoratus , cuidam Clini
cæ divina preeunte gratia vitale præbuit auxilium . ] Vi
de Sugerium in Ludovico VI. cap . 2. & Salmaſium ad
1 Spartianum pag. 57 .
Clinicos præterea appellatos à quibuſdam , qui in
e ægritudine baptizabantur : qui nempe aqua ſalutari
non loti , fed perfuſi erant , tradit S. Cyprianus Epiſt.
76. Cum enim propter ægritudinem immergi in facro
lavacro , atque intingi ( quod baptizari proprie eſt ) æ-
el
grinon poffent, aqua ſalutari perfundebantur , live
alpergebantur. A quo more profuxit occidentalis Ec-
clefiæ mos, qui nunc in uſu eſt , ob teneritudinem in-
fantium recens natorum , cum jam rariffimus eſſet a
dultorum baptiſmus . Vide Superfuſus. Grabatarii di
cunturin Concilio Autiſiodor. cap . 18. Addit. II . Ca
pit . cap. 8. Concil . Pariſienſe VI.lib . 1. cap. 8. Hiqui
in ægritudine baptiſmatis ſuſcipiuntSacramento ,
quos vulgaris ſermoGrabatarios vocat . Vide Euſeb . I.
2. Hiſtor. Ecclefiaft.cap.42. S. Hieronym . in Epitaph .
Fabiolæ , & in Epitaph . Paulinæ , Fridegodum ins .
Wilfrido cap.55.Rudolphum Presbyter. in Vita Raba-
ni Mauri num . 37.Baron . ann . 384. num . 13. & Juſtel-
lum ad Canones Eccl. pag . 170.1. edit.& c. Ejuſmodi
vero in extremis Baptifmus ad fuccurrendum dicitur
in libro Sacramentorum Eccleſiæ Remenſis, ut me mo
nuit vir doctiflimus Joan. Mabillonius .
Mos erat primis Eccleſiæ ſæculis Clinicos ad nul-
lum Clericatus gradum admitti . Id liquer ex Epiſtola
TO Cornelii PP. ad Fabium Antioch.n.6 . ubi de Novatia-
niordinatione : Intercedebat ominis clerus , o multi
04.
U exlaicis , ex quo non liceret eum , qui quemadmodum
@ille in le &tulo urgente morbo perfuſus fuifit , in cle
& gum aliquem aſumi. Verum rogavit Epiſcopus, ut eum
sinum ordinare ſibi permitteretur . Sed diſciplinæ hujus
ſeveritatem ,aliquanto poft Cornelii ævum temperavit
Neocæſarienſe Conc . hominem in le &to perfufum non
ab omni Cleri gradu, fed à presbyterio duntaxat exclu-
dens : Siquis ægrotans fueritilluminatus,inquiunt Pa
tres can. 12. non poteſt in Presbyterum evebi ; fides enim
ejus non eſt ex inſtituto, ſed ex néceſſitate . Additur ibid.
exceptio : Nifi forte propter conſequens ejus ftudium ♡
fidens hominumque raritatem . Hæc ferrepoſt D.Petrum
Couſtant. Ep.Rom.Pont . to.I.C.155 .,
Negat porro HieronymusMercurialis lib.3.Variar.
leet.c.22. Clinicorum vocabulum ipfis ægrotantibus ef
fe tributum à veteribusScriptoribus:Hippocratem qui-
dem 1. de Morbis,decumbentes, xa ! Voite svocaffe, &
Plutarch. ac Athenęum xnovou pes: at ubi xaovine's dicant
non legiffe. Probat ibidem Clinicos vocatos Medicos,
à Chirurgis & Empiriciseo modo, atque etiam magis ,
antiquitus fuiſſe fejunctos, quo temporibus noſtris Phy-
fici nuncupati ab iiſdem Chirurgis & Cäretanis voca-
cis ſeparantur. Medicus Clinicus, Chirurgus ocularius,
in vet. Inſcript. apud Gruterum 400.7 . Vide Scalig.ad
Aufon . 1.2 . cap.4 .
I CLINODIUM ,Idem quod ſupra Clenodium ,Res
pretiofa,Gall.Bijox.Miracula S. Wernherito . 2. SS . A
pril.p.720. De quorum numero viderit quamplurimos ip-
Jums.Wernberum ſuppliciter cum muneribus devotiſque
orationibus venerabiliter honorare, cum auro e argento,
Clinodiis ex cera & magnis do ponderoſis.
CLINTINNA.Gloſlę MSS.in Prudentii Apotheo
fin ,ex Bibl.S.Germani Parif.Scutulatam veſtem appel-
lat orbiculatam , quam ruſtici Clitinnam vocant . Ubi
Gloſfæ Iſonis Magiftri : {Scutulis , variatis : ſcutu-
Tom . 11.
CLI
654
latis veſtibus, pro omni veſte opere vario interferta
ponitur .
9 CLIOPHEDRUM Grece dicitur fella ple&tilis que
vulgo Valde ; tolum dicitur. Sic in Gloſlis ad Carmen de
laudibus Berengarii apud Muratorium to.2.p.409. col..
2. Legendum ut infra , Cliothedrum .
T CLIOSUS, Inclinatus.Vetus Gloſſar.Sangerman .
MS. num . 501. Legendum Clivoles , velf.Clinojus uc
Clinatus à Clinare .
I CLIOTHEDMUS.Vide Cliothedrum .
CLIOTHEDRUM , CLEOTHEDRUM , Sella plica
tilis, ſeu ple&tilis, uti vocatur à Gregorio M.lib. 10. E
pift.23.quæ claudi poteſt. Vocabulum ex Græco vazio
Claudo, & 14px , Sella , male compactum & concinna
tum.Glof. MSS. Exedra ,vel Cliothedrum ,ſedes Epiſco
palis . Papias:Cleothedrum,in quo plumeſternuntur fef
Joris. Panegyricus Berengarii Imp.
Poftquam conſcenderatomnem
Adfcenfum , aureolo Preſul ſurgens Ciothedro ,
Oſcula figit ovans , dextramque receptat amicam .
Ad quem locum Glo Ta quæ in MS. adſcribitur : Clio
thedrum , Græce dicitur fella plestilis, que vulgo Valde
ſtolum vocatur. Fulco Carnot . lib. 3. Hiſtor.Hieroſol.
cap.6 .Conſidente autem Boamundo Super Cliothedrum
ſuum Principe effe :to,diploideque decentiſſima veſtito
& c. Hiſtoria Epiſcopor. Auciliod. c.45 . Cliothedrum
optimum auro argentoque conſtructum . Occurrit præ
terea in Notis Tyronis pag. 167. Ex his emendanda
Hiſtoria Translationis S.Sebaſtianinum . 26. Ut Clo
thetro ſedebat , violentia fomni ſubito deprimitur , [ &
Acta SS . Junii tom . 2. pag. 304. C. de B. Bardone Ar
chiep. Ses dedit videlicet Kliotetram regio decore pre
paratam . Alias , ut obſervat Editor, Cliothedmus . U
bique ] legendum Cliothedrum , ac apud Fridegodum in
Vita S. Wilfridi cap.4 .
Sedis Apoſtolice viſo primum Cliothedro .
& GLIPANICANA MAJOR , Scripturæ genus. Vi
de Scriptura .
I CLIPEARE, Contegere . Vet. Gloff. San- Germ .
MS.n.sor. Legendum cum Laurentio in Amalthea Cly
peare, Clypeo munire,armare . Pacuvius apud Nonium
p.145.Chlamyde contorta aftu Clypeat brachium .
9 CLIPEOCENTRUM , Inſigne ſcutiin clipei cen
tro,apud Martinium in Lexico.Vide Stewech . ad Vege
tium lib.2.c. 18.& infra Clypeocentrus .
& CLIPEOLA, Anulus Vet.Gloffar. Sangerman.n .
501.Papias MS. Clipeola, Annulus, vel rotula .
& CLIPEUS. Vide Clypeus,
7 CLIPPALICANA GALEATA . Vide Scriptura .
q CLIPSTERIZARE , Per foramen in anum aliquid
immittere . Papias MS.Legendum eſſet Clyſterizare à
Græcorausip,Clyſter,Clyiterium.Cæl. Aurel. Acut. 2 .
38. Phlebotomare & Clyfterizare ,
CLIQUETUS,Peſfulus verſatilis, Gall. Loquet',
alias Cliquet.Conſtitutiones Domni Valentini Prioris
de Charitate an . 1416. Refeftorarius ſemper teneat bo
ſtium refe torii clauſum cum Cliqueto
fCLISCISCERE.Disjungere.PapiasMS.cum ve
teriGloſſario San -German.MS.n.5oi.
I CLISSUS , eſt Vis occulta hinc inde vagans rediens
que , ut virtus radicis primum in caulem deinde in radi
cem . Roch le Baillifin Diction. Spagyr . Petrus Pote
rius in Pharmacopola Spagyrica : Clylus,Unio quedam
omnium virtutum cujuslibet plante,in tribus primis ſub
ſtantiis exiſtentium ,fulphure,Sale & mercurio , ex fin
gulis plantarum partibus ſeorſim eductis .
ICLISURA ,f.pro Clauſura,Anguſtusmontium a
ditus. A &ta SS.Junii co.s.p.188.de S. Joanne Epiſc.Got
thiæ: Intercedere montes Caucaſios, in iiſque eſe Clifu
ras,feu anguftum tranfitum ,conftatex Theophane.
Ee 2 CLI
 655 CLI
9 CLITA , Crates . Vide Clida poft Cleia .
CLITONES,non modo Regum primogenitos, quod. bumillima feu extrema ſervitute deje &tus exhibuit. Alias.
vult Spelmannus , fed univerſim filios omnes , appella CLOACARIUS, A :JMCounat,in Gloſſis MSS. Carceris
runt Anglo -Saxones, tanquam Kaestous, id eſt,incly-
i tos, claros . Lexic.Græc. MS. Reg. Kartos , d'usogą .
Joannes de Janua : Clito , filiusRegis, vel Imperatoris ,
qui multa reſplendet nobilitate , à cluo, cluis proſplen-
deo. Gloffæ Saxonicæ Ælfrici: Clito, Ædeling.In Char-
tha Ethelredi Anglor. in Additam . ad Match . Paris
pag. 158. Ethelftanus , Ecbryth , Eadmundus , Ead- Ead
ward ; Eadwig , ego Eadgar , cum Clitonis epitheto
ſubſcribunr, qui in aliis , quaslaudat Watlius , fe Re
gis filios appellant. Exſtant apud Seldenum in Notis
ad Eadmerum Eadgari Regis Statuta pro Reformatio-
ne Monaſteriorum , quæ in huncmodum ſubſcribuntur.
Ego Eadgar, &c. Ego Eadmund Clite legitimuspræfati
Regis filius crucis fignaculum infantili florensætate pro-
pria manu . Ego Eadweard eodem Rege Clito procrea
tus præfatam patrismunificentiam crucis figno conſoli-
davi.Radulphus de Diceto in Abbrev.Chron.an.1037:
Innocentes Clitones Aluredus , Edwardus Ethelredi
Regis quondam filii : qui Clitunculi dicuntur Simeoni Confrontatis adjacentiatis inter terram di&ti Domini
Dunelm . de Geſtis Regum Angl . an . 1017 : Rogerus Petri ex parte una & vineam Guilbermi Sabaterii ver
Hovedenus an.918 . Clito Etbelwardus Regis Eadwar- fus quamdam Clocam ſupra ſeram .
di Germanus ... defun &tus eft . Vide eumdem an 957. & 2. CLOCA, CLOCCA ,Campana : noftris Closbe.Pa
pag. 436. & 438. Simeon Dunelm . de Geſtis Regum
Angl.an.860.& 866. Elfredus Clito. Ann . 866. Elfre-
dus, id eſt Clito Adeling: ubi emendat Somnerus, El-
fredus Clito , id eft ,Adeling. An.955 . Cujus fratruus
Clito Edvius , Regis ſcilicet Eadmundi ... filius . An .
957. Suus germanus Clito Eadgarus ab iis Rex eligitur.
Ordericus Vital. lib . 5. pag . 566. Tunc Aluredus , cu
Eduardus Clitones in Anglia exulabant.Lib.7.pag .655 .
Canutus ... Edmundum ac Eduinum Clitonem Edri-
ci dolis peremerat. Lib . 8.pag.672 . de Henrico poftmo-
dum Rege Angliæ : HenricusClito Conſtantinienſis Co-
mes in Angliam transfretavit . Et infra pag. 689. Eo-
dem tempore Conſtantinienfis Henricus Clito ftrenue re-
gebat . Lib . 11. pag . 838. de Guillelmo Normanno
poftmodum Flandriæ Comite : Robertus ( genuit) Guil-
lelmum Nothum , qui genuitRobertum patrem Guillel-
mi Clitonis . Deeo lib . 12. pag. 854. Ibi Guillelmus
Clito Rodberti Ducis Normannorum filius armatus eſt .
Infra : Guillelmus quoque Adelingus Guillelmo Clitoni
confobrino ſuo palafridum quem in bello perdiderat re
miſit. Eidem Guillelmo Clitonis epithecon tribuunt
Chronica S.StephaniCadomenf. ann.1110 . Fridego-
dus in S. Wilfrido cap. 21 .
Inferias cefo dantes mærendo Clitoni .
Vide Monaſticum Anglic. tom . 1. pag.17.203 . &c.Sel-
denus, & fupra in Adalingus.
CLIVANUS . Vide Clibanus .
I CLIVATIUS,Fornax .Gloff. vet. MS.Sangerm .
n.501. Lege Clivanus, vel potius Clibanus.
T CLIVIOR, Nobilior. Gloſſar.Iſid. Lege Cluior à
Cluis infra in Cluere,niſi mavis cum Martinio Clivior
cffe tanquam Celſior à Clivo, qui eſt excelſior terra .
CLOACA, Latrina.in Chronico Montis- Sereni an .
1183. Hiduo in Cloaca, quz erat in extrema parte domus
( quæ deciderat)merſi ſunt . ( Sepulcrum , in Vita Ș.
Turiavitom. 3. SS. Julii pag. 618. devotis precibus de
morte ad vitam revocavit puellam , jam alienis ad Cloa-
cam greſibusproperantem . ]
CLOACARIA O immunda loca > in Visa B. Caroli
Comitis Flandriæ tom . 1.SS. Martii p. 207 .
CLOACARIUS, Qui latrinarum Monaſterii curam
habet , vel ut eſt in Mamotretto ad Legendam S. Hip-
polyti, Qui purgat cloacas.Vita Godefridi Comitis Cā
pebergenfis c.37 .Sed minimum eft hoc humilitatis indi-
cium , quod aliquando etiam ad confutandam ſuperbiam
CLO 656
noftram filere non poßum, ſe Cloacarium domus noſtre
cuſtos, fed præſertim carceris iſtius partis ,quam Balle
folje, noſtri dicunt .
CLOACARE, Manure:rgin Glof . MSS.apud Voffium :
commaculari,quippe, & confpurcari dicuntur quiin
cloacaslabuntur . [ Feſto Cloacare eſt inquinare . ]
I CLOAX , x.aven10xăs , Canaliculus.Supplem . An
tiquarii . Forte leg . Cloaca .
CLOBO.Anniverſarii Eccleſiæ Alaman.Reſignavit.
decimam perfolventem 7.maltrafrumenti & 6.Ciobones
lini. Globos forte.In Glon . Græc . Lat. xac Bis, eſt cavea,
Zwy pérov oppfo , quomodo xrwBior interpretatur Eu
Itachius ad Dion.p.135.qua voce utitur eciam Laonicus
lib. 2. pag.40.edit.Genev. præter Oppiani Scholialten
laudatum à Meurfio .
1. CLOCA, pro Cloaca, Sibene conjecto , Folla
major in agris, per quam eluuntur imbrium aquæ .
Charta permutationis inter Petrum deFerreriis, &c .
an . 1304. ex Archivo D. Marchionis de Flamarens :
pias : Amplare , ris,( leg . applare) Cloca, Signum ,Cam
pana . Capitul.Caroli M.ann.789. cap.7. Vi Clocce non
baprizentur.S.Bonifacius Moguntin . Epiſt.9 . Etfi vo
bislaboriofum non fit, ut Cloccam unam tranſmittatis
Ibidem Epift .89. Clocam , qualem ad manum habui,tuc
Paternitati miltere curavimus.Alcuinus Poem.203 .
Semper in æternum faciat hæc Clocula tantum
Carmina , ſed reſonet nobis bona Clocca cocorum .
Vita S.AnſchariiArchiepiſcopi Bremenfis num.54. In
Super etiam , quod antea nefandum Paganis videbatur,ut
Cloca habereturin Eccleſia ,conſenſit. Vita Aldrici E
piſc.Cenoman . pag.126. Plenam đã legalem veſtituram
per Cloccas & oftia ſenioris ipſius monaſterii ... Solemni
ter fecerunt.Hariulfus lib.2.Chron . Centul.c.io . Cloc
caria auro parata3.Cloccæ optimæ 15. cum earum circu
lis, ſkillæ 3. Vita S.Remberti Archiepiſc. Bremenſ.n .
8.Signumque Ecclefiæ unum,quod nos Cloccam vocamus.
Tabular. S.Remigii Rhemenlis: Cloccas 3. demetallo
Anonymus Thuanus MS.
1.de ferro.
Dic Cloquam turris , fi fcalam , teftamque limacis.
A Saxonico Clugga deducit Somnerus;alii a Germani
co Clocke,Campana . Jacobus Bourgoing lib.de Orig. &
ufu vulgar . vocum p.66 . à Græc.xexante ,vocare :vel à
glocitu gallinarum , & c. Anglo -Britannis,Clocc,eit Ho
rologium , Cloch,Campana, nola ,Clochdy ,Campana
rium . Apud Somnerum in Gloff.Saxonico ,Cloccan ,eſt
glocire,glocitare,fingultire,bombum five ſonitum ede
re : ſed has fortean voces à Germanico Clock hauferano
Anglo -Saxones,atque hi etiam à Latino , Glocire , vel
potius ab ipfo fonitu .
CLOQUEMANNUS, Presbyter, cui campanarum Ec
cleſiæ cura, eafq; pulfare incumbit :ita etiamnum appel
latur,in Eccl.Ambianen.Tabular.Epiſcop.Ambian.an .
1327. Item ſuper alia captione Thome Cloquemandi og
ſex pulſatorum di&tarī campanarum ,& c.Ita dietusqua
ſi bomocampanarum.Id enim ſonac vox man. Ubi obfer
vandum præterea dici præfectum cæteris pulſatoribus .
(Statuta MSS.Capituli S. Audomari.Cloquemannus qui
in Vigiliis , do Commendationibus tenebitur ſolemniter
pulfare, habebit quatuor ſolid .Pariſienſes.Item cum ad
Præpoſitum pertinet ponere Cuſtodes,fcilicetMajorem ego
Minorem & Campanarium Gallice, Cloqueman , cuſto
dire ,vel facere cultodire periculo fuo jocalia , Reliquias,
&c. ] Vide Campana & Campanarius .
CLOCQUEMANI , Pullatores quilibet campana
rum .
 657 CLO
rum. Obituarium Ecclefiæ Morinenſis fol. 34. Haben
bunt Clocquemani Ecclefie onus ipfum accendendi & ex
tinguendi finitodicto Salve. Et fol. 39. verſo Clocque-
manis ad onus titubandi groſſam campanam ,ut moris eft,
12. den . Occurrit ibid. fol. 36. & 42 .
Glocca,Idem quod Cloca, Campana . Antiqu. Ful-
denſes lib.1.Tradit.46. Duo tintinnabula, una Glogga,
duo ſcrinia. Lib.z.Tradit. 39.Glocke4. & unum tintin-
nabulum , &c. Rhabanus in Epiſt.ad Simeonem : Mitto
vobis unamGloggam , ego unum tintinnabulum.Ita etiam
Eigil in Vita S.Sturmii Abbat. Fuld. c. 24.
GLOCCA , in Vita S.Vnebaldi Abbatis Heidenhe-
menſis cap.25 . Ilha Glocca in Ecclefia fine manibus ho-
minum ... je commovere cæpit.
TCLOCCUM, in Vica S.Bonifacii Archiep. tom . 1 .
2 SS . Junii pag . 472 .
CLOCHA , in Actis S.GolvenniMSS .& apud Lind-
vodum Provinciali Cancuar. pag. 123. Clocha banni ,
quę pullabatur dum Princeps viros nobiles ad militaria
munera convocabat, apud D.Bruſſel com. 2. de Feudo-
rum uſu pag.721 .
KLOCKUM ,in Vita S.Liobæ Abb.c.6.Vide Crocen .
CLOCARIUM ,CLOCCARIUM ,Gall.Clocher, Campa-
narium.Gloffę MSS.Toral,ſedes vel Clocarium ,vel lon-
ga mappa . Vita Aldrici Epiſcopi Cenomanenfisn.44 .
In præfata ſeniore matre Eccleſia Civitatis duodecim
figna ex metallo optimo fundere, & formare ſtuduit ,que
in jam di&ta Ecclefia decenter in Clocariis collocavit.A
demarus Caban. Ibidem Clocarium incæptum eft . Gau
fredus Vofienſis lib.1.c.40. Signa Clocarii,clauftra, offs
cine ... igne cremata ſunt. Adde cap. 66. Chron. Dolen
fe ann. 1210. Cecidit Clocarium Dolenſe. ( Hariulfus in
Vita S.Angilberti Abb. inter Acta SS. Benedi & t. ſec . 4.
part. 1. pag.116. Cloccaria aura parata tria ,clocce opti-
me quindecim , & c.] Occurrit præterea non ſemel apud
Henricum Knyghcon . in Chron. & in veteri Charta a-
pud Puricellum in Ambroſiana Baſilica pag .668. 671.
673. [ necnon etiam in Chron. MS. Ytherii Monachi
S. Marcialis Lemovic. ad ann . 1214.inter Fragm .Hift.
Stephanorji noſtri tom. 1. & in antiquo Regeſto S.
Marcialis Lemovic. an . 1222.)
CLOCHERIUM ,apud Nangium in Chron. an. 1283.
[ & in Charta vilicationis Monaſterii Caftrenfis an .
1261.ex Archivo S. VictorisMaflil. ] Cloquerium , a
pud Gariell. in Epifc. Magalonenfib. p. 143.
& CLOCHERI ABBAS, Idem qui Cloquenannus , in
Charta Ecclefiæ Anicienſ. ann . 1312. Vide Abbas Clo-
cberii .
CLOQUERIUM ECCLESIÆ , apud Edm . Marten .
tom . 1. Anecd. col. 783:
3. CLOCA , Veltis ſpecies, quæ equitantium & pe-
regre euntium propria fuit: ſic nuncupata quia forte
campanæ aut circuli ,uci apud Græcos Cyclas , fpeciem
referebat, quæ in ſuperiori parte ſtrictior , in ima lar
gior , circulum quodammodo formabat , cujuſmodi
Flandrenfes Domicellæ , utuntur . Angli etiamnum
Cloake pallium vocant. Scacuta Hofpitalis S.Juliani,in
Additamentis ad Matth. Paris pag. 164. In equitando
Cloca rotunda competentis longitudinis , capello nigro ,
freno, calcaribus,botis ,aliis ornamentis utuntur.Sta-
tuca Synodalia Guillelmi Majoris Epifcopi Andegav.
ann.1298. Inhibitum ( fuic ) ne Abbates, Monachi, Prio
res , & alii Religiofi, qui ſecundum inftituta majorums
cappas claufas de panno nigro deferre tenentur , boucias
O Clochias deferre præfumerent , & c.Occurrit ibi rur-
ſum . [ Teſtamentum Pauli Epiſc. Maffil. ann . 1433.
ex Archivo ejuſdem Ecclef. Item legamus Clochiam no
fram , tunicam noſtram raftacii foderatam , & *c.]Char.
ta fundat. Hoſpitalis S. Joannis in civitate Cowentriæ
in Angl . tom.2. Monaft, Anglic. pag. 430. Sorores veu, ieucan bannatam furnos, molendina ,
Tom . II.
CLO 658
lo albo utantur cum togis, Oʻnantellis talaribus , vel
Clocbis claufis , cum proficifcuntur , quibus etiam ubi
cumque fuerint extra domum religioſe utantur . Conci
lium Londinenſe an.1342. can. 2. de Clericis : Epito
giis ac Clocis furratis uti ... non verentur .
Andegavenſe an . 1365.can.2o. de iiſdem : Nec clamy
des fixas ſuper bumerum , fed claufas , largas , longas e
honeftas, nec Clocas, ſericatas five conſutas de ferico al
terius coloris quam fuerint Cloca vel mantellus feu cap
pa , deferant . Cap. 19. Rotundellos appellavit :ex Gal.
lico forte Rondeaux. Computum Scephani de la Fon
taine Argentarii Regii an . 1351. Capite des Pennes buvo
Fourrures pour le Duc d'Orleans. Pour fourrer 2.paires
de robes de 4. garnemens cbafcune , & c. Pour le 2. Jurcos
de chacune robe 2. fourrures de mens vair tenant cha
cune 240.ventres,manches 50. chaperon 100. la Clo
che 280. Infra : Pourfourrer ſa robe de Noel , c.Pour
les deux ſurcos deux fourrures demenu ver , tenant cha
cune 240. ventres , pour manches so. pour le chaperon
100.0 pour la Cloche 306. Alibi : Une livre d'or de
Chippre en canet pour faire rubans aux Cloches de Nof
ſeigneurs . Ibidem : Pour 8. letices là pourfiller les Clo
ches d'icelles robes . Computum incipiens 28. Aug.
1350. Pour tondre deux marbres bruns de Saint Omer,
pour faire Cloches à chevaucher auſdites Damoiſelles
Vide Rotundellus .
CLOCERIUM, Dimidius denarius. Ugutioni.
1. CLOCHA, Campana . Vide in Čloca 2 .
2.CLOCHA ,CLOCHIA,Veſtisgenus.V.Cloca 3.
CLOCHERIUM . Vide in Cloca 3 .
I CLOCHONTI,Pulfans,CLOCHỌT.Pulfat . Vi
de Pulſare ſigna , campanas.
CLOCIRE. Alexander Jatroſophiſta lib. 1.Paſſion
cap. 102. de ſignis Hydropilis : Aſchitem ergo ſciascum
venter repletus humoribus , quaſi in utre aliquo huc il
lucque commoto Clociendo decurrit . Ubi Gloſe MSS .
Cloco, clocis, verbum fa &titium : clocit enim venter in .
aſchite , ideft,fonat ficut aqua in utre.Vecus Epigram
malib . 4. Epigram. veter.
Percutit o frangit vas , vinun defluit, anfa
Stricta fuit glut glut murmurat unda ſonans .
CLOCQUEMANI, Pulfatores campanarum .
Vide in Claca 2 .
CLODE, Clam , occulte . Papias MS.
T CLODELLUM , in Chartis Dumbenſibus eft
Praculum clauſum aut etiam quilibet parvus fundus fe
pibus vel muris clauſus. Codex cenfualis Calomoncis.
Item unum Clodellum prati fitum , & *c.
& CLODICIUM ,Idem quod Claufum , Ager ſepi
bus vel muris clauſus. Donatio anni 1205. apud Lo
binellum tom . 2. Hiſtor. Brican.col. 389. Dono iterum
totum Clodiciun meum de Barbaſtre , & totum Clo
dicium meum de Hero inſula , quod vocatur Clodicium
domine Gelofa , & terras que dicuntur les Isleas ditto
Clodicio proximas .
CLODIS . Vide Clodus .
CLODIT.Papias : Clodit, fabricat, excutit .
CLODUS,pro Claudus , in Edicto Rocharis Regis
Longob.tit.121. 9. 19. ubi Lex Longob.lib.z.tit.6.g.6 .
Claudus præfert.[ Murat.ex MS. Čackedralis Murin .
Cladis.]Noſtri olim Clos, hacnotione efferebant.
legit
CLODWITH.Charta Henrici I. Regis Angl.tom .
1. Monaftici p. 133. Retineo etiam in dominio meo meas
domos villa ... O habeant focam ,ſacam ,& tol & theam ,
@ infangbenetbef & grithbritha ham ſocne , Clod
with, fortall,&c.
CLOEA,Crates,Gal.Claie,alias Cloie . V.in Cleia ,
CLOERIA . Libertates MSS. Villæ S.Deſiderii in
Campania an. 1228. Retinuimus autem nobis infra
balas , Cloerias
Ee 3 lau
 CLO
659
Oſaulos, į bæcbannalia erunt :domino, nec aliquis
præterquam nos infra leucam bannatam furnos , molen- in Tabulario Calenfi p.190.an.1206. Recipiant decete
dina , Cloerias, halas habere poterit ,exceptis Cloeriis. fo ... tertiam partem unius donarii de fuo Ciofo . Charta
quetempore literarum iftarum infra leucam bannatam
confefte erant . Ubi Cloeria viderur fumi pro -Claufe-
ria , ſeu loco clauſo .
CLOES,Pluvia, vel navigium , in Gloſ.Ifid. Folles,
vel pluvia,apud Papiam ,& Ugutionem .[Conſtantien-
fis, Clues, Polles, pluvia .Monſtra bæc funt,inquit Grę-
vius, quæ ego non domo . )
9 CLOGGISSTANNI, Maſa ſtanni ſic di &ta, niſi
fallor, quod ad inftar Clogge vel cloccæ ſeu campanulæ
ſit exterius efformata . Charta Henrici VI. Angl.Re-
gis pro Olivero Batirsby Armigero : Licentiam dedi
musprefecto Olivero , quod ... quingentas pecias five
Clogges ftanni... abſque coſtuma...ducere , & cariare
valent . Vide Cloca 2 .
1 CLOIA, Crates . Vide in Cleia .
CLOPPUS, Xands in Gloff.Lat.Græc.[ ex molémis
inquit Martinius. Hinc noſtriClopiner, pro Claudica
re. Lex Alamannorum ex Cod. Corbionenfi apud Ba
1 luzium cap . 65.9.31 . Si quis alium in genuculo placa-
verit , ita utCloppus permaneat , & * c. Edit us Claudus
habet . Capitulare de Villis cap. 23. Ethabeant ( Judi
ces in unaquaque villa ) quando fervierintad canes dan
dum , boves Cloppos, non languidos , & vaccas, five
caballos non ſcabiofos, aut alia pecora non languida :
ubi legendum , non cloppos . Philippus Mouſkesin Ca
rolo Magno :
Et li commanda que tout cel
Nefranc , ne fierf, ne bon , 'ne vil ,
NeClop , ne rous , ne blanc , ne noir ,
Qui vourroient a Ais manoir ,
De tous uſages fuſent frans,
Joannes Le Gogue in Hiſtoria MS. Principum de Deols
in Biturigibus: Deſon eſpèe tellement le frappa ou piè
devers le talon , que lout le temps de ſa vie en va clocher,
elle pour ce fuſt appellè le Cioup deChauvigni.
9 CLOQUA, Campana . Vide Cloca 2 .
CLOQUEARE CRYSTALLINUM ,Maſula cry-
ſtalli ad inſtar turriculæ ,Gall.Clocher,efformata. Pro-
ceffus venerab. Mariæ de Malliaco tom.z. SS .Marcii p.
755. Duo dentes fibicontulit do donavit una cum Clo
quearibus cryftallinis , ad faciendum unum vafculum
pro dentibus prædi&tis bonorifice reponendis.
G CLOQUEMANNUS , Pullacor campanarum .
Vide Cloca 2 .
1. CLOQUERIUM ,Campanile.V.in Cloca 2 .
7 2. CLOQUERIUM ,Cochlear, ut puto . Statuta
Monafterii Lirin.MSS .ann.1453. Item tenetur provide-
recoquine parafidibus,pifforiis,graſeleris et Cloqueriis,
tam magnis quam parvis, ollis, & * c.
I CLORES, ámzĘ dºve le .Gloff. Lat. Græc. Japix
ventus
I CLOSARIUS,ab antiquo Gallico Cloſier ,Cuſtos.
Chartam Terbaldi Comitis Blefenfis in Charculario
Dunenſi ſubſcribunt poft alios , Willelmus de Coldreto,
Lotherius famulus de Camartio, AlbericusCloſarius.
CLOSELLUS,f.Agnellus clauſus ſepibus vel mu-
ris . Vide locum in Salorgia .
CLOSTRUM , Clauſtrum , Kasi3 por . in Glof .Gr.
Lat. Ibidem , 'a id of 1105,Cloftarius.
F. CLOSTURA,Septum ,Gall.Cloture.Charta Ro-
berti Rotomag. Archiep. in Hiſt. Harcur. tom . 4.pag.
1386. Itaque confirmamus eis in primo locum , o fellion
nem ipfius Cænobii ... omnem terram circa nemus , ficut
Clotura protenfaeft .Similia habes ad calcem ejuſdem
tomi
Mariin Charta Nicolaid'Eſtouteville pro Abbatia S.
æ de Valemont ,
& CLOSUM ,Closus,Gall.Clos. Locus ſepibus vel
CLO 660
muris clauſus. Litteræ Vicarii Archiepiſcopi Rorom .
Richardi Regis Angliæ pro Abbatia de Bono-porcu in
Hift.Harcur.to.4.p.1404. Dedimus etiam omnesvineas ,
quas babebamus apud Guanerem cum pertinentiis ſuis
i totum Clofum de Lere cum fuis pertinentiis . Enume
ratio reddituum Ecclefię Nobiliac.apud Stephanoriam
tom . 3. Antiquit. Pictav. MSS. Clofus, ubi vince fole
bant coli, proprie eft Abbatis . Pluries occurric in Rege
ſto 87.Chartophylacii Regii . VideClaufum .
T CLOTHESAKKES, Species panni feu relæru
dioris , Anglisenim Sack -clotheſt Saccus ſeu cilicium
textum . Charca Richardi II.Regis Angl.an . 1393.2
pud Rymer.to.7 . p.745. pro Duce Britanniæ : 15.ulnas
de blanketo , 15. ulnas de nigro , 16. ſellas , 10. Clotbe
fakkes, duo paria cofrarum .
CLOYPHA , Tegmen capitis.Vide Ouphin lin . Hoc
porro tegumento .
9 CLOYSIO . Vide Clauſio ,
CLUARIUM,Locus ubi ferrantur equi , à clavis in
quos Galli Clous vocant.Hiſtoria Fundacionis Priora
tus Wellebecenſis in agro Nothingamenfi in Anglia co .
2. Monaſtici Anglic . p.598. Tenuit duas carneatas tey
re de Domino Rege in Capite protalifervitio ; deferen
do palefridum DominiRegis fuper quatuor pedos de Clu
ario Domini
Domini Regis , quotiefcumque ad manerium fuuna
deMaunsfeld jacuerit : Oʻſinclaudet palefridum De
mini Regis, dabit ei palefridum quatuor marcarum . Ubi
inclaudare,eft noftrum Enclouer.Speciesporro Sergen
terie hifce verbis defcribitur .
CLUBUM ,Græcis Recentioribus * 29305 & xxs
B3 , Cavea ,carcer chlatratus . A &ta SS .Februarii toin .
2. pag.772.in Vita S. Auxentii Archimandritæ ex Gen
tiano : Juſiteis ædificare Clubum extra cellam , in quo
etiam fuit inclufus. Henfchenius habet : Juffit eis edif
care parvam cellam 09.ſeram extrinfecus apponi cellee
in qua etiam fuit inclufus . Græcum eſt :ikea voivirtois
κελλιον οικοδομή σαι μικρόν , κα : κλουρον έξωθεν το κελλυ ,
dva
mjerenadiosa. Hinc patet Græco magis congruere
verſionem Gentiani. Iterum legitur voxno pro
cellula in ead . Vita .
CLUECLANCUS. Vide poſt Cluere .
© CLUEDE , f. quoddam pondus. Codex MS. con
fuetudinum Ecclefiæ Colonienfis è Bibl. Cathedralis
Atrebat. Adlumen dormitorii29.Cluede ſepi, id eſt, ſebi.
I CLUENCUS.Vide Clueclancus polt Cluere .
CLUERE , Pollere , excellere , vigere , protegere ,
Papiæ . Zixylanes EpiſcopusToletanus in Vita S. 11
defonſi Epiſcopi Tolet. Cujus ftatim virtus enucleata
Cluensin Jede Romulea refalfit. Epitaphium Aligerni
Abb . Caſin .
Nativa bonitate Cluens fummus& inclitus orbi .
Dudo in Præfat. ad Acta Norin .
Qui bonitute Cluens doo pietate .
Occurrit apud veteres Scriptores non femel . [ Glaber
Rodulphus Hiſtor.lib.3. apud Ducheſnium com.4. Hift.
Franc . p 29. ( Quod Monaſterium Cluniacum ) ex fitu
ejuſdem lociadclive atq; humilitate fortitumeft nomen :
vel etiam quod aptius illicongruit à Cluendo di&tum ,quo
niam Cluere creſcere dicimus. ]
Cluis.Gloſſar.Arabico -Lat.Cluis ,nobilis. Panegy
ricus Berengarii Augufti :
Stoicushic nofter, Cluibus quia pollet Athenis .
Vita S.Gudilæ Virg. n . 21. Utdecebatperfonam Cluen
tiſſimæ propaginis .
CLUENTIA.Jonas in Præfat.ad Vitam S.Columbani:
Seu plerorumq; quosCluentia memorabiles reddit.Etin
fra:Cluant alii ſi dignum imitatione quid geſſerint.
CLUVIOR . Nobilior, Iſidoro & Papiæ .
PRÆ
 660
661 CLU
Plovom
decen
PRÆCLUIS , Inclytus, valde gloriofus , eidem Ifi-
doro . Aliæ Gloſfæ : Preclues , prænobiles . Preclui-
portun bus, boneftis. Martianus Capella lib.t.
inent, Paret Præcluibus libens profatis .
fuss, Dudo lib.3.deMorib . Normannor. Richardus juvenis
Præcluis . Utitur etiam Thiotfridus lib.2.cap.s.
nume
CLUECLANCUS, Gloriofus, famoſus . Vox com-
ocian
pofita ex Cluo & Klang Germanico , fonitns , Sonus ;
fole
clangor : Cujus gloria & laus per hominum ora cum ſo-
eges nitu volitat . Fortunatus lib.6.carm.12 .
zru Núc cape parva cate, pollensClueclanceDynami,
rium Clare decore tuo, clare favore naco .
Quæ quidem vox reſtituenda etiam videtur libr. 6.
carm. 22 .
ibaas
Promptus in effe &tu Sigoalde benigne Cluence .
Clooke
Hodie edit. Clienta : tametfi non diffiteor Clienta ve-
teres , atque adeo ipfum Sidonium dixiffe pro Clien-
te . Vide Savaronem ad lib. 2. ejuſdem Sidonii E-
piſt. 2 .
CLUES , Vide Cloes .
EVIS
9 CLUIS . Vide in Cluere :
jora
CLUISELLUM , Agellus clauſusin quibuſdam
210, Inſtrumentis Dumbenſibus . Vide Clodellum .
ter
CLUNA , Simia . Feſtus : Clunas , Simias a
'clunibus tritis dictas exiſtimant . Adjective ſumit Fa-
Ju
ber in Theſauro , Clunas fimias , doc. ac ſecus alii . Vi-
de Clura .
CLUNABULUM ,[CLUNACLUM ,CLUNACULUM .]
i
Papias, ex Iſidoro : Clunabulum , dictum quod ligetur
ad clunen , ideft , pugio . Eſt enim parvus gladiusla
teri adherèns , vel fpata . Glof .Ælfrici Saxonicum :
Pugio, vel Clunabulum , ſtæf lithére, vel hypeſex .
1.
[ Feſtus: Clunaclum , Cultrum fanguinarium di&tum ,
vel quod cluneshoftiarum dividit, vel quia ad clunes de-
pendet . Gellius eadem notione uſurpat Clunaculum .
A Vide Cluniculum . Græci recentiores appellant napro
unie.ov : ]
CLUNAGITAR . Catholicon Armoricum : Lae-
E
paff , Gall.Clunagiter, Lat. Clunagitare . [ Armori-
ote cis Laezaffeſt Relinquere , dimittere . ]
4 CLUNAR , xestisden :pav. Gloir Lat.Gr . Hor-
dei corticula . Fefto, Clume , 'Folliculi ordei .
T CLUNIACENSIS MONETA. Vide Moneta Ba-
vonum .
elis CLUNICULUM , Enſis , Spatha , Tplendona
bi quod pendeatà clune ; vel quod defendat . Et Clunicu
lum etiam dicitur foramen quod fit in camiſris femina-
rum circa inguina , velgeneraliter quod fit in pannis ea
1 fum circalatús. Ugutio , à quo hauſit Joannes de Ja-
to nua . Clunaculum habet Feftus, ( mihi Clunaclum , ut
! Clunabútum . Ifid .Gloff.Sica , Cluniculus, macbæra,
Splendona . ]
CLUNIFRAGIUM . Gariopontus lib.i.cap.12.de
Melancholia : Et fitex veneni potu , vel canis rabidi
morſu , vel ex frequenti Clunifragiorum ſeu calidorum
be antidotorum acceptione .
31 T CLUPEUM . Vide Clypeus:
1 CLURA , Simia quie cumcauda eft . Vecus Gloff.
2 San-German.MS.n.501.Ex xoddpte ;Cauda carens de-
ducit Faber , apud quem Gloff.vet. Ctura , 199x @ .
Cluria , ksptosigor @ Supplem :Antiquarii: Clura,
xspxotina , wisaxlg , Simia .
i . CLUSA , Idem quod Clauſura , Anguftus mon
tium aditus. Charta Aiſtulfi Regis Longobard. an .
753:apud Ughellum to.2. pa.107.In quibuslibet locis egy
civitatibusfeu Cluſis regni noftri. Eginhart. an . 817.
Omnes aditus, id eft , Cluſas, quibus in Italiam in-
tratur, impoſitis firmavit præfidiis. Luitprandus lib.
1.cap.2.Quibuſdam namque difficillimis ſeparata (Hun-
garia ) à nobis erat interpofitionibus ; quas Clafas nomi-
CLU 662
ndt vulgus . Eadem habet cap.s.ut & Adelbodus Tra
jectenlis Epiſc.deGeſtis S.Henrici Imp.p.459.Lamber
tus Schafnab.ann. 1077. Omnes vias , omneſque aditus ,
qui ad Italiam mittunt , quos vulgato nomine Clufas
vocant, appofitis cuſtodibus anticipaffe, Oc. Chron .
Hildesheimenfe an.1133.Cum ad locum quendam per
venißet, quipropter fitusanguftiam Clus , quafi pre
cluſus vocatur : quippe ex una parte excelfiſmo monte
adjacente , exaltera parte profundiſſimo flumine curren
te , via in medio 4. feu 5.itinerantium fimul ſpatio pa
tente . Ditmarus lib.6 .Montem Clufistfuperpofitum oċ
cupabat. Supereft etiamnum caftrum Clufæ nomine in
præruptis & altis Rhodano imminentibus ſaxis poſi
tum , de quo Hiſtoria Epiſcopor. Autiſod.cap. 54. &
Rhellicanus ad Cæfaris lib.1.de Bello -Gall. illud idem
quod Ennodius Cluſuras vocat . Utuntur præterea hac
voce Nicolaus I. PP.Ep.27.Anaſtaſius in Stephano III.
PP.p.84.86 .Annales Francor.an.755.773.Fredegarius,
Hincmar.Opuſc.9.cap.6. Arnoldus Lubec.lib.7.cap
. . 20 .
Edit:Lindenbrogii, Rolandinus in Chron.lib.4.cap.13.
Milo in Vita S.Amandi Epiſc. Traject. n . 6. Metropol.
Salisburgenſis to.2.pag.208. Chron . Petri IV. Reg . A
rag.lib.3.cap.22.& c.
03 Non ſolum anguſti montium aditus olim diétæ
ſunt Clufe , fed quandoque etiam munitiones & foſfæ
quibus caftra circumdabancur aliaque loca opportuna .
Id conjicere eft ex Anaſtaſio & aliis ævi medii Scripto
ribus : ait ille locis indicatis : Subito apérien's Clufas
fuper eos diluculo cum plurimis exercitibus ifruit.... ipſi
vero Franci introeuntes Cluſas cunétum foſfatum Longo
bardorum ... bſtulerunt. Quare ſubſcribimus Pithco
Subſeciv.lib.i.cap.14.dicenti: Imperatores Romaniba
buerunt in limitibus tu ex upoucou quæ ipſi Clufuras ap
pellant . Poſteriorum temporum Scriptores , ut Luitpran
dus, Ado , Sigebertus , 'cæterique fere ejus ordinis
Clauſas, Cluſas & Interpofitiones vocant . Id quidem
ab Hadriano inftitutum videtur , de quo Elius Spar
tianus fic fcribit : Per ea tempora alias frequenter in
plurimis locis in quibus Barbari non fluminibus , fed li
mitibus dividuntur , ftipitibus magnis in modum mura
lis fepis funditusja &tis atque connexis , Barbaros ſepa
ravit. He Cluſe propugnaculis quibufdam munite fue
runt , quæ Caftra de Caſtella dicuntur , unde & Caftel
lanus miles alicubi nuncupatur . Vide Martinium in
voce Cluſura .
CLAUSA , in Chronico Franc.edito à Lambecio lib .
2.Commentar.de Biblioth. Cæſarea p.372.
T 2. CLUSA , Agger , quo concluduntur aquæ ,
Gall . Ecluſe . Charta an.1171. inter Inſtrumenta to.4 .
Gall.Chriſt.col.21.Eoquoque tenore ſub ea conditione
concefla eft fratribus Ciſtercienſibus ipſa podelio, ut....
neque piſcationem babeant aque ; fed ipfam aquam , ſi
voluerint, per domum vel circa eam divertant, fine a
liqua tamen elevationealicujus Clufe , vel quolibet a
que retinaculo . Vide Exclufa .
CLUXA , Eadem notione . Chron.Mutinenfe ad
an.1325.apud Murator.to.II. col.11o . Merlos pontisde
Reno , ac ipſum pontem in tribus locis frangendo nec non
Cluxám Reniqua aqua labiturad civitatem .
TCLUSA , Pifcaria , feu locus in Auvio'ubi piſces
concluduntur . Charca Girberti pro Rotardo Abbat.a
pud Stephanorium to.3. Antiquit.Pietav.MSS.pa.328.
Et in fluvium Vienna cedimu's ribi'unam Clufam vel pi
Scatoriam cum omnibusmyfteriis a ſe pertinentibus.
9 3. CLUSA , Cellula in qua degicMonachus in
cluſus, Gall . Reclus. Georg . Chriſtian.com . t . Re
rum Mogunt . pag. 123.& 124 ex Chronico Mariani :
In Monajterio autem erät Paternus nomine , Monachus
Scotus multiſque annis incluſus ::: i in fua Cluſa
ambiens martyrium , combuftus eſt .... folutús de Clu
fa
 CLU
663
Ja in Fulds ad Moguntiam veni. Vide Claforium poſt
Inclufi .
CLUSARES ANGULI , apud Hygenum de Limiti-
bus. Latera Clufaria portio quadrata Clufaris apud
cumdem . Et cardinis omnes lapides in frontibus inſcri
bamus : reliquos in lateribus Clufaribus. Omnes enim
centuria fingulos angulos babent Clufares, id eſt , qui
Centurias cludunt.
9 CLUSARIUS,Exactor portorii,qui ad clufam ſeu
ad aditum ſedet ut vectigal à tranſeuntibus accipiat .
Locum vide in Pontonarius poft Pontaticum ,
CLUSELLA , Arx , caſtellulum in clufis ædifica
tum . Statutum Raimundi Comitis Tolofæ an . 1223 .
contra Albigenſes : Et omnes cabane ſuſpecte à commu
ni caftrorum habitatione remote , & Spelunce inforcia-
tæ , & Cluſelle in locis fufpeétis& diffamatis deſtruan
tur , vel obturentur ,
CLUSIATICUM , Tribucum quod penditur à clu-
fas tranfeuntibus. Charta Orton.III.Imp.ann.998. in
Bibl.Sebuſiana : Has igitur fupradictas valles cum Clu-
fiatico , quod folummoda exigirur de valle Saturiana
concedimus. Occurrit ibi non ſemel .
I CLUSINARIA , Virgo Deo facra recluſa , Gall.
Reclufe, quæ ſegrex ab hominibus in clufa vivit . A-
eta SS.April.co.2.p.724. A.de S.Wernhero : Catharina
de Ebren Trevirenfis diæcefis virgo & Clufinaria in
clufa B.M.Virginis .
CLUSOR , Qui gemmas auro concludit , in Gloflis
Arabico Lat.Andreas Mon.lib.z.Vitæ S. Ottonis Epi-
Scop.Bamberg.ca.46. Additque deſuaauri quantitatem
gemmas : Cluforen conducens , inſigne 300.argen-
ti marcas valiturum , ad bangrem utilitatem Ecclefie
fabricatus eft . Vide Incluſor.
CLUSOR STATARIUSapud Sidonium 1.8. Ep.6. qui
feras caſibus includit: verbum venatorum , de quo
Savaro ad eumdem Sidon ,
TCLUSORIA ARs , Quæ gemmas auro concludit.
Tangmarus in Vita Bernwardi apud Mabillon. in A-
& is SS. Benedict, ſec.6. part.z. pag.203. Fabrili quoque
fcientia & arte Clufaria amnique ſtructura mirifice ex
celluit.Ibid.p.205.Pi&turam vera fabrilem atqueClu-
foriam arten , de quidquid elegantius in hujuſmodi ar
teexcogitari , vel ab aliquo inveſtigari poterat , num .
quem neglectum patiebatur,
CLUSORIA , CLUSURIA , Idem quod Cluſa.No-
vella Theodofii de Ambicu , 15.Quemadmodura ſe mi
litum numerus habet, Caftrorun queac Cluforiarum ch-
ya procedat . MSS.habent . Lufuriarum : i quod reti-
nendum eft, Sunt autem Luforie naves armatæ , quas
in Danubio , Rheno aliiſque fluminibus confiniorum
ditionis fuæ habebant Imperatores , ad coercendas
Barbarorum incurſiones . Luforiarum cum Clufis nihil
eſt commune . ]
1. CLUSORIUM , Operculum , feu quod vas ali-
quod claudit in Vita S. Lupicini Abb . Jurenſis
num . 2,
3. CLUSORIUM , Idem quod Incluforium , [ ſeu
Clufa tertia notione. ] Vide in voce Inclufi,
CLUSTELLUM , Corollarium , fequela. Bo-
nifacius Mart.Ep.74. ex Hierolexico Macri : Et bre-
viter Cluftella cunéta concluduntur, Fruſtra de fide
Cathalica inaniter glariatur, qui dagma & regulam S.
Ms.Gemeticenſe anno-
Petri nga teftatur . Pontificale
rum circiter 700. in Oratione fupra Penitentes ; Et
preteritorum Cluſtella criminuma confringe .
CLUSTRUM , Kausiup , in Glor.Græc.Lar.
CLUSURA , Idem quod Clauſura , ſeptum , in Les
go Wiligoth.lib.8.tit.3.9:14.tit.4.9.29.
CLUSURA , elt etiam idem quod Clauſura , apgu
ftus montis meatus , Vide in hoc verbo .
CLY 664
CLUTUS, Nobilis inclytus, præſtans . Feſtus:
Clutun , Greci xavto! dicunt . Unde accepta prepoſitio
ne fit Inclutus, Eltà Cluere : quod vide fuo loco .
I CLUXA . Vide Cluſa 2 .
CLYDA , Crates , Gail.Claie . Vide in Cleia .
( CLYPEARE , Quafi clypeo protegere , defen
dere. Alta SS.Maii to.7.P.794.A.deS. Torpete : Loca
ipfius Baroniæ ibi in procin &tu exiſtentia , quæ ſub confs
dentia defenfionis...valebant Clypeari o in tuto requie
fcere : Abbo de obſidione Luceciæ à Normann.
Unius binc jaculum tranſmittitur os in apertum :
Quem ſubito conans alius Clypeare migrantem
Nempe cibum guftat primus quem repſerat ore .
CLYPÉATURA , ( Armatura clypei. ] Vide Hee
reſchild , lin.Herefcbil , ut habet Kylianus, & c.
CLYPEQCENTRUS , apud Anonymum derebus
bellicis, ſubjectum Notitiæ Imperii , eſt Parma , ſeu
Modicus clypeus , fixoriis minutis ad ſoliditatem ſuidi
ligenter munitus , qui in fronte tichodifri oppofitus, vel
in temene Jwſpenſus, munit inferius latitantes ab impetu
cominus venientium . Figura ibidefcribitur.
CLYPEUS , CLYPEUM , Armorum infigne, quod
in eo depingi ſolebat . Gloff.Lar.MS. Clypeum , ibi se
magines proponuntur . Ita porro neutro genere vocem
hanc interdum efferre Grammaticos obſervat Pollio in
Claudio . Caper : Clupeum , Image, Clypeus , xótis.
[ Ver.Gloffar.San -German .MS.num . 501. Clipeus , I
mago rotunda , in qua folum caput pingitur. ] Olim ve
roin Clypeis eorum , quorum effent , vel etiam avo
rum , imagines effingi folitas, colligitur paffim ex ve
teribus Scriptoribus, Tito Livio lib . s . Hiftor. Plinio
lib.35.cap.2. Silio Italico lib . 17. & aliis: qui quidem
Clypei, ' liquidem in templis appenderentur, aurei uc
plurimum erant, quod de Lucii & Caii Cæfaris Cly
pleisobſervat Xiphilinus ex Dione, & auctor Panegy
rici Conſtantino di & ti , de ipfiuſmet Auguſti ſcuto, lub
finem : Meritoigitur tibi, Conſtantine, & nuper Se
natus fignus
Dei dedit, & paulo ante Italia fcutum da
coronam cuulla aurea dedicarunt , ut confcientiæ debie
tum aliqua ex parte revelarent. Debetur enim o divja
nitatifimulacbrum aureum, a virtuti ſcutum , ego co
rona pietati . Atque in Clypeorum ejuſmodi dedicatio .
nibus epulas datas civibus docencinſcriptiones aliquot
veteres , 441-7.496.4.6 . Vide Salmafium ad Pollionem
pag.325.326.
CLYPEUS . Tabular S.Germani , Pariſ.an.1.253.Et
15. folidos Parif.annui reditus , quos percipiebant , ut
dicebant,pro Clypeo in Ecclefia B.Germani de Pratis . 1
CLYPEUS SEPULCRIS MILITUM APPENSUS , in 1
Legibus Henrici I.Regis Angliæ c.83 . Baldricus Abbas
Burguljenſis in Scutum Raherii viri fortiſſimi:
A Domino viduata tuo jam Parma quieſce ,
Cui par Reberio nullus erat dominus.
Mox :
Qui te conſpicient pro tanto Milite plorent ,
Tuque diu valeas in titula pofita .
Inſcriptio Clarevallenſis, in Nocis Claudii Menardi
ad Hift.Joannis Joinvillæ pag. 366. edit. poftremæ, de
Gaufredo Joinvillæ domino : Et pour cequ'il treſpaffa
cnla terre (Sainte ),ſans boirs de Jan cars, pour ce que
renommèe ne periſſe , en apourta lean cils de Joinville for
eſcu , aprèsce qu'ildemeura au fervice dou S, Roy Lau
xs outremer l'eſpace de ſept ans . Lidit Sires de Joinville
mijt fan eſcu a S.Lorent,afin queen priaft pour li . Ex
quibus colligicur ſcuta virorum nobilium cumulis jam
olim appenla , ac proindc eorum , quibus illa decorari
folebant , armorum inſignia : quod etiamnum fieri
paflim novimus. Id olim pariter in uſu fuiffe , ut ar
ma mortui fepulcro imponerentur, habet præ ceteris
Quintilianus Declam.369 . Quidam arma de fepulchra
viri
 665 CLY CNI 666

wiri fortis, ſuis conſumptis ſuſtulit , villor repofuit , confe & atur et fumos, paſciturque de Cniſis,
reus eft violati ſepulchri.Norum iſtud Virgilii6.Æneid . munt ardentia viſcera adhuc uda de ſanguine, a prio
At prius Æneas ingenti mole ſepulchrum ribushumecta de fuccis . Irridet Gentiles , qui Deum
Impoſuit ſuaquearma viro , obc. contineri alicujus alimonii genere ſtolide ſomniabant.
Morem eriam faile veteribus , cum militia fe abdica CNIUS . Glof .Ifid.Cnios, Tortiones indecentes.In

rent , armafua in Deorum templis ſuſpendere , addita Excerptis , Cinos . Martinius ſuſpicatur, à xvues, Sca
inſcriptione, pridem obſervarunt Lipfius ad Tacitum, bies , prurigo, Cnios dictos fuiſſe, velforte àxvi's, xvi
& Meurfius ad Lycophron.pag.251. d@ , Urtica . Gloff.Arab.Lat . ut jam fupra dictum eſt,
Clypeus , Prærogativa ac dignitas : Speculum Sa- Cinnus intortioris. Cinnos effe intortos crines latet
xonicum lib.i.art.3.9.2.Clypeus ſeu cingulus militaris nemini . An inde Cnii corrupte pro Cinni ? Tortiones
in ſeptimo terminatur: & primum habet Rex Romano- indecentesGloſſator fortaſſe dixerit cinnos arte compo
gam , ſecundum Epiſcopi , Abbates Abbatiſa, qui fitos e crinibus adjectitiis .
* Superilluſtres dicuntur : tertium laici Principes , ex CNODAX , apud Vitruvium , fibula eſt ferrea,ve
quo fa &tifunt Epiſcoporum fubditi vaſalli, qui illu- lutſubcudica, in capitibusaxium vel ſcaporum adfixa
Stres nuncupantur; quartum nobiles & liberiDomini : & adplumbata , per quam in armillis ſcapi vel axes ver
quintum predi&torum Nobilium vaſſalli, & etiam Ban- fantur. Kvwférov hoc ſenſu mentio eft apud Heronem .
niti : ipſorumque ulterius vaſſalli tenent ſextum.Et lib. Generaliter xvásaç eſt acutum quid è ferro , ut fibula
3.art.72.Legitima@ ingenua proles Clypeum patris ſui, ferrea , quæ immittitur in armillam . Heſychius: Kvó
@ bæreditatem ſuis , matriſque obtinet, fi fit æqualis sağ , xevt por , a tovo youpov.
generationis , velmelioris . I COABBATES , apud Cluniacenſes aliquando
CLYPEUS, Vaſſallus, quidomino cum clypeo ſer- dicti ſunt Abbates , quipræerantMonafteriis Clunia
vitium debet , militari ſervitio obnoxius . Libellus de co totius Ordinis Capiti ſubjeétis . Charta Bernardi
Fundatione Monaſterii Bigaugienſis pag.255.Idem ab Comitis Petragoricenſis: Igitnr, ut dictum eft , tra
Adelgoto Magdeburgenfi Epifcopo præfe &turam mille do præfatum locum Deo ele Domno Oddoni Cluniacenfi
Clypeis, & quingentis talentis præditam in beneficium Abbati atque Adacio Coabhati ejus . Iidem interdum
ſuſcepit. dicebantur Abbates Vicarii . Vide Mabillonium de

CLYPEUS. Familia nobilis . Clypeiproſtrati apud
Matthæum Paris an.1245 . pag.463. i . familiæ nobiles
extinctæ . Matthæus Weftmonaſterienſis eodem anno,
de familia Pembrochienfiextincta ; Sic nobilis Clypeus
ille Marefcallorum tot tantis hoftibus Anglie formi-
dabilis evanuit . Albertus Argentin.de Geſtis Bertol-
di Epiſcopi Argent.Cujusprogeniei Landgraviorum de
Buchete nullus de maſculino genere remanfit, de vacat
Clypeus aureus cum tribus roſisrubeis à ſumno deorſum
de Buchete. Ita dãypede , feu armorum infigne , quod
in clypeis effingitur, in Leonis Imperatoris Oraculis
pro familia uſurparimonuimus in Notis ad Cinnamum
pag.451 .Vide Heereſchild & Scutum .
CLYPEUS VERSUS . Turpini Hiſtoria cap.9.Clypeo
verſo, ut mos nuntiorum belli eſt , cum ſolo milite venit
ad urbem .
SOCIETAS DE CLYPEO S. GEORGII Militaris , de
qua vide Chronicon Elwagenſe an.1440 .
CLYPEUS, Vis armorum . Helmodus lib.1.Hift.Sla-
vor.c.88.In omni terra Slavorum , quam ipfe vel proge-
# nitores ſui ſubjugaverint in Clypeo ſuo jure belli.Lib.
2.c.9.In Slavorum provinciis, quas ipſe jure belli in Cly-
1 peo fuo & gladio poſſederat.
Clypeo impofitos, elatos , & proclamatos Impera-
tores , docentpaffim Scriptores, Libanius in Paneg.
Juliani Imp.Ammianus lib.20.Zozimus, Corippus li.
2.de Laudib.Juftini, Zonaras in Juftiniano , Acropo-
lita cap.53.77.Pachymeres lib.2.cap.4.lib.9.cap.1 J
. oan-
nes Cantacuzenus lib. 1. cap.41 . Codinus de Offic.
cap. 17. &c. Eodem perinde ritu Francicos Reges ele-
vatos & inauguratos, ex Gregorio Turonenſi lib. 2 .
cap. 40. lib.7.c.9. Aimoino lib . 3. Hift.c 61. & aliis .
Pitheus lib.2. Adverſ.c.6. & Hotoman. in Franco-
gall.c.6.ut Gothicos Reges Caſſiodorus lib. 10. Epiſt.
31.prodidere .
CMETO , apud PolonosHomo ruſticusfeu ſer-
vilis conditionis.Ada SS. Juliito.5 p.752.in Miraculis
B.Kingæ Virg.Item puer cujufdans Cmetonis de Lipnicz
Ka patiebatur, dc.Vide Kmetones .
CNIPULUS . Vide Canipulus.
I CNISSA , xviva vel x /04, Nidor . Gloff. Vet.
Gr.Lat.Kriae , Nidor , feu pinguedinis incenfæ fu-
mus . Arnob.lib.7.contra Gentes : Nifi forte hoſtiarum
Deus animasdevorat, aut ex aris ardentibus nidorem
Re Diplom . lib . 6. Charta 138. in Notatione , Ay.
mardus & c .
COACTILIARIUS , Qui centones conficit .'Coa
Elor , in vet.Inſcriptione: minatoria , in Gloff. Gr.
Lat.perperam 71NSTO @ in Lat.Gr.Idem Gloff. Tinotov ,
Coaftile. Coadilia , in l.25.5.1 . D. de Auro arg . &c,
Marcellus Empir .c.14. Lixivium unde operantur Coa
Etiliarii. Plinius lib. 8. cap. 48. Lana & per fecoa
&tæ veltem faciunt, & fi addatur acetum , etiam ferro
reſiſtunt, imo vero etiam ignibus . Vide Cujacium lib.
5. Obſerv.cap.z.Salmafium ad Hiſt. Aug. & infra in
Gambeſo.
COACTOR , Papiæ , Agitator aſelli .Gloff.Ibido
ri , Coaftores , argentarii . Dehac voce hac notione
conſule Salmaſium lib.de UſurisP.497.498.
T COADAL , f.Idem quod fupra Caudelum.Char
ta ex Archivo S. Victoris Maſlil. Nec ipfum recenter
Coadal, qnod injuſte accipiebamus , & porcos quos tol
lebamus , & fervitia , quod injuſte uſque bodie require
bamus , jam ampliusnon requiremus.
COADJUTOR dictus qui Epiſcopo etiamnum vi
vente , ad ejus Eccleſiam promovetur Epiſcopus , il
lius futurus ſucceſſor, ut munia Epiſcopalia obeat, pro
pter alterius Epiſcopi infirmitatem corporis , vel a
gritudinem , aut cauſas alias : cujus moris antiquiffi
miexempla congefferunt Petrus Marca lib .6. de Con
cord.Sacerd. & Imper.cap.8.num.10.11. Altaferra lib. 1 .
Diſſertat. Juris Canonicicap.2.3.& feqq. & alii. Vide
Albertum Stadenſem an.887.908 . & infra in Epifcopi
vacantes .
I COADJUTORESCANONICORUM per Apoſtolicam
Sedem approbati...in funeralipompa ſepulture exe
quiis, fimilicum honore complemento atque veri Ca
nonici Præbendati, deducantur ad ſepulturam , in E
pitome Conſtitutionum Ecclefiæ Valent.to.4. Concil.
Hiſp. p.198. Occurrit etiam in Synodo Oriolana an .
1600.ejuſdem to.q.732.col.2.
I COADJUTORIA , Dignitas ad aliquod offi
cium deſignati, adhuc vivente illius officii poffeffore,
Gall.Coadjutorerie. Bulla Pauli III.PP.an.i539.inter
Privilegia Ordinis S. JoannisJeroſol.p.99.Necnon quos
cumque acceſſus , ingreſſus & regreſus, ac Coadjuto
rias ad Ballivas , Prioratus, Caftellaniam Empoſte ,
Preceptorias, & c.
9 GOA
 -
667 COA
I COADUNATIO , Congregatio , Conventus
Concil. Tolet.XVII.Statuit Coadunatio noſtra ut , Oʻc.
Soluta Morinenfi Coadunatione, apud Acherium Spi-
cil.to.9.pag.547
a COETANEARE ,Coætaneum feu ejuſd. æta-
tis effe. Tertull.deReſurrectione carnis ca.45. Contem .
porant fætu , Coætaneant natu . Quidam legunt coe
tant .
COAGULUS , f. Caſeus, ab Ital . Coagulo,Coa
gulum , Gall.Preſure. Chron.Aftenſe c.23.apud Mu
rator.to.11.col.188. Et vidi in quadam vigilia Nativi-
tatis Domini quod dictus Guillelmus miferat dicto Gui-
donixx.paria boum cum carris oneratis odorifero vino ,
farina tritici, Mezenisſalatis ; & habuit ſarspulos o
Coagulos .
I COALEVES , Vox Dalphinatus . Inſtrumen-
tum quo arcus tenditur in Hiſtoria hujus Provinciæ to.
2.pag.326.ex Computo anni 1336. Item duas Coaleves
ad tendendum baliſtas.
COALTERARE , velCOALTERARI , Enſemble
ancer , in Gloff.Lat.Gall.id eſt , jurgiis invicem con-
tendere , Alterquer .
COANGELICUS . Vide Angelus.
T COARE , Inclinare ſe , vel infidiari . Papias
MS . f. legendum Curvar e.
q COARTARE , Cogere . Compoſitio fa & ta in-
ter Albericum Comitem Domni - Martini & Ernan
dum Abbatem an.1185 ex Archivo Prioratus Domni-
Mariini : Si quis interfector hominis in burgo B.Marti-
ni in manu Prioris inciderit, ipfe Prior poſt emendatio
nem ſuam , emendationem meam reddere Coartabit.Pau .
lus J.C.leg.57.pr.de contrahent. empt . Coartandus eft
emptor venditionem adimplere .
COAVETUS . Vide Cauanna 2 .
COBEBUS. Formulæ Andegavenfes num.6 . Quia
ante hos dies aliyuos homo nomen illilitem in via publica
aput illo ei habuit, e Cobebus ſuper eum ipſi, illi pon
fuit , fic taliter convenit , ipfus homo ad mediantis bo-
nis hominibus , ut hunc ſecuritate ipſus homo de ipſus Co-
bebas , ſeu de ipſa lite, quem aput mihi abuit facere
debuerit , quod ita & fecit. Videtur uſurpata vox pro
Cobibus, ita ut fic legendum fit, & Cohibentia , ſeu
Convenientia intelligatur , vel Conviventia .
I COBLA , Species retis ad piſcandum . Charta
Thöfliacenfis ann.1449.fignata Bonet . Pro licentia pi-
ſcandi ad mediam Coblam retium in riparia Sagona li-
ve trahendo fiveexſavando ad terram . Conſules Cobla-
rum portæ Ariberti & porte Natalis memorantur in
Chronico Cremonenſi apud Murator. to.7 . col. 651. &
652.fed quanotionenon liquet .
I COBLETTUS , Calix , poculum , Gall. Gobe-
let , apud Rymer.to.9.p.277.col.2 . Unum cyphum de ar
gento ...cum ſex parvis Coblettis .
I COBOLUS , Species monetæ . Bulla Nicolai
IV.PP.De cenſibus Ecclefiæ Rom . apud Marten. 10.2.
Ampliff.Collect.col.1 302.Communitas Maſil.debet fin-
gulis annis centum Cobolos.Et col.1003 . Debet fingulis
annis pro cenſu duos Cobolos aureos ... Eccleſia Paracleti
unum Cobolum auri , Ecclefia S.Urbani Trecenfis unum
Cobolum auri .
COBRANCIA , Acquiſitio : Arvernis , Cobre >
[ex Hiſpano Cobrar , Recuperare , Gall . Recouvrer .]
Charta Guillelmide Caſtaigners Militis an.1237 . apud
Ducheſnium in Hift.iftius Familiæ p.189.Idem volo
precipio quod vinea de Bezardie , quæ ad meſpectat ra- lofum , abſque ſutura, & quod marginem inferiorem
tione Cobranciæ , remaneat ſuccefforibusmeis in bonis ex planam exhibet, ſuperiorem arcuatam , cirriſque five
parte patris mei. Alia apud Sammarthanos in Abbat. limbis laneis fimbriatam . Vita S.Cadoci Cambrenſis,
Brolii-Gallandi : Item dono eis concedo omnes Co- apud Spelman.Atque quot jube in tuaCoccula (quod vul
brancias, quas in terra mea facere poteram , ita ut ba- gariter vocaturquoddam genus indamenti quo Hibernen
roniam meam non perdam , é bominia non amittam . A- jes utuntur , de foris plenum prominentibus jubis , ſeu
COC 668
lia ann.1300.ex Tabul.Nantolienſi in Piatonib . Do do
concedo pro me meis...totam meam partem ...in omnibus
Cobranciis ſeu conqueftis omnium bonorum tam mobi
lium quam immobilium , ubicumque fit, quas Cobran
cias & conqueſtus.. fecerunt. Tabular. Abfienſe fol.4i.
Scilicet in unaquaque ſexteriata terræ unum denarium
de tota terra , quam jam habet Cobratan & quam Co
braturi ſunt. Vide Cuperamentum .
4 1. COCA , Species navis . Vide in Cogo.
12. COCA , Peruvienſis herba , quam ſugunt In
di, & unde non modicum ſuſtentantur: ea etiam u
tuntur loco pecuniæ tam vendendo quam emendo.Vox
Hiſpanis nota . Concil.Limanum ann.1582.Porro que
de exſtirpanda Coca, ſeu vitandis in ea excolenda In
dorum incommodis , ibidem expofita funt , Catholicam
Majeſtatem oramus.... ut quid factu optimum ſit, atque
ex re maxime Indorum conftituat. Hifpanis Coca rurfum
illud aromatis genus eft , quod Gallis dicitur Cogue de
Levant ; fed nihil ad hunc locum hæc notio
I COCAGIUM . Tabularium Savignei : Andrea's
dominus Vitreii....Johannes deCampellis dedit Abbatie
de Savigneio omne jus quod babebat in foreſta mea , vi
delicet herbagium , paſturam , bofcum mortuum , Co
cazium ; id eſt, Jus eradicandi & colligendifucciſarum
arborum ftipites , quos etiamnum Cboques vocant Pi
cardi noftri. Vide Chocagium & Ceppagium .
COCARIUS . Gloffar.Saxon.exaratum ſub Edw.
III.poft Leges Henrici I.Cocfed , Cocarius. Saxonibus
Coc, idem valet ac Coquus: Cocc vero eſt Gallus .
COCATRIX.Catholicon Armoricum , Cocatrice,
Gall.id.Baſiliſcas . Occurrit familia Pariſienſis hoc co
gnomine in veteribus Tabulis .
I 1. COCCA , f.Navigium . Agnelli Liber Pon
tif. apud Murator.to.2.pag.103.col.1. Fecitque endothin
ſuper S. Eccleſiæ altarium Urſianæ ex auro puro cum ſta
minibus fericis , poderoſa nimis , mediam habens Coc
cam ; hoc eſt, pofita fuperioris interpretationis veri
tate ,mediam habens navim depi&tam : qua imagine Ec
cleſia potuit deſignari. Vide Cogo.
9 2. COCCA . Faliſcæ , Gall. Ratelier ; ſed le
gendum Jacca , ut dicitur in hac voce .
4 COCCAVA , Buccina . Papias MS. cum vet.
Gloſſario Sangerman.Ms.n.sol.
COCCIA , Concha in ædificiis . Vita S.Guil
lelmi , to.5.SS. Juniipag.125.
Et in fummitate ejuſdem
concha, que vulgo dicitur Coccia , erat parviſimum
foramen , undediurne lucis jubar ingrediendo, tugu
rium illuſtrabat.
I COCCIATURA . Vide Cociatura poſt Cociones.
1 COCCIGARE , Claudicare . Supplem . Anti
quarii : Coccigat , kalci'VH , Claudicat.
COCCINARE . Vide Cocinare .
COCCINUM . Vira B.Mathildis Reginæ num.19
Poſt obitum Regis Henrici aſſidue induxitCoccinum unius
coloris, non in publico, ſed ſub lineo veſtimento, prode
core ornamenti ante ſe geſit parum auri . Forte Cotti
num , à Cotte, veſtisinferior. Vide Cottum .
I COCCIO , Sagina , riteid , ii OÍTEUTIS . Gloff.
Lat.Græc.Vide Cociones .
I COCCIONATURA . Vide Cociatura poſt Co
ciones .
COCCO . Vide Cogo .
COCCOMELINUS. Vide Melinus.
COCCULA , Cocula , Sagum Hybernicum vil
villis ,
1
 669 COC COC 670
villis, que in modum crinium funtcontexte ) tot homines Per Cochleam curris fcandensad culmina turris .
per te à pænis perpetuis eruentur. Hinc diſcere eſt quid Rurſum :
ſit Cocula apud Bonifacium Archiep.Moguntin . Epiſt. Dic Cochleam turrim , ſcalam , teſtamque limacis
74.Caligas, & peripſemata , orarium , Coculam , Durandus lib.1.Ration.c.1. num.37.Cochleæ , ſunt via
Ögentiam brevem noſtro more confutam . Et in Conci- muris intervolutæ latenter. Angelrannus in Miraculis
lio Cloveshovenfi ann.747.cap.28. de Monachis; Nec S.Richarii n.6.Venit ad introitum Cochleæ , qua culmi
imitentur fæcularesin veſtitum crurum per faſciolas , nec na templi alta petebantur , &c. Vide Procopium lib. I.
per Coculas in circumdatione capitis , modo palliilaico- Perſic.cap.24 .
rum , contra morem Ecclefie . Alias COCHLEA , Species ſortilegii. Indiculus Pagania
Cocula , vel COCULUM , eſt vas quodlibet ad of- rum , ſeu ſuperſtitionum , in Concilio Liptin .an.743.
ficium coquine paratum , ut aic Ugutio . Gloft.Alfrici: De tempeſtatibus , o cornibus , du Cochleis . Vide .
! Cocula , Olfata . Gloff. Arabico - Lat. Coculum & Cur Cauculatores.
cuma . COCHLEAR , Iſidoro lib.14,cap .25. Menfurarun
1
COCCUM . Chronicon Fontanellenſe c.16. Dal- pars minima, quod eft dimidia pars drachme, appen
maticas... 6.roccum Subdiaconalem unum : Coccum unum , dens ſiliquas novem . [ Vide Salnaſium ad Solinum
tunicam Sacerdotalem Indici coloris , cum veſtimento in- pag.591 .]
tegro unam . Sed legendum videcur Cottum . Vide fu COCHLEAR , inter vafa Eccleſiaſtica reponitur a
pra Cocinung . pud Flodoardum lib.2.Hift.Rem.cap.5.Cochlearia quo
COCCUS . VideCocinare , poft Cocina . ſalarium argenteum . Tabular.Monaſterii S.
que 12.0
* COCEZ , vel Cocer ab Anglico Coker, Ope- Theofredi in Velaunis; Vinearia Stagnea , id eſt am
rarius . Charcuí.SS.Trinit. Cadom.fol.27.Bovarios VI. pulle , vinum * aquam continentia , vafa quoque li
Cocez iv.operantes tribus diebus , ancillas 111. operantes
gnea , tornatili opere fulta , quibus oblate ſervantur ,
tota hebdomada . cum Cochleari argenteo quo in patena ponuntur. Necro
1. COCHA , Stipes , truncus arboris , noſtris Cho- logium Eccl.Parifienfis prid . Id .Nov.Obiit B.M. Dom.
que, Regeſtum CaftriLidi in Andibus fol.49.Ipfe boa- Ranulphus quondam Pariſienſis Epiſcopus , qui dedit
bet chaufagium fuum in baiis, de nemore mortuo, & ad Ecclefia noſtra & nobis unum Calicem aureum , cum
faciendum ſuum herbergamentum , cum vifione ſervien- patena & Cochleari ponderis 3.marcarum , & s.ſterlin
tis Domini'. Poſtea homines domini Matthei habet Co- gorum . [ Agnelli liber Pontif.apud Murator.co.z.pag.
cham le ſcot, ramum caducum tali modo, quod fi 174.col.2 . Abſtulit Reliquias quas non potuerunt fic ci
ferviens domini forte invenerit , ipfe capiat: pro ra tius occultare , ex auro balantias novem , vaſcula au
mo fideſua liberabitur . [ Vide Ceoca . ] rea plurima , & Coclearia argentea tractoria , quater.
2. COCHA, Viatorium navigium, Gall. Co naria una , do diverſas alias aureas argenteasſpecies . 1
che d'eau . Johannis XXII.PP.Proceſſus in Ludovicum Adde Ingulfum pag.907. & Ughellum to.7.p.1274 .Bro
Bavarum to.2.Anecd .Marcenii col.783 . Se conferens og werum lib.8.Annal.Trevir.num.114.& c.Græci Corpus
reddens ignominioſe cum iifdem complicibus fugitivum , Domini e ſanguinem fumunt de Calice , cum Cochlea
primo quamdam navem ſeu Cocham , og deinde galeam ri ad boc deputato , inquit Reinerus in Catalogo hære
ſupradi&tam confcendit. Vide Cogo . ticor.Axbiša vocant , ut pluribus habet Goarus ad Eu
T 3. COCHA , Sus , Arvernis Coche , Gall . chologium pag.152.ubi & formam exhibet : Georgius
Trüie. Inftrum . Eccleſiæ Brivatenfis ann . 1365. Fuit Decapolita de Miracul.S.GeorgiiMart.num.47.Käte
deliberata quedam Coche de efpaigio amandica pretio λιν είδε ο Σαρακηνός εκ τείτε τον ιερέα μεταδιδόναι εκ τε σω
VII. fol. ματός τε και άματος το παιδί της λαβίδ τοις μεταλαμβα
VOTY
1. COCHETUS , Navigium . Vide Cogo.
2. COCHETUS , pro Cocytus , Fluvius infer T COCHLEARE . Vide Cochlea .
nalis , de quo Virgilius Æneid.6.132.Diploma Willel 1. COCHLEARIUM , ait Papias , pondus retinet
mi Regis Aquitaniæ pro Ecclefia S. Crucis Burdigal. 1.fcrupulum & ſemis . Et mox : Cochlearium , quod pen
ann.1027.inter Inſtrum . tomi2. novæ Gall.Chrift. col. det,Græcum eſt, kogniderov Polluci , Cochleare, Martiali.
3 269.Et à conſortio Chriſtianorum extraneus fiet .Et nun- Vide Agricolam Rob.Cenalem , & alios .
quam in ſandlam reſurrectionem cum juftis appareat,fed COCHLEARIUS. Joan. de Janua : Cochlearius ,
in Cocheti laqueis pæna perpetua crucietur . eſt lapis marinus cochleis , o arenis & lapillis, concre
I COCHIA ,Coquina.Conſultatio PhilippiCan- tur, & afperrimus. [ Papias MS. Cocleatius, Lapis
cellarii Pariſ.ann.1218.ex Tabulario Audomarenſi: Di- cochleis, lapilliſque & arena compoſitus. ]
cit Prepofitusſe eſſe in poleſſione dandi illa quinque be COCHLEARII . Vide Cauculatores .
neficia ....Decano& Capitulo inconſultis., Subpræpofi COCHO . Vide Cogo .
tum’in Subprepoſitura , Magiſtrum Scolarum in Scola COCHONUS . Contract.Dacior. Bergom. lib. 6.
ſtria , Piftorem in piſtoria , Cellerarium in celleraria , cap.46. Qui defigillaverint aliquem Cochonum vel ali
. Cocum in Cochia . Vide Chochia , quam ſpinam , & c. Ital. Coccon , Coperchio della botte,
ar
COCHLEA , Vas quo bibitur , in formam Cochleæ operculum .
confectum . Jonas in Vita S.Euſtaſii Abb.Luxovienſis: COCIA . Vide Cola .
Nequaquam reor eſſe contrarium religioni, ſi Cochlea COCIATOR . Vide Cociones .
quam Chriſtianus lambit, vel quodcunque vas aut po SCOCIATURA ,COCIATRIA.Vide poft Cociones ,
culum , Crucis ſigno munitur, cum per figniadventum COCINA , Culina . Gloff.Græc.Lat.MS.Meycie10v.
dominici pellitur peſtisadverfantis inimici . hæc Cocina , carnificina . Editum habet utyaption, Cu
Cochlea , Ilidorus lib.is.Orig.cap.2. Cochleæ funt cina. Itali Cucina & Cocina etiam dicunt , pro Co
altæ rotunde turres, & di&tæ Cochleæ quafi cycle& , quina, noftri Cuiſine.
quod in eis tanquam per cirqulum orbemque confcenda COCINARE , COCCINARE , COCINARIUS. Ugu
tur. [ Papias . MS. Cogle , Altæ turres , in quibus a tio : Cocino , as , fæpius coquere , o Cocinarius , i.
fcenſus per circuitum . ]Willelmus Brito in Vocabul.& equus & Cocinator. Pactus LegisSalicæ til.67. 3.1. I
auctorMamotrecti 3.Reg.cap.6.Cochlea & Cochleare, nium (æneum ) ubiſtrios Cocinant. Perperam in edit.
eſt amfractuoſum deambulatorium , ficut folent fieri in Pichæi concinunt. Chrodogangus Metenſis Epiſcop.
turribus Ecclefiarum . Undequidam ait : in Regula Canonicor.c.13.Laisi Cocciad Coccinandum
tan
 4
COC
671
tantum ingrediantur. Sed an à Cocina , effi &ta fit vox
Cozine , pro tumultu, contentione , rixa,vel prælio,
ita utprimicus ufurpata fuerit pro Coquorum vel Co-
cionum mutuis inter fe rixis, nolim temere definire ·
Philippus Mouſkesin Hiſt.Franc.MS.in Chilperico :
Enſi par cete dame ſote
Commença Cozine Oribote .
In Ludovico Pio :
Afleurez fu de la tierre .
Kil n'iot Cozine ne guerre ,
In Ludovico VIII . idem Philippus Mouſkes :
.... Puis ot anui
Entraus deux & Cozine grant.
9 COCINARIA . Vide Cociatura poſt Cociones.
Û COCINARIUS , COCINATOR . Vide Cocina-
re in Cocina.
COCINNULA , Meffianus in Vita S. Cæſarii A
relat.pag.252 :Cum ad benedicendum oleum , annis fin-
gulis, competentibus diebus , in baptifterio veniſſet,e
ingrediens Coccinnulam ad confignandos infantes, & c.
Vide Cogina .
I cociO , COCIONATURA . Vide in Cociones.
COCIONES , CocgiONES , COGCIONES .Mona
chus Sangallenſis lib.2.cap.18.Quidam Coccio deraſus &
& femoralibus indutus,& c.Ca-
infaniens , linea tantum
pit.Caroli M.lib.1. & Capítulare Aquiſgranenſe ann .
989.cap.79.Utifti mangones & Cogciones qui fine omni
lege vagabundi vadunt , per iftam terram non finantur
vagari. AddeCapitul.1.Caroli M.incerti anni cap.45:
Ubi Rhenanus lib.2.Rer.Germ . p. 95. ait , ejuſmodi
Mangonum adhuc nomen & resapud Germanos manere :
die. Mengen . Hincmarus Opuſc.s. de Coercendis mili
tum rapinis : Pervillas in quibus non ſolum homines Ca
ballarii , ſed ctiam ipſi Cocciones rapinas faciunt . Le
Roman de Garin MS.
Truans eſtoit, pantoniers & Coquins .
Cociones appellabant veteres , qui aliis Arilatores
dicuntur . Feftus : Arilator , qui etiam Cocio appella
tur , di tus videtur à voce Greca , quæ eft , aip , i. tol
le , quia ſequitur merces ex quibus quid cadens lucelli
polit tollere . Ubi Jof.Scaliger Arilatores dictos yule
ab arra , atque ita nuncupari empturientes , qui data
arra poftulant ſibi credi , unde à cunctando Cunétiones,
Cuctiones & Coctiones , inquit , dicti. Quod idem Fe
ftus videtur innuere , dum ait Cołtiones dictos videri
quod in emendis vendendiſque mercibus tarde perveni-
ant ad juſti pretii finem . Gloff.Ilidori, Arilator, Co-
cio . Ex quo emendandus Papias : Coccio, Arillatio :
legendum enim Arillator , ut apud Iſidorum . Auctor
veteris Glofl.apud H. Stephanum pag.310. Cocio , li-
Tu Buait , ubi leg. MTU Bongo's, ut & in Gloff. Græco - Lat .
ME TU Bond's , Dardanarius, Cociator , arillator, Eft au
tem ustue Boagus ,Scholiaftæ Ariftoph. o karu xo túrlu mw
dôv , oon ! poi vei aszópelvorxáturoi, quiad cotylam , feu
menſuram vendunt , quos vulgo Regratarios dicimus .
Atque rurſum emendandum Gloſſarium Græco - Lat .
ránna Qu , Cauponarius , Cogo. Legendum enim Cocio .
Uſos hac voce Laberium apud Agellium lib.16.cap.7 . &
Plautum in Aſinaria pridem obfervarunt viridocti.Ex
quibus tandem colligere eſt Cociones , priſcis, & æta-
tis mediæ Scriptoribus, dictos qui fora venalium &
nundinales mercatus ſectantur , qui dum contantur ,
licitantur , & de precio cum mercatoribus contendere
1 fimulant , merces ipfas ſubripiunt & auferunt : cujuſ-
modi funt qui apud nos Coquins, vulgo vocantur, quos
non pauci hactenus à Coquinis nuncupatos putarunt ,
quod iftius farinæ homines tabernas& popinas circum-
eant, quo aut locis ipfis inſerviant, aut obfonii parti-
culas avellant . Cozzoni etiamnum Italis dicuntur
quos noftri Maquignons
vocant . Neque alii videntur,
COC 672
quos Coquinos appellavit inferiorætas. Vita Clemen
is VII.apud Boſquetum : Carcaſſone & Toloſa popu
lares, quos vulgariter nuncupabant Coquinos > contra
Nobiles infurrexerunt. Auctor eſt Chapeavillus in E
rardo à Marca Epiſc.Leod.cap.26.exſtare Leodii Hoſpi
tale, quod Coquinorum vocant . Coquos porro pro furi
bus auctor eft Plautus in Aulularia:
...Mihi omnis angulos
Furum impleviſti in ædibus miſeros : mihi
Qui intromiſifti in edes quingentos Coquos.
Idem in Pſeud.
Forum Coquinum qui vocant, ſtulte vocant ,
Nam non Coquinum , verum furinum eſt forum .
Donatus ad Terent.Eunuch. Manipulum furum , Coci
diſcipulos dici putant . Vide Caſaubonum ad Athen.li .
14.c.22.A Cocionibus dicta
COCIATURA, COCIONATURA, Ipfa cocionis nundi
natio , actio . Glom. Lat . Gr. Cociatria , w: ru Bantix ).
Alibi : Cociatura legitur . Gloff.Gr.Lat. u: Tiap2015
Cocciatura. In MS.Coccionatura. Aliæ Gloffæ p.312.
Coccionatura , marrin pæns. Ita enim emendandum.Ca
per de Verbis dubiis : Cocinaria , non Cocionatoria .
I COCISTRO , Præguſtator cocine . Gloff. Ild.
Græviusà Cocina,culina,Cociſter di & um ſuſpicatur pro
eo , quiin Regum & Principum culinis præguftat ci
bos , ne fint veneno infecti; fed Papias & Conſtantien
ſis habent:Cociſtro, Tabernarius, Græcum eſt. Unus Pa
piæ MS.præfert Conciſtrio.Itali Cocaftro vel Cuocaſtro
Coquum appellantfuæ artis ignarum . Vide Cocaſter.
COČITCA , Ignota mihi vox , quæ ſupra refer
turin Campora .
COCKA , [ Armorice Coket , Navis , cymba.]Pe
trus de Dusburg in Chron.Prufliæ cap. 1.Fundaverunt
Hoſpitale in tentorio ſuofaéto velo cujufdam navis, die
tæ Coka Theutonice , ubi di &tos infirmos colligentes
O c.Vide infra in Cogo.
T COCKET . Vide Coket.
{ COCLEAR . Vide Cochlear .
I COCLEARIUM , pro Cochleare , in Hiſt.Dal
phin . tom.2 . pag.363 . col.2. Unam duodenam ſaleria
rum vitri pro menſa , duodecim duodenas Cocleario
rum , & c .
COCLEARIUS . Vide Cauculatores .
COCLEATIUS . Vide Cochlearius .
COCLERIUM , Campanile, Clocher . Falco Bene
ventanus in Chr.initio : Arma & belli apparatus ſuper
Campanili impofuerunt... Tunc Epiſcopus ipſe in Cocle
ria arma imponiaſpiciens . Vide Cloca .
1 COCNILIA , xoxidas, in Gloſſis Lat.Græc.Le
gendum Cochlea .
COCODONES , Monetæ Gallicæ ſpecies . Tho
mas Walſinghamusin Edwardo I.fub an . 1300.Probibi
ta eſt monetaalienigenarumſurreptitia , & illegitima
quam Polardos, O Cocodones atque Roſarios appella
bant, qui paulatim & * latenter loco erepſeruntſterlingo
rum . Vide Crocardus .
I COCODRILLUS, pro Crocodrillus, apud Bern .
de Breydenbach , in Itiner.Hieroſol. pag.213. & apud
Jacobum de Vitriaco in Hift.Orient. inter Anecd.Mar
ten.co.z.col.291.
COČSETÍ . Leges Henrici I. Regis Angl. cap.
29.Villani vero vel Cocfeti, vel Perdingi , vel qui ſunt
viles , vel inopes perfonæ , non ſuntinter legum judices
numerandi.
COCTA . Vide Cot .
COCTANUM , Menſuræ annonariæ fpecies. Oli
verius Scholaſticus de Captione Damiatæ : Adeo enim
in ea famesinvaluit, ut cibi deſiderabiles deeſſent...du
rabilis enim non eſt annona Egypti...... ſicut audivi
mus , Coitanum unum xi . Bilantiis vendebatur in ea ,
At
 673 COC
At MS. ThuamiCostanum habet , ut & Vincentius Bel
vac.lib.31.cap.87.[Necnon Bernardus Theſaurarius de
Acquilitione Terræ fan &tæ cap. 199. Barthius apud Lu-
dewig.co.3 .Reliq.MSS. legit Coiltanum , Eft autem
inquit, genusprunorum , de quo docti pridem fcripfe-
mal-
fed mal
runt. Non autem primam ficum intelligas , ſed
ſam aliquam aut corbem plenam , ut nunc etiam illi
fructus vendi ſolent . Intelligo Cidonia mala , Gall.
Coin , German . Quitten , ut apud Bern . de Breyden-
bach Itiner. Hierofol.p.15r.In mari peregrinantiſiſub-
verſio e vomitus acciderit, utatur ſirupo heſteren vel
granatorum cum menta , vel pomorum muzorum cum ta
marindis , o odoret granata poma muza Coetana
minuatque cibum ; & Bertrandum Priorem Pontiniac.
i in Vita B. Edmundi Cantuarienſis Archiep. cap. 63.
tom . 3. Anecd. Marten . col . 1815. Cuicum recolen-
de recordationis Abbas S. Jacobi de Provino ad come
dendum cocta porrexiſſet Cołtana, vir fanétusin eum in-
tuens , ait ita : Jam multum tempus præteriit, quod in
os meum cibus mihi delectabilis non intravit. Vide Co-
tanum . ]
COCTARIUS , COCTUARIUS . Gloff. Gr. Lat.
ittuvéer , Alator , Cołtarius. Gloff.Græc.Lat . : \.:in
tis, Coctuarius . ( Bulla Innocentii II. Papæ an . 1141 .
in Chartulario S. Vandregifili: In Bertrivilla terram
Rainardi, hoc eſt , novem hoſpites & dimidium , o duos
Coltarios. ]
COCTERIA . Guill . Brito in Vocab . MS. Stigma,
tis, dicitur punétum , Signum , caracter , cicatrix , Co-
Seria , uſtio , quæ fitcalido ferro : ita dicit Ugutio, un-
de verſus .
Dico genus ſtema, ſed materiam voco tema ,
Stigmaque Cocteriam ſignat , dat ſtemafiguram .
Vox male compacta ex Cauteria , vel Coctaria auc
Coctura , nam ejuſmodiinuſtiones Carnem coquere di-
cebantur . Vide Ferrum candens .
COCTIA , Coctio . Vide Torraorra ..
COCTILE , quod Græcis žrcarov , Carbo, feu li
goum coctum . Vide Caſaubonum ad Capitolinum &
Pollionem .
COCTIO . Vide Cociones & Coctus i .
G COCTORIUS, Cortina , ahenum quo utuntur
ad ſalem coquendum & conficiendum , Gall. Chaudie-
re . Teftamentum Adelaidis Vicecomitiffæ Narbonen-
fis an.989.10.2 .Anecd.Marten.col.102.Volo ut in canoni.
ca SS.Jufti & Paftoris remaneat medietas de Salinas , qui
7 fuerat Framaldi quondam in Scalas , cum illorum
/ dem annotata Scaligeri & Dacerii . Varro apud No
ſalarios, Coctorios , agulias, de omnibus fuis officinis
mareis .
LA I COCTUARIUS . Vide Coctarius .
COCTUM , Caro decocta , vel etiam legumen . A
Cocto vino ſuſpendi, pænitentiæ fpecies . Joannes
VIII.PP.Epift.3o2.Et noſtra Apoſtolica auctoritate à vi-
no & Cocto ſuſpenſimanete ufq; ad noſtram præfentiam .
Charta Stephani PP.an.890.apud Hieron. Rubeum in
Hift.Ravennate lib.s.Laicus vero qui contradictor appa
ruerit , à vino & Cocto ſuſpenſus exiſtat, quouſque ad
33 prædictæ folutionis gratiam pervenerit.
I COCTURA , Jus , forbicio , Gall. Bouillon
Bernardi Ordo Cluniac.part.1.cap.7.4.num.21. Novitio
qui nondum eft benedictus , quandiu ſine benedictione
fuerit, non eft ufus autconfuetudo, ut fiant Cocture ,
aut detur ei caro ad manducandum , etiamſi in infirna-
ria fit multum debilis , vel fiat ulla hujuſmodi medicina
præter ſanguinis minutionem , niſi forte tanta fuerit ne-
ceſitas, pro cujus magnitudine impietas videatur non
infringere conſuetudinem . Eadem leguntur in S. Wil-
helmi Conſuetudinibus Hirſaug.lib.i.cap.3 . Vide ejuſ-
dem libri caput 45. & lib. 2. caput 21. necnon infra vo-
cem Coctus2.
Tom . II.
COC 674
1. COCTUS , Coquus, Gall.Cuiſinier . Liber
Conſuetud.Fontanell.p.258. Spicilegii MS. Cocti orant
tunc feodari .Et p . 403. Eſt autem conſuetudinis anti
que , quandoCocti delinquunt , eos adducere coram Prio
re, ſeu coram eo qui tenet ordinem , denudes verberare
à jejunis ſecundum delicti quantitatem minutis virgis .
Hiiſunt quaſi ſuffraganei coquinarii, videlicet Paneta
rius, Cuftos vini O Refectorarius.BernardiOrdo Clu
niac.part.1.c.74.n 42. Cocti omni tempore mutant infir
mitatesſuasmane poſt tres orationes. Alia notione , ſi
vera eller leétio , ſumeretur ibidem ca. 30. Lavare pan
nos , lavatos ad funes ſuſpendere, & alia que non la
vantur tunc ad funes ſuſpendenda afferre , ſcilicet Co
ctos , froccos , cucullas , & c. Sed puto legendum cum
MS.San -German.cottos. Eft autem cottus ſpecies ve
ftis clericalis , de qua in voce Cot . Vide Baburnus.
2. COCTUS , Coctio , Coctura . Uldaricus
lib.2.Conſuet.Cluniac.cap.14. Quod ſi Coctus eſt , ( No
vitius ) ut vulgariter aiunt, Coctionem ex more non vi
det ; neque legat, nifi ante Primam . Lib.z.cap.26.Ter
tius famulusad boc eft maxime deputatus, ut lavet pan
nos ad Cocturas omnium , ut aiunt , fratrum Coctorum
neceſarias.
3. COCTUS , Exuftus, vel potius lento igni ad
motus, ſeu , ut Gallidicimus , Bruslè w demi feu .La
ctantius lib. deMortibusPerſecutor. n.13. Statim pro
ductus non modo extortus , fed etiam legitime Coctus
cum admirabili patientia poſtremo exuftus eſt. Idem nu.
15.0mnis fexus * etatis homines ad exuſtionem rapti .
Rurſum num.21. Qui cum deligati fuiſſent , ſubdebatur
primo pedibus lenis flamma, tamdiu donec callum ſolo
run contractum igni ab olibus revelleretur. Et mox ;
Tunc per multum diem Decocta omni cute vis ignis ad
intima viſcera perveniſſet. A &ta Epiſcoporum Ceno
manenfiuin in Hoello c. 34. Utrafque genas illius ferri
candentis aduftione Coxerunt . Ennodius Cạrm.21.
Nillenta perdit Coctio .
Intrat latenter abdita .
Vide locum Hincmariin Aqua fervens .
COCUELUS , Obſervantiæ Regni Aragon. lib.7 .
tit.de Lezdis , S.1. Si aliquis Nobilis teneat domos in ci
vitate .... ſi habeat loca in quibus teneat larem , & fami
liam , ſolvent Coçuelos ; quia ex hoc non dicitur vicinus
civitatis .
1. COCULA , Sagum . Vide Coccula .
2. COCULA , Ligna arida , vel vafa ærea .Gloff.
Iſidori : qui hæc hauſit à Feſto . Hunc vide & ad eum
nium 12.52.Cocula , quæ coquebat panem primum ſub
cinere, poftea ſub forno .
9 COCULA MARINA , Concha, Gall. Coquille de
mer.Murator.:0.2.Scriptor.Ital.pa.182.col.i.in Agnelli
Libro Pontif. Et fecit exinde amulam auream adhibens
plus aurum in ſimilitudinem Coculæ marine , do eſtad
utilitatem cbrifme ..
COCULÆ , Italis Grana , baccæ : fed & variolæ .
Matth.Silvaticus in Pandect.Medic. Alusbumeta , id eſt,
variole , que noftro idiomate vocantur Cocule .
COCULLA . Vide Cucullus .
T COCULUM . Vide Coccula ,
9 COCUMULA . Vide Cima .
COCUPENDIUM , Olla major . Hift.Dalph.
10.2.p.326.col.2.ex Computo an.1336.Item , tria Cocu
pendia de ferro magna & duo magna branderia de ferro
pro 111.S.1111.d.gr.
COCUS . Formula barbare ſcripta 14.ex Baluzianis :
Non vales uno Coco, non ſimulas tuo patre , non gau
deas dedentes , deformas tuos parentes . [ Cocus idem
eſt ac Coquus Bernardo Mon. in Ordine Cluniac. part.
2.cap.16. ]
FE CO
1
COD
675
COCZUMBER , COZIMBER ,COTZUMBER ,Pre- computat deliberale Andrea BoqueriCodurerio, hyeme
ciofum fuffimenti genus . Epift.148.Bonifacii Archie- proxime preterita , pro raubis omalacotis dictorum Ba
piſc. Mogunt. Direximus cinamomum uncias 4. coſtum
uncias 4. piper lib.2.Cogumbrem lib.1.& c.Epiſtola 149.
Tranſmifimus.waliquantum Coczumbri, quod incenfum
Domino offeratis temporibus Matutinis O Veſpertinis ,fi-
ve dum Miſſarum ſolennia celebratis , miri odoris atque
fragrantie. Baronius in his locis habet Cotgumber an .
742.745.Serrarius putatvocem effictam à voce Cocha ,
quæ Arabibus ſuffimentum eft, & qumbri , cortex o-
doratus.
9 COZAMBER . Odo de varia fortuna Erneſti Du-
Eis Bavariæ apud Marten.to.3.Anecd.col.354
Hic pigmentorum ſpecies Arabumque labores ,
Cozambrum rarumque lafer , & c.
I COD , pro Quod , legitur in voce Eſſere.
CODA , Modus agriapud Anglos. ( harta Willel-
mi Comitis Suſſexiæ to.2 .Monaftici Anglic. pag.275.
Cum...una acra turbarum in mariſco de Briſtugham ,
5.Codis prati in villa de Semere .
CODDUS , Menſura annonaria , Anglis . Vetus
Chartato. 1.Monaſt.Anglic.pag.175.De Ecclefia Ham-
ptoma 11.denarios , 2. Coddos bladi.
I CODEARÍUM , f.mendum pro Coclearium.E-
pitome Chronic.Caſın.apud Murator.co.z.pag.366 col.
1. Item tertio tulit in coronis, bariis , annulis , corali-
bus Codeariisargentilibras CCCCC .
CODEX . Charta Amati Archiepiſcopi Salernita-
ni an.990.apud Ughell.co.7. p. 508. Nullam angariam
aut fervitium pars noſtri Archiepiſcopiillorum imponere
gueat , neque ad cruces levandum , vel Codices , aut ba
ptifmune faciendum , aut illos excommunicare , & c.[Pa-
pias MS.Codex , lapis. ]
I CODICALISSIMPLEX , Scripturæ modus . Vi-
de Scriptura .
CODICARIUS . Vide Caudica .
CODICELLA , pro Codicillus. Willelmus Thorn .
in Chron.an.1168 . In qua combuſtione multe Codicella
Antiquæ perierunt.Id eft,donationum tabulæ , Charcæ .
9 CODICELLARE , Aliquid legare codicillis .
Hift.Dalphin.com . 2, p.176. col.1. in Inſtrum.an.1318.
Dalphinus Codicillando codicilla faciendo poſt ſuum
teftamentum , &c.Et infra pag.ſeq.col.1.Dalphinus O
Codicillando precepit . Baluz.com.2.Hiſt. Arvern. in
Inftrum.anni 1366, p.344. Et quoſcumque aétus legiti-
mos iniendi, teftandi , Codicillandi. Occurrit & alibi
non femel .
CODICIUM , Codiculus, parvus codex . Inter,
pres Hiſtor.Apollonii Tyrii: Apertoque fcrinia Codicio-
rum fuorum , inquifivit omnium queſtiones auétorum og
Philofophorum , Kodixion , Græcis. Pachymeres lib.s.
Καλαμά μοτο κωδίκιον της εκκλησίας εις σ'σιν προσκομίζετο .
Vide Gloff.Meurſii & Fabroti ad Cedren .
CODOXIA , pro Cacedoxia . Vide Amaratunta.
CODRA , Quadra. Glofl.Gr.Lat, Kóspa , Codra ,
Quadra . Vide Meurſium in KofpcrTus .
I CODRA , Conſuetud. Brageriaci art. 76. & 77 .
Item nullus ſit auſus extra villamdi & i leci de diſtrictus
ejufdem dolia tonellorum .vacuorum transferre , neque
mayramen , neque vimos, neque Codram : & fi faciat
contrarium in fexaginta folidospro gargio candemnetur,
O ultra bocdi&ta dalia , mayramina , vimiog Codra ,
erga di &tum. Dominum remaneant confiſcata. Item non
eft permillum alicuiſubtuspontum Bragesiaci aſcenden-
do per flumen Dordoneæ , jab, Codram , vimos , may
ramen tranfire ſeu navigare , Interpres Gallicus Codra,
reddit per Cadres , vocem mihi non magis notam , niſi
forte fic idem quod GallisCoudre vel Coudrier ,Corylus.
CODURA , Sucura , Gall. Cauture . Hiſt. Dal-
phin.co.2.pag.333.col.z. ex Computo anni 1337. Item
СОЕ 676
fardorum & Jaquemeti Clerici, qui eis repetit le &tiones,
& pro Coduris. & expenfis di&tarum malacotarum , LX .
f. Et infra : Item pro fexpariis caligarum..... dopr
proo Co
duris earumd. xxix.l.
I CODURERIUS , Sarcinator , Gallice Coutu
rier , Dumbenſibus rufticis etiamnum Coudurier , à
Gal. Coudre . Hift. Dalphin.to.2.pag.308.col.2.ex Or
dinatione anni1336. Item , Johannes Vitoni & Franci
ſcusfint Codarerii noſtri, quorum , &c. O ille qui pre
ſens extiterit, equitet ducat fomerium noſtrum portan
tem capellam noftram , O' habeat unam garciferum ad
cuſtodiendum eum . Clarior videtur locus in Codura re
latus . Vide Condurarius .
COELESTINUS COLOR , Hyacinthinus qui eft in
ter albedinem & nigredinem , quafi color ſubalbidus
Matchæo Silvatico ::paroßapisxpwpea, Nicecæ Paphla
goni in Vita S.Hyacinthi Amaſtrianipag.3 .
COELICOLĂ . Gloff.Gr.Lat.Ooperoxétox , Cee
licola . Priſcianus lib.5 . Calicola , id eft,calum colens.
Gloff.Lat.Ms.Regium Cod.1013. Calicola , eo quod cę
lum colat : Eſt enim Angelus: Continens non folum in
caſtitate dicitur, ſed in cibo , in potu , mira quoque
vexatione mentis com detrabendi libidine continens, ergo
quod fe à multis malis abftineat.Beda deOrthographia :
Cælicola , cælum colens , ut Angelus . Dudo lib. 3. de
Morib.Normann.Bis quinto namque Cælicolarum ordi
necreato ,decimoque lapſo, & c.Vide S. Auguftinum
lab.io.de Civit.Dei cap.i.
Coelicolæ etiam appellantur Monachi , propter
ſanctum & angelicum vitæ inftitutum , quomodo Brau
lio Epiſcopus Cæfarauguft.in Vita ſancti Æmiliani c .
5.num.55. Antonium & Martinum Cælicolas vocac .
Vita S. Benedicti Abbatis Anianenſis n.42.edit. Mabil
lonii : Nec moram inde ponendi comam fieri paſſus eſt ,
quin... auro textis depofitis veſtibus , Chrifticolarum in
duit babitum , ſeſe Cælicolarum adſciſci numero quanto
cius congaudens . Davidi Monacho dicuntur Monachi
és rozsöporodprvetonio . Monaſteria vero ariycoldpcm
voi, in Vita S. Nicolai Studitæ pag.904.Confule Notas
noſtras ad Alexiadem p.264.
COELICOLÆ , Hæretici qui cælum ut Deum cole
bant. Gloir.Gr.Lat.Oo!30v tor i pævóv, Cælicola . Ex
titit hæreticorum ſecta quædam fub Honorio ,de quibus
eft titulus in Cod.
Theod .& Juſtin.de Judæis,Celico
lis , & Samaritanis,Judaica & Chriſtiana religione per
mixta. De hac copiofe egit Jacobus Gothofredus ad leg.
19.d.tit.de Judæis & Cælicol.in Cod. Theod .
COELILOQUUS , Propheta . Commodianus In
ſtr.60. Cæliloquus autem Efaiasdoctor auctor .
COELOCLARUS, Divis adſcriptus,qui in celum
receptus eſt ſanctus. . Charta Ludovici Comitis Ferre
tenfis an.1187.in Antiquit.Vofagenſib.lib.s.c.9.Indeeft
quod ego Ludovicus Comes Ferretenſis ac filii mei, Cos
loclarorum Principum exemplis provocati , O *C.
COELUM , Concameratio , ex Anglico Seeling ,
quod idem fonat . Itali etiam Cielo di Camera , laquea
rium vel lacunar vocant.Gervaſius Dorobern.de Com
buſtione & reparat . Dorobern.Eccleſiæ : Deinde tigni
groſiores cum ligaturis ſuis...fuccenduntur . Cælumin .
ferius egregie depiétum , fuperius vero tabule plumbec
ignem interius aſcenſum celaverunt . Thomas Stub. in
Pontificibus Eborac. Tolamque Ecclefiam à Presbyte
ris aſque ad turrim ... ſuperius apere pi &torio , quod Ce :
tum vocant , aure multiformiter intermixto mirabili ar
to conſtruxit .
CÓEMETERIUM , Locus in quo humantur fide
lium corpora.Loca ſepulcris apta ,in leg. 2. Cod . Theod .
de Hæret (Hinc in Cemeteria conveniebant Chriſtiani
pri
 COE
677
e
primis Eccleſiæ fæculis , ibi myſteria facra celebraturi,
qua de re conſuli poffunt Arnob.lib.4. adv. Gentes ad
calcem , S.Ambroſius Epift.39.n.2.& 4. Conſtitut. A
poft.lib.6.cap.30.Concil. Eliberit.can.35. Placuit pro-
hiberi , ne feminæ in Coemeterio pervigilent , eo quod ſub
obtentu orationis latenter ſcelera committunt . Et can .
34. Cereos.per diem placuit in Cæmeterio non incendi; in-
quietandi enim fpiritus ſanctorum non funt; hoc eſt, fi-
delium , ut quidam interpretantur, qui dum in Come-
reria orationis gratia conveniebant, inquietabantur
frequentia & cura immodica cereorum ardentium . Alii
ad vero cenſent hoc canone damnatam fuiffe quorumdam
ſuperſtitionem , qui ftulte credebant cereis accenſis a-
nimas defunctorum è quiete , in qua morabantur , en
vocari, ac de rebus occultis & futuris conſuli: qua no
16 , tione fumitur vox inquietare lib.1.Reg.cap.28 . ubi Sa-
muel ad Saul: Quare inquietafti me , ut ſuſcitarer ? ]
Vide Cæmeteria ſacra Spontani, & Baron. an.226.nu.
9. & feqq .Tantum addo, monere Gillebertum Luni-
cenfem Epiſcopum lib.de Uſu Eccleſiaſtico , adjacuif-
ſe cæmeteriis San &torum alia loca , in quibus fubmerſo-
rum occiſorum fidelium corpora conderentur , quia ip-
forum anime Deo commendarinon probibentur. Namin.
fidelium ſceleratorum corpora longe ſunt à fidelium
projicienda: quibus enim vivis non communicamus , nec
mortuis .
le
COEMETERIUM , Eccleſia , in qua ſcilicet fidelium
corpora humantur . Innocentius I. PP.Epift.i.ad De
7
centium cap.5.Non longe portanda ſunt Sacramenta ,nec
nos per diverſo Cæmeteria conſtitutis Presbyteris deſti-
namus . ( Híc cæmeteria vocat Innocentius parecias
cxcra Urbem ficas, ubi corpora fidelium ſepulca crant,
quod illa intra muros condere Romanis eſſec religioni.]
Præfatio ad Libellum Precum Marcellini & Fauſtini :
Per Cæmeteria Martyrum ftationesfine Clericis celebra-
bat. S.Achanaſius Ápolog.i . de fuga ſua : tñzap office
μάδια ατατων αγίαν Πεντηκοστήνολαός νησέυσας εξάλε περί το
KorMAN Trierovic &deplou . In lib.3.Sacrament.Ecclef.Roman.
hi 6.103.exſtat Miſain Cymeteriis. Infra :Omnium fide-
lium Catholicorum orthodoxorum in bac Bafilica quie-
3 ſcentium , & *c.Vide Gregor.Turon.lib.de Glor. Con-
feff.cap.73. & Baron an.226.num.i2.Chartam Rudelin
di Epiſcopi Dumienſisæræ 1016, apud Anton . de Y.'-
es pez in Chronico Ordinis S.Benedicti tom.s.Tbeobegil,
dus Abbas de Cimeterio S. Stephani , ſubſcribit. Vide
co Atrium , & Confefa in Confeſio , Eononóriols.
COEMETERIA , ſeu oblationes ſepulcurarum , Lai-
ci olim uſurpavere . Guigo in Vita S.Hugonis Epiſco-
pi Gratianopolitani n.4 ..Adverſus Laicos qui Eccleſias,
decimas, acCæmeteria ſacrilegi detinebant . Adde n .
9.Vide Sepultura ,
COENA . Auctor Græciſmi:
Jentamusmane , Cænamus veſpere fa &to .
Regula Magiſtri cap.28.Erubefcamus nos , qui fumus
Spirituales fugere
, bora nona jejunium : cum vetuſta
confuetudo antiquitus cognofcitur prandia ignorale , fed
femper vefperam , boc eft , Cænam fuis refectionibus or
dinavit. Charta Sugerii Abbatis ſancti Dionyſii ; Re-
fe &tionibus quoque eorum veſpertinis, quas dicunt Co-
nas..... in eo decemfolidorum re fe&tionifua w Monacho
Cenatore recipiant .
COENA , pro quovispaſtu , ſeu jure refectionis aut
prandii vel procurationis. Hieron.Blanca in Aragon.
rerum Comment. Nonnulla oppida ricis hominibus,quas
vocabant Cenas , ipforum Regum more perſolvebant :
Charta Petri II.Regis Aragon.an.1283 . pro Libertati-
bus Catalaniæ ; Cenas, albergas, acapita non accio
piamus nec exigamus in locis Baronum , Militum , OC.
De ejuſmodi Cenis Regiis præfertim , audiendus Mi-
chael del Molino in Repertorio Foror.Aragon.in v.Fje
Tom. II.
COE 678
lius : Filii Regum Aragonia , anrequam hereditentur ,
non folum primogenitus , ſed etiam alii folii exigunt Ce
nas per totum regnum . Et eft ratio , quia filii Regum
debentvivere in regno. Tamen ex quo fóliiſunt heredi
tati, a babent de quo poſſunt vivere non exigunt Cee
nas, Vide in Obfervantia unica , titulo Fori editi apud
Exeam.fol.134.Et reperi ſcriptum in antiquis fcripturis
Foriſtarum , quod tris ſunt , qua in Aragania do
bentur filiislegitimis D.Regis Aragonie . Primo debetur
filio primogenito , eo ipfo quad natus eft & juratus,debe
tur
ſibi gubernatio generalis. Secundo quod alii filii D.
Regis à primogenito quouſque bæreditati fuerunt , pof
ſunt ire liberiper totum regrumcomedendo. Et niſi popu
li miniſtrent eis neceſſaria, poſſunt per ſe recipere ab bo
minibus regni : licet non à uaſallis , ſeu bominibus Vis
ronum , Nobilium , Militum ,Crvium , o Infantionum .
Tertio quia filie D. Regis babent demandam , cum con
trahunt matrimonium ſemel , & c. Idem verbo Nobiles :
Nobiles Aragon.non pofunt exigereСenas aur ſervitia in
locis Domini Regis . Vide in foro unico tit.de Nobilib.lib.
9.p.130.De cænis vero Regiis, tit.de Cenis Dom.Re
gis lib.4.p.104. Adde lib.i.p.20. & Obſervancias Regni
Aragon.p.27.v.
T COENA ARCHIEPISCOPALIS , Eodem ſenſu, ſeu
pro archiepiſcopali jure refe&tionis aut procurationis
in terris Vaſſallorum , apud Stephanot.to.i.Antiq.Be
ned.in Vaſconia MSS.p.669.ex Chartul. S.Petri Gene
renſis: Guillelmus Bernardi de Maceriis o Galanda e
jus uxor fecerunt in Generenſi monaſterio profeffionen ,
dederunt S.Petro medietatem Ecclefiæ de Maceriis , que
ab archiepiſcopali Cæna eſt penitus exempta .
COENA DOMINI, Kveszexövsanvov, in priore ad Cor.
1
11.20.olim pro Sacramento Euchariſtiæ vox ufurpata :
S.Hieron.in verba Pauli , Dominica Cæna debet omni
bus eſſe communis. Cæna autem dicitur, quia Dominus
in Cæna tradidit Sacramenta . S.Auguftinus Epift.118 .
c.5 . Αpoftolus dicit ,Convenientibus ergo vobisin unum,
non eji Dominicam Cænam manducare , hanc ipfam ac
ceptionem Euchariſtie Dominicam Cænam vocans. Glof.
Gr.MS.Regium Cod.2062. Kueraxo'YSTVOV, xveis ,
% 70 'yxanpor ev : xxAnsiç ă pisov .
Quærunt Patres atque in iis S.Cyprianus Epift. 63 .
Cur dearspotius , feu Conæ , quam des , vel pran
dii nomine hocce Sacramentum donaverit S. Paulus ,
cum probabile fit Corinthios maneEuchariſtiam cele
brafle, qui fuic prifcæ Eccleſiæ ricus. S.Chryfoftomus
cauſam affert, impegiutay as'ta'si'So tà ionipe xam ir
peix tui peusvip.anapésoxsv u Xersos, Utremitteret illos jan
inde ad illam vefperam , qua Dominus tremenda myſte
ria tradidit. Di&ta igitur Cæna in honorem primæ in
ftitutionis . Aliam rationem reddic Gregorius M. in
Evang .Homil.36.Hoc convivium Dei, non prandium ,
ſed Cæna vocatur,quia post prandium Cæna reftat; poft
Cænam vero conviviumnullum reftat : & quia æternum
Dei convivium nobis in extremo preparabitur, rectum
fuit, ut hocnon prandium , ſed Cæna vocaretur ,
COENA DONINI, dieta etiam quinta feria ultimæ
hebdomadis Quadrageſimæ , qua fcilicet myſterium
Dominicæ Cænæ à Chrifto fuit inſtitucum . S.Eligius
ſerm .1 1. Vocatur bæc feſtivitas Cæna Domini, eo quod
boc die Dominus cænaverit cum Diſcipulis , eiſque sa
cramentum Corporis & Sanguinis fuitradiderit . Con
cilium Meldenſe an.845.can.46.Nemo facrumChriſma,
niſi in quinta feria majoris feptimane ,id eft , in Cæna,
quæ ſpecialiter appellatur Dominica , conficere preſu
mat . Vide Iſidorum de Offic.Eccl.lib.z.cap. 28. & Ho
norium Auguftod.lib.3.cap.34.
COENA VALDENSIUM Hæreticorum . Concilium
Narbonenſe an.1235 . Aut Cæna Valdenfis , nbi die Cæ
na , menfa pofita , pane ſuperpofito , Valdenfis unus
Ff 2 be
 679 COE
benedicens, & frangens,danſque aftantibus , credit ſe
cundum damnabilem ſedã conficere Corpus Chrifti,& c.
Coena LIBERA , dicebatur illa , inquit vir doctif-
fimus Henricus Valeſius, quam cænabantin publico
qui ad ludum , vel ad beſtias damnatierant, pridie an-
tequam pugnarent : fic nuncupata , vel quod appone-
retur iplis quidquid poſtulaffent, vel quod fummacum
libertate & licentia perageretur. Paſſio SS. Perpetuæ
& Felicitatis : Pridie quoquecum illa Cæna quam Libe.
sam vocant, quantum in ipfis erat, non Cænam Liberam ,
fed agapem cænarent,eadem conftantia ad populum ver-
ba iſiaja tabant . Fragmentum Petronii: Venerat jam
tertius dies, id eft,expectatio Libere Cænæ . De hac cee-
na intelligendus Tertullianus in Apologet.c.42.Non in
publico Liberalibusdifcumbo , quod beſtiariisſupremam
cænantibus mos eſt.Meminit etiam ejufdem cenæ Scho-
liaſtes Juvenalis Sat. 11.ad hæc verba .
Sic veniunt ad miſcellanea ludi .
Genus , inquit , miſerabile ferculi , miſcellanea , cibus
gladiatorum , id eft , ultima Cæna . Ideo miſcellanea,
quia omnia quæ apponuntur
eis,miſcent, ffic manducăto
Coena PURA : Vett . Gloſſæ cap. de Feſtis p.274.
Cæna pura , napaoreen . Gloff. Latino-Arabic. & Pa-
pias: Paraſceve, Cena pura , id eft , preparatio que
fit pro Sabbato. Tertullianus lib.s.in Marcion . Dies ob-
Jervatis, & menfes, & tempora, & annos , o fabba.
ta , ut opinor, & Cenas puras & jejunia, O dies ma-
gnos .Sanctus Auguſtinus in Joan . Acceleratam vult in-
telligi ſepulturam , ne adverſperafceret , quando tam
propter Paraſcevem , quam Cænam puram JudæiLatine
apud nos ufitatius vocant, facere tale aliquid non lice-
bat . Vetus interpres Jo.Chryfoftomi ferm.in Natalem
Joan.Bapt. Qua die conceptus eft Dominus , eadem die
palus eft . Eadem ipfa dies Cæna pura fuit , in qua
Luna decima quarta occurrit .
Baronius, inquit Scaliger, negat eſſe Paraſcevem ,
quia cena pura apud Feſtum habeat offam ſuillam . Sed
non advertit puram dici , non quia careat carnibus,fed
quia religionis & dicis cauſa fit . Nam & Paraſcevæ Ju-
daicæ habuere carnes , & nihiloniinus dicuncur Cane
pure , quod dicis cauſa coquebantur , coquunturque
hodie proſabbato , quia fabbato coqui non liceat. Vide
eoſdem Baron. ann . Chrifti 34. num . 154. & Sca-
ligerum ad Feſtum , & de Emendat. temp. pag. 533.
569.
COENACLARIUS , Caupo . Gloff. Græc. Lat.
Cænaclarius, Itaquéxa , o ri Ivoirede täs olx ia's ouvia-
yov, MS. Cænacularius habet , & poft owéyor addit ,
üyoró Aodhtus . [ Cænacularius Ulpiano , 'Qui conacu-
lum conducit : Cænaculariam autem exercere eft quæ-
itum facere ex locatione conaculorum . ]
I COENADICUM . Vide Cænaticum .
COENAGIUM . Vide Cænaticum .
COENALE , Taberna, cænaculum , Cænario, Si-
donio : Interdum cæna ipſán refectio quævis. Charta
G. Epifcop. Autifiod. ann.1249.in Tabular.Ecclef.Au-
tifiod. fol.235. Super eo quod idem Balduinus dicebat
quod ipfe poterat tabernam facere, & alia Cænalia que
ad nundinas pertinent. Tabularium S.Bertini an.1205 .
Minutam vero decimam , oblationes tam publicas quam
privatas, Cenalia , legata ; Oʻr. Nicolaus de Braia in
Ludovico VIII .
Per fora , per vicos celebrant certamina cun &tis
Publica , nec probibet Cenalia dives egeno,
Sed paflim comedunt diffuſo nectare venis .
& COENARIUS , Vide Cænator .
COENATICUM , Idem quod Cæna , paftus, vel
refectio : fed ea præfertim , quam milites exigebant ab
hofpitibus ſuis, dum in ſtationes fuas feſe conferebant.
Has autem fuftulit lex 12,Cod. Theod.de Erogat. mili-
COE 680
taris annonæ ; ubi , Grave atque inauditum quoddan
nomen Cenaticorum introduétum dicitur .Sed apud no
ftros diu poftmodum manfit. [ Privilegium Ludovici
Imp.pro Monaſterio Miciacenſi an 815.apud Baluz.Ca
pitular.to.2.col.1407.Nullusex eis ullum teloneum , aut
sipaticum , aut pontaticum , aut ſalutaticum , aut ce
Spitaticum , aui Cænaticum. .exigere audeat . Rurfum
occurrit in altera ejuſd.Imperatoris Charta , apud Lu
dovicum Laguille interInftrum .Hiſtor.Alfác. |Charta
Caroli Calvi ex Tabulario S.Germani Parifienfis ,apud
Beslium in Epiſcopis Pictav.Aut Cefpitaticum ,autCve
naticum , aut paftionem , aut laudaticum , &c. Odo
Abbas Glannafol. in Translat.S. Mauri cap.6.num.32.
Firma five cenſus piſoium , toro quadrageſimali tempore,
quem more provincie Cænaticum vocant. [Bollandus ex
quibufdam MSS.legit Cænadicum . ] Occurrit non fe.
melin Chartis .
COENACIUM , Eadem nocione accipitur in Tabu
lario S. Albini Andegav. quod in excluſis molendini de
Varenna habebat idem Monaſterium . Tabular.S.Albi ,
1
ni Andegav. Decimam Cenagii mei infra & fupra exclu 1
Sam meam . Idem Tabular.ann. 1146. Cum Canonici ab
antiquo fextam partem cenſuum terragii... nec non ven
darum totius terre , vinagii, Cenagii, in lampredis a
alofis, omni genere piſcium baberent. [ Tabular. S.
Nicolai ejuſd.urbis : Comes Hoellus dedit Deo S.Ni
cholao inſulam Denerallam integram fimul cum parte
ſua Cenagii. ] Alibi : Cænatio appellatur. Locum vi
dein Dučtus .
COENATIO , Conaculum , vel pars domus in qua
cænabant, apud Sidonium lib.2.Epift.13 .& Carm . 2z .
Gloff.Græc.Lat.Teixandos , Triclinum , Cænatio. Vi
de Julian.Antecell.
COENATIO VIOLENTA , in Charta Gaufredi Co
mitis Andegav.ann.1061.apud Sammarthanos in Ab
batib.S.Florentii Salmur. Idem quod Cenaticum , de
quo diximus.
COENATOR , COENARIUS , Officium Mona
fticum , penes quem erat cura reficiendorum Fratrum
æſtivis diebus veſpere . Apud S.Dionyſium in Francia,
in clauſtri latere quod eft fecundum Eccleſiam , viſitur
tumba cum hac inſcriptione: Cy gift Monſieur Jean de
Montmorency , jadis Cenirde ceans .[Epitaphium Fr.
Guill.Rayer apud Felibianum in Hift.Sandionyſ. pag .
581. Cygit religieuſes bonneſte perfonne frere Guillau
me Rayer, Religieux duCenier de ceans . Vide ibid .
pag.579 . & ] Doubletum in Hiſtor.Sandionyſ.lib.i.pag.
425.861 . Cænarius in Tabulario Foſſatenſi ; [ ut & in
Litteris Capituli S.Germani Parif.an.1353 .lib. Anni
verf.B.fol.1o1. Magiſter cene in Litteris Henrici Præ
poſiti Ecclefiæ in Holzkirchen an 1301. apud Schanna
tum Diæc.Fuld.p.102.] Cænator Monachus, dicitur in
Charta Sugerii proxime laudata . Tabularium S. Dio
nylii: Rainalaus de Pompona pro quodam feodo, quod
ad jus uxorisſuæ pertinere videbatur, fingulis annis a
Monacho qui Canam fratrum diſpenſare folet, s.modios
annone ex decimaS.Leodegarii exigebat,& *c.Gloffarium
vetus : Cænatores , fui , Cenatoriunorraua , dhe
avatiecor . Inſcriptio Romæ ad D.Pauli , extra muros ;
Hic jacet nomine Matrona G.F. in pace uxor Corneli Prie
miceri Cenariorum , filia Porphori Primiceri monetario
rum , & c.
US
COENENTARI ,, Qui victum manibus quæri
tat . Ugutio . [ Melius, uc videtur , Cementarius
Vide Cementarius . ]
I COENIPETĀ , Qui libenter petit alienas cenas,
Parafitus. Laurentius in Amalthea & alii Gloſſario
rum Scriptores .
COENOBIALITER More Cænobitarum.Sub
regula S. Benedicti Cænobialiter congregati, in Privi
le
 ( 81 COE
legio anni 8.regni Theodorici, apud Laguille Hift.Al-
fac.pag.10 .Inſtrum.col.1.
TCOENOBIARKA , K51003cpX * ,Abbas,qui præeſt
Cænobio ,apud Stephanot.Antiquit.Occitan.MSS.to.2.
p.437 .AnnoDccxcv.x.Kal.Februarii in domo Cænobi-
1 archarun Electi, Dei gratia regnante potentiſſimo atque
Chriſtianiſimo Principe Carolo Magno... conftituti fue.
runt nobiles & illuſtres Domini, &c.
COENOBITA . Iſidorus lib.z.de Ecclef.Offić.c.15
Primum genus(Monachorum )eſt Cænobitarum , id eft ,
in conmuneviventium , & c.Caffianus Collat.18. C.4.
lo
12 Cænobitas eſſe ait, qui in congregatione conſiſtentes, x-
nius ſenioris judicio gubernantur . (Charta an.100s.pro
Monaſterio S.Vi&toris Maffil.inter Schedas Peireſcia
he
nas : Sequeſtranteſque ſe cæperunthabitare ſimul, quos
Græco ſermone Cænobitas,id eft ,in commune viventes cæ-
fe unt vocitare . ] Horum inſtituta præclare deſcribit
S.Hieronymus Epift.22.ut & Zachæus lib. 3. Conſulta-
tionum c.3.qui hæc de iis habet : His conveniendiunus
omnibus locus, ſed diſparmanendi, Oʻc.Sed hæc nota .
Vide Haeftenum lib.3.Diſquiſit.Monaft.Cellotium lib.
s.Hierarch.c.s. & alios paflım .
I CENOBITALIS , Eadem notione. Charta Hugo-
nis de Guarlardone ex Archivo Monaſterii Bonevallis:
Ego Hugo Guarlardonenfium Dominus Deo dicaris Ce
nobilitalibus in Bonevallenſi Monaſterio largitus
fum , & c.
© COENOBITALIS Religio apud Baluzium to. 5.
Miſcell.p.217 .
COENOBIUM , XO1V0 3:00 . Vim vocis explicat
Caſſianus Collat.18.c.18.Licetà nonnullis foleant indif-
ferenter Monaſteria pro Cænobiis appellari : tamen hoc
intereſt, quod Monafterium nomen eft diverforii, nihil
amplius quam locum , id eft , habitaculum fignificans
4 Monachorum : Cænobium vero etiam profeſionis ipfius
qualitatem diſciplinamque deſignat , & Monafterium pus, Eveſque Compain . Apud S. Auguſtin .Epift. 34.
poteft etiam unius Monachi habitaculum nominari; Cæ-
nobium autem appellari non poteſt, niſi ubi plurimorum ut & apud Paulinum Epift.46.ad Romanianum .
cobabitantium degit unica communio . Agellius lib . 1. c.
9.de Pythagoræis : Id quoque non prætereundum eſt
quod omnes fimul qui à Pythagora in cohortem illam di
ſciplinarum recepti erant,quod quiſque familie pecunia- Maſſil.lib.2.c.33.de Macellariis. 9.6.Addentes inſuper
Ft que babebat ,in medium dabant,ce coibatur focietas infe- huic capitulo , quod Cæpium non fundatur à modo nec
parabilis , tanquam illud fuerit antiquum confortium , debeat fundiintra muros Malilie , nec carnes inflentur
quod re atque verbo appellabatur Kové 2009 ,
SH 9 COENOBIUM , Eccleſia Cathedralis , Wolferus
Canonicus Hildesheimenfis in Vita S. Godehardi ejuf
dem Eccleſiæ Epiſcopi num.23 . Beatus igitur Godehar
dus... ut Cænobii noſtri religionem eatenus rationabiliter,
Deo gratias, conſervatam agnovit, condignas illico di-
uinæ miferationilaudes perſolvens, omni eam devotionis
Studio ampliare, din divini cultus exercitio candecora-
re ſategit . Et infra : Cænobium ſuum paſtorali cura
ſapienter gubernavit, & Fratrum commoda in vietu ego
veftitu , ceteriſque indigentie bunane neceſariis , fa-
pius adauxit.
COENOBOLIUM , Cancilium , Conventio , in
Gloffis MSS.Reg.Cod.1013.Alibi: Concilium , Cono-
bolium , cærum , ex Græco noivo Borrow ,
COENOCOPERIUM , pro ſepulcbro ,vel feretro.
Epitaphium Bartholomæi Epiſcopi Iſclani , apud U
ghellum to.6.p.275. In hec Canocoperio reconditus fuit
Bartholomæus Lombardus...EpiſcopusIſclanus 1389.
CENODORIUM , Eadem , ut videtur, notioné in
Hymno MS.in S.Ildevercum Epiſcopum Meldenſem :
- Sufcitatus puer fuit ; Prece cunétis emicuit, Gerebatur
Cenodario , Corpus means Gornaia , ecc.
COENODOBIOLUM , pro Cænobiolum , Par
yum Cænobium . Rather.Veron.Epifc. lib. Apologet.
Jacenſo ab Vagariis Conodobiple , ad bac miferabiliter
Tom . II.
сов 682
eft perventum , ut ipſe qui Abbatis falſo vocabulo folus
COENODOQUIUM , pro Xenodochium 3 quali
Xolvofoyecor Commune receptaculum . Charta Ferdi
nandi Regis Hifpaniæ æræ 1099.apud Anton.de repez ,
in Chronico Ord.S.Benedicti co.s.pag.31.v.Ut... ſit Co
nodoquium Dei in ſuſceptionem pauperum , & *c.
I COENODOXUS, Vanc gloriæ cupidus , qui fa
mam captat. Papias MS.Legendum Cenodoxus á Græ
coxçvósor Qu .
COENOPOLIUM , Locus ybipoliuntur dos ornan
tur cibi, Ugurioni , Ex Græc, xo. von ár.wv , forum re
rum venalium ,
COENOVEHUM . Will.Brico in Vocab.Cænum ,
lutum , Cænovebum , Cænovectorium , inftrumentum
eft cum quo portarur cænum , vulgo noſtris Civiere,Ma
nuarium ferculum quo cænum vebitur, vel aliunde e
geritur ac defertur .
COENOVEXIA , Eadem notione . Eadmerus lib .de
S.Anſelmi ſimilitud. cap. 218. Sic igitur debemus inna
centia , beneficio prelatione uti in faciendo que reci
piendo, ſicuti uſualiter portatur Cænovexia . Quippe
qui illam ſubeunt, faciem ad locum quo tendunt; adlar
cum autem unde veniunt , dorſa vertunt. Tribus enim
aliis modis poteſt , ſed non convenienter portari; videli
cet utfacies fint contra facies , vel dorſum contra dorſum ,
vel faciesad locum unde procedere , terga vero quo ire de
beant, convertantur ,
COENU IUM , Pollutio fic diéta à voce Cænum .
Gildas de Pænitentia inter Canones Hibern. to, 4. A
necdot.Marten.col.8 . Quivoluntate obſcæno liquore ma
culatus fuerit dormiendo, fi cerviſa a carne abundat
Canubium eft . III , noctis horis ftando vigilet , fi Sana
virtutis eſt.
COEPISCOPUS PUS , Gloſſar.Latino -Gall.Coepiſco
accipicur pro eo Epiſcopo,quem Coadjutorem vocamus,
COEPISCOPI præterea videntur dictiChorepiſcopi.
Vide in hac voce .
I COEPIUM , pro Sebum , Gall . Suif. Statuta
cum ore , nec inteſtina beſtiarum aperiantur , nec laven
tur in portu Malilis .
COEPPE , Coippe , pro Quippe · Amalche ,
I COERCUS, pro Quercus. Sic dicitur in Charta
Dominide Luiniaco in Foreſio an.142 1.Plaſea quedam
in qua olim fuerat Quercus : Juxta Coercum de Leceas
COESSE , Simuleffe , apud S.Bernardum Epift.18.
& Petrum Blefenſ.Epift.134 .& Serm.47 . Occurrit præ
terça in Miracul.S.Marculfi n 16,
COESSENTES , Sodales , Compagnons , Papias į
Coeſentes focii .Ordericus Vitalis lib.3.p.477.Tamma
nu quam confilio in bellica diſcrimine præclarus infer:
Çoeſentes fuosmultoties probatus eft . Utitur paſſim
P.544.552.586.600.664.668.759.861.& c.ut & Vita S.
Ephreni apud Bolland, n . 3 , Hugo Flaviniacenſis in
Chron.p.256.& c.
COESSENTIA . Pallio S.Vitalis Martyrisn.6.Gaude
& lætare felix Ravenna ... que beati Vitalis ſepulchrali
meruifti Coeflentia inſigniri. [Occurrit præterea in Mi
raculis S.Marculfi n.16 . ]
COETUS , pro quietus , ūoux @ , in Gloff.S.Bene
dicti , quomodo nos vulgo dicimus, So tenir coi , id eſt,
quietus.
I COEVANGELISTA , in Epiſtola Stephani Pa
pæ VI.inter Concilia Hiſp.to.3.p.162.col.2.
I COEXECUTOR , Ejuſd.rei una cum aliis Cu
Ff 3 rator ,
 1

684
COF COG
683
Tator , v.g.teftarnenti. Legitur in Teſtamento Johan CÓGACCIO , Coactio , Gall.Contrainte. Ta
mis de Nevill apud Thomam Madox in Formulari An- bular: Calenfe in Charta Almaurici de Meulento an .
gfic.p.410: & in Charta Senrentiæ definitivæ anni1495 1266. Abfque Cogaccionealiqua alienandi eafdem pof
ex Tabulario Monafteri B.M.de Bono Nuncio Roto- feffiones .
mag.Cobexecutores Teſtamentari in Venditione Caltri FCOGASTER COGASTRANUS, Coquus fecunda
t.Da lphi n.co .z.p ag.1 06 rius,Ital.Cocaſtro.Charca viſitationis Monaft.Caftren
deMolanis an . 128r.Hif .
COFA , utCofea . Vide Cupbia . fis an.1 261.ex Archivo S.Vi&toris Maſlil Difpenfarius
COFANUS , Avis Apuleio , quæ aliis Pelicanus procuret coquum o Cogaftrum . In altera Charta ejuſdě
'feu onocrotalus . Vide Frideric.lib.2.de Venatione ca. Archivi Armar.Hiſp.0.41.legitur :Uno ſcutifero,tribus
2.4.34. garciferis clavario,coco,Cogaſtrano,portario ,& c.
T COFEA , Tegmen capitis , Gall.Coeffe . Vide COGBELLINUS.Charta an.1197. apud Ughellum

in Capha. to.7.pag.1274.Extra parietem , juxta Gogbellinos ejuf

COFFERUM , COFERUM , Gall.Coffre,Cifta ,arca , dem Petri,
' ex Cambro Britannico Coffr,quod idem fonat. Statuta I COGCIONES . Vide Cociones .
Will.Scotiæ Regis: De ſcrinio ſeu Coffero fuo', COGECHULST , COGSCHULT , Navium debi
COFRUM, in Monaſtico Anglic.to.3.pag-312.Ger- tum , navaticum , tributum quod ex Coggis penditur:
' vafius Dorobern.an. 1182.Juffithoc fcriptum refervari Germanis enim Schuld , eſt debitum . Vetus Charta a
...in Cofris ſuis & thefauro Wintonie . Teftamentum pud Willelmum Hedam inOdibaldo Epiſcopo Traject.
Geraudi de Abbatis villa an.1271 . in Hiſtoria Comi- In Almere Regalis cenſus, qui vocatur Cogecbulft. A
tum Pontivenf.p.204. Et urum Cofrum ad cuſtodienda lia Ottonis Imp.ann.949.apud eumdem : Infuper tri
Jupradiéta . [Occurrit iterum in Proceſſu de B. Petrobutorum , que Huſtata & Cogſebult dicuntur , c.Te
de Luxemburgo tom ...SS .Julii p. 537. & in Anecdotis loneumCoggonum videtur nuncupari in Diplomate Wal
Martenii to.i.col.1524.] Cofri Lemovicenſes, in Char- demari Daniæ Regisapud Pontanum 1.7 .Hiſtor.Dani
ta Petri Epiſcopi Parifienf.an.1218.apud Sammartha cæ : Telonea Coggonum maneant prout fuerant ab anti
hos , id eft , ex opereLemovicino . quo . Vide Cogo .
g.176.col.z.in In
COFFRUS . Hift.Dalph.to.2.pa 9 COGGO . Vide Cogo.
os & alia , Coffros, balios o malas . 4 COGIA , Conjux . Formulæ Andegav. art. 17.
ftrum.an.1318.Lect
S
COFFRETU , Arcula , Gall.Coffret . Inventar. Dum cognitum eſt quod homo, nomen illi, in venditio
***T

Ecclefiæ Noviom.ann.1419.ex Archivis ejufd.Item duo
Coffreti pares trium pedum longitudinis vel circiter fer-
rati . Obituar.MS.Ecclefiæ Morin.fol.42.verſo : Con-
fervabuntur in uno Coffreto particulari.
CofrIUM . Statuta generalia Ordinis Ciſterc.
an . 1213.to.4.Anecd .Marten.col. 1312. A nullo Abbate
portentur forinia , quæ vulgo Cofria appellantur.
COFFERARIUS, COFFRARIUS, Arcarius, qui cof-
fra , feu arcasRegias ſervat , in Fleca lib.2 . c.14. 9.3 .
Anglis The Cofferer of the Kings housbold , Magni Oe-
conomiſeu Diſpenſatoris Regis Contrarotulator , Vi-
carius , cujus munus eſt aliis familiæ Regiæ Officiariis
fua falaria , feu ftipendia erogare. Steph.Skinnerus in
Etymologico Angl.
COFFÍA ,Coria ,Tegmen capitis.Vide Cuphia .
T COFFINUS , ut Cofinus.Pluries occurrit .
T COFFRARIUS,COFFRUS,& c.Vide Cofferum .
COFINA Idem quod mox Cofinus, apud Rymer.
$0.9.p.365.col.i.Quandam Cofinam decorio cum diverſis
jocalibus... mittere eandem Cofinam , Oʻc.
q CoFinis , Eadem nocione , apud eumdem to. 2.
pag.691.
1
COFINUS, Cophinus , fiſcina . Capitulare de Vil
lisc.62.Quid debuticis & Cofinis , id eſt , ſcriniis,&c.
( Occurrit in Statut.Maffil.lib.6.c. cap.1.pro corbe , qua
fimus in vineas defertur . )
COFINËLLUS,Minor cophinus, in Regula Templa-
rioruni', cap.44.[ 8 in Hift.Dalphin.com.2. pag . 397.
col.2 : )
COFRA.Obſervantiæ Regni Aragon . lib.9 . tit . de
Salva Infantion.9.9. Verumtamen quoad munera perſo-
naliu , vel Cofram preſtandam , vel faciendam domino
loci , talis infantio non tenetur .
- COFRARIA , Laudes Papiæ apud Murator. to.
-11.col.32 .In quibufdam certis Ecclefiis diebus aliquibus
citca feſtum Pentecoſtes fiunt pauperibus convivia , que
Cofrarias vocant , ad quæ multi conveniunt pauperes ,
qui per figna data illic invitantur .
0 COFRITUM , Tributi ſpecies , ut videtur. Ta-
bular.Rothonenſe : Retwobri dai villam Cleges fine trie
buto & Cofrito .
I COFRIUM , COFRUM . Vide Cofferum .
ne de integrum ſtatum ſuum ad homine , nomen illo , o
Cogie ſua illa , & ipſa venditionemeneme (minime) in
veniſſe non potuerunt. Vide Cogive .
COGIATICUM , Quævis præftatio coacta.Char
tа Caroli III.Imp.in Hift.Pergamenfi tom.3. pag.399.
Nec ullas publicas funétiones , autredhibitiones vel il
licitas occafiones , vel Cogiaticum , ſeu ſparvarios,vel
operas...ſuperimponere audeat .
COGINA,inter vaſa & miniſteria ſacra recenfetur
in Charta Ferdinandi Imperatoris Hiſpaniæ æræ 1191.
apud Anton. de repez in Chronico Ord.S.Benedictito .
7. Tres concos , & 3.aceres, 2.orceolos, de 2. Cogi
nas , & candelaria unam , de candelabra duo, omnia
bec delaton . Vide Cocinnula .
COGITAMEN , Cogitatio apud S.Eulogium lib.
3.Memor SS.c.5 . & 7.[& in Appendice ad z 2.Maii de S.
Humilitate p.131.]Gloff.Lat.Gręc.Cogitansentum , cxfs
Mineda [ Bis occurrit in libro 4.Efdræ c.7.W.57. & cap.
14. V.14. ]
COGITARE , Exiftimare , putare . Geſta Regum
Francor.cap.35.At illa Cogitans, quod Landricus ef
fet, & c. Id eſt , putans.
T COGITATIVUS , Multum cogitans , Gall.
Penſif, in Vita B. Giraldi de Salis , apud Marten. to .
6.Amplif.Collect.col.1012.
I COGITATORIUM , Receptaculum cogitatio
num . Tertul.de Reſurrect.c.15.AnimeCogitatorium .Vi
de eumd.de Spectacul.ca.2.& de Anima C.14.
COGIVE , Conjux Formulæ Andegav.art.36 .
Incipit epijtola , quem patermater facit in filio... Id
circo ego in Deo nomen illi, & Cogive mea illa dulciſſi
ma , à nobiſcum integra amore diligendo filia illo.Vi
de Cogia & Cogux .
COGLA , pro Cochlea . Vide in hac voce .
COGNABO , Igniarium unde ignis excutitur.Papias.
COGNATIO SPIRITUALIS . Vide Generatio .
T COGNATUS , Levir.Johannes de Janua : Eteft
Levir Cognatus , ſcilicet frater mariti vel uxoris. Al
bertinus Muſſatus de Geſtis Henrici VII. Cæſaris lib.
4.rubr.1.At Regina graviſſimis affecta doloribus : hinc
Cognati necem multorumque procerum deflebat interitus,
quos tam inftans bellum , quam lethalis aeris pernicies
mor

!
i
 685 . CCG ( COG 686
2 3
morbo confumferat , Ubi Pignorius: Cognatum appel De pluſieurs guiles efcus pains ,
- fat Goleranum noco Italicilino eum qui erat viri fracer, Le Romand Aubery MS,
of
Pro quibufvis conſanguineis affinibulvevox Cognatus Sa Connoiſance fu d'un pail mult cler .
accipienda videtur in Geſtis Trevirenf. Archiepiſc. a Guill, Guiart, ubi de prælio Bovienſi ,de vexillo Otros
pud Marcen , (0.4.Ampli l.Collect.col,216,Contingit on nis Imp,
lim , cum Imperator Fridericus Mediolanum civitatem Cils dragons foutint la banniere
magnam objeſam ad deditionem coegiſet , Cognatos de Des connoiſſances d Emperiere.
parentes domini Urbani Papæ inter cæteros captivos te- Idem in S.Ludovico , ubi de Manfredo occifo :
neri , OC, En la chace eſt Mainfroi tuè ,
COGNATI GERMANI , Patrueles, vel fobrini , Cou Mes onc nus boms ne pot à dire
om
JinsGerrains, Charta Communiæ Peronenſis an . 1207 . Pour certin qui le pot ocire:
ef
Confanguinei, quivulgo Cognati Germaniappellantur . Car le jour de celes nuiſances
Couſin remuè degermain, in Chron .Flandr.cap.6.id eſt, Porta eſtranges Connoiſſances .
remotus gradu à germano , Hoc eſt , eo in prælio , alterius, feu inuſitata inlignia
Bea
COGNIDIUM , Potionis ſpecies apud Ægyptios , deculit. Et infra, ubi de Henrico Conſentino , qui
vel faltem Alexandrinos.Papias: Cognidium , genuspo- Caroli Regis arma induerat in prælio , quo Conradi
tionis ad bibendum . Gregorius Magnus lib.6 .Epift. 37 . num fudit :
ad Eulogium Epifcopum Alexandrinum :Sufcepi autem El premerain pour le conduire
benediétionem S.Evangelifte Marci , juxta breve veſtris Eft li preus Henris de Cofances ,
epiſtolis infertum . Sed quia Collatum ac ] uritheum non Cel jour porta les Connoiſſances
libenter bibo , prefumens Cognidium requiro , quod in Du Roi , par quoi pluſtoſt peri .
hac urbe poft multa tempora , veſtra innoteſcere tranfaéta Vide Gobelinum lib . 9.Comment. Pii II. PP.p.223.8;
anno Sanétitas fecit Nom nos hic à negotiatoribus nomen Hemricurt, de Bellis Leod . cap. 41.
Cognidii , non ſubſtantiam comparamus . COGNITOR , Judex , in Codice non ſemel . (Hing
COGNITAMENTUM , Idem quod Adcognitatio, in Gloflis Iſidori : Cognitor à cognoſcenda cauſa dictus ,
Promulgatio. Capitula Caroli Calvitit. 27. cap. 3. Sed vel Executor curiofus . Prius membrum judicem ut in
& illa capitula ...adcognitent, Cognitamentum quod Codice , poſterius fignificat Delatorem , qui curiofus
modo apud Confluentes fecimus,omnibus innotefcant. In- dictus eſt,
quod in vitam aliorum inquireret ,& ad Prin
fra : Quideinceps talia prefumpferit , ficut in Cognita- cipem , quæ cognorat , deferret , Papias MS. Cognitor
mento illorum continetur , ... boc emendare cogantur, Vi- preſens præfenti datur ad litem folvendam , Procurator
de Adcognitare . vero etiam abfens ad omnes res , Sed id diſcriminis Co
COGNITIO , Homagium , noftris Reconnoiffance 4 gnicorem inter ; & Procuratorem Latinis ipſis notum
Confuetudines Catalaniæ inter dominos ; & vaffallos eft. Si plura cupis,vide Gronovium 4. de pec. vet.c. 3 ,
MSS. c.49. Debent facere inftrumentum proteſtationis & Pitiſcum in Lexico Antiquit. Rom .!
quod faciant directum Domino majori, feu Cognitionem , COGNITOR , Qui vice ſacrajudicat, in Codice.
vel homagium , vel aliquod aliud de quo teneatur. Cognitores etiam dicuntur ii, quos Pontifex re
· Cognitio Placiti, Anglis Juriſconſult. Conuſan- tractandis & recognofcendis Epiſcop & Conciliorum
1 ce de plèe, eſt privilegium , quo urbs vel civitasdonatur ſententiis pro data occaçjonecommittebat : hos hyvá
à Rege, ut intra libertatis ſuæ procin & tum jus habeat lovas vocat Concilium Sardicenſe can . 3. De iis Moria
tenendi placita de omnibus contra & tibus & prædiis : cu- nus l . 1. Exercit. Ecclef.c. 20,
jus ea vis eſt, ut ſi qui horum locorum incolæ in jus pro COGNITORES BANNORUM ,f, Miniftri, qui de mul
quavis re vocentur in Curiam Regis,Majores feu Bail- ctis ob bannum infractum impofitis cognoſcebant. Pri
liviejuſmodi libertaçum poſſint petere cognitionem vilegia à Raymondo de Agouto ſuperiori Domino ca
ES placiti : id eſt,ut res ante ipſos perçractecur & judicetur, ftri de Mafalgisan, 1348. conceſa JohannideMalal
Raftallus. Adde Cowellum . In Allifiis Hierofolymi- gisinferiori condomino , ex Archivo Præſidis de Ma
tanis MSS. paffim occurrunt hæ formulæ , Se mettre en zaugues: Item quod Bannerii, Extimatores en Banno
l'Eſgard ou Connoiſſance de Court : Le Court eſgarde rum Cognitores communes in dicto caftro concorditer
O Connoift, &c. Eædem c.45 . Seigneur ne doit faillir d'eligantur ,
eſgard, ou de Connoillance de Court à home , ne à feme ? COGNOMEN Romanis erat uniuſcujufque na
qui la requiert en la Court , men propium , quodnominibusgentilitiis ſubjungeba
COGNITIONES, Infignia , arma , feu potius ſaga tur : Francis vero noftratibus aliiſque Recentioribus
militaria armis & infignibus depicta, quibus Nobiles à nomen eſt proprio nomini ſuperadditum . De cogno
fe invicem diſcernuntur, & innotefcunt: Anglis , Co- minibus antiquorum Romanorum conſulere potes Les
gniſance. Ordericus Vitalis lib. 13 , pag.855. Petrus de xicon Pitiſci; de poſterioris autem ævi cognominibus,
Maulia , aliique nonnulli fugientium , Cognitiones fuas quæ nos ſpectant , ( in Inſtrumentis enim hujusætatis
ne agnofcerentur, projecerunt.Matthæus Paris an.1250, paſſim occurrunt)placet hic exſcribere quæ Mabill, do
Cum viderent bojtes Chriſti,armis, vexillis, & Cogni- cet lib.z.de Re Diplom.c.7.n.3. & feqq. Nonnullis præ
tionibus picturatis , quas bene noverant, cum deriſioni- miſlis de nominibus adfcititiis ,quæ apud Francos Neu
busſuperbire . Asívuxtx,Græcis. Vegerius lib. 1. cap. Atralios viris inſignioribus & litteratis aliquando acce
18. de Militibus : Diverſis coloribus diverſa in fcutis fi- debant, feculo nono maxime & octavo,fubjungit: Tan
gna pingebant, ut ipfi nominant, fsiyuzta, ficut etiam dem fub finem feculi to. ſed maxime fæculo 11. ineun
nunc moris eft fieri, Oracula Leonis Imp. de Androni- te, cognominum uſus frequentari cæpit , eorumque o
co Comneno , qui Agnetem Philippi Auguſti Regis.rigo proceſfit variis ex cauſis. Quandoq; ab arte eorum
Francorum filiam in uxorem duxerat : 0 Tw Evo dain quibus imponebátur ut Petrus Piſtor,
Robertus Coquus,
LICT ! Tujhex paire . Le Roman de Rou MS.
&c.Aliquando ab eventu quodam , quo modo longe an
N'i a ricbe bomme ne Baron
te id tempus nepoti Aufonii tributum nomen Paſtori
Qui n'ait cès lui fon gonf anon , - quia fiſtula primum
Pu gouf agnon , ou autre enſeigne , Paſtorale melos concinuit genito ,
Ou ja meſnie ſe reſtraingne , Aufon .in Parental . Epiſt. 12 ,
Connoiſſances , ou entrefains , Nonnunquam à fcommate, dicterio feu faceto dicto
unde
 1

687 COG COG 688

unde Richardus Infanus, Guillelmus Baſtardus , quod na , quæ à prædiis deducta erant, eis convenirent.Nam
cognomen ipfe Willelmus Conquæſtor aflumit in Epi- feminæ conjugatæ non alio paflim quam mariti ſui no
ftola ad Alanum Britanniæ Comitem ,Ego Willemus , mine gloriabancur. Invenio tamen quofdam ex Cleri
cognomento Baſtardus , Ad hæc derivata funt cogno- cis & Monachis cognomine affectos ſæculo i 1..deſinen
menta à patre vel expreſſo filii nomine, ut Gradulfus ce in cod.Chartario Dunenſi, Uferchenfi , & alibi .
filius Iſembardi , in Chaftario Caftridunenſi, vel ſup Eodem fæculo ineunte rara erant ejuſmodi co
preſlo in hunc modum , Paulus Warnefredi, qui diaco- gnomina,ut patet ex chartis regnante Roberto editis :
nus & monachus Caſinenſis fuit regnante Carolo Mag . poſtea vero lub Henrico & Philippo Regibus trita res
Hinc orta funt cognomina vernacule deſinentia in ſon , elle çepit; tametfi pauca per id tempusad pofteros tra
qualia Viliamjon, id eſt, Villelmi filius ; Jacquefon ,Ja- ducebantur: quod fæculo 13. uſitatius fuit . In Charta
cobi ; Coleſſon ,Nicolai ;Pierſon, Petri ; Jeanſon, Joan- quadam fæculi11. qua Herveus Grivellus Monachis
nis , & his ſimilia. Ex eodem capite prænobiles fami- S. Martiniquafdam resconcedit , nominantur ejus fra
liæ apud Anglos cenfentur, Fitzjean, Fitzgerad, Fitz- tres , Reginaldus abſque cognomento , & Hugo Morel
pierre , Fitzbaimon . Quidam à matre id traxerunt , lus: quod cognomen penicus à Grivello diverſum eſt .
quemadmodum in Chartario Dunenfi legitur , Paga- At in eodem Chartario inveniuntur pluresBørelli, Bo
nusfiliusMarie; & in alio S. Martini à Campis,Her- cherii, de Canta -merula, Pagani, Defreati,deGarlanda ,
luinus filius matris ſuæ ; itemque in Charta pro cæno- quæ familiarum cognomina eſſe conſtat'. Porro hæc
bio S ,Remigii apud Remos , Petrus filius matris fuæ cognomina in Chartis, maximein ſubſcriptionibus
forſan quod iftiinter nothos haberentur , ignoto patre . non continuo ac recto ordine poſt nomen , fed fupra in
Deniqueut alia prætermittam , cognomina non raro ter lineas adſcribi folebant ; unde x Supra -nomina di

defumta ſunt ex loco urbe ac regione ; hinc Herbertus cta volunt viri docti, quæ vox reperitur in charcariis
Britte , Rainbaldus de Calniaco , Thomas de Marla . maxime Icalicis ; tranſicque ad noſtrum Gallicum idio
Sic nobiles plerique à loco dominii ſui cognomentum ma, vulgo Surnom .Niſi id ita dictum mavelis, quod fu
ſuum acceperunt; unde familiæ Codiacenlis , Torin- pra primarium nomen accederent,quaſi ſecundaria.Ha

1 nenſis, Cheriſiacenfis & aliæ perilluſtres. In Chartario
Uſerchenfi apud Lemovices legitur ejuſmodi cogno .
nientum duplex , à patre fimul & loca dominii acce-
prum , ubi Geraldus Petri de Noalas, id eft filius Petri de
Noalas , dedit Deo ca fanéto Petra pro anima patrisfui
oc matris fuæpartem ſuam de terra de Molnat in parro-
chia S. Vincentiani, & quicquid in eam requirere poſer
juſte aut injuſțe vel aliquis per ipſum ; a abſolvit fe
vales ſuosuit dentſancto Petro . Hoc donum fecit in ma
nu domni Gauberti Abbatis cum libro, fub annum 1099 ,
ubi habes cognomen duplex, unum à Petro Giraldi pa
gre,alteruni à Noalas, quilocuseſt in pago Lemovicen.
unde nomen traxit illuſțriſlima familia de Noaliis , & c .
Cul Itaque ex his omnibus, aliiſque capitibus orta
funt varia familiarum nomina, quæ primo incerta cuin
fuiſſent, poftmodum fixa & propria eſſe cæperunt ,
Scommatica feu joculatoria nobilium nomina quidam
corrupta putant, depravatis prædiorun vocabulis, à
quibus illa originem ducebant . At certum eſt, permul-
ta , faltem promiſcui vulgi atque etiam nobilium quo-
rumdam , ab origine ex dicteriis impofita fuiffe ; qua-
lia ſunt in oprimæ notæ Chartario Dunenfi Majoris-
Monaſterii; ſcripto ante annos quingentos : Qdo Ma
la Muſca , Rorbertus Muletus , Rainaldus Baſtardus ,'
Conftantinus Joculator, Vivianus Nimium habens fru-
mentum , Bernardus Malaparola , Raberius Tineofus ;
Guarinus finebarba , Guarinus Rabiardus , Archen-
þoldus Foliolus , Guarnerius Oculus canis , Archem-
þaldus Pejor lupo , Odardus de Paliardo, Petrus Ma
liloquus, Rotbertus Flagellum , Hubertus Minat bovem , de preifuris Eccl. apud Acherium Spicil . co. 8. pag . 86.
& c . Sed præ his illuſtres fuerunt Fulco Rufus,Goffridus ' Inutiles namqueSacerdotes internus Judex á provebit
Griſagonella, Comires Andegavenſes , aliique non mi- non Cognoſcit, quia quospermittendo tolerat, profecto
norisdignitaris, Qui à prædiis cognominia ducebant
aliquando varia pro tempore , & prædiorum parietate
cognomina fibi adſcribebant; ex quibus Drogo ex fa-
milia Joyenſ qui ſub Roberto , & Henrico Regibus
vixit , interdum Bovenfis , interdum de Papyriaco : In-
gelramnus ejus filius, promiſcue Bothvenſis, Codicia-
çenfis & de Fara : Thomas denique Ingelramni filius,
de Fara vel de Feria , Codiciacenſis, deMarna , feu de
Mirla cognominabantur.
Hæc cognomina raro imponebantur Epiſcopis,
Clericis, Monachis& Feminis: forfan quod illorum
dignitas & tituļi effenç cognomenti loco ad eos deſi-
gnandos: neque fcommatica vocabuladecerent ſacri
Ordinis Miniſtros; nec dignitatum fæcularium nomi-
ctenus Scriptordiligentiflimus. Vide Supranomen .
I COGNOMENANS, COGNOMINANS, Cogno
minatus,appellatus. Charta Wandemiri an. 690. inter
Inſtrum . Hift.S.Germani à Pratis pag.5.col.1.Villa Co
gnominante Gomariovilla in pago Siampinſi · Charta
Dagoberti Regis Franc.co.1.Annal.Benedict.pag.685 .
col.2.Villa Cognominante Iticinoſcoam in pago Pariſiaco.
9 COGNOSCENTIA ,Cognitio,fcientia.Reſpon
fio Marini Victorini Rhetoris ad Candidum Arria
num apnd Mabillon . tom.4.Analect.p. 158. O altitudo
divitiarum & Japientie Cognoſcentie Dei. Ibid.pag.
266. Deum dicemus ſupra omnem exſiſtentiam , ſuprue
mnem vitam , ſupra omnem Cognoſcentiam .
1. COGNOSCERE ,Coire, miſceri. Stupra Cagni
ta , apud Lamprid .in Heliogabalo. Vecus Pænitentia
le MS.Qui in QuadragefimaantePaſcha Cagnovit uxo
rem ſuam , & c.OrdericusVital. lib. 10, Poſtea ſponſam
ſuam ... Cognovit, que ſequenti anno filium ei peperit
Michael Scotus de Phylion. cap.7 . Nec ſe permittat Co
gnoſcere dà viro per 7. dies . Occurrit pallimin Sacris
libris, Vide Appendicem ad Concilium Lateranenſe
lll . part. 6. c.10.17,
2. COGNOSCERE ,Fateri,agnofcere,noftris Ava
wer reconnoitre. Ordericus Vitalis lib. 11. Et proditio
nem , quam fecerat, palam Cognovit. Ita Cognoſcens la
tro, eſt confitens in Legibus Edw.Confeff.cap. 26. Ju
fitia Cognoſcentis latronisfua eft. Adde Brason . I. 3 .
tract. 2. c.33 : 34. 35 .
13. COGNOSCERE,Approbare .Atco Vercell .
in eis judicium probationis ignorat .
I COGNUS,àGallico Coin , Angulus . Epiſtola
Guillelmi Meldenſis Epiſc. ad Clementem Papam an ,
1383. inter Inſtrum . ejuſdem Ecclef.to.2.p. 241. Pri
mo ex parte anterioris Ecclefiæ Meldenfis incipiendo a
domo , quæ eft in oppoſito Cogni domus noſtri Epiſcopi ...
ſicut protenditur vicus ex utraque parte uſ $ ad Cognum
Ecclefiæ Meldenſis excluſive , DITH
COGO, Navigii genus, quod Cogs, Angli dicunt
Galli Coquets. Matth Paris
. an. 1218. Pfæperatis Co
ganibus , Galeis & aliis navibus onerariis . Thomas
Wallingham . in Ricardo II . p. 199. Cüjus ſumns fe
extenderat ad 37.galeias, 8.Cogones, O.nonnullasbar;
gias , Occurrit infra non femel, pag. 201.318.319.320.
322 .
8
689 COG
farm
322. ut & apud Vincentium Bellovacen. lib.31.Speculi
Hiſtor.cap. 83. 84. Jacobum de Vitriaco lib. 3. Hiſtor.
Orient . pag. 1 136. in Chronico Sclavico incerti aucto-
ris apud Erpenium Lindenbrogium ann .1361. ( apud
Martenium to.3 .Anecd . col.283.in Epiftola Jacobi E
piſc. Accon . ad Honorium III . Papam , & col . 296. in
ir
altera ejuſd . ad eundem . Epift. ] &c.
Cocco ,apud Godefridum Monach . in Chron. ann.
tra
1218. Match . Weſtmonaſter. ann . 1066. & 1296. pag.
221. 429. & in Diplomate Waldemari Daniæ Regis
Chi
an 1326.
Kogge in Hiſt. Archiep.Bremenfium : Poſuerunt ma-
gnum navim , vulgareter dictam Kogge,cum armatis vi
and ris.Vide Pontanum lib.r.Rerum Francic.c.9. p.53 .
-2
Gocca,Hiſt.Hierof.so.Naves, quas vulgo Coggas
dicunt. Matth. Paris an . 1218.600. Naves & 24. Cog-
paratas. Ita etiam Matth . Weſtmonaſter. an .
1216. p. 276.
23
I Coca. Memoriale Poteſtatum Regienſ. ad ann .
1218. Templarii Milites in quadam eorum Cocca intran
zes, fluvium tranfire volentes, &c. Pluries occurrit ibi
ſemel vero in Statutis Mafil. 1.4.c.1 .
Cocca ,apud Joannem Villaneum lib . 1 1.c. 107.lib . tie . Ibid.col.6ss, Dederunt in hoc Monaſterio portio
12. cap. 38.
Cocka,apud Careſinum MS.an.1379. Petrus de
Dusburg in Chronico Pruffiæ c . 1. Cujuſdam navis di-
de Cocka Teutonice .
COQUA, apud Nangium in Philip. III . Rege Franc.
P.519 . [ & apud Rymerum to.8.p.354. )
. Cocha,in Memoriali PaulidePaulo apud Joan. Lu-
cium in Hift.Dalmatica p.431.437. [apud Rymer.to.4.
P.702.col.i. & z.in MemorialiPoteſtatum Regienf.ad
13 an.1 218. & in Chronico Aſtenſi ad an .1322.)
Cocho , apud Richardum de ſancto Germano in
Chron . an . 1217 .
4 apud Rymer.to.i.p. 390.col. 1.Cobertioni o juriſdi
Cocco , apud Oliverium Scholaſticum de Expugn .
Damiatæ : Quatuor Coccones,ſuper quos ædificata fue-
rant propugnacula ad capiendam civitatem . Ec infra :
Coccones propugnaculis en caſtellulis, viris etiam arma
ti, cum galeis & aliis navibus ſequentibus ... immerſio-
nem evaferunt . Utitur etiam non femel Godofridus
Monach.an.12 18.ut & Marth .Weſtmonaft.an.1066.
Cochetus. Charta PhilippiAuguſti an . 1216. pro
Comite Bellimontis : Si vero contineatur in balco vel in
Cocheto merrenum ad doliafacienda, & 6. Cochet & Co.
quet , Gallis . VII .Guiart. an . 1304.
Ains refait ſes veliaus bourder ,
Dont il ot là Quoquez a barges ,
Et grans nez profondes ,larges .
Infra :
Euviron les nès n'a batel ,
Tant ſoit bien fermè a loquet ,
Petite barge , ne Coquet .
Eodem anno :
Aucuns d'eus haut és mas repuient,
Pour traire de pour lancier à plain .
Chaſtel & Coquer fou ja plain
D'autres gens que de garçonciaus , & c.
Anglis Cocket , eſt Schedula à publicanis mercatoribus
tradita, qua ſignificatur mercatorem debitum vectigal
folviffe. Vide Stephan. Skinnerum in Etymolog. An-
4
glico tit. de Vocib.forenſib . [ & infra Coket 2. )
A voce Gallica Coque, id eſt, concha, teſta , deducit
Spelmannus , quod ejuſmodi navigia concharum for
mam referant . Certe ab ejuſmodi navium figura, vel
ufu, currus noftros publicos viminibuſque contextos ,
appellatos admodum probabile eft : vel quod , non ut materia fæpe cum liquore imbibitur,ac deſtillando liquor
hodie in longum porrecti, fed rotundi quodammodo iterum abjtrabitur. Item cam berba contunduntur, & in
eſſent: vel certe quia ut Cogones ad transvehendos vaſe putrefiunt , donec puro ab impuro ſeparari poſſit .
itinerantes addicti potiffimum effent , ita& currusiſti Rochle Baillifin Dictionario Spagyrico .
30
COG 690
publici. Alia de vocis Coche Commentantur Ludovi
cus de la Cerda,in Advertariis c.125 . n . 12. & Ægidius
Menagius in Orig. Gall.
9 COGOCIĀ. Vide Cucucia poſt vocem Cugus.
COGOLUM ,Incerca nocione legitur in Guadellü .
T COG - SCHULT . Vide Cogecbulſt .
COGUX,pro Conjux , Vett. Formulæ Andegav.
art:34..Incipit epiftola.Ego enim illifateor me bac epiſto
la facere debere, quod ita o feci , ad Conguje mea illa
propter ampre dulcedinem ſuam o ſervicium circa me
impenderis , cedo tibi atque tranſcribo capſa de caſa cum
ipſo villare , ubiipfa cafa refedit.
q COHABITATOR , Scuprator,concubinarius .
Statura Collegii Ardacenſis art. 37. apud Raimundum
Duellium lib . 1.Miſcell. pag. 126. Item diſtricte inbi
bemus, ne aliquis Canonicorum vel Vicarioram fit ma
nifeſtus Cobabitator , taxillorum luſor , tabernarius
aut pugnator .
0 COHÆRENTIA ,f. Appendix,Gall. Dependan
ce . Chron .Farfenſe apud Muracor. tom.2 . part.2. col.
537. Quomodo vadit in viam publicam ſub monte ſupra
dicti Monaſterii , pergit in folatum prime Coheren
nem ſuam de fupradictis caſtellis de Forano o colle de
Nera, cum Ecclefiis, placitis, fodris, uſibus, perti
nentiis & datis de caſtellanis , infra fines Coheren
tias predictas. Vide Adherentia 2 .
COHERCIO ,Cohertio , pro Coertio,velCoer
citiö , Jus coercendi ſeu cogendi & in delinquentes ani
madvertendi. Charta Pariagii Philippi Franc. Regis
cum Epiſcopo Mimatenſi an.1306. in Tabulario ejuld.
Epiſcopi: Åd nos pertinet pleno jure quoad majorem ju
rijdictionem & Cobertionem dediſtrictum temporalem .
Compromiſſum Henrici III. Angl.Regis,& c.an .1240 .
&tioni Domini Cantuarienſis Archiep... le partespredi
&te fuir miſerunt. Charta ejuſdem Henrici an . 1255.a
pud eumd. Rymer.com.1. p.566.col. 2. Subjicientes nos
Coberciani Domini Pape , ut fi contra predi&ta in ali
quo , quod abfit, veniamus , ipſe per cenſuram eccleſia
ticam , abſque ftrepitu , nos ad plenam premiſſorum
obſervationem compellat. Cobertionis canonice poteftas
in Commiſſione Epiſcopi Cancuar. ad inquirendum
de damnisin Wallia Ecclefięillatis,apud eumd . Rymer.
to.2.p.279. Cobertio banni, id eſt, coactio vel compul
fio delinquentis ad bannum ſeu mul&tam impoſitam ex
folvendam ,in Pato Regis Arragoniæ cum Berengario
Magalona Epiſcopo an.1 272. Cobercion, in Concordia
facta inter Celeſtinos Avenion . & Comitem Luxem
burg. apud Acher.to.9. Spicil.p. 300.Et quant à ce nous
obligeons o ſoubmettons a la juriſdiction & Cohercion
de noſtre S.P.le Pape, du Roy noſtre Sire, & de toutes au
tres Cobercions tous le bienstoinporels de noſtredite
Egliſe preſens og mà venir . Cohertioni fere adjungitur
Juriſdictio , quoniam , ut ait Paulus I. fin . ff. de Of.e
jus cuimand . juriſdict. Juriſdictio fine modica Coerétio
ne nulla eft .
COHIBERE , COHIBENTIA . Vide Conbibere .
I COHIBILIS. Vide Cohibuli poft Conbibere .
COHIRCINATIO ,Hircina laſcivia . Apuleius
in Apologia : Que tamen omnia in paucis annis ita bic
degulator ſtudioſe in ventrem condidit , omnimodis Co
bercitationibus dilapidavit.
9 COHIVUM,Kauš pidou festixws,Calix,rofa clau .
fa. Supplem .Antiquarii .
q COHOB,COHOBARE vel COOPTARE , eft quum
T CO
 COH
691
I COHOPERTURA . Vide Cooperturs.
COHORTALES ,COHORTALINI,CURTALINI, di
&i primum Officiales Præfe& ti prætorio , ut docet lex
!. Cod. Theod.deCohortal. & lex 4.eod.Cod.de Diver-
fic Offic.Gloflæ veteres: Cobortalinus ,Oupapas ti opzio
Topi's. Poſtmodum Rectorum Provinciarum Officiales
ita appellati : Apparitores Cohortales , in l. ult. de Co-
hort. Cobortalis militia,l . 1. hoc tit.Cobortalini, 1.26.
28. hoc tit. de quibus plene codem titulo . Marcianus
Imperat. in Edicto contra Eutychen parte 3. Concilii
Calched.c.12.Anasid picy naspievar,spat:ívy ve xóusta,
s'i pasi ti ' pe tas tēv Kopranívov, tov Apontetésv. T72971-
sai tão rópras, Auctori Vitæś. Georgii Epifcopi Ama-
ſtreni n.29. Notitia Imperii p.107.182.Abattis, Subad-? 1383. Itens que les Baillifs
juvam , Exceptores & reliquos Cohortalinos, quibus non eller en Cobuededans prime le premierjour de leur au
licet ad aliam tranfire militiam fine annotatione clemen- ditoire ,
tiæ principalis.Horum etiam mentio in Novellis Theo- dedans
dofii Imp. Paulinus Epiſt.7. ad Severum : Nos adeant levée , afin que le peuple puiſſe zeſtre mieux , O pluſtoſt
O reviſant conſervulida compallidi noſtri, non veſti-
bus pilt is ſuperbi, fed borrentibus ciliciis bumiles, nec
clamyde Curtalini , fed fagulispalliati. Chlamys au-
tem propria eratmilitum . Sic porro appellatos vide
tur innuere Paulinus, quod in CurtiPræfe &torum mili
hoc
tarenttâ eſt in Prætorio , vel Palatio . His præerat
, < xóptis,
XbpsS de quo [ Continuator Theophanis l. 1.
n. 3.4 . & ]Gloflæ Balil. in V. domisexe .
I COHORS,COHORTIS .Vide in Cortis .
COHOS , eft omne quod cutis in toto corpore com
prebendit ac concludit . Roch. le Baillifin Dictionario
Spagyr
COHUÆico . ,vulgo Halles,Porcicus nundinariæ , inter-
dum ipſa placitorum fora . Charta Aymerici Viceco-
mitis Thoarcenſis an.1250. Quod ipſe Aimeri us fuccef-
foreſque ſui, five Podii Bellicardi poſeſorespro anima
predia : Thefaurarii 4.libras annui reditus ſolvere tene-
retar de reditibus eye provèntibus Cobue prædi&tiPodii
Bellicardi , vel de aliis proventibus predicti Caftri, ſi
dictam Cobuam proceſſu temporis contingeret deperire
Alia Gaufredide Liliniano an . 1232. Platea in qua e
dificata eft Cobua mercati Volnenti , quidquidinip.
ſé Cobua edificatumeft, ac. [ Charta Guillelmi Ab-
baris Nobiliacenſ . an .1162. apud Stephanotium tom .
3. Antiquit. Pictav. MS. p.86y . Quittamus dicto Comic
ti 6. folidos annui reditus , quos percipere folebat Prior
ejuſdem loci in Conbua diás villa ratione decimæ afli-
gnatæ di&to Prioratuia Comite Marchie per ordinatio.
nem D.Epiſcopi Xantonenfis , pro eo quod di ta Cobua
fita eft in Cimiterio difta ville : ] Cobus Niortenſis , in
Charcis an . 1353. [ Cobua Rbedonenfis , Rhedonenſe
Palatium Ducis Britanniæ minoris , uc interpretatur
Lobinellus noſter in Gloſſar.ad calcem Hiſtor.Britan .]
COHUACIUM , Vectigal & tributum ex Cobuis penfi-
tari folitum . Arreſtum S.Michaelis in Norman . i278 .
2. Regefto Joan. de S.Jufto fol. 39. in Camera Comput.
Pariſ. De Templariis qui dicebant quod homines fuide-
bebant eſe liberi à folutione Cohuagii per chartam ipſo-
rum . Concordatum fuit , quod fi Cobuam intrare ve-
lint, Cohuagium folvent.Charca fundat. Monaſterii
Guerchenſis in Britannia : Dono etiam eis decimam mo
lendinorum , & decimam Cobuagii deGuerchia , ad u
fum autem Sacriſte dono 60. fol. Subfacriſte 30.fol. in
redditu Cobue meæ . Alia fundacionis Abb. Saviniaci
ab Henrico II . Angl. Rege : Quieta de omni telloneo ...
pafnagio, pontagio , Cobuagio,pallagio, & c. [ Profeffio
clientelaris Domini de la Tremouille exhibita Comiti
Andegav . ann. 1473. Item fomme de beurre venant de
Bretagne doit deux deniers d'entrée, maille de Coutume,
un denierdeCobuage ; & foelle n'ejt toute vendue à
icelui jour , & il arrive que le Marcband la rapporte
buitaine , il ne payeraque le Cobunge . Hinc liquet Co
COI 699
buagium non effe cum Coſtuma confundendum :)
In pleriſque Normanniæ & Pictonum vicinarumq;
regionum municipiis, Cobuæ vocantur judicum audi
toria , quod in his porticibus ut plurimum judicia fua
exerceane judices pedanei : unde Chopinus in Con
fuet. Andeg. Cobuas veteri Normannico idiomate di
ctas cenſet ,lubcili magis quam veraciecymo , à Coeun
te illuc litigatorum multitudine : cum potior lít fenten
tia à voce Latina Cbaos deductum vocabulum . Eft e
nim Cobux, indiſcreta & promiſcua hominum multi
tudo . ( Hinc Menagius à Convicium vel Corvocium
arceffit ; felicius, ut puto ,ab Armorico Coui,quod idem
ſignificat. ] Ordinationes Scaccarii Normanniæ an .
Vicomtes ſoient diligens
ſubſequens, continuellement
aux autre jours
ſept beures dumatin, dedans de x beures de rea
expediè ,
COHUM , Corrigia , qua jugum ad temonem religa
tur. Joan . de Janua .
COICTANUM . Vide Cotanum .
COIFA . Vide Cuphia .
T COILTA ,Culcira,Gall.Coite . Chartar.S. Vin
centii Cenoman.fol. 41. Hugo famulusS. Vincentii de
dit Mariæ nepti ſuæ ... dimidium modium filiginis ,
plenam minam , cum archa in qua annona reſervabatur,
O unam Coiltam .
I COINDIGENA, Simul indigena , qui una habi
tat.Inncent.IV . Papa in Epiſtola de
Canonizatione B.
Edmundi Archiep.Cantuar.com.3.Anecd .Marten.col.
1854. Affluite gaudio & Spem tutam affumite de Coin
digena terrenorum falto compatriota Celeſtium .
COINQUINARE, per on puer @ pro " pollui , ac
pud Columbanum de Pænitent. menſura. [ Papias MS.
Coinquino,as,Stercorare,fimul peccare . ]
COINTISES.Matthæus Paris an. 1252.Mille enim
Milites de amplius veſtiti ſerico , ut vulgariter loqu.3
mur , Cointiſes in nuptiis ex parte Pegis apparuerunt
Galli Cointsdicebant cultos, ornatos,elegantes, Com
jtos , unde vocis origo . ( Hanc potius arceſſerem à
Celcico velArmorico Count : quod idem fignificat. 1
Hinc Cointoier, pro ornare ,in Scacucis S. Ludovici lib.
1. Et ſon lit o ſa robe à Cointoier, e un fermail, & c.In
libro MS . cui ciculus, Le livre des Moralitez ponitur
Cointiſe inter virtutes : ubi fic deſcribitur : Honejte eft
departie en 4. choſes, en Cointiſe, en forche, en droiture
en atempranche . Cointiſe eſt une vertu qui fait connoi
Atre les bonnes choſes desmauvaiſes, enſeigne à depar
tir les unes des autres.
Sed aliud eſt Cointiſe apud Macchæum Paris . Sunt
enim veſtes elegantiores, & levioris materiæ ,cujuſmo
di funt ſaga militaria ex ſerico vel ſubciliori alio pan
no : & vitcæ tenuiores, aut lemniſci, quibus caſſides >
haftæ, & equi ipfi exornabantur .Quolenſu vocem Co
intiſe perpetuo uſurpat Willelm. Guiart in Hift.Franc.
MS. Sic enim ille ad an. 1105.
La ot tante enſeigne orfresèe
Du lonc des rens en lair « life,
Tant hyaume brun , tante Cointiſe
De foie parfaite le tiſue .
Sub an. 1304.
Cil Eſcuier of le jour miſe
Sus ſes armes une Cointiſe
De gueules ſans euvres tremees
Forsº molettes d'argent femees .
Infra deſcribens navalem Francorum exercitum ante
Ziriczeam :
Couleurs jaunes , indes , la rouges ,
Vers , vermeilles, o deſguiſees
Peus
 693 COI
Peuvent ilenc eftre avisèes
Es Cointiſes qui leur apendent.
Alibi :
La nef croiſt , galies chancelent ,
Qu' en ajoignant des bords aliſes,
De tuniques de Cointiſes .
Sub an . 1268.
La veiſiez Cointiſes bruire ,
Et avab le vent freteler.
Et an. 1304.de prælio in Monte Pabul. commiſſo , hastiin hac voce docemus, apud Anglos. Flera lib. z. c.
Cointiſas belle deſcribit: 9. $. 1.Panis de Coret de eodem blado y eodem bultello ,
Les atours de diverſes guiſes ,
Les paremens ou les Cointiſes
Dont li flos d'eus eft alene
Ne deviſeroit bomme ne ,
Comment que il i entendift ,
Le pais luiſt do reſplendiſt
Auli clerement comme eſpars
De Gens armez de toutes pars.
Car le ſoleil s'eſt embatus,
Es garnemens à or batus,
Que cil ont ſur leur armeures ,
A beles entreleceures,
Si très gentes que s'eſt merveille ,
De foie Inde blanche, vermeille,
Jaune, vert fore , ardant, ca perſe ,
Netoièe de tache terſe,
Et n'eſt pas miſe par monciaus ,
Qui bien prend garde aux lionciaus ,
Aux oifelez , aux beſteletes,
Qui d'euvres polies do netes ,
Sont là par diverſes couleurs ,
Ne li ſouvient de ſes douleurs .
Or fin , quitant eft agreable,
Roſe , ſinople , argent du ſable ,
Vermillonego azur ope mine .
Que les biaus atours enlemine ,
Reflamboient par eſtancelles 1 fifcatæ.Ibidem pluries occurrit & alibi'.
En riches eſcus feles ,
En caintures eo en tiſus,
Sur ceus qui ſont aux chams iſſus .
9 1. COINUS, Arboris genas. Vecus Glof.Sanger-
man.MS. n.501 . Eit malus Cydonia,Gall. Coignalier ,
cujus fructum Coin appellamus .
9 2. COINUS,Typus, quo ſignatur moneta, Gall.
Coin . Extrav. Comm . de dilationibus in Hierolexico
Macri : Fabrisari faciant florenos auri ſecundum for
mam & fignum Coinum Florentie .
9 COPHA. Vide Cupbia .
i COIRATORIUM , Officina ubi coria præpa-
rantur , in Charta anni 1212. ex parvo Charculario S.
Vi & toris Maſfil. fol.166 .
G COISELLARIUM MOLENDINUM . Vide in
Molendinum .
I COISINUS,COISSINUS, àGermanico Kufen .
Pulvinus, Gall. Couſin , Ital. Cofino,Hifp.Cuxin.Ordi
nar.Ecclefiæ Lexovienſis 13. fæculi : Paratur cathedra
li Epiſcopus prefensfit cum palliolo & Coiſino . Legitur
ibidem Coilinus. Donatio Afcelinæ an. 1295.ex Char-
tulario S. Martini Ponciſar. Tres Coiffinos plumeos. In
ventar. Ecclefiæ Noviom.an.1419.Coilino antiquo qui
folebat poniſubtus librum ad altare . Legitur alibi non
ſemel . Vide Culinus .
COITANUM . Vide Coltanum .
I COITATERE , Deſerere, à Gall.Quitter . Hiſt.
Harcur. tom.4. pag.2173 . in Charta Roberti Comitis
Mellenti: SiMiles vel alius & * quicumque aliquando
Coitatevit caſtrum , vel exitum fori fecit,capiatur, to do-
nec inde nobis ſatisfecit,teneantur feoda,non ita volumus
† ſolvieis, quia debitum ſervitium inde fecerint, uthomią
COK
694
nes Coitatere nullum inde babeant impedimentum .Quod
fi facere negavit ponatur in poteſtate Majoris oy Parium ,
ſit ut faciant emendari ,
COITINERARIUS , Socius itineris ,in Actis 37 .
Martyrum Ægypt.nu.4 .apud Bolland.1 8.Jan . [ Coitine
rans,in Translat.S.Caffiani apud illuft.Fontaninum ad
calcem Antiq. Hortæ cap. 361. )
1. COKET , COKETA , Menſuræ fpecies , forteex
Latino Concha : nam Concbamenſura aridorum fuit, u
Infra: Panis vero integer quadrentalis frumenti ponde
rabit unun Coket ego dimidium . Statuta Davidis II.
Regis Scotiæ cap- 39.Ordinatum eft quod fittrona adla
nas ponderandas ... O ſit ibi Clericusad tronum , qui ...
poteſt convenienter ele Clericus Coketa Regis . Vide
Cogo. Steph. Skinnerus in Etymologico Anglico , ait
Cocket bread , videri dictum panis quoddam medium
genus inter puriflimum , feu ſimilagineum , & viliffi
mum furfureum , [ Gall. Pain de menage : Jilludq ; quod
Coketo,ſeu cymba in urbem advehitur, quemadmodum
Parifienſes Pain chalant vocant , quod Chelandio de
portatur . Vide Chelandium .
9 2. COKET vel Cocker,Eiſdem Anglis,fignum
vel ſigillum quo præfe &ti portorio ſignant merces, pro
quibus debitum vectigal exſolutum eſt . Charta Henri
ci IV. Angl. Regis apud Rymer. tom. 8. pag . 573.0m
nes homines venientes cun lanis, coriis vel pellibus ven
dendis fine figno , quod vocatur Coket , do mercandiſas
ellas feitiunt
ad opus Epiſcopi tanquam forisfa &tas. Vi
de Coquettun .
COKETTARE,Merces ſigno Coket dicto obſigna
re . Charta Edwardi III. Regis Anglor. an . 1341. apud
Rymerum tom.5 pag . 274. Statuimus de concedimus ,
quod omnes lane a mercandiſ& predi&te , quas extra
portus difti regni noſtri non cuſtumatas, nec Cokettatas
educi contigerit ... nobis ipſo fa & to forisfa &tæ fint & con
COKETTUM ,apud eumd. Rymer. ibid. in Charta
Edwardi HII.Reg.Angl.Et fi di&ti Major Conſtabula
rii di&tas lanas a mercandiſas , fic fine cuſtuma vel Co
ketto edu &tas inveniant, babeant pro ſcrutinio ſuo unam ,
nos aliam medietatem lanarum .
II . COLA , Genus pigmenti,quod Græci Accidam
dicunt. Papias MS.Gloffar Sangerman.MS.n.501.
I 2. COLA, Cerviſia . Idem Papias MS.
3. COLA fit, cum jam fententia fenfum præftat ,
ſed adhac aliquid deſententiæ plenitudine fupereft . Et
mediam diftinétionem vocamus, quod punétum ad me
diam litteram ponimus . Papias MS. Bituric. Cola vel
potius Colum à Græco xãrer , punctum ad mediam lit
teram appoficum eamdem apud Veteres vim habebat ,
quam habent apud nos duo puncta vel etiam virgulá
cum puncto .
4. COLA, Vafculum , &c. Vide Colum 3 .
IS . COLA,pro Accola,Incola . Amalfridi traditio
de cella Hunulficurte inter Inſtrum. co. 3. Gall. Chriſt.
col 27. Una cum terris, manfis, cafticiis ... ædificiis, Co
labus, mancipiis, campis ,filvis.
6. COLA , przynóyour pyutsio9 , 7195ñp q xavé: s'n
B. ytopyixãy. Vindemiatoris inftrumentum ,prelun . Sup
plem . Antiquarii.
COLACIUM , COLLOCIUM , COLLATIUM , [ f.Hor
reum aut aliud ædificium ita dictum , quod frumentum
vel alia in eo Collocarentur . ] Charta Adelfonfi Imp.
Hiſpaniæ æræ 1184. apud Ancon . Tepez in Chronico
Ord . S. Benedi&i tom . 5.pag. 447. Cum juis ſolaribus ,
cum Colaciis, & cum ſuis terminisubicunque fint , & c.
Alia Ferdinandi Regis Caftellæ æræ 1227. apud eum
dem tom . 1. Cum Collociis eo ſolaribus, cum pratis, pa
ſcuis,
 695 COL COL
696

ſcuis,aquis,nemoribus,defefis , cum montibus & *fonti- Guillelmi Epiſcopi Biterreņſis an . 1160. qua remittit
bus , & C. AliaHonorii III. PP. ibidem : Eccleſias cum Judæis commorantibus in civitateBiterris , illum impe
decimis, Collatiis , pofesionibus , aliis pertinentiis tum de inſultum , & læpidationis bellum , quod jure vel
Öc. Adde Colvenacezium in Hiſt. Segovienſi cap. 16. injuria more folito folebant Chriſtiani adverſus Judæos
9. 1.8 . cap. 18. 9. 3. hujus villæ facere , à prima hora diei Sabbati ante Ra
I COLACRITÆ , Cælio Rhodigino Lectionum mos palmarum uſque ad extremam boram ſecunde ferie
Antiq.8.9. Gr. Konexpi TQ., ſuntQuæſtores pecuniarum poſt Paſcha, die vel noćłe, idque remittit pro ducentis
ad res divinas, imo & civiles erogatarum . folidisMelgorenſibus,quos à Judæis accepiffe fe fatetur.
I COLACTIUS, Collactaneus, ſimul lactens , ab Ex quibuspatet Judæos iiſdem ignominiis in urbibus
una matre vel nutrice educatus . Pignorius apud Hof- paflim affectos, quibus olim Chriſtum dehoneſtarant :
mannum in Lexico ad vocem Collactaneus : & ut ab iis eximerentur, fubinde tributa exfolviffe.Hu,
D. M. jusautem Judaicæ colaphizationis originem pluribus
KALOCERUS
indicat Vita S. Theodardi Archiepiſc. Narbonenſis a
PUBLICUS dipud eumdem Catellum p.750.& feqq.
ELAENO ColaPHUS MILITARIS. Vide Alapa .
COLACTIO COLAFISAR1, in Gloff.Gr. Lat.x31cp'3:5Jt : ubi leg .
B. M. Colafizari.
COLACUS, COLAGus, Pifcis ſpecies, [ Vaſconice 1. COLARE,Colum , [Gall.Couloir. ] Apicius lib .
Cola,Gall. Clauſe .]Charta Sanctii Regis Navarræ ærę 7. cap. 5. Aſatura in Colari elixatur , infunditur in
1125. apud Sandovallium in Epifcopis Pampilon . fol. fretali piper .
75. Confirmavietiam pro remedio peccatorum meorum 2. COLARE ,Fluere ,Couler.Fori Ofcenſes an.1247.
14t quicunque adduxerit piſces , ex quacunque parte ad fol.31. De molendino , quod Colat de nocte de die, mo
Pampilonam de unaquaque carcata , donet ad ſanctam lendinarius tenetur, quod amittitur emendare .
Mariam de lezna ,( leg.leſda ) unum Colacum , aut ejus 3. COLARE, Glutinare,Gall.Coler ,apud Lobi
pretium . [ Charta GuillelmiArchiep. Burdigal . internellum in Hift.Brican.to.2.p.563.Fecit rupturas a dif
Inſtrum.comi2.Gall . Chriſt.col.284. Propoſuit Abbas locationes prædi&tas bituminariſeu Colari .
Amalvinum de Blancafort injuſte exigere in villa de COLARESUM, Species menſuræ . Charta ' anni
Macau avenam panem a : canes , cºgallinam ad ac 1070.ex Chartular.Magn.S.Victoris Maſil.fol.s 4. v .
cipitren & Colacum in fingulis retibus. ] Pontius Gaufridi dedit Colareſum unum cum fextario le
Colagus. Conſuetudines Ecclefiæ de Regula, tom . garii de ocho medualiis de oleo olive ... pro tenendis duo
2. Bibl. Labei : Si extraneus portaveritduodenam lam bus luminaribus in altare Dei Genitricis Mariæ, doc.
predarum , denarium dabit, fi 12.Colagos portaverit per COLARIUM , [ CollARIUM . ]Idem quod Collare ,
aquam , unum dabit . ornamentum Eccleſiaſticum , quod Sacerdotis aut Dia
COLÆPIUS.Fragm .Petronii : Debulla faciet pi- coni collo aptatur . Hiſtoria Epiſcoporum & Comitum
ſcem , de lardo palumbum , de perna turturem , deCole- Engolifmenfium cap.35. Tres tunicas , ſeptem amictus
pio gallină.[Nodotus habet deColoſuis ,alii deColiphio .] argenteus, & aureos, Colarium unuin , 4.ſtolas , 8. ma
COLIERIGERATUS . Viſitatio Theſaurariæ fan- nipulos. (Geſta GuillelmiEpiſc. Cenoman. apud Ma
& ti Pauli Londinenlis ann.1295. Cafula de rubeo fame- billon.com. 3. Analect. pag. 390. Et elegantia cinčko
to quæ fuit Fulconis Epiſcopi, cui opponitur dorſale Co- ria tria , unum pretiofis margaritis ornatum , Collarium
lærigeratum interlaqueatum de fine auro, & C. quoque rubri coloris, auro mirabiliter intextum quina
I COLAFIZARI. Vide Colaphus. que paria corporalium cum refervatorio : Vide Collare
9 COLAGUS . Vide Calaphus . I & Collaretus . ]
9 COLANIUM, f.Calamarium .Hift.Affligen. a I COLARUM. VideCollarium poft Collarë .
pud Acherium to.10 . Spicil. p.617 . Ipfe religioji limus COLATICUS, Species lapidis cujus ufum decla
Prælatus cum animadvertiſet multa perperam cor rat Ilid. lib.16. Orig.c.4. Lapides quoguemedicinalium ,
tra Majorum ſcita in diſciplina regulari alignari, arri- mortariorum , o pigmentariorum ufibusapti; Edeſius
puit Colanium , & veteris obſervantiæ veſtigia in litte- præcipuus & inde Colaticus ; Papias MS . habet Cola
ras miſit, duobuſque voluminibus ſiatuta & obſervan- iius; Gloſſar. Sangerman . Colaticos .
tias deſcripſit. COLATORIUM , Gallice Couloir. Vide Colum z .
COLAPHISTA , Moneta . ItaUgutio . Forte pro COLAX ,Acropolis,Arx,Caftellum. Raymundus de
Collybiſta, Monetarius. Agiles , de Arce Antioch. In colle autèm ſeptentrionali
¢ COLAPHIZARE, Koncoi (e , Colaphis cædere , Caltellum quoddameſt, in medio collis caſtellum aliud ,
Depalmare . Ucitur Interpres Vulgatæ 2. Cor . 12.7 . & quod Græcalingua Colax vocatur. Arqui Græca lingua,
Tertull . non ſemel . non Attica & antiqua, ſed barbara ,hic intelligitur:nam
COLAPHUS, Collipercuſſio,Joannide Janua , unde xound acropolim Antiochenam vocant Anna Comnena
Colaphizare, collum cædere, eidem . Vide Alapa . lib . 11. Alexiad . & Scylitzes in Nicephoro Phoca , ubi
Colaphus fumitur etiam pro ictibus virgarum vi- perperam zena pro xxx irrepfit. Neque tamen propria
minearum in fervoper tormenta interrogato, in Lege fuit arcis Antiochenx appellatio , cum cæteris arcibus
Salica edit. Herolditit.43. Similiter ſervus 121. cola- quibufvis eadem adſcribatur, ut jam monuimus in No
phos accipiat.Pichæana Ictus haber. Infra 9. 7. I&tus fla- tis ad Alexiadem .
gellorum . Monet Bignonius in eadem Lege MS.tic.19. Unde patet kourci in univerſum acropoles Græcis di
5. 1.pro his verbis, Etcolpus ei fallierit ,legi Colaphụs', {tas, voce fortean à Latio ducta , à colle ſcilicet , quia
unde evincitur vocem Colpus,ex Colaphus deductam . in editioribus locis exſtrui olim folebant acropoles .
COLAPHI JUDÆORUM.Charta Amelii EpiſcopiTo- Joann. de Janua : Sunt coiles preeminentiora juga mon
lofani apud Catellum ,lib.3. Rerum Occitan . pag. 520. tium , quaſi Colla , vel ipfi aſcenſus circa ſummitates
Leddam etiam quam à feſtivitate omniū SS.ad festum B. montium . Eo force referendus locus Saxonis Gramma
SaturniniEpiſcopiin Burgo , pro ColapboJudeorum da- tici lib. 1o. Hiſt. Danicæ p. 167.Toko in conſimiligenere
tam injuſte Canonicis auferebat ( Ecclefia S.Saturnini ) laudis ſuam aufus conferre virtutem apud Collam rupem
abſolvo,reddo,dimitto Clericiss.Saturninipræfentibus do editæ profeſſionis experimentum prebere compellitur.Sed
futuris. Deſcribit idem Cacellus p.523 . Chartam aliam & HebræiCora colles vocãt,ut auctor eſt Ilid.l.14.c.25.
Verum
 697 COL
Verúm probabilius videtur xogade', vocem eſſe Saraces
norum : nam & etiamnum Turci Heptapyrgium Con-
ftantinopolitanum , ſemicurcico vel hybride pociusHe-
pragulades, ſeu s'atayndwr vocant:ubi per Gulades tur
res innuuntur: ex quo etiam obiter intelligi poteft,in
quit Leunclavius in Pandecte Turcico n. 139. quod A
fricanæ Guletæ fit etymon, ſive notio. Thomas Śmithus
in Epift.demoribus & inftitut.Turcarum pag. 18.idem
Heptapyrgium Jedi Kola hodie etiam appellari teſta
tur . Gula igitur & Cula idem ſunt, turrinique ſonant
Vide Collatum , Jugum .
4 COLCAR , Hiſpanice Granarium ruri conſtru-
& um.Synodus Limenfis an.1594.com.4.Concil. Hiſp.p.
697.col. 1. Cum nobis innotuerit ,folereIndos degere in
granariis tritici& maizi, vulgo Colcas vel Pineas, &
aliis nominibus Troxes vel Paneras, c.
T. COLCHIA ,Hiſp. Colcha , Culcitra , Stragulum
acu pictum ,Gall . Courtepointe, Couverture piquée, de
parade.Vita S. Taraſıæ to.3.Junii p.477 . Reginæ dedi..
alcalas meas, acitaras do Colchias .
9 COLCOTAR , eſt vitriolum in rubedinem reda-
& um.Rochus le Baillif in Dictionariolo Spagyrico .
COLDA . Teſtamentum Andreæ EpiſcopiDerto-
nenſis exaratum Hugone & Lothario in Italia regnan
tibus, apud Ughell. in Appendice tomi 4. Faciſtergios
2.ara unam , plagione duos, velo uno , calices argen-
teos duos cum patenis, corona argentea cum cruce una ,. ye in modum Colerii tuos oculos perungi. Apocal . 3.18 .
Coldas tres . Collyrio inunge oculos, ut videas.
COLDEUS . Vide Colidei .
9 COLEBUS, Idem quod Colpus, I& tus,Gall.Coup , Collaterii. Libertates MSS. Salvæterræ in Rüthenis an .
Cobe apud Thomaſſerium in Conſuecud . Bituric . pag.
102. Vide Procolpus .
I COLENNUS. Vide Cabillinus .
I COLENTES , Qui ab idololatria tranſibant ad
Judaiſmum . Sic explicat Beda Colentes advenas,de qui-
bus Act. Apoſt. 13:43.
T 1. COLER A ,Collare ,torques,Gall.Collier,apud
Rymer.co.1 2. pag.460. col. 1. in Charta HenriciVII.
Angl. Regis ſuper Jocalibusadducendis : Necnon unam
torquem five Coleram femineam auream geminis monili-
bus & lapidibus infertam es circumceptam cum uno la-
pide vocato a Balys uno alio lapide vocato a Perles ei;
dem torquiſiveColeræ appendentibus eo annexis .Apud
eumdem Rymer.tom . 10.p.655.col.z.in Charta Hen-
rici VI . Angl. Regis pro Marchione de Mantua : Et
quod præfatus Conſanguineusnoſter Specialiter affe &tat
licentian denobis babere conferendi liberatam noſtram
Colere autdeviſamenti diverſis ſubditis e amicis pro
honore noſtro ac ſpeciali recordatione noſtri babenda,un-
1 de fibigrates intime referimus multiformes. Nos igitur
affe&tui ſuo in bac parte favorabiliter inclinati , remque
fibi placidam agere volentes , conceſſimus & liceniian
dedimus eidem Conſanguineo noſtro conferendi liberatas
Coleræ noftræ aut deviſamenti quinquaginta perſonis
dum tamen ipfi nobiles ac de proſapia valida & fangui-
ne exiſtant. Monendum non eſt hic agi de torque, quo
Equites ornantur honoris ergo .
I 2. COLERA ,Italis, Ira, Gall. Colere . Occurrit
apud Murator.to.9.col.260.
& COLERATUS,mendoſe,ni fallor,pro Coloratus,
in Statutis Eccleſix Andegav. ann. 1423.10.4.Anecdot.
Marten.col. 528. Ne quis ſeu aliqua in veſtimentis cau
Coler
das do cornua , Coleratas reverſas manicas .... deferre
præfumat.
COLERES, Humores . Ita Gloffæ MSS. ad Alexan
drum Jatroſoph. Humores biliofi, forte ex Gr. xonépe .
Paffionarius fub nomine Galeni editus lib.i.c.4. de Ce.
phaloponia : Et tunc ex ſtomacho fit capitis dolor , tunc
malefa&tio & naufea fit ex Cholerum collectione in ſtoma-
cho. Adde c.5.7.9. & 19. 1.2.c.16.32 . 36.38 . &c.Ucuntur
Inm . II .
!
COL 698
non femel ejuſceæviMedici hac voce , quam nuper ex
MSS. Codd. reftituerunt apud S.Auguſtinum to.i.eru
diti Benedi & tini in præclara illa ſancti Doctoris ope
rum editione, quæ ſub prælo eft.
I COLERIDA . Vide Collyrida .
1 1. COLERIUM ,COLERIUS,Collare, Gall. Col
lier ,Ornamentum colli. Teſtament. Michaelis de re
meio Aurifliod. Epiſc. ex Regeſto Capituli Autiſliod .
an . 1409. 5. Martii : Item Colerium operatum de eoden
panno.Inventar.Ecclef.Noviom .an . 1419. Item duo Co
lerii novi de eodem panno ferico.Occurrit iterum ibidem ,
ut & Colerium aliquoties : ſemper pro Ornamento Ec
clefiaftico, de quo jam in Colarium ; ſedpro Ornamento
regio vel equeſtri ſumitur in Charta Henrici IV. Angl ,
Regis apud Rymer.to.8.p.569.col. 1. Jocale , videlicet
quoddam Colerium aureum , cum uno monili pendente per
Colerium predi&tum . Et to.co.pag.433. col.2. in Charta
Henrici VI . Tria Coleria aurea, quorum duo funt ana
melata cum albo ad deliberandum Domino de Mantua :
ac tandem pro Collari equi vectarii in Charta Henrici
V.de Bigariis capiendis tom .9. p.261.col.1. Allignavi
mus te ...ad ſexaginta bigarios ... cum Coleriis, bamys ,
capiſtribus. Vide Colerum .
42. COLERIUM, pro Collyrium , Græcis , xorno
por Genus medicamenti. Vita S. Moduennæ tom.2 . SS .
Junii p- 303 . Capitulum ad
portavi, quo fciebam pro dolo
COLERIUS, Idem qui Colladerius, de qua voce in
1284. De cera, de una libra unum denarium in amplius
ab illo qui vendet , & • ſi Colerius portaret, non daret am
plius quam is quivindit.
TCOLERUM ,Idem quod Colerium, Collare . Charta
Henrici V.Reg. Angl.de Jocalibus invadiațis apud Ry
merum to. 9.p.405.col. i . Quoddam magnum Colerum ,
vocatum Púſan, de operationibus coronarum .beftia
rum , vocatum Antelopes, confe &tum ,& de albo inamela
tum , beftiis illis fuper terragio viridipoſitis , terragio de
duobus Perles & beſtia, o c.Et ultra coronasocto de aliis
baleis pofita exiſtunt Colerio prædicto. Hic fermo eft de
Colerio regio . In alio autem loco ad vocem Baſſe re
lato Colerum fumitur pro Collari equi currum trahen
tis. Ibi vide .
9 COLETRA , f. Colum, Gall. Couloir , Vas ad co
landos liquores. Inventarium anni 1342.ex Archivo S.
Victoris Maflil. Item 12. Jeſoria , 12. paraxodia , item
12.ſinebios, duo picareſa, item duas Coletras,unum mor
terium & unum peſtellum , & c.
COLETTUM ,Anglis, ut auctor eft Spelmannus,eſt
Sigillum Regio telonio conftitutum , ipfumque breve
eodem ſigillatum .
q COLETUM ,Collare,amictuscolli , Gall . Collet.
Capicul.gener.S.Victoris Maſlil.MS.ann.1506. Nullus
Religiofus portet veſtes vulgariter ditlas deſcolatadas
cum Coleto alto ,quod cooperiat omnia alia indumenta .
I COLETUS, Colliculus,parvus collis,Ital.Colle
to , Gall.Colline, in Charta anni 1278. ubide limitibus
territorii Maſſilienſis ex Archivo ejuſd. civitatis .
COLHARES DE PRATA , Cochlear argenteum , in
Charta Luſitan. to. 4. Monarchiæ Luſitan .p. 304. Galli
Cuilier dicunt . [ Legendum de plata, quæ vox apud Hiſ
panos & Luſitanos lignificatargentum . ]
COLIBERTUS , COLIBERTAS . Vide Collibertus.
T COLIBILIS, Colendus.Colibile feſtum , Quod co
li debet vel celebrari, in Scacutis Avenion. Edit. 1612 .
lib.2 . rubr. 32. art. I.
COLICA ,Veſtisſpecies. Lambertus Ardenſis : Ar
noldus eidem ſcurræ , qui nullo nomine dignus babetur
duas Colinas denegavit ſcarlatinas .
CO .
 699 COL
COLIDARIA ,Panis, qui vulgo dicitur Fi&ta colli-
da, Ugurio. ( Vide Cullyrida . ]
COLIDÈI,CULDEI,KELDEI,KELEDEI,di&ti apud
veteres ScotosMonachi,qui, quod fedulo prædicatio-
ni vacarent , effentque frequentes in oratione , ab iis
ita appellatiſunt , quali Cultores Dei , ut auctor eſt
Hector Boethius lib. 6. Hiſtor. Scoticæ , & ex eo Bu-
chananus. Subdit idem Boetius , invalaiſe id nomen
apud vulgus in tantum , ut Sacerdotes omnes ad ſuape
ne tempora vulgo Culdei, s, Cultores Dei fine difcrimi
ne vocitarentur .
Alii , in quibus eft Thomas Dempſterus in Appara-
tu ad Hift. Scoticam , exiſtimant Colideos non tam fuif-
fe Monachos, quam Canonicos Regulares, ſeu Presby-
teros Monacharu nondum induros, quiin Occidente",
feculis in illis primitivis haud ita in uſum receptus e-
rat . Interdum Miniſtri, incerdam Clerici nuncupan-
tur in Hiftor.Fundacionis Hoſpital. S. Leonardi infra
civitatem Eboracenfem tom.2. Monaſtici Angl.p.367.
368.ubi agit de Colideis, qui in Eccleſia Eboracenlimu
nia facra obibant,quam ,fi non Echelftani Regis tempo-
ribus, ſalcem poftmodum à Monachis , deinde à Cano
nicis, ut pleraſque alias in Anglia poffeffam conftat .
Aiunt præterea Scotici & Anglici Scriptores penes
eos jus fuiffe Epiſcopum ex fuo ipforum Collegio eli
gendi , qui & ipſis, & Diceceli præeffet; quod jus etiam
fuit omnium ferme Collegiorum Canonicorum in Ec-
cleliis Cathedralibus. Nolim cætera præftare quæ ad
dit Seldenus de Colideis,nempe , non Pontificem dun-
taxat ſibi elegiffe , fed ordinalle & confecraſſe fine Epi
ſcopi alicujus ope ſingulari & neceſſaria : aut Colideos
Presbyteros fuiſſe , qui fine titulo Epiſcopali , ſed ex
Presbyterii ſui jure præeunte, neque ex Epiſcopali 2
liunde petita confecratione, cam quæ ordinis , quam
quæ juriſdictionis Epiſcopalis ſunt, munia peragerent,
cujuimodi fuiffe ait Chorepifcopos in Gallia , & Ger-
mania: nam cum hæc probatione indigeantcenſuerim
inquirendum amplius .
Interim peſcio an ſententia eorum magis arrideat
qui exiſtimant Colidees, aut Canonicos Regulares, aut
Clericos fuiſſe , quiin majoribus Ecclefiis divina cele-
brabant officia. Id certe probat quod ex Joan. Meyo Ar-
chiepifcopo Armachano, & ex bulla Nicolai V. PP.re-
fert Špelmannus.Colideatus officium in eadem Eccleſia
Armach.beneficium fuiſſe Ecclefiafticú fine ulla animę,
ut ajunt, cura, Colideofquefuiffe feculares Presbyteros.
Habuere etiam Eccleſiæ Anglicanæ fuos Colideos >
uti mox innui : fed & Hibernicæ & Gwallenſes , ut te
ftatur Silveſter Giraldus in Topogr. Hibern . dift. 2.C.
4. Capellam , cui pauci Celibes, quos Celicolasvel Colic
deos vocant, devote deſerviunt . Et in Itiner. Cambriæ
lib. 2. cap . 6. cxerte Monachos vocat : Inſula modica
quam Monachi inbabitant religioſiſſimi , quos Celibes
vel Colideos vocant .
KELEDEORUM SCOTICORUM , meminit Diploma
Davidis Regis Scociæ tom.2.Monaſt. Angl. p.ross . de
quibus etiam multa habet Jacob. Uſlerius Armacha
nus de Britannicarum Ecclefiarum primordiis cap. 15.
At quid fibi velint quæ præfert Chronic. Dunelmenfe
MS. ſub Turgoco Epiſc. S.Andreæ , qui electus fuit an .
Chr. 1108. Totum jus Keledeorum per totum regnum
Scotiæ tranfivifein Epifcopatum S. Andree , pluribus
diſputac idem Seldenus in Præf.ad Script.Anglic. quem
confule , fi lubet .
COLIFA ,COLIFAMA. Vide Colifarius.
COLIFARIUS, Iſidoro in Gloflis, & in Excerptis
Pith.Bos operarius. Ad hæc Grævius ait : Ingenioſe vir
fummus Thomas Reineſius emendavit : Colifa,Cibus o-
perarius , quia ifto panis genere athletæ & XHP?Bé vouso!
aluatur. Scribitur autem recte Colyphia apud Plautum
COL
700
& Juvenalem . Vide Voſſii Etymologicum . Papias :
Colyphia dicuntur panes azymi, o genus carnium , id
eft, carnes afa ſemicocte , qui eſt cibus athletarum .
Verum licet ingeniola fit Reineſii correctio, dubito ta
men an vera , quod in vet.Gloſſario Sangerman.MS.n.
soi . legatur : Colifama,Boves opus facientes ;ubi, Co
lifama eft pro Colifaria. Papias habet : Collifæria , Bow
ves opus facientes ]
I COLIMBUS. Vide Colymbus .
COLIMPHA, quali Colymba, irò ti xodum Boer,nata
re , Navicula urinatoria ,in qua qui foret, etiam ea aquis
obrura, non indigeret lumine, quia fpeculi electrini,vel
vitrei beneficio pelluceret. Ita Vollius ad hunc locum
Hieronymi: Aiunt in ipfas Colimphas ipfumi Alexan
drum introiſe, & profundum confcendifle s ufque ad
imum, ut ſciret Oceaniprofundum , o differentiam ma
ris abyfi. Alias Colimbi dicuntur tubi per quas currit
aqua per loca occulta , in Gloſſis Iſonis .
ICOLINA, Papiz elt Coquina à colendo dicta .
COLINDA , Šubcinericius panis. Vet.Gloff.Sana
Germ.MS. n . 501. Lege & vide Collyrida .
COLINELLATUS.Hiftoria Epiſcopor .Autiſiod.c .
20. Gabatam anacteam Collinellatam penſant.lib.3.Leg .
Columellatam , utibi non femel .
I COLINIUM . Vide poſt Colonus,
I COLIO .{ IUS, os xipos fp @ ,Coluber ſerpenstam
in terra quam aquavivens. Supplem . Antiquarii.
I COLIPHIA ,Panis aſimus. Gloſſar.MS.ſæc. 13:
fanéti Andreæ Avenioneni.Vide Colifarius .
COLIPILARIUS, Depilator, potarpis.Gloffar.
I COLIRIA , Puſtula crurum Papias MS.
COLISEUM ,ſeu COLOSSEUM :lic Amphitheatrum
Titi Romæ vocant , de quo id Bedæ Vaticinium exftat
in Excerptis feu Collectaneis ejuſdem Bedæ : Quandiu
ftabit Colyſeus,ftabit Roma : quando cadet Colyſeus,
cadet « Roma: quando cadet Roma,cader & mundus.A
naftafius in Stephano II.PP.p.93.Dum ad Coliſeum ad
veniſſent,& c.Ugutio: Coloſeum ,quidam locus Rome,ubi
olim erant imagines omnium provinciarum , & in medio e
rat imago Rome tenentis pomum aureum , utpote domina
Oregina omnium , oerant i .... diſpoſite arte nigro
manuie,quiaquando aliqua provincia volebat infurgere
contra Romanos, ftatim imago Rome obvertebat dorſum
imaginis illius provincia : vel ubi Dominus , imago ila
lius provinciæ infurgebatcontra Romæ imaginem ,& tum
Romani ex improviſo mittebant illuc exercitum , & pro
vinciam illam ſubjugabant. ' Tali arte Romani Trojani
mundum ſubjugabant .Riſum tenere. ( Vocis origo non
aliunde ducenda , quam à coloflea leu immani amphi
theatri ipfius excellitate, ut docte probat Alexius Sym
machus Mazochius in Comment. in mutilum Campa
ni Amphitheatri titulum p.133.& 134. An ſimili nocio 1
1
ne ſumitur in Chron .Epilcopor.Verdenſium apud Leib
nit.co.2.Scriptor. Brunſvic p.212 . Anguſtiata inter Co
liſeum Ecclefiam S.Clementis peperit , & poftea mor
tua ibidem , ut dicitur, eſt ſepulta . ]
COLITARE , Colere.Ethilwlfus in Præfat. Car
minis de Abbatibus Lindisfarn .
Corpore, mente,manu , cunétis ego fenfibus una
Jam Dominum Colitans celfum fine fine, valeto .
COLITOR , Dominus fundi, Ilidoro in Gloflis .
I COLIUM ,in veteri Inſcript. apud Tercullianum
de Spectaculis: Et nunc ara Confo illi in circo deforaeſt,
ad primas metas ſub terra cum infcriptione ejuſmodi :
CONSUL CONSILIO , MARS DUELLO , LARES Colio
POTENTES,ut legic Salmafius pro Comitio, quod vul
go habetur; Domus eſt ſeu Habitaculum . Hæc poſt
Hofmannum in Lexico .
T 1. COLLA ,Collis, Gall. Colline, Ital. & Mallil.
Colle . Scacaca Maflil. lib . 4. cap.4. Nullus de cætero
auſus
 701 COL
auſus fitmittere vel imponere fimum , vel teriam , vel
ſcobillas aliquas feu lutum in viis ... quæ protendunt à
portali callate uſque ad Collam de valle fogaresa : ..
uſque ad Collam S. Stephani, & uſque ad Collam S.Mi
cbaelis .
12.COLLA ,Jusídiepówv, Sacrificium .Suppl.Antiq.
q COLLABORATOR , Quilaborat cum alio .Vi-
de locum in Libellifius .
COLLABORATUM , Quæſitum , acquiſitum . Vide
poſt Labor .
I COLLACIA , Collatio facta Eccleſiis Charta .
Aldefonſ Regis Toleti pro Monaſterio Cafæ Dei, æra.
1216.inter Fragm. Hift.MSS.Stephanotii to.3. Confir-
mo ... Monaſterium S.Juliani de Lamano cum ſuis. Eccle:
fiolis & fuis Collaciis de parrochianis. Vide Collata .
. conſumpſerint, fubfiftere non poterunt . Adde Chron.
COLLACTEUS,pro Collattaneus,Coævus, ómized
axxTQ ! Saxo Grammaticus lib. 3. Inter quos fortequi-
dam Àmlethi Collatteus erat. ( Sed & apud Juvenalem
-7: 307 . Quid dicat Colleftea mamma. Martian.Capell
lib.i. Seroris ejus indiſcreto foedereCollatles.Collaltius
in Inſcriptione apud Gruterum pag. 661. & Sponium
Miſcel. p. 28. ]
COLLADERIUS . Vide Collaterii .
COLLANA , Torques, ex Ital. in Statut. Mediola-
nenſibus 2. part. C.450 .
T1.COLLARE ,Conferre.Ita Baptiſta Mantuanus,
ut obſervatDaumiusde caufl.amiff.rad.Lat.c.9.uſus eſt.
folent Collare quotannis
Regibus hincesgrande
Annua Quæſtores , qui vectigalia curant .
S 2. COLLARE, E porcu folvere,proficiſci. Statu-
que onerabit
ca Maffil.lib.4 . cap.18.9.2 . Quælibetnavis que
peregrinos in Malilia , vel domini earum fatisfaciant
marinariis de ſuo loquerio is bac terra antequam Collet
de inſulis Maſilia .
3. COLLARE, COLLARIUM , Armaturæ fpecies ,
ſcilicet collum militantis regitur . Gloff. Lar. Gr.
Collarium Top mpaxúdsor. Gloff. Lat. Gr. wsp.Ipaxtin:0v.,
Monile, bic falarus, Collare. tipitpexwala sidupa , apud
· Leonem in Tactic .c . 5.9. 4. Gall. Collier. Willel . Brito
lib. 11. Philippid.
Qua ligno junétum eft ferri tranfegit acumen
Per Collare triplex, & per tboraca trilicom .
COLLARIUM.Matth.Paris an.1252.Carens Collario,
letbaliter vulnerabatur . Tho.Archid.in Hiſt. Salonit.
c.28.Venitque ictus inter callidem & Collarium , dejecit.
que caput ejus multum à corpore . [ Rymer. tom . 10. pag:
437.col.i.Tam pro uno cipho auri , uno Colario auri
datis Nicholso Menthen militi cum duce de Savoie , ac
etiam pro 61. Colariis datis diverſis militibus, & armi.
geris . Uniun Colarium de auro , apud eumdem tom.9 .
pag. 275.col. 1. ubi puto legendum effeCollarium : quæ
vox etiam fumitur pro colli tegmine, quo utuntur Cle
rici . Concil . Dercuſ. ann. 1429. cap. 1. Neque ( ferat
Clericus ) diploides aut Collaria vel manicas de pan.
no ſerico. Víde Carcannum , Colliſtrigium . ( Colarium
& Collerium . ]
4 COLLARETUS, Ornamentum colli,quo Mini
ftri facri utuntur tempore facrificii. Statuta Ecclefiæ
Aquenſis an . 1450. MSS. Diaconus , My Subdiaconus ,
qui Miſam babent celebrare , babeant Colløretos . Vi-
de Colarium .
I COLLARIA ,Laudes Papiæ apud Murat.com.11.
col.38. Et inter alios cenfus, quos babet in urbe , quaſi de
omnibus,que venduntur in platea Atrii recipit Epifcopus
collectam quotidianam ,que dicitur Collaria .
I COLLARIUS,Idem qui Colladerius,infra in Col
laterii . Inftrum.anni 1153.ex Archivo Majoris-mona-
naſterii: Garſilius de Macbecollo ... omnes Collarios per
eumdem pontem de porta Gafnapiæ quocumq; ierint pre-
tereuntes, ab omni coſduma e paagio abſolvit.... Rao
Tom . II.
COL
dulfus . üniverſos Collarios per praefatum pontem , quo
cumque irent, vel undecumque venirent prætereuntes , ab
omni paagio abſolvit.
· COLLATA, Vectigal, tributum quod ab univerfis
fubditis Domino confertur . Capitulare Sicardi Prine
cipis Beneventani ann. 836. cap. 2. editum à Camillo
Peregrino: Spopondiftis nobis ... per unumquemq; annum
dare nobis Collatam , & priftinam quam conſueti fui
ftis dare . Et capitis 32. ticulus ita concipitur. Ut co
loni tertiatores non dent in Collata , nec in pactum
Charta. Ludov.Imper. in Chron . Farfenfi: Vel quid
quid exlargitate Regum ... vel ex Collatis populi vel
ceterorum fidelium eidem Monaſterio legaliter confirma
tum fuerat . Eckehardus Junior de Calibus S.Galli cap.
11. Cum paupertatulasquas habent in medium Collatas
Laurisham.p.60 .
COLLATA, Collatio pro eleemofynis, vel Eccleſiis :
Teſtamentum Fulradi Abbatis S. Dionyſii: Quidquid
ibidem datum fuit de Conlats populi, & iplepopulus mi
hi dedit.Infra: Quantumcunque ad ipfas afpicere viden
tør, & .Conlata populi ibidem delegavit, dy c .
COLLATA.Gloflæ MSS . ad Canones Conciliorum :
Collatis, ſimbolis.
. COLLATERALIS, Socius, amicus , qui alterius la
cusclaudit:qua notione vocem hanc ufurpant Conſti
cuciones Siculæ lib . 2. tit.ro.Speculum Saxon. lib.i.art.
17.3.3. Petrus Bleſenſis Ep. 15. Sugerius in Ludovico
VI.p.318 . & c . Vide Ducheſnium in Hiſt. Drocenfi pa
316.[ & fuo loco Laterales. )
COLLATERALIS , Qui ad lacus eſt alterius . Statuta
Ordinis S.Gilbertide Sempringham ,p.765. Que cum fer
in clauſtro, in quocumquelatere ſederint, Collate
derint
rales ſedeant ,non fronte oppofita.Pag. 724. Collaterales
fedeant, nec franteoppofita ,fed tergo unius alterius vul
tui verſo. Logotheta & Protonotarius regni Sicilia,Cola
lateralis Conſiliarius,in DonationeJoannæ Reginæ &
Comit . Provinciæ 25. Maii an . 1379. ex Schedis Præſi
dis de Mazaugues. Cancellarius Ở Collateralis; Regis
O Comitis Provinciæ , in Homagio quod Honoriusde
Caſtellane præſtitit Carolo du Maine ulcimo Provincie
Comiti an.1480. ex Schedis ejuſd. Præſidis Clariſſimi.]
Collaterales provincie, apud Galfridum Monemuthen
ſem lib.1.c. 21. & alibi. Adde Suenonem in Leg. Ca.
ftrenſib.cap.s.
COLLATERALIS ,Conjux, uxor . Acta SS. Maži tom .
1. pag.774. in Appendice de Ecclefia S. Philippi Pref
byteri: Illuftrifimus Dom . Comes de Katzenelebogen,
D. Anna Contboralis, ce filius Philippus , & Colla
teralis Anna de Wirtemberg ... dederunt unam bonam
Cafulam .
COLLATERALITER.Ericus Upſalienſis li . Hiſt.Sue
corum, de Diis Suecorum Paganorum : Thor, Odden.com
Frigga Collateraliter quidem in tricliniis collatis.Lib.4.
Alumens eos fecit Collateraliter ſecum afcendere .[ Vide
Lateraliter . )
COLLATERANITAS,Agnatio .Vide Lateraneus.
COLLATERARE , [Ad lacus alicujus eſſe vel fede
re. ) Tabularium Vindocinenfe ch.2o. Mafuram de Val
le-Manfredi, que Collaterata eft rivo cujuſdam aque
C. [VitaS.Godrici co.s. SS. Maii pag. 81.Antiquus ho
Ais formofae mulieris decorem induit, o ſedentiviro reli
gioſo Collaterans , & c. Occurric rurſum in Vita S. Pa
tricii n.23.tom.2. SS.Maii p.546 . & in Vica S.Hugonis
Abb. Cluniac.to.3. April. p.637 .)
I COLLATERATIO , CONLATERATIO , Agro
rú termini, Practicis noftris,Brout joute.Nova Gall.
Chriſt.com.z.col.43.ex Præcepto Ludovici Pii an. 818 ,
Prefatas terras eidem Ecclefiæ fecundum dimenfionem
& Conlaterationem fuam ... fecundum dimenfionem ,
G : 2 Cola
 COL COL 704
703
Collaterationem à Miſis noſtris diſpoſitam . Præceprum lonenſe II.c. 99. Vita S. Wulftani Epiſcopi Wigorn ...
Ludovici Imp.an 820.50,1.Amplile. Collect.col.7o. B. 18. Chronicon Trudonenſe llb . 8.pag.438. Durandus
Hancvero filvam ſecundum dimenfionem e Conlatera. in Rationali lib. 5. cap.9 . 8.11. & alii quos laudat Haef
tionem fuperiusprefcriptam ... delegamus.Charta ejuſd. tenus lib.9. Difquifit. Monaſt.tract. 5. Ejufmodi porro
Imper. an. 818. apud Miræum tom . 2. Diplom . Bęlg. CollationesſcripſeruntCallianus & Odo Cluniacenſis .
pag. 1127.col.2.edit, 1723. Et prefatas terras ſecundum A Collationibus Monafticis, quibus finitis, ad bibi
dimenfionem , Conlaterationem fuam preſentialiter tionem ibatur, ſerocinæ cænæ Collationism appellatio
tradere libuit , nem forritæ ſunt. Nam vix eſtut probem quod quidam
COLLATERII , Quinoſtris & Anglis Cotarii ,Co- volunt , vocabuli etymon hauriri debere à cænarum
tiers, Gens de Cate ; lc fortedicti, quod collatis , ſeu tri- antiqua collatione , quam Concilium Laodicenum ex
butis obnoxii elent, Vitalis Epiſcopus Oſcenſis: Fue Pure Boas's ouutisia vocat.Udalricus lib. 1. Conſuetud.
runt etiam quandoque villani,quiCollaterii vocabantar, Cluniac.c.13 . De Collatione furgunt ad cbaritatem ,
guitam crudeli erant fubditi ſervituti, ut etiam inter for de vino quod tunc propinatur, nullus omnino præfumit
Tios Dominorum ſuorum ducerenturgladio dividendi abſtinere , ut non aliquantulum guſtet. Idem cap . 18.
Hinc forte emendandus Martinus Didacus Daux , Ju- Poſt veſperas cana , poft cænam cæna ſervitorum , poft
fticia Aragon. lib. 6. Obfervantiar. tit. de Privilegiis tænam fervitorum , officium pro defunétis, poſt officium
Dominæ Infancioniæ . 9.9.Villani de parada antiquitus Collørio, & ita ad completorium . Vide cap.41. Mona
vocabătur Collati tendelli: erantfervituti ſubditi,utetiã fticum Anglicanum tom.2 . pag.370 . Et legat unusfun
inter filios Dominorum ſuorum ducebantur gladio divi- ter tam in prandio , quam in cæna Collatione, & c.Per
dendi, & c.Ubilegendum Collaterii,vel Colladerii; nam trus Abaelardus : Poſt vefperas autem vel ftatim crnano
COLLADER 11, Iidem videntur qui Collaterii,inChar. dum est, vel potandum . Et indeetiam fecundum tempo
ca libertatum villæ Montisalbaní ao . 1144. in Regeltorisconſuetudinem ad Collationem eundum.Regula Tem
Comitarus Tolofæ fol.27.Colladarius extraneus,qui at- plarior. cap . 16. Audito ſigno,uteftejus regionis conſue
sulit ſal,ibi præbeat domino unum meall. & Colladerius iudo, omnes ad completas oportet incedero vas , ac prius
extraneus qui traxerit fat , præbeat 1. pug. ubi Cacellus generalem Collationem ſumere peroptamus . Hanc autem
in ComitibusToloſanis pag.323. habet Collaudarius . Collationem in diſpoſitione, & arbitrie Magiſtri poni
Vide Colerius [ & Collarius. ] mus, utquando voluerit de aqua : da quando jubebit mi
1. COLLATIO , Idem quod Collata.Edi&tum Theo- ſericorditer , virio temperato competenter recipiatur
derici Regis cap.69. Quiſquis Curialem , aut Collegia . Quomodo autem Collationesfierent, vide in libro U.
pa-
tum , putJeruum per 30. annos poflederit, quinullam ſuum Ordinis Ciſtercienſis cap. 81. [ Vide S. Willelmi
trie fue Callationem ſubiiſe monſtratur, eos prediorum Conſtit. Hirſaug.lib. 1. cap.iol.Bern. Monac.Ordin .
dominis jubemusadquiri . Id eſt, qui nullam penſıcatio- Cluniac. part. 2. cap.8.& Thomaffiaum Tract.Gall.de
nem Reipublicæ aut tributum exſolverunt . Charta Jejuniis part.2. c.1 1.& feqq. ).
Gaufredi Comicis Mauritaniæ in Biblioth. Cluniac. I 3.COLLATIO dicitur Praticis,cum exemplum
Neque per teloneum neque per Vicariam , neque per Col- deſcriptum confertur cum archetypo, & ad hujus ratio
lationem poftrorum Militum , neque per aliam quamvis nem illius fides expenditur,Gall.Collation . Charcular.
conſuetudinem Monachos deſervitio Deidiſturbent. Vi- Æduenſe in Proceſſu verbali facto auctoritate Apofto
de Confertum , lica pro inveſtigatione privilegiorum Ecclefie Eduen .
-- 2. COLLATIO , apud Monachos præſertim , dici- an.1256 .Extrabi feci,nibil addita , aut remoto de corps
tur Sacrorum librorum lectio, quæ ftatis horis, maxime re dittori originalium ,ſed verius debitæ & fideli cumip
poft cænam , coram iis fiebat. Sic autem dicta quali Colo fis originalibus Collatione fa&ta.Legicuralibi nó ſemel.
locutio vel confabulatio ,inquic Smaragdus in Regula c . qCOLLATION ARE , Exfcriptum cum archetypo
42. quod de Scripturis divinis aliis conferentibus inter- comparare:Gall.Collationner Inſtrum.Æduenſis Eccle
rogationes ,conferunt alii congruas reſponſiones,& fic que ſiæ mox laudatum :Viſis,infpeftis conſcriptis O Collaria
diu latuerant occulta, conferentibus patefiunt perſpicua . natis , praeſens perſonaliter una cum Simone Perroti
Honorius Auguftod. lib . 2. cap. 63, Quod Religiosi ad Clerico publicoauctoritate Apoſtolica Notario fubfcripto
Collationem conveniunt, hoca ſanctis Parribus accepe- interfui,eaque fic tranſcribi & propriis originalibus Col
runt , qui in Veſperis folebant convenire, o de Scripturis lationari fierividio audivi.Occurrit in aatis Hiſtoriæ
infimul conferre , & qua ipſitücinvicem contulerint,Col . Comitacus Ebroicenlis pag.6z. ia Scatutis reformacio ,
lationes dicebantur,& bæc bis fimilia ad Cellationem le- nis Monaiterii S. Claudii n . 1448. Hiſtor. Geneai. Ar
guntur . Regula S.Benedicticap.42 . Mox ut ſurrexe: verniæ to.2.pag.387. ex Regiſtro Parlamenti an . 1450.
rint à cæna , Jedesntomnes in unum , & legatunus Col- Actis SS. Martii co.l.p.338.A. 339. C. to . 3. p. 873.C.
bationes, velVitasPatrum , aut certe aliud quod ædifis April. 10.2 .• P : 733 : &c.
cet audientes, Regula S. Iſidori cap. 8. Ad audiendum & COLLATIO RELIQUIARUM . Vide in Reliquiæ .
in Collatione Patrum tribus in hebdomada vicibus fra 4 COLLATIUM . Vide Colaciun .
tres poſt celebratum Tertiam , dato ſigno , ad collectam COLLATIVUM ,Collatio, in l.3 . Cod. T h . de Pro
conveniant : audiant ſeniorem docentem , inftruentem xim , Comitib. &c.
cunétos falutaribuspræceptis ...Ipfa quaqueCollatio erit 1. COLLATORES,Qui conferunt tributa;tributa
velprocorrigendis vitiis inftruendiſque moribus , vel pro rii, in l.5.Cod.Th.de Milit.velte, apud-Julian .Antecelf,
reliquis caufis ad utilitatem cænobii pertinentibus...cun- c.532.534.553.555. & c. Auctor de Rebus bellicis ſub
& is paritercongsegatis præcepta Patrum regularia re- junctus Nocitiæ Imperii : Erit igitur cure prudentiæque
cenfenda funt . Sedentes autem omnes in Collatione ta- ina ,optime Imperator, reprefa largitate, & Collatori
cebunt, niſi forte quem auctoritas Patris preceperit ut profpicere,do in poſterum nominis tui gloriam propagare.
loquatur . Liber Ordinis S. Victoris Pariſienſis cap.36. Alibi : Accedit etiam judicum execranda cupiditas Cole
Collationi & Completorio omnes interelle debent ... Éa- . latorum , utilitatibus inimics. Rurſum : Etlaborum defi
dem inodo quo pulſatur Capitulum , pulſetur Gollatie .De derio potiti erunt ex milite Collatores .
ejuſmodi Collationibus Monachorum agunt paſſiin 42.. COLLATORES , Tranſverſo cognationis
Scriptores, Cæſarius Arelat. ferm . 12. Capicula Ludov. gradu juncti.Conſuecud. Brageriac. art. 47. Item aſcen
Imp.Addit. 1. cap : 70.Regula Canonicor, in Concil. A. dentes vel deſcendentes venditoris infra quartum gra
quilgran.c. 123. Regula Canonicar.c.co.Concil.Cabi. beredes ipſius univerſales, non in poteſtate
dum , non beredesapfius
ipfius
 COL
jos
ipſius venditoris, poterunt retrahere petere gradatim ,
O alias , ut fupra dictum eſt de Collstoribus. Melius le
geretur Collateralibus,Gall.Collateraux,ut ibidem ha-
bet verſio Gallica .
1. COLLATUM ,Genuspotionis .Gregorius M.
lib. 6. Epift.36. Sed quia Collatum ac juritheum non li
benter bibo, preſumens cognidium requiro . Ubi legen-
dum forte Colatum , ur intelligatur Vinum colatum . Pa-
pias : Colatum, vinum purum , velvas proprium in quo
deponatur. Vinum autem & alii liquores per colum , ut
jucundiores fiant, transfunduntur , defecantur , & de-
purantur .
2. COLLATUM ,Collum ,Jugum montis ; vox eti-
amnum nota in Alpibus & Pyrenæis. Collatum & Col-
lum de Campaftro, in Charta Alfonfi Regis Hiſpaniæ
æræ 1130. apud repez inChronico Ordin. S. Benedicti
to. 1. [ Apud Joſephum Moret Antiq. Navar. pag . 547:
Collato legitur proCollado , Hiſpanica voce, quæ Col-
lem ſignificat, Gall Coline .)
q 1. COLLATUS.Vide Colladerii poft Collaterii.
12. COLLATUS, Conglutinatus,Gall.Collè.Vi-
ta S.Caretoci to.3.SS.Maii p. 686. Ifti autem convene
runt unatim & Collati fuerunt unatim , ut dicitur; id
eſt, quafi Colla ſeu glutine conjuncti.
q COLLAUDARE IN DOMINUM ET REGEM ,
Solemni ricu ad regiam dignitatem evehere,electi Re-
gislaudescelebrando. Dithmari Chron. Merſemburg.
Æquivocus ejus junior Otto , patre adbuc vivente , ele-
Ausd'unetus, iterum Collaudatur a cumétis in Domi-
num Regem . Vide Landare .
COLLAUDARII.Vide Collaterii .
I COLLAUDATOR ,f.Præs, ſponſor, Gall. Rdemus, fructum dies vos vicinus invitat, ut ad Eccleſias re
pondant,Caution ,Garant. Charta Burchardi Camerac.
Epiſc. pro Monaſterio S.Salvii an.11 20.apud Miræum
to.2.p.815. Walterus .. per fidem & juramentum ſe amo
do pacem Ecclefiæ fervaturum promifit: fratreſqueſuos
Gervaſium , & Almericum , fuamque fororem Ágne-
tem , cognatoſ que fuos Almannum do Gonterum nobis
obfides deditejus Collaudatores .
T COLLEAGIUM DECIMÆ, Colle &tio , exactio
decimæ,Gall.la levée des dimes. Inftrum . ann. 1220. ex
Archivo Majoris-Monaſterii : Contentio fuperCollea-
gio decime Monachorum Lebonenfium .
1. COLLECTA ,Idem quod Collata ,Collatio.Gloff .
Lat.Græc.Collesta , " paro . Otto Frifingenf.lib. 2. de
Geſt. Friderici Imp.c. 11. Rex à toto exercitu Collodiam
fieri jußit, &fic non modicam coadunatam pecuniam
dividendam ftatuit .Charta Alexandri Comitis Cuper-
ſanenſis an.1102 . Data , vel angaria, vel adjutorium ,quod
ex noftre gentis(Normannorum ) confuetudine collette
vocatur. Matth. Paris an.1245.Juffit..quafdam Colle
& as, & tallias tam in clero, quam in populo, fieri gravio-
res .Idem an.1239. Tallie Colleite Clericis ... impo-
nuntur.Occurrit præterea apud eumdem p. 590.405. &
apud Gregorium M.lib. 3.Epiſt.ult. &c. ( apud Ludew.
10.6 . Rcliq.MSS. p . 6. in Charca Henrici Ducis Sileſiæ
an. 1319.& in Statutis Monafterii S.Claudii an. 1448.p.
89. & alibi. Presbyter liber & abſolutus à Colleftis Epi-
ſcopi & Arcbidiaconi,in Charta an.1 157.incer Inſtrum .
Hift. Eccl.Meld.com.2 .p.45.]
COLLECTIO,Eadem notione, apudLeonem III. PP.
Epiſt.s .[ Leges Caroli M. apud Muratorium to.i.part.
2.p.108.col.1. Audivimus etiam quod Juniores Comitum
... aliquam redbibitionem vel Collectionem , quidam per
paſtum , quidam etiam finepaſtu , quafi deprecando à
populo exigere foleant . Colletage , apud Monſtrelle-
cum 1.vol.c.78.In Computo Thefaurar. Comitatus Bo
nonienfis in Morinisan.1479. mentio fit du Colletaige
d'Eſtaples. Inter jura Comicum Augenfium ,illud habe-
tur: Item a ledit Seigneur au lieu de S. Martin droit de
Tom . II.
COL 706
Cullage quand on ſe marie . ( Gallicum Cullage nihil
habet conjunctum cum voce Collectio. Jus eft peculiare
de quo infra in voce Marcheta . )
COLLECTALIS, Eadem ſignificationc . Locum vi
de in Quartarium .
COLLECTARE , Collectam ſeu tributum exigere .
Jo.Hocfemius in Adolpho à Marca Epiſc.Leod.cap.15.
Quia populus fe non patiturCollectari. [ Gloifæ Cyril
li : Collecto, sultóvw .]
2. COLLECTA, Eleemofynarum collectio . S. Leo
M. homil. de Collectis : Ventura igitur Dominica dies ,
Collectarum futura eft.Hortor moneo fanctitatem vet
ftram , ut finguli quique pauperum memineritis, ove
ftri e c.Et homil.2.Colle &tarum dies faluberrimeà fan
tis Patribus inftitutus, boc exigit,ut unuſquiſque, prout
votivum atque poſibile eft,in uſusatque alimoniam pau
perum de veftris facultatibus conferatis. Infra: Proinde,
dilectiſſimi, in fecundamferiam ſpontaneas Colle &tas ve
fras follicitepræparate , de quidquid vobis de tempora
libus ſubſtantiis dempſeritis , id multiplicatum in eterna
retributione fumatis.Homil.z.Quoniam ad deſtruendas
antiqui boftis infidias, in die quo impii ſub idolorum fuo
rum nomine diabolo ferviebant, providentißime in ſancta
Ecclefia prima eft inftituta Collectio, volumus Dileétio
nem veſtram tertia feria per omnes regionum veſtrarum
Ecclefias cum voluntariis oblationibus eleemofynarum
convenire, & c. Adde Homil.4.5.6. Alibi in Sermone de
Collectis : Providenter ...d Sanctis Patribus pieque dif
pofitum eſt, ut in diverſis temporibus quidam eſſentdies,
qui devotionem fidelis populi ad Collationempublicam
provocarent, ad cujus operis defideratum vobis, ut credi
gionum veftrarum ſabbato proxime futuro miſericordia
munera deferatis . Hæc conſulto deſcripfimus, ut ejuſ
modi Collectarum ritus innotefceret .
3. COLLECTA ,Convencus, Aſsemblée.Concilium
Nannecenſe can.15. De Colle&tis, velConfratriis,quas
Confortia vocant.VideCapitula Hincmari ad Presbyte
ros Parochiæ fuæ c.14 .Guillelmus Abbas S. Theodorici
1.1.Vicæ S. Bernardi cap. 8. Atubine hoc quidem permi
fit intolerantia rei, tuncdemum Collectasdeſerere,a fe
orfim ſecum habitare compulfus eft. Vica S. Joannis E
leemofynarii, interprete Anaſtaſio Bibl. num.68 . Cum
Collecta celebraretur juxta cellulam ejus in Ecclefia
Metre, convenientes quædam muliercularum barum , ad
alterutras dicebant, Éamus, eamus , iterum Abbas Vita
lius Collectam babet ; & venientibus eis curabat eos. Vi
de Collectio r .
4. COLLECTA , interdum & fæpius ſumitur pro
popuload refiftendum ,aut vim faciendam coacto & ar
mato.Capicula Ludovici Imp.c.78. Collefe ad male fa
ciendum
fieri omnimodis prohibeantur. Capitula Caroli
Calvitic.12.c. 3. De Collectis, quas Theudiſca lingua
Herizuplo appellat. Eadem habentur tit.19.c.4.Colletta
manu reſiſtere,ibidem tit. 31.c.18 Cum Collectadº ar
mis venire,in Capit. Caroli M. 1.3. c. 64.& lib.1. Legis
Longob.tit. 12.6.3 .Cum Collecta allilire , ibidem lib .
3. tit.4. S. 5. Adde Capit.an. 779. cap . 17. Capitul.an.
788.cap. 3. Capicul . 2. an.806.cap.3. & c. Cuellee, ca.
den notione in Uſaticis Ambian. MSS. Cil amendera
pour tous les laids,& pourtousles forfais,pur la Cuellèe
quiaura eftè faite, & c. Vide Colligere 1 .
COLTA , Eadem nocione . Charta an. 1220. apud
Georgium Pilonum in Hift.Bellunenſi p.110.v.Et quod
facient Coltam , milites , quandocumque facient , & co
dem modo: & quod facientexercitum , & c.
5. COLLECTA , Familia . Odo Cluniac. lib. 2. de
Vita S.Geraldi cap.23. Cum forte quidam de noftris fra
tribus , tunc adhuc CanonicusinColleta domini Geral
di gradiebatur .
G8 3 6. COL
 COL
707
6. COLLECTA, Súvěr ,Sacrum Miſſæ ſacrificiun ,
ad quod Chriſtiani coire & colligi folent : populi ad ſa
cra Ecclefiarum officia peragenda conventus, atque ad-
eo quodvisofficium Eccleliafticum . Papias : Collecta
dicitur eo quod colligatur populus in unum , ut oftendat
Chriftum in Evangelio venturum , $. Hieronymus in
Epitaph. Paulæ : Poft Alleluya cantatur , quo fignovo-
cabantur ad Collectam , nulli reſidere licitum erat . Pa-
chomius in Regula cap . 17. In die Dominica , in Colle-
& ta , in qua offerenda eſtoblatio , abſque Præpofito domus
Majoribus Monaſterii ... nemo pſallendibabeat pate-
ſtatem . Exmox : De Collecta in qua offerenda eftobla-
tio . Adde cap .9. 19. 28.91.100.181.186. Epiphanius
Salaminæ Epifcopus Epiſt. ad Joan . Epiſc.Hierof.Cum
igitur celebraretur Collecta in Ecclefiæ villa . Libera-
çus Diac.c.18 . Et extra Collectas facientes,non paffiſunt
nemini ejus.communicare, Zacliarias PP. in Ep . ad Pipi-
num : De Presbyteris & Diaconis, qui fe à miniſterio
Ecclefiaftico fabtrahunt , feorfim Collectas faciunt
Cæſarii Arelat.Serm . 12. Qui enim ad Collectam vel
Ecclefiam veniens vana vel otiofa cogitare voluerit, c .
Anaftafius in Hiſtor. Ecclefiaft. ann. 21. Copronymi :
Feſtivitate Paſchaliingrefus eft ad ſanctam Collectam ,
in catholica Ecclefia . Ex mox : Eduxerunt eum ein
cluferunt in carcere , á alius complevit ſanctam Colle-
etam , Quo loco Theophanes tyiney suv habet . His
ftoria Triparc.lib. 1. cap.1o.Cum Collecta celebraretur,
In Actiş SS. Saturnini & foc, Mart . num.6.7.9.15. Col
lectam celebrare,facere, In Synodo S.Patricii & Auxen-
tüiçan.7 . Ad Collect asmane a veſpere occurrere.Collea
Eta Dominica, apud fanctum Auguftinum in Breviculo
collat, diei, & S. Hieronym . Epift. 60. Grimlaicus in
Reg.Solitar.c.33. Eamusad Collectam , ubi fratres ad
vigilias congregantur,
COLLECTAMAJOR .Duplicem colleétam ftatuit S.
Pachomius c . 181 , Collectam ſcilicet quam domus vo
cat , aliam majoremi Præpofitus domus, & qui ſecun-
dus ab eo eft, hoc tantum
habebit juris, ut compellat fra
tres in Collecta domus, ſive in Collecta majore, hoc eſt, on
mnium fratrum fubjacerepænitentiæ . Et cap. 186. Sex
orationes facere veſpertinas , juxta exemplum majaris.
Collecte , in qua omnesfratres pariter congregantur,fum ,
me delectationis eft, Ubi Major colle&ta eft cum omnes
fratres fimul congregaci officium divinum perfolvunt
in Oratorio : Minor, quæ in fingulis claſſibus,feu domi-
bus à fratribus ejuſdem claſſis leu domus in ipfis domi-
bus fiebat ,
COLLIGERE, Ad Collectam pergere,Collectam face-
re . Tertullianus lib. de Fuga in perfecur.cap. ult. Sed
quomodo Colligemus, inquis , quomodo falemnia celebra
vimus ? hoc eit quomodo in templum congregabimur ?
A &ta SS, Saturnini & ſoc. num . 6. Chriſtiani fumus nos,
nos inquit , Colligimus, id eft, collectas facimus ,uti ibi
non femel. Arnovius lib. 2. Locum ubi Colligerent non
habebant . Acta S, PhilippiMart. Ait Baſſus : Legem
Imperatoris , jubentis nunquam Colligere Chriftianos ?
Vide infra Colligere
7. COLLECTA ,Idem quod Collatio Monaſtica .
Regula S. Ilidori cap. 8. Fratres poſt celebratam Ter-
diam , dato ſigno ad Collectam conveniant , audiant ſe,
aiorem decentem , & c.Regula S. Fructuoſi cap.20 . Ter
per omnem hebdomadam Collecta facienda eft , dregur
læ Patrum legendæ , differendum , & c. Adde Regulam
ſancti Pachomii cap . 113. ( Ardo in Vita S. Benedicti
Anian.num . 53. Fecit denique librum ex Regulis diver-
{ arum Patrum collectum, ita ut prior B. Benedicti Regu-
la cunttis efet, quem amni tempore ad Collectam matu
finam legere jullit ... alium nihilominus ex SS . Doctorun
bomiliis, quein exbartationem Monachorum funtprolaa
$ i & , conjunxit librum , eumque omni tempore in veſpera
COL 708
tinis Collectis legere juflit. Vide Collatio 2. ]
8.COLLECTA ,Oratio ,quam is qui Clero vel Mo
nachis præeft, finito & expleto quolibet canonico Of
ficio, veluc omnium aftantium vota & preces in unum
colligens, publice & voce altiori recitat : fic dicta , in
quic Micrologus de Obſervat. Eccleſ. cap. 3.eo quod
Sacerdos, qui legatione fungitur pro populo , ad Domi
num omnium petitiones ea oratione colligat atque conclu
dat . Rupertus lib . 1. deDivin. offic .cap. 19. Colle tæ
quæ dicuntur ad complendum , orationes;Jedentisin cælo
capitis noſtri Jeſu Chriſtiſignant. Alcuinus lib . de Di
vin.offic. Collecta , dicta eſt à collectione, eo quod ex
auctoritate divinarum Scripturarum ſit collecta , quæ in
Ecclefia leguntur. Vide Udalricum lib . 1. Confuetud.
Cluniacenf. cap. 31. præterea Amalarium lib . 4. cap,
7. eumdem in Eclogis pag . 1363. Walafridum Strab.de
Ecclef.offic. cap.22. Innocent. III. lib ., 2 . de Myſterio
Miſſæ cap.27. Durandum lib.4 . Ration. cap. 15. ubi
multa habet de earum terminationibus , & Card. Bona
lib. 2. Rer. Liturg.c.s . n . 3 .
Atque inde petenda notio vocis Collectasin libro Sa
cramentorum S. Gregorii , ad 3. Non. Febr. ubi inſeri
prio eſt, ad Collectam ; eſt enim oratio , quæ dicicur an
te Miffam , ut hic diſerte innuitur, & in Ordine Roma
no ; nec enim placet Baronii ad 2. Febr. explicatio ,qui
putat Millam ea die dici folitam ſic inſcribi, quod tunc
eleemolynæ publicæ colligerentur.
Ejuſmodi Collectas , Græcis guranta's , dici obſervat
Goarus ad Eucholog . Græc. de quibus etiam conſulen
dus Meurſius. Collecte autem à Gelaſio , & Gregorio
Magno compoſitæ creduntur , ut auctor eft Berno Au
gienlis lib. de Miſfac. 1..
COLLECTAM TENERE, dicituris.qui in facris Offi
ciis id muneris obit , ut Collectam dicat, in Statuţis Or
din. S.Gilberci de Sempringham p. 763. & alibi .
ORATIONEM COLLIGERE,pro Collectam dicere, di
xit Caſſianus lib.de Orat,noét. c.7.Cum autem is qui O
rationem Collectarus eft, è terra ſurrexit,omnes pariter.e
riguntur, ac Ordo celebrandi Concilii: In reliquis die.
bus cunctis aſtantibus Oratio Colligenda eft. Concilium
Agathenſe.can. 30. Plebs Collecta Oratione ad veſpe.
ram ab Epiſcope cum benedi&tione dimittatur .
COLLECTAMAGISTRA . Vitæ Abbat . S. Albani : In
feſtis vero profeftis diebus,omnes Horas, exceptis Pris
ma.O Completorio, per magiſtram Collectam quam tem
qus & bara exegerint, terminari inſtituit. In Quadrage
jimatamen dicatur Collecta ad Veſperas. Ubi Watlius
Collectam magiftram interpretacur quæ diei aut fefti eſt
propria .
9.COLLECTA ,Liber continensCollectas.Necrolog.
Parthenonis S.Petri de Calisad 12.Auguſti : Obiit Fale
ca Barthomieve Priorifa Clauſtreyra Monaſterii de Cae
fis . Dedii.Conventui duos Pſalterios , unum librum
qui vocatur Officier , Ø unum qui vocatur Collecta . Vi
de Collectaneum .
[ 9. COLLECTA , Frugum fru &tuumque colle
tia , Gall. Recolte . Chartul. S.Vandregelili toni. 2. p .
1.640. ex Inſtrumento anni 1257 , Sibomines,de Capella
vendunt bladum deCollecta fua , vel de blado ſuopanem
ad vendendum faciant,non reddant inde couſtumiam Mo
litibus ſupradictis ,Hiſtor. Monaſterii S.Florentii Sal
mur, apud Marcen, tom . 5. Amplift. Collect.col. 1135 .
Vir pecuniofus & rebus fecularibus locuples , qui extre
mis diebus predeceſſaris ſuibane memoria Michaelis ad
Supplementum bujus Ecclefia dºrelevamen , que pro
pter guerras el parvas Callettas , multitudinem Mo
nachorum , Converſorum , o Condonatorum ,aliquad onus
debitorum, portabile tamen, incurrerat , Prior procreatus
fuit, ftatim per ejuſdem providentiam Ecclefia noftra
ad optimum statum rediit ,
COL
 709 COL
COLLECTACULUM . AnonymusGromaticus :
Colle &taculum de carbonibus in calcemiſcitato . In alio :
Collectaculum vallium , locus ubi rivi coeunt . Colle-
& acula aquæ , apud Innocentium de Cafis literar.
q 1. COLLECTALIS , Tributum à fubditis do-
mino præftitum . VideColle&ta i.
92.COLLECTALIS , CONLECTALIS , Qui vel
quæ eodem utitur lecto . Vide Contectalis.
COLLECTANEUM , Liber Eccleſiaſticus , in
quo Collecte ad quævis officia dicendæ continentur
Udalricuslib.i.Conſuetud.Cluniacenf.c.31. In privatis
autem noftibus habentur in Collectaneo be Collecte qua
dicendæ funt ad No&turnos , Laudes , & c. Utitur
& lib.2 . cap. 22. lib.3.cap.3. ut & OrdericusVitalis lib.
3. p.470 . & Liber Uſuum Ordinis Ciſtercienſis cap.55 .
COLLECTANEUS , Idem Bernardo Monacho in
Ordine Cluniac. part...c.14 . Debent etiam Armario adeo
notieſe omnes libri miniſterio Ecclefiæ neceſarii , Col-
lectanei videlicet , Epiſtolarii, Textus ,
COLLECTARE , Collectas ſeu tributa colligere.
Vide in Collecta 1 .
COLLECTARIOLUM ,Cribrum . in Gloſſis MSS .
COLLECTARIUM Idem quod Collectaneum , liber
Collectas continens. Ditmarus lib.ult Collectarium cum
impenfis propriis etiam noſtris decoratum , &c. U.
cuntur Raubert. de Calib.S. Galli c.9.10. Chriſtian. in
Chron.Mogunt . Hugo Flaviniacenſis in Chronico par-
te 2.p.166.Gaufredus Vofienſis part.1.c.73.Matth. Paris
in Vitis Abbatum S. Albani p.32.[Guido in Diſciplina
Farfenfic.54.Inventarium librorum S.Martini Ponti-
far.an.1 241.Gelta GuillelmiEpiſc. Cenoman . co.3 . A-
nalect.Mabillonii p.391. ] & c.
COLLECTARIUM præterea vocat Rodolphus in Vita
Rabani Mauri num.50. quod alii Collectionem : In E
piſtolas quoque Pauli...Colle& arium fecit, colligens de
diverfis Opuſculis SS. Patrum ſententias eorum , &c.
Num.51.Fecit Collectarium unum de ſententiis divino-
rum librorum , °C. Vita Burchardi Epiſcopi Worma
cienſis: Eodem quoque tempore in Colle &tario canonum
in bac cella non modicum laboravit . Dicitur etiam
COLLECTARIUM , aut COLLECTARIUS , liber Ca-
nonum ab Iſidoro compoſitus, uc eſt apud Bernaldum
Presbyter.de Reconciliatione lapſorum p.273.
COLLECTARIUS , Idem qui Coactor, qui fcili-
cet mercede conductus ab Argentariis five menfariis
rerum , quæ in auctionibus publicis ſub haſta vende-
bantur, præfectus, pecunias ab his quibus quid addi-
& tum fuerat, cogebat & colligebat. Acro in Horat.
Coa &tores dicuntur argentarii in auctionibus , qui pecu
nias cogunt : ipfi funt Collectarii . Suidas & GloſtæBa-
filicæ : A preparecibos, o xe puce depriepyepe ernæasil ,
o iptore { itus, odpyupoa paltas, K »» skucia . Gloffar.
Lat.MS.Regium : Nummularius, Colle &tarius, men-
ſarius. Symmachus lib.jo.Epift.49.[42. Edit.Jurreti: ]
Vendendis folidis, quos plerumque ufus publicus expo-
fcit, Collecl ariorum corpus obnoxium eft , quibus arca
vinaria ſtatutum pretium ſubminiſtrat . Infra : Num-
anularios eoſdem appellat . Vide Novellam Theod. de
precio ſolid.
COLLECTARIUS, Tributorum & vectigalium exa-
etor , apud S.Auguftinum lib . 22.de Civit.Dei c.8 .
COLLECTARIUS. Walafridus Strabo lib.de Reb.Ec-
chef.c.31.Subipfis miniſtris Centenariorum ,funt adhuc
minores, qui Collectarii, Quaterniones, vel Duumvi-
si poſſunt appellari , quia colligunt populam , c ipſo
numero oftendunt fe Decanis eſeminores .
COLLECTARIUS , Idem quod Colle tarium , Li-
ber continensCollectas . Chronicon Conradi Ep. 10.2.
Rer. Mogunt. p. 104. edit. 1722. Erant libri qui pro
ernatu ſuper altare ponebantur , ut Evangeliorum ,
COL 710
Epiſtola Jove Lectionarii , Benediktionales , Collecta.
rii , quidam veſtiti cbore ſculpto , aliiargento , alii au
ro og gemmis .
I COLLECTATA , Merces quam Miffrabes Dal
phinatus recipiebant ex talliis generalibus . Hiſt.Dal
phin.co.1.p.41.col.z.in Ipſtrumento an . 1323.Item quod
dictus Caſtellanus habuit & extorſità Miſtralibus Oy
ſentii viginti quinque libras bonæ monet & .... quas habere
debebant confueverunt recipere di&i Miſtrales in tal
Liis generalibus proCollectatis fuis .
COLLECTERIA , Liber complectens Collectas ,
Inventar.Eccleſiæ Noviom.ann.1419.Item quidam par
vus liber pro faciendo les Ennoliemens. Item una Colle
Eteria pro choro . Vide Collectarium .
1. COLLECTIO , Conventus, Gallis Aſſemblee,
in Lege 36.Cod.Th.de Hæret. & in Lege Longobard.
lib.z.cit.12.Exemplar diffinitivæ ſententiæ in Concilio
Toletano I. Ne quis communionedepulfus, Collectiones
faciat permulierum domos , & * apocrypha, que damna
Ja ſunt, legant , ne communicantes his pari ſocietate te
neantur. [ Annal . Benedi&t.to.5.p.479. in Epift. Ivo
nis Carnot.Nec tamen Monachi qui hæc ignorant aut non
probant, debentfuam Collectionem deferere . Vide Col
lecta 3. ]
2. COLLECTIO , [Idem quod Collatio Monaftica .]
Vita S.Alberti Abbatis Gambronenlis nu.12 . Cum poſt
Collectionem fratrum gratia quieſcendi adle &tum fuum
veniſſet , & c.
3. COLLECTIO , Idem quod Colle &ta 8. Oratio
quæ poſt Antiphonas dicitur , in Concilio Agathenfi
can. 30.[in Miſſali Gothico p.263.) & in CapiculisTheo
dori Cancuar.c.80 . & alibi.
14.COLLECTIO , Tributi ſpecies. Vide Collecta 1.
I COLLECTIO Pueri Expositi . Vide Colle &tus
COLLECTORES , Exactores, qui a ſummo Pon
tifice ad vendicandas ex bonis Eccleſiæ partas ac male
congeſtas opes per provincias mitcebantur . Vide Ba
ronium an.397.n.6s .
[ COLLECTORES CONSORTIALES , Gall . Quete
urs . Qui fpontaneas Fidelium oblationes colligunt pro
Confortiorum ſeu Confratriarum expenlis in luminari
bus , veſtibus ſacris , aliiſque pietatis operibus. Bulla
Nicolai IV. Papæ an.1290.apud Rymerum to. 2. p.478 .
Decima non ſolvetur ...de illis oblationibus quæ colligun
tur interdum perlaicos, qui Collectores Conſortiales di
cuntur , & interdum per Clericos...ad opus Confortii ...
ut inde luminaria in Ecclefia , cruces o calices fiantO
reparentur.
T COLLECTORES MISSARUM vel ANNIVERSA
RIORUM qui dicantur in Hiſpania fatis colligitur ex
Concilio Mexicano an.1585.in quo fic : Colleitor unus
Mifarum conftituatur, Sacerdos vitæ exemplo probatus
... qui ab Epiſcopo deputetur : cujus officium fii eleemo
fynam recipere Mifarum omnium , quæ ex teftamento
rum diſpoſitione, aut alio quovis modo celebrari fient .
Collector habebit duos libros, in quorum uno Mifas an
notet, quæ vel ex teftamentis velex devotione petuntur
celebrari cum officio de quo celebrandæ funt , loco etiam ,
die, menfe , & anno . In altero vero Milas ad celebran
dum inter Presbyteros diſtributas deſcribet cum nomini
bus Sacerdotum , annotetque Miſas jam celebratas ; ita
ut bujus rei Epiſcopo aut viſitatori petenti rationem red
dat.Collector Eccleſia , in Synodo Valentiæ anni 1566.
Anniverſariorum , in Epitome Conſtitutionum ejuſd .
Ecclefiæ p.193.00.4.Concil.Hiſpaniæ .
COLLECTOR COENARUM recenſitus inter Officia
les Jacobi Regis Aragonum , in Charta anni 1299. ex
Archiva S. Victoris Maſil.intelligendus eft Miniſter
cujus erat pecuniam vel alias res colligere Regi debitas
pro Canaticis, & Albergis , ſeu partibus , quos Domi
ni
 COL COL 712
711
nià vaffallis ſuisexigere conſueverant. Vide Canati- dicti: Præſertim vero in veteri urbis Conſtantinop.
cum , Alberge , Giſtum : deſcriptione ita appellantur , qui è diverfis corpori
COLLECTRA , Supeilectilis veſtiariæ fpecies.Vi- bus artificum ordinati , incendiorum cafibus fubveni
de in Acitara . re tenebantur , quos 560. fuiffe tradit eadem Deſcri
COLLECTUS, COLLECTIO . Colligi dicuntur in- ptio , vel 563. ut lex pen . Cod. Juft. de Commerc. &
fantes expoſiti, cum ab aliquo nutriendi fufcipiuntur : mercator .
tum enim illius funt qui eos collegit , nifi intra 10. dies COLLEGIATUS , Carpentarius , apud Papiam .
quæfiti, agnitique fuerint , ut eft in Synodo Arelatenf. COLLEGIUM , Papiæ , idem eft quod Societas col
Il.can.22.Vaſenlifub Leone I.PP.can.16. & in Capitulis in uno bonore poſitorum . Collegia civitatum ,in
legarum
Caroli M.lib.6.c.142 .Vide Cod .Theod .& Juftin. tit. de Edicto Theodorici Regis c.64. Vide Jurifconfult. Pro
Expoſitis, & Jacobum Gotofred. ad eumdem titulum . priede Canonicis dicitut.Ludovicus Pius Imp.in Epiſt.
COLLECTUS INFANS , pro Expofitus . Gloff. Lat. ad Sicharium Archiepiſc. Burdegalenſem: Sed & his
Græc.Colleftitius, rísas 2tos xduz epas. Canones Hi- qui in uno Collegio canonice degunt ( Regulam ftatutam
bern.lib 41.cap.277.Non
. venient delicta membrorum dia- in Concilio Aquiſgranenfi ) tenendam obſervandamque
bolifuper membra Chriſti, id eſt ſuper fanctos , nec Mo- ...conferas.
nachorum fugientium , neque eorum qui jaciuntur fuper I COLLEGIUM , Exercitus . Gafp.Barthii Gloffar.
Ecclefia, id est , Collectorum , & c.Ubi, jaciuntur fu- apud Ludewig.com.3. Relig.MSS.pag.25.ex Anonymi
per Ecclefia , idem valet ac in Ecclefiam . Vide ibidem Hift. Palæſt.
cap.22.Extremis ſeculis , is ritus invaluerat, ut, qui libe I COLLEGIUM , Familiaris conſuetudo , focietas,
ros exponerentad oftia Eccleſiarum ,quo eos facrum ba- Gall.Compagnie . Annal.Benedict.to.2.p.618.n.29. ex
ptifmum non ſuſcepiſſe inouerent,fal intra pueriles fa- Epiſtola Haganonis Epiſc. ad Rampertum Epifcop.E
Icias deponerent, ut eft in Regefto Temporalitatum , jus Collegio non modice delectabamur . f.legi poffet Col
ex Camera Compucor. Pariſienſifol.134 . logium pro Colloquium .
COLLECTIONIS EPISTOLA , in veteribus formulis , 9 COLLEGIUM EPISCOPALE , Societas & univerfus
eft Diploma quod dabatur illi qui infantem expofitum ordo Epiſcoporum ; omnes enim ex toto orbe Epiſcom
ad oftium Ecclefiæ , & à matriculariiscollectum , certo piCollegæ funt: & ita olim fefe mutuo appellabant -
pretio ab iiſdem emerat fecundum legem Romanam . S.Optatus lib.1.adv.Parmen.Et quia Collegium Epifco
Vide in hanc formulam eruditum Bignonium . pale nolunt nobiſcum babere commune , non fint College
COLLECTI & Collicti, Alia , fed incerta mihi no- fi nolint, tamen fratres ſunt . Sidonio Apollinari lib.6 .
tione , non ſemel in Charcula plenariæ ſecuritatis exa- Epiſt.1.vocatur, Turba Collegii.
rata Ravennę ſub Juſtiniano apud Briffon.lib.6.Formul. & COLLEMA , xómanna , Glucínamentum .Mar
p.646. & feq. tian.Capella lib.3.Nilotice fruticis Collemata ,
I COLLEGANS , Socius , confederatus. Leges 9 COLLEMENTUM , Idem ac Collata , Tribu
Rotharis apud Murator.to.1.Scriptor.Ital.part.z.pa.24. tum à ſubditis domino collatum . Charta Bertrandi Co
col.2.Siduo fuerintCollegantes, medium pretii repute- mitis Forcalquerii an. 1044. ex magno Chartulario
tur illi mortuo , & medium reddat parentibus College . S. Victoris Maſil.fol. 148. v. Inquietare valeat vel au
Ita MS.Cathedr.Mutin.pro quo texcus edit.præfert :Si deat ullo unquam tempore , aut aliquam vim inferre mo
liatur...neque per arbergariam , neque per Cellementum .
duo fuerintCollege , C.
COLLEGANTIA , Confederatio , focietas , ex 4 COLLERETUM , Collare ,Ornamentum col
Italico Colleganza , in Statutis Venetor. ann.1242.lib. li interdum veſtibus affucum , Gall.Collet . Litteræ Ca
roli VI . pro Reformatione Canonicorum fanctæ Ca
1.c.36.lib.3.c.2.3:
ČOLLÉGARIUS. Papias : Collega , à colligatio- pellæ Pariſ.Vefteſque fimplices abſque Colleretis ego feria
ne ſocietatisdicitur . Collegarius, unus ex ipſis ſociis'. perfluitatemanicarum.Vide Colleſtrum , & Colleriun ,
COLLERIDA . Vide Collyrida .
[ Ifid.Gloff.Collegarius, unus ex collegis . )
9 COLLEGIALIS , vel COLLEGIATA ECCLESIA , :: COLLERIUM , COL LERIUS , Collare, Ornam
in qua Collegium eft Canonicorum , Gall. Egliſe Col- mentum colli.Gall.Collet ,velCollier.Statuta S.Capellę
legiale. Vide in Ecclefia . Pari.p.10.Cavendum ne ſubtus fuppellicia induantur bon
9 COLLEGIALIS FIDEs, in Gruteri Inſcriptionibus pelarde propter deformitatem , quæ ibi multoties eſt apo
antiq.id eft, quæ fervanda eft à Collegis . parens in Colleriis aliis multismodis . Inventar. Ec
& COLLÉGIARIUS , Idem qui Čollegarius. Ter- clefiæ Noviom.an.1419. Item duoCollerii de eod. panno
rull.de Spectaculis cap. 11. Collegiarii miniſtri , ferico nigro. V. Collarium& Colleretum .
COLLEGIATI, Ifidoro lib.g.Orig.cap.4 . & ex eo COLLERIUS . Regeftum Caftri Lidi in Andibus
Papiæ dicuntur,quod ex (abeft ex apud Papiam [ editum , fol. 39. Pedagium porcorum , quifque porcusob Colle
legicur in MS.Ecclefiæ Bituric. ) eorum Collegio cuſto- riusconductus, ob Collerius finepretio, nihil , &c.Ita
diiſque deputentur , qui facinus aliquod commiſerunt . fol.45. V.
Eft enim fordidiſimum genus hominum patre incerto g.eu 9 COLLESIT.Inftrum.anni 990.apud Lobinellum
nitum . Sane inter fervos ponuntur , & eos qui Curiæ to.2.Hift.Britan.col.95. Offeravit Conan Britannorum
addicti ſunt, in edicto Theodorici Regis cap.69. Quif Princeps pro Deo pro vita eterna acquirenda anime
quis curialem, ant Collegiatum , aut fervum , per so. Senioris ſui, o fuæ atque conjugis, ego patris matriſque ,
annos poſſederst , & c. Neque alii videntur Collegiati O fratrum fororumve, & cæterarum quibus velle Colle
in Cod.Theod.tit.de Collegiatis , ubi ita appellantur fit, villas tres , & *c. Laudatus Hiſtoricus Collefit pro
qui publico manuariam aliquam artem , operam , & Collibuerit ait effe pofitum : bene quidem ſi ſenfum fpe
miniſterium præbebant , qui fæpe plus æquo & ita præ- etes , at ſi vocem ipfam , potius pro Collicuit credide
gravabantur, ut è civitatibus fugerent , quod iis mini- ris dictum effe Collefit.
me licebat . Præterea Collegiatorum filii eorum condi COLLESTRUM , Collare , Italis Colletro.Char
tionem fequebantur , proindeque non modo fervilis & ta Italica apud Ughellum com. 4. pag. 1289. Nunc vero
obnoxiæ conditionis, ſed etiam ut plurimum fervina- Colleſtrum tollit , О ' ſic expolit eos , quod cum aliquid
tivitate erant , ut colligitur ex lege 1. Cod . Theod. de volumus accipere,nequimus.Galli dicerét, Lever le collet.
Collegiat.VideJacobum Gotofredú ad hunc tit. Alias , COLLETANUM , f.Colum , Gall. Couloir
COLLEGIATI dicunturCorporati, alicui collegio ad- Ital. Colatoio . Inftrum.an.1329.ex Archivo S.Victoris
Maflil.
 713 COL
Maffil.in quo varia'tum veſtium , tum ſupellectilium
genera recenſentur : Item duas vinaierias... Item unum
Colletanum , duos ufferefios....Item unum mortorium cum
ſuo sriſlono .
I COLLETUS, Collare , Gall. Collet . Statuta
Andegav. an . 1499. Præcipimus , injungimus O mone-
mus univerſitatem .Cleride portando babitum honeftum
non babentes largas manicas, Colletum nox depreſjum
feu decolletatum Vide
. Collerium .
COLLEUM , á taupa @ u d'oxós, Gloſſar.Lat.Græc.
Uter taurinus .
COLLIA , Fauces ſeu angufti aditusmontium ,
Gall.Col .Charta anni 1222.ex Archivo Cameræ Com-
put. Ducis Sabaudiæ Camberiaci : Humbertus de Lui-
riaco accepit in feudum ab Humberto de Bellijoco muni-
cipium quod facietinfraColliam de Cormarenchi in Dal.
romelio autValle -Romana ,
& COLLIANUS , Gloff.Ifid.Collianorum , Publi-
canorum , velimpiorum , quibus addunt Excerpta Pi
theana, Collibariorum ; fed hæc vox Grævio videtur ut & venundari , & donari poffent . Tabular.Vindoci
pertinere ad fequentem Gloffam , ubi : Collybum , nap- nenſe Thuanum Ch.41 . Hunc Colibertum .... S.Martino
pues soe ,( xspuétrov . )Reineſius in Variis pro Colliano-
rum ſcripſit Toculliorum , quod coxúraborlit Fænerator
Ciceroni, à roxímor Fænufculum .
I COLLIBARIUS . Vide Collianus,
© COLLIBENTIA ,Conſenſus.Vide in Conhibere.
COLLIBERTI, COLIBERTI, dicuntur in jure Ci- ,
vili qui ab eodem domino ſeu patrono cujus fervi fue-
rant, libertate donaci ſunt. Gloſſar.Lat.Græc.Conli-
bertus., owaru :1€¢ 9 :p ., o úvSxAQ . Gloff. ver . Colliber-
tus , TWATENA SEP @ .Gloff.Lat.Gall.Colibertus, Franc,
- ou enſemble affranchi.
Sed Collibertorum , ſeu Colibertorum conditio a-
lia apud nos fuit ; nam nec inter omnino liberos nec
inter omnino fervos accenfebantur, fed mediam quam
dam inter utroſqueconditionem tenebant, ita ut nec
-liberis, nec ſervisannumerarentur , licet ad fervorum
Itatum propius accederent, cum eorum inftar effent in
commercio , dominos haberent , quibus cenfum de
more exfolvebant , & ab iis in libertatem non ſecus ac
fervi aſſererentur.Petrus Malleacenfis lib.1. c. 1. In ex-
tremis inſulæ , unde agitur ,fupra Separis alveum quod-
dam genus bominum piſcando quæritans viltum , non-
nulla tuguria confecerat, quod à majoribus Colliberto-
rum vocabulum contraxerat , quod nomen quamquam
quædam fervorum portio fortitafit, videtur tamen quod
aliqua derivatum fit. Unde quoniam
in iftis conditione
adeft occafio , ipſiusvocabuli perfcrutetur interpretatio.
Etenim Collibertus à cultu imbrium deſcendere putatur
ab aliquibus. Progenies autem iftorum Collibertorum
binc forte iftud ore vulgi multa interdum ex ufibus re-
rum vera dicentiscontraxit vocabulum , quoniam ubi se
nundantia pluviarum Separis excrefcere fecit fluviun ,
reli &tis quibus incolebantlocis , (binc enim procul habi-
tabant nonnulli) properabant illo cauſa piſcium . Sed
quæ de vocabuli etymo hic ſubduntur , procul omnino
abfunt à vero .
Diverſos porro ftaru & conditione, à ſervis Coli-
bertos , docet etiam vetus Charta , quæ exftat in Ta-
bulario Vindocin.num.161.Notum ſit...quod quidam fere
uus S. Martini, & nofter nomine Hildradus duxit uxo
sem quamdam Colibertam Hugonis. ... de qua habuit4.
pueros. Poſt mortem Hugonis filius ejus calumniatus eft
nobis medietatem filiorum propter Colibertam patris fui,
de quare Domnas Aſcelinus Monachus tunc Præpofitus
obedientiæ Buziaci iniit placitum apud Montorium in fe-
ria S.Laurentii, ibique judicatum eft quod nati de fervo
& Coliberto non debent partiri, fed patrem ſequuntur
cujus funt filii , ideoque calumniam ejus eße injuſtam .
Et cum ille contenderet illum fuiffe Colibertum , gua
COL 714
diavit ei Donnus Aſcelinus jurare , quod ille fervus fue
rit, non Colibertus, quod jusjurandum fecit eifieri per
unam hominem ejufdem ville , e c.
Erant igitur Coliberti potioris conditionis quam
fervi, etli, æque ac illi dominisſuis obnoxii Cenfum
de capite , fervorum inftar , exfolverent. Liber Char
carum Ecclefiæ S. Cyrici Nivernenſ.num . 83. De Coli
bertis S.Cyrici * ſuorum Canonicorum , qui unoquoque
anno folvere debent de capite ziden. Certe in liberorum
numero connumerari videntur in Lege Longob. lib. 1.
tit. 29. 9. 2. lib.2 . tit.21 . Q.16. tit.27.9.1. cit. 55.J.
11.13.Verum iis in locisConliberti accipiuntur pro ho
minibus ejufdem conditionis, vel ejufdem pagi : quo
ſenſu force id vocabuli ufurpatur apud Gregorium Ma
gnum lib.3.Dial.cap .24. ubi inducit B. Petrum quem
dam Ecclefiæ cuftodem alloquentem : Colliberte, quae
re tam citius furrexiſti ? Ubi Zacharias Papa haber rúr
apros , id eft , fodalis .
Erant tamen in commercio non ſecus ac ſervi , ita
hac ratione obtulit , ut non folum ipſe, verum etiam on
nis ex eo nafcitura progenies Abbati bæjus loci debitum
reddatobſequium , & eorum fubjaceat fervituti. Ch.
104.Duos quoque Colibertos à fratre fuo dudum emptos
ita nobis autorigavit, ut 10.pro hoc folidos ab ipfis , s .
acceptarer å fingulis.Ch.115 .Gaudelinus...dedit S.Mar
tino Majoris Monaſterii Colibertum quendam nomine
Guiſmandum cum parvulo ejus filio David & omni de
inceps pofteritatis fue fructu ....Comes autem Gaufredus
de cujus illum fevo Colibertum tenebatGaucelinus gratis
buic dono pro liberalitate ſolita favit. Adde . Loilellum
in Belvac.Hiftor.pag.253. & Ægidium Bry in Hiſt.Per
tic.lib.2.cap.9.pag.5o.
Ita etiam ſervis accenfebantur , ut perinde ac illi in
libertatem aſſererentur : quod teſtantur paffim Char
tæ veteres. Tabularium Burgulienſe :Tbeobaldus co
gnomento Paganus de Villanova... Not. facio... me quent
dam meum Colibertum Lambertum nomine libertati con
donaſe . Et ut hoc perpetualiter inconvulfum permane
ret, hanc Chartam in publico Conventu , 'aſtante de te
ftante omni populo in Eccleſia fancti Chriſtophori die Do
minico, ante Proceſſionem , tam ego quam omnes qui sune
ſucceſſores effe poterant , crucibus noſtris firmavimus.
A &tum tempore Philippi Regis Franc. Wolfridi Pars
fior. Epiſcopi, Milonis quoque ac Widonisfratris ejus
Magni Milonis de Monteletherici filiis, & c.Tabularium
S.Albini Andegav. Gauslenum Colibertam fuum ab om
ni jugo native ſervitutis , quantum in ipfis eratabfolve
runt , liberum in perpetuum cum omnibus fuis permi
ferunt. Ipfe autem libertus fa &tas, poftmodum ſuperio
rum ſeniorum , de quorum beneficio in jus prædicti Ha
melini, ( à cujus liberis libertatem conſecutus erat ) au
Etoritates & firmitatem diverfis opportunitatibus tempo
rum , & perquirere impetrare ſtuduit . Çharca Lu
dov.VI.Regis Francan.1103. apud Loiſellum : Depre
tatusſum autem eoſdem Canonicos, ut pro amore noſtro
Landulfum Ecclefiæ eorum Colibertum liberum efle per
mitterent. Charta Gaufredi Comitis Andegav.ex Ta
bul.Eccl.$.Laudi Andegav.fol.81. Dedi iterum modium
hordei, quem de liberandis Colibertis babebam ubicum
que liberabam , fi quidam ex Clericis Ecclefiæ adeffet.
Ita Colibertoruin conditio obnoxia erat , quod teſta
tur etiam juramentum Canonicorum Ecclefiæ Ceno
manenſis in ejuſdem Tabulario fub an. 1403. Ego N.jus ,
ro quod fidelisero huic ſanctæ Cenomanenſi Ecclefie , ac
Decano O Capitulo ipfius obedientiam a ſubjectionem
exbibebo, Jaiutaque o conſuetudinem ejus fcriptas ely
nön föriptas approbatas ſervabo , conſiliaque Capituli
celanda celabo ; quodque non fum afcriptitius, libertus,
Col
 -
715 COL COL 756

Collibertus, libertus, nec Collibertinus, nec fervi, a- ſui. S:Godefridi fratris fui: S. Viviani qui iftam char
fcriptitii, liberi , Colliberti, neque libertini aut Colli- tam fecit . Tabular.MajorisMonaſterii Ch.184. In no
bertinifilius , nec alius talis quam propter conditionem mine Regis eterni, Ego Hugo PreſesS. Martino e Ma
Canonice fan&tionis ad facros ordines, vel Ecclefiaftica jori Monaſterio Raginaldum Belinum quendam meum
beneficia prohibeantur promoveri. Simile juramentum Colibertam pro redemptione anime patrismei Archen
Canonicorum Carnotenfium habetur in veteri Codice baldi dono : atqac mulierem ejus Mileſendem quam ca
ejuſdem Ecclefiæ , quod hic etiam deſcribemus: Es po- lumniaveram liberamelle , concedo, fructuſque eorum ,
Sex in Capitulo juramentunsfa&tum ad caput B. Anne & c.Tabularium S.Stephani Lemovicenfis: Alexander
sale eſt: Cantor , ſeu locum ejus tenens , dicit canonizan- Vicarius Domino Deo & S.Stephano , ( Epiſcopo Ithe
do: Vos juratisſuper ſacras iſtas reliquias , quod vos eftis rio , em Canonicis fibi fubditisdonum fimul gurpitio
de legitimo matrimonioprocreatus : item quod eſtis libe nem fecit de Colibertis , viris ſcilicet mulieribus , qui
re conditionis , nec eftis Colibertus nec filius Coliberti. pertinent ad molendinos de ſubtus muros , ita ut ab ho
Item quod ifta præbenda, cujus inveſtituram expectatis, dierna die inantea fint liberi abſque ulla fervitute , tam
non dediftis , nec promififtis, nec alius pro vobis dedit ipfi quam progenies eorum ventura .
vel promiſit vobis ſcientibusaurum vel argentum ,vel pe Denique haud omnino diverſos fuiffe ab hominibus
suniam aliquam , vel aliud quod per pecuniam aliquam de capite docet verus hæc notitia ex Tabulario Burgu
debeat aut valeat comparari: gli promiſſum fuerit per lienſi fol.135.136.Miles quidam de Burgolio Alo , home
vos ‫و‬, non foluetur . Item juratis quod in percipiendis die de copite ſuo S.Petri Burgul.fub Baldrico Abbate bomi
ſtributionibus fraudem aliquam non facietis:Sic vos Deus nium ſuum denegavit... termino conftituto, die definito
adjuvet obec fan&ta . Adde Jacob.Pericum ad Poni- ſuper bac cauſa difceptaturi, quinimo duellum babitu
tentiale Theodori p.490.Denique Ebrardus Betunien- ri , in Curiam Gaufridi Epiſcopi Andegavenſis conve
-fis in Græciſmo c.9. fervos fuiſſe ait Colibertos: nerunt: Epiſcopus judicium diftulit , caufam non exa
Libertate carens Colibertus dicitur efle ; minavit : Alo confeſus eftfe eße bominem de capite fuo
Deſervefa &tus liber , Libertus : at ille altaris Abbatis , defacturum (hominium ) promiſit ,
Libertinus erit, quem Libertus generavit. quod & fecit . Badrico Abbate Archiepiſcopatus ( Do
m. Ex prædi&tis evidencerpatet non mulcum aberrare., lenſis) ſedem adepto, Wiberto in loco illius ſubſtituto
fuiffe conditionis & ſtatus cum - Alo fineconſilio Dominorum ſuorum Abbatis os Monas
qui Colibertos ejuſdem
iis quos ætas anterior Colonos appellavit, de quibus fuo cborum , ingenuam nobili genere uxorem duxit, danse
loco : unde & Coloni, appellantur in Domeſdei: Tem- fibi jurejurando, liberum , & ab omni fervitutis jugo
pore Regis Edvvardi erant 9.burs ,id eft ,Coliberticum extraneum fe elle conteſtans.... Monachi contradicunt, A.
4.carucis. Apud Agardum vero Burs, Colonus, dici- lonem ſuum efle Colibertum proclamant, ad difcepratio
tur. Interdum hac voce , SoKemanni intelliguntur : nem provocant ... apud Salmurium caſtrum tractaturive
quippe apud Edward.Coxum hæc lego : Coliberti, id niunt in Curiam Comitis Fulconis fuiapud Salmurium ,
eft , qui tenent in liberum ſocagium per redditum , cujus quamvis præfentia non affuit, jamen Baronun
.quandoque appellantur Radcheneſtres, id eft, liberi bo- illius S. & Arevini Magiſtri Militum auctoritas ,

mines, qui tamen arabant, berciabant, falcabant,me- quod fupereft ,judiciaria lex non defuit... Pugna duo
-sebant , & c. quæ quidem erat colonorum conditio , uc rum virorum affirmantis , & negantis approbatur . Cu
infra docemus . Colliberti igitur erant ſervi in liberta- ria requiritur , defenfio Gauterii de Monteforelli eligi
tem , non quidem plenariam , fed conditionalem aſſer- tur, dies indicitur, pro tempore ab utraque parte. cum
ti : unde etiam Conditionales dicuntur ejuſmodi homi- concionatoribus convenitur. Expoſito judicio, expediti
nes alicui conditioni vel fervituti obnoxii, à qua rur- pugiles veniunt ad Sancta Sanctorum , manus elevant
ſum afferebantur interdum in potiorem libertatem.Ne- preſto juraturi. Alo differt cauſam , conſilium querit.:
que enim recte Souchetus ad Epiſt.132. Ivonis Carnot. quid plura ? promittitfe in Capitulum venturum ,alta .
cenſuit Colibertos appellatos , qui ex fervo & libera , ris Abbati & Monacbis hominem de capite profeſſurum .
aur contra , nati erant, cum eſſent liberi ex fervis fa- Hoc modo Conventus dimittitur. Act.an.1114.Indict.7.
& ti ; fed ut dixi, potioris conditionis , licet integram & c.Tabularium S.Mauricii Andegavenſis : Notifica
libertatem non eflent adepri. Exſtant complures Char- mus igitur præfentibus & futurisquod Odo filius Berne
tæ manumiſſionum ejuſmodi Colibertorum , atque in rii Brunelli, Colibertus S.Mauricii dedit filiam fuam
primis ca quam defcribit Tabularium Vindocinenſefol. cuidam ingenuo fub nomine ingenuitatis. Quod cum Ca
151.nu.336.Quicumque in nomine S. Trinitatis quemli nonici S.Mauricii audiſent ſuper filiam marito traditam
bet ſuorum ex Jervili velCollibertina familia ad liberta- calumniam fecerunt : maritus vero audita calumnia pa
tis honorem pro Dei amore diſponit accedere , ſciat fibive- triſuoeam remifit . Odo igitur inprimis fe Colibertum
raciter ejusmiſericordiam acquirere. Ego igitur Rodber- S. Mauricii denegavit : poftea vero in Capitulum voca
dus de Marcilliaco te Durandum , tuam mulierem tus , ut de hac re cum Canonicis ageret; accepto faniori
atque tuos pueros , O Fulcagium fratrens tuæ mulieris, confilio , veritatem rei recognovit , & in conſpectu Raya
guos tenco ex Hilgodo Giſelberti filio, à vinculo ſervitu . naldi Epiſcopi junioris ſe Colibertum S. Mauricii eſe
tis abfolvo. Abbac ergo diequidquid Deo & vobis in bo- profelus eft , 8 ° 4. denarios in fignum profeſionis in ma
no placitofuerit, liberi, francique in reliquum tempus nu Epiſcopi poſuit , videntibus iftis Richardo Decano
vitæ vefire abſque ullius donationis inquietudine , tan . Oʻc. Tabularium S.Syrici Nivern.Ch.65. Cum duobus
quam ab ingenuis parentibusnati, licenter agatis. Pe- Colibertis & progenie illorum quæ de illis in poſterung
culiare vero quod nunc habetis , vel quod deinceps alle- ventura et, c.Ibid.Ch.81.Quendam Colibertum , no
qui potueritis, ficut vobis placitum fuerit, abſque ca- mine Tegbergum , cum omni prole , que ex eo proceſit
lumnia poſſideatis , & quiete , prout volueritis, diſpo- vel proceſurs eft . Et Ch. 83. De Colibertis S. Cyrici
natis. Hæc autem libertatis auctoritas ut in perpetuum qui unoquoqueannodebent ſolvere de capite fuo dena
firmior babeatur , propriis manibus eam firmare curavi. rios , 6c.
S.Rodberti qui hujus teſtamenti cartam fieri præcepit.S. I COMLIBERTI, pro Colliberti, apud Mabillonium
Giliæ ejus uxoris . s.Ernulfi Rodberti filiorum ejus co.3.Analect.pag.ioi.
atque Radulfi. S.Richildis ejus filia . S. Drogonis ex I COLIBERTAS , Conditio Colliberti . Chartula
Lavaciaco . S. Tetbelini nepotis ejus. Teſtimonio Ri- rium S.Vincentii Cenoman.fol.98. Et cum ab omni Co
chardum Majorem ſuum . S. Emelini. S. Galterii filii libertatis calumpnia , quamdiu hanc concordiam tenur
rit ,
 717 COL COL 718

rit , cum omni fruétu fuo abfolvimus. Si vero aut ipfe eft,confilium e ſeditionem facere præſumpſerint ,& c. A
sut ſuiin his que fupradiximus , aliquam calumpniam naftafius Bibliochecarius in Præf.ad octavamSynodum :
miſerit, in Colibertatem omni tempore vitæ ſuæ redeat, Favebat autem his quidam Senator ſecularisadminiſtra
que fibicum libertate annuimus, perdat . tionis fungens officio , A ſecretis , nomine Photius, qui ad
COLLIBIUM , dicitur à Collibeo , es , & dicitur Patriarchale confcendere faſtigium affectans , cum eis fe
Collibium , parvum munuſculum , vel fru &tus, ut po- orſum Colligebat, c.[Vide Collecta 4. & 6 . ].
mum , nuces, cicer,frixum , uva palja,quod & Bellarium 2. COLLIGERE , Sufcipere, defendere, tutari ,
dicitur & Antepomentum : & dicitur à Collibet, quia fi- in l.un.Cod. Th.quiplebem audent contra publicam di
mul placet;poftenim carnium fercula fructus ſolent dili- ſciplinam colligere .
gi per fe non tantum . Unde Collibiſta , dicitur qui recipit 2. COLLIGERE , Alfociare , in partem dominii
Collibia bujufmodi munuſcula pro ufura vel aliquo quempiam adſciſcere,Gall.Apparier.Ica Colligere alium
ſervitio. Dicitur etiam Collibiſta , quia vendit Collibia. inlecto fuo, inConcil.Turon.II.C.14.eft adſciſcere.Char
Hæc Joan.de Janua , cui confona habet quædam Ugu ta Ludovici VII.Regis an.1177.in Regefto PhilippiAu
tio , quæ expendat cui per otium licet . Víde Collybiſta . guſti Regis Herouvalliano fol.96.Notum facimus..quod
I COLLIBRARE , Comparare, quafi libra pon- Hugo Niger de Merreolis nos Collegit & recepit in tersi
derando . Murator.co.z.pag.192.col.2. Et qui , inquies, torium de Flagiaco quod eft de feodo Gilonis de Mo
fieri poteft, ut aliquis de Sacerdotum globo Collibreturreto ad hoſpitandum ad conſuetudinem Lorriaci
cum Ambroſio . eo quidem pa& o quod nos do Hugo cum heredibus
COLLIBRUM , Genus certæ pecuniæ , Ugutioni . noſtris & fuis dimidiabimus per omnia reditus, ego
Joan.de Janua: Collibrum genus pecuniæ , vel tota pecu- omnes exitus og juftitias de Flogiaco : do fimiliter nos
nia fimulcollibrata . [Hinc corrigendi Papias MS. quid Hugo ... dimidiabimus per omnia redditus algo exi
habet : Collibrum , Genus pænæ vel pecunia ; & Gloff. tus ; & juftitias de Becherollo , & c. Alia Ludovici Re
San-German. MSS. ubi Conlibrum , Genus penie . In gis an.1155.in Hift.Vaſtinenſi lib.3.c.2. extremo : Ab
Supplemento Antiquarii legitur bas ejuſdem loci Gilbertus aflenſu Capituli fui Collegit
9 COLLIBUM , Tinsoucuix piv, xosusow , Precium nos ad medietatem totius ville in quibuſcunque rediti
permutationis , bus , & c. Alia Philippi Aug.ann .1196.pro Monaſterio
COLLICTUS . Vide Colle &tus. S.Mellonis Pontifarenlis : Henricus Abbas B.Mellonis
I COLLIDA . Vide Colidaria . & ejuſdem Ecclefia Capitulum Colligunt nos in boſcis
9 COLLIFANA , apo 3& tu i spo« . Gloff.Lat.Græc. Ecclefiæ ſuæ ad Henoncivilla ad villam ibi conſtruer
Oves ſacre. Ad hæc Martinius ait : An Colla fani? dam ...aſſociant autem ibidem nos tam in boſco quam in
CÓLLIFICIUM . Leges Aluredi Regis Weſtfax. plano in aquis , ut medietatem per omnia exinde per
cap.30.apud Brompton.& 31.apud Lambardum : Sicum cipiamus omniam proventuum , c [ Vide Accolligere. }
( hominem cirliſcum , ſeu paganum ) reddat (leg. radar) 4.COLLIGERE , Excipere , domidecinere . Joan
in contumeliam ad Collificium , 10. fol. emender. Saxo nes VIII.PP.Epift.303.Illas mulieres quas nunc in fua
nicum habet , cohomelan , quod Lambardus vertit manfione Collectas detinet . Vide Colle &ta 3 .
morionis in morem . COLLIGERE SE AD ALIQUEM , Adire. Charta Ca.
COLLIFURIA , Papix , Boves opus facientes . roli Crafli Imp.an.887.ex Tabul.Lingonenſi: Hujus :
( Vide Colifarius . ) taque rei cauſa ad noſtram ſe Colligens Majeftatem , bu
COLLIGANTIA , Idem quod Colligatio. Ericus militer poſtulavit , & c.Vide Recolligere . Eadem for
Upfalenſis lib.5.Hift.Suecicæ pag.190 . Principes Colli- mula habetur in Charta Caroli Coan.34. in Tabulario
gantiæ fupradi&ta , & c.Lib.6 .Maximepropter Colligan- S.Stephani Divionenſis.
tiam regnorum . ( Liga incer Carolum IV.Imp. & Joan COLLIGERE DIEM . Concilium Remenſis Provin

nem Regem Franc.an.1355.apud Ludewig.to.5. Reliq.
M $ 8.pag.452. Sic nunc eadem promilla Colligantias
...præfentibus innovamus ſub tenoribus infraſcriptis.Con
fæderationem & Colligantiam , in Excerptis Amelgar.
di de Geſtis Ludovici XI.Franc.Regis , apud Marten .
to.4.Amplif.Collect.col.772.) Vide Liga .
COLLIGATIO , Confederacio , Gallis, Ligue .
Conjurationes vel Colligationes, in Concilio Tolofano
anni 1228.cap.8.Charca Alexandri PP.an.1258 . in Hift.
Epiſc.Cadurcenf.num.129. Ut Colligationes o coadu-
nasiones hujuſmodi facias omnino diffolvi. [ Colligatio
e confratria prohibetur in StatutisAvenion .]Occurrit
etiam l.s.Feud.in Bulla Caroli IV.Imp.& c.
COLLIGATUS , Confederatus, Gallice Al-
liè , apud Rymer.co.8.pag.434.col.z.in Charta Henri-
ci IV. Regis Angl.pro Epiſc.Winconienſi de Pace ; Pro
Nobis , regnis, dominiis ,fubditis acColligatis & con-
fæderatis noftris quibuſcumque. Et infra : De, prody
fuper firma, ſtabili o perpetua pace babenda inter Nos,
heredes , ſucceſſores & fubditos acColligatos & confa
deratos noſtros quofcumque.
1.COLLIGERE ,Abſolute, Coire,cætus celebrare
ixxandálHV, sweye ", Colle&tas facere ,in l.4.Cod T
. heod.
de Fide Cathol.I.21.de Hæret.l.i.de His qui fuper reli
gione.Cangregationes Colligere ,l.14.de Hæred.cod.Cod.
Collectiones interdicte , 1.36.eodem tit.Leges Luitpran
di Regis tit.110 9.10. & Lex Longob.lib.i.tit.17.8.3. Si
ciæ an.1235. MS.Conſenſit Concilium , quod Dom Re
menfis non tenetur reſpondere ſuper homicidio... nec ſuper
alia , nifi fuerit in defe &tufi non Colligit diem coram
Dom.Rege , & *c. Alibi : Cum non fuerit in defe&tu , nec
reputet eum Dom.Rex , finon Colligit diem coram ipſo
contra cos , & c.Rurfum : Si receperunt in partem , ago
habito confilio , in boc convenerunt, quod diem illam
Colligerent, Oʻc [hoceft, eligerent veldeſignarent .]
I COLLIMITARE ,Limites eoſdem habere,Con
finem & vicinum effe . Ammian.Marcel.lib.31.cap.s.
Gelonis Agathyrſi Collimitant . Solinus habet ; Gelo
nis Agatbyrſi Collimitantur . Siricius Papa Epiſt. ad
Himerium : Qui vicinis tibi Collimitant provinciis .
Collimitans , Confinis , in Miraculis S. Maximini E
piſc.co.7.SS.Maii pag.28.
I COLLIMITIUM , Confinium , Limicum con
jun &tio. Pluries occurrit in Legibus municipal.Mech
lip.cit.xiv.art.vifi.x.& xı.Sed & hac voce utuntur Soli
nus & Ammianus.
COLLINA , Colliculus , Gallis Colline . Innocen
tius Gromaticus de Calis literarum : Habet enige ſuper ſe
duos montes....fuper fe vero Collinam extenfam . Infra :
Per Collinam autem via excurrit .
COLLINUM dixit Columella lib.z.cap.z. ur & Otto
Morena in Hiſt.Rerum Laudenf.p.71.
COLLIRIDA . Vide Collyrida .
COLLISA PORTA , Cataracta , Gallis , Porte cou

pro quacunque caufa bomines ruſticani feCollegerint, id lice . Chronicon Senonienſe cap. 13. Quidam vero Co
lum
 719 COL
lumbarienſium timens ne plures is adjutorium illorum
ſubintrarent , aſcendit portam o portum Collifam ab .
alto ad ima demifit . Le Roman du Renard .
· Et mangoniaus de pluſieurs guiſes ,
Et bonnes portes Couleices .
Le Roman de la priſe de Hierufalem MS.
De ciment mult durable furent fait licrinel ,
Les portes Colaices , fort roit liflael .
I COLLISEUM . Vide Coliſeum .
: COLLISTRIGIUM , CollistRIDIUM , Idem
quod Pilorium , Gallis le Carcan , & le Pilori: Palus ,
fcilicet, cui affixus eſt circulus ferreus , quo damnato-,
rum colla conſtringuntur. NoniusMarcellus ; Colla-
se, eſt vinculi genus quo collum adſtringitur. Vide l.8.
D.ad Leg.Jul.de vi publ.Fleta l.2 C.10.Pilorum fiveCol-
liſtrigium . Leges Burgorum Scoticor. cap. 21.Juftitia
de eo velde ea fiet: videlicet piſtor ponaturſuper Colli-
ſtridium ( al.Colliſtrigium )quod dicitur Pillorie . Ita c. ,
121.9.2 . Walſinghamus in Ricardoll.pag.273.7ftimant
fo infortunatos....quod caput Milisis...ad terrorem ubique
terrarum , judicum , & falforum juſtoriariorum , viri-
liter amputaſſent, fuper Colliſtrigium collocaſſent .
Matth.Paris an.1201. Eodem anno Rex fecit generaliter
proclamari , ut legalis alliſapanis inviolabiliter fubper
na Collifrigiali obſervaretur..
· In Legib.Kanuti Saxonicis cap.42. Healsfange dici-
tur ejuſmodi pena , voce ab heals , quod collum , &
fang , capcum , ſonat, compoſita : atque ita healsfan-
ge ad verbum , eft colluni obſtrictum . Concilium Æ-
nhamenſe ann.1009.c.31 . Pæna ſeu animadverſio Colli
obftriéti. Vide Cujac.lib.16.Oblervat.c.i. & quæ obſer
van . Critici ad illud Suetonii in Nerone cap.49. Legit- tione juridica, quæ cum adjornamento jungitur,in Con
que ſe hoſtem à Senatu judicatum , & quæri utpuniatur fuetudine Inſulenſi tit.z.art.45.Et apres les ſaiſines def
more majorum . Interrogavitque quale id genus eſſet pe- fenſes, adjour nemens & Sceultes faites en la maniere
ne : & cum comperiſſet nudi hominis cervicem inferi fur- accouftumèe , Oʻc.Iofra : Șceute . Ita ut Sculta ,vel po
ce , corpus virgis ad necem cædi , & * c. cius Sculca , fuerit , Sol collocatus , ſeu occaſus, atque
COLLISUM ARGENTUM . Gloff. Gr. Lat. MS.
OWTESA oftob ow . Terrrelse v al pz bezov, Colliſum ar-
gentum · Editum : puntsSM lefiou , i' com ow : tuyul
a pzupa . Conliſum argentum .
& COLLOBIUM . Vide Colobium .
COLLOCARE , CULCARE , Cubare . Julius A-
fricanus lib.9.Hift Apoft.pag.116.Extin&tis igitur lucer-
nis , Collocaverunt le cuſtodes. Liber Ordinis S. Victo-
ris Pariſienſis c.s.de Priore majore : Faciet...orationem
in Dormitorio ad Collocandum . Cap.41. Nolte fimiliter
poſtquam omnes tam officiales quam alii fucrint Colloca-
ti . Iofra : Si infirmi ſe Collocaverint . Udalricus l.1 .
Conſuecud Cluniac.cap.41.Si aliquando contingit nobis
invitis ...ut lux diei adhuc clare non appareat , quando
dormitum Collocamus. Lib.3.c.3.Poſtquam nox fuerit ,
fortatur ante illum (hofpitem ) per omnia laterna, tam
in conventu , quam extra, uſque ad le &tum : ubiqui por-
tat objequitur illiad Collocandum & ad levandum .Ad-
de cap.8 .& 9.Liber Uſuum Ordinis Ciſtercienſis c. 84.
Colocetſe in dormitorio ficut & alii . Concil.Coprinia-
cenfe c.31 . Prohibeant Sacerdotes mulieribus ne Collocent
pueros parvulos in lettis ſuis ſub pæna excommunicatio-
nis . Iiſdem verbis Concilia alia non femel. Ita etiam
Bernardus Monachus in Conſuetud. Cluniacenf. MSS .
cap.2.4 . & alibi paflim . Eft igitur Collocare , quod no-
ſtri Coucher, dicunt , unde & vocis etymon , ſeu nof-
met ipfi in lecto collocemus , feu ab aliis collocemur :
vox pronubis propria . Terentius in Eunuch.Deindein
pecto illam Collocant. Catullus in Epithalamio :
Vos unis fenibus
Cognitæ bene feming
Collocate puellulam .
Hinc etiam diſcerc eſt quid fit Solem Collocure , in
Lege Salica ,ſeu , ut aliæ editiones habent, Culcare,
COL 720
quod idem valet: ubi enim vendicabat quis rem ali
quam , poffefforem in jus vocabac , cique Solem feu
diem occaſum , velCulcatum , præfigebat, intra quem .
juri ſtare ad reſpondendum deberet : quo elapfo certum ,
numerum noctium , feu inducias in jure reſpondendi,
rurſum reo interdum concedebat .Nam per noctes, non
per dies , Franci noſtri ejuſmodi terminos dinumera
: bant. Proinde actor reo folem culcabat, id eft, folem oc
cafum præfigebat,feu diem integrum ,quo elapfo ,reus,fi
juri non ftetiffet; cauſa exçidebat : ut actor, perinde fi
defeciſſet, nulla ſcilicet
miſſa excuſatione. Quod di
ſerce indicati Gregorius Turon .l.7. cap. 23. Injuriofus
tamen ad placitum in conſpectu Regis Childeberti adve
nit , per triduum ufque occafum folis obſervavit. Sed 1
cum bi non veniſſent,nequede caufá bac ab ullo interpel
latos fuißet ,ad propria rediit. Hæc porro formula , 50
lem Culcare , crebro occurrit in eadem Lege Salica tita
39.Nec folem ſecundum legem Culcaverit . Tit.42. 9.9
Continuo ipſe qui repetit , dominoſervi folem Colloçet 3
& ad feptem noftes placitum concedat , S.feq.Siinfra ſe
ptem nolles ſervum ad fupplicia diftulerit tradere ſolem
ei iterato is qui repetit Collocet, fic ad alias feptem
noctes tribuat, ideft, ut 14.noétes e prima admonitione
compleantur . Atque ita hæc verba , Solem culcare, vel
collocare , uſurpari certum eſt in eadem lege tit.52 . 9.2 .
tit.54.tit.59.Hinc etiam Culcatus foi, pro unaquaque
admonitione, tit.52.9.2 . & tit.60.5.2.3. Etiamnum Oc
citani Coulca , Coucba, pro Coucheri & Soulel Coulc,
folem occaſum dicunt . Ameto :
Incomincio e il ſole a Colcarſi .
Neſcio an eo referenda ſit vox Sceute, pro ſubmoni
adeo denuntiatio in jure . Certe in eodem art. & feq.
ejuſmodi Submonitionum juridicarum inducias ad ſolem
occaſum , ſeu à beures d'eſtoiles, id eſt, cum ſtellæ ap
parere incipiunt, terminatas diſerte indicatur : adeo
ut Solis culcati formulam videantur retinuiffe Inſulen
ſes. Sed hæc funtmeræ conjeéturæ , donec melior oc
currat . Vide Solfatire & Stella . Atque ex his haudæ
gre conjicii datur unde dieti
EXCULCATORES, apud Vegetium lib.2 . c.15 . & in
Notitia Imperii ,ubi mentio occurrit Exculcatorum ju .
niorum & ſeniorum , & Proculcatores , apud Ammia,
num l.27.p.351 . qui non alii ſunt à caftrorum excubito
ribus. In Etymologico Suidæ, fi Meurſio fides &vxAxsú
ereſt Tepex.pocis & 5194 , i. Subauſcultare , quod faciunt
Excubitores . Ita Græcis recentioribus oxshxcé Top:: , ii
dem funt qui Exculcatores: fic enim legendum apud fo
Mauricium 1.2.Strateg.cap.3. & Leonem in Tacticis .
pro oxxXXX TEPSubi dicuntur xzrútkoma:& Biye Top 5.Re
& tius apud eumdem Leonem cap.12 . 9.56. Exxnxetopis,
iney Biznál :vis, ut & cap.17.9.100. Qui enim excubias
agunt , Excubant , i.haud cubant, fxXOItão , ſeu ex
cubili ſurgunt , vel ut cum Scriptoribus ævi inferioris
loquar , haud Culcant, i.Ils decouchent , ils ne ſe cou
chent pas , vigilant. Vetus interpres Catalanicus MS.
Vegetiil.3.cap.s.ubi ligna ait vocalia quotidie mutari
debere, ne ex uſu ea hoftes agnoſcant , & Explorato
res inter noſtros verſentur impune, ſic ille hæc reddi
dic : Es aſaber que eſtas palabras de ſenales ſe deven mu
dar , que non ſean toda via unas , porque non entiendan
los enemigos lo ſenal por uſo , o por que los Eſculcas que
andan entrellos non eſcapenſyn pena , Inde
Sculce , pro Exculcæ , Excubiæ , vocabulo crun
cato, ut Cubie pro Excubie, apud Gregorium M. lib.
12.Epift.23.Hojiem collectum babet.... & fi huc curſum
Deo
 721 COL
Deo fibiirato mittere voluerit , vos loca ipſius ...depreda-
mini, aut certe Sculcas quos mittitis, ſollicite requirant,
ne dolens fa & tum ad nos recurrat . Ita enim prorſus repo-
nendum pro Scultas, ut eſt etiam in lege Longobard.l.
1.tit.14.g.6 Si quis in exercitu ambulare contempferit ,
aut in Sculcam . Ubi Sculcam , Cavalcadam interpre-
tatur Papias; nam & fic axóaxav ufurpant paffim Græci
Scriptores ævi inferioris , Theophylactus Simoccatta
1.6.cap.9.Chronicon Alexandrinum pa.904. Leo in Ta
{tic.cap.6.5.13.cap.17.8.98.101: & Mauricius in Strateg.
laudatusà Rigalcio , qui perperam oxénou legit ut ori-
ginem vocis à Latina Auſcultare accerſat . Neque feli-
cius Meurſius Sculcas, quaſi Exculoasdictas putavit ,
quod xóand , Græcis recentioribus culcita fit, ut & Tur-
nebus l.2.4.Adv.c.1 2.qui Exculcatores appellatos vult
quod glandes exculcarent & ejicerent: fatendum tamen
Scultatores , habere Vegetium l.2.c.15 .& 17. Vide Vor
fium , & Ferrarium in Scolta .
Hiſpanis Eſcuchar, eſt Auſcultare, diligenter ac-
tendere , & Eſcucha , quod vulgo Centinelam dicimus.
Leges particæ ſeu Alfonſinæ , parte 2.tit. 26. 1.10 . Ata-
laxas fon llamados aquellos omes , que ſon pueſtos para
guardar lashueſtes de dia , veiendo los enemigos deli-
xos , ſi venieren de guiſa que puedan apercebir a los ſu-
yos, que ſe guarden demanera que no perezcan , e por
ende fon llamados Eſcufados, e eſto es demanera de guer-
ra que tiene gran pro , ca por un ſaben moſtrar quantos
fon los enemigos quevan o vienen , y en que manera. Eſo
miſmo de las Eſcuchas ; que ſon guardas para de noche ,
oc. Vide Excubie .
COLLOCIUM . VideColacium .
TCOLLOCUTOR ,Qui colloquitur. Ucuntur Ter
cull.adv.Praxeam c.5.& S.Aug.Confeff.lib.9.c.6 .
9 COLLOCUTORIUM , Cella in qua virgines
Deo Sacræ excipiant externos ad colloquendum , Gall .
Parloir, Hiſp. Locutorio. Legitur in Concilio Limano
ann.1582.com.4.Concil.Hiſp.p.249 .
& COLLOCUTORII OFFICIUM , Idem , puto ,quod
Janitoris munus in Monafteriis , quod is advenas exci-
piat ad colloquendum , apud Th .Madox Formulare
Anglic.pag.79. Etpro bac datione & traditione , .di&ti
Abbas de Monachi dederunt& conceſſerunt di & to Fulco-
niin vita ſua , Officium Collocutorii cum hiis quæ ad of-
ficium pertinent; ſcilicet per duos dies unum panem Mo-
nachi & duos panes Squierii; ego quolibet die duas cif
fatas cerviſie, ofunum ferculum de Elemofinario po
tagium , quod ad officium pertinet ; do dimidiam mar
cam per annum unam veftem pelliceam .... Di&tus vero
Fulco taftis ſacroſanctisEvangeliis juravit , quod fide
liter boneſte ſerviet .
I COLLOGIUM , Colloquium . Guidonis Di-
ſciplina Farfenfis cap.58.In clauſtro juvenes qui ſub cu-
podia ſuntvel novitii Fratres nullum Collogium babere
debent cum illo .
COLLOMELLINUS . Charta Donationis Eccle-
fiæ Cornutianæ edita à Suarefio : Vela linea paragau-
data , Perſica clavatura Collomellina praſına 2.[ Legen-
dum Coccomelina . Vide Melinus ,
vulgariter Collum dicitur , ſuper terram ponebat.
I COLLONGIA . Vide poft Colonus . TAD COLLUM EXPLECTARE , Tantum è ramis
I COLLOQUIUM , Conventus , cæcus . Refcri- , arborum amputare & ſuccidere , quantum collo vel fca **
ptum Provincialis Præmonſtratenſis ad Abbates fui pulis poteft aſporcari ,apud Stephanocium in Antiquit.
Ordinis apud Ludewig.Rcliq.MSS.co.2. pag.416.N.D.
G. Premonſtratenſis Ecclefie bumilis Abbas cum uni-
verſitate Coabbatum annui Colloquii, D.V.Magdebur
genfi Præpofito , & c. Hoc fenfu Galli dicimus : Le
Colloque de Poiſi. Haud fatis fcio an eadem notio-
ne in Chronico Mauriniacenſi apud Ducheſnium
Hiſt. Franc: tom . 4. pag. 377. Luce tertia dom- , amplius .
olus Papa cum fuo comitatu letus difceßit , ac ma 1. COLLUS, Colli ornamentum vel procollum
ximas gratiaspro bofpitalitate reddens, ad fuum Cob
Tom . II .
COL 722
loquium , quod apud Leodiam fuit , profe &tus eft .
I COLLOQUIUM GLORIÆ , Elogium , arbitror
gloriæ bello & armis comparandæ . Chronicon Siciliæ
10.3.Anecdot. Marten.col.82 Dominus Rex Frederi
cuspræfentibus dictis ſuis filiis...... præfentibus et.
iam omnibus Syndicis omnium locorum Siciliæ fecit
Gloria Colloquium in majori Panormitana Ecclefia , in
quopropoſuit bocproblema: Caritas non agit perperam ,
nec quærit quæ ſua ſunt. Et poft præambula , dieti
Colloqui finis fuit , quod idem Dominus Rex dixit ,ſe
velle in dicto anno armare tempeftive exſtolium gales
rum octoginta .
I COLLOSUS , à Collis, Clivoſus , collibus fre
quens: Jacobus Cardinalis in Vita S. Pecri Cæleftini :
Ipfe tamen vaſtam Collofoceſpite terram
Ingrediens Aquilam ,non plenam civibus urben .
COLLUBENTIA , Conſenſus, benevolencia ,
à Collubere , Beneplacere . Formula manumiffionis
ad Clericatum tom . 2. Annal . Benedict. p.742 . col. 2.
Igitur ego in Deinomine Ugo ... Abbas Ecclefiæ glorio
Milimi Chrifti Confeſoris Aniani ..., te Clericum nomi
ne Raginaldum , ex familia ejuſdem S. Aniani proge
niem ducentem .... Ante Sanctum altare preſentian
Fratrum S.Aniani , unum cum Collubentia corumdem
Fratrum deprecatione Adalardi Archiepiſcopi .....
ab vinculo ſervitutis , ob amorem D.N.J.C. ad cujus
militiam eligeris , publice abfolvo , civemque Roma :
num inſtituo: ut abhinc, Cbrifto favente , in ruo jure
& poteftate confiftens, ita vivas ingenuus civiſque Ro:
manus , tanquam fi à liberis ortus elles parentibus, eo
neque nobis , atqueſu ceſſoribus noſtrisquidquam noxia
lis debeas fervitutis , fed & * c. Vide Collibentia poft Con
bibere .
I COLLUBIUM , Diy xuoss ,Confufio , Supplem.
Antiquarii .
COLLUCIANISTÆ , Arianidi&ti :quippe Arius
S.Lucianum Presbyterum Antiochenum Martyrem
hæreſis ſuæ auctorem jactitabat, ac proinde fectarios
ſuos Collucianiſtas dicere conſueverat . Lucianus enim,
dum in Sabellium concitus nimisferçur , lineam quod
ammodo viſus eſt tranſiſſe rectæ ſentenciæ , materiam
que Ario hæreſis ſuæ præparaſſe . Vide Marium Vi& o
rem adverſus Arianos lib.i.Epiph. hæreſi 69. & Theo
doret.l.n.c.s.
T COLLUDIUM , , Collufio . Vide Conludium ..
COLLUM , Collo ſuo uſque ad mercatummalefacto
rem , quem quis occuluerit , deportare , in Capitulari
de Miniſterialibus Palatinis edit. Baluzianæ c.3 . .
I COLLI POENA , Idem quod Pilorium , quo Colo
lum conftringitur'. Diarium Belli Huſlitici apud Lu
dewig.co.6.Reliq.MSS.pag.144. In armis ſuis in præto
rio ſe repræſentareevocantur , ſub Pæna Colli , aut alias
à civitate bannitione .
COLLUM PEDIS , Gall. Cou de pied , Pedis pars
ſuperior & convexa . , Acta SS. Junii to 1.pag.155.de S.
Pilingotto : Pedes contractes ad invicem retortos ba
buerat : itaque ambulando non pedis plantam , fed quod
Pietav.MSS.co.2.p.449. Habebit etiam hominem quiex
ple &tabit ad Collum nemus de Broeis ad omnia neceſſaria
domus fua .
CAD Collum FURARI, in Conſuet. Marchiæ Dum
barum ſimili modo dicitur de eo ,qui ligna furatur in fil
vis , quancum collo vel ſcapulis afportare poteft, non
Papias MS.Vide Collerium
Hh 3. COL
 73 COL COL 724

3. COLLUS, Urceus bibendi , vel napus , Matth . & duos ratbenicbtos ;. Oʻunan Boclefiam'camusbida
Silvaticus. terre , doc.
3 : COLLUS , ex Italico Collo , Onus navis; in Sta F COLO . Vide Colones poft Colonus.
turis Veneris l.6.c.76 .Colli , five balle , five pondera . COLOBARIUM . Gloff.Ilid . Levitonarium , Co

1 4. COLLUS , mendoſc pro Callus , Eccardo loberium lineum fine monicis . Lege & vide Colobium .
Calculus, flex . Vide Hallus. F COLOBIA funt apud Hæbreos , quod vocaneasa

I COLLUTIO , Gargarizacus, Gall.Gorganiſme, Tragemata vel vilia munuſculn ; utcicer frixum's wra
Oris ablutio . Medicina Salernit.pag.166 .Edit. 1622. palja , poma :
Quod fi vero fitis vehementior fuerit , quam utfrigidi 9 COLOBISTÆ vero dicuntur qui va vendunt. Papiàs

acris inſpirata aut oris Collutionefedaripoffit, aque foi Ms.Excerptaſuns , licet mimus accurata ,ex Hierony
gide poru reftinguenda eft . Cælius Aurelian. Acur.2 :6. mi loco in voce Collybita fuperius relato . Ibi vide .
28.dixit : Uremur oris Collutione . COLOBIUM , Tunica abſque manicis, vel certe:
9 COLLYBISTA , COLLYBISTES, Græcis Konsa cum manicis, fed brevioribus, & quæ ad cubitum vix
Bisnis; Latinis , Menſarius, Nummularius , Gallis , pertinerent : cx Græco" 2010 30.5 , Currus, Gloff. Græv
Banquier, Changeur. Uſurpant non femel hac notio- co- Lat.xolo Boss , Colobium , fubwoda . Servius ad hec
ne Juriſconſulti, à quibus nonnihil diſcrepans S. Hie- Virgilii lib.g.
ronymus hæc habet in Commentario ad zi. cap. Mat Et tunice manitas , o habent redimicula mitra ..
thæi: Excogitaverunt aliam technam , ut pro Num . Nam Colobiis utebantur antiqui. Ifidoruslibro decimo
mulariis Collybiftasfacerent , cujus verbi proprietatem nono , capite 32. Colobium di&tum , quia longum eft ,
Latina lingua non exprimit. Collyba dicuntur apudild fine manicis.Antiquienino magis hoc utebantur.Glofa
los, que nos appellamus Tragemata vel Vilia Munufcut farium Cambronenſe: Colobium veftiscuculli fimilis
la:Verbi grmia fri& ti ciceris,uvarumque pallarum , ea por niſi quod cucullocaret . Pectoralistunicula finemanieis
ma diverſi generis .Igitur quia ufuras accipere non pote- dicitur Ammianol:14.Ugario :Colobium , pollium vir
tant Collybifte , quipecuniam fæneratierant , pro ufuris ginale , ut quod ad ralos defcendens finemanicis , Odin
accipiebani varias ſpecies : ut quod in nummis non licet Colobium , quafi colubium , a collo depenfum , vel
citur
bar, in bis rebus exciperent ,quæ nummis coemuntur . quod fitlongum . (Eadem habet Johan.de Janua in Car
COLLYRIDA : Joan.de Janua : Collyrida, dicitur tholico & fubjungit : Nora quod non folum virgines,fod
à collum , d'ejt panis tenuis , & quaſi ſubcinericius:vel etiam Diaconi utebantur Collobio, lococujus poftea ufi
Collyrida eft panis modicus triangulus cocłus, frii ſunt delmatica . ] S. AmbrofiusEp.53. Duos juronas **
Etusdeterſus : (Papias MS.Collirida, Subcinericius pou pbebos veſtibus candidiſſimis, id eft , Golobio pallia
nis,modicus panis triangulus.Mox fubdit:Collirida,par induros, & c.Ordericus Vitalist.z. Veſticur Colobia -ab
nes gwadrati de fimilacum oleo fartaginefrizi. ] Lib.z. bo clavato purpura, induitur pallio albo , c.Veſtis ho
Regum cap.6.Collyrida panis . Gr.xemicida di pts. Hinc genus eſſe notavitPithoeus lib.1.Adverſ.c.16
neftioris
zona verkty cap.13. Opus piftorium facere . Adde Leviti- ex Cod. Theod. Pauperibus tamen Colobia erogari pro
cum c.7 . & 8.Eadmerus de Similitudinibus S. Anfelmi vider Pelagius PP. in Epift.ad Sapaudum Arelatenfend
6:16.Cum nimis avide Collyride eduntur, qua'quafi nix Epiſcopum , apud Baron.an.556.n.zi.
tundide videntur , Spontequé manibus vel dentibus loc COLOBIUM , poftmodum propria fuit veftis Monas
irreruntur , ut refonare audiantur .Hugo Parifienfis de chorum . Caffianus de Habitu Monachi c . S. Colobiis
Inſtitut:Novitiorum : Aliifemicorvofascruftas , præ* quoque lineis induti, qua viradcubitorum ima pertin
morfas Collyridas , cibariis iterando infigunt, & reli- gunt, nudos dereliquo circumferuntmanus. Quærit B.
quias dentium facrum offás fa &turi in poculis dimergunt. Borotheus Doctr.1. quare. Monachi deferrentxoriófuata
Alexander Poeta : μα έχονχειαι Ρια , των άλλων εχόντων πάντων χειρίδια , cum
Golyrichom panis quoddam genus elle memento . cætera Colobia manicata eflent ; aitque manicas effe fi
( Collyridarum etiam meminere Tertull.doCultu fæma gna manuum , manus autem ad pra &ticen pertinere
2.7.& S.Auguftinusde Geneſi ad lit.8.5. Tranſactio in- Monachos vero habere non deberemanus ad operan
rér Abbatem & Monachos Craffenſes ann.1351. ex Li- dum quidpiam priſtini hominis. Mox ait Colobium .
Bro viridifoli53.Item debetdaredi&tus Dominus Abbas Monaſticum habere tionuary tomspoupér ,fignum pur
ditto Conventui in fingulis feftivitatibus....Pentecoſtes... pureum , cujus fignificationem pariter exequitur . Pal
friginta tibras panis frumenti... necnon nectar « Colleri- ladius in Hiſt.Lauſ.cap.47.To Givdunarv 2: @o deßitõr ,
das fufficienter ofemel dumtaxat quolibet anno , & noni óra :p Tire's xoné 3. ou Aparayopdisor . Tabular. Prioratus S.
in quolibetdidorum feftorum . Etin Statutis S. Victo- Vincentii Lauduniann.r281. QuilibetMonachus babeat
risann . 1531. Item teneturdare Pitantiarius in die Na- fingulis annis 2.frocos , feu 2.Colobia cum cucula .
talis Domini . . . fres Coleridas five menfas pro qua-. COLOBIUM -etiam fuis Epiſcoporum veftis propria
cumque pitantia . ) Neſcio an huc pertinearic Colle- Honorius Auguſtod.lib.i.ca.211.de Veſtibus Pontificis :
ride in Itinerario Gregorii XI. PP . Hilariter Colle. Colobium erat cucullata veftis fine manicis , ficut adhuc
ridasfpargebant, velut rofarum flores . Vide Helych . videmus in Monachorum cucullis ,vel nautarum tunicis ,
in wupti quodColobium à S.Silveſtroin Dalmaticameft verfum ,
T COLLYRIDIANI, Hæretici fic dicti quod in additis manicis infra facrificium portari inftituta, que
Sacrificio uterentur Collyridis. B.Mariæ Virgini tan- ideo ad Miſlam ad Pontifice portatur ; c. AddeAlcui
quam Dex liba offerebant fæminæ , quæ iis erant loco num de offic.divin. Author Vicæ S. Silveſtri PP. editæ
Sacerdotum . Vide Epiphanium Hær.78. & 79. & Jo- à Combefiſio , de Euphrofyno Pamphyliæ Epiſcopo
ann.Forbelium Inſtruction . Hiſtorico -Thcologic. lib. foribens , ait Euphrofynum Romam venientem Co
4. c. 8. 9. 4 . lobium S. Jacobi fratris Domini fecum attuliffe
COLMENA APUM , in Charta ann.1271. tom.go coque inducum facra peregiffe, xpū voce toyou to vispó
Monarchiæ Lulitan . pag. 306.Vas apum , ex Hiſpano refuông guémorta Guriav to so tolautlw spookoutke,
Colmena μη μόνον των ψυχίω σω τω σώματι καθαράν έχειν , αλλά
GOLMIA , Calamus cumfpica fua. Vet. Glof- gorjwat itu adrW7?e3spañosze, indeque factum ut Ro
far.San-German .MS.num.501.Vide Coloma. : mani hactenus Sacerdotes colobiisuſi fint : ara's radi
COLNA . Charta Stephani RegisAngl.ann.1038 . Tão Bpexionesy pueroy iteysto, dapetina Marímest
in Monaſt.Anglic.co.3. pag. 8. Et Comam S. Andrée , panou sur Bu o'rouwadarot , Árep xonóßic . Id etiam
altruit
 725 COL
altruit Anſelmus Decretorum Collector , ex Euſebio:
A fanéto Silveſtro di Presbyteris ejus Colobiorum uſus
ſumpſi initium , & Marcus ac Julius& Liberius ex or:
dine funt uſi.Poft bosautem Colobia in Dalmaticas com
mutata funt . [ Quia , inquit Johan.deJanua , nuditas
brachiorum culpabotur. ] Colobium Epiſcopis præterea
tribuunt Gregor. Turon.de Vitis Patrum cap.S. Pius I.
PP.in Epift.apud Joan à Bofco in Vienna pag. 24. Ade-
marusCabanian.1o1o .& alii . i ..
COLOBIUM dicitur etiam cucullus ille , five ſuperhu-
merale , quo induuntur Servicntes ad legem in Anglia .
Forreſcut.in Encomio legum Angliæ cap.si. Nam Ser:
viens ad legem ipfeexiſtens toga longa inftar Sacerdotis
tum caputio penulato circa bumeros ejus , o deſuper Co.
lobio cum duobus labellulis, qualiter uti ſolentDoflores
legum in Univerſitatibus quibufdam , cum ſupra deſcri-
pto birreto veſtiebatur . Sed Juſtitiariusfactus loco Co-
lobii, chlamide utebatur .
COLOBIUM DANICUM , apud Ingulfum p.866.Exue-
bat eum de cuculla fua , & dato Danico Collobio, jußit
eum'ubique veſtigia fubimitari.
ColobiiS LONGIS DE SCARLETO FODERATIS ,
in quadam ſolemni proceſſione uſos fuiffe Duces & no-
biles narratCornelius Zantfliet in Chronico , apud
Marten.to.s.Collect.Ampliſ.col.356.
COLOBIUM , inſignibus & veſtimentis Regum Ara-
gonenſium accenfetur , in Geſtis Innocentii Ill. PP.
pag.135. & Epiſtola Martini IV.PP. to.s. Hiſt. Franc.
pag.878 .
9 1. COLOBUS, Gr. xc1033s, Mutilus . Trans-
latio S.Philaſterii to.4. SS.Julii pa. 581.Nam inter lan
guentium jacentes cuneos deductuseſt à genitore ſuo ita
Colobus puer , utfine vectore fuo nequiret conſiſtere aut
ambulare .
2.COLOBUS , pro Colpus, I &tus, in Lege Sali-
ca tit 17.ex manuſcripto apud Eccardum pag.123 . Vide
Colpus .
COLOCOCCUM . Eleufius Presbyter in Vita
S.Theodori Siceotæ tom .3.SS.April.pag.48 . Et morbi
caufam aperiens & infidiatores patefaciens, è manu ſua
fria illi Colocacca dedit : Hæc inquiens, comede & nihil
sibi erit mali . Continuator Bollandi: Kon @ Magnus ,
róxx @ Granum eft . Et forte hic intelliguntur grana
mali punici , xól @ fæpius curtum ſeu mancum ſignifi
cat quam magnum ; quare Colococca erunt forte par-
va grana .
COLOMA , Calamus cum ſpica ſua , do dicitur à
culmus . Jo.de Janua N
. oftris Cbqume .[ Vide Colmia.]
I COLOMELLI . Vide Columelli .
G COLOMERARIUM ,f. pro Columbarium .Gall.
Colombier vel Coulombier. Codex MS.reddituum Epi-
fcopatus Autiffiod.ex Archivo ejuſd.Epiſc.Domus The
ſaurarii Alexandri cum Colomerario .
I COLOMITAS , Salus. Papias MS.Lege Colum
mitas pro Incolumitas , ut Plautus dixit , Columis pro
Incolumis .
I COLONA , COLONANTIA , COLONARIUS ,&c.
Vide poſt Colonus .
9.COLONECUS, pro Colonus. Mabill . Liturg.
Gall.pag.464. Item pro remedium anemæ meæ vel ex de
mandatione bonæ recordationis filii mei Deorovalli vil
lam cuivocabulum eſt Latiniaco fita in terrutorio Mel-
dinſe cum campis , Colonecis ad eadem pertinentes , cum
pratis Bafelice S. Sinfuriani, &c.
I COLONELLA , Italis , Parva columna. Le-
gitur in Chronico Parmenſi ad an.1299 . & 1307. Locos.
seculiinus in Baptiſmus & Capitellum .
1. COLONELLUS, Chiliarchus vel Tribunus,
Gall. & Angl . Colonel , apud Rymer.com . 16. pag.14 ..
col. 1. Omnes & fingulos Capitaneos , Colonellos , Vi-.
Tom . II .
COL 726
cecapitaxeos , locum tenentes & alios Officiarios , & c.
2. COLONELLUS , Minor columna , parva
pila , Gall.Petit pilier . Cenſualis codex Calomontis:
Banchia mercerii continens duos Colonellos in ingreffu
alæ Calomontis .
COLONETA , COLONIA , &c . Vide poſt Colonus .
COLONEUM , mendoſe pro Teloneum . Vide
Curatura .
COLONUS , Vici incola , T0014 , Iſidorus lib.9 .
cap.4 . & ex eo Papias : Coloniſunt cultores advene,di
&tia cultura agri ; ſunt enim aliunde venientes atque a
tienum agrum locatum tenentes , ac debentesconditionem
genitali Jolo propter agriculturamſub dominio poſeſoris,
pro eo quod iis locatus eftfundus. Quæ quidemhaulic I
lidorus à fancto Auguſtino lib.io.de Civitate Dei , cui
Coloni dicuntur , qui conditionem debebant genitali ſolo
propter agriculturam ſub dominio poſeſorum . De his
præclare Salvianus lib.s.de Gubernat. Dei : Nonnulli
eorum de quibusloquimur, qui aut conſultiores ſunt, aut
quos conſultos neceſſitasfecit , cum domicilia atque agel
los fuos pervafionibusperdunt, aut fagati ab exaétori
bus deſerunt, quia tenere non poflunt , fundos majorum
expetunt, & Coloni divitum fiunt. Aut ficut folent hi
quihoftium terrore compulſi,ad caſtella ſe conferunt, aut
qui perdito ingenue incolumitatis ſtatu ad aſylum ali
quod deſperatione confugiunt: ita & ifti qui babere am
plius vel fedlem , vel dignitatem fuorum natalium non
queunt , jugo ſe inquiline abjeétionis addicunt : in hanc
neceffitatem redaéti, ut exaltores non facultatis tantum ,
fed etiam conditionis ſuæ , atque exulantes non à rebus
tantum fuis , ſed etiam à feipfis , ac perdentes ſecum
omnia ſua , o rerum proprietate careant, jus liber
tatis amittant....Illud gravius do acerbius , quod additur
buic malo ſervilius malum . Nam ſuſcipiuntur advene,
fiunt prejudicio habitationis indigene , & quos ſuſcipi
unt ut extraneos alienos , incipiunt habere quaſi pro
prios: quos eſe conſtat ingenuos, vertuntin ſervos.
Hinc patet ejuſmodiColonos prorfus fuille adfcri
pritios , & conditionis fervilis ac obnoxiæ , licet non
omnino effent fervi; ſed culturæ agrorum ad certa lo
ca addicti . Unde in Gloſſar. Bafilic.Colonus definicur
Sestápaixes , & HicJwtos . Vide Gloſſar. med . Græcic.
Formula vetus apud Bignonium pag. 197. 1. edit. Eo
quod genitor ſuus nomineille Colonus ſanctiillius de vil
la illa fuiſſet . Proſtant aliæ formulæ apud eumdem ,
de evindicatis Colonis , pag . 196. 201. 202. ubi diſer
te opponuntur francis & ingenuis , ut & in Conſtit.Ju
Itiniani de Aſcriptitiis & Colonis; & perinde ac fer
vi , fide Coloniis ſuis ſe ſubſtraxerint , judicio evin
dicationis ad Colonatum reducuntur ; quod etiam
præcipitur in Conſtit .Juft.Imp. de Filiis liberarum in
Africam directa, in Pragmatico Tiberii Imp. de Fi
liis Colonor. & in Edicto Theoderici Regis cap. 84.
cujuímodi evindicationis exemplum profert Flodoar
dus l . 2. Hiſt. Remenf.c 19. initio . Denique non mo
do cum ſervis junguntur paflim , ut in Capitulis. Ca
roli C. tit. 28. fed & ſervi appellantur . Donationes
fa & tæ Ecclefiæ Salisburg. c.8. Ad Cbiemgow Trucha
rium ſervum cum Colonia ſua & alia poſeſione . Cap.
10. Manentes ſervos cum Coloniis ſuis . Cap. I. Servi
manentes in Coloniis, & c. Quin etiam iiſdem , quibus
illi , pænis coercebantur, fuftuario nempe & flagellis ,
ut colligitur ex Lege Burgund . tit.39 . 9. 3. iiſdem Ca
pitulis Caroli C.tit.9. part.2 . cap.9.tit . 12. cap. s . tit.
28. cap.1. tit. 31. cap.15.16.20.22. tit .38. cap. 2a
& Capit. Carlomanni tit. 2. C. 4. Sed & S.Remigius
Remenſis Epiſcopus in Teftamento ſuo, apud Flo
doardum lib. 1. Hiſt. Rem . cap. 18. alios Ecclefiæ
Colonos libertate donat, alios in ſervitute permane
re decernit .
Hh 2 Verum
 COL COL 738
727
Verum lícet Coloni ſervis accenferentur , quod cer . che, o còn danari, o per carita , o per altre träna ſervis
tis conditionibusac fervitiis obnoxii efſent , inter li- della borſa, obligati a pagare agni anna a Principe xv.
beros plerumque habebantur . Gregorius M.1.3.Ep.31. Perpiri,o piu . Eadem habet Leunclavius in Pand. Turc.
Hi vero qui in pojesionibuseorum ( Judæorum ) funt, la COLONES , pro Coloni , in vet. Charta apad Heme
cet & ipfi ex legum diſtrictione fintliberi , tamen quia ræum de Acad. Par. cap. 4. Nec de liberis hominibus ‫ز‬
colendis corum terris diutius adbæferunt, utpote condi- Albanifque, ac Coloribus in ſupradiéta cummanencia
tionen locidebentes, ad colenda que conſueverunt rura bus , C.
permaneant, penſioneſque prædiétisviris præbeant : COLONA , Femina colonariæ conditionis, Formu
Crenét a quæ deGolonisvel originariis jura præcipiunt , la vetus apud Bignonium p : 382. Feminam illam inters
peragant, extra quod nibil eis ampliusoneris indicatur, pellabat...eo quod Colona ellerfanéti illsacs decartefua
Oo. Atque inde percipiturcur liberi dicantur in Lege quæ dicitar illa , & c.Chronicon Befuenfe p.523.Dedit
Aleman.tit.g . Quicumque liberum Ecclefiæ , quem Cot præfato conobio ancillant unam .....Mtibidem deferu
lonum vocant , occiderit, &c. Er tit.23.9.1 . Liberi Ec cum omni femine fuoex ea progenito. : , itoæteræ Colonie
clefiaftici, quos Colonas vocant, ficutet Coloni Regis fervitium omnefácerent. Vide Teftamentum S. Remo
reddant ad Ecclefiam . Charta Caroli C.an.22. in Ta- gii Epifc.Remenf.c.18 .
bul . S. Dionyfii n.38. Proclamarunt fe dixerunt , eo COLONARIUS ORDO , Colonorum conditio . Dona
quodipfi o naſcendi liberi Coloni effedebent, ficut alii tio Haganonis ad S.MartinumTuron, imperante kur
Coloni S.Dionyfii , de predi&tus Deodatus Monachus eis dovico : Fridegiſo Abbati trado manfum noftrum indot
per vim in inferiorem fervitium inclinare vel affligere minicarum ... cum hominibusibidem condmordnribus, quos
Colonario Ordine vivere conftituimus . Id eft , ut coloni
velit injufte .
Erane igitur Coloni mediæ conditionis inter inget vivere ſolent . [ Hagano AdjutorCanonicorum S.Mar
nuos feu liberos , & fervos: proindeque iidem ferme tini Turon.an.819.in fuo Teſtamento apud Marten. to.
quiConditionales etiam appellati , ac Originarii & Tri- 1. Anecdot. col.20. Colonario Ordine vivere conſtituit
butales , de quibus fuis locis agetur .Sed de Colonorum plurimos, de quibus hæc tandem habet col.zı.Eocenító
variis conditionibus copiofe egit Jacobus Gotofredus tuimus illos homines in omnibus prædictis locis comme
in Paracie.tit.de Fugitivis Colonis lib.s.Cod. Th. & ad nentes illam terram @vineas omnia ad medietatem
leg.3.de Cenfu . collaborare ; e nihil aliud eis requiratur , nec poſt nos
COLONI ECCLESIARUM ,QuiEcclefiarum acædium nibil inguietudinis patiantur. ] Colonaria conditio , in
facrarum propriierant , & earum agros colebane; Ls Concilio Arauficano I.c.7.Arelatenfi II.c.33.Jus Color
beri Ecclefiaftici, vel Ecclefia , quos Colonos vocant , warium , apud Greg.M.lib.3.Epift.21 .
in Lege Aleman.cit.9.tit.23. I. 1.0it.57 . Coloni vel fervi COLONATUS , Eadem nocione , in Charta Ladovi
Ecclefiæ , in Lege Bajwar. tit. 1. cap. 14. §. 1. Coloni ciReg. Fr.an.1179.in Tabul.S.Genovefæ Parif.[Colona
Ecclefiaftici & de cafis Dei, in Capitulis Caroli C. tus quæftionem movere , in Cod.Theod .}
tit.36.cap. 29. 30. Rhenanus lib . 2. Rerum Germ. pag. COLONATICUM , Servitium quod colonus domino
97. Quidam etiam in illo recenti Chriſtianiſmo res fums deber, vel præftat, quod Colonorum tributum dicitur
Ecclefiæ donabant, & rurſum agros'aut domum in bo in Epift. S.Remigii ad Falconem Epifcop. Tangrer
neficii modum recipiebant ad vite fuetempus , non cine ſem.Formulæ veteresLindenbrogianæ c.163.Repetebat
oa tamen penſitationem : nec filius poft mortem patris, ei,quod genitor fuus autgenitrix fua ilt.coloni ſuifuiffent
aut beres , venditare ficdonata poterat ;. Coloni Eo- ipfe ill.colonus eſſe debebat, & malo ordine de ipfo @ oló
olefaftici dicebantur . Horum autem ea erat præroga natico fe abſtrabebat & negligens erat . Et infra : Et in
tiva , ut ab omnifeculari juriſdictione & fervitio folur præſente pro Colono ipfius ill.je recrcdidit a recognovit.
ti , Ecclefiæ foli obnoxii eſſent . [ Præceptum Carlo COLONITIUM ', Idem quod Cotonaticum , apud Lin
manni Franc.Regis pro Monaſterio S.Cæciliæ in Diod- denbrog. in form.163.164.566.167. apud Bignon. pag
celi Urgell.ann.880.Marcæ Hiſp.col. 812. Concedimus 197.201.203.203.204.247.382.1. Edit. Cujufmodi vero
etiam pro remedio animæ noftræ , vel parentum noftrot erant ea Colonorum fervitia , operæ , ac tributa , plu
ram , ut nullus judex.publicusaudeat famulis tamlo ribus habetur in Lege Bajwariorum tit.1.c.14. & in Cas
beris quam Colonis ipfius loci hofpitatioum , montast- piculis Caroli Calvi tic.23.cap. 14. Ædificent villas ve
cum , rotaticum , ſilvaticum , aut in ferenda aliqua exit ſtras moderatis caftitiis... laborent excolant terras o
gere præfumat . ] Charta Orronis Imp. ann . 965. pro vineas in tempare, cum'debita ſolicitudine ; Salvente
Eccl.Hamburgenſi; Servos vero do Colonos in eifdem födeli di foretione ,faciant nutri
diſpenſent laborata cum
proprietatibus babitantes , nalli miſs eiſdem Epifcopis mentacongrua e neceffaria: cuſtodiant filvas unde bat
jervituros, nbi omni etiam noftri juris fervitio abfolvi- beant paftiones : defendant & * excolant prata , unde ha :
mus, et ſub nullius banno vel diſciplina illos nifi ſubil. beant pabula . Adde tir.36.9.29.
tarum Ecclefiarum Advocatis ele volumus . Vide Char T COLINIUM ', in Codice Legum Norman.cap.9.a
ram Agaperi PP.apud Sanjulianum in Antiquitat.Ma- pud Ludewig.to.7.Reliq.MSS. pag.169. Ut addam pus
tiſconenf
. pag.277. & aliam Caroli Calvi apud eumdem ficationem pratorum , berbagiorum & aliorum fruétuum ,
vel coſtume , vel pagii , vel Celiaii vel aliorum bujuf
in Antiquiti Cornutii pag.510 .
COLONI FISCALES , Qui Fiſci prædia excolebant modi, quæ debent emendari vel perſolvi, proüt requi
qui in Coloniisfiſcalibus manebant, in Edicto Piſtenſi runt uſus temporum , g ,confuetudines villarum , mer
6.26.Coloni Regis, in Lege Alemann.tic.23.Coloni ,e catorum , nundinarum palagiorum .
fiſcalini, in Capitulis Caroli M.lib.3.C.36 . & in Lege COLONICATUS, COLONICIATUS , Quiad Colonum
Longob.lib.z.tit.32.c.6.Adde Flodoardum lib . 1. Hift. ſpectar . CafæColoniciatæ , res Colonsciatæ , non ſemel
Rem.cap.20. in Tabular. Caſaurienſi 1. part.c.94.ch.z. ann.902.Una
In Regno Cyprio, regnantibus Luſinianis , plebs cum cafis & rebus manualibus ; rebus Coloniciatis, jo
diviſa erat in Tag.Xosy. & Msud : pxs va pro : Clarissi Pão rebus cenſuitis , cum terris , vineis , c. Charta Leo
ræci erant conditione fervi : Liberi vero , ſervi liberi nardi Epiſc.Cæfenatis an. 1875.apud Ughellum tó.2.P.
tate donati , obnoxii tamen Dominis ratione tributi 460.Concedimus quoque vobis fundum unum integrum ...
Thomaſo Porcacchinello Deſcrit.del iſole del mondo : 1 quem vos dominicatum habeatis , & ex parte Colonica
Paricierano una condition di huomini ſchiavi , obligari tum.Charta Conradi Imper.an .1028.ibid.pag.707.Sive
fin della vita a dor parroni. I Lefteri erano quei Parici i curtibus , falariis , five in donecatis , velColonecatis,
c.
 COL
&c.Alia Friderici II.Imp.ann.1220.ibidem p.7:12.Cum
bominibus , caftris , tam de donıcatis , quam locatis.
COLONARIA MANCIPIA , Quæ Colonis addicta ç-
rant. Teftamentum S.Aredii ;Addimus etiam manci-
pia que Golonaria appellantur © nobis tributaria eſe
perhibentur .
I COLONARIA PERSONA . Sidon.lib.s.Ep.19. Ple-
beiam potius incipiat habere perfonam , quam Colona-
riam .
COLONIA , eſt Villa , ſeu villula, cum modo agri
quantum colonusunuscolere poteft, Aliis ,( quod pro-
babilius ) eſt habitaculum ruſticum cum ſufficienti præ-
dio adalendum colonum , vel familiam ruſticam . Bre-
yius , Coloni ædes, prædium . Gregorius Turon ,lib.
de Gloria Confeff.cap.15.Ad hoc levitas ejus, inimico
ingraſante, convaluit, ut Colonias Baſilice concupi-
ſceret, que agro ejus erant proxime , pervadere non ti
meret. Odo Cluniac.lib.1.de Vica Geraldi c. 24. Non
paucos ex rýricolisobvios habuit , qui dereliétis Coloniis
Juis in aliam provinciam tranſmigrabant . Mox : Sua-
debant ut eps verberarijuberet, & ad domunculas unde
diſceſſerant redirecompelleret , Donaciones factæ Ec-
cleſiæ Salisburg.c.1.Et comparavitad eum villam ,, que
dicitur
Pindinga , cum ſervis ibi manentibus in Coloniis
Juis. Cap.3.Comparavit ad Milonem Coloniam unam .
Adde cap.8.Tradit.Fuld.lib.2. c. 25. In prædi&to loco no-
vem trado Colonias(hoc ſuntHobunne) integras, cum om-
- nibus adjacentiis & finibus ſuis, in arialis ,in terris
arduriis, in fylvis,in campis, & c.Guillelmus lib. 2.Vi-
tæ S.Bernardi c.5 . Adduntque...locum elle ſpatiofum ad o-
mnes Monaſterii neceffitates , ad prata , ad Colonias, ad
virgulta, & vineas, &c. Et lib.2.c.7 .Ecclefie ruinas
reſtaurat , colligit exules , Ecclefiis antiqua fervitia ,
depopulatas Colonias expulfis reſtituit.Chron .Beſuenſe
P.569.Tradidimus S.Petro 4.Colonias in vicoqui Altria-
Jiacus dicitur . Occurrit paflim apud Scriptor. Hinc-
marum Opuſc.60.p.832.Flodoardum l.2.Hift. Remenf.
4.5.6,7.11.17.18.19.Harjulfum lib.3.cap.7.Baldricum
lib. z . Chron. Camerac. cap. 5. Gerbertum Epiſt. 159.
Baldric. Dolenſem in Translat.capitis S. Valentini nu.
2. in Vita S.Barbati Epiſcopi Benevent . cap.z. in Con-
ventu Piſtenſi ann.864.19.2.Spicil.pag.589.in lib.z. Mi-
racul.B.Bertini cap.10.15.apud Ughellum to.1. Ital.fa-
cr.p.107.109.119.Perardum in Burgund.p.70.Sammar-
zhanos in Abbaribus.Vallis S.Stephani p.889.in Spicile-
gio Acheriano to.7.p.185.& c;
COLONGIA , Idem quod Colonia, Charta Henrici
Theobaldi Comitis Campaniæ filii an . 1149. pro Abba-
tia Jurenfi: Grangiam S. Euſebii cum hominibusſuis,
O Colongiis & aliispoleſionibus, & c.Infra : Cumbo-
minibus ſuis, terris , aquis, & nemoribus una
decim Collongiis ad eandem (villanı)/peétantibus .
Obſervandum vero Colonias iſtas ad ipſos colongs
jure proprietatis ac hæreditatis fpectaſfe , fub onere
& conditione tributi , penſıcationis, & operarum ,
de quibus agitur in Lege Bajwar. & aliis locis mox
indicandis , quod colligitur ex Capitulis Caroli Cal- tumniacus cùm Coloniculis, in Aliaco manſa tria cum
vitit . 36. cap. 30. Et quoniam in quibufdam locis co- farinariis, C.
loni tam fiſcales , quam et de caſis Dei , fuas be
geditates , id et , manſa que tenent , non folum ſuis Geſtis Epiſcoporum Cenom . Ego Domnolus in Chrifti
paribus , ſed eo quibuſcumque hominibus vendunt , nomine Epiſcopus ...dono igitur Bafilice SS.Vincentiä OF
a tantummodo fellam ( id eſt ædem ) retinent, & hac
occafione liç deftru &tæ funtvillæ , ut non ſolum cenfus de
bitusinde non poßit exigi, ſed etiam que terre de fingu- mili modo medietatem de Colonico Vatilonno, quem de
lis manfis fuerunt , jam non poßintagnofci, & c. Man- Berone in nomine ipfius S.Ecclefiæ comparavi,
fum enim idem effe cum colonia mox docemus .
DimidiA COLONIA , in Chronico Beſuenſi pa.575 .
& in Charta Caroli Calvi in Antiq. Auguſtodun. part .
2.p.25 .
Colonia . Ægidius Monachus Aureæ vallis cap.
Tom . II .
COL
73.0
118.Patronus Legią , quem ſuis volebatis ſpoliare alo .
diis , in noſtram Coloniam vos redegit . Albertinus
Muffatus lib.z.cap.11. In Colonia Patavii, quam Cur
te vocant , natura adeo in animantę vagata eſt , ut equa
pullulam novipedem enixa ſit:
COLONICA, Idem quod Colonia , Coloni habitatio
& prædium . Lex Burgundion.tit. 38. 6.7 Si quis in
agro region, pel Colonica voluerit adplicare, & non peru
miſus fuerit , colonus fuftigetur . Tit. 67. Quicunque
agrum aut Colonicas tenent, &c. [ Præceptum Childe
berti I.Regis Franc. pro S. Carilepho an . 528.to.1.Am
plin ,Collect.col.3.Etfic peripſum terminum venitur ad
willam Lefcito nomine , quæ eſt de noſtra donatione
deinde deſcendit per terminos • lapidis fixis ad Coloni
cam, que appellatur Curtleutachario, & ipſa Colonie.
ca determinat perlapidis fixis contra montem defolis oc
cafum . ) Gregorius Turon. in Vita S. Aridii: Dum
Noniaco Colonica ſua in honore B.Juliani Martyris ora
torium conderet , & c. Vecus Charta apud Doubletum
lib . 3. cap. 2. Villa quæ vocaturMatriu ...cum terming
vel Colonica ſua ad fe pertinente : Præceptum Caroli
Calvi pro Eccleſia in Magniaco in pago Nivernenſi :
Quas quindecim manfis & Colonicis quatuor, que ſolo
vunt in cenſum denarios duodecim . Vecus Charta in
Chronico Beſuenſi pag.585. Dedit S. Petro unum man
fum cum Colonica ſua , & cæteros mapſos ad ipſum per
tinentes, cum Colonicis fuis . Ubi Colonica differt à
manço , atquiin Concilio Valentino an. 853. videtur
fumi pro manſo : Sed & ipſi ſeculares & fideles Laici,
ſi condere voluerint Bafilicas in prædiis ſuis , unam Co
lonicam veſtitam cum tribus mancipiis donationis gratia
eis conferant. Agitur enim hoc loco demanſo Ecclefia
ſtico. Charta Caroli Regis in Hiſtoria Auguſtodun,
part. 2. pag.48. Concellit etiam Eccleſiam S. Dionyfii
cum Colonicis quinque. Chronicon S.Benigni pag.412.
In Lariaco Colonicas 1o. Alibi : Sunt in Dienato Colo
nic 15. Curțilli 20. ego terra abſque æftimatione . Oc
currit præterea apud Marculfum lib.l. form .zo ,in Præ
cepto Barnoini Archiepiſc. Viennenfis an.881.com.1o.
Spicilegii Acheriani pag.141.in Teftamento Widradi
Abbatis Flaviniacenfis, in Synodo Ravennenſi ann,
904. cap.8 . ( in Charta Caroli Craſſi , qua confirmat
Pręceptum Lotharii Imp.pro Monafterio Grandis -val
lis an.884.ejuſdem Spicilegii to.7. pag.185.) in Hiſt.
Epiſcopor.Autiſiad c.20 .in variis Chartis apud Sanju
lianum in Matiſcone p.285 . Perardum in Burgundicis
p.40.67.149.150.& c.Vita S.AldriciEpiſc. Cenoman.nu.
6.30. & c.
COLONICA DIMIDIA , apud eumdem Perardum
pag. 150.
CALONICA , Idem quod Colonica in Chartis a
liquot Provincialibus , quas habent Joann. Colum
bus in Epiſcopis Vivarienfibus l . 1. num. 25. 28. 29.
& Sammarthani in iiſdem Epiſc. num . 34. pag. 1179.
& 1180.
COLONICULA , Conventus Piftenfis an . 864.Vul
I COLONIȚA , apud Mabill.co.3.Analect.pa.193.in
Laurentii... Colanitam cognominatam , &c.
& COLONICUM , apud eumà.Mabill.ibid ,p.123.Si
COLONITIA . Concilium Ravennenfe ann.204.can,
8.Ut patrimonia feu ſuburbana , atque mallie Coloni
pię ...reddantur , [Addit.ad Chron.Cafaur.an.957.apud
Nurator.co.2.part.z.col.953.Cum calis,terris cafalibus,
Colonitiis, aldiariciis , ſalcetis, pratis , paſcuis . ]
Hh3 & Co
 731 COL
COLONITIA CASA , in Chronico Farfenfi apud
eumd.Murator.col.395.
I COLONANTIA . Bulla Innocentiili. Papæ ann.
1139. pro Prioriffa & Monaſterio de Fontanis ex Ar-
chivo ipfius Monaſterii: Poljeniones de prope Fontanis
cum appenditiis earum , prata , Coloñantias , cum om
nibus ad easpertinentiis .
COLONATUS , Idem quod Colonia Synodus Roma
na ſub Leone IV.PP.can. 40. apud Holſtenium in Col
lect. Roman . Hi autem ( Presbyteri ) qui Colonatus pof
fefliones retinent, nihilominus volumus ad Epiſcopi in-
differenter venire concilium . Nam fi quaſi per contuma.
ciam fe , quafi in alterius poteftate ſubtraxerint ,
proprio non ſubjiciuntur Epiſcopo , Canonicis correptio
wibusfubjaceant .
COLONETA, Simili notione , in Charta Eygili Ab
bat.Flaviniac.apud Mabill.co.6 .Vitar.SS.Ordin. S.Be-
hedi & ti pag.241. ſemel ac iterum . Sed forte legendum
Coloneca .
COLONIENSIS , Colonus, apud Mabill. Annal.
Benedi&t.co.2.pag.ź56.col.i.in Epift.D.Faroaldi Ducis
Spoletani Domino Pontifici Johanni pro Monafterio
Farfenſi : Monafterium .... per aliquas donationes noftras
in ceſpitibus & ſervis O Colonienſibus ... reſtaurave-
rimus
G COLOPHIA . Gloff.Ifid.Pulpidinem ,Colophia.
Lege cum Pithæo in Excerptis Colyphia , & vide ſuprá
Colifarius.
I COLOPHIZARE , pro Colaphizare , legitur a-
pud Rasherium Veron.in Apologet.to.2 Spicileg.Ache
riani pag.232 .
q COLOPHON , Roopév , Faftigium , apex ;
hincque proverbium ,Colophonem rei alicui addere,pro
Summam manum eiimponere : quod ortum putant à
Colophone Ioniæ urbe celeberrima: cujus Equites in
præliis adeo excellebant, ut certam fibi victoriam pol-
licerentur , quibus Colophonius acceffiffer equitatus .
Pietatis Colophonem aſſequi, in Libro de Puritate Ta-
bernaculi ſeu Religionis Chriftianæ .
COLOPHONIA , Simili nocione . Locum vide in
Rocba .
9 COLOPHUS , xóvduAQ , Articulus . Supplem.
Antiquarii .
COLOR , pro Prætextus , [ Gallis etiam , Cou-
leur. ) Colorare , pro Prætexere , non femel in Cod.
Th . & Juftin.
Color , apud Leguleios Anglos, eft fi&ta mataria,
qua reus vel tenens uticur in fuis exceptionibus . Vide
Řaſtallum in Expoſit.vocum Leg . Anglic.
COLORE Officii , apud eofdem : quæ verba , ait
idem Raftallus, ſemper accipiunturin malam partem ,
denotantque rem aliquam perperam à judice perpetra-
tam ſub officii ſui prætextu , & c.
COLOR GRÆCUS , Vide Lazur .
Color INDICUS , Cæruleus purpureo mixtus ,
Indicus dictus , quod veniat ex India. Vita S.Anfegili
Abb.co.5.SS. Julii pag.95.Cafulas item ex cindato Indici
Coloris tres , item rubei ſive fanguinei coloris ex cindato
unam. Vide Iſid.Orig.lib.19.c.17. & Diction. Univer-
ſale Trevoltii edicum ad vocem Indigo, Planta ex qua
elicitur & conficitur Color Indicus.
COLORARIUS , E: y powev , in Gloff .Græc.Lat.
COLORATOR . Glof.Lar.Græc.Colorator, sia Bótus. cula abfciffione avulſa:nam noftri Couper & Coper ab
Colorator, 'lodixecadaçúsis. Leg.lvfoxetidsus. [ Id eft , Pi- fcindere dicunt, ex Græco xómtev, unde xóracov & to
{tor parierum , qui colores tectoriis inducebat . Inter inGloffis,pro fruſto rei cujuslibet & fragmento.Proprie
hos colores præcipuus erat Indicus ; hinc dicti Græcis autem uſurpatur de cereis candelis minutioribus, Copon
IySix071d5ce, Latinis recentioribus Coloratores. Vide
Hofmannum in Lexico, & Salmafium in Notis ad Flav .
Vopiſcum in Firmo c.3 . ]
COLORATUS, siasa , in Glof.Lat. Gr . Eft etiam
COL 732
pudore fuffufus, pudibundus. Rathbertus de Caſib .S.
Gallicap.11 . pag.89 . At juvenis voce magiſtri Colors
tus , & c.[ Titulus patrimonialis ſucceſſionisColoratus,
in Geſtis Manfredi & ConradiRegum , apud Murator.
tom . 8.col.607. Gall.Titre Colorè , Apparensnec facis
conſtans . ]
COLORATI SOLIDI. Vide Pretextati .
COLORATURA , % pelouos , in Gloff.Græc.Lat.
COLORATE , Servientiſime. Papias MS.
COLORISTA , Infector, tinctor,Gall.Teinturier,
Germanice Farber , Polonice Falbiers. Miracula B.
Stanislai Canonici Regul.to.1.SS.Maiip.787. Dorothea
uxor Nicolai Coloriſta , alias Falbiers, de Cracovia , G.
COLORA , Macula . Onomaſticon ad calcem to
mi i.ss.Aprilis .
COLORES , pro ipſis Factionibus Circenſibus , quæ
fuis Coloribus diſtinguebantur , Veneta , Praſina ,
Ruffea, & Alba , apud Senatorem , lib . 1. Epiſt. 20.
32. lib.3.Epift.s1.Vide Bulengerum lib.de Circo Rom .
cap.48 .
COLOR EUS, Colore & veſtes , Vario colore tin & tæ ,
modo hoc ,modo illo , apud Vopiſcum ( in Aureliano
C.46.Idem concelit, ut blattsas matrone tunicas babe
rent , cum antea Coloreas habuiſſent, & ut multum o
xypederetinas . In quem locum Hofmannus recte: Non
funt vario coloretinctæ modo hoc , modo illo , fed quæ
variorum ſuntcolorum , & plures colores intextos ha
bent . ] Nos dicimus ; de couleur .[Secundum Hofman
nicorrectionem diceremus , depluſieurs couleurs . )
COLORUS , Coloratus . Gerardus Abb. Sylva Ma
jor.in Vita S.Adalardi cap.8. Erat tamen decoris gratis
venuftus , diſcreta macie , fatis Colorus .
ICOLOSEUM . Vide Coliſeum .
I COLOSSUS , COLOSUS , COLUSUS, Gall . Co
lore, Statua vulgo ingentismagnitudinis , hic quod
libet monumentum in memoriam defuncti . Lerbeccius
in Chronico Epiſcoporum Mindenf. apud Leibnitium
Scripror.Brunſvic. to.2 . pag.178 . Et ſuper baſin lapide
am leonis effigiem , quaſi Coloſsum ſuum , cum ipſe Leo
'vocaretur, in Brunſwick erexit. Eft autem Coloſus ſi
ve Colufus aliqua res in memoriam alicujus mortui , ut
tumuli, ymagines apud Antiquos : vel dicitur ftatua
marmorea alta , o dicitur Colofus quafi Colens offa.
Ridiculum hoc etymon ex co ductum videtur , quod au
Stor legerit , xoncash's dici rapa Toxodz'av sri @al, quod
minuat do retandat oculos, vocemque öva , quæ figni
ficat Oculos , pro Offibus accepiffé. Cæterum Colofi
dicuntur oculorum aciem retundere , quia præ magni
tudine uno intuitu nequeunt comprehendi.
COLOTADUM , rasov. Gloff.Lat .Gr.Fietum .
COLOTHIS , Hoftia non conſecrata . Vita S.
Eurychii Patriarchæ Conftantinopol.to.1.SS.April.pa.
561. Ecce , inquit, Colotim ( fic enim illius regionis pue
rioblatam , id eft, panem nondum fanétificatum appel
lant ) deinceps percipiam .
COLPINDACH ,Vox Hybernica,priſcisScotis ufi
tata , hodie corrupte Quyach , fignificat juvencam quæ
vicula eſfe defiit , & nondum apta tauro,injuftam magni
tudinem non excrevit:in LegibusMalcolmi Regis Sco
tiæ cap.7.b.3.c.8.9.1. & 2. Vide Steph . Skinnerum in E
tymol.Anglic.cap.de Vocib.forenlibus .
COLPO , onis , Fruſtum ,noftris Copon ,quaſiparti
CÓDY
de cire.Rogerius Hovedenus an . 1194. Cum autem Rex
Seotie ad Curiam Regis Angliæ venerit,quamdiu ipfe in
Curia moram fecerit b , abebat quotidie de liberatione 30 .
fot. cena 12. vaſtellos dominicos.co. & 40. groſſos longos
Col
 733 COL
Colpones de dominica candela Regis, & 80. Colpones de
Alia candela .
COLPUS, Ietus, Gallis Coup ,Italis Colpo , diminu-
tivum ex Colaphus , ut recte center Wendelinus . Oc-
1 currit paffim in Lege Salica tit. 19. 8. 1. 7. Aleman.tic.
95. Ripuar.tit.19.9 1.in Formulis vet . apud Bignon.in
Legibus Athelſtani c.6.apud Bromptonum ,& Henrici
1.Regis Angliæ c.8o . & c.Vide Procolpus , Colapbus.
COLTA,Idemquod Collecta, Tributum , vox ea no-
tione ufurpata in Tabulis Dalmacicis apud Jo. Lucium
de Regno Dalmat.p.275.277.[ Memoriale Poteſtatum
Regienf. ad an. 1285. De Colta quam inter ſe poſuerunt
Clerici civitatis Reginæ in fuhſidio dando Communi Re
ginorum proſtrata inglaranda, qua itur Parmam Chro-
nic.Parmenſe ad an . 1246. Imperator .. percipiebat om-
nes redditus Epiſcopi & magnas Coltas imponebat Ec
clefiis. Et ad an.1303.Ordinatum fuit, quod deinceps
foluerent Coltas ſuas mutua per æftimum . Vox eci
amnum ab Italis ufurpata . Occurrit eadem notione in
Chron .Murin .apud Murat.tom . 11. col.115.118.119 . &
120. alia vero notione in Collecta 4. ]
4 COLTAX, Claudicans a Coxa . Papias MS. Vet.
Gloſſar.Sangerman.MS.n.501. Colta », Clodus à Coxa ,
vel claudicans.
4 COLTELLUS , pro Cultellus . Vide Coſtabarius.
COLTIS ,f. pro Cortis,apud Baluz. Hift. Arvern .
to.2.p.8.ex Chartulario Brivatenſi: Dedit pretereaman
fum unum cum curte ... vineam unam babentem fines de
uno latere viam publicam , de alio latere Coltem anti-
quam, & de fronte ſuperiore terram S. Sebaftiani.
I COLTORIUM . Vide poſt Colum 3 .
T COLUBERCULUS, Parvus coluber , Joanni de
Janua .
q COLUBRIMODUS , Colubrinus. Corippus in
Præfatione :
Illa Colubrimodis Avarum gens dura capillis.
9 COLUBRINA , Tormentum bellicum , à colubro
dictum ,Gall.Coulevrine.Epiſt.MagiſtriHoſpitalitatis
Jeroſol . ad Papam de Rhodo à Turcis obfeffa an . 1480.
apud Ludewig . Reliq.MSS.com.5.p.295.Colubrinis da
Serpentinis deturbantfdrigantque . Breydenbach Itiner.
Jerofol. pag . 268.de ead . Obfidione: Colubrinis & ſer-
pentinis noſtros deturbant . Leges municip. Mechlin.
tit . 1 1. art . 20. Nemini fas eſt intra inænia bombardas
manuarias aut Colubrinas ſecum ferre , niſi, & *c.Arioſt.
in fuo Orlando lib.9.
E quai bombarda, è qual nomina ſcoppio ,
Qual ſimplice cannon, qual cannon doppio ,
Qual ſagra , qual falcon , qual Colubrina
Sento nomar , come al ſuoauctor piu aggrada .
I COLUBRISSARII, Factiofi homines in pago fiod.c.20. Colatorium penf. unc. 2. Anaftafius in Sergio
Leodienſiann . 1466. & ſeqq. de quibus hæc fcribit A- II . Colatorium de argento ,quod in ſacro utitur officia ,de
drianus de Veteri Bulco apud Marten.com . 4. Ampliff. auratum unum . In Benedicto III. Patenam unam , Co
Collect.col.1288.Colubriſarii dominabantur , nec per- latorium unum . In Leone III. Vaſa Colatoria argentea
mittebantur duo boni cives loqui pariter,quin vellent ſci- deaurata. LatiniColare , dicunt per Colum tranſmitte
rè de quibus eſſet ſermo. Et fi aliquis contradixiſſet ipſis , re . Manilius :
de mane invenit domum combuftam vel borreum incen
ſum . Videibi col. 1291. & 1348 .
I COLUBROSUS, Curvus , detortus ad inftar co-
lubri. Hocſenſu Tertul. adv . Valent.cap.4.dixit, A &tus
Colubroſus .
4 COLUCULA ,Colus,Gallice Quenouille . Gloff.
Lat.Gr.Colucula, inareta .
COLVEKERLIA , COLVEKERLI . Chronicon Ab
batiæ S. Berrini, de Rodulfo Guinarum Comite : Qui
in terra ſuaſervitutem induxit , que Colvekerlia vocatur,
per quem populares aftrinxit, ut arma nullus niſi clavas
deferret , & inde Colvekerli di&ti ſunt, quaſi ruſtici cuma
clava. Nam eorum vulgare, Colve clavam , Kerli ru
fticum font
. Martenius noſter,qui hoc Chronicon edi-
COL
734
dit tom.3. Anecd. col. 564.legit,Colvokerlia & Colvos,
kerli. ] Lambertus Ardenf. in Hift. Comit. Guin.In die
bus illis fuerunthomines quidam clavati five clavigeri ,
quos vulgo Colvekerlos nominatos audivimus , in terra
Gbiſnenſium habitantes : quiclavati five clavigeri, a
clava dicebantur agnominati , & c. Eadem ferme haber
quæ ſupra Chron.S.Bertini ( Ludewig.to 8.Reliq.MSS,
pag. 420. in ead. Lamberti Hiſtoria conſtanter fcribit
Colvelrerlia, Colvelrerli: quibus vocibus ignominio
fum omnino, præfertim mulieribus recens nuptis, ſer
vitutis genus videtur indicari. Ipſum locum, li vis ,con
ſule . ] Vide Colum 4 .
1. COLUM ,Faſtigium templi, Papiæ : pro Tbolus,ni
fallor. Vetus Gloſſar.San -German .MS.n.501 . habet:
Colum, Faſtigium templi rotundum . ]
2. COLUM, pro Colon , Græc. rorov , Inteftinum
craflum , medium inter cæcum & rectum . Vide locum
in Longao .
3. COLUM , Gloſſar.vetus cap.de Vaſis argenteis :
Colum , á suís. Accenſecur vulgo ſacris miniſteriis, eſt
que vaſculum quoddam fubtiliffimis foraminibus ab
imo fundo perforatum , per quod vinum ex amulis in ca
licem refundebatur . Vecus Charta Cornutian . edit . à
Suarelio : Hamulam oblatoriam , Colum , thymiamates
rium, & c.Ordo Romanus : Archidiaconus fumit amu
lam Pontificis cum vino de Subdiacono, & refundit ſuper
Colum in calicem . Infra : Archidiaconus accipiensCan
licem ab Acolyto Arcbidiacono apportet vinum per Co
lum , quod ſiniſtra manu Romanus Ordo Archidiaconuns
Auriculari digito ferre jubet purgandum . Quod utique
vas in id opusex aliquo metallo formatum , in medio Jui
plurima quaſi ucus foramina ad excolandum vinum o
stendit, & illud Archidiaconus per totum Miſeofficium
in ſiniſtra manu , illo quoprædiximus digito,annulo ſuf
penſum portaturus eft .
ČOLA.Chriſtianus Arch . Moguntin . in Chron . pag.
384. Erant Cole argentee novem , per quas vinum pote
rat colari,fineceße fuiſſet, præter eam quæ attinebatcalia
ci aureo, & hæc aurea erant. Chron . Laurisham.Bacci
na , tburibulum , Cola , & ampullæ pondo 8. marcarum .
[ S. Wilhelmi Conſtit. Hirfaug.lib. 2. c. 34. Adhuc au
tem ab Armario Diaconus aliquis illuc dirigitur, dac
cepta Cola de manu ejufdem Sacerdotis , ficut ille de
Subdiacono accepit, &C. ]
COLATORIUM , Idem quod Colum . Papias : Colato
rium , liquatorium . Idem : Colum , Colatorium : à colando
muftum . Ordo Roman . Archidiaconus fumit amulam
Pontificis de Subdiacono Oblationario , de refundit in
calicem fuper Colatorium . Alibi: Gemelliones argen
teos cumColatorio argenteo & aureo . Hiſt.Epiſcop.Auti
Et Colare vagos indu &tis retibus amnes .
Vide Chartam Philippi Epiſcopi Bellovacenſis an .
1217.in Hift. Drocenli p.244. & Cardinal. Bona lib. 1 .
Rerum Liturgic, c , 25. n . 5 .
COLTORIUM , apud Bernardum Monachum in
Ordine Cluniac.part.i.c.50.Ab uno Sacerdote cappa in
duto exbibetur aqua etiam cum argento Coltorio , O *c.
4. COLUM ,Clava ,ex Flandrico Kolve. Chronicon
Andernenſe an . 1231.Plebeemultitudiniutriuſque ſem
xus relinquentes expoſuerunt, O * vix de raſtris flagel
lis, de furcis, Colis, & baculir ſefe fubtrabentes, c.Vi
de Colvekerlia .
1. COLUMBA, Vas in Columbæ ſpeciem effiétum ,
fupra altare appenfum , in quo pyxis ubi Dominicum
cor
 735 COL
korpus ad infirmorum viaticum aifervari folet, includi-
tur Teftamentum Perpetui Epiſcopi Turon . tom. 5.
Spicilegii Acheriani : Amalario Presbyterocapſulam u
nam communem de ferico : item Periſterium , ý Colum-
bam argenteam ad repoſitori119 ... do, lego . Anaftafusin
Hilario PP.Columbam argenteam penſuntes libras duas.
Bernardus Monac, in Conſuerud. Cluniacenf . MSS.c,
37. & ex eo Udalricus lib.2. Predictam autem pyxidem
... Diaconus de Columba jugiter pendente ſuper altare ...
äbitr.shit : Breve de valis Ecclefiafticis in Tabulario S.
Theofredi in Velavis : Columba defuper altare aurea
mbi Dominicum reponiturCorpusin tinteo mundo ſervant
dum . Adde lib 1. cap. 9. Amphilochium in Vita S.Ba ;
filii Cæfar. cap.6 . Lib . 1.Miraculor. S.Dionyſii cap. 2.
Hermannum lib. 3 . de Mirac. S. Mariæ Laudun. cap .
28. &c. Vide Durandüm de RitibusEcclef.c.16. & quę
hac de re adnotamusin Defcript. S. Sophiæ núm . 64. &
Diurnum Romanum cap. 4. tit. 2 :
2. COLUMBA , Alià notione. Charta ann.1247 : in
Hiftor.MonafteriiS. Marię Sueffion. Et ferent trés Cle-
ticicrucem ; baculum S. Vodoali OʻColumbam , aquam
benedictam , a thuribuba, etc.
COLUMBAŞ de more ante Reginas præferre , apud
Galfridum Monemuthenſem lib.7. c. 4:
PER COLUMBAM ELECTi Episcopi , id eft ,per
Spiritum ſanctum ,qui per columbam adumbratur.Con-
cil . Ravenn. ann. 1311. c. 10.Et quod defeſto B. Apolli-
narij , da de omnibus fanétis Præfulibus Ravennatibus
per Columbam electis fiant feſtaper totam Ecclefiam Ra-
vennatem fuis diebus . Vide Vitam S.Euvercii Epiſco-
pi Aurelian, & fanctum Honoratum Maffilienfem in
Vita ſancti Hilarii Arelatenfis .
COLUMBAS VENDERE . Concilium Aquiſgranenſe
ann.8i6.can.38.Columbas quippe 'vendere, eſt impoſitio-
nem manus, quas Spiritus fan &tus accipitur , non ad vite
meritum , fed ad premium dare . Leo IV. PP. in Epiſt.
ad Epiſcopos Britanniæ : Requiritis de his qui turpini
mo lucro Columbas in templo Domini vendere non perti-
meſcunt, &c. Vide Joannem VIII . PP. Epiſt. 94
I 3. COLUMBA , Ordo militaris à Johanne I.Ca
Atellæ Rege inftitutus ann.1379. Segoviæ . Aliihanc in-
Ititutionem tribuunt Henrico III . ejus filio an . 1399.
Haud diu duravitille Ordo , cujus inſigne erat Colum-
ba . Vide Favin . 1.6. p. 1229.
COLUMBAR, Genus vinculi, proprieque ipſum
vinculi foramen.Joan.de Jan.Columbar, genus vinculià
collo , quod ſit aptum collo . Vita S. Genulfi Epiſcop. n .
11. Ut folis catenarum compedibus, duriſque lacertoruna
Columbaribus arcerentur ab bominum morfibus , & c.
( Radulfus Cadomenlis in Geſtis Tancredi apud Mar-
ren. tom . 3. Anecdor . col.138 . Refervatur tamen fi per-
ſtes unus Turcorum non minusfcelerum quam ſcelerato-
rum princeps: ' is Columbari graviſimo vin &tus compede,
in tormentis tormenta ,in temporalibuspræftolatur æter
na . Utitur Plautus in Rudent .
9 COLUMBARE, pro Columbarium ,Gall.Colom-
bier . Legitur apud Thomam Madoz in Formulari An-
glic. pag 121.
COLUMBARIUM , Pars navis , Italis Columba, li-
gnum fupra carenam extenſum à prora ufq; ad puppim .
fIfidel.z9.Orig.č.z.Columbaria in fummis lateribus na
vium loca concava , per que eminent remi, di& a , creda",
quod fintfimilia latibulis columbarum , in quibus nidi-
ficant. Papias MS.habet,per que remi immitti.ntur , & c.]
Gaufredus Groſſus in Vita B.Bernardi Abb. Tiron.nu.
31.Reinigesautem fulminum juxta cadentium fætoribus
wffetti, mortuis fimiles in tranſtris proſternuntur, ſtram
piſque rumpentibus, remis ferientibus undas1 à Columba-
riis extrabuntur . Vide Columna.
COLUMBETA,pro Calumba , qua Spiritus S.
COL 730
defignatur . Laudes Papiæ apud Murator. tom.11.coli
funt Fratres de Spiritu S.qni alicubi de Columbe
30. Ibi
ta vocantur , eo quod ante pectus portant Columbam al
bam in veſte, de regula S. Auguſtini . Vide Fratres de
Spiritu San &to:
& COLUMBINA . Vita S.Franciſci de Paula n.24.
tom . 1.
April . pag. 112. D. A fociis apud patrem accu
ſatus eſt, novellasficus , quas Columbinas nominant,
liguriville .
I COLUMBINUS, Lapis à colore avis diftus. Pa
pias MS. Iſid. l. 19. cap. 1o . addit : Natura vicinus gypfo
mollitie limillimus :
: COLUMBRUS.Charta ann. 1281. apud Ughellum
tom.7. Ital. facr. pag . 305. Deferrent arbores cum flori
bus & magnis Calumbris rofarum . Infra : Cum arbore
& Columbro roſarum .
q COLUMBUM ,Cloaca ,Eluvies,Gall.Egout. Ani
nal.Benedict.co.2.P.410.ex Chartario Farfenſi: In deci
mo(loco ) coquina,id eſt, domusubi pulmenta & cibaria
coquuntur. In undecimoColumbum , id eft , ubi'aque in ;
fluunt. Vide Colymbuis .
9 COLUMBUS. Memoriale Poteſtatum Regienſ.
ad ann.1218. de ObſidioneDamiacæ : In nocte Aſſum
prionis fan &te Maria de Auguſto o &to Saraceni fuerunt
capti, qui veniebant natando ab exercity Saldani , defe
rentes ignem , Columbos cartas , & volebant intrare
civitatem ,
4 COLUMELLA , Pellicula in hominis ore inflam
mata. Medic.Salern.Edit.1622. pag.290. Laurent in A:
malth.addit ,oblonga; ſi rotunda , Una dicitur,
COLUMELLI. Ugutio ,ubi de dentibus: Horum pri
mi Præciſores dicuntur, quia omne quod accipitur ipſi
prius incidunt : Canini dicuntur,quorum duo in dextra
maxilla, & duo in finiftra funt;dicuntur quod ad ſimili
tudinem caninorum dentium exiftunt, ... bos vulgus pro
longitudine di rotunditate Calumellos vocant. | Vetus
Gloffar. Sangerman .MS.n. sor . Colomellos Dentes pro
longitudine ratunditate vulgus vocat : iidem dicuntur
Canini. Vide Columnelli .)
COLUMGERIUS . Charta Gerardi Comitis Ma
tiſcon.aņ.1180. Biblioth. Cluniacenſ.p.1443. In nemore
de Domenge , babet Comes 4. Columgerios in quibus Mo
Bachi nihil accipiunt.
COLUMNA ,Navium recta pars , in Gloflis Græ
co -Barbar.RabaniMauri,quanotione occurrit in Glof
fis Ælfrici p.71 . Vide Columbarium ,
4 COLUMNA BLADI ,Cumulus frumenti , meta fru
mentaria,Gall.Meule, Meulon , Gerbier. Conſuecud.Bra
geriaci art.93.Item fi quis furatus fuerit munimenta ara
torum in campis, aut perforatus fuerit modula ſive Colu
mnas bladorum de campis, oo ditto blado furatus fuerit ,
c.Gallica verſio legit: Taut homme qui aura derobě
des inſtrumens aratotres aux champs,ou percè les Gerbiers
ou plongeons de bled des champs, O.c.
COLUMNÆ ALTARIS , Quibus altare ſuſtentatur,
& quas prehenſare folebant qui confugiebant ad Eccle
fiam. Epiſtola Clericorum Italiæ tom . 1. Concil. Gall.
pag. 296. Quo viſo ſanctus Papa Columnas altaris com
plexus eft . Aimoin . 1. 2. Hiſt. Franc. cap. 32,In Bafili
cam S. Eufemiæ confuzit,tenuitq ; Columnam altaris.Ead
merus in Vita S. Wilfridic. 16. Strato autem in parte O
rientali ex quadris lapidibus pavimento,altare ſubnixum
Columnis loco congruo collocavit.Theophanes an.20.14
ftiniani : 04: 003:13SI'S THD O'P. viiy tô 345 15ws , tớ Jurid
sip! Espyis tā léptup @ uoras tūv Opuiodo aposíquyov.
xxx@ JEVIAROME V.2 , xarisx =” ně< 325é soutas To Suolasi'
p:57 kisias, & c. Adde Pachymer. lib. 7. c.17. p.31 . Eranc
autem hæ columnæ numero quatuor ; nam , ut ait Ho
norius Auguſtod. lib.3.cap. 106. Menſa in tabernaculo
Dei erat 4. pedibus fulta . Interdum quinque.Vita S.
Theo
 COL COM 738
737

Theodardi Archiep.Narbonenſis apud Catelum pag. « wfagile,Cymbalia Comantés aplæſtria findendo Neptu
961. Fecit autem idem B. Pontifex Audarduseidem Ec- nia , extentis circumquaque lacertis , provolare lembura
clefiæ ex magno O candidiffimomarmore aram miro ope- citilime remis fecere. Comans vox Poetis frequens, fed
re ſculpturæ celatam , quinque nibilominus marmoreis pro Capilloſo dumtaxatvel Chriſtato , & metaphorice
Pipitibus, quibus erant baſes , ele epyftilia marmored pro Virenti& florenti.
locis opportunis ac congruis , fultam . Vide Codicem COMARCHUS,COMARCHA . Vide Corrmarchia .
Carolinum Ep.92 .& quæ notamus in Deſcriptione fàn COMARIUM , vel COMARTUS, Quoddam ar:
ReSophie cap: 3 : genti pondus. Albert. Crantz. Metropol. lib . 1. cap. 16 .
1 COLUMNATIO ,Nepisurov.Gloſſar. Græco -Latin. pag. 204. RichardusRex cum pecuniam accepiſſetgut fer
Ordo Columnarum ,locus Columinis exornatus .[ Apù- tur, o filiis Saládıni, duodecim ., ut fertur, Comariorunt
leius lib. 4.Florid. Profcenii contabulatio , SceneColü ( ita tum pondus fignificabant ) ut defererer ceteros Chris
mnatio . ] ftianifmi Princeps,conėäteavit tentoria Regis Francia ,
COLUMNELLI, feu ut habet Papias , Colomelli , & Ducis Auftriæ ,&c.
dentes qui Canini dicuntur, qui funt longi á rotundi ad T COMATA , pro Somata,Onusequi fagmarii.Pre
modum columna. Ugucio , Joan. de Janua . Vide fupra ceptum Borelli Comitis de ſecuritate caftri Cardona
Columelli , ann .986 apud Marten.to.1.Ampliff. Colle &t. col.338.
1 COLUMPNA PASCHALIS , Cereus Pafchalis , Perdonamusad omnes habitatores lociiftius ... illă quar
Gal.Cierge Pafchal . Tabular.S. Barcholomæi Bethun. tam partem de illo teloneo donare facimus ad domum S.
fol.4z.Columpra Paſebalis debet ab ipfo Cuſtode cerà te Vincentii , ficut fecerunt gentes noſtre ex toto , in heb
gi fuis fumptibus fufficienter honeſte . domada duas Cómatas falis e neceſaria ligna .
I COLVOKERLIA,COLVOKERLI . Vide Kolve COMATI . Vide Comitus poft Comes 2 .
Kertid . COMATIO.Leges Henrici I.Regis Angliæ.Si quis
+ COLURNUS,ex Corylo arbore.Gloffæ Græco-Lat. Dominam ſuumoccidat , ſicapiatur, nullo modo ſe redi
Kpæve's, di pov, Colurnum .Cornus: 197 TONDO", Avelumat, fed de ejus Comatione vel ejus cautione, velita pri
Tanam , corylum . Aset Toxdpuivov,rxpévivov , Colúrnum . mo ſeverdgentium animadverſione damnetur.jo . Id eſt,

Papras: Colurnasde corylo,ficut Quercusde quercu.Vox ni fallor, comaabfciffione, feu decalvatione.

Latinis nota.Cölurna vafa ,apud Metellum in Quirina COMATORES , dicuntur argenti tonfores , quide
libus pag.153. Columna virga,apud Henricum Monach . fordida malo lucidum comânt argentum. Ugutio .
de Miraculis S.Germani Aatifiodor.c.7.Fridegodus in COMBA, Locus declivis . Vide Cumba .
Vita ſancti Wilfridi c.15 . COMBARO , Dominatus particeps , Par, Compar ,
Theofopbo fpiransanimocognata ſynergus vel Bato ,deque ac alii, Gallis Conſeigneur.W.Thorn.in
Oppida diffufo HRipis amplificare Colurno. Chron.ann. 1270. Dominus Abbas eft Combaro de Sanda
Ebrardus Becunienſis in Græcifnio cap. 25 . wico, do Par eorum .
Populnus, quernus, ficulnus, tolle Colørnus, c. T COMBELLI . Vide Combri .
COLUS. Color. PapiasMS. COMBENNIRE, Benna ,ſeu vehiculo cotpor:
I COLUSUS . Vide Colloſus . tare , Cloff. Lat. Gr.Combennit, sou Bt .Vide Benna.
COLYMBUS, ex Græco K594413's, Natatio . Gloflie COMBENNONES , in eadem benna fedentes ; apud
[lid. Colymbus,locus ubi veſte mundantur.Ugutioni.Est Feltum in Benna .
herba creſcens in aqua, vel tirſus virens, vel aque du &tus, 9 COMBERE, & bene conjecto , pro Cambire, Pér:
fcilicet locus per quem difcurrit aqua . Papias: Columbus. mutare, mucuum reddere.Pa& tum Gregorii Ducis Nea
ubimundanturveſtimenta , vel aquarum influens locus , polis, & c.cum PP. Beneventi Landulfo I.&c.apud Mu
Paſſio B.Thomæ apud Orderic. Vital.lib.z.Fecit Colim- ratorium Scriptorum Italic.to.2.p. 341.col.2. Et fi pars
bos Olacus aquarum influentes . Prudentius de fonte : noftra terras illas poſſederit per ipfas cãr,du anflores non
Nunc pretroſa venit per marmord,lubricatq;clivum paruerit, & aliquid nos a parte veſtra exinde quefierint,
Donec virenti fluttusColombo Comberemus parti veſtre car ipfa ,cum ſex hominibus no
Lampridius in Heliogabalo : Marina aqua Calymhos ftris, quales vos nobis quæfieritis : & ipſas terras babea
exbibuit . mus abſque omni intentione .
I COLYPHIA . Vide Colifarius. COMBIBIOSUS, Qui frequenter bibit, Ugationi.
COLISEUS. Vide Coliſeum . COMBINÆ , Aitai , Duplomata ,Tractoriæ quæ
COMA,COMAM DEPONERE . Vide Capilli. dabancur curfu publico utentibus , [ ad combinanda pu
COMA EQUI , pro Juba, in Lęge Wiligoth . lib. 8. tit. blica animalia & curfum ufurpandum . Gloff. Baſilica :
4.9.3. Si quis alienicaballi Comam turpšverit, aut cau Tper Tepóc ,xénsuris EnépXX, xj xou3iva , i toi ovvf zltd #spi
dam curtaverit . Töy Apoieiranv Cévr . ] Vide Caſaubonum & Salmaſium
COMAS MITTERE, Capillos nutriré . Capitula ad Hiſtor. Auguſtam , Meurſii Gloffar.in xou3ive , &
Gener. MSS . S.Victoris Malil.Conas non mittant, fed Philippum Priorium in Differtat. dé Litteris num . to .
ftatim coronas vadant, ( Kongevoy pég , Combinæ ſcriptor apud Continuaco
I COMAj tis . Vide Conima . rem Theophanis lib. 4. num. 36. Vide Gloffar. mediæ
COMACINUS, & Magiſter Comacinus , vel Comma- Græcitatis . ]
cinus, in Lege Longob.l.1. tit.y.9.9. & 10. videtur ap COMBINALE . Habetur liber olim editus hoc ti

pellari qui vulgo Macio ,Gallis Maçon, unde forte vo- tulo : Incipit partionale Grammaticæ juventn ,vitrates
cabuli origo. Hoc loco Comdcini vocem à foco effi &tam Donati junioris Jimul & regularum breviter complectens.
tradit Gloilarium apud Lindenbrogium , à Comacina In fine hæc leguntur : Explicit Pariionale Grammatic
forte infula in Romanula , ubi Longobardorum ævo pe- cé ; & dicitur Partionale,quafi de partibus orationum
riti architecti fuerint . juvenes primordialiter a gens . Seqäitur Combinale ejaf
!
À COMANDA, COMANDIA. Vide in Commenda . dem . In fine: Explicit Combinale Grammatica jave
( COMANDISIA . Vide Commendiſia . num , * diciturCombinale , quafi de combinatione di
À COMANS, à Comare , Coma veſtire: quo fenfu dionum fub forma congruitatis .
hoc verbum ufurpavit Tacitus Germ . 1.18.c.3. Munera COMBINARE, Conjungert, innecteré , copulare,
guibus nova nupta Comatur . Vita S.Viventii tom.i.ss. Gufudlev Gloff. Lat.Græc. Combinat ; Zegvet , dures
Januar.pag.806. n . Ir. Inimici etenim ut viderunteos fic wte . Gloffar :Græc. Lat.Ssuvila, Combino . Crves ** T *

1
 COM
73.9
lúc, Combinatio. S. Eulogius lib. 1. Memorial. SS cap.8.
Ego ille peccator, ego dives iniquitatum , qui à principio
martyrii ſui ejus amicitia fruitus fum , Combinatus ma-
nibus meis cicatrices reverentilimi o delicati illius ver-
ticis attreétavi, &c. Item lib. 3. c. 10, Ipſum denuo arbi
trum ,quare ſe talibus facrilegiis Combinaret,blandis ad-
modum verbis hortatur.Philippus Eyſtetenfis in Vita S.
Willibaldi cap. 21. Et fic Deus neceſſitatem ac bonam vo-
luntatem pro varietate negotiorum Combinans,& c.Com .
binata dile &tio, apud Petrum Blefenfem Epift. 5o . Oc-
currit apud S. Hilarium in Pſalm . 140. Paulinum No-
lanum Epiſt. 5. & in Conſtit. Sicul. lib.1. t . 59.9 . 2. ( in
Proceſſu de virtutibus & miraculis venerab. Mariæ de
Malliaco tom.3.SS.Martii pag.751 . ] Vide Conternare,
& Glo .Meurliiin K 13:vejar,(necnon Gloſſar. medię
Gracit . ]
COMBINARI ,Matrimonio jungi.Hugo Archiepiſco
pus Rotomag.lib. 3.de Hæretic . cap. 4. Proinde fi fuerit
accuſarum , ő ordine judiciario comprobatum ; quod in
lineaconſanguinitatis ſeptimo gradu vel infra fuerint
Combinati , oportet eos auctoritate Apoftolice ſedis ab
invicem feparari .
I COMBINATIO , Conjun &tio ,compago. Janſſonius in
Audario Gloffarum Ilid. In Capitulo GeneraliOrdin.
Prædicatorum ann . 1289. apud Marten. tom . 4. Anecd.
col . 1831. Combinatio fratrum ea dicitur , qua Frater
cum alio jungitur ad egrediendum è Convencu , ibique
diſtricte prohibetur , ne fe feparent Fratres Combinati .
9 COMBITUMINARE , Bitumiæ conjungere
Gausberti Abb. Præfatio ad Vitani SS. Cypriani & Sa
bini Martyrum tom ... Anecdot.Marten.col.151.Eccle .
fiaſticæ ſcientiædo &trinis ad purum elimatis, mibique cae
ritatis glutineCombituminatis Bofoni carili.no necne
Friderico placidiſſimo Gausbertus Abbatum omnium ſto-
lidilimus gaudium Domini fine fine manfurum .
COMBLESGATUS,Cumulatus,Gall. Comblè ,
Charta Radulfi LeBouchier ex Parvo Chartulario Ge-
meticenfi : Dobet dicto Eleemofynario oto bozſellos ave
ne Combleſgatæ , dempto ultimo boefſella raeſgate.
I COM LUS,Cumulus,Gall.Comble. Litteræ Of-
ficialis Remenfis ann.1238.ex Tabulario Compendien-
fi: Producentis fextariis bladi perfolvendis , ſcilicet bla
do ad raſum O avena ad Camblum . Adjetive fumitur
in Chartulario Camalarienſis Monaſterii Dicc . Anic.
Rodavus Bellomontis dedit unan menfuram filiginis
omblam O Calcatam; Gall . Camblèe O foulèe .
COMBONA, Terminus,limes.Charta Ordonii Res .
gis Navarræ æræ 950. apud Antoniun de repez tom. 4.
Chronic. Ordin . S. Benedicti pag . 435. Cum omnibus
ſuis bonis , & * cum fuo ftario integro, o cum ſua Combo-
nas integras, quæ funt inter ambasipfas Ecclefias, & *c.
Vide Bonna 2 .
COMBRA , Agger in fluviis ad piſces capiendos
exſtructus. Locus eft in Braca . Vide Combri .
COMBRI, CUMBRI. Geſta Regum Francor . cap.
25. & Chronicon Ademari Caban. pag. 152. In ſylvam
confugit in Arelauno,fecitque Conabros,tatam ſpem ſuam
in Dei pietate transfundens.[ Hinc emendandum Chro-
nicon Turonenfe apud Marten.com . S. Ampliſl. Col-
lect.col.934 . In ſylvam fugit in Arelauna , fecitque
Canabros , ſpem ponens in Domino ; Legendum enim
Arelano . I Gregorius Turonenf. lib . 3. Hift.cap. 28.
rem eamdem narrans: Et concides magnas in filvis il- .
lis fecit , totamque ; pem fuam in Dei pietatem transfun-,
dens. Unde conficitur , Combros his locis uſurpari pro
lignis & arboribus excilis , quibus viæ impediuntur
unde vox noftris nota Encombrer , pro impedire ,viam
obcludere . Sei & pro quibufvis arboribus exciſis, at- ' à marito Coppignerantur , ) diſtrahuntur, aut alienan
que iisquæ ad exclufas in aquis defiguntur , ad vivaria tur . Primun Regeſtum Joannis de S. Juſto in Camera
in iis conficienda , ufurpat Tabularium Vindocinenfe Computor. Parif. Inter Scaccaria Norman . De marita
COM 740
Ch. 231. Apud Curcellos una maſura cum plexitio , door
Cumbris, quæ funtin flumine Ledi. Charta Guillelmi de
Rupibus Serieſcalli Andegav. ann.1219.apud Sammar
thanos in Abbat. Boniloci: Item duo molendina in Lido
apud Pontem de Curia Hamonis , cum piſcariis do Com
bris , &c. Tabular. Dunenſe Ch. 35. Quatuor arpen
nium pratorum , *Combrorum in aqua Ledo conſiſtens
tium , Charta Thoſſiacenſis ann. 1404. Tenet quinque
Combrosſeu plateam in qua poſſunt fieriquinque boni
Combri in riparia Calaronæ juxta Combrosfeu aquas pi-,
ſcarias Petri Peliſon , Altera Charca Thoſliac. ann .
1520. Quoddam Combrum vel plateam unius Combri fi
tum in riparia Calaronæ . ] Vide Conciſa : Alia Ricar
di Regis Angl.in Regeſto Philippi Aug. Herouvallia
no fol. 89. In aquis quæ funt infra pontem habet Comes
Combroso non Archiepiſcopus . Vide Ramata .
COMBELLI, Parvæ concædes , Hadriano Valeſio
in ſua Galliarum Notitia p.415 . ubi conjectat vicum
Combellos vulgo Combeaux , aut Combaux, in Briegio
non proculMatronapolicum , ab hujuſmodi Combellis ,
feu concædibus nomen accepille .
" INCUMBRARE, Impedire,quaſi Combros opponere :
Incumbramentum , impedimentum ,voces practicorum ,
apud Bractonum lib.4. tr.2.cap.6, lib 5.tr.4.c.9 .I. 14.
& in Fleta lib.5.cap. 19. Vide Raftallum verbo , Quan
re Incumbravit.Ingombrare Itali , Encombrer noftri di
cunt . Ingomberare,in Vita S. Zicæ Virg. Lucenſis num .
35. Le Roman de Roncevaux MS.
Etlitraitres le vait contreratendant,
Par quoi le fait, c'eſt ſes Encombremens.
Charta Libertatum Pontallerii ann . 1157. apud Perar
dum : Et ſeaucuns de mes homs de cels leus, ou ces choſes
eſtoient priſes , ne Encombrées , pourma dete cogneue , ge
lou dois par mon ſerementdelivrer. Viri dosti a Germa
nico Kömmer, feu Komber , quod inquietudinem , æru
mnam , aflictionem ſignificat, vocem deducunt. Sed po
tius videtur à Combris etymon arcefréndum ; [ Combrus
autem pro Cumulus dictum probabiliter conjiciunt vir
ri quidam eruditi. Vide Menagium in voce Encombrer .]
Ita Decombrer, eſt impedimentum auferre. Le Roman
du Chevalier au Bariſel MS..
Et Diex tout maintenant i euvre ,
Qui font cuer Deſcombre , & deſcuevre.
Sgombrare, Diſgombrare, Itali hac notione dicunt .
I INCUMBRARE , Oppignerare , Gall. Hypothequer,
Eugager, Incumbres , Hypothecæ , res oppigneratæ
Gall . Hypotheques , Engagemens: Charca Raymundi
Vicecomitis Biterr. ann . 1970. Marcæ Hiſpan. col.
1157. Conveniunt namque eis prædiétis jam di &ti Viceco
mes « Vicecamitiſa, ut ipſas Abbatias ... cum illarum
pertinentiis ... non vendant, neque alienent, nec Incom
brent, neque donentalicuibomini ... exceptis ipfis In
combres, vel donationibus, quæ erant fačte in predictis
Abbatiis, & * excepioipfo feguio, qui per predictos Incom
bres, vel donationes , advenerit per directum ad ipfos fuc
cėſſores de ipfos tenentes jam dictas donationes ; ſed ita
maneant iple Abbatie, exceptis prediétis Incombres ego
eorum ſeguio præfcripta, ſicut conſiſtebant ipfa die
quando, a co
( INCOMBRIUM , Eadem notione . Donatio Petri
Comitis Biterr. arı. 1054.Neque Epiſcopus, neque Ca
nonicus , nec ullus Clericus non audeat aliquid diſrum
pere vel tollere de omni præfcripto honore de ipfa canonica
vel communia S. Nazariineque per fervum neque per a
lodem ,neque perpignora, neque per vicariam , nequeper
ullum Incombrium .
ENCOMBRATUM MARITACIUM , cum bona uxoris
gie
 741 COM
zio Escombrsto bæredes mariti qui Encombravit mari
ragium uxoris fue , reevi&ta à poffidente, tenetur ei red-
dere pretium .Infra : Mulier que poſt mortem marita
gium Encombravit, agit contra poſſidentem ,poftea fa-
cis pacem , itaquedat ei to.libras conſanguines mulie-
ris voluntretrabere veniam iftam : queritor an poffint;
Reſponderur quod non . ( Scacarium S.Michaelisapud
Faleſiam an.i211. apud D.BrajfeldeFeudorum uſu co.
2.pag.932.Judicatum eft quod pæeriinfra ætatem non ref-
pondebunt de maritagio Enconbrato per venditionem pas
sris fui . ] Vetus Conſuetudo Normanniæ MS. 2. part.
cap . 43. L'en di que home Encombre le mariage ſa femme,
quand il fet en quelque maniere que se foit,'que ele en ſoit
deſaiſie. Ubi editio Latina habet maritagiam impedi-
tum . Vide novam Conſuetud. art.3 . Ita etiam in Char
ra an : 1294. in Regeſto PhilippiPulcri incipiente ann .
1299. fol. 2. Non veniet , nec venire aliquatenus attenta-
bit, ratione dotis , donationis propter nuptias , maritagii
Impediti , aut alia ratione quacumque, &C.
I COMBURGENSIS, Qui ex eodem Burgo , feu
villa eft,Concivis, Gall. Concitoien . Occurritin Con-
fuetud. Brageriaci art. 1. num . 2. in Codicillo Frederi-
ci:Imper. ann.1156.apud Ludewig. tom.2.Reliq. MSS.
pag.194 . & apud Rymerum tom. 3. pag.766.col.1.Vide
Burgenfis.
T COMBURIUM , Combuſtio ,Gall.Brulure.Con-
ventus Epifc. apud Gerundam an . 1197.00.3.Conc. Hif-
pan. p.401.col. 1. Idque ſub pana confiſcationis bonorum
W Comburii corporum .
91. COMBUSTIO , Turbæ ,diſſenſio ,Gallis eciam
Combuſtion . Sebaſtian. Peruſinus in Vita S. Columbæ
Reatinæ tom.s.Maii p.369.Fuerat quondam populus ip-
fein m . gna Combuſtione ,eo quod ( mulci urbe ) pulſieg
ésules. Leander timorem & formidinem interpretatur ,
minus reéte, ut arbitror .
2. COMBUSTIO , Stigma, cum rei facies ferro ca-
lido nocacur. Burchardus Ěpiſcopus Vormacienſis in
Lege Familia : Conftituimus ut ei tollantur corium do
capilli , in utraque maxillo ferro ad bocfa&to Combu-
natur,ey Weregeldum reddat, % 6. Corium de capillos a-
mittant finoCombuſtione R
. urfum : Corium capillos
imittant, ſupradictam Combuſtionem patiantur. Oc-
currit ibi præterea femel ac iterum . Vide Arfura .
COMBUSTURA, Uftura, Gallis Bruslure. Apitius
ks.de Reculin.c.5 .In alterum cacabum transferesne fun
dum contingat, ad evitandam Combuftaram .
COMDATUM . Itinerar. Willebrandi de Olden-
borg.de monte cui inſtitit olim caftrum Margach in
Syria : Qui in pede latiffimus, & paulatim in alium con
fcendens , annuatim largequingenta plauſtra Comdati
novem fuis dominis miniftrat,
I COMDORII, Iidem qui infra Comitores. Teftam .
Jacobi Regis Aragon. tom.9. Spicil. Acher. pag.200.Et
cum Comitibus, Dice Comitibus,Comdoris,Vaſvefforibus
aliis Militibus, civibus c .
I COMEA , Vetus Formula cellionis apud Baluz.
com . 6. Miſcell. pag. 555. Pro benevolentia vel fervitiæ
sua, quæ circa nos ompendis,fed in Comea facere non de-
fimis, propterea cedimus tibi , & c. Ubi aliæ formulz
habent, quotidie.
1 9 COMECIA, Comitacus. Vide Comitia .
I COMEDENTARIUS , fic à Comedere dicitur Com
mendatarius ab Auctore Hieratii Juris Pontificii pag
.
34. Conceffa funtCommenda militibus , qui de Religione
Chriftiana bene meriti erant : & fic per abufum veteri
quodam errore noviprodieruntComedentarii, qui viden-
turin ſpiritualibus as inxcciona laxuriente veſte, *t
facilius in Ecdefiereditibusſaginentur,
I COMEDATARIUS, Eadem notione. Menotus Ser:
mon . Quadrageſimal. fol. 100. verfo col. 2. Secundo erit
COM
742
Prior, Abbas Commendatarius , eo potius Comedeta
rius, quia omnia comedit .
COMEDUM . Conſtitutio LeduiniAbb. S. Ve
daſti de Placito generaliann . 1020.com.2. Ampliß.Col
lect.col. 3 82. B.C.Si uxorem ex lege ſua acceperit,quin
que folidos deComedo ,id eft licentia v
, ir O femins da-.
bit ... bomafi mortuus fuerit, quinque folidos de manu,
mortua dabit , quia prolem fuam in hereditatem dimittit.
Debis quoque quinque folidos tam de Comedo, quam de
mortua manu , decimum denarium Major Placiti habe
bit . Vide Comiatus :
COMENDA . Vide Commenda .
COMENDATITIÆ CONSUETUDINES . Vido
Commendatitiæ , & c.
I COMENTARIENSIS , pro Commentarienfis ,
Cultos carceris, in Conftitutione Ludovici Regis Jeru
falem & Siciliæ an . 1352. è MS. D. Brunet fol. 98.Care
cerarii feu Comentarienfes , & c.
1. COMES, LIBER COMITis . Papias.: Comes: 20 :
catur ab Ecclefiafticis congregatio celeſtium lectionum
Quibus verbis innuitur Lectionarius,quem à ſanctoHie
ronymo ferunt compoſitum , qui Comitem eum inſcri
pſerit, ut oblervavit Pamelius in Epiſt. ad Microlo..
gum . Verum liquem nuper edidit vir doctiffimus D.
Lucas Acherius com . 13. Spicilegii pag. 253. Prologus
ad Conftantium in eumdem librum , revera eſt Hiero
nymi, longe ante eum id nominis obtinuerat , quod ex
illius inicio colligere eſt , unde quæ de eo habec Papias
excerpferat: Quamquam licenter adfumatur in operecona
gregatio cæleftium bestionam , et ipfum apuſculum ab Ec
clefiafticis viris Cores quidem ſoleat appellari,& c. Ut
cumque ſit de Prologi auctore, conſtat eam Lectionario
indicam ac recepcam nomenclaturam an.471. ex Char.
ta Donacionis Eccleliæ Cornutianæ hoc anno fcripta ,
& edica à Suareſio : Item Codices , Evangelia 4. Apo
ftolum , Pfalteriun Comitom . Unde liquet nonen
claturam iſtam peranciquam effe . (Gregorius Mona
chus in Chronico Farfenſi, apud Murator. tom .2.part.
2.col. 468. Item : pro unolibro, quiappellaturConaes
valente folidos 30. ] Liber Comitis dicitur apud Berno
nem Augienfem cap. 4. & in Vita S. Felicis Archiep.
Trevir. n. 8. Quidam ſic appellatum volunt quod Ec
cleſiaſtici eum utComitem femper habere debeant, ut
loquitur Phocas Grammaticus :
Telonginqua petens Comisem ſibi ferreviator
Ne dabitet; parvo pondere multa vebis !.
Ita Paulus Ægineta in Præfat. To's ourTimes OUVEXSweets
ejufmodi libros vocat.Alii quod ad Comitem ſcripcusdi
catur in antiquioribus MSS. in aliis liber Comiti inſcri
bacur . In Chartis aliquoc Hifpanicis fere femper Co
micus & Commicus, pro Comitus appellatur , apud An
ton . de repez in Chronico Ord. S. Benedicti. Charta
Ordonii Regis Navarræ æræ 936.com . 2. pag. 19. Ap
pendic. Libros Ecclefiafticos , Pſalterium ,Comicum ,An
tipbonarium , Manualium , Orationum , Palionum , Ser
monum , Precum , O Horarum , & c. Ita in alia ejuſdem
Regis com . 3.
pag: 20.Appendicis, in Chatta Genna
dii Epiſcopi Aſtorienfis æræ 953. com . 4. ( unde corri
gendum eft mendum , qnod irrepfe co.3. Concil. Hiſp.
pag. 173.col. 2.ubi perperam legitur, Liber Cominis ,' )
in Rudelindi Epiſcopi Dumienfis æræ 930. tom . 4. in a
lia æræ ro6o . co . S.P.435.
Servatur in Bibliotheca Ecclefiæ Bellovacenfis Co
dex Evangeliorum MS.noni ſæculi, quibusfubditus le
gitur Comes, hocce ticulo : In Chrifti nomine anni cir
cubiliber Comitis incipit auétus in Tbeotincho indigno
Presbytero, rogatu viri venerabilis Heshiardi Comitis
Ambianenfis : Ita tamen ut fancta Evangeliftarum di
8a , necnon Apoſtolorum Prophetarum immota at
que inconcufa fervarentur,& c.Qui quidem Hechiardus
forte
 COM COM
743 744
forte is fuit qui Echardus appellatur in Proclamatione vacant ,interfecerit: Fortunatus l.4. de Vita S.Marti
CaroliCalviadverſus Wenilonem Archiepifcopum Se- ni , de Avitiano Comite Turonenſi :
nonenſem in Synodo apudSaponarias an . 855. Miſſuſ Judicis inde fericonjux ægra Avitiani:
que ejuſdem Regis fuiffe dicitur in Append. Capitul. Infra :
Reg. Francorum . Occurrit etiam neſcio quis Eccar Territus binc Judex , & C.
dus Comes , in veteri Charta an. 840. apud Perardum Supra :
pag . 22. quem eumdem effe cum Hechiardo exiſtimac Moribus attimidus Comes Avitianus agebat .
vir doctiffimus , à quo editus nuper hic liber Comitis : Idem l.io. Poem.25 . ad Galactorium Comitem :
verum is potius fuerit Eckeardus qui in eo prælio ,quodi Judicio Regis valuifti creſcere Judex .
actum eft an .844. in pago Inculiſmenli inter Pipinum Auſpicius Epiſcopus Tullenfis ad Arbogaſtem Comi
filium Pipini quondam Regis, & exercitum Caroli , . tem Trevirorum : Tu autem vir eximie , Judex multo
cum filiis duobus vitam amifit , uti narrant Annales rum providus .. [ Vide Gregorium Mag . lib. 4. Dialog.
rum providus
Francorum Bertiniani . Lectionarium porro longe an- cap. 27. lib. 7. Epiſt. 3. novæ Edit. Concil. Narbon . an .
tea Caroli Magni cura , & mandato emendarat Paulus 589.can.4. &c. )
Diaconus Aquileienſis, ut in v . Lectio & Lectionarius COMITES PROVINCIALES , Quiin provincias ad eas
attigimus . Sed & Alcuinus, eodem Auguſto præci- regendas delegantur , in Capitul. 1. Caroli Magni an .
piente , ut obſervatum à viro doctiſſimo Jo. Mabillo 802 cap. 1. Ita uſurpant paſſim Scriptores , Senator lib.
nio tom .5. Vitar.SS. Ordinis ſancti Benedi&ti p. 767. 6. Epiſt.22. & feq . Greg. Turon. lib.6 . Hitt. c.8.22.1.7 .
Vide Cardin . Bona l.2. Rerum Liturgic.cap.6.& infra 1.10.0.15 .& 42.idem de Vitis Patr.c.8.LexRipuar.tit.33.
in Lectionarius , Chron .Moiſſiacenfe an.815.Concil.Cabilonenfe II.can .
2. COMES , COMITES, à comitando primum di&ti 21.Aſerus de Ælfridi rebus geſt.p.21. & c.Exſtat formula
aulæ Romanæ ac Imperatorii Palatii Proceres , quod inftitutionis ejuſmodi Comitis in Charta Caroli Mag.
ii Principem ſectarentur , ejuſque lateri adhærerent apud Meibomium ad Witikindi lib.z. Quapropter in
1eu domi maneret , feu in expeditionem proficiſcere- illa parte Saxonie Trutmannum virum illuftrem ibidens
tur . Spartianus in Hadriano : Cum judicaret, in con Comitem ordinavimus, ut refideat in curte ad campos
filio babuit non amicos ſuos & Comites folum , ſed Jure: in mallo publico , ad univerſorum cauſas audiendas, vel
conſultos, & c. Hinc Comites Imperatorum , vel Augu- recta judicia terminanda: iiſq ; advocatum omnium Presa
Storum , in veteribusInſcriptionibus paflim Romæ: Ne- byterorum in tota Saxonia fideliteragat, ſuperque Vica
cellarius Augg. Comes per omnes expeditiones eorum . rios & Scabinos quos ſe babet , diligenter inquirat ,

Alia: ComesDivi Theodori.Aug.in omnibus bellis atque qiimadvertatut officia ſua ſedulo peragant:tanden iden
victoriis . Ita in InſcriptioneGræca quæ Ravennæ ex Comes omnia ſuafibi fingulariter à nobis præfcripta toto
ftat , Iradu @ Tv Basis wróci urayo dicitur . Gloff. conatu ac viribus perficiat , Oʻc.Adde Alcuinum Epiſt.
Lat.Græc. Comes, oursPetiátus. S. Ambroſius in Con- 35. Ut autem illi mallis , ſeu judiciis publicis præſedes
cione in obitu Valentiniani: Cæpit ita frequentare je- rint, docent Judicata & Notitiæ veteres, in Chroni
junium , ut plerumque ipſe impranſus convivium folen- co fan & ti Benigni & Beſuenfi non femel , & apud Pe.
ne ſuis Comitibus exhiberet. Infra : Ecce refcriptum ac rardum in Burgundicis pag. 34. 35. 147. 149. præterea
cipio , ut ſinemora pergendum putarem , eo quod vadem Vita S. Walarici Abbat. Baudemundus in Vita S. A
fidei tuæ habere me apud Comitem tuum velles. Idem mandin. 13. Charta LudoviciPii pro Hiſpanis tom 24
Serm . 26. Sapiens vir religioſus Comes, qui quantum Hiſt. Franc. p. 321. & c.
in bello Imperatori militat, ... ſapiens inquam , qui ficut Neque Comites Judicum duntaxat obiere officium
Comes Imperatoris eft, ita & Comes Chriſtieſſe deſide- fed & populares fuos in prælia , & caftra eduxerunt: ac
rat. Adde Epiſt. 15. & lib . 14.Cod. Theod. de Accuſat. . demum, qui à Principe pro libito creabantur , inclinan
Tillemontius horumce Comitum originem re te Caroli Magniprincipatu ,ad hæredes dignitates fuas
fert ad ultima Auguſti tempora , quibus hic Imperator tranftulerunt, Regum ipſorum nutu , vel potius im
· Senatores aliquot elegit, ut domeiticum quemdam Se- potentia , cum eo ulque poft Normannorum incurſus mi
narum haberet , cujusconfiliis uteretur . Hi Senatores Principum poteſtate, Comitum creviſſet au
imminuta Princi
Ceſaris Comites appellati . Ci.Scriptorem conſule tom . &toritas, ut ægre ab iis quibus præfuerant præfe &turis
1.Imperat.pag.98 . & 762. tom . 3. pag. 389. & tom. 4. amoveripoffentfilii ac hæredes . Quod cum primum fub
pag . 285 . Carolo C.obtinuille oſtendunt illiusCapitularia tit.43 .
Poftea cum ex eorum numero adſumerentur qui ad fub finem cap. 3. Si Comes de iſto regno obierit, cujus fi
provincias regendas mittebantur , Comites illi, non lius nobiſcum fit,filius noſter cum cæteris fidelibus noſtris
amplius Principis à quo aberant, fed Provinciæ dice- ordinet de his qui eidem Comiti plusfamiliares & propin
bantur , quam ipli cum Comitiva dignitate guberna- quiores fuerint, qui cum miniſterialibus ipſius Comita
bant . Ita etiam quiſacri Palatii miniiteriis ac officiis tus , & cum Epiſcopo in cujus parochia fuerit ipſe Co.
præficiebantur , corumdem minifteriorum ac officio-, mitatus , ipſum Comitatum prævideat , uſque dum non
rum Comises dicti, ut ex infra obſervandis conſtat bis renuntietur , ut filium illius qui nobiſcum erit, de bo
Papias: Comes ,fociusà comitando di &tus vel à commean- noribus illius konoremus . Si autem filium parvulum haq
do, ſeu à comeatis, quod in ufu non eft : unde Conſules buerit , cum miniſterialibus ipſiusComitatus @ Epiſco
RomaniComites difti funt, quia ſemper duo erant. Inde po in cujus parochia conſiſtit , eumdem Comitatum pre
ctiamex ea conſuetudine unius cujuſque Comitatus pro- videat , donec ad noftram notitiam perveniat. Sivero fi
viſor adbuc Comes vocatur, quamvis nonniſi unus fit. Vi- , lium non habuerit, filius noſter cum ceteris fidelibus no
de Salmafium ad Spartianum p.47.48 . Stris ordinet, qui cum miniſterialibus ipfius Comitatus ,
Comes, Judex civitatis, ac pagicircumjacentis . Ita & Epiſcopoproprio ipſum Comitatum prævideat donec
appellabant noſtri Prefectos majorum civitatum : quam julio noſtra inde fiat . E pro hoc ille non irafcaturquiil
vocem à Romanis hauliffe exiſtiinant plerique, alii à lum Comitatum previderit ,fi eundem Comitatum alte- .
Comitibus Germanicis, de quibus Cælar & Tacitus , ucri cui nobis placueritdederimus, quam illi qui eam ha
Cluverius l . s . Germaniæ antiq.cap. 48. Chriſtoph.Be- &tenusprevidit. Et cap. 10. Sialiquis ex fidelibus no
Toldus in Diifertat,de Comitibus, & Rulandus in Tra- ftris perobitum noſtrum Dei & noftro amore compun &tus,
état. de Commiffar. part . 2. lib.s. cap. 4. num. 26. Lex fæculo renuntiare voluerit, filium vel talem propin
Kipuar. tic 55 . Siquis judicem fiſcalem ,quem Comitem quum habuerit qui reipublicæ prodejevoluerit, juos bo-.
ñores,
 745 COM
nores, prout melius voluerit , ei valeat placitare. Simi-
lia habentur c.9.Ex quibus patet non temere ademptas
dignitates liberis ac propinquioribus Comitum hæredi-
bus; ad quos , interveniente tamen Reguni conceſſu
plerumque tranſmittebantur. Atque inde primam hæ
reditariorum in Francia principatuum fluxiffe conftat
originem , qui ſub ſecundæ Regum ftirpis exicum
proſtrata fere ac dilapſa Regia auétoritate , agnoſci
cæpere .
Comes, apud Burgundos, nullus vocabatur , nifi is
qui Ducis honorers pollidebat, inquit Ditmarus l.7.p.92.
Eadem habentur in Chronico Magdeburgenſi MS . ex
Bibl. S.Germani Parif. an . 1014 .
COMITES promiſcue ac Duces ſeſe inſcripſiſſe Ar-
moricæ Principes palam eſt, ut & interdum Norman-
niæ Dynaſtas . [ De primis conſule D. Bruſel tom . 1 .
de Feudorum uſu pag. 138. & 139. ) de proſtremis vero
vide Hugonem Flaviniacenfem in Chronico pag . 184.
186. 191. Ordericum Vitalem , & Ademarum non uno
loco ; Glabrum Rodulfum lib. 2. cap. 8. Gaufredum
Malaterram lib. 1. cap. 40. Chronicon Fontanellenfe
in Appendice cap. 3. Anonymum de Miracul. S. Fi-
dis cap. 14. Adanium Bremenſem cap.yt. Guibertum
1.1 . de'Pignorib .Sanctor.cap 4.S... Translat.S. Sulpi-
tii apud Bollandum tom. 2. p. 788. Miræum l.1 . Diplo-
mat. Belgic. cap 29.1.2 . cap. 29. Chron. Rotomag. an.
1025. 1033. Heneræum in Auguſta Viromand.an.1015.
Spicilegium Acherian . tom . 2. pag . 671. 673. Hiſtor.
Monmorenciacam pag. 13. [ Anecdota Marten . tom . I.
col. 154. ] & c.
COMITUM etiam nomen interdum attributum legi-
cur AdvocatisEccleſiarum Cathedralium , quod potif-
fimum eruitur ex Charta Udonis Epiſcopi Tullenfisan .
106. apud Hieronymum Vignerium in Familia Alfa
tica p.127. ex qua omnino docemur hoſce Comites vaf-
fallos fuiſſe Epiſcoporum , ab iis infticutos & depoſitos,
& Advocatorum officio functos . Ejuſmodi fuere Co
mites Cameracenſes, & Virdunenfes , quarum civita
tum Epiſcopis ab Imperatoribus data eſt facultas eli-
gendi Comitem , abſque bærediturio jure, ut eſt în Char-
la Virdunenſi, ſeu eligendiComitem nude , uc in Char-
ta Henrici Imper. pro Erwino Epiſc. Camerac . an .
1007. apud Colvenerium in Notis ad Baldricum . Ne-
que ,opinor,alii fuere Comites qui ratione Comitatuum
ſuorum Eccleſiarum , & Epifcoporum erant vaſſalli, de
quibus alias .
COMITES, Centuriones , qui centuriis & turmis mi
litaribus præerant in exercitu ,dieti apud Græcos recen
tiores . Conſtantinus Porphyrogenit. l. 1. de Them.c.
1. Korintas, te's vorspeingo's . Leo in Tact.cap. 3. 8.10.K :-
μηςδε 5'ςιν ο τεε'νος ταγματα » , ήτοι βανδιαφηγέμενο- . Ι
dem : Oi routes ,mourostãy asyouévov Bavdwv d'p xortes .
Idem Conſtantinus in Tactic. p.9.Opioneixasov Táyice
διον βάνθοσέχειν και κόμηταέχειν φρόνιμον και ανδρείον , δυνά-
μενον πολεμάν μετα της βίας χωρος .
COMES, COMITUS, Italis Comito ,Quel che nelle ga
lee commanda alla ciurma , Gallis Comite , Quiturmis
ac copiis militaribus in navigiis præeſt . Leges Alfon-
ſinæ part.z.tit.34. lege 4. Comitres fon llamados otra ma
nera, queſon cabdellos de mar , foel Almirante , calli
cada uno dellos , ha poder de acabdellar bien los de ſuna.
vio . Otroſ pueden Judgar las contiendas que naſcieren
entre ellos, Oʻc. Acta Alexandri III . PP.Comites Galean
rum cum pecunia quam ferebant , ad veftigia Præfulis
acceſſerunt . Pactuminitum inter Michaelem Palæo-
log. Imperat.CP. & Genuenſes an . 1261. in Probatio-
nibus Hiſtoriæ noſtræ Gallobyzant. pag. 12. Comites u-
niuſcujuſque Galea. Perpera 6. & dimidium . Infra :
Teneantur Admiratus , Comites O Naucleri diftarum
Tom. II .
COM 746
Galearum , & c. Eadem notione rius's apud Græcos OC
currit non ſemel.Nicetas in Iſaacio lib.i.c.6.0 : 6 3201
nira sóns réuertes. Vide Leonem in Naumachicis,Annam
Comnenam p . 336. & alios à Rigaltio & Meurſio cita
tos . A: ÚT ! P26 xolai , apud eumden Annam p. 290. qui
poſt Prococomitem erat : Apostóropias vero Amiralio
Tuberat,
COMITUS,Eadem notione.Sanur.l.2. part.4.c.19.Co
miti & Naucleri in magno numero neceſarii ſunt haben .
di. Cap.20.Indiget quelibet Galegrum uno Comito .Hinc
emendandus Petrus de Vineis lib . 5. Epiſt. 78 Comati
quarumdam galearum . Legendum enim Comiti galea
rum,ut in Charta CaroliReg.Sicil.an.1274. apud Joan .
Lucium lib.4. de Regno Dalmat.p.180.] Comitorum me
minerunt Ogerius Panis lib.4 .Annal. Genuenf. ad an .
1219. Bartholom.Scriba lib.6.ad ann. 1247. & 1263. & c.]
COMITEs , in Anglia, appellantur Ducum , ut Vice
comites , Comitum filii. Vide Thomam Smith de Re
publ.Anglor.cap. 17 .
COMES ÆRARIL. Comites facri ac privati erarii, in l.
un . Cod. Theod . Qui à præbit. tiron . & eq . id eſt, Comi
tesfacrarum privatarum largitionum , de quibus in
fra : qui Comites utriufque ærarii, in l.2 . Cod. Theod.
de Quæſtor.Dicuntur etiam Comites ærarii nude . Co
mites largirionum per diæceſes , in 1.28 . & 39 . eodem
Cod. de Appellat .
COMITES ALANI, Una è Vexillationibus, quæ erant
intra Italiam in Notitia Imper.l. 2. c. 27. Erant autem
ejuſmodi Comites qui fub Magiſtris militum milita
bant, diverſis cognominibus appellati : alii enim Co
mites Juniores , alii Seniores , alii Sagittarii , alii ali
ter dicebantur . Vide Henricum Valefium ad lib. i13 .
Ammiani .
COMES ANNONÆ , cui cura incumbebat annonam in
urbem tranſportandi: in Chronico Alexandr. pag.894 .
Ku'uns tai tapir .
COMES AQUARUM , & AQUATICUS , appella
3
tur Robertus Friſius à Galberto in Vica S. Caroli
Comitis Flandr. num . 110. quod Citeriorem Friſiam ;
quam expugnarat ſub an . 1070. Zelandiam , & vicinas
regiones, quas aquæ undique alluunt, obtineret. Ita
Aquaticos Frifones , vocat Baldricus Noviomenſis
lib. 3. cap. 22. Eigil Fuldenſis in Vita S. Sturmii
Abbat. Aquoſa Freſonum arva . Verſificator hujuſce
ævi , apud Henricum Rebdorff. an. 1247. de Friſia :
Friſia , ſentina mundi , cui munda bovina
Eft focus , urina laxiva , ſerumque vina .
Vide Jacobum Eyndium l . 1. Chron .Zeland
COMITES ARCHIATRORUM ſacri Palatii , de
quibus eſt titulus in Cod . Theod . & Juſtinianeo · I ;
ta appellabantur ex Archiatris Palatinis ii quibus
Imperacores Comitivedignitatem , interdum primior
dinis , interdum ſecundi pro merito concedebant , ut
liquet ex lege unic, hoc titul . Αpud Gothos ea erat
iſtius dignitatis prærogativa , ut illius fententia ob
orta de re medica quæitiones dirimerentur. Senator
lib. 6. Epiſt. 19. in formula ejuſdem dignitatis : E
ſto arbiter artis egregie , eorumque diftingue confli
&tus , quos judicare folus folebat affeftus . Arcadiiice
ppr xai xólanto meminit Himerius Sophiſta pag.71 .
Vide Archiatri .
COMES CAPELLÆ . Chartam LudoviciRegis Hun
gariæ an . 1358 in Hiſtoria Corcuſiorum lib.11.6. 12.ita
fubfcribit : Ladislaus Prepoſitus Calmenfis Comes Ca
pelle noſtre. Apud Bohemos Epiſc. Olomucenſes, Comi
tes Capelle regie inſcribuncur : de qua dignitate differ
tationem inſtituit Bohuslaus Balbinus l.s.Epitom.Rer.
Bohemicar.p.346 .
COMES CASTRENSIS, Qui caſtrum à Principe feudi
I i citu
 COM
747
titulo poffidet, ut ejus Guardiam , feu Caſtaldiam gere-
re debeat, Alemannis Burggravius . Petrus de Andlol.
2. de Imperio German.c.12.
COMEs Castri, in Geſtis Innocentii III. PP. p.66.
VideCaftrenfis ,poft Caftrum .
COMITES CATAPHRACTARII, Una è decem Vexil-
lationibus Comitatenſibus, quæ erant fub difpofitio-
ne V.1. Magiſtri Militum per Orientem.Notitia Imp.
lib . 1. cap. 46.
COMES CIVITATIS , Qui in civitate judicis munus
implet,eique præeſt : cujus dignitatis formulam exhi-
bent Senator lib. 6. cap. 22. 23. & Marculfus lib . I.
Form . 8. Sidoniuslib. 7. Epiſt. 1. Summatibus deinceps
como tunc Comiti civitatis non minus opportunis quam
frequentibus excubiis agnoſci, O'c . Gregorius Turon.
de Vitis Patrum : Armentarius Comes , qui Lugdunen-
fem urbem bis diebus poteftate judiciaria gubernabat. In
Concil. Tolecano XIII.ſubſcribit Valdericus Comesci-
vitatis Toletanæ .
COMES Civitatis.In Dalmatia & Croatia ſingulæ
civitates Prætores extraneosfub titulo Priorum elige.
bant , quos fæculis labentibusComites paflim vocarent.
HiàRegibus confirmabantur,& cum judice , qui ex e
jufdem civitatis Nobilibus eligebatur ,jus reddebant
cum fas non effet Comitibus folis fine judicibus lenten
tiam ferre, nec ipſorum ullo modo prævaleret opinio :
Horum munus ut plurimum annuum erat, in Italia Po
teftari dicebantur . Vide Jo. Lucium l.3 . de Regno Dal
mat. c. 2.1.4 . C.5.2.1. 6. c . 2 .
COMITES CLIBANAR 11, Vexillatio Palatina ,fic di-
&ta, fub difpofitioneV. I. Magiſtri Militum Præſenta-
lis , in Notit. Imp.l.1.c. 31.
COMES COMITUM.Hunc titulum habuere Comites
Loretelli in Regno Neapolitano ſub Normannicis Re
gibus,qui interdum etiam Palatini ComitesLoretelli in-
fcripti leguntur , in variis cabulislaudatis in Notis ad
Cinnamum pag. 455. ubi de eorum familia fuſe ſatis e
gimus. Hanc autem dignitatem in Regno Siculo vi.
dentur obtinuiffè , qualem apud Francos noſtros Co-
mites Campaniæ ,apud Anglos Comites aliquot Palaciº
ni , apud Germanos Comites Palatini Rheni : & apud
Reges Italiæ Comites Lomelli : quam quidem in Sici-
lia ComitisPalatinidignitatem habuit etiam ,ni fallor,
Henricusde Claramonte,qui in Charta an.1412. apud
Ughell.co.1.p.268. Admiralius RegniSicilia Comes
Palatinus infcribitur . Vide infra ComesPalatinus , &
Ughellum to.6.p.868.873.60.8.P.357-359. 364.
COMITES COMMERCIORUM , Quorum munus erat ,
ne ultra civitates deſtinatas commercium cum Barbaris
eflet, neve privati illicitas ſpecies emerent , lege 2.Cod.
Quæ res venire non pofl. & leg .ult. Cod. de Commerc.
At ne illicitæ fpecies ad Barbaros transferrentur,Curio
forum munus erat , qui per littora & portus ad hoc dif-
pofiti erant. Comites Commerciorum ,in Imperio Orien
tali fub difpofitione Comitisſacrarum largitionum plu .
res recenfet Notit.Imp.1.1.c.73 .Per Orientem & * Ægy-
ptum , per Mæfiam , Scythiam Pontum : in Occidente
unicum per Illyricum
Comites Sacri CONSISTOR 11 vel CONSISTORIA-
NI, Qui facro Auguſtorum Conſiſtoriointererant, quo-
rum dignitas magna primum fuit : adeo ut ad eam ad-
miſli tantum Præfe&ti Pretorio,Quæſtores,Magiftriof-
ficioram , Comites facrarum largitionuin , &c . Poftmo-
dum ita appellati etiam ComitesOrdinis primi, de qui-
bus mox . TOT: Pr8167TO KO UNT: 9186,2dpi's,in Conci
lio Calchedonenſi Actor.1.Vide Epiftol.Anaftafii Imp.
ad Hormiſdam PP . poft Epiſt. 6. ejuſdem Pontificis
Gruteri Inſcript.pag.438.1.1053.10. Ambrof.lib.z. E
piſt.13.Jacobum Gocofredum ad Cod. Th. dicto cit. &
COM 748
ad 1.2.eod. Cod.ad Legem Cornel.de Sicar.p.100.Salma
fium ad Spartianum p.47.ubi plura de Conſiſtorianis >
& Comitibus facri Conſiſtorii .
COMES CONTARIORUM , feu Præpoſitus militibus
qui Contis utebantur , quæ xevideo.& Græci nuperi appel
lant. Hos xovtæpoétes vocat Leo in Tact.cap. 12.n.41.
Paſſio S. Baſilii Presbyteri n.15 . Kairóasudev xómica ...
Rortæpi'wr d'spotouer autön .
Comes Cortis.Vide Gloff.met.Græc.in Kóprio .
Comes CUBICULA RIORUM , Dignitas in Palatio
Regum Gothorum Hifpaniæ , cujus mentio in Concil.
Toletano IX. & in Charta Cindeſuinti Regis æræ 684 .
apud Anton.de repez in Chronico Ord.S. Benedicti to:
2.Comes Cubiculi,in Concilio Toletano XIII.
COMES CURIÆ , in Decretis Andreæ Hungariæ Re
gis an.1 222. 9. 6.qui Comes Curialis, ut Charta Colo
mani Rogis Hung. an.11n . apud Joan.Lucium lib.z.de
Regno Dalmat.cap.4 . & in Hiftor. Salonitana Thomæ
Archid. cap. 39. ubi inter Proceres Curiæ Hungariæ
recenſetur. Hauſerant , ut probabile eft , Principes
Hungari hanc dignitatem àRegibus Croatiæ , in quo
rum Palatiis præcipuum locum obtinebat, ut conſtat ex
Creſcimiri Reg.Diplomate an.1067.apud eumdem Lu
cium lib.2.c.8. in quo fubfcribit Boleslaus Curialis Co
mes . Horum forte eadem fuit functio , quæ apud Ger
manos & Gallos Comitis Palatii .
COMES CURTIS . Vide Cobortales .
COMES DISPOSITIONUM, Qui Difpofitionibus Prin
cipis præerat ,in Cod.Theod . & Juftin.tit. de Proximis :
Comitibus diſpoſitionum , cæteriſque qui in facrisfcriniis
militant : de qua dignitate copiofe egerunt Pancirolus
ad Notit.Imp.1.1.c.97.& Jac . Gotofredus ad d . tit . Cod.
Theod . Vide Diſpoſitio .
Comes DOMESTICORUM , Qui equitibus vel pediti
tibusPrætorianis, itanuncupatis , de quibus fuo loco
præerat. In Concilio Ephelino part.1.c.35.Candidia
nus dicitur religioforum domefticorum Comes: Ko'uns tär
Kadowuivov souesitav. Ita in Concilio Calchedonen
fiAct... Hac dignitate functi Diocletianus, ut auctor
eft Zonaras , & Aurelius Victor, Juſtinian. & Michael
Balbus, antequam imperarent. Vide Epiſt. 37. Hor
miſdę PP.Hujus mentionem agunt præterea Inſcriptio
nes apud Grut.192.1.412.4. & apud Ægid.Geleniuinin
Sacrario Colonienfi pag.408.Notitia Imp.l.n.c. 89. 1. 2
C.42.43. Senator qui formulam exhiber I. 8. Epift. 12 .
S. Auguſtinus Epiſt. 79. Ammianus l.14 . 20. 26. 27 . T
31. Gregorius Turon .lib . 2. Hiftor.cap. 8.9 .Eginhar
ti Annal. ann . 821. Anonymus in Geftis Conſtanti
ni M. pag . 479. et
COMES DOMESTICUS ORDINIS PRIMI, in veteri
Inſcript. apud Gruter. 406.1 .
ia
COMES DOMORUM , dignitas cujus non femel men
tio in Codice Theodofiano , & in Notitia Imperii .Hic
autem præerat poffeffionibus ſeu prædiis ad Principem
fpe&tantibus. Vide Jacobum Gotofredum ad l.z. Cod.
Theod. de Palatin.facr.larg.& Scholiaſtem . Juliani An .
teceffor c. 82 .
COMES & Dux : Teftamentum feu Chaita Rudefin
di Epifcopi Dumienſis æræ 930. apud Antide repez in
Chron.Ord .S.Benedicti co .s. ſubſcribunt Veremundus
Princeps ,deinde Epifcopi aliquot & Abbates ,quos fubfe .
quuntur alii,finguli cum hoc titulo,Comes O * dux , quo
rum poftremus eft Meneonus Gavini nunc Comes nunc
Dux, poftmodum nudi Comites & alii . .
COMES EQUORUM -REGIORUM , Two Baritimãv icon
TravRondas , apud Pachymer. llb. 1. cap. 11. Vide Co
mes ftabuli .
COMES EXCUBITORUM ,Qui Excubitoribus Princi
pis præerat, apud Vigil . PP. Epiſt . 15. Gregor.Mag.l.
1.Epift.
 COM
749
1. Epift. 31.1.2.Ind . 11. Epift. 62. Joann . Biclarienfein
an .4.Juſtini, Theophanem pag . 229. in Chronico A-
lexandr. p. 879. & c. in fexta Synodo Act. 1. fic mentiori, in provinciis ſcilicet & urbibus fingulis, de quibus
Anaſtaſiii të zbMTQ Tá 328:21x . : x83176 . Vide Excubi- in l.z. Cod .Theod .de Privileg. eor. qui in lacro palat .
tus & Excubitores . milic. quiComit. largitionum per diæceſes dicuntur in
COMES FOEDERATORUM , apud Anaſtaſium in Hi-
ſtor. Ecclef. p. 66. qui Theophani, Cedreno pag . 341. &
aliis , κομης των φείδεράτων . Τερμάρχης τάγματα των φοι
d'spátov, Zonaræ pag. 104. -sysho'r to twv paid's pétor Táy
fea7 @ ., Scylitzæ p.487.qui præterea meminit téviata
Tor Poidspétwv p.755.poftmodum Etaipsrápxus dictus .
DeFederatorum cohorte in Palatio Principis militan-
te dixi ad Annam Comnenam pag . 227. Vide infra in
Fæderati.
I COMES FORENSIS. Statuta Eccleſiæ Lugdun . an .
1251. apud Acher .to . 9.Spicil.p.71. Statutum eſt, ut om-
nes Canonici in ſua inſtitutione jurent, quod ſervent Sta-
tuta de Conſuetudines Eccleſia , permutationem Comi-
tis forenſis : Ubi Comitem forenfem non alium puto ,
quam Advocatum Ecclefiæ Lugdunenſis . Advocatos
Éccleſiarum Cathedralium Comites appellatos fuiffe ,
paulo fuperius di& tum eft .
Comes FORMARUM ,Quiaquæ duétibus publicis in
ftaurandis vel extruendis præfectus erat , in urbe Roma
potiffimum.Sub difpofitionePręfecti urbis recenſecur in
Notitia Imp.lib.2. cap.7 . Ædilis formarum , in lapide
Neapolitano apud Capacium lib. 1. cap.ult.Curator for
marui , Senatori lib.7. Epift.6. ubi hujus dignitatis for
mulam exhibet.Iftius Magiſtratus meminit eciam Gre-
gorius M.l. 10. Epiſt.2 2.VideForma .
COMES FRANCIÆ . V. Comes Palatinus Francie .
COMES GALEÆ ,Galeæ Præfe &tus. Marchiſius l.s.
Annal. Genuenf. ad an.1 220.Quiipfam homines ejus
à prefato Comite jam dicte galea ... reddere nullatenus
volucrunt, Vide ſupræ Comes, Comitus .
COMES GALLIÆ . Vita S. Lupicini Abbar . Jurenfis n.
8. Vir quondam illuftris Agrippinus ſagacitate præditus
fingulari, atque ob dignitatem militiæ ſecularis .Comes
Gallie a Principe conſtitutus. In Charta Caroli Calvi
apud Joannem à Bofco in Vienna : Odulfi Comitis Gal
liarum fit mentio .
: COMES GILDONIACI PATRIMONII, ſub difpofitio-
ne Comitis rerum privatarum , in Notit . Imp. l.2.c.41 .
quod Gildo Comes in Africa poffederat, qui cum eſſet
utriufque militiæ Magiſter in eadem provincia, poſt
Theodofii Magni deceflum arrepta Tyrannide , à Fra
tre Meſcelzere juffu Honorii profligatus & necatus eſt,
ejuſque bona publicata ,quæ Gildonis patrimonium di-
cta ſunt. Vide Pancirolum . } buffi legum Comite Monſpelii, cujus anima in domino
COMES HIRSUTUS,apud Anonymum de Fund . Mo-
naſteriorum Germ.poft Chron .Montis Serenip.277. &
in Vita Balduini Lutzemb.Ep.Trevir. l.3.c.s.Idem qui
! Comes Silveſter, de quo infra. Georgius Hirſutus Comes i nii, Blagai, & *c. Ita Sambucus in Gloff.ad leges Hunga
an.1323.Henricus,Georgius,Conradus,Rupertus Hirſuti : ricas, & Auctor de Scatu Hungariæ .
Comites, Frideric. Silveſtris Kirchpergæ Joan.Silveſtris
Dune Comites,apud Browerum lib.17.Annal.Trevir.p.
978.986. 1. Edit. Le Comte pelu , in Chronico Flandriæ
1
vernaculo pag.35.52 . Glof. Gr. Lat. fæsis , birſutus,
piloſus .
COMES HORREORUM , in l.un. Cod. de Pift. lib. 11 .
Piftrini Principis Curator .
COMITES ITALICIANI & GALLICIANI, in l . un .
Cod. Theod. de Conſularib. ſunt Comites Largitiona-
lium titulorum , reique tributariæ , & thefaurorum per
- Præfecturam Prætorianam Italiæ & Galliarum , qui a
lias Comites diæcefeon , vel Comites largitionum perdie-
ceſes dicuntur .
COMES LARGITIONUM COMITATENSIUM , • Tur
7.042! T Turion X doy:tii vor ro'was , in Epiſtola Petri Alee
xandrini apud Theodoritum lib.14.c. 22. id eſt, chefau-
Tom . I.
.
COM
750
rorum ,quiin Comitatu Principis una cum ipſo Comite
verſabantur. Erant enim & alii Imperatorum theſau
Not . Imp. lib . 1. cap.73.& in lib. 3. Cod. Fin. regund.
Hinc Largitionales Comitatenſes, in lib. 6. Cod . Th. de
Diverf. offic. dicuntur Officiales Comitis largitionum
Comitatenfum .
COMES SACRARUM LARGITIONUM . Magno de
Notis Juridicis: scl. CM. Sacrarum largitionum Co
mes , Qui thefauris facris ac publicis præerat & largi
tionibus Principis ,quas ille Magiſtratibus, militibus &
ſubditis erogabat. Mamertinus in Gratiarum actione:
Primum thefaurorum omnium mandata cuſtodia et dif
penſatio largiendi. Ærarii publici curator, eidem Ma
mertino , led maxime illius pecuniæ quæ ex lmperato
toriis theſauris advecta erat , 10 m To's aussioutes in Teens
μάχα. τα προσή οτα κομίζεσθαι γέρα , ut loquitur Aga
thias l . 3. unde & Comes ſacrarum remunerationum in
terdum appellatus Claudianus in Conſul. Manlii
Theodori :
Hincſacræ mandantur opes, orbiſque tributa .
Sed de hac dignitate paſſim Notitia Imperii , Codex
Theod. & Jultin. Senator lib. 6. Epiſt. 7. & alii Scripto
res . Vide Largitiones.
COMES SACRARUM interdum nude dictus legitur
ut apud Senatorem l.s. Epiſt. 40.1.8.Ep.16.Acta Conci
liabuli Epheſini : Duzvras zouis TWY oxxpoy, ubi perperam
vetus Interpres Comitem ſacrenſem vertit. Alibi :Kuns
TWVox põraxpy teves appellatur.Ita etiam in 1.120.Cod.
Th.de Decurion. in Inſcript.apud Gruter. 1056.8 . & in
Hiſtoria S.Clementis I. PP.
COMES LARGITIONUM , unde Magno de Notis : C.
LARON.Comes Largitionum.Ita porro læpe etiam appel
latur Comes largitionum per diæceſim ,id eft , ſpecialis ,
:
qui ticulo Perfečtiffini gaudebat,cum Comes lacrarum
largitionum inter illuſtresmilitaret . Vide Gothofr. ad
l. un.Cod . Th . de Conſularibus.
COMITES LARGITIONUM per omnes diæcefes,in No
titia Imperii , qui in fingulis Præfe&turis Palácii, facras
largitiones adminiſtrabant, fub difpofitione Comitis
facrarum largitionum , cui reſpondebant . Ejufmodi
fuit Comes largitionum per Illyricum , in eadem No
titia , & c .
Comes A LATERE . Vide ComesPalatinus .
COMES LEGUM , feu Profeſſor in Jure . Epitaphium
Rebuffi J.C. Magalonæ : Orate pro Domino Jacobo Re
requieſcat, qui obiit anno ab Incarnat. Dom . 1428. die
21. menfis Martii .
COMES LIBER , at Fragipani,Urfini, etc. hoc eſt, Zlu
COMITES LIMITUM ,, vel LIMITANEI , Qui limiti
bus Imperii Romani præerant, & caftris vel caſtellis in
iis excructis. De his copiofe egit Pancirolus in Notit.
Imper.Orient.c.139.Sidonius Carm .2 .
.. Comitiſed jurerecepte ,
Danubii ripas, & tra&tum Limitis ampli
Circuit , hortatur, difponit, difcutit ,armat .
Annales Eginharti an. 826. Ad Baldericum Gerho
jtum Comites & Avarici Limitis cuſtodes . Infra : Cum
fuisOptimatibusO Hiſpanici Limitis cuftodibus.
Comes LITTORIS Saxonici per Britanniam , in No
titia Imp. Occidenc. cap.72.cujus munus erat liccusper
opportuna loca præſidiis ad Barbarorum latrocinia
communire. Cum autem Romani è Britannia cellif
fent, Vortigernus , qui maximæ Britanniæ parti cum
imperio præfuit, Cantio Guorongum præfecit , id eft ,
1 i 2 Pro
 COM COM 752
951
Proregem quo neſciente , hanc regionem ( ut habent nes , in Santonibus , dicimus.
Nennius & Malmesburienſis , ) ftatim Hengiſto Saxo COMES METALLOR UM per Illyricum , fub diſpofi
ni, in gratiam Rowennæ ejus filiæ , quam miſere de- tione Comitis facrarum largitionum ,id Noticia Impe
peribat , gratis conceffit . Hinc primum Saxonum in rii cap. 73. qui ex auro in metallis invento portionem
Britannia regnum conftitutum , illis Cantuaria - ric di- Principum debitam exigebat, in fluminibus etiam , vel
& um , quod poft annos 320. Baldredo ultimo Rege de- fodinis aurum legéntes . Vide l.1.C. de Metallar. & lib .
functo , ' in Occiduorum Saxonum poteftatem devenit , 7. & 8. Cod . Th.eod . tit.
quibus ad Normannorum uſque imperium paruit. Igi - COMES DE Militia , Dux, Tribunus militum , to.
tur contra hos Saxones Romani limitem Britannicum , 3.novæ Gall.Chr.col . 490.Adalardus filiusHenrici Co
qui ſupererat, ſervavere , quibus Comitem præfece- mitis de' militia Caroli Magni, & .c.
runt. Vide Cod. Theod. & Juſtin . tit. de Littorum , olyan COMES & MAGISTER UTRIUSQUE MIlitiÆ , in
itinerum cuftodia , Camdenum in Cantio , Pancirolum veteri Infcriptione.
in Norit.Occident.c.72. Iſaacum Pontanum in Diſqui Comes NOTARIORUM , Dignitas in aula Regum
fit . Hift . & c. Gothicorum Hiſpaniæ , cujus mentio in Concilio To
COMES MANSUARIORUM.Nithardus lib. 3. p. 372. letano VIII.IX. & XIII. & in Charta CindafuinthiRe
Mandaverant etiam hunc avunculus ejus, necnon Gise gisæræ 684. apud Anton. de repez in Chronico Ordin.
lebertus Comes Manſuariorum ,& c.Idem fortequi Man- S. Benedicti to. 2. Præcipuus forte incer Notarios 3 &
fionarius in Regum Francorum aula , de qua dignitate, idem qui Primicerius Noiariorum .
fuo loco : & COMES NOVELLUS. dictus Bertrandus de Balcio
COMES MANSIONAR11 , in Annalibus Francor.Me- ComesMonciſcaveoli & Andriæ , Il Conte novello ,apud
tenf. an.895. Cum in regnum reverteretur , Folconem E- Joan . Villaneum lib.9.c.72.& c. Albertus Argentin. an .
piſcopum , & Adalongum Comitem ſui Manſionarii ad 1345. Socer autem prædi ti Humberti, quem uxor ejus
Arnulfum cum exeniis à Carolo milis, venientes in me clam receperat Comes Novellus à novitate eſt dictus
dia via offenderunt. Comes NUMERI,ſeu cohorcis , eidem præfectus. Si
COMITES MARCAR UM, Iidem cum Marchionibus , ' meon Metaphraſtes in Martyrio S.Georgiin.21.Kerão
Comites marcæ Hiſpanicæ , apud Eginhartum in Annal . šventoriasis Te os R$ 144,Koums To N34 po tvo Animeipwysa
ann.822 . Aureolus Comes qui in confinio Hiſpaniæ atque DIOXve a pretp:& ST@ Vide Anonymum in Miraculis
Galliæ trans Pireneum .... refidebat, apud eumdem an . ejuſdem ſancti Georgii ex Bibliot. Ambrofiana n...
809.Annales Franc.Bertiniani an.799.Vido Comes qui COMES OBSEQULI,Qui Obſequio & comitatui Impe
in marca Britannie prefidebat. Vide ſub ann.821. Hinc ratoris præerat.Epift . 1.Gregorii II.PP. ſeptimæ Syno
ejufmodi marcarum Pręfecti promiſcue Comites & Mar- do præfixa: Nezeuxiasquitum Comes obſequii ejus erat..
chiones dicuntur . in peccato fuo interiit.Ubi interpres Græcus , xóuis tãs
COMES MARESCALLUS , in Anglia di & tus ex Comi- Tour South".Et Epiſt.2.Si quis à te purpuram .. abftule
tibus qui Marefcalli dignitate donabatur cum
, nonni- rito regii obfequii ordines: Tas Ta [@ES TO V TOUTÔV. Memi
ſi Comitibus conferretur. Ita porro potiffimum dicti nic præterea eadem feptimaSynodus Petronæ Kiunto
Comites Penbrochiæ , quos & Striguliæ vocant , quod & topurée ToBestnikolV.xix.In fexta Synodo, Act. c -fic
quaſi ex hæreditaria ſucceſſione hac dignitate donati mentio Nicecæ Ko'u T @ IŠ Batimezopoxise te mospatly
fuerint. Tradit Matth. Paris ann . 1241. Comitem Ma- Opočens. Habetur in Diurno Romano c. s.n.4.formula E+
reſcallum , Gilbertum nempe Penbrochiæ Comitem , piſtolæ ſeu ſuperfcriptionis ad Comitem Imperialis obfe
in haſtiludio occubuiſſe . Et an.1 245.Comes Mareſcal- quii O * Exarchum ubi non intelligitur quivis Palatii
lus Walterus viam univerſe carnis ingreſſus eft . Adde Comes, uc cenſuit Editor . Vide Obſequium .. ! ..
pag. 432. Extincta vero prima Comicum Penbrochien COMES OFFICIORUM , poirío Kiuens, in Clementina
lium ftirpe, aliis Comitibus eadem dignitas collata . Epitome de Geſtis ſancti Petri cap. 164. qui Ko wais Tõr
Richardus II . Rex Angliæ Thomam de Mowbray Co Jei arol!* !0", in Martyrio fan &ti Clementis c. 15. apud
mitem Notinghamiæ per Chartam ſuam dat. 12. Jan. eruditiſſimum & amiciſſimum Joannem Bapt. Corele
an . 9. Comitem Marefcallum Angliæ denuntiavit . Li- rium : nefcio an alius à Magiſtro officiorum : de qua di '
ber feodalis fcriptus anno 20. Edw.lll. Prior de Malin- gnicate ſuo loco.Lex 2.Cod.Th. de Mecallis inſcribitur
gham tenet in magna Maffingham quartam partem feo- ad Rufinum Comitem Officiorum : fed Jacob.Gotofredus
di Militis de Comite Marefcallo. Vide Thomam Wal- Comitem Orientis ſcribendum cenfet.
ſing . pag. 327 COMES ORDINIS PRIMI. Cujacius & alii obſer
COMES MARITIMITRACTUS, in Britannia , apud , vant Comicum gradus in Palatio primum diſtinxiſſe
Ammianum lib. 37. Cuſtodes littorum , in Chron . Nor- Conſtantinum Mag. quod ex Euſebio in Vica ejufdem
mann . to.2.Hift.Franc. p. 524. Chronicon Moiſiacenſe. Conſtancini lib. 4. & lib. 18. colligunt, quod ante
an . 814. Diſpoſuit marchas fuas undique : nam co . Conſtantinuni nulla Comicum ejuſmodi mentio occur
præfidia poſuit in littore maris, ubi neceffe fuit.Vide An rat . At longe ante Conftantinum Comitivam hanc
nales Franc . Berein . an. 820 . obtinuiffe contendit Henricus Valefius ad Eufebium
COMITES MARITIMÆ , Qui ad cuſtodiendam mari- In tres autem gradus diviſi iſti Palatini Comites, quo
timam deputati erant , ur eft in Capitul. Caroli M. lib. rum primus Comitum ordinis primi dictus eſt . Magno
4.C.S.Hariulfus l.2.Chron.Centul.c.6.Cui etiam ad aug- de Notis: C.O.P. Comites ordinis primi.Porro Comitis
mentum Palatini honoris totius maritime terre Ducatus ordinis primi prærogativa gaudebant præcipui ex Ma
commiffus eft.Lib.z.c.y.Ejufdem Regis Caroli... dono due giftratibus Palatinis,de quibus in Cod .Th.lib.6 .tit. 13 .
prece Comitatum maritimæ provinciæ ſuſcepit.Adde cap. 14.15.16.17.18.20.21 .& in antiquis Inſcript. apud Gru
10. Vide eumd.in Vira Angilbertic.1 9.3.Cuftodia mari- terum 347.8.406. 1. & apud Sirmondumin Notis adSi
tima apud Eginhardum Ep.22. & in Capitul.Caroli G. don.Carm.g.Horum alii Comites ordinis primiintrapa
tit.13.c.2.Annales Francor. Berciniani an.8oo.Littus O- latium dicebantur, qui ſcilicet in Palacio milicabant,ut
céantGallici perluſtravit , in ipfomari, quod piratis in aliis inſcript.apud eumdem Gruter.361.1.363.2.407.
infeftum erat, claſjem inftituit , predia diſpoſuit ,Paſcha 8.493.5 . 1094.6 . velComites ordinis primiin Conſiſto
in Centulo apud S. Richarium celebravit. His ſuberant rio , apud eumdem 438. 1. 465.8 . Ea enim Comicum
Vicecomites, quiMaritime pariter appellabantur :ut & ordinis primi fuit prærogativa, ut iis Conſiſtorium
in veteribus Chartis ii quos hodie Vicontes deMaren-. Principis ingredifaseffet, fi vocarentur , ut eft apud
Se

3
 753 COM
Senatorem in formula Comitive primi ordinis , fib. 6.
Epift.12. Vide eumdem lib.2.Epiſt .28. lib. 6. Epiſt. 13.
& Salmalium ad Pollion . p . 307 .
COMITUM ORDINIS Secundi mentio eſt in l. 2.
Cod. Theo. de Comitibus rei milit. 1.27.18 . de Proxim.
Com. diſpoſ.l. 8. de Agent . in reb. & apud Gruterum
361.1.363.2. & 438. 1. Ex quibus colligitur Comiti
vam ordinisfecundi gradum fuiſſe ad Comitivam pri .
mi. Vide Senatorem 1.7 . Ep.26 .
COMITUM denique ORDINIS Terti mentio eft in
lib.127 . Cod . Th . de Decur. lib.9 . & 20. de Suariis , &
1.17. de Proxim. Comit. difpof. Iidem videntur qui Co-
mites minores & inferiores , in quorum numero erant
Tribuni, dicuntur in l. 2.Cod .Theod. Ne Comitib.&
Tribun. ſav. præſtentur. G ! oſ . Græc. Lat. xómis , j'751
τριβε ν @ - ..
COMES tæpís,feu obſoniorum ,qui eorum curam ge-
rebat, in Chronico Alex.p.894 . Vide Comes Annone .
[ Alias ó tápsov Græcis recentioribusPiſcem ſonat. )
COMES Pagi , id eſt provinciæ , vel civitatis , apud
Lupum Ferrarienfem Epiſt.24.Ratpertum Monachum
de Caſib. S. Galli cap. 1. & in Capitulis Caroli Magni
lib. 6. cap. 100. & in Fragment.Capitular. edit. à Ste
phano Baluzio cap.8 . & c.Additio 4.Ludovici Imper.ad
Capitula Caroli M.cap.79. Comites autem reddant ra
tionem de corum pagenfibus,& c. Vide Marculfum lib.i.
Form.8. [ & Grorig.de Antiquitate Reipublicæ Bava
ricæ pag.31. )
COMITES PALATINI, generatim dicti, Qui in Pala
tiis Regum milicabant, icu qui in eorum erant obſe
quio , quos vulgo nude Palatinos alii nuncupant . Co-
mites à latere appellantur à Jona in Vita S. Columba-
ni cap. 28. Is Virum Dei fummogaudio excepit , ſeque
curaturum ait , ut ad Theodeberti aulam perveniat ,
nec opus eſſe aliis al Regis latere Comitibus. Chroni-
con Moriniacenfe lib . 2. pag. 366. In curia Amauri
ci de Monteforti , poſt Palatinos Comites in Provin-
cia iſta viri excellentiſſimi . Vide Palatinus . Sed præ
cæteris
COMITES PALATINIappellati, qui in Regum Pala-
tiis Juris auctoritate judicum officio fungebantur , ut eft
apud Joannem Sarisber. Epiſt. 263. Illud autem fic de-
fcribitur ab Hincmaro Opuſc. de ordine & offic. Palatii
cap.21. Comitis Palatii inter cetera pene innumerabi-
lia, in hoc maxime ſollicitudoerat, ut omnes legales que
alibi ortæ propter equitatis judicium Palatium aggre-
diebantur, juſte'ac rationabiliter determinaret , ſeu per-
verſe judicato ad equitatis tramitem reduceret , &c.
Cognoſcebant igitur Comites Palarini de cauſis omni-
bus quæ nullo medio ad Palatium devolvebantur , quæ
quidem Palatinæ inde appellantur in Capitulis Caroli
1 Magni an.797.c.4. & alibi paflım . Walafridus Scrabo
lib.deReb.Ecclef. cap. 31. Quemadmodum funt in Pa-
latiis Preceptores vel Comites Palatii , qui ſecularium
1
caufas ventilant: ita funt & illi quos Capellanos Fran-
ci appellant,Clericorum caufis prelati.Ut porro caufas
ad Palatium pleno jure cuivis licitum fuerit adducere ,
ſatis colligitur ex Lege Longob. lib. 2. tit.53.8. 23. tit.
55. 9. 20. Capit. Caroli M.1.3.c.59. &c. Vide præcerea
Capitulare 2. LudoviciPii an . 819.c.4.
Cognofcebant præterea de Caufos reipublice , ſeu pu-
blicis, id eſt, quæ Regem fpectabant,autRegiam digni-
fatem , vel publicam utilitatem , uti pluribus probatum
in Diſſertat. 14. ad Joinvillam , ubi de Comitibus Pala-
tii fufe fatis differuimus .
Erant denique certæ caufæ , quæ ex Principum pri-
vilegiis folum Comitem Palatinum ſpectabant. Char-
ta Pipini Regis Aquitaniæ pro Eccleſia S. Juliani Bri-
vatenſis ann . 835.Liceat eis qualemcunque ſibiſua ſpon-
te elegerint advocatum habere , ipſumque advocatum ne-
Tom . II .
COM
754
mo preſumattemerario auſu diftringere , vel in tortuni
mittere: fed noftro coram Comite Palatii Eccleſiam pre
libati Martyris videlicet S.Juliani abſque alicujus ing
quietudine vel morarum dilatione liceat inquirere. Ca
pitulare Ludovici Pii Imper. de Monaſterio S. Crucis
Pictavienſi cap . 3. Ut res Monaſteriiquas modo babent,
non prius ab ullo auferatur , quam aut ante Domnum Pie
pinum , aut ante Comitem Palatii illius, prefata ratio
reddatur .
Sedebant autem Comites Palatini in Palatio cum
Allefforibus , quos Scabinos Palatii vocat Chronicon
S. Vincentii de Vulturno . Hinc legimus apud Mona
chum Sangallenſem , Comitem Palatii in medio Proce
rum ſuorum concionantem . Vita S. Præjecti : Ad Pala
tium properat, ut moseſt, apud Regis aulam , in lo
co ubi caufæ ventilantur, introiit. Vita S. Pharonis
cap.79. Dum leges publice , que quotidie diſcutieban
tur ipfo in palatio , multos conftringerent ad ſecularis
judicia .
Interdum , & fæpe Reges ipſi Palatinis iſtis placitis
intererant, cum ipſo Comite Palatii , ac cauſas dijudi
cabant . Cujus moris exempla aliquot in eadem Differ
tatione indicavimus , aliudque exſtat apud Ughellum
co.i. part.2.p.337.quibus addere hoc loco luber identi
dem Reges ipſos acPrincipes ſubditis ſuis jus dixiſſe .
Fortunat. lib. 6.Poem.4 . deChariberto Rege :
Siveniant aliquæ variato murmurecaufæ ,
Pondera mox legum Regis ab ore fluunt.
Quamvis confuſas referant certamina voces ,
Nodofæ litis folvere fila potes , a co
Capitulare 3. Ludovici Pii cap. 3. Sciatis ob hanc cau
ſam nos velle perſingulas hebdomadas uno die in Pala
tio noftro ad caufas audiendas ſedere: ut per buncaut il
lum Comitem de providentia Miſorum , obedientia
populi manifeſtius appareat . Adde cap. 14. Capicul.
Wormatienſe an. 829.cap.14. Addit. IV .Capitul.cap.
83. al . 115. & Concilium Pariſienſe VI . lib. 2. cap. 3 .
& c . Uc porro inter tertiæ ftirpis Reges fanctus Ludo .
vicus populisſibi fubditis ad portam Palacii jura dixe
rit , fufe oftendimusin Differt. 3. ad Joinvillam. His
autem addam quæ in hanc ſententiam habentur in ſe
cunda Curia Gener. Catalaniæ ſub Jacobo Rege Arag.
M. Februar. ann . 1299. Item quod nos & fucceffores no
jiriin quacumque civitate vel villa terre noſtre erimus,
qualibet hebdomada in die Veneris teneamus perſonali
ter audientiam gentibus noftris pro tenendo jure ipſarum
de eo quod coram nobis expofuerint. Et fi in die Vene
ris non poſſemus intendere, quod in predi&tis intenda
mus : faciamus die craſtina . Adde Foros Aragonen
ſes pag. 15. Edit. 1624 .
Neque tantum in Palatio jus dixere Comites Palati
ni, ſed etiam in provinciis. Auctis enim & longius pro
ductis Regni ac Imperii finibus , quo fubditorum leva
retur labor, ac eorum impenfis parceretur, mitteban
tur ſubinde ComitesPalatii, qui ſupremo jure Juſti
tias , ut cunc loquebantur, facerent, & cauſas , quas
ab iis dirimiac judicari neceffe erat , terminarent. Nul
lis quippe, aic Theodoricusapud Senatorem lib.4. Ep.
40. necefficacem longinquicacisimponebant Reges na
ftri , niſi qui ſuis hoc commodis expedire cogno
fcebant. Hincfæpe legimus miffos in Italiam Comi
tes Palatinos, ad juſtitias faciendas. Vide Ughellum
tom . 1. part . 2. pag. 337. Neque tamen iis fas erat Pe
tentiorum caufasſine Regia juffione finite ., ſed tantum
pauperum , 9 minus potentum , ut eftin Lege Longob.
lib. 2. tit . 45.9. 1. in Capicul. 3.n. 812. cap. . & lib . 3.
Capitul. cap.7. Ejuſmodi autem Comites Palatini
poftmodum in ſingulis majoribus provinciis conſtitu
ti ab Imperatoribus, qui vice Regia lupremo jure cau
fas dirimerent , præfertim apud Alemannos. Specu
I i 3 lum
 COM
lum Saxonicam lib . z . art. 35. Quælibetprovincia terra
Tbeutonicæ babet fuum Palanſgravionatum ,( i.Comica-
tum Palatinum ) Saxonia, Bavaria , Franconia .
· COMITUM PALATINORUM in Bajoaria mentio eft
apud Conradum Uſpergenf. an. 1102.in Vita & Trans-
batione S. Domitiani Ducis Carinthiæ num. 3. in Spe
culo Saxon .lib. 3. art. 53. So 1. Vide Diſſertat. ad Join
vill. pag. 231.
COMITES PALATINI in Saxonia non femel eciam or-
currunt , quorum Genealogiam contexuit Rhineccius
in Appendice ad Witikindum ; de quibus etiam copiofe
liber de Fundatione Monafterii Gözecenfis.
COMITES PALATINI ad Rbenum in Franconia na .
tiores funt, quam ut de iis dici quidquam debeat . [ De
his inter alios pluraTolnerus in Hift. Palatinar . ]
COMITES PALATINI in Lufatia , habentur apud Lara-
bertum Schaffnaburg. an . 1057 .
Comitem Palatinum Ottonem filium in Burgundiæ
Comitatu inſtituille Fridericum I. auctor eſt Golucus
lib. 2. Rerum Sequan.c. 37. Ita in Anglia hanc dignita-
tem aliquot Comitibus attributam intra docemus .
Jam vero Comicum Palatinorum funima erat aucto-
ritas,ut qui vice facra judicarent ,& fupremo jure.Chro-
nic.Mauriniacenſe p. 365.de Theobaldo Comite Cam
pániæ : QuiComes Palarinus, Oinfra Franciam fecun-
dus à Rege , & c. Charta Caroli M. apud Ughell . com .
" 2. Italiæ facræ pag. 187. 188. Hujus noftræ confirmatio-
nis pagina concedimus ejufdem Epifcopi Miſo vel Vice-
domino, ut fit nofter Miſus habeat poteſtatem delibe-
randi atque judicanditanquam noſtri Comes Palatii. Ad-
de pag.200.203. & tom . 4. pag.900 . Ordericus Vitalis
lib. 4. pag. 52z. Quid loquar de Odone Bajocaſino Pre-
fule, qui Conful Palatinus erat, & ubique cunctis An-
gliæ habitatoribus formidabiliserat , velutifecundus
Rex paflim jura dabat ? principatum fuper omnes Comi-
tes regniOptimates habuit , cum theſauris Cantiã
poſſedit , Oc.Regalem habere poteftatem in omnibus di-
cuntur, apud Braetonum lib. 3. tract. 2. cap. 8. 9. 4. &
in veceri Conſtitutione, quam edidit Goldaftus, Comes
Palatinus refertur adeo amplam poteftatem , juriſdictio-
nem auctoritatem babere , ut dempta Regia dignita-
# , nullus omnino juftitiariorum ampliorem , ſed neque
parem babeat. Exeo etiam forte Comitis Palatini di-
gnitas Monarchia Palatii appellatur . Liber de Funda-
tione Gozecenſis Monafter.an. 1753.de Dedone Comi-
te Palatino Saxoniæ :Unde in expeditione Hungarica per
Regem Henricum in anno Incarnationis Domini 1040. fa-
&ta, quia cunétis virtute militari fe prætulit , primus
ftirpis fue Monarchiam Palarii à Rege promeruit .Mox :
Eodefuncto , quia filium legitimum non habuit, Monar-
chiam Palatii Dominus Fridericus Germanus ejus à Re-
ge fufcepit .
COMITES PALATINOS habuit Francia noſtra ,ut plu .
ribus docuimusin eadem Differt. 14. ad Joinvillam ,ab
ipfis Regum noftrorum incunabulis,qui in eorum Pala .
tiis , caulis publicis præerant , ealque dijudicabant .
Idque probavimus potiffimum ex eorum ſerie , quam
hoc loco iterum de cribi haud gravate , ni fallor, feret
cruditus lector , cum rem prælercim haud adeo tritam
Scriptorum auctoritace firmari iaterſit Hacce itaque
dignitate inſigniti occurrunt Gucilio, fub Sigiberto Ře-
geAuſtralix , apud Gregor. Turon.lib. 5. cap.19.Tre-
dulfus & Bomuifus, fub Childeberto , apud eumdem l.
9. cap. 12. 30. Tacido , fub Dagoberto I. in Geſt.Dagob .
Regis cap. 37. S.Wandregifilus fub codem Dagob . Com
mes Palati , in Vita MS. S. Godonis Monachi , Comes
Palatinus indigitatur in illius Vita, in Chronico Mal-
leacenfi & apud Molanum , ut & Badefridus, pater fanc
&tæ Auſtrebertæ , in Vita ejufdem Sanctæ cap. 1. num.
* Aigulfus, fub Ciodoveo ll. in ejufdem Regis Diplo-
COM 756
mate pro Monaſterio Sandionyſiano . Berthorims, fub
eodem Clodoveo ,in Chron . Fredeg. cap.29 . Rigober
tus S. Bertæ parens,in Vita ejuſdem Sanda . Andobala
dus, fub Chlocario III . in Tabulis Mon. S.Benigni
Marſo , ſub Clodoveo III. in Placita quod habetur to.z.
fæculi 3.SS.Ord.S. Bened.pag. 617. Warne, fub eodem
Clodoveo & Chilperico ibid. pag.618.622. Andramnus
leb eodem Clodoveo , ibid.pag.819. Chrodebartus , ſub
Theodorico II.in Vita S.Leodegarii cap 14. qui idem
videtur qui Chunrodebaldus nominatur apud Double
cum & Miramontium . Denique Temulfus , fub Chil
deberto II. apud Gregor. Turon. lib.4.de Mirac. fanati
Marcini cap.6 .Alios præcerea Comites Palatii Franci
ci lub prima Regum ſtirpe ntemorant veteres chartæ ,a
pud eruditum Mabillonium in libris de Re Diplomati
ca , Dructoaldum ſcilicet ſub Theoderico,pag.470 .Hos
ciobertum , Gbislemarum , Bertboaldym, Sigofridum ( Be
ronem ] Grimbershrum fub Childeberto,pag.478.480.
482.483 . Yvaningum fub Chlodaveo jun.p.378.Anfaat
dum, Arnonem , Marfonem , & Audramnum lub Chlodo
veo III . p.117.[ubi etiam probat adverſus Conringium
duos plureſve ſub prima si fecundaFrancica ſtirpe non
nunquam fuiffe Comites Palatii. ]
Sub fecunda Regum ftirpe recenſentur bocce titulo
donaticomplures, atque in iis, Vichertus, fub Piping
apud Doubletum pag.693. Anfelmus, quifubfcribit te.
ftamentum Fulradi Abb . S.Dionyfii ann.778. Voredus,
feu Voradinus , & Treautus , ſub Carolo Mag.apud E
ginhardum . Ragonfredusſub Ludovico Pioan. $ 17.in
ejuſdem Charta apud Stephan. Baluzium in Appendice
ad Capitul.n .34. nefcio an idem qui Reginerus dicitur
in Vita ejufdem Imper. eodem ann. 817. qui eciam Rae
genarius vocatur in Vita Aldrici Epiſc. Cenoman.cum
quo eamdem dignitatem obtinebat Fulco , uc eft in p.
125. 130..172. Bernardus , ſub eodem Ludovico , in
veteri Charta an . 819. Ranulfus fub eodem Imper.
in eadem Charca , & in cadem Vita Aldrici pag. 178 .
Adhalardus , fub eodem Principe , apud Eginhar
dum ann . 822. 823.824. cui ſucceſſere fub eodem In
per. Bertricus , de quo idem Scriptor, Morbardus, cu
jus meminit Theganus cap.45. Gebuinus & Ryodbertus,
apud eumdem Eginhard. Epift.9. Ansfridus, lub Lotha
rio ,in Notit. Eccl. Belg. cap. 32. Hucboldsis, fub Lor
tario & Ludovico apud Ughell. tom.3. pag.35.43.(Her
ribaldus Ludovico II. imperante in optime notæ Char
thario Calauriend MS . ] Rudolfus, ſub Ludovico IV.in
Annal . Franc . Fuld. an . 857. Adhalardus , ſub Carolo
Calvo , in Capit. Caroli Calvitic. 43. Bodradus, ibi
dem : Hilmeradus, in Chronic. Fontanell. apud Ca
tellum in Hiſtor. Occican. pag.559. & Steph. Baluzium
in Append. ad Capit. n. 59. Bofo apud Camuſac.in An
riq. Trecenf. pag . 85.in
& Tabular. Dervenſi . Fulco ,
apud Flodoard. I. 3. Hiſtor. Rem . cap. 26. eamdem di
gnitacem obtinuere fub eodem Carolo : qui quidem
Fulco in Tabulario ſancti Dionyſii dicitur obiifle iſtud
munus Kl. April.anno 22. regni Caroli: fuit poftmo
dum Archiepiſcopus Rotomagenlis: Elduinus, fub O.
done, Guido, ſub Carolo Simplice , in Tabulario Are
marenfi, Robertus, fub Rodulfo, in Chron, S. Benigni
pag . 426. Ragenarius , ſub Ludovico IV. in Pancharça
nigra S.Martini Turon .denique Heribertus III. Viro
mandenſis & Trecenſis Comes, lub Lothario, apud Car
mulatum pag . 86.
Habuere etiam tercię ftirpis Reges Francici fuos Co
mices Palatinos . Nam
Hugo Bellovacenſis, hac dignitate donatus legitur
Sub Roberto apud Glabrum Rodulf. lib 3. cap. 2. quam
etiam fibiafferuere Comites Tolofani aliquot , atque
in iis Poncius , Willelmus, O RaymundusSanétegidia
nus , ut ex eorum Dip.onatibus, & monetis probavi
mus .
 COM
757
mus . Sed hanc præfertim retinuore, ab Heriberto , ut
probabile eſt fibidelatam , & jure quodam hærodirario
devoluram , cæteri Comites Campaniæ & Blefenfes ,
Nam [in Charta Rodulfi Regis Franciæ ann. 924. in
Probat. Hift. Blefenfis idem Řex Theobaldum inclitum
Comitem Palatii vocat . ] In Tabulis Abbatum Vallis
Secretæ , Odo Francorum Comes , apud Sammarthanos
in Gallia Chriſt.Idem in Charta fundationis Ecclefiæ
S.MartiniSparnacenſis ann. 1032.Odo Comes Palatinus
Francorum Regis, t0.13.Spicileg. Acheriani pag. 283.
Theobaldus III. in Charta originali ex Tabulario Ec
clefiæ Carnorenſis ann.1083. fic infcribitur : Ego Tet-
baldusPalacii Comes , & c. Tbeobaldus IV . Stephani
Comitis filius in Diplomate an.1 147. Gloriofus Franca-
rum regniComes Palatinus, Henricus I.in Necrolo-
gio S. Martini Trecenſis, ut prodit Camufatus, Comes
Palatinus Galliæ infcribuntur. Idem Theobaldus IV .
in Chronico Mauriniacenſilib.z.Comes Palatinus , B
intra Franciam ſecundusà Rege indigitatur. Interdum
fuppreffo & omiſo Palatini vocabulo, Comites ſe Fran fis PalariniComitis memipic præterea Matthæus Paris
cie, aut Francorum dixerunt . Ita Heribertus Viroman- an . 1236.ubi illius inſignem adeo fuiſſe dignitatem fcri
denfis & Trecenfis Comes , quem Lotharius Rex Comi-
tem Palarii fuiappellat in Charta quæ eſt in Tabulario
Dervenſis Monaft.in alia ann.27.ejuſdem Regis in co-
dem Tabulario Francorum Comes inclytus, & in Tabu-
bulisann.969.ab eodem Camufato deſcriptis, Glorio-
fus Francorum Comes vocatur . Eudo apud Wipponem
in Vita Conradi Salici ann .1036. Odo de Francia, apud
Wiberrum in Vita Leonis IX . PP.cap. 14. Vicine com-
marchiæ Francorum Comes , in Tabulario Aganonis
Carnor.Comes Palatii denique in Diplomate pro Abba-
tia S.Germani Pariſ. Comes quarumdam provinciarum
Galliæ fcilicet de Francia inſcribitur. Theobaldus III .
Campaniæ & StephanusMeldenfium Comites , fratres,
Graria Dei Francorum Comites fefe appellant in Tabu-
Jario Ecelefiæ Ambianenſis. Idem Tbeobaldus Comes
Palatü in Charra Henrici Reg. in Tabul.Carnot. Co-
mes Blefenfes , Regni Francorum Procurator , apud
Rogerum Hovedenum p.524 . & in Charca an . 1076. a
pud virum do &tiffimum Joann.Mabillonium tom.s.Vi-
tar.SS.Ord.S.Benedi&ti pag.761.Comes Francie Palati-
nus, in Diplomate quod habetur t0.6.Spicilegii Ache-
1 riani pag.449.& in Tabulario Burgulienli fol 37. Fran-
corum Comes , & Comes Francie vocatur , quo poftre
mo titulo donatur Stephanus Comes Blefenfis & Car
notenfis, cui tanquam primogenito Palatina dignitas
competebat , apud Hugonem Flaviniac.in Chron.ann.
1095.Notkerum in Translar.S.Baſoli-pag. 155. & apud
Annam Comnenam lib. 11.Alexiad.pag.324.cui Rollins
parxía dicitur . Denique Henricus Comes Campa-
niæ in Charta data in Hierufalem ann.1179.pro Eccle-
fia Ebronenfi, Francin Comes Palatinus pariter indigi
tatur. Legitur illa in Adverfariis Ducheſnianis . Ob-
ſervandum etiam ex Meiero ann . 863. Comites Flan-
driæ interdum fefe Comites Francorum & Francie in
fcripſiffe . Comitis Palatini tirulum Balduino Comiti
tribuit Willelmus Brico in Philipp.
.... E : Balduinus honoris
Jure Palarinı dlarus , pravifque ſuperbus .
Erin Miraculis S.Agili lib.1.6,19 . apud erudicum Mar
billonium , cadem Palatini Comitis dignitas Comiti
Flandriæ adſcribitur . Sed vereorne his locis Comitas
Palatini appellentur , quod Pares Francia fuorint ,
quemadmodum Matthæus Paris ann . 1249. ait Epifco
pum Noviomenlem fuiſſeComitem Palatinum , s Regis, fororem Caroli Magni; fed hæcadmodum in
num deduodecim Paridus Franciæ ; vel certe quivis
Çomies Regumivalfalli. Chronic .MS.S.ScephaniLe
movic . Ann.1137.5.Id.April....oulit Willelmus Palas
tinus Comes Pictavienfis ultimus Dux Aquitanorum .
Habetur in Tabulario 8.Florentii veteris Andegavenfi
COM 758
Charta Gaufridi Comitis Andegav.an. 1062. cujus ini
rium ita concipitur: In nomine Domini , natum facere
volumus. EgoGaufridusipfius graria non pauci populi
fui Princeps ,
O Francorum RegisComes , ( 'c.
COMITES PALATINOS habuere pariter Reges Aqui
taniæ ex Familia Francica , ut colligitur ex Capitula
Ti Ludovici Pii pro Monaſterio S.Cruris Pietavenſis c.
3.ut & Burgundiæ Reges. Habetur enim in Tabulario
Cluniacenli Charta ChunradiRegis ann.6 .ubi præfens
fuiſſe dicicur Odolricus Comes Palarii ,
COMITES PALATINI in Anglia quatuor recenſentur
Cowello lib.2.cit.2.9 7.Lancaftrenfis, Dunclmenſis ,
Ceftrenfis, & Elienlis. Primus autem hanc dignita
tem obtinuit Ceftrenfis, quam Willelmus Norhus Hu
goni ex forore ne poti conceffit. Comitatum enim Co
Itriæ ei dedit adeo liberum ed gladium ſuum , ficut ipfe
Rex totam tenebat Angliam ad coronam fuam . Quibus
verbis dignitas Palatinatus innuitur , cujusquetoritas
Regiæ æquiparatur , ut fupra annotavimus . Ceftren
bit , ut Regem fioberret , de jure poteftatem habeat ca
hibendi. Vide Matth.Weſtmonaſt.p.394.2.Edit.& Mo
nafticum Anglic.co.2 . p.187. Eamdem poftmodum di
gnitatem Lancaftrenfi Comicarui adjunxit Edwardus
ill.Vide Sarisber.in Policratico lib.6.cap.16.& Willel
mum Stanfford.lib.z de Placitis Corons cap.27.Orderi
cus Vitalis lib.8 pag.666.Odonem Bajocenfem Epifco
pum , Guillelmi Nochi fratrem ucerinum , Palatinum
Cantie Conſulem fuiſſe ait . Præterca in Statuto ann.
33.Henrici VIII.cap.10.mentio occurrit Comitatus Pa
latini de Hexbam ; qui ſub eo fæculo ad Archiepiſcopum
Eboracenfem pertinebat. Sed labente jam prius re Eç
clefiæ , inquit Spelmannus , Palatinatuum juriſdiétio
inſigniter diminuta eft ann.27.Henrici VIII.cap.24.20
rumque juriſdictio fub nomine Regis conſtituta . Co
mitatus vero de Hexbam Statuto ann.14 .Elizab.cap.1s.
omni Palatinacus privilegio exutus eft, & in portio
nem Comitatus Northumbriæ reda &tus. Palatinatus
etiam dignitatem habuere Epifcopi Dunelmenfis & E
lienſis . De Danelmenfi Palatinatu vide Monaſticum
Anglic.to.1.p.47 . & Guill.Prynneum in Libertatib. Eg
clelia Angliæ Anglic.com.3.pag.562.563.
COMES PALATINUS Loretelli . Vide fupra Comes
Camitum ,
COMES PALATINUS , in Sivilia. Vide ut ſupra .
Comes Palatul Ticinenſis . Hujus mentio fic apud
Joann.VIII.PP.Epift.140.& Petrum Diaconum lib. 4.
Chron.Cafin.cap.i8.cujus hæc funt : Quæ Berta filia
Compalatii Ticinenfis obtulit B. Benedicto . Quæ vox
Compalatii, cadem eſt ac Conſpalatii, de qua fuo loco,
ideft, Comitis Palatii Ticinenſis , feu Regiæ Regum
Longobardorum , atque etiam Italiæ ; qua quidem di
gnitate functi videntur Comites Palatini Lumelli,quod
eft caftrum in diftrictu Papienfi, ut obfervacum nobis
in Differt.14.ad Joinvillam . Papias · Lomellum , come
Arum maxinium in Ligurią . Laumellum vocat Ammia
Dus lib.15 . Itiner. 1. Anton .Tabula Peutingeri , & c.
Manfredus Comitivam Palatii in Italia fub Widone
Imper.ann:892.0boinebar,ut ex Diplomate colligitur,
quod habecur apud Ughellum tom.2 .pag.1 20. Horum
Comirum ftirpem arceffit vesus Chronicon laudatum
ab eodem Ughelloto.s.pag.1555. Cadoro Comite de
Lomello , qui uxorem duxeratAlaxiam filiam Pipini
certa funt. Memoratur Sigefridus facriPalatii Comes,
in Chertis aliquot LudoviciImp. an.901 . & Berengarii
Regis ann.gog.in Hift.Pergamendi to 3.p.404.406.409.
Vide Chronicon Novalicende p.639 . & Ughelluna to.4.
p.602.604.40.5.pag.157 5 .
Co
..
759 COM
COMES PALATINUS in Tuſcia . Vide Ughellum to.
3.Ital.ſacr.pag.818.821.824.
COMITES PALATII habuere etiam Beneventani in
Italia Principes, ut colligitur ex Diplomate Pandol-
phi & Landulphi Principum ,quod exſtat in Chronico S.
Sophiæ Benevent.pag.661 ,
COMITEM PALATII neſcio quem Hamedeum Adal
beronis I.EpiſcopiMetenſis Diplomatibus anni 942.
ſubfcripfiffe inter Comites aliosac proceres , obſervo
apud Meuriſſium pag.307 . & 309.qui quidem in Lotha-
ringia hac dignitate donatus fortean fuit ab Ottone
Imp.poftquam hancſubjugavit, ut narrat Hermannus
Contractus ad ann.939 .
COMITES Palatu habuere denique Gothici Hiſpa-
niæ Reges , quos inter in Ranimiro I.Regeæra 880.re
cenfet Sebaſtianus Salmaticenfis Epiſcop. vetus Scri-
pror, Nepotianum , Aldretum, & Piniolum , quifub-
inde in ipfum Regem infurgentes Regiam dignitatem
uſurpare annixi lunt: unde magnam ejuſmodi Comi-
cum in Hiſpania auctoritatem fuiffe , licet conjicere .
COMITES PALATU LATERANENSIS , qui olim fue-
rint, quæve eorum dignitas & prærogativa , docemur
ex Formula conceſſionisiſtius dignitatis CaftrucioDu-
ci Lucano ab Imp.Ludovico IV . factæ ann. 1328. quam
defcripfit Goldaſtus tom.i.Conftit.Imp.pag.329.qua ex
affenfu procerum eidem Caftrucio , & fuccefloribus
maſculis Comitatum facri Palatii Lateranenſis, quem
ad fiſcum & facrum Romanum Imperium juftis & legi-
timis cauſis devolutum & applicatum pronuntiat, con
cedit , cum omnibus honoribus & privilegiis eidem di-
gnitati adnexis. Quorum quidem privilegiorum præ-
rogativam hiſce verbis exequitur : Declarantes nunc
per hoc noftræ Serenitatis indultum tibi dy predictis ſuc-
celaribus tuis ex prædicta Comitatus dignitate compete-
se jusalliſtendi perpetuo benedi tioni , Jacre unitioni ,
& coronationi ſucceſſorum noſtrorum Principum Roma-
norum , & omnibus, o ſingulis ipfius coronationis fa-
lennitatibus : & præcipue jociandi deducendi ipſos
Romanos Principes tempore coronationis facienda deeis ,
ad ſacram unétionem de ipfis faciendam , & eoſdem Ro-
manos Imperatores ſucceſſores noſtros tenendi do jurandi
inipfa facra unétione & actu ipfius , & * eadem unctie
ne perfecta , eos reducendi o ſociandi ad altare & tha
lamum , prout quoties Principes expediunt redire . I
tem jus levandi & tenendiimperiale diadema , de noſtro
o ſucceſſorum noſtrorum Romanorum Principum capite,
tempore quo Imperialis coronationis folennia celebrantur,
etiam quacumque alio tempore , quoties publice ipfum
diadema expedierit elevare de capite noſtro , & ſucceſfa- Alius Poeta MS. :
rum noftrorum Romanorum Principum reponi. Aliæ i
ſtius dignitatis prærogativæ & jura pluribus recenfen-
tur in Charta MS. Caroli IV.Imp.pro Amizino de Bo-
zullis , legum doétore & Milite , & Joanne de Bozul
lis , Cataneis, Papienfibus civibus, quam ex veteri
Regeſto Cameræ Comput. Parif. eruimus: De certa
noſtra fcientia . Imperialis plenitudine poteftatis Sacri
Lateranenſis Palatii Comites facimus, erigimus , nobi-
litamus , attollimas; ó gratiofius infignimus, decer-
nentes & hoc Imperiali ftatuentes edicto , quod vas a
liberi ac deſcendentes veftri præfati ac veſtruns quilibet
ex nunc in antea omsibus privilegiis , juribus, immuns,
tatibus, honoribus ,confuetudinibus.O libertaribus frui
debeatis o gaudere , quibus ceteri Lateranenſis Pala-
tii , feu cujuſque gradus baétenus Comites fruiti ſunt ,
ſeu quomodolibet poterunt. Quodque vos O liberi de-
ſcendentes veſtri Oveftrum quilibet politis Oʻvaleatis
per totum Romanum Imperium facere creare Notarios
publicos, ſeu Tabelliones Judices ordinarios ... de pre-
dictis per pennam calamarium inveſtire ...Concedimus
Ő auctoritate preſentium plenam damus & omnimodam
COM 760
Poteftatem & *omnesfingulos y fingulas- ſpurios ego Spu
rias , baſtardos O baſtardas, mangeres de nothos do
nothas.... ſeu defectum natalium patientes, illuftrium
Principum , Speétabilium Comitum & nobilium Baro
num natis duntaxat exceptis , au &toritate veſtra..begiri
mare valeatis.... ad honorem & alius legitimos , atque ju
ru ac ſucceſſiones paternarum hæreditatum do aliorum
bonorum , fine præjudicio tamen legitimorum filiorum
ita tamen ut ipfi ficut alii legitime æqualem hujuſmodi
hæreditatum obtineant og bonorum portionem , &c.an.
1370. Comites Lateranenfes memorat Leo On. lib.2 . c.
101.At unde Palatio Romano Laterani nomen inditum
pluribus obſervat Baronius an.3.12.n.83.84.Vide Falco
nem Benevent.p.303.
Habuiffe funimos Pontifices ſuos Comites Palatinos
videtur erui ex Bulla Johannis XIX.PP.quam defcripfit
Ughellus to.1.p.115.cujusfrater Albericus Comes Pala
ti intereſt Judicato, quod ipfemet Pontifex proculic in
Eccleſia S.Silveſtri infra Palatium Lateranenſe .
Comes PALATII . Gloſfæ MSS.Nomenculator , Co
mes Palati . Vide Nomenculator ..
COMITIS PALATINI & Palatii titulus tribuitur E
broino Majori-domus, in Vita S.Drauſii EpiſcopiSuef
fion.n.14. & apud Philippum MousKes, loco laudato in
Diſſert.14.ad Joinvillam . Vide Major domus.
COMITES PALATINOS , Franciæ Pares Epiſcopos
Noviomenfem , & Belvacenfem , Matthæus Paris an .
1257.p.634.vocat , uri ſupra obſervatum .
CONSPALATIUS, Comes Palatii , in Charta He
riberti Comitis Viromanduorum & Tricaſſium apud
Camuſatum p.85.Fulco , qui Palatii Comicem Carolo
Calvo imperante egerat , ut auctor eſt Flodoarduslib.
3.Hift. Rem . 6.26. dicitur fuiſſe ejuſdem Imperatoris
Conſpalatius . Notitia anni 896.quæ exſtat in Tabula
rio Arremarenſı apud Ducheſnium in Probat. Hift.
Vergiac. ſubſcribitur ab Elduino Comite Conſpala
tio . Apud Petrum Diacon.lib.4 .Chron.Caſin.cap.18.fit
mentio Berte filie Compalatii Ticinenſis , ubi malim
Conſpalatii : eſt autem , ni fallor, Comes iſte Palatii
Ticinenfis, Comes Lomelli, de quo pluribus egimus
ad Joinvillam . Scriptor MS.dele Mappemonde c.14.
Simanda ſon fil Loeys,
Et les Baron de lor pays,
Eveſques , Dus , Quens Palais .
Le Roman de Garin :
Et dit li mès , Merveilles aioi ,
Quant Cuens Palès Roy de France aatift
De tornoier , o illi faut einfi .
Gadifer l'engendra li Gentil Cuens Palais .
Theobaldus Navarræ Rex in Tabul. Campaniæ Thua
ño ,de Champagne de Brie Cuens Palais infcribitur.
COMES PAROCHIALIS, apud Hungaros dicitur pror
prius regionis cujuſque.Præfectus, qui à Rege cum con
filio Prælatorum & Baronum ex illis de eodem Comi
tatu eligitur. Illius Vicarius eft Vicecomes, qui eligi
tur à Comite ex potioribus Nobilibus, & Judex Nobi
lium dicitur : qui ambo judicare & promulgare ſedes
feu affifias in ſuo Comitatu poffunt . Vide Decretum
Andreæ Regis an.1222.9.6 . -
, COMITES PATRIMONII, quod privatum Impera
corum dicitur in leg.8.Cod.Th.de Jure fifci. I. Codice
Juſtin.eft titulus de Comite facri Patrimonii Habue
runt etiam Gothi Comites Patrimonii , feu Patrimo
ninn , qui patrimonium Regis & menfam procura
bant . Epitaphium Senarii , qui hoc munere fun
étus eft fub Theoderico Rege , apud Pitheum lib . 4 .
Poem . veterum :
Aulica quippe Comes rexi Patrimonia clarus .
Hujus dignitatis apud Gothos non ſemel mentio eft a
pud
 COM
761
pud Senatorem l.1.Epift.16.1.5.Epift.7 . 18.19.20 . & lib.
6. Epiſt. 9. ubi formulam Comitive Patrimonii exhi-
bet ; in Concilio Cæſaraug. II.æræ 630. Toletano IX .
XIII. & XVI. apud Ennodium l. 4. Ep. 7. in Lege Wiſi
goth.l.12.tit.1.9.2.& in Charta CindaſuinthiRegisæræ
684.apud Anton . de repez in Chr.Ord . S.Bened.to.2.
Comes PER UTRAMQUE GERMANIAM, apud Am-
mianum lib.27 .
Comes Per PETUUS , apud Hungaros dicitur , cum
dignitate natus , qui ſolius Regis judicio nititur . Sam- Kleckovia ; Nellenburgi ; Siſgovie ; Stefrungenfis ;
bucus .
COMES PILOSUS', apud Alemannos, idem qui Sil- Targovie; o Walgovia . Vide Metropolim Salisbur
weſter, de quo infra. Glor :Græc. Lat. Sæois , Hirſu- genſem to.2.p.533.
tus , pilofus. Willel.Brito l.1o . Philipp . ubi de prælio
1 Bovinenſi v.407 .
Et Comitem , quem Theutonici dixere Pilofum .
Chronicon Flandriæ cap.15.de eodem Comite : Et un
Comte d Alemaigne qu'on appelloit le Comte Pelu. Quo
loco Sauvagius contra MSS . fidem reftituit ex Meiero ,
Le Comte Palatin du Rhin,ut& c.21. ubi inter Electores
ſecularesImperatorú primus poft Eccleſiaſticos Lepelt
du Rhin recenfetur , quem Comitem Palatinum Rheni
effe conſtat . Gaſpar Barthius ad hunc locum Will.Bri-
tonis : Raugraffen , non Rauchgraffen intelligimus, a
Sperarum regionum Dominum , non ipſum birſutum , aut
pilis obfitun .
COMES PORTUS ROMÆ , Qui navibus onerariis, feu
vi&tum & annonam in Urbem ex mari per Tiberis al
veos invehentibus præfectus erat , ne quid iis & merca
toribus detrimenti accideret . Exftat apud Senatorem
1.7. Epiſt.g.formula iftius dignitatis, quæ erat ſub diſpo-
fitione Præfecti Urbis , ut eft in Notit. Imp. c.4 . & 9.
Vide eumdem Senator . 1.2 . Epiſt 12 .
. COMES PRÆSENTI , Kó is a pourirt«, apud Theo
phanem f.141. Quimilitibus in Præſenti præerat. Vide
Præfens .
< COMES PROVINCIÆ , Idemque Rector Provincie ,
Qui provinciæ , Comitiva primi ordinis decoratus >
præeft. Hujus dignitatis formula exftat apud Senato
rem lib.7 . Epift. 1.ex qua colligitur dignitatem fuiffe
etiam militarem : Tua tamen dignitas si terroribus or-
natur , quæ gladio bellico rebus etiam pacatis accingitur;
præterea jus habuiffe vitæ & necis , functumque officio
Judicis .Habetur titulus in Cod. Theod.& Juftin. de Co-
mitibus qui Provincias regunt. Provinciarum Comi-
tes , in Lege Wifigoth.1.8. tit.1 . 5.9. Plures ejuſmodi
provinciarum Comites recenfet Notitia Imperii ! . 2.
cap.70. & ſeq.Comitem Africæ , Tingitanæ , Britan .
niæ , Italiæ , Argentoratenſem , Hilpaniarum , & c.
quos Comitiva rei militarisetiam functos conſtar.Joan-
nes Sarisber.Epift. 263. de Comitibus: Et quidem qui
boc officii gerunt in Palatio juris auctoritate, Palatini
ſunt : qui in provinciis, Provinciales.
COMES PROVINCIALIS , Qui & Landgraffen Ger-
manis, Landgravius, Judex ſeu Comes territorii me
diterranei , ad difcrimen Marchionum . Dominus Pro-
vincialis , in Speculo Saxon.l.1.art.58.9.2 . Præfertim
vero & per excellentiam ita nuncupatur apud Scripro-
res Landgravius Thuringiæ . Arnoldus Lubec.n.2.cap.
35.Cui occurrit Ludovicas Comes Provincialis, doc.Ita
& lib.z.cap.9 .In Privilegiis Eccleſiæ Hamburg.Diplo
mata FridericiImp.ſubfcribit idem LudovicusComes-,
non femel, pag.182.184.185.Quin & ipfi Hefli , Pro-
vinciales dicuntur in Libro Miracul.S.Ludgeri Epiſc.
1
Mimigard. n.3 . apud Bollandum : Provinciales , qui
Hafi dicuntur . Anonymus in Fragm.Hift.poft Alber-
tum Argentin.an.1238.Henricus Comes provincialis Al
Jatiæ , &c. qui Landgravius Alfatiæ · Landgravius
de Wincenbourg , apud Albercum Stadenfem an. 1112 .
Landgravius de Kirchberg , apud continuatorem Lam-
COM 762
berti Scaffnab.an.1304.& c.Ludovicus Comes provincia
lis de Iſenac. apud Joan. Mauricium Gudenum l... Hiſt.
Erfurtenfis n.io.
Memorantur autem in Germania varii Landgravii
qui Principum titulo gaudent : Alſatia , Thuringiæ ,
Hafie , Leuchenbergie & Franconie : alii qui non
ſunt Principes , fed in Comicum dignitate : ſcilicet
Barenfis , in der Baar , Briſgoviæ ; Burgendiæ feu Bur
gundiæ Helveticæ , in Burgendum ; Kletgovia , feu
Suntgoviæ ; Suſenberge , Tullingie , vel Stuelingie ;
COMES Orientis , ſub cujus diſpoſitione erantO.
rientis provinciæ , quas Marcellinus l.14 . & Notitia Im
perii l.1.c.1.recenſent, ut auctor eft Zozimus l . 5. unde
hanc dignitatem ucilova dpxiivocatLibanius . Magno
de Notis: COM.OR.Comes Orientis . Hujus dignita
tis non ſemel meminit idem Ammianus , Notitia Im
perii lib.1.c 105.S.Ambroſius Epiſt. 17.&c.
COMES ET RATIONALIS SUMMARUM ÆGYPTI,fub
diſpoſitione Comitis facrarum largitionum , in Noti
tia Imperii l.i.cap.74 .Vide Summa .
COMES REGALIS . Odo Foſſatenſis in Vita Burchar
di Corbolienſis Comitis : Dedit Hugo Rex fibi fideli
Militi caſtrum Milidunum ... Comitatumque Pariſiacæ
urbis, taliterque Comes regalis efficitur , id eſt , Comes
clientelæ jure Regi obnoxius .
COMES REI CASTRENSIS , apud Ammianum 1.30 .
Poſt dignitatem Protectoris atque Tribuni, Comes pre
fuit Rei Caſtrenſi per Africam : unde furtorum ſuſpicio
ne contactus, digrefuſque, multo poſtea pari poteftate
Britannicum rexit exercitum .
COMITES REI MILITARIS , Qui ad provincias de
fendendas milite credito deſtinabantur, uc eſt in l.3.Cod .
Theod.de Comitib.rei milit . Comes Militaris, in No
tit.Imperii l.I.cap.141 . Vide Jacobum Gotofred. ad C.
Th.d.tit.
COMES RERUM NITENTIUM . Magno de Nosis ;
c.9.C.R.N. Comes Rerum Nitentium , Vide Tribunus
Rerum Nitentium .
COMES RIPARUM ET ALVEI , fub diſpoſitione Præ
fecti urbis Romæ , in Notitia Imperii lib.2.cap. 4. cui
cura incumbebat aquarum & alvei Tiberis , & utillius
navigatio non impediretur . Is primum di&tus Curator
Alvei e Riparum Tiberis & cloacarum urbis, uc eſt in
veteri Inſcriptione : quam dignitatem Auguftum ad
inveniffe auctor eſt Suetonius cap.43.
COMES RERUM PRIVATARUM , Qui præerat æra
rario, quod privatis Principis uſibus erat dicatum ,cum
aliud effet ærarium , quod Largitionum appellatione
donabant, quod nempe publicis neceſſitatibus addi
& tum erat , cui qui præerat , Comes ſacrarum largitio
num dictus eſt. Iftius dignitatis formulam habet Sena
tor , l.6. Epiſt. 8. Varie autem indigicatur , nam etº
iam interdum
COMES REI Privatæ nuncupatur , ut apud Magno
nem de Notis , Ammianum 1.22. & in leg.27. Cod. Th .
de Pecitionib. Vecus Inſcriptio :
Private Comes atque rei prove &tus in altum ,
Sacrarum meruit fumere jura Comes.
COMES PRIVATARUM , abfolute in l.120.eod.Cod..
de Decurion.apud Senatorem loco laudato , & Grego
rium Magnum1.11.Epift.26.ubi perperam Comes Pri
vátorum editum eſt. Comes Privatarum largitionum ,
in l.ult.eodem Cod. de Incorpor. & in Notitia Imp.l.z.
cap.4.Paulinus in Euchariſt.
6. Private Comitivam largitionis
Dans mibi .
De hac dignitate paflim Codex Th. Notitia Imperii ,
& Scri
1
763 COM
& Scriptores , præter Neotericos, Cujacium , Pan-
cirolum , Jacobum Gothofredum , Henricum Vale-
fium , & c.
COMES SACRARUM REMUNERATIONUM , in yete-
ri Inſcriptione, 449.7 . Petronius Maximus Sacrarum
Remunerationum per triennium Comes fuiſſe dicitur , id
eft, facrarum largitionum : ita enim appellatur in l .
20.Cod. Theod .de Palat.& l.2.de Commeatu . Vide Se
natorem lib.s.Epiſt.27 . Idem nudeComes Sacrarum di-
citur in Geſtis Conſtantini Mag.unde emendandus vi-
detur Ordericus Vitalis lib.2 . p.437. Publius Torquea-
nus Sacrorum Comesmultitudini Chriſtianorum invidit:
1
legendum enim facrarum : tametſi neſcio an ſub Traja-
no id nominis fteterit .
COMITES SAGITTARI ARMENI, Una è 6. Vexil-
dationibus Palatinis, quæ erant ſub difpofitione V. I.
Magiftri militum Præfentalis , in Notitia Imperii 1.1.
C.40.Comitum Sugittariorum meminit Marcellinus 1.18 .
COMITES SAGITTARII MINORES , Una è s . Vexil
lationibus Palatinis , quæ erant fub difpofitione V. I.
Magiftri Militum Præfentalis , in Notit. Imp.l.1.c.31.
COMES SCANCIAR UM ,quo titulo fubſcribuntnon-
nulli Proceres in Concilio Toletano VIII . & XIII . in
ter viros illuſtres officii Palatini , & in Charta Cinda
fuinthi Regis apud Anton.de Yepez in Chronico Ord.
S.Benedicti to.2.Eofdem eſſe par eſt credere cum iis
quos alii Scanciones appellarunt, noftri Eſchançons ,
quià poculis Regum lunt : hodie enim vulgari Hiſpa:
norum lingua Eſcanciar, eft poculum porrigere.
COMES SCHOLARUM , Qui Scholis Palatinis, pu-
ta Scholis Seurariorum , Gentilium , & c. de quibus
Notitia Imperii, præerant . Dehis Comitibus eftti
tulus in Cod .Theod.& Juftin.de Comitibus & Tribunis
Scholarum , ubi multa fuo more congeſſit Jacobus Go-
tofredus. LiciniusComse Scholæ , in Suggeſtione Ger-
mani Epiſcopi to.i. Epift.Rom . Pont . in Hormiſda .
KUITES godão apud Theophanem pag . 118.
COMITES SENIORES , Una ex 6.Vexillationibus Pa-
lacinis ſub difpofitione Magiſtri militum in Præſenti.
Notitia Imp.l.1.c.40.1.2.27.
COMES SILIQUATICORUM , apud Senatoreni l . 2. E-
piſt.12.Qui ponderibus & menſuris præerat ,& ne in iis
fraus admitteretur, invigilabat . Vide Siliquaticum .
COMES SILVESTER , in Chronico Auguſtenſi
an . 1247. & in Chronico Moguntino ann . 1251.
qui vulgo le Comte Sauvage du Rhin : Chartam
Émichonis Comitis Seynenſis ann . 1273. ſubſcribit E-
micho Comes Silveſter , apud Freherum in Orig. Palat.
part.z.pag.28.apud Serrarium in Rebus Moguntinis p.
850. Hugo ComesSilveſtris & Rheni, an.1311.( Comes
Silveſter de Duna , in Vita Balduini Lutzenburg . Ar
ch . Trevir. lib.3.cap . 8. ] Comes Tranſilveſtris , apud
Albertum Argen . pag.112 . Vide Comes Hirſutus, Ca-
mes Piloſus.
COMES SOLENNIORUM , apud Ammianum l . 15. p .
35. ubi vir doctus Somnorum reſtituit.
COMES SPARTHARIORUM , Dignitas Palatina in
aula Regum Gothicorum Hiſpaniæ , cujus mentio in
ſubſcriptionibus Concilii Toletani VíII . in Charta
Cindafuinthi Regis æræ 684.apud Anton. de repez in
Chron.Ord.S.Benedicti to.2 . & apud Rodericum Tole-
tanum1 3.de Reb.Hiſpan c.19 .Comes Spartharius , in
1 Concilio Tolet.XIll.quiſcilicet militibus circa Princi-
pem excubantibus præerat. Vide Spartbarius .
Comes STABULI , COMESTABILIS , CONESTABI-
Lis & c .QuiRegii ſtabuli , & equorum Principis cu
ram gerebat ; Tribunus ſtabuli, in lege up. Cod. Th.
de Comitib.& Trib . & apud Ammianuml. 14. 28.30 .
Tribunus Cæfaris Stabuli l.20.Comes Stabuli , in leg.3.
Cod.Theod.de Equor.conlat.& 1.29 . de Annona & tri
COM 764
but . Procop.l.1.Gothicorum c.7.Kev,avilavor reli, istine
Bupinicov Toxouovipysv , s's Invers :7:44 . In ve
teri Inſcript.Stilicho Conies Domeſticorum de Stabuli
facri dicitur . Vita S.Lucinii Epiſc. Andegavenſ, n.7.
Comitem fuiStabuli , co omnium equorum , eorumque
cuftodern conſtituit .Aimoinus l.3.Hiſt. Franc.c.71.Re
galium Præpofitus equorum , quem vulgo Comiſtabilem
vocant . Dignitatem ipfam Comitatum Stabulorum ap
pellat Gregor.Turonenf.l.5.Hift.c.48. Regino an. 807 .
Burchardum Comitem Stabuli fui, quem corrupte Con
ſtabulum appellamus. Vide eumdem Gregorium Tu
ron.lib.5.c.40.lib.9.ca.38.1.10.c.6. Geſta Regum Fran
corum c.26. & Hincmarum dc Ordine Palatii c.22.[ Ko
puis Té otá.316 apud Anonymum Combefifianum in Pors
phyrogenito num.1.16 . ſ
Habuerunc Gothorum in Hifpania Reges fuos Sta
buliComites, ut liquet ex Concilio Tolet.XIII. in quo
fubfcribitGuiſclamandus Comes Stabuli .
Petrus Pantinus obſervat apud Caftellæ Reges Co
mitum Stabuli dignitatem effe perinfignem ,fine admi
niſtratione tamen , ac titulo tenus. Vide Blancam in
Conment . Rerum Aragon. p.785 .
At quæ primum in Equorum cura verſabatur digni
tas , militaris poſtmodum facta eſt: ita ut Comites Sta
buli copiarum Duces præcipui fuerint. Marbodus in
Vita S.Licinii Epiſcopi Andegavenſis num. 5. Fa&tum
eſt ut à Rege flagitantibuscunctisTribunus militum cre
aretur, quinunc more noftro Comes Stabuli nuncupatur.
Bene ille , more noſtro; nam longe ſecus dignitatis i
ftius munus defcribitur, qua donatum S. Licinium a
iunt, in vetuſtiori Vita ejuſdem Sancti: locum ſupra
deſcripſimus. Certe Comitibus Stabuli apud noſtros
copiarum & exercituum ducatum commillum inter
dum fuiffe docent Fredegarius c.2 . Poeta Saxonicus an .
782.& Annales Francor.ann.807.Leges Edwardi Con
feff.feu Additamenta ad eafdem c. 35. de Heterochiis
Anglicis : Latine vero dicebantur ductores exercitus >
apud Gallos Capitulares Conſtabularii vel Marefcalli
exercitus. Coneſtabilem Boemundi Principis Antioche
ni copiarum non modo ducem , fed & figniferum facit
Petrus Tudeboduslib.z.Hift.Hierofol.ftatim initio. In
Monaſtico Anglicano tom .1.refertur Hugonem Comi
teni Ceftriæ , Nigellum quemdam feciffe Mareſcallum
♡ Conſtabularium ſuum , ita ut quandocumque dictus
Hugo Comes exercitum moveret verſus Walliam , dictus.
Nigellus & bæredes fui in eundo precederent , & in re
deundo cum exercitu , ultimi remanerent . Matthæus
Weſtmonaſt. ann . 1254. Ceram Comite Herefordienſi
qui fecundum antiquum jus,Conſtabularius eſſe dignoſcia
tur regii exercitus.
Ex quibus Scriptoribus colligitur non omnino ve
rum , lub Philippo Auguſto demum datum Comitibus
Stabuli copiarum ducatum , poſt extinctam Seneſcallo
rum dignitatem , quod polt Stephanum Pafchafium
vult Ducheſnius lib.3.Hift.Monmorenciacæ c. 1.p.11 2 .
tametſi non diffitear Seneſcallos non modo apud Reges
noftros, ſed etiam apud alios exercitus duxille , ac ve
xilla prætuliffe .
Jura vero , privilegia , ac prærogativæ iſtius digni
tatis habentur in veteri Rotulo Cameræ Computor.
Pariſ. quæ hoc loco inferere haud abfurdum forte fue
rit, etſiChartæ iftius memineritTillius : Le Conneſta
ble de France a tel droit pour le fait des Guerres . Pre
mierement , le Conneſtable eſt par deſſus tous autres, qui
font en l'Oft, excepté la perſonne le Roy , ſe il y eft , Jor
ient Dux , Barons, Comtes , Chevaliers , Eſcuyers
Jodoiers tant de cheval, comme de pie , de quelqueeſtat
qu'ils ſoient& doivent obeira luy. 2. Item ,les Mare
ſchaux de l'Oſt ſont deſſousluy , dont leur office diſtin
&te de recevoir les Gens d'armes, Dux , Camtes, Ba
rans ,
 765 COM COM 766

rons , Chevaliers, Eſcuyers, & leurs compagnons ; dre gages ſurNous , ou fommed'argent en la maniere def
ne pueent , ne en doivent chevaucber , ne ordonner ba- ſuſdite , & exceptez les foudoiersde la Mer, eſquiez no
taille, ſe n'eſt par le Conneſtable , ne faire bans , ne ſtredit Couſin n'a nuldroit. Et ce declarons nouspar ces
proclamations en l’Oſtſans l' aſſentement du Roy ou du Preſentes au proffit de noſtredit Couſine de ſes Succeſ
Conneſtable. 3 : Item le Conneſtable doit ordonner toutes ſeurs, & voulons, qu'il puiſe demander, prendre, le
les baiailles, les chevauchées, Oʻtoutes les eſtablies . ver , e avoir dore/navant leurſdites droitures à la ma
4. Item , toutesfois que l'Oſt ſeremue de place en autre , niere deſus dite ſansnul empeſcbement, lequel empeſche
le Conneſtable prent Olivre toutes les places de fon droit ment Nous pourle temps à venir mettons du tout à neant,
au Roy , & aux autres de l'Oſt, ſelon leur eſtat . 5. 1- ſaouf toutefois noſtre droiten autres choſes , en toutes
tem lé Conneſtable doit aller en l'Oft devant les batail- l'autruy. Et donnons en mandement par ces mefmes Let
les , tantoſt aprez le Maiſtre des Arbaleſtriers, doi tres a tous ceux à qui il puet , bo pourra appartenir , que
vent eſtre les Mareſchaux en la bataille. 6. Item le Roy des droitures devant dites à tousjoursmais laiſſentjouir
s'il eſt en l'oſt ne doit chevaucher , ne les autres batailles paiſiblement noſtredit Couſin de ſes ſucceſſeurs oudit Of
ne doiventchevaucher, fors parl'ordonnance de le con- fice, a les baillent & delivrent à noftredit Coufin a
ſeil du Conneftable . 7. Item , le Conneſtable a la cure de ſes ſucceſſeurs Conneſtables de France ſansnulle difficul
envoier meſſages & eſpies pour le fait de l'Oft, par tout tè , o ſans autre mandement attendre de Nous, ou de
où il voit qu'il appartientà faire , & defcouvreurs, nos ſucceſſeursRoys de France. Et pour ce que les choſes
1 autres chevauchies, quant il voit que meſtier en eft. 8. deſſuſditesſoientfermes & ftables à touſjours, nous a
Item le Conneſtable a de tous ceux quiſont retenus à ga- vons fait mettre noſtre ſcel à ces preſentes Lettres. Don
gesle Roy une journée pour ſen droit, dèſque ils ſont re ne à Sainte Levine , l'an de grace 1340. ou mois de Feb
senus, & defque ils prennent le premier paiement, puet vrier
le Conne ſtable recevoir fon droitſe illi plaiſt. 9. Item , Plura his videre potes apud R. Patrem Anſel
de ceux qui ne prennent gages du Roy , mes ont aucun mum in Hiſtoria Genealogica Comitum Stabuli Fran
certain Jalaire, ou reſtitution d'argent , ou d'autre cho- ciæ ; ex qua placet hic contexere ſeriem horumce illuft.
ſe , puiſque l'en chevauche à Banniere deſploièe, le Con- Officiariorum , qui floruerunt imperantibus tertiæ ftir
neſtable doit avoir fon droit pour le ſervice deſſusdit , ſur pis Regibus .
ceuls qui prennent gaiges , deſpens, ſalaires, ou reſti ALBERICUS an . 1060.
tution , fi comme deſus eſt dit . 10.Item , le Conneſtable BALDRICUS an . 1067 .
prant devers les Treforiers de la guerre ſes droitures de ADELELMUS an . 1075. & 1072 .
tous ceuls qui comptent pardevers luy.C'eſt afavoir une ADAMUS an . 1079 .
journèe autantcomme il comptentpar jour, quelle ſomme THEOBALDUS MONMORENCIACUS an. 1083.1084.
que ce ſoit . 11.Item , le Conneſtable prant une journèe & 1086.
deſodoiers de cheval & de piè qui font devers la retenue GASCIUS vel GASTO DE CALVO-MONTE ann.
du Meſtre do du Clerc des Arbaleſtriers, * le Meſtre 1107 .
te Clerc des Arbaleſtriersen prennent un autre . Et ainſi HUGO DE CALVO-MONTE anilli.ad an.1138.
il eſt accouſtumèdès touſjours du tempſ-pana. Ifta jura MATTHÆUS MONMORENCIACUS ab ann. 1139. ad
Conſtabularii Franciæ fuerunt extracta de quodam Regi- an.1 169 .
ftro antiquo Camera Computorum D.Regis cooperto.co SIMON NEALPHÆ CASTELLI Dominus renuntiatur
rio viridi, in quo funt 111º.xxxvi.folia virtute Literarum Stabuli Comes in ſuo Epitaphio , quod legitur in Ec
Regis de mandato in dicto Regiſtro ſutarum fol.1xxx. III . clefia Vallium Sernaii : fed nullam novimus chartam
do deprecepto Dominorum die xxvii .Nov.ccc.1111 ** . ab eo ſubſcriptam . Florebat an .1150.
michi facto . Signat.Radulphi . RADULFUs Comes Claromontenfis in agro Bello
Præallatis hæc etiam lubet addere ex MSS.Peireſcia- vacenfi obiit an.1291.
nis deſcripta : Philippe parlaGracede D.Roy de Fran DROGO DE MELLO ad an .1218.
ce , sçavoir faiſons à tous prefens à venir. Que ſur MATTHÆUS MONMORENCIACUS , fecundus no
ce que notre tres - cbér * feal Couſin Raoul Comte de Eu , mine & cognomento Magnus , vita functus eſt ann .
Conneſtable de France , diſoit de maintenoit quiceux de 1230 .
noſtre lignage, a les Princes * Prelats, O Barons de AmalriCUS Montis- fortis Comes Babylone , quo
bors de notre Royaume, go toutes manieres de gens de captivus abductus fuerat : rediens morce præventus eſt
cheval & de piè dequelque condition qu'ils ſoient , qui an.1241.
prengnent gages ou argent ſur Nous , luy doibvent telles HUMBERTUS Bellijoci Dominus , occidit ante ann .
droitures, comme ſespredeceſſeurs oudit Office ont auc 12 51.
couſtumè,à prendre ſur les ſoldosersqui prengnent gages, EGIDIus cognomento Fufcus, ( Le Brun ) vixit ſal
ou argent ſur Nous, o que de ce nul ne prengne gages, ou tem ad an.1272 .
argent ſur Nous , ne s'en puet , ou droit exempter : au HUMBERTUS DE BelloJOCO mortem oppetiit ann .
cun de noſtre lignage & autres maintenant le contraire 1285 .
Nous voulons ſur ce favoirla verità , nous en ſommes in RADUFUS II . Comes Claromontenlis necatus eft in
forme parceux quimiex en pevent doibvent ſavoirla prælio Corceriaco an.1302 .
veritè . Et aucuns trouvent que noſtredit Couſin les GALCHERIUS Caſtellionis ad Matronan Dominus
predeceſſeurs oudit Office, doivent prendre avoir droj- de vita migravit an.1326.
.
ture detoute maniere de gens d'armes Q°de piè qui preno RADULFUS BRIENNENSIS Augę Comes interiit an.
sent gages ſurNous , ou fommed'argent, pour nous ſer- 1544.
vir à certain nombre de gens d'armes ſoient avec ceux de RADULFUS alcer BRIENNENSIS & Augæ Comes
noforelignage, ou autre denoſtre Royaume , & debors, perfidiæ inſimulatus capite plexus eſt an.1359.
de quelconque eftat condition qu'ils ſoient, qui ſervent CAROLUS DE CASTELLA cognomento Hiſpanus ,
es hoſts de Nous, ou de nos gens pour Nous, exceptez Comes Engoliſmenſis trucidatus eſt ann.1554.
toutevoies les perſonnes de noſtre lignage, ceux de leurs JACOBUS BORBONIUS Marchię Comes Conneftabu
hoftieux, leſquiex il maintiennent de couscode frais, larii dignitatem depoſuit an. 1356. obiicque mortem
qui ne prennent nus gages , ou ſommes,d'argent, comme an.1461 .
diteſt , & tous ceux qui nous ſerventau leur ſans pren GARTHERIUS BRIENNENSIS Comes &
1 Dux
 1 767 COM
Dux Athenienſis creatus eod.an. interiit in prælio Pi-
stavienfi .
ROBERTUS FIENNENSIS Dominus , cognomen
to Morcan , Conneſtabulatu abdicavit poft annum
1368 .
BERTRANDUS GUESCLinus ab an.1370 . ad annum
1380.quo necioccubuit .
OLIVERIUS CLISSONIensis Dominus abdicare
coactus eſt an.1392.Vixit ad an.1407 .
PHILIPPUS ARTESIUS Augæ Comes mortuus eſt an .
1397
LUDOVICUS SANCEKRENSIS naturæ fatisfecit an .
1402 .
CAROLUS Lebreti-vici Dominus atque ab eo vico
dictus Lebretus ,ann . 1415. interemtus in prælio Azen-
curtienſi.
VALER ANNUS LUXEMBURGENSIS factione Ducis
Burgundiæ , Carolo Albrecenſi depoſito, Conneſta-
bulus declaratus eſt ann . 1411. Supremum diem obiit an .
1413 .
BERNARDUS VII. Armeniacenſis Comes occiſus eſt
an , 1418 .
CAROLUS I. Dux Lotharingiæ ann . 1418. inftitutus,
haud diu fibi conceffam dignitatem tenuit , obiicque
an .1430 ,
JOANNES STwartan . 1424. quo interemtus eft in
prælio Vernolienſi.
ARTUS DE BRITANNIA extremum edidit fpiritum
an.1458 .
LUDOVICUS LUXEMBURGENsis ab ann.1465.ad 1475
quo capite danınacus eft .
JOANNES Dux BORBONIUS ab an . 1483. ad an .
1488.
CAROLUS Dux Borbonius creatus ann.1515.inter-
fe &tus eft an . 1527
Anna Dux MONMORENCIACUS ab ann.1538 . ad
1567 .
Henricus I. Dux MONMORENCIACUs ab an 1597.
ad an 1614.
CAROLUS D'ALBERT an.1621 .
FRANCISCUS DE BONNE ab anno 1622. ad annum
1626. quo febri confumtus elt . Anno fequenti Ludovi-
cus XIII.Conneſtabuli dignitatem abolevit menſe Ja
nuario .
1 RS Addam juramentum à Conneſtabulis Regi præ-
ftitum , quod exhibet idem P. Anſelmus loco citato :
Tous jurez Dieu le Createur , par la foy & la loy que
vous tenez delui , duſur voſtre honneur , Que en l'Offi
ce de Conneſtable de France, duquel le Roy vous a pre-
ſentement pourveu , door dont vous luy faites hommage
pour ce deu , vous ſervireziceluy Sieurenvers le contre
tous , quipeuvent vivre & mourir , ſans perſonne quel
conque en excepter , en toutes choſes luy obeirezcomme à
voſtre Roye ſouverain Seigneur , ſansavoir intelligen-
ce ne particularitè à quelque perſonneque ce ſoit ,au pre
judice de luy de Jon Royaume: O que s'il y avoit pour
le temps preſent ou à venir , ſur communautè ou perſonne
quelconque, ſoit dedans ou dehors le Royaumede Fran-
ce , qui s'eslevaft - on voulfit faire entreprene
dre quelque cloſe contre ou au prejudice diceluy fondit
Roy aume, Odes droits de la Couronne de France, vous
l'en avertirez byrefifterez de tout votre pouvoir ,
vous y employerez comme Conneſtablede France, Sans
rien èpargner, juſques à la mort incluſivement ; & ju
reze promettez degarder & obſerver le contenu esCba .
nouveaux .
pitres o formede fidelite vieux
CONSTABULARIUS CASTR1 , ſeu Tribunus militum ,
qui caftri aut oppidi cuſtodiæ adhibetur . Concilium gode Laſci & Hugo deBello campo , qui inde Conſtabu
Turon.ann.1163.can.10.In villis vero vel urbibus vel ca-' larii erant villam Vernolii viriliter do conſtanti animo
ftellis, que Regesfubfuntdominio , in quibus Conſta-” defenderent, contra Ludovicum Reg . Francorum , qui
COM
768
bularii ad tempus ſtatuuntur , & C. Willelmus Brico
3.Philippidos;
Septuaginta viros equites pediteſque trecentos
Gaſcolides ſecum Gilbertus habebat in arce ,
Qui præfe&tus erat & Conſtabulariusillis .
Hugo de Cleeriis : Goffridus autem veniens præmijit
Conſtabularios ſuos , rogans ut oſtenderet ei qua parte
ſederet. Occurrunt ejuſmodi Conſtabularii apud Ri
chardum de S.Germano ann.1193 . Matth . Weſtmonaſt.
pag.369 . Rogerum Hovedenum p.534. Robertum de
Monte ann 1173.Walſinghamum p.118.226. & c. Vide
Ducam c.144 .Fletan l.1.c.15.9.3.c.20.9.78.1.2.c.31 . ubi
eorum officium defcribitur , & c . & Edwardum Co
kum ad Littleton.[e&t.379. Apud noftros etiam , vox
eſt frequens. Conneſtable de Saint Malo , apud Froif
ſartem 1. vol . c . 17. Conneſtable de Bourdeaux , apud
Berrium in Hiſt.Caroli VII. de qua ultima dignitate ,
acillius functione habetur Statutum Edw . Regis An
gliæ in Regefto. Conſtabulariæ Burdegal . Camera
Comput . Parif.fol.78 . & 145.Coneſtabiles Portarum , in
Statutis Mediolan.part.2. cap.163. [ Conneſtabilis Por
te S. Andrea Vercellenfis , in Actis S.Amedei , tom . 3 .
Martii pag.881. ) In Computo Bartholomæi du Drach
Thefaurarii Guerrarum an. 1338. paffim fit mentio
des Conneftables des Communes , des Portes des Villes ,
des Sergeants, Oʻc.In Regefto Cameræ Comput.Pariſ.
ſignato C.D.fol.2 31. deſcribitur Statutum Joannis Re
gis Franc.quo ftatuitur , ut in poſterum , tous pietons
Joient mis par Conneſtablies ou Compagniesde 25.0u 30 .
homes, & quechaque Conneſtable prenne doubles gages;
o que les Mareſchaux pour les Genſdarmes de les Mai
ſtres des Arbaleſtriers pour les pietons aliſteront aux
monſtres deux fois le mois . Hinc Conſtabularius Turris
Londinenſis non ſemel occurrit apud Scriptores A ngli
cos , de cujus Juriſdictione videndus Bractonus 1 : side
Elloniis cap.13.9.4.Thom . Wallinghamus pag . 147. & c.
Hinc Conſtabulatio Caſtri, quod Continuatorem Flo
rentii Wigorn . an. 1126. Conſtabularia , pro Centuria
militari, apud Anonymum de Geſtis Friderici II. Imp.
P. 797. Ita vocem Conneſtablie pro turma militari
cui præeft
cui Conſtabularius
præeft Conſtabular ius , ufurpant le Roman de Ga
rin MS .
Quinze mille furent en la Conneſtablie ,
A cleres armes , as deſtriers de Nubie . :
Willelmus Guiart ſub ann.1304 .
Ciltrouvent les autres mi voie
Dont chafcune Conneſtablie
Leur venoit au pont en aie .
Infra :
Aſembles ſes Conneſtablies .
Rurſum :
O eus une Corineſtablie
De foudoyers de Piguardie .
Adde Chron.Flandr.c.113 . & vide Meurſium [ & Glor
far.mediæ Græcit. )in Kortosa Bica .
CONSTABULAR'U PAROCHIARUM , feu villarum ,
Coneftables des Paroiſes apud Froiſſartem 2. vol. c . 96 .
in ſublevamen Conſtabulariorum Hundredi , ævo , uc
dicitur , Edvardi III. introducti ſunt, talem in villis
poteftatem habentes , qualem in Hundredis Conſta
bularii Hundredorum . Sunt vero apud Anglos duo
plerumque in quovis Hundredo Conſtabularii, toti
dem in quavis Villa feu Parochia : & hiquidem Inferio
res & Subconſtabularii appeilantur , illi autem Superio
res & Capitales. De ejuſmodi Conſtabuláriis egit Tho
mas Smith.l.2 de Republ.Angl.c.25.[Fragm.vet.de re
busLudovici VII.apud Duſcheſnium tom.4.p.430. Hu
illud
 COM COM 770
y 89
illud oppidum obfidebat tum Anglicæ ditionis . ) CONSTABULATUS , Dignitas Comitis Stabulorum ,
Confiabulariorum apud Italos quod fuerit munus , apud Will.de Podio Laurentii c.34 . [ & in Charta anni
ita docet Marfilius Patavinus in IDefenſore pacis part. 1351.10.4.Hift.Harcur.p.1469 . ]
I.cap.9.Unus quidem cum Monarcha ftatuiturad aliquod $ CONSTABULARIA , Eadem notione , apud Ry
unumopus determinatum circa regimen Communitatis : merum co.2.p.191. & to.4.p.78.Marten. to ... Anecd.col.
tamen ut ducatum exercitus, five oum generis fucceffio- 862. & in Hik Harcur.to.4.pag.1474 .
ire, five pro foliusunicæ perſonæ periodo, quomodo in COMITES TAIFALI , Una è Vexillationibus Palati
ftituebatur dux exercitus Agamemnon à Græcis . Voca- nis fub difpofitione Magiftri militum præſentalis , in
tur autem officium hocin communitatibus modernis Car Notitia Imperii l.1 . cap. 31. Taifalorum feptentriona
pitaneatus ,aut Conteſtabiliaria .Hic vero exercitus duxlium populorum meminit Ammianus l . 17. Vide Pan
cirolun .
de nullo ſe intromittebat judicio tempore pacis : exercitu
tamen militante , dominus erat occidendiautaliter pu COMITES DE TERTIO DENARIO appellabantur
niendi tranfgreffores. [Regimina Paduæ ad ann . 1320. Comites in Anglia , quod Comitatuum redicus pars
Inter quos fuit quidam probus ego ftrenuus vir dominus tertia ad illos, qui iis donatierant à Principe , perti
Simon Philippus Poteſtas Caftri pontis Baxanelli, de neret : quod abipfo Caroli M. ævo obrinuic. Capitu
etiam Conteſtabilis & Re&tor ccc.militum Ultramonta- lare Pipini Regis Italiæ c.18. & Lex Longob.l.a. tic.2.c.
norum & Theotonicorum . Continuacio Chronici An- 10. De compofitionibus que ad Palatium noftrum perti
dr. Danduli , apud Murator.com , 12. col. 448. Inter- nent, fi Comes ipſam caufam commoverit ad requiren
jeĉto tempore Hungari cum Paduanis Caftrum Romani dum , illam tertiam partem ad corum recipiant opus
inſultant , obfident, pugnant , ſed in pugnis deficiunt. duas vero ad Palarium , & c.Capitula Ludovici Pii ad
Eamdem ſubterraneis infidiis & unius Comeſtabilis ins Legem Salicam cap. 1. Compoſitionis due partes ei con
terioris infidelitase...Caſtrum obtinent folvis perfonisde tra quem teſtati ſunt , dentur : tertia Comitis eft. Ad
rebus . ] de Capicula CaroliM.lib.3.c.68. Liber Monaſterii de
CONSTABULARIOS, feu Kovosaúncs habuere etiam Bello , apud Camdenum , & in Monaſtico Anglicano
Byzantini Imperatores inter officia Palatina. Hi præ- tom.i.p.315 . Confuetudinaliter per totam Angliam mos
erant Francis ad Palatii cuftodiam addictis, uti exerte antiquitus inoleverat , Comites provinciarum tertium
docet Pachymeres l.1.c.7 .& nos pluribus oftendimus in denarium fibi obtineri , inde Comites difti. Item alius
Notis ad Willhard.n.210.& ad Alexiad.p.395 . Francos Anonymus : Comes eſo qui tertiam portionem eorum que
1 vero à primæva ſui origine Imperatorum cuftodiæ ad- de placitis proveniunt in quolibet Comitatu percipit :
hibitos , videcur innuere Ammianus 1.15 . Malarichus ſed non omries Comites ifta percipiunt; ſed bi quibus
.. adhibitis Franco, quorum ea tempeſtate in Palatio Rexhereditario , aut perfonaliter conceſſit . Leges Ed
multitudo florebat; exactius jam loquebatur. Erat au- wardi Confeff. c. 21. De iftis o&to libris Rex babebat
tem is Rector Gentilium , adeo ut incertum fit an Gen. centum ſolidos, e Conful Comitatus quinquaginta
tiles appellati fuerint Franci ad Palacji cuftodiam ad- qui tertium habebat denarium , de forisfa&turis . Joan.
hibiti . Brompton. pag. 1038. Præter tertium denarium , undo
CONESTABULUS , Officium Monafticum , de quo Hugo Bigoth eſt Comes. Vide Tertius denarius in
ira Bernardus Mon.in Conſuecud.Cluniacenſibus MSS . Denarius. ]
6:13. Eſt frater cuieſt commiffa obedientia , ut de equis Nec in Anglia duntaxat , fed etiam in Hungaria id
curam habeat mulis , quem nos vulgariter Coneftabu- obtinuit. Otto Friſing lib.l.de Geſtis Friderici c.31.u
lum vocamus ; ipſe babet agafonem ſuum , quicapit cu bi de Hungariæ deſcripcione : Hinc eft ut cum prædi
Tam de equis , qui ad ejus obfervantiam pertinent.... ha- &tum regnum per 70. velamplius diviſum fitComitatus,
beat autem in cuſtodia ſua totam avenam e hordeum de omni juſtitia ad fifcum regium duc lucri partes ce
Monaſterii....fellas, calcaria , frena , ferra habet in cu- dant, tertia tantum Comitiremaneat. Decreta Colo
frodia fua , & c.Stabularium vocat U !daricus 1.3.Con- mani Regis l.1 . De tributis autem & ve& igalibus, ficut
ſuetud. ejuſd.Monaft.c.23 . Comitibus tertiam partem dari decrevimus, ita, Doc.
Varie porro Comitis Stabuli dignitatis appellatio- Quæ quidem vectigalium tertia pars , jus Comitatus di
nem efferunt Scriptores . citur in Decretis Andreæ Regis $.24 . Comites jure Co
COMES STABULARIORUM , apud Ordericum Vi- mitatus fui tantum fruantur? cætera ad Regem perti
tal.l.3.p.501 . nentia... do duas partes oaſtrørum Rex obtineat. Vide
CONSTABULUS , habet Regino an.807 .Robertusde Advocatorum jura .
Monte an.1173 .&c. COMES THESAURORUM , in lib.14. & 22.Cod .Th .
CONSTABULIS , in Chartulario Gemeticenſito. deDiverſ.Offic. & Appar,Quiin provinciis Theſauros
1 . p a g . 168. Principis ſervabat, Kouns 918 tupov , apud Palladium
CONSTABULARIUS. Ugutio : Stabularius , Stabu- in Vica Chryfoftomi p, 72. editionis EmericiBigoti .
li Cuſtos : unde Conſtabularius, o Coneſtabularius, Comes Thefaurorum perThracias apudAmmianum 1.29,
a deſignatdignitatem officii , vel officium . March , Dignitas etiam fuic in Palacio Regum Gothicorum
Veftmon.p.356 .& alii . Hifpaniæ , ut ex Concilio Tolecano XIII.colligitur .
CONESTABILIS, Tudebodus l.3 . COMITES VACANTES, Qui poft munus feu officium
CONNESTABULUS , Fredegarius c. 30. 42. Ge- aliquod geftum , Comitivam primi ordinis conſecuti
fta Dei per Francos pag. 1179. Falco Benevent. an , ſunt. Ita Jacobus Gotofred.ad leg.un.Cod.Th.de Co
1115. & c. mitibus vacant. ubi multa .
CONNESTABULARIA , Uxor Comitis ftabuli ,in COMES VESTIARII, in Notitia Imperii Occidenta
Necrologio MS. FF. Minoruin Silvanectenſium ad lis ſub Comite ſacrarum largitionum refertur , pro quo
annum 1548 . in Oriente , Magiſtri lineæ veftis , & Magiſtri priva
COMESTABILIS , Petrus de Vineis 1.2 .Ep.58 . tæ ponuntur:illius erat Scrinium ,quod Veſtiarii ſacriap
COMISTABILIS , Aimoinus l.3.Hift.Franc.c.71, pellantur in eadem Notitia, præeratque ſuſceptionica
COMESTABULUS Hugonis Regis Cypri, in Com- rum veſtium , quæ largitionibus Principis inferebárur,
mentariis præviis de S. Alberto to.I.SS April. p.774. COMES SACRÆ Vestis , inter illuſtres recenſetur
I COMESTABULUS Tbuetonicorum , apud Baluz. in leg.un.Cod . Theod . Qui à præbit. Tiron, & c. præe
10.6.Miſcell,p.228.Ibi vide p.268 , ratque veſtis Principis ipfius.
Tom , II , KK Co
 GOM COM
775
COMES VABANỤS , in Vita S.Adalberti Egmunda- rum perfonarum , etiam quarumcunque , quas fimili
ſententia , auctoritate preſentis Concilii, innodamus
H1 ¢ øp , 23 :
COMESOR , Qui comedit . Tertull . adverſ. Adde Conc.Redoneaſe an.1273.C.4 . & Andegav, ann,
Marc.l.1.6.1,Mus Comefor arrofit . Vide Comeſtores : 1365.c.24.Charta Ludovici HutiniReg.1. April. 13:59
COMESSALITER . Sidonius lib.1.Epift. so Ticini pro Occitanis: Item cum peterent quod garniſiones fer
curforiam ( ſic navigio nomen ) aſcendi: qua in Erida- vientium , ſeu Comeſtores non ponerentur pra debitis no
num brevi delatus , cantatas ſepe Comeffaliter nobis ftris vel aliis exequendis , ſed exequerenturin bonis eye
•
rifi. inter epulas . ) quod pro debitis conceffimusinter privatas
I COMESSUS , pro Comelus, Dilaceracus. Ca- nas contrattis fub figillis fuis: ſerviens nofter require
nones Hibern.apudMarten.co.4. Anecdot. col.11. Anio ordinarium loci quod ea exequatur, nec exequetur distus
malia quæ à Lupis ſeu canibus Comeſa, miſi porcis cu ferviens nofter , nifi di&tus ordinarius negligens,velplus
Comibus, nec cervus nec cerva , vel capra ,fimortui in- debito differens fueritfuper hoc requiſitus: Et ſi ad beo
venti fuerint , non comedendi , debitar ſe opponat, remittatur cognitioad judicis figilli
I COMESTABILIS , COMESTABULUS . Vide fui examen , qui cognofcat de dubio evidenti. Noſtra ve
Come stabuli . ro propria debita ubicumque ſunt, per manum noftram ,
COMESTÉS . Chronicon S. Bartholomæi de Car- ☺ non per aliam exequentur, nec pro bujuſmodi debitis
pineto lib.4.pag.1273.apud Ughellum tom.6. Ical. facr. ponentur Comeſtores, ſeu ſervientium garniſiones,quam
Conftituens Gualterum de Camarda Comeſtem ſuum diu invenire poterunt bonorum emptores, niſi boc exigeret
bujus reftitutionis executorem • Forte. Comeſtabu- potentia, ſeu proterva contumacia debitoris. Areſta Parla
lum : nid Comeſtes , fic avaita , Conviva . Vide menti Pentecoftes an . 1.285.in Reg.B.fol.7o.verſo :Quid
in hac voce , quiin Viroman,
per ſaiſinas ,cuſtodes, love Comejtores
. COMESTIONES , quæ alias dicuntur Paftus, gia denſi , Ambianenfi , Silvan. balliviis, in domibus
Stum , prandium , convivium , &c. vulgo Mangeries , & in locis debitorum pro debitis que debent, poni con
Fori Bigorrenſes årt. 17. Ex præcepto Comeftiones non fueverunt, creditoribus ad nullum cedebat commodum ;
yecipit Coxes , nifi fex , unam à Vicecomite de filvis , ſed ipſis debitoribus ad maximum incommodum À cum
Oc.Vecus Charta apud Labbeum to.2.Miſcellan. Exa- bona ſua confumerentur , de quibus deberent ſua debitah
Et sones quas Joannes... Epiſcopusprecibus Regis Ludovi. folvere , nullo de dictis debitis relevamine ſubſequente ;
ai precisto Monajterio remiſerat, videlicet in Quadra- Ordinatum fuit quod prodebitis , catallis , conventioni
gefima en Adventu DominiComeftiones , vel earum re- bus , pro executione literaruin D. Regis , ſeu aliarum
deniptiones , & *c. Charta Hugonis ComitisMarchiæ quarumcumque perſonarum , bujuſmodi ſaiſine , cuſto
& luculiſmenfis an.1241.in Regefto Inculiſm.Pro Come. des, five Comeſtores decætero non ponantur; dum tamen
Strone vero rendalio jure quod habebamus in villa Oʻin ipfi debitores per captionem bonorum corporum inſtie
bominibus ville Magniaci Prior de Botavilla reddet no. tuentur, fi neceſſe fuerit. Poni tamen poterunt tantum .
bis OtoJucceſoribus noſtris Comitibus Engoliſm . centum modo pro enormi fatto, vel in cafu criminis , vel li. als
Solidostenidales. Adde c.3.de Præſcriptionibus, Specul, quis vellet fubterfugia querere , bona fua abfcondere,
Saxon.lib.z.art.12 .$.4.Bullam Gregorii IX.PP. an.1235. ſeu diſtornare , feu ad alienum dominium transferré, vel
apud Ughellum to ... pag.83.& c. ejet ita inobediens juſtitiariis , quod non poſſet alias com
COMESTUS . Charta Raimundi Abbatis Moiſſia- mode juftitiari, Charta Ludovici Regis Francia ann.
cenlis an:1212.in Regeſto 30. Tabularii regii ch.13.Nun- 1365.ip 2. Regefto Philippi Pulcri Reg. ex Tabulario
tius autem Comitis qui venerit ad recipiendum hec pre regio num . 209.Cum peterent quod garniſiones fervien
di&ta , mittet panem ſuum , & Prior loci , ad quem ve- tium , ſeu Gomeſtores non ponerentur pro debitis noftris ,
nerit , faciet ei alia neceſaria Comeſtus bona fide . O'C. Alia an.1318.in Tabular. Epiſcop. Ambian. Cum
.. COMESTIO MATUTINALIS , vulgo le Dejeuner . peterent quod garniſiones fervientium , ſeu Comeftores
Chronicon Montis Sereni ann.1171.Matutinalem Come non ponerentur pro debitis , & c. Vide Geſta Guillelmi
ftionem , quæ puerorum effe folet, & c. in monafteriis Majoris Epiſcopi Andegav. cap . 41..pag. 362. [ Franc.
fcilicet Polſetum lib.3 . Hiſt. Fori Romani cap. 2. extremo . ]
Esus , Eadem notione . Tabularium Nantolienſe Ludovicum Charondam ad Summam Ruralem Butele
in Pictonib.ann.1342. Amplius Dominus Prior habet d. rii pag . 234.Loiſellum de Offic.lib.2.cap.4.num . 5 1. & c.
meunum Éſum cum duobus paris Epulurum fcoxatarum . Cæterum Cænefor pro Cameſtor dixit l. 18. D. de Ædi
ad opus deperſonom ejuſdem Prioris. lit. Edit .
o aflatarum
COMESTORES . Ifidor, lib.co.Orig.Comeſtor , COMESTUS . Vide Comeftiones .
COMETANEI, vel COMMETANEI , in Jure Hun
Comedendo fatis . Glof.Gr.Lat.Comeſtor , xatupays
Ita MS . ( in Supplemento Antiquarii habetur Comiſa- garico , Contermini quorum territoria & agri eadem
tor , pro quo meliuslegeretur Comiſator, à Comiſſari; meta iiſdemque terminis diſtinguuntur.
quo verbo utuntur Plautus, Horatius & aliiea notio COMETIA . Vide Comitia ,
ne , qua Græci xonalarg Bibere poft cænam . Vide E COMIATUS , Ital.Comiato , Licentia , venia ; ex
tymologicon Voſſii pag.15 1.) Comeſtores autem appel- Latino Commeatus , quod verbum ufurpatur non ſemel
labant noftri vel milites, vel potius apparitores & fer- pro abeyndi licentia : unde Græci recentiores xquittov
vientes , quos creditores , ex decreto judicis , in debi- & xopéatoreadem notione induxerunc, apud Heſychium
torum ædes immittebant,qui illorum fumtibus alebanº & Leon. in Tact. cap. 7. 8.4. Atque inde Galli ſuum
tur , donec debita fua exfolviffent.Mangeurs , in Con- Conjè , vel Congè , mutuati ſunt . Capicula Caroli
ſuetud. Turnacenſi tit.17.art.17.Mangeurs & gaſteurs , Mag.lib.s., C.16 . Mulier ſi fereComiatu viri fui vehtima
in Manuale placitatorum in Parlamenco 1. Decembr. in caput ſuum miſerit. Cap.42. Si ... aliquid de fue
an, i 372.& in Charta laudata in Dillert.29. ad Joinvil- officio fine Comiátu facere preſumpſerit . Capiculare Pi
lam . Concilium Turonenſe an.1282.cap.9 . Item Sta- pini Regis Italiæ cap.s.Utnullus eos debeat recipere vir
tutum provincialis Concilii contra illos qui ponunt Co- vallallatico ſine Comiato Senioris fui, &6. Tabul. Ca
meſtores in religioſis domibus duduna editum , ad illos faurienſe 1. part . cap. 94. Ch.3. an. 901. Ego Romi
extendimus qui ponuntbujuſmodiComeſtores vel cuſto: 20 ... vendidivobis Elperimgö ... ad veftram pro
wes in domibus Prælatorum , aut aliarum Ecclefiaftica: prietatem poflidendum omnes ipfas res proprietatis more,
que
 COM
773
guce mihi per cartulam obvenerunt à Ramburga filia
quondam Gilonis conjuge Otteberti, per Commiatum me
morati Otteberti virifui ,ficut in ipſa cartula mea conti-
netur. Alibi: Ego Flora.... per conſenſum Comia- montibus fcilicet eidem civitati prominentibus, manſos
tum Petri viri mei dono @trado pro anima mea , &c. duos penitus abſos eo omni cultura deſtitutos, paſcuis
Ibidem : Ego Raymundus Comiatum dedi, ( uxori) - folummodo animalium aptos , quos de Poteſtate Comita
conſentiensſum . Ti domnus Jonas anteceſſor nofter regia auétoritate ade
COMICILIUM . Deſcripſit Henricus Meibomius ptus eft . Vide Comitatus3 .
in Andronici Imp.CP. Aurea bulla Diploma Alberti I COMITANDISA HOMINICATUS , Homa
Ducis Brunſwicenfis an.1309.in quo hæc habentur : Et
fe proprietasbonorum jure terre conſuetudinario dari de-
bet in Comicilio : verum quia id in deſuetudinem pro-
pter defectum abiit, propter defe&tum Comicilii , necef-
Jario aliis aminiculis quæfitis & habitis, hujuſmodi da-
tio in publicam redigitur notionem . Neſcio an pro Con-
cilium hæc vox fumatur .
COMICTIA , aut COMICTIUM . Capitulare 5.
Caroli Mag. incerti annic.6.de Presbyteris feu Curio
nibus ; Neque ea quæ pertinent ad cultum religionis aug-
mentaverunt, ſed ſemper Comitiis & contritionibus
aut rapina vivunt. Dicant eruditiores , quid fibi hæ
duæ voces velint, hic enim hæreo : an Comitiis, po
ficum pro Comeſationibus, vel etiam pro Convitiis ?
Sed cum rapine adjungantur hæ voces , vix id credide-
rim . Contritiones videntur effe oppreſſiones.
q COMICULA ,mendoſe pro Conucula ,quod vide .
COMICUS, prolibro Eccleſiaſtico ſic appellato .
Vide Comes 1 .
4 COMINIS LIBER , pro Comitis liber . Vide in
Comes 1 .
COMINUS, Prope , juxta . Tabularium Conchen-
ſis Abbat. in Ruthenis ch. 73. Teftamentum a breve
memoriale de Ecclefia B. Martialis quæ eft in pa-
go Tolofano Cominus fluvium , quod vulgariter dicitur
Saucia .
I COMIS , pro Comes , in Liturgia Gall.Mabillo-
nii p.469.Tunc Sifinius Comis una cum ſpiculatoribus
Oc.Alter locus exſtat in Diſtringere .
9 COMISATOR , COMISSATOR . Vide Come
ſtores.
I.COMISSA , rumboring Symbolum . Supplemen-
tum Antiquarii .
9 COMISSARI, Laudare . Gloff.Lat.Græc. Co-
miſſor, Laudo, ' yxono.
I COMISTABILIS . Vide Comes ſtabuli .
COMISTÆ , Valdenſium ſectarii , in Conftitut.
Friderici Imp.de Hæretic.ab urbe Como in Lombardia ,
cujus incolæ potiffimum hac infecti erant hæreli. Vide
Match.Paris pag.589.
COMITALADUS. Charta Raimundi Berengarii
Marchionis Provinciæ ann .1229. apud Jo . Columbum
in Epifcopis Siſtaricenſibus lib.z.n. 10. Damus Radul-
pho Šiftaricenfi Epiſcopo albergum five Comitaladum de
Reveſto de Fontiana caftrorum noſtrorum . Ibidem
forte quod Comitatus , feu feudum vel dominium .
I COMITALIA , Idem , ut conjecto , quod in-
fra Comitatus 3. ſeu territorium vel juriſdictio alicujus
loci ſuis finibus circumſcripta . Charta G.Ducis Aqui
taniæ pro Adalberto Epiſc.Agennenſi incer Inſtrum.co.
2.novę Gall.Chriſt.col.429.Credatis Comitaliam ,quam
pater meus & ego S.boxe memorie Agennenſi Epiſcopo
dedimus, Adalberto quoque Epiſcopo veftro dediffe lio
militer & conceffife .
! I COMITALIS POTESTAS , Comitis dignitas ,
juriſdi& tio , territorium . Privilegium ConradiRegis
1
an.circiter 956.inter Inſtrum , tomi 2.Gall.Chrift. col.
259. Omnia quæ ad monaſterium S.Theofredi....nunc vi-
dentur pertinere , aut hic de fiſco , aut de poteſtate epic
fcopali, aut depoteftate Comitali, ſive de franchefia ,
aquæ in poſterum ibidem ipſi Monachi poterunt acquia
Tom. II .
COM 774
rere , omnia regali poteſtate deffendantur. Teſtamen
rum Herivei Epiſcopi Eduenſis apud Acherium to . 8 .
Spicil.pag.152 . In Comitutu etiam Auguſtodunenſi , in
gium , ut videtur , feu præſtatio , quæ domino penſi
tatur ab eo qui debet homagium . "Charcular. S.Van
dregeſili co.z. p 2062. Terram que vocatur Criſtot ab
Abbate & Fratribus ſuſcepi in meo dominatu da here
dum meorum in perpetuum .... à qua etiam terra
Comitandiſam hominicatus Abbati facio, e centum fo
lidos per ſingulos annos me daturum promitto. Vide Co
mitatus 4 .
COMITANTIA ,
, Comitatus comitiva , apud
Ericum Upſalienfem lib. 1. Hiſt. Suecorum pag. 17 .
Quanta fit virorum pugnatorum in noſtra Comitantia
multitudo .
COMITANUS, Paganus , ruſticus , à Græco
raóun, Pagus, vicus . A &ta SS. Junii co.i.pag.251. de S.
Nicolao Peregrino : Quidam Comitanusvidendi officio
fic privatus ... ante aram Chrifi Confeſoris eſt dułtus
OC.Comitatinus ead.notione in iiſdem A & tis SS. Junii
to.3.p.936.ubi de B.Michelina .
COMITARE.Loqui cum aliquo . Vide Comitiari.
& COMITARIA , Cohors , ut conjecto , mili
cum turba , caterva vel centuria . Jacobi de Voragine
Chron.Januenſe apudMurator.co.9.col.16.AtJanuenfes
videntes tam diu negotium in curia Romana differri, aga
nibil ad effe &tum deduci, confiderantes etiam quod tre
gue per ſummum Pontificem terminus aſignatus jame
rat elapſus, ideo ad complendum perficiendum arma
mentum viriliter proceſſerunt; Comitarias alignantes , ;
vexilla diſtribuentes, ſtentarium cingentes, o ſuper fi
gna fieri facientes .
COMITATENSIS , Qui in ſacro Principis Comi
tatu militat , vel qui ad ſacrum Comitatum fpectat, uc
Comitatenfis fabrica , apud Ammianum lib.18 . Comi
tatenſe auxilium , apud eumdem lib.19. Comitatenſe e
xercitium , apud Ennodium lib.4 . Epift.33. ubi Sena
rium virum Comitatenſis exercitii appellat, qui inter Ex
ceptores merebat.Præſertim veroComitatenſes appella
bant Palatinos, qui ſcilicet in officio erant utriufqueCo
mitis largitionum , ex quorum numero feligebantur qui
in provincias mitterentur: unde & Mittendarii dicun
tur, ut eft in Gloffis Bafilic. de quibus fuo loco .
COMITATENSES NUMERI , Qui in Comitatu &
Palatio merebant. Horum mentio apud Ammianum
lib.29.in Notitia Imperii , & in Cod. Th non uno loco,
Vide Jac.Gocofredum ad 1.18.de Re milit.
COMITATENSES LARGITIONES , in l.7.Cod. Th.de
Palatinis , eædem quæ Sacre largitiones. Vide Comes
largitionum .
COMITATINUS . Vide Comitanus.
I COMITATIO , ut Comitatus . Charta Henri
ci Regis Angliæ pro omnibus Normanniæ incolis apud
D.Brufel de Feudorum uſu co.z.ad calcem pag . 111.Re
cognitiones de nova deſaiſina de morte anteceſoris, non
capiantur niſi in fuis Comitatibus, & boc modo : Nos
quando extra regnum fuerimus , capitalis Juſtitiarius
nofter, mittemus Juſtitiariis per unamquamque Comi
tationen folum in anno, qui cum militibus Comitatuum
capiant in Comitatibus afſifias prædi&tas; & ea quæ in
illo adventu ſuoin Comitatus per Juſtitiarios predi &tos
ad dictas affifias capiendas milosterminari non poterunt
per eoſdem terminentur alibi in itinere .
QCOMITATIVA ,Comitatus.Charta Henrici III .
KK 2 Regis
 COM
775
Regis Angl.an.i255.de Nuntiis Regis Caftellæ curiali-
ter recipiendis apud Rymerum to.1.pag.557.col. 1. Et
Communitati ejuſdem Civitatis, in fide qua Regi tenen-
tur, quod aſſumpta cum eis decenti Comitativa conci-
vium ſuorum Londonenſium , prefatis Nuntiis extra ci
vitatem prædi &tam occurrant, & eos curialiter recipiant
bonorent. Vide Comitiva .
I COMITATOR , Socius, conſors, Gall. Alo-
ciè . Charta Hugonis Epiſc.Senecentis an. 1052. inter
Inſtrum.to.3.Gall.Chr.col.200.Nos Hugofupradi&tido-
natores, laudatores ; ceßores & Comitatoresbanc Char-
tam fieri ſcribi præcepimus,& ſub una firmitate propriis
manibus noſtris ſignamus.
COMITATULUS . Vide poſt Comitatus3 .
9 COMITATUM . Vide poft Comitatus3 .
COMITATURA , Idem quod Comitatus , do-
minium , Seigneurie , in [ Charta Joannis Epiſcopi
Morinenſis an.1109.ex ] Tabulario S.Bertini. Vide in-
fra Comitatus 4.
1. COMITATUS , Palatiuni, aula regia , locus u-
bi Rex autImperator moratur ,ſeu , ut definit Anianus
ad 1.20.Cod .
Th.de Decurion.Ubirerum domini fuerint:
à Comitibusdi&tus , feu Proceribus qui in aula commo
rabantur : fic enim Proceres Curiæ appellatos fupra . Trithingas , diviſit, & c. Joan.Fortefcurus de Legi
oftendimus. Kouerút@ Palladio in Vita ChryſoſtomibusAngl.cap.24. Regnum Anglie per Comitatus , ut
pag.73.77 . & c. Marcellinus Comes : Divi Valenti- regnum Franciæ per ballivatus diftinguitur; ita ut non
niani Magni cadaver Theodofius Princeps ab Italia re- fit locus in Anglia , qui non fitinfra corpus alicujus Co
portatum apud Comitatum regio in fepulchro recondidit . mitatus . Comitatusquoque dividuntur in Hundreda ,
Alibi : Amputata apud Comitatum auricula . Ite-
rum : Solus Laurentius Anaftafium Imp. in Palatio pro
fide Catholica fæpe convincens apud Comitatum , ac ſo
in exilio relegatus , retentus eſt . Acta S. Sebaſtiani c.
4. Proficiſcentes ad Comitarum cæli. S. Ambrofius in
Obitu Valentiniani : Julit eam ad Comitatum venire ,
Sulpitius Severus de Vita S. Martini lib. 3. Eodem
ferme tempore quo primum Epifcopus datus eſt , fuit
eineceſitas adire Comitatum . Capitula Caroli Mag.
lib. 6. cap .257.Presbyteri qui contra Canones adverſum
nos ad Comitatum ... ire voluerint. Hincmarus in
Opuſc. lv. Capitulor.adverſus Hincmar. Laudun . cap.
6. Ad quamlibet provinciam fine meis litteris regulari-
ter proficiſci vel mittere longius ad Comitatum commini
ſtrum tuum non potes . Glorioſiſſimus Comitatus, apud
S.Auguftinum Épift.68.129.182. Senatorem lib.i. Ep.
27.78.lib.2.Ep.20.lib 3.Epiſt.22.& c.Occurrit paſfim .
Vide Fragmenta S.Hilarii p.49. Canones Eccl . Afric.
cap.93.97.106. Liberatum Diacon. cap. 10. Alypium
Antiochen .in Deſcript.orbis 6.25 & Jurerum ad Sym-
.
machum , lib.2.Ep.83 .
I COMITIUM, Comitatus . A &ta Epifcopor. Ce-
noman.pag.303.Vir quoque illuftris, prefulgens in ſæ
culo divitiis , ufque in fui poteftate , Comitii idem vide-
batur locus fore , & ' c.
2. COMITATUS, Comitis , ſeu judicis dignitas,
diſtrictus, juriſdictio , territorium . Papias , & Jo.de
Janua : Comitatus, Comitis dignitas, vel terra , five
tantum ſpatium ; quantum unus Comes tenet . Guillel-
mus Apul . lib.1.de Geſt.Norman .
Numero cum viribus aucto
Omnes conveniunt , & bis fex nobiliores ,
Quos genus & gravitas morum decorabat & ætas ,
Elegere duces : prove&tis ad Comitatum
His , alii parent . Comitatus nomen honoris
Quo donantur erat :
Le Comitatus nomen hac notione fumtum anti-
quum eſt & jam inde à Carolo Magno , uti probat Ma-
billonius in ſuis addicionibus ad calcem libri fexcidere
Diplomatica. Argumento ſunc Charta Joannis Epi-
fcopi Siſtarienſis in eod.libro edita n.202.in qua legitur
Comitatus Siſtarienfis , imperante Carolo Magno ,
COM
776
Comitatus Camliacenfis, in Diplomate Caroli Calvi
apud Doubletum Hiſt.San-Dionyf.pag.777. Comitatus
pagi Autiſſiodorenſis , in Præcepto Carolomanni lib.6 .
Diplom.Charta 113.Comitatus Arvernenſis, ibid.Char
ca 116.in Litteris Caroli Crafli . Atque hinc patet , in
quit idem Mabill.ante diétos fuifle Comitatus
hi in hereditariam ſucceſſionem devenirent; quod ac
cidit maximeCarolo Simplice regnante : tametſi ante.
cum filii in Comitatus, quos eorum patres adminiſtra
verant , non raro ſuccedebant , fed ex regia conceflio
ne , non ex hereditario jure . Vide Annales Bercinia
nos , ad an.839.ubi octodecim Comitatus numerantur,
quibus proculdubio totidem Comites præſidebant .
COMITATUS , apud Anglos , eſt locus publicus
in quo Vicecomes uniuſcujuſque provinciæ , quæ
apud illos Comitatus nomen obtinet , juriſdictio
nem fuam exercet . Cowell . Ingulfus, de Aluredo
Rege Angliæ : Exemplo namque , Danorumque co
lore , etiam quidam indigenarum latrociniis ac rapinis
incendere cæperunt. Quos cupiens Rex compeſcere, cu
de hujuſmodi excefibus cobibere , totius Angliæ pagos ega
provincias in Comitatus primus omnium commutavit
Comitatus in Centurias , i. Hundredas , ao in Decimas,
quæ alicubiWapentagia nuncupantur: Hundreda vero
dividuntur pervillas, &c. Vide leges Henrici I. cap.
31.41.48.51.59.
9 COMITATUS SEDES , Eadem nocione . Ulma
rus de Miraculis S. Vedaſticap. 9. Comes Atrebatenſis
provinciæ , nomine Teutboldus , ambiebat fratribus
auferre quandam culturam cum horto , quia ſedesComi
tatus videbatur iu dominica curte cui villa proxima erat
ipſa cultura hortus .
COMITATUS, Conventus juridicusqui fic in Comi
tatu ſeu provincia , vulgo Afília , Comitè . Leges Hen
rici I.Regis Angl. cap.5t. Summoneatur Comitatus 7.
dies antea. Cap.53. Quifecundum legem fubmonitus à
juſtitia Regis ad Comitatum venire ſuperfederit
Quoniam Attachiamenta cap.48.9.14. Quod debet die
bus fori, vel in Ecclefia proclamari, vel in Comitatu di
verfis vocibus. Scacuta fecunda Roberti I. Scotor. Re
gis c.21.Soc. Et ad boc probandum invenerit plegium ad
proximum Comitatum , feu ad proximam curiam , & c.
Fleta lib.2.ca.52.3.2.Nullus Comitatus teneatur nifi de
menſe in menſem . Vide Leges WillelmiNothic.64. &
Bractonum lib.z.tract.2.c.11.9.1.
: 3. COMITATUS, Territorium urbis, juriſdictio
loci alicujus ſuis finibus circumſcripta. Charta Dago
berri Regis Francorum apud Freherum lib. de Lupodu
no : Omnes res juris noftri in pago Laudenburgenfi, co
quidquid ad noſtram urbem ambulare viſum eſt , com
ne quod ad fifcum noſtrum pertinebat, excepto ftipe o
Comitatu , ex eo nihil dimittentes , tradimus totum ex
integro . Quæ quidem repecuntur in variis Regum &
Impp. Confirmationibus pag.22 . Charta diviſionis Im
perii Caroli M.Has civitates cum fuburbanis de territo
riis ſuis atque Comitatibus, quæ ad ipfaspertinent....
accipiat Karolus. (Bulla FredericiImp.ad Heracleum
Archiep. ann . 1157. inter Inſtrum . tomi 4. novæ
Gall. Chr.col. 17. Concefimus itaque præfato Archie
piſcopo . . . omnia jura regalia . in Abbatiis do
in earum pofeſionibus, Monaſteriis... Comitatibus,fo
ris , duellis , mercatis , monetis. ] Charta Henrici II.
Regis Angl.apud Rogerum Hoved.Caftellum de Notin
gham cum Comit aru , Oʻc.Matth.Paris ann.1234.de Ci
vibus Romanis: Præterea Comitatum ſuum ....metis novis
do am
 COM COM 778
777

amplis, jubente Senatore ;'voluerunt ſibiappropria apud Malbrancum lib.8.deMoriniscap.46.85. lib.g.ca.

re. Mox : infra metas illas continenturquedam predia 5.31.35.lib.co.cap.10.18.38.40.lib.ii.cap.21.Miræum in
O etiam civitates cuftra ....quas Comitatui ſuo alls- Donat.Belg.lib.i.cap.os.lib.2.cap.25.56.57.in Diplom.
gnare præfumunt. Albertinus Muffatus lib.co.c.2. Ne Belg. lib. i.cap.66. lib. 2.cap.34.41.44. in Cod. donat.
Licentiofior his abutatur conceſſionibus , timendum efle cap . 50. 68. 70.75. in Hilt. Francomerovingica p.
urbio Comitatui. 809.810.837, 880.1026. 1028. 10311036.1048 apud
Hanc porro Comitatus pro territorio appellationem Ubbon .Emmium in Groninga pag. 53.54-55.in tom .
à Longobardis fluxiſſe tradit Otto Frifingenlis lib .z.de 2. Hiſt. Leod. p . 108. apud Ughellum tom. s. ltal facr.
Geſtis Frid.cap.12.Cumquetres inter eos ordiness.Capi- pag. 182.245. & c.Comie , in TabulisGallicis. Char
taneorum , Vavaforum , dy plebis elle noſcantur , ad ta ArnulphiComitis Guinenſis ann. 1264. apud Du
reprimendum fuperbiam ; non de uno, fed de ſingulis cheſnium : A vendu Eſpellexe de le fons de le Comte ,
prædicti Conſules eliguntur , neve ad damnandi libidi- de toute le droiture , laquelle lidevant dit Gilles avoit
nem prorumpant, fingulis pene annis variantur . Ex en iceluy . Alia anni 1ż80 . Et en reste ke jou avoie à
quo fit ut tota illa terra intracivitates ferme diviſa , ſin Campaignes, og en le Contee , Ods , ruës e és com
gulæ ad commanendum ſecum dioceſanos compulerunt , munitez, doc.
vixque aliquis nobilis , vel virmagnus ,tam magno ano COMITATUS, proipfa quæ dominii jure penſitatur
bitú inveniri queat , quin civitatis ſuæ non fequaturim- præſtatione interdum ſumitur. Charta Euſtachii Com .
perium , conſueverunt autem fingulis fingula territoria Bononiæ ap.1112.apud Malbrancum lib.9. de Morin.ca.
ex hac comminandi (f.commanendi ) poteſtate , Comi- 35. Abomni Comitatu omnimoda couſuetudine , nec
tatus ſuos appellare. Hodie Itali Contado , villam non ab omni prorfus exaétione liberam ...terram , & c. A
pagum , rus , vicum , vocant : unde Contadini, ruſti- lia Philippi Regis Franc.ann.1063.Sex manfa terre libe
ci , quiex pagis aut ex rure ſunt. Academici Cruſca- re à Comitatu . Alia Idæ Comitiffæ Bonon. ann.1096 .
ni : Contado propriamente tutto il paeſe fuoridella città Ab omni Comitatu & cenfu tributario libera .Eadem
che ſia ſotto al dominio d'effa . habentur apud Miræum in Cod. Donar. piar . cap . 5o .
COMITATULUS , Exiguus Comitatus, in Duplemi 68.70 ;? COMITATUS . Illa militum multitudo , cui
te HenriciI. Imp. apud Baron . ann.1014.n.g. quo ſenſu
uſurpaffe Italos vocem , Comitatus obſervavimus: quis præeft.Barthii Gloff.ex Hift.Palæſt.Noſtri vero ob
Quatenus i quemdam Comitatulum , qus in valle ſidebant illam portam magno Comitatu , Pedienfis Epi
Auzula infra ipfius Epiſcopatus parochiam adjaceredi- ſcopus Comes S.Ægidii.Ibid.ex Alberto Agnenſi : Et
gnofcitur , prædictæ Ecclefia cum omnibus functionibus, vere Solymannus cum omniſuo Comitatu intolerabili e
quæ de ipſo Comitatulo publice parti pertinent , conce- andem ſilvum ex fronte altera intraverat.Item : Baldui
deremus . nus adfumptis ducentis fociis & omni civitatis pedeſtri
COMITATUM , neutro gen. Joannes VIII.PP. in E- & equeſtri Comitatu , caftrum Samufat eft aggreſſus.
pift.ad Bofonem : Ideo rogamus, ut corum Comitata in 6. COMITATUS , pro Facultas, Commeatus ,
Provincia.pofita ...ſecuriter babeant. Ital.Comiato. Vecus diploma apud Ughellum in Sulmo
1. 4. COMITATUS , Dominium , Seigneurie .Lam- nenſ.Epiſcop.Ut Domnus Carolus Rex judioavit , in
bertus Ardenſis : Eo quod totus terræ Popelingharum ſuo Capitulare affixit , ut quæcumque fæmina poteſta
Comitatus, & univerſijuris & denominationis poteftas tem babeat per Comitatum viri fui res ſuas vendere, hoc
ad ipſum .pertinebat . Infra : Hic unum polkinum vel eſt viro fuo Comitaca , nig legendum fic Comiatum >
bufellum frumenti , bic duos vel plures , hic quantam . quod puto . Vide Comiatus .
cunque podeliunculam , hic quemcumque terre alicujus 07. COMITATUS . DiplomaCaroli Calvi ann .
Comitatum ... obtulit. Idem : In primis arbores quafdam 843.inter Inſtrum.comia.novæ . Hiſt.Occitan . col.79 .
que in Comitatu Gbifnenfis Comitis.... plantate erant , In villis, villaribus , in Ecclefiis, tam in donaticiis e
abfcindere cæperunt . Charta Guillelmi Comitis Flan- traditionibus, quam etiam in empriciis & Comitatu .
dr. ann.1128.GuillelmoGroſſo bomini meo , Comitatum Vereor ne pro Comitatu legendum ſit Comparatu, quod
manfionum ſuarum quas in Miniſterio S.Bertini poffidet, labore & parſimonia acquiritur:ſenſus bellecohæreret.
benevole conceſſi o dedi. Alia an . 1211. Emerunt 2. Si retinendum Comitatu , ſuſpicor eſſe appendicem ,
menfuras mareſci ſcilicet in Comitatu , & in omni Gall . Dèpendances.
jure alio libere ... poſſidendas. Chronicon Andren I COMITELLUS. Vide Comitukus .
ſe ann.1214 .Quofdam bomines noſtros de Hottingbem oc COMITES , Modioli , vel humeruli .Gloffæ MSS .
cafione Comitatus dix & multum vexaverat . 1. COMITIA , COMETIA , Comitatus, fcu Co
lumniam remiſit , & eundem Comitatum , Ecclefia pof- micatus diſtrictus , vel eciam Dominium , uti vox Co
fidendum perpetuo concellit . Idem Chronicon : Coram mitatus fumitur . [Acta dedicationis Ecclefiæ Monafte
nobis recognovit ſe quendam Comitatum , quem ſuper rii Rivipullenſis ann.997.Marca Hiſpan.col.917. De
quoſdam homines cænobis Andrenſis habuerat , ipli cæ- bine veneranda ſuccedens ( Wifredi Comitis) propa
nobio in eleemofynam contuliffe. Charta Guidonis Co- go , ad prime divinis dapibus farta , imperialibus Com
mitis Pontivi in Tabul. S Judoci: Dedi Ecclefic pre- miciis fublimara , Miro videlicet atque Suniarius, baud
fati Confefforis 7. aquatias apud Waben ,unam apud fecus ac genitor augmentatores tutoreſqaepofeffionum e
Stapulas o
, Comitatum à mari ufque Montawis, c. iufdem Cænobis extiterunt . ]CharcaHenrici Comitis
Charta ann.1228. Confirmo Ecclefie S.Bertini Comita . Palatini Rhenian.1197.apud Browerum lib. 15. Anna
tum totius terræ fuæ apud Sauvinghem . Alia ano. 1241. lium Trevir.& Freher.in Orig.Palat.i.parc.c.11.Nosa
14. denarios cum omni Comitatu & dominio quod ibi ha- Comitibus de Spanheim 650. marcas mutuo accepimus,
bebam . Charta Widonis Epiſcopi Ambianenfis: Die & pre hac pecunia Comitiam in Meinevelde ex illa parte
mifit totam advocationem & Comitatum ville Coften- Moſelle ſuper petitione annonce denariorum & alios,
ceis, atque fibiadjacentis territorii, excepto quod Mi- rum quæſtuum , eis in pignore dedimus. Et infra :
lites ejus de ipſo Comitatu ſuo beneficio poffidebant. Impignoravimus eidem Comiti pro eadem pecuniafub eo
Charca Friderici Epiſc. Tarvanenſis an.1270.apud Mi- dem tenore villas quaſdam Engelſtad Hedeneshem
ræum in Donat. Belg.c.120. Ut fit regalis , franca , si bas 2. villas cum Comitia pro 550. marcis . Chroni
ne reforto , aut Comitatu ...villa S.Hermetis . Ita vete con Epiſcopor. Mindenfium pag. 73o. & 745. Eccle
Les paffim Chartæ in Hiſtoria Guin . pag.25.26.27.262 . fie Mindenfi in ejus gratiam donat Comitiam libero "
Tom . II . Ks 3 tum
i

779 COM COM

780
rum in Steynwerd , eng c.Charta Ludovici Comitis Pa I COMITIDA . Joannes Diac.in Vita S.Achana
latini Rheni ann.1273. apud Freherum par.z.Orig.Pa- fii Epiſc.Neap.apud Murator.co.z.part.2 col.1046.Vift.
lat. Godfrido Comiti Seynenſi Seynenſem propter fue Item , paravit duas concbas argenteas appendentes lo
probitatis merita ſervitia .... Comitiam cum omnibus bras viginti, ex quibusuna nomen Sergiiexaratum ha
Juis pertinentiis contulimus titulo feodali. Vide cum- bebat; fecir O Comitidas , quibus cantores per feſtivi
dem parte i.pag.81.82.Comitia de Monte, apud Cæſa- tates uterentur . Ex ſenſu conjicit Cl.Editor, Comiti
rium lib.8.cap.26.Comitia de Rinecke lib.9.cap.48.Oc- das fuiffe quoddam veſtimenti vel inftrumenti genus ,
currit præterea in Speculo Saxonico lib.z.art.53.64. in . Forte poffer a
quo Lectores in Ecclefia utebantur
Jure feudaliSaxonum cap.36.in Chron.Aulæ Regiæ ca. nalogium intelligi , ubi le&tiones legebantur , quod
1.5.9 .& c.in Hift.Archiep.Brem.ann.1133.1144.& 1350. Comitida dictum fuerit à Comite , feu Le& tionario . Vi
apud Hermannum de Lerbekein Chron. Comirum de de Comes I.
Scbowenberg non uno loco , Henricum Aquilonipolen 9 COMITISSA , Comitis uxor . Exftant Litterç
fem in Adolpheide cap. 3. & de Primordiis Lubicanæ Avæ Comitiſe pro Coenobio Rivipullenſi , quæ datæ
Urbis cap. 2. in Chronico Mindenfi ab H. Meibomio dicuntur xil.Kal.Juliian.vi. regnante Ludovico Rege
cdito non femel , ( in Diplomate Ottonis IV. Imp. filio Caroli ; id eft, Ludovici Pii, inquit Mabill. lib .
ann.1213.apud Marten .tom .1. Anecdot.col . 841. Lit- 3.Diplom.cap.i.num.7.quæfi vera eſt interpretatio , hę
teris Volradi Epiſcopi Halberſtad. ann.1257. apud Lu- Litreræ ad an.787.revocandæ funt : octavo igicur fæcu
devig. tom . 2. Reliq. MSS. pag. 231. ] Comitia Pa- lo uſurpata vox Comitiſa. Id confirmant Carmen de
latina, dignitas Comitis Palatini, in libro de Funda- S. Brigita à Chilieno feu quovis alio exaratum codem
tioneMonafterii Gozecenfis pag. 229. Vide Noras no- fæculo, inter A& a SS. Benedict. fæc. 4.parc.2 . P - 304 .
ſtras ad Cinnamum . & Charta Stephani Comitis , quam ex Chartario Pari
COMETIA , Eadem notione : Vita S.Deſiderii Epi- fienfi vulgavit Baluzius in notis ad Capitularia col.
fcopi Cadurcenfis cap.3. Sub iiſdem ferme diebus.... Ru- 1061. ubi fic habetur : Ego Stephanus Chriſti bumilis
fticus Defiderii Germanus Archidiaconutus officium in gratia Dei Comes , necnon & Amaltrudis Comitiſa..vida
urbe Ruthena fufcepit : Siagrius quoque hoc tempore Co- Actum ... in anno xi . imperii domni Karoliglorioſs
merie indeptus eſt . Helmodus lib . 1. cap. so . Adolphus que Augufti, xliii . regni ejus in Francia , XXXVI. in
accepit Cometiam terræ Nordalbingorum . Adde Alber- Italia , ſub Indictione 111. Occurrit eadem vox in Bul
tum Stadenfem ann . 1106.1112.1133 . 1138. 1139. Ar- la Johannis VIII. PP. pro Monaſterio Anianenfi & in
noldum Lubec. lib. 3. cap. s . lib. 4. cap. 9.11.22 . & fequentis ævi inſtrumentis paflim , maxime ab initio
Metropolim Salisburg . tom . 3. pag . 497. [ Comecia fæculi x. quo Comitatus cæperunt hæreditario jure pof
in Charta anni 1225.
. apud Miræum tom . I. pag.742. Sideri .
col. 2. ] I COMITISSUS , an Vicecomes ? Mabillonius
2. COMITIA , TIÆ , pro Curia generali . Vetus narrat lib.49.Annal.Benedi& t.ad an.483.n. 38. Guill.
Charta in MetropoliSalisburgenſi tom.2. pag.30. Dum Comitem Aftaracenf.& Arſi-Garliam Comitiſſum mul
prefatus Dux in civitate Ratiſponenſi celebrem poſtea ta prædia Simorrenfi Monaſterio reſtituiffe; & lib.5o.
ageret Comitiam , caufa noſtra corom principibus & o- n.8.ad an.988.eumd. Guillelmum Comitem prædiéto
primaribus terræ noftræ, ipfis Advocatis aftantibus fo- Arl -Garliæ Comitiſſo quamdam Ecclefiæ S. Johannis
Tenniter innotuit . Stauli partem vendidiffe , quam candem ambo ſanctæ
I COMITIÆ , in Gloffis Iſid. dicuntur tempora bo Dei GenitriciMariæ Simorræ contulerunt .
norum , quando dant honores; item ubi milites ſunt . In COMITIVA , Comitis dignitas. Sacri Patrimonii
Pitheanis vero : Comerie dicuntur tempora bonorum , Comitiva , in vet.Infcript.apud Sirmondum ad Sido
quando dant bonores. Comitia fibi milites funtcommea- nium : Apparitor illuſtris Comitive ſedis , in Collat.
tus. Quidex hac confuſionepoffit extricari plane non Charcaz.1.Fortunacus de Vita S.Medardi cap.6.Ponti
video .Grævius ſufpicatur harumce gloffarum ſutores ficatus in Ecclefia culmen , og in privatis Comitivan
fortean fcripfiffe : Comitia dicunturtempora bonorum , bonoribus exercuit.Occurrio paffim in Codice Thcodoſ.
quando dani bonores . Commeatus cibi militares funt ; & Juſtinian.
quod commcatus annona fit, ut notum eft . Melius di COMITIVA , Idem quod Obfequium , Comicatus
vinet alter . viæ , Italis Comitiva , Compagnia propriamente cbe
COMITIACUS,Dignitas,cujus formulam exhibet accompagna per bonorare ; Gallis, Suite. Brompto
Senator lib.6.Epift.13.lib.7.Ep.31. Erat autem ille Vi- nusin Henrico II . Filio fuo mandavit ut fororem fuam
carius Principis ( officialisetiam dicti ) in urbe Roma . O Comitivam ejus reverenter ſuſciperet. HenricusReb
Vide Senator . dorf.ann.1360.Cum ſolemniComitivo armatorum illuc
COMITIANA , xountiovi, in Novella 8. Juftin. venientibus . Matthæus Paris ann. 1249. Pro recupe .
cap.2 . pro Comitiva , vel Comitatu . ratione defenſione jurium noſtrorum tam in ciſ:
'COMITIANI, Officiales Comitis Orientis , in l . marinis quam in tranſmarinis partibus , ad quas nuper
18.Cod. Th.de Cohortal. Sic etiam appellantur Officia- mifimus Comitivam , dc. Thwrocz. Perrexit cum bo
les Comitis domorum , in Novella Juftin.3o.c.1 .& 2.Con- na Comitiva militum . [ Chron. Trivetti apud Acher.
cil.Calchedon.a £ t.10.p.302.tistote yupiraoas oupapunetor. tom . 8. Spicil. pag. 587. Edmundus Cancuar. Ar
.... Ksuntiavistuva avande . chiep. in Comitiva fua fratres Prædicatores habebat
COMITIARI, Colloqui, converſari cum aliquo. continue. Occurrir in Scacutis Humberti Bellijoci a
Iſidor.in Gloff. Comitare, loqui in Conventu , eundo, pud eumdem Acher. com.9. pag. 241, in Maceriisia
redeundo, do ambulando ; forte Comitiare , ( ut habens fulæ Barbaræ com ... pàg. 255. Anecd. Marten. com .
Excerpta Picheana. ] Dueta autem metaphora ab iis; 3. col.77. Vica B. Colecæ 1 & c.Adde Litceras Officia
qui Comitiis publicis intereſſe folent . Guillelmus Bic lis Pariſ.ann.1324. ¢ Charculario Montis Martyrum ,
bliothecarius in Vita Pafchal.II. PP. Comitiari cum ex- ubi Comitiva fumitur pro pompa funebri , Gall. Con

communicatis,Rex, nofti nos non debere , nec pole, co
maxime, cum Comitiis tuis intereſſe non liceat, dum
contingat abeffe , qui omnium noftrum debuit interfuille
primus ; ubi Comitium elt colloquium . Vide Salma
lium ad Tertulliani pallium pag 388.
vo ;Itemlegavit unam caudam vini ſufficienter ad por
tandum illius, qui fibidie obitus & die ſepulture juce
facient Comitivam . )
COMITIVÆ ,etiam di & tæPrædatorum militarium Co
hortes ,quas vulgo Societates appellabant. Comitiva
Bria
 COM
781
Brigata, Compagnia di Gente, Italis . Bulla Urbani V.
PP.apud Waddingum an. 1364. n.12. Impietas quorum
dam virorum crudelium , quos fub titulo Comit ivarum
Jeu Societatum inmasitas congregavit. Alia an. 1365.
n. 2. Literas ipſas ego proceſſum , quem contra Comitivas
impsas fecimus vobis, per barum bajulun deſtinamus ·
Bulla Gregorii II. apud eumdem an. 1373. 8. 8. Ne fa-
ciant Comitivas ... ſuis colligatis & fidelibus morituras.
Thomas Walſinghamus an . 1366.Interpellaverust suo
xilium Regis Anglie contra magnas Comitivas que de-
baccbabantur in Francia, doc.
COMITIUM ,Placitum.Charta an . 1123. apud Hie-
ron .Vignerium in Stemmate Alfatico p.110.CartamD.
Leonis PP.O aviſus Gerardi fecit legere coram fe ac
Principibus fuis , que' nibil queſtus X dvocatis in fa
miliam S.Crucis oftendit , niſi tria Comitia per annum ,
in quibus quidquid judicio vel decreto Scabinorum , con-
ditionaliter fuerit conditionatum , duas partes Abbatis
Villicus, tertiam partem accipiet Advocatus. Vide Ado
vocatus , Comitiare , & Comitatus I.
COMITORES, apud Catalanos, [Ruthenos & Ga
balos, ]dicuntur, qui in ordine Militiæ ſeu Vallalacus
poft Vicecomites, & ante Vavallores, recenſencur in
ActisAntiquis. Ularici Barcinonenſ.MSS.cap. 2. Qui
interfecerit Vicecomitem , vel vulneraverit , five defono-
raverit in aliquo , emendet eum , ficut duos Comitores ,
Comitorem ficut duos Vavalores. Cap.19.Placitare vero
debent cum Comite Vicecomites, Comitores,& Vafvaſ
fores fui,necnon Milites ubicumque eis mandaverit in-
fra fuum Comitatum .Cap. 71. de Curia Principis : Junt
in ea Principes, Epiſcopi vel Abbates, Comites & Viceco-
mites , Comitoresde Valvaſores,Philofopbio ſapientes,
atque Judices .Vox etiam noftris nota . Tabul.S.Epar
chii Inculiſm . fol. 75. Comitores de Lugerac priuscon
donaverant Deo S. Eparchio illum manfum de Cba
jenvilla, & c.Adde fol. 123. ( Vide Comdorii .]
COMPTORES, in Charta Philippi Regis Franc. an.
7306. pro Eccleſia Mimatenſi, in Regefto Philippi Hu-
tini Regis Fr. fol. ss . Et fuper Barones, Comprores , Ca
ſtellanos e alios nobiles, & c.Ita fol.feqq. Et in Tabu-
lario Celliniacenfi. Petrus Monachus de Cazlada aċ-
quifivit in gradu totum cenfum de obedientia S. Maximi-
ni : videlicet de annona , & de denariis , des de uno de
Comptoribus de Murol, de Petro Compror, o de uzore
Calixti, e donavit ipſe Petrus Monachus propter bunc
cenfum ad ſupradidos Comptores 60. folidos Claromona
Tenfes ad unumquemque 20.folidos. [ Narracio de con .
ſtructione Monafterii S. Flori apud Stephanotium
Fragm. Hiftor. MSS. tom. 4. Amblardus de Brezons
vocavit AmblardúmComptorem , dixit ei ... de quare
refpondit Comptor Amblardo & *c. Pluries ibi legitur in
diſcriminatim Comptor & Comtor. Inſtrum . to . 2. novæ
Gall . Chriſt.col.89. Hugo Epiſc.Claromont... accepit bo-
minium Ademari Comptoris an. 1239. Et. col. 91. Nobi-
lis vir Guillelmus Comptor dominus de Apcbonio recogno
oit Epifcopo caftra d'Apchon de Vaulmieres cum perti-
nentiis, & c. an . 1267. ) Vide quæ de ejuſmodi Comito-
ribus commentatur Andreas Boſchus in Catalan.p.317.
COMTOR . Chartular. S. Illidii Claromont. ex
Charca Chaſtel Comitoris an.1215. EgoChaſtel Comtors.
de S. Niteri (Nefterio )poſui in pignore decimas, quas
ego emi de Milo Danglars, Monaſterio S. Midii .
G COMTORIA , Dignitas & feudum Comitotis.Sa
cramentalia Arnalli Vicecomitis de Caſtro -Bovo , &
Ermengaudi Comitis Urgellenſis an .1185. in Appen-
dice Marcha Hiſp.col.1380. Etego Ermengauduspra- manes-Land .... Alius tenet dimidiam virgamo unum
fatus Comes dono claudo concedo illam Čomtoriam , Commanes -Land,
O caſtra y bonores de Cabozed cum omnibus quæ adila ricus tenet 1. Commanes- Land .
l'am jurepertinent ; precor de mando y admoneo te , COMMANIPULARIS , Simulcum alio manipula
ut non accipias illam Comtoriam & caftra o honores per
COM
782
alium dominum nec peraltüſeniorem niſi per me, done's
mihi póteftatens de ipfis cajtris prænominate Comtorie ,
ficut mos eft dure poteſtatem caftrorum , dy facias mibi
illud fervicium ,quod antiquitus Comitores de Cabozes
faciebans antecefforibusmeis f, ecundum quod illa tenue
ris. Et ego A. Vicecomes de Caſtro - Bovo accipio prefa
tam Comtoriam per te , & convenio & promittotibi , ut
faciam illud fervitium de illa , quod exire debet , e non
faciam alium dominum , nec alium ſeniorem , neque acci
piam illam per alium niſi perte ,y donens poteftatem .
COMITULUS, COMITELLUS, Poruks Comes, Joan
ni de Janua .
9 1. COMITUS, Præfe & tus navis . Vide Comes,Co
mitus,in Comes 2.
2. COMITUS,( Liber Eccleſiaſticus.] Vide Comes r.
COMIXIUS, Verbofus,loquax . Glor.Iad. in Pi
thoaniseſt Camistus, nobis utGrævio, æque aut igno
cum , aut corruptum ,niſi force dictus ſit Commixius,à Co
mitiari, Colloqui, de quo fupra .
I COMLIBERTI. Vide Colliberti.
COMMA ,COMMATICUS. Gloff . Ild.Commatibus ,
difciplinis, Coromaticus, verſificator . [ An huc referri
poreſt Coma, quod legitur in Vita MS. Tareti Wenva
loci fol. 85. Hujus autem Commatis, ſecundum biſto
riam fecundum etiam inseriorew ſewfun prudentiffi
mus rimator .] Vide infra Coromaticus .
I COMMACINUS . Vide Comacinus .
9 COMMAGENUM , f. Species fructus . Locuma
vide in Rofum .
COMMALLIOLARE ,Malleo in zre incidere.Hy
genus : Quicumque modus limitein excedit, Commalio
lari deber .
COMMANDA , COMMANDARIA, & c. Vide Com
menda .
I COMMANDUS. Vide in Commendatus .
1. COMMANENTES , Di&ta ex mulieres , quas
Concilia suve!r « XT8 vulgo vocant, in veceri Cod. apud
Henric .Valefium ad l.7. Euſebii c. 30.
2. COMMANENTES ,Manentes, incolæ . Donaa
tiones factæ Eccleſiz Salisburg. c. 8. Tradidit villam ...
Commanemies 30. cum ſylva & vexatione . Vide Mana
Juarii poſt Manfus & Manentes ſuo loco .
COMMANENTIA , Manſio , Demeuré . Philippus
Eyſtecenſis in Vita S. Willibaldi cap.20. Unanimi beni
gnitate confenferunt , ut cum ipfis & inter ipſos, quar
to temporevellet. Commanentiam & confortium haberet.
[ Peregrinus Monachus lib. 1. Speculi virginum : Cum
in hoc Jaculo buic Commanentiæ non parum periculum
fit,fitimor e amor Chriſti won interceſſerit.Occurric ite
rum in Vita B.Willelmi Abb.co.z.SS. Julii p . 158. )
I COMMANERE ,Una manere,habitare.Legicur
apud S.Auguft.lib.22.de Civit . Dei cap. 8. Macrobium
lib. 6. Saturn. cap.8. & Thomam Madox Formularis
Anglic. pag. 275. & c.
1 COMMANES, lidem qui Commanentes ſeu Mr
nentes, Inquilini , coloni, vel Cotmanni, Ruſtici qui
in Cotis feu cuguriis & manſiunculishabicant . Charcu
lar. SS. Trinit. Cadom . fol. 28. v. In Dineslai .... habe
mus bomines 8. quiſque tenet dimidiam virgam
6. Commanes , qui tenopt duas virgas , cooperantur
duos dies tertia die arant , edant quiſque 8. dena
rios . Vide Cota .
T COMMANES-LAND,Poffeſiuncula , quam colunc
Commanes ab Anglo Land , Terra , porteflio . Idem
Chartular .Cadom . loco citato : Godefone tener 1.Com
dat per annum 7. fol ... David Cle
ris Joannide Janua. Gildas de Excidio Brican. Sanguj
nao

783 COM
marios, fuperbosparricidas, Commanipulares, y adulte-
tos , Dei inimicos. Communipulones , & Commanipula-
tio, apud Spartianum in Peſcennio nigro. [Gloff.Ilidori,
Commanipuleris, Conſcius,Collega.Papias Commanipu.
larius, Confcius,Collega .Grævius mallet , Confocius
Tacitus uſus eſt voce Commanipularis, quæ ignota eft
purioris Latini amatoribus.Hi conſtanter uſarpant Ma
nipularis ,ut Tacitus ipſe non ſemel. ]
T COMMANIPULUS. Verus Inſcriptio apud Gruter.
46. 10.Regreſicum Commanipulis libentes votum folve-
runt. Et 532. 1. Titus Commanipuius & heres ejus, 6c.
Et 551.4.contracte Commaniplus.
9 COMMARA.Charta RobertiNannet.Epiſcopi
Hiftor. Britan.col. 348. De oblationibus confeſioni
bus a Commaris poſt Paſcha habitis Presbyter quartum
partem babebit , Canonici de Monachi tres. Lobinel-
ius in Gloſſario Gallice reddit Commere , Commater ;
an bene ?
9 COMMARCA , COMARCHA , ut mox Com-
marcbia . Præceptum concambii Lotharii: Regis cum
Olberto an.861.apud Marten.co.i.Collect.Amplif.col.
177. Dedit itaque præditusOlbertus ad partem fiſci no
Stri in Comitatu Juliacenfi in Commarca Barbunbach
curtilem cum arboreta unum ,ac de terra arabili & pra-
ta jugera 34. Chron.Parmenſe ad an . 1281. Et tunc fuit
ordinatum per CommuneParme , quod datium folvere-
tur ducentibus blavam de alieno epiſcopatu do ob hoc
ftabant Notarii pro Communi in Comarcbis, qui facie-
bant publica inſtrumenta de ditto blado conducto de alie
no epifcopatu .
COMMARCHIA , Confine,limes,Gallis,Frontiere,
Comarque,in Conſuet.Solenſi tit.14, art.27. Wibertus in
Vita Leonis IX . PP. cap.14.Odonem vicine Commarchie
Francorum Comitem in B. præfulem concitavit. (Hiſtor.
Mediani Monaſterii pag . 239. in Excerptis Joannis à
Bayono de Abbatibus hujus Monafterii: Quia illud op
pidum in trium finibus regnorum , quas Commarchias
vocant, pofitum , argenti pondera que Marche Francice
vocantur , Francigenis folvebat .] Leges Alfonſinæ feu
Partide, part.2. tit.1. lege 11. Marquès tanto quiere de
gir comoſennor de alguna gran tierra que eſta en comar.
ca de Reynes.Vide Papebrochium to . 3.Maii p.418.
. cant. cum mittuntur. Commeandi officium , id eſt, navicu
COMMARCHIANI,Quorum marche vicinæ lunt.Hift
Erchemberti n.32 . Invitatus itaq; Ludovicus Cæfar ...
Beneventanis, Capuanis , cunétiſque Commarcbianis ad
tuitionem patrieperdite, oc. Occurrit in Lege Bajwar.
tit.11.g.s. tit.16.3.2.tit.21.8. 11. & in Chronico S.Vin
cencii de Vultur
COMMARC US no, p.
feu695.
COMARCHUS, ut habet Jo.de Ja-
nua , Princeps ſuper Comites. Gloff. Lat. Gall . Commar-
cbus, Prince ou Comte .
I COMMARCANEUS, apud Joan .Diaconum in A-
& isS.Iſid.Agricolæ n.13.to.4.SS.Maii p.518.
COMMARCUS . Tabular.Deiparæ Santonenſ.Matro-
na nomine Hildegardis, mater Commarci Santonice civi-
tatis nobiliſſimi Viri, fecit piſcationem in flumine Caren-
te ſuper montem a tenuit eam cum filio, uſque quo Fran
co tenuit Commarcum in capitolio in prehenfione ſua ca-
ptivum compeditum , quem Fulco Comes veniens San-
tonas, ſecundum ſeniorem patriæ judicium liberavit . In-
fra vero Commarcus is vocatur Gaufridus cognomine,
Martellus , & *c. Vide tom.4.Analect.Mabillonii P-358 .
COMMASCULARE, Firmare , roborare , ma
ſcula quadam virtute perfulcire . Apuleius Mileſ. 2 p.
290. His cognitis animum meum Commaſculo. Macrob.
Saturn . lib.7.cap.11. deServio : Commaſculafrontem ,
O ſegueftrata verecundia ,quam in te facies rubore in- Apud Palladium in Laufiacis cap.86. Melania Evagrio
letaliter agrocanti impetrar a Deo καιρών κομιά του , και
dicat, confer nobiſcum libere .
q COMMASSARE,Maffare, in unam mallamco-' tpor3:cuic furias, vitæ prorogationem . Paulinus' in
agmentare,Gallice Reduire en une malle . Venerab. Be- Vice S.Ambroſii, Stiliconein & Magnates ad Ambro
COM 784
da : Spiritus Sanctus verbi glutino Commalata animan :
do formavit , & formadiſtinxit.
COMMASTICARE ,Mandere, dentibus terere,
Gall. Macber. Macer Carmine 2.is.
Ægilopas curat, fi quis Commafticet illam .
Et Carmine 4. 8. Comniafticate frondes .
COMMATER , Mulier dicitur eſſe ei , cujus filium
vel filiam de fonte baptifmatisfufcepit : vel è contra
mulier Commater eſt illius qui filium ſuum aut filiani
fuam de fonte baptiſmatis ſulcepit. Lex Longob. lib.2.
tit. 8. 9. 5. Nullus præfumat Commatrem ſuam ducere u
xorem . Ica in Capit. Caroli M.lib.5.cap.100.lib.6.cap.
316. Aimoinus lib.3. Hiftor. Franc. cap.6 . Non potere
te babere conjugem , cum Commatris adepta ſis nomen .
Andreas Silvius in Chron. Marcianenfi: Domina mea ,
ex filia baptizata , Commater tua effe &ta eft . Vide Con
cil . Rom .ſubGregorio II . PP.can. 4. Petrum Damian ,
lib. 2. Epiſt. 15. & c. Commater ſpiritalis iam de ſacro
fonte , quam de confirmatione , in ReſponſisStephani II.
PP.cap.4 . & in Concilio Wormatienſi ann.868, cap.34.
in Conciliis vetantur Monachi pueros de fonte baptif
matis ſuſcipere, Commatres babere , aut facere, apud S.
Gregorium lib.3 . Epiſt.40. in Concil . Autiſiod .cap.25.
in Addit.Cap.i.cap.16. [Occurrit non femelin Scatutis
MSS. Augerii II. Epiſc.Conſeran. ann. 1280. ] Vide
Fileſaci Selecta lib.i.cap. 3.
COMMATERNITAS , Affinitas inter Commatres , &
pud Hoclemium in Adolpho Markano cap.z.
COMMATICUS , Inciſus, brevis , exGr. Koductie
xo's . Gregorius III . PP. in Penitent. Hanc Epiſtolam
Commatico ſermone perftrinximus.Vide S. Hieron.Epift.
89.c.2. & Epiſt.21.[ ſupra Comma & infra Commenia .]
COMMATRINA ,ut Commater,Gall.Commere.
Vita B.Notkeri Balbuli ro.1.SS.April.p.589.D.Si Come
matrina ſua domi fit, & *c.
9 COMMATRONA,Matrona,Domina: Tertull.
ad uxorem lib.2.c.6. Nam quanto dives aliquis eft com
matrona nomine inflata , tanto capacem oneribus ſuis do
mum requirit .
COMMEARE , Iter facere , non ſemel in Cod. Th.
leg.16. 23. 27. de Curſuleg. 6. de Curioſis, & c. Breves
Commeare dicuntur in leg. 2. eodem Cod. de Bonis var
larii leg. 27. eod.God. de Navicul.Frequentet maritimos
Commeatus, in leg.7.eod. Cod. ( Verbum Commeare Te
rentio notum eft & Ciceroni. ]
I COMMEATALIS , Miles cui dabatur Commear
tus,leu pars ſibi contingens ex alimentis publicis . Juſti
nianus Cod.de Offic. Præf.Præt.Africæ lib.2.9.9.Et nul
lum andeant Duces vel Tribuni Commeatalem de ipfis
dimittere, ne dum fibilucrum ſtudent conficere, incuſtodia
tas noftras relinquat provincias .
1. COMMEATUS, Idem quod Comiatus ,de qua
voce ſupra : Licentia , facultas rei alicujus peragendæ .
Concilium Vernenſe ann . 755.can. 9. Si quis Presbyter
ab Epiſcopo degradatus ... aliquid in ſuo officio fine com
meatu facerepræſumpſerit. Adde Concilium Compen
Meten
dienſe an . 757.can. 3. 13. 16. Chrodegangum
ſem in Regula Canonicorum c.15. Editionis vero Lab
bei c.5.ejuld.Chartam ann.763. apud Meurillium p.167 .
Ucuntur etiam Latini Scriptores veteres .
2. COMMEATUS, Scriptoribus Chriſtianis , eſt
vitæ prorogatio, ſeu facultas vicamproducendi à Deo
impetrata. Paſſio SS. Perpetuæ & Felicitaris : Domina
foror, jamin magna dignatione es , tanta ut poftulem
vifionem , & oftendatur tibi, ar paßio fit,an Commeatus.
ſium
 785 COM
fium ægrotantem mififfe fcribit,qui perfuaderent illi,ut
ſibi vivendi peteretià Domino Commeatum . Marius Mer.
cator I.Subnotat.c.7.Si autem Deus vitæ Commeatum de
derit, & ad retractandos hos optimos libros tuos ... tempus
indulferit,& c.Paulinus Nolan.Ep.16. ( nunc 20.ad Dal-
phin.n.2.]Denique ſi Dominus Commeatum donaverit,ut
ad eum uſitato ſolenniter nobis tempore recurramus, etc.
[ Idem Epiſt. 5o. novæ edit.ad S.Auguftinum n.14. Præ-
Jtante mihi ac tibi Commeatum dierum Chrifto . Et Epiſt .
13.ad Pammachium num . 8. Qui ſpirantis adhuc filii
Commeatum poterat impetrare. ]s. Fulgentius Epift.i.
de Conjugali debito : Sic ſum repentina corporis egri-
tudine correptus , ut febrium violenta nimietas Com
meatum mibi vitæ præfentis auferret, niſi verus anima-
rum corporumque medicus .... dignaretur medicine ſue
largiri ſubſidium .
3. COMMEATUS , pro Refectione . Concilium
Ænhamenſe an . 1009. can. 1. Canonicis honor fuerit , fi
Commeatum in Refectorio , fomnum in dormitorio capeſ-
fentes, Monaſterium teneant in caftitate juxta Regulæ ſuce
rationem , ut juſtum eſt .
4.COMMEATUS.Vectigal tranſeuntium.Sum
ma proventus Monaſterii Centul. inter Aeta SS . Bene
dict.fæc.4.part.1.p.104. De mercato per hebdomadam 40.
folidos, de Commeatu perhebdomadam 20. folidos .
T COMMEMBRATUS,Conjunctus ut membrum
corpori.S. Paulinus Ep.44 . alias 31.n.4. Commembrata
in Domini corpore fidei compagº ,
T COMMEMBRIS,Ejuſdem corporismembrum .
Guibertus lib.2.de Pignorib . Sanctorum cap. 3. 4. 5. Si
enim à quolibet digne percipitur ( Chriftus in Euchari
ftia ) quid aliud quam ſummoilli Capiti cohærentem , per
fui ipſius quam ſuſcipitcarnem , illico Commembris effi-
citur. In Epiftola Nuncupatoria ad eofdem libros idena
Guibertus habet:Cbrifus in cælofuosfibi Commembres
unit. Vita S.Columbæ Abbat.to.2.SS.Junii p . 225. Quia
Dominus Auftrum nunc in Aquilonarem convertet fla-
tum ,noftros de periculis Commembres trahentem .
COMMEMORARE ,pro Commonefacere,admone-
re,ad memoriam revocare, crebro utitur fanctus Augu-
ftinus lib. de unitate Ecclef. cap. 11. lib. poft Collat . c.
20. lib . 1. contra Creſcent. c.38 . &c.
1. COMMEMORATIO . Hanc vocem ufurpant
Latini Patres pro ea recitatione nominum eorum quos
Fideles vocant, quæ fiebat in ſacris Miſſæ Liturgiis.A-
vitus Viennenſis Epift.4. Quos fi abſque capitalibus cul-
pis, in uſu conjugalis copule dies ſuprema recipiat , nec
damnatione dignos putamus,nec à ſacrificio Commemora-
tionis excludimus. Adde Epiftolam 11.fub finem .[Græ-
Ci μνημόσυτον νοcant . )
9.2 . COMMEMORATIO, Anniverſarium , feu
officium pro defuncto celebratum . Teſtamentum Berti-
chramni apud Mabill . to. 3.Analect.pag.117.Quidquid
exinde tributum aut in ſuffragium annis ſingulis poterit
obvenire , medietas ex hoc quando fuerit mea Commemo-
gatio, aut in veſtimentum aut in aurum erogetur . Tefta-
ment. Bernardi Domini de Turre apud Baluz.to.2.Hift.
Arvern. p.498. Item lego omnibus Sacerdotibus qui inte-
yerunt prime Commemorationi ,quæ fiet poſt mortem mež
pro anima mea, cuilibet tres ſolidos O unum denarium .
? COMMEMORATIO ANIMARUM . Vide in voce
Anima .
COMMEMORATIONES DEFUNCTORUM , in Concil.
Bracarenſican.39 . Vide Dyprichum .
COMMEMORATORIUM , Optato Milevitano
eft quod brevis, fyngrapha ,libellus . Hadrianus
l... idem
PP. Epiſt. 71. Cod .Carolini : Obtulit nobis commemo-
ratorium ,ut aſſerebat,veſtre Excellentie exaratum , fcilic
cet de ele &tione Epifcoporum Ravennatis Ecclefiæ. [ Am
broſ.de Offic.cap. 25. Sit nobis vita majorum difcipline
COM
786
ſpeculum , non calliditatis Commemoratorium , hoc eſt
Inventarium . Vide Barth . Adv . 35. 22. ]
1. COMMENDA , Depoſicum . Curia Generalis
Catalaniæ in Villa Montiſfoni an . 1289. ſub Alphonſo
Rege Aragon . MS. Statuimus quod aliqui homines non
polint capi vel retineri in perſona pro aliquo debito , niſi
effet Commanda. Charta Jacobi Regis Aragon.an.1304.
Scriptura Commande ſeu depoſiti. ( Literæ Ludovici X.
Franc.Reg. an.1315 . Cum datum ſitnobis intelligi, quod
Judei fuerunt à regno noſtro ejecti,bonaque eorum ad ma
num noftram per gentes noftras poſita, plura de bonis Ju
deorum ipſorum in inventariis ſuper hoc confe & tis ſcripta
non fuerunt , Commendeque & accufationes ( f.actiones )
dictorum Judeorum recelate, & c. Charta Ecclefiæ Anis
cienfis an . 1312. Andreas Chaberti Donatus Hoſpitalis
levavit in Arragonio & aliis locis, ſe dicens eſſe Procura
torem Ecclef. Anic. licet non eſſet, mangometas,Commer
das, legata , belemoſinas faltas Ecclefiæ prædicte . Vetus
Poeta MS.è Bibl. Coisliniana :
11. mile befans li bailla ,
En ſon voyage s'en alla :
Si toſt comme il pot repaira,
Sa Commandiſe demanda . ]
Vide Foros Aragon.l. 1. tit.de Immunitate Eccleſiar.
Geſta Innocentii III. PP. pag . 106. Columbum in Ma
nuaſca lib. 2. num . 42. ForosMorlanenſes cap. 1 1. apud
Marcam in Hift. Beneharn .lib.5.cap.1 . Foros Jaccæ a
pud Blancam in Comment.rerum Aragon.p.595.[Van
Eſpen. part. 1. tit . 3 1. cap. 7. Acherium Spicileg . tom.
6. pag . 34. ] & c.
12. COMMENDA , COMANDA , vel COMMAN
DA ,Societas mercatorum , qua uni ſociorum tota nego
tiationis cura commendatnr certis conditionibus, Gall.
Societè en Commendite. Statuta Maffil.lib. 3. cap. 19. de
focietatibus & Commandis : Conſtituimus, ut fi quis a
licui pecuniam , ant rem aliquam in ſocietate vel Com
manda ad certum viagium cum sa faciendum ad aliquod
locum nominatum dedit, vel conceßit , & c. Paffim occur
ritibi,ut cap.20.21.22.23.& 24.ejuſd.libri , & cap. 16 .
lib . 2. 5.11. Vide Commendator i .
3. COMMENDA.Dare in Commendam, vel Com
mendare , Prædia , ac beneficia Eccleſiaſtica vel Mona
ftica fæcularibus vel aliis fiduciario jure concedere .
Glofl.Græc.Lat. o zpexarx3íru,Commendatio. Il apexa
Tati sult, Demando, Commendo,tapat.'Jawsto pudar.Tusi
lusvo",Commendo,depono. Luithprandus lib.4.cap.3.Com
mendavit illi , ſeu , quod verius eft, in eſcam dedit Eccle
fias. Tabularium Abbatiæ Conchenſis in Ruthenis
Ch.13.Vetamus autem , ut nullus homo aut femina in ip
ſum jamdictum alodem guardamnec Commandam neque
nullam tultam non habeant, niſi ſolusDominus, a bea
tiſima virgo Fides , O Monachi Conchacenſis Monaſte
rii. Ch.29.Et illum meum alodem , quæ habeo in Sentres,
de tota Commanda , & • boſcos, Q pratos , Oʻc. Ch. 250.
Illam terram de Condadenfe,quæ eft S.Salvatoris lan
&tæ Fide de Concbas,mittimus in Commanda Bernardo de
Najago , e filio fuo Umberto, c. Radulphus de Dice
to an.1176. Ecclefiam Carnotenfium indulgentia Domi
ni Pape tempore longo Commendatam obtinuit . Vita Be
nedicti XII . PP. Revocavit omoes Commendas faltas per
prædeceffores fuos de Ecclefiis Cathedralibus, & Abba
tiis,quibufcumque perſonis, Cardinalibus @ Patriarchis
duntaxat exceptis . Chronicon Senonienſe c. 20. Omnes
obedientias fere ita fibiretinuit , ut nullus Monachorum
ftatum Monafterii ...fcire poſſet ; unde in aliis locis que
cumque babebat ,Commendabat . Atque ita vox Com
menda accipi debet to. 13. Spicilegii Acheriani P : 355 .
Vide Ingulphum p . 871 .
9 IN COMMANDUM MITTERE, Eodem fignificatv.
Charcularium Matiſconenſe fol. 150. Gislebertus Mo
ne
 COM 788
COM
787
netarius in Commandum miſit vineam ſitam in Fontanil- ceado: Commendo vobis iftas claves & cuftodiam repa-.
las Canonicis S.Vincentii , co tenore ust ſi cam vendere mii bujus de Torcio, quouſque nos vel ſucceſores noftri
neceſſebabuerit , nulli liceateam vendere nifi di&tis Ca- buc venientes , eas advobisrequiramus; qui Dominus eas
hoc modo recepit. Inſtrumentum anni 1394. quo Maria
nonicis .
Commendarum auctorem fuiffe ajunt Leonem IV. Regina & Comitiffa Provinciæ mittitF.Arculia in
fiduciariam poſſeſſionem locorum Auget, Salignac, & c.
PP . ſed quieum ab hoc abuſu eximere conantur, eas re
vera excogitaffe propter irruptionem & invaſionemSa- Çamera Comput. Provinc. Regeft. Àrmorun fol. 70.
sacenorum , & deprædationem Siciliæ , & maximepar- Tradimus alignamus ac damus, concedimuse dona:
tis Italiæ , in gratiam Epiſcoporum & Clericorum ,qui mus,ac pro fe ac ſuistransferimus in eumdem inteneſo
nem ® Commendam ; id eft, lege fiduciariæ poffeffio- '
ſuis Eccleſiis pulſi erant : factumque poftea ut abulus
nis & non definitivæ feu abfolutæ : quare in altero In
ifte longius ſerpſerit & propagatus fuerit .
De hoc abufu vehementiori ſtylo mulca fcripfit. ftrumento anni 1490. quo Carolo VIII.ejuſdem Arcuſ ,
Auctor libelli cuititulus . L'Abbé Commendataire . In-. Jia lucceſſores in abſolutam mittitillorum locorum
ſimulari non poteftGregoriusMag.San& tiffimus Pon-. poffeffionem , eadem loca dicuntur Terres laiſees en te
tifex ,qui Eccleſias propriis Præfulibus orbatas plerum- nue, a Commende. ] Willelmus Guiart in Philippo
que commendavit Épiſcopis vicinis, aut exulibus con- Auguſto:
ceffit adminiſtrandas, dum eis legitimum propriumque Si ravoit en ſa Commandie
La Ducbe de Normandie .
providere paftorem, exſuleſque propriis redderet Éc- .
clefiis. Sed longe alia fuit ratio commendarum , fecun Ut plurimum autem commendabatur feudum à vaf
dæftirpis Regibusin Francia imperantibus. Tum non fallo , cum in longinquam aliquamexpeditionem , aut
folum Epifcopis plures Ecclefiæ , fed laicis etiam po peregrinationem , non continuo reverfurus , pergebat:
tentioribus commendabantur Monafteria à fuis com ut etiet qui eo ablente & militiam , & alia feudalia fer
mendatariis plerumqueexſpolianda. Ceflavit ille abu- vitia Domino exhiberet, ne in commiffum eorum de
fus, huicque novæ fuccefferunt Commenda, non ad fpi- fectu feudumcaderet. Bifariam vero commendabatur
ritalem Ecclefiæ , fed ad temporalem Commendatario- feudum a vaſſallo : interdum enim Domino ipſi,quan
rum utilitatem excogitatæ : Juxta Leonis X. Papæ cum duque extraneo . Prioris commendationis meminic
Franciſco I. pactionem Rex Franc deſignat Commen- Tabularium MonafteriiLongi- Pontis in diceceli Parif.
datarios , quibus Abbatias vel Prioratus conferat Ro- Dom. Guido Troellus, poltquam terram ſuam in manu
manus Pontifex , hac in re pro auctoritate fua Com Dom . Ludovici Commendavit, eum ſubnixe rogavit , ut
mendatarios folvensantiquis canonibus,qui hujuſcemo- Ecclefiam fanétæ Mariæ de Longoponte ejuſque habitato
di commendas non patiebantur . Verum notior res eſt, res cuſtodiret, & omnes conſuetudines 6 res quas ubia,
quam ut in illa exponenda diutius immoremur · Vide quehabebat, ficut in diebusfuis, & deceſſorum ſuorum
tenuerat , liberas e immunes eſe concederet . Cujus pre
Commendat.rrius.
COMMENDARI dicebantur prædia , vel feuda , quæ cibus cum omni bumilitate Dominuslibentiſſimeannuit ,
ad vitam & ad tempus utenda alicuiconcedebantur.Pa- c. Charta Ottonis Ducis Meraniæ , & Comitis Bur ,
& tus Legis Salicæ tit . 72. Siquis alteri avitam terram gundiæ an .1225. in Tabulario Campaniæ Thuano fol.
ſuam commendaverit, O * ei noluerit reddere , & c.Wil. 313. Nos non posſumus Commendare Comitatum Bur
Malmesbur. lib. 2. deGeſt. Reg. Angl c. 7. Provincia gundia alicui, neque ponere extra manum noſtram , nifi in
quæ vocatur Cumberland , Regi Scotorum fub fidelitate manum Comitis Campanie.
jurisjurandi Commendata eft. Vide Henricum Huntin Prioris iſtius Commendationis rationem pluribus
don. lib.s.p.355 . Hugonem deCleeriis, & c.Guillem . exponuntAflifiæ Hieroſolymitanæ MSS.C.182. Quiſe
de Podio -Laurentii cap.40. Comes Tolofanus di&tam ter veaut partir dou pais, ou en oucune, autre maniere Taif
tam ...Comiti Fuxenlitenendam tradidit ex Commenda, ſer fon Fiè ,il le doit commander au Seignor: car la Com
reddendalei quandocumque requireret fine mora , & eam mande est plus ſeurechole ; O mainsy'a de peril que r.
in vita ſua tenuit uſque modo . Addecap.45. Charta an . extraier, par tel raiſon que ſebome commande fon Fid
1218. in Regefto Carcaſſonenſi fol. 9. Noverint, & c. par l'allife & l'uſage du Roiaumede Hierufalem , il le
quod nos Amalricus Dei Providentia Dux Narbon. Co- peut ravoir après un an Q jour , toutes les fois que il le
mes Tholos. & D. Montisfortis tradimus in Commenda requerra ſansautre amende que le Seignor y peutavoir
dilecto & fidelinoſtroStephano Ferriol caſtrum de Mon- ſe il neli comandoit au point que il fu ſemons d'aucunes
teaftruc , ſalvo in omnibusjure noſtro , ipſe ſub facra- deſemonces , que aprèsſon dites , par que on pert fon Fiè
mento nobis fa & to ab ipſo , nobis promifit quod in caftrum toute plevine qui en deffaut,da ſe le Seignor l'a en la main
illum non receptabit Pontium Manerii vel aliquem aliū par la comande, & aucun autre ſe veaut mettre le Sei
de inimicis noftris, & c.Et ego Stephan. Ferriol recognofco gnor le li doit garentier,que autre ne s'y met . Et qui com
me recepiffe caſtrum de Monteaftruc de Commenda dieta mande fon Fiè au Seignor ,on à fon baill, parl' a life ?
D. mei Amalrici , ... falvo in omnibus jure fuo , & promi- uſage doudit Royaume ,le Seignor , ou le baill à qui lon
Fiſe ei fub facramento homagii a me fihi facti,quod in di- le comande, le doit recevoir , ou dire que il ne veaut le Fie
&to caſtro ,& c.Alia Charta Bernardi deMercorio menf. recevoir ,fe Court ne l'eſgarde que recevoir le doie, et di
Januar. an . 1216. Not. fac. &c. quod D.Ludovicus Rex re aucune raiſon pourquoi. Car il eſt plus ſeure choſe au
Franc. dºc. mibi conceſſit caftrum ſuum Gredonenſe cum Seigner de recevoir le par eſgartde Courtzou par connoif
omnibus pertinentiis ejus, & cum omnibus illis quae per- ſance , que autrement, c.
tinent ad Vicecomitatum Gredonenſem tenenda de eod. Non poterat tamen vaſſallus feudum ſuum domino
Dom . Rege per totam vitam meam , poft deceſſum meï Commendare , cum ab eo ad aliquod fervitium erat fub
bec omnia ad ipfum ... revertentur . Diplomatis titulus, monitus : quia commendatio iſta dolo facta præſume
ita concipitur, De recognitioneD. Bernardi de Merco- batur . Infra : Ne ilnele peut comander parraiſon ,puis
ria de Commenda Caftri O Vicecomitatus de Greiza ad que il eſtſemons de ſervice , tant com cellé lemonce dure.
vitam fuam à Dom . Rege fibi tradita . Ejuſmodi Como, Quod c.255. & 256. pluribus exponitur. Ratio autem
mendarum aliæ habentur formulæ ac diplomata in eo- quare vallallus commendacum domino feudum ab eo
dem Regefto fol. 38. & in Regefto Viennenfi fol. 59. repetere non poterat , nili poſt annum exa&tum ea e
[ Inftrum . annicirciter 1297.tom . 2.novæ Gall.Chrift. rat,ut nullum domino ejulmodi commendatio damnum
col.453.Quo faéto Epiſcopusreddidit ei diftas claves, dia afterret , & ut dum feudi reditibus fruitur, fuis fumpti
bus
 789 COM , COM
790
bus, fi aliqua neceſitas urgeret quempiam
, quifeudum Comandam convenientiam quam habemus in uno mane
deſerviret , præficeret : unde fi dominum intra anni so i quod nullus poteftdare aut impignorare niſinobis, es
çurriculum contingeret decedere , licebat hæredi reli- unum multanem in ipfo manſo . ] Confuetudo localis Ca
quo anni temporefeudum commendatum tenere : utè ftellinovi in Biturig.cit.22.Sont tenus lui paier parchal
contra, ſit vaſſallus intra annum faco fungeretur , illius cun an 4 , den , T.en reconnoillance , qui s'appelle la Cons;
hæres feudum , nifi exacto anno repetere non poterat - mande, Tabular,S.Theofrediin Velavis: Demifit Com
Deniq, licet ad plures annos feudum poſſec commenda- mendam ,quam exigebat in ipſa villa, oc, Vide eumdem
ri,ea tamen commendatio vaſſalli vitam non excedebat, Thomafferium ibid. pag.127 . & 150.
Atque hinc percipimus, cur Guillelmo Epiſc. Pari He Singularem hic addam Werpitionem ,quam ex
fienli , in Terram Sanctam profecto , anno 1102. Ec- hibet Mabillonius ſæc, 6 ,SS, Benedi&t.part.1.
pag.648.
sleliæ Regalia in manu Regia remanſerint , cum quo- ubi non video quod fit Comanda niſi præftario pro jure
ad ſpiritualia vicarios conſtituiſſet, uti docemur ex Taştutelæ , quam fibi Boſo arrogabat in Polliaco ; led Le
bulario Maurigniacenſi ch, 90 , in qua hæc habentur ; ctor ipfe judicet : Venit Boſo ad Placitum , ubicum Ge
Hanc rem confirmaverunt Stephanus Arcbidiaconus , raldo Comite erant nobililami homines , Qgo juravit Boſo
Bo
Fulco Decanus , Rainaldus Archidiaconus , in quorum boc ſacramentum , ita dicens manu fuapropria: Ego
manu Guillelmus Epiſcopus dimifit curam providen- ſo , nec meus conductus, mejubente , bomo nec femina ad.
Et fub finem : Tempore, quo meam artem , nec ad meum ingenium , in Polliaco necin
bec firmata ſunt, erat in Hierufalem Guillermus Pari. ejus obedientia Comandam non requiram , prenfionem
fiorum Epiſcopus, Ó Epiſcopatus erat in manu Philippi nullamfaciam de bove , vacca , & c. Et fi ego vel meus
Regis, quibenigno animo bēc omnia cancellit , & regali conductus bomo vel femina aliquam Comandam vel pren
auctoritate firmavit, c, fionem fecerit, poſt quindecim dies poſtquam ſciero , vel
Jure denique Aragonum licebat vaſſallo feudum ad ad rationem miſſus fueró per te , Geralde , vel per tuos
tempus Domino commendare, quo durante, ab omni millaticos , five per Abbatem qui modo eft , vel per ip
fervitio liber erat , licebatque ei non aliis modo , fed fum qui in antea erit , Oper Monachum qui ipfamobea
& Regi guerram facere: ſuper qua re audiendus Eximia dientiam tenuerit , captam emendaho poſtea ad
nus Salanova Juftitia Aragonum : Per quem forum ha tuam mifericordiam , Geralde, veniam , five ad Abbat
bes qualiter poteſt infancio ſeexpedire à domino Rege , tem vel Monachum , qui moda eft vel in antea erit. Vide
dimittendo beneficia Regi, fi quæ tenet ab eo , Cam- Commendatio 2 .
mendando uxorem , filios , o bona ſuafidei Regis ,quam COMANDIA ,Eadem notione. Tabularium S.Petri
expeditionem & Comandam debet Rex recipere, Oʻcuſto- Volienſis fol.31.Gautbertus de Malamort dereliquit Dea
dire fideliter , ficut dominus naturalis; qua expeditione S.Petro Apoſtolo Vofienſi in vita in fanitate fua to
facta, poteft cum alio,vel aliis, guerram Regifacere : Sab- tam Comandiam , quam in villa que vocatur Orgot babe
vo quod non poteft ignem in terram Regis apponere : Dogo fi bat .... Similiter quoque Girbertus uno eodemque modo
cum aliquibus venerit contra Regem , eandem Comandiam B. Petro Vofienfi dimiſit Deinde
ad campale bellum
debet tranfire in adjutorium Regis cum equo armis • quidem Elias ... Gausberti nepos bujus Comandie parti: 1
Vide Foros Aragon , lib. 6. tit . de Conditione Infantio- ceps par Dominus ... fecit guirpitionem de ea ,
natus, & tit.feq.Præterea lib.7.cit de Omnibus locis , & c. COMMANDARIA, Eadem ſignificatione Antiq. Re :
4. COMMENDA , Protectio.Litteræ Jacobi Re cognit. in Regefto Probus fol. 6o. & 61 . Petrus Cofun
gis Aragon.inſertæ in Epiitola Clementis IV . PP. an. neuz debet Comiti de Commandaria 1. em. avena , Pe
1268. apud Marten.co.2.Anecd.col. 595. Noverint uni trus Jordanz debet pro eodem 1 , maiat avene Ho
verſi, quod nos Jacobus Dei gratia Rex Aragonum mines de Montefecerox debent Comiti pro garda 5. ſex .
conſtituimusin noſtra prote tione ,‫ & ز‬cuſtodia , Com- tar. Viena . avena , O C. Summa avenç de garda , o
menda O noſtro guidatico ſpeciali vos venerabilem , com Comandaria 30. ſextar,
dilectum noftrum Ranundum , do per eumdem Abba I S. COMMENDA,Beneficium equitis Templa ;
tem Monafterii Craſſenfis , do veſtrum Monaſterium, rii,Gall.Commenderie. Noticia Eccleſiæ Mazarenlis a
cum caftris, villis, & c. pud Roccum Pirrum Siciliæ ſacræ pag . 548. Alii ver
COMMENDA ,COMANDA, Præſtatio quam Libercus ro ex antiqua relatione teſtati ſunt bunc Eguitem ap
( acforte alius quivis Cliens) pro jure cutelæ Patrono pellari Guerregium , qui cum aliis tribus Templariis
luo exſolvit. Charta Guigonis Comitis Nivernenfis ex fua Commenda in Suria į metu Saracenorum , sin
& Forenſis an . 1229. Cam aliqui bomines de villa s . gnum iſtud B. Virginis in navi transferendum in Ita ?
Regneberti cenfus five Comandas nobis olim fuper fuis liøm patriam ſuam curavit ,
capitibus contulillent; nos ea quitavimus , ego gurpivia 9 6. COMMENDA , Cercæ preces pro defuncta
mus Priori S. Regneberti, & c. Charta ann . 1278. apud faciendæ .Necrologium Monaſterii Joſaphatenſis apud
Thomaſſerium in Conſuerud. Bituric, hib. I.cap.68.Sala Mabill.to.2.Analect. p.562. Unde ad perpetuam rei me:
1 vis fimiliter retentis nobis ... duobus denariis de Com- moriam in noſtroCapitulo generali ftatutum eft , ut in
menda, femel in anne ſolvendis à quolibet uxorato, O C hac die falemne anniverſarium cum Commenda Mil
Alia ann.1285. apud eumdem cap. 70. Quoties vera ali- ja follemni c in fine Libera ſuper tumulume jus perpe
quis ab extra venerit, o voluerit elle bomo nofter , in li- quo celebretur . Vide Commendationes,
gnum bomagii falvet femel in vita Prrori di &ti loci 2. de 17. COMMENDA,velCOMANDA ; Commoda
nar.de libera Commenda . Verus Notitia : Anno Dom , tum, Gall.Pret. Statuta Arelat. MSS . art. 128. Item fta .
1285. Cum DaminusSimon Archiep . Bituricenſis eſſet tuimus quod quandocumque exeatur ad arma vel caval;
apud S.Nazarium die Martis poft feſtum S. Michaelis , catam , nullus quidem civis polit ducere duas equos niſi
Gaudinus Dominus de Ramefort , filius, Oʻbæres Gau- eſſent ſui vel babeat cos ex caufa Comandeab extraneo
fridi Lobe , de Ramefart quondam Domini , Militis con non à cive , Verſio Gallica , s'ils ne lui appartiennent
celit coram Domino literas manumiſionis centum puel- ou qu' ils les aiet en preſt, 0 °C.
larum , quas pater fuus manumitti juſſerat in terra fua T 1. COMMENDARE,Darein commendum . Vis
de Maignes de Remefort, ab omni tallia O Commen- de Commenda 3 ,
da . Cui manumiſſioni conſenſerunt coram nobis execu 2.COMMENDÁRE,Rem mutuo dare ,apud alium
1 tores di &ti defun &ti . [ Charta anni 1058. ex Archivo deponere , Gloff. Lat. Græc. Commendavit , wapixa
S. Victoris Mailil.armar.Ruten . n.2 . Donamus etiam ... R $ 70. Gregorius Turon. lib . 7. Hiſtor. cap. 2 ?. Quod
vera
 791 COM
pero Commendatum habuit , publicatum ef . Capitulz
Caroli Calvi tit. 32. cap . s. si ad cafum Dei aliquid
Commendatum habent, ipfe Bpifcopus , vel rector Eccle
hrę , ubi Commendatæ funt , aut illis preſentaliter in
prefentia Miſorum noftrorum reddant qui eas Com
mendaverunt , t'c. [ Litteræ Ludovici Junior. Regis
Franc. an . i 145 , quibus pravæ conſuetudines urbis Bi-
tuſic.abrogantur : Statutum vero àpatre noftro eſt ut
, mine Commendarią fivegardie alicui de civitate donet
quicumque ad urbem venerint , eye ibi ftarevel res ſuas
Commendare voluerint, ipfi cum rebus fuis in eundo e
gedeundo fint fecuri, & fi eorum dominium vel caftrum
måde venerini, cum regia Majeſtate male fuerint , nibil
çis nocebit . Eadem reperit Ludovicus VIII,in earum
Litterarum confirmatione ann . 1224. ) Adde Legem A-
laman. tit.5.6.1. Bajwar, tic, 14. cap. 4. Longobarde
lib, 2. tit. 37. & c.
9 COMMANDARE, Eadem fignificatione, Litteræ
Caroli primogeniti Johannis Franc. Regis ann.1357.a-
pud D. Secouſe tom.3.Ordinat. Reg. pag. 204. num. 6,
Si quis babitantium in diéta Villa moriatur ling teſta
mento, nec habeat liberos,nec appareant alii heredes ,qui
fibi debeant fuccedere,Baillivus difti Domini noſtri ergo
Confules dicte Ville bong deffun &ti , defcripta tamen 7
Commendabunt duobus prabonis ( probis ) hominibus dia
de Villead cuſtodiendum fideliter per annum Of diem į
ſi infra cumdem terminum appareat heres , qui fibi
debeat ſuocedere , omnia bona debent integraliter fibi
reddi alioquin bona mobilio di&to Doming tradantur
de etiam immobilia ,
3. COMMENDARE ,Mandare, precipere : Com-
mendatio, præceptum , mandatum ,Commandement: in
Capiculis Caroli C.tit.28. tit . 30. cap. 6. tit. 31. cap. 2.
23:24. Leges Henrici I. Regis Angl.cap.8.Nema igno-
túm vel vagantem ultra triduum abfque ſecuritate deti-
neat, vel alteriusbominem fine Commendante vel ple-
giante: Hinc pocuiſſet Seldenus c. 46.Legum Willelmi
Nothi interpretari: Nuls ne receit hom ultre 33 . nuis
fi cil ne liComand od quislfuft avis. Id eſt, niſi ei præ
cipiat ille cum quo eft, vel cum quo venit: quo cafu
legendum fuerit venis . [ Tabularium Montis S.Mi
chaelis: Ego Anſgerius & Herveus frater meus , Com-
mendavimus facere iftam cartam . ) Dehac voce vide
Jacobum Gothofredum ad leg. un.Cod. Theodoſ. quod
juflu .
4. COMMENDARÉ,perperam pro Contraman-
dare, in Charta an. 1953.apud Acherium to . 11. Spicil.
P- 338. & apud D.Brujjel to.1.deFeudorum uſu p. 275.
& 276.Vide Contramandare,
1 s. COMMENDARE nude , Pro aliquo preces
fundere . Vide Commendationes .
I COMMENDARE ANTIPHÓNAM dicitur Cantor,
cum prima illius verba præcinit alteri , qui cam canere
incipiat. Ordo Canonicorum S. Laudi Rotomag. 13,
fæc. Hanc antipbonam Genuit puerpera , de tres ſequen
tes Cantores bebdomadarii Commendant, de omnes ſing
pneumate finiuntur. Vetus Conſuetudinarium Mona-
fterii S.Marcellini Cantagilenfis : Cantor quiregit cbo-
rum Commendat antipbonam de Magnificat ad Sacrifts
quam debet dicere. Occurrit femel & iterum in Regu
la Toribii Archiep. Limæ tom.4. Concil. Hiſpan. pag.
668.col . 1. pag . 669.col.1. & 2 ,
COMMENDARE ECCLESIAM dicuntur Patroni Laici
Eccleſiarum , qui Presbyteros ut in iis munia Eccleſia
Aica obeant, Epifcopis offerunt , in Concilio Salegun-
ktadienſi ann.1022 . can.13: Vide Concilium Bituricen-
fe'an . 1031. cap. 32 ,
COMMENDARE SE AD CURȚEM REGIS , in Lege
Longobardor. I a. cit. 11. 9. 7. & 3. dicitur puella libe-
ra , de crimine accuſata , cum illius protectionem ac
mündism implorar
COM
292
7 COMMENDARE PER CERAM ET SETAM. yi
de in Cera ,
COMMENDARE SE IN VASSATICUM , Vide in
fra Commendatus,
S COMMENDARIA , Pręftatio pro tutela.Liber
rates Gratianopoli conceſſæ an,1244.Hiftor.Dalphin,
com.1.p.23.col.1.Item ſtatuimus ne aliquis ex civibusno
aliquid ', vel dare conveniat, da ſi repertus fuerit , tam
dans, quam accipiens viginti ſolidos Curiæ dabit.Permų
cațio caftri de Bellacumba cym Caſtro de Varſia inter
Humbertum Dalphin. & Aymericum de Briançone , e
juſd. Hift.to.2.p.go.col.z. Item fuit a &tum . quod non po
teſti s aliqua quoquo titulo acquirere infra territorium ogo
mandamentum Caftri de Varſis, guardas vel Commen
darias recipere, vel receptas retinere , nec homines dilli
mandamenti in civitatibus vel villis affranchitis , vel
bomagia feu fidelitates eorum recipere, vel receptas reti
nere. Vide Commenda 4. & Guarda's.
COMMENDARIUS , Qui aliquem in Commenda .
tum , feu in fuam tutelam ſuſcipit. Charta Aldegaftri,
filii Sylonis Regis Overenlis, ann . 781.apud Sandoval
lium :Et nullis ex eis tamen damus licentiam neque pote.
ftatem ullum dominum accipere, nequc habere Commen:
darium , niſi foli Deo O * B. Mariæ matris ejus, & Abu
batem o Monachis in loco iſto fanéte de Obona Deo fer
vientes , Oc.
T 1. COMMENDATARIUS , in Jure Canonico
dicitur Oeconomus Ecclefiæ feu beneficii Ecclefiaftici
vacátis, dum iplide legitimo paſtore vel poffeffore pro .
videatur, Ad fex menſes vulgo protrahi poterat ille De
conomatus.Cum Ecclefiæ vacans erat fedes epiſcopalis,
illius adminiſtratio , & cura fere Epiſcopo viciniori fe
cundum jus antiquum credebatur. Hic appellabatur E
piſcopus Commendatarius.Pofterioribus vero feculis re
gnante Commendarum abuſu , Commendatarius dictus
eſt Epiſcopus, qui plures fimul Eccleſias obtinebat , u
nam cujus erat Titularis, alteram aliaſve quas Commen
datarius adminiftrabat , utplurium poflet Eccleſiarum
una fructuspercipere. Ne plurium Ecclefiarum unus ef
fet Epiſcopus Canones prohibebant: ne violarençur hæ
facræ regulæ ,una nomine tituli,altera nomine commen
de poßidebatur.Hæc religio temporů.Reverſales Chri
ſtophori EpiſcopiPatavienſis pro Johanne Epiſc. Vef
prinienſi ann.1397.apud Ludewig . 10.4 . p.317 . Dominus
Jobannes EpiſcopusVefprinienſis Viennenfiſque Ecclefia
perpetuus Commendatarius. Charta Johannis de Bava
ria electi Leodienſis Epiſcopi ann . 1398, apud Miræum
to.2 . p.893.col.i.Per dominum Leodienſem Epiſc. Com
mendatarium Cameracenſis Ecclefiæ fupradiétum . Vide
Commenda 3. da Comedentarius .
2. COMMENDATARIUS , in Monaſterio
Sandionyſiano, Vide infra Commendatorius .
3. COMMENDATARIUS, Cuſtos carceris
Concil. Salmanc. an . 1335. cap . 8. Nulli Commenda
tarü feu Carcer arii ab iifdem Clericis fic carceratis
extorquent pecunias & alias res ... injuſte, Vide Come
mentarienſis 1.
4. COMMENDATARIUS, Mercator,& c. Vis
de Commendator 1:
COMMENDATELA ,Præſtatio pro tutela, in Ta .
bulario S.Cyrici Nivern , Ch.94. Vide Commendatio 2 .
1. COMMENDATIA ,Conceffio beneficii ſeu feu
di ad vitam , Præftaria , Hujus formula habetur in Fora
mulis veteribus apud Bignon ,p. 409.1.Edit. Domeſdei
apud Spelmannum : Ibi liber bomoEdrici Commendacio
( tenet )20.aer.co " 3.bordar.O dimid.car.fol.ad 10.porc,
valet s. fol.Vide Commenda 3 ,
2. COMMENDATIA ,Idem quod Commendiſia ,in
Goſtis Conſul.Andegav.c.1l.n.3.& in Charta Joannis
D. Bal:
 COM
793
D. Balgentiaci an.1196.in probat.Hiftor.Blefenſis p.16 .
1. COMMENDATIO . Lex Longobard.lib. 2. tit .
44.9.2. Ceteri vero bomines liberi, qui vel Commenda-
tionem , velBeneficium Ecclefiafticum babent. Id eft ,
qui domino alicui fe commendarunt , accepto ab eo be-
neficio , ſeu prædio .
2. COMMENDATIO ,Turela,protectio . In Com-
mendationem autem potentiorum , ſe & res ſuas ponebant
inferioris conditionis homines , ut eſſent qui fe & fua
tuerentur & protegerent contra inimicos aut bonorum
invaſores, iiſque in tuitionis mercedem alicujus cen-
ſuspenſitationi feſe adſtringebant. Vecus Charta a-,
pud Ducheſnium in Hiſtor.Ducum Burgund. pag. 52
Philippus Abbas Ecclefia S.Benigni.. villam prope Din
vionem , que dicitur Longus vicus Hugoni Duci Bur-
gundiæ in Commendationem pofuit pro centum folidis an
nuatim folvendis, & c. Alia Theobaldi Comitis Bleſen-
fis ann . 1148. in Tabulario Vindocinenfi Thuano fol.
203.Robertus Abbasvolens devitare injurias Og'infeſta-
fiones malefactorum , pofuit in Commendatione mea duas
villas fuasquas habebat in partibusVindocinenſibus, 10.
ſolidos Blejenfis monetæ mihi reddendo ad feſtum S.Joan-
nis Baptiſta , ...pastum etiam fuit , quod ego vel bæredes
mei Commendationem illam de manu noftra non ejicere-
1 mus , alicui eam tribuendo. Ejuſmodi præſtacio .
COMMENDATIO paflim dicitur. Tabular. S. Albini
1 Andegavenſis : Vicecomes de Toarcio expetebat Guar
dam , quam Commendationem vocant , de villa ,quæ dici-
villa,que dici
tur Brociacus. Quare Loſdelinus Monachorum Prepoſi-
tus de Mairono Vicecomitem Haimericum adiit , fecitque
bac de re tale placitum cum eo : Monachus de Brociaco
dabit perſingulosannos ad Paſcha 5.folidosde Commen-
datione Vicecomiti: qui ſolidi ſiipſo die Paſche redditi
non fuerint ,ad 8. dies reddentur finelege. Igitur probac
re promiſit Vicecomes prediétus fupraditam villam , do
omnes bomines ipſius ville ſe sbique fervaturum , de
tiam ipſos homines de Brociaco , quimorantur in burgo
Monachorum apud Monaſteriolum , cuſtodiet euntes , ego
redeuntes , quamdiu de Brociaco fuerint, & c. Tabular.
S.Cypriani Pietav. Neque bidannum , neque alium debi-
sum ab illis bominibus , qui habitaverint , exigant, ſo
Jummodo Commendationem falvum faciendi, propter a
morem Dei nobis retinemus , ( *c.Charta an. 1076. apud
Ducheſnium in Hift. Ducum Burgundiæ : Salvamen-
zum fiveCommendationen quam in Nerontis villa acci
piebant.Alia Gaufredi ComitisAndegavenſis in Tabu-
lario S.Laudi Andegavenſ. Et de tertio five lembo, five
navi, unum ſexterium ſalis, dimidiam partem Com-
mendationis. Alia ejuſdem Comitis in Gallia Chriſt.
Sammarthanorum com .4. P. 394. Commandatio vinea-
rum , Commendatio afinariorum vinum deferentium . Vi
de Salvamentum .
3 : COMMENDATIO ,Muruatio , in Legibus Hen-
rici I. Regis Angl . c.45 . Vide Commendare 2 .
COMMENDATIO ECCLESIÆ, Qua Patronus Lai-
cus Epiſcopo præfentat Presbyterum , qui in Eccleſia ,
cujus Patronuseft , munia obeat Ecclefiaftica .Concil.
Arelat . ann. 813. can. s . Ut laici à Presbyteris non au
deantmunera exigere propter Commendationem Eccle-
lie . Vide fupra Commendare Ecclefiam .
COMMENDATIO PONTIFICALIS BACULI , Idem
quod Inveſtitura , qua Princeps traditione baculi paſto-
salis,
Epiſcopum recens ele& tum mittebat in poffeffio-
nem Epiſcopatus. Vita S.Remberti Archiep.Hamma-
burg. num . 11. Die depoſitionis domni Anſgarii Rimber-
tum omnes concorditer elegerunt . Cum cujus concordiæ
pacio , ad gloriofum tunc temporis Regem Hludowicum
adduxerunt eum viri venerabiles, Tbiadricus Mindenfis
Ecclefie Epiſcop. Adalgarius Abbas monaſterii nove
Corbeie : juſceptuſque ab eobonorifice, cum pontificalis
Tom . . LI
COM
794
baculi juxta monė Commendatione, Epifcopatus eſt forti
tus dominium . Quæ verha in gratiam imperialis inveſti
turz intruſa fuiſſe tempore HenricilV.cenſer Henſche
nius, hac maxime ratione ductus,quod in primariis Ec
cleſiz Hamburgenſis, & Brementis privilegiis nullum
hujus rei veſtigium appareat. Er samen Adamus, ut
recte Mabillonius obſervat, Henrici æqualis, hæc pri
vilegia proinveſtitura imperiali laudat his verbis capi
tis28. Pallium Rembertus pontificale ſuſcepit à Paps
Nicolao , ferulam paſtoralem à Ceſare ( Rege ) Luthewi
co, ficut in privilegiis dignofci poteft .
COMMENDATIO VASSALLORUM . Fulbertus Car .
not. Epift.6. Hoc a vobis exigo, fecuritatem de mea vita ,
membris , ... de receptu Vindocini caftri ad meum
usü
meorum fidelium ,qui vobis affecurabuntillud : Com
mendationem veftrorum Militum , qui de noftro caſamen.
to beneficium tenent, ſalva fidelitate veftra , &c. Ideft
ut vaſſallos veſtros , quimei etiam ſunt, mihi preſtare
velitis , Gall. Prefter .
COMMENDATIONES ,Officium vel Orationes
pro defunctis. Evto dai, apud Clementem lib.8. Confti
tutionum Apoftolic. cap.43. Officium Commendationis,
in Scatutis ordinis de Sempringham ; quia in eo fit Com
mendatio anime defun &tis Sacerdote . Ebo Remenſis ,de
Miniſtris :Mortuos cü Commendationibus animæ do ora .
tionibus dignis obſequiis ſepulturæ venerabiliter trade
re . Vita S.DeodatiAbbatis num . 9. Interea jam exani
mem quaſi ſopore depreſjum vultum rofeum mitiſimi
Deodati aſpicientes, odorem fuaviſſimum trabentes , cum
falutaribus Commendationibus operuerunt . Concilium
Milevitan.II. cap.12.Placuit illud , ut preces , volo
rationes, ſeu Mile, que probatæ fuerint in Concilio, five
prefationes ,fivecommendationes, feu manus impofitio
nes, ab omnibus celebrentur . Napasions in Cod. Cano
num Ecclef. Afric. can . 103. Vide Concil. Čarthag. III.
can.29.Conc.Tolet.IV.c.13.& Tolet.XI.c.12.[Compo
ftell.ann.1031.c.2. Baluz.to.2.Hift.Arvern.p.595 .]Com
mendare, iwlchs, vel diis Commendare,eft :' uxsstalvip
Tire , ut obſervatum à Caſaubono ad Spartianum , ex
eodem Sparciano & Lampridio.
I COMMENDATIONES MORIENTIUM . Orderi
cus Vical. lib. s . Denique mortem fentiens, fratres ac
ciri fecit, ac ut ſibi morientium Commendationem face
rent rogavit .
COMMENDATITIÆ CONSUETUDINES , Præſta
cio pro tutela. Geſta Dominorum Ambaſienf. cap.4. n .
12. Goffridus Pruliaci Conſul Vindocinenſis effectus
Conſuetudines,quæ vulgariter Commendatitiæ vocantur,
ab Ambafienfibus auferreexcupiebat. Adde cap.6.n.s.
Vide Commendifia.
COMMENDATITIÆ LITERÆ, EPISTOLÆ ,Qua
ab Epiſcopis dabantur ad alios Epiſcopos, quibuſcum
que ,five Clericis, five Laicis ſuæ diæceſeos peregrina
iuris, ut ab iis ut fideles in ſacris ſynaxibus admitteren
tur , vel ut Clerici ad ordines promoverentur , vel ut
in peregrinatione corum folatiis foverentur , vel pro
per alias cauſas: has 6u«Tika's vocant Græci . Gloff..
Lat. Græc.Commendatitiæ literæ ,susatıxai .Gloff.Græc
Lat. pusatıxs , Commendaritia . Lexicon Gr.MS. Reg.
Cod . 2062. Eusætikai i1150141 , ai s'yxap: Sónivalxample
moi's næi no7 sdoodlouerais, j'évæyoasais, en e'ti'pg nóng
éticos. Litera Comendatitia , quas Formatam vocant
apud Reginonem in Inquiſit.de Presbyt . cap. 79. & in
Formula 29.ex Baluzianis .Evsatıārmencio elt in Ca
nonib. Apoſt. Can. 33. in Concil. Sardic.cap.9. in Con
cil. ſub Menna A & . 1. &c. Commendatitiarum vero in
Concilio Andegav.cap. 1. Venetico cap. 5. Agach. cap.
38. Remenfi cap . 12.Francoford. an. 794. cap. 27. Tu
ron.cap. 13. Pariſienſi VI. lib. 1. cap. 34. apud Hieron .
Epift.48.c.s. Criſconium c.15.35 . Zachar. ÞP. in Epiſt.
ad
 COM
795
ad Pipinum cap: 27. in Capit. Caroli M. lib.i.cap.3.lib.
7. cap. 195. in Capitul . 1. Caroli M.incerti anni cap.2.
in Addit.3. Ludov. Imper . cap.49.apud Nicolaum 1 : E-
piſt. 70. Innocent. III . PP.cap. 3.de Clericis Peregrin .
in Decretis Calomanni Reg . Hungar.lib. 2. cap. 19.a
pud Joannem VIII . PP. Epift. 273. Harum autem fora
mulæ & exempla proſtane apud Fortunatum lib.s. Poe
mat. 19.lib. 1o . Poem . 19. Deſiderium Cadurcenfem
Epiſcop. Epiſt. 16. Ruricium lib. 2. Epiſt. 7. 8.11.43.
52. Bedam lib . 2. de Wiremuchenſi Monaſterio , feu
in Vita S.Benedicti Biſcopi cap. 18. Lupum Ferras
rienfem Epiſt. 101. 102. 106. 107. Alcuinum Epiſt.51.
73. Simeonem Dunelmenſem de Geſtis Reg. Angl.
ann. 1125. in Formulis veteribus cap. 12. apud Bigno-
nium , apud Pithæum in Gloff. ad Julianum antecen.
Vide Commendatoriæ , in Concilio Exonienſi an 1287.
cap . 37. & c . ,
COMMENDATITIÆ LITERÆ Abbatum , Monachis
ad aliam Eccleſiam tranfire volentibus datæ , apud
Rainardum Abbatem Ciſtercienſ. in Inditut. cap. 11.
Vide Bullar: Cluniac . p. 39 .
COMMENDATORIÆ LITERÆ etiam dicuntur Sido.
nio lib.9. Epift. 10. & Juliano anteceſſori conſtit.6.J.
3. in Synodo vero Nugarolenſi an . 1302. cap. 1. Re-
commendatorie, cap . 2 .
I COMMENDATITII ,lidem quiinfra Commen
dati, apud Mabill . tom . 4.Annal. Benedi &t. ad an.1025 .
num.7i . Attribuens B. Petro , Fratribus ibidem vi-
ventibus apud Lauriacum Liberos ſuos , collibertos
fervos, ancillas y Commendatitios, eorumque ſubſtan- ftris more folito Commendent. Alia an . 816. ibidem : Së
tias ego poljeliones, c. ad Comites , five vaſos noftros , vel etiam ad vaſos Co
COMMENDATITIUS INDICULUS,Epiſtola Co. mitum Commendaverat. Sein manus alicujus Commen
mendaritia ab Epifcopis pro Clericis fuis ad Principes dare, apud Eginhardum Epiſt. 27. 28. Se ſolenni more
& illuſtres viros fcripta , ut euntibus , & redeuntibus Commendare, apud eundem Epift. 26. Querimonia Be
res neceffarias, & folatia iis impendant. Hujufmodi
indiculorum formulas binas exhibet Marculfus lib . 2 ,
form. So.EOMMEN
11. COMMENDATOR ,COMMENDATARIUS,
promiſcue enim ſcribitur: Mercator focius, qui uni al-
teri commendat integram negotiationis curam certis
conditionibus . Statuta Malil.lib 3. cap. 20. S. Si vero
ſocius vel Commendator prius ea mandaret ei ( cui Com-
menda credita eft ) per literas ſigillo capituli vel curiæ
Mafilie munitas , ut cum di& ta ſocietate vel commanda
completo primo viagio revertatur , 'teneatur ille hoc face-
re , nifi aliud viagium tunc jam inceperit , ex quo da-
mnam incurreret ,fi illud non compleret. Pailim occur-
rit ibi . Vide Commenda 2 .
2. COMMENDATOR , Officium ſeu dignitas in
OrdinibusMilitaribus Religioſis, verbi gratia S. Joan-
nis Hierofol.Magiſter live Commendator.Commendator
domorum , in Militia B.Jacobi , apud Innocentium III .
lib.13 .Epiſt 11. Præceptor, eadem notione in Militia
Templi ( Commendator domus Teutonice Traje &tenfis ,
apud Miræum t0.1.0.436.col.z. Domus Leproſorum Apë
pamie,apud Limborch.Sentent.Inquiſ.Tolof. pag . 295.
Hoſpitalium , in Hift. MS . Beccenſi p.464. Monaſterii B.
Marie vel Domine noſtre de Mercede , tom. 4. Concil.
Hiſp p . 29o. & 453.&c. ]
1 COMMENDATORIUS,vel COMMENDATA-
RIUS , Gall.Commandeur , Monachus S. Dionyfii,qui
pro Abbate omnimodam habebat juriſdictionem in
quoſvis delinquentes in Eccleſia & in coto Monaſterii
circuitu : quam exercebant Baillivus aliique officiales
ad hoc unum inſtituti, ut narrac Doubletus pag. 424.
Epitaphium Fr. Petri Bochart apud Felibian. Hiltor.
Sandion . pag.584. In ætate conftanti viam ingreſſus u-
niverfæ carnis , bujuſce domus Commendatarius Fr.
Petrus Bocbart, è longa ſerie Conſulum , á Preſidum
Supremi Senatus Franciæ ... hic fepultus an. Dom. 1607.
COM
796
Aliud Epitaphium pag.586. Hic jacet F. Auguſtinus
de Valles, Cantor & Commendatorius , necnon tertius
Prior bujuſce domus , qui obiit quarto Nonas Aprilis an.
Dom . 1636.
COMMENDATORIÆ LITTERÆ . Vide in Commen
datitie .
COMMENDATUS , Vaſſallus Domino fidelitate
ac hominio aftrictus :interdum obnoxiusratione bene
ficii & feudi, quod olim Commendabatur ſeu ad vitam
concedebatur. Qui in vaſſallitico Commendati ſunt, in
Capitul.Pipini Regis Italiæ cap.36.Charta Caroli Ma
gni pro divilione Imperii c.5 . Et unufquifque liber bomo
post mortem Domini fui licentiam babeat ſe Commendan
diinter hæc tria regna ad quodcumque voluerit ; Similia
ter ille quanondum alicui eft Conimendatus. Nithar
dus lib. 1 , Tub an . 840. Et quoniam olim regnum Aquita-,
nie Carolo donaverat, ut illi fe Commendarent, bortan
doſuaſit,jullit. Qui omnes Commendati , eidem ', facra
mento fidem firmarent . Videeumdem lib.3.p.371. Ca
picul. 3. an.811.cap. 8. Capitul. Pipini Regis Italiæ c.
13. Præceptum Lud. Pii pro Hiſpanis an . 816. Chartas
44. & 74. in Appendice ad Capitul. Stephan. Baluzii
Legem Longobard. l. 2. tit .9. 9. 1. Concilium Duzia
cente I. part.4 . cap . 3. p.253 . & com . 13. Spicilegii A
cher. pag. 314.315
SEIN VASSATICUM ALICUI COMMENDARE , in
Charta Privilegior.concellorum Hiſpaniscom.2. Hift .
Franc. Noverint tamen idem Hiſpani fibi licentiam à
nobis eſe concellam , utfe in vaffaticuna Comitibus no
rengarii VicecomitisNarbonenfis adverfusGaufridum
Archiepiſc. Narbon. Inſuper , quod pejus eft u inbone
ftum , Commendavit fe manibus ad Comitiſſam Urgelli.
Homo manibus Commendatus . Ularici Barcinonenfes
MSS. cap. 68. De donations facta à parentibus : Confti
tuerunt Principes fæpe dicti qualiter omne donum ſtet
inconvulſum perenniter..... talem convenit adhibere for
mitatem, quod etiam poftmodum voluntatem fuam nulla
tenus mutare poßit , hoc fcilicet ut recipiat eum ad homi
nem manibus commendatum , aut donet ei poteſtatem de
Caftro, & 'c. Cap. 70. Sed poftea non poſſuntmutarefuam
voluntatem , fi adquifitor jam erathomo illorum manibus
Commendatus , aut propter illud ad bomines receperint
Cap . 116. Statuerunt etiam quod ſi parentes cum filiis ,
aut filiicum parentibus intentionem vel placitum babue
rint,parentes fintjudicati O ſeniores,o filii velut mani
bus propriis Commendati.Cap.128. Etutraq; parte facra
menta fiant per ſingulos homines qui ſint Chriſtiani, ey
homines illorum manibuspropriis Commendati.Joannes
VIII.PP. Epift. 303. Joannes Diaconus , fidelis Com
mendatus noſter .
Non mulcum abfimilefuit quod jus applicationis Ro
mani appellabant, quod ab Athenienſibus ortum aiunt ,
apud quos peregrini le alicui opulento civi in cliente
lam dabant dicabantque. Hinc Commendare ſe in cliex
telam , apud Terencium in Eunucho . Vide quæ in hanc
rem congeffit Turnebus l.24 . Adverſ.c. 32. Sed & hac
voce applicare eadem propemodum notione utitur .
Charta Ludov.Comitis Sacricæſaris an. 1219.ex Tabul.
S.Sacyri: Quod fialiquis de omnibus bominibus S.Satyri
bominē ſe domini de Sancero eſſe dixerit, Ó ' eiſe applicare
voluerit,ubi Abbas treslegitimosbomines jurare fecerit ,
quod eum vel eos Eccleſ.S.Satyri per unū annum & unum
diem fine calumnia tenuerit, deinceps eum vel eos in pace
babebit,finecampo & batalia,vel aliqua contradictione.
COMMANDUS, Eadem nocione , Chartularium
Vir
 COM COM 798
-797
Virzionenſe fol. 17. Theudorius dat ſuam Comman- tis multa exigunt , et fere omnia , quæ erigunt Domin ;
dam quidtam de omnibus hominibus huic fuo Commando à vaſſallis . 1
nomine Archembaldo . Interduni tamen ita clientelæ ac patrocinio Domini
COMMENDATI , Dicunti liberti, quilibertatem con- alicujus ſeſe commendabant , ut obnoxiæ conditionis
fecuti Patroni, ſeu manumifforis patrocinio ſe com- cenſerentur, & tanquam fervi, li fugitivieſlent, retrahe
mendaverant. Quippe per Chartam ingenuitatis fervo rentur, ut eft in Lege Ripuar.cit 72.8.5. Hac enim lege
in libertatem adferto facultas dabatur , feu Ecclefiæ , alterius poteſtati le commendabant, ucquoad viverent,
ſeu alterius cujufcumque perſonæ , quæ ejus ingenui- de victu ac veſtiru ſibi ab illo caveretur, cui ingenuili
tatem tucretur , patrocinio fe commendandi, uc patet ordine , hoc eſt abſque ingenuitatisac libertatis præju
ex Marculfol.2. Form . 32. &c . Canon Lugdunenſis in dicio , fervitium & obfequium ſeſe præftituros profite
Canonibus ſelectis apud Jacobum Pecitum poft Pæni- bancur,hoc addito quod ab eo fe fubtrahendi poteſtatem
tentiale Theodori pag. 242. Quicumque contra libertos
libertos non haberent, ut eſt in Formulis ſecundum Legem Ro
Ecclefiæ Commendatos ačtionem habet, non audeat ma- man.c.44. Diploma LudoviciImp. filii Lotharii an . 24 .
giſtratui eos tradere , ſed in Epifcopi judicio, que ſunt pro Monaſterio Caſaurienfi in Tabul. ejufdem Mona
veritatis audiantur; quia juftum eſt ut contra calumnia- ſterii :Vel que extrinfecus ad eandem reſpiciunt cum fer
torum verfutias defendantur,qui immortalis Ecclefiæ pa- vis ege ancillis, cartulariis, Commenditiis, aldionibus,
trocinium concupiſcunt . Concilium Tolet. IV. can .72. libellariis , *c. Aliud ibidem : Necnon etiam univerſos
Liberti qui à quibufcumquemanumilli funt, & Ecclefiæ Commenditos,Cartularios,vel libellarios ipforum . Alibi
patrocinio Commendatiexiſtunt , ... ſacerdotali defenfio- Commendati dicuntur. Occurrunt paffim in Chartis, a
ne à cujuslibet inſolentia protegantur . pud Puricellum in Monumentis Ambroſiana Baſilica
Legibus vero Scaniæ editis ab Andrea Suenonis Ar- pag . 215. 216. 226. 228. 231. Ughellum tom . 2. pag.
chiepiſc. Lundenſi lib.6.cap. s . fervum , ſtatim atque li 580. tom . s. pag . 646. Perardum in Burgundicis pag .
bertatem confecutus erat , ex auctoritate conſuetudinis 276. Ducheſnium in Probat. Hiſtor. Monmorencia cæ
approbatæ , ingenuorum aliquis ſuo generi conjungebat, p . 34. Vide Affidari.
eum in fuum confanguineum eligendo , & qui pro faétis Interdum ejuſmodi Commendati ſervi ipſis accen
ejus se ſponderetreſponſurum , & hoc faéto pro parte ter- febantur . Quoniam Attachiam cap. 57.9 : 7 . Eft au
Ha recipiende ſatisfactionis onus fentiebat, vel pro par- tem tertius modus nativitatis , & bondagii, cum ali
de tertia præftande ſatisfactionis lucrum percipiebat quis liber bomo pro Domino habendo vel manutenentia
cum liberto, duplo minore ſemper liberto quam ingenuo alicujus Magnatis , reddit ſeipſum illi Domino , ſuum
ſarisfaétione pro homicidio attinente . nativum five bondum in Curia ſua per crines ante
Neque tantum liberti, fed quivis villarum incolæ,li- riores capitis fui , °C.
berti & ingenui, qui ſub dominorum tutela & prote COMMENDIRE , pro Commendare , licentia Poe
& tione vivebant, & in fignum ejuſmodi protectionis tica . Ucuntur Alcuinus Epigr. 124. 164. 170.214. 267 .
certam præſtationem annuam vel ſervitium iis exfol- & Candidus Monach. in Vita metrica Eigilis Abbatis
vebant, Commendatidicuntur . Scribit Lactantius l.de Fuld . cap. 24 .
Mortibus perſecutor. n. 21. apud Perſas eum fuiſſe mo COMMENDITUS,pro Commendatus. Epiſtola Fa
rem , ut Regibus ſuis in fervitium feaddicerent, & Re- roaldi Ducis ad Joannem V. PP.apud Mabill.co.2 . An
ges populoJuo tanquam familia uterentur. Leges Wifi- nal.Benedict.p.756.col.1. Credimus, Sanétiffime Pater,
goth. 1.5.cit.3.3.1 .Si quisei , quem in patrocinio babue- Sanétitati vejtre now latere , qualiter Monaſterium in
rit, arma dederit , vel aliquid donaverit , ad ipſum que territorio noftro Sabinenfi conſiſtens, per aliquas dona
funt donata permaneant. Si vero alium fibi patronum ele- tiones noſtras in ceſpitibus & ſervis do colonienſibus lo
gerit, babeat licentiam cui fe voluerit Commendare : cum ipſum per Thomam Abbatem do Commenditum no
quoniam ingenuo bomini non poteſt probiberi, quia in ſua ſirum reſtauravimus. Vide Commendatus .
poteſtate confiftit , & c.Adde 5.3 . & 4. & Legem Longo COMMENDISIA , Idem quod Commendatio, Tute
bardorum tit . 9. Tabularium Burgulienſe fol. 94. Guil- la , & c. Charta an.1229 . in Tabular . Campaniæ Thuano
lelmus Caſtri Mirabelli Princeps requirebat in Doſallia fol.361.Ego Theobaldus, &c. Quod ego retinuiſub me in
villa pravasconſuetudines, & homines,quos Commenda- Commendifia mea Reinaudum Séiguer civem Tolofanum .
zos vocant. Neque alii ſunt de quibusagit Conventus Concelli fiquidem ipſum peregrinum quamdiu ſubmemo
Ticinenſis ann. 853. cap. 3. De liberis hominibus qui rabitur, in Commendifia mea foreliberum ab omni tallia,
ſuper alterius res reſident, uſque nunc à miniſtris tolta, Ø demanda, e juſtitia ville , turris & gabiola ,
reipublicæ contra legem ad placita protrabebantur , ab omni exercitu chevaucheia de ab omni alia exaétio
ideo pignerabantur , conftitutum eft , ut ſecundum ne . Propter hoc autem dictus Renaudus tenetur mihi vel
legem patroni eorum vos ad placitum adducant OC. mandato meo reddere annis fingalis in nundinis S.Aigula
Domeſdei : In eadem ( villa ) tenet Ailwi Commen- fi 60. fol. Pruvir . prounoſcypho argenti, unius marcha,
datus anteceſſori ( Mallet ) 60. acr. pro manerio , tempo- interius deaurato. Actum , & c Alia ann . 1200. in eodem
se Regis Edwardi. Alio loco : Soci Abbatis in eadem Charcul.Ego recepi in Commendiſia mea bona fide Mar
11.liberi homines 70.acr. & • fuere Commendati anteceſo- garetă uxorem Petri Raymundi Tolofani.Ita tamen quod
ri Malet, præter nnum qui fuit Commendatus anteceſſori dicta Margareta reddetmihi, & c.fcyphum argenti ,& c.
Rogeri Bigot,nomineHarainus. Ex quibus patet Com- per hoc volo eandem Margaretamelle immunē ab omni
mendatos fuiffe liberos homines , quibus licitum fuit tallia , &c. Tabular. Abfienfe fol.52.Pro quibus annua
cui vellent ſeſe commendare . Ranfredus Juriſconſult. tim reddant Fratribusde Maligne 4. nummos de com
qui vixit ſub Frederico II. in Ordine judiciario , tit.de mendiza. Tabularium S. Trinitatis Vindocinenſis ann .
Villanis: Recommendati dicuntur , qui veniunt fub alie- 1083. Terram que vocaturBalneolus , mifit Amelina in
nis partibus, & habitare volunt in civitate tua,elegit pa- Commendifiam Odoni Comiti, talem videlicet, ut unuf
trocinium tuum , & dicit, Domine, volo elle tuus Recom- quiſque qui in ea terrabordam vel domum haberet , mia.
mendatus, ut babeamus tuam defenſionem annis fingu- nam avene redderet illi ob tutamentum . Cur vero Ame
lis, & *ferviam in Paſchavel in Natali duas gallinas,vel lina prædium ſuum Odoni commendaverit , fic prodit
libram piperis , velaliquid aliud . De iftis multos inve- in Charta 289. fol. 67. Sed quia ( terra apud Balneo
nies apud Neapolim in villis eorum * Bononie . Iſti de los ) contigua cætero non erat meo caſamneto , & ab il
jure nihil aliud debent conferre ; ſed Neapolitani ab ito lo longe manebam , ideo ad Odonem Comitem accelli
Tom . II . L1 2 que
 COM COM 800
799
à fuis Occurrit in Proſa SS.Sacramenti & alibi non femel .
quime valentior erat,eam tueri deprecans, ut ipfam
omnibus receptisob amorem meum , acfipropriam ,ſuotu- Vox noftris notiſlima, qui has appellatione domus re
tamine defenſaret; dans illiloco mercedis 60,arietes, c. giæ officiales donant. Vide Conviva.
Charta Hugon ,Ducis Burgun.an.1236 , Ex præmilis igi I COMMENTA . Miracula S.Apollinaris Epiſc .
tur pleniusattendentes, quod memoratus avinculus no- 10.5,Julii P - 354. Ille vero ſuſceptoAbbatis imperio , uto
bam
Ater P.Guill, de Vergeiaco , aut aliquis alius nullam portebat obtemperare capiens, in bujus initio deſcriptiun
bet guardiam aut Commendiliam in Abbatem , O Con- cule , dum quinque vel fex Commenta peregiſſet, inva.
ventum aut homines villa Befuenfis , niſi de voluntate fitillum quidam animi tørpor , totamque ſpem incepti o
Epiſcopi Lingonenfis ,Oʻc, Vide Warda , peris illiperagendi ſubripuit .Ita legit apographum Ci :
Eft etiam Commendiſia ipfa præſtatio proCommendi- fterciense; ac Trecenfe Commata ,celte Sollerio , quæ
sia. Charta ex Tabulario Vindocinenfi,cujus titulus De fere eodem redeunt , inquit ; nam xówna Græcis eft In
Comandiſia de Danzei,concipitur: Paganus de Monte- cilio. Vult itaque dicere Auctor puncta quædam hiſto
dublello promifit Depo D. Gaufrido Vindoc, Abbati le rica huc ſpectantia inciſe ſeu breviter , xoheatixws, no :
tata fuifle .
ſervaturum obedientiam de Domzeio, cum omnibus que
ARE ,pro Commentari ,Excogitare,
ad eam pertinent , & ab omnibus cum quibus pacem habe T COMMENT
in Vitis Patrum Emerit, to.2.Concil. Hiſp.p.653. col.
ret , defenfurus eo pa &to ,ut pro quadriga in terra fingulis
annis daretur unus fextarius frumenti , & pro dimidią 2. Fraudulenta conſilia , qualiter eum interficerent ,
quadriga, una mina. Idem Tabularium , Charta 86.Do- Commentavit .
navit Conſuetudines omnes quas habebat in terra de Loirs 1 , COMMENTARIENSIS ,Cuſtos carceris, fic di
o de Forgetis ; vicariam ſcilicet Commendiſiam du
&tus , quod Commentarios , id eft ,rationes cuſtodiarum
carreium , & c.Charta fundationis Abbatiæ omnium SS. & reorum conficeret, & inſcriptiones criminum ( noſtris
Andegav, an. 1049. Similiter perdonat (Comes ) Com Eſcroues ) reciperet.Heſychius: Komuirtapio.Qo, tassiga
mendilian villangrum Montisfortis, & c. Tabularium ypaoa's tõve’yoria deze twyd's Xou .VQ. Eſcroue vero ab s’xxpér
Monaſterii S. Florentii ; Radulfus de Monterebellier, quod eft contrudere, conjicere in carcerem , deducit
Vicecomes cedit Commendifiam live toltam , quam in Cujacius. Firmicus lib. 3. Matheſ.c.y. Erunt Cornicu ,
terra Ş . Florentii habuerat , Item O Goffredus de S. larii ant Commentarienfes , quibus damnatorñ cura coma
Quinsino e qui partem iftius Commendifiæ in feudo te mittatur , ſeu clavicularii ,vel carcerum cuftodes , et
nebat. ] Chronicon vernaculum laudatum à Ducheſ- quibus publicarum catenarum cura mandatur.Vetus As
nio in Hiſtor, Vergiac, Et avec ce donna auſdits Ab- reſtum Parlam . Parif. ann . 1394.Uxar Commentarienſis
bè , co Convent la Commendiſe qu'il avait des hom- claves ſibicarcerum tradere noluerat: Occurrit non ſe ,
mes de Givry & de Vanne, ſans vouloir en aucune cho- mel in Cod. Theod. & apud Scriprores.
fe venir contre la Charte de Hugues Duc de Bourgogne 2. COMMENTARIENSIS, Notarius. Glof . Æl
Jon pere , parlaquelle il.ne devoit prendre en Caminen- frici: Commentarienfis,Gerefa.Commentarienſis Imperii,
dation les hommes del'Egliſe de Cluny . Vide Chopi- in Viça Ludoy , Pii an . 812. Vide Fortunatum de Vita
num libe 3. de Sacra polic, tit. 7. 8. 5. Louverum in Hiſt, ( non extat apud Forcunacum , ſed apud Anonymum de
Bellovac, 10,2 .pag, 182 , 183. Guichenonum in Probat . Miraculis ] S.Medardic.1 . n.13 .
Hift. Brefl. p. 23. &c . & COMMENTARIOLUS, Modus agri , ut vide
COMMENDITIA . Charta Gaufredi de Leziniaco tur . Donatio anni 855. apud Marten . tom.i. Ampliſt,
proMonaſterio Malleacenſi an , 1232. apud Stephano Collect. col. 142. Hæc funtnomina locorum præfati be
tium (0,4.Antiquit.Pietav.MSS . p.409 . Commenditias reditatis . In pago quidicitur Felva ... manlos domini
autem meas de Valvento , vel aliis locis in terra di&ti Mo- cales tres ... item Commentariolum de hæreditate Folcke.
naſterii vel membrarum , de cætero recipi non permittam ; ri, quam habet in Frifia .
nec impediam nec faciam impediri, quominus idem Mo I COMMENTARIUM ,Carcer. Vita S. Athana
nafterium cum membris pertinentiis fuis plena fruan dito...Maiipag, 239. Præfectorum carceres Commen
tur ac perpetua libertate , taria didtos , OC
I COMMANDICIA , Chartularium Virzionenſe fol, I COMMENTATOR , ut Commentarienſis , Cu
15. verſo : Aganus Chriſti famulorum famulus tradit ftos carceris .Acta S.Canionis, to.6 . Maii p . 30. Cumque
Monafterio Virzionenſi filiumſuum Rainaldum in præ- fuiffet addu &tus Jacintbus Commentator ,pronunciabat :
Jentia D. Berengarii Abb, una cum Commandicia terre Canio Cbriftianorum Epiſcopus , qui in carcere fuerat
mancipatus, ecce nunc examinandus aſiſtit .
loci ejufdem
COMMENDITUS . Vide in Commendire , COMMERCATIO ,Mercatio . Vid.Romanizare.
COMMENSALIA , Symbola , quæ ad communem I COMMERCATOR , Mercator. Gloff. Gr . Lat.
menfam conferuntur , Concilium Laodicenum can . 54, cuvintop @ , Commercator . Vide infra Commercius .
Ουσ . ιερατικα , ή κληρικες εκ συμβολή και συμπόσια επιτε COMMERCATRIX . Vide in Commercium 3. :
asir . Quæ fic reddidit Iſidorus Mercator : Non oportet 4. COMMERCIARIUS.Vide poft Commercium 1 .
miniftros altaris ... ex ſymbolis,( que vulgus Commenſa I COMMERCIONES.Vide in Commercium 3 .
lia appellat ) convivia celebrare. Atco Epiſcopus in Ca 1. COMMERCIUM , Permutatio , commutatio .
piculari cap.55. habet Cammellalia , Vide Confertum . Gloil.Lat.Gr. Commercium , ruvetreyi . Papias : Com
COMMENSALIS, óMotpan : G , TUV. TQ , Conviva , mercia, commutatio mercis , Commercia , negotia , Chro
convictor, qui ex Principis aut alterius familia & men nicon Beſuenſe : Et protali Commercio dedit illi 25.fol.
Ja eſt, Charta ann , 1172. apud Perardum in Burgundi- & unam comban .
cis : Accipiant de expenſa Curiæ , tanquam Cammenfaa COMMERCIUM , Merxipſa . Gloffæ antiquæ MSS.
les Ducis in perpetuum duos folidos pro pane 4. fextarios Mercimonia, Commercia. Gloff. Lat. Gall. Commercium ,
vini, & *c. Charta Caroli IV. Imper, pro Galterio de la Mercerie , ou marchandiſe , Fortunatus lib . 3. de Vita
Rocha Papienſi an , 1380, Te in judicem , officialem , ſest S. Martini :
Auditorem caufarum Imperialis Palatii nostri, o Cona Oceanufque negatCommercia ferre Britannis .
filiarium , familiarem noſtrum , domefticum Commen- Capitulare Lud. Pii an , 821. cap. 1. Ut nullus teloneum .
falem conſtituimus . [ Index MS. Beneficiorum Eccleſ, exigat, niſi in mercatibus , ubi communia Commercia
Conſtantienfis fol. 40.v . Recler jacet in quadam camera emuntur ac venundantur . Charta ejuſd. Imp.ex Tabu
Prioratus , eft Commenſalis Prioris O Conventus . lar.S.Germani Aurifiod.Teloneum de 4.navibus que per
" Lis
 801 COM
Ligeris flumen ,ſeu cetera flumina propter fal cetera
Commercia diſcurrebant, c. Vetus Charta ſub Caro-
10 C , apud Capellum lib . 5. Rerum Occitan. pag. 746,
Et de quoiunque Commercio ex quo telloneus exigitur vel
portaticus, doc,
COMMERCIUM , Tributum quod pro mercibus feu pro
Commercio , à mercatoribus penſitatur.Charta Baldui
bi Reg. Hieroſol. ann. 1109. apud Ughelluni in Epiſc.
Genuenfib , Commercium nullum dăbitis in tota terra
quam habeo vel acquirere potero . Sanurus lib. 2. part. 2 .
6. 4. Quod præfata tributa ,datia, o Commercia ,aliaque
neceſaria nequaquam transferri valeant. Conventiones
Michaelis Paleologi cum Genuenſibus an. 1261. in Hi-
Itoria noſtra Gallo-Byzantina: Item promifit deconve
nit quod non imponet , autexiget, aut exigi faciet aliquod
novum Commercium ,dacitum ; ſeu exactionem in toto im-
perio prædi&to , Vide Ughellum tom.7. p. 1362. Gloffa
Baſilic, Tenávrov , rounipivov , Anna Comnena lib.z. Ale-
xiad . p.162 . Máte parivuorip.xx/48pxis, 8' T:p& i TLVO'S si on pás
Esos Tô Snuorin siokousSou'vas apérxsvd xpis oBóas no's.
Sæpe hac nocione occurrit apud Græcos Scriptores ſe-
quioris ætatis , Vide Gloſſar. Meurſii, Fabroti [ & med .
Græcit . ] Hinc
Kolele pxlap.eu, pro tributorum
COMMERCIARIUS , KoLekepxılap:Ou,
1 exactore, in Chronico Alexandrino p.900. apud Con-
ftantinum Porphyrog.de Adminiſtr. Imp. cap.43 . & in
Actis S. Anaftafi Perſæ cap.4.
COMMERCIUS, Negociationis ſocius, commercia-
rius, Gloſſ. Græc.Lat . curvatis, Comparator, Commer
ciarius , Veteres formulæ cap . 45. In quofcumque portus
civitatis, ſeu mercada, nullo contradicente ſuus vendi
tor , vel Commercius quodlibet negotium poteftatem
habeat vendendi. Gloffar. Ælfrici : Comercimus , Ce
pena pinga geprixle . Sed legendum Commercium ,
quod Saxonica videntur ſonare , rei venalis permu
tatio .
2 , COMMERCIUM , Idem quod Merces , Vide in
hac voce. Charta Caroli C. Reg Francor. ann .3. Ind.
7. ex Tabul . S. Cyrici Nivernentis: Nam Dominus a
avus equivocus nofter , ficut in auctoritate genitoris no
Jtri continetur, ad petitionem Hieronymi quondam ejuf-
dem loci urbis Epiſcopi, pro Commerciv animæ fusce ac
remuneratione ipfius fanéti loci ejufdemque Ecclefiæ , ex
ipfis rebuspropriis villase" cellulas reddit , & c. [An-
nal.Bened .10.3.p.7 19.col.1.ex Donatione facta Mona-
Iterio S.Juliani Turon.ann.940 . Exinde ſibi cæleftia cre
dunt percipere Commercia . ]
3. COMMERCIUM.Idem quod Commarcbia,Con-
fine, limes . Tabula Peutingeriana VII , Fines exercitus
Syriatici & Commercium barbarorum , Annales Fran
cor. an.889. AureolusComes, qui in Commercio Hiſpanic
atque Galliæ ...reſidebar. Fruſtra hic Confinio reponunt
yiri docti, quod idem eft quod Commercium ,quod ita a-
pud Eginhardum legi advertant: neque enim id fa & um
vitio librariorum , nam ita etiam præferunt Annales
Bertiniani , & alii . Hinc
COMMERCIones,qui aliis Commarcbani,qui in con-
finibus ac limitibus habitant . Leges Inæ Regis Weſtſa-
xonumc.11 Si quis inter Commerciones regninoſtri ro
boriam & violentam captionem faciat, Saxonica editio
habeț gemerum , limites, confinia.
COMMERCATRIX ROMANORUM BARBARIES , in
Vita Liețberçi Epiſcopi Cameracenſisc. 1. id eft, Gen-
ges barbáræ Romanorum finibusvicinæ .
COMMERCIUS . Vide in Commercium i ,
COMMERDIUM ,f. Commercium , inquit Mu
ratorius to.3.p.544,cap.z.Concordia inter Benedi&tum
Cardinalem & Thomam Patriarcham CP. &c. De Com-
merdio quod infra Conſtantinopolim vel extra,nomine ci-
vitatis receperint,quintam decimam non dabunt . Si in
Tom . II,
COM 802
ipſa civitate Conſtantinopolitana nomine alterius civi
latis aut loci, vel alibi Commerdium folvetur , quintana
decimam dabunt Ecclefiæ , Viļetuir eſſe tributum ex
Commercio folutum .
COMMESSALIA . Vide Commenfalia ,
9. COMMETANEUS. Vide Cometanei .
1 COMMICIA . Vide Cometia .
9 COMMICUS. Liber Eccleſiaſticus, de quo fupra
in Comes 1 ,
COMMINARE, Idem quod Minare,ducere, Gallis
Mener. Lex Longob. lib.1. tit.19.9. 27.Si quælibet per
fona in finibus regni noſtriiguem in filva Comminare au
ja fuerit, & * c.
COMMINATORES , Argent srii. Papias .
COMINELLI , COMMUNELLI , Hæretici Valden
fium fectarii ,fic force dicti, quod omnia fibi invicem
commania effent : nam Communalis , idem valet ac
Communis . Horum mentio eft in Conſtitucione Frider
rici II. Imper. contra Catharos , & Pacarenos , apud
Waddingum in Annalib .Minorum 20. 1254.8.16. Vi
de Communalis.
COMMINISCENTIA , Compenſatio , merces ,Ree
connoiffance . Charta Willelmi Epiſcopi Acconenſis an.
1163. apud Ughellum com. 7. pag. 268. Et mihi pro hac
libertate donoque prelibato 1300. Byguntios de Com
miniſcentia atque eleemofyna B. Andree , ac probo
rum hominum Malfetanorum ex propria deliberatione
dederunt.
COMMIS , pro Comes . Placitum anni 852. inter
Inſtrum . comi1 . novæ Hiſt. Occitanæ col. 99. Ad tunc
nos Commis , valſi domipici bac judices interrogavimus
Odilone, quid ad bec reſpondere vellet.
COMMISCULARE ,Miſcere: Vide Miſculare .
I COMMISÇULUS,Communis. Videin hac voce.
TCOMMISERO, una Miſerandus.Tertull.l.4 . ad
verfus Marcionein c.9. Sed quoniam attentius augmen A
tatur apud illum ſuum nefcio quem su indirespov,id eſt
Commiferonein , suwu: sale:v09,id eſt, coodibilem . Ibid .
C.36. Commiſerones& coodibiles hæretici.
COMMISSARII , apud Icalos dicuntur Executores
teſtamentorum . Rollandinus in Summa Notariæ cap. 8.
rubr. de Legatis & fideicom . Commiſarii dicuntur qui
bus committitur legatum anime ſolvendum :unde in mub
tis locis appellantur Executores teſtamentorum , qui
exequuntur legatum anima . Vide Scaruca Venecorum
ann. 1242. lib.4. cap . 17. & feqq.
i COMMISSARIA , A & tio Commiſſarii , executio teſta
menci, ibidem , & in Conſtițucionibus Nicolienſibus c.
30. extremo ,
9 COMMISSARIA, Munus Commiſſarii , cuicuſtodia
caftri credita eft, in Litteris Bonifacii VIII. PP. apud
Illuſtr.Fontaninum in Appendice Antiquit. Horcæ p.
415. Non obſtantibus aliquibus literis apoftolicis fub
quavis forma vel expreſſione confeftis , impetratis vel
etiam impetrandis , quibuſcumque perſonis ſeu perſone
conceſlis
vel etiam concedendis ſuperinſtitutione dictica
ftrivel Commiſſarie , caſteilanio , aut cuſtodiæ caſtrie
jufdem vel alicujus partis , & c. Rurfum occurrit in
Chron . Andreæ Danduli apud Murator. tom . 12. col.
391. ubi deelectione Jacobi Concareno Ducis Veneto
rum : Qui bunc in grandevum procuratorem S.Marci
ſuper Commiſſariam exiftentem , o per lineam rectam a
Dominico Contareno Duce ortum trabentem , die6. Sept.
Ducem ele &tum populo nunciaverunt,Qualisfit hęc Com
miſaria mihi incompertum .
I COMMISSARIUS, generatim is eſt , cui negotium
quoddam curandum creditur, v.g. cauſa diſcepcanda ,
lis dirimenda , tuenda in provinciis Regis au &toritas ,
Gall. Commiſſaire. Paflim occurrit in inftrumentis re
centioribus ,
‫ܐ‬1 3 COM
 COM
803
4. COMMISSİ, qui aliis & noftrisCommendati, de
quibus fupra . Charta Henrici Imp.ann. 1082. apud U-
ghellum in Epiſc.Fulginatenlb. Largimur etiam atque
confirmamus ejufdem Ecclefiæ Priori, vel ei qui fucceffor
fuerit , ut babeat poteftatem fuos liberoshomines fuoſque
Commiſſos judicare ſecundum legem , & juſtum arbi-
trium corripere . Ita Committere Jealicui, pro Commen-
dare.eadem notione , qua fupra , ufurpat Flodoardus
in Chr.ann.921.924. & 940. Gloff. Lat. Gr. Commit
tit , ElemisSOHO
2. COMMISSI, apud Caſinenſes , dicuntur , qui a:
liis Converſi. Vide Haeftenum lib.3. Diſquiſit.Monaft.
tract. 2. diſq. 8 .
9 1. COMMISSIO ,Legaturn riegotium ,mandata
reialicujus provincia G
, all.Commiſion. Epiſt. Principis
Palatini adCarolum VIII . Galliæ Regem apud Lude-
wig.tom.6.Reliq.MSS.ann.1497.Poft tardum ipfiusad-
ventum ad dicam Dietam , admiffa excuſatione de dus
adverfa vietudine, de predidepenfionis folutione, ut af-
ferit , non modoCommiſionem non habuit ; fed & regia
Celfitudo de ea provifione folvenda , nunc fcribendo fuis
litteris mentionem prorſus nullam facit.
2. COMMISSIO , Confifcatio, bonorum multa-
tio ,Gall.Confifcation.Charta Philippi Regis pro Eccle-
ſia Mimatenli an.1306.ex Tabulario ejuſdem : Jure ta-
men Commiffionis & extorrentiæ cujuſcumque ad nos ni-
bil proprium de locis communitatis venire poterit , quin
nobis & di & to Epifeopo abſque recompenſatione aliqua fit
commune . Pactum an. 1306.in Hift.Dalphin . to.z.pag.
125..col. 3. Item promiferunt, ut ſupradi tus Dominus
Dalpbinus ejus liberi dictoD. Drodoni, Guidoni &
mihi Notario ſtipulantibus utſupra , ſo remittere e ce-
dere pro fe * fuiscum effe &tu ipſi Rolleto Jus Commiflo-
mis de offenfa , fi quod babebam in bonis patris fui uſque
ad præfentem diem rationem felonie , & c.Vide Commif
fum 2. & Laétamia .
I COMMISSIO FEUDI, Ead. notione. Vide Caduci:
tas feudi.
• COMMISSIONARIUS, Delegatus ad tractan-
da alterius negotia, idem qui ſupra Commiſſarius.Char-
ta Elizabechæ I. Reginæ Angl. ann.1559. apud Ryme-
rum 0.15.p.505.col. 1. Alignavimus vos Commiſſiona-
rios noftros ad traétandum , communicandum ,compo-
nendum cum omnibus& fingulis fubditis noſtris , dc.
Gallis Commiſſionnaire et Inſtitor , qui mercatoris a-
git negotia .
COMMISSIONATUS , Delegatus,qui mandatum
feu Commiſſum alterius defert,Gallis , Porteur de Com-
miſſion.Gloff.Græc.Lat. i'ritpoggi ,o isi'øvtoan Commif-
ſum.W. Thorn. in Chronic.Archiepifcopus Aquinenſis
fuit à D. Papa Commiſſionatus.
9 COMMISSIORATUS , Officium Commiſſarii
ad cuftodiendos regni limites delegati.Charta Edwardi
IV.Angl. Regis pro Duce Gloceſtriæ apud Rymerum
t0.11.p.658.col.i. Dantes O concedentes præfato fratri
noftro poteftatem mandatum ſpeciale faciendi o exer
cendi omnia & fingula quæ ad oficium hujuſmodi cuſto-
die Commiſſionatus noſtri pertinent ibidem . Similia
habes ejuſdem tomi pag. 665.col.i.
COMMISSORIUŃ , Donacio , teftamentum , ſeu
diploma. Vide Anton. Brandaonum lib. 8. Monarch.
Luſitan.cap. 15 .
I 1. COMMISSUM , Depoſitum , ut ſunt charcz
quæ apud Notariosdeponuntur. Charta Agnetis Du
cilla Sileliæ ann.1363. apud Ludewig.co.6 . Reliq.MSS.
P.406.Allexio Notario qui præfentia habuit in commif-
Jo . Ibidem pag. 43. in Charca Bolkonis Ducis Sileſiæ :
Tbammone de Schellendorff noftro Protonotario ,qui pro
fentia habuit a nobis in Commillo .
9 3 : COMMISSUM , Bonorum multatio.Acta SS .
COM 804
Juniito.s.p.493.deRoſſelina : Quod fialiquo modo como
tingeret d . Monafterium de Cella Robaudi do cenfum v..
folidorum non folvere ... non ob boc incideret in commif
fum . Conſuecud .Tolof.in rubrica de feudis n . 10. Estu .
ſus
five Conſuetudo Tolofe, quodfi feudatarius per annos
vel amplius , vel per quantumcumque tempus ceſave
mit ab obliis Domino ſeu Dominis feudi perfolvendis, feu
dum non poteſt nec debet venire in Commiſüm ipli Do
mino feu in incurfum , ſed feudatarius debet , di tene
tur folvere Domino feudi pro diéto feudo oblias , ce
fus, & alias dominationes in cartis feudi contentas ,
pro tempore quanto illud tenuerit . Vide Commiſſio z ..
& Committere .
1 3.COMMISSUM.Confeffio fidei FelicisUrgel
lit.Epifc.co.3.Concil.Hifp.p.11g. In Dei nomine Felixos
lim indignus Epiſcopus, domnis in Chrifto Fratribus
Presbyteris ... Clericis in parocbia Urgellitane Ecclefia
degentibus;ſeu cæteris fidelibus in ſuperdicto Commiſo
commorantibus in Domino Deo Patre... eternam falutem .
Vox ſuperdiétoaddita voci Commiſſo indicat jam ſupe:
rius dictum fuiffe de loco , qui hic appellatur Commif
ſum : pullus autem alter locus eſt prius memoratus
præter Parochiam ,id eſt, Diecelim , Urgellitanæ Eccle
fia ; hinc conjicio nomineCommiſſi intelligendam effe
parochiam ipſam Urgellicanam forte Commiſsum di
étam ,quod Paſtoris curę & ſollicitudini committeretur.
T1.COMMISSUS,Commendatus. Vide Commiſli.
9 2. COMMISSUS,Idem qui Commiſſarius, Lega
tus ad gerendum quoddam negotium . Charta Johannis
Eborac.Archiep . an.1428 . apud Thomam Madox For
mul.Angl.p.100.Pro vitandis dampnis,difpendiis atque
periculis, contentionibus & debatis, quæ inier Commiſſos
O deputatos præfatiArchidiaconi, &c.
COMMITTERE,Confiſcare,quando nempe Cliens
patronum agnoſcere non vult,& cemere Clientelam in
ficiatur. Budæus ad L. Herennius, de Eviet. In jure ci
vili do apud JC . Commiſſum appellatur , quod ob veetis
gal non ſolutum , vel omiſlam apud publicanos profeſio.
nem fifco vindicatur. Jure vero feudorum in commiſſum
cadere dicuntur dominia , quæ ex delicto vaſſalli ad do
minum feudi redeunt.Gloff.Lat.Græc. Commiſit, unsts
rsvg éværtim3». Commifit in legom , joitsdey toas vanoois .
Committit, auapedia . Commettre ſon fief, in Conſuetu
dinibus municipalibus noftris pallim . Commili legem
incurrere, in leg.z.Cod. Th.de Suſcepror. Charta Otto
nis Insp. an.953. apud Willel. Hedam Terram quina
Hattoin loco Ecki baberevidebatur, ad noftrum rega
le jus pro fuiipfius Commiſſu fifcata erat , ad predictam
Ecclefiam tradidimus. Alia an. 1250. Eadem ( bona) te
nebant ab Ecclefiis antedi &tis, & ideofi ea Commiſerunt,
non Domino Regi, fed potius ipfis Ecclefiis fuerant apo
plicanda.[Conſuetud .Marchiz Dumbarum art. 17.Ho
mo taillabilis alterius Domini, qui ponet ſe in franche
fia alicujus alterius Domini, quia ipſe denogat, dre
neat Dominum ſuum ,omnes ejus res & bona Committun
tur Domino cujus ille erat homo taillabilis,antequam po
fitus fuiffetin francbefia prædicta , ſub tali conditione
quod ille Dominus , cujus ipſe bomo denegans Oreneans
erat bamo taillabilis ante dictam franchefiam , reddat
reddere teneatur Domino, de cujus difta bona move
rent, ſufficientem tenementarium intra annum da diena
de manu mortua . ) Vide Feudum perdere , & Ferra
rium in Scomettere .
5 COMMITTIMUS, Vox Latina, quam Practici
noſtriGallicam fecerunt atque etiamnum retinent.Si
gnificat facultatem eligendi tribunal opportunum ad
dirimendas lites ſuas quibuſdam conceffam regio diplo
mate, in quo voxilla Committimus ſemper legitur ;hinc
que diéta Committimus illa prærogativa.
I COMMODALE , Fructus, quidquid commodi in
agris
 805 COM COM 80.6

agris eſt, vel ex agris nafcitur. Formula venditionis tarent ; & fiopus effet de contra omnes defenfarent .
anni 12go. apud Ludewig.com.s .Reliq. MSS.pag.112 . 4 COMMONIALIS , Una cum aliis Monachaga:

Premiffa omniavendidimus predicto hoſpitali cum ad- pud Rymer.co.4.pag.314.col.I.

vocatia utilitatibus omnibus quæ in eis nuncfunt,quæ COMMONITORIUM , Epiſtolà qua aliquid præ

in ſuperficie terre vel in ſubter ejus Commodalibus in cipitur , qua quis Commonetur ut rem mandatam exe
poſterum potuerint provenire . quatur . Lexic .Græc.MS.Reg.Col.2062.Koumevnerov ,
COMMODATIONES CARRUCARUM .. Vide å tentáciov esi e' nouvosv, xatu Pomorss Qua notione pro
Carruca . memoriali quodam libello , quo fcilicet memoria juva,
EOMMODOLARE , pro Commodare , in Formu- tur , ufurpat Vincentius Lirinenſis contra Hæref. in
lis Andegavenſibus n.58 . Præfat. Me vero ſublevande recordationis , vel potius
I. COMMODUM , Stipendium , ſalarium.Glofl. oblivionis meæ gratia , Commonitorium mibimet paralle
Lat.Gr.Commoda , dvoeten , vendaru , Suidas:Komoda, fuffecerit. S.Auguſtinus lib.de Hærefib. Que cum dicis ,
Nors ir tā atitló Tape you wir.Perperam editum ohrné , unum quafi Commonitorium de bis omnibustodefiderare.
quod non advertit Meurfius. S.Auguſtinus , feu qui- fignificas: audiergo unde commonearis , quid petas ,
vis alius, homil.19.de Verbis Domini : Fraudes ſuas Nicolaus I. Epift.27.Dicitis enim vos prefátum commo
ac rapinasCommodum vocant , cum ipſa prado infera- nuiſſe Hlotarium , ficutin Commonitorio nobis à vobis
tur incommodum.Joannes VIII.PP.Epift.ad Roſtagnum directo legere pravaluiffemus , & C.
Archiep. Arelatenſem : Quibuſdam narrantibus agno Alias & fere ſemper pro Epiſtola qua mandata dan
vi quod in Galliarum partibus, nullus ad ſacrum tur . Suidas & Gloria Bafil.KonMonitogor , ISPA " data
ordinem fine Commodi datione perveniat . Vide Vitru- snowfin dis yapæs, vel , Tis0910 Årstmoufos Meta oposao
vium in Præfat. lib.1.Senatorem lib.4.Epiſt.27. lib . ş . [ cos. Glof.Saxon. Ælfrici: Commonitorium , vel psa
Epiſt.s.l.7.Epift.is.lib.y . Epift.14. lib.11. Epift.8. Pri- {tacium , Ærend.... geprit, i. Epiftola. Procerios in
vilegium Emmonis Epiſcopi Senonenſis in fæculo 3. Ep. ad S.Leonem PP. Ex illo tempore , quo Commonito
Ss. Ord . S. Benedi&ti tom . 2. pag 614. & quæ obſerva- rium veſtrum accepi . Anaſtaſius in Hift.Eccl. pag.52,
runt Salmafius de Uſuris p.96.Savaro ad Sidon. l . 6.E- Decepie Imperator Macedonium per Celerem Magiftrum
piſt.g. Cujacius, Carolus Labbeus , Jacobus Gotofre- Commonitorium faciens ad eum , in quoſeprimam
dus , & alii . Hinc confitebatur ſuſcipere Synodum . Alio loco : Per Com .
COMMODUM , pro quavis penlitatione vel etiam e- monitorium ſcriptum omnibus Ecclefiis precepit Trifo
xactione ufurpatGregorius M.lib.i. Epift.42.59. U. & gium in letaniis cum additamento dicendum . Ubi Theo
Diurnus Romanus cap.4. tit.2 . Interdum ſumitur pro phanes pro Commonitorium , Tovus ixor habet . GL
pecunia quæ promulta exfolvitur. Auctor Querolifub Græc. Lat. - Fouevascxov , Commonitorium . Balſamon
finem : in luxu autem ofibus loco moris , uſque ad ad Synod.Carthag. Kouleaviticov , úroviyyprosvirouvaux.
deuncem ſolidiinjuriarum Commodum placuit extendi . Utuntur paflim Scripcores , Concil. Epheſinum pag.
Cenfum live Commodum aliquod imponere , in Conver- 289.cdir.1618. Concil. Carthag. 6. cap .6. Cod. Canon.
tu Piſtenſi ann.864.00.2.Spicilegii Acheriani. Eccl.Afric.cap: 93. Codex Theodoſian. Paulinus E
peces
COMMODUM FACERE . Vide Leges Henrici I. Re- piſt. 9.S. Auguſt. Ep.99. & alibi, Gregorius Mag.l.3.
gis Dial.c.10. Innocentius I.PP.Epiſt. 18. cap . 1. Guillel.
2. COMMODUM , COMODIUM ,, Cubiculum , mus Bibliothec.in Hadriano PP.pag.228. Flodoard.lib ,
hofpitium . Ifidorus in Gloflis: Comodia , boftiaria . .. Hift. Rem . cap. 28. pag. 564. edit. Colvener. Vica
Perperam in Excerptis Pitheanis Comedia: eſt enim Ludovici Pii an .836. Lex Viſigoth.lib.7 .tit.5.9.3.Ful
hoc loco Commodium , hofpitium , quod per Oftiarium bertus Carnot.Epiſt 7.63.92 .Lanfranc.Epift. 26. Æ
expreffit Hiſtoria Auſtralis ann.1298. Et veneruntcum gid . Aurcævallis in Adalberone Leod.Epiſc.cap.34. O
santa multitudine Ungarorum o Comanorum , quod vix do Clun. in Tract.de Reverſione B.Martinià Burgun
poterant invenire boſpitia in civitate , imo circumqua- dia , Vita S.Fulgentii Ruſp.Epiſc.cap.24. Concil. Ti
que extra partes civitatis receperunt ſe cum equis fuis , cinenſe an.855 .& c. Vide Jurecum ad Symmachi lib,
in cubiculis , & ftabulis, cameris, in ſtupis , de S. Epiſt. 22. & Lindenbrogium ad Ammiani lib. 28.
fuis Comodiis bominibus eje&tis . Buſchius in Chronico pag. 178 .
Vindeſem.lib.2.cap.45.Miſam in portatili in Commodo COMMONITORIÆ LITTERÆ . Flodoardus lib. 3.Hi
ubi decubuit coram ipſo celebravi . Lib.2.cap. 57. Cum ftor.Rem . cap. 23. Pro litteris Commonitoriis , quas
Prior in civitates , oppida, loca , domus , Commo- jufione Regis mittebat Hugoni , & c. cap. 28. Qui
de bofpitum ſuorum divertere contigiſet . Et ca.s.Com- bus etiam pro reverſione ipforum Commonitorias die
modo fatis pulcbro incluſus . Ex his emendandus Ano- rexit litteras .
nymus in modo examinandi Valdenſes : Quotiens au COMMONITORIA RESCRIPTA , SCRIPTA . Anaſtaſ.
diviſti prædicationeseorum ? ubi primam ? in quot domi Bibl. in Greg. II . Refcriptis Commonitoriis , nifi ad Ca
bus iftius loci? in quo Coramodo iſtius domus ? Legen- tholicam convertereturfidem , etiam extorrem à Sacer
dum enim Commodo . dotaliofficio efe mandavit. Et in Greg. III . Utab hoo
9.COMMOLERE , Una molere : Supplem.Anti- refipifcerent ac ſe removerent errore, Commoniteria fori
quarii: Commolo , sweintu . pra , vigore apoftolicæ fedis inſtituta ...direxit .
4 COMMOMONENTUM , 'pychov, Baſilica, 9 COMMON
Palariam , in eodem Supplemento . Infra legitur Co- RIAS , Voces Occitanæ , quarum duæ poſteriores Com .
momonentum ,
monueris , primaCommonuerit , fignificac. Jusjuran
COMMONACHUS,, Ejufdem Monaſterii ſeu dum Guillelmi Montifpeffulani præfticum Johanni E
Congregationis Monachus , apud Thomam Madox piſc. Magalonenſi an.1184. apud Acherium to.1o . Spi
Formularis Anglic.pag.267 . & Rymerum com . 8. pag . Cil. pag. 171. Audita Johannes Magalonenfis Epifcape
401.col.i. Ego GuillelmusDominus Montifpefulani, filius Mo
1 COMMONERE PLACITUM , Litigare, litem tbildis , abiſta hora in antea perfonam tuam non capiam
movere, intentare .Literæ Seguini Condomenſis Ab- vitam á membra tua tibi non tollam , nec bomo nec fer
bat. tom.2. novæ Gall. Chriſt. Inſtrum . col. 443. Ut li mina meo confilio vel meg ingenia. Et fi in ille banore
vim vellet inferre , vel ulla occafionis intentione Placi- quem tu bodie babes do pollides , O Canonici Magala
tum Commonere , ipfi in fidelitate Dei da S. Petri placi- nenſes babent & pofident , in communia vel in antea
 Boy COM
tu'acquifieris meo confilio , o Canonici treo confilio al .
quifierint, ego Guillelmus tollerem , vel forisfaétym ibi
facerem , cum tu Çopomenras per sacramentum , vel do
præfens non fueris , aut Ecclefia Magalone nfistum for-
te Epifcopum non habuerit , Prior Magalonenfis conſilio
Capituli Magalonenfis me Commonra per Sacramentum
infra quadraginta dies cabalmenoendrai od cemenda-
vai, vel ad tuam merceden mecontarai, o ad merce-
dem Canonicorum fimiliter. Infra legitur Commonrias
pro Commonras.Ceteræ voces Occitanç ſponſio ſunț re- dem jurium ann.1914, Bona hujuſmodi appretiantur per
Parationis damnoráEpiſcopo Magalonenſ inferēdorú . Communales dictiloci,
COMMORSUM | vel COMMORSUS. )Lex Bajwar, T COMMUNANTIA . Vide in Commune 2 ,
tic.36.11.Acceptorem non domitum pro 3.fol.tribuat,Com COMMUNARIUS. Vide Communia 3.
morfüm Gruarium pro 6.fol. tribuar, acceptorem muta :
tum pro 12.fol.tribuat. [ Eadem habet Lex Ripuariorum
iiſdem tit. & G.ůbi Commorſum gruarium non male in-
gerpretatur Eccardus Accipitrem in gruum penationego
pugna cum eis exercitatum . Hunc Commentatorem ,
fi vis , confule . ] "
9 COMMOTARĘ , Commutare , Alterare; içem
Lædere vel potius Impellerc, trudere, à Moto, pro
Mouco.Canones Hibernenſes apud Marten.t9 :4 Anecd.
col.8.Si quiserrans Commotaperit aliquid de verbis fa-
çris, ubi periculum adnotatur , triduanum aut 3.Super-
poſitiones faciat. Ibidem col.6.Qui vero Epifcopum li-
me effuſione ſanguinis percuſſerit , vel Commotaverit
dimidium vii.ancillarum pretium reddat . Oétav . Ho-
ratianus lib.i.c.s.dixit, Afidue Commetare , pro çon .
tinuo movere :
COMMOTUM , CoMotum , apud Cambrobri-
tannos , Quarta pars Cantredi . Silveſter Giraldus lib.
2.Itiner.Cambriæ c.2 .Gruffino filio Reſi...upius Comma-
yifolum , id eſt , quarta partis Cantredi...tunc domino,
@c. Et cap.10.In his autem de Çantref-Mawr finibus
Cammoto videlicet de Caos, & c.Occurrit non femelin
Scatutis Walliæ ann.12 . Edw ... apud Spelmannum , qui
perperam Commorum dixiteſſe dimidiumCancredi,cum
ex Giraldo conſter fuiffe quartam partem tantum . Vi-
de Cantredus ,
I COMMULCARE , Complodere . Commulcat,
Conculcat. Gloff.Ifid.Apul.Met.8.dixit, Commulcare
itibus, hoc eſt , cædere live calcibus live pugnis.Ver-
bo Mulcare hoc fenfu ufi funt Latini . Vide Turnebi
Adverſaria , Gronovium ad Livium , Fabri Theſau-
rum & Daceriam in Notis ad EunuchumTerențianum
4.7.4 . & c.Papias MS.habet: Commulcat, Conculcat",
Commulcet , Turbat. Gloſſar.San -German MS.n.5oi .
Commulare Conculcare , Conturbare .
COMMUNA . Vide Commune 2.Commụniaz. 3
COMMUNALE , Occitanis Coumudal , Paſtura
communis . Communaux ego paſturages, in Confuet.
locali Caſtrimeliandi art.64.Charta an . 1072. in Hift.
Pergamenfi to.3.pag.273.Extra pajçulum Ø Communa
lia . [Vide Communia 2. }
1. COMMUNALİS, Communis,Communale Boc
cacio . Paries Communalis, in Charta an. 1178. apud
Ughellum to.7.P.410 .] Aquemoli Communales,in Chro
nico Farfenfi apud Murator.to.2.part.2.col.560 . [ Com .
munalis, familiaris ,amicus.Le Roman de Gørin :
Ferez Français , tuit ſommes Communal ,
PhilippusMouskes :
Ettoutli bien ſont Communels,
Gaces Brules :
Mes trop pareft Communaus,
Villarduinus n.100.Enfi furent mult Communel li Grieu
Oli Prançoisde totes choſes, de merchandiſes d'au-
tresbiens, Adde n.123;& Perardụm in Burgundicis p.
488.4.VideComminelli, & Communis.
9 2. COMMUNÁLIS , COMMUNIALIS , Muni-
ceps civis.Marth.Mafius in Vita S.Gerii ,to. 6. Maii
COM 808
pag.160. Communales Racanati defcendunt, volentes
corpus B Gerii portare .Eadem , ut puto , notione in
Inquiſitione de juribus Curiæ regalis in Aufeto , è Ca
mera Computorum Provinciæ : ' Anno Domini 1364.die
29.menfis Aug.2. Indilt. apud Aufetum exiſtentes pre
di &ti Domini Comiſarii proprædiftis juribus Curiæ in
quirendis, fecerunt ad ipſorum præfentiam venire ma
giſtros Petrum Salloni, Petrum Auberti Notarium , Gin
raudum Bonafor Communialem , & c.Recenſio eorum
COMMUNE , Penfiçationis fpecies tam à Clericis
quam Laịcis pro fuftentationem defenfione ſecuritatis
& pacis pubļicę,quamTreugam Dei vocabant, in Comi,
tacu Ruthenenfi,fieri ſolita;in Bulla Alexandri III.PP,
ad Hugonem Ruthenenfem Epifcopum edita à Marca,
ad Can ... Conc.Claromontani:fic porro appellata, quod
in Commune& ab omnibus ea pecunia conferretur:com ,
mune autem iftud per ſingulas parochiøs debet reddi cum
Scripto unjus parochianorum , Os. Mox : Quiſquis
autem res fuasamiſerit, poſtquam Commune, ficut pre
di&tum eft, Solverit, in integrum reftituatur. Rurſum :
Sed non data Communi, ſi forte res fuas perdiderint,eis
nequaquam èmendabuntur. ( Commune pacis Seneſcal
lie Ruthenenfis, in Conventionibus ann.1344. Hiſtor,
Dalphin.ço.2.p.496. Le Commun de la paix dela Sene
chaucie de Roergue in Litteris Gallịcis ejuſdem anni
ibid.p.488 .] Vide Compenfus.
€ Obſervat Auctor Hift.Dalph .loco mox laudaco
pecuniam ex hujufcemodi penſitatione coactam in Ec
cl . Cathedralib. ſervatam fuiſſe ad compenfationem
damnorum , quæ paffi fuerant ii, qui eam penfitatia
nem , ut jure fecuritatis potirentur exfolverant: qua
mobrem haud raro dicebatur Compenſum pacis. Penfi
tatio hæc pro Treuga Dei primum inſtituta, facta eſt
fuccedentibus annis tributum ordinarium , quod à ſuis
vaffallis exegere pluresEpiſcopialiique locorum Do
mini . Denarios fex adulti quatuordecim annorum ,
duodecim denarios exfolvebant conjugaci . Imponeba
tur etiam pecudibus cujufcumque generis: ferratæ feu
calceatæ duos folidos debebant , non ferratæ duodecim
denarios;bovibus quoque & ovibusceteriſque animali
bus , ficut & molendinis, fua erat æſtimaca taxatio :
quam aliquando Reges noftri, deinde , ceſſione facta,
Navarræ Reges perceperunt in tractu Ruthenenfi.
2. COMMUNE, COMMUNIA, COMMUNIO ,COM
MUNITAS , Incolarum urbis aut oppidi univerſitas
domino, vel rege concedente, ſacramento invicem
certiſque legibus aftricta . Varie aucem hanc appella
tionem efferunt Scriptores,
Commune enim appellatur, apud Ciceron.in Ver
rina 4.Innoc.III.PP.lib.13.Ep.95.& Rodericum Tolet.
lib.8. de Reb. Hifp.cap.9 . Ita xovov, & Commune uſur
paněl.37.D.de Judiciisl.s, D. ad Leg: Jul, dę Vipubl.l,
6.9.2.D Excufat.cutor.l.25.D.deAppellat.l.16.Cod.Th.
de Legat.Inſcriptiones veteres , Symmachus, & alii :
xer les vrov apud Pachym.lib.2.c.28.
COMMUNIA , in Geftis Lud. VII.Fr.Reg.cap.3.apud
Matth ,Paris , Rigord . Willelmųm Briton.1.2.3.Philip,
Sugerium Epiſt, 33 , Radulfum de Diceto , & alios
paflim :
COMMUNIO , apud Guibertum lib.3 . de Vita ſua c.
7.Will.Malmesb.lib.2.Hiſt.Novellæ p . 189. in Charta
Baldrici Noviom.Epifcap.apud Valforium p.8o5. & c.
Nicolaum de Braia in Ludovico VIII.P:315.( in Vita B ;
Caroli Bonito.i.SS.Martii p.191 . & in Charca Balduini
Comitis Hannoniæ an . 1169. apud Miræum tom . 2 ,
pag.829 ; }
COM
 809 COM
COMMUNITAS , in Geſtis Ludov . VILCA. 1. & apud niæ Meldenfis an . 1344. de Comite Campaniæ probat
Ordericum Vital. lib.11.[ necnon in Juramento Ordi-. D. Bruſel tom . 1. de Uſu feudorum pag. 187. ] Sed ut
num regniDaciæ apud Ludewig.to.5.Reliq.MSS. pag.
316.& in OctoboniScribæ Annalibus Genuenſibus ad
an . 1188. )
COMMUNA , non ſemel apud Radulfuin de Diceto ,
& Rogerum Hoved.
COMMUNANTIA , in Bulla Honorii III. apud U-
ghellum to.1 , pag.821.[ & in Regiminibus Paduæ apud
Muratorium co.g.col.385. E.]
Primus vero ejuſmodi Communias in Francia Lu-
dov.VII.Rex multiplicavit & auxit.Nam cum regnan-
te Philippo parente regalis potentiæ vigor elanguiffet,
invaluiffetque in omnibus ferme provinciis Procerum
tyrannis, qui in Regem perinde ac ſubditos deſævie-
bant, Ludovicus in primis ad comprimendam ejufmodi
tyrannidem predonum & feditioforum , auxilium totam
perGalliam depoſcere coactus eſt Epiſcoporum.Tunc er-
go Communitas in Francia popularis inſtituta eft à Præ-
Julibus, ut Presbyteri comitarentur Regiad obſidionem
vel pugnam , cum vexillis & parochianis omnibus. Ver-
ba funt Orderici Vitalis lib.ii. pag.836 .
Hinc crebro legimus in præliis adfuiffe & dimicale
urbium Communias , quibus prævii erant ipfi Presbyte-
ri ſeu Curiones cum vexillis Eccleſiæ , quod teſtatur
rurſum Ordericus lib . 12. pag . 855. & 856. Epiſcopic
Comites aliequæ poteftates regni tui ad te conveniant, ago
Presbyteri cum omnibus parochianis ſuis tecum quo juf-
ſeris eant , & c. His adjungenda ſunt quæ habet Suge-
rius in Vita Ludovici VI. cap.8 . Cum Comunitates pa-
trie parochiarum adeffent , cujufdam cafu Presbyteri fu-
fcitavit fortitudinis Roberto Spiritum , cui contra opinio
nem humanam datum eſt poſſibile, quod armato Comiti
fuis contingebatimpoſſibile, & c.Charta Communiæ
Creſpiacenſis an.1223. Et ipfi nobis debent exercitus eye
equitationes, ficut alice Communiæ noftræ .
Ita quę in Oppidis Regi ipfi obnoxiis duntaxat erant
Communiæ , poftmodum , Regibus concedentibus
in aliis, quæ Epifcoporum erant , inductæ ſunt . Sed
ipſe Ludovicus VII . novas ſtatuis in iis quæ ſui jurise-
rant , quibus leges dixit . Nam pleraque ex iis quæ fu-
perſunt Communiarum inſtrumenta & diplomata e-
juſd . Ludovici ſụnt, firmata deinceps à Ludovico VIII,
Philippo Aug.& aliis Regibus. Sed & regii vaſſalli in
ſuis oppidis Communias pariter ftatuerunt, quibus
ftatuendis eo magis affenfum præbuere Reges noftri
quod in bellis opem ab iisexpoſcere licebat: unde Lu-
dovicus VIII. in Hift. Epiſc.Autiſfiod. cap. 57. reputa-
bat civitates omnes fuas ele, in quibus Communie ef-
ſent:nec injuria, cum eo ipſo deincepsoppidorum inco-
lę quodammodo à dominorum dominio abſoluti, Re-
zi ipſidirecte parerent . Quod prodit auctor Hift. Lu
dovici VII.p.418.ubi tradit Vezeliacenſes Communiam
inter ſe facientes, communiter conjuraſſe, quod Eccle,
fic dominio ulterius non ſubjucerent. Eadem habet Ai-
moinus l . 5. Hift. c . 65. Guibertus vero l. 3. de Vita
ſua cap. 10. Inter Mijas ſermonem habuit de execrabi-
libus Communiis illis, in quibus contra jus O® fas vio-
lenter ſervi à dominorum jure ſe ſubtrahunt . Idem
vero Scriptor Regia potiffimum auctoritate erectas e-
juſmodi Communias innuit cap. 14. Poft funeſtum
excidii Laudunenfis eventum , Ambiani Rege illecto
pecuniis fecere Communiam , cui Epiſcopus nulla vi
exactus debuiffet preſtare favorem , præfertim cum
eum nemourgeret , & infauftorum civium confligium
non lateret .
Allenfum vero Reges ejuſmodi a vaſallis Commu
njarum inſtitutionibus faétis præbuiſſe docet Charta
Baldrici Epiſcopi Noviomenfis deſcripta à Vaflorio p .
8os . (Non femper tamen , ut ex Chartulario Commur
COM 810
plurimum in vallallorum civitatibus & oppidis ſupre
mo jure , & inconſultis vaſſallis Communias Reges in
ftituebant , auferebantque , fi peccaſſent incolæ , ut
Laudunenfibus, poft cæſum Galdricum Epiſcopum ,
Ludovicus VI. apud Sugerium in illius Vita p. 306. &
Guibertum lib.3.de Vica ſuacap.7 .
Ad id denique inftituebancur Communia , ut & do
minorum ſuorum , & ſua propria jura ſubditituerentur,
In Charta ann.1204 Alienor Regina Angliæ & Duciſ
ſa Aquitaniæ , dicitur conceſine Univerſis hominibus
de Pi&tavia eorum lsberis in perpetuum Communiam
juratam apud Piftavum ,ut tā ipfius jura,quam ſua pro
pria melius defendere poſſint, & magis integre cuſtodire.
Inter Communiæ vero jura præcipua recenſentur
Scabinatus , Collegium , Majoratus, Sigillum , Cam
pana , Berfredus , Jurifdictio,in Areſto an.1322.De
ſigillo hæc habentur in Charta S.Ludovici Regis ann.
1235. pro Epiſcopo Remenfi: Dicebat etiam quod (ci
ves Remenfes ) non debebant habere figillum ,cum non
habeant Communiam .
In Charris Communiarum deſcribebantur prçterea
leges , quibus delinquentes incolæ ſubdebantur ,& pen
ficationes, quas præftare dominis vel Regi debebant .
Guibertus l.3.de Vita ſua c.7 . Communio autem novum
ac pelimum nomen fic fe habet , ut capite cenfi omnes fo
litumfervitutis debitum dominis ſemel in anno folvant,
& fiquid contra deliquerint , penſione legali emendent:
cetere cenſuum exactiones, que ſervis infligi folent, o
mnimodis vacent. Unde percipimus cur ejuſmodi Com
muniarum inſtituciones in pleriſque oppidis Liberta
sum nominedonentur : quia videlicetincolæ ex iis ab
omni jugo fervitutis eximuntur, & ſibi invicem con
fæderati & juramento adſtricti jura fua tuențur ,
Hinc Communie juratæ di&tæ , & oppidorum in
colæ jurati appellati. Vide Zonaram lib. 6. Anna
lium n . 15 .
Communiarum à Regibus noſtris conceſſarum non
pauca proſtant inſtrumenta, præſercim in Regefto Phi
lippi Aug.Herouvalliano, & in aliis veteribus Codicia
bus , quæ ipfiperlegimus:fed multo plura à varijs Prin
cipibus ſeu Regni Proceribus regiifque vaſſallis, eorum
fubditis indulta proftant in Tabulariis acRegeftis Re
gii Chartophylacii & Monaſteriorum , quæ fere fem
per Libertatum titulo donantur . Horum diplomata
præſertim quæ Communie titulum præferunt , indicar
le haud inutile fortaffe fuerit : aliorum qui Libertatum
aut Franchiſiarum nomine edita leguntur ſparſim in
variis hujuſce Gloſſarii locis indicantur, tametli in
mergitum acervo acum quærere fit .
Abbatis ville in Pontivo Communiam indulfit Wil
lelmus Cogn. Talvacius , Comes Pontivi, deinde Jo
annes ex filio nepos menſe Junio ann. 1184. Exftat in
Hiſt.Comitum Pontivi cap.18.
Ambiano in Picardia , Philippus Auguft. ann. 1190.
& 1209. Exftat in Regefto Philippi Aug. fol.43. & in
Regeſto Scabinatus Ambian .
Aquiſmortuis in Provincia , S. Ludovicus ann.1246.
Chartam deſcripfit Gallandus in Tract. de Franco
alodio .
Arcis (vulgo ArKes ) prope S.Audomarum , Abbas
S.Bertini an.1231.M.Febr .Exftat Charta in Tabul. S.
Bertini.
Argilleio in Ducatu Burgundiæ , Hugo D.Burgund.
an.1234.Chartam habet Perardus p.436.
Ariæ in Atrebaribus , Philippus Comes Flandriæ
ann . 1188. Habetur com . 11. Spicilegii Acheriani
pag. 35 :
Atbeiis in Viromanduis , Philippus Auguſtus Rex
ann .
 COM
811
ann.1212.Exftat in Regeſto Philippi Aug. Herouval
liano fol.164:
Attrebato , Ludovicus, Philippi Auguſti Regis Fi.
lius , an.1211. Exſtat to.n1.Spicilegii Acheriani p.362.
Aurelianenfis Communiæ mentio eſt in Vita Ludo-
vici VII.cap.1.
Aufone in Ducatu Burgundiæ , Communiam in
dullit Stephanus Comes Burgundiæ & Joann . Comes
Cabilonenſis an . 1229. Chartam defcripfit Perardus
p.412 .
Bapalmis, Philippus Aug.ann.1196 . Exftat Charta
in Regefto ejuſd. Regis f.46 .
Barro ſuper Sequanam ,Theobaldus Comes Campa
niæ an.1234.Chartam habet Perardus p.430 .
Baugiaco, Guido Dom.Baugiaci ." Charta habetur
apud Guichenonum in Hift.Breil.p.63.
Bellovaco , Ludovicus VI . confirmavit Ludovicus
VII.an.1144.Habetur Charta apud Loiſellum p. 271. &
in Reg . Philippi Aug.f.36.
Beine in Burgundiæ Ducatu , Hugo Dux Burgun-
dię ann.1203.Exſta Charta apud Perardum in Burgun
dicis p.274. & feqq.
Biturigenfibus, Ludovicus VII.ann.1145. & Philip
pus Aug.ann.1181. Habetur Charta in Regefto Philip.
Aug.fol.34.53. & apud Thomaſferium in Conſuet.Bitu-
ric.lib.i.cap.44.45:
Braio in Picardia, Philippus Aug.ann.1210 .Habetur
Charta in Regeſto ejuſdem Reg.f.61.
Britolio in Normannia , idem Rex .Vide Reg.fol.58.
Brueriis , Caraco , Norgie & Vallobo , Philippus
Auguſt.Rex Fr. an. 1986. affenfu BartholomæiEpiſc .
Laudunenſis. Exſtat in Regefto Ph.Aug.fol.39.
Burgo in Breffia , Amedeus VII.Comes Sabaudiæ S.
Jul . an .1397. Charta habetur apud Guichenonum in
Probat.Hiſt.Breſl.p.22.23 .
Buxiaco , in Ducatu Burgund . Beatrix Comitiffa
Cabilonenfis . Chartam defcripfit Perardus pag.311 .
Calvomonii, Philippus Aug.ann.1182.Exſtat Char.
ca in Regefto ejuſd.Reg.p.50.
Calvomonti in agro Baſſiniaco , Campaniæ Co.
mesan.1228. uti narrat D.Bruſſel to.1.de Feudorum u.
fu pag.186 .
Capella d'Angillon in Biturigibus , Archembaldus
de Sóliaco an .1212.apud Thomafferium lib.i.cap.ss.
Carroſio ſeu Charrot in Bitur.Gauterius Dom . Car-
roſii ann.1194.apud Thomaſferium lib.i.cap.53.
@ Caſtellioni ad Sequanam Odo III.Dux Burgun-
diæ an.1208.cui ſtabilimento mulcum adverſatuselt E-
piſcopus Lingonenfis . Vide D. Bruſel de Feudorum
uſu 10.1.p.187 .
Caſtro- Meliandi in Biturigibus , Ebo de Dolis Do
minus ejuſdeni Caſtri-Meliandi an. 1220 .
Caſtronovo in Turonibus , Philippus Aug.ann.1181.
in ejuſdem Reg.f.61.
Cellis in Biturigibus,Robertusde Cortiniaco. Char
ta an.1216.deſcripta ab eodem Thomaſſerio l . 1. cap.58 .
Cerniaco , &c . in Lauduneſio , Philippus Aug. an.
1184.Habecur Charta in Reg.ejuſdem Regis f.38 .
Coicheio in Ducatu Burgund. Hubertus D. de
Monthelone & de Coicheio . Chartam deſcripſit Pe-
rardus p.476 .
Compendio Ludovicus VII.ac deinde Philippus Aug.
an . 1186. Habetur Charca in Regefto Philip. Aug. fol.
36.50.
Corbeie , Ludovicus VII.deinde Philippus Aug. an .
1180.in eod.Regefto f.56 .
Cramdelæ ; Troiſiaco , Cortetono o Malevalli ,
idem Philip.an.1186.Vide idem Reg.f.37.
Credulio in Bellovacis , Ludovicus Comes Ble- , co VI.Vide Vafforium in Hiſtor.Noviom . pag.805. &
fenf. & Claromont. an. 1199. MS.
Reg.Phil.Aug.f.46.
COM 812
Criſpiaco in Corditatu Vadenſi, Ludovicus Rex Fr.
an.1223.Exftat 10.10 . Spicil.p.642. & in Reg. Philippi
Aug.f.151.16 .
Divioni in Burgundiæ Ducatu , Hugo D.Burgundię
an.1187 . Exſtat Charta apud Perardum in Burgundicis
p 274.333.346.356 .
Dullendio in Ambianis , Guido Comes Pontivi , de
inde Willelmus Comes , Guidonis ex filio nepos , con
firmavit an.1203 .
Duno in Biturigib.Ludov.VII. & Philippus Aug.Vi
de Regeſtum Phil.Aug.f 35. & Thomafferium l . 1.C.47 .
48.49.
Erviacenfi Caſtellaniæ in Campania , Theobaldus
Trecenfium Comes Palatinus an.1199.MS.
Falefiæ in Normannia . Vide Normannica Duche
ſnii p.1966.
Ferrariis in Normannia , Phil.Aug . an . 1204. Vide
ejus Regeſt.fol.58 .
Graciaco in Biturigib .Petrus Dom.Graciaci . Char
ta an.1246.deſcripta à Thomaſſerio lib.1.c.61.
Hamenſi urbi in Picardia , Odo Hamenſis Dominus
an.1158.Exſtat in Regeſto Marchionatus Increnfis .
Hiermonti im Pontivo , Willelmus Comes Pontivi
ann . 1192. Exftat Charta in Hiſt. Comitum Pontivi
cap. 28 .
Lauduno , Ludovicus Rex an.1138.Exſtat in Rege
fto Philippi Aug.f.49.
Lorriaco , Philippus Aug.an. 1187.Habetur in Hift.
Vaſtinenfi p.170.& apud Galandum l.de Franco alodio
P.375.
Luriaco , in Biturig.HervæusDom .Virſionis.Char
ta ann.1213.deſcripta à Thomaſleriol.1.c.56.
Machau , villæ ira diétæ in Comitatu Regiteſtenſi ,
Hugo Comes Regiteſt .aſſenſu Feliciæ uxoris & Huar:
ti filii , in MSS.
Marquenterræ in Comitatu Pontivi , Willelmus Co
mes Pontivi menſe Sept. ann . 1199. in Hiſt. Comitum
Pontivi c.35 .
Martello in Lemovicino ann.1219 .Raimundus Vice
comes Turenz . Exſtat Charta apud Juſtellum in Pro
bat.Hift.Turen.pag.40.
Medanto in Vilcaſſino , Ludovicus VII. ann. 1150.
Habetur Charta in Reg.Phil.Aug.f.46.
Meldis in Campania , Henricus Comes Campaniæ
an . 1179. Exſtat Charta in Tabulario Campaniæ
Thuano fol. 299. apud Fabrum Canterellum tract. de
Feudis p. 272. [ & D. Bruſſel tract. de Feudorum uſu
pag.183.]
Mellento , Robertus Comes Mellenti . Habetur
1
Charta in Regefto Phil.Aug.f.52.
Monaſteriolo in Picardia , Philippus Aug. ann.1188.
in Reg.Phil.Aug.f.37.
Monbarro in Ducatu Burgundiæ , Hago Dux an.
1231. Exſtat Charta in Burgundicis Perardi p.419.
Montibrifonis in Comitatu Forenfi, Guigo Comes
Forenſis menf.Nov an.1223.MS.
Montidefiderii in Picardia , Ludovic. VII. Chartam
exhibet Regeſtum Phil.Aug.f.5o.
Montiregali in Breſlia, Humbertus Domin.de Thoi
re & de Villars ann.1207.Exſtat Charta in Probat.Hiſt.
Breffen ſis p.202 .
Niorto in Pictonibus , Philippus Aug.an.1204.Vi
de ejus Regeft.f.58 .
Nivernenfi urbi , Petrus Comes Nivernenſis an.1194.
Habetur Charta in eod.Regeſtof.ss.
Nonencurti in Normannia , Philippus Aug.an.1204.
Vide idem Reg.f.58.
2 Noviomo , Baldricus Epiſcopus concedente Ludovi
Pe

COM
813
Perone in Picardia , Philippus Aug.ann,1207. Ha-
betur Charta in eod . Regefto f.58.
Pielavie , Alienor Regina Angliæ , ac deinde
Philippus Aug. an . 1204. Habetur in eod. Regeſto
fol. 53
Piſiaco , Philippus Aug. Habetur Charta in eodem
Reg.fol.52.
Pontallerio in Ducatu Burgund. Guillelmus de
Champlita Vicecomes Divionenlis ann.1257.Chartam
deſcripſit Perardus p.486.
Ponti Audomari in Normannia , Philippus Aug.an.
1204. Vide Regeſt.Philippi Aug.f.58.
Pontifare in Vilcaſſino , Philippus Auguf.an.1188.
Chartam exhibet Regeſtum ejuſdem Regis fol.52 .
Prulliaco in Biturigib.Radulfus Dom . Magduni an.
1177.apud Thomafferium 1.1.c.52 .
Riomo in Arvernis, Alphonſus Comes Pictavenſis
& Toloſan, menſe Julio an.1270.Habetur Charta tom.
11.Spicilegii Acheriani.
Roie in Picardia , Philip.Aug. Habetur Charca in
Reg.Philippi Aug.f.47.
Rotomago in Normannia , Philippus Aug. Rex Fr.
an. 1207.Exftat in Normannicis Ducheſnii pag . 1062.
1066. & in Regeſto PhilippiAuguſtif. 57.60 .
Rouvreio in Burgundiæ Ducatu , Hugo Dux Burg .
an.1215.Chartam deſcripſit Perardus p.316.317:
Saigeio in Ducatu Burgund. Aimo de Sabaudia
D. Baugiaci ann . 1226. Charcam defcripfit Perar
dus p. 509:
s. Deſiderii urbi in Campaniæ Comitatu , Guil.
lelmus D. de Domna Petra prid. Non . Maii ann .
1228. MS.
S.Germano de Boſcoin Biturigib.Ludovicus VII.& c. lus: Commun, eſt le droit quehommea demioter ſes be.
an.1 202.apud Thomaſferium 1.1.c.54. afts à paſture , ou de uſer occuper le terre qui n'eſt ſon
S. Joanni Angeriacenfi in Pietonibus , Philippus propre foile . Bracton.lib 4. tract.1. c.38 . 9. 1. Est enim
Aug.an.1204. Habecur Charta in Regeſto ejuſdem Re- Communia in eo quod dicitur paſtura , de omni quod edi
gis f.53. poterit , vel paſci , large ſumpto vocabulo , vel ſtricte :
S. Quintini urbi in Viromanduis, Philippus Augu- large , ut ſi quis babeat in alieno Communiam paſture
ftus an. 1195. Charta exſtat apud Hemereum in Augu- fcilicet herbagii, peſſone , five glandis , five nucis, & *
fta Viromand.in Regeſt.pag.47. & in Regeſto ejuſdem
Reg.f.66.
Š.Ramberti oppido in Breſlia , Ludovicus Dux Sa-
baudiæ 20. Jun.1442.Chartam deſcripſit Guichenonus
in Hift.Brell.p.235;
S. Richarii oppido in Comitatu Pontivenſi , Ludo:
vicus Rex Franc.an:1126.Defcribitur in Regefto Phi
dippi Aug.f.135
Salicibus ( Saux ) in Ducatu Burgund .Jacobus D.
de Saux , an. 1246. Chartam deſcriplit Perardus pag.
460 .
Seiſello in Breſlia , Amedeus Comes Sabaudiæ an.
1285. Chartam habet Guichenonus in Hift. Breff.
pag . 244 .
Semuro in Burgundiæ Ducatu , Robertus Dux Bur-
gundiæ an.1276.ExſtatCharta apud Perardum in Bur-
gundicis p.529 .
Senonenſi urbiſ Ludovicus VII. anno 1146. uti legi
| mus in Chronico S.Petri Vivico.z . Spicilegii Acheria-
ni pag . 776. ) ac deinde Philippus Auguft. an . 1189.
Habecur Charta in Reg . Philippi Aug. fol. 54.Com-
muniæ Senonenſis meminit Vita Ludovici VII.
cap. 3 .
Silvane&lo, Philippus Aug.ann.1201.Vide idem Re
geft.f.55:
Soliniaco in Arvernis , Delphinus Comes Clari-
mont. MS.
Sueſſioni, Ludovicus VI. [ ante annum 1136. uti
patet ex Charta ejuſd. Regis, quam refert D.Bruf
ſel tom . I. de Feudorum uſu p.179. ] confirmavit Phi-
lippus Rex an . 1181. Exftat in Regefto Philippi Aug.
.
COM 814
fol. 37. apud Perardum p. 336. & com . Ir. Spicil. A
cheriani ,
Teneremunde , Robertus ejuſdem urbis Dominus
an.12 33. Exftat Charta apud Lindanum in Teneremun
da pag.93 •
Tornaco , Philippus Auguft. an . 1187. Habetur
Charta in Regefto Phil. Auguſt.f. 35. in 30. Regeſto
Chartophylacii Regii Ch.382. & tom . 11. Spicilegii A
cheriani.
Vaisliaco , &c. Ludovicus VI, ac poftmodum Phi
lippus Aug. an . 1185. Habetur Charta in Regeſto e
juſdem Reg. f.42. & fom . 13. Spicilegii Acheriani
pag.323 .
Vernolio , Philippus Auguftus . Vide idem Regeſt.
f. 58.
Viconovo in Campania , Theob. Com . an . 1228. Ex
ſtat Charta in Tabul.Campaniæ Thuano f.155.
Villefrancæ in Burbonelio , Archembaldus D. Bur
bon .& Agnes uxor , menf.Dec.1217.MS.
Villanove, in Bellovacis , Philippus Aug.an. 1200 .
in Regefto ejuſd.fol.45.
Vitriaco in Campania , Theobaldus Comes Campan .
menfe Aprili an.1230. MS.
Vizeliacenſis in Ducatu Burgundiæ meminit Hiſtor.
Ludovici VII.418.
Wabano in Pontivo , Willelmus Comes Pontivian .
1192.Vide Hiſt .Comitum Pontivi c.35 .
COMMUNELLI . Vide Comminelli .
( 1. COMMUNIA , Univerſitas urbis vel oppidi.
Vide Commune 2 .
2. COMMUNIA , quæ Feſto dicicur ,Compaſcuus,
ager relictus ad pafcendum communiter vicinis . Raftal
quidquid ſubnomine perſone continetur ; item foliorum
á frondium : Jtricte , ſcilicet aliquod iftorum unum vel
duo . Vide Fletam lib.4.cap.19.Formulæ veteres : Cum
terris , ſylvis , . campis, pratis, paſcuis , Communiis .
Speculum Saxon.l.2.art.47.8.4. Qui pecora ſua in Com
munia alterius præfidii, ſeu ville , paſcua immiferit,& c.
I COMMUNA , Eadem notione . Charta Henrici
III.Hiſe.Harcur.com 4.p.2207 . Dedi conceſi...unum
ferlingum ad Roichene, cum omnibus pertinentiis ejus
in marerio de Tonſtoke cum pafturis & omnibus aliis ad
prædiétas terras pertinentibus; & præterea omnimodam
Communam inter gentem meam ubique libere * quiete
babendum & poßidendum . Charta Willelmi Patric a
pud Mado". Formul.Angl.p.188.Cum Communa & pa
ſtura in boſco, in plano , in viis , in pratis , in paſcuis,
in aquis, in omnibus aiſiamentis dicte ville de Malo
paſſu pertinentibus .
Communiarum originem obfervat Aggenus Urbicus
Controverf.agror.Reliéta funt & multa loca quæ vete
ranis data non funt : Hæcvariis appellationibus per re
giones nominantur . In Etruria Communalia vocantur.
Frontinus de Limitib.Agror.Es dºpaſcuorum proprie
tas pertinens ad fundos , ſed in commune, propter quod
ea.compaſcua multis in locis in Italia Communia appel
lantur. Varias autem ſpecies Communiarum recenſer
idem Raſcallus , quem conſule in verbo Common .
3 COMMUNIA , Bona quæ in commune pofliden
tur à Canonicis Ecclefiæ alicuius Cathedralis ; vel
quidquid ex iifdem bonis ac proventibus in commune
jifdem diſtribuitur; Charta Paſchalis II. Papæ ex Ta
bulario Eccleſiæ Gratianopolitanæ : Ad hæc præceptum
est o
 815 COM COM 816

eft & reperita præceprione firmamus , ne Viennenfis Epi 4.COMMUNIA ,Cohors,turba,exercitus. Litte
jcopus ulterius in illa parte Gratianopolitana Ecclefie rx Alfonſi Regis Arag.an.1289.apud Rymerum tom . 2 .
aut partem , aut Communiam , aut aliquam exa &tionem pag. 457. Propter brevitatem temporis, cum nos habe
requirat. Alia Hugonis Epiſcopi Gratianopolit. an. remus parare cum magna Communia militum pedi
11os.ibid. Cum confilio Canonicorum noftrorum ſcilicet tum , pro recipiendo tanto viro non potuifſemus aliquate
Gratianopolitana Ecclefia S.Donati Nantelmo Ulcenfis nus nosparare .
Ecclefia Præpofito , O.omnibus fucceßoribus ejus, uteis I S : COMMUNIA , Opera ſervilis domino præ
obedientiam promittant,e præmifla ſécundum Dominum ftita, vulgo Corvès , in nova Gall Chrift. com . 1. In
in omnibus et per omnia teneant, profeſſionem illis fa- ftrum.p.so. col. 2. Quofa &to, conceffit etiam dicto Mo
ciant, totam Communiam ipfius Ecclefia , quam modo naſterio(s.Sepulcri Villæ Novæ )ut qualicumque Epiſco
babent , vel in futuro jufte acquiſituri ſunt,eis perpetuo pus Ruthenenfis vellet Communia facere,ſecundum con
jure dono,Salva obedienria e reverentia , fubje&tione confuetudinem patria; tunc Prior congregatisagricolis vel
poteftate GratianopolitaniEpiſcopi, &c. Scatuta Eccle- habitatoribus, fui bonoris licentiam haberetad opera fua
fix Eboracenfis in Monaftico Anglic.io.3.p.165. ubi de explenda ,fcilicetad conſtructionem Ecclefiedaliorums
Reſidencia Canonicorum :Falta vero pradicta quoti. ejufd.loci edificiorum ,ut tamdiu faceret illos ibi ope
diana diſtributione , quod refiduum erit deCommunia ... rari, quandiu cognoverit alios in Communia demorari.
inter folos Canonicos qui reſidentiam fecerunt , diftribue- Vide Corvate .
tur : præterea foli Canonici Communiam percipiant.Sca 9 COMMUNIALIS, Communis, generalis.Char
tuta Ecclef.Leichefeld.ibid.pa.344. Si Vicariusfcriptus ta Humberti Delphin.Vienn.circa an.1296.pro funda
fuerit in tabula ad contundum , & defuerit , duas Com- tione Carthufiæ Monialium Saletarum inter Inftrum .
munias amittet,ſcilicet dies illius, fi quam accepturus tomi 4.Gall.Chriſt.col.34.Quibusdedit triginta folidos
fuerit, & diei ſequentis . Et fipropter carentiam Com- groſſos ſuper talliis Communialibus ſeu generalibus Ul.
mune(leg.Communia ) abſentaverit ſe per tres dies, & c. cienfibus ovis.Vide Communalis 2.
Infra , Communio appellatur : Si Vicarius enſigne fue COMMUNICALES , Vafa argentea vel aurea ,

rit, duas noftes folummodo quietis habebit, Communio-
nem non amittat .Commune , ni fallor, appellatur in
Charta AlexandriConventrenſis Epiſcopi , ibid.p.233.
Matthæus Paris pag. 590. Congregati igitur Scholares,
collectam fecerunt , & contribuerunt, ſcilicet quilibet fe-
cundum pole ſuum : & cujuslibet Communia bebdoma-
dalis abbreviata eſt , ut inde Romanæ Curiæ pro parte
ſatisfieret. (VitaGuidonis Epiſc. Anic . inter A &ta SS.
Benedi& t.fæc.s.pag.838. Canonicorum vero Congregatio
ut partem ſempiterne remunerationis à Deo accipiant ,
pro ejus (Guidonis) rogatu promiſerunt,ſe talem ſecurita
tem pro ſtabilitate hujus predicti Monaſterii poſt mortem
ipfius Guidonis Epiſcopi à futuris Epiſcopis ipfiusloci pe-
tere , ac pro hoc confuetudine ac lege teneri laudaverunt,
qualem pro ſua parte altaris & Communia.LitteręSocie-
fatis Archiepifcopi Camerac.cum Roromagenli inter
Concilia Normanniæ p. 632. novæ cdit.S: predictam
Ecclefiam à ftatu fua proſperitatis , quod abfit, loc
befallari contigerit , promptum fit . de ſtipen .
diis , que nos( Cameracenſes )Quotidianam , Rotoma-
genfes vero Communiam vocant, ordinato folito...
participio refoveri, donec Deus in auram ftatuerit pro
cellam . Charta Johannis Epiſc. Dolenfis ann. 1208.
ex Archivo ejufd .Ecclefiæ : Nos pro Dei amore dedi-
mus Communie Ecclefia Dolenfis Ecclefiam de Epinia-
co in puram & perpetuam elemofinam . Occurrit in
Epiftola Arnulfi Lexovienſis Epiſc. ad Lucium Papam
apud Acherium tom.2. Spicilegii p.484.in Indice MS.
Beneficiorum Ecclefiæ & Dicec. Conftantienf. fol. 89.
verſo , &c . ]
9 COMMUNA, Eadem notione . Hiſt. Beccenſis
MS. pag.448.Concellimus etiam quod ſive Abbas, five
alius Monachus Beccenfis, vel de ordine Becci per Vel
les tranſitum fecerit , plenariam babeat Communam tan
quam Canonicus Vellenfis.
COMMUNUARIUS , vel vel COMMUNAK
COMMUNAKIUSIUS ,, Cano-
nicus feu alius,qui Communia, vel Communias aliis Ca-
nonicis diftribuit,in Mon.Angl.co.3.p.237.Et ſi contin.
fuerit, de bonis
gat quod Communuarius ,qui pro tempore
Ecclefia communibus, in manibusſuis non habeat , unde
nobis ſeu ſucceſſoribus noftris Canonicis reſidentiariis fine
fingulis anni menfibus ,quo-
gulis anni ftudiisgacVicariis
sidianas Communias folvere valeat, ex tunc ad folven-
Communias ejuſmodi, de pecunia repofita per viam
dum
praſtiti, fummam in hac parte neceſariam mutuetur .
Pag.249. Communarius . ( Vide Communicarius . ]
quorum inter communicandum ufus fuit , quæ in ita
tionibus præferebantur : hæc Bulengerus. Anaftafius
in Leone Ill.PP.pag.146. Fecit vero Communicalesex
argento puriſſimo per ſingulasregiones, qui præcederent
perfationesper manus Acolythorum numero 24. penſ.fia
mul lib . & c.
9 COMMUNICANTES , Incer Anabaptiſtas ii
dicuntur , qui more veterum Nicolaitarum omnia ha
bent communia. Gualteriusin fæc.16.Communicantes
alia notione ſumitur poft Communio 4 .
COMMUNICARE . Vide Communio 4 .
COMMUNICARIUM , Papiæ , Participarium ,
communicatio . In Gloffis Ifid. Partiarium .
I COMMUNICARIUS ,Qui Canonicorum Com
munias diſtribuit. Le Braſſeur in Hift. Comitatus E
broicenſis pa. 11.Probat. Si autem Canonici aliquos red
ditus emere voluerint & potuerint, si perſone S. Albini
de alii Communicarii requiſiti de fuo ponere voluerint
Similiter participabuntocommunicabunt . Ibidem :
Computum autem reddere Communicariä ſeu Receptores
tencbuntur in Natali Domini, & c.
& COMMUNICATIO , Sumtio facrofan &tæ Eu
chariſtiæ . Contractus arrendamenti Monialium Ar
tacellz an.1,403.ex Schedis Prælidis de Mazougues;De
bens dare...dominæ Sacriſtanæ unum juftiał vini , dum
fit Communicatio . Communicatio utriuſqueſpeciei,in
Diario belli Huffitici, apud Ludewig.com.6. pag.129.
Vide Communio 4.
COMMUNICATIO FRACTI PANIS , id eft , Panis
benedicti. Libellus ſupplex Monachorum Fuld.Caro
lo M.porre &tus, inter A &ta SS.Benedi&t. ſæc.4. part.I.
p.261. Quod Communicationem Fratti Panis ante cibung
quotidie ſumerenon reſpuatur, fecundum exempla præ
cedentium Patrum .
COMMUNICATORIA LITERÆ , KOVOVIXQ1, Xove
rovine ypéluare , Palladio in Vita Chryſoſtomi pa . 24.
6019rixòv, in Nomocanone edito à Joanne Bapt. Co
telerio cap 454. dicebantur ex , quas Epiſcopi dabant
lapſis, & exacta penitentia ad Communionem rece
pris: interdum etiam fidelibus peregrinaturis , & ina
lienam diæceſim profecturis, quo à cæterisfidelibus in
Communionem reciperentur. Neque enim licebat Cle
ricum alienum ab aliquo ſuſcipi fineliteris Epiſcopiſui,
nequeapud fe retinere , nec Laicum ufurpare fibi de ple?
be aliena , ut eum ordinaret fineconſcientia ejus Epiſco
pi, de cujus plebeerat . Verba funt Concilii Carthag.
I.can .
 COM
1.čan.s. Haruto mentio occurrit non ſemel apud D.
Auguftinum Epiſt,162. & 163. & lib. 3. contra literas
Petiliani c ... in Concilio Eliberitan.can . 25:58 . Are
iat . I. can . 9. & Agath.can . 52. Auétor eft præterea S.
Auguſtinusdicta Epift,163.Communicatoriaseaſd.effe
cum Formatis : fed Formatarum nomen genericum effe
contendit Bernardinus, atque complecti Communi-
catorjás, Dimifforias , Pacificas, & c. Vide Epifplium
" COMMUNICATURA . Synodus Herbipolenſis
an.1287.c.io. De habentibusduas vicarias : Presbyte-
ris duas Communicaturas recipere prohibemus omnino ,
pollit Ecclefiis fervi
cum impoſſibile fit quod ſufficienter
re duabus. Id eſt , duas Ecclefias in quibus communi
cat , feu Miffam celebrat ; niſi legendum ſiç Vicaria-
turas , pro Vicarias ,
T 1. COMMUNIO , Communitas hominum ur
nius urbis vel oppidi . Vide in Commune 2 .
9 2. COMMUNIO , Communismenſa . Edward.
II. Rex Angl.Epift. ad Johannem XXII. Papam apud
Rymerum to.3.p.896.col.i. Cum dilectus nobis in Chri-
sto, Confeſor ao familiaris nofter , Frater Robertus de
Duffeld deOrdine Prædicatorum , propter Communionem
quam babet cum aliis , dum noſtro a liftit lateri , ſilen
tium ufquequaque juxta di&tiOrdinis exigentiam neque-
at obſervare, Clementiæ veftrce ſupplicamus , quari-
nus eidem indulgere dignemini, ut in menfa loqui va-
leat, ac aliis ſuisConfratribus, veftra fretus auctori-
tate , loquendi in menja ubicumquedi&tus Confeſor no-
fter præſens erit , licontiam tribuat, ſui Ordinis obfer-
Vantia non obftante ,
13. COMMUNIO , nude, Communis bonorum
poffeffio . Epift.Odonis Canonici Regul . apud Ache-
rium to.2 Spicil.p.525. In profeſione igitur noſtra ... tria
promiſimus, caftitatem , Communionem , obedien
riam . Ibid.pag.527. Dicamusde Communione... Quia
nihil exterius proprium fe videt babere , ideo Communio-
nem ſe perfe &te putat tenere .
4. COMMUNIO , COMMUNICARE . Hæ voces
varie ſumuntur apud Patres & in Conciliis : nam Com-
municare dicuntur, qui cum aliquo communionem in-
vicem habent , ut Chriſtiani ac fideles. Deinde Com-
I
municare dicitur quifacram Euchariftiam percipit.Pæ-
nitentiale MS. Thuanum : Sciendumeft quod 4.modis
Communicatur in Ecclefia , vel Corpus Domini Jumex-
do , vel pacem dando , vel benedi&tionem ſumendo , ut
in fine Miſe , vel quando dicitur; Humiliate vos ad
benedi&tionem , quod ideo inſtitutum eft, ut ſi quis hoc
modo non Communicet , Communicet illo . De priori no-
tione, fic Papias : Communio dicitur fpiritualis efca ,
quia in commune ad vivificandas animas à cunétis per-
cipitur dignis . S.JoannesDamaſcen.lib.4.de Fide cap.
4. ait: Communionem nuncupari , quia per ipfam com
municamus Chriſto , & quia participamus ejus carne
& Deitate , & quia communicamus & unimur ad in
vicem per ipfam . Concilium Turonenfe II.can. 4.Ad
orandum vero Communicandum , Laicis & feminis,
ficut mos eſt , pateant Saneta San & orum . Concilium
Toletanum IV.can, 18. Nonnulli Sacerdotes post di &tam dine deinceps cenſerentur,ita ut neq;Miffam facere,ne
orationem Dominicam ftatim Communicant , & *c.[Acti- que cum Clericis in Choro communicare poffent.San
ve ſumitur in Capitulari ſecundo Theodulfi Epiſcopictus CyprianusEpiſt. 52.Admiffus eft Trophimus,ut l.ai
Aurelian. apud Baluz.to.7 . Miſcell. pag.46. Tunc Sa-
cerdos det ei" ( ægroto ) pacem Ó Communicet eum di-
cens : Corpus ( Sanguis Domini fittibiromiſſio omnium
peccatorum . ]
COMMUNIONE DOMINICA privari dicitur Epiſco- tur,ut Communicent ut laici.ka in CanonibusApoftolo
pus , qui contra Ecclefiafticam difciplinam deliquit,&
à perceptione facræ Communionis abftinere jubetur in
Concilio Taurinenfican. 5. quæ Communio Dominico
yum Sacramentorum , in Concilio Venetenſi can.3 . ap-
pellatur .
Tom . II,
i
COM 8: 8
COMMUNIO VATICA , Idem quod Viaticum , in
Concil,Aurelian.III.can...Vide Viaticum .
COMMUNIO ECCLESIASTICA , Εκκλιστατικόκοινωνία ,
in Concilio Epheſino can.s.àqua privantur quivis gra
vioribus obftri&i criminibus( nequeenim ſoliClerici,
quod vult Morinus ) in Concilio Venecenſi can. s . Au
relianenfi Ill.can.10.22.Aurelianenfi V.can. 17. Com
munio Ecclefie , in Aurelianenfi I.can ... Aurelianenfi
IV . can.16 . Ecclefiæ Catholicæ Communio, in Concilio
Arvernenſi an.533.can.14.quæ quidem Communio non
alia eſt a communione fidelium ,
COMMUNIO SACERDOTALIS dicicur , quæ Sacer
docum erat , à qua qui deliquerat, abftinere jubebas,
tur , donec ad fanitatem rediret, uc eft in Concilio As
relat . II.can.49 .
COMMUNIO Pacis , in Concilio Eliberit. Can. 47 ,
quæ fit per manus impofitionem pænitenci in extremis
agenci . Vide Pax .
Ą COMMUNIONE ABSTINERE , in Concilio Eli
berit.can.so. Communionem ab Epiſcopo accipere debet
is à quo abſtentus in aliquocrimine fuerit, in eod .Con
cílio Eliberit.c.53.Concil.Nicæn.c.5.& c,
ACCIPERE IN FINE COMMUNIONEM , aut ea pri
vari , eſt in arciculo , ut aiunt , mortis abſolvi vel non
abfolvi ab excommunicatione, in Concilio Eliberit.
can.1.2.3.5.7.10 : 12.13 . & ibi paflim , Ancyr.can.6.15 To
letan.XV1.can.iz.in Poenitentiali Gregorii III.PP.can ,
4.14. & c.apud Innocentium I. Epift.ad Exuperium To
lofan. Bernaldum Conftantienfem de Reconciliatione
lapforum pag.244 .& c.
ACTA POENITENTIA AD COMMUNIONEM ADMIT
Ti , in Concilio Eliberit . çan.5.14.22.31.59.76 . poft cxa
eta in claſſe Pænitentium tempora præftituta ,
COMMUNIONE RECONCILIARE , Abſolvere ab ex
communicatione , in Concil.Eliberit.can.72.79.Domi
nicę Communioni reconciliari; in eodem Concilio Eli
beritan.can.78 .
COMMUNICANTES , nude ; dicuntur orationum
cum populo partícipes, abſque oblatione . Concilium
Arelat. II.can.jo. Dehis qui in perſecutione prævarica
ti ſunt , ſi voluntate fidem negaverint , hoc de eis Nice
na Synodus ſtatuit, ut quinque annos inter Catechume
nos exigant , & duos inter Communicantes : ita ut Com
munionem inter Pænitentes non præſumant, Ubi Nicæ
na Synodus can.11. Οσοι εν γνησίως μεταμέλενται , τρία
&Tu és a zposeloos wcisorin oi misoi ', un p'titu itu ditor
rêveulo fuo ita queis appaspopôs xo ! Ves VÀ 98TI TQ Ax @ 7 apa
odx@ v .
COMMUNICANTES etiam appellatur oratio canonis
facrificii Miſfæ , quæ variat in variis feſtivitatibus, ut
& Præfatio . Sic vocacur quod ſemper incipiat ab hoc
vocabulo Communicantes , noftramquecum Sanctis in
cælo regnantibus communionem fignificet.
COMMUNIO Laica, eft illa quæ Presbyteris aut Cle
ricis , ex delicto aliquo imponebatut per poenitentiam ,
vel in poenam ,ut videlicet non ut Presbyteri & Clerici ,
fed inter laicos communicarent , hoc eftin laicorum or
cus Communicet ,nou ...locum Sacerdotis uſurpet.Epift.68
Epiſcopatum pro conſcientiæ ſuæ vulnere deponens...fatis 1
gratulansari libivellaico Communicare contingeret. Et
Epift.72. Eos quoq ; bac conditione ſuſcipicum revertun
rum cap.14.Presbycer, qui in aliena Parochia commora
tur,inſcio Epifcopo , antspyfir vetacur , jubecurque ibi
xorra ver os noxo's , id eft , Communionem inter laicos re
cipere,ut loquitur Gregorius Magnus l.4.Epift.5.16 .Et
can. 6. Clerico qui pænarum metum Chriſtianam fi
Mm
dem
 819 COM
dem abjuraffet, Clerici dignitas abrogatur , fitamen
peniteat , ut laicus recipitur, as noiros de xeito. In
Concilio Sardicenſic. 19. hæreticis quibuſdam inter-
dicitur Epifcopi nomen , & dignitas ,' s 5 Aderli xoivwo
var e warto es , w 'X páva a iroase prestas. Libellus pre-
cum Marcellini & Fauſtini p.47. Nullo genere talibus
Epifcopis poſle communicari, qui fidem illo modo quofu-
pra retulimus , prodiderunt , nifi fi laicam poſtulave
tant Communionem . Etp:44. Quis eft enim , quicon .
perfidorum Deo
liderans vim divine religionis, pacem
placere confidat, niſi, ut à Patribus decretom eft, in
Laicorum ſe numerum tradant, Juic perfidia dolentes ?
Annales Franc.Bertin . ann. 868. ubi de Gunthario E.
pifcopo : Communionem inter laicas ab AdrianoPP.ac-
sepit . Ec mox : Accipiens autem iſdem Papa à Guntha-
rio conſiſtente inter laicos hanc profesionem rele &tam in-
ter laicos ab ipfo publice coram omnibus dixit illi , Tibi
concedo laicam Communionem , ea conditione , ut ita
quamdiu vixerisobferves, ficut modo profeßus fuifti :
in illavero profeſſione Guntharius ait: Judicium de-
pofitionis in me... canonice datum non reprebendo , ſed
bumiliter porto; unde nec ulterius facrum min terjum
contingere praſumo, niſi per mifericordiam mihi ſubve-
mire volueritis .
Hæc quidem obtinebant, fi levior effet culpa Cleri-
ci , aue Sacerdotis , vel Epiſcopi : nam ſi effet gravior,
interdum ne laica quidem donabantur Communione
fed ad pænitentiam relegabantur ad fores Eccleſiæ , do-
nec eidem reconciliarentur . Concil. Sardic. cap . ! .
Epifcopum , quià parva civitate in aliam migraverit
ne quidem laica Communione donari debere decernit:
Hua gol unģ naurav PX HN Tos Toló 785 x pa visu xoiveiros ,
Concilium Agripin . lub Julio I. PP.Qxia Euphra-
ta Chriſtum Deum negat , conſentio cum Epiſcopum
effe non poffe , qui nec laicam debet Communionem ac.
cipere
Hinc quidem planum eſt Clericos eriam Ma-
jores , Epifcopos videlicet Presbyteros & Diaco
nos interdum ne laica quidem donatos fuifle Commu-
nione : ſed eos ad poenitentiam relegatos fuiſſe ad fo-
tes Ecclefia , donec eidem reconciliarentur , uc hic di-
cicur , non ita conſtat apud omnes. Qui ad pæniten-
tiam relegabantur ad fores Ecclefiæ , ii publicam a-
gebant poenitentiam ; Clerici autem Majores nu-
Iquam adftri&ti funt publicæ pænitentiæ , falcem e
laplis tribus primis Ecclefiæ fæculis , de quibus
folis diſparantEruditi , aliis affirmantibus, aliis ve-
ronegantibus , pænitentiam publicam iis ſæculis im-
politam fuifle Clericis Majoribus. Hac de re conſule-
te potes Sirmondum in Hift. Publicæ Pænit.c.6. Mori-
num in Libris de Penitentia , Dupinium tractatu de
Excomm.part.1 6.8.& Conſtantium noftrum to.1 . Epi-
ſtolarum Pontif.Rom.pag.145.
Illi igitur quibus etiam interdicebatur loica Commu •
nio propter criminis gravitatem , inter Pænitentes a-
gebant , nec ad illam admittebantur, nifi purgato &c
expiato per diuturniorem poenitentiam crimine .Con-
cilium Tolet. I.can.4.Subdiaconus qui certiam uxorem
duxerit abſtentus biennio , poſtea inter laicos, reconci-
liatus per pænitentiam Communicet. Concil.Tolet.IV .
can.45.Oportet Canonibus in tali fcelereproditum a Cle-
ricatus ordine fubmoveri, e poenitentiæ triennio depu-
tari . Clericorum qui propter facinoris atrocitatem &
depolicione mulctabantur & laica Communione priva-
bantar , exempla exftantin Can .Apoft.can .29.30.$ 1 .
62. in Concilio Elibetit.can.zo. in Concil.Neocæſar.
can ...Laodic.can.z6.Agath.can.68.Trall.c.63. Toler I
. V
can.s.Toler.Vill.can.7.apud Vigilium Epilt 1.0.6. A-
pud Theophilam Alexandr.in Commonitorio , apud
Balfamonem , & c .
COM 820
Poſtremo denique Clericis exauctoratis vel excom
municatis , laica Communio in fine tancum , vel
ne in fine quidem concedebatur. Quibus in finecançum ,
ijab omni fraternitatisCommunione arcebantur coro
vicæ tempore, præterquam quod moriruris & animam
agentibus reſtituebatur, ita ut nunc in laicam recipe
rentur Communionem iifquequemadmodum cæçeris
Viaticum , ſeu Euchariftiæ facramentum præſtaretur.
Synodus Romanafub FeliceIII.can.c.de Clericis qui
ſe rebaptizari paſi erant, Uſque ad exitus
fui diemin
panitentia firefipifcant , jacereconveniet, nec orationi
modo fidelium , fed nec Catechumenorum omnimadis in
tereffe, quibus Communio laica tantum in morte red
denda eft . Vide Concil. Eliberit. can. 3. & Theo
philum Patr. Alexandr. in Commonitorio quod acce
pit Ammon.
Atquiſeveriore mulctabantur judicio , iis ng qui
dem in morte laica Communio concedebatur , proinde
nec Euchariſtia viatico potiri fas erat . Concilium Sar
dicenſe can.z.Itacuit ut Epifeopus qui artibus & frau
dibus plebem alienam concitavit , quo poſtulecur Epi
fcopus, ne in fine quidem laica Communione dignus
habcatur, Made de To Tenga da se tvo ue xo : vevias . Hac
igitur notione accipiendam Communionem laicam con
ftat in Epift.Innocentii I.PP.ad Marcian.cap.4 . in Ep.
1.Siricii PP .cap. 11. in Libello precum Marcellini &
Fauſtini pag. 47. in Concilio Eliberic. can. 76.In Syno
do Agath . c. 51. Aurelian . III.can . 2. 19.Synodo Suel
fion. act.z. in CanonibụsRomanorum ad GallosEpiſc.
can . 14. apud Flodoardum lib. 3. Hiſt. Rem .cap.
11. Reginonem an . 865. Auxilium de Caufa For
moli PP. &c. De Communione iſta laica, multa habent
Baronius, Pamelius , Durancus, Binius ad Conci
lii Nicæni can .19.Suares Diſpurat. 40. quæſt . 73 .
Celloriuslib. de Hierarch.cap. 16. §. 1. Altaferra
in lib.4. Epift. Gregor. M. Morinus lib . 2. Exercit.ca.
1. & alii.
COMMUNIONEM IN ORATIONE Acciper , dice
bancur ii , qui poſt peractam pænitentiam ad publicas
quidem admittebantur preces , non autem ad ſacræ
Euchariſtiæ perceptionem : Eyxasusvasno svarnosti , in
Concilio Ancyrano can. 4. & Nicæno c. 12. 13.
idque ſtato & definito tempore, quo clapfo ad per ,
fectionis gratiam , imi To Tongov perveniebant , id
eft , ad Communionem ustri Apaspopas, cum oblatio
ne , admittebancur , uc loquitur idem Concilium
Ancyr. can . s. 6. feu eri tñs euxzersias , uc Nicæ
num can. 1 3. id eft , in oblatione & Euchariſtia
communicabant , ut eſt in Pænitentiali Gregorij
III. PP. cap. 19. Şine oblatione Communicare , in
Pænitent. Halitgarii cap. 6. Absque oblatione tan
tummodo populis in qratione ſociari, in Capit.Caro
li Magni lib . 5. cap. 69.71.1.7.c.295. Addit. 4. Lud.
Pii c. 43. & c. Vide Albaſpinæum lib. 1. Obf.6. Cel
lotium lib . 6. de Hierarch, c. 16. & c. Triplicem
hanc Communionem prodit fupra laudacum Conci
lium Ancyranum can. 16. ex veteri Interprete : De
bis qui cum pecoribusmixti ſunt , qut more pecudum in
ceſta cum confanguineis aut cum mafculis concubuerunt ,
Qui igitur ante vicefimum ætatis fuæ annum tale cri
men admiferunt , 15. annis in pænitentia exactis org
tioni tantum incipiant participare : ( ubi Gloffa MS,
fuperlinearis, ut orentcum penitentibus) quinquen.
nio altero in Communione fimplici perdurantes ( ubi
Glof . Ut afferant oblationem ) poſt vicefimum cum
oblatione ad Communionem ſuſcipiantur • luoto
quot yere ultra 20. annorum ætatem ' uxores haben
tes in boc crimen inciderint, 25. annis pænitentia alta
ad Cammunionem orationis ( Glaſ. ut simul orent)
tantum admittantur , altero vero quinquennia perdoa
rana
 COM 822
821 COM

vintes , ad plenam .Conimunionem cum oratione recipian. ciario ordinė.excommunicabat, ở tertio gradu Conmu
dur ; & Concik Nannetenfe cap.18. de pænitentia ejus nicantes eis ab excommunicatione, nova pietate excipie
qui non volens fecerit homicidium : Biennio ab oratio bat , quos hujuſmodi ortibus O ' Regi ſubducere, ca si
* e fidelium legrégetur, non communicet, nec offerat : bi allicere feftinabat .
poſt biennium in Communione orationis offerat, non 5 : COMMUNIO , Antiphona, vel cantus Eccle
tamen communicet;poft quinquennium ad plenam Com- fialticus , qui, dum communicant fideles, à Cantori
munionem recipiatur. Adde can.17. EjuſmodiCommu- bus cantatur, à Gregorio Magno inventus, quem ille
nionis meminit Ruftinus lib.i.in Hieronymum : Qui in Miſſa cantari inſtituit , ut habentHonorius Augu
uſque ad ipſum tempus etiam videre me , ſalutare , ſtod.lib.i. cap.90. Au&tor Chronici Reicherſperg an.
in oratione Communicare ſolituserat. Et Cumeanus 424. & alii . Vide Card.Bona l.2.Rerum Liturg.cap.17.
Abbas deMenſura penitentiarum c . 3. Plena pæniten- num.1. & alios ,
tio alto ad Communionem oratione ( f.orationis ) permit 9 6. COMMUNIO.Chron.ver,Ducum Brunſvic,
santur , apud Leibnit.to.2.pag.16. Anno Domini 834. VII . Kal.
COMMUNIO PEREGRINA ea eft, quæ peregre cum O &t. fa &ta eft à Saxonibus occifio Thuringorum
Formatis advenientibus Ecclefiafticis vel Laicis con Hæc ergo dies victoriæ læta celebris apud Saxo
cedi folebat : ita ut fi Epiſcopus peregrinus cum Me nes communiter habita , Communia dicebatur , Unde
tropolitani Formatis in alienam dicecefim veniret , Communes dicuntur dies , qui in o £t. ſervantur
nullo quidem in ca dignitatis fuæ mụnere fungere- Hinc emendandus Bufchius de Reformatione Mo
cur, ſed in confeffu Presbyterorum , ſeu utvocabant, naſt. apud eumd . Leibnit. ibid . pag. 494. In Hildens
Presbyterio , ante Presbyteros federet , & ab Epiſco- heim etiam ſabbato poſtcanciones ; legendum enim Gom
po civitatis cum cæteris Presbyteris diceceſanis ſacram mures ,
Euchariſtiam ſumeret , ficut in can . 18. Nicænæ Synodi COMMUNIS , Acceſfu & affatu facilis, qui cum
dicitur . Idem porro erat de peregrinis Presbyteris & omnibus communiter verſatur . Vi&toris Epic . in Perci
Diaconis qui intra Cancellos ledebant ; ut pere- nace : Communem affatu . In Theodofio : Clemens a :
grini tamen ab officio ceſſabant , fed tantum com . nimus , miſericors, Communis, ſolo babitu differre fe
municabant tum in oracione tum in Euchariſtia , Gæteris putans . Ita Terentius in Seipfum cruciance ,
fum aliis Presbyteris , cum ea quæ erantſui miniſterii animum Communem & lenem dixit .
exercere iis non licerec injuſſu Epiſcopi, ad cujus dice COMMUNIS , Amicus : quippe , ut eſt in Prover
delim accedebant : Quæ quidem Communio ideo Pere- bio a & umui gincu u xorvá . Flodoardus lib.3.Hift.Rem.cap.
grina dicitur, quod Epifcoporum & Presbyterorum 23. Pro Evrardo, quem Communem fuum vocat , & ip
peregrinorum propria effet . Qua quidem notioneCom- ſous filium , ut pro eo apud Ludovicum Regem ... interce
munionem peregrinam accipi in Concilio Regienſi an . dut, obfecrat . Villardhuin.n.100.Enfifurent Commu
439 ;can.z.obſervat Sirmondus; quippe peregrinis Epi- BelliGrieu ( li François de totes choſes.
fcopis & Presbyteris cum formatis proficiſcentibus COMMUNIS eſſe præterea dicitur , qui alteri aſſen
Communionem datam liquet ex Concil.Milevitano II. ticur . Gregorius Turon.lib.9.Hift.cap .28. Illo quoque
can.20.Afric.can.73 :Venerico c.5.9 .AurelianenſiIII.C. recufante non ſe bis verbis elle Communem . Anaftafius
15.&c. Sed & Celeſtinus PP.Ep.4.fcribit S.Athanaſium in S.Anaftafio PP.Fotino , qui Communis erat Acacio
Ario perfequente fugatum , Romæ redintegratumei id eſt, qui ead.ſentiebat quæ Acacius ,
fuiſſe ſtatuni, & * in hac ſedequietem Communionis inve T 1. COMMUNITAS , Privilegium , immuni
nile, à qua ſemper Catholicis ſubvenitur . tas . Charta an . 844. ex Archivo B. Mariæ Tolof. Co
Factum poſtea ut inſtar peregrinæ Communionis gnoſcat utilitas ſeu ſelercia omnium fidelium noſtrorum
proprie dictæ , pænalis quædam Communio diéta fit tam preſentium quam & futurorum , quod vir vene
Peregrina, rei effe &tu inſpecto : quoties Epiſcopo adi- rabilis Samuel Toloſane Eccleſie civitatis Epiſcopus ,.
mitor Epifcopatus , ad quem ordinatus eft , admini- detulit ſerenitati noſtre Communitates Domini da geni
1tracio ; nomen vero , ordo , & dignitas relinquitur , toris noftri, videlicet Ludovici memorie ſereniſimi In
ſedet, communicat cum Epiſcopis, abſtinet tamen ab per. O Regum predeceſſorum noſtrorum , qualiter ipſam
officio dignitatis , atque , ut verbo dicam , communi- ſedem cum Monafterio S.Marie , quod eft infra muros ci
car ut peregrinus . Ita in Concilio Calchedonenſi Act, vitatis , &c.
11. & 12.Epiſcopatus Epheſinus adimitur Baſſiano & 2 2. COMMUNITAS . Univerſitas incolarum
Stephano, qui contra Canones occupaverant Epheſi- urbis vel oppidi, Vide Commune 2 .
nam fedem ,nominis tamen honor relinquitur : unde q COMMUNIUM , Societas , contubernium ,
conficitur leviorem fuiffe Communionis hujus pænam , Concil. Compoſtell.anni 1031.cap.3 .Mulieres extraneæ ,
quam laicæ , cum hac poftrema Clerici gradu ſuo care- nullum Communium neque confortium cum Epifcopis....
rent in perpetuum : priori vcro , fi reſipiſcerenç , lo- habeant .
cum fuum reciperent , ut eft in Concilio Agathenſi COMMUNUARIUS, Vide Communia 3 .
can;2.Communionis peregrinæ , ut pænæ , mentio eft I COMMUTATIVA , Commutatio , Gall. E
in Concilio Agathenfi can. 2. & 5. Ilerdenfi can . 16. change. Charta Hugonis Ducis Burgund.pro Eccleſia
Vide Sirmondum in Hiſtoria Pænitentiæ publicæ cap. Lingonenſi an.1178.Inſtrum.to.4.novæ Gall. Chr.col.
ultim.Franciſcum Florentem ad tit.7.Decret.Gregorii 188.Comitatum Lingonenſem quem à Guidone de Saux
IX.PP.de Translat.Epiſcop.Albaſpinæum , Cellocium per Computativam accepi, Ecclefiæ Lingonenfi..... in
1.6 ,de Hierarch. cap.16. Altaferram ad Gregor. Magn . eleemofynam dedi .
1.4.Ep.5 . Boſquetum ad 1. 13. Innocentii III. PP. Ep . COMMUTUARE, pro Commutare,legitur in
50.147 Chartul . Gemeficenfi ex Inſtrumento anni 1027.Ven
COMMUNICARE TERTIO GRADU . Benno Cardi- dere vel Commutuare ,
nalis de GeſtisGregorii VII . p.41.46 . In quibus mani COMODATĄRIUS eſt ille , cui res aliqua datur
fefte à fide Catholica erravit, cum injuſte excommuni- utēda videlicet ipsū Comodati. Vocab.Juris utriuſque.
catum Imperatorem , o Epifcopos communicantes ei COMODIUM ,Cubiculum . Vide Commodum 2 .
excepit ab excommunicationetertio gradu Communican OCOMOMONENTUM , pXcov, Gloff.Lat.Gr,
tes ei. Infra : Ecclefiafticam fcidit unitatem , dum Ce: Domus Principis. Supra habetur Commomonentum ,
farem & Epifcopos communicantes Cæfari abſque judi COMONIA , Tabularium Eccleſiæ Uticenfis ann ,
-Tom . II. Mm 2 1208 ,
 COM
823
1208.in eis babere debes Comonias ſeu cavalcadasad de-
fendendum bona Ecclefiæ Uticenfis, pacem vel treu-
gam , & * c. pro Communias, id eft , plebem congrega
tam & armatam .
COMORBANIA , COMÓRBANUS . Vide Corba ,
COMORTHA , Collecta , Contributio , à voce
Saxon . Cymborth , fubfidium , auxilium . In Statut.
ann.4. Henrici IV.cap.27.Choraula prohibetur Comor-
thas facere .
COMOTUM . Vide Commotum .
COMPACTARE, Compingere, formare, fabre
facere. S.Eulogius lib.2.Memorial.c.io . Non filiarum
affe&tus ſocietati Sanctorum eft præponendus, cum dile
las poteſt Deus in fæculo enutrire, quiCompactavit in w-
tero. Idem lib.z.cap.io. Non talem habet Chriſtus ſpon-
Sam ; quæ immutaride priftinaCompaflione arrarume:
jus prevaleat .
COMPACTATUM , Pa& um , Conventumi ,
Gal. Convention , alias Pašte : quod nunc ad pactio-
hem cum dæmone initam apud nos reſtringitur . Epift.
Sixti IV . Papæ ad Imperatorem to.2.Ampliff. Collect.
col.1544. In caufa Conſtantienfi vide quam mature à no-
bis proceſſum ſit, quod Compactata nationis Germa-
nice infringendi animum nuſquam habuimus. Et col.
1545.Nam ex formaConepattatorum ,fa &tis quibuſcū
que ele&tionibus canonicis , in manibus noſtris eft, il-
lis permittitur , fi quem alium magis dignum . utilem
putamus...illum præficere. Compactata Bobemorum ap-
pellata ſunt, ea pacta , quæ cum Eccleſia Romana per
cuſſere Bohemi ann.1433. pridie Kalendas Decembris,
per quæ ad Catholicam communionem rurſus admiſfi
funt ab ea quippe diſceſferant, ex quo ineunte ſcili-
cet ſæculo xv.totam ferme Bohemorum gentem Huſi-
tarum hæreſis dementaverat . Nulla autem vincendier-
roris , nulla pacandæ gentis illius patuit via uſque ad
Baſileenſe Conciliuni, ad quod vocatis Bohemis ra-
tiones concordiæ ineundæ à Patribus propofitæ-funt ;
inter quas precipuum obtinet locum licentia communi
candi ſub duplici ſpecie panis & vini . Hæc autem pa-
& ta , quæ Compactata dicta ſunt,compendioſe exhiber
Æneas Silvius in Hiſtoria Bohemica cap. sz . incegre
vero Gotefridus Leibnic.in Codice Diplomatico juris
gentium par.z.pag 138.Vide ejuſd.Silvii Orationem ad
fummum Pontificem apud Muratorium Anecdot.to.3 .
pag.336.ubi iterum deCompa &tatis Bobemorum .
COMPACTIO . Vide Compactare .
COMPACTUM . Gloff. Lat. Græc. Conclufio ego
Compactum ; öwro.aouis.Compaétum facit , owstone'sH.
Concilium Copriacenſe can.37 . Prohibemus Clericis
ne e ' uno eodemque contraétu mutui , emptionis bladi
vel vini , ad ſecundum deveniatur Compactum , vel
tertium , et fic deinceps: ne emant illicite alias , vel
ut rensendant .
COMPADIATIM . Paulus Diaconus Emerit. de
Rebus geſtis Epiſcoporum Emeritenfium in S. Paulo c.
1. apud Bivarium ad S.Maxim . p. 516. Atque ipſum in
fantulum ( ex alvó matris ) jam putridum membratim
Compadiatimque abſtraxit . Sed legendum opinor Com
petiatim , per petias, ſeu fruſta ; Galli dicerent, par
pieces & par morceaux . Vel potius Copadiatim , per
xonesia , per fruſta . Vide Copadium .
T COMPAGANUS . Vide Compagus.
| COMPAGES . VideCompagus .
I COMPAGIA Capita ſuntolium , di&ta eo quod
fibi compa &ta nervis velut glutino quodam adbæreant .
1
Ilid Orig.lib.11.cap. .
4 COMPAGINARE , Conjungere , copulare ,
compingere;item iriunum volumen congerere . S.Pau
linus Epift.32.(alias 12.) n.10 .Hac igitur ratione perſua
ferts Bafilicasnoftrastuis , Sicut & operis tempore , a
COM 824
voti genere conjun &tæ funt,ita etiam litterisCompaginare
curavi.Concil.Tolet.XVI.Que fide omnibus fanétarum
Scripturarum codicibus maluerimus colligere , enormis
voluminis telam noſtri oris videbimur Compaginare tex
trinio . Acta SS .Juliito.2.p.soo.de S. Willibaldo : Ves
ftre memoria apta pauca.cxcerpere, Compaginare edif
ſerereque me libet. Mabill.de Licurg.Gall.p.407.ex Re
gul.FerreoliUticenſis Antiſtitis: Geſta Martyrum , id
eft paffiones Sanctorum fidelium , quæ quorumdam Com
paginata ſtudio ſermone digefta funt....recenferi in o
ratorio audientibus cunétis omnino decernimus. Gunzo
Epiſt.ad Augienſes Fratres an.969.apud Marten.to.1.
Collect. Amplift. col. 309. Linearum compofitiones ita
Compaginat, ut & *c.S.Aug.Conf.lib.13. c. 30. Que tu
contraheres, Compaginares, atque contexeres. Bar
thius in Gloſſario apud Ludewig.co.3.Reliq .MSS. pag .
53.ex Rudolpho Ardentio: Oftendunt ſe Ecclefiæ mem
bris non compaginari unione caritatis. Idem ex Anaſta
fio Bibl.Vetera nequitiæ opera abjicientesCompaginemur
Deo , & initium purioris conventionis facimus. Ident
ex Continuatore MatthæiParis in Henrico III. Doleo ,
novit Dominus, quod per omnia nequit caritas noſtra
Compaginari. Supplem.Aatiquarii : Campagino , cum
rapuilos Copulo , conjungo .
COMPAGINANTES AGRI, vel LIMITES , Invi.
cem cohærentes. Vide Pagins .
9 COMPAGINATUS , suvepuoois , Coagmentatio
in Supplemento Antiquarii .
T COMPAGITUS, eponovnfis, Compaginacio, ibid.
COMPAGNIA , ex Ital.Compagnie, Militum cen
turia . Kuumavíc , apud Nicetam in Alexio lib.i.n.1.Pe
trus de Vineisl.z.Ep.3. Compagnie projiciunt ſymbola ;
fumunt arma . Pallim occurrit apud Scriptores Italosſi
mili notione, & interdum pro focietate ſeu fædere,ut in
Br.Hift.Piſanæ ad an.1171. Quod fentientes Piſani Copa
gniam cũ Florentinis fecerunt per xl.annos duratură, doo
multa fibipromiſerunt & juraverunt invicē obfervare . ]
Hac autem appellatione donabant noſtri Ruptarios,
feu militarium turmas,cujuſmodi erant eç,quas anathe
mate non ſemel damnarunt Summi Pontifices Bullis
ſuis,quæ habentur in Chartophylacio Regio ,in fcrinio,
cui titulus,Contra magnas ſocietates & Compagnias.Hæ
potiffimum floruere fub Carolo V.Rege Franc. ficque
deſcribuntur in Chronico MS. Bertrandi Gueſclini:
Maii ou noble Royaume avoit confuſion ,
D'unegrant Compagnie, & eſtoient foiſon ,
Gens de maint pays de mainte nation ,
L'un Englois, l'autre Eſcot, fi avoit maint Breton ,
Hanuyers & Normans y avoit à. fosfon
Par li pays aloient prandre leur manſion ,
Vingt-cing
Capitaines trouvery pouvoit-on .
Chevaliers , Eſcuyers y avoit ce dit-on ,
Qui de France exillier avoient devotion ,
Et il n'y demeuroit buef, vacbe , ne mouton ,,
Ne pain , ne char , ne vin , ne oye, ne cbapon ;
Tout pillart , meurtriør , traiteur es felon
Eſtoient en la route dont jefais mention .
Poftmodum Compagnias iſtasin Caſtiliam traduxit idē
Gueſclinus, quibus à candida Cruce, qua infigniri vo
luit , nomen ſumpſerunt de Compagnie blanche . Idem
Chronicon :
Et je vous chanteray une bonne chançon
De Bertrand de Glaiequin , dont je fais mention ,
De la Compagnieblance, dont je fu compaignon ,
Il n'y avoit en l'oft Chevalier ne garçon ,
Quine portaft la Croix blance comme coton ,
Pourtant la Blance Compaignc les apeloit-on .
Vide edicum Chronicon ejufdem Gueſclini pag. 181 .
183.Matthæum Villaneum li.9.c.109.lib.1o . c.84.92.94
Chro
 COM
825
Chronicon Petri IV . Regis Aragon.lib.6.c.18.& c.
SOCIETATES ET COMITIVÆ , Latinis potiffimum
Scriptoribus vocantur . Thomas Walfinghamus an.
1367. Sub bis diebus furrexit in Francia illa famoſa So-
cietas, que Gens finecapite vocabature qua primopara
vi , poſtea magna aggrefa magnam Franciæ partem oc-
cupans finelegibus, expulfis vel fubaétis locorü Dominis ,
fubjugavit;erantq;non tantum de una gente vel natione,
fed de pluribus regionibus congregati. Ann.1361.Ma-
gna O famoſaComitiva de diverfis nationibus adunatas
& c.Adde eumdem an.1360.Henricus de Knyghton an.
1361. Eodem tempore crevit quædam Societas virorun
fortium , vocata Societas fortuna, per quoſdam vócata
es La Grant Companie: adunati ſuntde diverſis par
fibusnon babentes unde vivere, & c.Adde eumdem an ,
1366.Vicamlnnocencii VI.PP.p.127.128.Edit.Boſqueti,
Albertum Argentinenſem an. 1354. Waddingum an.
1364.pum.12 1366. num . 1. 2 Ammiratum com . 2. de
Famil, Neopolitan. pag.239. Gariellum in Epiſcopis
Magalonenſibus pag.405.& feqq.& c.
COMPAGO . Gariopontuslib.3.Pallion. cap. 26.
Multa enim intervalla Atque Spatia ſunt intrinfecus
membrorum , multeque Compagines , unde ante exco-
quitur virtus medicaminum , quam perveniat ad locum,
qui patitur, Lib.4.c.1.Sciaticos apprehendimus primum
ex parvo dolpreollis , qui de ilio defcendit.in vertebrum
coxe , five in Compaginem ,
: COMPAGUM . Leges Henrici I.Regis Angl.cap.
93.Si quis in humero plagietur, ut glutinum Compagum
effluat, 30.ſolid.emendetur. [ Hoc eſt , ut humor glu
cinofus è Compagibus humeri efluat , Igitur Compa
gum non vox nova, fed Genitivus pluralis eft à fingu-
lari Compages ]
COMPAGUS , Ejuſd.pagi. Echelwerdus lib.4.c.
3. Cernit reliquias ſui Compagi.focii ; ubi , locii, vox ,
videturGloſlema . Compaganus, in veteri Inſcript.a
pud Grußer.209.1.Hinc noſtri Compagnon dicunt,quam
quidem vocem quidam aliunde arceffünt: Lipfius Cent.
3.Epift.44. à Combino : Henricus Stephanus à Combene
no , qui eodem curru utitur , Albertus Acariſius à
Compages; alii denique à pane , ut fint qui eodem pa-
ne veſcuntur , quia veteribus Compains di& i qui poſte
Fioribus fæculis Compagnons : qua voce utuntur Chro
nicon Flandriæ vernaculum c.79. & Berrius in Carolo
VII. ( Hoc pofterius etymon ceteris præfert Mena-
gius confirmatque ex Pſalmo , ubi pro Socio dica-
fur , Home pacis mee , qui edebat panem mecum ;
vel panes meos , ut in Vulgata , ) Vide Compa.
vium , & Steph. Pafchalium lib.8 .Diſquiſit .Francic.
€.24.
COMPAGUS, perperam pro Campagus cditum in
Bullario Cluniacenſi p.24.36.Vide in hac voce .
COMPALATIUS, pro Comes Palatii. Chronicon
Caſin.lib.4.cap.8.Bortba filiaCompalatii Ticinenfis ob-
sulit beato Benedido .
I COMPALLIDUS , Simul pallidus, S. Paulino
Ep.22,alias 7.cujus locus eſt in Cobortales .
COMPANAGIUM , COMPANATICUM , Quid-
quid cibi præter panem & potum fumitur , id eft , ci-
bus qui cum pane in eſcam datur . Will.Brito in Voca-
bul. MS. & auctor Mamotrecti ad 14. Numer. Pulmer
tum vel pulmentarium dicitur quilibet cibus præter pa-
nem , Companage in Gallico , ſeu , ut efferunt Occita-
ni , Coumpanatge, quæ vox id potiffimum denotat
quod in hofpitio præter panem & vinum expenditur .
Ita Lombardi, ut auctor eſt Pergaminus in Caman
giare , Companatico dicono , cioe ognicoſa da mangiare,
soltone il pane, Ugutio & Joan.de Janua : Obfonium ,
quilibet modicus & delicatus cibus inter alios ſumptus:
diciturobfonium , quod vulgo Companaticum . Puimene
Tom , II ,
COM 826
mentum , & pulmentarium Latinis; Græcis a porodytor.
Leges Athelſtani Regis Angl. cap.12. Si contingat eum
mori , omnis.congildo detunum panem , ey Companagium
pro animaejus . Leges Hoeli boni: Companagium 60..
panum debet effe percus, & c.Couftumar.de Hecham :
Ad Nonam 4.panes, & 8.barines(haleces)vel aloud Como
panagium quod tantum valet . Monaſticum Anglic.to .
1.p.410.Abbas Aucheriusconftituit domum leproforum ..
ad quorum fuftentationem dantur finguli cantelli, di
midium panis babentes , & domidium galonis cerviſie
mediocris.Prçterea fingulis menfibus cuilibet corum dona
turab Eleemofynario 5.denarii ad Companagium emen
dum . Scacuta HoſpitalisS.LazariPlacenciai an.1214
apud Petrum Mariam Campum in Regeſto 2. part.Ch.
62.Simul in Refoltorio uno conveniant,edentes og biben
tes deeodem pane, vino, & codem Companatico :{Scatu
ta Monialium S. Salvatoris Mafil. an.1400. Quando di
Sus Conventusrecipiet panem , vinum , Companugium ,
& c.Occurrit in ScaturisArelat.MSS.art.8o. & alibinon
ſemel, ut & vox Companage in Chartis Gallicis. Hane
vocem eciamnum ufurpant Provinciales . ]
COMPANATICUS. Scacuca antiqua Corbeienſis Mo
naft.cap.4. Ceteris vero pauperibus.... folet dori quarta
rius, vel juxta quod Hoſpitalarius previderit in majori
vel minori numero aut necesitate compedire , Compans
naticus, aut ſecundum confuetudinem tribuatur. Ve
tus Inſcriptio Epitaphii an 1953. apud Puricellum in
Monumentis Bafilica -Ambrofianæ pag. 433. Diftri.
buentes unicuique dimidium panem frumenti, tres fialas
vini, Companaticum juxta modum , & c.
COMPANATITIUM , Eadem nocione , in Lexico
Philof. Goclenii .
9 COMPANATORES , Hæretici qui afferunt
panem cum corpore Chriſti remanere in Alcaris Sacra
mento . Vide Hierolexicon Macri .
COMPANIES , Contubernium , Gall.Compa .
gnio. Vide Companium ,
COMPAÑIS , Obſonium , quod pani additur
comedendum . Raphael Volaterranus in Vita B.Humi
lianæ to. 3. SS. Maii pag. 411. Quatuor tantüm panesin
hebdomada folita eft edere, raro ac tenui vilique Como
pane content . . Vide Companagium .
COMPANIUM , Contubernium , ſociecas , Congo
pagnie. Pactus Legis Salicætit.66.g.2.So quis bominem
ingenuum , qui Lege Salica vivit, in bojte in Companio
de Companieiſuorum occiderit, in triplo componat. Id
eft , fi quis hominem ingenuum Lege Salica viventem,
in caftris in contuberoio ac ſociecate fuorum concuber
nalium occiderit . Galli dicerent, En la compagnie de
fes Compagnons. Ubi Wendelinus hoc Caftrenfi voca
bulo diétos putat, qui communi pane ac diſtributione
buccellaci, & in eodem contubernio ſodalicium fovent
cum altero , indeque Compagnon & Compagnie vocum
Gallicarum etymon hauriri debere . Vide Compa
gus
Eccardus vocem Companium non Contubernium
interpretatur ſed quaſi ſcriptum eſſec pro Campa
nium , vulc intelligi Campum militarem ſeu locum
prælii . Ucra præfter interpretatio judicec le &tor at
tencus .
COMPAR , Conjux . Gloſſar.Lac.Græc .Compar ,
culun @ . Vecus Inſcriptio : Manilia Paulla de patrie
monio ſuo fibiago Aurelio Paullino Compari ſuo domum .
æternam . Alia : Julia Matrona Aur. Aquilino Comp
cum quo vixit, &c. Vide Par.
COMPARES præterea di&ti Pares , inter fe compa
rati reſpectu fuperioris Domini . Ordericus Vitalis
lib. s. pag. 572. Helias quoque Vicedominus ( Ger
beriaci -in agro Belvacenli ) cum Compari fuo exu
lem gratanter regium fufcepit . moris enim ita
Mm 3 lins
 898 COM
lius caftri, ut ibidem duo pares Domini fint , de omnes
ibidem fugitivi ſuſcipiantur . Idem lib.1.1.p.807.Pacem
igitur inter eos obnizeJeramus, ut bero Comparique no-
Grolegitime proficiamus. Hinc
COMPARITAS , Paritas conditionis ac dignitatis ,
in Charta Alfatica exarata ſub Leone IX.PP.apudGla
reanum lib.2. Rerum German.pag.102. Liber velperſo-
natus ſerviens , fi infra patriamojt, poft 7. dierung in
ducias cum totidem fuæ Comparitatis teftibus : plebeius
autem & minoris tejtomonii rufticus aqua frigide ſe ex®
purġet judicio .
COMPARAGIUM . Charta an.1230. in Tabular.
Abbatiæ Frigidimontis f. yz .Eadem vinea debet 4. ſex
tarios vini pro Comparagio dominis de Noetel . Forte
idem valet quod Gallis Comperage . Vide Filiolatus
poſt Filiolus
Potius crediderim Comparagium ſumipro Paria-
gio , quam pro Filiolatu . Eſt aucem Pariagium , ut
fuo loco dicitur, Sociecas plurium unius prædii vel feu-
di dominorum .
1 i . COMPARARE , Alii rapere & ſibi conferre.
Gaſparis BarthiiGloffar.apud Ludewig . tom.3 . Reliq.
MSS.pa.8.ex Hiſt.Palæſt.Audiens Imperator quod Tur-
ci ficdiſipaſſent noftros, mandavit pro eis , fecitque
eos brachium tranſmeare . Poftquam ultra fuerunt, Com
paravit omnia eorum arma .
2. COMPARARE, COMPARATUM. Papias :Com-
parare , emere , cum alio æquare .Gloff.Græc.Lat.Com-
parare ; oww!nomalu .Vide Legem Salicam uit.39 . Ale.
man.tit.83 . & Longob.lib.z.tit.14.5.4.28.38. Hinc
COMPARATUM , Proprium , labore & parſimonia
acquifitum , emrum.Gloff.Gr.Lat. Comparata , owww
vus:vt . Atque in eo differebat Comparatum ab alode,
quia alodis dicebatur quidquid hereditario jure poſfide-
batur. Chronic.Laurisham an.764. Hoceft, villam no-
Atram ...quæ mihi de parte genitoris mei nomine Adelbelmi de partie ,
Legibus obvenit, vel undecumque tam de alode , quam plaiſe auJuge lay deſſous qui ledit excommunièeſt demeu
de Comparato , ſeu de quolibet adtra &tu ad nos noſcitur rant ru'il ſoit prins & detenu priſonnier op envoyè au Ju
perveniſe, Oc. Ch. Caroli Magni ibid . Seu quod pro geſpirituel, tant qu'il ſoitdevenu à obeiſance de ſainte
collata populi, vel de Comparato , vel de quolibet adtra- Egliſe dº à partie de qui il eſt tenu .
&u augmentare, vel immeliorare, ſeu adtrahere potue
rit. Hincmarus Rem.Opufc.54.Utin manſis ſuis de a-
lode, vel naturali , vel Comparato feminas babeant
quæ illorum pannoslavant, &c. Marculfus l. 2. For.7 .
Tam de alode, quam de Comparato. Et infra : Tam de
bereditate parentum , quam de Comparato. Adde Cap.
de Villis c.32.[Charta Fulquini viri potentis pro Mo-
naſterio Gemblacenſi
col.2 . Totum ad integrum tam de allodio
an.ggo.apud Miræumquamto.1.p.141.
de com-
parato , ſeu de quolibet attractu ad nos ibidem dignofca-
tur perveniſſe . ]
COMPARATIO , Eadem notione , in Concilio Fran-
coford. an.744.cap.41 . [ Charta anni circiter 1090. ex
Archivo S. Victoris Maſſil. Armar. Ruthen n.32.Dono
unam petiam de vinea ,quæ mihi per opera manuum mca
rum obvenit ad proprium alodem ... donamus ea quæ per
Comparationem & veftitum nobis advenerunt.
I COMPARATUS, Eadem ſignificatione. Acta SS.
April.to.2.pag.73. in Charta Roraldi Epiſcopi Veron .
pro Monaſterio S.Zenonis circiter ann.824.) ubemus er
80 , ut quantumcumque memorata Ecclefia .... per dona-
tionem noſtram ....vel ceterorum fidelium traditione , vel
ipforum Comparatu , feu quolibet attractu , juſte le .
galiter babere dignoſcitur.
COMPARATORES , apud Julianum Anteceſ .
ηον.49 . 5.2 . Αντεξετάζοντες τα γράμματα, τετ' εςι οι συν
revious tois'wfuovor, qui ſcripturasinter ſe comparant, ut
fcripti falſitas aut veritas comprobetur .
I COMPARATUM, COMPARATUS , Vide
Comparare 2.
COM 827
q COMPARCUS, Locus clauſus , à Gallico ;Parc,
Septum . Charta anni 1181 :apud Lobinellum to.2.Hir.
Britan.col:136.Qui babent Comparcum vinearum & or
toru m Doli, debe nt invenire Arobiepiſcopo napas in Nas
tali DominidePaſcba .
COMPARES . Ita appellabantcertum Leida , ſeu
penficationis genus, Narbonenſibus Vicecomitibusin
Narbon.urbe exſolvi ſolitum , ùt auctor eft Catellus I.
4.Rerum Occitanarum pag.586. Cujus vocis notionem
videtur indicalle Suidas, cui Koutap @ , eſtos ewild
ταις υπηρεσίαν τινι ομοίων την αυτήν εκτελών χρείαν , gui
ſcilicet in aliqua penſitatione alteri Compar eft .
COMPARICIA , vel COMPARICIUM , Compa
ratum . Charta Henrici I.Imp.apud Baronium an.1014 .
num.9 . Cum ... terminis , conceſionibus , Compariciis
aliiſque univerſis redhibitionibus , & c. ( Vide Compar
rare 2. )
COMPARIETICI , Papiz , Confortes , vicini
quaſi unum parietem babentes. [ Gloſſar. San -Germ .
MS.n.5o1.habet Conparietici, Martinii vero Lexicon
Comparietini. ]
COMPARILE , Compar , par , ſimile . Lex Baj
war.cit.9.cap.2.9.5. De minore vero quod Scopar appel
lant, cum ſolido uno componat, & univerfa Comparilia
reftituat; ubi Cod.Reg.habet parilia, Gall.La pareille.
G COMPARIMINI , à verbo Comparere,diceba
tur Libellus à Judice Eccleſiaſtico adverſus excommu
nicatum contumacem Judici laico oblatus, de quo hæc
Butillerius in ſua Rurali Summa lib.z.tit.iz. pag.758.
Lejuge ſpirituel doit envoyer un libelle qu'on appelle en
Court Comparimini, quideit contenir commenti excom
muniè luy incité de condamné , en ce s'eſt laiſsè excommu
niereg endormircomme chien ſans crainte de Dieu , en
ſentence d'excommuniment par an plus, & ainſi ſelaiſ
ſeroit voudroit laiſſer , ſi qu'il dèmontre ou comtempt
de l'Egliſe, Ji remediè n'y eſtoit, qu 'il
COMPARITAS , Paritas conditionis & originis .
Conventio pacis publicæ inftituta ann , 1951. apud Gol
daftum co.z.Conſtituc.Imperial. pag . 48.Si quis aliqua
intentione quafi reus acclamarus fuerit...liber vel perſo
natus ſerviens , fi infra patriam eſt, pojt 7.dierum indu
cias cum totidem ſua Comparitatis teftibus; plebeius au
tem o minoris teſtimonii rufticus , aque frigide ſe ex
purgabit judicio . Vide Jurare, & fupra in Compar..
COMPARTAGIUM , Partitio inter plures,Gall.
Partage. Hiſt. Beccenſis MS.pag.516.n.3.Compofitum
eft jurgium quod emerſerat de quibufdam fervitiis,emen
dationibus & Compartagiis in grancbia faciendis. Vide
Compartum .
GOMPARTIMENTUM , Diviſio , in Obfervan
tiisRegni Aragon.lib.6.tit .Interpretationes, 9.11 . &
tit.de Munerib.agnoſcend.
I COMPARTIONARIUS, Qui una partitur .
Enumeratio reddituum Ecclefiæ Nobiliac. apud Ste
phanotium to. 3. Antiquit. Pictav. MSS. p. 525. Quin
que folidos in feſto omnium Sanctorum de cenſu , novem
ſolidos de Aimerico Malepea pro fe eo Compartionariis
fuis
COMPARTIRE, Partiri, Partager.Abbo in Epiſt.
ad Deſiderium PP.to.1.Hift.Franc.p.886.Melius eſt am
liquid cum eo Compartire, quam folusnibil habere.
I COMPARTUM , Idem quod Compartagium
HiP.Beccenſis MS. pag.516. n.3 . Comparium villæ fit
commune prærer Compartum quindecim jugerum , que
Sunt de dominio Prioris ,
ACOMPASSARE,à Gallico Compaſler,Circino die
me
 829 COM
met ri : in moralibus , A &tiones fuas ad raționis nor
mam dirigere , ut ad optatum exitum provehantur
Charta Elizabeth II, Reginæ Angl. ann . 1559, apud
Rymer, tom .15. pag. 558. col. 1. Sed inſtigatione dia
bolica ſeduéti , imaginantes, conantes , o Compass
ſanies , C
COMPASSIO ,Condolentia,suut * 9 ! ,apud Arnul-
fum Lexov, Epiſt. 12. & alios non ſemel.Anaftalius Bibl,
in Adeodato: Peregrinis Compaſſionem exhibuit .
COMPASSIOSUS , Qui facile compatitur , vel Com
paſſione dignus,apudKnygchon.Compaſſionevole Italis,
COMPASSUS,Circinus,Gall.Compas.Ital.Com .
pallo. Liber obituum Eccl.Lugdun.ſæc.15. Dedit . plass.
viale de brodarura falta ad Compalſus,caſulam , dalma.
ticam & tunicellam cum floribus lilii. De re ad amuf-
fim fa &ta dicimus , Faite au Compas .
9 COMPASUM , Eadem notione. Vide locum in
Armigatus 2 ,
COMPATER , Joanni dę Janua : Qwali ſimul ejus
dem filii parer, qui filium alicujus baptizat, pel Chri-
Stianum facit,vel ad baptiſmum, vel ad Confirmationem
tenet. Raymundus Ord. Prædic. in Summula :
Patrem , Compatrem , fratrem mibi fons parit ifte ,
Me levat inde pater , carnalis filius bujus
Fit mihi tunc frater : fic commater mea mater ,
Sexus femineus tot depingit tibi gradus,
Folcardus in Vita S.Bercinic.7. de eodem Sancto : Neca,
non & Compater fuit ( Walberto ) ſecundum ſæculi lau
dabilem ritum ad conjungenda fraternæ caritatis fødera
conſervatum . Verſus delcripti in libro Evangeliorum ,
qui Tolofæ in Ecclefia fan &ti Saturnini affervatur :
Præfulis officio tunc Adrianus fun &tus in arvis
Culmen Apoſtolicum Romana rexit in urbe .
Principis bic Caroli claris natalibus auétam
Karlinam fobolem mutato nomine Pipin ,
Fonte renaſcentem , & ſacro baptiſmate lotum
Extulit oblatum ſacratis Compater undis ,
Inger Epiſtolas Stephani III.PP.exſtat una cum hac In-
fcriprione : Pipino Regio noſtro ſpirituali Compatri ·
Chron . Fontanell.cap.11 . de Raginfredo Archiepiſco
po Rotomagenfi : Compater etiam ſpiritualis regenera-
tionis PipiniRegis, Oc. Anaſtaſius Bibl . in Vita S. Jo
ann. Eleemofynarii num.21 . Talis autem amborum con-
firmata eft ex tunc à Deo cbaritas , ut Compater ſu-
pradiéti fieret Patricii . Quo loco Metaphraſtes ha-
bet ,
ais kaleivaseyor Two Auté mridor ysveriu tón Plı?
Spicépgav ,
COMPATERNITAS, Cognatio fpiritualis quæ inter
Compatres intercedit : Comparatico, lialis Compe
rage , Gallis. Petrus Damiani lib. 2. Epift. 17.Duo
quidam viri , qui & amicitie invicem fædere , o Com-
paternitatis neceſitudine tenebantur . Thwroczius in
Gerſa Reges Hungar. cap. 66. Apud quem aliquam
diu commoratus , Compaternitatis vinculo Regi fo.
ciatur. Vide cap. 1. & 3. de Cognarione fpirit. ( Sta
tuta Augerii II. Epifc. Conferan. MSS. ann. 1280.0z
mnes tamen filii vel filie duorum Compatrum vel dua-
rum Commatrum , ante Compaternitatem live post ge-
njti fuerint, posunt inter ſe matrimonialiter copulari;
illa tamen perſonaexcepta perquamCompaternitasest
contra &ta , .)
COMPATER ATUS, Eadem notione:Acta S, Berri-
chramni tom . I. pag.724. Junii: Te dulciſime Comparer
meus Ghiſo,pro amoris affe tu & Compateratu ... aqua.
liter dividendum habere precipio
COMPATERNICUM , Bona paterna , aut mater
na, patrimonium . Vetus Diploma apud Wadianum :
Quidquid genitor meus .... vel mater mea Beata de
Compaternico , velſuo conquiſito , aut comparato mihi
dereliquerunt.
COM 820
COMPATESCERE, pro Compati . Liber Epiſtola
rum S. Bonifacii Arch. Mogunt. Epift. 83. Compatefce
re infirmitati ,
9 COMPATIBILE BENEFICIUM ,apud Thomam
Madox Formularis Angl,pag: 271. in Inſtrumento da
to an, regni Henrici V1.27, Dicitur de Beneficio Eccle
fiaftico, quod fimul cum alio poteſt poſſideri, Gall.Be
nefice Compatible'.
COMPATRIAŅUS, pro Compatriota, apud Ecke
ardum Jun .de Calib . s.Gallic. 2.
COMPATRIENSIS, Eadem notione, Miraculz
S.Urfmari tom . 2.April,pag. 579. Monachus quidam ...
Mofomagenfis pagi indigena ,' amore compatrienfium
petiit do
Domino Abb.Hugone , ex Reliquiis Sandorum
nari fibialiqua .
COMPATRIOTĄ ,Gloff.Lar,Gr.Compatria , ruko
razpista , ubị forſe legendum , Compatriota . Glom .Gr;
Lat. TUMBONI Tn ,Çompatriota". Nicolaus PP. in Epiſt. ad
Egilonem Archiep, Senonenſem ; Ad te dy tuos Com
patriotas o conſacerdotes literas direximus , Univerſ
compatriotæ regni , in Legibus Edw. Confeff . pag.
138. edit. Lambardi. Vide Folcardum in Vita S. Ber
tini num . 4. Cæſarium Heiſterb . lib . 1. cap .6. [ ſupra
vocem Coindigena.Acta SS . Maii to.6.p.79.p.853.Mar .
ten.co.s.Amplift.Collect.col.418. ]& c.
T COMPATR 10Tys,in Laudibus Papiæ ,apud Mura
for. tom . 11, col,27 ,
& COMPAUPER , Una pauper , in Paflione S.Vi.
etorisMart.to.2. SS.Maii p.190.
I ÇOMPEDERE , SH.Gloff.Lat.Gr.Pedicis
vincire .
I COMPELLARE ,In jus yocare , Leges Ludovici
Aug.apud Murator.to.1. part.2. p.129. col.2.Siquis de
Statu fuo , id eft ,de libertate vel de bæreditate Compella
tus eft , juxta legis conſtitutionem manniatur. Haud abfi
mili prorſus nocione Corgel .Nepos: Hoc crimine in copy
cione ab inimicis Compellabatur, id eſt , accufabatur vel
increpabacur.Et alioin loco : Quin cum fratricidom im :
piumquedeteſtans Compellaret ;
I COMPELLATIO , In jus vocatio , in Legibus
Luitprandi apud eumdem Murator.ibid .p.68. col. 2 .
COMPELLATIVUM.Leges AthelſtaniĶeg .Ang !,
Debet etiam ( Epiſcopus) ſedulopacem & concordiam o
perari cum ſæculi judicibus qui rectum velle diligunt,
in Compellativum adlegiationem docere , ne quisalii per
peram agat in jurejurando , vel'in ordalio . Quidam
Compellationum legunt, ut Foxus & Spelmannus .Sed
forte hoc loco in compellativum , idem valet ac Com
pellando: ut ſenſus ſit , Epifcopum compellare debe
re accufatorem , eumque docere non temere adverſa
rium ad adlegiationem per ſacramentum vel per orda
lium adigendum .
COMPENDERE, Competenter operam dare.Pa
pias MS.
q "COMPENDIARE ,Abbreviarę. Capitula Syno
dorum Oriental.incer Concil. Hiſp. tom. 2.pag.335.5
quis multis nuptijs fueritcopulatus, pænitentiam agat;
converſatio autem o fides pænitentis Compendiat tema
pus. Tertull . adv. Marcion. lib. 4. cap. s. Compendia
tumeſt
novum Testamentum . Et cap. 9. Fa&turus fer
monern Compendiatum . Rurſum occurrit apud Marten,
coin.6 . Ampliſl.Collect. col. 1215 ,
COMPENDIARIA , Via brevior , úvtono idos , in
Gloff.Gr . Lat .[ Eadem prorſus ratione dixit Seneca E
piſt. 2. Hanc Compendiariam excogitavit. Et Ep.119. Ad
maximas te divitias Compendiaria qucam
I COMPENDIALITER , Compendiofe : Compendiali
liter O ſimpliciter,apud Interpretem Irenæi l.3. C. 11.
I COMPENDIATIM , ' Eadem nocione, in Vitis Pa
trum Emeritenfium inter Conc.Hiſp.co.2.p.643. col.2 ,
COM
 -COM COM 832
831
T COMPENDIOSITAS,Compendium ,brevitas,in Vi- quam profert Gloffarium Rhabani laudatum à Barthio
Ja S. Euſebiæ tom . 2. S$, Marcſi p. 454. D. in Adverſariis : Gompenſum enim dicitur effe oblata ,
I COMPENDIUM , COMPENDIUS , Idem quod collata . Qua certe potione Compenſum videtur uſur
precaria ; de qua fuſius fuo loco. Donatio villa de Blan- pari in Charta Ludovici Regis ann. 115.6. pro Raimun
giaco facta Eccleſiæ Brivaçenſi apn, 760, apud Baluż. do UticenfiEpiſcopo : Adbuc etiam concedimus tibi dy
tomiz.‫ ܕܐ‬Capitular, col.1392.Poſtea cælefteauxilio moni Ecclefiæ Uticenſi in perpetuum redditus omnes Pacis 9
tus ſuperſcriptam pillam ipfi cafe Deireddereprdinavi, jas por totum ejuſdem Epiſcopatum pro pace perfolvun.
e duas portiones tam de terra, vineis, cenſ , tributa , aut tur, quod etiam Componfum dicitur , Ibi enim Compen:
ex pmni se fibi pertinenti, pro wiple peccatorum , vobis ſum eſt collatio , præſtatio. Concilium Monſpelienfe
vifus fuicondonafle , ut omni tempore Miſe ibidem de: an.1214. cap. 33. Qui commonitus à Paciariis infra 15,
çenfite eje debeant, petivià vobis ut de iplis duabus par- dies ad cognitionem Paciariorum facere velfirmare nos
tropibus mifat ( mihi) Compendium faceretis; quod ita luerit, Epiſcopus cum excommunicet, & de Paco deji,
feciſtis mi dum ego viverem , boc per veſtrum Compendiñ ciat,d .terram ejus interdi&to fupponat . Quod fi o bomi
habere debeam . Etego pro ipfo Compendia dedi vobis de nos fuiei faverint , poſt 14.dies ejiciantur
a Pace , re
ratione S. Juliani villam , cui vocabulum eft Blantiago ftituatur eis Compenfum , fi quid dederunt . Sed fi bomi
una cum agacentia fua , pel feruas,vel tribusa , quod in- nes ipſi velint mandatis parere ,dimittantur in pace , Cap,
de exire debet annis fingulis ,libras 11.partionum de ip: 39. Si pax fracta fuerit ab sis qui ſuntintra terminos pa:
Ja villa Maceragia in vos viſus ſum emifife; ut fiin tem- cis , debet pax fra &turam pacis querere utroque gladio
pore gutpast tempus ego vobis perrp ( f. pro hoc ) judi ali non poterit recuperare, debot emendare de Compen
cium facerevoluero aut fecero Spondionis (f.fpondeo nos) fo v
, el de nova collecta: de quo Compenſo ,ſeu nova col
vobis deſplvere,partibusveftris aut fucceßoribus veſtris, lelta , ſi Compenſum non ſufficit, debent cxpenfæ fieri
qui sunc temporis poſt fuerint , aurilibram 1. a ipſami Equitibus qui cum armis pacem ſequuntur .( Charca Pa
villam Blanciago in veftra revocatione ponam , dinas. riagii Gaballit. inter Regem & Epiſcopum Mimaten
tia peſtra Compendius vas daminus réaognofcat, & præ- fem ann. 1306.ex Tabulărio Mimar . Åd Epiſcopum
ſens precaria mea in vosfcripta omni tempore firma ſta . Ecclefiam Mimatenfem pertinet jus ... cudendi monetam
bilita perduret , contaminatam di monetam argento am, levandi Compens
I COMPENSA, Compenſatio. Vita S.Canuti to . fum ſeu paxiagium pro pace feruanda ( omnia alia, o
1 : Januarii pag. 396. Quod S.Canuto in Compenſam re- fingula explečtandi pro majori poteſtate com ſeignoria fua,
gni, quod à parente ejus Erico occuparat, ditionem ac quæ ad majorem poteſtatem , regaliam os majus domi
Liquam dare cogebatur. Ruricius apud Barthium Ad- nium pertinere nofcuntur. Ibidem : Compenſum ſeu pa

verſar. 12. 14. eodem ſenfu dicit ; Scripturarum Com ,
penje ,
I COMPENSUM , Eadem notione , Precaria per
quam Sigefridus ab Aſuero Abb.Prumienſi accipit quę-
dam prædia ann.771 . apud Marten. to.1 . Amplin. Ćoi-
lect. col.34. Similiter hæccantra in Compenſo dedit jam
fatus Ragikaudus de ratione S. Carilefi Meraldo Epiſca-
peic . Vide mox Compenſus.
COMPENŠUS, COMPENSUM.Concilium Ąutiſio-
dorenſe car. 3. Non licetCompenſos in domibus propriis
in feſtivitatibus San &torum facere , nec peruigilias in fe :
Stivitatibus San &tarum facere. Hic hærent viri docti .
Sunt enim qui, Compenſasfacere, fic explicant, ut ſit ſe.
rotinos cæcus habere, quibus mulieres certum lanæ ?
aut ftaminis penfum , in vorum ſancti alicujus ņendo,
içxendove conficiunt , quod penſum fubinde facris al-
taribus offerfur : quem quidem morem adhuc in non-
nullis Galliæ provinciis perſtare ajunt . Hoc autem fit
in pervigilijs Sanctorum , & in pervigilio Natalis Chri-
ſti. Siç auguratur N. le Maiſtre lib. i. de Decimis & Q-
blat. cap. 41. quo fpectant quæ habet Marținus Braca-
renſis cap.75. Non liceat mulieres Chriſtianas aliquam .
veritatem in fuis lanificis obſervare, ſed Deuna invo-
cent adjutorem ,'qui eis fapientiam texendi dedit . Subdit
idem Nicolaus le Maiſtre,niſi fortaſſe velit aliquis Com-
penſos in domibus facere, nihil aliud effe, quam ftare
domi in opio certis diebus, præfertim Maio menſe, quo
fuperftitiofe feriari ſolebant veteres Galli , ur liquet ex
co ſermone qui refertur inter tractatus Auguſtini tract.
20. crediturque effe Egidü Noviomenſis .
Aflnnocent. Cironius lib, 3. Obſervat. Jur. Canon.
c.8 . & Lalandus ad hunc canonem , Campenfas hac loco
oblationes interpretantur quæ in domibus privatisfie-
bant , in quibus & vigilias quidam in feftis Sanctorum
peragebans, derelictis Ecclefiis : quod vetat Synodus
Laodicena can .58.Gangc.ca n . 5. 6. Antiochen .can. s .
Garthag. can. 2. Matiſcon. cap.1. & FerrandusDiac.
7.2 ,unde Tertullianus lib. de Spectac. cap . 81.Pro-
kiberi ait ceremonias, eo religionem deorum domeſtico-
um : Idque firmantex genuing yosis fignificatione ,
ciagium erit communenobis & di&to Epiſcopo, levar
ri non poterit niſi communi nomine . ] Quod vero hic
compenſum dicitur , Commune appellatur in Bulla A
lexandri III . PP. Vide in hac voce [primoloco :ubi di
ximus Commune vel Compenſum primo folvi folitum
proſecuritate & pace , deinceps evafiſle tributum or
dinarium , quod exegerunt Epiſcopi, aliique viripo
tentes : illud ipfum confirmant ultima laudati Paria
gii verba, quibus dicitur Compenfum ſeu Paciagium
levari non polfe niſi communi Regis , & Epiſcopi Mi
matenfiş nomine . ]
COMPERARE, pro Comparare , Emere , apud
Murator.tom .1. part . 2. pag. 102.col. 1. ex Caroli M.
legibus: Ut nemo præfumat aliquem bominem vendere
aut Gomperare niſi in preſentia Comitum . Bartholom .
Scriba Annal. Genuenf. lib. 6. ad an . 1292. Pretio octa
millium librarum Comperavit . Vide Comparare .
& COMPERDICTUS, Perdicus,amiiſus,pro Com
perditus. Commemoratorium de quibuſdam villis S.
Victori reſtituciş circa annum 780. tom. 1. Collect.
Amplift.col. 41. Ardingus ille Alamannus ipfas caſas
Ecclefiae Dei Maſſilienfis intemerato bordine .. diſverti
vit, et ad Hinniberta ſuo valla boc beneficauit , po
ſtea pro hac caufa ipſas caſas Ecclefiæ Dei S. Marie og
S. Victoris MartyrisCamperdi&tas,& c.Hic deſunt non
nulla ad perfectiorem hujus loci elucidationem .
COMPERNOLA , Textus vel contextus aliquot
perularum ſeu margaritarum . Monaſticum Anglic.co.
3. part. 2. p . 87. Quinque Campernoles integri de auro
cum cavilla aurea , oſaphyro in fine , U. quqtuar com
pernola de auro . Vide Perna .
g COMPERTIO , Inventio . Praceflus Gompertio
nis a nove repoſitionis B.Wernberi, in Actis Ss . April ,
to . 2. pag .706 ,
q COMPERTORIUM ,Inquiſitio judiciaria ,Gall.
Enquete , quæ in cauſis civilibus fieri folet ad cogno
fcendam rci veritatem . Kennettus in Antiqu. Ambrof
der . pag . 575. ex Inſtrumento anni 1425. Er in carnis
bus parcinis emptis pro Clericis domini Archiepiſcopi :
ſedemibus fuper Compertorium apud Burceſtre in die
Mer
 833 COM
Mercurii proxime ante feftum Converſionis S. Pauli
19. den. Polec intelligi locus in quo facta eft ipſa In-
quiſitio .
COMPESCATIO ,Gloff. Gr. Lat.ow@portsu !' ,Com-
peſcatia ,supponions,Coercitia,i'ni terapias.Ita etiam Co-
dex MS. Ibidem : cooperita , Compefco .
COMPESCERE ,ſenſu neutrali, Abſtinere. Vita
S. Canuci to.3 . Julii p.135 . Seditiofos cuneoscum pruden-
tibus adiit , & fermore placido ut ab inſolentia ... Compe-
fcant, inſtigat. VideCompefcatio .
I COŇPETA, pro Compita. Fridegodus in Vita
S. Vilfridi num . 8.
Verum ille juventa
Excurſus trepidat , ne forfan mobilis atas
Præcipitem prave retrabat per Compete fecta .
Ibid . num . 34
Pacificequi currebant per Competa vitæ .
COMPETENTES , Baptiſmi Candidati, qui ba
priſmum poftulabant. Unde Gennadius de Scriptori-
bus Ecclefiaft. ait , Nicæam Romanæ civitatis Epiſco-
pum Compofuifle ſex Competentibus baptiſmum inftru-
&tionis libellos . Catechumenorum enim alii fuere Au-
dientes, ſic dicti , quod verbo Dei erudiri eos neceſſe
eſſet, priuſquam ad baptiſmum accederent; alii vero
jam eruditi & inſtructi qui ad baptiſmum admitti poftu-
labant , dicebantur Competentes , quod una & amulba-
ptiſmum peterent , & expectarentid temporis quo ba-
priſmus conferri ſolet , Sabbatum nempe , quod Paſcha
aut.Pentecoſten præcedit . Iſidorus lib . 8. cap.4 Com-
petens vocatur qui poft inſtructionem fidei competit gra-
tiam Cbriſi. Inde à petendo Competens vocatur . Idem
lib.z. de Eccl.offic. cap. 21. & ex eo Papias : Competen
tes ſuntqui poſt doctrinam fidei, post continentiam vitæ
ad gratiam percipiendam petendo feftinant . Ideoque ap-
pellantur Competentes, id eft , gratiam Chrifti perentes:
nam Catechumeni tantum audiunt , necdum petunt .
Leidradus Epiſcop. Lugdun . de Baptiſmo cap. 1. Differt
Jane inter Catechumenos o Competentes . Catechume
niitaque ſunt , qui primum de gentilitate veniunt , dan
babentes voluntatem credendi in Chrifto audiunt ver
bum fidei, fed nondum appellantur Fideles. Competen-
tes autem ſunt, qui jam post doctrinam fidei, pot conti-
nentiam vitæ , gratiam Chrifti percipere feſtinant, ideo-
que appellantur Competentes , id eft, gratiam Dei pe-
tentes . S. Auguſtinus lib. de Cura pro mortuis haben
da cap . 12. Paſcba appropinquante , dedit nomen inter
alios Competentes. Et Homil. 49. Quod dico Competen-
tibus fidelibus audiant pænitentes . Lib.zz. de Civit.
Dei cap. 8. Qui cum dediſet nomen ad baptiſmum . Idem
lib.de Fide & operib.cap.6. An uſque adeo diſſimula
mus à ſenſibus noſtris , ut vel nofmetipfos non recorde
mur quam fuerimus attenti atque ſolliciti quid nobis præ-
ciperent à quibuscatechiſabamur, cum fontis illius fa
cramenta peteremus , atque ob boc etiam competentes
vocaremur? Idem Epift. 155. Deſiderio ... te nomen de
diſſe inter Compétentes vel daturum elle jam jamque co
gnoſceret. Serm . 7. de Diverſis cap.1. Ipſum veſtrum
nomen quod Competentes vocamini oftendit: quid enim
aliud funtCompetentes , quam fimil petentes ? Infra :
Competentium vocabulum non aliunde quam de fimulpe-
tendo , atque unum aliquid appetendo , compofitum eft.
In Pſalm . 6z . de Baptizando : Ante Paſcha enim cæpit
petere de Ecclefia Cbriſti medicinam . Vide eumdem
Homil.49 . cap. 2. de Diverſ. Serm . 8. Concilium A.
gath.can. 13. Symbolum etiam placuit publice in Eccle-
Jia Competentibus prædicari . Ferrandus Diac. Cartha-
. ginenſis in Epiſt. ad Fulgentium , de quodam Æthiope
baptizando : Propinquante ſolennitate Pafchali ; inter
Competentes offertur ; ſcribitur , eruditur. Vide S.Hie-
ron . Epiſt
. 60. ad Pammachium c.16.5.Fulgentium Ho .
COM 834
mil 78. S. Pacianum Barcinon. Epiſcop. Serm . de Ba
priſmo initio .Ildor.lib.1.de Eccl. offic.cap.27.S.Am
broſium lib. 2. Epiſt.13.Zenon. Veronenſem.Serm.7.de
Paſchate Raban .lib.i.de Inſtit. Cleric. c.26. lib.3.C.35.
Honorium Auguftod. lib.3.c. 53. MillaleGallicanum
vetus p . 472. Edit. Roman . & c .
4 COMPETENTIÆ , Verifimilitudines, analogia .
Barthii Gloffar. apud Ludewig. to.3.Reliq.MSS. p.147.
ex Baldrici Hift. Palæſt.Sed & Gellio nota eft vox Coma
petentia hac notione, ait enim lib.i.cap.1. Comprebenfa
menfura Herculani pedis, quanta longinquitas corporis
e menfura conveniret , fecundum naturalem membrorum
inter feCompetentiam modificatus eft . Eumdem . vide
lib . 14. cap. 1. SobrietatisCompetentia , Quæ competit
feu convenit fobrietati , in translatione SS .Gregorii
& Aurelii , inter Acta SS . Benedi& t. fæc. 4. part. 2 .
pag. 53 .
1. EOMPETERE,Invadere, rapere , pervadere .
Concilium Parifienfe III.c.1. Is quires Dei Campetit ,
c. Matiſconenſe II. c.24 .Res alienas Competere. Tu
ronenſe II. c. 14. Res Ecclefiæ ...qusque temeritato per-,
wadere , Competere , vel confiſcare . Chlotarii Regis
Conſtitutio c.10.Utoblationes defunctorum Ecclefiis de
putatæ nullorum Competitionibus auferantur ... precips
mus . Vide Concil. Pariſienſe V.cap. 9. Capikul. , an.
764. cap. 18. lib.7. Capirul.c.140. & c. Hujus autem vo
cis notio deducta videtur ab iis qui Competitores dicun
tur in 1.1 . Cod . Th. de Quinquen. præfcr. qui bona da
mnatorum , mortuorum , aut proſcriptorum vacantia
à principe impetrabant, atque pervadebant . Vide cit .
de Peritionibus.
9 2. COMPETERE ,Accuſare ,in jus vocare. Ca
nones Hibernenſes apud Marten. tom.4 . Anecdot. col.
15. Si Clericus laicum Competit, ad Judicisadftantiam
debeant pervenire. Ec col.feq. Clericus vero ſi qua cau
ſa Competitus fuerit , nullam infamiam antea porta
verat , in ipfius juramento cauſa finiatur . Quod fi ana
tea infamiam portavit , indiétis juratoribus , fed casa
Sam laici ordine libret .
COMPETI E ,Fruſta . Vita 2. S. Carchaci Epiſco
pi num. 24. Et per viam egrediens invenit cratem Stri
denten mobilem in Competiis pofitam , quæ ab arti
ficibus in aqueductu ſupradicti ftagni caufa ladendi fes
&ta eft, & c. Vide Pecia :
COMPETITIO , pro Querela, in l.s.Cod. Theod.de
Cenfu, l.4 . & pen.de Cenfitoribus : [ Sidonius Apollina
ris lib. 2.Epiſt .9. Inter aleatoriarum vocum Competitio
nes . ] Vide Concilium Aurelianenſe III . cap.22 . &
Lugdunenſe II. c.z.
COMPETITOR . Vide Competere I.
T COMPILATIVE , Succincte , in Adis B. Fran
ciſci Fabriani co.3.April. p.985.
COMPILATUS, Exſtructus. Narratio de Dedi
catione Eccleſiæ Scabulenſis apud Marten.co.2.Amplif.
Collect col. 63. Nam infra muralem parietem in medio
occultus arcus cæmentaria, arte Compilatus :
COMPLACABILIS,Gratioſus,Gallis, Complaiſant.
Vita B.Coletæ n.8 . Grátiofus Complacabilis :
T COMPLACENTIA ,Obſequium ,Gall.Complai
Jance . PrimaAppellatio Univerſitatis Paril.pro Schif
mate Benedi&ti XIII. apud Acherium tom . 6. Spicil. p.
145. Omnes fere autabierunt retrorſum , Complacentias
o beneficia , proh dolor ! illaciſtacque venantes, G.E.
piſt. Caroli VII . Regis Franc. Summo Pontifici : Etea
jugiter agere , quæ funt ad boxorem , & Complacentiam
ejuſdem veſtre Sanctitatis Charra Wenceslai Regis
Bohemiæ pro Nicolao de Lobkowiz an. 1418 Cum fan
modus Nicolaus de Lobkovic.. proufibus familiarium o .
stipendiariorum noftrorum dile &torüm ,de mandato noſtro ,
Oʻin Complacentiam noftram , deſubſtantia fuapropria
HA
 835 COM COM
836

quatuor millta ſexagenarium,groſ). Pragenfirm "dederit : bertus Carnot. Epiſt. 17 : Et ecce mitto vobis utrumque
Quandoque etiam lumitur pro Delectatione , ut Lexic. Jeriptum e : Complanttum ſuum , & c.Epift. 42. Epiſco
Philof. Gocl. Complacentiam babere in aliquo, eft illo pum, quiComplanctum facit de te .
ablectari . :( ( COMPLANTA , Querela , Conqueſtio , Gallice
IT CONPLACENTIĄ, apud Ludewig. tom . 8. Reliqu. Blainte, Complainte. Forma pacis anni 1353. apud Ry
MSS. p . 139. è vetuftis membranis; Iringus fecit Com merum . tom.s. p.767.col.i. Ad obviandum querelis ſu
placentiam Regine. pradiétis o Complantis, rancoribus, periculis, bami
1. COMPLACIBILIS , Idem quod Complacabilis , cidiis er dampnis.
apud Rymerum to . 8. p.296.col.z. G COMPLANTAGIUM . Vide poft Complantare,
COMPLACITATIO ,Placitum ,pactum inicum ins COMPLANTARE , COMPLANTUM, COMPLAN
ter quoſvis. Charça Arnulphi Imperat.Qualiter Tuto... CTUM ,
page farmina quædam quandam Complacitationis inter ſe COMPLANTUM vocant agrum jure ufufructuario ad
more populari perpetrate Cbartam noftris præfentavit complantandas vineas, certis quæ in diplomatibus reci
obtatib# s, fupplicantes noſtri edicti tenore.conſolidari": tantur conditionibus, datum , Gloſſar .Gr.Lat .pureún ,
[ Præceptum ejuſd .apud Marten . tom ...Ampl.Collect, Planto, Gomplanto,novello .KatapuTauris, Complantatio ,
col.237. pro Sueftra Abbaria Monialiuni an. 891. Pro- K & T20: trów , Complanto . Tabularium S.Joannis Ange:
priæ commoditatis ſuæComplacitatione per eam affeftapo- riac. Erantque illius Complancta in rem S.Andreæ ,& eft
senter contradat, nullo unquau füccefore noftro irrum- fita in pago Pietavo infraQuintam ipſius civitatis.Char
pente neque immutante . ] ... ta anni 1028. Dono medium junét um de vinea , quam per
COMPLACITUM ' , in Capitulari Caroli Magni an . Complanctum acquiſivi, cum una manfione & horto.Ta
802.6.9 : 35 7 bularium Abfienfis Monafterii fol. 4. Conceſſerunt ....
LACUO , s'vapsős ; Placite, in Supplem . fcilicet terragium Ó - Complantum & * 4. denarios cenfus
3
Antiquarii . ; annuatim , taliconditione , ut qui banc terram excoleret
COMPLAINTA, Vox præſtationibus tributa , quæ *c. Exſtat præclara & vecus Dationis in Complantum :
per vim imponuntur, anſamque præbent querendi, quæ Charta inedita Abbatis Nobiliacenſis in Pictonibus 2
vis eft vocis Complainte apud nos . Charta an . 1314. a- quam hoc loco præftar deſcribere : Legis legum fanxit
pud Dionyſium Salvagnium in Tract. de Placito Do authoritas, & * Theodoſiana editio divulgatur (ut ) uniuſ
minicop: 35. Quod ipli fint liberiâ immunes omni tal- cujuſqueſ provinciæ jus quæ à legali authoritate ſibimet
bia , tolta ; corvata , Complainta , quæſta , angaria , pa- diſcrepare non videtur, jure legitimo cuſtodiatur. Idcirco
rangaria , 6. Alia an. 1322. apud eumdem lib. de Uſu cgomet Raynalidus ætherea deliberatione ex cænobio No
feudor. pag . 136, Quitum & immunem ab onere totæ tal- biliacenfi Abbazlibuit mihi, atque proprio fruitusfum ar
træ, manuopere, coroate, Complainta , Specialis vel ge- bitrio, una cum conſenſu Monachorum ibidem degentium ,
neralis, gafche , clauſure caftri, &c. Charta R. Comitis ad quemdam virum ...nomine, & * uxore ſua namin . Alda
Forenſis & Dom . Bellijoci an.1270.Cum Caſtellani no: gardin , o filio ſuonomine Conſtantino, juftum 1. ad
ftri , qui pro tempore fuerintin Caſtro noſtra S.Baldome- Complanétum impertiri deberet , quod ultro videmur
vilevaverint : levare conſueverint talliasſen Compla- feciſſe, eo demum rite, & poftquam in agro Fulernico per
intias ab hominibus de Ruias, &c. Alia ann . ejuſd. Exa- quinquennium bene fuerit redacta , reitor ejuſdem Eccle
siones; called as , Complainta's, chavalgatas, &c. [ Rea fie medietatem in propriosufus partibus ejuſdem Eccle
geſt. Probus fol.42.Inquif.de Moras an. 1262.Complain-. Jie retorqueri faciat. Exalia nempe de parte , ipſi excul
fam vero ipſis hominibusdeforis nunquam fecit pretertores annis fingulis ,ficut mos provinciæ docet , fumptus
täylliana , attamen meſſem habet ab eis, & habere etiam reddant . Quod fi propter aliquam inſolentiam contenipto
conſuevircujufcumque fint homines. Illis autem de bur- res extiterint, legali inſtitutione mul &tentur. Alienare
go o caftrofacere confuevit Complaintam quanda acqui- vero ſi rector ipſius Ecclefi,& conatus fuerit,emere nullate
gebat aliquid, a pojet etiam fi maritaret filiam , vel fi nus præfumant : de repetitione vero, id abfit, fi nos ip
aliud faceret , quod eſſet ſibineceſſe. Occurrit femel & fi , quam minime credo , aut de univerſa mundi climata
iterum in Hift.Dalph.to.1.p.22.col.1 & p.28.col.z.] qui fuerint , qui contra hanc Chartam aliquam calumnia
COMPLEINTIA.Confuetudines Dumbenſes art.2. inferre tentaverit, minimevindicet . Inſuper cui contra
ann. 1325. Quilibet Nobilis ( habens altam juriſdictio- litem intulerit,fol.3o.cogatur exfolvere. Uthec vero care
nem ) poteſt habere Compleintiam in cafu in quo vellet ire. re valeat omnimodo titubationis pæna, ubi firmitatisri
vel tranfire ultra mare ad voluntatem , & in caſu in quo gorem adipiſci, manu ſuhterfirmaui propria , & fubjecto
vellet ipfe Dominus eſſe Miles novus , vel veliet filiam rum manibus ad firmitatem et ſtabilitatem perducere non
ſuam maritare, duplum ſervitium ei ſolvere teneantur , deſtiti. Sign.Raynaldo Abbate ,& c.Data in menfe Janua-
Hinc palam fit certis dumtaxat temporibus imponen- rio anno 8.regnante Karolo Rege ( Cbr.898 .)
das fuiſſe Complaintas , non quovis caſu pro volunta DARE AD COMPLANTANDUM . Gaufridus Comes
te Dominorum : verum in hujuſcemodi rebus fortioris Pictavenſis in Charta fundationis Abbatiæ S. Mariæ
prævalet auctoritas , unde paulo fuperius dictum eſt , Santon.Ibi quoque juxta de ſilva noſtra dominica tantum
Dominum facere conſueviſſe Complaintam , ſi maritaret delegamus ad Complantandum & hofpitandum cultores ,
filiam , velfi aliud faceret , quod eſet fibi neceſſe. His po- c.Tabular.Burgulienſe,ſub Hugone Capeto : Placuit
ſterioribus verbis quanta Dominispermittantur, nemo nobis, atque bona decrevitvoluntas , ut aliquid de terra
eſt qui non videat . Rurſum occurrit vox Compleintia , noſtra ,coadjuvante Domino,ad Complantandum dare de
in Coxnu, lin . Cum cornu , ớc. beremus, quod ita & fecimus ... tali modo ut per 5. annos
9 COMPLANATORIUM , Inſtrumentum ad le- optime excolatis , & advinearefaciatis:
viganduma . Vide Leviga . MEDIUM PLANTUM , Idem quod Complantum.Ghar
COMPLANCTUM . Vide Complantare . ta exarata ann.7.regnante Radulfo Rege Burgundiæ , ex
O COMPLANCTUS . Vide Complangere , Tabulario Ecclefiæ Gratianopolitanæ : In Cbrifti nomi
COMPLANGERE, Queri, Gall . Se Complaindre ne, Notum eſſe volumus quod laboratores quidam Folche
Capitulare Pipini Regis Italiæ cap.37. Explicare debent rius & Aſcherius venientes poſtulaverunt Dominum 0
ipli Milli qualiter Domini Regi dictum eſt , quod multiſe donem Epiſcopum , ut aliquid terræ ex ratione S.Andrea ,
Complangunt legem non babere conſervatam , quam per precariæ largitatem adquiſivit , fibi O uxori
COMPLẠNCTUS , Querela,Plointe, Complainte. Ful- bus , et hæredibus eorum tradidit ad Medium Plantum
ſecun
 837 CO
M M
fecundum Galliarum morem , quod & fecit.Prædi &ta cef-
pis fita eft in page Gratianopolis , in agro Salmoriacenje,
in villa Coronaco, os cingitur undique
ex eadem arva in
fea banc definitionem , præditus Epifcopus , ut fupra ta-
Xavimus, prelibatis viris tradidit more Burgundiorum
ad Medium Plantum . Si quis vero chartulam hanc , & c,
Exſtac ibidem alia ejufdem tenoris anni 10.Radulfi Re-
gis. Alia Ifarni Epiſcopi Gratianopol.anni 39. Chun-
radi Regis : Ifarnus Gratianopolitanenfis fedis Epiſc.
quandoquidem Adalbert & forore fua Guittrud noftram
expetierunt paternitatem quod ego fecerunt, eo fiquidem
petierunt à nobis campum ad Medium Plantum , & ipfe
campus eſt in Comitatu Gratianopolitano , in agro Tau-
lianenſe, in villa ſimiliter , babet fines de terminatio
nes de uno vero latus Fura aqua volvent , de ſecundo fil-
va que nominatur Sinſei , quantum edificare porueritis
uſque ad quinque annos polideant, ædificent,o - plantent,
de una medietate quod voluerint, poft quinque annos
alia medietas ad poteftøtem fan &taMaria , defanctiVin
centii revertatur, nec vendere, nec alienare non prafu-
mpant nifi àfuccefforibusfan &ta Maria S. Vincentii, co
ſi emere noluerunt , faciant quod voluerint , boc eft ven
dendi,habendi,donandifeu liceat commutandi. Si quis
ego ipfe aut Canoniji noſtri contradicere voluerint, non
boc vindicent ſed
, componant nobis tantum , o alium tan
tum , quantum Medium Plantum valere potuerit,& inan-
ten firma * ſtabilispermaneat cum ftipulatione ſubnixa.
Signum Ifarni Epifc. cc. Alią ibidem ſub Arcaldo Epi-
fcopo: Nos donatoresdonamusaliquid dehæreditate no-
fira, que nobis per Medium Plantum advenit adveni-
re debet , domino Deo & ad ſupradi&to loco , ... tali vero
tenore, ut dum ego vivo ufum fructum poffideam , & c.
Alia ex Tabulario S. Andreæ Viennenlis: Dono etiam
ribiego Gaidinus terram ad Medium Plantum , ad vineã
conftruendam ufque ad annos 7. tali convenientia, ( Ai-
moBuxorſua Arey unam medietatem habeat ad alodū ,
id eft, habendi, vendendi,donandiſeu liceat commutandi,
*c. Tabular .Brivatenſe Ch. 156. Advenerunt quidam
bomines ... expoſtulantes a nobis , do petentes ut ei quan
dam terram u . ad Medium Plantum concederemus ... in-
fra autem hos didos terminos jamdi &tam eis terram con-
cedimus , ut ædificent de plantent eam , o ad perfe&tum
ufque perducant . Quinto autem anno quando vinea per
fe &ta fuerit al miniſterialibus noftris dividatur, o quam
partcm meliorem profpexerint , partibusS. Juliani in ftis
pendiis ſcilicet fratrum fubjiciant , reliquam partem
eis habere permittant . Quam partem ipfi ab illo die, o
deinceps babeant, teneant, atque poſſideant,vendendi aut
commutandi, aut in alienam poteftatem tradendi licenc
riam non babeant donec præfentibus nobis in plena caps-
tulo denuntient : fiin communefratrum eam emere volue
rint , utantur arbitrio fuo , fi in commune noluerint Or
aliquis ex Canonicis eam voluerit emere aut commutare ,
vilius quam aliquis extraneushabeat eam . Si autem ego
boc noluerint scommoneat tertio : quod fi nec tunc,ab ipſa
die e deinceps liberam atque firmiſſimam in omnibusha-
bebit poteftatem faciendi quidquid voluerit. Aftum Kal.
April. anno 8.regni Caroli Francorum five Equitanorum
( 907. ) Exftant limilesChartæ in eodem Tabular. Ch .
330-300. de terris ad Complantandum medietarie concef-
fisgubi cædem Complantus conditiones recitantur, di-
cunturque Cbarte Semiplantariæ in eadem Ch.300. Fa-
Sta cartula iſteque dicitur Semiplantaria ,in menfe Mar-
tio,& c.Tabular.Eccleſiæ S. Cyrici Nivernenſis Ch. 54.
Roclenus dat cuidam villano nomine Bercherio & uxori
Adaliardi arpentos 2. qui conjacent in pago Nevern. in
villa Vallede ad Medietatem Plantationis . Et Ch. 58 .
Nantrannus Epiſc.concedit terram in villa Puſco ad Me-
1 dietatem Plantationis Adraldo , ann.15.Lotharii,hac for-
mula :Conceffimus illis hanc terram ad Medietatem Plan .
CO 838
tationis,eo tenore , ut infra quinquennium eam teneant et
pofideant: & expleto quinquennio unan medietatem ad
vineatam & bene conſtructam nobis reddant, & ex alte
re faciant quod voluerint.
COMPLANTAGIUM ,Præſtatio ex Complanto. Tabu
lar. Ablienſe fol. 229. Rupturam terre ejufdem vinea ,
tali patto , utdevinea reddatur Complantagium , & de
narius recepti .
De hujuſmodi Complantis agunt Conſuetudines,An
degavenſis art.160. Cenomanenfis art.177 . Santonenſis
art. 8, 21. 127. Rupellenſis art . 62. Pi&tavenſis art.
59.82.101. Penficatio vero quæ ex iis Domino folvitur ,
Complanterie dicitur in Pictavenli art. 73
T COMPLECTERE,pro Comple&ti.Liturgia Gall.
Mabillonii p.295.col.z.in Miffa Dominicali : Deus Pa
ter omnipotens ... deprecamur,ut... quiſe affeftantaſculis,
puro femper corde Comple&tant: aique etiam illi ftudeant
ese pacifici, qui ſe non videntur labiis oſculari.
COMPLÉGIUM , Pignus,Gall.Gage,Plege.Poly
ptychum Fifcamnenſe an.1295. Robertus de Gamachiis
tenet unum mafagium , quod continet circa dimidiam a
cre pro triginta folidis dy duobus caponibus.... pofuit
in complegium centum folidor. Turon.CharcularS.Van
dregelili tom.1. p. 379. Ego predi&tusRobertus Foreſta
rius og bæredes mei prædiéto JobanniLouvel, egy fuis be
redibus prædittum redditum cum omni jure de dominio,
quod in prædiéta pechia terre habebam feu habiturus
ram , garantizare tenemur de dote , aétionibus , querelis e
mnimodis, omnibus aliis impedimentis deliberare dy
expedire per Conplegium totius hæreditagii noftri , ubi
cumque fit ... Actum ann .1244. Gallice diceremus, Par
l'engagement de tous mes biens, vel de tous mes heritages.
Charta Radulphi de Herecort Armigeri ann. 1255. in
Hiſtor. Harcur.to.4.p.1277. Et de omnibus prædi& is fa
ciendis tenendisfideliter nos poſuimus predictis Mo
nachis in Complegium omnia mobilia & immobilia noftra
ubicumque valeant inveniri. VidePlegius. 1
4 COMPLEINTIA . VideComplaints .
T COMPLEMENTUM JUSTITIÆ FACERE dici
cürJudex aur Litigator,qui quidquid æquum eft & leges
poſtulant ad litem finiendam complec ac perficit . Vide
in Juſtitia .
I COMPLENDA . Vide poft Completa .
COMPLERE dicitur qui officium ſuum recte exe
quitur, impler .Ica Monachum Complere, dixit Sidonius
lib.4. Epiſt.y. Perfonam religiofi Complere , lib. 7. Epift .
14. VideSavaronem ad eumdem p.448.
COMPlere dicitur is, qui officium quodvis Eccleſia
fticum Colle&ta ſeu oratione concludit & Complet.Gre
gorius M.lib.3.Dial.c.7. Cumque diu oraſſent, Complere
orationem quadragefimum Subdiaconum Jeruus Dei ju
bet . Græca habent TANQ tñ dx Javel. Ordo Rom
manus: Surgit Pontifex cum Archidiacono ,(finita Mif
fa ) O veniens ad altare, dat orationem ad Complendum .
(Hanc orationem hodie vocamus Poft- communionen
A &ta SS .Juniito.4. p.698. ubi de Feſtis S. Joannis Bapt.
Tum ſuper Oblata eadem quæ fupra in Vigilia . Ad Com
plendum five Poft -communio : Præfta quæfumus, & c.Vi
de Complenda poft Completa .] Helgaudus in Roberto
Rege Franc.Incumbentibus jam noftis tenebris dum ad
Complenda e quæ ſunt Deo reddenda cogitaret , ad doa
mum Dei demore proceſit, præeuntibus ante ſe Clericis
cum ceroferariis non minimi ponderis . Rupertus de Di
vin.off.1.1.cap. 19. Collecte que dicuntur ad Complen
dum , orationesfedentisin celo capitis noftris.C.fignant.
Regula Magiftric. so. Complensi Abbati genua oſcule
tur.Cap.52.
Omnes audiant Abbatem Complentem .Cap .
53.Orationes illas Quadrageſimepuras Compleant.Cap.
83. Nibil aliud eis(Sacerdotibus ) in Monafteriis liceat
niſi orationes colligero, Complere, O ſignare. Adde ș
$
Epi
 COM COM 849
839

Epiphan. Epiſc. Cypri Epiſt, ad Joar. Hierofol. inter defonſi de intemerata Virgine, & alibi.
Epiſtolas S.Hieron . Epift.61, cap. s . Dynamium Pa I COMPLEXIO ,Corporis conftitutio , Gall.Cons

tríc. in Vita S. Maximi Epiſcopi Regienſis fub finem , plexian ,Ital. Gamplellione , apud Murator, com. 3. pag.
Walafridum Sirab. de Reb. Eçclef. çap: 22. &c. Vide 697, col.2 ,
Colleft : 8. COMPLEXIONATUS, ( Certa ratione conſtitu
I COMPLERE , Lęgi fatisfacere fumta dę criminę tus,ab Italo Compleſsonare
, Gall. Complexione.) Auctor
vindicta Murator.tom .1.Scriptor.Ital.part.2 . pag. 56. de DiſciplinaScholarium cap. 3. An inferioris natura
col. 2. C.in Legibus Luitprandi : Si mulier libera jer Camplexionat avirtutem fizeecliplin cantyahantex pla
vum tulerit ( einupferito parentes ejus intra anniſpa meris, an ex primis generantibus . ( Menot. Serm. Qua
sium in eam vindi&tam dare neglexerint , ficut in ansa- pagęſim . fol. 215.recto coles. Quamvis enim non fitna
fiori Ediệto continetur, tunc quandocumquepeltiplung turale ſanguinem ſudare ,fitamen conſideremus caufam ,
anniſpatium inventa fuerit , Tit ancilla Palatii , a ip : nonelt mirum quod corpus Chrifti erat excellentiſſime
le fervus fimiliter ad Palatium replicetur ; filii qui complexionatum &, c. ]
ex iis nati fuerint Curzi regie omnina ſeruiant,Nam fi I COMPLEXIVE, Breviter, compendiofe in A.
parentes ipfius mulieris vel dominus fervi Compleuerint isS,ScanislaiEpiſc.Cracov.to.2, Maii p.272.
intra ſupradifi Anniſparium , quod anterius Edi&tum I COMPLICAMENTUM , Volumen , Concil,
continet, ſiç permaneant , Toletan, VIII. Quidquid productionibus loquelarum
COMPLETA , COMPLETORIUM , COMPLENDA , in conciane diffundere potui , totum in tomi hujus Com
Officium Ecclefiafticum , quod cætera diurna officia plicamento reſperſum calamo veſtræ Sanctitudini offer,
complet & claudit: unde dicitur fub noctis initium , ve decrevi ,
COMPLETORIUM.Amalarius lib.4. de Eccl.offic, c,8 , I ÇOMPLICENTIA, Licentia , conſenſus , apud
Completorium ideodicitur, quia in ea completur quoti Rymerum co.i1.p.413: col.2.
dianus uifus cibi fivepotus , qui neceſaria fumitur ad COMPLICES, Scelerum ſocii: nos vulgo Complices,
ftentationem corporis, Jeu lacuria communis. Unde et Ifidorus lib, 10 , Orig, Complex , qui in uno peccato vel
apud Monachos tenctur ufus ex Regula S. Benedicti çrimine alteri eftapplicatus ad maluin : ad bonum vero
ut ab eo officio claufira oris maniant , * ea aliena fa- nunquam dicitur. Joan. de Janua : Complicitas ,concors
ciant à cominuni colloquiq uſque dum iterum ad opera re- inter duos vel plures dolofitas, in malo confenfus . U.
deant, Adde eumdem lib . de Qrdine Antiphon . cap . 7. cuntur Prudentius , Salvianus, Sidonius, Senacor , &
S. Iſidorus in Regula cap, 7. Ante famnum autem , ficut alii paflim . Vide Olai Borrichii Cogitationes p.68 . &
mos eft, peracta Completoria, valedi&tis invicem fratri- Gloft.mediæ Græcit, in xoweration,
pus cum omnicautela , filentia quieſcendum eſt,uſque & COMPLICES etiam aliquando di& ti funt qui Prin .
quo ad Vigilias confurgatur . Regula S. Benedi&ti c.7 , cipis cum aliis bellancis partes tenent , Gall . Parti
Completorium trium Pſalmorum diftione terminetur , fans ,Fauteurs , Chronicon Triverci ann . 1183. Poft
Hora Completaria , in Concilio Cabilonenſi ļI. c . 59 , clauſum Pafchæ convenerunt Sylvaneitis in præfentia
COMPLETA , Vita S. Agili Abbaf . cap . 19. Conſue- Henrici Albanenſis Epifcopi , domini Pape Legati ,
tudo talis erat, quod Janitor ut ſignum pulſabatur ad Reges Franciæ Philippus, o Anglie Henricus tam po
Completam , confeftim portas Monafterii firmans, Ab- fer quam filius,Philippus Comes Flandrenſis ,en alii
bati claves referret , Regula Monaft. Quidquid ab qui ejus fuerant Camplices , & c. Charça pacis inter Il
bora nona mens maculæ adtraxerit , ante Completam
Completam defonſum Aragon . Regem , & Raymundum Comitem
çonfitendum eft. Necrologium Cenomanenſe : Hara- Tolofanum ann. 1176. ex Schedis Peireſcianis; Pre
que Complete complevit dies ſuos , Oʻc. Ita S. Ilidor, terea jam difti viri illuſtres per fe O bomines “ Campli
lib. 1. de offic. Ecclef. cap . 21. Vita S. Burcharij lib , çes ſuosfaciunt inter ſe bonam pacem , & firmam concor,
2. pag . 101. & c, diam de guerris Of malefactis ' adventis omnibus , quo
COMPLENDA , Pilichdorffius contra Valdenſes cap. bucuſque ad invicem ſibifecerunt,
29. Ultimis colle&tis, quas Complendasvocamus,agimus I COMPLICES CIVITATES, Confederata, in Anna
gratias pra perceptis beneficiis : [ Poſtcommuniones feu libusMutinenſium ad annum 1234 ,
Complenda , in Statutis MSS . Augerii ll . Epiſc. Con COMPLIFICARE, Papiæ, Multiplicare.
feran. ann . 1280. ) Hanc Complendam conſummatia I COMPLOSUS,Compoſitus .Pafchafius Radber
nem Miſae vocaç Miſſale Gotthịcum pag : 272. Alia Sa- tus in Vita S.Adalhardi n. 87. Sequitur ecloga duarum
cramentaria orntionen ſuper , vel ad populum vel ec- Sanctimonialium uno favoris planétu Compleja, &c.
iam benedi tionem populi , ut in voce Oratio docuimus ; I COMPLUTUS, Irrigatus, compluvius, Var
de qua etiam egimus in Gloſſar. med, Græcit, in V , - roni ; Gall . Arrafe ,mquille , Amos 4.7 . Pluiſuper u
X Vide Durandum in Ration . lib. 5. cap. 19. Du nam civitatem , super unam civitatem non plui:pars
rantum de Ritib. Ecclef. lib. 3. cap,11. Menardum una Compluta eft ,,
Compluta eft pars fuper quam non plui ,aruit ,
in Concord . Regul, & alios paſlım [ necnon fupra Privilegium Univerſitari Lavanienli per Ducem Bra
Complere . ] bantiæ conceſſum an . 1426. apud Marten . tom . 1 , A.
COMPLETOR, FIDEJUSSOR, qui pacta complenda mecd . col. 1766. Tamquam in tellure Compluta frullum
fidejubeç. Tabul. Foſfatenle , an.1272. Fecerunt con- germinent precioſum , Legicur eciam apud Solinum c ,
jțituerunt plegios principales debitores & redditores 19. dę Thracia : Nautę Compluti lepe ex illo caſu im
aç Completores erga dietos religioſos, * c, bre ſaxatili ,
I COMPLETORIUM . Vide Completą . COMPLUVIUM , Pluvia denfior, Vita S.Lupici
I COMPLEX. Charta OthonisI , Imper, an , 948 , ni Abbaçis Jurenſis num . 11. Si frater forfitan .... uf
apud Miræum to.1.p.140. In Comitatų videlicet Maſau, piam procefilet in frigore , vel forſitan byemali Com .
in ville quedicitur Majnic quamdam terræ partem Com- pluvio rediiſſet infuſus. Alias, Compluvium , eft lacus
plicemque navium per annos folventem fingulos quinque ad quem multæ pluvie confluunt, Joannes de Janya ,
Solidas denariorum . Vide Complices. [ UtiturSuetonius in Auguſto cap. 97. Enatam inter
COMPLEXARE ,Complecti, Corippus Carmi : jun &turas lapidum ante domum ſuam palmam , in Com
ne de Laudibus Juſtiniani; pluvium Deorum penatium tranſtulit . Utuntur & alii ,
Portum ,quan gemine Complexantbrachia ripe. uç Columella , Varro, & c, Quamobrem hinc amanda
Occurrit in Præfatione Juliani Pomerii in Librum Il- ri potuiffet. ]
ÇOM ,
1 841 COM
I COMPONAGIUM, pro Companagium , Cibus
cum pane dacus ad vefcendum . Concordia inter Abba-
tem de Bordesleia & Nicolaum de Berlega apud Madox
Formularis Angl.p.222.Et præterea idem Abbas concef-
fit profe & ſucceſſoribus fuis, quod predictus Nicolaus
habeat, qualibet die , fi fuerit in Ahbacia de Bordesleia ,
duos panes, ſcilicet unum panem Monachi o alterum pa
nem Militis, & cerviſiam Ó Componagium unius Mona
chi. Vide Companagium .
1 1. COMPONERE , Fimo impinguare . Vide
Compoſtare poſt Compoſtum .
2. COMPONERE , Delictum tranſactione & com
poſitione interveniente expiare, ac luere, & cum læſo
aut ejus hæredibus , de mul&ta ac pæna propter illud ir-
roganda, paciſci . Nam apud Germanos quævis delicta
certa pecuniæ ſumma æſtimabantur , neque homicidia
ipfa morte lui lex erat, præterquam in Majeſtatis cri-
mine,ut docemur ex leg.Bajwar.c.i.tit.7.9.3.c.2.cit.1.5.4.
quod & pridem obſervărac Tacitus : Luitur homicidium
certo armentorum ac pecorum numero , recipitque fatisfa-
& tionem univerſa domus.Gregorius Turon.lib. 3.Hift.c.
31. Ad Theodatum legationem dirigunt, exprobrantes de
morte ejus, atque dicentes : Sibæc que egifti nobifcum non
Compoſueris,regnü tuum auferemus,& fimili pæna te da-
mnabimus. Tuncille timens quinquagena eis millia au-
reorum tranſmiſit.Lib.7.c.3. Compoſuit tamen filiis Saxo
ille mortem ejus.Lib.g.c. 18. Tamen quæ contra rationem
geſimus,cunéta Componere non moramur. Et cap.19.Ma-
gnas mihi debet referre grates ... co quod interfecerim pa
rentes tuos, de quibus accepta Compoſitione ,aurum argen-
tumque ſuperabundantin domotua .[ Juramentum Ordi-
num regniDacię de fidelitate RegiChriſtierno pręſtan-
da apud Ludewig.co.g.Reliq.MSS.p.329. Quod vir bella-
tor Militem in domo communis fcorti, inconſulta ira , vul-
neraverit, cum quo ſeſe etiam priufquam arriperet, amici-
ter Compofuit et concordavit. Amicabiliter Componere,
in Statutis lib.r.c.6.9.3 . ] De vita Componere , in Capit.
Caroli C. tit.zi. C.25.
Quod fi in judicium crimen vocaretur , nec partes
de compoſitione inter ſe convenirent, tunc judex reum
çum accuſatore componere cogebat. Idem Gregor.lib.
7. cap. 2. Comitibus pax uſque in audientiam data eft ;
fcilicet ut in die quo judicium erat futurum , pars que
contra partem injuſte exarſerat, juftitia mediante, Com-
poneret .
Quandoque & crebro mul& tam ipſam pecuniariam
definiebat judex pro delicti vel criminis modo & qua-
litate, niſi muleta ipfa à lege definita eſſec. Tunc e-
nim mul&ta,quæ à lege præfcripta erat, reo irrogabacur.
Unde legem & bannum Componere , Secundum legem
Componere , dicunt Leges antiquæ & Capicularia paf-
ſim . Compoſitio legalis in Cap.Caroli C. tit. 29. quæ
Compoſitio ſecundum legem ſuam , dicicur in Cap. Ca-
roli M.l.3.c.65 . & alibi.
Interdum etiam muleta à lege definita , fecundum
criminis atrocitatem multiplicabatur, idque Bannum
dupliciter aut tripliciter Componere . Bannum aut legem
in triplum Componere,dicunt Capitularia. Gregor. Tu- lo idem effe , quod Componere ante ſolucionem
ron.lib.4. Hiſtor.c. 38. Quid plura? quatuor millibusfo- vinculi excommunicationis , quo irretitur quifquis
lidorum Archidiaconum condemnavit. Quod in preſen- . laudatas charcas violare præſumerec . Sed aliæ funt
tia Regis Sigebertiveniens quadrupla ſatisfactione,infe-
quente Jovino,Compoſuit. Compoſitio ſimpla,in Legib.
Friſicis,quæ non duplicatur,auttriplicatur . Compoſitio
duplex , quæ ad Regem ſpectac ex Lege AſtulphiRegis
Longob.apud Heroldum p.256. Compoſitio tripla,in Ca-
pitul. Caroli Magni lib. 3. cap. 63. & alibi non ſe
mel. Quadrupla Jarisfa tio , apud Gregor. Turon.lib .
4. Hiftor. cap.38. Vide Bannum 2. Niungeldum , Tri-
niumgeldum .
Quod fi crimen vel delictum ,de quo mulētam pecunia-
Tom . II .
COM
842
riam lex ſtatuit, publicum effet, id eſt , Regem vel Prin
cipem fpectaret, tunc reus cum fifco, vel ærario Compo
nere tenebatur, muléta à lege definita , vel à judice Ita
tuta . Sæpe eciam duplicem mulctam in delictis priva
tisftatuuntleges antiquæ, alteram ærario & fiſco , quod
paffim obſervare eft .
Si denique compofitionem complere non poſſet reus
cunc ſemetipſum inwadiare tenebatur , uſque dum ple
nam Compoſitionem adimpleffet , ut eft in Lege Lon :
gob.lib. i.tit . 14. 9. 10. & in Capiculis Caroli Magni
.
Compoſitio non ſemper læſum , veloccifi hæredes ;
fed & iplos agnacos & cognatos ſpectabat, inter quos
dividebatur , ut ex Tacito docuimus . Andreas Sue
nonis l. 5. Leg. Scaniæ cap. s . Secundum antiqua jura,
ficeft perfolutæ pecuniæ faciends diſtributio , ut una
quæque tertia principalis in tres tertias principales divi
Ja, per vices fingulasuna ſemper partialium cadat in
commodum bæredisocciſi, agnatis ſecunda ,cogsatiſ
que tertia debeatur . Sic per agnatos omnes , cognatos
diſtributio pecuniefacienda, ut ſemper prior gradus du
plo majorem partem quam poſterior conſequatur, c. Ac
Lege Longob.lib.i . tit. 9.9.18. compolitio ad propin
quiores parentes, ſeu agnatos vel cognatos pertinebat ,
fiquidem filia occiſi cantum fupereſlet.
3 Componere eciam haud raro cogebantur conven
tionum & pactorum violatores perturbatoreſque ,ut di
fcimus ex variis inſtrumentis. Charca Pontii Comitis
to . L. novæ Galliæ Chriſt.p.5.Inſtrum.col.1.Sane ſiquis,
ego, aut ullus de beredibus noftris, qui contra carta iſto
donationis temere aut ufurpare, aut inquietare venerit
non bic valeat vindicare quod requirit, ſed Componat tibi
becomnia ſuperius fcripta dupla meliorata ;e in antea
donatio ifta firma ſtabilis permaneat omnique tempore.
Ejufdem comi p.83.col.z.in Charta Willelmi Provincia
Comitis : Sane fi quis, nos aut hæredes noftri,vel ulla op
pofita perſona , que contra banc guirpicionem ire volue
rit, non valeat vindicare quod repetit ; e Componat il
li , cui litem intulerit, auri optimi libras 10.Interdum
verbo Componere additur in vinculo , quo major, ſi bene
conjeéto ,indicatur obligacio Componendi, ſive Vincu
tum iftudfeu obligacio Componendi à lege fit, five à vo
luntate illius , qui ſua conftituta cupit firma effe & fta
bilia . Charta GancelmiEpiſc . Forojulienſis ann.1038.
in nova Gall.Chriſt.com.1. pag.83.col... Sane ſiego aut
quifpiam de ſupradiétis perfonis vel ſucceſſoribusnoftris,
qui contra hujus donationis cartulam aliqua fraude ten
taverit , aut eam irrumpere ... Componat in vinculo cen
tum libras auri & mille argenti . Charta Pontii Ruthe
nenſis Epiſc. an . 1079. ejufdem comi pag. 5o. col. 1. Si
quis autem Epiſcoporum , Clericorum vel feculariam ,
banc auctoritatis noſtre cartam annulare tentave
rit .... à conſortio fidelium Dei alienus exiſtat ni
ſi reſipuerit ; inſuper componat in vinculo auri pon
dus centum librarum . Eadem habes in Charta feq.
ab eodem Pontio daca an . 1082. ex quibus conji
cit D. Dionyſius Sammarthanus Componere in vincu
chartæ in quibus , nulla facta excommunicationis
mencione , imponitur illa neceſſicas in vinculo
Componendi : quare vinculum iftud non videtur ef
fe vinculum excommunicationis ; verum potius le
gis vel voluntatis ejus ,qui vulc inviolacum id quod
conſtituit , uc dictum eſt . Charta Guarachonis pro
Imberto regnante Chonrado Rege Indi& t. vi.‘in
Charculario Aptenſi fol. 22. Sane fi quis .... con- ,
tra banc donationem inrumpere voluerit ... Compo
nat in vinculo auri libras decem . Altera Charta
Nn ejuf
 COM
843
ejufdem Chartular. fol. 46. Si quis fane .... velit
banc perfringerevenditionem , non valeat , ſed in Vin-
culo Legis Componat hoc ad duplum ... A &ta eſt venditio
in Abbadia S.Petri tertio Kal.Januarii , anno à Damini
noftri torius Regis.Incarnatione i041. Rome, imperante
Domino noftro Jeſu Chriſto. Ibidem fol. s 2.legitur : Con-
victus per leges res ipfas in duplumComponat:quod idem
eft atque in vinculo Legis . Vinculum igitur aliud ab ex-
communicatione fignificat : quod iterum confirmari
poteft Charcá Guinamandi Archiepiſc. Ebredun . anno
1066, in nova Gall, Chriſt. tom . 3. col, 205 , ubi fic le-
gere eft : Si quis autem banc chartam irrumpere aut
contradicere voluerit .... Componat ipfis bæreditariis in
vinculo auri optimilibras 15. o inſuper excommunicas
tus & ab Ecclefia Dei ſeparatus niſi reſipuerit , & *c.quiz
bus, nifi fallor, fatis pater , Vinculum eſfe ab excommu
nicatione diſtinguendum .
I COMPONERE TANTUM ET ALIUD TANTUM
Charcularium Aprenſe fol. 47. Si quis volens irrumpere
banc donationem ... Componattantum & aliud tantum
incurrat maledi tiones Dei, o'c.
9 COMPORTALITIUS, Portatu facilis, Gall .
Portatif.Mirac.S.Maioli n.21.00.2. SS.Maii p.700. Hec
quoddamComportalitium inftrui ſibi fecit inftrumentum ,
in quo aliorum manibus ponitur in eleemoſyna .
I COMPORTARE ,Ita fe habere, Practicis noſtris,
fe Comporter. Tabular.Calenſe p.40.in Sententia contra
Hugonem de Pompona : Item unam noam fitam pro-
pe Kalam .... prout fe Comportat in longitudine e la
titudine.Declaratio an.125 s.in Hift.Harcur.tom.4.pag.
1278. Unam peciem terre arabilis , ſicut ſe comportat
in longo O lato .
COMPORTIONALES TERMINI , apud Latinum
Agrimenſorem , quos Vecerani vel Conſorces poſue-
runt in portionibus ſuis .
4. COMPORTIONARII, Socii , confortes, Gall .
Aſocier ,Conſors.Charta Philippi Epiſc. Piet. an . 1230.
apud Stephanot.to.3.Antiq.Pi&tav.ÀSS.p. 796. Dictus
Miles & Comportionarii ſui ... quittaveruntdićto Abba-
ti & Monaſterio, wo ( Nobiliac.) Sirventiam ,& quidquid
juris tunc habebant in tribus arbergamentis. Homagium
quoddam an . 1366. Noverint uuiverſi, quod ego Perrotus
Vichart valletus Domine de Bagnaux ,pro me , e meis
Comportionariis confiteor, OC,
COMPOSCIONALIS. In formula Andegav. 31. &
33. Seu deſtrumenta ſua quam pluremas venditionis, da
tis Compofcionalis, contulitionis, pa &tis , commutationis,
OC. Videtur hæc vox uſurpari pro Compoſitionalis, ita
uc dos ſit, de qua conventio facta eſt, nun vero ex lege
fit :quam vulgo douaire conventionnel appellamus .
☆ COMPOSITIO , Mulēta ſonci impofita ad luen-
dum crimen damnumve reſarciendum . Leges Luitpran-
di apud Murator.co.1.p.75.col.1. Si quidem forfitan talis
fuerit ipfe liber bemo, ut non habeat unde Compoſitio
nem facere polit , tunc publicas debet eum dare in manu
mariti, & ipſe in eum faciamqindictam in diſciplina vel,
venditione.Litteræ Johannis Franc.Regis an.1356.Item
quod dicti Confules tertiam partem condempnacionum og
Compoſitionum , que fientin dicto loco Avinioneſi per ju
dicem noftrum Lauraguefii, palint exigere O levare
quouſque ex ipfis receperint uſque ad valorem ſexaginta,
marcharum argents convertendatum in reparationečaſtri
novi Regii ſupradiéti, dum tamen condempnaciones feu
Compoſitiones fupradiéteperveniant ex deli &tis feu exceſ
fibus delatis per Conſules ſupradictos , vel per alios habia
tantes dicte ville , remanente.nobis toto reſiduo , videlicet
duabus partibus Condempnacionum ſeu compofitionum
earumdem . Vide Componere 2 .
9 COMPOSITOR, Arbiter , qui à litigantibus eli-
gitur ad lites & controverſias amice componendas,Gal,
COM 844
Arbitre.Pa&tum inter Jacobum Aragonię Regem Mon
tilque Pellulani Dominum & Berengarium Magalona
Epifcopum ann.1278 .Et in continenti dicta pronuncia
tione lecta , facta º recitata, approbaverunt eandem lau
dem & diffinitionem dicti D. Archiepiſcopi arbitri arbi
tratoris ſex amicabilis Compoſitoris , Compromiſſum
Wenceslai Maſoviæ Ducis de Johanne Bohemiæ Rege
electo in Arbitrum an.1323 . apud Ludewig.to.5.Relią .
MSS . p. 606 , In Principem magnificum Dominum Jean
nem Boemie O Poloniæ Regem ... tanquam in arbitrim ,
arbitratorem ſeu amicabilem Compoſitorem confenfimus .
Vide Bonus Dominus ,
I COMPOSTARE . Vide poſt Compoſtum .
0 COMPOSTERIALIS MAJOR vel Minor . Vi
de Scriptura ,
COMPOSTILE ,Repoſitorium , Petronio ,à compo ,
ſitis in eo lancibus obfoniorum . Ita nimirum fiebat , ut
non fingulas menſæ lances apponerent, fed multas fimul
in uno compoſtile ,ſeu repoſitorio congeſtas.Exſtat Epi
gramma Ennodii, de Compoſtile habente ſeptem grava
tas. Vide ibi Sirmondum . Gregorius Turon.l.3. Hiſt.c.
15.Verum enim dica tibi, quia etiam ſiRegi epulum cu
pius præparare, fercula regia componere poffum .
COMPOSTUM ,Fimus,quo impinguatur terra,An
glis Compoſt.Charta Henrici Regis Angl.apud Matth .
Paris ann.1258 . Inſuper manerium de Kingsburg cum
omnibus pertinentiis fuis, & cum 5 .hominibus in villa de
Weſtwike, cum Compoſto Curia S: Albani, ad predictum
manerium meliorandum .[ Alium locum vide in Beniū .)
COMPOSTARE , Fimo terram impinguare . Charta
Thomæ D.de Moubray tom.2.Monaltici Anglic.p.243.
Item conceſſi eis ... dietas terras excolendas & Compoſtan
das,fiveper carettam f, ive per ovile , & ad ditt as terras
feminandas, & * blada ſua metenda, colligenda em carian
da. (Kennettus in Gloſſar.ad calcem Antiquit. Ambroſ
den . Inter Hokeday c diem S. Martini bene pollunt ibie
dem ducentæ quadraginta muttones ſuſtentari ad opus
Dominiad terram ſuam Compoſtandam . ] Vide Flecam )
2.c.73 . 9.5.Idem forte ſonac Componere , in Capitul, de
Villis cap 37. Ut campos O culturas noſtras beneCompe
nant, o prata noftra ad tempus cuftodiant . Nam à Com
ponere facta vox Compoſtum .
I COMPOSTURA .Chartularium S. Vandregeſili
tom . 1. pag. 395. Terra antedicta non debet jacere nife
per Compoſturam .
G COMPOSTUS ,pro Compotus. Vide in Computus.
COMPOTIRE , Inveſtire,ut,Mando vobis ut Compo
tiatis eum præbenda ſua : derivatur à Compos , İca
Joan. de Janua . [ Plautus dixit : Piſcatu novome ube
ri Compotivit; & Apuleius Metamorph. lib . 11. luo
me maximi voti Compotiret ; hoc eſt , me compotem
facerer . 1
I COMPOTISTA. Vide poft Computus .
I COMPOTUM , Tractus, regio. Tabularium Ror
thon . Cunmael * frater ejus Judhael vendiderunt Bud
woreto Presbytero rem proprietatis Jue in Compoto Bas
chin , in villa Trebarail . Ibidem : Wetenglovi vendi
dit terram ſitam in pago Brouveroc in condita plebe Si
70 , in loco qui dicitur Compor-toionn . Ibidem : Jarn
wobri vendidit terram ſitam in condita plebe Sizo in loco
qui dicitur Compot -noial . Pluries occurrit in eodein
Tabulario .
COMPOTUS . Vide Computus .
I COMPRA, Hifpanis, Comparatio , acquiſitio >
emcio . Acta dedicationis duarum Eccleſiarum in Mo
naſt. Lavacenſi,Marcæ Hiſp.col. 1012. Ego Dacco mit
to mea Compra in villa Ventolano , terras vel vineas.
Sacramentum fidelicatis Raymundi de S. Ægidio ex
hibitum Guiffredo Archiep. Narbon . an . 1072. Et ego
Raymundus ſuperſcriptus juro quod jurare faciam iſtos
pre
 845 COM COM 846
predictes ad prædi&tum .Gauffridum , totam medietatem I COMPRINCEPS, Şimul Princeps,in Charta an .
civitatis Narbone ... de ipſos Compras de lizdas e de 1356. apud Ludewig.tom.s.Reliq.MSS.p . 578. & Tol
omnes cenfus, qui per terram do per aquas exeunt . Char- nerum in Probat. Hiſt. Palat.p.108 .
ta ann.1067.ex Archivo S.Victoris Maffil.Armar.Nar I COMPROFESSUS,Qui monaſticam vitam cum
bon.n.8.Omnes Compras quas fecit Bernardus Delfinus , aliis proficetur in uno Monaſterio . Chron . Mellicenſe
& ipfam Compram de Petro Remigio in territorio,Oʻc. pag 242.col . 2.Quidam Udalricus Egendorffer Cuſtos hu
COMPRARE,pro Comparare ,Émere, in Foris Ara , jus Eçclefie & Comprofeſus nofter . Vide Annal. Bene
gon . p. 146. Hifpanis Comprar. dict. tom. 5. pag. 106.
COMPREHENDERE , Comparare : COMPRE 1 COMPROMISSARIUS,Arbiger ad lites aliaſve
HENSIO , Comparatum , acquiſicum.Charta Germani- res definiendas ex Compromiſſo electus.. Charta Comitis
ca an .796.apud doctiſſimum Henſchenium ad Vitam Atrebat.an . 1247. è Tabulario Audomarenſi : Poterunt
S. Ludgeri Epiſcopi Mimigard . n.22. & feqq. Tradidi autem dicti Compromiſarii ordinare de portis habendis in
particulam hæreditatis & propriis laboris , id eft, totam clauſtro Ecclefie predicte Ordinabunt dilti Compro
Comprehenfionem in ſilva , quedicitur Heili, in Aqui- miſſarii prout eis melius videbitur expedire . Charta Ed
lonari ripu fluvii Rure , quam ibi dudum Comprehendi, wardi Regis Angl.an . 1366. apud Rymer. tom .6.pag .
inter montem & ipfum fuvium , communionemque in sii.col.i. Dicti Compromiſſarii pronunciarunt & ordi
eandem filvam.Alia an.797 . Cum illis Comprehenſioni- narunt contra dictum Bernardum ... Dictuſque Bernar
bus in filva , que noteſunt juxta Hislam . Alia an. 799. dus à diétis pronunciatione & ordinatione, ac fafina di
Sed ipſe venerab .Abbas Ludgerus hanc traditionem quæ &torum Compromiſariorum Locum - tenentis, tanquam
dudum Comprehenfio mea eje dinoſcitur , fimul cum illa ab iniquis injuſtis, reclamaffet, & appellaſſet ad di
terra , quæ ibidem jam culta eſſe videtur, dc. Alia an. &tum Primogenitum noſtrum ,feuejus Curiam , prout in
801. Tradidit in eleemofynam fuam Comprehenſionem il- inſtrumentis Compromiſſi , & c.Vide L.41. D. de recept.
lam , quam ipfe Helembaldus in propria hereditate & in qui arbitr.L.4.de tutor.de curat . & Chronicon Parmen
communione proximorum ſuorum proprio labore do adju- le ad an . 1298 .
torio amicorum ſuorum legibus Comprehendit e ftirpa COMPROMISSARII etiam dicuntur,quibus electio
vit, id eft,in loco , & c. & poftex poſtulavit ut dimidiam per Compromiſſum facienda creditur : qua notione legi
ipſam Comprehenſionem in beneficium accipere deberet tur in Chron .Mellicenfi p.459.col.2 . & alibinon ſemel.
diebus vitæ fuæ,& c.Donatio Folckeri ad conſtruendum I COMPROMISSIO , Pactum , conventio ,fædus
Verdinenſe Monaſterium ann.855. apud Marten. tom . initum & promiſſum . Promiffio fidelitatis Petri de Bo
1. Collect. Amplif.col.142. In Archi, quicquid illic fembergk Camerarii Joanni Bohemiæ Regian.1315 .
habeo tam in pratis quam in Comprehenfionibus . In pa- apud Ludewig. tom . 6. Reliq. MS. P -37.Tunc gratie Do
go qui dicitur Fletbetti, in villa Brara manſos doini- mini mei Regis memor , non obftante Compromiſione il
nicales duos , Fritburic unum , Athalgot dimidium liuſmodi inita, ( cum quibuſdam aliis de ferendo mutuo
Alfgot unum illam Comprehenfionem quam poſſidet ſubſidio ) ut præmittitur , cum iiſdem ipſum Dominum
Frithubodo . ] meum Regem juvabo .
COMPRESBYTER , Una vel ejuſdem Eccleſiæ I COMPROMISSOR , Fidejuſſor, qui fimul cum
Presbyter, apud S.Auguſtinum Epiſt.228.in Teſtamen- aliis aliquid promifit. Fædus Kalímiri Regis Poloniæ
to S.Remigii Archiep. Remenfis & alibi paflim . cum Imperatore an. 1356. apud Ludewig. toin.5. Reliq .
COMPRESBYTERIUM , jam olim vocabatur, inquit MSS. p.499 . Quod de pecuniis omnibus, de quibus eædem
Holſtenius ad Synodum Roman. ſub Bonifacio II. PP. literæ mentionem conftituunt, dictus Dominus Imperator,
Conſeſſus Presbyterorum , qui ab Epiſcopo , vel Sum- Boemie Rex ac Fidejuſores O Compromiſores fui,liberi
mo Pontifice, pro emergente quapiam difficultate con- fint totaliter & penitus abſoluti.
gregabantur . Vide Presbyterium . COMPROMISSUM . Inter electionum in Epiſco
COMPRESSARE,Cómprimere. Aimoinus lib.z.de pos auc Abbates formas,quarum mentio elt in Decre
Miracul.S. Georgii & Aureliinum . 1. Compreſſantibus tal . Gregor. IX . cit . de Electione l . 1. una eft quæ per
fe hinc inde turbis. Tertull. adverf. Gnoſticos cap . Compromiſſum appellatur . Cum videlicet diſidentes
3. Manus erat ſuper illos in mala , a Compreſati ſunt invicem Electores,transferunt poteſtatem eligendi tri
valde. ]
bus vel pluribus, juramento plerumque aftrictis, qui o
F COMPRETIATUS,ut Appretiatus,Gall. Appre- mnium vice eligant perſonam idoneam , & ſecundum
ciè, evaluè, Cujus pretium conftitutum eft.Res Compre- formam Concilii Generalis . Hujuſmodi electionis per
tiatæ valentes folidos centum , in Charta anni 1060. ex Compromiſſum exemplum exſtat apud Sidonium lib. 7.
Archivo S. Victoris Maffil .Armar.Ruthen .n. 26. Epiſt.g. in Geſtis Innocentii III . PP. pag . 83. in A&is

COMPREXIA , Spatium comprehenſum feu con- Joan.MajorisEpiſc.Andegav.to.10.Spicilegii Acheria

clufum . Actus notorietatis ufuum ftagnorum Breſlizni, &c. Vide Leges Alfonſinas, feu Partidas, part.z.tit .
apud Guichenon. in Probat. pag.170.& in Ufibus Bref- 5. lege 20.& infra in voce Medianus.
fiæ Revelli pag. 266. & 267. An licitum ſit elongare de COMPROMISSUM de alto in baſſum ey de ballo in
altiare calciatam
fui ftagni inferioris , & an poßit pro- altü facere,in Sententia arbitrali an. 1497.de iis dicitur
pteraltiationem & elongationem calceatæ ipfius ſtagni litigantibus,qui arbitriselectis ſupremā omnimodamq;
inferioris comprehendere majorem Comprexiam prædio- tribuunt litis
dirimendæfacultacem . Vide Alte & balle
rum ficuti pratorum , terrarum , nemorum doo aliorum I COMPROVINCIALIS , Ejufdem provinciæ .
confimilium abſque alia recompenſa Dominis utilibus fa- Comprovinciales Epiſcopi,to.i.Concil
. Hiſp.p.196.Cir
cienda,
e proprietariis rerum prediorum ,quæ ultra culus Raceburg cum aliisComprovincialibus fententiis
præter folitam Comprexiam aque dicti ſtagni compreben- in Charta Henrici Ducis Saxoniæ an . 1158. apud Lude
di confueverdt .
wig.to.6.Reliq. MSS. p.237;
COMPRIMITIALIS . Orig. Murenſis Monaſterii COMPTABILIS, F. Numeratus, à Gall.Compte,

p.17. Cum ad villam Othuigen convenifſent pene cun&ti
Comprimitiales Principes , & c.Forte Comprovinciales.
COMPRIMOTÆ , Primores . Ingulphus : Tam Abo
bas quam Monachi ſui univerſi cum omnibus Comprimo
tis occiduntur .
Tom . II .
Numerus.Polyptych. Fiſcamn. an . 1235. Durandus de
Lametria..reddit duo centum pipellarum ở tres anguil
las Comptabiles .
COMPTALIA , f. Præſtatio vel fervitus Comiti
debita . Tranſactio anni circiter 1193. ex Archi
Nn 2 VO

2
 COM
8:47
vo S. Victoris Maflil. Donat , . excepta Comptalia , co
villa de Cloquerio, oʻc , Vide Comtalia ,
I COMPTARE , Ornare , apud Murator. tom , 2.
. Hæc , ut dixi, val.
p.103 col. 2.in Agnelli libro Pontif
de Comptavit , ſed nunc à malignis hominibus deftruitur.
Vide Comptitare .
I COMPTATUS, Comitatus , Gall. Comte. Ta-
bularium Rothon . Anno 21 , imperii Ludowici tenente
Richowino Comptatum Nanneticum .
I COMPTITARE , Comere , ornare . Agnellus
in lib. Pontificali apud Murator, to. 2. p.58 . col. 2. Exu
na partefrontis interius triclinei mundi fabricamCompti
davit. Vide Comptare .
COMPTORES,COMTORIA .Vide Comitores ,
I COMPUGNATIO , Pugna, Gall.Combat . Iſido-
rus in Additione ad librum S. Hieronymi de Viris il-
luſtr . De Compugnatione virtutum ac vitiorum .
1. COMPULSARE , [Omnes ſimul campanas pul-
fare . ] Vide Pulſare figna .
9 2. COMPULSARE, Compellere,exhibenda in ju-
dicio inſtrumenta exigere, Gall. Compulfer. Acta Śs.
Maii to.3.p.543 . de S. Ifidoro Agricola : Cum faculta-
te Compuljandi alios proceſſusfcripturaſque authenticas
eodem ſpectantes . Compulſit , ouváncosv , Compulit , in
Supplemento Antiquarii .
T COMPULSATORIÆ LITTERÆ,Gall . Compulſcires,
Quibus Tabellio adigitur ad documenta litiganti ne-
ceffaria exhibenda . Legitur in mox laudatis Actis S.
Iſidori. Juriſconſulti frequentius dicunt , Compulſo-
riales, quam Compulſatorie .
I COMPULSAMENTUM , Compulſio . Fulgentius
Mychol. 3. Sororum Compulfamento percita .
COMPULSORES ,Fiſcalium onerum exactores,qui
publicis functionibus obnoxios adfolutionem compel-
lunt, EtsikTQ . , & : x3 3x5 & , in Baſilicis , Eme'xtas Tã Bx-
Pinsws,apud Cedrenum in Leone Philof. K & Test youtes,
!
Libanio Orat. contra Florent . Gloff. Lat . Gr. Compul
1
fio, si"sapagis,emaitasis , Gloffæ Gr . Lat . 3"nægsinſtan-
tia, compulſio. Occurrunt ejufmodiCompulſores paffim
. apud Ammianum l . 22. Senatorem l. s . Epiſt. 39. lib.7.
. 45. lib. 9. Epiſt.4.lib . io . Epift. 3o. lib . 2. Epift.
Epiſt
8. Ennodium l. 7. Epift .10. in l. 7.de Executoribus I. 3.
de Luc . advoc . lib, 12. Cod . l . s . Cod. Theod . de Offic.
Rector. provinc.l. 16. de Jure fifci l. 34. de Annona , &
1.15. de Exaction .
COMPULSORES Exercitus ,apud Gothos, Qui mi-
lites in hoftem exire compellebant . Lex Wifig. 1.9 . tit.
2.9. 2. Servi Dominici, id eft , Compulſores exercitus
quandoGothos in hoſtem compellunt exire. 9.9 . Inferiores
Jane vilioreſque perſone , T.byapbad ſcilicet , omneſque e
xercitus Compulſores, & * c.
COMPULSORES, in Monaſteriis, Qui officii Canoni-
ci Horas indicant,Monachos ad Eccleſiam cogunt : a-
pud Caffianum lib.3.de Conob . inftit. c . 2 .
COMPURE, Papiæ , Bene , diligenter .
4 COMPURGATOR , Teftis qui una cum reo ju-
rabat,utabfolveretur . Inquiſitores Albigenſium hujuf-
modi Compurgatores admittebant , qui fidem facerent
pro fufpectis de hæreſi. Modus procedendi contra Hæ
reticos apud Marten . Anecd. co.s. col.1801 . Qualiter
Compurgatores jurare debeant. Compurgatores jurabunt
in hunc modum : Ego taiis juro per Deum & hæc fancta
quatuor Evangelia , quæ in manibus meis teneo , me fir-
miter credere, quod talis non fuit Infabbatus , Valdenfis ,
vel Pauperum deLugduno, neque Hereticus credens eo-
rum erroribus, credo firmiter eum in hoc juraſe verum.
Poft hoc juramentum additur :Videat tamen Judex quia
1
ex quo certum numerum Compurgatorum duxerit alicui
injungendum , non ejt honeſtum , quod poftea mutet , ut
fic Lateranenfe Concilium illudatur . Vide Juramen-
COM
848
tum ad lineam , Sacramentarii .
COMPUTARE, Narrare , Gall . Compter .Regino
lib . z . de Ecclefiaft.Difciplin . cap.231. & Burchardus
lib. 7. cap. 25. De illa parentela , quam di'unt eſſe inter
illum iftam ejus conjugem , quidquid inde ſcis vel
audiſti Computare à tuis vicinis, aut tuis anteceſori
bus , quod tu per nullum ingenium ... celabis Epiſcopo
tuo,
t140 , ,
COMPUTARIUS, COMPUTATIO , COMPUTA
TOR . Vide in Computus i.
COMPUTATŘICES, Vide in Cantatrices .
1. COMPUTUS,COMPOTUS , vel COMPOTUM , &
COMPUTUM.Joan , de Janua : Computus, à Computo , as,
numeratio, vel numeri allignatio , vel do &trina, vel ars ·
Anriqui tamen dicebant Computus, quod nos abhorremus,
propter vocis abfonantiam . Eft igitur Computus numé
ratio , vel numeri aſſignatio : qua notione Julius Firmi
cus, liScaligerum audimus, primus ufus videtur . Idem
Firmicus lib. 1. c. 2. Curſus hos fyderum aſidue obſerva
tione Computationis invenimus . Infra : Vides ut primos
diſcentes Computos digitos tarda agitatione deflettant ?
Lib . 3. cap. 1. Cæleſtium rerum fcrutatores , 'alii enim
Computos exercent , alii difficilium litterarum , aut in
ventores aut magiſtri oriuntur. Lib . 4. cap . 1. Scient
Computos, ſcient Muficam ,& c.Cap.2.Celeftibus religio
nibus occupatos,feu peritis Computationibus ſyderurn cur
Jus interpretantes. Lib.6.c. 30. Et quantacumque Cons
putus fecerit ſummam .S. Hieron .Epiſt. 58. c.2. Omnes
propofitionum veftrarum calles ad unum Computum con
fluunt . Ucitur etiam Innocentius de Cafis litterarum .
Verlus antiqui apud Hariulfum 1.4.Chron.Centul.c.36.
Ex his theſaurusfit mercibus amplior unus ,
Quem numerare nequit,vel fi qui Compota novit .
Leges Edwardi Confef . ubi de urbe Londinenſi : In ea
itaque ſuperſunt ardua Compota, & ambigua Placita co
rone, & curiæ Domini Regis.
COMPUTATOR.Gloil.Gr. Lat . cure finoisis Computa
tor.cupetup , Computator . S. Hieronymus in Quæft.
Hebraicis: Ipfi enim erant doctores Computatores &ma
giſtri ſive ad feſtivitates celebrandas, ſivead cetera .
I COMPUTATORIUM , f. Menta , qua utuntur in
Computis faciendis, Gall. Comptoir . Memoriale an
ni 1364. apud D. Bruſſel tom . 2. de Uſu feudorum ad
calcem pag.121. Dominus Rex ſurrexit de camera re
queftarum , quæ tunc ſibi fiebant , do ivit ad aliam
minorem cameram bene prope , in qua erat paratum -
num Computatorium .
COMPUTORUM CAMERA , Gall . Chambre des
Comptes, Suprema regalium rationum Curia , cujus eſt
accipere rationes dominii Regii , ejufdem inſtrumenta
omnia fervare , lites de eo obortas dirimere , homa
gia vaſſallorum excipere ,& c. Hæc Camera antiqua eft
apud nos , & ipfi Regno, ut creditur , coæva ; proba
biliffimum enim eſt lemper exciſtiffe viros Palatinos ,
quibus Computa feu rationes ederentur denariorum
fiicalium . His rationum Præfectis nullum erat olim
ſtabile domicilium : quocumque Rex pergebat, per
gebant & ipfi . Sunt qui pucant Cameram Computo
rum Parifiis à S. Ludovico ſtabilitam fuiſle : quod
in illius Regis Præcepto anni 1262. legatur : Que
ceux qui auront receu o deſpendu les biens des
villes , viennent à Paris pour rendre compte à nos
Gens , de leur recette de de leur depenfe . Sed ve
riſimilius eſt id non contigiſſe niſi regåante Philip
po Pulcro , qui ut Parlamentum ica & Cameram Com
putorum Pariliis conſtituit. Huic Camere , quæ unica
tum erat in toco regno Gallicano , rationes refere
bantur omnium Provinciarum : fed aliæ poftmo
dum in variis urbibus inſtitucæ funt, quarum juriſdi
ctio certislimitibuscoercecur. Rotomagenfis ab Hen.
rico
 849 .COM COM
850

rico III . inſtituta Curiæ ve &tigalium ejus urbis ab eo- Hincmarum in Capit. an . 852. cap. 8. Haitonem Ba
dem Rege conjuncta eſt an . 1580. Aliæ ſunt Divionen- fileenfem Epiſc.in Capir.cap.6, Walterium Aureliane
fis, Nannetenlís, Montiſpeſſulana, Aqueạfis,Gratiano- Epiſc. in Capitul, cap. 22. Joan. Abbatem S. Arnulfi
politana, Mertenfis & Palenſis, ambæ ſupremoharumce in Vita B.Joan . Abb. Gorzienfisc. 3. num. 18. & c . Ad
urbium -Senatui copulatæ ; ac tandem Inſulenſis.pro re- de Lambecium lib. 2. Comment. de Bibl. Cæſar. pag.

gionibus in ditionem Ludovici Magni redactis , In iis 212, Ea eciam notione Compotum uſurpat Aimoinus
omnibus Curiis Præſides ſunt ,Regiarum rationum Ma- in Vita S. Abbonis Floriac. cap. 7. Poſt exaratas Com
giftri,Auditores ,Correctores, Advocatus & Procura- poti calculationes , post ſolis ac lune viarum declarar
por generales , ac demum Scriba, aliique , ſed inferioris jas dimenſiones , in divinas quoque animum intendit,
ordinis Officiales ſeu Miniſtri , Rudolphus Presbyter auctor eſtRabanum de Compu
Şuas etiam habuere Cameras Computorum Dal- tu confeciſe dialogum unum . Hunc nuper edidit Steph.
phinį Viennenfes, quas Computatorum Banchas appel- Baluz. lib. 1.Miſcellan. Scripferunt præterea Compotas
labant . De his audiendus elt Humbertụs II . in ſua Or- Venerabilis Beda in Carminib, quæ infcribuntur de
dinatione de variis officiorụm generibus an . 1340. in Variis Computus regulis , & lib. de Ratione Computi :
imita- Manfredus cujus Compotus habetur tom .1. operum ,e
Hiſt. Dalphin. to.z.p.402 . Unde cupientes,inquit,
ri Prædecefforum noſtrorum , aliorumque Regum ,o Prin- jufdem Bedæ : Gilda , cujus Compotum haberi MS.
cipum bonos mores & anticas conſuetudines pro reforma in Bibliotheca Cotroniana monet Uferius Armacha
tione agendorum ſuorum & conſulto regimine, ut Compu- nus in Epiſtol. Hibernic . Pandulphus Capuanus , ut
torum examinatio, dubiorum declaratio, negotiorum auctor eſt Petrus Diacon . de Viris illuftr . Caſin . cap.
concurrentiam frequens collatio , modo de forma debitis 26. Fulbertusin Poemat. pag . 180. Chilpericus , vel
fieri poſſint,Magiſtrorum Rationalium & Computatorum Helpericụs Abbas , apud Vincentium Belvac. lib.25 .
Bancham in diéta civitate Gratianopolitang feneri per- cap . 9. Trithemium & Mabillonium ; Calliodorus
petuo ftatuimus , immutabiliter ordinamus , volentes Richardus Præmonftr .Abbas apud Pithæum pag. 256.
quod quatuor inter Magiſtros Rationales Computato- Magiſter Anianus , Durandus lib . 8. Rational. Joan
ges , & non plures , ad ipfum exercendum Officium fint nes de Januạ , ut ipſe teſtątụt in V. Concurrens, & a
certitudinaliter deputati, ibidem perfonaliter reſidendo, lii, præter veteres , qui de Cyclo Pafchali fcripfere .
qui Computa nova Oʻ vetera , ac preſentia futura di- Cujuſmodi è Græcis , S. Maximus Andreas Cre
&
ligenter examinent, neminem gravandoprece , pretio, ti- tenſis, Nicephorus Gregoras , Iſaacus Argyrus
more , gratia de amore , nec jura noſtra aliquatenus ob- alii , quorum computos collegit Petavius , in Ura
mittendo, nec minusprodubiis concurrentibus declaran- nologio .
dis ad nos , vel ad dictum noſtrum Confilium debeant ba COMPOTISTA , Qui docet Compotum , vel qui va
bere recurſum , “ alia conſervareprocurent que nos ſub cat Compotº , Joanni de Janua . Artis Computatoria
ſigillo noſtro trademusiiſdem . magiſter , apud Monachum Engoliſmenſem in Vica
Superioribus quatuor Magiſtris Rationalibus & Caroli Magni ann . 787. Calculator, apud eumdem eo
Computatoribus unus additur ad Icribenda Computa , dem anno ; 514,301153s Judæis , ut auctor eft Scaliger
1
& ſcripturas alias opportunas Notarius fidelis & ido- Honorius cap . 88. Viétorius natione Aquitanicus,Cal
neus, qui nihil aliud præter ſexaginta forenos auriculator ftudiofißimus.compoſuit Paſchalen Curſum post
per annum , pro arreſtis & fcripturis feu aliter ratio- quatuor priores Compotiſtas , id eſt , Hippolytum , Eu
ne di&ti Officiirecipere teneatur ; fed de Cancellario , jenium , Theophilumin e Proſperum . Charta Sancii
de jure ſigilli & de arreſtis fatisfaétionem recipiat com- Regis Navarræ 1061. apud repez in Chronico Ordi
petentem , nis S. Benedi& ti tom. 4. Sunt preterea bene inſtru
COMPOTUS, ſeu COMPUTUS , apud Scriptores Ec- &ti ad Eccleſiaſtica officia Pſalmiſte , Computiſtæ ;
clefiafticos potiffimum intelligitur , uti definitur à Du Cantores , Lectores, de fideſancta pleni. Thwroczius
rando l.8.Rational. c.1.Notitia curſus lune ac Kalenda- in Carolo Rege Hungariæ cap. 97. Quorum Valacho
yum , feu fcientia certificandi tempus ſecundum folis rum numerum ibi per Ungaros occiſorum ſubtilis fo
Lune progreſſum . Quæ quidem methodus à Græcis tinc lummodo infernalis Compotiſta collegit. Epitaph. Joan
giruSS TV Tanesi Tih's 5: 18'v9s tov dicitur , Hebræis nis à Sacroboſco :
Emboliſmus, feu myſterium emboliſmi, à parte totum , De Sacroboſco qui Compotiſta Joannes , &c.
In Computo autem præfertim docentur,tempus Paſcha COMPUTARIUS , Eadem noțione, apud S, Colum
tis, Cyclusdecemnovennalis,Epactæ , Biffextus , ſalcuş þanum Epiſt. 5 ,
Lunæ, 4. Tempora, Kalendæ , Idụs , & c. Concurrentes , COMPUTORIUM, Sacrorum faftorum liber . Vita
& alia hujuſmodi, Eadmerus in Vita S. Wilfridi çap.19, S. Mathildis Reginæ , inter Acta SS . Benedict. fæc. s .
Quatuor ab ea libros Evangeliorum , rationabilem Pa- pag . 351. Dedit etiam ei in manu Computorium , id eſt,
fchæ terminum , aliaque nonnulla quę in patria ſua ng- Kalendarium cum Necrologio communi folicum , in
quiverat , didicit , quit Mabillonius , in quo nomina defun &tarum procerum
Campoti notitiam Presbyteris & Clericis adeo necef- jcripta erant, C.
fariam cenſuerunt veteres , ut Statuta Ecclefiaftica ſeu COMPUTUS, Serfum globulorum , vulgo Roſarium .
Epiſcoporum pro fuis dioecefibus, pene omnia , illud iis Hiſpani Cuentas, numerorum calculos, feu rationes vo
magna cum follicitudine ediſcendum præſcribant, Cap, cant , Guill.de Thoco in Vita S. Thomæ Aquin.n.106.
Aquiſgran ,ann .789.c.70, & Capitula Caroli M. lib.i. Computum ſuum ,cum quo quotiens diceretorationem Do
ç. 68. UtScholæ legentium puerorum fiant , Pſalmos, No- minicam, numeraret. Vide Capellina .
tas, Cantus, Compotum , Grammaticam , ... diſcant. Lib, COMPOTUS . Charta Jacobi II. Regis Aragon. an ,
4. addit. 1 , 5.5 , De Computo, ut partes diſcant omnes , Ea- 1307. in Foris Aragon. lib.9. Nobis bumiliter ſupplie
dem habentur lib. 6. cap. 226. & in Capitulari ejuſdem carunt quod faceremusaugeri , cudi di&tam monetan
ad Salz.cap.s. Herardus Turon. Archiepiſc. in Capitų- Jaccenfem , ſub eadem lege , pondere, & figura , uſque
lis : Ut Presbyteri Campotum diſcant . Ratherius Vero- ad quatuor Compotos & dimidium ,fic quod eſſet dimidius
penſis in Synodica ad Presbyteros, & Inquiſicio de Pręs- Çompotus obolorun , do nos quatuar Compotos & dimi,
byt. apud Reginonem cap. 29. Compoſtum minorem , id dium faceremus eudi à feſto S. Michaelis proximi ad tres
ft , Epactas, Concurrentes ,Regulares , Terminum Paf annos
continue numerandos . Eadem habentur in Charca
chalem , & reliquos , fi eft posibile , japiat. Ita apud Petri II . Reg. Arag, ann , 1350. ibidem ,
Tom , II , Na 3 2. COM ,
 $ 55 COM CON 852
2. COMPUTUS, vel COMPUTUM , Fabula,com CONAUDITOR DALPHİNALIUM COMPUTO

mentum ,Gall. Conte,Fable.Articuli contra Bernardum
Sager Epiſc. Apamiarum circiter annum 1300. apud
Marten . Anecd.tom . 1. col. 1333. C. Item mandavit di-
& us Epiſcopus, quod baberetbonum cor & nobile,quod
omnia venirent ſibiad votum , aferens predi&ta polje fie
ride facili , quia Rex omnino nihil valebat , manda
vit fibi unum Computum de ave. Aves elegerunt in Re-
gem quamdam avem vocatan Duc , & eft avis pulchrior
a major inter omnes aves, d'accedit {emel quod Pica
conqueſta fuerat deAccipitre difto Domino Regi,& con-
gregatis avibus, di&tus Rexnihil dixit nifi quod favit
Vel . Idem de Rege noſtro dicebat ipſe Epiſcopus, qui ip-
fe eft pulchrior bomo de mundo , & tamen nihil ſcit face
rë, nifi refpicere bomines .
I COMTALIA , f.Præſtatio vel ſervitus Comiti de
RUM, in Litteris anni 1345.Hift . Dalphin. to.2.p.529.
col.i. unus eſt ex Auditoribus ſeu Magiſtris Rationali
bus, de quibusſupra in Computorum Camera .
ICONBATUS, pro Concubinatus. Vide Concuba.
CONCA . Vide Concha .
0 CONCADA , Modus agri , tertia circiter parte
minor arpento. Sententia arbitralis anni 1292. MS. in
Archivo Monaſterii S.Gimontis in Occitania : Arpen
tum computetur de centum duabus libris cum octo squa
quis, Concada terre computetur de ſeptuaginta qua
tuor libris cum decem ſquaquis ad perticum ſuperius me
moratum . Vide Concada poft Concha 3 .
CONCÆNA . Vide Concæna .
CONCÆSA . Vide Concifa .
CONCAGATUS, Concacatus, ſordidatus : Gallis ,

bira. Sententia arbitralis ann . 1316.inter Priorem B. Foireux, Breneux. Lex Salica tit. 32. Siquisalterum ce
Mariæ de Manuaſca , & Priorem Hoſpitalis S. Ægidii nitum clamaverit ... Si quis alterum Concagatum clama
ex parvo Charculario S. Victoris Maſlil.fol. 157. Fa- verit , 120.denar.culp. jud .Gloſſar. Lat.Gr. Crucienta
ciebant exa &tiones , Comtalias , cavalcatas , corroatas , tus, Conchie de ſang.Le Roman du Renard MS.
leſdas , taſcas, linguas bovum , o lumbos porcorum , Renard ſe penſe qu'il fora ,
juftitias tam civiles puam criminales , firmantias, fide Et comment le Chuncbiera .
litates, juramenta , bannum vini, &c. Vide Comptalia Philippus Mouskes in Hilt. Franc . in Henrico I.
& Contalia . Et de ſes bueſes emboèes
9 COMTOR , COMTORIA . Vide Comitorės . Qui grandes eſtoient ou lèes ,
I COMUE,pro Commune variis notionibus, de qui Et del tai divier Cuncbiès ,
bus fupra . Paffim occurrit . Le foula plus de ſept fiès .
1 COMULA , Parva Coma . Legitur apud Commo- Alibi :
dian . Inſtr. 60. 11. & Petron . ut jam habetur in voce Ce m'eſt vis que vous rendoutez ,
Betalis . Quæ mon maniel ſi Cunciiès , c.
1. CONA . Joan . de Janua : Merga , furca cum quà Mox :
Conafegetisportatur . Merges, garba ſegetis,
fcilicet, go Quar li mäntiaus fu depeciès,
nonus , ſiveCona ; vel manipulus. [ Epift. Hamburgen Defcirès, o Cunciiès .
fium ad Henricum IV . Regem Angliæ an . 1403. apud Vide ſupra Cenitus , & Marcam l... Hiſtor. Benehårn .
Rynaer. to.8. p.299 . col.t. Habuit in ea ( navi ) decem cap . 16. n . 6 .
otto Conas allecum ad ipfos veraciter , ut idem Jobannes CONCAMBIUM , CONCAMBIRE , &c. Vide Cam
afferit, pertinentes . Hic Cona cadus eſt, Gall.Caque,cer- biare .
tam complectens alecum quantitatem . Papiæ Ms. Co I. CONCAMERA,Idem quod Camera.Chartular.
na, Altarotunditas.Eft Conus Latinorum ,Gal.Cone.Ve- Virzionenſ. fol. 7.- Habetur ibicafa indominicata , Con
tus Gl. San -German.MS.n.got.Cona,Pomaſilveſtria . ] camera, ſolaria duo , cellarium , coquina , fenile , lavan
2. CONA, Clima,velangulus, ex Gall.Coin . Poeta dria, Cave ne legendum fic cum Camera .
nonymus de Pontificib . Eboracenfib . I CONCAMERATIO, Tranſvolatio. Papias MS.
Harmoniam cæli, folis lunæque labores , Melius Gloff .MS.Sangerman . Fornix . Vox Concame
Quinque poli Covas, errantia ſidera ſeptem , ratio . Vitruvio nota hac notione .
Aftrorum leges , &C . T CONCAMIARE , CONCAMIUM , &c. Vide in
& Recte pro Cons corrigit Valeſius in Valeſianis Cambiare :
Zona : quod Anonymus noſter hauſit à Virgilio , apud T CONCANONICUS , Ejufdem ecclefiæ Cano
quem : Quinquè tenent cælum Zona , ficut Solis Luneque nicus ; in Litteris Henrici Præpofiti Canonicorum Mo
labores & Errantia fidera . naſterii Novioperis ann . 1350. apud Ludewig. tom. 5 .
3. CONA , pro Icona,Figura, Sacrum numiſma Reliq.manuſcriptarum p.79 .
roſario appenſum . Hiftor. Dalphin . tom . 2. p. 275. in I CONGAPAĆITAS, Capacitas,amplitudo cam
Computo anni 1333. & feqq.Pro ... duobus filis de pater- pi vel agri, Gall. Etendue, Eſpace. Anamodus l.1. Tra
noftris de curallo & duobus filisde pater noſtris de vitro , ditionum Sant- Emmerammenfium c.15.apud Bern.Pez
o una Cona de plumbo , oly c. unc. i. taren .8. grån. 18. to...Anecd.part . 3. col. 212. Contra etiam tradidit in
Ibid. pag.279. Item , pro factura cujufdam Cone de man- Reitinpon Adalpertustalem Concapacitatem & proprie
dato Domini tåren . 5. Vide Icona : tatem , quam in illa Concapacitate habet , conveniente ad
CONABBAS; Abbatis Vicarius . Vita B.Notke- caufas S.Emmerammi .
ri Balbuli tom. 1. April. pag. 585. Temporibus prædi&ti 9 CONCAPITULARIS ,CONCAPITULARIUS,Cui
Grimaldi Canonici Abbatis & Harmoti ejus Conabbatisa cum ſodalibus juseſt ſuffragii, Gall. Capitulant . Epiſt.
Vide Coabbatės : Joannis Gwarlicb Canonici ad Dominum N. Præpofi
I CONABISTO ,Ĉoncludito.Papias MS.Glof.San- tum Monaſterii in Rayttenbuech apud Raymundum
germ.MS. n.gov.habet, Concabiſto , Concludito. Duellium l . 2. Miſcell. p. tos . Supplicamus vobis ove
CONABUS, Phiala ænea autpelvis,apud Suffano Atris Concapitularibus veſtri Monaſterii,quatenusgratio
næum in Vocabulario. Gr. xóvaz@ , Sonitus, ftrepitus ; ſe dignemini ſub alas veſtræ religiofie o pervigilis anima
ſed nihil ad phialam aut pelvim . acceptare ad tempusnoftræ revocationis exbibitorem præ
CONARDI . Vide Abbas Conardorum : ſentium , fcilicet Eberardum Mertem Confratrem Con
CONARE,pro Conari, in A &tis SS. Maii to. 6.p. capitularem noſtri Monafterii in Rebdorf.Annal.Tolo
99.Quantum auferre Conaverat. Pluries occurrit alibi. fani Probat. tom.t. pag. 86. in Arreſto ParlamentiPa
& CONATUS , Anxius , in Onomaſtico ad calcem rif. an. 1335. Capitularii in fua domo communiter con
Actorum SS. Benedict. fæc. 4. part. 2 . gregati 1. Occafione quorumdam vulnerum Franciſco de
Gall
 853 CON
Gaure eorum Concapitulario eadem die illatorum .
CONCAPOLARE . Vide Capulare .
CONCAPTIO I , dem videtur quod Comprehenfio,
de qua voce fupra . Charta
Aleman. Goldafti 71. Con-
venit nos una cum conſenſu fratrum noſtrorum ; eo Ad
vocati Emichonis , ut in Concaptione, quæfita eft in mar
cho Wangon ... bobas 3.dari deberemus . Vide Coeptus.
I CONCAPTIVATUS, Simul captus . Vita B.
Caroli Comitis Flandriæ to.1.Martii pag. 209. Per ſex
dies commorati ſunt Concaptivati.
CONCAPULARE . Vide Capulare .
CONCASUS , Colliſus, colliſio . Dentium Corto
caſusapud Cælium Aurelian.l.2 Acut.c.12 .
4 CONCATATUS . Sic legit Eccardus in Lege
Sal.Cangius autem Concagatus : quod vide .
CONCATHEDRARE , Cathedræ , feu honoris
ſui conſortem & participem facere . Pſeudo - Ovidius
1.3.de Vetula :
To ſuperexaltans, celofque locans ſuper omnes ,
Et ſibi Concathedrans .
Infra :
Non opus eft uteamwelit exaltare gradatimh ,
Sed ſimulaſumet, ſimul ſibiConcathedrabit.
q CONCATHOLICUS , Æquerectus , æque ju-
ftus. Vide Catholicus 4. Canones Hibernenf. apud A
cherium to.y.Spicil.p.16.Sors aut inter duo dubia , aut
inter duo æqualis ,aut inter duo Concatholica mitti debet.
CONCAVARIUM , Aquarum receptaculum , can-
tharus . Fulcuinus de Geſtis Abbatum Lobienfium c .
29. Refectorium .. in cujus introitu fecitveſtibulum , in
quo per ſubterraneos meatus aquæ du &tum fecit, que ſur
Jum ebulliens ibidem ſcaturire widetur · Concavaria
buic ſuperiori receptaculo preparata , que per 4. foramie
na in ſuppoſita alia aquam cribans, ſufficientem fratri.
bus adminiſtrationem aque diſtillat .
CONCAUSA . Simul cauſa . Buſchius de Re-
form.Monaft.apud Leibnitium to.2.Scriptor.Brunſwic.
pag.932. Si nobiſcum autem permanferitis, eritis Con
caufa omnium vós hic ſubſequentium æternæ ſalutis.
CONCEDENTIA , Concellio , indulgentia , re-
miſſio , inducia , ouygópuo's , in Gloff.Græc.Lat .
CONCEILUM , CONCELAMENTUM , CONCE
LATIO , Voces forenſes apud Anglos . Monaſticum & are , Gall . Concerner . Delegacio Baſileenſis Synodi
Anglican.com.2.pag.827 . Etfintquieti..de murdro ,eo an.1439.to.3. Gall. Chriſt.col. 243. Quibuſcumque ad
latrocinio O Conceylis, o Urflat, o hamfoka. Ea- caufam ſeu caufas hujaſmodi facientibus ego eas quomo
dem habentur in Charta alia laudata in Uslact. dolibet Concernentibus . Eadem notione occurrit apud
1 CONCELAMENTUM , Idem quod Conceilum , apud
Bractonum & in Fleta lib.i.cap.38.9.2.Cum de perjurio
vel Concelamento non fuerint convitti , 66. ( necnon
apud Rymerum tom.7.p.166.col.i.in Charta Richardi
II.Angl.Regis an.1377.]
CONCELATIO , Idem quod Concelamentam . Vetus
Charta tom.2.Monaſtici Anglic. pag . 201. Sint quieti
de shiris , O bundredis , d placitis, o querelis, ego
geldis, og denegeldis , themanatale , da Concelas
tionibus, & ſcottis, & alliſiis, & c. Conceler, celare,
abfcondere , in Conſuetudine Normanniæ art. 394.
Regeftum Feodorum Comitatus Claromontenfis in
Bellovacis Cameræ Comput.Parif. Le Prevoſt prend a-
mende de60.fols en pluſieurs choſes ſeur con nobles , c'eſt
afavoirſe un boms Concele pour quel cas que ce ſoit les
droisdeſon Seugneur , il doie 6o.fols. Infra : Concele-
ment d'eſpaves .
I CONCELARE FACINORA , In iis connivere ,
Gall. Les diſſimuler . Chronicon Trivetti to. 8. Spicil .
Acher.p.173. Nec valentes ratione juramenti ...premiſla
facinora ulterius Concelare , nec jura noſtra relinquere
indefenfa .
CONCELLANEUS . Vide Cellulanus .
CONCELLITA , Monachus qui in eadem cella vel
CON 854
Monafterio habitat, ejuſdem cellæ cohabitator . Sido
niuslib.3.Epift. 14. In illo quondam Cænobio Lirinenfi
Spectabilecaput, Luporum Concellita , Maximorum
que,& c.Vide Syncellita ,Cellulanus, Comprofeſſus.
T CONCENA , Vide Concana .
T CONCENTOR autem dicitur , qui confonat ;
quiautem non confonat, nec concinit, nec Concentor
nec ſuccentor erit. Ibid.lib.7.c.17. VideSuccentor.
CONCENTRICUS , Oppoſitus. [ Malim cum
Valeſio in Valeſianis , Appoſitus, Conveniens . ] Pa
raphrafis ſymboli apud Guillelmum de Guilevilla in
Peregrinatione hominis :
Numquam volo nec effici
Ut Planeta erraticus ,
Malo mori quam infici
Erroribus hæretici ,
Legi Dei Concentricus .
TCONCENTURIARE,Inftruere, di&tum à Centu
rionibus,qui milites ordinant.Papias MS.Bitur.& Gloff.
vetus Sangerman.MS.n.501.Apud Nonium vero : Cor
centuriare efColligere,dictum à centuriis quæ ad ſuffra
gia conveniebant . Plautus Pſeudolo : Concenturio in
corde ſycophantias. Teren .Phorm.Ego in infidiis bic ero
Succenturiatus , fi quid deficies.
I CONCEPTELA , Piſcina , apad Frontinum
lib.i.deAquæductibus.
CONCERGERIA , Sergenteriæ fpecies. Tabul.
S. Dionyſii ann.1221.Cum Abbas & Conventus S. Dio
nyfii concelliNent Joanni de Cyris ſergenteriam ſuam de
Cyris, que dicitur Concergeria... pro qua Concergeris
facienda ipſe percipiebat annuatim in grancbia B. Dio
nyfii de Cyris 2. modios bladi, Oc...Cuſtodiebat ſege
ses, ego pro iis cuftodiendis accipiebat donum meſſa
gium , faciebar ſubmonitiones ad mandatum Præpoſiti
B.Dionyfiivel ſermens [ ſervientis ) ipfius o debebat
facere fidelitatem ipfi Præpofito vel ſervienti ipfius de
Segetibus cuſtodiendis fideliter , a
9 CONCERGIUS, Cuſtos domus regiæ , Gall.
Concierge. Chartularium S.Vandregeſili to.2.p.1661.
Stephano Concergio S.Germani in Laya . Vide Conſer
gius .
9 CONCERNERE , Ad aliquid attinere , fpe
Rymerum to.8.p.440.col.1. in Charta Henrici IV . An
gl.Regis ann.1406.Sed in Legibus Palat.Jacobi II.Reg.
Majoric.to.3.SS.Jun.p.xii. lumitur pro Conſiderare
Hoc namque æquiffime diſponimus , predictorum ſtatui
deferentes, og ſeveritatem di &tarum ſententiarum etiam
Concernentes.
& CONCESIA . Vide in Concifa.
CONGESSATUS , Conceſſus , Gallice Accomo
dè , Avouè . Confederatio ann .1368.apud Rymer.to.
6.pag.6oi.col.i. Tanquam pro judicato condempnato ego
Conceſato ,
I CONCESSIATOR , Qui concedit jure delega
tionis. Fragment.viſitationisSimonis de Sulliaco Arch .
Bitur.an. 1284.apud Mabillonium to.3.Analect.p.sos.
D. Helias Porta Abbas ſæcularis Ecclefiæ5. Afterii Deo
tragoricenſis dięcefis , Conceſiator provifionis feu ordi
nationis à ſedeApoftolica ſuper jura primatiæ prædi&te.
CONCESSUS, Concessio , Idem quod Favor
confilium , laudimium i conſenſus nempe Domini in
feudi, vel prædii diftra &tione , feu præſtatio quæ ei
dem fit pro conſenſu. Tabularium Brivatenfe Charcà
110. Et babet Conceſſum ; doubladas, nebulas , o
pigmentum.Tabularium VindocinenſeCharta 343.Hai
minius emit de Engilberto duos pratorum agripennos 25.
folia
 845 CON
ſolidis: borum de una Canonicifan &tiGeorgii de Concef- genjes . [ Rurſum occurrit in iiſdem Conftitut. editis
Ju babuerunt 3.Søl,quia de poteſtateeorum erat, Orderi-
cus Vitalis lib.4.pag.467,enumeratisaliquot donationi-
bus addit, Hec omnia fupradi&ta Conceſit dominus eo-
rum , & c. Et pag.496.Nec omnia quæ Fulcoius dederat
Monachis, Conceſſit Robertus de Calvimonte, qui Ca
pitalis Dominus erat. Et pag.575.Et pro concellone am-
ri unciam habuit . Adde p.582.& c.Conceſſionem face-
re præterea dicebantur infantuli,quibus ut ii conceffiffe
Teu donationibus aſſensű præbuiffe putarentur, dabatur
numimus feu denarius . Tabul . Abfienfe fol. 126. Et filiæ
Petronillis & Nigra & que no poterat laqui,ſed nūmus ei
datus eft pro Conceſione cum eſſet in ChauvinUgo,& qui
nummā accepit proConceſſione,cum eſetinfantulys,quod
fecerpt in villa que vocatur Chillos.Fol.:37 .In craftino
vepp apudJ alceroiam Petrus filius JoannisMarot, Jo-
anxes ejuſdem Petri frater, qui nonloquebatur; ſed in ul-
qis matrisſuæ nummum pro Conceſione accepit. Et fol.
975. Et alius , qui erat infantulus, pro cujus Conceſione
nutrix ſua nummum accepit. Tabularium Vindocinen-
ſe ann.1130.Notandum vero & ſciendum eſt, quod Hal-
deburgis minor filiæ Amelinę ſorpri Rainaldi Jexțo loco
Superius nominata in cunabulis erat , quando hæc Con-
cellio faéta eft.Mater vero ejus,quçeam nutriebat,nomine
filiæ Juę, ficut moseſt, Conceſſionem fecit. Idem Ta-
bular. ch.747. Infanteſgue ipſius, qui præfatæ non inter
fuerunt conventioni, Burchardum ſcilicet & Arembur- effiéta, ut ſunt Gondola Veneticæ . Epiſtola Jacobi Re
gema e Joannem , tangendo eam ,firmare ſeu annuere fe- gis Aragoniæ ad Carolum Regem Franc.ann.1326.00.8 ,
C # , datis pro bac fingulis denariis. Tabular.S.Eparchii Spicilegii Acheriani: Quædam navis ſeu Concha, cu
Inculiſm . fol.131. Statuimus ut denariospellitiis eoruin jus erat ductor fivepatronus Bernardus de Ilario . Ca
deditas , quideinfra nominatis obedientiis in Natali Do-
mini cenſualiterdebentur, unus è Monachis , quem Ab-
pas & Capitulum elegerit, reçipiat. Tabular. Mona-
ſterii S.Joannis Ambian.fol.221.Cum autein Beatrix fi-
lia mea non haberet ætatem creantandi , recepit de-
rarios , qui dari ſolentpueris in confimili venditione ſe-
cundum conſuetudinem patriæ approbatam . AEZ. ann .
1236.menfe Maio. Idem Tabular.fol.288.Alii vero cum
pecdum baberentætatem , quoad jurare poſſent , habue
munt denarias pro Conceſſione, qui folent dari pueris ,
ſe-
cundum terre confuetudinem approbatam , an. 1225 : Ita
rytſum fol.290.258 ,
CONCEYLUM . Vide Conceilum ,
1. CONCHA , Labrum , vas concavum , ac ſupe-
rius patulum inftar conchæ . Vetus Interpres Juvenalis
Sar.3. Pelves , Conchas , in quibus pedes lavant, ut va-
ſa fillilia, rosórimipa . Paulusiib . 3. Recept . Sentenf.
Delphica , pelpes, Concha , aquiman¡liq , & c.Enno-
dius :
Parturit ita fitim ,quă ſplendens Concha miniſtrat.
S.Hieronym.Epift.2.de Vita Clericorum : Baccarum-
que ſuccum non calice bibere , ſed Concha . [ Hiſt. Bec,
cenſis MS.p.340.in Archivis ejufd. monaſterii : Fecit
en aquęductuin per quem adduxit fontem pulcherrimum
de longinquo, qui per officinas monaſterii dividitur , eo
Concham eleganti opere juſſiteffodi ad recipiendum a
quam ,tectumque defuper edificari.Hic agi de majori la-
bro feu cratere , Gall.Baffin,nihil necefle eft moneam .]
9 CONQUA , Eadem națione . Ceremoniale MS.
B.M.Deauraræ Tolof.Et Mandato pauperum debet pro-
videre Hoſpitalerius Deauratæ de aqua calidad de a
qua frigida pro temperando , deConquiso bacinis, * c.
CONCHA vero recenfetur vulgo inter vaſa ac miniſte-
ria ſacra , cujus varii fuere ufus . Anaſtaſius Bibl.in Pa-
fchál; VP.Pariterquo e Concham ad Spongiam pro no-
Furnis diligentiis ibidem ex argento conftituit . Vide på .
26.28.32.& c.Chronicon Caſin. lib.3 .cap.57. Cancham
argenteam cum aquimanili fuo . Lib. 4. cap.90.Concbas
duas librardrum 8.0°C.Bernardus Monach. in Conſue
jud.Cluniac.MS.c.37.Urceus argenteus cum Concha ar
CON 856
part.i.cap.52 . ] Idem Bernardus MS.cap. 56. Candela
brorum pateras ac cereorum Conchas diligenter abradat ,
Hariulfus lib.2.Chron. Centul.cap.jo . Concha argentea
major cum imaginibus argenteis unaLib.3.cap.3.Conche
Argenteæ pendentes due, fcilicer lucernará vel candela
brorú.K peti pravocat Paulus Silentiarius in Deſcripts
Sophiæ . ( Teſtamentum Guillelmi Raymundi Comi
çis Ceritaniæ ann. 1095. in Appendice Marca Hiſpan .
col.1.195. Item dimitto ad retabulum S.Michaelis reſtau
randum meam Concam , ad tabulam S.Martinimeas
copas cifos .. ] Concilium Eliberit.can.48. Emendari
placuit, ut hi qui baprizantur , nummos in Concham
non immittant , ne Şacerdos quod gratisaccepit, pretio
diſtrahere videatur . Conchæ ad Baptiſmum meminit
eriam Chronicon Petri Regis Aragon. editum à Mi
chaele Carbonello , lib.i.cap.2, E per çoen la dit dia nos
nos batejaren en la cambra en una Concha. Cum Concha,
aut cum manibus infanti in informitate poſito aquam ſu
per caput fundere , O ficbaptizare , in Reſponſis Sce
phani 11.PP.cap.12.
CONCHÆ AD CHRISMA. Teftamentum Riculfi Epi
fcopi Helenenſis : Candelabros cum argento 4. Conchas
ereas 2. ad Chrifma conficere, &c. Vide Sacramenta:
rium S.GregoriiMagni pag.71.7 3.edit.Menardi.
2 , CONCHA , Navigii ſpecies in Concbe formam
reſinus Scriptor Venerus an.1378. Deſtinatis quamplu
ribus uſeriis, ſeu galeis groſſis , Conchis , aliiſque nas
vigiis , O.Chronicon Petri Regis Aragon.edit.à Mi
ch.Carbonello , lib.i.cap : 12 . Encara hic venguer en al
ires navilis , e moltes naus , Quoques , evexeills de la
ciutat de Valencia, Cap. 14.Partidonchsle Senior Infant
..... en la quoqua d'En Bernart, O'c. Etiamnum noftri
Picardi Coquets , [ Occitani Conquo, vel Conco ] vo
cant vaſa lignea in quibus eluuntur panni linei, [inſtru
menta eſcalia , & c.]
3. CONCHA , Menſuræ frumentariæ fpecies, quæ
in Conſuetudine Bayonenſi tit.23.art.9. quinquaginta
quatuor librarum eſſe dicitur . Adde tic.22 . art.2. tit.
23.art.3 . & Conſuetud.Solenſem tit.19.art.z.tit. 16.art.
7.Hiſtoria Abbatiæ Condomenſis p: 473 , Quatuor Con
chas tritici, totidem fextariosvini . Pag.483.Hec terra
fita eſt in Ciriſol, menſura decem Concarum . [ Char
tarjum Ecclefiæ Auxitanæ MS .Bibl.San-Germanenſis:
Etxın .Cancas de frumento dedit ſimiliter Sandte Ma:
rią . Scribitur Conqua in exemplo fupra relato in voce
Bladeria . ] Hinc
CONCADA TERRÆ , Modus fcilicet agri concha
frumenti redicus, Hiſtoria Abbatiæ Condomenf.p.491,
Et unan Cancadam terre in pago ſancti Gargoni, que
reddit :2.Concas tritici. Pag.476.Dedit B Petro...unam
Concadam de terra e dimidiam , di unam cartaladan
ad fontem de Piſol, Oʻc.Pag.486.Dedit...Cancadas ter,
re , caftimante una denariata de vinea pra ſalute a
vimæ fuæ. Adde pag . 491.496 . [ & vide Concada fuq
loco . ]
& CONQUADA , ſupra legitur in voce Arpentum
4. CONCHA , Pars ædis ſacræ , in qua fcilicet fa
cra myſteria peraguntur, & ubi ſtat altare ; fic dicta ,
cra
quod quaparte elt39- a rierov, feu sque, quidam in he
micylindriformam effingatur receffus , qui ſuperne in
Concha figuram clauditur. Paulius: Tatun vero extra
Concham Bafilice ſpatium alto @ lacunato culmine ge
minis utrinque porticibus dilatatur. Sed de Canchisæ
dium ſacrarum , pluribus egimus in Deſcript.S.Sophie
num.59
5:
 CON CON 858
857

I 5. CONCHA , Sepulchrum in formam Conche per quatuor menſes & LXX.Conciliabula fanftiffime le
conſtructum . Cardinalis Aragoniusin Vita Innocen- dis , de fornace ignis examinandi( f.examinandus, ) a
tii IL. Papæ apud Murator.tom.3.pag.434.col.2.Moritur poftolica poteſtate hoc modo auxiliante purificatus , ut
O in Lateranenſi Ecclefia in Concha porphyretica fepe- dicam , evafit. WillMalmesbur.erian haber : Qua
litur, Bernardus Guido in eadem Vita ibid. pag . 436. tuor menfibus Lxx.Conciliabula coa £ ta : hinc patet , uti
col.2. Defunctus eft Romæ ... in Eccleſia Late- ex ſenſu , conjunctionem & ante Lxx. in Eddii textu
yanenfi bonorifice tumulatus in Concba porphyretica ,mi- redundare .
ro opere conſtructa , CONCILIALES , Conſiliarii , apud Steph. Ed
6.CONCHA . Charta Willelmi Aquitanorum Du- dium in S.Wilfridi Vita c.44.
cis anno 1137.apud Sammarthanos in Abbatibus Ange CONCILIARE , Colligere , owa Spoiler in

riac.Dono concedo...quidquid in Concha de Efnenda Gloſſis. Hac notione ufurpatur in Cod.Theod.lib. 2 .

habebam , cum omnilibertate fine aliqua mala con- de Liber .
ſuetudine . Hæc enim Concha tenet à cruce, que eſt in CONCILIARE , An convenire , adire ad aliquem .
via uſque ad portum Savarici, & in eadem Concha mo- Chronicon Mauriniac. apud Ducheſnium to.4.pa. 377.
lendina , piſcatorias , vel aliud quodlibet ædificium , & c. Exinde rediens Innocentius ( II.PP. )ad Galliam , diu
Neſcio an utrobique Comba legi debeat . Vide Comba que Autiffiodoro commoratus cum tempus convocati Con
2.Vaſconibus , locus declivis . cilii , quod in feftivitate B. Luce Evangeliſte Remis
CONCHYLIOLEGULI , vel CHONCHYLEGULI , celebraturus erat, appropinquaret , Conciliato prius a
1 vel CONCHYLOLEGULI , in Cod.Theod.leg.5.& 17. de pud Turonum Gaufrido Mariello nobiliſſimo ſtrenuiſ
Murilegul. I. 9. de Luſtrali collat. iidem qui Muri- fimæ indolisadoleſcente, Comite Andegavenſ ium atque
leguli , piſcatores ac nautæ conchylii ſeu muricis Cenomanenſium , rurſumque Aurelianenſem Stampen
mopou pas . Joann . de Janua : Conchilegus, qui conchi- Semque rediens provinciam , ſua præfentia Pariſius il
lia legit, collegit . Vide Murileguli. Vide Gloſſar. Tuftravit.
med . Græcit.in xorgund Tui'. CONCILIARE SE , Congregari, in Gloſſario Bar
CONCIBIONES , in Gloff. Iſid. Quatuor ſtelle thii ex Anonymi Hiſt.Palæſt.Conciliaverunt ſe denique
que per aſtrologiam concipientibus aptantur. Joan . de noſtri , & una voce concorditer dixerunt.
janua ; Concipiones , ſtelle que concipientibus aptantur CONCILIARE ECCLESIAM , Illam ſcelere aliquo
O favent , pollutam iterato confecrare& aqua benedicta aſperge
CONCIBUS,Conlactaneus.ruístpoo ,in Gloff. Gr . re . Chronicon Parmenſe ad an.1307. Dominus Henri
Lat.[ rubs 17 @ ,Commenfalis in Suppl. Antiquarii. ] cus Dei gratia Epiſcopus Rheginus venit Parmam o
CONCICLA . Apicius lib.s.c.3. Concicla cum faba Conciliavit majorem Ecclefiam , que fuerat & fteterat
coques, Oʻc.Ubi Humelbergius legendum putat Conchi- s S.Petro proxime præterite menfis Juvii violata , pro
cla , intelligique fabam , quam Martialis lib. 13. Epi- pter quoddam maleficium cum fanguinein ea fa&tum in
gram.7. Concbin vocat , fabam ſcilicet quæ Solida dici- præſentia difti Domini Ghiberti . Vide Reconciliare.
cur Plinio, hoc eft integra & cum cortice ſuo decocta , CONCILITAS , dianneyin , Reconciliatio , in Glof.
ad diſcrimen fabæ freſæ , quæ molliter fracta fine corri- Græc.Lat.Reconcilitas , dansa ya pirías, in eodem
ce coquitur : eadem quæ faba Concicula appellatur à CONCILIUM , Cætus , corpus & univerficas ho
Marcello Empirico c.33.pag.227. minum fimul & una convenientium . Concilium Deo

CONCIDA,CONCIDES CONCIDUA.VideConciſa. rum , apud Tertullianum . Concilium Putrum , pro Se

CONCIENIA , Imbrium collectio , quaſi continens
aquas . Ugutio .
CONCÍLIABULUM , Locus ubi in Concilium con-
venitur, Feſto : ubi plures ſuijuris ſedent, in Gloſſar.
Iſid.Glof.Lat. MS.Regium Cod.1013.Conciliabuluna
locus in quomultibomines fui juris ſunt. Froncinus :
Prius fuere Conciliabula , poſtea ſunt in municipii jus
relata . At proprie
CONCILIABULA dicuntur furtivi & clandeſtini con
ventus, congreſſus. Concilium Carthag . IV . can . 71.
Conventicula bereticorum , non Eccleha , ſed Concilia-
bula appellantur. Conciliabula hereticorum , in lege 2.
Cod.Th. de Fide Cathol . Conciliabula Judæorum , in
leg.1.eod.Cod.de Judæis . Yadoouuod , & tascosnas
ga , in VII . Synodo Act... Ewe's roy dwisatikov , in
Concilio Epheſino part.2 . A &t... Latrocinium Ephefi-
num , quod contra Flavianum Conftantinop. à Diofco-
ro Alexandrino coactum eſt , vocant Gelafius I.PP.E-
pift.13.Liberacus Diac.c.12. & 13. & Nicolaus I. PP. E-
pift.8.Auseixaruitles év Epe's wd & tópavomidov, Auctor Vi-
iæ S.Sabæ . Concilium Latrocinale , Concilium Con-
ſtantinopol.de depoſitione Ignatii Patriarchæ CP. Ni-
colaus I.PP.Epift.g.Hincmarus Remenfis , apud Flo-
doard.lib.z.Hift. Rcm.capite 14. Ad Conciliabulum nu-
per Metis habitum : quod vocari Synodum vetuiftis. Vi-
de Martyriuñ .
In bonam partem accipit Eddius in Vita fancti
Wilfridi, ubi loquens de illius abfolutione per Johan-
nem PP.hæc habet: Per plura ſpatia dierum & menfium
ab omni piaculo fcelere degradandipure perfecteque ex-
cufatus probabilis ſanctus Pontifex nofter apparuit; nam
natu , apud Symmachum lib.1.Epift.89.Concilium Na
viculariorum , in leg.32.Cod.Theod.de Navicular. Vi
de Gruteri Inſcript.305.8.321.10.325.5 467 :5.
Concilium , Nundinæ , apudEugraphium Teren
tii interprecem .
Concilium , Parlamentum . Vide Prynneum in
Libertatibus Anglic.to.1.p.1248.
CONCILIUM CATHOLICÆ , Eccleſia Catholica ,vel
certe cotus Clericorum Eccleſiæ ,ac ædis facræ , in leg.
..Cod.Juft.de SS .Ecclefiis: Habeat unuſquiſque licen
tiam ſanctiſſimo Catholice venerabilique Conciliodece
dens bonorum quod optaverit relinquere. Ubi Baſilic.li.
d.tit.1.turdziaus ekrana iousvertunt .
CONCILIUM MARTYRUM , SANCTORUM , Locus
ubi multorum Martyrum ac Sanctorum corpora con
quieſcunt, Confeſio , vel etiam ipla Baſilica ; Marty
rum ſedes , in lege 6.Cod. Theod.deSepulcr.violat. A
& a Stephani PP.ÍIL.apud Baronium ann.259. num . 24.
Nemefius autem gratia Chriſti roboratus , circuibat cri
ptas & Concilia Martyrum , ubicumque reperiſſet
Chriſtianumegentem , 'de ſuis facultatibus ei miniſtra
bat . Anaftafius in S. Damaſo PP. Hic multa corpora
fan & orum Martyrum requifivit , quorum etiam Conci
lia verfibusdecoravit. Martyrum Conciliabula , apud
S. Hieronymum in Epiftola ad Heliodorum . Adde
Martyrol.Rom.23.Junii: ručius Maptúpov, in Con
cilio Gangrenſi can.20.ubi vecus Interpres vertit Cor
feffiones Martyrum . Martyrum tumuli , apud S. Hier.
Epift.7.Martyrum limina , Epift.15.Martyrum fepul
chra Ep.17 .Martyres , nude Ep.22.cap.6.Epift. 5o.c.
6.Vide Martyrium .
Con
 859 CON CON 8 60

CONCILIUM SANCTORUM . Gaudentius Brixienſis eft , totius provinciæ advocare Concilium .

in Tract.in Dedicat. Bafilicæ xl.Martyrum : Habemus CONCILIUM PLENARIUM dicebatur etiam illud cui

ergo Ġ bos XL . prædi&tos decemSan tos ex diverfis ter-
rarum partibus congregatos :unde hanc ipſam Bafilicam
eorum meritis dedicatam , Concilium Sanctorum nuncu-
pari oporteredecernimus. Auſonius in Parent.iv.29 .
Et modo Conciliis animarum miſta piarum
Fata tui certe nota nepotis habes.
Vide Cuſtodes Martyrum .
CONCILIUM , Epiſcoporum conſeſſus de rebus Ec-
clefiafticis deliberantium . Gloff.Latino -Græc. Conci-
lium , swidevov , ovuzérios , olinda · Vetus Codex
Canonicorum Bibl . Regiæ qui fuit S.Petri Pictavenfis:
Synodum autem cx Greco interpretari Comitatum , vel
Cætum : Concilii autem nomen tractum ex more Romano:
tempore enim quo caufa agebatur , conveniebant omnes
Metropolitanuscum cæteris ſuæ diæceſis Epifcopis in
tererat: Concilium plenarium totius Africe', apud S.
Auguftinum Epift.47.170.235. Concilium plenum , &
Tractatus plenus , apud Vigilium Tapfenſem lib. 1 .
Contra Palladium p.488.Leo IX.PP.Ep.4.Decus Eccle
fiarum Africanarum ita conculcatum à gentibus nimium
dolemus , ut modo vix quinque inveniantur Epiſcopi,
ubiolim ducentiquinqueſolebantper Concilia plenaria
computari . In Concilio Bracarenſi II.cap. 9. Integrun
e perfectum Concilium dicitur illud, in quo Metropoli
tanus Epiſcopus fuerit . Concilium Antiochen. c. 16.
Τελείαν εκει νίω να σωοδων , ή συμπαρ:σιο της Μητροπό
λεως .
CONCILIUM UNIVERSALE ANNIVERSARIUM, Ad

in unum ,communique intentione tra &tabant ; unde eo
Concilium à communi intentione di&tum , quaſi Conci-
lium : nam cilia oculorum funt ,unde eft & Concilium
di&tum , D , in L , littera tranſeunte . Idem Codex :
Canones autem generaliuna Conciliorum a temporibus
Conſtantini cæperunt: in precedentibus namque annis ,
perſecutione fervente, docendarum plebium minime da-
batur facultas. Inde chriſtianitas in diverſas bæreſes
quod ſingulis annis ex omnibus provinciis Africæ Epi
ſcopi convenire in unum conſueverant , in Concilio
Carthag . III.can.7 Generale Concilium , in præfatione
Concilii Wormacienfis ann.868.Vide Concilia Africa
na can.64.65.Epiſtolam Aurelii Epiſcopi Carthag . a
pud Baron.ann.419.n.59.Ferrandum Diac.in Breviario
c.21 . &c.
CONCILIA PROVINCIALIA. Bernaldus Conſtantien

ſciſa eſt , quia non eratlicentia Epiſcopis in unum con- fis Presbyter de Reconciliatione lapſorum p.267. Sunt
venire niſi tempore fupradiéti Imperatoris : ipfe enim de- do Provincialia Concilia, quæ poftilla univerſalia ne
dit facultatem Chriſtianis licere congregari · Facundus ceſario recipere debemus , quia in illis multa Eccle
Hermanienſis lib.s.c.5.Neque enim eft alia faciendorum fiafticis negotiis neceſſaria reperimus . Horum etiam ob
Conciliorum utilitas , quam ut quod intellectu non ca- fervationem ipfa decreta Romanorum Pontificum & Sta
pimus, ex au&toritate credamus, & ficubiratio minus ruta univerſalium Synodorum nobis indicunt , que per
nobis occurrerit , fides ne labamur cito fuccurrat. Ar- ſingulas provincias annuatim hujuſmodi Concilia cele
nulfus Sagienſis Archidiac.contra Girardum Egoliſm . brari ſæpiſſimepræcipiunt. Quæ quidem Concilia Pro
Epiſc.c.2 . Ad hoc Concilia celebrari Sanctorum Patrum vincialia bis
in anno teneri , vel faltem femel, fanxe
Janxit auctoritas, ut inde virtutum doctrina malorumq; runt paffim Concilia , Nicænum c . 5. Antioch. c. 20 .
correctio proveniret , velut exercitus fuifacultate con- Carthag. III c.2.Carthaginenfe V.c.7 .Concil.Afric.c.
Specta , ipſam ſe plenius Eccleſia mater cognofceret , ut 60. Calchedon.c.19.Toletan.111.c.18. Tolet. IV.c.3 . E
adverjum vitiaſeverius infurgendo , inftantium bello- . merit.c.7 .Regienſe c.8.Araufic.I.c.29.Agath . c.48.Au
ruin triumpbos poſſet confidentius auſpicari .De Epiſco- relian.I.c.1.Aurel.11.c.1 .& c. Vide Avitum Viennenfem
porum in Conciliis conſeſſus ratione, vide Concilium Epiſt.8o.
Toletanum IV.can 4. CONCILIUM REGIONALE , apud Auguſtin. lib. 7.

Conciliorum vero quadruplex diſtinctio eſt. Unum contra Donatiſt.cap.53. Locale ,in Concilio Bracar. i.
Epiſcopale Epiſcopi cujuſque , quod Paræciæ unius c. 18.
Presbyteri frequentant . Alterum Provinciale Metro Concilium Civile , Synodus Epiſcopalis,feu quæ

politani, quod ex provincia Epiſcopos habeat fuffra- . ab Epiſcopo in ſua civitate fit cum Presbyteris ſuę dice
ganeos. Tertium Primatis, ad quod ex integra diæce- çeſis. Epiſtola 18.Hadriani II.PP.ad Carolum Calvum ,
ii ſingularum provinciarum Metropolitani convocan- de Cauſa Herlefridi Presbyteri : Sed nunc melius face
tur . Quartum ad quod diverfarum Occidentis dieece- retis fi quod in civili Concilio apud fuum Epiſcopum per
feon Primates conveniunt , cui præeft fummus Ponti- peram geſtum eft, in provinciali Synodo apud vos ratio
fex Romanus , qui dicece ſes illas omnes præci puo jure nabili ter & apud fratrem no truni Hincmarum caſſare
ac poteſtate ſubjectas habet . tur . Concilium Epifcopi, in Capitul.Caroli M. lib . 5 .
CONCILIUM MAGNUM , quod alias Oecumenicum c.60.Ubi vide Steph Baluzium .
dicitur : Synodus Magna, in Concilio Arelat.II.c.56 . CONCILIA PALATINA. Concilium Tullenfe an.839.
Ita paſſim Nicænum Concilium appellant veteres , ut c.7.In eorum quoque(Regum )Palatiis faltem ſemel intra
Sardicenſe , Athanaſius Apolog.2.in princip. Magnum biennium generalis Epiſcoporum Conventus agatur. In
univerſaleConcilium , apud Liberatum Diacon.c.6. Concilio Calchedonenfi , Anatolius Epiſcopus Con
Agobardus lib.de Diſpenſatione ca. 20. Bina per annos ftantinopolitanus interrogatus à judicibus cognitoribus
fingulos Concilia fieri, Romani Pontifices decreve- in cauſa Photii, an Synodum appellare oporteat Conven
runt, & Magna Concilia follicite commendarunt. tum Epiſcoporum , qui in Regia civitate diverſantur,
Concilium OECUMENICUM , ſeu UNIVERSALE, ita refpondit : Tenuit pridem conſuetudo , ut qui in ma
vel Generale , cui adeſle poffunt, & ad quod evo- gna hac civitate morantur ſanctiſſimi Epiſcopi , cum eo
cantur totius orbis Epiſcopi. Sulpitius Severus lib. 2. temporis occafio vocat, deemergentibus quibuſdam Ec
Hift.facræ , de Concilio Nicæno ; Concilium ex toto ox- clefiafticis caufis conveniant , ac fingula definiant , re
be convocatum . S.Auguftinus Epiſt.162.de eodem : Ple- Sponfoque eos dignenturqui precantur aliquid . Vide
narium aniverfæ Ecclefie Concilium . Lib. 1.r contra Marcam in Differtat. de Primacib.c.16 .
Donatiſt.c.7. Plenarium totius orbis Concilium . Adde CONCINERATIO , Reliquiæ SS.Mirac. S.Urf
lib.2.cap.4.8 .&c. mari n.s.Sumptis de Concineratione fanétiſſimi corporis
CONCILIUM UNIVERSALE , interdum idem quod in ſepulchro ejus duobusdentibus. Hinc Cinerarios ,Ca
Provinciale . Joannes VIII.PP.Epift.56 . & 57. Autiori- tholicos appellabant Hæretici, uti fupra in hac voce
tate Apostolica decrevimus Reverendorum fratrum & obfervatum . S.Hieron.Epift.53.Ais Vigilantium .....OS
Coepiſcoporum noftrorum Italici regni Univerſale, id fætidum rurſum aperire , cuputorem fpurciſfimum con
tra
 861 CON CON 862

tra ſanctorum Martyrum proferre reliquias , o nos qui S.Wereburgæ virgin. cap.3. Harmerus in Miracul. S.
cas ſuſpicimus, appellare Cinerarios, & * Idololatras , Maurilii Epiſcopi Andegav.Willelmus Britolib.4. &
qui mortuorum hominum oſaveneremur. 8.Philipp.pag.136.185.Abbo Floriac.in Encyclica Au
I CONCINERATUS, Cinere conſperſus. Ter- ctor vitæ S.Madelgiſi n.3.Acta Concilii Remenfis apud
tull.de Pudicitia cap. 13. Conciliatum Concineratum Baron.com.10 .Vita S.Aicadricap.30 Vita S.Magnobo
profternens . di Epiſcopi Andegav.ca.si.Vita S.Joannis Abbal.Reo
I CONCINIUM . Vide Concivium . maenfis lib.2.cap 2.Hiſtoria Invent . S.Secundini cap. I.
© CONCINNANTIA , Concinnicas , ornatus. Charta RobertiRegisFranc. apud Sammarchanos in
Præfatio Ifidoriad Concilia tom . 1. Concil.Hiſp. p.28. Epiſcopis Andegav.Orderic .Vital.pag.468.547. 588.
Horum vero Concinnantiæ , fi omnia ponerentur, ante 708.Dudo lib.3.pag.158.Fridegodusin Vita S.Wilfridi
deficeret dies , quam horum fingula explicarem . Vide cap.21.46.Hildricus Abbas Calin. in Epitaphio Pauli
Sidonium lib.8.Epift.4. Diaconi, & c. Ea etiam notione uſurpatam vocem hanc
CONCINNARE , CONCINNATIO , voces in lu- à Suetonio in Veſpaſiano cap.8 .obfervavit pridem Ca
minaribusEccleſiæ præſertim uſurpatæ, apud Interpre- ſaubonus. [Neque alia ratione dixit Tullius de amici
tem Biblior. non femel : Ad luminaria Concinnanda , cia cap.25.Concio ex imperitiffimis conftans, & Cæſar de
ad Concinnandaslucernas, Exod.c.25.35.Levit.24.nu- Bello Civilli lib.2.c.32.Advocare Concionem . ]
mero 4.Exquove's the oxūriv , Græco Interpreti S.Hiero Concio LEGUM . Conradus Uſpergenſis in Lotha
nym.Epiſt 26.cap.6.Vel lucernas Concinnant, vel fuc- rio Imp.Nuptias cum ea apud Auguſtam civitatem ,con
cendunt focum , pavimenta verrunt , ac. Nicolaus I. vocatis fere omnibus Principibus, magnifice celebravit,
PP . Epiſt.2. Quoniam irrationabile eft ut Eccleſiaſtica
in loco qui dicitur Conciolegum . Meminit rurſum iſtius
pofſeffio, unde luminaria Concinnationes Ecclefia Dei
loci in Henrico VI.qui videtur effe Campus ille , quem
fieri debent , terrena quavis poteftatefubtrahantur.Con-
Martium vocabant , de quo Velſerus in Auguſta Vin
cilium Metenſe ann.888.c.2.Ipſe ( Presbyter ) eas( deci-delicor.ubi ſcilicet conveniebant Imperatores & Impe
mas) cumintegritate accipiat in ſuiſuſtentationem , corii ipſius Proceres pro fanciendis Legibus.
ad luminaria Concinnanda , o Baſilice ædificia , &C. CONCIOLA , ſeu Conciuncula , Congregatiuncula .
Leo IX. PP.Epiſt.9. In ædificandis parietibus,picturis, Gloflæ MSS.Conciola , Congregatio. Erkembertus in
tignis teftis , imbricibus , præterea luminariorum Hiſt.Longobard.p.47.Poft bæc Pandocreato Marino à
Concinnationibus affiduis olei ( cere , nec non lampa- Conciolis, Cæfarium cum univerſis libertati reſtituit .
dibus vitreisO cicindulis , &c. Adde Braulionem in Vita S.Hugonis Abbatis ſancti Martini Eduenſis : Per
Vita S.Æmilianic.29.apud Bivarium . parva primitus fratrum Conciola eft in eodem conftituta
I CONCINNATIO , Machinatio . Vitæ Patrum loco, quoniam idem Princeps dominium in promptu non
Emerit.co.2.Concil.Hiſp.pag.654 . Auctores vero hujus habebat , quod daret. [Hiſtoria Monafterii S.Floren
nefandiſceleris, ut viderunt Concinnationesſui nequif- tii Salmur.apud Marten.to.5.Amplif.Colle &t.col.1094.
simi conſilii divino judicio fruſtratas .... ad domos ſuas Deinde alia vice cum Matutine fuiſſent celebrata , Mo
cum amaritudine redierunt. Vide alia notione in Con- nachorum Conciola in dormitorium redeunte c.]Occur
cinnare . rit præterea apud Thietfridum Abbat . Epternac. in
I CONCINNATOR , Calumniator , Kerusude Florib.lib.4.c.7 .& c.
sis, óxonorapayuwv. Gloff.Lat ,Gr.Suſſannæus in Voca CONCIONABULUM , Conciliabulum , vox de
bulario : Concinnator. Litium , Qui in longum cavillis ducta pariter à Concio, conventus . Innocentius PP .
ducere nititur .
in Decretis : Siſtatim cederes de tuo peffimo Conciona
I CONCINNATORIA VASA , in L. Dig.de pe- bulo . Vita S.Deicoli Abbatis Lutrenſ.n.s.Concionabu
nu legata, id eſt , ad concinnandum , efformandum lum DiabolifeceruntEcclefiam Chriſti.
& effingendum accommoda . CONCIONARIUS,Quipopulum alloquitur.Papias.
CONCINNATURA , xómois , in Gloff. Gr. Lat. I CONCIONATIO ,Concio, oratio. Charca Eli
CONCINNUS, Potiaex multis berbis fibicongruen- zabetæ II . Angl.Reginæ ann.1560 . apud Rymerum to.
tibus fa &ta . Gloffæ MSS . 15. pag . 599. col. 2. Ita tamen ut Concionationes fuas
CONCINUS , Canticus . Gloſſar. Sangerman . ordinarias ... per alium idoneum Concionatorem fie
MS.n.501.f. Concentus . ri curet .
CONCIO , Multitudo , congregatio , Concilium . CONCIONATURA, METúppars . Gloff.Lat.Gr.
Gloff.Gr.Lat. :'xxxncia , Concio , Concilium . Glofla CONCISA , Arborum everſarum ftrages itineri
rium Lat.MS. Regium : Concio , conventio populi, vel præcludendo . Concides, Cæſari, Tacito lib.1.Annal.
converfatus , vel Ecclefia, vel oratio.Idem : Concio Vegecio lib.3.c.23.S.Ambroſio in Orat.de Exceſſu Sa
nem , convocationem populorum .[Feſtus:Concio ſignificat tyri, Silveſtro Giraldo in Hibernia expugn.c.5.26.& c.
Conventum , nan tamen alium quam eum , qui à Magi: Lignorum cedes , Agellio l.19.c.19.Cafa nemora , trun
ſtratu vel a Sacerdote publico per préconen convocatur.] carum arborum coagmenta . Saxoni Grammat. Įib . 14.
Adde Papiam . Vita Hadriani PP . Hift. Danicæ . A v pove'xx07:, Polybio , Euronaadid
Auribus intentis expectet Concio plebis . AnnęComnenę 1.13.Alexiad.p.389 .Paulus Warnefrid.
Matthæus Vindocinenſis in Tobia : 1.3.Hift.Longob.c.4.Fa &tis etiam Conciſis per devia fil
Ifraelitarum Concio jula facit ... varum , irruit ſupereos ,
Infra : CONCESA , apud Ammian.l.16.Difficiles vias . : .
Concio Clauſtralis tibi fit , plebs Ifrael , berbe Concæfis clauſere folerter.Sic enim in MSS.legi monet
Diſciplina , rigor olla , Propheta Deus. Valeſius, ubiCodex edicus habet concedibus .
Domnizolib.2.de Vita Machildis cap.3. CONCIDES , Eadeni nocione. Gregorius Turonenſ.
Gaudet turba Petri , turbatur Concio Regis . li.2.Hift.Franci ſimulato metu ſe in remotiores faltus re
Adde cap.6 . & 7. Ucuntur paflim Scriptores, Hariul- ceperunt Concidibus per extrema ſilvarum procuratis .
fus in Vita S.Angilberti Abbatis Ceacul.n.23. Bonifa .. Alibi: Qui conjunétis arborum truncis vel Concidibus
cius in Vita S.Livini Epiſcopi c ...Jonas Monachus Bo- fuperftantes, O'c.
bienfis in Vita S.Berculfi Abbat.c.3.Osbernus in VitaS . CONCISA, in Lege Salica cit.18.5.4.aliud fonat : Si
Elphegi Archiep.Cantuarienfis n.6 .Goffelinus in Vita quis Concifam , vel jepem alterius capulaverit, vel in
Gceis -

1
 863 CON
cenderit , Óc.Hoc enim loco Wendelinus Conciſam ſe
pimentum interpretatur , quod fit circum agros & fun-
dos , cum leviter ſemicæſa virgulta proclinantur , im-
plicanturque invicem perpetua textura, eaque interim
luccreſcente: quod firmiffimum eft ſepium genus, cu-
juſmodi in agro feu Comitatu Perticenfi complura cer-
nuntur . Nec ab hac fententia procul abeit Salmaſiusin
lib. de Jure Attico . Monachus Sangallenfis lib.z.cap.2 .
Inter quorum confinia plantabantur arbuſcula , que, ut
Sernere folemus ,abſciſſe atque projecte comas caudicum
foliorumque proferunt .
made G CONCESIA , Eadem notione, in Charta Thol-
ſiacenſi ann.1404.Juxta pratuna de LoycConceſia ter-
rello dicti prati intermedio .
At pofterioribus ſçculis hę fere voces pro ſilva cædua
ufurpantur: Silva autem cædua , (Gall.Bois taillis, ]
illa eft quæ cujuſcunque exiſtens generis arborum , in hoc
babetur ut cedatur , & que etiam ſucciſa , rurſus ex ſtir
pibus aut radicibus renaſcitur, in Provinciali Eccleſiæ
Cantuar.lib.3.tit.16.lib.5.cap . ult.Charta Caroli C.Re
gis in Tabulario Dervenſi: Simul etiam quidquid me
morati fratrum farulide jam di&tis ſilvarum Conciſis
extirpare poterunt , totum in uſus fratrum abſque ſub
traétione alicujus permaneat. [ Altera ejuſdem Caroli
Charta anni 847.apud Baluzium tom.2.Capitular.Reg.
col.1457.Dedirigitur præfatus Herchenrad iss Epiſcopus
Ecclefiæ fibicommiſe, de villa quæ vocatur Fontane
dus , ad partem Eginardi Abbatis & Ecclefiæ ſuæ , per-
petualiter ad habendum : una cum conſenſu Canonicorum
ſuorum Concidens quie'vocatur Vilcenna habentem in gy
ro përticas 537. ) Acque inde ſilvæ juxta Lavallum in
Armoricis , Conciſe nomenclatura etiamnum manet :
cujus quidem appellationis meminit Stephanus Epiſco
pus Redonenfis in Vita S. Guillelmi Firmati num . 7 .
Hac igitur notione
CONCISUM uſurpat Charta Caroli C. apud Hariul-
fum lib.3.cap. 16.De prato bunnaria 2. quadrellos 48 .
♡ de ſilva bunnaria 20. O de Conciſo bunnaria si dec.
Tabularium S.Bertini an.7205 . Cum ſuper quadam de-
* cima unius campi juxta Concifum Columbel ſibi quæſtio
verteretur , &c. Hugo Flaviniacenſis in Chron. pag . ſcipere .
110.Quidquid in eodem loco poſſidebat, Bafilicæ S Vitoni CONCLAMARE , pro Clamare, Caufam agere ,
condonavit, in manfis , campis, oleis ,pratis , paſcuis, dicere . Lex Alemann.tit.36.9.5.Ut in ipſo placito pau
Concifis , Silvis , aquis , & c. peres Conclament caufas ſuas.Gloff.Ilid . Conclaſare
CONCISIÆ . Charta venditionis prædii di &ti Ca-
ſeaux : Sive conſiſtant in terriscultis& non cultis , vi
neis , pratis , paſcuis , ſeu paſturellis , nemoribus , file
vis, garennis , dumis , Conciliis , arboribus , fru &tio
feris , & non fructiferis ,c.Tabular.Prioratus de Pare-
do fol.69.In bordelariis , in campis ,in vineis,in filvis,ri-
Spis , in Conciliis , in terris cultis do incultis , &c.
CONCIDA , CONCIDES . Vetus precaria apud Sir-
mondum in Notis ad Capitul. Caroli C. Hoc eft in man-
fis , campis , oleis , pafcuis , pratis, Concidis, ſylvis,
aquis, & . Charta alia apud Baldricum in Chronic.
Camerac. lib. 1. cap. 27. Hos igitur manſos cum terris ,
Concidis , paſcuis , &c. Tabularium S. Remigii Re-
menſis: Habet de Concide ubi poteſt colligi clauſura,& c.
(Codex MS.Irminonis Abb.San -German , fol. 2. verſo
col.z. Ratgis habet... de vinea arip.vi.& .dimidium , de
ſilva Concidem parvam , habet bun . ill. Idem Codex
fol.20. Habet in CaftinidoConcidam duas partes de Leu-
va : Et fol.52.verfo colit . Altmarus.... babet de terra
nrabili bun . xv . de prato arp . 1. de Concidis bun. 1 .........
Aclulfus colonus....habet de terra arabili bun.xx. de pra-,
to arpen.1.de Concidisbun.1111. Annal. Bened.co.z .pag.
719. ex Charta diviſionis bonorum , quam fecit Brai
dingus Benedicto Abbati Aniano : Pratis , pa
ſcuss , Silvis , garricis , farinariis , Concidis , com
munës . ]
CON 864
CONCIDUA . Charta Alberti Comit.Viromand.an .
986.apud Hemereum : Vineam bunarii unius, pratum
i.ſylvam bunariorum 7.Conciduasbunariorum 10. cam
bam unam , & c. Copeis dicuntur ejuſmodi ſilvæ cæ
duæ in Libertatib. villæ S. Paladii in Birurigibus ann .
1279.apud Thomaſſerium pag.113 . [ Vide Copecia . )
I CONCISIO , Idem quod Arborum inciſio in trun
cis plerumque facta ad limitesdeſignandos; qua de re
fupra in Arbor 1.Notitia judicati pro Monaſterio Aru
lenfi ann.876.in Appendice Marcæ Hiſp.col.798. Ubi
nos teſtes Conciſionem fecimus , & pedibus circum
davimus, & manibus infinuavimus ad ſaione jam di
& to Iſelmo.
I CONCISUM . Vide in Conciſa .
CONCITARIUM , Donum Imperatoris , quia ex
citat animos militum ad obediendumei. Ugutio , Joan.
de Janua .
CONCITO , Statim , illico . Abbo deOblidio
ne Lutetiæ :
Concito vitalis calor oſa reliquit eorum ,
Frigidus atque pavor poſſedit corda reorum ...
CONCIVILITARE , Civem efficere. Theoderi
-cus Monachus de Inventione S. Celli EpiſcopiTrevi
renfis c.2.Beatum Celſum .... quem hactenus in fupernis
fedibus Concivilitavit ( Deus) frequentiis Angelorum .
Vide Civilitare .
CONCIVIUM , Civium cætus .Adſo Abbas Der
venſis , in Vita S.Bafolicap.41.Eodem tempore urbis Re
morum florente Concivio , & c. Ægidius Pariſienſis in
Karolino lib.s.
.... Illum fublimia facri,
Eloquii quondam ruftantem pectore pleno :
Illum in Concivio tacitum pro voce legendi
Præfe&tum gradibus, & c.
Ita enim legendum pro Concinio, apud Duchefnium
pag.324 .
$? CONCLAMANTISSIMUSTESTIS , Fortif
ſimus , locupletiſſimus, apud Mabillonium , Liturg:
Gall.p.220.col.1.Juftum eſt.... B. Saturninum tremendi
Nominis tui Conclamantiſſimum teſtem debito honore fu
Conclamare . Vide Clamare .
Y CONCLASSARE ,Conclamare,Conclaſare,Con
jungere claſſes.Gloff.Ilid.Papias MS.Bituric.Conclaſſa
reclaſſes jungere.Vet.Gloſſar.San -German. MS.n.soi.
Conclaſare , Adjungere claſſem , hoc eſt ,ut Juſtinus lo
quitur , adunare Claffiarios & ipfas naves.:
9 CONCLASSARE SIGNA , Pallare campanas. Gui
donis Diſciplina Farfenfis c.4. deSabbato ſancto ; Ad
Vefperam preces faciendæ , ad ultimum Conclajenturo
mnia figna , c.Vide Claſicum , & *c.
CONCLAVE, Veſtiarium ,Gardaroba.Matth . Paris
ann.1245 . Domini Papæ Camera , quæ Conclave'id eft ,
Guardaroba dicitur.Sic etiam vocant locum ubi coeunt
Cardinales ad eligendum ſummum Pontificem ,qui plu .
ribus defcribitur in.Ceremoniali Romano lib.l. fe &t.i.
[ Papias MS.Bitur. Conclave, Locus inclufus vel muni
tus, live domusquæ multisclauditur.cellis,interior cella .
In Legibus municip.Mechlinenſium tit.i.ar.38.Concla
ve dicitur quidquid obſeratum eſt ; Decanus lanificii o
mnesædes ubilanificium fit,ut fibirecludantur imperare
póteft,neque licitum eſt habitatoribus,obfequium aperien
diquidquid ibi eft Conclavium ,& *ov feratidenegare.]
CONCLAVUM . Gloff.Græc.Lat. Ouroxía , Con
clavum , Conclavia , inſula .
CONCLEATIUS , vel ut habet Papias MS.Bitu
ric.Concleatus , Lapis cocleis lapilliſque * arena con
cre
 I
865 CON
cretus , afperrimus eg interdum fiſtuloſus. Iſidor. lib.
19.Orig.cap.10.VideCochlearius.
I CONCLERICUS , Clericus una cum aliis . In-
dex vet.Canonum co.3.Concil.Hiſp.p.8.Nec laicus poft
pepitentiam Conclericusfiat .
T CONCLODERE , Delidere. Papias MS.Bitur.
I CONCLUDERE , pro Concludi, cerminari .
Privilegium Ordonii II. Regis pro monafterio S. Mar-
tini Compoſtellanito, 3.Concil.Hiſpan.p.171.col.2. Si
militer damus vobis ipfam noftram cortem de villa Pa
trono cautatam cum ſuisdomibus & ædificiis , cum fua
cortina, quomodo Concludit ipfum flumen Saris ,
I CONCLUDIUM . LegesRotharisapud Mura
tor.co.i. part.2. P -35. col... Quod conſcius non fit fraudi
mec ullo Concludio feciflet . Lege & vide Conludium .
CONCLUSIO , Čluſa , Ecluſe . Conclufiones aqua-
rum , in Legibus Wiſigoth.lib.8.tit.4. 8.30. Retenues on
CAWX .
CONCLUSUM , CONCLUSUS, Idem quod Clau- miſionis ejus in Chriſto Jeſu per Evangelium . Legitur
ſum , Clos Gallis , locus , feu ager ſepibus feptus, in etiam apud Ammianum 1.28.c.28.
Legibus Wiſigoth , lib. 8.tit.3 . 86, tit.4.8.25. lib.1o . cit .
1.9.13 .
CONCOENA . Gloff.Græc. Lat. MS. rucovQ. piſtola 36.GaufrediCanonici Regul.apud Marten .to ...
Conviva , Concane . In Edito . Concena . Glof.Lat. Anecd.col.533 .
Græc. Concænæ , ruulsaron . [ Supplem . Antiqua
rii , Concæna . ]
CONCOFANARIUS, meadoſe pro Gontfano- crepare active ſumto , quomodo Ovidius dixit ;
narius , Vexillifer . Vide in hac voce poſt Guntfano.
I CONCOMITANTIA , Comitarus . Geſta in
captura Bernardi Saget Epiſc.Apamienſis circa annum Murator.to.2.p.144.col.2.
1300.apud Marten.com ... Anecd.col.1322.Idemque E
piſcopus ex turc de Tholofa arripuit iter ſuum eundi in
Franciam , concomitantibus ipſum prædicto Magiſtro
Baliſtariorum ac Senefcallo Tholofano ...Qui in tali Con
comitantia veniebot, ſeu ducebatur, &c. Theologis
Gallice ſcribentibus nota eſt vox Concomitance non
prorſus abſimili racione in moralibus , ut cum differunt
de virtutum inter ſe connexione , de corpore & fangui
ne Chriſti ſub utraque fpecie panis & vini poſicis per
Concomitantiam , quod amplius nequeant feparari .
Bract.l.2.tr.1.016.n.8.Sunt etiam quædam conſuetudines
quæ fervitia non dicuntur, nec Concomitantia ſervitio-
rum ; id eft cum ſervitiis connexa , quemadmodum
Philofophi Concomitantia dicunt pro Connexa .
1.CONCONSULES, Ejuſdem urbis una Confu-
les . Occurrit in Annalibus Tolofanis inter Inſtrumen-
ta probantia to.1.p.39 ,
CONCORDANTIÆ , apụd Wallinghamum in
Edw.I.P.47. Hujus ( Johannis de Derlinghton Ordin .
Prædicat.) ſtudio induſtria editæ ſunt Concordantic
magne , que Anglicanæ vocantur. [Memoriale Pote-
ftatum Regionſ.ad ann.1244.His temporibus floruit vita
Oſcientia venerabilis dominusUgo Cardinalis , frater
Predicatorum ordinis , qui doctor eximiusdoctrina ſana
O prelucida sotam Bibliam poftillavit ; Concordantia-
yum Biblie primus auctor fuit. ) .
q CONCORDATUS, Compoficus, de quo con-
ventum eſt, Gall.Accord è. Tranſactum , compoſitum
O Concordatum , in Charta ann.1463 .
CONCORDENSES , Valdenfium fectarii hæreti-
ci, de quibus Conftitutio Friderici Imp. de Hærecicis ,
& Reineruscontra Valdenſes c.6.à Concordia Lombaré
diæ oppido dicti : iidem qui interdum Concorezenfes
appellantur.
I CONCORDIA , pro Fædere vel pacto legitur
apud Thomam Madox in FormulariAnglicano pag.75.
Rymerum 10.4.P -396.col.1 .& alibi . Hinc Concordia ce-
lata dicicur , fi bene conjecto , de ea conventione feu
pactione, quam inconſúlto judice ineunt litigantes ,
poſtquam res in judicium vocata eſt: quod fieri vecant
Tom . II .
1
CON 866
Conſuctudines Furnenſes in Archivo S.Audomari his
verbis : Quicumque plegios dederit de profequendo cla
moreſuo a non fuerit proſequutus , emendabit Comiti
tres libras , & amittet clamorem ſuum :quamvis aliquis
clamorem ſuum facere noluerit vel perdiderit , Juſtitia
rius tamen jus ſuum habebit . Quicumque feceritConcor
diam celatam , id eft , Halefona , emendabst Comiti tres
libras. Vide Halefone .
CONCORDIOSUS, Concors., Ugurioni.
CONCORDIUM, pro Concordia , Pactum , fæ
dus , Accord : apud Micham de Barbazanis in Hift.c.6.
& Cortuſjos lib.3. Hift.c.5 . & alibi .
CONCORPORALIS , Ejuſdem corporis vel ſo
cietatis, in Chronico Halberſtadenli apud Leibnitium
10.2.Scriptor. Brunſwic.p.126. Cives et cohæredes , doo
Concorporales in babitaculum Dei coædificatos. Hauſit
Scriptor ex Epiſt.ad Epheſios 3.6. ubi dicitur, Gentes
effe coberedes , o Concorporales , de comparticipes pro
9 CONCORPORATE, Corporaliter . Cbriſto fe
denti ad dextrum Patris veraciter, Concorporate , in E
CONCREBARE,Crebro dicere,prænuntiare vel
promittere;niſi mavis Concrebare ſcriptum eſſe proCon
Rurſus aquam tangit,Temefæaque Concrepat era :
Antiquum Epicaphium ex Agnelli libro Pontif. apud
Prima fides noftriſque Pater promiſerat olim
Perſpiciendum oculis , a Legis voce vocandum
Chriftum Concrebens , Cbriſtom fonat , omnia
Chriftum .
G CONCRECATIO , pro Congregatio , in In
ſtrumento ann. 873. tom.I. novæ Hiſt. Occitan . col.
124.
CONCREDERE SE , dicebatur ille qui judici vel
parci ſe tradebat , & deli &tum illius arbitrio , compo
litione expiabat. Capitula Caroli C.tit.16.g. 3. Quia fi
ſe Concrediderit & humiliaverit , & emendare voluerit ,
&c. Flodoardus lib.3.Hift.Remenf.p.558. edit.Colve
ner. Quod placitum eidem Presbytero denuncietur ad 30.
dies , ut ita præparatus veniat, quo fe vel Canonice pu
rificet, vel Concredat. Definitio Concilii Duziacenfis
II.de Duda Monacha cap.4 . Et fi ipfe Presbyter !fe Con
crediderit , facilior ei erit poenitentia : fin autem in perti
nacia ſua perftiterit, & c.[Præceptum Ludovici Regis
an.870.de rebus Herici Prumienli monaſterio concellis
apud Marten to.1.Coll.Ampl.col.191.Ille vero nullara
tione eas ſibiufurpare potuit ad poßidendum , ſed Concre
didit fibi deillis , quod eas injuſte voluiſet ,reddidit
tunc eas illis Fratribus in præfentiam noſtram . )
CONCREPARE , Conibere , i.e. Conſentire
Gloſſar.MS.Sangerman.n.sol.
CONCUBA , Concubina. Decretum Synodi Sar
dicenſis in Fragm.S.Hilarii p.20.Probra multa crimina
que objecit, quod diceret illum Concubas * babuiſe de
babere. Hinc Comcubatuspro Concubinatus, in lib.3.
D. de Concubinis .
I CONCUBIA , Cum omnes excubant . Gloffar.
MS.Sangerman.n.501.Livius dixit : Hannibal Concu
bia nocte movit, id eſt, cum itum eft cubitum . Si
mili nocione Plautus , Concubium fit noftis . Vide in
hac voce .
CONCUBIALITÉR , Continuo , perpetuo . Vi
ta S.Vitalis Siculi nu.6.In boc... Monafterio Concubials
ter perſeverans .
CONCUBINA ,Ugutioni : Quæ ad ufum venereum
non legitime tenetur . Tria ſunt, inquic Caſaubonus ad
Oo Spar
 867 CON
Spartianum in Ælio Vero , conjunctionis nomina apud
juris auctores & alios , Uxor , Pellex , Amica , Uxor,
ajebat Verus, nomen eft dignitatis , non voluptatis :
Pellex honeftior eft quam Amica, ut quæ accedat pro-
pius ad uxorispaturam ; eſt enim remaxw quaſi legitimæ
conjugis dimidium . Balſamon : Hannex ? s.v..vypío
pastovios da Xweis géux si 5 ſ TTIV TIH OTipe pina hiyo
Tou Canones Apoſtolorum ex verſione Dionyſii Exi.
guican.17 . Si quis poft baptiſma fecundis fuerit nuptiis
copulatus, aut Cowcubinam habuerit , non poteft ejje E-
piſcopus ( c.Concilium Toleran. I.cap.17. Siquis ha-
bens uxorem fidelem , fi Concubinam babeat, non com
municet. Cæterum quinon habet uxorem , pro uxore
Concubinam habet, à communione non repellatur: tan
tumat uniusmulieris , aut uxoris , aut Concubina ( ut
ei placuerit)
fit conjunctione contentus. Quibus in locis,
ut obſervat Turrianus l.1 . pro Canonib. Apoſtol. c.13 .
non intelligitur Concubina fornicaria, ſed ſicut Scri-
ptura fancta vocat Concubinas Patriarcharum , ca ſci-
licet Concubina quæ ſecundum legem matrimonii, in
fra dignitatem tamen uxoris ducitur:Quæ uxor Concu
bina dici videturin Charta Ludovici VI. pro Monaſte-
rio S,CorneliiCompendienſis : Ut Clerici ejuſdem Ec-
clefiæ ficut uſque modo vixerunt, permaneant : hoc ta
men præcipimus , ut Presbyteri, Diaconi, Subdiaconi,
nullatenus deinceps uxores Concubinas babeant : cæteri
vero cujufcumque ordinis Clerici propter fornicationem ,
licentiam habeant ducendi uxores . Eadem etiam Concu
bina legitima dicitur , ad diſcrimen ejus quæ quæſtum
facit , apud Bractonum lib.3.Tract.2. c.28.9.1. cui ita
appellatur uxor matrimonio copulata , quod legitimum
ejl quantum ad heredem hereditatis ſucceſſionem , eu
tamen illegitimum , quoad dotis exaltionen cum doscon-
ftituta fuerit alibi quam ad oftium Ecclefiæ, propter ver
ba in intentione mulieris contenta , ut idem Bracton. ait
1.4.de Actione dotis, c.8 . 9.2 . Vide Cujacium in Para-
tit.ad.tit.Cod.de Concubinis , ad Nov.18 .& lib. 5. Ob
ſer.cap.6.Concubinas præterea olim toleratas , vel non
omnino prohibitas, veldenique adeo hunc invaluiffe
abuſum , ut cas tolerari neceſſum judicarint Pontifices,
tametfi fubinde variis in Conciliis damnatus fit , colli-
gere licet ex Concilio Vermerienfi an.752.cap.7.ex Ni-
colao I.PP.Epiſt.59. & in Refponf.ad Bulg.c.3.ex Joan-
ne VIII.Epift.198. &c.Vide Criſconium in Brev.c.230.
231. adeo ut etiam cum uxore legitimaConcubinain ha-
bere quodammodo licuerit quam uxoris appellatione
donant Capitula Herardi Archiep . Turon.cap.1ío .Sal-
vianus lib.4. de Gubern.Dei , de Concubinis : Quip-
piam dici forſitan etiam injuftum eſſe videatur : quia boc
in comparatione ſupradictorum quaſ genus caftitatis eft,
uxoribus paucis eſſe contentum , & * intra certum conjugii
numerum frenos libidinum continere . Conjugium dixi
quia ad tantam res impudentiam venit, ut ancillas ſuas
multi uxores putent : atque utinam ficut putantur eſe
quaſi conjuges, ita fola haberentur uxores . Sed & cum
Concubina perinde ac cum uxore alterius adulterium
fieri dicebatur . Vide S.Columban .Ep.5.
I CONCUBINALES ILLECEBRÆ , apud Sidon.lib.g.
Epiſt.6.
CONCUBINATICÆ LUXURIÆ , in Concilio Mela
denſi an.845.cap.74.
I CONCUBITALIS , Ad concubitum pertinens , a-
pud Tertullianum ad Nation.l.2.c.11.
1 CONCUBINARIUS, Catullo & Curcio Concu- fuerit demonftrabit , & finihilremanferit ,ultimus annus
binus, Qui Concubinam habet , Gall.Concubinaire . erit . Vide eumdem Scaliger.l.7 .de Emendat, tempor.
Legitur apud Lindwoodum lib.1 . Provincialistic. 2. & pa.748.775.776 .Fulbertum Carnotenfem in Compen
Martenium to.4.Anecd.col.390.necnon alibi. dio Compuri, Honorium Auguſtod. lib.2.de Imagine
CONCUBITOR , Qui concubinam habet, apud mundi cap. 87.88.97. Durandum l.8.c.5 . n.6.7.8 . & a
Julianum Anteceffor. Nov. 82. cap.12. Nov. 34. lios Compotiſtas , ( necnon fupra vocem Annus col.
ċ. s . Concubitor maſculórum , eposroxeiras . Concu- 511. ]
CON 888
binus , Judío , Quintiliano lib. 1. cap. 3 .
I CONCUBIUM , Papiæ in MS.Bituricenſi, Er
cubia, Gall. Garde, Sentinelle . Apud Plautum in
Trịnummo Concubium eft tempus primi fomni , cum
omnes fere cubant , altiuſque regnat filentium . Ifid.
Glon. Concubium , Pellicatus. Conſtantienſis hac et
iam notione ait : Concubia à cubare five dormire dičta :
Concubium , Concubitus , Pellicatus . Pro honeſto & le
gitimo concubitu Gellius 9.10.habet : Sed puris hone
Niſque verbis venerandum iftud Concubii pudici ſecre
tum neminem quemquam alium dixiffe . Vide Concubia'.
I CONCULA, Menſura tres cochleares habens. Pa
pias MS.Bituricenſis. Gloſſar.MS. Sangerman. num.
501.Concula , Genus menſurá quæ fit toriens coclear tri
plicatur. Concula , Menfura ,dragma una & dimidia
adimpleta . Corruperunt Iſidorum , ex quo hauſerunt;
hic enim 1.14.c.25.Menſurarum pars minima Cochlear ;
quod eſt dimidia pars dragma , appendens ſiliquas nos
vem .
Qui triplicatus Conculam facit. Concula dragma
una de dimidia adimpletur . Vide Concha 3 .
CONCULCATURIA Epiſtola, qua Dominus fer
viqui ingenuam uxorem duxit, Conculcato & irrito faa
& o ob agnationem , quæ inter eos intercedebat, ma
trimonio , mulierem libertati fuæ reddit . In Chartis
quæ Parenſales dicuntur, apud Bignonium , Formule
10. titulus ſic concipitur ; Conculcaturia quam Abbas
facit ad bominem fuum .
CONCULMA , Maxima bellua , de cujusfanguine
tingitur purpura .Ita Ugutio MS. an Concalina ?
( CONCURIALIS , Ejuſdem Curiæ Judex '.
Charta D. Antonii Capelli Patricii in Diario Italico
pag.65 . Voluſianum atque Luminoſum noſtros Concuria
les agnovimus.
T CONCURRENTER , Unanimiter , concordi
ter . Legitur apud Rymerum co.lI. p.813. col.2 . & alibi
non ſemel .
CONCURRENTES , ſic Epactas ſolis vocat La
tinus Computus, Æthiopicus Græco & vetufto nomi
ne durreise . Scaliger l...Canon . Iſagogic. Concurrcn
tes, eſt numerus dierum nunquam excedens ſeptenarium ,
quicum regularibus compoſiti componunt feriam dierum .
Dionyſius Exiguusde Ratione Pafchæ : Concurrentium
hebdommadarum ratio, que de folis curſu provenit, le
preno anno jugicircuitu terminatur. Joannes de Janua:
Concurrens , ſecundum quod fumitur à Compariſtis, eſt
fupercreſcentia unius diei vel plurium ſupra s2.ſeptima
nas, vel plurium : ideo dicitur quia in anno Biffextili
ſupercreſcunt duo dies , in reliquis vero annis unus tan :
tum , unde verſus:
Hebdomade decies quinæ numerantur in anno ,
Atque duæ poft duas , lux una, duæveſuperſunt .
Et ab illo incremento originem habent Concurrentes.Alii
poſtea formantur uno addito ,fic tamen quod feptimanarī
numerum non excedant, unde ſcias quod primus annus
cycliſolaris habet unum pra Concurrente,ſecundus habet
duos, tertius habet 3. quartus habet 4. quintus 6. propter
biſſextilem ,/extushabet 7.ſeptimus habet 8. fic proce
dendo uſque ad 28.annos invenitur,qui poftea revertitur
ad caput procedendoper ordinemficut prius: unde do ap
pellatur Circulus folaris , ſive Concurrentium.Si autem
vis fcire quantus fit annus Concurrentium , adde annis
Domini 9.annos, * à totali ſumama ſubtrahe 28. quoties
poteris, de quorus ſit annus cycli ſolaris quod reſiduum
1. CON ,
 869 CON
1. CONCURRENTIA . Obfervantiæ RegniAra-
gon.lib.6.de Privilegiis Militum 6.1 . Non enim contri-
buent cum peyteriis in exaétionibus regalibus, niſi tem-
pore guerra , vel Concurrentiæ ad conſtructionem , refo-
flionem , & fuftentationem folatuum , portarum vil
Ja , & c. Id eft , cum omnes ad ejuſmodi opera publica
Concurrere ſeu pergere tenentur ,
2. CONCURRENTIA , Certa quædam ac de-
terminata fumma ultra quam non erogetur fupra,Gall,
Concurrence . Epiſt, Petri Infantis Maſilienſibus an .
1332.ex Archivo S.Vi & toris ejuſdem urbis : Recepit in
Solutum uſque in Concurrentiam , Oʻc,
CONCURRERE CUM ALIQUO , Conſentire ali-
cui, Gallis Concourir avec quelqu'un. Phrafis familia-
ris Tertulliano l . de Spectac.optato 1.4. S.Auguftino l,
de Unico Bapt , cap. 14. & Epiſt. 1 64. Dicebant etiam
Concurrere alicui: Ita Cyprianus l.1.Epiſt.4.1.2. Epiſt,
3. Auguſtinus l, 2. contra Creſçon.cap.19: 1.7.contra
Donat.c.15 .
1. CONCURSUS , Submonitio , vel evocatio ci-
vium ad vindicanda maleficia . Vitalis Epiſcopus O-
fcenfis : Şieøs ( junetas) exercitum facere contigerit, vel
repentinum Concurſum , Appellitum vulgariter appel
latum , Oʻc. Infra : Sed flagitante maleficio , Con-
Burfu ſubitaneo concurrente, ſi maleficium fuerit mani
feftum , &c.Vide Hueſium ,
2. CONCURSUS, Convencus . Capicula Mo-
nachorum San -Gall. p. ix . Ut Kyrie eleiſon , Amen
Deo gratias, & perſus in unoquoque Concurſu altius
diſtinctius atque protra &tiushonefte dicantur . Ibidem n .
xxx.in non abfimili formula legitur in unoquoque Con
venti ,
q 1. CONCUS inter vala & miniſteria ſacra recen-
ſecur in Donatione S. Rudefindi pro Monaſterio S. Sal-
vatoris de Cellanova tom3.Concil.Hiſp. p . 181. col. !.
Concos immaginatos vij.cafticales 11, vafa vitrea , chon-
cas acyralis 11.arrodamas fic acyralis 1x.Alterum locum
vide in Cogina ,
I 2. CONCUS , f.Angulus, Gall. Coin . Condi-
tiones reparaționis Monaſterii S. Andreæ Exalatenſis
an.879.in Appendice Marcæ Hiſp.col.808, Terra que
infrontat in torrente & vinea ad illo Canco qui infrontat
in vinea dominicale , terra , C,
I CONCUTERE , f.Monetam cudere , Diarium
Belli Huſſitici apud Ludewig.to ,6, Reliq .MSS. p.182.
Rex Sigiſmundus receptis Ecclefiæ Pragenſis Cænobii
S.Georgii capitibus , manibus , manphantiis cæterifque
de aura & argento clenodiis, Concutere jubet e ftipen-
dia præbet , Poffet ſolum intelligi Frangere : adeo ut
ſtipendia præbuerit ex clenodiis comminutis , ſed non
cuſis ,
T CONDADUM , Hifp. Condado, Comitatus ,
dominium . Vide locum in Cotum poſt Cautum .
CONDAMINA , vel CONDOMINA, Narbonen-
ſibus Condomine , quaſi, Condominium à jure unius Do-
minidicta , vel ut aliivolunt , quaſiCampus Domini,
i nam in Occitania , maxime verſus Sevennas Camp ,
aut Can , Gampum fonat; ubi hæ Condaminæ ab omni
onere agrario immunes cenfentur , Condamina , legi-
tur in GloſſisIſidori,& eft agrorum rúyxtos,Glof Grę
co -Lat.civitatis Saltus.Placitum Attonis Arelatenfis
Archiepiſcopi, in Chartulario Archiepiſcopi Arelat.
fol.2 2.Et laxaverupt fimiliter Archiepiſcopo Attoni af-
frontationem fuæ Condamina que eft juxta domum , cum
juncaria quantum prædiéta Condamina tenet . Chroni
con S. Benigni Divion. Dedit partem uniusCondami-
ne . Condamina mea dominicariq, in Tabul.Belliloc.n .
174.Vita S. Gallæ apud Bollandum 1. Febr. pa.940.Cum
meſium tempus adveniffet , nuntiatum eft S.Gallæ ab a-
{tore ſuo.... quod Candamingm ſuam quidam Presbyter
Tom . II .
1
CON 870
cum meſſe tuliffet. Sicenim legendum , pro Condani,
mam , uti præfert Codex MS.[Charta anni 979 : in Ar
chivo S.Viétoris Maflil.num.13.Di ,Avenion . Con
ec
damina una quæ habet pro longo dextras de ambos latus
238.6 ° in quacumque fronte dextras 130.Notitia an.993 ,
de conventione inter Adalardum Abb. S.Vi&toris Mal
fil. & Willelmum Vicecomit. de villa Cathedræ apud
Marten.to.1.Ampliff.Collect.col.359.Abbas vero milis
bobus cepit tcrram , quæ eſt ante Ecclefiam S. Damiani
ambienter excolere , & huc illuc rumpere terram ad fa
ciendam Condaminam.Charta Alphanti Epiſc.Aprenfis
ex Chartul.ejuſd.Ecclefiæ fol.44. Eft autem Condaming
illa capiens de terra arabili modiatas tres . ] Vide Bibl .
Sebufianam Cent.z. c.7 .Anton. Ruffium in Comitib .
Provinciæ p.61.co.6,Spicileg.p.455. Perardum pag.208.
Steph. Baluzium in Append.ad Capitul.num.90.[Mar
cam Hiſpan.col.765.853-984. Marten , to, 6, Amplil,
Collect.col.458. ] & c.
CONDOMINA , in Charta an . 1088. apud Catellum
in Comitib.Toloſ.pag.134.( in Charta an .1032.ex Ar
chivo S.Victoris Maffil. & in Statutis Arelat,MSS.art,
134. ]
CONDEMINA . Charta an.y37 . in Tabul . Eccl. Au
guſtod, Sunt ibi manfi abſi novem , & folvunt reditus ter
re . Sunt alię Condemine 3.adſationem mod.100.Infra :
In villa Ploado invenerunt Condeminas 3 , ubi polunt ſe
minare modios 13.Alia Caroli Regis an.18.Ind.6.ex Ta
bulario Eccl.S.Cyrici Nivern. Mercatum ibi adherene
tem , Condeminam adhærentem fronti jam dilte Eccle
sie , cc.
I CONDIMINA . Aimoinus in Translatione S.Vin
centii Mart.lib.2.nu.18 .Monachi Hermengaudum Albie
Comitem adierunt, orantes ut ab hoftium invaſione e
quorumque depaſtione fata Condiminæ ſuæ protegeret.
CONDUMA , Eadem notione, Papias. Conduma
domus cum curia & ceteris neceſariis . Gloflæ MSS.
Conduma, vel Cumma , domus elevata . Gregorius M.
1.9 .Epiſt.14.Unam illi de jure Ecclefiæ deputare Condu
mam debuiſſes. Idem lib.1 o.Epiſt 12.Percepta prius do
.
natione legitima , id eſt fundoscampulos cum Conduma
una . Occurrit rurfum 1.11. Epiſt.20. Charta Caroli C.
Reg.Fr.an.18.Ind.2. in Təbul Dervenfi: In Almiaca
parte terras indominicatas , ubiConduma Monachorum
fieridebeat , cum prato & manfis undecim dimidio .
CONDOMA , Charta Longobardica an.774 .apud U
ghellum to.8.p.35. Conceſſimus in nominato Monaſteria
S. Sophiæ Condomas 4. ex ipſo Gaſtaldo. Infra : In ipſo
loco cortes & Condamas tres. Adde pa. 40.41.576.583,
585.590.615.618.625.638.quibus omnibus in locis Con
duma , & Condoma, idem valet quod Condamina : ne
que à dumetis vox formata, uç cenſet Ludovicus de la
Corda ,
I CONTAMINA . Charta an.1222 . Hiſt. Dalphin.
tom.2 , p.505 . Imprimis concedo á confirmo donum quod
Guido Cames & Mathildis uxor ejufdem eidem domui de
derunt, ſcilicet quamdam Contaminam , c.
CONTAMINIA , Eodem perinde ſignificatu . Charca
Falconis de Jaligniaco an.1056 ,Dedi... omnia quæcuma
que in Treſalio ... pelſidebam : ſcilicet in Contaminiis, in
molendinis, in olchis, in ordeis , doc,
CONTAMINEA . Charta an . 1020. apud Guicheno
num in Bibl.Sebuſiana Cent.1.c.40.Vineam indominica
tam unam medietatem , Contamineam indaminicatam uz
nam medietatem , oʻc.
CONDOMINICATUS , Hift.Epiſcopor.Autiſliod.ca,
53.Et campos , qui vulgo Condominati vocantur , Epi
fcoporum ditione reſtituit,
CONDARE , CONDATOR . Gloff Lat.Gr.Conda
toribus , CUNTEN son's. Condavit , mpsovereefu : [ Acta
fancti Bertichramnį , tom. I , SS, Junii pag. 719. &
Oo 2 ( 0.3 :
 871 CON
10.3. Anale &t. Mabill.p.115.Villa Umbriaco,quam Baſi-
lius & Baudegundus quondam per donationis titulü ad
janétam Ecclefiam Condederunt,id eft, fimul dederunt .)
& CONDARIUS. Epiſtolæ MS. Burgenfium &
Capellanorum Calvimontis in diceceſi Lingonenſi hæc
eft inſcriptio : Rdo. in xpô Patri O Dño Dno Joannide
Montemirali Epiſcopo Carpentatorenfi Ssmi. D.N. Papa
Prothonotario & Condario..Burgenſes ♡ Capellani op-
pidio Ecclefia Calvimonti. Hic Joannes deMontemi-
rali fummo Pontifici Referendarius erat an. 1476. Hinc
fufpicor in autographo ſcriptum fuiffe Rndario per ab-
breviationem pro Referendario , primamque litteram
R.ſic male efformatam fuiffe,ut Amanuenſis legerit Co,
unde pro Rndario perperam fcripferit Condario .
CONDATE , vox Gallica vecus , vel certe in Gal-
lia familiaris , quæ confluentem denotat , quaſi a cone
dando, ſeu congregando, ſeu confluendo, uti vult Ni-
colaus Bergeriusl.3.de Itinerib.Romanisc.39.n.is.Un-
de quæ hodie ſuperſunt oppida id nominis , feu verna-
culum Condè præferentia , ad ejuſmodi Auviorum con-
fluences fita effe conftat. Ita Condate in Aquitania , ad
confluentes ſita eſſe conſtat . Ita Condate in Aquitania,
ad confluentes Durantiæ , & Inſulæ , Libourne hodie ,
apud Aufon.Epiſt. 6. & Paulinum in Epift. ad eumdem
Aufon . v. 156. Condate in Turonib.ad confluentes Vi
gennæ & Ligeris , apud Gregor.Turon.l.1. Hiſt.c.43.l.
8.c.40 & 1.10.ubi obiit S.Martinus , hodie Condè, (vel
Cande, uti vult Valeſius in Valeſianis , ] Condate, ho
die Coſne, ad confluentes Ligeris & fluvii di&ti Noain,
Condatum , hodie Condè ad confluentes Scaldis & Au-
vji dicti Haifne , apud Antoninum in Itinerar. & in
Capitul . Caroli Calvi tit.37.[Condatum illud ab Anto-
nino memorari ſub hoc nomine negat Valeſius; ſed a-
liud fitum inter Nivernum & Brivodurum , hodie Co-
fne, & aliud prope Senonas hodie Montereau -faut -ro-
nie , ac tandem tertium inter Lexovium & Drocum ,ho-
die Condèfuper Itonam : quartum meminit Prolomæus
in Britannia minori hodie Redones, ] Condate in Bri-
gienſi agro , Principum Borbonienſium nobiliffimus
Principatus , ad confluentes Matronæ & alterius flu-
violi quiBrigenſem faltum percurrit . Tabular.S .Re-
migii Remenlis an.861.Epifcopatus autem Dom. Hinc
mari 17.veniens Miſus Domini Regis Caroli in villam
Condatum , fitum ſuper fluvium Matronam , doc. Con
date in diceceſi Ebroicenfi ad confluentes Itonis fluvii,
quod loco inſulam efficit vulgo Condet , Condate in
diæcefi Sueſſionenſi ad confluentesfluviorú d'Aiſne, &
de Vesle ,Condate inCeftrenſi agro in Anglia,hodieCon-
gleton,ut cenſetCámdenus in Brit.p.486.Edit.3.ad con
Auentes Dani & alterius fluvioli.Hec vero præmifimus,
ut intelligatur quid velit Auctor Vitę S.RomaniAbbat . ne le laira -on à juſtichier .
Jurenſis c.1. Reperit tandem ulterius inter ſaxofa conval-
lia culture patulum locum , qui altrinfecus trijugi mon-
tium paululum ardua ſecedente natura , in planitiem a .
liquantulum relaxatur . Ilic namque bifidi in folidum
concurrente natura , mox etiam ab unitateelementi jam
conditi, Condadiſconæ loco vulgus indidit nomen . [ Vi-
de Valefium in Notitia Gall.p.153 .]
CONDATOR . Vide Condare .
I CONDECIMÆ , ut Decima . Locum vide in
Bavinum .
· 9 CONDECUMBERE.Buſchius de Reform.Mo-
naft.apud Leibnitium to.2.Scriptor.Brunfvic. pag . 480.
Pauci tamen duo vel tres ibidem permanſerunt ſecum ad
tempus retinentes Moniales feu concubinas ſuas , que vis
Condecumbentibus ſubſervirent .
I CONDEMINĂ . Vide in Condamina ,
CONDEMNARE TERRAM , vel DOMUM . Lex
Salica tit.71.Si quis terram alienam Condemnaverit,
ei fuerit ad probatum , IId.den.qui faciuntfol.cxii. cul-
CON 872
pabilis judicetur . Ubi terra Condemnata nihil aliud
eſt, quam ager cujus fru &tus exciduntur : in quo dam
num fit. Rogerus Hoved . pag, 804. Captus eft Thomas
Prepofitus, captique ſunt complices ſuiquidam ej'incar
cerati : quidam autem illorum fugerunt , reli &tis domi
bus & facultatibus fuis. Rex quidem Francie iratus fe
cit domus illorum demoliri, d vineas e arbores illorum
fructiferas extirpari . Ita & domus judicis decreto diru
ta, Condemnata dicitur in Speculo Saxonico lib.s. art.
1.9.1 . Ædificia prædiorum ſeu villarum propter nullam
aliam injurian ſuccidi, feu ad terram proterni debent
nifi in ipfis fuerint virgines, aut mulieres violenter opo
preſie , aut poftfa &tum introduétæ : tunc enim domus il
le per jusCondemnantur, fi non , ut juriseft, excuſen
tur . Poftquam Condemnata jam fuerint ædifioia ejuſmo
di , fi reus poftmodum abſolvitur ab actione, deſtructa
jam ædificia non exſolventur, & *c.Art.68.Caftrum Con
demnatum à judice, quod exciditur & deftruitur fen
tentia judicis . Facultatum Condemnatio , in l.16. Cod .
Th.de Re militari . Obfervantiæ Regni Aragon . lib.
6.tit.de Generalib.privileg.9.32.In Aragonia quantum
cumque fuerint faéta diffidamenta , non poffunt bona taa
lari , vel comburi , vel bona occupari , nifi tantum in
perfonis guerre , doc.
Porro isolim atque adeo in Francia mos invaluerat ,
ut non corporis modo pena , vel morte , mul& taren
tur rei , fed & eorum diruerentur ( vel comburerentur]
domus,niſiid pecunia data redemiffent.Joannes Presby
ter apud Chappeavillum ad Joannem Hocfemium cap.
3. Cum tunc eſſetmos in civitate proſterni ædes malefa
ctorum . Ch.Philippi Aug an ,1195.pro CommuniaSan
quintin . Siqui forisfa &tum fecerit, de quo clamor in præ
ſentia Majoris & Juratoruna faétus fit , Major judicio
Juratorum ſuper hoc emendationem accipiet talem , quod
domus foris fa &toris diruetur , fi eam babeat, aut pro da
mo ad voluntatem eorum pecunia accipietur. De redens
ptione vero domorum diruendarum , muri o firmitates
villa reficiantur. Mox : Si quis intra villam hominem
occiderit de eo juſtstiarius nofter faciet juſtitiam ....
ſiille malefactor domum habuerit infra banleucam
diruetur. Guntherus 1.8 . Ligurini :
Qui pacis jurare modum formamque tenere
Improbus abnuerit, que poſſidet omnia vulgo
Diripienda patent, evertendique penates .
Philippus de Beaumanoir c . 61. Quiconque rachete
un bani , de ſer le banniſſement , ſe meſon doiteſtre a
batue , eſt l'amende en la volontè du Seigneur , & *c.
Vetus Conſuet. municipalis Ambianenlis Ms. S '
aucune meſons eſt jugiè à abattre pour le forfaiture
de celicui le mefons eſt , ja pour chiaus à cui licens font,
Vecus Conſuetudo Norman
niæ MS. 1. part. 3. ſect. c. 6. Sçachiez que les me
fons des forsbannis doivent eſtre arſes el temoignage
de leur dampnement, que la memaire de ceux qui
vendront après, le tiengnent en leurs cuers , que i
en sient poor crientè : Os ſe les meſons des farsbana
nis font en tel lieu , que il nepuiſſent eſtre arfes , la cour
verture de le mefrein en doivent eſtre oftex @efracbiez ,
portez en tel lieu où il puiſſe eſtre ars, fi que au
cui n'y puiße avoir dommage. Ubi obſervare licet do
mus damnatorum incendio abſumptas , quod etiam
apud Suecos obtinuiſſe tradit Joan . Loccenius l. a .
Hiſt. Suecanæ pag . 65. quo loco fcribit , Amon
dum vel Amundum Regem , Carbonarium cogno
minatum , quod legem tuliffet de incendenda parte
domus , aut totis ædibus delinquentis pro noxa damni
ve dati portione : quam tamen legem abrogaffe
poſtea ait”. Charta Odonis Domini Hamenſis an.
1227. Et fi fore fu £tor captus non fuerit , Majer po
teſt bannire eumdem de villa Hansenfi in perpetuum ,
Odo
1

873 CON CON 874

oby domum fuam diruere infra 40.dies quotieſcumque vo- Epiſcopum Poncionem & uxori ſuç Alexandrie , com
luerit, poſtquam dies unus & nox uns , ficutdictum eſt, quamdiu Deus vitam concefferit, ipfum manſum cum bo
post factum tranfierit. Etfi forte infra 40.dies Majerfo- no ſtudio, cumomnia ſupradifts diligenter Condergere
refa &toris domum non diruerit, domus ftans Dominore- faciatis.
manebit . Et fidomus diruta fuerit, meremma o fun CONDERZERE , Eadem notione, apud Stepha
dus domus Domino remanebit, e de alia bæreditate fa- notium to.10.Fragm.Hiftor. pa.260.Iſta terra [operſcri
ciat quod debebit . pta donamus tibi...ad beneficiun ,ad panen & ad vinum ,
Interdum quodam privilegio ad id indulto urbium ad complantandum , ad Conderzendum ,& ad vinean
incolæ ab hac edium condemnatione exempti leguntur. faciendam .... Fatta Carta donationisiſte ſexto Calendas
Charta Guillelmi Archiepiſcopi Remenſis an.1182.pro Aprilis regnante Lodoico Rege.
Scabinagio Remenſi:Concedimus etiam quod ſi Burgen T CONDESCENDENS, Condecens . Capicula
fis in banno noftro conftitutus aliqua occafione in caufam Generalia MSS. S. Victoris Maſfil. Habeant omnia ne
traétus fuerit, quamdiu ordine judiciario ſe tractari vo- cellaria tam in rebus medicinalibus, quam in aliis Com
luerit, neque ipſe, neque res ejus capientur ,fed nec do- deſcendentibus. Ibidem : Diſpenſator Monaſterii debe
mus ejus diruetur, ſi domam vel bæreditatem Remisha- as providere de duobus pulmentis á de piſcibus & de for
buerit, ſed fidem dabit, quod pro exequenda juſtitia ob- lamentis & condimentis Condeſcendentibus .
fides interponet, & * c. Edi &tum PhilippiPulcri an.1302 . 1. CONDESCENDERE , Confentire , alicujus
pro Reformatione Regni: Item volumus , quod fi nos ſententiam ſequi,[alicui morem gerere,Gall.Condeſcen
mandavimusautpræcepimus bona alicujus Prælati , feu dre,]Willelm.Brico in Vocab.Condeſcendere,deorſum à
alterius perfonæ Eccleſiaſtice, vel Clerici clericaliter re ſcandere,vel de vigore propoſiti defiftere,mitigari.Ma
viventis , capi, ſeu ad manum noſtram poni, quod vir- rius Mercator in Sermone Neſtorii 12.9.8.Sciebat nam
tute predicti mandati ſeu præcepti noſtri bona eorum re que etiam Paulus talia facere , ne fciffure fierentper als
Elemobilia non capiantur , fuiſiantur , aut ad manum quam juſtitiam coloratam ,cum gratiam predicabat,legiſ
noftram ponantur , neque domus eorum difcooperiantur , que inutilitatem confitenter arguebat ; ſed Hieroſolyma
ſeu deſtruantur. Vide Excerpta Dionis ex Edit.Valefi veniens docetur ab Apoſtolis Condeſcendere debere ibidë
pag. 582. & ejus notas, Concilium Nugarolenſe an . babitantibus , ut non fierent ſciſſure in Ecclefia ,& c.Au
1190.can.7 . Concil.Tolofan.an.1229.can...Epift.Inno- xilii Libellus de Formoſo Papa:Denique id approbo,ca
centii IV.PP. ad Poteſtates , Rectores , & c.c. 20. 26. deſcendotibi,quafi tuis aſſertionibus favens.S.Ilidorusli.
Privilegia urbis Ratiſponenſ.an.1230,1380, in Metro- de Juſtitia Principum :Prodeje ergo debet populis princi
poli Salisburgenſi to. 1. p. 238.to.2.p.380. Foros Bene- patus,non nocere ;nec dominando premere, ſed Condeſcen
harnenſes rubr.de Sententias art.7.Forteſcutum de Lau - dendo conſulere, & c.GregoriusMag .Hom.34.in Evang.
dib . Legum Angliæ ca.26.Ducheſnium in Probat. Hiſt. Qui de falfa juſtitia fuperbire ſolent , cæteros quoque de
Guinenſis p.195.Molineum 10.3.p.2147 .præterea Bou- Spiciunt,nulla informantibus miſericordia Condeſcendüt.
clerum lib.de Crimine læſæ majeſtat.p.101. Lupus Ferrar.Epift.113.Utveſtra ſublimitas meæ bumi
CONDEMNATIO , pro muleta pecuniaria, apud litari dignaretur Condeſcendere. Adde Ivonem Carno 3
S.Ambrofium Epift.33.Lampridium , & in Cod.Theod . tenſ.Ep.5. & 19. & c.
Vide Jacob. Gotofred. ad l. iz . eodem Cod. de Re mi 2.CONDESCENDERE ,Alienare.WichbildMag
litari . deburg.ar.20.9.1. Proprium ſi unus alienare ,aut reſigna
& CONDEMPSARE . Albertinus Muſſatus de re,juremunicipali velit,extin &tisqui Condeſcendere feu

Geſtis Ital.apud Murator,t0.10. col.642. Cum demum
ruptam laceramque Caroli asiem Petrus cum Dyadego
incompofitis fignispæne Borre paſſu expedit Condepren-
Sant, quaquevalent acceleratione reintegrant. Fit pu-
gna ingens, & c.Malim cum MS.Ambroſiano Condem-
plant,quod ſcriptum fuerit pro Condenſant : id eſt, Mi-
lites diſſipatos congregant in unum .
I CONDEMPTIO , pro Condemnatio, niſi fal
lor. Conventionum cum Gaſtone de Inſula ratificatio
Eduardi III.Angl. Regis an.1339 . apud Rymerum to.
5.p.133.Concedit in perpetuum omne jus , omnem aétio-
nem ...que idem dominusnoſter Rex baberet...in hæredita-
te , locis, villis... que quondam fuerunt domini Jordani
de Inſula Militis defunéti, patrui quondam domini Ga
foni , tam ex incurſu , Condemptionibus, quam ex alio
quovismodo .
CONDENSA , Papiæ , Spiſa, conſtipata , opaca :
Significat ſecreta divina Scripturæ .
I CONDENTALIS , 5wisgolpaelum.Glofl.Lat.
Gr. Clavis compactus .
& CONDEPRENSARE . Vide Condempfare .
& CONDERGERE , ut infra Condirigere 2. Te-
ſtamentum GuillelmiVicecomitis Agathenſis to.1 . A-
necdot.Marten.col.181. Et dono tibi, Arſendis ,Eccle-
fia quæ vocant S.Pontii cum ipſo poio, Oʻipſa villa que
qocant Maloſcanos , cum ipja Eccleſia , ( alium alo-
dem , quantum ibi habeo, & divifit tibi, Arfindis , ip-
Sa bonore de S.TiberioMonaſterio ad Condergendum , ad
benefaciendum , ad ædificandum .Ch.an.925.ex Archi
vo S.Vi&toris Maſil.num.1 2.diæceſis Uſétienſis : Con-
venit inter Drogonem gratia Dei S. Mafilienfis Ecclefie
Tom . II .
alienare intendit,& c.Et mox : Querat perſententiam quo
pacto proprium alienare & Condeſcendere debeat , óc.
(Charta quaAlbercus de Swathomewicz cedit Neblaſio
de Scalicz villam Pertholticz an . 1363. apud Ludewig .
10.6.Reliq. MSS.p.396.Quod Albertus de Swathome wicz
Condeſcendit nobis villam Pertoltiz , hoc eft nobis eam
ceffit ſua alienatione . ]
3. CONDESCENDERE , Deſcendere fimul,
una,venire cum aliis.Charta Rodulphi DucisLotharin
giæ pro Mediano Monaſterio an.1341. in Hift. ejuſdem
Monaſterii p. 355. Prefatus Joannes Junior debet og te
netur apud nos Condeſcendere perſonaliter, videlicet in
proximo fefto Nativ. Domini ad faciendam proceſſionem .
91. CONDESCENSIO , Indulgentia , obſequium ,
Gall.Condeſcendance. Nicolaus I.Papa Ep.9. apud Lab
beum to.8.Concil. pag.361.B. Sed nec in Pbotii Sacerdo
tali præftandofavorem vota Condeſcenfionis noſtre modo
guolibet inclinabimus . Hincmarus Rem. Ep. ad eumd .
Papam inter Diplom .Belg. Miræi to.1.p.26.col.2 . Con
tentionem in hac caufa diſimulando vitavi, o Conde
Scenfionem quafi in tempus aliud differendo dilimulavi.
Condeſcenfio apud Theologos Scholaſticos frequenter
accipitur pro illa divina demiſſione, qua Deus infirmi
tati noftræ ſeſe attemperat. Vide Condeſcendere 1 .
2. CONDESCENSIO , apud Hungaros Legule
ios , ut au &tor eft Sambucus, eſt citatio irrita , vel litis
in alios translatio : apud Albertum Molnarium , depo
ſitio & collapſio cause .
13. CONDESCENSIO , Conceſſio , alienatio.
Ch.HermanniComitis an . 1325. apud Ludewig. tom .
6.Reliq. MSS. p. 28. Teftes vero hujus ordinationis
Oo 3
 875 CON
prædi &torum feodorum Condeſcenſionis ſunthonorabi-
les & religioſi viri , qus ipfam Condeſcenſionem placita
runt . Vide Condeſcendere 2 ,
I CONDESCENSIVE, Indulgenter, Gall.Par
condeſcendance. Bulla Johannis XXII. Papæ contra Hæ
reticos Marſilium & Johannem , apud Rymer.to.4.pag.
316.col...Chriſtus ſolvit didragma non Condeſcenſive
O liberalitate ſua pietatis, ſed neceſitate coactus.
I CONDESCENTIA , Idem quod Condeſcenfio
prima notione. Vita B.Coletæ to. 1. Martii p 540.Cor.
dialis humilitatis Condeſcentia officialiter oblatam .
I CONDI, Scivus ( 1. Scyphus) patera . Vetus
Gloff.San.German.MS. num.501 . Vide Condus .
I CONDIACONUS. S. Auguſtinus jam Epiſco-
pus factus Epiſtolam y2.novæ edit.infcribit Sancto fra-
tric Condiacono Celeſtino .
CONDIARIUM , Ærarium , in Gloff.Ifid.[Acon-
dendo dicitur ,quod in ærario códatur pecunia publica . ]
CONDICÁRE, pro Condicere . A & ta Epiſcoporum
Cenomanenfium pag.254. Et poftea ante domnum Ca-
rolum Condicavit ſuum placitum , a conquæfivit jam
di &tum monafterium ad jus ſuæ fedis Ecclefiæ .
CONDICIA , Conditiones, GI.MS. Sangerm .
I CONDICTIO . Vox Ulpiano & Juriſconſultis
aliis nota , quam fic exponit Feſtus : Condi tio , in diem
certum ejus rei que agitur denunciatio , Gall . Aſigna-
tion , ſommation , denonciat ion .
CONDICTRUM , pro Condire& tum : quod vi-
de in Condirigere 2.
CONDICTUM, in ConcilioCloveshovenſi ann .
747.cap.4.7 . quod Decretum appellatur cap.10.13.Man-
datum : cap.11.18 . Edictum cap.12 .& c. Sed in A &tis fun-
dationis Monaſt.Murenſis idem videtur quod Tribunal
ubi jus dicitur : Populus autem iſte vadit ad Condicłum
Epiſcopi, & quo cæteri ejus convicaneivadunt, fcilicet
ad Windeſch , ibique Eccleſiaſticum jus audiat o ſuſtia
nebit , ficut conftitutum eft omni fanétæ Ecclefiæ . ]
CONDICTUS. Henricus à Gandavo ſcribit Ge-
rardum Monachum ſandi Quintini in Infula , edidiffe
Antiphonas & Reſponſoria pro feſto S.Elizabethę Tu-
ringicæ , iiſque Hymnos adjecille Petrum Canonicum
S.Auberti Camerac. & compoſuiſſe etiam Cantica ,que
vulgo Condiflus vocant .
CONDIGNARE , Condignum putare . Annales
Francor. S. Nazarii an. 786. Rex nempe ſciſcitaba-
tur ab eis , fi verum an falſum fuiſſet quod ...... illic
enim nullo modo poterant, neque Condignaverunt hoc
negare .
T.CONDILUS , Papiæ in MS.Bituric.eſt Nodus .
Inde Condilogmatica palio , id eſt , nodofitas manuum ,
O Condilo , as , Pugnis cedo : Condilomata , id eſt 3
glandula . Hæc à Græco Kóvdun @ , Digiti articulus &
jun &tura.
I CONDIRECTA , CONDIRECTio , Condi-
RECTUM . Vide Condirigere 2.
1. CONDIRIGERE , Dirigere , mittere. Capi-
tulare de Villis cap.8 . Aliunde vinum peculiare compa-
rando emere faciant, unde ad villas dominicas Condirs-
gere poffint . Vita S.Bathildis num.7.Tbeodefredus nunc
Epiſcopus, tunc vero Abbas , magno gregi fratrum pre-
fuit , quem de Lexovio Monaſterio...ad prædictum fra
trum cænobiurn Condirexit .
2. CONDIRIGERE , interdum eſt frui , uti re a-
liqua , eam poflıdere , regere , inſtruere , & c.Formu
la incerti auctoris 27,apud Bignon.Sic taliter ut tempo-
re vitæ meæ ipfas resbabere di uſare , vel Condirigere
debeam . Alia quæ proxime fequitur: Quod & ita feci
mus , ſic taliter , ut tempore vite ſuæ ipfas res per no
ftrum beneficium habere , vel Condirigere , five uſare
debeas.Form.5o.Et uſque ad annos tantos fructum quem
CON 876
ibidem Deus dederit, ad partem tuam habere debeas , og
ipfam vineam Condirigere facias.Formulæ Pithæic. 38.
Tibiipſa portione ad excolendum & Condirigendum ,& *c.
Uſatici Barcinonenſes MSS.c.65 . Rocbas namque habe
ant Poteſtates in tali dominio , ut quicumque eas habet
in ſuofevo, vel in ſuoalodio, non Condirigat ſupereas,
nec juxta eas , fortitudinem aliquam , nec caſtrum , nec
Ecclefiam , ſiveMonaſterium , fine licentia de conſilio
Principis: quod fifecerit aliquis, quiſuum honorem ha
beat juratum Principi, perjurus erit, & hoc fine aliqua
intermillione, donec dimittat Condirectionem . Queri
monia Berengarii Vicecom . Narbonenſis adverſus
Guiffredum Archiepiſc.Narbon . an . 1056. Ego autem
confenfi ipſam meam medietatemCondirečtioni ipfius Ec
clefice, fed ille non in ejus Condire &tionem , fed in deſtru
Etionem miſit , C. Charta Ludov.VII.Reg.Franc.an .
1165. pro Eccleſia Narbonenſi: Et ut liceat jam dicto
Pontio Archipræſuli & ſucceſſoribusſuis omnia caſtra ,
quænuncbabet , poſſidet , ſive aliquis Narbonenfis
Ecclefiæ , Condirigere , & efforſare , & in alio loco de
novo conſtruere tranſmutare , & c.
CONDIRECTUM , CONDIRECTA , & CONDRICTA
TERRA , crebro occurrit in Chartis Occitanicis : cui
vocabulo annectitur, vel opponitur Erema : Terra e
rema O Condirecta . Charta Bernardi Vicecomitis
Carcaſſonenſis an.1082.Eremum & Condire&tum , ſen
fos, uſaticos, & c.Charca Berengarii de Belpin Militis
Comitatus Ceritaniæ ann.1238 . Molendina Condirecta
o deſtru &ta . [ Donatio Rogerii Comitis Fuxenſis cir
ca ann.1075.Ego Rogerius Comes ( conjux mea Sicardis
Comitiſa...donamus Domino Deo ...dompno Abbati Fro
tardo omnibuſque Monachis ThomerienſisCænobiſ alodě
noſtrum ,qui mihi Rogerio advenit per alodem , fiveper
priſionem ,vel Condirectionem parentum noſtrorum ..., doo
Ecclefiam ...cum ſuisdecimis, premitiis, & oblationi
bus, & cimiteriis atque alodiis ſuis, Condireétis & be
remis , & c.] Litteræ vernaculo idiomate,hoc eft Occita
nofcriptæ an . 1244. Terras heremas & Condrezellas, ago
albres, domeſtques, &c.Aliæ anni 1246.habent Condrio
chas . Hinc emendanda Charta Trincavelli Vicecom .
Biterrenlis an.1211.apud Gallandum : In foriſcapiis ago
laudamentis , in heremis locis & Conductis. Leg . Con
dritis , vel Condrictis . Nam occurrit
driCONDRICTUS , Eadem origine & notione . Capi
tulare Caroli Magni an.807. c. 7. Ut ſcire poſſimus qui
fint,aut quiſuum beneficium habeatCondrićłum aut de
ſtructum . Capitul.i.an.809.c.9 .De Beneficiisnoſtris non
bene Condrectis.Adde Capic.2.an.810.c.9.Capit.3. ann .
812.c.6.Condirectum habet Capitul...Caroli Magni in
certi anni c.5o.Capitula Caroli M.lib.3.c.81. Quomodo
eadem beneficia Condricta fint, aut quis de beneficio ſuo
alodem comparavit.Capitula ejuſdem Imper.ann.789.c.
19.Ut Milli noſtri provideant beneficia quomodo fint Con
dricta, & nobis renuntiase ſciant.UbiCod.alius Condire
cta præfert. Adde ejufdcm Imp.Capiculare 2.an. 802.C.
11.Charta an.1204. apud Catellum inComitib.Toloſan .
p.229.Et quod unuſquiſque vel unaquæque teneat Con
drictam carreriam ,quæ eſt ante ſuum honorem ,cognitione
Conſulum , ita quod aqua poſit tranfire , ſicut debet
Confulum cognitione.
CondicTRUS.Dotalitium anni 1191.apud Acheriú
tom.8 . Spicil. p. 205.Villis , campis, vineis, molendi
nis , cultis & incultis bermis ey Condictris , Oc .
I CONDREGTA . Chartarium Ecclefiæ Auxitanæ
MS.cap.47. In ipſo loco dabat alodem , terras & caſalos,
& vineas en culturas, orinas & Condregtas.
CONDRICTUS. ' Lex Ripuar.tit.26.9.11.Bruniam bo
nam pro 12.fol.tribuat , helmum cum directo pro 68. fol,
ubiquidam Codd.habent Condrictum , alii Condrecto .
Vide Directum .
CON
 877 CON
CONDRITUS.Regeftum Comitum Tolofan. Acquiſi-
tiones proprietates,heremos & Condritos.Tabular.Ec-
clef.Cadurcenſis : Dono illam bonorem meam quæ eft in
pago Caturnico, totum vel integrum , vel eremo vel Con-
drieto S.Stephani remaneat .
Ex iisomnibuslocis confici,ni fallor,poteſt Con-
directam terram , Condirectum beneficium , & c. dici illa
quæ recte culta funt , & unde Condirectiones ſen emolu-
menta debita poflunt percipi : quæ etiam voces ad quaf-
cumque res bene curatas transferuntur ; unde jam vidi-
mus fupra, Molendina Condirecta deſtructa , Condri-
Etam carreriam , legimuſque in Tranſactione Abbatis .
& Monachorum Craffenlium an.1351 . ex Libro viridi
fol.53. Quaudo aliquis Monachus vel Monachi in Mona-
fterio prædifto infirmantur, femper de nocte ardeat lucerº
na vellampas in camera , ubitalis Monachus vel Mona-
chi jaceut :quam lucernam ſeu lampadem dictus Infirma-
rius ſuis expenfis,cum adjutorio tamen unius fextarii olei,
tenere tenetur Condirectam ; hoc eſt bene curatam , &
ſemper lucentem . Ibidem ſimili nocione memorantur
ſumtus ad puteum annuatim exhauriendum co mundan
dum , ad tenendum Condirectum de ciſtulis five ferra-
tis ex catena dº rota, five carrello aut tečto ejuſdem putei;
ſicut & to.4.Concil.Hiſp.p.152.col. 2. Canonici ſeu Cle-
rici qui in domibus Capitularibus ſeu dignitatum , abſen-
tibus earum poffeßoribus,habitare voluerint,proCondire-
& to di&tarum domorum , conſervandis ædificiis tenean
tur folvere fingulis annis mercedem ſecundum taxam ...
pro fingulis domibusalignatam :ubi pro Condirecto, idem
eft ac pro conſervatione,Gall.Pour l'entretien .
CONDIS , Modus agri apud Burgundos. Tabular.
Prioratus Perſiaci in Burgund. an. 933. apud Perardum
pag.42 . Dono ... Condem meam que refedit in Bargias ,
quæ terminat de uno latus , & c. Charca an. 1367. apud
W.Thorn. Quandam porcellam cujufdam Condos juxta
campum ipforum. Infra : Et in condos, ut prædicitur,& c.
ubi legendum videtur Condis. At Somnerus,mendofe ,
inquit, forte pro Condot, al. Condol,quod Gallis dorſum
terre,porca, vulgo à ridge. Vocis Gallice veſtigium non
agnofco .
1. CONDITA ,Annonæ in horreis reconditæ , repo-
fitæ ad militarem ufum , & ad erogationem militaris an
nonæ, quæ horreorum Condita dicunturin leg. 10. Cod.
Th . de Numerar. Frumentorum Condita , Senatori lib.
9. Epift.5. Condita militaria , Spartiano in Adriano .
Oplee's castita sitou , in Chron. Alexandrino ann.7 .
Anaſtaſii. Horum frequens mentio apud Symmachum ,
Capitolinum , Gregorium Magnum , & alios, S. Cy-
prianus Epift. 16. Ut tritici jam purgatio Conditi. Ec
Epift. 51. Ut cum cæperit frumentum dominicis horreis
Condi . Ammian . lib.4 . Ubi Conduntur nunc uſque com
meatus . Et lib. 7 . Ex annona portionem ſubtraétam
in iiſdem Condidit caſtris. Denique l . 18. Horrea quin
etiam extrueret , ubi Condipoffet annona. Arnobius in
Pſalm . 118. Triticum non eſt in borreo , oleum non eft in
vaſculo, veſtimentum in Conditis non eft, & *c. Videti-
tulum Cod . Th . de Conditis in publicis horreis , & E-
pift. 16. inter Francicas tom . 1. Hiſtor. Franc. Cæte
rum hujuſce vocis crebra occurrit mentio in Actis Epi-
fcoporum Cenomanenfium pag.78. 190.213.272.apud
Mabillonium co.3 . Analect or. & in Vita Aldrici Epi-
fcopi Cenom . n.26.27.28.
2. CONDITA, Locus certus , territorium , villa .
Formulæ ſecundum Legem Romanam cap. 1.4. & s .
Villam juris mei nuncupantem illam , ſitam in loco illo
in Condita illa , cum terris , ædificiis , &c. Tabula
rium S. Mauri ad Ligerim : Hoc eſt alodum noſtrum
qui eft in pago Andegavenſi, in Condita Marcianenſe ,
quæ eftin Vallegia ,loco nuncupato Maiminias. Char-
ta Ilemberti Epiſc. Pictav. in Tabul. S. Cypriani fol.
CON 878
100. Trado in quemdam alodum fitum in pago Pittavi
no , in Condita Calviniacenſis caſtelli . Tabularium S.
Junii Nobiliacenſis: Ego Ingelgerus * uxor mea Al
degardis fratri ... meo Launoni ( trado ) alodum noſtrum
in pago Pietavo, in Vicaria Igoradinſe , in Condita Ni
verniacenſe , in villa Marciacus, Oc. Et mox : Alo
dum noſtrum in ipſo pago, in Condita Briocenſe, in Vj
caria Icioninſe ...an.16 .regnante Carolo Rege. Vita S.
Richmiri Abb. apud Cenom . cap. 4. Ordinatiſque Fra
terculis , quos jam in ſuo proprio, in Condita ſuper flu
violum ſub ſancta regula congregaverat. Vita S. Thu
ribii Epiſc. Cenoman . n . 3. Eccleſiam quam conſecra
verat . in Condita Labricinenſi. Ita enim legendum pro
Condito . [ Præceptum Pippini Regis pro Sigobaldo
Abbate apud Marten.com.1. Collect. Amplift. col . 27.
Quia Sigobaldus Abbas de Monaſterio Aniſola , qui eſt
in honore S. Carilefi Confeſſoris conſtructus in pago Ci
nomannico, in Condita Labrocinſe , ad nos venit, &c..
Teftamentum Berarii Epiſcopi Cenoman . apud Ma
bill.tom . 3. Analect. pag. 213. De Caladuno Monaſte
rio ... quod in pago Cenomannico conſtructum in Condita
Diablentica , in honore S. Mariæ . Ibidem pag . 272. in
Charta Ludovici Imp. pro Francone Epiſc. Cenoman .
Conquiſivit villam quandau ſui Epiſcopii, que Britan
niacus nominatur, quæ eſtſita in pago Cenomannico, in
Condita Bruslondenſe .) Neſcio an vox hæc fit ab hor
reorum Conditis, ita ut fic appellata fuerint loca in
quibus illa erant , quæ horrea fiſcalia dicuntur in l.16.
Cod . Th.de Suſceptor. cujuſmodi erant in Provinciis
quorum meminit Ammian.l.8.p.385. edit. Valeſii.
I CONDITIA . Vide Conditip 1 .
1. CONDITIO , Obnoxiatio, tributum ,penſitatio .
Appendic . Codic. Theodoſ. Conft. 5. Inverecunda arte
defenditur, ſibi ad Conditionem vel originem repoſcun
tur , quibus tempore famis, cumin mortem penuria co
gerentur , opitulari non potuit Dominus , aut patronus .
1
Gregorius Turonenf.lib . 2.de Mirac. S. MartiniC.4.de
ſervo manumiſlo, ſanato à S. Marcino : Qui uno ictu u
noque momento , ſine numiſmate auri, & corpus à debi
litate , o Conditionem folvit ab onere . Concil.Cartha
gin . ſub Reparato Epiſc. an. 535. Neque Ecclefiafticis
eos Conditionibus autangariis ſubdens . Marcinus Bra
carenf.cap.46. Si quis obligatus eſt tributo ſervili, vel
aliqua conditione , vel patrocinio cujuslibet domus , & c.
Chron . Caſin . lib.3.cap .60.( al.61.) Ut omni tempore na
vis noſtra cum nauclero nauticis ſuis libera maneat ab
omni Conditione & debito penfionis. [ Notitia judicati
pro ingenuitate cujufdam Laurentii ann .874. 'Marcæ
Hiſp.col. 797. Nos verojudices diximus Laurentio : Un
de advenit ifta femina Ludinia in iſto breve, quifuit fo«
yor abie tue , ſi ancilla fiſcalis non fuit ? Et Laurentius
refpondit: Neſcio quomodo hic refonat; fed unum ſcio ,
quod arcilla inclinata in ſervitio non fuit; ſed ſi aliun
de ad filios fuos Conditio ſervilis non avenit , de paren
tes quod mihi conjuncta eſt non pertinet ad filios fuos Con
ditio. ] Charta Hugonis Epiſcopi Noviomenſ. an .
1039. apud Buzelinum lib . 2. Gallo- Fland . Curam ani
marum Epiſcopus electo ab ipfis Fratribus Priori dele
gabit ipſi catervule , O fic erit libera ab omni Condi
tione, necnon & Principis poteftate . Adde Diplomata
Innocentii III . & Alexandri PP. apud Ughellum co.
1. p.783.00.3.p.725 . & Puricellum in Ambrofiana Bali
lica p.929. Vide Conditionales .
CONDITIA , Eadem fere nocione in Statutis Medio
lanenſibus part. 2.c.231.Opera Conditia, & c.
2. CONDITIO , pro re creata , vel creacione , non
ſemel'uſurpat vecus Interpres Irenæi.
3. CONDITIO , pro ipfis verendis apud Suecon.in
Auguſto, Capitolinum in M.Antonino & Lampridium
in Heliogabalo .
4. CON
 879 CON
4. CONDITIO , Negotium . Epiſt. Defiderii E
piſcop. Cadurcenſis ad Grimoaldum Majorem domus:
digneris recipere per
Conditiones Monafterii noſtri , ...
omnia commendatas . Paffim in Epiſtolis ejuſdem De
fiderii to. 1. Hiſt. Franc. 52.55.56,66.71.74. 75.81 .
CONDITIUNCULA , Eadem notione, ibidem , E-
piſt. 53. De Conditiurculis etiamnum Ecclefia noſtra ,
og pauperum ſuorum fingulari mercede ftudete habe
re , eaſque per omnia babere commendatas . Adde E-
piſt. 56 .
1 5. CONDITIO , Concilium Mexicanum anni
1585. Vifitent Epiſcopi Eccleſias, & quas Doctrinas
vocant ſeu Conditiones , ubi Religioſi commorantur >
ibique Euchariſtiæ facramentum , fontem baptiſmalem
... ac reliqua omnia ad Ecclefias Odivinum cultum ſpe-
étantia ,
I CONDITIONABILIS , Pendens à conditione
Tertull.adv.Gnoft.c. 11.Si perfecutionem Conditionabi-
lem in folos Apoftolos deſtinalet .
CONDITIONALES , in Jure Civili dici putant
quidam Tabularios, ex leg. 11. C. Qui potior. in pign .
hab . quia apud Ifidorum lib.5.cap.4. Conditionesdicun-
tur , dieta ſeu depoſitiones teftium : ( qua notione ſu
mitur eadem vox in Judicato anni 843. Marcæ Hiſpan .
col . 780. ] Alii ſic dictos cenſent, quod conditioni fer
vili obnoxios eſſe cabularios , actuarios, annonarios , &
fimiles voluerunt Imperatores: Utilitate ſuadente An-
nonarios da A & uarios Conditionales elle precipimus, ait
lex 3 . Cod . Theod . de Numerar . A &tuar. & c . Addel .
8. eodem tit.
Certe conſtat ævis poſterioribus Conditionales appel-
latos , quia aliqua ſervitii ſeu ſervitutis Conditione o-
bligati erant: Conditionez in Confuetud. Arvernenfi
c.27. àrc . 3. & ſeq. Gens de Condition , in Nivernenſi
cap.8 . art.13. & feq. Originali autalicui Conditioni obli-
gati , apud S.Leonem in Epiſt. ad Epifc. Campan . cap .
1. Tabular. S. Dionyfii an . i 283. Bonafic decedentis vel
decedentium ad amicos carnales eorum propinquiores in
bac parte qui non funtConditionis , vel homines de cor
pore , licet fintproximiores ais alii homines Conditionis
Jeu de corpore, &c. Innocent. III . PP. 1.15 . Ep. 7. Veſpri.
menſis Epiſcopus Conditionales homines, qui certa ei
Servitia exbibent, eximit à præſtatione decimarum inte-
grarum . Infra : A Regis vel Regine Conditionalibus,
qui vulgo Regales ſervi vocantur. Ejuſmodi, ni fallor,
erant qui à ſervitute manumittebantur fub operarum
ſervitio , aut aliisconditionibus . Apud Leon. Oft. l .
1. C. 11. Leo quidam ſervos ſuos , O ancillas omnes per
chartulam libertate donavit, ... ea ſcilicet leze , ut ſingu-
lis eorum quatuor per menſem operas, ubi necesſe esſet
Monaſterio impenderent , res ſuasatque fubftantiasnulli
omnino nec inter ſe vendere , aut donare preſumerent,& c.
Et cap.16.ſervosautem ſuos ancillas omnes libertati
donavit: ita tamen ut eſſent ſub ditione tutela Mona
ftèrii , fingulique fingulas annuatim operas Monaſterio ,
ubi eis preciperetur , exercerent . Atque hæ Conditio-
nes dicuntur Marculfo l.2 . Form. 33. Servitium ,Liberti-
nitatis obſequium , in Formulis vett. Bignorii cap. 48.
Libertaticum : ſervitium fcilicet quod in libertis feu
manumiflis ſibi reſervabant patroni : cum contra in
manumiſſionibus directis, id eſt plenariis , ab omni no-
xie Conditionis ſervitio eximerentur , ut eft in Charris
Alemannicis Goldafti cap. 7. Conditionales ville , a-
pud Thwroczium in Belo Ceco cap. 64. Conditionibus,
& oneribus fervilibus obnoxiæ .
CONDITIONARE, Condicionem imponere,mo-
dum ponere , Mettre ou appoſer une condition . Vetera
Acta Aragonenſia , apud Molinum in Repertorio: Et
Conditionarunt poteftatem Regis; id eſt, Ilsbornerent le
to voir du Roy
CON 880
CONDITIONARII , Iidem qui Conditionales , de
quibus mox . Ivo Carnotenſ. Epiſt. 147. Idem Condi
tionarios de familia Carnotenfis Comitis, qui delegiti
mo conjugio nati fuerint, & regios fiſcalinos, & c.Char
ta Fundationis Abbatiæ S. Steph.Cadom . quæ eft Guil
lelmi Nothi : Cum colonis y Conditionariis 2 ſeu libe
ris hominibus, & c.
CONDITION US atque Burgenfis Domini Ducis Borbo
nii ad caufam caftri fui Ville -nove, in Charta Ville -no
væ in provincia Dumbenſi anno 14.26 .
I CONDITIUNCULA . Vide Conditio 4.
CONDITORIUM , Sepulcrum , monumentum . E
pitaphium Caroli Magni Imp.Sub hoc Conditorio fitum
eft corpusCaroli Magni atque orthodoxiImperatoris.U
tuntur hac notione Svetonius in Auguſto cap. 18.in Ca
ligula cap. sc. Petronius in Satyr. Plinius lib.7.cap.io.
Quintilian. Decl. 8 , Sidonius lib. 5. Epiſt.17 . & c. Sed
& Condidicuntur, qui humantur . Quolibet in loco San
Etorum eſt aliquis conditus, in leg. ult. Cod . Theod .
de Sepulcr.violat.Generatim Conditoria ſuntirigade ,
loca depreſſa ,ſubterranea,quæ Seneca Epift.683. Con
ditiva appellat .
CONDITORIUM FRUCTUM , apud Ammianum
lib. 31 .
CONDITUM , Vini ſeu potionis genus, aromatibus
& aliis odoriferis fragrancibuſque rebus variis concin
natum , elegans, & ſuave . Conditum paradoxum , Con
ditum melizomum , apud Apicium lib.i.cap . 1.2.3. & c.
ubi Gabriel Humelbergius pag . 42. Lampridius: Con
dito piſcinas & folia temperavit. Cælius Aurelianus I.
s . Chron.cap. I. Diocles probat Conditum bibendum
quod pleriqueLatini Mulſum vocant. Kortátov , Pallada
lib.1.Anthol. Aetio ,Myrepfo feat.1. cap. 45. & aliquot
aliis è Græcis medicis. Acta SS. Fructuoli & focior. n.
3. Cumque multi ex fraterna caritate eis offerrent , uti
Conditi permixti poculun fumerent, dc. Tabularium
Monaſterii S. Theofredi in Vellavis: Procuraret exhi
bere fratribus refe &tionem aliquo certo die de piſcibus
O aliis, quibus poffet efcis, cum potione Conditi.
CONDITURA , Impenſa,in Gloff.MS. Regio Cod.
1013. Ita etiam Ilidorus & Papias . Lampridius in He
liogabalo; Pifces ſemper quaſi in marina aqua cum com
lore ſuo coelos Conditura Veneta comedit. Vide Impen
fa . Elt eciam Conditura , Humelbergio , ipſa condi
menti cum aromatis & aliis intrimentis elegans & de
licata fa &tura & opus ( Petronio cap. 51. Conditura vi
trorum , idem eſt ac ftrutura . ]
CONDIUM . Gregorius Turon . de Vitis Patr. cap .
11. Concavum in lapide parvulum , in modum ciſterne,
faciens , tenentem quafi Condia duo . Videtur legen
dum Congia .
CONDOLIUM , Annulus , a Condo , is . Jo. de Ja
nua .
& CONDOLOMA, pro Condyloma, Gr.Kornúmollit,
dicitur de tuberculis ex inflamatione natis circum a
num . Vita S. Maximi Epiſc. tom . 5. Junii pag.sz.Bro
chiis ftupefaltis , o cruribus , omne pene corpus obri
guit , donec advixit , continui Condolomatis ægritudi
nem non evaſit .
CONDOLOMATUS , pro Condylomate laborans , apud
Fridegodum in Vita S.Wilfridi c.33 .
CONDOMA, pro Condamina ,dequa voce ſupra e
gimus . Occurrit in Teſtam.BertichranniEpiſc. Ceno
man .p.143. Edit.Mabillonii to.3 . Analect.
CONDOMINA , CONDOMINICATUS . Vide Cona
damina .
CONDONARI , Extendi , pertinere ,pandi,Gali.
s'Etendre. Præceptum Childeberti I.Regis Franc.pro
S.Carilefo apud Marten.com 1. Amplifl. Colle &t. col.z.
Inde deducitur de Fonte - carballorum per loca deſignata
len
 891 CON CON 892

deucam in longum de latere poceffionis, quæ appellatur I CONDUCHERII , CONDUCIAR 11,Clerici Ca

Mala-patria ), de alio latereeftlocus quivocatur Sau- nonicis inferiores, eorumque quafi Conductitii in qui
citus, quidam ipfe locus in ipfa leuca condonatur uſque ad bufdam Ecclefiis, Gall . Conduchers . Sentencia Ray
Aniſolam . mundi de Baucio Principis Auraicæ inter Joannem E
CONDONATUS, Idem quod Donatus, oblatus . piſc. Dienfem ex una parte, Capitulum Dienſe , & uni
Charta ano. 1232.tom . 9. Spicilegii AcherianiCum ... verſitates Clericorum & laicorum ex altera , an. 1294.
diu tanquam Condonati noſtri in Ecclefia , & membris Hiſt. Dalphin . to. 1. pag. 124. Item di&tusDom.Princeps
Ecclefia noſtre manfiſent. Occurrit non femel in Char- ordinavit, quod Clericos Ecclefie Dienſis y familiares
tisin Hiſt, Monafterii S. Nicolai Andegav.p.10.73.74. Juos ſeu Conducherios,qui reperirentur deliquiſſe ... Ca
[ & in Charculario S. Vincentii Cenoman . fol. 55. & pitulum intefia Dienfis feu Correarij dišti Capi
98. ] Vide Donati, Oblati . Juli contid cos inquirant ſeu inquiri faciant , da ſi alia
CONDONES, Gladiatores, in Gloflis Iſidori . Vide quos culpabiles invenerint , quod corrigant de caſtigent
Condis , prout juſtitia poſtulabit . Ibidem : Maxime cum ex iis >
& CONDORMIENTES , Hæretici fæculi 13.in ipfius Capitulo , Clericorum , Conducheriorum & fami
Germania. A Toletano quodam ſeducti,Luciferi ima- bie eorumdem jura , privilegia , libertates , uſus , mores
ginem adorabant in loco prope Coloniam reſponſa ac O conſuetudines , popelio, & quafi di& i Capitulo in
cipientes. Sine diſcrimine fexus ætatiſque fomnum ca- exercenda jurifdi&tione lederentur ...Omnes fupradi&ti ,
piebant , &c. Seductor in Angliam tranfiens profundo vi ' nominibus quibus fupra ,tam Capituli Conduche
merſus eſt . Itenifecta Anabaptiftarum . Hofmanni Le- riorum quam Clericorum ac familiarium eorumdem , & *c.
xicon ex Chronico Galcerii . In Ecclefia Narbonenfi quacuor funt Ordines Clerico
4 COMDORMITIO , Mors, obitus . Monumen- rum , Canonici , Conducherii ſeu Conduciarii, Bene
fum Benedicto -Buranum c.9 . apud Raimund.Duellium ficiati & Vicarii . Poft Canonicos in ſuperioribus fut
Miſcell. lib. 2. pag . 8. Ibi Condormitione præventus an . ſelliis ſedent Conduciarii, alii ,ut moris eſt, in inferiori
28. paufat. bus . Vide Condu &titius .
& CONDORSUM . Charcularium S. Vandregeſili CONDUCIBILE , Quod conducit , utile eſt, in l. 3.
-10.2.p.1562.ex Inſtrumento anni 1267. Siquidem retic C. Th. de Indiationib. 1. 3.de Tironib.l. 4. de Irin.mu
mui ... unam virgatam terræ ad Condorſum juxta terram nic . [ Legitur apud Plautum , Apuleium & Auctorem ad
Vincentii Sadon . Fortean eft nomen proprium . Herennium .]
I CONDORSUS, Modus oneris ,quo lignum por CONDUCIBILITAS, Utilitas , in Gloſſis MSS . 8. Ger
tatur, ut opinor . Statuta Maſlil.lib. 3. cap. 5. De Jau- mani Pariſ. Cod. 524 .
matis lignorum non mutandis vel reficiendis Decer CONDUCTELA ,Conductio . Vedtigalium Condu
nentes fimiliter inviolabiliter obſervandum , ut nullus Etela, in l.unica Cod.Theod. de Vectigalib. Joannes Bi
de cætero afferat Condorſos aliquos , ſed fornillam tan clarienſis an. 2. Mauricii : Contra Longobardos , Fran
dum , fi quis fornellerius contra hac auſu temerario cos perConductelam movet .
venire preſumpſerit, & * c. ( CONDUCIALES LITTERÆ , Eædem quæ infra
I CONDREGTA, CONDRICTUS , CONDRITUS . Condu &titiæ ,in Charta anni 1236. laudata tom .3.Gall .
Vide in Condirigere 2 . Chriſt, col . 108 ,
1. CONDUCERE ,Salvum & incolumem præſtare, T 1. CONDUCTIO , Quod domino folvitur pro
Græcis Sicoobs . Dudo de A &tis Norman . lib. 3. p. 145. ſecuritate rerum exportandarum . Caffarus lib . 1. An
Miſit qui.Conduceretad ſe Epifcopum falvum incolu- nal . Genuenſ, ad ann. 1161 , Pacem uſque ad 15. annos
mem. Charta Alexandri PP.in Chronico Reicherſper , cunétis JanuenſibusRex hoc modo firmavit , ut per omnes
genſi an . 1176 , Non erat nobis tutum Teutonicum re terras Moadinorum , a posle ipforum ſecure Januenſes
gnum intrare , preſertim cum predictus Marchio , qui nos cum omnibusrebus ſuis mario terra debeant ire, o in
Conducere pollicebatur , puer fit annorum tredecim , Le aliqua terra ipſorum niſi de centum o &to millia dare de
Roman de Garin MS.
beant Condučtionem , exceptum Burea ubi decimum de
Quile Conduira , Sire , dit Lancelins , bent , quia quartum ipfus decimi debet reverti ad Com
Sil no pooit envers vos afovir, mune Janue , Vide Conductus 2 .
Que il s'en r’alaſt ſeins og ſaus ogariz, 2. CONDUCTIO , Sententia judicialis . Ca
Je le Condui , dit Bue de Belin , nones Hibern . apud Acherium tom. 9.Spicil. p.51 . De
De par le Roy qui France a à tenir , tarditate Conduétionum ejus brevitate . Non oportet
Adde Froiſſartem 4. vol.cap.6. Judices tam veloces eſſe injudicio, donec fciant quod pro
Hinc vulgo Conducere aliquem dicimus, cum abeun- bum fiat; quia dictum eſt: Noli judex elle cito . Ifar
tem deducimus & comicamur . Ugutio ; Conducere eft ias è contra : Væ mihi quia tacui, Forţe judicium hiç
deducere amicum abeunten , proſequi, comitari, quod dicitur Conduétio , quod res illius in cuco ponar , qui
vulgale quoddam redolet, caufam obtinet ,
9 2. CONDUCERE ,Hofpitio excipere,Manſionati 3. CONDUCTIO , Morbi fpecies, quam Græci
i cum præbere . Charta Leonis IX.PP. in Tabulario S.Vi- okoud vocant. Vide Cælium Aurelian.lib.z.Acut c.6.
toni Virdunenſis : Eo tenore eis contulifti ( alcaria , &c.) G CONDUCTITIÆ LITTERÆ , Quæ ad fidem pu
ut Abbas vel Fratres libere quam voluerint perfonam eli- blicam & cucum commeatum dantur , Litteræ Edwardi
gant, per fe præbenda inveſtiant, & procura tantum III . Regis Angl.an.1367. apud Rymer.com . 6.pag.567 .
animarum
ſuſcipienda , Epiſcopo vel Archidiacono Con- col. 2. Eiſqueſalvum O ſecurum candu &tum pro le
ducant. Conduétus vero Abbati, vel Fratribus fidelita- tam per Litteras veſtras Canduftitias , quam alias qui
tem faciat, & duo ſervitia per annum Abbati cum sa bus indignerint,
mitatu 15. Equituum in domo ſua faciat , & 12. num I CONDUCTITIUS, Procurator plebis vel Mini,
mos in feſtivitate S. Vincentii pro ſervitio ſolvat , &c. fter altaris,qui cananica portione minus accipiendo, ſube
Alia Nicolai PP. ibid. Deinde procura ſuſcipienda Epi- jectione indebita munus ab obfequio ſua Conductori pera
fcopo , O Archidiacono Conducant, poftea fidelitatem ſolvit : quam fpeciem fimania beatus Papa Gregorius dar
Abbati & Frat ibus faciant , con bis in anno Abbati mnat aperte, fimul cum ea quæ fit per munus a manu , vel
m 14. Equitibus , o uno ſummario ſerviant, & 12. per munus a lingua . Sic Gerohus Præpofitus Reichef
mummos in feſtivitate fanéti
Vincentiifolvant, perg . in Expoſitione ad Eugenium III.Papam ,apud Ba
lu
 883 CON
duzium tom.s.Miſcell. pag. 217. Proximoante de Con-
ductoribus eorum , id eſt,de præcipuis Paftoribus feu Pa-
rochis, quihabent hujuſmodi Conductitios,quia ipfi
domum Dei domum negotiationis faciunt, dixerat : Ipfi
Conductores cum ſuis Conduftitiis pari forte cenſendi,&
quafi tranſgreſſores canonum erguendi & cavendi, Velim
bicelle commonitos quofdam Epiſcopos & Abbates , qui
fub nomine Plebanorum palliant fæditatem Conduclitio:
rum ſuorum.Conſticutiones Eccleſiç Barchinonenſis an,
1288.00.4.Anecd.Martenii col.608. Noverint univerſi ?
quod nos Frater B. miſeratione divina Barcbingnenfis E
pifc. Capitulum ejufd. Ecclef. Barchinan. O deſer
vientium in eadem , in melius rejormare ſtatuimus , &
perpetuo ordinamus , quod omnesClerici Beneficiati in
dicta noſtra Ecclefia , & alii etiam Clerici Conduftitii
in Eccleſia deſervientes vice Beneficiatorum ,continue :
aſidue interfint omnibus horis Canonicis in ipfa Eccleſia
2
a CanticoGraduum uſque ad Completorium , ficut in ma:
ny Epifcopi in preſentia Capituli pramiſerunt,
1. CONDUCTOR , Quiconducit, vector. Chro-
nicon Parmenſe ad ann . 1284. Quum Commune Parme
faceret conduci certam quantitatem falis de verſus Bono-
nie Parmam , & Condu &tores & večturales non venirent
per ſtratam reétam propterguerram Mutinenſium .
$ 2. CONDUCTOR ,CONDUCTRIX, Qui& Quæ
agit lenocinium . Laurentius Byzinius in Diario belli
Huflitici, apud Ludewig . tom .6.p.183.Item quod mani
fefti peccatores , adulteri & adultere , fornicatores, o
fornicatrices ,Conductores & Conductrices ,ruffiani @ me
retrices ... non tolerentur abfque pæna .
[ 3. CONDUCTOR ,in Formula veteri apud Mu-
rator. tom.i. part.2 . p. 127. de eo dicitur, fi bene conje-
Eto, quiCampionem ſeu pugilem conducit ad duellum ,
ut alias fieri confueverat: Campbioni cadenti dextra ma
nus incidatur. Cæteri vero partes deſtes manus uniuſcus
juſque redimant. Conductor Widrigild fuum tribuat
Vidé Campiones col.ios.
1.4. CONDUCTOR , Redemptor, quicerta pecu
niæ fumma reditus Eccleſiæ Romanæ conducebant vel
emebant, ut ex iis quæſtum facerent. Chron . Farfenſe a
pud Murator. tom. 2. part. 2. col. 449. Incipiunt relatio
mes ex authenticisdefumpte depræjudicio , quod fecerunt
nobis Actores S.Ron.Ecclefie ... Teuta Conductor tulit de
caſale Orclanie hortum .cum arboribus, o pecoro 10.
Gialdefridus Conductor tulit nobis de caſale Cofiniaco
pecora 3. boum paria 3. DeCaſale Berbuſano tulit An-
zipertus Conductor terre & vineæ uncias 2. pecora 8.
de Paterno unciam 1.que nobis retradita fuit .Paſſim oc
currit pagg.ſeqq.
5. CONDUCTOR , CONDUCTORES , Quicondu-
eum præſtant , ductus Conductorii, Gauterio de Bellis
Antiochenis pag .460. ANO :541 & amsósa , Conſtanti
no Porphyrogenito de Adminiſtrat. Imper.c. 7. Lưch-
prando in Legat. & Pachymeri lib. 10. cap.6.Glofl.Lat.
Græc. Deductores, " 299 foron , & pxirya Tz .Laurentius
Leodienſis in Hift. Epiſcoporum Virdunenſium : Ab eis
Conduitum pro Jaluteſuicorporis queſivit, pollicitanti-
bus quos vellet Conductores denominavit, & c.
CONDUCTORIA , Diſtrictus Conductoris feu
territorium , in quo redemţor redditus percipiebat
Chronicon Farfenſe apud Murator. tom . 2. part. 2.col,
453: In Buſule uncias4.6 eft in Conductoria Raciper-
ti... in· Optiano uncias 3. in Conduttoria Raciperti
in Ciſternule uncias 2. in Conductoria Sanfonis in
ductor 4 . unciam i . in Condułtoria Luponis. Vide Con-
Criptule
ICONDUCTORIÆLITTERÆ , Cammeatus,Gal.
Sauf-conduit. Bulla Nicolai V. PP.an.1453. in Bullario
Carmelit. pag. 237.col.i. Quidam etiam alii ex fratri-
bus prædiétis abſque Superiorum ſuorum licentia ,acqui-
CON 884
rentes fibià fæcularibus etiam Nobilibus Litteras Cone
du &torias defenſorias contra Religionem & ad Roma
nam curiam pergentes, c.
CONDUCTUR A ,pro Conduétio, Occurrit in lege
Longobard. tit. 21.9.4
1. CONDUCTUS, noftris Sauvegarde,[ Defenfio,
tutela, præſidium , comitatus, Gall. Eſcorte . Conſtan
tino de Adminiſtr. Imp.c.12.ficowais. Charca Lotharii
Regis Francor. apud Vafforium in Annal.Noviomenf,
pag. 925. Sufcipimus etiam eum in Condu & tu * cuſtodia
noſtra .[ Contractus anni1275. inter Abbatem Media
niMonaft.& Cunradum de Laudesperg,in Hiſt.ejuſdem
Monaft.p.334. Dictas curias . in protectione mea recipio
Ø Conduktu .] Philippus Eyſtecenſis Epifcopus in Vita
S. Willibaldi cap . 16. Ut quocunque pergere vellet , eorum
Conductu cum pace iret ac rediret.[Charta Philippi Regis
Franc. ann . 1091. pro Archiepiſcopo Rotomag. apud
D.Bruſſel tom . 1. de Uſu feudorum p. 281.Gum autem
ad curiam meam venerit , mittam ei Conductum ad Cal.
vum montem fivead Pontem Ifare.Charta Johannis Re:
gis Angliæ in Libro nigro Scaccarii p. 381. Petiit ab eis
Conductum , ut ad nos venire pollet, ad quærendam pas
cem noſtram . ] Occurrit præterea in Capitulis Caroli
Calvi tit . 1 1. cap.9 . tic.31. cap.31 . apud Ratherium Ve
ronenſem in Itinerario pag. 265. Fulbertum Carnoten
fem Epiſt.93 .Joannem Sarisberienfem in Proçemio Po
licratici, Hildebertum Cenomanenfem Epiſtola 26.Or
dericum Vitalem lib.2. pag . 392. Matthæum Paris pag :
445. & c. Philippus de Bellomanerio in Conſuetudinem
Bellovacenſi MȘ. cap. 67. Toutes les fois qu'aucuns n'ofe
venir à droit , de peur de ſes anemis, le Signor li doit
bailler Conduit . Mais li Conduit li envoi qu' il fet
en autrui cort , eſt auscousts de cix qui les requieront. Le
Roman de Garin MS.
Mès l'Empereres n'ot pas mais en obli
La felonie que li at fet Garin ,
En fon Conduit liot Guillaume ocis,
Grant felonie O'grant pechiè en fiſt .
Chronicon BergrandiGueſcliniMS,
Le Heraut ſe parti , e le cheval bracha ,
LefaufConduit du Seigneur droit à ſon cal porta ,
Saufalant dicitur in eadem Chronico :
En coſte lui ala , omanda Saufalant.
Vetera Sțatụta MSS . oppidi Arearum , ( Teres ) in Pro
vincia an . 1237. Item ès eftauts que degum trop d' aver
gros vamenut non aufe jacer deforas, finon que ſiaen Sou
balat ſufficiement, nun ſi entent de bous laurans fat à la
pena de 1o. fols . Formulæ conduétus exſtant apud Pe
trum de Vineis lib.s. Epiſt. 51. & 125. Formulam aliam
habemus apud Heſychium Mileļium lib. aspi ongãy , &
Suidam in Potamone :
2. CONDUCTUS , Quod pro rerum quæ exportan
tur ſecuritate , Domino exfolvitur, aliasGuidaticum
Charta Rodulphi Viromanduor.Comit.Conceſſimus
dedimus Ecclefie B.Medardi de Capi ad luminaria fa
cienda ſingulisannis 1o.folidos in Conductu mercatorum,
quod vulgo dicitur Guionagium , capiendos Perone , o
in feſto S. Remigiipercipiendos, Oc.Charta Adolfi Im
per.an . 1293. Inſulis Rheni : \ n Comitatu alicujus Co ;
mitis , quiin ipfo flumine recipit teolonia & Conductus
& c. Charta Ludovici VII. Regis Frarıc. an . 1i53 . in
Tabulario Foſſatenli lib, 19; quod in villa que dicitur
de Şeaux , Eccleſia Foſatenſis habeat totum fundum ter .
ræ , d . oronimodam juftitiam in hofpitibus ibi commo
şanţibus, Nos in eadem villa ſemel in annoberberga
gium , Conductum , & pedagium , &c. [ Alia Charta
ejufdem Regis ann. 1171. apud Baluz . tom .2.Hiſt. Ar
vern.p.66. Juraverunt etiam ſeſe nihil in ſtratis neque
pro pedagio , neque pro Conduétu five guiſagio ...
tranſeuntibus accepturos , ? Veţus Charta apud Augur.
ftinum
 883 CON
Itinum Du Pas in Sremmat . Armoric. part. 1. pag.246.
Ito dico , ut nullusmibiconſuetudines,id eft , ieloneam
O Condu &tus reddat, Ita Conduit appellatur in Rege-
ſto Peagiorum Parifienfis urbis tributum , quod exfolvi-
tur pro mercibus quæ per urbem , & ulcra ejus baņleu-
cam tranfvehuntur . [ Plura vide in Guida . ]
CONDUCTUS NUNDINARUM , Qui ſolvitur à
mercatoribus ad nundinas venientibus. Regeſtum
Campaniæ , apud D. Bruſſel tom . 1. de Uſu feudorum
pag.42. Apud Muſteriolum , in
in terris
terris os
ej bofpitibus
bofpitibus do in
in
Conductu nundinarum ,
I CONDUCTUS, Nundinx ipfæ , aut aliud ſimile
commercium , ut videțur. Miracula B. Simonis de Lip-
nica, tom.4.SS.Julii pag. 562. Feria quarta poft Condu-
Etum Pafche . Et mox infra : Infirmitas duravit à fab-
bato proximo poſt Conductum Pafcha uſque ad feriam
quartam proximam , Nifi idem fic quod poſt Claufum
Pafcbæ . Vide in Paſeba ,
3. CONDUCTUS. Tabularium Palenfein Hiſtor.
Bencharn .lib.4 . cap. 11. Dediei in fiſcum ego filiis ſuis
12. Conductus , quos ipfe Guillelmus Dux Aquitanie
habebat in Clairag , Clairag ufque ad Arganjon in
Bearn , O a Maria in Eleron , a omnia quæ pertinent
ad ipfos Condu tus de re Comitis , Quo loco Marca
Conductus appellari ait les rentes affectées à l'entrete-
nement des Comtes de Guaſcagne ', lors qu'ils venoient
faire leurs viſites chevauchées dans le pays. Sed vi-
detur potius efle id quod Albergatam vocabant , feu
Manſionaticum : nam & Conduétus hofpitia appellarunt
Latini Scriptores , Seneca lib . 6. de Benefic. cap. 5.Nec
Conduftum meum , quanquam fis Dominus, intrabis. Pe-
trónius: Paulo ante in Conduétum meum accurrit. Ju-
lius Africanus lib. 2. Hiftor. Apoft. Manfit toto biennio
in Conducto ſuo , ( * ſuſcipiebatomnes qui ingredieban-
tur ad eum . Infra: Ipfe autem Paulus manfit Roma to-
to illo biennio in Condukto ſuo . Agobardus contra Ju-
dæos; In ipfa autem Roma biennio in fuo babitaſſe Con
duelu , OC Concilium Bituricenſe an . 1336. can . 12 .
extremo : Omnes tamen tales º ſimiles & fingulos au
Etoritate bujusConcilii excommunicamusin his ſcriptis,
eorumque familiam feu Condutlum Ecclefiafticoſupponi-
mus interdi &to. Sed & ita Conductus accipitur in Capi•
tulis CaroliCalvi tit. 12. cap. 9. & in Edicto Piſtenfi
cap. 31. Hinc Conductor , pro hoſpite & ftabulario , a
pud Rutilium . (Haud fcio an eadem nocione, in Leonis
IX. PP. Bulla pro Parthenone S. Laurentii in Heffe , a
pud Lud,Laguille in Probat.Hiſt. Alfac. pag. 26. col.legi annotat Cowellus,Kover
i . Quarta pars Ecclefia de Teffelingen cum Conductu , ficat operculum & clavem : meronymice autem illas res
omni integritate. Ecclefia de Belnoylre tota cum Con- quæ ſub operculo , aut clavià prudentioribus matribus
duetu co omni integritate . ) familias cuftodiri folent . Apud eumdem Bractonum in
4. CONDUCTUS, Canalis, tubus ,Gall.Con-
duit. Hiſtor, Beccenfis MS. pag.468 Ut facilius ad Mo-
nafterium deduceretur aqua, permifit idem Willelmus,
per totam terram ſuam per Condu &tum Monachi depore
ut
tarent. Acta S. Franciſcæ Rom. com . 2. Martii pag.
104 . Qui cum veniret per unum Condu &tum , omnes
venas e membra ... folabatur .
15. CONDUCTUS, Cibus ad communem refe-
&tionem appolitus. Charta Hugonis Abbat.Infulæ Bar
barx , in Maceriis ejufdem tom, 1. pag. 113. Quotief.
cumque breve Fratrum Monaſterii S.Petri foris maros
porte ad nos venerit , pulfatis fignis , ſeptem officia ple-
naria m Conventu perjolvantur , do per tres dies in re
fectorio Condu &tum babeant . Privilegium Pontii Are-
Iat. Archiepiſc. pro nova Baſilica Montis-majoris an.
1916. laudatum à Mabillonio tom.4. Annal. Benedict.
pag. 250. Ut pafcar tres pauperes ad unum manducare
de ipſo Conducto , quo ipje manducaturus eſt . Statuta
Ecclef . Lugdun. an . 1251.apud Acherium tom . 9. Spi,
cil. pag. 77. Statuimus doo juramento firmamus , quod
CON 886
quilibet Canonicus, ſeu alius Beneficiatus, non habea
tur pro reſidenti , nec aliquid capiøt in diviſione terra
sum ,nec cotidianas diſtributiones in ſcholis , niſi per dimi
dium annum primo fecerit reſidentiam in Ecclefia noſtra :
proreſidenti tamen tenebitur , fi teneat Condućtum con
tinuum & perſeveraverit. Conductus hic idem eft qui
Convictus, communismenſa , yel falcem communis
habitatio ,
ÇONDUCTUS , [ f.Ead. notione , ) Tabular. Prio
ratus de Domina in Delphinatu fol. 12. Unus manſus
debet porcum unum ..., multonem denariorum 8. a
gnellos 2. pro recepto , excepto co Conducto, quem de
derit recipienti cos . Infra : Et de bis omnibus bene re
cipere ipſum villanum , aut fuum miſſaticum qui ifta
Corduxerit,
CONDUCTUS THESAURI , Cui obnoxii erant ur
bium incolæ. Charca Edwardi III. Regis Angl. com .
2. Monaſtici Angl. pag. 71. Sint quieta de omnibus pl.s
citis , querelis,.. de pontium caftrorun edificatio
ne , o de Condu &t . Thefauri, c,
I CONDULCARĘ , CONDULCORARE , Dulce
reddere . Vetus Interpres Eccli. 27.26 . Annuens oculo
fabricat iniqua ,& nemo eum abjiciet: in conſpectu ocu
Jorum Condulcabit os fuum , & fuper fermones ſuos admi
rabitur. Gaufredus Canonicus Regul. Epiſt. 33. apud
Marten, tom . 3. Anecd. col. 531. Ipje ( Deus ) arva aren
tia irrigat, & tørrentem ſpinarum ac mare mortuum Con
dulcorat .
4 CONDULIUM , pro Edulium , ut puto . Conti
nuatio Chronici Andrea Danduli , apud Murator.com .
12.col . 454. Carentes auteva carnibus,oleo aliis admi
niculis compellebantur muſcipulas edere atque canes ,
vulgus etiam quotidie fætidos, o fracidos , Condulia ex
lacunis legebant ad vendendum Ond cibum , ita ut ſi
devotionis cauſa tantam auſteritatem pafli fuiffent, anti
quos Patres in beremoſuperaſſent .
I CONDUM , Conſilium , apud Papiam ,
CONDUMA . Vide Condamina .
I CONDURARIUS, Sarcinator, vulgo Couturier.
Inquiſicio MS . pro Canonizatione B. Yvonis: D. Tuo
fecerat fieri quandam tunicam pro fe ; Condurarius ve
nit ad domum ſuam ,ut videret utrum eſſe bene facta, c
Vide Codurerius ,
CONDUS,Scyphus, patera,poculum unde bibitur.Ita
Gloff.Arabico-Lat. Papias ,& Joan.de Janua .
CONE & Keye ,feu ur in Bractoni MSS. Codicibus
Key, ad verbum ſigni
lib. 2. cap.37. I. 2. in Sockmannis, dicitur eſſe plenæ x
tatis, cum pofit de ſciatdomui fue diſponere, der face
re quæ pertinent ad difpofitionem & ordinationem domus,
ut fciat que pertineant ad Cone & Keye, quod quidem
Ne non poterit ante 14. annum vel 15. quia bmjufmo
di atas requirit diſcretionem , aga ſenſum . Idem §. 3 :
Quia in tali etate poreſt diſponere domifuae , & babere
Cone & Keye.
I CONECTA , Capſa ſacrarum reliquiarum , Gall .
Cbaſſe, Hiſp. Cuſtodia . Noticia Ecclefiæ Catanenſis a .
pud Rocchum Pirrum Siciliæ Sacræ p . 53. Caxectam u
nam de cryftallocum argento deaurato circumquaqne cũ
diverfis reliquiis multorum San&torum , Conectam unam
de argento deauratam cum multis, og diverfis reliquiis
Sanétorum . Sulpicor utrobiq;legendum eſſe Caxettam ,
niſi force Conecta dieta fueric à Conum , quod hæc capſa
figuram habuerit Cons ſeu pyramidis .
q CONELLUM , Dolium . Charca an. 1409. apud
Rymer.co.8.p.576.col.2 . Septem ardicos pro quocumque
dobio five Canello. Lege Tonello,Gall. Tonneau .
CO

887 CON
CONESTABILIS , CONESTABULARIUS , CONE-
STABULUS. Vide Comes ftabuli .
9 CONFABULA ,Socia quæ confabulatur. Vita S.
Valdetrudis to.1.SS.April.pag.838. Cum banc viſionen
quibufdam fuisConfabulabus humiliter retuliſſet .
T CONFABULARIS, Socius, collocutor, qui con-
fabulatur. Acta S.Cononis com.7 . Maii p . 7. Conon
Confabularis Angelorum .
CONFABULATI, [ Qui ex fabula ſeu fædere nu-
priali orti ſunt. ] Vide Gamales .
I CONFALO , CONFALON, ut Confano, Vexillum ;
unde
I CONFALONERIUS , Vexillifer.Vide Guntfano.
CONFAMILIARIS, Ejufdem famsliæ ,in Annal.
Benedi &t. tom . 2. p.456.
9 - CONFAMULANS , Eadem notione , in Chronico
Parmenfi ad an . 1304 .
CONFANO, Vexillum ,Gonfanon . Orig. Murenſis
. p.29. Sunt hic & z. offertorialia, o linseum ,a-
Monaſtfubter Evangelium ponendum
in feſtivis die-
nalogium
bus, co s . Confanones O 1. fericum ſuper ſedile Sacerdo-
tis ponendum . Vide Guntfano .
& CONFANONARIUS ,Vexillifer , Gall. Gonfa.
nonier. Vita Urbani II.PP. apud Ruinartium , to.3.Ope:
rum pofthum . Mabillonii p.183. In fejto S.Georgii ſuper
quodam equo albo, una cum Confanonariis Mediolanen-
fibus numero duodecim .
I CONFANTES, Simulfantes. Joannis Trofteri
Epiſt. apud Raym . Duellium Miſcell. lib.1. pag . 232 .
Quid eſt quod tanto concitato greſſu , fubmiflis cervici-
bus , colle &tis capitibus, divo quodam filentioConfantes
aulam petunt regiam ?
CONFARREATIO , Conſacrorum ( facrorum ]com-
municatio.Confarreatus, confociatus , in Gloflis Ilidor.
Gloff.Lat.Græc.Confarreatus,suuBI05:05 xápis 8:07 Isis.
Farre convenirein manum, apud Ulpianum tit.9.Charta
Chlodovei I.Regis Franc. pro Fundat .Abbat. Micia-
cenſis tom . 5. Spicilegii Acheriani p.303.Miciacum con-
cedimus , & quidquid eſt fiſci noftri intra fluminum al-
veos , & per fanctam Confarreationem , annulum in-
exceptionaliter tradimus. [Plinius 18.3. Quin ( in fa- confertiffimi, qui fecum magnam. Conferentiam arme
cris nibilreligiofius Confarreationis vinculo erat . Reforum vi propellere O loco expellerenitebantur .
piciunt confarreata matrimonia , in quibus alias Ro
mani płacentam in templum deferebant, ex qua gufta-
bant recens conjugati.Vide Briſſonium de ricu nuptia-
rum & Lipfium ad 4.Annalem Tacitic. 16. )
I CONFECTÆ , Fructus faccharo conditi , Gall.
Confitures. Computum anni 1333. Hift.Dalphin.to. 2.
p. 278. De zuccaro albo libras 12. taren . 11. Item de Con-
fe&tis libr. 12. taren , 12. Alium locum vide in Camer-
lengus.
CONFECTIO ,Confectionarius.Confectio ,vulgoMe-
dicina ; Confectionarius, qui confectionem parar, Apo
thecarius. Conftitur. Siculæ l.3 . tit. 54. 9.3 . Confećtiona-
sii vero facient Confettionem expenfis fuis cum teſtimonio
medicorum . Infra : Defimplicibusconfectionibus e me-
dicinis . ( Memorabilia Humberti II. Dalphini an.1343.
ex adverfariis D.Lancelot: Item die 19. April.fecit unam
Confeciionem de una magna olla tenente circa unum ſe-
Starium de vino pomorumGratianopolis , de aliis pomis
albis, deduobuspanibus groſis faccbari, de p ...bus de-
cinerandis precioſos de auro fracto in pulverem ſeu lima-
turam , quod decoftitit circa 200.floren.dicens eam inve
niſſe in libro medicine , & boc fecit motu ſuo contra volun-
satem Medicorum , * fecit fieriunam bacignam de au
ro puriſſimo, in quo hec omnia poſuit , qui ponderabat
18. marchas auri fini.] Confectiones venenate , apud
Cortuſios 1.8.Chron.c.4 . Vide Statuta Facultatis Juris
Civilis Academiæ Viennentis in Auſtria tit.11.9.4 :
CONFECTOR , Carnifex , qui hominem conficit,
CON 888
Gloft Lat.Græc.Confeftor, dve.pétas. Confe&tores,rata
Bónia , ubi Scaliger xateboaci reſtituit . Gloffar. Bafilic.
Koupív.tap , T& TQ5KEU«?as.Ado in Martyr. 26. Jan. in S.
Polycarpo : Ad ultimum videntes fcelerum miniftri cor
pus igninonposſe conſumi , juſſerunt propius accedere
Confectores, corpus fiignis ceſſerat,mucrone transfode .
re . Euſeb. lib.4.c. 14.de eodem Sancto : ExøAsurat #p:
σελθόντα αυτό κομφέκτοραααραβσαι το ξίφος . Αdde E
piſtolam Eccleſiæ Smyrnenſis de Martyrio ejuſdem S.
Polycarpi num ,16. Apud Suetonium in Auguſto cap.
43. Confectores ferarum . Malis artibus inimicos Confi
cere , in lib. 5. Cod . Th. de Maleficis .
CONFECTORIUM ,Locus ubi beſtiæ trucidantur.
Glom . Græc. Lar. Xafos ay ão , Confectorium .
CONFECTUARII , Quibeſtia conficiunt, carni
fices. Vetus Inſcript . Confettuariorum , & ſuariorum
corpus .
CONFECTURA , Clades, noftris Dèconfiture . Ri
gordus an . 1198 In illo vero Confettura capti fuerunt
viri nominati, a co Utitur rurſum ann .1208. Vide Di
ſconficere.
CONFECTURÆ , Dulciaria, Gallis ,Confitures .
Occurrit in inquiſitione de Vita & moribus B. Joannis
Epiſc. Vicentini.. Vide Confeite .]
I CONFEMINA, Conjux, uxor . A & a SS . Apri
listom . 1, pag.53. ubi de quinque Martyribus Franci
ſcanis in India : Contigit litem oriri inter hofpitem e
jus Confeminam .
I CONFEOFFATUS,Una feudo donatus . Vide
Feudum ſub finem .
CONFERENTIA , Papiæ , Collatio ,confederatio ,
ſacrorum communicatio. Iſidorus in Gloff. Conferentia,
collatio : nos etiamnum Conference eadem notione dici
mus. [ Vide Collatio apud Monachos :)
CONFERENTIA ARMORUM dicitur deoblidenti
bus & obſeſſis arma lua quafi fimul conferentibus, dum
hi illorum impetum repellere connituntur . Epiſtola
Magiftri Hofpitalitatis Jeroſolymitanæ de oblidione
Rhodi à Turcis apud Ludewig.to.5. Reliq.MSS. p.297.
Turci vero perpulchrearmati lcio. ſuper muros erant
9.CONFERIATUS, Sociatus . Gloſſar. Iſid .Mal
lem Confarreatus, pi forte quis præferat.Confederatus.
Vide Confarreatio .
CONFERNOVA,Una è 12.fpeciebus auguriorum ,
de quibus in verbo Venta , quæ defcribitur à Michae
le Scoto de Phyſionomia cap. 56. Confernova eſt augu
rium quando prius invenies hominem vel avem cuntem
vel volantem , ego ſe repauſet ante te in dextra parte
vel volantem
tui , vidente te : ego iftud eſt sibi bonum fignum fu
per negotio .
CONFERT, Unum è 12. Auguriis, de quibus mox.
Vide Fert , & Venta.
CONFERTUM.Glofæ MSS.Confertum , conlatum ,
plenum . Item Confertum ,comportatum , plenum .Colle
ctio Canonum Martini Bracarenſis cap.61. Gratianus
Diſt.44.Non liceat Sacerdotibusvel Clericis, fed necre
ligiofis laicis convivia facere de Confertis. In MSS. Non
licet Sacerdotes vel Clericos, ſed nec religioſos laicos con
vivia facere de Confertis. Atto Epiſcopus in Capitula
ric. 55. habet Collatis: Quod non oporteat Sacerdotes
aut Clericos ex Collatis , vel commeſlalibus convivia ce
lebrare . Hæc autem ſumpta ſunt ex Concil.Laodic.cap .
54. Oudsł i spetine's, á xampire's ik suh30 15 € puutorial -
15 sasir: ubi Iſidorus Mercator , Ex ſymbolis, quæ vul
gus Commenſalia appellat, vertit . Sunt igitur Confer
ta , fymbola, feu Collationes, uti appellantur in Glof
fis veterib .Collatio, só, xpires diary . Collatio , Ourgis
popa , OureLO: režisoovitate. Glof . Græc. Lat. cuveio
olpo ,
1
889 CON
o'pw , Collationem fero , confero , 010518 popă , Collatio :
Fertum dixerunt veteres, pro oblatione, ut eſt apud
Ifid . lib . 6. cap. 19. Unde Ferioses , ferto libantes , in
Gloff. Ifid .
CONFERVETUS , Una e 1 2. ſpeciebus augurio-
rum , de quibus in verbo Venta , quæ fic deſcribitur à
Michaele Scoto de Phyſionomia c. 56.Confervetus eft
augurium , quando prius invenis vel vides hominem vel
avem ſe repaufantem in dextra parte tui , te vidente ; eta
iftud eft tibi malum fignum fuper negotio .
I CONFERUI,Cognovi,comperi. Gloff.Iſid . cum
Excerpris Pitheanis.
CONFESSA , Sanctimonialis.Vide poft Confeſor 4.
I CONFESSARE.Confiteri,agnoſcere,declarare.
Gall.Confeler,avouer,declarer. Charta Ludovici Huti
ni Regis Franc. inter Inſtrum .com . 1. Annal . Toloſ.p.
61. Quod ex nunc deinceps perpetuo ab hujuſmodi de-
bitis inquirendis exigendis omnino ceſabitur , niſi ſint
adeo clara & Confeſata in judicio coram Commiſſariis
ad hoc deputatis. Charta Annæ Dapfaco Dominæ de
Monte Altruco ann.1488 . Tanquam pro re clara , liqui-
da , cognita , notoria , manifeſta o in judicio Confef-
fata . Legitur apud Baluzium Hiftor. Arvern. tom . 2 .
pag. 320. in Charta anni 1354. Limborch .Hiſt. Inqui-
fit . pag.39. in Lib . Sent. & Actorum Inquiſit. Tolof.
Rymer .tom . 5. p.767.col.1 .tom.8 . p. 275.col. 1.tom.
14. pag .468.col.z.
CONFESSARE, Peccata ſua Sacerdoti declarare,
Gall.Se Confeffer. Vita S. Philippi Archiep.Bituric.a-
pud Marten . tom . 3. Anecdot . col. 1938. Petronilla ....
non ſentiebat manus , nec poterat eas movere , & ita
ftetit ab hora nona uſque ad Completorium , vel cir-
ca: tandem Confeſſata , o voto fatto dicto Philippo ,
ftatim fanata fuit, & poſtmodum non habuit illam infir-
mitatem . Statuta MSS. Milonis Epiſc. Aurelian . n.4.
Si adulti fuerint ſuis Sacerdotibus Confeſsati . Ulus
Monaſterii Culturæ Cenoman. In tribus diebus ipfis
Confeſsant ſe Fratres .
CONFESSARE , Confitentium pænitentium pec-
cata audire , Gall. Confeſser . Iſrael Canonicus in Vica
S. Erici Regis Sueciæ tom . 4. Maii pag. 196.Affligeba-
sur animo, quod eam non Confefanét, & quod ei ſacra-
menta non miniſtraſſet.
CONFESSARIUS . Vide Confeſor 3 .
1. CONFESSIO, Profeſſio ,reſponſio, in leg.4.Cod.
Theod.de Maleficis : Augurum & vatum prava Con-
feßio. Confesiones teftium , depoſitiones, in l. ult. ad
Legem Juliam de Vi , eod. Cod.
2. CONFESSIO . CONFESSIONES appellarunt ve
teres Sepulcra Martyrum , feu Confeforum , quibus uc
plurimum impofita erant ipſa altaria : unde proprie ita
di&tus locus ſub majori altari policus , quo Sanctorum
reliquiæ ac corpora reconduntur . Ceremoniale Epi-
ſcop.lib.1.c.12. Locum ,quiin pleriſq ; Eccleſiis ſub alta-
ri majori eße folet , ubi SS. Martyrum corpora requie
ſcunt , quiMartyrium , ſeu Confeßio appellatur, & c.
Ordo Romanus de Dedicatione altaris : Hac expleta
( oracione ) ponat Chriſma in Confeſſionem per angulos
quatuor in Crucem , dicendo, & c... tunc ponat tabulam
ſuper reliquias . Gervaſius Dorobernenlis in Deſcri-
prione Ecclefiæ Cantuarienſis : Ad hæc altaria non
nullis gradibus aſcendebatur à Choro Cantorum , quam
cryptam vel Confeffionem Romanivocant. Hiſt. Trans-
lat. S. Auſtremonii : Hæc demonftratio facta fuit ſub
susmajusaltare, in inferiori crypta , que vocatur Con-
fellio. Ita uſurpantSenator lib.io.Epiſt. 2. Anaſtaſius
Bibl. in Vitis PP. pag . 26.28 . 31. 32. 33. 34. 46. 108.
117 , 173 & c. Guaiferius Monachus in Vita S. Secun-
dini Epiſcopi num .18. Triumphus S.Remacli c.22.[Vi-
ta S.Aldrici EpiſcopiCenom . 1.2.] & alii paſlim Scri-
Tom . IL
CON 890
ptores . Nolim vero fidem præſtes Perdiccæ Ephefio de
Thematib.Hieroſol.verf.139.fcribenti de vocis origine
plane ridicula . Porro ver * 345 v , Confeffionem vocat
Theophanes p.362.quod ad eam per gradus aliquot de
fcenfus pateret. Sed & iplum Martyrium Confeffionem
appellat Lactantius lib. de Morcib . Perſec. n.15. Com
prehenfi Presbyteri e Miniſtri, dy fine wila probatione
ad Confeſſionem damnati.
CONFESSORIUM , Eadem notione. Laudes Papiz
apud Murator.co.nr.col . 19. Ex ipſis Ecclefiis quinde
cim vel circa reperiuntur, quæ cryptas maximas cum te
ſtudinibus do columnis marmoreis babent, que vulgo
Confeſoria vocantur , in quibus Sanctorum corpora rc
quiefcunt intra marmoreasarcas .
CONFESSIO interdum ſumitur pro ipſo Confeffionis
ſeu alcaris ornamento ,quod Anaſtaſius in S. Joanne PP.
Ornamentum ſuper Confeffionem appellat: Pofitum est
ornamentum ſuper Confeffionem B. Pauli Apoſtolide
gemmis praſinis@ hyacinthinis . Idem in S. Hilario :
Confeffionem S.Joannis Baptifte fecit ex argento que
penſabat libras 100. Ita in S. Anaſtaſio, S. Symmacho,
Honor. I.Leone IIL & c.p.31:33:46.12 3.132.150.156.&c .
CONFESS10 etiam aliquando pro Baſilica, vel potius
oratorio uſurpatur . Joannes Archidiac. Barenf.de In
vent.S.Sabini cap . 1.Illi autem velulerunt ei reſpondentes
eandem fuiſſe Archiepiſcopatus Eccleſiam , que modo eft
Confefio.ideft, Eccleſia particularis, non Metropoli
tana. Infra: Altare predicte Confeſſionisy...altare vet us
quod erat in Confeſſione .
CAPUT Ponere ſuper Confeffionem B.Petri . Bulla
Gregorii IV.PP. in Privilegiis Eccleſiæ Hamburgenſis
P.145. Et poſito capite pectore ſuper corpus & Confes
Jionem S. Petri Apoſtoli ,tibi tuiſque fuccefforibus vicem
noftram perpetuo retinendam , publicamque evangeli
pandi tribuimus auctoritatem .
Capillos ( Monachi ) tonfurati in Confeſſione de
ponere. Regula S.Aurelianic.4. Si quis laicus tonſuran
dus eſt, de Capillis illiusin Confeſſione mittatur , ut ei
teſtimonio fit. Id eſt, in Eccleſia .
3.CONFESSIO, E &quondyns , qua deli &tum noftrum
Domino confitemur,non quidem ut ignaro , ſed quate
nus fatisfa & tio confeſſionediſponitur,confeſſione pęni
tentia naſcitur,penitêtiaDeusmitigacur.Ita Baron.an .
50.8.17. & feq. ubi plura de Confeſſione & ejus apud ve
teres uſu :de quo etiá conſulendi Menard. ad Sacramen
tar.Greg.M.p.225.231.& ſeq. vir doctiſs. Joan .Mabill.
in Præf.ad co.3. Vitar.SS .Ord. S.Benedi&ti n.73 . & ſeq.
& Steph .Baluz.ad Reginonem p.616. & alii paflim ,ubi
de formulis Confeſſionum maxime generalium .
CONFESSIONES RECIPERE, & penitentiam peniten
tibus judicare dicuntur Sacerdotes in Concilio Remen
fi Il can.12.ubi perperam indicare; nam judicare eſt de
cernere : hinc judicia pænitentiam , de quibus in voce
Penitentialis. Vide Addic . III. Capitul. cap. 31 .
CONFESSIONES FACERE,id eft,fuum Confiteor dice
te.Joan . Epiſc. Abrinc. de Offic.Eccl. In capite jejunii,
Nona dieta, Clerus & populus ante altare ab uno quoque
Confeſſione ſingulariter facta,de pænitentia accepta,pro
Jternantur , o ſicab Epifcopo vel a majore Ecclefiæ 54
cerdote abſolvantur .
CONFESSIONES EXIGERE, pænitentiam cum cautio
ne imponere jubentur Chorepiſcopi in Charta Ebonis
Remenſis de Miniſtris .
CONFESSIONES DARE dicebantur Monachi , vel
Canonici , qui ad Primam canendam in Eccleſia con
veniences, compleco ipſo officio , ance Pſalmum so .
vicillim donabant Confeffiones ſuas, dicentes : Con
fiteor Domino o tibi Frater , quod peccavi in cogitario
ne opere ,proptereaprecor te , ora pro me ; & ille ref
pondet : Mifereatur tui omnipotens Deus, & c.Ita Cro
P P de
 CON
891
degangus Metenſis in Regula Canonicor.cap . 18. Pee
nitentiale S.Columbanicap. 1. Statutum eft ... ut demus
Confeſionem ante menfam , ſiveante lectorum introitum ,
aut quandocumque fuerit facile, quia Confeffio og pæni-
tentia de morte liberant.Dicebantur etiam revera Con
feſſiones døre, qui ad exomologeſim ad Presbyteros ac .
cedebant, ut apud Theodulfum in Capitul. c.31.36.He-
CON 892
ter Guillelmus habuerit , per Tinteniacenſem babeat
Sacerdotem .
I CONFESSIONES TRICENARIÆ , f. Emolumen
cum ex fidelium confeffionibus Sacerdotibusobveniens
quolibet menſe , qui tricenariis, aut circiter , diebus
conftat. Charta Roberti Lingon. Epiſcop.pro Abba
te Moliſmenſi an . 1101. inter Inſtrum . tom . 4. Gall.

rardum Turon.in Capit.c.75.Ordericum Vital. lib.7. Chriſt.col. 151. Similiter & de omnibus, quæ ad pre
p.643. lib.11.p.835. in Vita S. Bertilæ Abbat. Kalenſis fatam Ecclefiam pro fua dimiferunt ſalute morientes,
6.6 . & c.Hugo Flaviniac.p.267.Sed qui ad Patris iredie tertiam ... partem Sacerdos , duas veropartesipfi per
Stulit exequias,ipfe eo ( ejus ) qui ſibi Confeßionem daret,
cipietis. Eamdem percipere partem vestrum eft in ca
viaticumporrigeret , morienti exequias faceret, obfequio ritatibus , que veftro fuerint Sacerdoti , quomodocun
caruit ,fubita & inopinata morte defun&tus. Vide S.Co- que , et à quolibet parrochiano fiant. Tricenariis
lumbanum de Pænitentia rum menſura cap.42 . & infra que Confeſsionib us do reconciliati onibus ; item in bene
diétionibus nubentium dipfius Sacerdotis procurationi
Penitentiæ libellum .
CONFESS10,Oratio quæ à voce Confiteor,vulgo inci- bus quoties redimuntur .
pit , de qua conſulendus Card . Bona l . 2. Rerum Liturg . 5.CONFESSIO ,Pænitencia quæ per confeffionem
cap. 2.num . 5 . injungitur ; ſed maxime ea quæ in Monaſterio exigi
Confessio , Locus in æde facra , ubi Sacerdos priuf- tur . Šampirus Epiſcopus Altoricenſis in Ordonio il.
quam ad Miffam celebrandam accedat, confeffionem Rege Hifpaniæ : Aliam quoque duxit uxorem ex parts
jeu exomologeſim pronuntiat, ut auctor eſt Beletus de bus Gallecie nomine Aragontum , quæ poftea ab eo fuit
Divin . offic.c.53. Spreta , quia non fuitilli placita , e poſtea tenuit inde
Ita etiam appellabatur cellula in qua Presbyteri fide- Confeffionem dignam . Idem in Adefonfo Rege æra
lium confeffiones excipiebant. Hariulfus lib.4 . c. 27. 964. Huic conſiſtenti in regno voluntas evenit arripien
Erat enim ſuper hoc officii ei deputata cellulæ , quam di viam Confeffionis; & in illius operibus fatagens
FratresConfesſionem vocabant,in qua...isvir beatus mul- nuntios mifit pro fratre ſuo Ramiro in partes Virci , di
torum bominumſcelerum enormitate devias per confeffio- cens , qualiter vellet à regno difcedere , & fratri fuo
nis humilitatem , & fue precis interventionem divina tribuere . Rurſum ibidem : Ad Legionem reverſus, ab
mifericordie reſtituit animas , omnibus Epiſcopis, Abbatibus valde exaratus , Con
I CONFESSIONUM PATER . Vide Confeſor 3 . feffionem accepit , & vefpere Aparitionis Domini ipſe
4. CONFESSIO, Emolumentum quod ex fidelium Se proprio regno abſtulit , ( °C. Vetus Charta apud An
confeſſionibus, ſeu exomologefi Sacerdotibusobvenit . ton. de repez in Chronico Ordinis S. Benedi& ti tom .
Tabular. S.Cypriani Pictavenſis fol.27. Arbertus de S. 5.p.37 . Utfaciatis ibidem Confeffionens in vita fancto,
Jovino Tomaſia uxor ejus conceſserunt monachisS.Cy- & teneatis ibi Monaſterium de nostro dato . Epitaphium
prians Ecclefias de Braja in honore S.Joannis & S.Petri Anſurii Epiſcopi Orenſis , apud Ambroſium Mora
conſtructas, de ſepulturam , o baptiſmum , Confeſio- lem lib. 16.c.3. En quem cernis cavea ſaxa tegic compago
nes , Oʻofferendam , decimam de vino do pane,& obla- facra præſulis auri per omnia illuſtriſſimi viri , afa
tiones de rogationibus, & quicquid offertur ad Eccleſias, tim fuit dogma ſancta,& vita militavit clara ,non extitit
O ad altaria , & c. Tabular. Épiſcopatus Ambian . an. anceps de Domini vita , quia fic prorſus faleravit Con
1281.fol.27. Habebit infuper Curaius gratuita quæ fe- fellio pia . Sinens cathedra predicta , conglutinans ſe
quuntur ; videlicet oblationes Confeſſionum , viſitatio- norma monaftica , ibique egit cunéta , qui Domino con
nes, vina nuptiarum , & c. Charta Petri EpiſcopiIncu- gruit , ſubſequens Dominivoce , requievit in pace, C.
liſmenfis ann . 1160.ex Tabul. S. Eparchii fol. 11. Quic- æra 960.Bulla Lucii PP.in Metropoli Salisburgenſito .
quid etiam in Confeſſionibas oblatum fuerit dividatur . 3. P. 157. Liceat quoque vobis Clericos vel Laicos è ſecu
Tabularium Burgulienſe an.1005 . ch. si. Ego Alo Alo- lo fugientes liberos abfolutos ad Confeffionem recipe
nis filius.... do Ecclefiam de Villa que dicitur Nioli, ego re, eos finecontradictione aliqua retinere, & c.Char
fevum Sacerdotalem cum pane & candelis, & cum ſepul- taæræ 976. apud Sandovallium in Epifcopis Pampilo
tura ,fimulquecum Confeffionibus, , decimalanæ , por. nenſibus pag .23. Simul & orationibus fratrum ibidem
corum, atque agnorum , & c. Vetus Charta apud Perar. in Confeffione nominis Chrifti defervientium commenda

dum in Burgundicis pag. 29. Eccleſiam S. Sulpitii cum
cunctis redditibus, ſcilicet baptifterio, offerenda,decimis,
o Confeffionibus, & *c.Oblationes Confeffionü ,in Char-
ta an. 1234. apud eumdem pag. 434. & in alia apud U-
ghellum com.7. Italiæ facræ p.274 . Goffridus Vindoci-
nenf. 1: . 3. Epiſtol 40. Si dicitis quod ille oblationem
Confeffionis babere debet , cui pænitens confitetur : fimi-
li modo dicere poteſtis ,ut oblationem altaris babeat, à quo
mortuus fepelitur , fic miniſter nofter totum accipiat ,
ut nibil oblationum in Ecclefiis , quibus die ac nocte fer-
vimus , nobis relinquat. Vetus Charta apud Augufti-
num du Pas in Stemmate Tinteniacenſi pag. 572. Sed
parrochiani Tinteniacenfis Ecclefiæ qui extra caſtel-
lum babitant , aliquid oblationis obtulerint , id ſanctæ
Maria de Abbatiſse proprium erit ad Nativitatem Do-
mini, ad Confeffionem in Quadrageſima , ad adoran
dam Crucem , ad bupriſterium , ad feſtivitatem S.Ma-
riæ requirant parochiam ſuam matrem Ecclefiam .Quod
> in capella ſcilicet , baptiſmum factum
fuerit , vel ſponſus benediétus cum fponfa , five Con
feffio data , vel hujuſcemodi alia , quod inde Presby-
rem , & c. Videmox Confeſsor 4 .
7 6.CONFESSIO ,Fidelitatis profeſſio.Ordericus
Vicalis lib.23.n.29 . Anno 1107. Robertus Abbas Cado
menſis Faleſię,ubi Confeſſio Procerune coram Rege Hen
rico fuit ,fubita ægritudine percuſsus interiit .
1.7 . CONFESSIO ,apud MonachosFontanellen
ſes idem quod apud alios Proclamatio, qua frater fratris
delicta coram omnibus in Capitulo declarabat . Spicil.
MS.Fontanel.p.226 . In Capitulo left a leftione conſueta
de nataliciis Sanctor.debet legi deRegula B.Benedi&ti de
hoc quod pertinet ad falutem animarum . Poft agantar
quæcumq;ibidem aguntur,Confeffio ,& c.Confeffio celari
debet;itaque fi quis deprehenfus fueritextra loqui debiis,
quæ alta funtin Capitulo, diſtricte emendari debet. Vide
Clamare Clamari dicebantur, *c.in Clamare 2.
T 1. CONFESSIONALE ,Sacrum penitentiæ tri
bunal,Gall.Confeſſional. Occurrit hoc fenfu in Concil.
Valentino anni 1563. & apud Vincentium Mariam in
Conſtitucionibus Dominicanorum col . 121. &c .
I 2. CONFESSIONALE , Liber agens de Con
feftione, quales v.g.funt Inſtructiones S. Caroli Bo
romæi.
 .893 CON CON 894

romæi. Conc. Límanum an. 1591. Religiofi quiin do- confitendo vocetur , Geraldus tanto re &tius Con feffor di
Etrinis gerent curam animarum , babebunt penes ſe Con- ci poteſt , quanto juſtioribus faštisDeum eft confeſſus P
cilia provincialia ... itemque Catechifmum Confel 19 Vita S. Euſebiæ Abbatiffæ Hamaricenſis :
nale Sermonarium , Oinnis Martyr Confeſſor: non fic quoqueMartyr
9 CONFESSIONARIUM ,pro ſacro pcenitențiæ Omnis Confeſor ,
tribunali ,legitur in Conc, Hiſpalenſi an.15 !2 . Innocentius III. PP. de Myſterio Miſſæ lib. 3.C.10. EC
9 CONFESSIONISTÆ Molles,fic dicti Luthe. clefia poſt tempus B. Silveſtri cæpit ſanctorun Confeſo
rani, quorum princeps fuit Melancthor , Cancellariæ rum memoriam celebrare , Vide Filefacum ad Vincen
Imperii Regelt.Sub Ferdinando II, Interim imperiale tium Lirinenſem p. 105 ,
an . 1529 2. CONFESSOR , CONFESSORES, Cantores qui
: 1. CONFESSOR . CONFESSORES dicti olim qui funt in inferiori Clericorum gradu, in can . 14 Conci
martyrio vicam pro Chriſto, quen palam confefli & lii Carthag. ita dicti, inquitMenardus in libr.Sacram .
conteſtati funt, finierunt, Joannes
Antiochenus & Sy- S. Gregorii, quia Confiteri paſſim in facraScriptura,eft
nodusOrientalis in Epiſtola ad Cyrillum , apud Fa- Dei laudes decantare, Concilium Toletanum can.y,
cundum Hermianenfem lib. 8. Quis autem decepto- Nulla profeſa vel vidua, abſente Epiſcopo vel Presby
rum bominum de iftis occafionem aſſumens, non Confello tero, in domo ſua Antiphonas cum Confeſſore vel fervo
reno vocaverit,veluti propter illum paſjum , qui paljus eft fuo faciat, Ec can . 6. Itemque puella Dei nec familia
ea, que etiam illi, qui in Ecclefia fulferunt ,palli ſunt , ritatem habeat cum Confeffóre , Sacramentar.S.Grego
S. Ambroſius lib.2. ad Imp . Gratianum: Jam ſatis,omni- rii : Oremus & pro omnibus Epiſcopis, Presbyteris
potensDeusnoftro exitio noſtroquefanguine Confedorum Diaconibus, Acolythis, Exorciſtis , Le&toribus,Oſtia
neces , exilia Sacerdotum ,& nefastantæ impietatis elui- riis , Confeſſoribus , Virginibus, Viduis, e pro omni
mus.Paulinus Epiſt.28,ſub finem ; Niveasſacratorum populo fanéto Dei , S. Hieronym . in Quæſtion. in Ge
Antiffitum vittas e floridas Confeſorum purpuras oc nelim : A Confeſſione itaque nomen Confeforis eſt di
currentium manus afferent Angelorum , &fum ; verumtamen hic Confellio pro gratiarum aétione,
CONFESSOR Es interdum eriam diétiii, qui Chri- autpro laude, accipitur, ut frequenter in Pfalmis, eo
ftum palam & coram tyrannis, ſeu fidei hoftibus confef- in Evangelio, &c. Idem in cap.5. Iſaiæ : Omnis lin
fi, quolibet tormentorum vel pænæ genere affecti, fu- gua cunétarum gentium barbararum non in Synagogis ;
perſtites tranquilla mortem obierant.
Cyprian.l.de Sim- jed in Chriſti Eccleſiis Confitetur Deum.Vide Clement.
plicitate Prelator,Confeffio exordium gloriæ eft,non meri- 1,8 . Conſtit. Apoft.c.23.
tum corone : non perficit laudem , ſed initiat dignitatem , 3. CONFESSOR ,Qui hodie Confeſarius, Walafri
Mox : Poſt Confeßionem majus periculü eft,quia plus ad- dus Strabo de Viſione Vettini Monachi :
verſarius provocatus eft ,Item Serm.de Laplis 5. Religio Confeſor Fratrum , gnarus conferre medelam .
Sa vox Chriſtū locuta eſt, in quem ſe ſemelcredidifle Con- apud Ditmarum 1.8 . Aigradum Monach. in
Occurrit
fefaeft,& c.Adde eumd.Ep.7.9.10.15.30.37:52.81.Pon- Vita S. Ansberti Archiepiſc. Rotomag. nu. 22. In Vita
tius Diac.in Vita ejuſdem S.Cypriani: Qui tot Confedo Aldrici Epiſcopi Cenoman.n.1.p.5.& apud recentiores
res frontium notatarum ſecunde inſcriptione ſignatos, non ſemel. Pater Confeſſionis, in Regula Ordinis de
ad exemplum martyrii ſuperſtites reſervatos , incenti- Sempringham c.3, Sacerdos Confeßionis, cap.s. Vita S.
vo tube coleſtisanimaret ? Lactantius de Mortibus per- Bertini c.7. Huic vero Wauberto conjugi pater Con
ſecut. num .15. Comprehenfi Presbyteri ac Miniſtri, a felfionum fuit B.Bertinus. Cui Abbas officium Confeßio
fine ulla probatione ad Confeßionem damnati cum omni num injunxerit , in libro Ordinis S.Victoris Pariſienſis
bus ſuis deducebantur. Idem n . 16. Novies enim tor- MS.c.31. Vide erudicum Mabillonium in Præfat. ad to .
menta cruciatibuſque variis fubje&tus , novies adverſa- 3. Vitarum SS. Ordinis S. Benedicti n. 86.87.
rium gloriofa Confeſione viciſti. Acta S. Saturnini & Valefius pag.198.Valefianorum ,relatis Guillel
Socior. n . 1. Confeſſionis etiam ipſorum pugnas atque vi- mide Nangiaco verbis his : Aliquando poſtquam jam
Etorias cum in litteris digerimus, & c.Infra ; Aggrediar ſederat ( S.Ludovicus) coram Confefore ad confitendum ,
ſanctiſimorum Martyrum feliciſimam Confellionem . ſubdit : Sic & hodieque in Alia & in tota Græcia Græ
Adde num.15.Victor Tunnenlis in Chron . Hunericus ci confitentur peccata Presbyteris, ſedent utrique,Con
Vandalorum Rex perſecutioni per totam Africam infi- feſſor fcilicet feu Presbyter , & poenitens conficenſve :
ftens ... Monachos atque Laicos circiter millia exilii du- ita ut colloqui inter fe familiariter & fermones de re
rioribus relegat, Confeſores & Martyres facit, Con- bus fuis habere videantur ; ut accepi à Monacho Jacobi
feſſoribuſque linguas abſcidit . Alibi,de quodam Archi- ta feu Dominicano reformato, qui Græciæ & Aliæ in
mimo Chriſtiano : Qui cum fortis atque invictusmane- fulas viderat, ibique erat commoracus , nimirum à Ja
set , jubet eum ſubire ſententiam capitalem ... ſed ille ut cobo Goar ,
columna immobilis , Chriſto ſalidante, fortis effectus , CONFESSARIUS REGIS , quo nomine ſubſcribit
Confeffor revertitur glorioſus, yo ſi Martyrem invidus Didacus Fernandus Chartam Ordonii II . Regis æ
hoftis noluit facere , Confeßorem tamen noluit violare, ræ 947 , apud repez in Chronico Ordin . S. Bened. co .
Acta Paffionis S. Maximini ; Bis Confeffores , tertio 4, pag . 450 .
Martyr eris per gladium . Alexander Monachus de In CONFESSOR PAUPERUM . Vita S.Hugonis Abbatis
ventione S. Crucis , ubideEpiſcopis qui Synodo Ni- Bonævallis num.8. Quidam famulus cellerarii infirma
1 cænæ interfuere; sivar.S.Sos 5 *"91401 oyintai, g siyuete tus eft uſque ad mortem , o confeſsus eſt peccata ſua Mo
75 Ingé ?' TW OWLLT!
14 p!© portes, Vide Anaftaf. Bibl, in nacbo pauperum Confeſsori, ... & injunxit illi infirmo 2
S. Fabiano, &S. Cornelio PP.p.7 .& Sidonium lib.7: ut hoc confiteretur ( peccacum ) Abbati , & c. Occurrit
Epift. 17. &c . Obtinuit poftmodum ufus , ut omnes qui rurſum infra .
ſancta & laudabili vita vixiſſent , ſanctoque demum CONFESSARIUS , Qui peccata fua conficetur Sa
ac probato fine in Domino quieviffent , Confeffores cerdoti . Chronicon Mellicenſe pag. 328. col. 1. in
appellarentur, inquit Baronius , Egbercus Archiepi- regula reformat. Monaft. Mellic. Confeſarius au
ſcop. Eborac, in Excerpt. cap. 28. San &ti Patres , quos tem nude , pure , humiliter ac breviter confiteatur
Canfeffores nuncupavimus , id eſt Epiſcopi Presbyteri , culpas ſuas : & Confeſsor babens intentionem latilimam
qui in caftitateſervierunt Deo . Odo Cluniac. Præfat. abfolvendi ... Subjungat : Dominus noſter Jeſus Chri
in Vitam S. Geraldi Auriliaç. Gumigitur Confelor à ftus, & * .
Tom , II ,
Рp 2 4. CON
 895 CON
4. CONFESSOR , Monachus,qui pro expiandis de-
lietis Confeffionem , ſeu pænitentiam , abdicata vita fæ-
culari,Monafticam init.Vetuftiffimum EpitaphiumA-
manfýindi Monachi, qui obiit æra 1020. apud Bernar-
dum Aldretum l.3.de Orig.linguæ Caftellanæ c.18 .
Requiet in bunc tumulo, migravitque à fæculo ,
Conlocatus in gremio nuncConfeſorum cætuo.
Charcam Frayle , fratrisRudeſindi Epifcopi Dumien-
fisæræ 974.apud Anton. de repez in Chron. Ord.S.Be-
ned.co.5.p.427.fubfcribunt Ovato,Hermenegildus,& Sa-
lomon Epiſc. deinde fubjicitur, Confeſores :Franquila ,
Abbas teſtis ,Ranecaldus Abbas teſtis, Buſianus Abbas,
Islarius Confeſor , LupusConfeſor, & plures alii hoc ti-
tulo.Aliam ejuſd. Rudeſindiæræ.930. Ermoigius Epiſc.
Confeſſor. Aliam ejuſdem Rudelindiæræ 1016. Vetiſa
nus Prepoſitus & Confeffor. Aliam Sanctii Regis æræ
y65 . Traſonius Confeſſor. Charta alia apud eumdem re-
pez eod . tom. pag . 28.Sic eam ( Eccleſiam ) concedimus
ſub manibus Pontificis Domini Rudefondi Epiſcopi, ita
ut qui in prædicto loco in vita fanéta perſeveraverit, tam
Presbyter , Confeſſor , vel quem Dominus ibi du xerit,fub
religione ipſius Pontificis fit in præfato loco . Alia Be
remundi Regis erę 1007. eodem tom . Et ab eis con-
ftitutum eſt in bæreditate propria Monaſterium con
ſtruere , vocabulo S. Laurentii territorio Deza , prope
Aubio Ulia , loco prædi&to Algali , vocabulo Carbona-
rio , ut eſſet illic habitatio Confeſorum , advenientium
bofpitum atque pauperum refrigerium , * in illorum me
moria in vita ſancta ibi babitantium , ficut in eorum vic
ta alt um, o Deo annuente completum eſt . Poſt exceſſum
vite vero illorum, ut fieri adſolet, de ipſorum genere na
ti e geniti ſunt, qui literis eruditi, & in Confeſione nu-
triti, Confeffionis gradum adeptiſunt , quorum unus A.
do tenens 9
rias Pelagii gradum Epiſcopatuspercipiens
&c. Infra : Et faciatis ibidem Confeſſionem , in vita ſans quibuſdam commilitonibus ſuis anticipans ipſius.bur
eta perſeverantes, & 'c. Ibid. Abinde vobis jam diétis An- gi muris abſque metu diſcriminis imminentis fe Confi
ſcario Presbytero e Tranſvario Confeſori in nomine Do- bulavit impavidus.
mini do concedo , &c. Rurſum : Teneatis ipſum mona
Sterium de noſtro dato poſt vos obtineant eum fan- Novatian. cap. 19. Mutui fæderis Confibulatione ſo
&ti bomines & eximii Confeſſores, & *c. Apud Græcos re-
centiores ouutixnv&&&7 O PEVO IV 10.57v dicebatur qui in
Monaſterio vocum emittebat.Vide Archieraticon Ha
berti p. 575. & fupra in Confelio s .
CONFESSA ,Monialis,ſanctimonialis : quæ Confef-
fionem ſeu pænitentiam exigit in Monafterio . Charta
Muniæ Abbatiffæ de Sobrado in Hiſpania ann. 922. a-
pud Anton. de repez in Chron . Ord . S.Benedict.tom.4 .
pag . ult.Ego Munia,quamvis indigna Confera , una cum
confenfu fratrum vel fororum permanentium in cimite
rio Superadi , five e ego Gutier Abbas cum omne colle-
gium Clericorum vel Monachorum normam ſanctitatis
!
obtinentium in ipfo præfato Monaſterio, & c. Ita mox ſub-
fcribit . ( HæcMabillonius to.2.Annal.p.264.refert ad
an.782 . non ad an.922.quo aliud Ordonii III.Diploma
datum eft pro reſtauratione ejuſdem Superadi Mona-
ſterii Abbati Petro & Geloyræ Confeſe feu Abbatiffæ ,
vel eorum Congregationi fratrum, vel Deo devotarum u
triuſque ſexus inſcriptum legitur æra 1006. teſte eodem
Mabillonio tom.z. Annal.p.373 .] Vetus Epitaphiuni ,
apud eumd.de Yepez tom.6.p.17. In hoc reclufo lapide re-
quieſcit famula Dei Ildontia defunéta Confera Jeptimo
Kalendas Septembris æra centeſima prima poſt millefi-
mam . ( Aliud apud Mabillonium fæc. 5. Actorum SS.
Bened. p. 524.n.7. Degit hic humatum Ilduaræ Confeſe
Sanctum corpus , conditum à Rudeſindo Epiſcopo prole
fua , tertio decimo Kal . Januarii CMLXXX . fcilicet æ
ra, quæ incidit in annum Chriſti 962. ]
CONFESSORI E Literæ dicebantur quas Con-
fe fores , ſeu qui perſecutionis tempore glorioſa voce
Chriſt um confefti erant, lapfis dabanc,quibus pacem
CON 896
ab Epifcopis acciperent ; juſque Communionis recipe
rent, relaxata fcilicet præſcripta ab iis poenitentia , &
ſatisfactione . Ejuſmodi literas cum temere lapfis da
rent Confeſſores, eorum importunitate vi & ti, ( de quo
Cyprianus non femel conqueſtus eſt) ſtatuit Eliberita
num Concilium can. 25.ut pro Confefforiis, Communi
catorie quæ ab Epiſcopis fcribuntur , darentur : Omnis
qui attulerit literas Confeſſorias ( al.Confeſſionis ) ſubla
io nomine Confeſſoris , eo quod omnes fub hac nominis glo
ria paflim concutiant fimplices , Communicatoriæ ei dana
da ſuntliteræ . Quod in Concil.Arelat.I.can.g.poftea
fuit confirmatum . Vide Bernardinum Ferrarium , &
Philippum Priorium de Literis Canonicis .
4 CONFESSORIUM . Vide Confeſſio z .
9 CONFESSUS moritur , quiante mortem pecca
torum abfolutionem accipit ſimul & viaticum ,non Con
feſus vero qui moritur neucro percepto ſacramento, uc
fuſius exponetur in voce Inteſtatio . Hinc Confeſſum fa
cere in Tabulario S.VincentiiCenoman . miniſtrare eſt
illa duo facramenta. Ibi legitur : Perrexit Abbas Ra
nulfus apud caſtrum Bellimontis , & * ibi viſitavit Hugo
nem de Juliaco decubantem ægritudine, ca fecit eum idem
Abbas Confeſum.Teſtes Amelina mater Hugonis & fra
ter ejus Robertus . Alio in loco ejuſd . Tabularii : Gerva
fius de Monte Betonis dedit S. Vincentio quidquid habe
bat in Eccleſia de Monte Betonis , Hoc factum fuit apud
Carnotum, ubi idem Gervaſius in quadam gravi infirmi
tate detentus,a Cbriſtiano Monacbo S.Vincentii viſitatus
eſt. Teſtes Judikellus Presbyter S. Martini de Valle , qui
prædi&tum Gervaſium fecit Confeffum .
I CONFIBULARE , Connectere, conjungere
Novatianus de Trinit . c . 18. In ſemetipſo concordiam
Confibulare. Sallas Malaſpinæ apud Baluzium tom.6.
Miſcell. pag . 260. Proconſul .... boram pugne cum
4 CONFIBULATIO ,Connexio ,conjunctio.Idem
ciatum .
T CONFICCATUS, Confixus . A &ta SS.Junii to .
1. pag. 56. de S. Secundo : Præfatum ſepulcrum con
Atru &tum placidis ferreis plumbo Conficcatis aperue
runt aliqua rimula .
I CONFICISCI,Simul proficiſci.Chronicon Sici
liæ apud Marten.to.3. Anecd.col.77. In cæperunt inſur
gere venti contrarii , non permittentes di tum exſtolium
verſus Trapanum Conficiſci .
CONFIDA ,Dubitator,in Gloff.MS.Regio 1013. &
Ifid.[Grævius locum credit ucrobique corruptum . )
CONFIDELES,Qui fidelicatem fey hominium cum
fidelibus præftiterunt,in Hiſt.Corcuſiorum lib.10. c.8 .
CONFIDENTIA ,Habere confidentiai m n aliquo,
Avoir confiance en quelqu'un , in Hiſtor. Corcuſior. lib.
1. cap . 3. lib.6.c.6 .
T CONFINA,CONFINATUS.Charta Domini Au
bel in Bellijocenſi pago an.1460 . Item poſſidet de Confi
na Aymonis Bergerii de Romanenfe quoddam vierrum
quod fuit aliasConfinatum à Marguarita Claret . Hic
Confina & Confinatus eodem redeunt , fignificantque
novidomini poffeffionem , cujus Confinia declaraban
tur ab antiquis tenentibus: hinc Confina, vel Confinata
dicta eſt illa nova poffeffio .
I CONFINES, Exfilium . Vide Confinare in Con
finium ,
CONFINIUM, Europíc, in Gloff. Græc.Lat.Vicini
tas , locus ubi fines duarum terrarus conveniunt, apud
Joan.de Janua.Siculus Flaccus: Alii in Confinio Domini
erant . Charta an. 1231. apud Catellum in Hift.Occi
can.pag.901.Hec omnia funt in uno Confinio.Item in alia
Con
 897 CON CON 898

Confinio ſunt 2. bacini , & c,Occurritibi pluries . Qua Amalarii ſub finem . Vide Rabanum lib. 1. de Inſtit.
quidem voce noſtra Coin, angulus, videtur intelligi,un- Cleric. c, 29,
de & derivatur.Occurrit pluries in Cod. Theod , CONFIRMATIO, Sacramentum Chriſtianorum
CONFINATI,CONFINATES, Eadem nocione, non ſe- fic dictum , quod baptiſmum quodammodo confirmet ac
mel in Tabulario Brivatenſich. 172 , compleat : undeejus tensioris appellatur à Dionyſio As
I CONFINIA , Vita S. Gregorii Papæ VII. to . 6. SS, reopag. de Ecclef. Hierarch ,cap.4. Confummatio , à Cy
Maii p.141. In illa namqueConfinia , boc eſt in Confinia priano Epift.73. & Perfectio à S.Ambroſio lib. 3.de Sa
Noricorum O Alamannorum , cC. çram . cap. 6. Confirmatio igicur dicitur, quia hujus vi
q . CONFINỊs , Finis, meta, limes. Caius 1,35. ff.9.8. Sacramenti id in nobisconfirmat Deus, quod baptiſ,
de contrah. empt. Si quis in vendendo prædio Confinem mo jam operari cæperaf , noſque admirabili quadam
celaverit. Chartaanni 1299. in Hiſtor. Dalphin . tom , ratione fanéto Spiritu veſtit , ut loquitur Tertullias
2. p.91.col.2 . Prædi&tum autem locum infra di&tos Confi- nus lib. de Præſcript,hæretic, feu vircute ex alto in
nes predictis Monachis Monialibus ac eorum fuccef: duit , quod Apoftolis dicțum fuit, in quibus præ cæte
foribusſic damus cum ſuis ingredibus & egreſſibus,nihil ris vis illa divini Spiritus, & efficientia mirabiliter
in dicto loco infra di & tos Confines retinendo. Charta anni eluxit, Recens autem baptizati ſtatini confirmaban
1293. apud Baluzium tom. 2. Hiſtor.Arverniæ pag.297: tur ab Epiſcopo, poſtea communicabant de Çorpore
Si quis intra Confines predi&tos ultimo aliquod delictum Domini , ut habent Alcuinus de Offic. divin , de Sabr
vel crimen committeret , c. Informacio Commiſſario- bato S. Pafchæ pag. 259. Rabanus l. de Inſtit , Cleric,
rum redituum curiæ regalis an .1377, ex Camera Com cap: 29. Iſidorus , &alii : de quo in Eccleſia fervarı
putor. Provinciæ : Item habet in caſtro de Iſtrio jus pe- folito perinde ricu , agunt etiam Patres , Dionyſius
dagii, cujus Confinęs ſeu diſtriefus ſunt totum territo- de Ecclef. Hierarch.cap. 2 , Tertullianus dePræſcript,
pium , quod, c. cap.40. de Baptiſmo cap: 7, Cyprianus Epiſt. 79. 73 ,
CONFINIUS ,Eadem noțione. Præceptum Childe- Cyrillus Cathec. 2 , 3 , Concil. Laodic. can. 48. Tole
berti I. Regis Franc.an.528.pro S.Carilepho apud Mar- tan. I. can . 20. Ambroſius lib. de Iniciand . cap. 6. &
ten.co... Amplif.Collect. col.4 .Inde deſcenditipſe Con- lib. de Sacrament , cap. 1. &c. Capitula Theodori Cant.
finius Baliavenſis , Marojalenfis in Axona que voca- Archiep.cap.4. Nullum perfe£tum credimus in baptif
sur Petrofa, fic per Axonam arbores vel lapides fi- mo fine Confirmatione Epiſcopi; tamen non defperamus,
xas vadit uſquefaras ad fummos campos , Hinc Jonas Aurelianenſis Epiſc. lib. 1. de Inſtitut, Lai
I CONFINIRE, Terminari , Gall. Aboutir , Annal. cali cap: 7 reprehendit eos , qui Şacramentum iſtud
Bened.to.2 . p.708. col.i. ex Teſtamento Tellonis Epi- differebant,
ſcopi Curienfis : Agrum fubter Şala madiales ſex , Con . Quod igitur Baptiſmum Confirmatio ftatim fubfe ,
finiente in via , Paſim legitur ¡bid. queretur , pro ipfo Baptiſmo interdum ufurpatur. Siz
CONFINIALES, Contermini, in Capitul . 4.CaroliM. meon Dunelmenlis de Geſtis Regum Anglor. an . 994.
incerti anni cap. 3. apud Monachum Egoliſmenſ, in Quem Rex honorifice ſuſcepit , Confirmari ab Epifco
Carolo Mag. an. 773; & in Annalib. Tilianis an. 774. po fecit, fibi in filium adoptavit , regioque munere da
( Chronico Farfenſi, apud Murator. tom. 2. part, 2. col. navit ,
440. ] Hinc AD CONFIRMANDUM TENERE , LEVARE , in Le
CONFINARE,CONFINATIO , in Hiſtoria Cortuſior. ge Longobard. lib. 3.tit.30. in Concil. Mogunt. c. 55 ,
noftri Carfiner dicunt , [ Itali Confinare, Relegare , a- Concil. Lipțin.apud Fulbertum Epiſt. 13. Burchardum .
mandare . Obertus Stanconus lib . 9. Annal. Genuen- lib. 19. & c . Vide Tenere, Patrinus,
ſium an.1277. Qui ſuſpecti, Otantioriminis participes CONFIRMATORES Testes . Teſtium , qui in
credebantur, Confinatifuerunt, qui longo tempore ob- ftrumenta ſubſcribebant , non eadem femper ratio fuir.
fervaveruntConfines. Tandem vero ab ipfo foluti Con- Ad duplicem enim effe&tum in antiquis monumen
finibus, amicorum rogaminum interventu , repatriandi tis apponebantur. Alterum fiquidem pro eorum ro
licentiam impetrarunt. Occurrit in Charta anni 1293.a- bore , & firmitate , quod fit de ſolennitatibus ſubſtan
pud Baluzium to.2,Hift.Arvern, pag.297 . in Stacutis S. tialibus contractuum , ut teftes illorum ftipulacioni
Claudii an.1448.p.63 . & pluries alibi . ] inçerſint ; atque hos teſtes Viſores , & Auditores ap
I CONFINIARE,apud eumd. Obertum an . 1272 . pellabant, & ita appellati inveniuntur : alterum ve
CONFINIUS ,Urbanus. Papias. [ Vide alia notione ro ad temporis notationem , quo talis contractus ce
in Confinium . ] lebrabatur , inducendam , quali potentiores, qui tunc
I CONFINUS, Cophinus. Antiquus Ordo Rom. apud eos degebant, nominando. Atque inde Opti
MS. Vadit ad incenſandum altare & ſubſequenter Confi- matum , quod Riços homines , & Seniores illa æ
num , ubi eft Corpus Chriſti poſitum . Vide Cofinus. tas vocavit ; interdum eciam Magiſtratuum fæcula
T CONFIRMAMENTUM ,eft Corpus ſydereum in rium , & Eccleſiaſticorum nomina inſtrumentis appo
bomine . Rochus le Baillif in Dictionario Spagyrico . ſita leguntur : quos ne talium contractuum celebratio
CONFIRMARE POPULUM dicicur Archidiaco- ni , ut priores ,interfuiſſe inducerentur , teſtes Con
nus Diaconus , aut Subdiaconus, dum poft porre- firmatores appellare conſueverunt. Hæc autem hujuſ
étam à Sacerdote Euchariſtiam eidem Dominicum fan- modi teftiumconfirmatorum appofitio in folennibus
guinem hauriendum prębet . Ordo Romanus : Archi- tantummodo Reguna aut Principum privilegiis adhi
diaconus ... tradit calicem Subdiacono regionario, qui tra- beri conſuevit , undepaulatim ad privatorum nego
dit ei pugillarem , cum quo Confirmet populum'. Infra : ciorum contractus defluxit. Hæc Hieron. Blanca in
Deſcendit Pontifex à ſede , tenentibus ei manus, qui eum Præfar. ad Commentar, Rerum Aragon. Vide eum
duxerunt , ut communicet eos qui in Senatorio ſunt, poft dem pag. 599 .
quem Arcbidiaconus Confirmat. Poftea Epiſcopi commu I CONFISCALIS . Charta Bertrandi Comitis
nisant populum , innuente Pontifice , epoſt eos Diaconi Toloſani ann . 1109. Quod per vim à Patre meo Rai
Confirmant , Presbyteri autem juffu Pontificis communi- mundo Comite ... Confiſcalibus fublatum eſt , reddo illi
cantpopulum , & ipfi viciſim Confirmant. Occurrit ibi Monafterio S. Andreæ . Forte legendum Confifcationi,
non lemelvox Confirmare hac notione. Ita in Expofi- bus , ut ſenſus videtur poftulare ,
rione Miffæ , de Pontifice ſacra faciente , Confirmari de CONFISUS , Fidus, amicus , familiaris , Gall,
calice dicitur ,tenente eum Archidiacono . Adde Eclogas Confident. Epiſtola Jacobi Scotiæ Regis ad Caro
Tom . II. Рp 3 lung
 CON
899
lum VII . Franc. Regem apud Acher. tom . 10. Spicil.p .
243. Chriſtianiſſime Princeps , frater & confederate a
mantiſime ...roverendum in Chrifto Patrem Thomam
Epiſc.Candida Caſa ,Johannem Dom . Lindeſay de Byris
noftros Confiliarios intime Confifos ... ad eamdem ve-
ftram majeftatem credimus perveniſe.
9 CONFITERI,paſſive ſumtum pro Prædicari,di-
ci . Donatio S.Rudeſindi Epifcopi pro Monaſterio S.
Salvatoris de Cella-nova,tom .3.Concil. Hifpan. p.179 .
Qui cum eo & Spiritu S. ficperſonaliter in fingulis ma-
nes, ut nnus adoreris, lauderis, atque Confitearis .
& CONFITURA ,ut ſupra Confectio , ni fallor ,po-
tius quam Fructus faccharo conditi ,quos vulgo dicimus
Confitures. Hiſtor. Dalphin . tom . 2. pag.405.col. 2.in
Ordinatione domus Humberti II. Item quod Magiſter
bofpitii aut Proviſor , vel Theſaurarii magis eligent
pro utilitate noftra , fieri debere in hofpitio candelas
O torchias , & alias Confituras , quod ipſe Apotheca-
rius eis obediat , & ſuum magiſterium fideliter exer-
ceat in præmifis .
I CONFLAGES. Vide Confragmentum .
G CONFLAGITIUM , ut Flagitium vel deli&tum
commune. Epiſtola Joannis II .Archiep. Lugdun . ad G.
Glaſcuenfem Epiſcopum ,apud Mabillon. tom.3. Ana-
lect. p.492.Re& orem Dominus Papa ordinat , qui vel
per ſeipſum , vel certe per cives ejuſdem urbis Conflagi
via ejufdem loci punit & purgat .
T CONFLAGRARE , active ſumtum pro Inflam- aut in forum deferunt cum aliis inſtitoribus quæ habent
mare , incendere, inſtigare . Vita S.Gregorii VII . PP. venalia opificia . Gloff. Lat.Gr. Conforaneus,súvteX2 .
tom.2.Martii p.175 . Nonnullos Pontificum fimulquefe- Gloff.Iſidori : Conforaneus, unius fori. Vide Salmaſium
cularium Judicum ad ejus invidiam Conflagravit hoftis
generis humani.
I CONFLARE ,In unum colligere, involvere, copu-
lare, commovere , furari . Conflatum , invol utum , con
textum . Papias .
CONFLARI pecunia dicitur, in lib.1.Cod.Th.Siquis
pecun.conflav.Gloff.Lat.Græc.Conflare ,suy Xov:ūsci .
CONFLATOR, Qui pecuniam conflat, in l.1. Cod. Th .
de Conlat. æris .Glox.Lat.Græc .Conflator , xwvsutás
Conflatorium , Locus ubi ferrum vel argentum conflatur.
Joan . de Janua .
CONFLATURA . Julius Firmicus lib. 6. Matheſ.c. 30 .
Falfarios faciet , aut quipecunias publicas Conflarura .
rum adulterinis artificus imitentur .
CONFLASCERE,pro Conflare. Smaragdus in Præfat.
Commentarii ad Regulam S. Benedicti : '
Adnibilat pravum , juftum Confiafcit utaurum ,
Limat & examinat, & poliendo librat .
I CONFLATILIS, Conflando fa &tus,Gallice,De fon
te, Jettè en fonte. Prudentius in Romano v.293 .
Fabri deorum vel parentes numinum ,
Qui ſi caminis inftitiſſent ſegnius ,
Non eſſet ullus Jupiter Conflatilis.
Hieronym .Ep. 130. ad Marcell. Sculptile atque Con.
flatile , de idolo Mich. Judic. 17. Vide Exod. 32.4. &
Deut. 11.12 .
ICONFLATIM , Copulatim.contexte.Gloff. Ifid .
CONFLECTA ,pro Conflicta, id eft, Afflicta.Pa
pias MS . Bicuric.
I CONFLICTUS,adject. Dilipatus, fugarus, Gal.
Mis en deroute.Bartholom.Scriba lib.6 .Annal.Genuenſ.
an.1258 . Etbello commiſo Conflicti fueruntnoſtri , a
miferunt noſtri galeas 25. Occurrit in Chron. Parmenſi
an. 1307. & 1309 .
I CONFLICTUS, Subſtant. Exercitus diflipatio ,
fuga, Gall . Deroute , apud eumdem Bartholom . Scri-
bam ann . 1242. Predictos inimicos volentes intrare cie
vitatem poſuit in Confli &tu , apud Anonymum in Chro
nico Veronenſi ad an. 1317. Dominus Canis fuit poſi-
tus in Confli&tum cum ejus militia comitiva multis
CON 900
ex ſuis interfe&tis & captis,ibid . ad an . 1320 .
CONFLIGATIO ,Prælium , congreſſio , pulloni'e'ri
uaxãs, in Glof .Gr. Lat.
CONFLIGIUM ,pro Conflitus,Guibertus lib. 3.de
Vita ſua c.18 . In ultimo carnisSpirituſque Confligio, & c.
Ucitur & cap. 3. & 14. cod. lib. Fluctuum Confligia di
xit Solinus c.15.
9 CONFLUENTIA , Frequentia ,Gall.Affluence.
Confluentia populorum , apud Adfonem in Translatione
S. Bafoli cap.1. Utitur Macrobius profluxione ſeu hu
morum deſtillatione . Hæc eft, inquit lib.7 .Saturn.cap.
4. triplex cauſa podagre , vel cujuslibet ex Confluentia
morbi, multitudohumoris, & *c.
I CONFOEDERARE ,Fædus facere,inire.Legitur
apud Tertull.Apol.c.2. Prudent . in S.Laurentio v. 437.
Orofium 2.4 . & alios poſteriores.
CONFOEDERATIO , apud Hieron .Epift.z . de Cu
ſtod. Virg.c.15 . Rymerum to.2.p.659.in Maceriis Inſu
læ Barbaræ co.1.p.137.158 . & alibi non ſemel.
CONFOMENTUM ,Chronic. Andreæ Danduli
apud Murator.co.1 2.col.460.Contra Iſtriam ſe convertit,
civitatemque Juſtinopolisà fronte maritima partem de
fenfibilem rapoi ſpoliat , ſalvo caſtro Leone ,quod fem
per recuperande urbis fuit efficax Confomentum ;id eft 3
quo fpes fovebatur recuperandæ urbis .
CONFORANEUS , Ejuſdem artis : yopx?o ! enim
di&ti opifices & mercatores , quia & in foro habitant ,
libro deUſuris p.340. & 341 .
CONFORMIA . Anonymus de Geſtis Frederici II.
Imp. p.864 .Ef Romæ locus ab utroque Tiberis latere cir
cum ſepoſiti diviſus , ad quem preſtant aditum pontium
munite Conformie . Inſula Lycaonia ex antiqua nuncu
patione vocatus. [ In MS.quem laudarMurator.tom.8.
col.595. legitur, munita Conformia, Inſula Livinia , & c .]
Vide Forma 11.
I CONFORTAMEN , Corroboratio . Acta S.
Franciſcæ Viduæ Rom.to.2.SS.Marcii p .109.Amor ma
gni Confortaminis, qui mortuos viverefacis.
CONFORTAMENTUM, Eadem notione . Acta SS .
Maii to.7. p.831. de S.Humilitate: Angelos cæli omnes
diligo , ſed duo mihi fiunt deliciæ gaudii , qui diu noctu
quemibi dant Confortamenta .
CONFORTARE , Corroborare , firmare . Pſeudo
Ovidius 1. 1. de Vetula :
Sed quod fic fauces ſitibundas impleat , ut non
Confortetur eo ſua virtus .
Utuntur alii. [ Charta Eadgari Angl. Regis ann . 971.
10.1 . Monaſtici Anglic. p.17. Ego Kinadius Rex Alba
nie adquievi. Ego Maſcuſius Archipirata Confortavi .
Ego Dunſtanus ... Gorroboravi . ]
CONFORTATIO , Corroboracio l. 2. de Imit.Chri
ftic.a. n.4. In tribulatione Confortationem fenties .
T CONFORTATORIÆ EPISTOLÆ FIDEI, Ad confir
mandam fidem . Anaſt.Bibl. in Hormifda : Idem fecun- i
do milis Ennodium ipſum & Peregrinum Epifcopum Me
renenſem , portantes Epiſtolas Confortatorias fidei con
teftationesſecretas numero 19 .
: CONFOSCERA ,mendoſa vox . Vide Gunfus .
9 CONFOSSATUS, Foflis munitus . J. Epiſcopus
Acconenſis ad Honorium III. Papam apud Acherium
to . 8. Spicil.p.374. Noſtriigitur quia paucierant, cum
Sarracenorum multitudine ſecure congredinon poterant ,
infra liktas Confoſfati ſuam ut civitatem cuftodirent
commorabantur .
I CONFOSSUM , Stagnum , foſfa major ubi aquæ
continentur. Leges Norman.c.7 .apuiLudewig.com.7.
Reliq. MSS. p. 158. Sciendum eftquod nullus Auviung
aliquem
 901 CON CON 902
aliquem in ſtannisvel Confolis ſuis detinere poteſt , nifi . CONFRATISSA , ut Confratriſſa . Miracula S.Pe
à ſole occidente uſque ad eundem orientem , tri Ordin . Prædicat. tom . 3. April. pag . 710. Quod
q CONFRA . -Joslenus Epifc.Sueſſion . in Expoſi- viderant à Confratribus do Confratiſſis fieri .
tione Symboli : Sicut ergo multi convive Confram fa CONFRATRES dicuntur quafi fimulfratres , five
ciunt , id eft Commune convivium . in Ecclefia , five in alio loco , vel confortio, five etiam
4 CONFRACTIO . Acta SS.Junii to.4. p.699 , de ſecundum carnem . Joann.de Janua . Collegæ , qui eo
Feſtis S.JoannisBapt. Confractio, quando fcilicet poft demofficio funguntur, Utuntur Ivo Carnotenf.Epift.
Pater nofter Hoftia frangitur . 133. & GalfridusMonemuth.lib.11.c.3 &c. [ Vide Con
I CONFRACTORIUM . Liturg.Gallic.Mabil- germanus. ]
lonii p.8 . Poſt Canonem Hoftia Confraštio & commiſtio CONFRATRIA , Societas , Confrerie . Hincma
in calice , dum interim canitur Confraštorium ſive An- rus Remenſis in Capitul.ad Presbyt. parochiæ ſuæ c.16 .
tiphona ad Confra &tionem . Confractorium in Miſali De Colleftis , quas Geldonias , vel Confratrias vulgo
Ambrofiano dicitur illa oratio , quæ fequitur fractio- vocant , & c.Infra ; Conventus autem talium Confra
nem Hoftiæ . Ita Macerin Hierolexico . trum , dc. Guillelmus de Podio -Laurent. in Chron .
4 CONFRAGA . Vide Confragmentum . C.15.Obrinuit Talofæ magnam fieri Confratriam , Con
CONFRAGANEUS , pro Conſufraganeus, Coc- fratres omnes conſignans Domino fignoCrucis, & c.Ibi
piſcopus , in Vita S.Theodardi Archiep.Narbonenfis dem : Confratria candida , alia nigra . Helias de Rof
-apud Catellum p.759 . fiaco in Abbatib.S.Martialis Lemovicenf. Exaétionem ,
9 CONFRAGES . Vide Confragmentum . quam Epiſc.Lemovicenfis vel Canonici ſub nomine Con
ī CONFRAGMENTUM , Simul rugofum , ut fratric à populo violenter expetebant... irritam fecit .
mons . Gl.Ifid.ad quas erudite Grævius : Quamvis fic (Bern . Ytherius in Chronico apud Stephanotium to. 1 .
quoque legatur in Excerptis & Conſtantienſi , nullus Fragm.MSS.Confratria obolorum tunc ( an . 1197. ) or
tamen dubito quin ſcribendum ſit : Confragoſum , Si- ta ejt .
mul. fragoſum , ut mons . Papias : Confraga , loca ubi . I CONFRATRIA , Sacrum ſodalitium , noſtris ec
venti undique concurrunt , ac faxa frangunt : quæ vox iam Confrerie, Ordinarium Ecclefiæ Rotomag.ad cal
legitur apud Lucanum 11. 6. Confraga denſis arboribus cem libri Johannis Abrinc.de Offic.Eccl.p. 165. Etiam
dumeta . Talia loca dixerunt etiam Confrages , teſte debent babere ( Capellani) quilibet unum parchiroteca
· Iſidoro Orig.14.8.Confrages loca , in qua undiqueven- rum à fratribus Confratriarum . Vox recentioribus fa
ti concurrunt, ac faxa frangunt , ut Neviusait ; In miliaris hac notione ,
montes ubiventifrangebant locum . Conſtantienſis Næ CONFRATRIA & CONFRATERNITAS , in malam
vii verba fic legit : In montibus ubi venti frangebantur, parcem . Concil.Arelac.an.1234.c.9. Quia propter con
& in prioribus quoque pro Ifidori verbis , ac Jaxa fran- jurationes conſpirationes, qua Confratrie vocantur,
gunt a, pud illum melius(ut in noſtro Sangerman.Glof- in civitatibus & villis Ở caftris quammulte diſcordia
Sario MS.n.501.)legitur , ac ſeſe frangunt. Pro Con- & diffenfionismateriæ ſuſcitantur. Confratrie vel.Con
frages, apud Feſtum legis Conflages , quod idem eſt. Spirationes, in Statutis MSS.ejuſd.urbis art. 90. ]Con
Nam litterarum l & r perpetua eft permutatio . Feftus: cilium Avenionenſe an.1326. can.37. Qui in noſtrarum
Conflages loca dicuntur , in quæ undique confluunt ven- provinciarum partibusnobiles, plerumque & • interdum
ti . Veteres dixerunt Frago pro quo poſteriores eupho- alii colligationes , ſocietates , & conjurationes faciunt ,
niæ cauſa interpoſicon dixerunt Frango, ut pro Tago , tam canonibas quam bumanis legibus interdictas , ſemel
unde Tagax , Tango; inde apud Nævium in Conſtanº in anno ſubnomine Confratrie je in loco aliquo congre
tienfi Fragebantur . Apparet id quoque ex præterito gantes, ubicanventiculas e conventiones faciunt , o
Fregi , & SupinoFractum , quod eft ab obſoleto Frago. pulto juramento vallata ineunt, quod fe adverſus quof
CONFRARAGIUM , Quod Confraternitatis cunque , præterquam Damines ſuos , ad invicem adju
cauſa folvebatur . Regeſt .Comput.Dalphin .tit.Gray- vent , & in omni caſu unus det auxilium , confilium ,
fivod. an . 1349 .: 4. April. fol.64. Item pro Confraragio favorem : & interdum fe omnes veſte conſimilicum ſignis
ſex Confratrum reli &torum in Confratria S. Spiritus de aliquibus exquiſitis vel characteribus inducentes, unum
Mura per predeceſores Domini ix.ſeſtar.ſiliq. majorem ſeeligunt, cui jurantin omnibus obedire . Ex
I CONFRARIA , Sacrum fodalitium , Gall.Con- quibus juſtitia offenditur , mortes a deprædationes ſeo
frerie. Officialis Bitur.de percipiendis decimis in pa- quuntur , pax & ſecuritasexulat , innocentes & inopes
rochia de Præliaco ann.1391.apud Thomaſſerium Con- opprimuntur, & c.[Conſtitutiones Synodales MSS.Au
-fuetud.Bituric.p.246. Et in caſu quo die defun &tus fuit gerii II. EpiſcopiConſeran.Diftricte igitur præcipimus
frater alicajus Confraria , in quo quidem luminari Con ne aliquis conjuratianes, colligationes , Canfrairias
frariarum ipfi Prior ♡ Curatus nibil percipient. An- feu alias quaſcumque oblationes fide vel juramento ,ſeu
riqu.Recognit.in Regefto Probus fol. xxxii.v. Domus qualibet alia firmitate interpoſitas facere præfumat con
Confraria deVilario procafali ejufdem domus a curtili tra Ecclefias , vel Ecclefiafticas perſonas, ſeu contra
debet Comiti 1.em.frumenti de nader.cenſ. O Confra. ecclefiafticam libertatem , fi premifas ( excommunica
ria debet reddere Comiti tenementarium , quidebet dare tionis ) pænas convaluit evitare. ] Agunc pluribus de
de placito 111.fol. Teftamentum Florencii de Caſtellana ejuſmodi Confratriis Concilium Monſpelienſe an .
ann.1398.ex Schedis Præſidis de Mazaugues : Legavit 1214.C.45 . Tolofanum an 1229.c.38.Campinacenfe ann .
Confrarie S.Spiritus...folidos40.parvorum . 1238.c.31.Valentinum an. 1248.c.20 .& Avenionenſe ana
T CONFRATERNIA , Eadem nocione . Proceſſus 1288.c.8 .[Trevirenſe ann.1310.nu.61.apud Marten.co.4.
SS.Virg.Eichſellen.co.3. Juniip. 137. Confraternieque Anecdot.col.253. I
ſuper atrium Decano . Capitul . Generale Cifterc. an . CONFRATERNITAS. S.Stephanus in Reguła Gran
1204.apud Marten.co.4.Anecdot.col.1300. Inſuper Con- dimontenfium cap. 20. Comejationes , quas populus
fraternie & quæftorum ſeu Prædicatorum collecte omni. Confraternitates vocant, nullo pacto faciant apud vos .
modis inhibentur . Interdum accipitur in malam partem I CONFRATRIA , Eadem notione . Commentatio
ut infra Confratria . prævia de S.Vincentio inter Acta SS.Aprilis to . 1. pag .
T CONFRATERNIÆ Domus , in Chartario Eccle- 481. Inter alia vero enormia inveni in partibus iftius ·
fiæ Auxicanæ c.85. num errorem nimis dilatatum , celebrando Feſtum folenza
nietr
 CON CON
904

piter in craftingCorporis Chrifti, tenendo Confra-
frias ſub nomine §.Orientis .
CONFRATERNITAS DEI , Pax ab Epiſcopis &
Occitaniæ Aquitaniæque Proceribus inita regnante
Philippo Auguſto , de qua dictum eſt in Agnus Dei .
9 CONFRATRISSĄ , Conforør vel Congregatig
Confratrum , vel Conſororum , Joanni de Janua ,
805: cap: 3. lib . 1. Capitularium cap . 34. libr. 1 ;
Legis Longobard. tit. 40. 9. 5. &c .
CONFUGIUM . Charta an.906.ex Tabulario Briva
tenſi; Dantur etiam ei decimé de ipfa villa Blaneda
totum & ad integrum , omne Confugium ejus .
CONFUNDERE , Pudore fuffundere , noftris
Confandre . 6.Ambroſius l ...de Offic.c.18 . Quæ abfcor

I CONFRATRUELIS. Homagium anni 1351. denda accepimus, oli cafu aperiantur bæ partes , Can
apud Ludewig.to.s.Reliq.MSS. pag.542 Nos Henricus funditur verecundia: ſi ſtudia , impudentia eftimatur.
Dei gratia Dux Glogovic.notum facimus.: quod , quia. Vide lib.4.NeChriſt.mancip.l.3.13.de Re milit.l.25. de
.... Carolus Romanorum ſuper Auguſtus ( Boemic Rex , Epiſc . & 1.8.de Fide teft.in Cod. Theod.
Dominus noſter generoſus nobis necnon illuſtri Domine CONFURANEUS , CÚYTEXVQ . Gloff. Lat.
Anne , Canfratrueli noſtre legitimæ , heredibus ea fuc- Græc, Qui eamdem artem profitetur .
çeloribus noſtris Ducatum Glacentiæ , qui per mortem CONFUSANEUS , pro Confufus , apud Gellium
Konis olim Ducis ibidem, ſaceri
illuſtris Principis D.Bol lib.20.0.11.[Confuſaneus panis, è diverſis conftans , A
noſtri dilecti, vacavit ad coronam regni Bohemie na- malthea , ]
fcitur devolutus. Si bene conjecto Confratruelis hic & CONFUSIVE , Ignominioſe , cum dedecore &
conjugem ſignificat. Nulla quidem vocis & ſignifica- probro . Laurent.Byzinius in Diario belli Hufliticia
ciopis neceflitudo ,ſed integra contextus ſeries ad hanc pud Ludewig.co,6.Reliq.MSS.pag.174.Teutonicioad
pgtionem videtur deducere, Renæ videntes fe fic turpiter a ruſticana gente proſtratos,
CONFRERIA . ut Confratria , in Charta anni imponunt crimen Bohemis , qui ipfis adhærebant, dicen
1296.in Probat.Hift.Sabaudicæ p.45, tes ſe fore ab eiſdem Confuſive traditos.
I CONFRONTARI , Adjacere , contiguum , ad T CONGADIARIA CHARTA , Mutuæ obliga
Mirum effe . Hift.Dalphin.to.2.pag.119, col.i. in Inſtr. tionis & fponfionis , Gall.de mutuel engagement . Ta
anni 1302. Quod caftrum Confrontatur cum territoriis lis eft Charta Adaaldis Matronæ filium ſuum cum qua .
Valriaci, Ventayroli, & c.Ibidem p.166.in Donatione fuor manſis S. Theofredi Monafterio offerentis, de qui
anni 1317. Quod quidem caftrum de Medullione cum ſuo bus pactum ineunt Abbas & Monachi to. 3. novæ Gall.
territorio fitum eft in DigeceſiVapincenfi , el Confronta- Chriſt.col.1237. Fa &ta eft indeCharta Conga diaria an
tur ab una parte cum territorio de Sederone, & c. Decies no ab Incarnatione Domini 991. Vocis etymon vide in
occurrit in hoc Inſtrumento . Aeta SS.Maii to. 1. pag. Dadium ,
64.de S.Africano: Recognoſco me babere quaſdam domes CONGAMIUS , ut Concamius , Permutatio
a Baylo S.Africani, quæ Confrontantur cum Ecclefias, Vide Cambiare ,
Saturnini. Chạrta æræ 914 apud Stephanorium Anti CONGEARE , Dimittere , licentiam abeundi da
quit.Occitan .MSS.to.1.p.344.Departe Circi in terminia re , Gallis , Congeer, Congedier. Areſta an ,1265.in
de villa quæ dicitur S.Eulalia , o de Aquilonis Con . 1 ,Regefto Parlamenti fol.39.Inqueſtafacta..utruns Mac
frontatur . uſque in Medius fiumine. Legitur in Arreſtojor Pares ufi fuerint licentiare , ſeu Congiare à civia
Parlamenti Tolofani an .1515. inter Privilegia Equi- tate Belvacenfi bomines de ſua Communia.... Item utrum
cum Qrd.S.Joan.Jeroſol.p:315. Epiſcopus Belvacenfis uſus ſit Congiatos feu li
1. CONFRONTATIO , Adjacentia , limes 9 centiatos à civitate Belvac.per Majorem & Pares Bel
terminus . Charta anni 1089. apud Stephanotiùin to ... vac. in villam retinere ſeu revocare, G ...ejiciantur ex
Anțiquit.Occitan.MSS.p.5oy. Cum domibus , curtibus, tra villam tanquam licentiati, Compofitio de hac re
aquis, ripariis, Confrontationibus, montibus , valli- ipſa, anni 1266. apud Loiſellum in Hiſtor. Bellovac.
bus, & c.Charta an . 1164.apud.Acher, com . 8. Spicil, p. 295. Nec ipſum poterunt deadvocare propter hoc de
pag. 196. Terre, vero illorum has babent Confrontatia- Jua Communia , vel Congeare de villa . Et pag . 296.
nes , Oc. Fuit concordatum quod ex nung in antea di& ti Majors
92. CONFRONTATIO , Collatio , compara- Pares in aliqua cafu Congeare non poterunt hominem de
tio , Gall. Confrontation . Acta S$.Junii to.1.p.369.de villa Belvacenfi, nec puniendo utiboc vocabulo , Con
S.Andrea Hiſpellate: Præſentem copiam ,..copiare feci, geare , vel bannire : fed poterunt deadvocare de Commu
facia diligenti Confrontatione cuna eodem procesu nia ſua , &c. Ex quibus Congiationem , fuiffe fpeciem
convenire inveni. bannitionis, tametfi bannitione mitiorem , colligim us,
CONFRUNTARI, apro Confrontari . Saiſimen-
pro Confrontari. Saiſimen cum bannitio per ſententiam judicis , Congiatio ex me
tum ConvitaţusToloſ.apud La Faille to.1.Annal.Tolof, ro Principis decreto fiereţ. Denique deadvocatia mi
p.36.Probat. Bajulia O diſtrictus di& ti caſtri de Villa- çior etiam fuit Congiatione . Affiliæ Hieroſol.c.207 . Le
muro Confruntantur & protenduntur perfus Rabaſtenis . Roy Aimery Congea Meſſire Raoul de Tabarie dau Re
9. CONFRUNTATIO , Ibidem : Aleruerunt quod in- yaume de Hierufalem , &c. Cap.feq.Se il avient que un
fra dictas Confruntationes funt caftra ville ſcripte Seignor de fa volentè Congèe un de ſeshomes de la Seigno
propriæ Domino Regi. rię , ſans ce que il attaint de chaſe de quoi il le face Cona
CONFUGA, Ipocopé , qui ad Eccleſiam confugit. gèer par eſgard, ou par conoiſſance de court ,C,
Lex 4.Cod. Th.de Hisqui ad Eccl. Quidquid fuerit in CONGEARIUM . Charça ann.1346, apud Sebaft.Ro
terjacens confugas interioris templi vice teneatær . Vi- uillardum in Lehuno : Item ( Præpoficus ) habet ratione
del. și qua per calumniam , Cod. Juſt. de Epiſcop. & fui officii , jus.®poteſtatem dandiomnia & fingula Cone
Cleric. gearia in tota terra noſtra , percipiendique omnes profe
iets
CONFUGIUM FACERE , Fugere , confugere Elus provenientes ex illis Congeariis, 6 c.
in Capitulari Pipini Regis Ital.an.795.c.28.in Capitul. Concedia , ex Gall.Congè , in Itinerario Grego
29.793.C.16.in Lege Longobard. lib.i.tit.25: S. 74. in ții PP.XI,apud Maſſanum .
Form.6.19. ex Baluzianis, apud Glabrum in Vita S, I CONGEDIUM , in Arreſto Parlamenti Parif, pro
Guillelmi cap. 1.Confugium facere ad Ecclefiam ,in De- Ballivo Atrebat. in altero Arreſto ejufd ,Curiæ an ,1499,
cretione Childeberti c.4.in Lege Bajwar.tit.1.ca.7.9.1
. ex Tabulario Corbeienfi, in Proceſſu de B.Petro Lus
in Capitulatione de partibus Saxoniæ c.z.in Capitulari xemburg.to.1.Julii p.598. & alibi non ſemel,
Saxonum ann . 796. cap. 10. in Capitulari 2. ann. CONGEDIARE , ut Congeare, in Actis variis de
Schi.
 gos CON CON 906
Schifmate Pontificum Avenion.apud Marten , to, 2. A- germana meo in Ripacurtia in Pallaria . ] Vide Am
necdot.col. 1726. brofium Moralem lib.13.c.21. '
7. CONGIATUS , ut Congedia . Chronicon viii.fæ CONGERO . Charta an.1020 . apud Catellum in
culi apud Stephanotium to. 4. Fragm . Hift.MSS. Anno Comitib.Tolof.p.103. Nos fimulin unum reminiſcentes
781. venerunt Franci ad placitum , & ibifuit Taxilo peccatorum noſtrorupon
m dera, ſeu etiam timentes Con
dux de Bavarias, magnaque munera preſentavit domno geronis antiqui timorem & terrorem Out eruat nos
Rege , & per fuum Congiatum rediit ad patria , Dominus ab ejus machinamentis , & convertat cum ſuis
CONGELLUS, pro Concellaneus, occurrit apud aſtringis in cubilibus regni cæleftis , & * c. Ita hic innui
Notkerum in Martyrolog . Vide Cellulanus [ & Gloff, tur diabolus , dæmon , forre quod peccata peccatorum
med.Grec.ad Guyxema , ] congerat , ut ea divino judicio exhibear .
CONGENERI , dicuntur duarum ſororum mariti , CONGERRONES , Qui divitias & opes conge
cúyyau3pos , apud Harmenopul.l.4.tit.6.9.14. Gl. Gr. runt . Concil.Ticinenſe ſub Benedicto VIII.PP.Filiis
Lat.E ; yyouBpá , Congener , Heſychius & Lexic. MS. Congerrones infrontati omnia congerunt : ( Fulgentius ;
Reg.Cod.930.A110: , corząu,3p . Hinc ouryan3pía ,af- Congerones qui aliena ad ſecongregant , unde apud Ro
finitas . LexicGræc.MS,Reg.Cod.2062,Kafészni tuoi, manos Gerones, Brutiani dieti . Plauto Congerrones
og si Ouyvau zeia. Vide Notas ad Annam Comnen.p :274. ſuns ſocii itineris vel ludi & nugarum . Unde Conti
91. CONGENIUM , ut ſupra Congedium , Licen- nuatores Bollandi to.2.SS Maii p.290. emendato Gre
tia , permilio , Gall,Congè ,Hift,fundaționis Mona- gorii Turonenſis loco in voce Congeries relato , pro
fterii Celeſtinorum Sueſſion.apud Marten.co.6.Ampliſ. Congeriorum legunt Congerronum ,per quos intelligunt
Collect.col.610, Hujus doni jure fuimus fæpeufi ,ut pof- focios itineris ; ſed integer locus exhibendus eſt ; Et
fumus per multa mandata 0 Congenia à dieto Domino aſcendentes Alpium juga, Congerronum completa mul
vel fuis concela probare . titudine , ita pertranfierunt, ut à nullo interrogaren
12. CONGENIUM , pro Ingenium , Ars , ma tur , quo tenderent * c. )
chinatio , fraus. Formulæ Andegav.art.57 .Siquis... CONGESTE , pro Confuſe , fine ordine . Capi
contra banc epiflolam celione iſta venire aut agere forre tolinus in M.Antonio : Et quidem bec breviter & Con
præſumpſerit, in primitus Dei incurrat judicium... geſte . Congeſtim dixit Apuleius in Apologia.
quod repetit nullo Congenio evindicare non valeat , o ( CONGIARE, CONGiatus . Vide Congeare ,
hec cartola omni tempore firma permaneat . CONGILDONES , CONCILDA . Vide Gildum .
& CONGERERE , Simul gerere , adminiſtrare. CONGIVE , Conjux , uxor . Vett. -Formulæ
Sallas Malaſpinæ li.3.Rerum Sicularum n . 16.apud Ba- Andegav.n.45.Igitur ego in Deinomen inluſter vir ille ,
luz.to.6.Miſcell.p.276.Ad becRex prædi&tus... quofdam necnonÓ Congive mea inluſtra matrona illa , ä с.
regnicolas , qui penes Manfredum officiorum adminiſtra 9 CONGLACIARE , mendoſe , ni fallor , pro
tiones juſtitiam miniſterioſe Congeſſerant in ſui fami. Congraciare , Simul impertiri gratiam , fimulfavere ,
liaritatem advocat receptat , Propoſitio Johannis Goffredi Cardinalis Albienſis fa
CONGERIES , CONGERIĄ , Gloff.Lat.Gr.Con- eta Henrico Regi Caftellæ an.1469.apud Acherium to.

geries, owposa , Swvj'Furor. VitalisGromaticus: Aliis 8.Spicil.p.338. Ergo ut fabulis doctifimi homines prodi
T
locis Congeries lapidum fecimus, Utuntur non ſenielA- derunt tres eſſe Gratias, que Dec ( filiæ Deorum dide
grimenſores. Neſcio an huc pertineat quod habet Gre- funt, Paſitheam , Egyalem , O Eufroniſam , quas
gorius Turonenf.l.i.de Miracul c.45.Et aſcendentes ita Attrahentem , Oblečiantem , Retinentem interpretavi,
Alpium juga ,neque alium Congerigrum oppleta multi- vide ut iftæ Gratiæ fæderi Francorum & Hifpanorum
tudine pertranfierunt, atque Arvernum perlati funt : Conglaciant,
Quæ quidem manca ſunt : ſed leg.videtur , nivalium CONGLEA, pro Cochlea. Vet.Gloff.San -Germ .
Congeriorum , & c . Vide Ramata , [ & mox Congerra: MS.n.501. Conce Conglee bac ex caufa vocate, quia
nes . ] deficiente luna cavanturi.e.evacuantur . Mendum cor
I CONGERIRE, Idem ac Congeare ,Dimittere, rigitur ex Iſidoro lib.iz.Orig.c.p.6.
Gall.Congedier. Acta varia de Schifmate Pontificum CONGLESCERE , Coalefcere . Candidus Mona
Avenion.apud Marten.to.2.Anecd.col.1535.Item , ale chus in Vita Eigilis Abbat, Fuldenfis cap.21 .
legabunt quod di&tus Angelusadverſarius ſuus folies ru Templumque Deo Congleſcit in almum .
perit tractatum unionis Ecclefiæ, nolendo dare ſeu proro 9 CONGLORIFICARI , Eadem gloria affici
gare ſalvum condu &tum nuntio di&ti Petri, etiam Con- amplificari. Utitur Interpres Pauli Rom . 8. 17. Ter
geriendo eos expreſſe à civitate, & interdicendo fuisCar: tull.de Reſurrectione carnis c.40. Carolus M. Epift. ad
dinalibus, quod di&tis nuntiis non loquerentur , Elipandum inter Concilia Hiſp.to.3.p.113. & c.
CONGERIUS , Salutatio ante diſceſlum , à CONGRAPHIARE ,Conſcribere . V.Graphia ,
Gallico Congè . Vet.Ceremoniale MS.B.M.Deauratæ I CONGRATULAMEN , Congratulatio.Gon
Tolofanæ : Et ibi recipitur Congerius ab omnibus . In- zo Florinenſis Abbas in Miraculis S.Gengulphicom.2 .
fra : Di&ta Miſa, five elevato corpore Cbrifti,ficut in Maii p.651 . Mox parensuterque conſurgens celerrime
prima die quilibet revertitur ad Ecclefiam fuam , rece- ſtata pre osulis prole, derei bujus certificantur veritate:
pto Congerio à Canonicis S.Stephani, fa &toque invicem feſtivo Congratulamine , Florinas pro
COŇGERMANUS . Sebaſtianus Salmanticenſis perant pro gratiarum reddenda adtione ,
in Chron .Poft Froylanis interitum Congermanus ejus in I CONGREGALIS , Ejufdem gregis.Acta SS.Ju
primogradu Aurelius, filias Froylani fratris Adefonſi nii to.1.p.725.C.de S.Bercichramno Donet
, eis caballos
Magni ſucceſſit in regnum . Eadem verba habet Sampie Padi duos , o poledros Congregales duos ,
rus Epiſcopus Aftoricenſis. Alius Scriptor ejuſdem æ CONGREGATIO , pro Collecta , feu Synaxi
pro Collecta
vi : Poft Froilanis interitum , Confrater ejus ſucceſſit in Ferrandus Diac. in Breviario cap.184.Ut nullus ad An.
regnum . Ubi Congermanus in primo gradu , eft quod gelos Congregationem faciat, Ubi Concilium Laodic.
Hiſpani dicunt primo bermano, Græci infimæ ætatis € 135.00 se xenteres.quod mig almeeras wayyítos ovouzskav,
JPOTE & f £400 , noftri Couſin germain . Proinde Con- watts TORU .
frater idem fonat . [ Confirmatio Achonis Comitis Ri CONGREX , Ejufdem gregis , Contribulis. Glof.
!
pacurtiæ pro fundatione Monaſterii S.Mariæ de Alaon Gr.Lat.Oubour.o . , tribulis, Congrex , gentilis . Hinc
10.3.Concil.Hifpan.p.135.col.2.Comite Vaiſaredo Con- Congregare. Vide Joſephum Scaligerum 1.1.Auſonian ,
les
 CON
997
lection.cap.i7.[Vocem Congrex, vel Congregis uſur - ſas viduas, fiin Cohibenda perſtiterint, cum raptori
parunt Apuleius 1.7 .
Fabul . Mileſ, de Aſino aureo : E- bus elle damnandas. Ad marg. Cobabitatione , perpe
quinis armentis me Congregem paſtor egregius aliquan- ram : idem eft enim Cobibenda, ac Cobibentia ,feu
1
do permiſcuit , Tertullian.de Poenit.c.2 . Prudent, ad- conniventia , conſenſus ,
verſus Symmachum , &c. ]
& CONGRUENTIA , Bona cuidam Eccleſiæ aut
Presbyterio addi&ta . Præceptum Lotharii Imper, pro
Eccleſia Helenenfi inter Concilia Hiſp.to.3.p.142.col .
1 , Villam que dicitur Terrante , Alamannis villa ,
pro Congruentia Ecclefiæ fuæ territorium à Petraſita
ufque fuper ſua clauftra ,
CONGRUUM , Eadem nocione . Cambium ann.
1086.in Additam , ad Chron.Caſaur. apud Murator, to.
i 2.part.2.col.1003. Prima petia eft in vocabula S. Silve
firi, ſunt modiola ſex , babet finesex utraque parte Con
gruum de predicta naſtra Ecclefia,
q CONGUSTUM , f.Anguſtus montium aditus ,
Gall. Detroit, Donațio Garſiæ Regis Navarr.pro Bar
trando Abb. Olivæ æra 1188. apud Jol.Moret . Antiquit,
Navar.pag.657 . A Marchuellis uſque ad Podium -rotun-
dum ficut ipſa via indicat, & à Podia -rotunda uſque ad
Conguſtun Caracaſtelli,
CONHIBERE , Cohibere, quafi Connivere , a .
pud Ugutionem , affentiri, Gloff.Lat.MS . Regiun ::
Cobibentibus, faventibus , Cobibet , adquieſcit, con-
nivet , Corihibere, capitis motu adquiefcere . (Gloſſar,
San-German.MS.n.5oi . Conibere , Conſentire , Coni-
bentia , Confenfus . ] Gloſſar.Græc.Lat.Einios , Conbi-
beo . Muw , Conbibeo, Gloff.Lat. Græc. Cobibet , xal
uuh , Xatuuuh , Gloſfæ MSS.ad Concilia Africana:Con
Spirantes, Conhibentes , vel conſcientes , five conjuran-
tes . Eæd. Gloffæ : Cohibere , adquiefcere . Cabibet
confentit , Conſpiratio, Conibentia , conſenſia , Mar,
tianus Capella 1.9.Philolog.Alia Cohibentia , alia di-
ſcrepantia . Aurelius Victor Schotti in Claudio ; Sce-
leribus Conhibentes. Facundus Hermian.l.2.C.2.Sancta
illa Synodus berefi Neſtoriana Çohibuit . Cap. 5. Vide
turilla Synodus, ut non dicam , hærefi Cobibuiſe, ali
quid certeminus feciſſe, C.Ita 1.5.c.3.1.6.c.4 . 1.8. c.i.
Anaſtaſius, in Hift.Ecclef.pag.110.Non enim Cobibebat
tyranno , Hincmarus Rem . de Prædeftinat, Timeo ne
Cohibere fit hoc tacere , Canbibere , in 1.66.Cod. Th.de
Hæref.1.7.de Decurion. eod . Cod. in Novella Theodo-
ſii de Lenonibus in Capicular.Caroli Mag.l.6.c.245 . in
Cap.Caroli Calvi 35.p.375.1.edit . apud Åtton.in Cap.
0.41. & c.
COHIBENTIA , CONLUSIO , ita legendum in Glof,
fis Iſid,pro Concluſia . Joan , de Janua : Cohibentia , af-
fenfus, item Conniventia & Collibentia . GI,Lat.Græc,
Cohibentia , Pagupid , sury ''. Gloff.Lat. Gall . Conhi-
1 bentia , Aſſentement. Conhibere , Affentir . Carolus
Mag.in Præfat.ad libros de Cultu Imag. Quod opus ag-
gredi ſumus cum Cohibentia Sacerdotum , Præceptum
Ludovici Imp.an.823.apud Marten.t01. Amplift.Col-
le& t.p.79. Deditigitur .... T'ancradus Abba ex rarione
predi&ti Monaſteris,una per confenfum eo Conhibentiam
Manachorum ibidem degentium , &c.] Ucuntur paffim
hac notione Codex Theodoſianus , Navella Theodofii
de Tyronibus , Xyftus PP.in Epiſt.apud Holſtenium in
Synodo Rom.p.93.S.Auguftinus de Unitate Ecclef.c.2
& Epiſt.23.S.Hilarius in Fragm.p.28. Facundus Her-
mianenſis li.2.c.6.1.7.c.3.1 8.c.1.Concilium Toletanum
æræ 648.Synodus Ticinenſis an , 850.c.y.Lex Wiſigoch,
lib.3.c.21. Capicula Caroli Magni 1.5.c.129.Concilium
Duziacenſe I.part. s.p.298.Vita S. SulpitiiEpiſc.Bicu-
ric,n.28, Vita alia ejufdem n. 1.Chronic .Reicheſperg.p.
189.Gregorius Turon.de Gloria Confeff.c.75.Warinus
Abbas Metenfis in Ep:& c. Vide Caſaubon , ad Apuleii
Apolog.2,148.
COHIBENDA , Concilium Areląt.II can.27. Profef-
CON 908
COHIBULI, alias: Conivoli, concordes, junéti, in
Gloff.Ilid.Gloſt. Lat.Gr. Cohibilis, facilis, d'xspris .
[Gloſſar.Sangerm .MS.n.5 0..Coniboli, Concordes,con
Ms.Conjuga, Conbibulus( Papias:
juneti : , ) Glof.Lat,
Cohibilis , conducibilis , Cohibilius , conducibilius .
MS.unus , Cohibilius, Conſtabilius . Cobibita oratio,
id eft , gracilis & venuſta , apud Gellium , & apud
Apuleium , Cohibitius confcribere , eft preffiori Aile
fcribere . ]
I CONI , Munuſcula , que pueris dabantur , in
Vocabulario Suſſannæi.
G CONIA , Poma ſilveſtria vel fru &tus cipreſi di
ei quod conum imitentur. Papias M $ .Vide Cuma .
☆ CONJACTURA , pro Conje &tura , Chartul.S.
Vandregelili tom.2.p.1889.an.1305.Traéta ad futurum
de præterito Conja &tura ,
CONIADA . Codex Irminonis Abb.San-Germ .
fol.72. Ainfredus...folvit ad Nativitatem Domini porcos
11.ferreolos 11.Conjadas v111,hoceſt , fi recte opinor ,
Panes ovis & lacte fubactos , quos etiamnum Picardi
Cuignets , Gallo -Belgæ uenieux appellant; quoſque
die Nativitatis Domini folent diſtribuere præſertim
pueris ; ſimiles vero eo ipfo die præſtationes olim debi
tas fuiffe , videre eft in voce Focacia ; & alibi . Vide
Cuneus 3 .
ACONIBENTIA . Per confenfum du % Conibentiam ,,
apud Marten.to.1.Anecd.col.70. Vide Conhibere .
CONIBOLI. Vide Cohibuli poft Conbibere .
( CONIDARIUS , à Græco Kéos , Lens , pedi
culus . Nomen per contemtum diabolo tributum ,quafi
ſordidiffimus eflet pediculofus, aut lendibus ſcatens
Legitur in Vita S.Lucæ Junioris to.2.Febr.p.96.
T CONJECTA . Vide mox in Conjectare .
9 CONJECTABUNDUS , Suadens , conſulens,
apud S.Auguftinum .
4 CONJECTANTER , Per conjecturam , apud
Tertullianum .
CONJECTARE , Contribuere . Lex Salica tit.45 .
3.1 . Omnes mortis illius compoſitionem conje &tent . Ca
pitulare an.807.cap.2.Etunicuique ex ipſis qui in hofte
pergunt, fiant Conjectati ſolidi quinque à fupra ſcriptis
pauperioribus , & *c.Leges Henrici I. Regis Angl. c.59 .
Si furtum redimendum fit , captale redimentis Conje
&tent. Adde c.58.68.92 . Weram compofitionem mor
tui Conjectare , in Legibus Aluredi Regis Weft-Sax.c .
21. & 32 .
CONJECTUS ,Contributio , fymbolum , collecta :
quod quiſque in unum confert ad exfolvendam certam
pecuniæ fummam , ( vel ad colligendam certam ciba
riorum quantitatem . ] Maxime quod à populis Regiis
Miſlis in itinere exfolvebatur . Capitulare tertium Lu
dovici Pii cap, 9. De Comitibus et Vicariis eorum , qui
in aliquibus locis tantum accipiunt de Conjectu populi ad
minorem legationem , quantum ad majorem . Cap. 1o . Va
fumus ut talem conjeétum Mili noſtri accipiant , quando
per Miffatickm ſuum perrexerint : hoc eſt unufquifque
accipiat panes 40.frikingas duas , Oʻc. Annales Fran
cor. Bertiniani an. 886. Juxta quod unuſquiſque Regni
primorum dehonoribusbabuit Conieétumtam in argento
quam o in vino , & c.Flodoardus lib. 3.Hift.Rem.c.19 .
De Coniecto Normannis dando,Capitula Caroli Magnil .
3.C.35.Ur illi qui beribannum ſolvere deberet, Conjectum,
faciant ad Heribannatorem . Conieéto reſpondet Schoti
ſeu Scot , Germanicum & Anglicum . Charta Ludovics
Imp.apud Will . Hedam : Ut nec bannum , aut fredum ,
aut Conie&tum , quod ab ipſis Geſchat vac@tur cantingere
Aut
 909 CON
Caut exaftare præſumeret . (Codex MS.Irminonis Abba
tis Sangerman.fol.7o.col.1. Autlemarus.... babet dimi-
dium manſum ſervilem ...(ſolvit)pullos 111.ova x.de Cor-
jefto, de annone dimid.modium . Eodem fol.y.col.1.Sol
vit ad boſtem denar.vi.e denar.1111. de capite ſuo, eo
dimidium modium de Conjecto , o modium i.de ſpelta . ]
Vide Capit.s.an.803.c.17.Capitul.i.an.812.c.7.Capitul.
S.an.819.c.26.Capit.Caroli M.lib.4.c.69. Legem Lan-
gob.lib.z.tit.1.8.38.tit.6.9.2.3. Capicularia Caroli Cal
vitit.s. 5.4.cit.27. pag.254.tit.42. p.423. tit.42.9.30.
Chartam Dagoberti Regis Franc.apud Browerum li.7.
Annal.Trevir.p.421.1. Edit . aliam Henrici III. apud
Meuriſſium in Epiſc.Metenſib . p.359.(Analecta Ma-
billonii to.3.p.266.in Pręcepro Caroli M.Amplif.Col-
lect.Martenii tom.i.col.144. in Præcepto Lotharii an .
856.Diplomaca Belg.Miræi to.1.p.242.col.z.in Charla
Dagoberti I.Regis Francan.643.)
CONJECTA , in Chronico Laurisham.an.776.
GETA , pro Conjecta. Obſervantiæ ad tit.deMune-
ribus agnoſcendis in ForisAragon.fol.31.apud Michae-
lem del Molino in Repertorio pag. 73. v . Quando de-
bent facere Getam pro cena Domini Regis vel Domini
infantis, vel pro fubfidiis eorumdem , & c.Occurrit ibi
pluries.
Conjectio . CapitulareSicardi Principis Bene-
ventanicap.14. De tertiatoribus , eg Conje &tionibus ile
lorum .
CONJECTURA . Gloff.Lat. Græc. Conje tura , Stoe
gariàs , (nuia . Gregorius Turonenf.lib.6.Hift.c.45.
Nihil de fiſco ſuoRex dari precepit , niſi omnia de pau-
perum Conjecturis.
CONJECTORIUM DANIELIS , Liber ſic infcri
peus de divinatione. Illius meminic Joan.Sarisberien-
Tis in Policrac.l.2.c.17. O párasfeu Vifiones Danielis vo
car Luithprandus in Legatione. Vide Deſcripcionem
noftram Conftantinop.
9 CONJECTURA . Vide Conjectare .
qCONJECTURARI, Conjicere, Conje &tare, Gall.
Conjecturer.Proceſſus de Vica S.Thomæ to.1.Martii p.
69y. Ipſe teftis imaginatus& Conjecturatus eft. Cone
jecturare dixit Raymundus Capuanus in Vita S.Catha-
rinæ Senenſis to.3.SS.April.p.886.Sed hoc verbum qui-
dam dicunt à Seneca fuiffe ufurpatum : pro quo tamen
alii legunt , Conjectura ire.
9 CONJECTURATIVE , Conje &tando , Gallationem ; vaffallus autem domino reverentiam , ho
Par Conjecture , in Differtatione Jac. Thomaſii de po- norem , fervitium , & c. V.Confortes & Vaſſalli in Valli
culo S.Johannis 6.29.apud Eccardum col.173.Hift. Geo
neal.Marchionum Miſoia . & 1.14.de Epiſc.in C.Th.Vide Matrimonium .
CONJECTUS . Vide Conjectare .
CONIFLO , 'wonnixtos , Stolidus, apud Janum
in Supplemento Antiquarii.
CONILLOS , f. Vivarium cunicularium , Gall.
Garenne , à Gallico Conil vel Conin , Cuniculus .
Charta anni 1052. ex Archivo Infirmariæ S. Victoris
Maſſil. Ego Bonifacius & uxor mea Vandalmafia dona
mus medietatem boſci o duas partes Conillos cum terris,
Oc. Charta anni 1043.Medietates boſchiOduas partes
Conillos cum terra , in qua boſchus ſedet .
CONINÆ Pelles , Cuniculorum , Peaux de Co-
nins velde Conils. Rainardus Abbas Ciſtercienſis in
Inſtitut.ejuſd.Ord.diſtinct.14.015. Pelles filveſtresnon
operentur Converſi noſtri, non catinas, non Coninas ,
non varias , non griſias, ſeu elias hujuſmodi, 6 c.Ubi
anriquæ Definitiones ejufdem Ord . dift.14. c.6.habent
Caninas. ( Privilegium Leduini Abb.S. Vedaſti Atre-
bat.de cenſuan.1036è Chartul.ejus Monaſterii fol.243.
c.Pelles agninaividen.Penna agnina vel pellicia 1.den.
Grifia vel varia iv.den . De cattis vel Coninis 11.den . }
CONIRE, Coire, fimul ire , conſilium accipe-
re . Papias in Amalthea .
CON 910
T CONITIO , Populi multitudo . Vet.Gloff.San
german. MS. n . sol. Latinis Coitio , Conventus
congreffio.
9 CONIVA , pro Conniventia , ſumta tamen ſtri
tiori modo , pro confpiratione , pacto conſpirato
rum , ſeu aſſenlu conſpiraris & rebellacoribus dato ab
iis, qui corum partes amplectuntur. Charta Henrici
IV.Angl.Regis an.1400.apud Rymerum to.8.p.150. col.
1. Sciatis quod de gratia noſtra ſpecialios probono ſervi
tio quod dilecti Ligei noftri Communes ville noſtre de
Circeſtre, tam homines quam mulieres nobis impende
runt , circa captionem Comitum Kantie Sarum de a
liorum de eorum rebelli Coniva, conceſſimus eifdem bo
minibus quatuor damas percipiendas tempore feifona in
foreſta noſtra de Bradon, perliberationem Magiftri fo
reftarii. Charca ejuſd.Regis an.1403.p.333.col.i.de tra
etando cum gentibus Comitatus Ceftriæ : Omnes alia
perſone eccleſiaſtica , que contra nos in bello nuper jux
ta Salopiam commiflo , armate , feu de aflenſu dicta re
bellionis contra perſonam noſtram regiam extiterunt... Et
emnes & finguli bellum illud caufantes , omneſque ego
fingulæ gentes villa Ceftria , quæ ad idem bellum pre
ſentesſeu deConiva Henrici dePercy defunctiextiterunt.
Liquet De Coniva Henrici, & c. idein efle , quod pau
lo fuperius De afſenfu dicte rebellionis, ac proinde Co
nitam per Conniventiam feu aſſenſum rebellibus elle
explicandam .
I CONJUDEX , Affeffor , qui cum primario Ju
dice judicat. Charta DuranniEpiſc. Cabil. to... Spi
cil.p.230.Cum diſcordia verteretur... coram Decano de
Conjudicibus ſuisSenonenfibus .
CONJUGA ,pro Conjux Burchardus Wormacienſis
in Lege familiæ: Si quis cum manu Conjuge ſuæ cum bo
no teftimonio aliquam traditionem ... fecerit , & C.
9 CONJUGALIS , Eadem notione . Charta A
demari & ejus uxoris Aldebergæ pro Monaſterio No
biliacenſi apud Stephanocium co.3.Antiq.Pietav.MSS.
p.402 . Dono pro remedium anime mee, vel pro remedium
Conjugale meo .
CONJUGES , in Libris feudalibus dicuntur do
mini & vaffalli, tefte Salvagnio , de Uſu Feudorum
C.11. & 13.ubidocet Conjuges ideo dici , quod mutua, li
cet diſpari, inter fe fide conjugentur & obſtringantur ,
Dominus vaſſallo benevolentiam debet atque prote
CONJUGIUM , pro Conjuge , in l.3.de Re milit.
CONJUGLA , CONJUNCLA , Lorum quo vinciun
cur ac conjunguntur boves . Glof.vet. Conjuglæ , id
XTĀ p !S. Gloff.Lat.Gr.Jungula , óvíce Šeux tixa .
CONJUNCLA . Gloff.Saxon. Ælfrici , c. de Inſtry
mencis agricolarum ; Conjuncla, priytra. Saxonibus
pritha eft lorum .Stacuta antiq. Corbeienfis Monaſt. I.
2.c.1 . Dent unuſquique ad hortum cui deſervit in tertio
arno , aratrum , 1.jugum cum amblacio de Conjunclis,
quando neceſſe fuerit . Chron. Beſuenſe p.538.Acceſſir
ubi boves juncti erant , & juncturas ſuper capita eo
rum , quas ruftici Convinculasappellant , omnes trun
cavit. Sed legendum Conjunculas , aut Conjunclas
quas juncturas revera vocant Paulus 3.Sentent.cit.6. &
Capicolinus in Vero .
CONJUNGERE , Pervenire aliquo . Nos etiam
num dicimus . Joindre quelqu'un cum quempiam
convenimus , Vica S.Macarii Romani c.3 . Poft bec
vero decem feptem dies ambulantes , Conjunximus
Jeruſalem , & ſanctam Reſurrectionem Jefu Chrifti, eo
Crucem adoravimus . Anaftafius Biblioth.in Stephano
III.PP.Et dum becagerentur, Conjunxit Romam Joan
nes Imperialis Silentiarius . Infra : Es dum valide ...op
pri
}
 CON
911
primerentur, ſubito Conjunxit Mifus Regis à Franco
sum nomine ,' c.Ibidem :Conjungente vero eo Papiam .
In S.Adriano: Et dum reverſus fuiſſet Sacellarius, Ra-
vennamqueConjungeret. Occurrit non ſemel , in E-
piſt.Sigeberti Regis ad Defiderium Epiſc. Cadurcen-
fem , in Epiſtolis Summorum Pontific . tom . 3. Hiſt.
Franc.p.745.748.760.777 .& c.Gregorii Magni lib. 10.
Epift.z.in A &tisS.Anaftafi Perſæ cap.6.n.38.& c.Theo-
phylaétus Simocatta 1.8 . c. 11. Avocatus Te capa's autorais
νιταξεν .
JUNGERE, Eadeni notione . Epiſtola 4. ad Deſide-
rium Epiſc.Cadurcenſem apud Caniſium tom.s.Antiq.
"leet. Flavianus autem denuntiavit , ut quinta feria ac
pud ipſum Jungamur .
ICONIVOLI . Vide Cohibuli in Conhibere.
1. CONJURARE , Simul jurare , fimulfacramen-
to firmare . Communiam Conjurare , in Charta Theo-
dorici Comitis Flandriæ an.1147 . in Tabulario Mona-
fterii S.Bertini : Concefferim hominibus S. Bertini ad
Poparingehem pertinentibus ejufdem pacis ſecuritate per
omnia gaudere, qua Furnenfes fruuntur,quam Conju- infra ſtatutum & eifdem allignandum tempus accedere
raverunt, in qua confirmati ſunt. Vide Galliamo comparere teneantur fine defectu , niſi caufam veram
Chriſtian.co.1.p.100.a.Verus Inqueſta ann.1228 . apud & legitimam habuerint abſentie , quæ fi dera legiti
Petrum Mariam Campum in Hift.Eccl.Placent.lib.17.
De Fratribus dicit , quod neſcit aliquid emendandum in
iis , nifi quod Conjuraverunt fimul , excepto Joanne
Magiſtro Alberto , & inde debuit eſe inſtrumentum ,fed
neſcit, utrum fit deftru & ta illa Conjuratio , vel non.
Vide Confratria .
9 CONJURATORES , Qui ſimul jurant ad ejuſdem
rei confirmationem . Areftum Parlamenti Pentecoſtes
an.1280.in Tabul.S.Richarii : De quibus liquebit pereo-
rum juramenta , additis cuilibet eorum de Feuqueriis
duobus vel tribus Conjuratoribus de vicinis ſuis fidedi-
gnis . Vide Sacramentarii poft Juramentum .
9 CONJURARE , Jurare nude . Vett.Formulæ An-
degav.num.49.Sin melius in Eccleſia ſeniore loci in ipfa
ipja civitate hoc debiat Conjurare, quod ad morte lepe
dicto numquam confenfiſſet , nec eum occeffiffet , nec
conſciens , nec conſentanius ad bocfaciendum numquam
fuiſſet.
CONJURARE Terram , Jurare terram , de qua
Jis eſt, ad certum hominem pertinere . S.Audoen.'in
Vita S.Eligii apud Acherium to.5 . Spicil.p.284 . Spar-
vus Abbas...accepit à Principe judicium , ut fi poſſet in
loco fan &to ( ad Sepulcrum S.Eligii ) terram Conjurare
ad partem utique Ecclefiæ vendicaret ; ſed ille maluit
ut idem pertinax vir , qui eam invadere quærebat , ju-
rejurando aſſeveraret fuam .
CONJURATIO , Quodvis juramentum . Capitulare
3.an.779.c.10.Et iftas Conjurationes quas faciunt per S.
Stephan.per nos , autperfilios noſtros probibemus .
2. CONJURARĖ , Submonere , in jus vocare, per
fidem & facramentum, quo domino feudali obſtrictus
eft, quempiam citare. Charta an.1081.apud Sammar-
than.in Archiepiſc. Turon. Quapropter prædiétus Ra-
dulphus ad Curiam Regis ab ipſo Regefide & juramen-
to Conjuratus, urde hac re juflitiam fibi faceret , ire non
aufus eft .
Ut porro vaſſallum conjurare poterat dominus, ita
dominum vaſſallus , fide jure deficeret . Allifiæ Hie-
roſol.MSS.c.241.Ce ſont ceausqui peuvent gager, ou ſe-
mondre , ou Conjurer le Seignor dela foi. Celui à qui le
Seignor doit aucune choſe de ſon fiè , le peut ſemondre
ou gager dou ſervice , que illi doit decelui fiè, ou Cona
jurer de fa foi , & c.Cap.244. Il doit Conjurer le Seignor
de fa foy , que il le paie, ou face paier de ce que il lideit. Suspotins, Nicetæ in Man.lib.7.n ... Hiſtoria de Expe
Cap.247. narratur vaffallum non poſſe conjurare fuum
dominum de ejus fide , nifi poft ratas aliquot ſubmoni- quam de ipforum Coniuratis @ amicis. Vetus Inqueſta
tiones,, quarum hæc erat formula ; Si vous Conjur Go
CON 012
me à mon Seigrior par la foi que dous me devez , come a
voſtre bome, que vous m'en aiès paies , ou fait paier de
dans tel jour . Etſi le Seigneur ne le faiſoit dedans le
terme , le vajal le pouvoit gager de ſon ſervice. Pro
prie autem Conjurari dicuntur Pares feodorum , cum ad
judicium exercendum in Curia ſua à Domino evocan
tur . Eædem Afiliæ Hierof.c.206.Doit requerre de Con
iurer ſes Pers, ſi comme il doit, que ils deſtraignent le
Seignor, fi comme ils peuvent & doivent . Et cap. 207 .
Quant le Roy Aimery congea Meſſire Raoul de Tabarie,
Meſire Raoul requit da Coniura fes Pers, que ilsle me
naſſent à droit , comme leur Per, & * que il en offroit à
faire à droit . Adde vetus Chron.Flandrenſe vernac.c.
14. & 34
Quod fi Pares poft Coniuramentum , Domini ſupe
rioris judiciis non intereſſent , ad id foudorum fuorum
interceptione compellebantur . Statutum Caroli V.
Reg.Franc.an.1363.menf.Jun.Statuimus & ordinamus
quod præfatihomines feodales ad iudicium faciendum ego
reddendum ad locum conſuetum , ut moris eft , evocati ,
ma non fuerit, & ad iudicium evocati minime comparue
rint, corumdem hominum feoda in manu difti fratrisno .
ſtri ad cauſam prediétam ponivolumus arreſtari, co
in ea detineri per Baillivum diftiloci Guyſie , quouſque
diftihomines fic contumaces , d'abſentes pro ſuo defectu
& abfentia , vel contumacia , emendam præftiterint cor
decentem .
CONJURAMENTUM , Submonitio Parium . Rege
Atum Andegavenfe in Camera Comput.Parif.fol.76.77.
an.1363.Homines predicti feodales , qui in ditta villa
calellania Guyfie in Viromandia , ratione & ex den
bito feudorum ad Coniuramentum Baillivi diétæ caſtel
lanie Guifiæ iudicia facere dy reddere tenentur , c.
Quod porro hic Coniuramen t ùm dicitur , Coniure con
lemonce eadem notione vocant Conſuetudines munici
pales S.Aydomari art.16. Tervann.art.8.Bethun.art.30 .
38.Valentian,art.1.2.4.Hannon.c.56. & Summa Rura
lis ,
CONJURATIO , Eadem notione . Charta an .1260.in
Probat.Hift.quinenſis pag. 528. Per legitimam moni
tionem noſtrame Conjurationem ſuper hoc fibi faltas .
( Vide alia notione in Coniurare 1 : ]
CONJURATIO , Communia , Commune , Juratorum
conventus ; Jurati enim & Conjurati dicuntur cives u
nius oppidi. Charta Friderici I.Imper.ann.1161. apud
Browerum lib.14. Annal.Trevirenſ.p.801.1 .Edit . Com -
munio civium Trevirenfium , quæ & Conjuratio dieta ,
quam nos in ipfa civitate deftruximus, & c. Vide Ju
ratus .
CONJURATIO in Legibus Canuti Regis Angl. idem
videtur quod Adjuratio, feu , ut vocant , Exorciza
tio . [Statuta Ecclefiæ Valentinæ to.3.Concil. Hifp.p.
511.col . 1. Nec in Eccleſiis fiant Conjurationes aque
ferventis, vel ferricandentis, vel aque frigide conja
rate , quia omnia ifta ſunt ſuperſtitiofa penitus de con
tra Deum . ]
CONJURATORES , pro Conjurati, in Conventu Al
ſatico an.1050.9.3.5.apud Goldaftum to.2.Conſtit . Imp.
& Freherum . [ Vide in Coniurare s . ]
JUDEX CONJURATOR hominum judicantium , Qui
homines judicantes ſubmonet & vocat ad judicium ; in
Edicto Philippi VI.Fr.Regis an.1344.n.6 .
CONJURATUS , Eodem aftrictusjuramento . Ouótus,
dic.Aſiatica Frider.I.Imp.Offerentes auxiliun tam de ſe
10.1.Monaſtici Angl . p.:07 . Ernaldus Mareſcallus iu
ratus
 913 CON
ratus idem dicit per omnia, quod Ac.filius Andrea Con-
juratus ſuus. Vide Dillert. 1.ad Joinvillam .
I CONJUVES , Conjux , uxor . Formula vetus
1
apud Baluz.to.vi.Miſcell.p.551.Obhoc igitur in Deino-
men Ó Conjuves mea illa dilectiſimo amico noftro illo pro
benevolentia vel ſervitia tua ,quæ circa nos impendis, ſed
in comea facere non definir ,propterea cellimus tibi, & c.
I CONIVUM , M.: posouspermen's ,Calix ,cobivum ,
in Supplemento Antiquarii.Folliculus eft roſæ claufus,
ut explicat Martinius , qui legit Connivum , additque
florem conniventem eumdem efle ac clauſum .
I CONKA , f.Pars fluminis ſic dicta, quod circu-
lo fuo quafi concham repræſentet. Charcularium S.Van-
dregeſili to.2.p.1384. ex Charca anni 1229. Dicti Mona-
chi poffint piſcari ficut ego in Conka aquæ deRivecort in-
fra metas pofitas tempore dieti Richerii... dicti Monachi
S. Wandregiſilli poteruntpiſcare in diéta Conka quando
voluerint .
1. CONLABORATIO , Oeconomia , admini-
ftratio. Annal.Bertiniani ann.867.CarolusRex Abba .
tiam ipſiusMonaſterii ſibi retinuit : cauſas Monaſterii
Conlaborationem per Præpofitum á Decanum atque
Theſaurarium ....geri diſponens.
2. CONLABORATIO , Proventus agrorum
& pratorum labore cultorum . Præceptum Caroli M.
pro reſtauratione Monaſteriorum apud Mabil.co.3 . A
nale &t.p.266.Precipimus , ut de omnibus Conlaboratio-
nibus terræ tam feni,quam annone omnium generum ,
tam de fua dominicata , quam de vaſallorum ſuorum ,
de vinericiis quoque & perdonato...de melle & Conlabo«
rationibus , quæ in hortis fiunt ...cenfum legitimum ...per-
ſolvere faciant .
I 3. CONLABORATIO , CONLABOR ATUS ,
Acquiſitio conjugum , ftante matrimonio. Vide poſt
Labor 2 .
AC
CONLACTANEUS, ouitpro @ , Oloyédext ,
Gl.Lat.Græc.Simul nutritus . Gloſfæ Cyrilli : Colla.
& taneus , OnoraraxtQ.. Vide Collacteus .
9 CONLATERANUS , Tranſverſo cognationis
gradu junétus,Gall.Collateral.Charta S.Eduardi Regis
Anglorum an.1059. apud Felibianum in Hiſt. Sandio-
myl.p.lxxxv.Ego Eadgyd Conlateranus ejufdem Regis
boc mihi placere cum benivolentia profeſa ſum .
CONLATERATIO . Vide Collateratio .
© CONLATERE SE , Occultare , abſcondere ſe.
Vita S.Columbæ Abbat.to.2.Junii p.231.Sed frater qui-
dam callidus explorator , alia means via, in cujuſdam
monticelli cacumine , qui eidem fupereminet campulo ,
ſe occulte Conlatebat .
CONLATOR . Adulator . Vita S.Præjecti Epiſco-
pi to ...Hift.Franc.675.Sed ut eft Conlatorum mos, ami-
ci cæperunt eum cogere , ut tali pro caufa non differret
dare reſponſum .
1
& CONLAUDANTES , Iidem cum Sacramenta-
libus, qui juratori uc teſtes adjungebantur in judiciis .
Vide locum in Forbatudus .
.
I CONLECTOR , Qui fimul legit . Utitur S.Au
guftinus Confeff.lib.1.c.17.
9 CONLIBERTI . Vide Colliberti .
T CONLIBRUM . Vide Collibrum .
I CONLIGARE , Seſe pariter obligare , uti ſo-
lent qui dere aliqua paciſcuntur. Tabular. Volienſe
fol. 3 1.Hoc idem audierunt Petrus Abbas in cujus manu
Conligatum eft , Petrus Ainardus , & c.
T CONLIMITANIUS , Cuiſunc iidem limites
finitimus , vicinus , Gall.Limitrophe. Collimitaneus,
Solino c.40 . Collimitanea Galatic Phrygia . Hincma-
rus Remenſ.Epift.ad Ludovicum III.Regem Franc. a-
pud Baluz.to.7.Miſcell.p.50 Sicut facræ leges & regulæ
precipiunt , Archiepiſcopis Epiſcopis Conlimitanio
Tom . II.
CON 914
rū (ſic )dioceſeon.Et infra; Dioceſi vero Conlimitania ,cc.
I CONLISUM . Vide Colliſum .
CONLUDIUM.Gloff.MSS.ad Cod . Th.1.1. Conlu
dium ,elt jurgium , rixe . Gloffæ aliæ MSS.Colludium ,
dolus . GL.Græco Lat.onunziyora . Contufio, Conludio,
ruum , Conludo. Gloff.Lat. Gr.Conludium , ow
do crue . Conludit , susto let , furah : Ts [ Alia
Gloſfæ apud Eccardum in notis ad LegemSalicam ,con
ludium , swfuasuós, aliæ,Compactum ,Collufio.) Vide
Gregor.Turon.l.so.c.11.Leges Wiſigoch.l.z.tit.3 . Edi
& tum Theoderici Regis 9.114.Legem Burgund.tit.6.9.3:
6.Addit.ad Legem Burgund. 9.8 . Decretum Chlotarii
Regis 9.1.4.9.Cap.Caroli Calvi tit.31.c.zr. [ Innocen
tium III.Papam co.3.Conc.Hiſp.p.431.A &ta SS . April.
t0.2.p.584 . ] Occurrit paffim in Cod.Theod .
COLLUDIUM . Gildas de Excidio Britan. Illam cho
jus Colludio ac ſuggeſtione tantæ funtpeccatorum ſobita
moles , &c. UrunturSidonius, Ammianus , Symmar
chus , Claudianus , Mamertus , Leges Wiligoch.lib.s.
tit.4.9.17 lib.6.cic.5.9.14.lib.7.cit.1.9.5. tit. 2.9.6. Leg.
Longobard. lib. 1.cic.25.9.57. lib.z.tit. 6.9.6.tit. 12.O.
6. tit. 30. 9.4. tic. 36. S. 1. tit. 53. f. 24. tit. 55. g.
14. &c.
CONLUDIO , in Lege Bajwar.tit.8.9.6 .
CONLUDIUS , in Decreto ChlotariiRegis 9.7 .
COLLUSIO , apud Juriſconf.Anglos quid fit , vide a
pud Raſtallum in Expoſit.vocum Leg.Anglic .
CONLUDIOSUS , in Charta ann.981.in Bullario Ca
ſinenſi to.2.p.55 .Ego eam ( Chartam ) ſilens , aut oce
cultam aut Conludiofam habuiffem , aut detinuifem ,
c.
9 CONLUMINARE , Accendere , inflammare .
Charta Caroli Calvi apud Doubletum Hiſt.Sandionyſ.
p.791.Complacuit ſerenitati voſtræ prelibato fan&to loco
adluminaria ipfius jugiterConluminanda..... duos man
fos...contradere .
T CONLUSI isio
O .. Vide Conludium .
CONMANDARE , Mutuo dare vel depofico .
Forniulæ Andegav.num.29 . Venienshomo, nomen ills ,
aput femina , nomen illa , qui fuitconjux illa quondam
germanus illius , ante venerabile vir illi Abhate , inter
pellaverunt hominem , nomen illo , quaſi ſervitium qui
fuerunt ipfius illi, quondam poſt ſehabuifii Comanda .
tas , hoc eſt illam rem qui illi ad præfens aderat : hoc
totum fortiter denegabat. Interrogaverunt ipſius illi, ſe
( fi) babebat homines quide preſente fuiſſent ,ut vidiſent
quando ipfa rauba , ipfi illi & illi Conmandalet . Vide
Commendare 2 .
I CONMARTYRISARE , Aliquem è medio tol
lere permartyrium.Hift.Ingulfi p.72.00.1.Scriptor. An
gl.Pridie Kalendasdecollatur & Conmartyrijatur.
I CONMULARE , pro Commulcare : quod vide.
CONNA . Charta Longobardica in Chron. Bene
vent.S.Sophiæ :Et paſcuum in ipſa inſula ad peculia eo
rum qui ibireſidentur, & de ipſo Panataro Connas eta
paleas tollendum , Oc[Alium locum vide in Cuba 2. ]
G CONNERELIS , An Inſpector fonantiarum ,
Gall.Controleur desfinances ? Jacobus Gelu Archiepiſc.
Turon.in Vica ſua apud Marten.co.3.Anecd.col. 1948 .
Dominus meus prædi&tus & Dalphinus, cui Rex com
miſerat adminiſtrationem regimen omnium finantia
rum regni, me abſentem & ignorantem conftituit Con
nerelem Franciæ .
9 CONNESTABILIS , CONNESTABULARIA .
Vide Comes ſtabuli .
& CONNEXITAS , pro Connexio , Affinitas , a
pud Rymerum co.4. pag.157. col.2. Ob Connexitatem
attinentia , que inter noftram da veftram domus re
gias , & c.
GCONNIBENTIA,pro Conniventia,Affenfus Pri
lg viles
 CON
915
vilegium Monaſterii Graſfellenfis an.684.to.1. Annal.
Bened.p.700.col.1.Hoc igitur eis indultum Privilegium
... per omnipotentem Deum conjurare præfumimusper om-
nie manere inconvulſa , cum omni Connibentia fratrum
noftrorum indultumene proſpexerint, quorum Conniben.
ti confilio ad præfens cernitur inftitutum , roboratum ma
nibus confenfionibus, &c. Vide Conbibere & Conni-
ventia .
I CONNICERI , f.pro Conjicere, vel conjici ,
apud Rymerum 10.3.p.949.col.1. Ex quo poterit Conni-
ceri, quod nobis circa expeditionem guerre noſtre pre-
diétæ exiftentibus....à tergo guerram movere contra nos
fubdole machinentur.
CONNIVENTIA , Pactum , conventio. Gregor.
Turon.lib.7 .Hift.Ecce manus veſtræ ſubſcriptiones,qui-
bus banc Conniventiam confirmatis . Lib.9.c.19.Sedille
non obvius de hac Conniventia , confilium ad confirman-
dum pacem præbuit .
CONNIVENTIA , Aſſenſus , apud Lampridium in
Severo : Vel per Conniventiam ſeditionem feciſſent exer-
citus , Facundus Hermianenſis lib.4.c.1 . Intelligis igi-
tur Auguſte,quod Ecclefiæ conturbatores evidentilimam
Conniventiam ſuam , quam Eutychianis contra ſanctum
Concilium præftant , nequicquam exemplo B.Cyrilli ob-
umbrare nitantur . Vita S.Præjecti n.8 . Ex permiſſo o
Conniventia Warnecbarii optimatis . [ Diploma Ludo-
vici & Lotharii Imperator. apud Acherium to.8 Spicil.
p.138.Cum Conniventia Metropolitani ſui Jeremiæ Ar-
chiep . Canonicorum Ecclefiæ , cui Deo largiente mini
ſtrat. Index veterum Canonum to.3.Concil.Hiſp. p.5 .
Non ordinandos Clericosſine teſtimonio & Conniventia
Clericorum civium . ] Adde Præfat.ad Concil.Turon .
I1.idem Concil.cap.24. Arnulfum Lexovienfem in E
piſt. ad Epiſcopos Angliæ , Sayonen Grammat . lib.
14.&c .
CONNIVERE , Conſentire. Vetus Inſcriptio Maf-
filiæ : Auguftius Auguftalis tutor Connivente Dunnio
fratre ejus & bærede ponendum curavit .
I CONNIVUM . Vide Conivum .
CONNUBERE , pro Concumbere , apud Anaſta
fium in Hift.Eccl.p.175 .
CONOPPI , Papiæ , Sonnia attendentes , forte Som-
nopti, vox hibrida , pro : Tou !.
T CONPARIETICỊ. VideComparietici .
CONPERONES. in Fleta li.2.c.41.9.24. fed legen-
dum Coopertiones . Vide Ceppagium .
& CONPLACENTIA , Obfequium . Vide Com-
placentia .
I CONPLACIA , f.per abbreviationem pro Com-
placentia , apud Rymer.to.9.p.508.col.2. Nobis in hoc
gratiam & Conplaciam exbibentes fingulares .
I CONPLEGIUM . Vide Complegium .
I CONPLUVIUM d , i&tum aquæ partes, que cir-
ca ſunt , eo conveniunt. Glof.Sangerman. MS.n.sor.
Vide Compluvium .
G CUNPTUS. Charcular. S.Vandregeſili to.2.p.
1428. Vendidimus viris religiofis Abbati & Conventui
S.Vandreg. unum modium vini annui redditus tempore
vindemiarum Comptum in cava ; id eft , fi bene conje-
cto , Co &tum , Gall.Cuvè, quod de muſto dicitur in
cupis aliquandiu relicto cum vinaceis,ut firmius fiat.
CONQUA, CONQUADA. Vide Concha 2. & 3.
T CONQUADRARE , Adverſari , contradicere,
Gall. Contrecarrer . Bruſchius l.2.de Reformar. Mona
fteriorum c.16.p.879.Præmiferunt autem primo ad me
unam audactricem , que me primum Conquadraret . A-
pud alioslegitur pro Convenirenon ſemel.
CONQUADRATUS, [Scientia vel virtute orna- neque in latus aliud vertere ullo modo valerem . Ucitur
tus , inftrućtus . ] Locos vide in Quadrivium fub fi- Plautus pro Caput inclinare, feu cotum corpus incur
nem . vare , contrahere .
CON 916
T CONQUATERNARE , Quaternatim jungere.
Gloſſar.Græc.Lat.Zárítw nate teapa . Conquaterna
tio , 2 tis xati t 'Napa.
( CONQUEREMENTUM , Acquiſitio , Bona
Conquiſita, parta . Charta Stephani Domini de Villars
pro Eccleſia Inſulæ Barbaræ an.1226 . in Maceriis ejufa
dem Monafterii to. 1.pag.139. Exceptis feadis Militum
á guardis aliarum Eccleſiarum & Conquerementis post
Stephani de Villas prædeceforis mei (obicum )fa&tis. Ho
magium an .1272.apud Guichenonum in Hift. Brefliæ
Probat.p.19 .Hugoninusde Tenarre....recognoſcit fe rene
je in feodum a dicło Domino Baugiei quidquid tenet in
parrochia de la Frana , ubique exceptis Conquerementis
habitis à Domino GuillermoChagrin . Ch.Philippi Re
gis Franc.an.1320.apud Baluz.to.2.Hiſt. Arvern.p.153.
Cum omnibus Conquerementis do acquiſitis per ipſum
fa &tis. Antiq . Recogn.Revel.Vienn.in Regeſto Probus
fol.57. Item Comes non conſuevit capere ibi in ſuis bomi
nibus talliam , niſi pro Conqueremento faciendo, vel
quando vadit ad Imperatorem . Vide Conquirimentum
& Conquiſitus.
CONQUERIMENTUM , in Francheſiis habitaco
ribus Belli-viſus de Marco conceſſis an.1256.per Guil
lelmum de Bello -videre Hiſt. Dalphin.co.i . pag.59. I
tem ,finos & ſucceſſores noſtros Conquerimentum facere
contigerit , cujus pretium fit centum librarum vel ultra ,
habitatores ſupradiéti nos noſtroſque ſucceſſores juvare
tenentur pro ſua bona “ Spontanea voluntate .
I CONQUESTA , Idem quod Conqueſtio . Tra
& tatus inter Edwardum Angliæ Regem & Franciſeum
Ducem Britanniæ an.1468.ex Archivo Caftri Nannet.
Si Rex Angliæ tranfeat in propria perſona ultra mare
cum poteftate armatura ad faciendam Conquefta ,& c.
CONQUESTARE , Bello & armis acquirere,apud
Thomam Walſinghamum p.573. [Gallis Conqueſter ,
nunc melius Conquerir . Vide Conquiſtare : )
1. CONQUESTATUS,Gall.Conquis, in Litteris pa
tentibus Edwardi II1.Angl.Regis an.xxv111.pro Roge
rio David ex Archivo Turris Londin .
CONQUESTIO , CONQUESTUS , Armis aut bello
quæſitum , partum , apud Bromptonum & alios,Gal
lis Conqueſte .
CONQUESTRAT10 , Idem quod Conqueſtio , apud
Thwrocz.parte 1.Chr.Hungar.c.24.Conqueſtrare , vin
cendo acquirere , apud eundem parc.2.c.9 . Hinc Willel
mus Nothus, Britannia ſubacta , Conqueſtor vulgo di
étus Scriptoribus paffim .
TCONQUESTUS verbaliter & active fumitur in In
ſtrumento to.2.novæ Hiſt Britan.p.837. Henricus Rex
Caſtelle fuerat Conqueſtus totum regnum Caſtelle.
I CONQUESTUS , pro quibuslibet bonis quavis ra
tione acquiſitis.Chartularium Brivatenſe apud Baluz.
10.2.Hift.Arverniæ p 7.De rebus proprietatis noſtre que
per Conqueftum nobis evenerunt . Nova Hiſtor.Britann:
ço.2.p.399.Aligneturin bonis meis patrimonialibus vel
Conqueſtis...In manibusExecutorum meorum pono omnes
Conqueſtus meos ,tam in Andegavia quam in Britannia ,
exceptis Conqueſtis meis deCondeia 6 de Chalem.Char
ta Ludovici Regis Franc.an.1160.è Churtulatio Mon
tis Marcyrum : Inſuper ipſum Conqueftum ... O berber
garium , quod in Conqueſtu fecerat mea liberalitate .
Occurrit apud Thomam Madox in Formulari Anglica
no p.217. & c.
CONQUINISCERE , Quieſcere, cubare . Gla
berRodulphus apud Ducheſnium to.4.p.52.Nocte quan
dam in ſtrato Conquinifcens, ita contractus ſum mem
bris omnibus hicterica paſione, ut non erigere memet
I CON
 917 CON
I CONQUIRERE , Armis comparare , Gall.Cor-
querir . Johan.Iperii Chronicon S. Bertini apud Mar
ten.to.3.Anecd.col.465. Duravit fic Monaſterium iftud
donec Normanni Gentiles Neuftriam Conquirentes ſub-
verterunt , Monialibus trucidatis. Vide BarthiiGlof-
ſar. apud Ludewig.10 . 3.pag. 274 .
ICONQUIRIMENTUM , ut Conquerementum .
Commutatio inter Robertum Ducem Burgundiæ & A-
medæum Comitem Sabaudiæ ; Non polfimus creſcere
vel Conquerimentum facere in terra tota ,
CONQUISITE , Jure belli , vi armorum . Vi-
ta SS.Valentini& Damiani to.2.Martii p . 431. Et alia
plurima caſtella forte da Conquiſite' tenebat ,
I CONQUISITOR , Victor gentium , qui popu-
los fuo fubegit imperio , Gall.Conquerant. Sic appel-
latur in Chron. Trivetti ad annum 1136. Willelmus
Dux Normanniæ ſubjectione regniAngl.clariffimus ,
qui aliis dicitur Conqueſtor vel Conquæſtor.
CONQUISITUS, Bona quæfita , velſimulquæſi-
ta , Aqueſts, vel Conqueſts . Capitula Caroli Calvi
tit.26 . Íllorum alodes de bereditate ego de Conquiſitu ,
quod de donatione noſtri ſenioris habuerunt. Capitula
Ludov.ad Legem Salicam c.2 .& Capit.Caroli M.lib.4 .
cap.74. Si quis...de qualibet caufa fuerit interpellatus,
verbi gratia de Conquiſitu fuo, vel mancipiis ſuis , & *c.
Vide Skenæum de Verborum fignificat.in voce Con-
gaeftus.
CONQUISTA, Vox Hiſp.Gall.Conquete, Bel-
lo quæfita . Legitur in Epitome Conſtitut. Ecclef. Va-
lent.ab an.1200.ad 1580. tom.4 .Concil . Hiſp. pag. 155.
col.z.
I CONQUISTARE , Acquirere. Donatio Hu-
gonis & Julittæ uxoris ejus S.Sepulchro Jeroſol.an.993 .
to ... Collect.Amplifi.col.345.C.Cum fuis vel cum om
wibus ad ipſa curte pertinentibus, ficut Conquiſtaverunt
Berta Regalis Albertus . Teftamentum Ademari
Schalarum Vicecomitis to.2.Gall.Chr.Inſtrum.col.207
Quodcumque in Gintraco do in Salle, qnod de Sigeberto
Sacerdote Conquiſtavi. Conquiſtar Hiſpanis elt Bello
quærere . Vide ſupra Conqueftare .
CONQUISTUM . Tabularium Monaſterii S. An-
dreæ Viennenſis: Totum & ſub integro vobis impigno-
xavimus profolid.unius quadrannos duos de moneta de-
cima , e debet de Conquiſto de muſto modio unos duos ,
O c.Alibi; Vobisimpignoravimuspro ſolid.12.wfque ad
annos s.O debet in Conquiſto de muſtoin quiſque annos
modios tres , O. Rurſum : Ut fingulis annis 12.
modios de vino in Conquiſto reddatur. Ubi Conquiſtum
fumitur pro cenfu .[Verum ,uc Conquiſitus,pro Bonis ac-
quiſitis uſurpatur in Charta Fundationis Monaſterii
Cantogilenfis to.3.Annal. Bened.p.708 . col.1. Concedo
adipſum locum ....quod mihi ex hereditate vel Conquiſto
legitime obvenit.Et in alia vet.Charta exArchivo S.Vi
1 etoris Maſfil.Manſi..qui nobis per Cöquiſti obvenerüt.]
TCONRADIUM ,CONRAGIUM . Vide Conredium .
9 CONREARIUS . Vide Correarius . )
CONREATORES , Gallis Conrèeurs, qui pelles
parant , præparant, vox ejuſdem originis qua Conre
dium.Charca PhilippiRegis Franc.an.1345.T eanatores
corii , Conreatores , baudrarii, cordubanerii & ſuerii.
Conroieur de Cordouen , alibi . Charta Ludovici Reg . Fr.
an.1160. Noveritis quod nos dedimus & conceſimus ex
nunc & in poſterum Theci uxori lvonis la Choe do ejus
beredibus magiſterium Cavatorum , baudreorum , Ju-
torum , meſgeyciorum , o burſeriorum in villa noſtra
Parifienfi,& c.LemmaGallicum habet : Lettres des cing
reſtiers , c'eſt aſavoir, Conratiers, Baudroieurs ,Sueurs,
Meſgiſiers & Bourſiers donnez par le Roy .
CONREDIUM ,CORREDIUM , & c. Quidquid ad
alimentum , ad cibum , ad menfam datur , 'cibus ,
Tom. II.
CON 918
menfæ apparatus , alimonium , convivium .
CONREDIUM , Præbenda Monachi , vel Canonici,
Monafticum Anglicanum to 1.pag.149. Abbas & Mo
nachi ejus loci per totum annum poft obitum ſuum totums
Conredium , ficut in vita ſua perceperint, habere de
bent, quod alicui indigenti pro anima ſua erogabitur .
Alibi : Totam decimam Concedii domus fuæ . Et pag .
777.Inſuper concellimus quod ipli ( Monachi ) ſucceſ
Soresſui ad penfionem , Corrodium , ſeu ſuſtentationen
aliquam alicui de Prioratu prædicto , & * c. Tom.2.p.32.
Duo Con adia Monacborum . Ibidem :Conradium quo
tidianum .[ Charta anni 1218.ex Archivo Montis S.Mi
chaelis: Ezo Ruelendus Goion , per vo'untatem Rober
ti Guion fratris mei primogeniti dimiſi Avbatido Conven
tus S.Michaelis quoddam Conredium , quod contineba
tur in portione , que me de paterna hereditate continge
bat , quod fcilicetin Abbatia percipere folebam annua
tim .Vide Will.Thorn.p.1872.Bractonum lib.4. cract...
c.16.9.7 .[ Thomam Madox in Formulari Anglic . p . 79 .
Edmund.Marten.co.3.Anecd.col.1227.] & c .
ÇONREDIUM , interdum pro Procuratione, ſeu
conviviis,quæ Dominis præftabantur à vaſſallis ex jure
definito , quoties per illorum terras pergebant. Di
ploma Ludovici VII.Regis Franc. an.1157. apud He
mereum de Academia Pariſ.ca.3.ex M.Paftorali lib. 19 .
Charta 48. Ut nec noftro , nec aliorum tempore quædam
convivia , quæ vulgo Coreede, vel Giſte vocantur , in
villis prænominatis exigere , vel quærere liceat. Charta
Willelmi Comitis Cabilonenſis an . 118 p . in Bibl . Clu
niac.Et in univerſa terra ejus non habet talliam , vel por
cellagium , vel beſonagium , vel melionagium , ſeu
Annonagium , vel Corredum . Hæreditaria Conradia ,
in veteri Charta in Additamentis ad Matth.Paris p.110
Charta Valteri Giffardi in Tabul. Fiſcanenſi fol . 13 .
Eidem Eccleſięliberum & quietum clamavi Conredium,
quod per fingulos annos in eadem Ecclefia babebam in
feodo: Speculator tit.de Feud.l.4.part.3.P-306.ait , Im
peratori ſervitium à vaſſallis deberi pro Corredo Impe
siali , ut videlicet quando Imperator tranſierit per illum
locum , contribuat in fumptibus ejus. Adde Conſtit.Si
cul.l.3.tit.18.Leges Inæ RegisWeſtfax.c.74.apud Brom
pton.Gervaſ.Dorobern.in Stephano Rege p. 1347. &
Raftallum in verbo Corredy :
CORRODIUM .Henricus Huntindon.1.6 .P -367. Tofti
igitur furibundediſcedens à Rege fratre ſuo perrexit
frater fuus Corrodium regale maxi
ad Here forde , ubi
mum paraverat : ubi miniſtros fratris fui onnes detrun
cans,fingulis vafis vini,medonis,cerviſie ,pigmenti ..
crus bumeram ,vel caput, vel brachium impoſuit.Adde
LegesEthelrediRegis c.2 Statutum 2.Weſtmonaft.c.29.
10.2.Monaſ. t Angl. p.321.355.430.532.933.Flecam 1.4.
C.1.9.16.c.6.9.2 .& c.
CORREDA , & CORREDUM . Vetus Charca ann .
1279.apud Ammiratum in Familia Caldora co.2.p 190 .
Famil.Neap. Præpofitus corporum & Corredorum navis
curie noſtre que dicitur Comitiſa. Contractus navigii
Regis S.Ludovici cum Venecis, to.s.Hift.Franc. Qua
rum predi&tarum s . navium qualibet cum Corredis
apparatibus ſuis. Vide Joan .Lucium 1.4.de Regno Dal
mat.p.180.
CONRAGIUM ,Idem quod Conredum . Vetus Char
ta Corbeienfis Monaſterii inſcripta , de Menſa Abba
tis : De bonis iftis tenetur Abbas facere hoc quod debet
erga DominumPapam , ficutin Conragiis & exercitibus
ſuis , & c.O debet Celerarius di&tis famubisſuum Con
ragium de pane de vino O carne,
CONREGIUM , Ead.nocione.Charta Nicolai Abb.
Corbeienſis an.1158.ex Tabulario ejuſd. Abbaciæ : Il
las conſuetudines, que ſuperius fcriptæ ſunt omnes
illas quas clamabat in borreo & curte , & in campis , o
Q2 Con
 919 CON
Conregium corvearum quod fibi deberi aferebat co die
quo illas fubmonebat , Vide Hiſtoriam Harcurianam
10.3.p.38 .& ſuo loco Bicocaria .
CONREIUM , apud Perardum in Burgundicis p.138 .
[ Chartul.S . Vandreg.to.1.p.877.an.1228.Procurationes,
comeftiones Oomnia Conreia , doc. Iterum occurrit in
Indice MS.Beneficiorum Ecclef. & Dicec.Conſtantien
ſis fol.65.verſo . )
CORREIUM . Chartularium idem S.Vandreg.co.
1.p.877.in Charca anni 1259.Ego Walterus de Eſquetot.
... Vendidi,quitavio omnino dereliqui in perpetuum Do
mino Abbati S.Vandregeſilli e Conventui ejuſdem loci
totum Corveium (lege Correium ) quod percipiebam an-
nuatim pro me conduelu meo in Abbatia di&torum Re-
ligioſorum ...Ita quod in di&o Correio live in pertinentiis
ejufdem Correji egovelbæredes meinichil de cætero pote
rimus reclamare ,
I COUREJUM , Eadem notione , pro Consejum .
Charcularium S.Vandregelili to.i. p.79. Ego Robertus
de Bellomonte Vicecomes Caleti remiſid omnino quieta-
vi in perpetuum Abbati & Conventui S.Vandregefilli...
omnes procurationes , Coureia illa , que clamabam do
clamare poteram hæreditarie in Abbatia S.Vandregeſilli,
Oc.lterum occurrit , ſi fides ſit Amanuenſi, alioquin
accurato , ejuſdem tomi p.372 .& p. 878. necnon tom .
2. pag. 1261. verum timeo , ne ubique legendum fic
Conreium .
CORROGIUM ,
Idem quod Conredum . Charta ann .
1247.in Regefto Comitum Tolofæ ; Fontes , rivi , a
que , & * piſcaria , queſta , e albergii, Corrogia, o
adempriva , ſerviria & homagia , ( C.
CORRODARIUS , Cui Corrodium , vel alimentum
datur, Prebendarius. Monafticum Anglic.tom.2.p.390 .
Decedente vel cedente fratre non leprodo , aut Corrodario
didii Hoſpitalis, loco ipſius ... alius ſubrogetur .
I CONRESARIUS, Conraſier, Monachus qui fra-
tribusConredia ſeu cibaria miniſtrare tenebatur ex offi-
cio Conraſerie dicto , in Monaſterio Nantenfi, uti li
quer ex 2.Chartis Gallicis MSS. an . 1543. & 1571. ubi
multa ad Conrefarium fpe &tantia .
I CONKÉŽARE, Cibisapparatis excipere, Conro-
dia parate, dare . Statuta Maffil. lib.2.c. 34. Magiſtri
ſen carpentarii daila ., vel calafati operantes in mari
nullarenus audeant...accipere...per panèbeoure , niſi u
nam denariatam panis... eo excepto quod quando catena
navis videbitur, prima die domini naviumſeu lignorum ,
wel alii pro eis , pollint prædi&tos magiſtros Conrezare ,
ſrcut confuetum eft.
CONREER , noftris Conrodia parare . Le Roman
a' Aubery MS.
La 'nait le fait en fa maiſon jeſir,
Et Conreer, richementſervir .
LeRoman d'Amile d'Amy MS.
Limangiers fu richement Conreè .
Alibi :
Et le manger ferez bien Conraer .
Le Roman de Guillaume au Court-nez MS.
Orli Quens l’ot ſouventbien Conraè .
Hinc apud Scriptores noſtros formara vox Conroy , pro
quolibet apparatu. Tractatus MS. de Torneamentis
Militam Tabulæ rotundæ ; Et ainſy par cet ordre feme
slosent tant qu'ily avoit de batailles, ad ce que les Con-
rois eſtoient aſſemblez. Chron.Flandriæ vernaculum c.
78. Ils approcherent la navie du Roy de France, Otan-
toft fe meirent les François en Conroy. Cap.feq. Quant
la chevalerie, qui à S.Omer eſtoit, veirentles Flamans,
arrangez au bout des fauxbourgs de laVille par routes,
Şans Conroy , adonc iſſirent tous les bannerets à toutes
leurs batailles . Chr.MS.Saint Loys ordonna & mift ein
Conroi ſes batailles . Guill.Guiart an.1 270 .
CON 920
Toft ſont en Corrois deviſez
Des Reaumes de l'Empire .
Alibi ;
Toute la gentque li Roisa,
Et qui s'eſt o lui arrèèe ,
Se retient d'autre parte ferrée
En Coroi, nul ne s'en esloche .
Conree,in Poemate cui titulus le Roman de Garin :
Conrèè d'armes , apreſlè, o garni.
[Le Roman de Partonopex MS.
Que Partonopex eſt levez ,
Etſes veſtus Conraez .
Theſaurum in voce Conroy . ] Le Roman
Vide Borelli
de Merlin MS. Ains s'empallent outreambedui mal arrèè
& tout deſconrèe. Cavalieri di corredo, apud J. Villa
neum lib.9.c.c.277 .Chevaliers de Conroy , bene appa
rati . Vide Oétavium Ferrarium in Corredo , [ & infra
Conreix . ]
G CONREGIONALIS , Ex una eademque regio
ne . Vetus Gloſſar.Sangerman .MS.n.501.
TCONREGIUM . Vide in Conredium .
9 CONREGUARDI SOLIDI , Species monetæ .
Charcularium S.Vincentii Cenoman . fol. 34 . Robertus
Ruandi pro anima uxoris ſuæ (dedit ) unam maſuram de
quinque folidis Conreguardis ,
CONREIUM . Vide Conredium .
CONREIX , Turma, ab antiquo Gallico Con
roy , de quo paulo fuperius. EpiſtolaB.Reginæ Legio
nis & Galecie ad Blancham Ludovici RegisFrancorum
Primogeniti uxorem an . 1212. In ſecunda acie fuit Rex
Aragoniæ cum ſuis & cuin tribus Conreix , quos pater
nofter eidedit : & de alia parte fuit Rex Navarre cum
fuis,cũ tribus fimiliter Conreix ,qnos pater noſter ei dedit.
CONRESARIUS . Vide in Conredium .
I CONRESATOR , Coriarius , alutarius , Gall.
Corroieur . Charta Maſil. Oblata fupplicationeex parte
ſabateriooum contra blanquerios O Conreſatores , & c.
GCONRESIGNARÉ ,Aliquid alicui ſimul tradere,
tranſcribere,traducere,Gal.Reſigner :quod tamen verbú
Gallicum reſtringi ſolet ad cos qui beneficium eccleſia
fticú vel munus aliquod gratuito transfundunt in alios.
Donatio Becheman.deScurode& aliorú apud Ludewig.
to.5.p.106.Vendidimus rite rationabiliter , & illisbo
nis renunciamus, O Conreſignamus ipfa in his fcriptis ,
talia bona de ceteronunquam impetendo,neq ;repétendo
I CONREUS , vel CORREUS , Qui cum alio in
jus vocatur . Ulpian.Leg.3.9.3.Digeſt.deliberat. lega
ta . Nec etiam Conreus meus liberetur contra teftatoris
voluntatem .
CONREZARE . Vide in Conredium .
I CONROTUNDARE , Etporgongr. Gloff.Lat.
Græc.Rotundum efficere .
CONSA , [ Laterna cæca . ] Vide Abſconfa .
I CONSACERDOS , Simul'Sacerdos , Coepi
ſcopus, Collega in Sacerdotio. Paſlim occurrit apud
Scriptores ecclefiafticos .
CONSACRAMENTALES , ( Qui eamdem rem
affirmant ſacramento . [ Vide Juramentum [ ad lineam ,
quo vero pacto . ]
CONSACRANEUS,Esmuisis in GI.Gr.Lat.id eſt,
eorumdem ſacrorum particeps.[In Supplemento Antiq.
Conſecraneus.]Gloſ.Lat.Gr.Conſacraneo,suras.Maxi
minus apud Capitolinum in tribus Gordianis: Sacrati
commilitones, imo etiam mei Conſacranei.Tertull.Apolo
get.c.16.Sed & quiCrucis nos religioſos putat, Conſacra
neus erit noſter , Oc. [ Hofmannus habet , Conſecra
neus . ] Hinc emendandus Anonymus Barenſis in
Chr.an. 1048. Rebellavit TorniKeicum MaKedonis
& Botazzi Confocraneo ſuo perrexitConſtantinopolina ,
ut faceretſe Imperatorem . Legendum Confacraneo ,
id
 git CON
id eft , eodem facramento obftri & to , conjurato .
CONSACRARE , pro Conſecrare, occurrit in a
liquot Inſcript.18.6.867.5 ,uc Sacranca Dee Ce.cris ,
pro ſacrata .
CONSÆPE , Ut adfolet . Gloff.Iſidori.
CONSALANEUS, Ehren @ , in Gloff.Lat.Gr.Con-
cubernalis qui eodem ſale utitur, conviva . [ Vox Hie-
ronymo nota . Hinc emenda Supplem .Antiq.ubi swiz-
d @ perperam redditur Conmarinus. ]
CONSANARE , neucraliter : fi Confanaverit , in
1.10.D.de Ædif.
I CONSANGUINITARE , Sanguini propinqui-
tarë . Vet.Gloffar.MS.Sangerman.n.501.
CONSARTUM , Plumatum vel acute textum ,
Papiæ . Vide Sarforium .
CONSCAPLIUM , Interſcapulium , Gloff.vet.c.
de Membris humanis : Confcaplium , ustéoperov .
CONSCAPULA , Kósxu , in Gloff. Græc.Lar,( in
Suppl.Antiq. Confcapula : Kúrxi , Dorſum . Græcis
recentioribus Ko'yxneſt pars templi in conchæ formam
finuata , præfertim illa in qua exſtat altare. Vide Con-
cba 4. & Gloff.med .Græcit.in Ko'yxn. ]
9 CONSCARIFICARE , pro Scarificare . Sup-
pl. Antiquarii : Conſcarifico , Ketutów , Derado.
CONSCEMATIZARE . Vide Scematizare .
CONSCIENTIAM FACERE, Gall . Faire con-
ſcience , Religioni habere , Ucitur Bern. de Breyden-
bach Itiner.Hieroſol.pag. 139.Alia nocione ſumitur in
Chartular.magno S. Victoris Maſlil.Cogitavi vobis fa-
cere Conſcientiam , id eſt , vobis notum facere .
9 CONSCIENTIOSUS, Gall.Conſcientieux, Re- in Vita S.Eadmundi Anglorum Regis, apud Marten.
ligiofus , quiomnes actus ſuos ad recti& æqui normam to.6.Amplift.Collect.col 826. ]
exigit. Occurrit in Berncenii Chronico apud Leibni
tium to ...Scriptor.Brunſwic.p.445. ſecretorum participem & conſcium ſignificat . Vita S.
“ ÇONSCOPARE , Scopis mundare. Vide Arſura.
CONSCRIPTI,Charta, contractus libellus.Formu-
la 49.inter Lindenbrogianas : Quicunque contra hanc
donationem , unde inter nos uno tempore Conſcriptos fir-
mavimus, venire aut infringere voluerit , c.
I CONSCRIPTIONIS CHARTA ,Eadem notione.Char.
ta anni 1069.ex Archivo S.VictorisMaſſil.Armar.Fre-
jus n.28.Et inde bancConſcriptionisChartam fieri jußit.
CONSCRIPTIO , Julius Firmicus lib.8. Matheſ.
C.30.Qui ex fororum vel affinium Conſcriptione filios ſu-
feipiät,ex inceſtuofo coitu conquiſitos.Forte leg.Coitione.
CONSECRANEUS . Vide Conſacraneus .
1. CONSECRARE , Terminum conftituere, fi-
gere ; vox Agrimenſorum . Gloff.Lat.Græc.Confecra
vit , xalispursu .
2. CONSECRARE . Gillebertus Lunicenſis Epi-
ſcopus de Uſu Eccleſiaſtico : Dedicat Pontifex atrium ,
templum , altare , tabulam altaris . Dedicare enim eft
locum Deo offerre , benedicere & fan &tificare. Confe-
crat autem Epiſcopus utenſilia Ecclefiæ , quæ fereomnia
Sacerdotibus ſunt communia , veſtimenta videlicet sa
cerdotalia , pontificalia, altaris velamina ,calicem ,
patenam , era corporalia , e vaſculum Euchariſtie ,
chriſma, oleum , vas chriſmale , thus, thuribulum ,
baptiſterium , arcam vel ſcrinium reliquiarum , cibo-
rium , id eft , altaris umbraculum , crucem , tintinna-
bulum , & ferrum judiciale . Ea enim tantum Conſecrat
que à communi ufu in cultum divinum ſeparantur.
CONSEÇRATIO , 75ATM , in Gloff,Græc.Lat. ( Ini-
tiatio. S.Laurențius ad Syxtum PP.Cui commiſiti do-
minici corporis & fanguinis Conſecrationem ; hoc eſt
Commixtionem , quæ tum fieri folebat in diſtribucio-
pe Euchariftiæ per manus Diaconorum : quod non fa
çis intelligentes quidam è recentioribus pro Confecra ,
tionem perperam ſcripferuntDiſpenſationem .
CONSECRATIQVIRGINUM , in Concilio Carthag.
Tom , II.
1
CON 923
III.cap.4.Chartag.IV.c.11.apud Leon.PP.Epift.92.c.15 .
in Concilio Wormacienſi an.868.cap.8.20. in Legibus
Luithprandi Regis Longobard.cit.12.5.1. & in Capitu
lari 1.incerti anni Caroli Magni c.2o. ubi anle 25. an.
num ætatis conſecrari vetantur . Monialis Conſecrata,
pro Abbatiſa , in Concilio Oxonienſi an.1222.C.38.Et
Jola Monialis Conſecrata deferat annulum , & uno fit
contenta . Vide Benediétio .
CONSECKARI, Baptizari; Conſecratus, Baptiza
rus . Paſchazinus Lilybitanus Epiſcopus in Epiſt. ad
Leonem PP.de Pafchate : In cujus( Eccleliæ ) baptiſte
rio, nocte facrofan&i a Paſchali baptizandi bora,cum nub
lus canalis, nulla fit fiſtula , nec aqua omnino vicina .
fons ex ſerepletur , pauciſque qui fuerint Conſecratis
cum dedu lorium nullum habeat , ut venerat aqua , ex
Jefe diſcedit.Infra:Uſque ad lucem aqui non veniente,non
Confecrati, qui baptizandi fuerant, receſſerunt. Hinc
syiasíeso repro baptiſterio, apud Theophanem p.98 .
& CONSECRARI alicujus Sancti corpus dicitur,cum
è terra eximitur honoris ergo , atque inter facras reli
quias fidelibus exponitur venerandum . Annales Mu
tinenſ.ad an.1228.apud Muraf.co.n1.col.59.Eodem anno
die xx111.Julii Confecratum fuit corpus S.Franciſci.
9 CONSECŘARIA , Pernitialis , Papiæ .
CONSECRETALIS . Gloff.Ælfrici; Symmiſtes ,
vel
vel Conſecretalis,
Conſecretalis , gehala , vel gerunna , id eſt , dome
fticus . Charta Ottonis Imp.an.y80.ex Tabulario S.Vi
toni Virdunenſis : Quare noverint omnes Conſecretales
Palatii , freterique fideles noſtri , & *c.Occurrit in aliis
Imperatorum Chartis ibid .[ Conſecretalis cubicularius,
Alibi non ſolum domeſticum vel familiarem , ſed
Geraldi Epiſc . Tullenſis to.3 . Aprilis p. 210 F.Occulta
etiam fuorum judicia confiliorum ei omnipotens declara
?
bat , ac velut Cox ſecretali intimo, arcana ſua diſpenſa
tionis certiſſime revelabat. Vita S.Evermarito. 1. Maii
p.124. A Sanctam quoque Gertrudem , eorum in his que
Dei ſunt conſecretalem , &e. Chronicon Waticenfis
Monaſterii apud Marten.to.3.Anecd.col.825.E. Quem
admodum fan &torum Conſecretalis fuit in audiendo, ita
quoque cautus reum non prodidit detegendo. Vide Acta
SS.Aprilis to.2.p.657 .& 770.& c.
CONSECTANEUS, Ejufdem feite , in Gloffis vett.
qua notione vocem uſurpat Sidonius lib. 1. Epiſt.z. lib .
s.Ep.6. & lib.7.in Concion . & Ep.14.
CONSECUTIA . Epiſtola A. Monachi ad Odo
nem Epiſc.Pariſ.apud Marten.co.i. Ampliſ . Colle &t.
col. 1016. Utinam malum iftud nec tu in conſuetudinem
ducas, nec exemplo tuo miſer mundusad Conſecutiam
trahat , hoc eſt , te conſequatur malum idem perpetran
do ; fic dicimusde re ad exemplum pertinente ; C'eſt
une choſe qui tire à Conſequence ,
CONSEDERE , Invadere , per vim auferre . An
tiq.Fuldenf.li. 2. Tradit,45.Villiperabt& uxor ejus tra
diderunt ad S.Bonfacium partem hereditatis fua .Tunc
contigit quod Villiperaht obiit.... gener ejus Wolfhart
injuſte Confedit illam traditionem , quam tradiderat
Williperaht & uxar ejus . Infra : Et ille Walfhart ſupra
di&tam rem injuſte concejam coram Çenturianę illo ...
coram hominibus multis reddidit , cum ſuo jure ,
mendavit quod injuſte Conſedit illam traditionem , & c.
Et Tradit.209.Hanctraditionem accepitWolfmant Ad
vocatus Abbatis, Alhuin Monachus , M.Vilicus , de
Confederunt in dominium S.Bonifacii ,
qCONSEEL, Secale,Gal.Segle ,aut potius frumen
cum cum ſecalimixtum ,undeaddita præpofitio Con , áo
pud D.Bruſel de Feodis tom.1,pag.241.ex Regefto Ma
gnorum Dierum Campaniæ fol. 33.Lambertus di&tus
R9 3
 923 CON CON 924
21 Bouchuz Miles quondam Camorarius Campanie I CONSERVAGIUM , Eadem notione . Statuta
eifdem Priori o fratribusin fundatione Ecclefia fua de Marfil.lib.4.c.23.Si qui inter fe Conſervagium fecerint,
dite conceffit fingulis annis duosmodios bladi, videlis vel facient in aliquod viagium faciendum de voluntate
cet unam modium frumenti, & unum modium de Con- Spontmea, vel mandato Rectoris , vel Confulum Maf
feel in quatuor granchiisquas babebat in Caſtellania de filiæillius loci, ubi Conſervagium dictum fieret in ali
Barroſupér Albam percipiendos . Vide Mixtum 2 . quod certum viagium , & pænam fibiad invicem promiſe
I CONSEGALLUM, Eadem notione.Litteræ Vidi- vint de hoc obſervando,ftatuimus ut illiqui dictum Cón :
i mus Petri Novelli Præpofiti Eccl . Maffil. an.1864. è ſervagium non obfervarent ,nifi jufto impedimento inter
Tabul.ejufdemEceleſiæ : Item pro eleemofyna danda quo- veniente boc facerent , promiſa pana Confervagium ob
libet dieMercurii 150.emine Conſegalli pro anno..Sum ſervare volentibus folvere compellantur , vel communi
mabladi annone 140.emine;fumma Conſegalli 4ő. emi- Maſfiliæ fi communi,velalicui pro communi dicta pana
na , fumma hordei 120.emina . Vide Confialium , promifla fuerit,quam poenam fi dicti fidem Conſervagii
CONSENSUS ELECTIONIS , Inftrumentum e- rumpentes ſolvere nollent, Recter velConſules qui pro
lectionis , in Vita S.GerviniAbb. Centul. apud Ma: sempore erant , eos qui eam promiſerunt ad folvendam
Dillon.ſxc.6.SS.Benedi& t.part.2.p.321. dictam pænam finemora compellant ; fi autem pena pre
' T CONSENTANIUS, pro Confentaneus, Con- miſa non fuerit , & * c.
fentiens. Formula Andegav.n.49.Nec eum occelliſet I CONSERVANTIA , Confervatio , in Vita
wec conſctens, nec Confentanius ad hoc faciendum num- B.Coletæ , to.1.Martii pag.540 .
quam fuiſſet . I CONSERVATIA ,Conſervatio.Litteræ Richar
CONSENTIARIUS,Simili notione,Confcius,parti- di 11.Regis Angl.an.1394.apud Rymer. to.7.p.765.col.
ceps criminis. Cod.Legum Norman. apud Ludewig. to. 2.Conferuatores dictarum treugarum pro parte fua depu
7.Reliq.MSS.p.299.Conſentiariilatronum in latrociniis, tet, á eos onus Conſervatiæ hujuſmodi in fe aſſumere ...
O receptores eorum alio modo funt puniendi. jurare compellat ad ejuſmodi trengas debite obſervan
CONSENTIATIVUS, Confentaneus , cúry no ato dum & obſervari faciendum .
apud veterem interpretem Concilii Conſtantinopolit. q CONSERVATIA , Idem quod Reſervatio , in ma
fub Mena , & Concilii Hierofol.ſub Petro . teria beneficiali, Gall.Reſerve, Refcriptum ſeu man
q CONSENTIMENTUM , Conſenſus , Gall . datum , quo fummus Pontifex fibi reſervat collationem
Conſentement. Chartularium Eccleſ. Aptenlis fol. 89. quorundam beneficiorum . Veteribus & Gratiano ipfi
Neque bomo neque fæmina per meum confilium , neque ignota fuerunt hujufmodi refcripta , quorum neque ho
per meum Conſentimentum . Charta an.1044.ex Charcu- die ullus eſt uſus in Galliis. Litteræ Edwardi II.Regis
Jario majoriS.Victoris Maflilienſis. Pro noſtro conſilio Anglorum an.1324.contra Cardinalem Elienfem ,apud
nec pro noftro Conſentimento, & c. Per voluntatem do Rymer.to.4. p.26.col.1. Magiſter Johannes de Leſcopon ,
Conſentimentum filiorum ſuorum , in altera Charta an- Archidiaconus-Návatenſis ,prétendens fe Conmiſarium
ni circiter 1063.ibid.fol.91. in quadam Conſervatia , per bone 'memoriæ Clementem
CONSEQUENTIA , Conſenſus . Lambertus in Papam Quintum ... ſuper beneficiis fuis conceſſa , pre
Vita S.Heriberti Archiepiſc.Colon. n.7 . Favet in idip- fatos Commiffarios & alios di &ti Epiſcopi miniſtros , ad
re
fum tota curia una Conſequentis . comparendum coram eo extra regnum noſtrum Avinione,
I CONSEQUERE , pro Conſequi , in Liturg. in hoſpitio habitationisſue, adlocum tam remotum ,con
Galtic.Mabillonii p.267.col.2.Ut gloriam mereretur - tra canonicasſanktiones , citari fecit reſponſuros de pre
térnam Conſequere . miſfis , in juris noftri ac fubditorum noftrorum inju
CONSEQUUTIVUM , Confequentia , apud Pe- riam manifeſtam :præſertim cum bujufmodi Conſervatis
trum Cellenſem lib.i.Epift.15 . qua à tramite juris communis exorbitant, non conſueve
CONSERGIA , Cuftos mulier , ſeu uxor Con- runt fieri in regno noſtrotemporibusretroactis .
ſergii. Computusanni 1202. apud D. Bruſel de Uſu I CONSERVATIO , Officium feu juriſdictio
feudorum to.2 . ad calcem pag.clxiv.Confergia Montis Conſervatoris Univerlicatum . Compendium jurium &
Defiderii xl.f. conſuetud.Univerfit: Pariſ.per Rob.Gouletfol.12.v.Offi
CONSERGIUS, Cuſtos , noftris Concierge , qui: ciarii autem Conſervationis qui debeni per ipſum Con
bufdam quafiConfervus. [ Tabularium Ecclefiæ fan &ti ſervatorem inftitui & ipſi Univerſitati preſentari e re
Clodoaldi : A &tum Piliaco , adftantibus de Palatio no- cipiad juramentum ſunt, Vicegerens Conſervatoris, Scri
Stro, quorum nomina ſubtitulata ſunt, Roberto atqueba Conſervationis,PromotorUniverſitatis,duodecim No
Fulchardo Prepoſitis noftris, Hugone Conſergio noſtro tarii Conſervationio .Vide Conſervatores Privilegiorum.
....anno ab Incarn. Dom. Mcvi . an. 'vero Regninoſtri CONSERVATOR , (in veteri Vocabulario juris
1 XLV . ] Conſergius foreſte , in 1.Reg.Parlam.fol.40 .De utriuſque diciturJudex datus ad defendendum aliquos
vocis etymo,vide an arrideat V. Čl. Ægidii Menagii contra manifeſtas injurias,judicialiindagine non utens.)
conjectura . [ Vide Concergiøs. ) Conſervatores libertatum Angliæ,apud Matthæum Pa
( 1.CONSERVA , Vivarium , ubi piſces confer- ris an 1244.p.433.
vantur, Gall.Reſervoir . Conſuetud. Brageriaci art. CONSERVATORES , Qui, ut eft in Concilio Her
93. Qui piſces in Conſervis mercatorum & burgenfium bipolenfi an.1287.c.39.perſonis religioſis & Monafteriis
pofitos furatus fuerit, &c. maxime dari conſueverunt , exemptis per ſummum Pont
I 2. CONSERVA , Gall . Conſerve, Federatæ tificem aut Legatos ejus miſos a Latere , & c;
naves , quæ eumdem curſum tenentes fibi mutuam ó 9 CONSERVATORESRomæ dicuntur Magiſtratus
pem promittunt. Sallas Malaſpinæ lib.s.Rerum Sicul. ſeu Scabini ad exiguum dumtaxat tempus inſtitucí.
num.2.Sed eo propter vicinitatem terre perfonam è nauo Pontificale Rom.Venetiis excufum an . 1561. Ante Pon
fragio educente, omnibus fere tum naufrago fa &to rebus, tificem Conſervatores, Capita regionum , alië Mon
multi de Conſerva ſua confe &tis abietibus& cottis aper- giſtratus ao nobiles Urbis peditespræibunt.
tis , è quovis inundantionum concuſſionibus perierunt . CONSERVATORES PRIVILEGIORUM Academia
Lancfrancus Pignolus lib.7. Annal. Genuenf.ad ann. rum fed Univerſitatum , de quibusfic fcribitRobercus
1266. Invenit quandam galeam de Portu Veneris ...Ofa- Goulet in Compendio júrium & confuetud. Univerſita
& ta Conferva & di&to Peſchetto Admirato ordinato 'di- tis Parif.fol.12.Pro tuendis autem ipfiusUniverſitatis lago
Harum trium galéarum dictæ ſagitte , °C. fuorum officiorü juribus inftitutiſunt duo Conſervatores,
· ſci
 925 CON
ſcilicet Conſervator Apoftolicus, Conſervator Regis ',
coram quibus ipſius Univerſitatis ſuppoſita , quaſcun
que perſonas fibireas, & in aliqua re obligatas faciunt
convenire . Vide Concil. Trident. Seff. 14. de Refore
!
mat. cap.5 .
CONSERVATOR JUDÆORUM eſt in poſeſione cogno.
fcendi de omnibus caufis criminalibus Judæorum , ego in
juriis per cos factise paſſis ,atlive a paſſive ; ita quod
nullus Prælatus, Baro, vel alius habensJudæos infuo ter-
ritorio , de præmillis quoquo modo cognoſcere non poteft :
volumus præfatum Conſervatorem in ſua poſeſione ma
nutenere , OC. Ica Ludovicus III . Provinciæ Comes in
Diplomate anni 1424 .
CONSERVATORIA , Reſcripti Apoſtolici ſpe-
cies, de qua Concilium Andegavenfe an . 1365. can 1.
( Epitome Conſtitut. Eccl. Valentinæ tom. 4. Concil .
Hiſp. pag. 149. col.2. Bulla Pauli Papæ III.Conſerva-
toria nuncupata in favorem Capituli ... Ecclefia Valen-
tine ... perquam ...Judicibus per ipſum Capitulum nomi-
nandis committitur conſervatio bonorum omnium . Epi-
ſtola Joannis de Monſteriolo ad Nicolaum Clemangis
tom . 2.Amplir . Colle t. col. 1424. Prætereo qua ipſe in
Conſervatoria ſeu Hortatoria pro Lucio Arcbia ... in rc
commendationem Poetarum inducit . )
CONSERVATORIUM , in Jure Hungarico , Sa-
criſtia .
I CONSERVATUS.Charta Venceslaide Zbiron
pro Petro Reſſek an.1410.apud Ludewig.com.6. Reliq.
MSS. pag. 68. Quod ipfi prefati non poterunt vendere
bominibus brigoſis, ſeu male Conſervatis vel reprobis ,
fed honeſtis o Conſervatis nobis, Communitati ville
predicte Obezou piacentibus.
I CONSÈRVITIUM , Mutuum officium , obfe-
quium . Breviarium Hiſtoriæ Piſanu 'ann . 1163. Et
tunc prædictos Piſanos Rex ipſe allocutus eft, promittens
eis pro amore Piſani Communis amicitiamo Confervi
tium gaudenter .
I CONSERVITUR , pro Conſervetur , in Charta
anni 1690. apud Felibianum in Hiſtor.San -Dion .p.10 .
Conservitus, pro Conſervatus,ibid . pag.16 . in
Privilegio ann . 696.
I CONSERVIUM , mendum ,ut puto, pro Confor-
tium . Codicillus Frederici Imper. quo rem judiciariam
ordinat ann . 1156. apud Ludewig. tom.2.Reliq.MSS.p.
194. Et ſi predicti quadraginta Judices in aliquo diſcor-
daverint ... fiquis ...innocentem condemnare attentave
rit , dy de hoc convictus fuerit per tres Judices ſuos , via
delicet Confortes, de Confervio eoruin ignominioſe' ejić
ciatur .
I CONSIALIUM ,ut fupra Conſeel , vel Conſegal- veſtigio ) obfignetur ,
da fit , vel immunda , ( inuſta ſcilicet nec ne ) intra ob
lum.chartular.S.Nicalii Remenſis ann.1250.bis habet:
Oito fextaria Confialii mercalis . fignationem .
I CONSIDERABILIS ,Spectandus, laudabilis , I CONSIGLERIA ,Locus confilii, ab Italico Con
tom . 3. Concil.Hiſp. p.80. figlio, Confilium . Chron. Mutin . ad ann. 1324. Tara
CONSIDERARE , Decernere , re expenſa & confi- ' botto Anconitapo novo Prætore deſignato 23. Aug. die i
derata judicare. Epiſtola Caroli M.de victoria Avarica:
Sic Confideraverunt Sacerdotes noſtri , e nosomnes ita
aptificavimus, c. Nicolaus I. PP. in Refp. ad Conſul-
ta Bulgar. c.26 . Pænitentia , quam Antiſtes loci ... Con
fideraverit ,ſubmittantur . Hincmarus Remenſ.Opuſc.
34. Mandavit fuos homines ad fe venire praterita die
Sabbathi, & voluit Conſiderare de ſervitio Regis , & de
illa opera ad fuam Ecclefiam.Capitulare ann . 828.Item
Conſideravinus Millos noſtros per univerſum regnum
noſtrum mitteremus, & *c. Capitulare Toloſanum Čaro-
:
Hi-Calvic.2. Accipiant 2. folidos , ... ficut conſenſu Epi-
ſcopi Conſiderafe dicuntur, Vita Aldrici Epiſcopi Ce-
noman. num . 23. Sanxit quoque antedi&tus Aldricus E-
pifc. ... Conſideravit, ut in die ordinationis ejus , & *c.
" Infra : Eft namque à præfixis Sacerdotibus Dei fer-
1
CON
926
vis Confideratum & decretum , ut doc. ( Chaèta Philippi
Aug.Franc. Regis ann. 1194. Quipacem & cöncordiam
quam Scabini Conſiderant,refutaverit,60. libras perdet .]
Sicut Curia Confideřaverit, in Fleta lib. 1. cap. 34. 9.333
Vide Leges Luithprandi Regis Longobard.tit.42.9.5. &
Capitulare Caroli M.an.807.c.3. Hinc
CONSIDERATIO CURIÆ , Decretum , judicium Cu
riæ . Lex Longobard. lib.i.§. 21. de Mul & is pro occiſo
homine : Majores vero ſecundum quales perſone fua
rint , ut in noſtra Confideratione vel fuccefforum noſtro
rum, debeant permanere , quomodo ipſa compoſitio uſque
ad 300.fol. debeatafcendere,amplius non . Epift.58.ex
iis quæ habentur com . 4. Hift. Franc. Ita quod de quere
lis, quæ inter nos ſunt, mittantur in Conſideratione Ar
chiep. Remenſis . Charta Communiz Meldenſis Hen
rici Comit. Trecenfis an.1170.in Tabular. Campaniæ
Bibl.Thuan.f.298. Siquis alicui de Communia injuriam
illatam ad Confiderationem Scabinorum emendare vo
luerit.[ Charta Philippi Aug. Fr. Regis an i 194. Qui
cumque intra pacem civitatis infra&turam fecerit de ra
pru, vel de furto , vel deplaga ad bannileugam , juſtitia
noftra debet eum arreſtare, & coram Scabinis ducere ,
O illi debet facere ſecuritatem per Confiderationem Sca
binis tantum faciendi , quantum Scabini judicabunt . }
Charta an.1 240.in Tabulario Campaniæ Bibl.R.f.366.
Conſideratione Majoris illud emendabit . Iterum : Ad
Confiderationem Majoris illud emendabit . Additam .
ad Matth.Paris pag.97.Semper paratus eft ftare ad Con
fiderationem Parium ſuorum , quod nunquam de marita
gio ſeintromiſit. Monaſt. Anglic. tom . 2. pag.221 . Abu
Itulit ei dittam terram per Confiderationem Curiæ fuæ
Adde Regiam Majeſt.lib. 1.cap.13.9..2 Bromptonum p .
397. & c. Ducheſn.in Probat. Monmorenc. p.87. Tho
mafferium in Confuetud. Bicuric .p. 438. [ Librum ni
grum Scaccarii p. 384. 1 & c.
9 CONSIDERANtia, in Donatione Dominæ One
cæ pro Rege Sancio , apud Moreccum Antiquit. Na
varræ pag. 597. Poſt obitum vero de me'Onneche quid
quid exinde facere vel judicare elegeritis , veftra fedeat
digna Conſiderantia .
CONSIDERATIO , Interdum Juriſconſ. Anglis eft il
lud suvein @ yux, quod contractibus vires dat . Vide Co
wellum lib . 3. Inſtit. tit. 16. 9.4 .
CONSIDUM , Confilium , in Vet. Gloffar.MS.
Sangerman . n. 501.
CONSIGILLATIO . Leges Athelſtani Regis c. 19.
Inſigilletur manusejus, & inquiratur die tertia ſi mula
minum fit intra Configillationem . Verſio Saxonica
manus ( ordalio probati, projecto jam ferro ignito , è 1
inquiratur die tertia ſi mun ,
confilio populi novum palatium in Regali ſtrata , ut in
quiunt , quod vulgus Configleriam novam dixerunt
edificant.
( 1 : CONSIGNARE , Aſſerere, confirmare, pro
bare. Leges Aiſtulphi apud Murat.to.i.part.2 . p.91.col.
2. Si quis... pofleffionem ſuam per 30 annos Confignave
rit ... poſſideat & in antea .
2. CONSIGNARE ,Concedere ,tradere .Geſta
Aigliberti Epifc. Cenoman. apud Mabillon. tom.3. A
nalect. pag. 193.Villulas duas , quas & Petro adjutore
Chorepiſcopo ſuo fua viceConfignare ad eandem Ec
clefiam præcepit: id eſt- Lantionem villam , quam .. fe
gregavit...& ad jam dičtam Ecclefiam in adjutorium
dedit ... aliam villulam de ſuo Epifcopatu ad prædi
& um Monaſterium S. Karileffi in adjutorium , prædi&to
Pes
 929 CON
Perro Canſignante , dedit , cujus vocabulum eſt Savo-
Merolas, Villarem, pro qua re baétenusprefata villule
in jus e dominationem predicti Monafterii,& jam di&te
Ecclefiæ ceſſerunt . An Conſigwareſumitur pro Conce-
dere , quod donationes Donatorum teſtiumque conſi-
gnationibus firmarentur ?
3 : CONSIGNARE F
, ronti baptizati oleo fignum
Crucis imprimere , feu Confirmationis Sacramentum
impertiri baptizato, quod folius eſt Epiſcopi.Innocent,
I. PP.Epift. 1. c. 3. De Confignandis vero infantibus 3
1 wanifeftum eſt non ab alio quam Epiſcopo fieri licere. In-
fra : Frentem ex eadem oleo ( chriſmate ) fignare folis de
betur Epifcopis, & c. Adde cap. 6. Meflianus in Vita S,
Cæfarii Arelat. Cum ad benedicendum oleum annis fin-
gulis, competentibus diebus, in baptifterio veniffet , ou
ingredieas cacinnulam ad Confignandos infantes , dece
@ onſignationem pontificalem adhibere, in Epiſt. 9. Ge-
JaliiI, PP. Spiritum fan &tum per impofitionem manus
Epiſcopalis in Canfignatione accipere, in Capitul.Caro-
li Calviçit.29.8.1. Concilium Romanum ann.904.can ,
6.Confignationes autem facri chriſmatis & olei,ofc.Con-
ſignatio infantum apud Riculfum Sueſſionenfem Epi-
fcopum in Conſtit.cap.ş. Anaftafius in S. Silveſtro PP.
Et privilegium Ępiſcopis dedit, ur baptigatum Confi-
gnarent propter hæreticam fuafionem . Hac notione u-
Jurpant Concilium Arauſican. I. can , 1. Arelat.II. can .
26. Toletan .XI. can. 8. Criſconius cap.93 . Diurnus
Romanus c. 3. çit . 7. Statuta Mainardi & Joannis Car-
dinalium an. 1067,apud Baron , hoc an . n. 9. vecus in-
ſcripțio Chriſtiana apud eumd.an.367. num.ç. Capitu-
laria Acronis Epiſc. cap.77 .Bruno Signienſis de Veſti
mentis Epiſc.p.95.&c. Vide Henric. Valefium ad Eum
febii Hiftor. Eccl.lib.6 . cap.43 .
4. CONSIGNARE,Signo fanétæ Crucis alicui be
nedictionem impertiri, in Vita S. Theotoni Canoni
ci Regul. num . 19.& apud Cyprianumin Vita S. Cæſa-
rii Arelar. Sub finem , & c.
CONSIGNATIQ ,Probatio per figna,feu per char
tas. Capitulare Radelchili Principis Beneventani cap.
18. Omnes homines qui ſubtua poteſtate funt,ex quocun-
que habent predi&tamunimina fua perdita , ſe contentio
fuerit de rebus aut ſervis aut ancillis aut aldionibus co
rum ,fiaut per Conſignationem , aut per pugnam appro-
bare potuerint, quom fque ad ipfum tempus qua barbari-
cum exartum eft inter nos, & vos,es ca[Præceptum Chil-
perici Franc.Regis pro Gauzioleno Epiſc. Cenom. &
Sichaudo Abh. S, Carilefi apud Mabil. tom.3 .Analect.
pag. 235. Et poft ejus diſceſum prædiétum Monaſterio
tum abſque ullius contradictione velConſignatione , cum
omni integritate - ſuperpoſita ingmelioratum , ad me
moratam matrem o . civitatis Ecclefiam , ad jus
dominationem matris Ecclefiæ Epiſcoporum in integrum
convertatur . ]
CONSIGNATIO Judicis . Veteres precariæ in Vita
Aldrici Epiſcopi Cenoman. num.62.66. Nas rectores S.
Gervaſii ſine ulla judicis Conſignatione , aut hæredum
mearum contradictione in veftram faciatis revacare da-
mingtignem , dºc. [ Similia leguntur apud Mabillon, to.
3. Analect. pag. 105, in Geſtis Domnoli Epiſc. Ce
naman . )
CONSIGNATORIUM , Locus in quo baptizari
confirmantur , Joan . Diaconus in Epifcopis Neapolita-
nis in Joanne, qui vixit an . 616, Hic pulcrum conftruxit
ædificiun marmoreis columnis affabre fuffultum , arquie
nabilibus picturis decoratum , quod Confignatorium Al
batarum vocabatur, inter Fontes nempe majores ques So-
ter Epiſcopus fecerat , Ecclefiam Stepbanian per cu-
jus januas duas , qui ſacrum Baptiſma recepiſſent à dex-
şcta parte ingredientes , Epiſcopo qui illorum in medio
refidebat, efferebantur, & benediélione accepta,ording-
CON 928
tim à finiftra parteexirent. At Alcuinuslib.de Divin .
offic. cap. de Sabbato ſancto Paſch. ait recens baptiza
tos in facrario confirmatos : Pontifex ergo à fonte in fa
cvarium ( procedat,) habens ibi compoſitam ſedem , fe
deat in ea , ut cum veſtiti fuerint infantes , confirmet
cos , doc..
I CONSIGNATUS, Signo ſanctæ Crucis benedi
aus . Vita Urbani II.Papæ pag. 260.Operum pofthum .
Ruinarcii : Et ficdiebus quinque nobiſcum commoranti
bus, vivis ac defunétis Confignatis,cum laude doo gratia
rum aétione diſcelit . VideConſignare 4 .
CONSILIARE ,Conſilium dare . Paſſio S.Maximi
liani : Dion ad Viftarium patrem ejus dixit: Conſiliare fi
liuna tuum. Viltor reſpondit, ipfe fcit Conſilium fuum.
CONSILIARI,eſt Conſultare, Ad confilium conveni
re, confilium inire de re aliqua . Vide Gloff. Jacobi Go
cofredi ad Cod . Theod .
CONSILIARE , Conſilium inire adverſus aliquem
mortem alicui clam machinari . Mortem viri fui Conſi
tiare, in Concilio Vermerienſi an.752.can . 3. Confiliaa
re in mortem Regis,in Capitul. Francoford. an . 794. C.
7. Annales Francor. & Chron . Reicherſperg . an. 788 .
Comprobatus eft ad Avaros ſepoſlea tranſtuliflo , in
vitam fidelium Regis Conſiliaſo
. Regeſtum Petri Diac .
Calinenfis n.409 . Contra animam noſtram cogitaverunt
O Conſiliaverunt,ac inimicos infra noſtram provinciam
invitaverunt, conduxerunt, propterea'res eorum no
ſtro fifco deduétæ funt. Vide Concil. Francoford: ann .
794. cap.9. Chronicon S. Sophiæ Benevent , pag. 598 ,
& c. Vide Suidam in ciaorpordbyen.
CONSILIARI, Eadem nocione. Lex Saxonum cic.3 . .
1.Qui regnum ,vel Regem Francorum vel in filios ejus de
morte Confiliatus fuerit , capite puniatur . Confiliari
contra animam Regis , in Lege Longobard. lib.1. tit.1. ,
3. In vita Regis Confiliari, in Capitulari Pipini Regis
Italiæ cap. 35. In alteriusmortem Conſiliari, in Legibus
Rotharis Regis Longobard. tit. 3. qui infcribitur De
Confilio mortis. Paulus Warnefridus de Gefis Longo
bard. lib . 6.cap. 6. Poftquam bac Confiliati fumus.Ana
ftafius in Hift. Ecel.Confiliati ſuntmilites Salomonen in
templo perimere . Ubi Theophanes habet : 7 : 3x18vTavto.
Eadmerus lib. de Similitudinib. S. Anſelmi cap. 30. Ut
cum aliquis intuetur d 'aufcultat quoſdam , quos Confi
liari conſpicit , de quibus ſuſpicatur aliquid naali. U
bi Conſiliari proprie eſt ſecreto colloqui. Hiſtoria Bel
li-facri vernacula MS.Saladin les trait : Conſeil com
ment il porroit eſploitier, C. Parler Conſeil, apud Jo
invillam in S. Ludovico . Vetus Pacma cui titulus le
Doctrinal :
Certe j'ay grant merveille d'une caitive gent ,
Quiblaſphement les preudames à Conſeil caiement .
Robertus Bourronus in Merlino MS. Et qu ant il ſe de
partide vous, il vous diſt en Conſeil , en riant , & .
Chriſtina Piſana 2. part. Du Trefor des Dames , cap. 7 .
Et s'acointerant a Conſeil, & c.
CONSILIUM MALUM, feu Confilium mortis , in Le
gibus LuithprandiRegis Longobard.cit , 105.6.3 . tit.
108....
CONSILIARIS , Conſiliarius , Paffio S.Vi&toris
Maſſilienſis :
Ultra quemque parem faceret tibi Conſiliarem .
Occurrit etiam apud veterem Interpretem Juvenalis
Sat. 3. quiminiſtrum Cenfiliarem vertit .
CONSILIARIUS, Confiliorum particeps : Gallis,
Conſeiller.Conſoliarii Regis, in Lege Burgund.in Prog
mio, & in Capitul. Caroli Calvi tit. 16. cap. 12. & tit.
zo , Conſtantinus lib . 1. de Them . Kovo.Azpis ,TaristBoa
acuta s.Glof.Græco -Lat.Irwin, Sententia , IvwmoServis
Confiliarius, conſiliator , ſuaſor . ( Philippus Valeſius
Franc. Rex in Litteris an,1339.Johannem Epifcopupa
Lin
 929 CON CON 930

Lingonenſem Conſiliarium ſuum appellat ,hoc eſt, P.4. facereſuper bonaCommunis ... niſi de voluntate totius
rem,uti videtur Valeſio in Noticia Galliarum pag.287 . Confilii. Conſilium Communis Rupelle , Collegium
col. 1. ) Scabinorum & Parium , ut recteinterpretatur Valeſius
CONSILIATOR, Conſiliarius , Glof. Græco -Lat. Notit.Gall. p.488.col.1. ] Vide Jacobum Gotofred.ad
Confiliator,Confiliarius . Occurrit
OMM B10 , Coxſultor, 1.1. Cod . Theod de Legat.
in Charta Roberti Comitis & Abbatis Sancti Martini MAGNUM CONSILIUM ; ita paflim in veteribus Ta
Turon.apud Sammarchanos in Archiep. Turon.n. 54. bulis Gallicis appellatur Conferus Confiliariorum in
Utitur etiam Plinius lib. 5. Epift. Lactantius lib . 2. & cimorum , quod & Privatum interdum , ut & hodie di
4. vetus Interpres Juvenalis Sat.7 .V.124 . Annal.Fran- tum.Guill. Gusart an.1276 .
corum Fuldenſes ann . 887. & c. Cil du Privé Conſeil connurent ,
CONSILIATORIUM , Locus conſiliorum ,Ugut. Qu'il n`jert pas sans de l'eſtriver .
CONSILIOSUS,Prudens, conſilio præſtans. Frede CONSILIUM STRICTUM , feu Conſeil eſtroit , in Ra
garius in Chronicocchi. Cum eſſet cautior cunétis , tificacione Teftamenti Philippi Pulcri per Ludovicum
Confiliofus valde, & plenilimus fide . Gervaſius Tille- Hutinum menſe Decemb. an. 1314. Poftmodum pecul
berienſis MS.lib.3.de Otiis Imperial.c.94 . In omnibus liari appellationedonata Curia , quæ hodie le Grand
anguftiis Confilioſus. Hinc Confiliofior & Conſiliofiffi- Conſeil nuncupatur, inſtituta à Carolo VIII.Edicto da
mus, apud Sidonium lib. 1. Epift.i. & in Concion.apud to Donjoni in Boiis 2. Aug. ann. 1497. & verificato
Joannem Sarísberienſem in Policrat. in Prol. cap . 25. Molinis in Magno Confilio 1 3.Septemb.feq.quo idem
Epiſt. 282. Guillelmum Pictavinum in Geftis Guill. Magnum Confilium in Collegium redegit ,conflacum ex
Ducis Norman . pag. 184. & in Geſtis Domini Ambal. Cancellario, Magiſtris Requeſtarum ,& 17.Conſiliariis
cap . 2. num.4. ordinariis per trimeſtre tempus cum eodem Cancella
CONSILIOSE, Prudenter, cum confilio , apud Frede- rio fervientibus, quicum eo de Canceilariæ negociis, &
gar. in Chron.c.61.Petrus Bleſenſis Epiſt. 12. Quidam majorismomenti litibus tum hæreditariis, cum bene
omnia Confilioſe diſponunt, de femper in contrarium eis ficiariis , quæ in Magno Confilio dirimi ſolebant, ju
cedit. Confiliofiflime perpendens , apud Willelm . Mal- dicarent.
mesbur. lib.s.Hift.p.166. In hac fuperiori Curia lodie abanno 1690. ſu.
CONSILIOSE , Per inſidias, apud Fredegarium in E- premus Præſes unus eſt , inferiores octo , Conſiliarii
pitome cap.71. 54. alterno ſemeſtri ſervientes , Advocaci duo gene
I CONSILIS ,pro Conſul, apud Baluzium to.6.Mi- rales, Procuracor unus , Scriba ſuperior , inferiores
ſcell.p.547 . Honorio o Theodofio Confilibus . duo , &c. Hi Judices cognoſcunt de omnibus contro
1. CONSILIUM ,ſeu Dies Confilii,Qui concedeba- verſiis Archiepiſcopatuum , Epiſcopatuum , Abbatia
tur reo , ut ei de actori reſpondendo caveretur : Jour rum , & c. de donis novo Regi faciendis,de indultis Car
de Conſeil, in Confuetudine Senonenſi art. 143. & in dinalium & fupremi Senatus Pariſienſis , de contradi
Stabilimentis fancti Ludovici lib . 2.cap . 13.8.1 . Leges étionibus arreſtorum , ftatucis Judicum , & c. Tam late
Henrici I. Regis Angl.c. 46. In aliis quærat accufatus patet juriſdi&tio MajorisConſilii,quantum eft regnum .
Confilium , quo habeatab amicis & paribus fuis , quod 3. CONSILIUM , Favor , confenfus,laudimium .
nulli jure debet defendi, & c.Cap.feq. Siquis a juſtitia Charca Guillelmæ filiæ Guillelmi D. de S. Michaele
Regis implacitatus ad Confilium exierit, & c. Adde c.48. an.1203. Videlicet albergium duobus Militibus deter
49.51.Ordericus Vitalis lib. 1 1.Cumque Robertus licen- tie partis alterius Militis, & dominium , Confilium ,
tiam ,ut moris eft , eundi ad Confilium cum ſuispoſtulaf- laudimium , & c. Charca Willelmi D.Montiſpeſu
ſet, eademque accepta egreſſus, purgari fede obječtis cri- lani an . 1103. Pertinent etiam Vicarie omnes , dona
minibus non pofle cognoviſſet,c. Areftum an . 1260. in tiones , de omnia Confilia omnium bonorum , de omnium

Probat.Hift.Guinenſis pag.374. Et babuerat fuperhoc pignorumtotius Montiſpeſſulani. ( Altera ejuſdem an

diem Confilii & oftenfionis. Vetus Franciæ
Conſuecu- ni apud D. Bruſel de Ulu feudorum tom. 2. pag. 728 .
dinarium : Selon l'ufaige de Court- laye, il ya grande In omnibus fupra fcriptis domibus , dono vobis
totum
difference entre deliberation & Advis. Car jour d'Avis cenfum , Orotas vendedas Ó Conſilia impignorandi. ]
ejt prinspar le deffendeurau commencement de la cauſe ; Alia an.1246. apud Gariellum in Epiſc. Magalon.pag.
maisdeliberation eft prinſe par le demandeur , quand 256. Omnia laudimia , acapita, feu confilia omnium
ſur le jour d'Advisle defendeur propoſe aucunes exce- bonorum , C. Vide eumdem
ptions ou defenfes, furleſquelles le Procureur du deffen- mitatus Toloſx an . 1231.Patebatque idem Abbas quar
deur a à parler à fon Maiſtre . Cap . ſeq. Le defendeur tam partem juſtitiarum que fuit dominorum de Lauria
comparant en perſonne ou par Procureuraura Advis de co , quia dicebatur efle de feudo Ecclefiæ Galliacenſis ;
40.jours, puis aura veue.Cato Vernaculus MS. e quidquid fine Conſilio ejus Comes emerat , dicebat
Amis , quant tu as à plaidier, emprionem non valere de jure . Statuta Monſpelienſia
Et tu n'as qui te voeille aidier , an . 1204. cap. 13. Qui comprez maiſon o sol non baſtit à
Ton jugeour Conſeil demande , Monpell. dona daqui per Conſell la quinta al ſenbor ,
La Loi du droit fi le commande . in Scatur. iiſdem Latinc editis : Quicumque comparat
Vide Magnum Recordum Leodienſe pag. 60. [ & fupra domum , vel folum forse inedificatum in Montiſpeſſula
vocem Areftum 1. ] no , da indepro Conflio quintam domino : boc eft , fi
Consilium ERUDITUM , apud Juriſconſ. Anglos , vendito babuerit de pretio centum folidos, dat emptor
Conſeil erudit , qui alias Attornatus , feu Advocatus 25.folidos,& c. Cap. 57. Dominus Montiſpeſſulani vel
vel Procurator, qui pro quovis reo & accufato in jure ejus Bajulus nullatenus dorare, vel vendere , vel con
refpondet , illiusjura plene edoctus. At in crimine lę- cedere poteft Conſilium , vel laudimium alicujus rei que
fæ majeſtatis reus per le reſpondere tenetur , non vero abipfo teneatur , donec ipfius rei venditio vel alienatio
per Attornatum . 'Vide Stanfordium in Placitis Coro- fit contracta . Vide Conſiliare.
næ lib . 2. cap. 63. I CONSILIUM REGNI ET JUVAMEN , honoris
2. CONSILIUM ,pro Conciliam ,Cætus, quomodo gratia,dictus Robertus venerabilisMarchso , avus Hu
Confilium vocamus cæcum Conſiliariorum . Gloff. Ba- gonis Caperi , in Charta Caroli Simplicis, an . regni
filic.Kousenrol'
, ovvidp.ov , s'n oavsparvevspo ».[ Statuta A- 26. apud D. Bruſſel tom . 1. de Uſa feudorum p.128.
relat. MSS . art. 139. Nequc Clavarii ... polint libellun CONSIMULARE , Idem quod Alimilare , Simul
co ge
 931 CON
cogere , A Dembler . Leges Luithprandi Regis Longob.
tit. 110.8.4. Quia non potuimusmulierum collectionem
ad Arſchild Confimulare, c.
I CONSIPERE . Gloff. Ifid. Confipit, ſaporem ha-
bet.Gellio Confipere, idem eſt ac ſapere.
CONSISTENTES , dicti ii qui cum aliis fidelibus
ftantes orabant: preces enim fideles ſtantes peragebant:
qyss @ tos in Concilio Ancyrano can . 24.25 . & in aliis a
pud Allatium lib.deNarthece veteris Eccleſ. pag. 85.
Concilium Agathenſe can.60. In penitentium loco ſtan-
di orandi humilitatem ita noverint obſervandam.Con-
siſtentes feminæ , in Concilio Romano lub Eugenio II .
PP. in quo præcipitur ne viri sfociaripermittantur .Id
eſt, viduæ , vel virgines quæ panitentie benedi tionem
acceperunt .
I CONSISTERE, Conftare , certum eſſe . Spicil .
MS.Fontanellenfe fol. 70. Ex duobus quippe generibus
hominum domus Religionis implenda eſt, vel de fimplici-
bus , qui ſenſu voluntate ad aſſequendam religiofam
prudentiam ferventes apparuerunt ; vel de prudentibus
quos religioſa , o ſancte ſimplicitatis conſiſtit eſſe fi-
mulatores ,
CONSISTERIUM , Papiæ,Rupis alta
CONSISTOR , Dignitas aliqua urbana,Conſiliarii
Conſiſtoriani forte. Charta Walceri de Gant in tom. 2 .
Monaſtici Angl . pag. 848. ſic clauditur: Teſtibus Ro-
berto de Gaunt, Willelmo Conſiſtore Ceſtriæ , Will. de
Mandeville, Lamberto Conſiſtore. Academici Cruſca
ni tradunt in Republica Senenſi effe Magiſtratum , qui
Conſiſtoro appellatur .
I CONSISTORIALIS ADVOCATUS, Qui cauſas
agit in Confijtorio . Epiſtola Reginæ Siciliæ apud Joan-
nem Ducem Bedfordiæ an . 1420. apud Ryınerum tom .
9. pag. 865.col. 1. Nobili & egregio viro ... utriuſque
juris Doctore,Advocato Conſiſtoriali, Conſiliario fideli,
1 & c.Dicitur Advocatus Confiftorii in ProvincialiGuil-
lelmi Lyndwoodi p . 115 .
CONSISTORIANI.Vide Comites ſacri Conſiſtorii,
[ & infra Conſiſtorium , lin. Stetiſe autem , &c. ]
CONSISTORIUM , eſt quivis locus ubi conſiſti-
tur . Ita Tertullianus de Reſurrect. mortuor. cap. 20.
terram in qua homines conſiſtinus , Conſiſtorium vo
cat . De vocabulo , Latinumne fit , an barbarum , vi-
dendus Olaus Borrichius lib . de Variis Linguæ Lati
næ ætatibus pag. 73 .
CONSISTORIUM , Joanni de Janua, eft veſtibulum
porticus, locus ad confiftendum ,quod iis fcilicet in locis
conuftanc qui ad januas ædis præltolancur, donec in eas
admittantur . Liber Eſther cap.5. Et ille ſedebat ſuper
Jolium ſuum in Conſiſtorio Palatii contra oſtium domus .
Quod quidem Regis Conſiſtorium non erat exterius
Palatiiveſtibulum ,ſeu Græcorum 7 panelor , ſed inte-
rius ; nam paulo ante : Induta eſt Heſter regalibus ve
Jtimentis, Jtetit in atrio domus regiæ , quod erat in-
serius intra bafilicam Regis , ille Jedebat, & c.Qua
quidem nocione Confijtorium , exterius cubiculum , ex
quo in Silentiariorum , & ex eo in ipſum Principis cubi
culum ibatur , à conſiſtente multitudine , & Principis
audientiam præſtolante , appellatum auctor eſt Cyril-
lus Scythopolitanus apud Alamannum ad Procopii
Hiſtoriam arcanam . Ita etiam ufurpavit Ordericus
Vitalis lib. 2. Ecce januasbic diſponam , do ad ortum
Jolis ingreffum : primo Proaulam , ſecundo Salutato-
rium , in tertio Conſiſtorium , in quarto Tricorium
c. Sed & ejulmodi .
CONSISTORIUM ,Locus fuit Cubiculariis potiffimum
addictus , in quo excubabant potius quam cubabant
quo paratiores effent ad Domini præcepta . Sidonius
lib.z. Epiſt. 2. Interje&to Conſiſtorio peranguſto , ubiſo-
mnolentie Cubiculariorum dormitandi potius quam dor-
CON
932
mien di locus eft. Ita Monachus Sangalienſis lib . z . de
Caroli M. Geſt.cap.8. ait quoſdam Legatos,priuſquam
ad Imperatoris admitterentur confpectum , reperiſe
in Conſiſtorio Cubicularios Imperatoris circa magiſtrum
ſuum . Cum igitur in hiſce locis conſiſterent qui Prin
cipis audientiam præſtolabantur , ipfeque Princeps
ex interiori cubiculo in illud exterius progrederetur
& veniret , quo ſupplices audiret , & cauſas ac nego
tia dirimeret ſubditorum , in eo pro tribunali fedebat,
quin etiam inquirentibusin negotium , & difpicientibus
Conſiſtorianis, ut Ammianus lib.15.ait . Atque inde
CONSISTORIUM , appellavere generatim locum in
quo Princeps de rebus publicis conſultat ac deliberat
cum ſuis Conſiſtorianis. Lexicon Græc. MS. Reg.Cod.
2062.Kovo sópo'xetă Actives , Jerovouve'd po" .Gloir. Ba
filicon : K598 so'p :9" , 348:11Z0Y OSKP?T.9.Alibi:Koos sóp o'y
osxpetá p:o*B25:2 20". Ita enim legendum, pro tuyxztá
pov, Concilium Calchedonenſe Act. 1. L'12p1txp Qu
Tô Hiszovo.s.pic . A &ta in Conſiſtorio Gratiani Auguſti,
ſeu Commentaria rerum geftarum , ipfaque judicia, ha
bet Lex 3. Cod . Theod.de Offic. judic . cujuſmodi præ
terea habentur in l.2. Qui bonis ex lege Jul. in l.1 .
de His quæ adminift. & in l . 5. & 8. de Fide teſt.
eodem Cod. ConſiſtoriiGratianimeminit Auſonius in
Gratiarum actione: In illa vero ſede, ut ex more loqui
mur ,Conſiſtorii, ut ego ſentio ſacrarii tui,nullus unquam
ſuperiorum aut dicenda penſius cogitavit , aut conſul
tius cogitata diſpoſuit, aut diſpoſita maturius expedivit.
Poſtmodum Juſtinianus juri dicundo novum Conſiſto
rium extruxit in ca urbis parte , quam Hebdomum vo
cabant ,de quo pluribus egimus ad Villharduinum num ..
85.[ & in Conltantinopoli Chriſtiana . ]
Stetiffe autem non adfediffe Conſiſtorianos in Con
fiftoriis Principum ,videtur indicareS. Ambroſius Ep .
133. Ut fedit in Conſiſtorio ,ingreſſus fum : aſſurexit ut
ofculum daret , ego inter Confiftorianos ſtets . Et Lex s .
Cod .Theod .de Fide teft.Pars aétorum habitorum apud
Imperatorem Julianum ...Canſtantinop.in Conſiſtorio,ad
ſtante Jovioviro clariſſimo Queſtore , Anatolio Magiſtro
officiorum , & c. Certe ftetille Imperatorem , cum fen .
tentiam diceret, aut alloqueretur Concilium , obſer
vare eſtex Sguropulo in Hiſtor. Concilii Florent. Vi
de Gloſſar. med. Græcit. in & A : 07:0 ". Interdum ta
men adfediffe Conſiſtorianos conſtat, ut ex Vopiſco 4
in Aureliano , Ammiano fol. 22. Procopio , & aliis
obfervare eſt .
CONSISTORIUM , Exedraædiſacræ adjuncta, in qua 1
forte conſiſtebant Sacerdotes de rebus ſacris cum Epi
ſcopo diſceptaturi. Charta donationis Ecclefiæ Cor
nutianæ edita à Suarefio : Item ante regias bafilice ve
la linea plumata majora filla namero tria . Item vela
linea pura tria , ante Conſiſtorium velum lineum purum .
In Pronao velum lineum parum i . & intra bafilicam pro
pofticia ( ſic legendum ) vela linea roſulata 6.0 ° ante fe
cretarium vel curricula vela linea roſulata penfilia ,ba
bentia arcus 2 .
T CONSISTORIUM , Thronus excelſior . Odilo in
Translatione S.Sebaſtiani & S. Gregorii Sueſſionem c .
43. Miſarum.follemnia Cæſar Conſiſtorium afcendens in
honore Martyris fecit decantari.
CONSISTORIUM poftmodum etiam appellaverunt ,
conſeſſum Epiſcoporum aut Presbyterorum , qui pro
emergente quapiam inopinata difficultate congrega
bantur, ex loco ubi conliſtebant, appellationem for
titum, uti obſervat Holſtenius ad Synodum Romanam
fub Bonifacio II . pag. 228. quomodo etiamnum vocant
Cardinalium conlellum coram Pontifice . Joannes Vil
laneus lib.7 . cap. 63. II. Papa picnno Conciſtorio fece lo
ro queſta riſpoſta . Adde lib . 8. cap . s.Geſta Innocentii
III. PP. Ter in bebdommada folenne Conſiſtorium , quod
in
 933 CON
in conſuetudinem jam devenerat , publice celebrabat, in fed unicuique fecundum quod necellitasexpoſtulat , con
quo auditis querimoniisfingulorum minores cauſas exa- cedatur, og specialisin cibo
minabat per ſe tam ſubtiliter & prudenter , ut omnes fu- præbeatur. Charta an . 862. apud Doubletum pag. 793.
per ipſiusſubtilitate , & prudentia mirarentur . Vide
Provincialem Lyndewoodi pag.98. 115. & 119.edit.
1679. Hiſt.Dalphin.to.1.p.125.col.2.] De Conſiſtorio
Papalimulta habet Ceremoniale Roman.lib... ſect.9.
CONSISTORIUM LUTHERANORUM , de quo
Chronicon Epiſcoporum Merſeburgenſium apud Lu-
dewig.Reliq.MSS.to.4.p.484. Supra jam mentiofaéta
judicii Eccleſiaſtici vulgo Conſiſtorii Merſeburgi infti-
tuti . Judicium hoc ecclefiaftica gaudebat juriſdictione
in ventilandis caufis theologicis , eccleſiaſticis ac ma
trimonialibus .
I CONSITI , F.lidem qui Curtarii velCortafiani ,
Qui colunt vel tenent cortes. Charta Edwardi I. Re-
gis Angl. an..285. apud Rymerum tom . 2. pag. 304.0 .
mnibus Baronibusnoſtris , Caſtellanis , Vavaſſoribus
Valjallis , Feodatariis , Emphiteotecariis, Confitis,Co-,
lonis noſtris, & c
CONSITUS ,ut Commixtus vel conditus . Gau
fredus Canonicus Regul.circa an. 1170. Epiſt.43. ad
Hugonem Priorem S. Martini Sagienſis apud Marten .
tom . 1. Anecdot. col. 544. Gemens dico , cum abſin-
thium meum reſpicio , cum Confita melle pocula veſtra
deprebendo.
I CONSMUS,pro Coſmæs, Kóone@ -,Mundus.Char-
tularium Gemetic . to. 1. pag . 323. Quoufque hic Conf-
mus volvetur .
CONSOCER ,Græcis oiunév : p @ , de qua voce di
ximus in Notis ad Alexiadem p.281.Adde Nomocano
nem editum à Joan . Bapt. Cotelerio c.492.
CONSOCRANEUS . Vide Conſacraneus.
I CONSODES , Sodalis, focius. Vide Sodes .
CONSOLAMENTUM ,Ita manus impoſitionem ,
& Baptiſmum appellabant Cathari hæretici , ut auctor
eſt Reinerus contra Valdenſes c.6.p.60 . & 71 . [& in ſua
Summa,quam publici juris fecit Martenius noſter tom .
5. Anecd. col.1761.]Ermengardus vero contra eofdein,
cap. 14. ricum conferendi Conſolamenti pluribus refert
[ Durandus lib. 6. Ration . cap. 24. Arnoldiſte perfidi
bæretici dicentes manuum impofitionem five Confola-
mentum fieripoße à quolibet homine bono . Petrus Abae
lardus adverſus Hæreſes cap. 15. Omninm Hæreticorum
eft fides , quod nullus poſt Juum Conſolamentum rece
ptum , ſi carnem vel caſeum , vel ova comederit , po-
teft falvari. Vide Librum Sentent . Inquiſit. Tolof. p .
5.6 . & 14. )
CONSOLATI, Paterini hæretici ,fic appellati in
Lombardia qui Boni-Homines in Theutonia . Reinerus
contra Valdenſes c.6. & Ermengardus contra eoſdem
C.14.ita dictos ajunt,quod Conſolamentum , ſeu Confola-
tionem , uti habes Concilium Narbonenſe an.1235.can .
29. quo nomine manuum impofitionem & Baptiſmum
appellabant, ſuis impertirent.
1. CONSOLATIO , Serocina cena , quæ poſt Col-
lationem fiebat àMonachis,quiquod viceConfolationis,
& gratuitæ refe &tionis,poft irnpenſas orationi & lectio
ni horas complures iis impertiretur , decorco inde
vocabulo , Confolationem hanc refectionem pro colla
tioneappellarunt . Grodegangus Mecenſis Epiſc, in
Regula Canonicorum cap. 8. novæ Edit. 23. Si vero
contigerit quod vinum minus fuerit, & iftam menſu-
tam Epiſcopus, vel quifub eo eft , implere non poteſt ,
... impleat de cerviſia , deis Confolationem faciant .
Idem cap.36.novæ Edit . 30. Poſtquam de refectorio e
zierint , in caminada bibant duabus vicibus aut tribus,
qualiter confolatio fit, & ebrietas non dominetur :
Conventus Aquiſgranenſis ann . 817. & Additio .Ca-
pit.c. 11. Ut certum phlebotomis tempus non obſervent ,
!
CON 934
in potu sunc Conſolatjo
& in Tabul. S.Dionyſii Ch.31. Et Confolatione carniun
in famalos eorum cenfita quæ illis dabatur in iiſdem tri
bus feſtivitatibus , initio Quadrageſima . Conci
lium Moguntinum an . 847.can . 16.Sanctimoniales ve
to...horascanonicas ... celebrent,& *omnibusdiebus ad
Confolationem veniant , ut cetera fervent, que in re
gula fanctimonialium continentur. Atque hac notione
uſurpatur in variis Tabulis apud Browerum in Antiq.
Fuldenfib. pag . 207. 269. 270. [ & in Privilegio an.
1323. apud Ludewig.com.1. Reliq. MSS.pag.304.305.
& 307. necnon in Vita S. Aldrici Epiſc. Cenom . pag.
76.92 . ] Vita S. Nili Junioris pag . 80. Hveyxét :s XIúzs
tâ movậxand's ajuizá nosg...i've le!xpév tapeexandin 1c
Burin oi dissapoi i'x tãs nonnas wy meaexpôs vissías . Vide
Caritas 3
2 CONSOLATIO, Solatium , auxilium , in Form .
33. apud Lindenbrog. & Glof . med. Græcit. in sir
pox1 .
CONSOLATIO ANNUA , f.mendum pro Collatio .
Privilegium Philippi Auguſti apud Marten . tom . 1 .
Amplifi . Collect.col. 1101. Sivero pons fra &tus fue
rit , fimiliter debent habere liberam per navem tranfve
& tionem , nihil dawdo , niſi quod propter boc pro repa
ratione pontis datur Annua Confolatio tredecim folido
rum quatuor denarioram .
9 CONSOLATIUS,adverb. à fi&to Confolate, legi
tur in Anecd . Martenii co.1.col.496 . A. Confolatorie a
pud Sidonium lib .6.Epift . 9.
4 CONSOLATUS ,ut infra Conſulatus, Comita
tus, Comitis diſtrictus, Juriſdictio . Pactum an. 1300 .
inter Comitem & Cives Vapincenſes, Hift. Dalphin,
t0.1. pag.53. Super Conſulatu civitatisVapincenfis e
ejus juriſdictione , necnon o ſuper medietate territorii
Montis- Alqueriiad Conſolatum ipſum ,ficut dicitur,per
tinente . Et pag . 54. Imprimis ſuper Conſulatu prædi
éto & ejus juriſdi&tione ordinamus, quod dictus Conſo
latus & jus quod olim dicebatur ele de juribus Conſola
tus predicti, o percipiebaturac tenebatur à Conſuli
bus , dum ipſe Confolatus per Conſules regebatur . Lit
teræ Humberti II . Dalphini ann. 1345. pro Jacobo de
Ruffo Conſiliario ac Profeſſore Juris Civilis & Cano
nici in Studio Gratianopolitano : Conſtituentes tibifa
larium quinquaginta florenorum auri per annum , quan
diu ibi fueris, percipiendum per te , & babendum de do
ſuper emolumentis leyde & bannorum noftri Conſolatus
Vapinci, maudantes diſtricte Re &tori di&ti Conſolatus
moderno futuris , vel eorum loca tenentibus , quate
nus dictos quinquaginta florenos annisfingulis tibi fol
vant . Vide Conſul 2.
I CONSONA. AD CONSONAM , E regione , fibe
ne conjecto.Ordinatio Anderii Aureilla & aliorum an.
1223. è MS D.Brunet. Abevratorium ſit de 11110r.can
nis in latitudine ad Conforam Petri Caurentii & proten
datur à Rodano in Ornedam . Ibid. Abevratorium proten
datur recta linea ab ipfa alba uſque ad quandam capam ,
que eſt ultra Rodanum ad Confonam Nuera .
CONSONANTER ,Convenienter, in Gloff.MSS .
ad Canones Concilior. ad can.20. Concilii Nicæni .
CONSORCIA , CONSORTIA , Societas, Colle
gium , Convencus. Tabularium Voúenſefol 20. verſo
Galterius de Varez deditDeo & S.Petro Vofienſi 18.
denar. in manſo Delvilar in terra, ubi G. Malianus ma
net 6. denar. in Conſorcia S. Petri . Ex fol. 25. Ego quo
que Arbertus ſupradi&tus dono poſt mortem matris mee
6. denarios in manſo Deſetpers qui Molovocatur ,ut'obla
ti per unumquemque ad Conſortium ejuſdem Apoftoli
reddantur in æternum .
I CON
 $
935 CON CON 936

4 CONSOROR , SOROR , Virgo mulierve quæ ſc aqua in imo ,vel fi qui alii Conſortes ſunt. Charta
Ricul
fuaque , vel faltem bonorum ſuorum partem aliquam phi Forojulienfis Epiſcopiapud Sammarthan. Confora
obtulerat Ecclefiæ feu Monafterio , ta velfimili ratio- tes de uno latere Mare magnum , de altero latere caſtrum
ne qua Oblari,de quibus ſuo loco. Notæ marginales ve- Gorgia, & c.Charta Manaſlis Archiep. Arel . apud eoſ
teris Martyrologii MS. Cathedralis Aquenfis, in qua dem : Commutamus vobis campo culto ad ipfa Elferia
tum erant Canonici Regulares: Eodem die obiit Uga Confortes de uno latus, Bermundus de alio latus,& c. Vi .
Soror noſtra , que ſemetipſam do filium ſuum Marcum de Petrum Joffredum in Nicia pag . 199. Conſors , non
dedit buic Ecclefie cum omnibus quæ ad eos jure perti- femel in Conſuet. de la Perouſe an.1260. Scabinos, qua
nebant . Ibidem . Ipſo die Azalais de Leſignana Con- ſi Confortes ,appellari putat Edicor Thomaſferius, fed
foror noſtra, pro cujus anima Bertrandus de Leſignana videtur pro Conſules vox uſurpata .
1 maritus ejus dedit ... an. 1210. Plures aliæ Conforores CONSORTALES STRATÆ , in jure Vicentino lib. 1 .
ejufmodi, ſimul & Fratres , ibi niemorantur . Vide quæ juxta Confortes protenduntur .
Sorores CONSORTIALES COLLECTORES . Vide Col
( 1. CONSORS, Conjux ,uxor . Contractus ma lectores .
trimonii inter Ludovicum filium Regis Hungariæ , & CONSORTIARE , In conſortium admittere , vel fi
Margaretam filiam Caroli Marchionis Moraviæ ann . mul partiri.Fori Olcæ Jacobi I.Regis Arag . an . 1247. f.
1 1338. apud Ludewig. Reliq . MSS. com.s.p.488 . Nos o 17. Si unus frater ante diviſionem paternorum bonorum
ſereniſima Principija,Domina Elizabeth , Regina Hun- exipfis bonis aliquid acquifierit, tenetur cum aliis fra
gariæ, Confors noſtra cariſlima. tribus aut ſororibus Confortiare .
2. CONSORS , pro Concors , unanimis . Geſta CONSORTIUM , Conventus , & congregatio Pres
Conſulum Andegav . num . 19. apud Acherium to. 10. byterorum , cum fcilicet invicem de rebus Ecclefiafticis
Spicil . pag. 467. Ipſe vero Rex licet aliquanto tempo- & parochiarum ſuarum deliberant.Concilium Nanne
re talifatto triſtis effectus, poſtea tamen, ut decebat , tenſe can . 15. De collectis,velconfratriis,quas Confortia
Confors Regine fuit . vocant, &C . Walterius Aurelian .Epiſc.in Capicul. can.
1 CONSORTALIS. Vide infra Confortes, Fines 17. Ut quando ad Conventum quod ipli ( Presbyteri)
agrorum . Confortia vocant , religioſe equitent , juniores prioribus
q CONSORTARE , Limites habere Confortes , fratribus honorem impendant. Vide Gildonia .
vicinos & eofdem . Charta de terra Avæ in Chartula CONSPALATIUS. Vide Comes Palatii .
rio Aprenſi fol.57. Quod nobis ex parentum noſtrorum le CONSPARSUS,Aſperſio aquę
aquę benedi & tę,quę Aqua
gibus obvenit ... baber dextros ab Oriente 37. in afperfionis dicitur Analtaſio in S.Alexandro PP.Lib. 3 .
fronte terra S.Petri,ad Occidentem dextros 49.6 °in fron- Sacrament.Eccl.Roman.c.75.76 .Benedi &tio aque ſpar
se terra Faraldi, a Meridie dextros 40.Oʻinlaterat in gende in domo. Item alia .Item ad Conſparſum facien
derram Faraldi, ad Septentrionem 80. dextros , O Con- dum.Viſio S.Baronti n.1. Tunc tremefactusFrater, ad
ſortat in terram Lamberti . Vide infra Confortes, Fines quotidiana arma converſus cæpit ſe ſignare , cum gea
agrorum . mitu gravi rogabat Conſparfum in ipfam domum facere,
CONSORTARI, Eadem notione.Charta annicirci- ut turba malignorum ſpirituum exinde fugaretur . Vide
ter ioso .ex Archivo S.Victoris Mallil. Armar.Frejus Aqua benedicta,& Cujacium lib. 11. Obſerv. c . 7 .
n.69 . A ſeptentrionali parte Confortatur grada ipſa uf I CONSPECTARE ,Confoicere, videre . A &ta SS .
que ad ipſam viam de Boxa , April.co.3.p.75.de S.Senorina:Nam ulterius nullum bu
CONSORTES.Gloil.Lat.Gr. Confortis, xo:vó3Q , jus generis in termino illo Conſpectatur entoma .
ourrainpQu. Confors, cuyxu.apa . Vetus Inſcriptio : L. Æ I CONSPERSIO , Panis aqua Conſperſus, Panis.
lius ... L. Ælio Antigon.lib. Conforti . Euchariſticus , qui per verba facra factus eſt corpus
CONSORTES proprie dicuntur ejuſdem agri vel do- Chriſti.Paſchalius Radbercus Abb . Corbeienſis 1.20.de
minii participes , qui fortes ſuas vicinas habent , ut a- corpore & fanguine Domini c.2o.Hec igitur Confperfio
pud Frontinum de Limitib.agror.p.47. Conſtitutio Ti de multis granis fecit unum corpus, corpus inquam ſince
berii Cæfaris,apud eumdem : Ef o *aliud quod proxi- ritatis & ʻveritatis :fi tamenſumus azymi, id eſt abſque
mis ædibus unuſquiſque miles vel Conſors condidit in fermento malitiæ ,& nequitiæ , ut digne panem de aqua
portionibus fuis ; quo ſenſu fumitur non femel in lege Conſperſum accipere poſſimus.
Wifigoth. 1.8 . cit . 5.8. 5. lib.ro. tit. 1.9.4. 6. 7. tit . 5. 9 . CONSPICABILIS Qui conſpici poteft,viſibilis.Vi

! s. in Lege Burgund. tit . 49.9 . 3. apud Senatorem lib.7 .
Epiſt. 7. & c.
I CONSORTES , in libris feudorum , ut habet Calvi-
nusin Lexico , dicuntur Dominus & quaſi oululed Xe1 ,
ejuſdem militiæ focii , ejuſdemque fortune participes ·
Vide Vaſalliin Vaſi. 6 Ý CONSPICARE,Spicas colligere,Johannide Jan.
Consortes Coloni . Qui vicinos agros colunt , a-
rant , Vita S.Domitiani Confeff.apud Guichenon.Con
cedimus... vineam unam ſupra villam quæ dicitur Defer-
interque Confortes colonosco
campum de ipfa ratione ſubtus viam à meridie via a ſe-
rointer Confortes colonos, &c.
CONSORTES,Fines agrorum,termini
agrorum ,termini,, limites
limites , quos
lineas Confortales, id elt , quæ conſortium agros divi:
1 dunt , vocat Frontinus de Coloniis : Nam ſunt termini
gilius Tapſenſis lib.7. de Trinitate p.260.Dum dicitur
mihi , quod multifarie à Patribus in Conſpicabili mate
ria viſus fuerit, ignoras in præfigurationem operis af
fumpti bominis ,five futurijudicii bac cun &ta in eo preo
ſtenſa fuiſſe . Occurrit præterea apud Prudentium .
Italis Spigolare .
I CONSPICATOR ,Speculator,explorator, Gall.
Eſpion. Albertinus Muſacus de Geſtis Ital. lib. 3.rubr.
7. Conſpicatoribus trans fluvium miffis , qui præcedentes
acies deſpicerent.
I CONSPICULATIO , Conſpectus, in Chronico
Novalicienſi, apud Murator to.2.part. 2. col.728.Con
Spiculatio hominum ojtendit minime nosfalli.
CONSPIRARE , Simul ſentire & credere . Con

proportionales, quos milites inter ſe veterani poſuerunt,
& cuftodiunt lineas Confortales. Charta an . 1032. in
Chronol, Lerinenfi pag: 365. Eft autem inter Confortes
de uno latere fluvius, qui nominatur Lupus , de alio,
rivus Malvanus , o de uno fronte Mare magnum , de
alio
fronte , mons qui eſt ſupra Ecclefias , ficut demergit
feßio fidei Felicis Urgellicani co.3.Concil.Hifp. p.116.
Unum igitur Filium dicitur & Dominum Chriſtum , per
quem omnia faéta funt,principaliter quidem Deum Ver
bum intelligentes ſubſtantialiter Filium Dei & Domie
oum, Conſpirantes autem aſſumptum Nazaretb , quem
unxit Deus Spiritu & virtute .
CON
 CON
937
CONSPIRATIO , apud Ciſtercienſes , dicitur Con
tra ordinis difciplinam majorum inftituta confædera-
tio.Ita Inſtitutiones Capituli general. ejuſdem Ordinis
an.1256.diftinct.10.c.7.Conſpiratrix Monialis, diſtinct,
15. cap . 8 .
CONSPIRATIONES,Leguleis Anglis , dicuncur
duo auc plures, qui ſacramento invicem libi dato & fir-
mato crimen feloniæ vel licem injuſte alteri intentant .
Statutum Berwicenfe Edwardi I I. Reg. Angl. an . 20.
Quicumque voluerit conqueri de Conſpiratoribus falfa-
rum querelarum ſuſtentoribus,& inventoribus falfarum
querelarum , inde partem habentibus, & controverfis-
rum barganizatoribus, &c. Scatucum Edwardi I. ann.
35. Conſpirators, ſont ceux queux ſe entrelient par fere-
ment, convenant, ou auter aliance, que chefcun aidra dr
Suftiendra auters entrepriſe , de falſement maliciouſe-
ment enditer , ou falcement mover plees, ou maintener,ego
auxi ceux queux ſontenfantès deins age appeler les gens
de feloines , per qui ils ſont empriſonnez , O molt grie-
vez, ou de seux queux receivont gentes do pays à lour ro-
bes , ou à lour fees, pour maintenir lour maliciouſe em-
priſes, & pour veritè eſteinder , etc. Vide Stanfordium
Lib. 3. de placitis Coronæ cap. 20.
CONSPOLIUM ,apud Arnobium 1.7.Libi fpecies .
CONSPONSALIS, Commater . Leges Presbytero-
rum Northumbrenſium cap.53. Ut nemo matrimonium
contrahat in cognatione fua , fcilicet infra gradum ſeu
geniculun quartum , ne cum confponfali jus ad jan-
&tum fontem .
CONSPONSUS,Janitrix , cúvruppo , in Gloff. Gr.
Lar.
I CONSTA.Inventar. Recogn.de Vouta co.z. fol.
343. ex Archivo Principis de Robar : Item pro certis ca
ſalibus , terris ...fitis in perrocbia Romponis veteris con-
front.cum rivo five Conſta Jobannis Rapino . Charta an-
ni 1060. ex Archivo S. Victoris Maflil.Armar.Aquenſ.
num. 156. Donamus totam decinsan tam in pane quam
ju vino , quam in carne, quam in fru &tibus , ou totam
pletonedam , quæ eft contra S. Chriſtoforum in Conſta
que Conſta tenet fe cuns prato .
CONSTABILITOR , in Charta Roberti II Princi-
pis Capuaní apud Michaelem Monachum in Sanctua-
rio Capuano p . 643 .
CONSTABULARIUS,CONSTABULAT10 ,& c.Vi-
de Comes ftabuli .
I CONSTAFOLARII,Afeffores judicis,in Amal-
thea. Vide Conſtapbolarii.
CONSTAMENTUM ,CONSTAMEN.Vide Cuſtus.
I CONSTANCIO ,pro Conſtitutio.Ordinatio Phi-
lippi cognomento Pulcri Franc .Reg . in Charculario S.
Vandregeſili to.2.pag.1849. Item bac irrefragabili Con
Stancionefanximus, & c.
& CONSTANGIA . Vide poft Cuſtus.
CONSTANTINUS,Solidus. Moneta aurea Impe
ratorum Conftantinop. Charta PetriSalernitani Epi- Longobard.lib.z.tit.41. I. 3. Sitaliscouſa fuerit, quam
fcopi an.6.PrincipatusGaimarii Principismenſe Mar- deliberare minime polit, ponas Conſtitus un ,
tio circa an.877 .apud Ughellum co.7 . Italiæ facræ pag . gat bominem illum de judiciaria fua , & c. Id eft , diem
so1. Obligamus nos ſucceſſores noſtros ad componen-
dum vobis ...mille aureos folidos Conſtantinos. Et pag.
504.Componat ipſi patrao , nepotibus eorum 5o.aureos
ſolid.Conſtant.Ica p.500.978.co.6.p.844.00.8.p.302.714 .
718.At co.7. p.soy. Quatuor milliä folidos Constantino-
politanos habetur. Vide Diſſertationem noſtram de
Nummis Imperatorum Conſtantinopolitanorum .
CONSTĀPHOLARII, Germanis ad Rhenum die
Confofler: Affeffores judicii, à Itapfolo feu tribunali, in
quod gradibus aſcendebacur,fic appellati. Ica Browerus
lib.8.AnnalTrevir.p.47 3.1.Edic. Vide Staplus [ & Le-
xicon Calvini in Conſtafolarius .)
CONSTARE, pro Stare Demeurer.Lex Bajwar.cit
Tom , II.
1
CON
938
3. C.11. Si quis liberâ facie inimicorum fuorum fugeris,
alius eum per vim Conftare fecerit, c.
CONSTELLATIO , O : Tá c'v.I pórov , in Gloffar.
Græc, Lat, Papias : ConſtellationesLatini vocant ſuper
ftitiones Matbematicorum , id eft , notationes fiderum
quomodo babeat unufquifque , Poeta iafimi fæculi MS.
ex Bibl. Thuana,
Conſtellatio , mers , parce , refponfa deorum ,
Eventus rerum , fignantur nomine fati .
Spartianus in Ælio Veco : Quid fi non redte Conſtellar
tio ejus colle &ta eft , quem credimus effe vi&turun ? Am
mianus lib. 29. Cum objiceretur illi , quamobrena Con
ſtellationem Principis collegiffet , Althelmas de laude
virginitatis: Fato o geneli gubernanturfutura , juxta
Mathematicorum Conſtellationem , Vide Firmicum lib,
4. Matheſ.cap.3. Hinc di &tus Conſtellator Mathemati
cus, Vide Cantellator,
I CONSTIPENDIALIS ,Particeps ftipendii , A
ta SS. Junii to.1.p. 525. de B.Meinverco : Stipendia
convenit unifratri Conftipendiali e
lis refocillatio que
jufdem Eccleſia dari ,
CONSTIPS, Papiæ , Particeps .
I CONSTIPULATIO , Idem quod Stipulatio ,Con
tractus ftipulando confirmatus. Charta Pipini pro Mo
nalt.Epternac.an.706.ap.Marten.to.i.Amplif.Collect .
col. 16. Sed prefens confirmatio ad inftor teſtamenti
Conftipulatione ( fic legendum pro Conſtipulatio ) adni
* « , omni tempore firmaſtabilitate capiat firmitatem
Charta Sanegundis pro Rorardo Abbate apud Stepha
not.Antiq.Pictav.MSS. co.3. p . 336. Ut prorfus venditio
ifta omni tempore in Dei nomine valestperdurare., Core
Stipulatione fubnixa,manu propriafubterfirmavi.
CONSTITUTIO ,Cenlus, conſuetudo,præſtatio que
ex conſtituto exfolvitur.Orig.MurenſisMonaſterii pag.
23.Ifte locus Mura cum omnibus juſtitsis O Conſtitutio
ribus legitimis ad ſe pertinentibus,és c. Pag.25 . De Com
ftitutionibus autein rufticorum , ne penitus memoria de
cedat, neceffe eft u t foribatur, c.
9 CONSTITUTOR dicitur qui pro alio fe folutu
rum promittit , vel aliqua facturum , alterius in ſe
transfert , vel ſuſcipit obligationem . Vet. Vocabularium
utriuſque juris.
CONSTITUTUM , Decretum . Gloff. Lat.Græc.
Conftitutum Evsart:v, ourity ".Aliæ Glofſæ :Conſtitu
tun ,1p @ , TÚTO . Conftitutum , CuvTcY!62 . Vopiſcus in
Probo: Miraris fortaſſis quod ego imberbemTribunum fe
cerim contra Conſtitutun D.Adriani.VigiliusPP.Epift
15.Rogo te piifimum Principem , ut edita fua que prece
pit appendi, removere dignetur, & Conſtitutuns cons
mune expectare, id eft , ut ſcandalizati Epiſcopi Lating
lingue ad Synodum veniant.Vide Codicem Juftin .Ana
Italium in Vitis PP.paflim , Lupum Ferrar.Epiſt.8o.Ba
ron . an.553.n.213.an.601.n.12. an.721. n . 1. & c.
ConstitUTUM , Dies conftitutus , præfinitus. Lex
diftrin
conſtituat ,ut lib.z.tit.21.5.!. Aliasita etiam ufurparung
Varro ,Cicero, & alii è Latinis Scriptoribus .
G CONSTORIA , Idem quod Cuſtus vel Couſtan
gia ,Gall Couſt,Expenſe.Index MS. Beneficiorum Eccl
Conſtantienfis fol.7. Et tenetur facere Conftoriam diete
Ecclefie di &tus Rector pro dieta eleemofyna .Ibid. fol.29.
Et percipit ( Rector )ſex bufellos frumenti fupra terram
que debet Confrariam facere .
CONSTREINUS . Fragment. Petronii:Deſtinavi
illum artificii docere,autConftreinum ,aut præconem , aut
certe caufidicü .Apparitore forte, quod reú conftringati
G CONSTRINGERE ,Cogere,coercere ,Gall.Con
traindre.Leges Caroli Mapud Murator.com . 1. part. 2 .
RI P.110
 CON
939
p.110.col.i.Et quia ſunt nonnulli , qui ... non habent res
aut ſubſtantiam. quibus Conftringi poffint; ideoque cir-
cumquaque malitias exercere non cefl'ant, & c.
I CÓNSTUMA ,CONSTUMARIUS.Vide poſt Con-
ſuotudo 4 .
I CONSUA ,F.voxſcripta per abbreviationem pro
Confiuma, eadem notione ,qua Conſuetudo 4.Charta an . Mos vero eft vetuſtate probata Conſuetudo. Inftitutio e
1228. ex parvo Charculario S. Victoris Maffil. Tote
Conſuæremanent in dominio S.Vi&toris.Alteraan . 1223.
ex eodem Charcul. Confuæ , totum affare, ſcilicet in
dominium & ſeigneuriam , e juriſdictionem omnimo-
dam & jura univerfa pertinentia ad monafterium S.Vi-
&toris, doc.
9 CONSUETA , Liber ritualis.Conſtitutiones Sy-
nodal.diæcefis Valentinæ tom .3.Concil. Hifp. p . 507 .
col.1. Statuimus quod Rectores Ecclefiarum parochia-
lium Valentine Ecclefiæ habeant Conſuetam ſecundum
confuetudinem ValentineEcclefiæ , per quam inftruan-
tur divinum officium uniformiter cummatrice ſua Eccle
ſia celebrare. Semel & iterum ibidem occurrit , nec
non in Concilio Tarracon . ann . 1591. Vide Conſuetu-
dinarius 2 .
I CONSUETUDINALITER ,Ex more. Legitur
in Vita S. Gregorii Papæ tom . 2. Martii pag.151. in
Charta anni 1019. inter Inftrum.tom . 4. novæ Gall .
Chr.col.141. in Conventu Epiſcoporum apud Mona-
fterium Balneolnenſe tom . 3. Concil. Hifpan . pag.286.
col . 2. & alibi .
9 CONSUETUDINARIUM.Vide Conſuetudo 4.
1. CONSUETUDINARIUS , Bacouvásás,Glofar.
Græc.Lat. [Comis, affabilis.Idem etiam ac Conſuetus.
Supplem.Antiquarii: Confuetudinarius, quvitne. Mira-
cula S.Ludgeri n.21.com.3.Martii p.657.Jamque finitis
noćtunnis cum Evangelium more Monachis Confuetudin
nario , & *c.Vita S.Leonis IX.Papæ do.2 . April.p.659. Il
lud etiam habebat Conſuetudinarium , & c. Operationes
Conſuetudinarie in Charta Caroli C.apud Doubletum
Hift.Sandion.p.801.Jus Conſuetudinarium , in Charta
an.1339.apud Ludewig.tom.5.Reliq.MSS.p.565 .]
2. CONSUETUDINARIUS,Ritualis liber, in quo
officiorum divinorum ritus formulæque deſcribuntur
quo Conſuetudines Conventuales & Monaſticæ e-
xaratæ funt. Bromptonus de Oſmondo Sarisberienſi E
piſcopo : Hic compoſuitlibrum Ordinalem Ecclefiaftici
officii, quem Conſuetudinarium vocant . Vitæ Abbacum
S. Albani: Duos Textus auro & argento & gemmis or
natos , fine Ordinalibus, Confuetudinariis , Miſali-
bus, & c. Infra : Hic quoque conſuetudines quas tranſ
miſitfcriptas Lanfrancus. Abbati Paulo approbavit eo
conſervari perſuaſit, quas qui videre defiderat, in Con-
ſuetudinario ſcriptas poterit invenire . Quibus verbis
innuuntur Ordinationes Lanfranci Archiepifc. Cantua-
rienſis, quas Monachitum in Monafteriis , tum etiam in
Ecclefiis Cathedralibus obfervare debent. Ejuſmodi
ſunt Udalrici Confuetudines Cluniacenſes,editæ ab R.P.
D.Luca Acherio viro doctiſſimo, & Conſuetudines Flo
viacenſes, à Joan . d Boſco .
13. CONSUETUDINARIUS,Conſuetudinibus,
ſeu tributis obnoxius. Vide poft Confuetudo 4.
1. CONSUETUDO , Lex municipalis. Ebrardus
Bethunienfis in Græciſmo cap. 12 .
Mos eſt antiqua conſuetudoque probata ,
Eſt Conſuetudo jus fcriptum more ſtatutum .
S. Grægorius Nazianzenus Carmine de Vita fua :
Εύο γαρ εγχρονιζον ε'ις νομον τέλει ,
S. Cæfarius quæſt. 47. Ev toi's per tó ypapuce, s'ı tois' de
souvá Jolce
Uſatici Barcinonenfes MSS. editi à Raimundo Be-
rengarii Comite Barcinon. & Adelmodi uxore , cap.
130. Unaquæque gens propriam ſibi ex conſuetudine
CON 940
eligit legem : longa Confuetudo enim pro lege babetur.
Lex autemjuris eſt ſpecies , Mos autem longa confuetudo
eft, de moribus tra &tat tantundem.Confuetudoautem eft
jus quoddam moribus inftitutum ,quod per legem babetur;
nam quod Rex vel Imperator edicit, Conftitutio vel Edi
tum vocatur.Omne autem jus legibus & moribus conftat:
quitatis duplex eft ,nunc in legibus,nunc in moribus.Pri
vilegia autemſunt leges privatorum ,quia private leges :
namprivilegium inde dictum ,quod in privato feratur. Ita
porro vulgo appellamus Leges municipales civitatum ,
de quarum tanta diverſitate ac varietate liceat dicere
quod de variis gentium Legibus , quæ olim in Fran
cia obtinuere , Agobardus lib. adverfus Legem Gun
dobadam cap. 14. Atque utinam placeret omnipotenti
Deo , ut ſub uno piifimo Rege una omnes regerentur.
lege , ea ipfa ad quam ipſe vivit, O * proximiejus
reſpondent.
2. CONSUETUDO,Regula monaſtica,feu viven
di ratio monaſtica , ab alia diverſa . Orig . Murenſis
Monaſterii pag .18. Qui cum conftitutus effet , non tas
men benedictus ad Abbatem , cæpit fecundum priorem
converſationem ſuam non tam regulariter vivere, & 'c.
Mox : Contigit vero interim at fratres de cella S.Blafii...
mutarent fuam priorem conſuetudinem . Occurrit ibi
pluries Et p . 16. Interrogavitque fratres qui ſub anterio
ri Conſuetudine bic fuerunt ,fivellent obedire fratribus
quos ipſe buc adduxit . Statuta antiqua Ord. Cartuſien,
lis 1. part.cap .14.9.15 . Secunda die op tertia leguntur
fratribus Conſuetudines poſt capitulum Monachorum
Quibus verbis intelliguntur Statuta , feu Confuetudi
nes ejufdem Ordinis à Guigone II . deſcriptæ , uti ap
pellantur part.2. c.1.9.7.c.3.9.2.c. 22. 9. 19. quarum hic
eſt titulus : Incipiunt capitula Conſuetudinum Domini
Guigonis Prioris Cartufie. Ita Cluniacenfes Conſuette
dines dicuntur ejufdem Ordinis Regulæ ,editæ primium
à Bernardo Monacho, poſtmodum Archiepifcop.To
letano , cujus MS. Codex fervatur in Bibliotheca San
germanenfi : deinde ab Udalrico , quod non primariæ
effent regulæ , quæ forte nullæ ab inftitutoribus defcri
præ fuerant, fed quod ſuosmores, vitæ rationem acin
ftitutum , aliis eorumdem Ordinum Monaſteriis,à qui
bus rogati fuerant,fcripto mandarent.
3. ČONSUETUDO , Menftruus fanguis femina
rum , qui conſueto tempore redit , noftris etiamnum ,
Ordinaire . Vetus Interpres Alexandri Jatrofophiſtæ
MS. lib. 1. Paſſion . Cognoſcens quod non purgabatur
senftruis, pro qua re magis exinde ci expediebat detra
bi ſanguinem , o boc adjutorium duplex ei fuiſſe reme
dium ,manifeſtum eſt : nam đConſuetudo ( id est,men
ftrua , ſic Gloffæ MSS. ) regreſa eſt , à paſione eft
liberata . Mulier sá sív.Id 1x85 % ,in Nomocanone feu
Pænitentiali Græc. c . 337. 544. sorridetavfyese, cap.
419. apud eruditiffimum Cotelerium to . 1. Monumen
tor.Eccleſ. Græcæ .
4 CONSUETUDO , Præſtatio , penſitatio quæ ex
conſuetudine præſtatur,cujus initiú ignoratur, & àquo
inducta.Charta Pipini Regis apud Doubler. 1.3.p. 694.
Et unumquemq; hominem ingenuum 4. divarius dare fe
ciſſent, O * boc eis malo ordine tulerunt , poſteaGaire
hardus Comes Pariſii, vel agentes fuiipfam deprecatio
nem ,quomodo invenerunt per Conſuetudinem ipfos bomi
nes boc expectabant.Gregor. Turon.lib.9.c.30 .Et ille că
juramento promiſit, ut leges Confuetudineſque novas po
pulo non infligeret.Hiſt Miſcella: Ne illos prius aliqua
participatione conferendarum Conſuetudinum , & c. Úbi
Theophan.Mafioauta sa mosspevtavsi'utótorwapexere
Jo . Ucuntur paflim Scriptores, & Charcæ veteres , Se
nator lib.1.Epift.10.lib.3. Ep.23. lib.7.Ep. 2. Lex Wifi-.
goth.lib.1o.tit.1. 9.19. Capitula Caroli Mag.lib.4.c.47.
Wil
 941 CON
Willelmus Tyrius lib.3. cap.i.lib. 12.C.15.lib.zo.c. 20.
Anaftafius in Vitis PP. pag.213. Henricus Rebdorf. an.
1360. & c. Eyv9s!!, Græcis, cadem nocione in Juſti-
nianiNov. 123. 128.apud Annam Comnenam lib. 3.
Alexiad. pag. 85. Leonem in Tactic. cap. 19. 9. 18. & c.
Glof . Lat. Gr. Salarium , ouvá'Sua. Conſuetudinario
more aliquid tollere, in Charta Hugonis Regis Italia
apud Ughellum com.7. p.193. id eſt ,
vice tributi . {Off
ciun magne Couſume Jeu Conſuetudinis , recealetur
inter Officia poſitorum ad domavium Regis in urbe Lau-
duno an. 1362.-ex Memoriali Cameræ Comput. Pariſ.
fol. 57. verſo . Plurimas hujuſcemodi conſuetudines à
Dominis locorum pro voluntate ſuis hominibus , al-
Lera ftirpe Regum noftrorum deſinente , impofitas fuif
ferite probat D.Bruffel de Ulu feudorum .... 31.Ibi,
ſi vis, conſule . )
CONSUETUDINES BURGI, Quæ à Burgenfibus
ſeu Burgorum incolis folvuncur . Charta fundationis
Prioratus Barbezilli Ordin.Cluniac. inter laftrum . to .
2.novæ Gall.Chrift. col.270.2. Dedit elle cimeterium S,
Mariæ liberum omnis exa &tionis inmunem a ſucceffo
ribus fuis, & Conſuetudines Burgi, & *c.
CONSUETUDO SÆCULARIS , Ordericus Vical.lib. 4:
pag . 541. Aborani reditu atque Confuetudine faculari
omnimodis abſolvit .
CONSUETUDO CONSULARIS , Quæ Comiti debe-
iur. Charta an.1968. apud Beslium p. 448. Repertun
eft omnem omnino terram S. Trinitatis Cænobii Vindoci-
nenfis.
. Ab omni Confuetudine Conſulari liberam peni-
JUS quietam ele.
JUDICIARIA CONSUETUDO,Diſtri&tio ,mulēta à ju
dice irrogariſolita . Charta Balduini Cancellarii Hen.
rici Reg :Franc. an . 1047. apud Hemercum in Aug.
Virom . Dediquoque prædictum alodium ... liberum ab
omniJudiciaria Conſuetudine .
9 CONSUETUDO JACENDI ET COMEDENDI ,
Idem quod Jus gifti& procurationis. Diploma Ludovici
VII. Franc. Regis pro Carnotenli S. Petri monaſterio
an.1143. apud Marten.com ... Ampliff.Collect.col.773.
Cujus inter cetera beneficia illud maximum prefata Ec
clefia recognoſcit , quod terras & villas quas in Belfia
pollidet,ab omnivexatione, & gravamine Putiacenfium
1
dominorum , & ab omni provaconſuetudine jacendi ay
comedendi, & ab omni penitus exaétione liberavit, & fi-
gilli ſuiauctoritate.communiwt. Vide Jacere .
T CONSUETUDINESMINORES , apud Stephanot.
to.1.Antiquit.Bened.in VaſconiaMSS.p.14 .Willelmus
de Loubeyra .. Abbas S. Crucis inftituitur anno circiter
1284. Cefit Majori de Proceribus urbis Burdegalenfis
Conſuetudines distasminores. Videpaulo poft Cuſtuma.
rius, Cuftumator , Publicanus .
CONSUETUDINÉS VOLUNTARIÆ Regibus no
ſtris à ſuis ſubditis primum exfolvebantur certis dum-
taxat temporibus f : ed Reges.corum ſucceſſores eaſdem
fecere neceſſarias & perperuas. VideD.Bruſel tract.de
Ulu feudorum to . 1. P -410 .
CONSUETUDO PAROCHIALIS. Charta an.1 100.in
Hift.Monaſterii S.NicolaiAndegavenf. Retenta Ca-
wonicis parocbialiConfuetudine Burgenfium , videlicet
annualibus, oblationibus, decimis ,fepulturis, fi que
alia eis parochialiter competunt .
CONSUETUDINES EPISCOPALES, apud Ordericum
Vitalem lib. 6. pag . 604. lib. 9. pag.722. Vide Deva ,
rü Pafcbales .
MALÆ ET PRAVE CONSUETUDINES . Vide in
Malatolta .
CONSUETUDINARIUM . Gregor.Mag.lib.12. Epiſt.
12.Vifum autem nobis eſt , ut Conſuetudinaria, excepta
ejus utilitate, debeatis inferre . [ Charta Henrici IV.
Imp. an.1114. apud Eccardum de Orig. familia Habs-
Tem . IL
CON
9.42
burgo - Auftriacæ col. 213. Nullum autem sliud fer
vitium , jus aut beneficium fibipro boc concedi recogno
ſcat , nec æternam Dei mercedem Ø tertium banname
Conſuetudinaria .)
COSTUMA ,Eadem norione , ex Gallico Couftume
Charta Roberti Regis Franc. in Tabul Fiſcanenſi fol.
21. Nequein fredis , aut in aliquo ufu indebito, quem
Coſtumam valgo nuncupant, &c. Charta Fulconis An
degav.Comitis apud Sammarchanos: Quod nullus hono
poteft in eis aliquam Coſtumam reclamare. Infra: Ven
das vel Coſtumas perſolvat ſecundum conſuetudinem lo
ci. Vide eoſdem in Abbatib.p.25.[ & Marcenii Anec
data tom.i.col.408.573 . & 809. ])
COSTUMA EXARTORUM , Quæ præftatur pro
pter filvas& dumeta ſucciſa & in agrum culcum reda
Sta. Charta anni 1.244 . inter Inſtrum.tom.4.novæ Gal.
Chriſt.col.102. Concelinus fignum noſtrum de Nyore ,
decem modios avene , quinque percipiepdos apud Lignia
cum caftrum noftrum
in confáburgenfium noſtrorum Li
goiaci, do in Coſtuma exartorum Ligniaci ,
I CONSTUMA , in Charca fundationis $. Cape'læ
Bituricenſis an.1405.inter Inſtr.to.2.novæ Gall.Chriſt.
COL34. & in Litteris Johannis I.Franc.Regis an.1352.
COUSTUMA.Charta Childeberti Franc.Regis an.
705.aut 706. apudMirçum co.1 p.244.COL 1. Etquidquid
fiſcus noſter tam de garantia quam de merceria ibidem
tenuit , vel de qualibetCouſtuma ibidem poßiduit. Oc
currit apud Marten.co.t. Collect.Amplír , col. 1044. in
Chart.S. Vincentii Cenom.fol.44. & 124.in Bullar.Fon
canel.fol. 11 s.in Ch.S.Vandregelili to.i. fol.32.&c.
COUSTUMIA.Charca an.1135. inter Inſtrum.comi
4.novæ Gall.Chriſt. col. 165.Inſuper addo omnes aaſen
tias in omnibus terris noſtris abſq ; omni redditu Cou
Jumia, c.Legitur alibi non ſemel.
I COUSTUMATIO, Res obnoxia Couftuma . Leges
Norman . apud Ludewig . Reliq. MSS. tom . 7. pag.400.
Per facramentum unius fit , videlicet in mercatibus ego
Couſtumationibus,de quibus Couſtuma requiritur à tali,
qui in biis utitur libertate,
CUSTUMÆin Legibus Burgor. Scoticorum cap. 141.
142. 143. in Itinere Camerarii Scorici cap.12.13.in Sta
cut.Davidis II.Regis Scotiæ cap.49 . apud Will.Thorn.
p.1796. Henr. Knyghton.ann.1340.Tabular.Albæripe
in Diæceſi Lingonenſi ann.1176. Qui autem in malo do
mini Huonis may ferit , allodium atque Cuſtumam
cuſtumabit , & ejus terragium domini Huonis erit
Rurſum : Neque bi, qui in mafis eorum manent, Cuſtu
mabiles erunt, C.
CUSTUMIA , Mos, conſuetudo , apud Baldric.lib .
3. Chronic. Camerac. cap.40. ( Alibi præfatio con
ſueta . Conventio inter Abbatem S. Urbani & Hugo
nem de Villers an . 1193. ex Archivo ejuſdem Mona
ſterii : Habebit S. Urbanus medietatem cum heredita
te D. Hugo aliam , falvisCuſtumiis domini cujus tre
fundus fuerit . ]
CoSDUNA,Idem quod Confuetudo, Tribucum . Ta
bularium Burgulienle fol. 156.Mauricius Dominus Cre
donis conceſſit Ecclefiae Canonicis omnes bomines quos
H.habebat in fuofeodo , abſolutos ab omnibus Cofdunis .
Infra : Conceſit omnesColduneas tam de advena, quam
de tallistafua de tota terra quan acquifierat , 6. Oc
currit præterea in Monat.Anglic.com ... p.562. Char
ta Gaufridi Arcidepiſc. Burdegal. In curte vero de Faia
... babere folebas quiæque folidos Cofdunales in anno.Ibi
dem : Quod in curte de Benays babere debebat salliatam
fuam quantum vellet : avenas quoque , gallinas, o ca
Teos Cofdunales, & c.
I COSTDUMA, in Privilegio Templariis Domus
Montifpeffulani conceſſo per Guillelmum Dominuna
Montifpefulani an. 1189 .
Br 2 Cos
 CON
943
Cospuma ', in Charta Gaufredi Comitis Andegav .
apud Sammarthanos in Epifcop. Andegav.p.125 . Con-
celli etiam ut omnia qua babens Sine retinaculo ullius
mee Cofdumæ quitta babeant. Chopinus lib.3. de Sacra
polit. tit.1.5.8.qui eamdem Chartam defcribit,Coſduna
haber . At in alia ann. 1108.apud eofdem Sammartha .
nos in Abbatib. S. Nicolai Andegav.pag.6yo. & in a-
lia an .1108 apud Ducheſnium in Hin.desChaſtaigners
pag. 4. Cofduma etiam fcribitur. Tabular. Dalonenſis
Abbat. Exa &tionem unius navis, quæ nominatur la Cor-
duma, fcilicet 4. denarii & 1.ciphum fale plenum .( Rur
Tum legitur apud Marten. tom. 5. Collect . Amplift.
col. 1952. )
I COSDUPNA, CoSDUPENA. Charta Guillelmi de
Craveneze an.1234.ex Chårtulario Abbatiæ S.Stepha-
nide Vallibus apud Xantones : Notum facio, quod cum
Stephanum Abbatem de Vallibus impeterem ſuper cale
fagio foreſtede Salız & Cofdupna quadam in eadem fo-
rejta , que vulgariter Baton appellatur . Aliud exem
plar habet , Coldupena.
CONSUETUDINARII, Conſuetud inibus ſeu tributis
obnoxii , Villani, Cotarii: Couftumiers, in Conſuetudi
nibusmunicipalibus paffim . Charta ann. 1092. apud
Beslium : Quicunque voluerit habitare in ipfo burgo,cu-
juſcunque bomo ſit exceptis noftrisdominicis Conſue-
tudinariis hominibus, habitet libere . Alia Guillelmi
VIII. Ducis Aquitan . apud eumdem : De cetero villam
... liberam concedo eo tenore , ut deinceps nullum Confue-
tudinarium meum ibi recipiant. Tannatores, homines
Conſuetudinarii, in aliis Tabulis apud eumdem pag.
504.505.467 : [ & in nova Gall.Chriſt.tom.4.Inftrum .
col. 352.]Notitia fub Gaufrido Martello Comite An-
degav . an . 1111. pro Eccleſia S. Laudi: Volens contra
constitutionem illeiſtriſſimiComitis babitatores prædi&ti
loci Conſuetudinarios fibi facere .
CÚSTÙMĀ R11,Eadem notione. Verus Inquiſitio a-
pud W Dugdalum in Antiq. Warwicenfis provinciæ p.
665. Etiam omnesillo qui tenuerunt in bondagii tenura ,
folebant vocari Cuftumarii. Inquiſitiones de forisfactu-
ris foreſtar.cap.19. in Addit.ad Matth . Paris : Si ali-
quis eorum babeat Cuſtumarios reddentes illis redditus
annuos, & * c. Monafticum Anglic. tom . I. pag.838.Cum
bomagiis & fervitiis sam liberorum hominum ,quam Cu-
ſtumariorum , & *c. Tom.2. pag.243 . In liberis hominibus
redditibus, in nativis Cuſtumariis,& c. Adde pag.
348. Fletam lib.z.cap.71.9.15. & c. Stabilimenta S.Lů-
dovici l.1 . Segentis feme prent home vilain Couftumier.
Paffim in Legib.Francorum municipalibus locis à Ra-
guello indicatis, in quibus Nobiles opponuntur Cuſtu-
mariis . [ Sed in Stylo Leodienfi c . 3. art.20. & apud
Froiſſart . lib. 1. cap.147. & alibi Couſtumiers appellan-
inr antiqui Practici,quorum eft teftari apud Judices has
vel illas fuiffe & effe patrias confuetudines, ad quas o
porteat lites dijudicari .]
q CoustuMAGII,Iidem qui Conſuetudinarii.Vide
locum in Feſtagium , Jus&c.
COUSTUMARIA , Locus ubi Cuſtume, ſeu tributa e-
xiguntur ,'verbi gratia in viis . Couftumiere, in Con-
fuetud . Andegavenf. art. 5o.Couſtumerie in Cenoman .
: art.62 .
CUSTUMARE, Cuſtumam ,feu tributum exigere , no
ftris, Lever la Couftume. Charca ann . 1270. in Regefto
Conſtabulariæ Burdeg . fol. 224. Ita tamen quod nullus
Cuſtumare debetfine dicto Elia . Bona Cuſtumanda ,
in itinere Camerarii Scoticicap . 13. Pecunia non Cu-
Jtumata , in Statur.Davidis II . Regis Scotiæ cap.49.9.
9 :[ Mercandifæ Cuſtumutæ , pro quibus tributum con
fuetudinarium exſolutum eſt, apud Rymerum tom . 5.
pag. 274. )
CUSTUMARIUS , CUSTUMATOR , Publicanus , qui
CON
944
tributa exigit. Iter Camerarii Scotici c.i. Cuſtumato
res,feu Cu tumarios tam parue quam magnæ cuſtume ,
Cujtumarios trone, & c.Cap.12. Cujus lemma de Cuſtu
mariis paruæ cuftumie : Primo capiunt cultumam lar.
eftà D. Rege, O c.Cap.13.
giori modo quam impofitum
De Cuſtumariis magnæ cuftume , Ubimagna Cuftuma
dicitur, quæ exigiturà fubditis pro modo bonorum ,in
Stacutis Davidis II.
Regis Scotiæ cap.49.9.7.Cuſtuma
rii burgorum qui demandato Camerarii in di&ta Cujte
ma levanda intromiferunt.
CONSUETUDINARIA TERRA , Confuetudinibus feu
tributis obnoxia .Verus Formula: Ita ut ab hac dieip
fo-campo & vinea cum grato ipſius Monaſterii habeas
teneas, atque poffideas, & quidquid ex eo,ficut mos eft a
liis ingenuis
fuperterram Confuetudinariam faciendi ,
facere volueris,liberam in omnibus babeasfacultatem .
CONSUETUDINARIA LEx . Charta Roberti Ducis
Burgund. an . 1042.ex Tabular.Sangerman.Inter cetera
in villa quæ dicitur Gilliacus ... plures accepi Conſuetu
dines, ficut ab eis didiceram , lege Conſuetudinaria.Vide
Probat. Hiſt. Burg. Duchelnii p.7.
I COSTUMIERUS, Tributo coſtume obnoxius . Ta
bularium S. Florencii : Quicumque de hereditariis in
eodem cimiterio proptei guerram habitare neceſſe babue
rit, non cogetur aliquod ſolvere debitum . Si domum fe
ceritibi, recuperata pace, poterit eam inde portare . Si
vero eam cuicumque vendiderit advent , fiet ex tunc ea
dem domus Coſtumiera .
CONSUFFUGARE , [mendoſe pro Conſaffocare ,
Suffocare . ] Vide Suffugare .
1. CONSUL, & CONSULATUS, quid ſit in hoc Free
degarii Chronici loco , cap. 110. video inter eruditos
controverti: Eo etenim tempore bis à Roma ſede S. Pe
tri Apoſtoli, beatus Papa Gregorius claves venerandi
ſepulcri, cum vinculis S. Petri, e muneribus magnis dry
infinitis, legatione, ( quod antea nullis auditum autvi
ſum bis temporibus fait ) memorato Principi ( Carolo
Martello ) deftinavit, eo patto patrato , ut à parte Im
peratoris recederet, * Romanum Conſulatum prefato
Principi fanciret . Variant hic Ediciones quocquot ex
ftant . Nicolaus Alemannus in Differt. de Lateranen
fib. Parierinis cap.14. Confulatum . Patriciam dignica
tem ; & civilem urbis adminiftrationem intelligi con
tendit . Id negat virdoctiffimus Carolus Cointius in
Annalibus Ecclefialt. Francor. ann.796.num.12. Nam
præter quam quod pro Conſulatum apud Fredegarium ,
Confultum legi debere exiftimat,fecundum Editionem
Brolianam , quoquo modo ſe res habeat, Confulatus
voce Imperatoriam dignitatem intelligi inde' opina
cur , quod in Caroli Magni Edicto de Legibus Lon
gobard.emendandis apua Sigonium lib .4. de Regno
Italiæ an. 807. quod etiam defcripfere Vitus Amer
bachius & Stephanus Baluzius , hæc verba reperian
tur : Anno ab Incarnatione Domini noftri Jefu Chriſti
80i. Indift. 9.anno regni noſtri in Francia 33. in Italia
28. Confulatus autem noſtri primo. Unde conficit per
Confulatum , Imperium neceſſario defignari , cum
Auguſti eo anno titulum conſecutus fuerit Carolus: ad
eo ut de Patriciititulo accipi non poffit,quem longe an
tea obtinuerat, & à quo abſtinuerat fa& us Imperator
ut Eginhardus , & alii ſcribunt.Tametſi valida videatur
prima fronte viri admodum eruditi conjectura , nolim
tamen negare Conſulatum hocce Fredegarii pro Patri
ciatu accipi poffe,qui & Marcello oblatus fuit , & ab eo
acceptus. Nam alias Patricii & Confulis diverſe fuere ea
tempeſtate in Italia dignitates, quos ex diurno Rom.c.
1. tit.z.&c. colligere eit: ubi Confulis intelligitur , qui
Romæ vel certeRavennæ ,tum prçerat,quemadmodum
rodros in cæteris Italiæ urbibus, quod exerte indicat
idem Diurnus c.2.tit.4.5.6 . & c.3.tit.7 . Extr.
Quod
 ' 945 CON
Quod vero ad Caroli Magpi Diploma ſpectat, vox
Conſul, non tam revera Imperatoriam dignitatem de-
fignat , quam receptam apud fequioris ætatis Græcos
Auguftos formulam , abrogata {cilicet à Juſtiniano ea
dignitate , quam fibi folis deinceps reſervarunt Im
peratores, tanquam Conſules perpetui, quem fibi tı.
tulum arrogalle Vitellium legimus : quod & ipfe Ju .
tinianus exerțe ait in Novella s . Tum enim ii Di
plomatibus annos Imperii cum annis Conſulatus ad-
Icribebant, ita ut fere femper idem fuerit, & Impe-
rator , & Conſul , cum Conſulatum una cum Im-
perio inirent , Sed longe antea Confulis titulum
adfcribunt Carolo Magno Verſus inſcripti libro E-
vangeliorum anno 780. tom . 1 , Hiſtor. Francor,
pag. 187.
Tempore vernali tranſcenfis Alpibus ipſe
Urbem Romuleam voluit quo viſere Conſul,
Quandoque tamen non Conſulatus annus in iis deſeri-
ptus legitur, ſed alia formula , quomodo fub Juſtinia-
no obtinuit , fcilicet , Post Conſulatum anno , &c.
quam quidem femper fere femper fervatam conſtat à
Lubſequentibus Auguftis, qui ipſo primo Imperii anno
in Diplomatibus, Poſt Conſulatum anno primo , ſub-
debant , verbi gratia , in Actis liberacæ à dæmonio
virginis, apud Baron ,an . 713. num. 6. Imperante do
mino noftro prilimo perpetuo Auguſto Anaſtaſio ( Arte-
mio ) magno Imperatore anno primo, e poſt Confula
tum ejuſdem Serenitatis anno primo . Ita tamen Con-
ſulacus annum cum Imperii anno conjungebant, ſi ſub
anni initium utramque conſecuti effent dignitatem :
fi enim fecus, Conſulatus annum à Kal. Januarii fub-
fequentis aufpicabantur. Verbi gratia , Epiſtola Theo-
dori PP. ad Babolenum Bobienſem Abbatem , apud
Ughellum & Margarinum , data dicitur quarto No-
nas Maii, Imperii domini priſimi Auguſti Conſtanti-
ni anno fecundo , Conſulatus primo, Indictione prima.
Unde colligitur, Conſtantinum , qui & Heraclius di-
& tus eſt, Heraclii majoris ex filio nepotem , Confula-
cum iniiffe Kal. Januarii , Indict. is . anno Imperii 2.
quod inierat menſe Junio Indict. 14. Id pluribus diſce
pramus in ea Diſſertat. quam de Imperatorum Con Con-
Itantinopolitanorum , feu inferioris ævi vel Imperii ,
uti vocant , numiſmatibus inftituimus .
Quo igitur Carolus Magnus recensAuguſtusdi&tus,
eadem qua Conſtantinopolitani Imperatores dignita-
je ſeſe donatum oftenderet , vel in fe translacam totius
Imperii auctoritatem ac dignitatem , iiſdem quibus
și titulis uti voluit , adſcripto ſcilicet Confulatus per-
inde titulo , quem Imperatorio ii lemaper adjunxere.
Quinimo in Diplomate à Sigonio laudato , omiffus
forte , notarii vel exſcriptoris vitio , Imperii annus
primus , qui Confulatus annum præcedere debuit ,pro-
ut fieri conſueverat in Byzantinorum Auguſtorum Ta-
bulis, quod etiam in Caroli fuccefforum Chartis facti
tatum obfervamus.Exftat fiquidem Hadriani II.PP.E-
piſtola ad Attarduni Namnetenfem Epiſcopum , quæ
eſt undecimainter ejufd. Pontificis Epiſtolas , quæ fic
clauditur : Quinto Kalendas Martias ... imperante do-
mino noſtro piiſſimo perpetuo Auguſto Ludovico magno
Imperatore anno 19. poft Conſulatum ejus anno 18.In-
di&t. 1. Ubi obſervandum annum Imperii, anno uno
Conſulatus annum præcedere . Quippe Ludovicus II.
à patre in Italiam miſſus, à Leone IV . PP. in Impe-
ratorem unctus fuit ann . 8 so . ut eſt in Annalibus Fran-
cor.Bertinianis . Conſulatum autem iniit, ut fane auf-
picatus eftKl. Januarii, ann.851.quibus hæc dignitas
iniriſolebat , uti mox docuimus . Proſtat Diploma
aliud Joannis VIII. PP. pro Monaſterio Herenli dice
ceſis Pictavenſis, in Spicilegio Acheriano to.lz.p.554 .
datum Imperantedomino piilimo Auguſto Karolo à Deo
Tom. II.
CON
coronato.magno Imperatore, poſt Confulatum.ejus anno
primo. Præterea aliud pro Monaft . S. Medardi Sueffio
nenſi pag.15.1. datuma menſe Januario Indift. 9. quarto
Ņon. Januar, Pontificatus noſtri anno 4.anno 1. regnan
te domino piifimo Carolo Imperat. à Deo coronata, & poſt
Confulatum ejus anno 1. Pro quibus quidem verbis, poſt
Confulatum , alia ejufdem Pontificis Charta pro Mo
naſterio Treporchienfi,apud Chifflerium , ifta babec
poft Coronationem ejus anno 1 . Sed perperam , ni fal
lor, cum Imperator appellari cæperit demum , cum co
ronatus fuit. Porro di&tus eft Imperator Carolus Cal
vus die Chriſti natalitio anno 875. Indict. 9 . Aliud
Diploma Joannis PP. VIII. in Tabulario Flaviniacen
fi, fic clauditur : Scriptum per manum Gregorii Nota
rii Regionarii & Scriniarii S. R. E. in menfe Maio In
di&t. 10. Bene valete . 4. Kal. Junias , per manum A
naftafii Bibliothecarii Janéte Sedis Apoſtolicæ , impe
rante domino piiſſimo perpetuo Augusto Karolo w Deo
coronato magno Imperatore anno 2. & poft Confulatum
ejus anno 2. Indict. 19.Eamdem denique formulam in
Diplomate Formoſi PP. pro Monaſterio S. Theuderii
diceceſis Viennenſis deſcriptam legimus : Data 7.Kal.
Decemb, per manum Sergii Primicerii Deferforis ſancte.
Sedis Apoftolicæ , imperante Domino piiſſimo perpetuo
Auguſto Widone à Deo coronato magno Imperatore anna
primo , & poſt Cenfulatum ejus anno primo .
2. CONSUL, Comes . Bracton . lib.i. de Rer.diviſ.
cap. 8. 9. 2, Comites à Comitatu , five à ſocietate no
men ſumpſerunt, qui etiam dicipoßunt Conſules, cons
fulendo : Reges enim tales fibiaſociant
ad conſulendum
& regendum populum Dei, & c. Leges Edwardi Confef.
cap. 2.Quod modo vocatur Comitatus , olim apud Bri
tones temporibus Romanorum in regno iſto Britanniæ vo
cabatur Conſulatus; & quimodovocantur Vicecomites ,
tunc temporis Viceconſules vocabantur. Vita S. Guillel
mi Ducis Toloſanià coætaneo cap. 3. Ambo quidem de
ſummis Francie Principibus, Conſules ex Conſulibus ,
c. Cap. 4. Igitur Willelmus ...ſuſcipit nomen Canſulis
Confulatum , in rebus bellicisprime cohortis fortitur
principatum . Et cap. 5. Adjudicatur etiam conclaman
te exercitu , ut totius Aquitanie , quoniam dignus eſt,
inveſtiatur Ducatu , o deConſule ſublimetur in Du
cem . Ordericus Vitalis libro 6. ex eadem Vita fanati
Guillelmi : Guillelmus ex patre Theodorico Conſule
& matre Abdana natus eſt ... nomen Conſulis & Conſu
latum , do in rebut bellicis primæ cobortis fortitur prin
cipatum . Abbo Mon. l. 1. de Bellis Pariſ. de Odone
poſtmodum Rege:
Hic Conſul venerabatur , Rex atquefuturus .
Et lib. 2 .
Belligeri fuerantUddonisConſulis ambo .
Petrus Abaelardus pag. 143. Vicem Imperatoris , cui
per omnia obeditur , obtinet Diaconiſſa ; ſex vero alie
Jubea , quas dicimus Officiales , Ducum ſive Conſu
lum loca pollident . [ Chronicon S. Petri Viviad ann .
1108. apud Acherium Spicil.to. 2. p.752 . Hludovicus..
multa paffus à Proceribus Francia in eodem anno , pre
cipueque a Widone, Rubeo cognominato , qui ei fraude
o dolo ſuo filiam ſuam nuptum dare volebat ; quod quia
dignitati regie indecenserat, & Conſulibus regni diſpli
cebat, auctoritbte Apoſtolica Pafchalis PP. dimiferat.
Et pag. 753. Similiter & Conſul Pietavorum , Dux
Burgundiorum , & multi alii Conſules , qui ſunt ſub
Rege Francorum . ] Ita uſurpant paflim Scriptores,Pa
fchafius Radbercus in Epitaphio Walæ Abbat. Corbe
ienſis lib . 2. cap . 6. Capicula de Weregildis poft Con
cilium Grateleanum ann. 928. Hildebertus Epiſc.Ce
noman .Epift. 18.25. 26. & in Vita S. Hugonis Ab
baris Cluniacenſis ,Rob. Monachus lib.3.Hift.Hiero 1
ſol. Sigebertus ann.439. Vita S.Leodegarii c.s . Matth .
Rr 3 Pa
1
 CON
Paris pag. 13 , Gaufridus Groff.in Vita S.Bernardi Ab-
þar . Tiron.cap.22 . [ Scripţor Geftorum Comiçum An-
degav. qui librum ſuum Geſta Confulem Andegav , præ gentis habeatis , ita quod fialiquis extraneus con
inſcripſit .] Ordericus paflim , & c.VideMarcam lib. tra quemlibeſ de veſtris querelam moverit , ante Viceco
3. Hiſt.Benearn. 3. num . 2. 3. [ & Hiſtoriam translatio- mites veftros debeat devenire , & ibidem judicium reci
nis S.Audoeni, apud Marten.com . 3. Anecd .col . 1676, pere , excepto furto , bomicidio , tradimento, a falfa
ubi Richardus I. Dux Normannorum, eorumd. Conſuk mento monete , violationè mulierum , quod Rapt vulga
appellatur; ſed in Comes z. obfervatum hunc Ducem
interdum etiam Comitem di&tum fuiſſe . ]
3. CONSUL.Consules in civitatibus , qui in a-
ļus vulgo Scabini vocantur, quorum dignitas antiqua ,
Auſonius in Urbibus;
Diligo Burdigalam , Romam colo , civisin illa ,
Conful in ambabus, cuna bic , ibiſella purulis ,c,
[Re&te Valeſius in Valeſianis pag.130. & feq.adnotat ,
hunc locum à Cangio noſtro non fatis intelle &tum fuif-
fe. Auſonius quippenon ideo fe dicit Burdigalæ Con-
fulem , quod hujus urbis Magiſtratus, qui Conſul di-
&us fuerit , dignitatem obtinuiffet, fed quod , qui Ro-
mæ renunciabatur Conſul , in omnibus cotius imperii
urbibus Conſul haberetur . Ab Auſonii temporibus ad
inſtitucionem Sgabinorum , qui in Galliis appellati fue-
șint Conſules, effluxerunt anni plus feptingenti . ]
Conſul Barcinone , in veteri Inſcriptione apud Gru-
terum 429.4.Confules municipales, apud eumdem 90.8 .
351.5.438.7, [ Libertates ann . 1209. conceffæ per Rai-
baldum de Calma hominibus terræ ſuæ com ... Hiſtor.
Dalph.p.19. col.2.Et volo quod ſingulis annis in Calma
quatuor Conſules eligantur ad feſtum omnium Sanéto-
rum , quorum confilio tota terra mea videatur de cetero
ſubjacere; fitamen aliquis fecerit injuriam , vel coma
miferit unde puniridebeat ,confilio Conſulum puniatur.
Haud fatis fcio an eadem notione in Charta Philippi
Franc.Regis an , 1218. apud Baluzium tom. 7. Miſcel .
pag . 338. Conſpirationesaut conjurationes vel Conſules
por poſſunt facere cives Anicienſes contra nos nec contra
Epiſcopum nec Eccleſiam Anicienſem , quandiu Epiſco-
pus Ecclefia Anicienſis erga nos ſe habuerint utde-
bebunt : ] Statuta MSS. Monſpelienſia art . 125.de for
ma juramenti Conſulum : Statutum eſt ut 12. probio
legales. viri Montiſp. jam ele &ti ad Communitatem Mon
tiſpeſfulani jurare debeant , quod bona fide conſulant
em quem Dominus locofuoftatuerit in hac terra,& ille
gequirere teneatur confilium diftorum 12. & eorum ftare
confiliis, c. Et art . 139. Qualiter eligitur Bajulus Cu-
riæ : Similiter conſulant Domino y Bajulo Curie , doa
ei quem Dominus toco ſuo ftatuit in hac terra . (Vide Ca-
ſaubonum ad Apuleii Apolog . p. 178. ]
4 : CONSUL , Consules etiam dicuntur , qui in
emporiis , ſeu portubus maris mercatorum jura ac mer
cestuentur. Charta Jacobi Regis Aragon. ann . 1268,
pro Barcinonenfib.Concedimus ( donamus integram lia
centiam poteſtatem vobis ... ponere eligere Conſu-
lem , vel Confules, quem quos volueritis , in partibus
oltramarinis , & in terra de Romania, & c. [ Exſtat in
Statutis Marfil, lib. 1. capuc integrum num.18.de Cono
1 ſulibus extra Maſſiliam conſtituendiso, in viagiis Surie,
aut Alexandrie vel Cæpte, vel Bogie, vel alicubi alibi
.. eligendis de melioribus facundia, o diſcretione, et
probitate, & honeſtate , ad bonorem d'utilitatem con-
munis Maliliæ .., & conſtituendis à Rectore Maſſiliæ ,qui
pro tempore fuerit , cum confilio & allenfu Syndicorum,
& Clavariorum communis Maſſilia , Septimanario-
tum capitum minifteriorum , vel majoris partis corum ,
quibus dentur Conſiliarii numero ibi non determinato,
Deinde plura ſtaçuuntur ad eos Confules ſpectantia a
quæ longiuseffet hic referre. ]
Habebant porro ii jurifdi&tionem in mercatores ſuæ
nationis, exceptis tamen majoribus criminibus.Char-
ta Guidonis Regis Hierofol. ann . 1190. apud Guefna.
CON 948
ium in Annalib. Maſfil. Damus etiam vobis Curiam in
Accon , O :utVicecomites O Conſules de hominibus ver
riter dicitur, quæ omnia Curia noſtra reſervamus . Via
çecomes autem quem vobis ibidem ordinare placuerit ;
Sacramentum fidelitatis nobis faciet , do jutabit quod fem
cundum terre Conſuetudinem , Curie veſtre caufas ju
dicabit o diſcernet . Habetur etiam in Statutis MSS ,
urbis Monſpelienſis Sacramentum ,quod ejuſmodi mer
çaçorum Conſules, cum magiſtratum ſuum ineunt , fa
ciunt lingua vernacula ſic conceptum : Jen bom elegat
en Coſol dels mercadiers navegans de Montpeslier pro
met à vos 12. Cosjols, que bon bial coſſel donarai à è tos
à caſcuns dels dits mercadiers è des autres que fon ni fe
rau defotz inon regimen, lur proficq enquerrai , el dan
eſquivarai, è la bonor del Commun dede Monpeslier, é
de la Univerſitat defdit mercadiers farai & procurerai, è
dels contrars; o delclams que ſeran entrels mercadiers
O Cod totas aqueſtas caufas entendrai per tot lo temps
de mon oficizi, gitadas tota amiſtatz , è tota enemiſtat,
c. Quocannis ii eligebancur . Dicuntur etiam Regens
delsmercadiers que van per mar , in Charca an . 1328.
De iis Conſulibus, & eorum officio pluribus egit An :
dreas Bofch in libro dels Titols de honor de Cathalunya
lib. 4. cap. 24. Maxime vero liber Icalicus, cui titu
lus , il Conſolato del mare , editus Venetiis an. 1570.
Codinus lib. de Offic, cap.7 . num . 9. Pachymeres lib ,
2.cap.32. & Gregoras lib.4.obfervantPiſanorum Ma
giſtratum qui Conſtantinopoli degebat , Confulem ap
pellatum , quiapud Venecos Bajulus dicebatur ,
I CONSULES eciam dicuntur in Francia Mercato
res electi ad dirimendas lites ſociorum , primum Pari
fiis ann . 1563. inſtitutiEdi& o regio , in aliis vero præ
cipuis urbibus an . 1566,
I CONSUL REGius, Idem , ni fallor , quiConfiliar
rius , apud Robertum Goulet in Compendio Jurium
& Conſuetud, Univerſitaris Pariſ, fol, 9. Similiter Uni
verfitas expenfis fuisdiſtribuit cereos benedictos Regi,
Regine , ſi fuerint Pariſius, Dominis Preſidentibus,
Prepofito Parifienfi, Locum tenentibus , ego quibufdam
Regiis Confulibus, Co
CONSULARES,appellati provinciarum Rectores,
quorum dignitatem & munus primus invexiſſe vide
tur Hadrianus Imper. qui, ut auctor eſt Spartianus ,
quatuor Conſulares per omnem Italiam judices confts
fuit . Poftmodum aliæ etiam Imperii provinciæ per
Conſulares , aliæ per Preſides, Duces, Comites,&pc.gu
bernatæ, Per Orientem quindecim , per Occidentem
viginti-dua à Conſularibus gubernatas recenſet Noti
ria Imperii,quorum etiam mentio pallim occurrit in
veteribus Infcriptionibus; ( Hinc illæ provinciæ Con
ſulares appellacæ , ut rite adnotaç Valeſius Notit. Gall .
pag . 302. col . 1. )
A Conſularibus etiam urbes præcipuas gubernatas
auctor eft Conftantinus Porphyrog. lib. z. de Themar .
Anaftafius in Adriano PP. Tradidit Paulun Conſula
ri Ravennatium urbis , Infra : Accerfito Confulare Rss
vennatium urbis præcipit ei ipſum interficiendum Pau
ſum.Vide Valefiuim ad Ammiani lib. 14. & JC .
CONSULARES HONORARII , ſen codicillarii . Julia
nus Anteceffor Conſtit. 56 , cap. 200. Urbicaria præfe
{tura omnibus aliis preſideat dignitatibus, id eſt, an
te ſedeat, past Prefectum cæteri Patricii numerem
fur", o Conſules quidem o qui inter eos Conſulari
bus inſignibus decorantur ſecundum Confalarem ordi,
nem & * prærogativas Conſulatusſui ſedeant , ut tamen
 949 CON CON 950
Aniepanantur ordinarii Conſulares honorariis Conſula- cumque inter Gallias ex tempore prædi&torum oftestare
ribus , voluit ſubſignia dignitatis , Confulatum ſuſcepit de
... CONSULARITAS , Digniças Confularis, non dir. ]Verus Chron .Latino -Barbarum , apud Lambe
Confulis , uti vulc Jacobus Gotofrędus in l. 74. Cod. cium 1,2 , Comment.de Biblioth.Cæſarea c.8 . p.858 . Junio
Theod.de Decurion.ubi agitur de honoribus & digni- ftinianum ab banore Imperii dignitate conantes ejicere
tatibus Codicillaribus,quas inter præcipua fuit Conſu- fa&tionem quidam ( quodam ) die Juſtinianum hortantes
larium , quæ exerte Conſularisas appellatur in l , un , u Circum expeétaret, & Confulatum populus(populo)
cod.Cod.de Conſularibus & Præfid, daret, ele &tum quemdam nomen Florianum volentes Im
2. CONSULARITAS, Comitatus, dignitas Comi- perio ſublimare , Oʻc, Vide Gloff, med. Græcit, in
tis , Charta Johannis Maclovienſis Epiſcopi ann.1949, Tratka ,
ſiç clauditur ; Adum apud Andegavim ....Eugenio Pa 4 ,CONSULATUS, Munus Conſulis , qui mer
patum obtinente, Confularitatem pero Gauffredo. [ Vide catorum jura quetur in emporiis & portubus, in Statu
Conſul 2. ] çis Maſlil.l.1.c.18 .Vide Conſul 4,
CONSULARIUS, Conſiliarius , confiliorum par ConşulaTUS CURIÆ , Summa rerum ac præcipua
riceps. Vigilius PP.in Epiſt.ad Ruſtịcum & Sebaſtianum adminiftratio , Albertus Stadenſis an , 1066, Albertus
apud Baron.an.sso.n.27.Cum Joanne Epiſcopo Sur Archiepiſcopus Conſulatum Curie adeptus eft , emulif
gentio Primicerio , atque Saturning Conſulario noftro gue remotis, folus primatum arcemque Cøpitolii polles
de.Freculfus in Chron.to.1.1.2.c.16, Quidquid Diceneus dit, Idem ann.1068.de eodem : Summam rerum , quod
sorum Confularius præcepifjet , boc modis omnibus ex. ef Vicedominatus , jam ſeprieș Conſul meruit , Vide Vis
petendum , hoc utile dijudicantesfore , { Charça Locha: çedominus,
rii Regis ann.950. apud Eccardun de Orig.familięHab : Post CONSULATUM , Formula literis vela &tis ad
sburgo- Auftriacæ col.157.Manaſſes venerabilis Arcbie: ſcribiſolica , cum ſcilicet qui cum hoc anno quo fcri
piſcopus nofter & conſanguineus, atque Afto egregius & neco
bebanrur , Conſules creati effent, ignoraretur ,
Præful reverentiſſimi Conſularii noftri, }Iça Confula- dum nuntius Conſtantinopoli, ubideſignari folebant,
rium haberi in MSS,Codd Ammianil.28.moneư Henr, in regiones remotiores, fcilicer in Africam , ubi ejuf
Valefius, ubi Confiliarium ex ingenio reſtituit, Apud modiformula præſertim adſcripta legitur, allatus ef>
Heſychium , Korostece , eftjatixos, Conſularis, fet , Uç in Conciliis laudaţis , & in Cod.Canon, Eccl,
CONSULATOR , Confiliarius , vel Conciliator, Afric, 6,56 198.127,Concil.Milevit.II.can.20.Formare
Joan.Brompton, in Chron . Tosins ſubverfionis Regni putem que à Primatibus , vel à quibuſdam Epiſcopis
Anglie Conſulator extitit , Clerici, propriis dantur , habeant diem Paſebe . Quod
1. CONSULATUS , Comitatus, Comitis diftri- ſi adbuc ejufdem anni Paſcha dies incertus eſt, ille pre
& us , juriſdi&tio , Leges Edwardi Confeſſoris & Wil- cedens adjungatur , quomodofolet , Pest Confulatum ,
lelmi Nothi cap.1.Fecit ſummoniri per univerſos Angliæ in publicis geſtis adſcribi; nempe cum Conſulatus iſtius
Conſulatus nobiles , ſapientes, o ſua lege eruditos , anni incertus eſt , Tametſi genuina videatur iſtius ca
Gap.12 , Quod modovocatur Comitatus , olim apud Bri- nonis interpretatio , de hac tamen quidam ſubdubi
tones temporibus Romanorum in Regno iſta Britannia tant ; cum verbi gratia Concilium Carthaginenſe V.
vocabatur Confulatus , Oʻc [Libertates ann,1204.con- celebratum dicatur poſt Conſulatum Cæſaris & Attici
ceſſæ per Raibaldum de Calma hominibus çerræ ſuæ in Maio ; Carthaginenſe VII . poft Conſulatum Honorii
Hiſt.Dalphin.to.1.p.19.col.z.Volo præterea, do propof- x11 .& Theodoſij viti.3,Kal.Julii:Epheſinum incceptum
Je meo laborabo , quod omnisterra mea fit in Conſulatu o.Kal.Julii; quibus tum menfibus vix , inquiunt, crea
Vapincenfi , & Ebredunenfi , & Çiftarienſi, Oetiam di poteſt, novorum iſtius anni Confulum creacionis
in majori, le poterit, Conſulatu . Occurrit pluries in nuncium Carthaginem auf Epheſum nondum perve
Tabulariis Kemperlegienfi & Fontis Ebraldi , Vidę piſse. Verum id mirum videri non debet ,cum certum
Conſul 2 , & Conſularitas 2. ] fit Conſules non femper Kalendis Januarii ſuos iniiſſe
2. CONSULATUS , Dignitas Amiralii, ſeu os magiſtratus , nec cum creatos, ſed eorum interdum pro
premirerum aut claſſium Præfe &ti , apud Saracen clamationem ac inſtitutionem dilatam in aliquot poſt
Eulogius Toletan.1.2. MemorialSanct.de Abderramen Calendas Januarias menſes, pro libitu Principum ;quod
Rege Arabum i An.Incarnat,850. æra 888. Conſulatus docet præ cæteris Libellus de Præfectis Urbij edicus à
o mis
auiem Habdarrangman 29.Occurrit apud huncScripca Culpiniano, Panvinia , & Bucherio : in qu no
rem non ſemel, Willelmus Rishangerus ann . 1272. Ada nariſolent poft fingula Confulum paria . Atan ,Chri
miralius loppenfis, natione Saracenus , que dignitas as fti 307.hæc leguntur : Maximiano VII.O * Maximiano ,
pud nos Conſulatusvocatur .Sed an revera Conſulatus, Ex menfe Aprili fa &tus eft vi.Confulatus, quod eft no
uti hæc vox apud Claſſicos Scriptores fumitur , vigue- vies. (Culp. & Panvin.addunt hic Diocletiana , ) vi,
rit apud Saracenos aut Arabes , quod vult vir doctus Kal.Septembris , Juſteius Tertullus P.V. Et anno fub
pluribus diſceptamus in Gloff.med. Græcit, fequenti : Confules quos jullerjat DD.NN.Augufti. Ex
3 , CONSULATUS , Confiliariorum conventus”, XIl.Kalendas Maii factum eſt , Maxentia Romula ;
Joannà Leydis in Chron.lib.32. C. 21. Poftquam autem quod eft decies & Maximiano, Anno 311,Confules quos
Dominus de ArKel in civitate Ducis Willelmieſlet , in juferint DD.NN.Auguſti. Ex menſe Septembri , fan
dem Dominus de Arkei tribus vicibus coram Confulatu & umeft, Rufina * Euſebio. Anno 317.Canfules quos
prænarrati Ducis Willelmi vocatus , cum juramento juſſerintDD.NN.Auguſti .Ex die xul.Kalendas Mar
narravit o manifeſtavit omnem traditionem . [ Charta tii, Gallicano & Ballo . Denique anno 345i Amantia
Bernardi de Turre an. 1308. apud Baluz . Hift. Arvern, Albino, ſcilicet Con, Denique anno ſequenti; Poſt
10.2.9,782.Item Bajulus dicte ville , aut ſerviensad re- Confulatum Amantii & Albini. Quo quidem anno nul
queſtom Conſulum , faciet præconiſare in villa S. Aman- li Conſules creati; aliis vero annis, horụm poſt alia
tii, quod omnesveniant ad Conſulatum pra negotiis au quot à Kalendis Januarii menſes, acque adeo ufque in
neceſitatibus dide villa . ] Vide Conful 3 , Septembrem interdum , dilata creatio , Unde non mis
CONSULATUM DARE , Tratéxv , Millilia ſparge- rum ſi in remotioribus Imperii provinciis ea perſæpe in
re , quod Conſules facere folebant, cum magiſtratum incerto eſſet , vel etiam ignoraretur . Vide præcerca
adibant. [ Epiftola Epiſcoporum Arelatenfis Provin- quæ in hanc rem commentantur Baronius, Panvinius,
ciæ inter EpiſtolasLeonis II . Papæ : In hac urbe qui- ( Alemannus ad Procopii Hiſt.arcan , p.106.1.edit. 1 &
Ste .
 9 ! CON CON 052
Stephanus Baluzius in Notis ad Capitul. pag.r252. & oratio fic di &ta quod fint opus confummatuin ſéu perfe
feqq.Ut porro abrogațis Confulibus ordinariis ſub Ju- ctum . Canones Hibern.apud Marten.co.4.Anecd.col.
tiniano eadem formula obtinuerit, plura adnotamus 8.Qui non occurrerit ad Confummationem canat viii . in
in Syntagmate de Imperatorum Conftantinopolitano- ordine pſalmos. Si excitatus veniat poſt millam ; quid
rum numiſmatibus, idem argumentum in Gloff. med . quid cantaverunt, replicet ex ordine, Fratres. Et col.
Græcit.actigimus , 21. Pænitentia hominis bibentis urinam hominis feu ejvis
E CONSULTA , Ital . & Hifp. Conſulta , Gall. fanguinem , VII.annos in pane & aqua ( in Confumma
Conſultation , Conſúlte , Conſultatio , deliberatio , tione ; hoc eſt , ut videtur , oratione , Vide Complen
Acta SS.Maii to... pag.616.de B.Pio V. Papa : Cateng da poft Completa .
fuit vir inſignis auctoritatis in Romana curia valde cele CONSUMMATOR , Perfector , Qui confuns
bris, aga a ſecretis tum Cardinali Alexandrino..cum Con- mat & perficit. S. Cyprian de Lapſis c. 5. Dominus in
gregationi Epiſcoporum Sacre Conſultę : fic dictæ verbis I)olor,Conſummator in fa &tis. Tertull. adv.
quod ea Congregatio pluribus de negotiis conſulatur ', Marc.l.4.c.22. Conſummator novi Teſtamenti. Eodem
deliberet , ftatuatque , fenſu Theologi noftrates aiunt de Chriſto ; L'Auteur
CONSULTARE . Aurelius Vi & tor Schotti in An- e le Conſommateur de notre foi.
tonino Pio : Quin etiam maribus fruſtratus , filiæ viro, I CONSUMMATUM , Gall.Conſomme. Succus
Reipublice Conſultavit; id eſt, filiæ virum dans Rei- ex decoctis carnibus expreſſus . Miracula B. Joannis
publicæ confuluit. Idem in Philippo ; Uſum virilisſcor- Taufliani co.s. Julii p.8o2. Et ita dolore erat extenuata
ti semovendum boneftiſimo Conſultavit ; id eft , conſul- og naturæ viribus confumpta,ut cibü nullum præterCois
tius exiſtimavit . fummatü ,& illud in modica quantitate ſumere valebat.
CONSULTORES , quorum electio & officium I CONSUMISSI , Simul ſummiſi vel ſubmiſi
fic exponuntur in Litteris Philippi III. Fr. Regis apud Qui una feſe ſubmittunt. Animo tori Conſymmiffi , a
de Lauriere tom.1, Ordinat. p.307 . De centum vero pre- 'pud Acherium to.3.Spicil.p.456.
didis Paribus eligentur viginti quatuor aſſenſu centum : ICONSUMPTUM vel CONSUMPTIO , in veteri
Parium , qui fingulis annis renovabuntur , quorum duo- Vocabulario utriuſque juris, eſt Rafio, videlicet quan
decim Eſcbevini vocabuntur , & aliï duodecim Conſul- dò dictio vel ſyllaba abraditur , & alia inſcribitur .
tores Ifti vigint: quatuor in principio fui anni, jura I CONŠUTITII , id eſt , certa ratione , quæ va
þunt ſe ſervatur jura ſan&tæ Ecclefia ,co fidelitatem Do- nitatis indicium ſit , conſuti, ſotulares & roſtrati Ca
miniRegis, atque juſtitiam , quod & ipfi re&te judica- nonicis prohibentur, in Statutis Benedi &ti Epiſc. Maf
bunt ſecundum juſtitiam ſuam , quod ſi quidem Major fil.an.1230.ex lib.viridi Epiſcopatus ejuſdem urbis f. 1o.
forte celari preceperit, celabunt , hoc quicumque dixea CONTA ; Species navigii .Chronicon Andreæ
rit à ſuoofficio deponatur , & in Communiæ miſericordia Danduli apud Murator.to.12 .col. 445. Bonus Dux no
romanebit. Major vero & duodecim Eſchevini conveni- ſter , ne annona civitatibus & fidelibus ſuis deſit , ſem
ent bis qualibet ebdomada , pro Civitatis vel Caſtelli per vigilans , deſtinatis quampluribus ufceriis ſeu ga
Faleſ. rogociis , ſi in aliquo agendo dubitaverint de leis groſſis , Contis aliiſque navigiis, & c. Vix dubito
duodecim Conſultoribus , quot voluerint convocabunt , quin legendum ſit Concis pro Conchis . Vide Concha 2 .
corum confilio ſuper hoc fruituri, & duodecim Conſulto I CONTAGIUM . Kovtozvov duo ſignificat apud
ires cum Majore & Eſchevinis quoque ſabbato fimul e- Græcos ; Hymnum brevem fic dictum à voce Kovies ,
Punt dequaque quindena die Sabbati, fimiliter omnes Parvus, eo quod paucis laudes alicujus San &ti vel Fe
fimul erunt, & quaque quindena die Sabbati , fimili- ſti complectatur : & tenuem membranam , rotundo
ter omnes fimul Pares.Quicumque vero omnium prædicto ligno , quaſi jaculi fragmento ( XOVT@ ) circumvolvi ſo
tum ad dies,ut prædi&tü eſt,ſibiconſtitutos antequam pri- litam . De hujuſmodirotulis hæc habet D. Bern. de
ma tantetur, fine ſubmonitionecum aliis non affuerit Pa- Montfaucon Palæographiæ Græcæ pa.5 3.Eft vero Con
vibus, fifit Eſchevinus pagabit quinque folidos ad nego tacium brevis baculus, ut plurimum palmæ longitudi
tia Civitatis Rothomag.vel Caſtelli Falef.com.Conſultor ne, cui hæret obvoluta miræ longitudinis charta mem
abſens tres ſolidos , o fic de aliis Paribus duos ſolidos , branea, ex multis foliis conſequenter agglutinatis con
niſi idoneam excufationem die precedenti Majori notam fecta , ubi defcripta ſunt orationes & officia Sacerdoti
fecerit...Siquis Eſchevinorum , Conſultorum feu aliorum bus recitanda , cum Sacra adminiſtrant. Sunt porro
Parium diebus fibi conſtitutis , poſtquam pro recto fa- Contacia ex utraque folii parte defcripta , ita ut cum
siendo cum aliis ſederit , fi fine Majoris licentia fedem ad prima paginæ finem pervenerint, ab eadem folii
1 fuam conſiliandi caufa reliquerit , pagabitxii.denarios, extremitate , vertendo chartam , fecundæ paginæ le
o &to fcilicet UrbiRothomag,vel Caſtello Faleſ. Oʻ qua- & tionem ineant, pergantque donec ad baculum , unde
tuor Clericis & ſerviontibus , ab altera pagina legereorſiſunt, denuo recurrant . Vi
CONSULTUM , Sermo , res ipſa de qua conſuli- de Gloſſarium mediæ Græcitatis.
tur . Eft etiam Conſilium per quod alicujus utilitati | CONTADINUS , Accola . Tebaldus in Vita
confulitur. S.Eulogius l.2.Memorialis San & or.cap.1o . S.Ubaldi , to.3.Maii p.635.Mittunt interea beni cives
Suſcipit lætantibus animis venerabilis mulier pium
viri legatum ad Contadinos ſuos , cum quibus guerram ha
Confultum . Cap.11.Ibiſefamuli Dei alterno foventCon- bebant, & eos , ut ad tanti Patrisobſequium fecuri ve
ſultu , roborantur inuicen . Idem in Documento mar- niant, vocant: remittunt ſibiviciffim culpas; & pre
tyrii : Noftrum Conſultum ... ut piipatris mentibus tuis cipue nobilibusContadinis , omnes, quas per guerram
reponas . Gregorius Magnus lib.4.Moral.c.36 . Videat contraxerant offenſas ignofcunt . Italis Contadino ,
fanétos Apoſtolos fic ſuſceptam Ecclefiam regere , ut ei Ruſticus, qui rurihabitat,' vicanus .
predicationis verbo non definant Conſultum præbere G CONTADOR , Vox Hiſpana , Calculator
Vide eumdem lib ...Epift.47 . Præfectusærarii . Acta SS.Maii to.7.pag.376.de S.Fer

· CONŞULTUM , Relatio ad Principem fuper aliquo
dubio à judice facta , in leg.11.Cod. Theod.de Appellat.
Conſultatio , alibi non femel .
CONSULTUM , Judicium ſynodale , in Gloffis Re-
giis MSS.Cod.1197
CONSUMMATIO , f. Officium divinum &
dinando Rege Caſtella : Felix de Scudero de Spinoſa
officio quod dicitur Contadoris fungens..dixit quod..cum
adveniſſent galeones Indice , ipſe cum aliis compluribus
confcenderunt lembum Averio , ad excipiendos predi
Etos galeones .
CONTADORIA , Frarium , ſeu locusubinume :
ra
1
 953 CON
ratur pecunia. A &ta SS.Maji to.3.p.533 de S. Iſidoro
Agricola : Bartholomæus de Urena Oftiarius ejus loci
quem à numérinda pecunia regia Contadoriam majorem
nominant .
CONTAGIARE , Citare ', in jus vocare , idem
quod Attacbiare. Petrus de Cugneriis Advocatus Re
gius : Faciunt Contagiari de compelli per fuos Præpo-
Jitos Clericorum mulieres viduas, nituntur habere eo-
rum cognitionem
T CONTAGIATUS , Contagione correptus. A-
eta S.Deicolæ Abb.ſæc.z.SS.Benedict.p 115.ubi de ſubi-
ta funeſtaque morte Lotharii Regis : Itæ cum fuis om
nibus ſubita aura Contagiatus atque plagatuseft, ut de
tanta multitudine nec inventus fit unus , cui inbereret
cibus aut pilus .
CONTAGIUM , in Gloff. Gr. Lat.exponicur don
Yoofrt@ u myo Bato . Virgilius Ecl.i.
Necmala vicini pecoris Contagialædant .
Acta S.Quirini Mart.lib.z.n.42.Bos infeétus Contagio',
non amplius pedibus infiftens, putabatur confeſtim mo-
riturus. Contagionem dixit Saluſtius : Poſt ubi Conta-
gio, quafi peſtilentia invalit , civitas immutata . Hinc
noſtri Contagion , pro peftilentia . Vide Gloff. Jacobi
Gotofred.ad Codic. Theod.
q CONTAGIUM Carnis , Turpitudo , pudendum
flagitium . Statuta generalia Ciſterc.ann. 1195. apud
Marten.to.4.Anecd.col.1284 .Quideprehenſus fuerit in
manifeſto carnis Contagio, de domoilla penitus emitta
tur , nec nominatim alia ei aſſignetur. Et col.1458. in
Statutis anni1277.Quicumque vero in carnali Contagio
deprehenfus fuerit de convi&tus, ſi Monachus fuerit
ultimusfit
ablato ſibi habitu , per decennium ultimus ego
fit omnium com
etiam novitiorum in Ecclefia .
9 CONTAGRUM , ignota notione , legitur in
Eſcoragium .
CONTALAGIUM . Charta Guillelmi Comitis
Forcalcarienſis ann . 1206. pro Manuafcenfibus : Nec
teneantur folvere bladagium , five albergam , nec Con-
talagium , five civatam , nec cofies...de eorum bladis ,
rebus quæ ad menfuram feftarii venduntur menfu
räntur . Idem forte quod
I CONTALATA . Regeſtum Comput. Dalphin .
de Graiſivod.ann.1336.fol.173.Johannes Bruni Locum .
tenens CaftellanideVeneto in recepta granorum com-
putat plurima de jure contalata fibi perfoluta :De Con-
jalata S.Marcellini , de Contalata Veneti, de Contala-
ta Caftri-veteris , de Contalata Argenzoni , & c. An
præftatio Comiti debita iis in locis ?
CONTALIA . Liber Rubeus Archiepiſcopatus A-
quenſis ex Bibl.Regia : Item habet Dominus Arcbieres
annuatim in caftro de Tollono pro Contalia in feſto S.Mi-
chaelis fol.Coro . 100. Occurrit ibipluries . [ Vide Com
talia . ]
4 CONTALISTERRA , Quæ pertinet ad Comi-
tem , in Archivo S.AlbiniAndegavenſis .
I CONTAMEN , pro Cantamen , Incantatio
Vide Canterma .
CONTAMINIA . Vide Condamina .
I CONTAMINATA MONETA , PECUNIA
Nummi argenteiæremixti . Occurrit apud Rymerum
to.5.p.444.col.2. & fupra in voce Compenſus.
CONTAMINIA. Vide Condamina ,
T CONTANGERE , Invadere, uſurpare, manum
afferre. Charta Theodorici III.Franc.Regis apud Fe-
libianum in Hift.Sandionyſ. pag.ix.Proinde per preſen-
te præceptum fpecialiter decernimus ordenandum , ut res
fuas neque vos ,neque juniores, ſeu ſucceſſores veſtri, nec
quilibet contradicere , vel minuare, nec Contangere ,
nec infiſcare non præfummatis.Eadem nocione dicimus,
Ne toucher point au bien d'autrui,manus ab alieno diftra
here ,
4
CON
954
T CONTANTUS , Numeratus. A & tá SS. Maii
10.7.p.380.de S.Ferdinando Rege Caftellæ : Dederunt
buic Confraternitati centum quadraginta ducatos de
Contantis ; i.e.numerata pecunia , Gall. Argent Cora
tant , Ital. Contanti, Vide Contentus ,
9 CONTASTATUS ,Caprus,interceptus , ab Ita
lo Contaſtare,Impedire.Miracula B. + gidii to.3.April.
p.246.Eum arripuit quedam infirmitas valde gravis ,
ita quod fibicaput omnino videbatur babere diviſum ,
omnia membra Contaſtata , & legitimo actu privata ;
Gall.Entreprise perclus,
I CONTATA , Modus agri . Charta permuta
tionis anni 1 304.ex Archivo D.Marchionis de Flama .
rens : Cambiavit Bernardo Galhardo de Sentis ...om .
nia jura de deveria , que ipfe habet habere debet in
omnibus illis viginti quatuor Contaris terre, que teneri
dicebantur ab eodem domino Petro in ducimario S.Marti
ni Delebret villa . Vide Contrata .
CONTEÇTALIS , Sub eodem tecto habitans , u .
xor , conjux, apud Ditmarum l.2.p.15 l.3.p.29.in Vicą
S.Kunegundis Imperat.col . ( in quibuſdam exemplari
bùs habetur Colleftilis vel Conledtilis , ] & c. Perpe
ram edit . Antečtalis, pro Conte &talis , apud Ughell.
tom.1.p.501 . >
q CONTECTILIS , Eadem notione , t0.3.SS. Junii
p . 79. de S. Aureo : Interventu dilectiſſima Conteetilis
noſtre .
T CONTECTUM , in Legibus Caroli M.pro quo
Muratorius to.1.part.2.pa.cos.col.1.B. cenſetlegendum
effe conje &tum : 'Ut heribannum aut aliquod Conte &tum
pro exercitali caufa Comes de liberis bominibusrecipe
fe aut requirere non præfumat . Vide Conje&tum in Con
jeftare .
CONTELEMPNERE , f. Perdere . amittere .
Teftamentum Aodiſelini Canonici Rotomag.an.1000 .
apud Marten.to1. Anecdoc. col121. Quod repetit non e
vendicetur fibi,fed confuſusContelempnat, & * excommu
nicatus & anathematizatus recedat. Vereor ne mendum
fit in voce Contelempnat .
CONTEMPLABILITER , Palam . Utitur Am
mianus 1.20.p.174.
CONTEMPLATIO , Reſpectus , Gall.Egard ,
Conſideration . Epiſtola Philippi Electoris Archipala
tini ad Carolum VIII. Regem Galliæ ann . 1497. apud
Ludewig.tom.6 . Reliq.MSS.p.96. Igitur Regiam Celfi
tudinem veſtram rogamus , quatenus prefatos Chrifto.
phorum & Anſhelmum de Regia beneficentia plurimum
commendatos ſuſcipiat , noftri Contemplatione : id eſt ,
noſtri ergo vel cauſa.Similis locutio occurrit apud Ry
mer.co.2.p.398.col.a.necnon apud Acherium co. 9. Spi
cil.p.289.
CONTEMPORALIS , Æqualis , æquavus , coa
taneus , Contemporain , rúrxporqu. Ditmarus lib. 6.
P.77.Carus cun &tis fuimet Contemporalibus . Utitur l .
3.7 .& alibi non femel. Contemporaneum dixis Agellius
lib.19.c.14.
9 CONTEMPORARE , Elle eodem tempore .
Tertull.de Reſurrectione carnis : Contemporani fætu ,
coætant natu . Vide Temporare .
q CONTEMPOREITAS , in Vita B. Giraldi
de Salis , apud Martenium tom . 6. Amplift. Collect.
col. 999 .
CONTEMPSA, Contemptus, neglectus. Pri
vilegium Ordonii II.Regis pro Monafterio S. Martini
Compoſtellani incer Concil
. Hiſp.to.3. p.171. Quicum
que .. quod nos damus O concedimus inde auferre pre
ſumpſerit, autin Contempla miſerit ( ideft , negle &tui
habuerit ) Quifquis ille fuerit fit maledictus & excom
municatus ,
T CONTENDERE , Extendere ,exponere.Hinc
ma

935 CON
marus Reme . Epift. ad Carolum Regem apud Ache
nl
rium tom.2.Spicileg.p.824.Cur autem ita vobis ſcienti-
bus fcribo , quia vobis tacerenon sudeo , patenter Con-
tendo ..
g CONTENDERE TESTAMENTUM , Contendere
ut irritum fiat , illud reſcindere . Conſuetudines quas
Comes Montis-forris ftabilivit apud Pamias ann. 1212.
inter Anecd.Marten.to.i.col.837.Item , maritagia mu-
lierum revertantur ad bæredes ipforum , ut poflint inde
Contendere Teftamentum , fi voluerint ,
CONTENEMENTUM . Vide Continere .
I CONTENERARE , Tenerum facere , mace-
rare , Gall. Attendrir . Jacobus Cardinal.in Vita S.Pe-
tri Cæleftini to.4.Maii p.454.
Non cicer aique fabas lympbis liquantibus unquam
Contenerans, O.
CONTENTARE , Satisfacere , noftris , Conten-
ger . Synodus Sodorenſis in Hibernia : Si vir outmulier
obierit , & nulla bona ad Contentandam Ecclefiam pro
fua fepultura babuerit , c. [Occurrit apud Acherium
Spicil.co.6.p.128.Rymerum to.11.p.467.col... in A &tis
SS.Julii co.2.p.427.Superius in voce Annata & alibi pon
ſemel . ]
I CONTENTATIO , Eadem notione , Gall.Conten-
tement. Occurrit in Hift.Dalphin. tom.2 . pag. 151. &
in Conciliabulo Perpinian.ann.1409. Concil. Hifp.to.
8.
q 63
3.p. "CONTENTIA , pro Contentio , Lis , jurgium ,
apud Rymerum to.12.p.59.col.i.
CONTENTIONARIUS, Qui contendit , a
pud Ludewig.10.7.Reliq.MSS.p.319.
G CONTENTUS, Numeratus. Epiſtola Johan-
nis de Monſteriolo apud Marten.to.2.Amplift.Collect.
col.1391. Afferit uno in føro , unica expeditione, ſola in
hora pro duodecim florenis ſcutatis aureis in Contento
vendidiße ;id eſt, numerata pecunia , Gall , Argent
contant. Vide Contantus .
CONTERATI , Italis , Terrazzani. Conterra-
nei, ex eadem contrada , de meſme contrèe. Anonymus
Barenſis in Chron. ann. 1040. & 1041.Et ipfi Conterati
interfecerunt Chirosfa &tiCriti. Perperam apud Lupum
Protofpath am Contracti ſcribitur anno 1040.
CONTERRANEI , Eadem notione . Brocardus in
Deſcript.Terræ Sanctæ ; Tales funthodie in Terra San
Eta non pauci, qui fpoliant peregrinos & Conterraneos
fuos.
I CONTERIBUSTERIUS , Homo conditionis
obnoxiæ , qui tributa domino tenetur exfolvere Be- .
rengariusdeTarragona in Epiſtola ad Ildefonſum Reg.
Arag.de cæde Hugonis Archiep. Tarrac.an . 1171. inter
Concil.Hiſp.to.3.p.383. & in Appendice Marcæ Hiſp.
col.1354.Ibique cum Conteribuſteriis noftris, qui inimi-
cabantur fratri meo , fecit ſacramentum , Ócos fecit ju-
rare adverfus eum . Vide Tributales .
9 CONTERMINALIS , Confinalis , in Gloſſar.
San -German.MS.n.5oi.
& CONTERMINUS , Confinis , Contingens .
Civitas Ferrarie fluvio Podo Contermina, in parvo
Chronico Ferrar. apud E Murator.to.8.col.473.
1. CONTERNAR , CONTERNATIO . Higenus
de Limitibus agror. Quod ſi illis permiſſum erit , ut in-
ser convenientes Conternentur, Conternati ſortiri debe-
buot , qui tros primam Centurie fortem accipere debeant.
Conternationuin fa &tarum fingula fratribus nomina in
fcribemus, & c.Sic Conternatio fuit ſors ea quæ in tres
partes dividebatur , Gloff.Lar.Græc. Conquaternas ,
ζAγνύακατα τεσσαρων ..
2. CONTERNARE. Vitulam Conternantem , a-
pud Iſaiam c.25.v.s.Hierem.c.48.v.14 .Mégcortpietikiran
vertunt Græci Interpretes. Contersans , dicitur ille
CON 956
quieſ is completione tertii anni : unde dicitur Contex
nens , quaſi complens tertium annum , quaſi triennis ,
vel trium annorum exiſtens. Unde Ifaias c.15 Vectes ejus
uſque ad Segor vitulam Conternantem ,id eft, vitulam
trium annorum ; vel Segor civitatem parvam dicit vitu
lam Conternantem , id eft , robuſtam : quia ſecundum
Gloram , animalia ſunt robuſta tertio anno , ficut homo
in trigefimo anno. Hjerem.cap.48. dicitur: A Segor uf
que ad Oraniam vitulam Conternantem . Ubiquidam li
bri falſihabent , vitulam Confternantem ; Obfecundum
Papsan , Conternans eft vitula tertium annum agens ·
Joan. de Janua . Vide S. Hieronymum in Epitaphio S.
Paula .
CONTERRANEI . Vide Conterati .
CONTESSERARE , Amicitiam , focietatem
inire cum aliquo . Tertullian.adv.Hæreticos: Cum A
fricanis Ecclefiis Conteſerarit.
CONTESSERATIO HOSPITALITATIS , apud cum
dem .
I CONTESTA , f.Sepimentum ſeu pali virgis vi
mineis context, vel jugati.Chron.Parmenfe ad an .1247 .
Et molendina de brachiis equis propter defe&tum a
quarum canalium faéta fuerunt per civitatem & pa
lo ſpezzati do ſtrinati per omnes vicinias Conteſtas ago
palancats . Corbes virgis Contefe pro contexta , in
Charta an.1439.ex Archivo Piſcatorum Maſil.
T CONTESTABILIARIA , Dignitas Comitis
Stabuli. Vide locum in Capitaneatus poft Capitaneus.
CONTESTABILIS . Vide Comes Stabuli .
CONTESTADA . Vide Conteſtatio 3 .
2. CONTESTARE , Donare, veluti teſtamento,
in Charta Ranimiri Regis Lufitaniæ æræ 939.apud Ro
dericum da Cunba in Hift.Epiſcop.Portenlium 1.parte
¢ 13.p.159 .
2. CONTESTARE , Admonere , monere , ſeu
potius repugnare , pro Contraſtare ; quomodo Conte
ſter , uſurpamus . Lex Bajwar. tit.z.c.5. 9.6.Si ſervus
boc fecerit,capitaliſubjaceat ſententia :dominus vero ejus
omnia fimilia reftituat ,quia ſervo ſuonon Conteſtavit ,ut
talia non faceret. Capitula Caroli Magni lib.6.c.15.si
bos cornupeta fuerit... Conteſtati ſuntdominum illius ,
nec reclufit eum , occideritque virum , aut mulierem ,
c. Adde Anaftaf. in Vitis PP. P.so.Vide Contraſtare.
I CONTESTARE LITEM Litigare,repugnare, litem
inſtruere. Inſtrumentum appellationis ann.1481.ex Ar
chivo B.M.de Bono nuncio Rotomag.Litem Conteſtan
do & o negando, proutnegarunt eumdem de Paris habere
in eadem pecia terræ articulata.
jus percipiendi decimam
Epiſtola Michaelis Epiſcopi Andegav. an. 1244. apud
Lobinellum to.2.Hilt.Britan.col.418.Convocatis parti
bus , facias infra duos menfes poft receptionem preſen
tium ,fuper fingulis articulis in libello preſentibusinſerto
contentis,litem coram te legitime Conteſtari.FeftoConte
ſtari litem dicuntur duo,aut plures adverſarii ,quod ordi
nato judicio utraquepars dicere folet, Tefteseftote.
G CONTESTATA . Vide poft Conteſtatio 3 :
1. CONTESTATIO , Litis conteſtatio , in Lege
Longobard.l.2.tit.21.9.2. Gloff. Græc.Lat. Ilpoxatépžis
Iridixus , Conteſtatio .
2. CONTESTATIO ,Libellus,fcriptura ,in l.8.Cod.
Theod.de Famoſis libell.& apud Gregor.Magn.l.s.Ep.
30.Nocturno ſilentio in civitatis loco, Conteſtationem po
Juit in ejus crimine loquentem .
CONTESTATIO , Teſtacio . Concilium Arelat . II.
fub SiricioPP.can.32.& cx eo Capit.Caroli M.1.6.c.142.
Si expofitus ante Ecolefiam cujufcumque fuerit mifera
tionecollectus , Conteſtationis ponat epiſtolam . Id eſt,
gua teſtatur fe eum collegiffe. Anaftafius in S.Hormif
da ; Portantes epiſtolas confortatoriasfidei, & Conte
ftationes ſecretas numero 19.6 C.
3. CON
 957 CON
3. CONTESTATIO . Ordo Romanus de Conſe-
cratione Epiſcopi: Pontifex ponitmanum ſuper caput e-
jus , eo dicit unam orationem in modam Collecta , alte
ram in eo modulamine , quo folet Conteſtatio cantari .
Gregorius Turon.li.2.de Miracul.S.Martinic.14.Cum-
que nos rite facroſancta folemnia celebrando Conteſtatio-
nem de Domini virtutibus narraremus, & c. [ A &ta ss.
Junii to.3 . p.10 . de S.Ferreolo : Conteſtatio , Vere di-
gnum & juftum eft: quotieſcumque pugnas San &torums
recolimus. ] Quibus locis Conteſtatio idem ſonat quod
CONTESTADA; ita enim appellari in Codice Re-
menli MS.moner Menardus , Præfationem , ſeu Ora-
tionem quæ Canoni præmittitur , qua diſponitur Sa-
cerdos & populus ad tremendorum myſteriorum confe-
&tionem , quod, ut eft in alio Codice Thuano , Cor-
teftetur Sacerdos fixam ac veram profeſionem populi ; id
oft, gratias referre Deo dignumeſe . Ita etiam in vete-
ri Liturgia , apud Cardinal.Bona lib.i.Rerum Liturgi-
car.c.12.n.5.Pręfatio ConteſtatioMiſe appellatur.Eum
dem vide 1.2.c.io.n.1.Er in l.3.Sacrament. Ecclef.Rom .
0.106.in Miffali Gothico p.270.283. quo ſpectant iſta
Gennadii de Scriptorib . Ecclef. in Muſæo : Compoſuit
Sacramentum egregium ergo non parvum volumen , per
membra quidem pro opportunitate officiorum & tempo-
rum , pro le &tionum textu pſalmorumque ferie & decan-
tationediſcretum : ſed ſupplicandi Deo Conteſtandi
beneficiorum ejus fodalitate ſui conſentaneum . Gloflæ
Lat.Græc.Conteſtatur, sweepTuptle , oppayidcoui,
dicheap Túpetur .Feſtus: Conteſtari , eſt , cum uterque
reus dicit , Teftes eſtote . Paulinus Natali 9 .
Quid Paſchale epulum ? nam certe jugiter omni
Pafcha die cunétis Ecclefia prædicat oris ,
Conteſtans Dominimortem cruce , de cruce vitam
Cunétorum .
Annales Francor.Fuld.an.
888. Salubri utens confilio ,
Conteſtans ſe malle ſuum regnum gratia cum Regis paci
fice habere , quam ulla jactantia contra ejus fidelitatem
Superbire . Papias ; Conteſtari , ad judices ; obteſtari
vero ad adverfarios pertinet . Gloſfæ Græc.Lat . Mecepte-
petoinnade, Conteſtatio , teftificatio . Conteſtari ſacra-
mentum fidelitatis , in Capitulari 3.ann.78y.c.2.
CONTESTATA , in Miffali vet.Francor.p.422 .
I CONTESTUS, Lis , altercatio , Gall . nunc
Conteſtation , debat, alias Conteſt , præſertim Practi
cis. Charta compofitionis cum Abbate Berdonenfi &
Gentili de Monteſquivo ann . 309.ex Archivo Domini
de Monteſquiou . Cumlis, quæftio , Conteſtus, conten-
tio, petitio & controverſia, Jeu demanda verteretur, feu
vertiſperaretur inter , & c.ſuper quibus quæſtione, Con-
teſtu , contentione , &c.
CONTHORALIS , Conjux , uxor , [ interdum et
iam Maritus . ] Tidericus Langenius in Saxonia :
Huic Contboralis Mechtildis erat ſpecialis .
[Epiſtola Edwardi III.Regis Angl. ad Reginan Caſtel-
læ apud Rymerum tom.5.p.462.col.1.Ad vos & confan-
guineum noſtrum cariſſimum , illuſtrem Regem Caſtel-
la , Conthoralem veftrum . Et paulo poft:Penes diétum
Contoralem veſtrum . Charta Ludovici Regis Hunga-
riæ apud Ludewig.to.5.Reliq. MSS. p.494. Juxta conti
nentiam di &ti Domini Regis Conthoralis noſtri . ] Utun.
tur Beka , Thwroczius, & alii .
CONTICINIUM , Concubium , nox intempeſta ;
cum cuncta ſilent; Iſid.1.5.Orig.c.31.Gloff.Lat .Græc.
Conticinium , o metab dasxtpuoDwviosxpéra Noétis Con-
ticinium , apud Ordericum Vital.p.508.Hiſtoria Trans-
lat . S. Sebaſtiani.c.13.num.66.Cum jam Conticinii tem
pusincumberet. [ Translatio S.Andoeni apud Marten .
10.3.Anecd.col.7 676.Triduanum itaque prælibantes je
jenium cum vigitiis inftantia precum , tertiæ noctis in
Conticinio facrorum Cuſtodibus alto fopore depreffis, la
CON 958
tenter ad feretrum accedunt . ] Primum conticinium , in
Miraculis S.AdelardiAbb.n.5. Uritur Plautus .
I CONTIENS, f.pro Conteſtans . Vide Conte
ſtare litem . Officialis Roromag . ann. 1341. in Bullario
Fontanellenſi fol.6o.recto ; Rector dicebat & afferebat
fibi ratione fue prædi& e Ecclefię de jure communi-jus
competere percipiendi...omnes fingulos groſſos fructus
decimales .... diétis Religioſis in contrarium Contienti
bus , dicentibus, & c.
CONTIFICIUM , vox Circi , cum beſtiæ contis
conficiuntur, aut figuntur;unde & quidanı Contifigium
legunt apud Vopiſcum in Probo , ubi de leonibus in
Circo : Qui omnes Contificiis interempti funt .Lampri
diusin Commodo: Virium ad conficiendas feras tanta
rum fuit, ut elephantum Conto transfigeret .
I CONTIGER , Funambulus , fic dictus, quod
ad librandum corpus gerat contum . S. Paulinus in Poe
nate de S. Felice:
Clauferat hic manibus vultus , de fronte fupina
Contigero fimilisjuveni ſpectabat in altum ,
Ut daret immotumlibrato corpore funem .
I CONTIGIA , pro Corrigia , ſibene conjecto
Modus agri . Epiſtola Gaierani Comitis Mellenti ad
Eugenium III . Papam . Hiſt.Harcur.to.3.p.44.De clau
so fuodimidias Contigias & duas acras terre .
T CONTIGNARE , Comportare , in Gloſſario
Sangerman.MS.nu.501.Supplendum puto , Tigna ,cum
Contignare ſit Tigna conjungere , quod Gloffator ex
prefferit per Comportare .
CONTIGUATUS , pro Contiguus , Vicinus
Index MS.Beneficiorum Ecclefiæ Conftantienſis; Cu
jus Capellanus habet curam leproforum feu parochia
Tum dičte Ecclefie Contiguatarum .
I CONTIGUITAS , Cognatio do amicitia > in
Gloffario Barthiiex Guiberti Hiſt.Palæſt.
CONTILE , Dominium , Comitatus : Italis enim
Conto , eſt Comes. Pactum inter Thomam Comitem
Sabaudiæ & Abbat.S .Mariæ Pinarol.ann.124
6.Pronun
tiaverunt quod prædiétus Comes & ejus hæredes babeant
in perpetuum pacem & guerram , & plenum Contile in
tota prædicta valle , & in omnes homines in ea habitan
tes . Infra : Cumomni jure , jurifdi&tione, Contili ,
ut fupra , o dominio .
CONTIMINATUS , an non Contaminatus >
Corruptus, violatus ? Præceptum Ottonis III . Imp.
pro Monaſterio S. Maximini circiter ann. 1000. apud
Mart.Collect.Ampliſ to.1.col. 361.Quicumque autem
hujus noftræ au &toritatis, conceſſionis & poteftativæ per
donationis contradictor violator in aliqua re exftiterit;
fciat ſe componere noftrum bannum, ita ficutille qui mer
cato Moguntie , Coloniæ & Treviris contracto Conti
minato damnatus fuerit .
CONTINÆ , Slavica lingua , Templa dicta , ut
auctor eſt Andreas Abb.l.2.deVita S. Othonisc.36. a
pud Gretzerum in Divis Bambergenſibus, ubi ad quæ
itionem , Quareilla templa vocabant Continas?reſpon
detur: Slavica lingua in pleriſque vocibus latinitatem
attingit, Oideo puto ab eo quod eſt Continere , Conti
nas eſſe vocatas . Adde cap.feq.
T CONTINARI, Congredi vel coire . Gloff.MS.
Sangerm.nu.501 .
T CONTINENS , dicitur de campo plura arpenta
terræ continenti nullo medio feparata.In trum.an.1248
ex Archivo Portus Regii:Johannes Comes Montis - fortis
aflenſu Johanne uxoris meædo Conventui Portus Regii
ccxL.arpenta terre , quam babebam in uno Continenti
Ead.notione Cæſar dixit , Continentes filvas .
I IN CONTINENTI, apud Baluzium to.6.Miſcell.
p.239.idem eſt ac Statim , illico , continuo , Gall . In
continent. Vide Incontinente.
CON
 959 CON
: . CONTINENTES , Græcis iyapatas, di& ti potiſ-
ſimum , qui & in caftitate vivunt, & à fæcularibus
prorſus abſtinent : eft enim continentia , s'yxpétex
ut ait Clemens Alexandr. lib. 3.Strom . neglectus cor-
poris juxta factam Deo profeſſionem , quæ non ſolum
verſatur circa caftitatem , fed etiam circa alia omnia ,
quæ prave deſideret anima neceffariis non contenta
& c. quam s'yx páthav , profitentur Monachi - Heſy-
chius , s'yx paétud , áox:05 , S. Hieronynaus Epiſt. 24.
ad Marcellam ; Nos quis ferica veſte xon utimur ,
Monachi judicamur , quia ebrii non fumus , nec ca
cbinno ora diſolvimus , Continentes
Continentes vocamur
vocamur 0
e Gallis leContenu : Continentia venditionis , in leg.29.
Triſtes .
Pręſertim tamen Continentium vocabulo intelligun-
tur viri quiab uxoribus, & feminæ viciffim quæ àma-
ritis abftinent. Ita S.Epiphanius hæreſi 59. & in Ex-
poſ.fidei. Tertullianus lib.dePræſcr.cap.40. Habet duo
Virgines , babet ở Continentes diabolus & Marciox.
E : S.Gregorius Nazianz . reliceróter@u svvis , io @ zig-
geno.s utápyego 5 tlis’yxpéthar arxar usti nap3 : ' vor ten
Trix9w . Ruffinus Aquileienſis lib.z.in S.Hieronymum :
Nam Porphyrius te docuit de Chriſtianis male loqui,con
cidere Virgines , Continentes, Diaconos, Presbyteros,
O Zachæus 1.3.Conſultation.ca.3. Quidam etiam ve
lut in poſtremo ſectçiftius gradu parva obſervatione con
tenti , tantum celibes vivunt , ut nunquam experti ma
trimonia reſpuentes, vel amifforum recordatione commo-
niti, ſecunda , ſi prima habuere , devitant , & c. ubi
multa de hoc vivendi genere. Salvianus lib.5. de Gu-
bern.Dei: Quomodo igitur talis ipſos pænitentiam fee.
gile non pænitet ? Sicut etiam illos de converſione ac Deo
aliquid cogitaſſe , qui a conjugibas propriis abſtinentes
à rerum alienarum pervaſione ſe non abftinuerunt ,
cum profiteantur Continentiam corporum , in incontinen
tiam debacchantur animorun . Novum prorſus eſt con
verſionis genus , licita non faciunt , illicita committunt,
temperant à concubitæ , & non temperantà rapina . Lex
20.C.Th.de Epiſc.Ecclefiaftici, aut ex Ecclefiafticis ,
vel qui Continentium ſevolunt nomine nuncupare, vi-
duarum ac pupillarum domos non adeant. Similia ha-
bentur in Concilio Carthag.III.can.25. Horum præte-
rea meminit Novella Majorani de Teft.Clericor.ut &
S.Auguftinus lib.s. contra Fauftum c. 9. Quam multi
Continentes in Ecclefia & Monaſteriis, viftum tegu-
mentum commune habentes , & in bis ipfis profeſionibus
multi fallaces . Et Serm.53.V.D.c.8. Sunt Continentes
humiles, funt & fuperbi, & c.Idem Serm.de Tempore
248.Continentia Jobrietas non in fola integritate car
nis confiftit , ſed etiam in cultu & ornatu , vita pariter
O moribus conſiſtit. Vita S.Sulpitii Pii Epiſc. Bituri-
cenſis ca.5.n.23 . Monaſterium ...in quo virginum ac Con-
tinentium feminarum incluferat agmen . Mox : Quæ
dum ſapientie ſtudio ſemperveftiunt, non ſolum corpora,
fed & animas virginitati conſecrant , præparantes vafa
munda ad ſapientiam , ex quibus divini verbi concubitus
ſančios & immortales expetunt . Vide S.Cyprianum E-
piſt. 62. & lib. de Diſciplina & habitu virgin. Poffi-
dium in Vita S. Auguſtini cap. 28. ipfum Š. Auguſti-
num de Urbis excidio cap. 2. lib. de Utilitate creden-
di cap. 17. S. Ambrof. lib.6 . Hexaemer. cap. 5. &c.
Veneris Continentiam dixit Curius Fortunatus lib.3.de
Arte Rhetor. Continentiam ſupercilii Hieronymus
ad Marcellam , id eft , Chriſtianorum ab omni faſtu
concinentiam ; Continentiam vovere , Arnoldus Lu
bec.lib.7.cap.9.
Quos vero Continentes Latini iyxpaths Græci vocant:
iidem ipſisGræcisd'oxycui appellari. Ita véyna Tūv -
oxstāv, in Concilio Laodiceno can.24.Idem Concilium
C.30: Oidhi:patixés ,äraneene's , il doloris, o Badaveig
με τα γαυαικών απολέσθαι . Quibus locis ασκηται , Conti
CON 960
nentes dicuntur Dionyfio Exiguo & Ifidoro Mercatori :
Joan.Phocas in Deſcript. T.S.C.11.Kaidiapopå or gríMara ny
»ximianis conut vxQtupoves . Gloff.Græc. Lat. Cælibes ,
éyador ,coxumui .
CONTINENTES di &ti præterea Fratres & Sorores
Tertii Ordinis Fratrum Minorum , inſtituti ab ipſo
S.Franciſco , qui & de Pænitentia nuncupabantur, in
Bullis Joannis XXII.PP.an.1319 . & 1320. apud Vad
dingum .
1. CONTINENTIA , Synopſis , argumentum ,
tenor inſtrumenti, owsox , Tuesoxa , in Glof.Lat. Gr.
Cod . Theod.de Petit.Continentia edi&ti, in 1.11 . eod.
Cod. de Liberali caufa . Continentia ſcripture , in l.31.
de Teſtam.eodem Cod.Thomas Catabrig.Epiſc . apud
Radulfum de Diceto : Fraternitatis veftra fcriptum ſu
fcepimus......cujus Continentiaplus videtur babere more
dacitatis quam ſolatii . Gervaſius Dorobern. Litteras
Regi Francie porrexerunt, quarum Continentia erat
& c. Adde Cæſarium de Mirac.lib.2.cap.ro . [ & alios be
ne multos . ]
2. CONTINENTIA , Continuitas , comple
xus, annexus . Æthicus Coſmograph.initio opuſculi;
De omni ejus ( orbis terrarum ) Continentia perlatum eft
ad Senatum . Sic apud eumdem : Oceani Occidentalis
Continentia . Virgilianam Continentiam Fulgentius di
xit Complexum rerum phyſicarum , quæ in Virgilio
continentur, in quam rem peculiaris ejus exſtat libel
lus. Macrob.lib.3.Saturn.c.15.Continentia regionum .
Idem in Somnium Scipionis l.2.c.12.Omnem operiscon
tinentiam revolvam .
T 3. CONTINENTIA , pro rebus ad victum ne
ceſſariis , mox infra poft Continere .
4. CONTINENTIA , Contrectatio . Cælius Au
relianus li.z.Acur.c.5.Utendum etiam articulorum blana
ditactus Continentia .
5. CONTINENTIA , Habitus ,moris & geftus
conformatio , Gallis Contenance . Anonymus de Mi
racul.S .Urſmariper Flandriam nu.6. Stupuerunt, ocu
los humiliter demiferunt, quis inter eos delatus fue-.
rit, etiamfi neſcirent, fatis patenter ipſafua Continen
tim oftenderunt.
CONTINERE , Alere, ſumptus fuppeditare; no
ftris , Entretenir. Gregorius M.lib.2 .Indiet ... Ep.28.
Et locum vel actionem provideat , ex qua cotidianis ftia
pendiis valeat Contineri.
CONTENEMENTUM , Æftinatio , & conditionis
forma ac ratio , qua quis in republica ſubliftit, Spel
manno : ſeu potius quod cuique ad ſumptus neceffarios
fufficit, ex voce Continere , de qua mox. Magna Char
ta Libercatum Angliæ c. 14. Liber bomo non amercietur
pro parvo delicto , niſi ſecundum modum illius deli&ti, go
pro magno delitto ſecundum magnitudinem deliéti, ſal
vo fibiContenemento ſuo , o mercatori eodemmodo fab
va mercandifa & villanus ...Salvo wainagio . Glanvilla
l.9.c.8 . Secundum quantitatem feodorum ſuorum , Ole
cundum facultates , ne nimis gravari inde videantur
vel ſuum Contenementum amittere I . d eft, ne condis
tioni ſuæ derogare cogantur , amiffis, velcerce immi
nutis fuis facultatibus ; nam ea eſt vocis notio , quid
quid dicat Somnerus. Nos dicimus Entretien , feu In
tertenementum , quod cuique ad ſuam conditionem ma
nutenendam neceffarium eft , vel fufficit .
CONTINENTIA , Idem quod Contenementum .Gre
gorius M.lib ...Epiſt.s.Miror autem quod in me collatas
Continentias veſtras ex bac moderna paſtoralis officii
Continentia diftraxiftis, in qua fub colore Epiſcopatus
ad ſæculum ſum redutus.Idem Epift.43.De ancilla Dei,
que cum Theodofio fuit , Extranea nomine, videtur mihi
ut ej Continentiam facias, fi utile conſpicis, aut certo
 g6 CON
plonationem quam fecit, reddas, Lib.4. Epiſt.30. Sed
guia vos valde in Continentia noſtra benignos inveni-
mus , eidem benignitati vice fimili reſpondemus. Ita hanc
vocem uſurpat 1.1.Epift.8.42.1.2 .Indiet...Epift.28.11.4 .
Epift.so . & Julianus Antec.Conſt.59.Hæc conftitutio ....
jubet ut fi quis rem immobilem eidem Ecclefiæ dederit.....
adjecerit , ut in Continentia pauperum reditus edmi-
niſtretur, ó'c.Vide Pactimonium .
CONTINGARE ,pro Contingere. Capitulare A.
rechis Principis Beneventi apud Murator.co.2. pa.336.
col.1.Omnino prohibemus nullo quolibet argumento,quod
Contingaverit ,vel dici humana verſutia poteſt,his dona
tionem facere poffe ,qui hoc facinuscontraxit.
CONTINIUM , Gratuitæ ad fines muniendos ope-
ræ , & milicum ſubmiſlio , Sambuco in Gloff.ad Leges
Hungar. Albertus Molnarius habet Continuum , aitque
Hungaris dici Tortenetbol Valodolgoc.
T CONTINOSUS, Mwópax TQ , Cerritus , apud
Janum in Supplemento Antiquarii .
I CONTINUARE , Diſputare. Gloſſar,MS.San-
german.n.501 .
I CONTINUARE ECCLESIAM , In ea continuo mi-
niſtrare, Gall.Deſſervir. Verus Ceremoniale MS. B.
M.Deauracze Tolof. Etprimonota , quod Presbyteri S.
Nicholai e Capellani Dealbatedebent tenentur in-
tereſe in noftris profeſionibus , videlicet in iftis tribus
diebus Rogationum , acetiam .Capellani Curati S. Mi-
chaelis, & etiam Presbyteri qui Continuant Ecclefiam
noftram
q CONTINUATIM , Continue , apud Marten .
to.2.Itiner.Litter.p.149 .
I 1. CONTIO , pro Concio , Congregatio , legi
tur in Charta Gauzlini Epiſcopi Tullenfis apud Mabil-
lonium to 3.Annal.S.Benedict.p.706.col.1.
9 2. CONTIO , Contemptio, in Gloſſario MS.
Sangerm.n.501 .
CONTIQUA, Imbrium collectio , Papiæ . Addic
Joan.de Janua , quaſi continens aquam . MS.Bituric.ha
bet , Contiquiæ , & Amalthea Laurentii Contiguia , )
& CONTIQUALIS , Contiguus , vicinus. Gui-
bercus l.2.de Vica ſua c . 14. Antequam autem ad Conti-
qualia devolvamur .
I CONTIUS , Orſus aut locutus . Gloſar.MS.San-
german.n.501.
T 1. CONTO , pro Contus. Otto Morena in Hiſt,
Lauden.apud Murator.co.6. col . 1047. Sic eos cum lapi
nibus do enſibusatque lanceis , ac maxime cum Conto
nibus urſerunt .
92. CONTO , à Græco -barb.Kovt @ , Comes , I-
talis Conte : apud Cantacuz.l.1.C.40.
CONTOGATUS,Socius,fodalis,qui toga pariter u
titur . Sodalis & Contogatus, apud Ammian.l.29.
& CONTORIUM , Modus agri, à Gallico Con-
tour , Ambitus , Circuitus. Inſtrumentum venditio-
nis an.1276.in Chartulario minori S. Benigni Divion.
Item fuper medietatem corveye fitæ ad limitem de Perri-
gney so fuper Contorium , quod fuit Bignet five libero
rum ſuorum .... ſuper unam peciam terra , que fuit Ar-
kerti, quæ partitur cum Contario, quod fuit Valteri....
O ſuper medietatem Contorii fiti ſuper Foreſt , quod
Contorium fuitau Mercier . Vide Conturniis .
qCONTORNATUS SERMO , Bene tornatus,Con-
cinnus , Epiftola Decani Ecclefiæ Cenoman.apud Mar
ten.Colle&t. Ampliff.co.i.col.7056.Sic prudentiſlima ſo
ror noſtra Paterburnenſis Ecclefiaftilo altiloquo O Con
tornata Sermone matris fue primitive Ecclefia ftatum
feliciorena commemorat .
1. CONTRA , pro Circa , Verſus . Leges Edw.
Confell.c.39.Confueverant animalia in foromercari ſine
plegio ad occiſiones Contra Natale Domini faciendas
Tom . II .
CON 962
MonafticulmAnglic.to.1.p.149.Ad formi tasveroin Ad
ventu Domini debent habere 14. ſummas Contra Natale
Domini, Contra Quadragefimam tantundem , Contra
Paſcha totidem , & c.
2. CONTRA, Erga , verſus . Tabularium Vien
nenſis Eccleſiæ ſub Roftanno Archiepiſcopo fol.60.Pro
amore benevolentia quam contra te habeo , ec.Tabu
larium S. Andreæ Viennenfis : Ego igitur inDei nomine
Rotgerius pater tuus ego in pro amore do bona voluntate
mea , quam .Contra te babeo, in proipla amore donoti
bi vineam unam , &c.
3. CONTRA SE , E regione, anivarti , & VTIXpus,
Gall.Contre , Vetus Inſcriptio : Item Contra ſe porticus
O ariola cum memoria ad boc monimentum pertinet , Vi
de Salmaſium adSolinum p.1094 .
4. CONTRA , Pro . Lex Alemann.tit.2o . Nullus
Presbyter... poteſtatem habeat vendendi Eccleſiaſticam
terram , niſi Contra aliam terram . Nos dicimus , Con
tre une autre terre . Capiculare s . ap.806.c.18 . & lib. 1 .
Capitul . c. 125. Sed propter cupiditatem comparat anna
nam aut vinum , verbi gratia de duobus denariis compa
rat modium unum , * fervat uſquedum iterum venunda
ri poßit Contra denarios quatuor autſex , aut amplius
Adde ca.19.liber Epiſtolarum S. Bonifacii Mogunt. E
pift.100 . Tradiditeos (ſervos)in Saxoniam Contra equum
unum . Uſi ſunt hoc loquendi modo veteres , Varro li.
1.de Re ruft.Poma vaneunt Contra aurum . Vide Scali
gerum ad hunc locum ,
5. CONTRA , Prope , juxta , Gallis Contre. La
&tantius lib.de Mortib.Perſecutor. nu.23. Serviquoque
fideliſimi Contra Dominos vexabantur : filii adverſus
parentes ſuſpendebantur, & c.Vita S.Henrici Imper.c.6.
Contra urbem .. Eccleſiam ſub Canonico ordine initiavit.
Charta Caroli C.Imp.apud Mabillon . 1.5 , de re diplo
mat.p.404 . Etomne teloneum annualis mercati, cum pra
to , ubi Contra Venittam congregari ſolet. S. Audoenus
de Vita S.Eligii c.10 . Sedebar fabricans indefello (com .
1. Hiſt. Franc. pag . 628. perperam indefofum ) * Con
traeum Thille vernaculus ejus, &c. Cæfarius l. 1. Mi
racul.c.23.Venienſque Contra Monaſterium noſtrum , lo
cinomen requiſivit. Hiſtoria fundac. Monaſterii Glad.
bacenfis c.4. Et omnibus affluenter epulantibus , nuntiiſ,
que Regis Contra Epiſcopum honorabiliter reſidentibus,
O'c. Le Roman de Garin MS.
Et a mandè par Renaut de Baugi,
Que à Dijon fuſent Contre lui Samedi,
Ica Kovia , hac notione dixerunt Græci nuperi pro
Contra , Anonymus de Locis Hieroſol.c.6 . Košzovret's
TV tv.pov Auzoals @ mé9:19 :vo'Kecsós. Cap. 9. Kad
xorti tins Pajā ivoi: pu@px Fened . Alibi fępe .
6. CONTRA ,Capiculare 3.ap.811, c. 6.Dicuntipſi
Comites, quod alij eorum pagenfos non illis obediant,nec
bunnum Domini Imperatoris adimplere volunt, dicentes
quod Contra Miſos Domini Imperatoris pro beribanna
debeant rationem reddere , Nam non Contra Comitem ,
* Ubi Contra Miles , pro Miffis nude ponitur ,
4 7. CONTRA ALIQUEM , Eo invito . Pafcha
lis II.Papa Epiſt.ad Philippuna Catalaunenſem Epiſc.
Annal.Bened.com.s.pag.420.Præfentium igitur au &tori
tate dileflionitue precipimus, ne prefatum Abbatem
ad feſtivitates tuas ire cogas, neve Monachas ejus Con
traeum ſuſcipias ,
I CONTRACAMIUM.Vide poft Cambiare .
CONTRACAUSARIUS , ut mox Contracaufa
tor , in Placica ann, 878. inter Inſtrum , tomir , nova
Hift.Occitan.col.135.
CONTRACAUSATOR , vox forenſis , Reus , in
jus vocatus, in legibus HenriciI.c.61 .
CONTRACLAVIS, noſtris Contreclef. Charta an,
1250. Prohibuit hominibus & mulieribus diebus fos
ST fen
 CON
963
Jennibus, ne offerrent, clavibus fan &tæ Ecclefiæ faciens
quodammodo Contraclavem . [Confuetudines Brageria-
ci art.93. Qui srchas ſeu buchas debotaverit, aut falſas
claves quæ dicunturContracloves, tenuerit ♡ eis ufus
fuerit...furca ſuſpendatur, }
CONTRACTA . Vide Contrata ,
O CONTRACTATIO , Contractus, negotium
gum aliisinitum . Capitulationes an.1482.apud Ryme-
rum fo.1 2.p 150. Ad hoc quod ... pofitis facere veſtram
Contractationem & capitulationem cum dicto Rege An-
glia .... vel cum Ambaxiatoribus ſuis , qualeſvis Con-
fractariones O capitula..quod ulteriusnon utamini dieta
Contra&tatione & affenfu ,quam cum dicto Rege Angliæ .
Et pag. ſequenti: Quas viderint elle convenientes O
concedentes ( f. condecentes ) quieti ere amicabili
o pacificate Contractationi ſubditorum di& i Domi-
ni Regis ,
I CONTRACTIO , Vide poft Contra &tus ,
CONTRACTORIUM , Muſculus qui aſtringit
rectum inteſtinum , ne intempeſtive excrementa efflu .
Apt. Gloff.Lat,Græc.Contractorium , oplyxtap .
CONTRACTUM , [Comparatum , acquiſicum . )
Vide Adtrahere , Adtraétum .
q .CONTRACTUS , Territorium , regio , tra-
& us .Vita S.Vindiciani Epiſcopi to.2,Marcii p.77.Cum
in Contractu inſigne Monaſterium extruxiſſet.Vide Con-
grata .
92.CONTRACTUS,pro Conta &tus.Concil.Tolet.
VIII.to.2 ,Concil,Hiſp.p.542.0ptamus nulla prophana
tione folius summe Divinitatis nomen exiſtere ad ſu-
mendum ,nullo perjurii facrilegio indebite profanandum ,
pullo uſpiam Contractu fallacia contingendum .
3. CONTRACTUS, Mancus , membris captus ,
Attratto & Ratratto Italis . Gloffæ MSS. ad Canones
Concilior. Contractis, claudis. Tabularium Bellilo-
cenſe in Lemovicib.n.6s.Adoleſcens etiam qui deporta-
batur ad tumulum Contraétus, fuit in ipfius intercellio
ne cum magna felicitate(liberatus, ) & ad altare B.Pe-
tri currendo feſtinus pervenit . Vita S. Willibaldi : Et
manus ejus Contracte ſuntfolute . Occurrit paflim in
Vitis SS. Robertus Bourronus in Merlino MS.Urfinsl'
emmena , fi trouverent un Contrait , quant il furent iſu
del oft ; li Rois paſa pardevantlui , Oli Contrais
li crie, Rois, c .[ Le Roman de la Chantepleure MS,
D'une vielle bocue ,
Et d'un vilain Contrait ,
Comment eſt l'ame belle ,
Quant licors eft filait . ]
CONTRACTIO , Ipſe contractimorbus , in Hiſtoria
Translat.S.Gorgonii c.15.Gloflæ S.Bened.c.de Medici-
na : Contractio , na parvois .
CONTRADA . Vide Contrata .
I CONTRADERE , pro Tyadere , Donare. Oc:
currit pafſim ,
CONTRADICERE , Interdicere, vetare . Con
ciliuni Moguntinum an . 847.c. 30.Contradicimus quo-
que ut in quarta generatione nullus amplius conjugio co
puletur. Synodus Vernenlis an.755.Ut nec Epiſcopus ,
nec Abbas , nec ullus Laicus pra juſtitia facienda ſpor-
tulas Contradi&tas accipiat: quia ubi dona intercurrunt,
juſtitia evacuatur . Capitulare 1.an.802.c.39 . Ut in fo
reſtes noftras feraminanoſtra nemo furari audeat, quod
jam multis vicibus fieriContradiximus.Concilium Wor
matienſe an.868.c.78.Contradicimus quoque ut in quar-
ja generatione nullus amplius conjugio copuletur . ( Le-
ges Pippini Regis Italiæ apud Murator.to.1.p.119.col.
1.Et le forfitan Francus autLangobardus habens benefi-
cium inftitiam facerenoluerit, ille Judex in cujus mini-
ferio fuerit , Contradicat illi beneficium ſuum ,interim
dumiple awt Miſus ejus juſtitiam faciat . [ Occurriţ
CON 964
præterea in Scatutis Nicolai II. PP. promulgatis in Sy
nodo Romana an.1059.
CONTRADICERE , Renuere , denegare, &c. Con
cil,Francoford.an.794.Siquis Cantradicit eos (denarios)
in ullo loco , in aliquo negotio emptionis vel venditionis
Ocideft , accipere non vult .Res ſuas ei Contradixit,
in formula 119.apud Lindenbrogium , id eſt , denega
vit , reddere noluit. Eadem nocione in Lege Aleman
norum tit.85.Si Contradixerit eum ( ſervum ) de redde
re noluerit . Proprietatem terre alicui Contradicere,tit.
84 , Conteſter la proprietè à quelqu'un. Servile opus an
cille Contradicere tit. 18. 9.2. impedire. ( Charta ann .
1120. ex Archivo S. Victoris Maffil.Invenerunt quem
dam Presbyterum ferentem vinum ad Monachos : tule
runt autem caballum & aſinos , Contradixerunt vi
num , id eft , nifallor, impedierunt ne deferretur . ]
Contradicere juſſionem , in Lege Bajwar,tit.2.c.8.nolle
recipere . Contradicere ſcrutinium , in Lege Ripuar.
tit.47.9.2.Id eſt , domum ad quærendum intrare cupien
tem prohibere . Contradicere viam , in Capit. pro par
cibus Saxon.c.26.
CONTRADICTARUM AUDIENTIA , Ubi
auditis partibus contradicentibus judicium pronuncia
tur . Litteræ JohannisOſtienfis Epiſcop. ac Univerſi
tatem Colonienſem an.1417.apud Marten.to.2.Anecd.
col.169y.Capitula concordata & ab utraque parte ſpon
te ſuſcepta....in Audientia Contradictarum .... ledla ajo
publicata,
9 CONTRADICTOR , Oppugnator , qui con
tradicit. Charta Ducis Bohemiæ ann.1048. apud Lu
dewig.Reliq.MSS.co.6.p.57. Contradictores vero hujus
privilegii de invaſores prænominatæ Ecclefiæ cum Dao
tan & Abiron...accipiantportionem .
CONTRADICTORIA > & CONTRADICENS
PARs, Oppoſita , contraria , apud Alanum de Infulis
de Planetu naturæ p.283.ult.Edit .
T CONTRADICTUM , Gall.Contredit , Contro
verſia.Sine Contradicto apud Thomam Madox Formu
Vide mox Contradi&tus .
laris Anglicani p.293.
I CONTRADICTUS,Cui contradicitur, adver
fus quem lis movetur, Conventio inter Andream Do
minum Vitreii & Guill.de Guircha ann. 1198. apud Lo
binellum Hiſt.Brican ,co.2.col,324.SiCuria Dom . Guir
cbe Contradi&ta fuerit de ille feodo quem tenet de Domi
no Vitreii , Contradi&tum illud ibit in Curiam Domini
Vitreii,.. Et fi Curia Domini deReſteriis Contradi&ta fue
rit , Contradi&tum illud ibit in Curiam Domini Guits
che , ademum in Curiam Domini Vitreii .
CONTRADITIO , Traditio, Donațio . Occur
rit in Epiſtola Stephani VI.Papæ inter Concil.Hiſpan.
to.3.p.161.col.i. & alibinon ſemel ,
q CONTRADITUS , Traditus,donatus;in Char
ta Caroli Regis Franc. & Longobard, apud Doubleçum
Hiſt.Sandionyſ.p.713. & alibi .
CONTRADRUTUM ,quafi Contra dire &tum , dre
&tum ,Contra jus,noſtris Cancredoit . Charta Alemanni
ca Goldaſti 99.Cum reſideret Unfredus vir inluſter Re
tiaruna Comes in mallo publico ...ibique veniens homoals
quis nomine Hrothelmus proclamavit , eo quod Contra
drutum fuum manfum ei tollutum fuiſſet ,
I CONTRADUTUS , pro Contraditus, in voce
Tradavium .
I CONTRAFACERE , Imitari, effingere imi
tando , Gall. Contrefaire . Synodus Mediolanenf. an ,
1287. apud Murator. tom . 8. col. 1061. Item ftatui
mus, ne aliquis Religiofus, Clericus ſeu laicus Can
trafaciat, vel Contrafierifaciat, aut falſificet vel fal
fificarifaciat Literas noftras, & C. Occurrit apud Ry
merum tom .7. pag.383.col. 1. infra in v . Implutus &
alibi ,
Con
 CON . CON 966
965
CONTRAFACTURA , Imitatio , apud eumdem re , cum alias nos remandare continget.
Rymerum to.15.p 292.col.z. CONTRAMANDARE,CONTRAMANDATUM ,eft Ex
I CONTRAFACTUS, Fictus, fuppoſititius, Gall. cuſatio legitima , quam quis in judicium vocatus , co
Contrefait , in Annal.Benedict.co.4.0.718.col.2 . & apud ram judice,per Procuratorem , aut per alium proponit ,
Rymer.to.8.p.27.col.2 , quo minus juri ftare poffit. Leges Henrici I. Regis An
T CONTRAFORUS, Quod contra foros ſeu le- gliæc.59.Si dies placiti fitContramandatus, & c. Cono
ges agitur . Vide Forus. tramandatio,ibidem , & c.feq. ubi tota materia Contra
'CONTRAGAGIAMENTUM . Litteræ Ca- mandati expenditur , Ordinationes Parlamenti . Diem
roli VI.Fr.Reg.an. 1392. Item , quod venientes ad di- babens in Curia ,ipfa die veniat ,vel Procuratorem conftia
<tas nundinas do mercata in loco predicto,non poßint pro tuat in caſibus, in quibus conſtitui poteſt Procuratar,vel
aliquo Contragagiamento , ſeu aliquo facto gagiari feu Contremandet, ſi Contremandatum locum habeat, alios
detineri, nifi pro debita noſtra , vel niſi pro delicto pro- quin ſequenti die infra prandium deficiens reputetur
prie perſone, vel contractu in di& o loco fatto vel inite Chronicon Mauriacenfe l. 2. De quo Rainaldus Abbas
tempore nundinarum velmercati , durantibus ipfis nun ante Ivonem Epiſcopum Carnotenfem placitum accepe
dinis aut mercato . Dubium non eſt , quin Contraga- rat: & quia nec interfuerat, nec legitime Contramanda
giamentum hic idem fit , quod Cantragagium in loco verat, deciderat à caufa. Chronicon Befuenſe p.684.
lubſequenti. Id fatis docent vocum affinitas & utriuf- Duellum inde firmaverunt , ſed ſtatuto die pugna, Ro
que loci comparatio ; fed affirmare non aufim explica- berto convenienter adſtants , Humbertuses jui non ade
tionem Cangii genuinam eſſe . Verum quidem eft Gal- venerunt, neque Contramandaverunt .In Afiliis Hie
licum Contragage olim acceptum fuiſſe ea notio- fol.MSS.C.44.qui Contramandatum ſeu excuſationem
ne , quam voci Contragagium ſubjicit Cl. Scriptor : li proponit, id facere tenetur per duos viros ex lege Roma
tamen verborum feriem attendes , vix credas Contra- na , ( de la Ley de Rome ) id eft, Chriſtianos Romanos,
gagiamentum aut Contragagium aliud eſſe quam obli- quique ex iis non ſint , quine n'ont vois ne roſpons en
la
gationem ,debitum ſeu æsalienum.Nulla in laudatis lo- Cour , que ilſoient à tems , o beure , à jour que
cis dominorum feudalium facta mentione, omnes in- Courli aura donnè, & *c. Atque viri iſti ſacramento ſu
diſcriminatim creditores actoreſve ſpectari videntur , pra Evangelia præſtito affirmare debent excuſaciones
qui debita conſectarentur à mercatoribus ad nundi- quas afferunt ,eſſe legitimas. Contramandatorum for
nas venientibus ; neque enim horum mercatorum ſe- lennia ſic pluribus explicant Ulatica MSS.urbis Ambia
curitati, quæ legis fcopus eſt, provideretur fatis , fi nenſis : Quiconque ſoit entrès en gages de loi debataille ,
ipſis ſolum àdominis feudalibus & non à quibuſviscre- O'en ait jaur de venir ſouffiſament dedans midi , du lui
ditoribus vel actoribus caveretur . Vide Contragagia- preſenter contre l'averſe partie, de garder les jour , fi
mentum in v . Vadium . come il doit ou il pardroit la querelle, ſon'avoit Contra
CONTRAGAGIUM , Jus quod dominis feudali- mandè, pourtant que l'averſe partie viengne avant ſouf
bus competit , quo poflunt pro rei fuæ ablatæ ab aliis filament à jour , & *ſe preſente auſi, e gart ſon jour,
vindicatione , eorum pariter res fibi adferere ac retine- ſi come il doit. Derechief quiconques ſoit entrez eft was
re : Contregage. Uſatica Aquarum mortuarum ann . ges de loi de bataille , & ait jour de venir a loſtel de chez
My
1246.Quicumque extranei ad di&tum locum venerint, ſal- lui ca la Juſtice , de Soleilluiſant ,le jour devant puet
viibidem cum ſuis rebus confiftant, nec poſſint occafione Centremander duſques à quinzaine , ci trois fois puot
guerre ſupervenientis , vel occaſione Centragagii, vel auſſi dequinzaine en quinzaine Contremander, pourtant
aliqua cauſa fimilidetineri. Vide Vadium . Kil Contremant ſuffiſamment de Soleil levant le jour der
CONTRAHERE , Protrahere. Charta Hen- vant à le Juſtiche dà loftel chelui, fiveut ſen ira :
rici III.Regis Angl. an.1260.apud Rymer.tom ... p.713, o filavenoit que lequel des parties que cbe fuſt ait un
col.i. Ibidem moram ſalve o ſecure Contrahendo , Et p : deſes Contremans , l'autre partie porra de novel trois
feq . col.1. in altera Charta ejuſd.Regis eod.an. Et ſi fois enfievans Cantremander, du ſerent li Contremant
contingat eamdem uſque ad tempus pariendi ibidem mo- xil avoit fait devant , nul. Derekief quiconques ait fait
ram Contrahere . Pluries occurrit apud eumdem Ry- ſes trois Contremans continuelement , venir ni envoier
merum . neliconvenra plusà court , fone veut , dufques à chou
I CONTRAJURIS, CONTRALEGIS, Wapdroue, Kil ſera rajornès. Derekief quiconques che ſoit qui on
.
Gloff.Lat.Gr.Violator legis . envoie Contremander à le Juſtiche e à Loſtel à chelui
F CONTRAMAGISTER , Gall. Contremaitro , envers qui il Contremande, enraier kame pour bui li con
Proreta,ſecundus à Præfecto turbæ nauticæ . Legicur venra , oliContremanderes dira Kil Contremande duſ
apud Rymerum to.13.p.37.col.1. & alibi paffim . ques à quinzaise, or doit nommer chelui pour kid Con
T CONTRAMANDAMENTUM , Gall. Con- tremande, dºcil envers qui il Contremande parnon or
tremandement, Præceptum monitumve pofterius prio- par feurvon , de doit dire que cbil n'a ne bien , ne a droit
ri præcepto vel monito contrarium . Treugæ initæ in- n'a dit le Consremant , foli avoit chil pour qui il Con
ter Amedæum Comit. Sabaudiæ & Humbertum Dal- tremunde, bien e faufilamentbaille , d ' ainſi ſera la
phinum an.1285.Hiſt.Dalph.to.2.p.26.Damus O conce- Contremans fouffiſament fais, ſerali Contremande
dimus bonas o firmas treugas... videlicet tamdiu dura- feurte, au prouvera foufo
res retenus , ou fera fouffiſant
turas , quouſque Contramandentur, & poſt Contraman- fiſamment que de par chelui eſt envoies venus pour le
damentum durent per dies quindecim . jour de lui Contremander, Derekefquiconques Contre,
T CONTRAMANDARE , Gall.Contremander, mandepar deſagiè , ou par mal de foncors, ou al meimes
Dare præceptum ſecundum primo contrarium . Con- en Contremans ſoit , Ovient , li Contremans ne Vaurra
tramandum Humberti Dalphiņi Viennenf. ann , 1338. riens , ains perdra le querelle, ſe au jour kil a Contre
Hiſt.Dalphin.to.2. p . 361. Parlamentum de Concilium mandè ſouffiſammentne vient. Deresief quiconquesſoit
generale , quod ordinaveramus teneri apud Gratianopo- engages de loi de bataille, ja ſoio che kit ait fait ſes trois
limin O & ava B.Joan.Bapt. Contramandamus , donec ic Contremans continuementde malde ſon cors Cantreman
terum ipfum remandemus , Igitur vobis præcipimus do dereſtre en ſe maiſon deſcauses ſans braies , puet es
mandamus, quatenus omnibus & fingulis Nobilibus ., Atre dufques à un an , o au kiefde l'an ſera rajournè, co
Prioribus Conventualibus, & c.fignificetis præſens Con- venra ſouffiſamment pourfaire , che kil devera,ou il perts
framandum , intimando eis , quad parati exiſtant veni- dero le querelle: fil avevoit caſe que chilquiContremă
Tam . II , si 2 de
1
CON
967
de du mal de foncors, vauſiſt dedens l'an aler avant
en ſesgages & le querelle , il puet cbelui par le Juſtiche
rajourner dedens le quinzaine d'aler avant en le querelle;
mais il ne porra plus Contremander le mal de ſon cors: O
filavenoit que cbilqui des parties qui avoient Contre-
mande le mal de ſon cors,Ol'averſe partie puiſt monſtrer
par teſmoins que chil qui Contremande, ſoit ſeur pies ,
cauchiès Oveſtus, le puille montrer par teſmoignage,
chil aroit perdue fa querelle,ſin'en voloit aler à nouviaus
gages, & les teſmoins de cel teſmoignage lever . Dere-
kief ſé Contremans eſt fais à le Juſtiche à loftel chelui
envers qui on Contremande, o chille noie de nit , chil
qui a Contremandè par teſmoins le Contremant trouvera
Kil a fait en ſe maiſon os il a Contremandè , par ſon
CON 968
toin.6. p. 681.col.i. Offenſio velinjuria , petitio vel re
quifitio, marcha ſeu Contrapriſa , detentio vel areſta
tio. Et p.ſeq.col.z.in Proclamatione ejufd.Regis pro iif
dem Januenſibus eod . an.Abſque impedimento, areſto ,
moleſtia, marcba , ſeu Contrapriſa, ſeu gravamineper
nos , Oʻc.
CONTRAPRISIA ,in Epiſtola Edwardi II.Regis An
gl.ad Philippum Franc.Regem an.1318. apud eumdem
Řymer.to.3.p.731.col.z.Noſque per eafdem veftras lite
ras rogaveritis cum effe&tu , ut à Contrapriſiis hujuſmo
di deſiſti..curaremas . Vide Repreſalie .
& CONTRAPUNCTUM . Vide Cantus Contra
pun&tus .
CONTRARATIO SANCTORUM , Sortilegii feu

ſairement aveuc ſon paſſera , le chil ne veut lui ou ſeste- præftigii ſpecies. Halitgarius Cameracenfis Epiſcopus
(moins tenir revenir deche à uns autre nouviaus ga- in Pænitentialic. 6. Siquis ſortes habuerit, quas Sana
ges . Deresief quiconques ſonten wages de loi de batail- & torum Contrarationem vocant , vel aliquas fortes ha
leyla Juſtiche puet de s'autorité trois fois de ſon droit Con- buerit , & c .
tremander , ou le jour alongier ou continuer. Reliqua vi CONTRARATIOCINATIO , Syllogifmus, in
de in verbo Campio. Ex his emendanda Charta ann . Gloffis Iſonis ad Prudentii Apotheoſin .
1193.deſcripta to.11.Spicilegii Acheriani P- 338 . His di- . CONTRARCHA . Annas , Contrarcha . Papias
&tis itum eſt ad judicium : Jed judicesde judicio alium Edic . & MS.
diem quæfierunt, & nos præfiximus alium diem . Epiſco CONTRARE , pro Contra ire , noftris Aller à l'en
pus venit , Dux Contramandavit.Iterum dedimus alium contre . Vide Ughellum to.7.Italiæ ſacræ p.509 .
diem . Epiſcopus venit , Dux rurſus Contramandavit CONTRARIA , Pars altera , Gallis , Contrepart.
Oʻc. Ubi perperam commendavit editum . Adde quæ Notitia Judicati an.1028.in Tabulario Caſaurienfi : Et
obſervamus in Noris ad Stabilimenta S.Ludovici lib. 1. reclamaverunt ipſe Abbas & Monachi de ipfis pontibus,
cap. 2 . unde habebant Contrariam, propter exitum introitun
CONTRAPELLARE , Calumniare , repetere . de ipſo Monaſterio.Aliud Judicatum ejuſdem anni , ibi
Liber Mirabilis ,feu Tabularium Monafterii Conchen- dem ; Prodamnietate aut Contraria de ipfo Monaſterio
ſis in Ruthenis , ch.2 3.Guirpimus nos eu exvacuamus, quantumcumque eipertinet in Comitatu Marſicano, qui
O ſecuritatem facimus tibiDomina Garſinde Comitiſa hoc fecerit componat deauro libras centum .
de ipſum alodem ſupraſcriptum quæ nos tibi antea Con 9 CONTRARIARE , Contra ire , Adverſari
trapellabamus, ut nec de ifta bora inantea , & c.Char- Gall.Contrarier , aller à l'encontre. Charcularium S.
ta 113.Et fi homo eft qui iftum alodem Contrapellaverit , Vandregifili co.2.p.2110 *. Quod fiqui de cætero Contra
O c.Adde ch.168.188.206.313 . riaverit ſcripto , ſciat ſe contra divinam a humanam
9.CONTRAPELLATIO , A &tio ,calumnia , re- juſtitiam agere a conſuetudini Catholicorum virorum
petitio . Venditio facta Petro Abbati S. Victoris Maf- contradicere . Imit.Chriſti l.2.C.1. n . 3. Qui hodie tecum
fil.an.1048.Amplift.Collect.to.1.col.416 . Pofideant ſine ſunt , cras Contrariari poſſunt. Occurrit alibi non
Contrapellatione noftrorum heredum . Charta ejufdem femel.
anni ex Chartulario magno ejuſd. S. Victoris fol.170. CONTRARIETAS , Moleſtia . DiurnusRoma
Nos audita cauſatione e Contrapellatione , quam Do nus c.7.cit.22.Neque ullam læfionem aut Contrarietatem
minus Ifarnus i Monachi S.Vi&toris fecerunt adverſum malam in ipfo Beati ill. Monaſterio .... inferre audeant
nos . Chartarium Ecclefiæ Aptenſis fol. 123. Iſta bære- Epiſtola Eugenii III . PP.ad Narbonenfem Archiepiſc.
ditate teneant...ſine ulla Contrapellatione . Chartarium in Bullario Cluniacenſi p.57 .Quiquoddam molendinum
Eccleſiæ Auxitanæ : Teneant , babeant, & fine ulla antefati Monaſterii fregit,& ex eo moleftiam & Contra
Contrapellatione cujuſcumque mortalium polideant . rietatem fratribus ipfius loci contra juſtitiã inferre pre
I CONTRAPLEGIAMENTUM , CONTRA- fumit . ( Chron.Farfenſe apud Murator. tom.2 . part.2 .
PLEGIARE . Vide poft Plegius . col.380.Liceat nobis propriasMonaſterii terras omni tens
CONTRAPLEGII , Sponſorum ſponſores ,Plegio- pore defendere atque animalia noſtra ad pabulandum
rum plegii : Contrepleges , in Conſuetudine S. Severi mittere abſque cujuslibet perſone vel poteſtatis Contra
tic.i.art.9.14.15.18 .noftris Certificateurs . Vide Ra- rietate . Hic intelligipolet Oppoſitio , ut apud Ma
ftallum in verbo Counterplèe . crobium de Somno Scipionis lib. 2. cap. 15. Nunquam
CONTRAPLEGIUM . Will.Brito lib.6.Philipp . ex duplicatis fimilibus Contrarietas emergit . Et cap.
Obligat o ſeſeduo fortia tradere caftra 16. Nulla eſt Contrarietas, Oʻc . Hac notione uſurpant
Botavan & Tileras, fic alignando Philippo Tertul. adv. Hermog. cap. 35. Sidon . lib. 4. Epiſtola
In Contraplegium , Oʻc. 12. &c . ]
RAR
I
Charta Henrici Archiepiſc.Remenſis an.1227.Hæc eft ICONTRARIOSITAS,Obſtaculum ,oppoſitio , a
autem ſecuritas quam dictus Comes debet dare; videli- pnd Rymerum 10.15.p.302. Negligentia ,repugnantia feu
cet ponere Brayam , Caſtrum -celſum , cum feudis de Contrariofitas, C.Rurſum occurrit p.324.
appenditiis omnibusin ſecuritatem , & * Contraplegium . CONTRARIOSUS , Contrarius , moleſtus ?
( Vide in Plegius. ] calamitoſus. Contrarioſi eventus, in Edicto Philippi
CONTRAPOSITIO , Repoſitio , reſponſio ; Def- Pulcri Franc. Regis 23.Martiian.1302.apud de Laurie
fenſes en droit. Leges Henrici I. Regis Angliæ cap.34. re to.1.Ordinat.p.352 .
Si quis in placito per juſtitiam pofito , ſui, vel ſuorum 1.CONTRARIUS,Dæmon, Diabolus. Gloſſarium
caufam injuftis conterminationibus vel Contrapoſitioni- vetus,Satan,adverſarius. S.Hieron . de Nominibus He
bus difforciet , hanc perdat. braicis: Satanas , yapzzétüs , Contrarius . Alibi; Sa
CONTRAPRISA , Repetitio rerum ſuarum vel tanas,adverſarius,five tranſgreſſor. Et Epiſt. 33.Vade
fimilium.Confirmatio conventionum cum Januenſibus retro Satana, quod interpretatur, adverſe. Interpres
ab Edwardo III.Angl
. Regean.1371. apud
Rymerun fint crgo dies nequiffimi
vecus EpiſtolaS.Barnabæ:Cum ,
Con
 969 CON
e Contrarius habeat hujus ſeculi poteſtatem , ko at
λύκε τε εναντίεουλακτήναι , in Euchologio apud Mori
num de facris Ordinat.p.103.]lta apud Paulum Silenria-
rium in Deſcript.ædis Sophianę 1.par.verf.140,&vti.3.Qu
dicitur : oasov l'eigen
Δαίμονα αντιβιοιο βαρυτλήτοισιν έρωαις .
1 2. CONTRARNS, Qui moleſtiam infert, qui
aliquem in rei cujuſpiam poliefiione curbat . Bulla Be
nedi &i VIII.PP.in Bullario Cluniacenfi p.7. Warulfus
de Branceduno & * frater ejus Walterius Matiſconenſis
Præpofitus, quieis Contrarii ſunt de procaria quam te-
mębat de ſancto Petro , & *c....Girardus de Centarpennis,
gui eis Contrarius eſt de villa Fontanedo , Oʻc,
CONTRARIUM FACERE , Moleſtiam inferre . Ca-
pitulare Caroli Mag.an.797.apud Holſtenium in Gole
lect.Rom.9.6. De Presbyteris fiatuerunt, quod fi aliquid
eis, aut eorum hominibus quis Contrarium facere , aut
tollere præſumpſeritcontra juſtitiam , omnia in duplum
reſtituat, ei componat .
I CONTRAROTULATIO , Rationes rationi-
bus adyerlæ , Gall.Controle . Charta Henrici IV. Re-
gis Angl.an.1406.apud Rymerum to.8 pag . 436.col . 1.
Per fines& redemptiones , ad opus noftrum , illis, quos
ad hoc deputarifecerimus, per Contrarotulationem di-
lefti nobis Johannis Bodenbam , quem ad hujuſmodiCon-
trarotulationem faciendam fimiliter depatavimus, ſol
vendos pro vita , terris , & * c.
[ CONTRAROTULATOR ', Qui præeſt adver-
fis rationibus , Gall . Controleur, Charta Henrici IV.
Regis Angl.an.1399.apud Rymer.to.8.p.118.col.2 . Rex
de eo, quod ſibiper teſtimonium Contrarotulatoris Regis
ibidem fic folverit, &c.Vide Curioſus,
I CONTRAROTULATOR AUDIENTIÆ , apud Mar-
cen.co.1.Anecd.col.1672.
I CONTRAROTULATOR PIPA , infra in voce in ,
großatores ,
I CONTRAROTULUM , Recognitio ſcripca
Gell, Controle . Litteræ Regis Angliæ Vicecomiti Glo-
ceſtr.Ille quem mittes ad ipſos conducendos, per viſum
Contrarotalym prædiéti Willielmi de nominibus aucurrunt paffim hujuſcemodi loquendi formulæ in Char
perfonis , tis laudati Tabularii quibus adde Charcam Curiæ Suef
I CONTRASCRIPTOR , Idem qui Contrarotu- fionenſis a9,1259.ex ſecundo Charculario S.Medardi ; I
lator, Verus Inſcriptio : Contraſcriptor rationis fummi tem aſervit idem Mattheus,quod dictus Adam Miles po
Choragi. Vide Salmaſium in Hift.Aug .p.480. fuerat eidem Conventui in Contravadium pro di&to
CONTRASIGILLUM , [Sigillum ſigillo ex adver-
ſo oppofitum , Gall.Contreſcel.]Vide Sigillum ſecreti.
CONTRASIGILLATÆ LITTERÆ ,Munitæ Contra-
Sigillo. Charta an.1311.apud Baluzium Hiſt. Arvern .
10.2.p.134.Patentes litteras...continentes duas pelles per
gameni tenaci glutinio conglutinatas, eo ab utraque
parte in principio cujuslibet juncture Contraſigillo Cu-
rie Riomi Contrafigillatas .
& CONTRASIGNETUM , ut Contraſigillum ,
Inter Statuta S.Capellæ Pariſienſis an . 1098. habetur
Provifio de Contraſigneto,in qua fic legere eft: Extitit
per eos concorditer ordinatum , videlicet quod unum fiet
parvum fignetum ,nuncupandum Contraſignetum facræ
Capella ,quo in omnibus & ſingulis finantiarum litteris,
c...deinceps uterur,e litteris & contractibus eiſdē una
cü præfati di&tæ facrę Capelle appēſione figilliaffigetur.
CONTRASIMILIS.Vide Pares , qui ejuſdem ſunt
'conditionis , ego co
CONTRASTARE , Adverſari, fefe objicere:Ica- fecti pro inimico habetur ,
lis Contraſtare . Hiſtoria obfidionis Jadrenſis l. 1. C.27 .
Jadertinipotenter Contraſtabant. Vox Sidonio nota l.2 .
Epiſt.2.9 .Hinc noſtris Contreſter, & Canteſter , Maiſtre
Vacces au Roman de Rou MS.
Nia ne fortne fieble qui à Rou Contreſtace,
Chronicon Flandriæ Vernaculum c.72 . Ils ſe doutoient
que les Gentils bommes *c peuffent Contrefter à
Tom . II
CON 970
leurs rebellions , . Adde cap. . 51. & c.
CONTRASTARE ALIQUEM , Accufare , alicui cri
men objicere . Capitula ad Legem Alamannor.c.22.E
dit.Stephani Baluzii: Et fi ipſam vsr Contraſteterit cul
pabilem , & ille propter quem ei reputatur , mortuus fue
rit, ille qui feminam Contraſtererit Wiregildum ejus de
folvat,
CONTRATA , Regio, vel tractus , Italis Contra
da,Gallis Contrèe,Anglis Country,quafi Conterrata , ut
quibuſdam placet . Acariſius, à Contraho: alii denique
à Contudo,feu potius à Contea , Comitacus , vocem ef
fictam putant, Occurrit apud Albertum Argentin. pa.
117.Joan. Hocfemium in Theobaldo à Barro Epiſc.Leo
dienſi c.32.Sanuțum l.1.p.1.c.6.1.2.par.z.c.2.Petrum de
Vineis l.2.Epiſt.s4.lib.3.Epift.11. Fridericum II.li.2.de
Arte venandic.11.43.Joan .Carmeffonium in Vita S.Pe
rri Thomaſiic.z.in Conſtit.Siculis l.z.tit.38.& c. [Con
tracta urbis , Regio , Ital.Rione, Pars urbis , Gall .
Quartier, apud Ottobonum Scribam in Annal . Ge
nuenſibus ad annum 1181. Hac notione paffim An
nal . Mutinenf. Andreas Dandulus in Chronico &
alii. )
CONTRACTA , non femel eadem notioneapud Eri
cum Upſalienfem in Hiſtor.Suecor.l.1. p.6.1.4. pag. 115.
& alibi .
CONTRATENERE . Leges Alfredi & Godrini
Daci Regis Eaſtangliæ , c.9 . apud Brompconum : Si
quis decimam Contrateneat , reddat Lashlite cum Da.
cis, Witam cum Anglis. Saxonica Edicio habet forhe
aldan , quod contra legispreceptum , ex contemptu te
nere , vel detinere, fonat ,
( CONTRAVADIUM , ut Vadium ,Pignus,Gall,
Gage.Charta Alberici Archiep.Rem . an 1217. in Char
tulario S.Nicaſii Rem . In Contravadium poſuerunt vi
ginti fextarios frumenti. Altera Curiæ Archidiaconi
Rem.an.1256.Pro dicta legitima garandia ferenda dedit
in Contravadium omnia bona fua .Alia ejuſdein anni &
ejuſdem Archidiaconi ; Pro legitima garandia ferenda
dederunt in Contravadium Ecclefie memorate bona. Oc
ceno
ſu,quandam petiam terre ...que quidem pecia terre hone
rata Contravadio ſupradicto ...Mattheus loco illius pecie
terre poſuit coram nobis ditto Conventui alias popeliones
in Contravadium .
I CONTREDA , Regio , Gall. Contrée , apud
Lobinellum in Gloſſario ad calcem Hiſtor.Britan .Vide
Contrata .
I CONTRIBULARE , Conterere , affligere, in
facris Bibliis non ſemel .
CONTRIBULES , CONTRIBUNALES , CONTRI
BUNI, Conſanguinei, cognati.Gloff.Iſidori;Contribules,
Conſanguinei,quafi ex eadem tribu.Rurſum :Contribuni,
Confanguinei,parentes.LegesEdmundi Regis Angl.ca.
De aſultu in itinere: Si quiſquam cognationisfue firmet
eum poſtea,reus fit omnium quæ habebit erga Regem , co
portet faidamerga Contribunales mortui, qui primitus
reprobaverat eum . Saxonica apud Lambardum p:75. pe
ge thafæhre rith tha negde ,id eſt,is jam cognatis inter
CONTRIBULITAS, Cognatio, vel confanguinitas ,
apud Will.Briconem in Vocabulario MS.
CONTRITIO . Vide Comitia ,
CONTRITUS affenfus, id eft , impeditus ; unde
pulfus Contritus, id eſt, debilis; ut velox in principio
paroxiſmorum . Matth.Silvatic.
I CONTROFACTOR , Imitacor , qui exprimis
SS 3 ali ,
 971 COŅ
aliquid imitando, Gall . Contrefaiſeur . Controfallor
miſtere morietæ , apud Rymerum to.9.p.471.col.2. Vide
Contrafacere .
G CONTROMARCHA , Facultas repetendi res
fibi ablatas in ditione Principis alieni. Forma tractatus
Regis Caftellæ cum Henrico Rege Angliæ an. 1410. à-
pud Rymerum to.8. p. 619. col.z. De ſuper omnibus
O ſingulis roberiis prædi&tis, marchis , Contromarchis
ſeu aliis captionibus quibuſcumque faétis five perpetra-
tis per quaſcumqueperſonas. Vide Marcha,Facultas,& c.
CONTROPATIO , quaſi.Contrapačtio , Compen-
fatio. Lex Wiſigoth.l.6.tit.1.8.5.de Servo qui in tormen
tis mortuus eft : Verum ut de ſervorum meritis omnis am-
biguitas eſſet contentionis , non pro artificii qualitate exa
cufatio videatur haberi, fed pro ſervis queſtionandis ',
Contropatio adhibeatur ætatis & utilitaris , ac. Lib.io.
rit.1.9.17.Utrique dominoæqualiter fexas , numeri , vel
etatisContropationenoveris dividendum . Lib.4.tit.5.9.
3.Contropa &tis bis que tempore nuptiarum promeruit ; id
eft, compenſatis . Apud Butileriun Contrepaner eft
Compenfare : ubi forte legendum Contrepatter.
I CONTROROTULATOR , ut ſupraContraro-
tulator, apud Rymerum to.1.p.244.col.1.
CONTROVERSIONES , Controverſiæ , in E-
pift.Clementis PP.apud Bromptonum .
CONTUBERNIUM . Gloff.Lat.Græc, Contuber-
nium , swixbcov , 5W5xriviev, cuisitorspætlatov. Glon.
Græc. Lat.dvspôvoisuud, Contubernium . Lex Salica
tit.16.5.1. Si quis villam alienam adfalierit , iple.com-
nes quiconvi& i fuerint, quod in ejus Contubernio fuif-
Jent & * c.Tit.44. Si quis collecto Contubernio bominem
ingenuum in domoſua adſalierit , &c. Id eſt , Contu
bernariis, vel Contubernalibus , uti appellantur à Fe- Porro Contumeliam proprie pro adulteris dici annotat
ſto : Contubernium dicitur Contubernalium babitatio.Idē Jacobus Gotofredus ex leg.z.Cod.Th. ad L. Jul . de A
GloſariumCentubernarius,cui9:405, Juiskuv @ .Glof.Lat. dult .
Gr. noriaiTe ,Converſator,Contubernalis. Apud Tacti
cos , Contubernium dicitur conſtitiſſe decem autmino-
ris numeri militibus. Vide Gloff. Rigaltii .
I CONTUBERNIUM malam in partem accipitur pro
Cohabitatione illicita viri & mulieris , in Litteris Cle-
mentis Papæ pro Daciſſa Yolendi, apud Lobinellum
Hiſtor.Britannic.co.z.col.467.Non ignari quod gradibus
conſanguinitatis & affinitatis prohibitis eſſent conjunéti,
matrimonio invicem de facto , cum de jure non pollent
clandeſtine contraxerunt, & in hujuſmodi ma-
trimonio imo verius Contubernio , diutius minus legi-
time
permanentes , ex illo filios & filias procrearunt. Vi
de Conturnus.
CONTUBERNALES ET APPARITORES , ¡ n Relatio:
ne Symmachiapud Baron.an.419.n.6 .
CONTULATIO , ut infra Contulitio , Colla
rio . Formulæ Andegay.num.32. Strumenta cartarum
vindicionis , cautionis , ceßionis, donationis ,dotis con
poſcionalis, Contulationis, pactis , commutationis
venientiis , ſecuritatis, & * c.
I CONTULERE , Conferre , donare . Scriptu-
ra Mironis pro Monaſterio Biſuldunenfi in Catalonia
inter Concil.Hiſp.to.3.p.183.col.2.Et laudatus glorifi-
catuſque Omnipotens Deus ab omni populo qui talem di
gnatus eft Contulere patronum .
CONTULITIO , Collatio , donatio . Glof. Lat .
Gr Contuliffe , sisxsxonimóvu. Formulæ veteres fecund .
legem Romanam c.18.Ego in Dei nomine ille ,dulciſime
conjugi meæ illi , dono tibiper hanc Epiſtolam Contuli-
tionis , donatumque eſſe volo locellum rem proprietatis
mea,& c.Infra: Si fuerit ullus de heredibus noſtris, vel
quælibet perſona que contra has duas Contulitiones uno
tenore confcriptas aliquid agere.preſumpſerit. Charca
Roberți Comitis & Abbatis S. Martini Turonenfis'a-
pud Sammarthanos in Archiepiſcopis Turon.n.54. fic
CON 97 ?
claudicur , İData eft hæc Contulitionis , feu potius reſtau
rationis au toritas, & c.[Formulæ Andegav.art.31.Stru
menta fuaquam pluremas, vindicionis, dotis compoſcio
nalis, Contullitionis , & c.Vide Contulätio . ]
I CONTUMACIO , Vadimonií detrectatio,Gal
lis Practicis , Contumace . Appellatio anni 1495. ex
Archivo B.M.de Bono-nuntio Rotomag.Sic tranſit in
rem judicatam , cum ad illam ferendam fuit debite con
vocátus, & pluribus Contumacionibus intermediis ...
que fuerunt note tam apud civitatem Rotomag. quam
ſupra locum di&ti appellantis .
I CONTUMACIUM , Inquinamentum , in Glof
ſario MS.Sangerman.nu.501.
T CONTŮMASSARE , Gallicis Practicis, Con
tumacer . Vadimonii deſerti reum pronunciare . Con
tumaſare de Contumafia condemnare, in Privilegiis
à Raymundo de Agouto conceſſis Johanni de Maial
guisan.1348.ex Archivo Præſidis de Mazaugues.
CONTUMAX CAPITIS , id eſt , vertex. Ita Glor
fæ MSS.ad Alexandrum Iatroſoph .
CONTUMELIARE , Contumelia afficere . Ado
Viennenſis in Chron.ann 799.Juffit eos, qui Pontificem
Leonem tam inhoneſte indecenter deponendo Contume
liaverant , fibiexhiberi. Occurrit præterea in Adtis
Martyrii S.Didymi & Theodorę n.6.apud Chriſtianum
Grammaticum in Matthæum , in Legib . Henrici I.
Reg.Angl.c.39.& c,
CONTUMIA , Deriſio , in Gloff. Arabico-Lat,
Contumelia , JoannideJanua,[ & Gloffatori Sangerman ,
MS.nu 501.]Marcianus Capella lib.4.extremo:
Populum Cecropidarum bene quo palliatarum
Bromius conciperet Contumias noſe dolore .
CONTUPICTA . S.Columbanus Ep.5 . Licet enim
mihi nimirum micrologo , illud cujuſdam egregium ſa
pientis elogium , quod dixiſſe fertur, quandam videns
Contupietam , non admiror artem , ſed admiror fron
tem . Ubị leg.forre comptam , vel acu comptam id eſt ca
pillos acu dilcriminatos, vel denique , uc Editor cen
fet, compte pictam .
I CONTURBARI , Commorari, ut explicat Bar
thius in Gloſſario ex AnonymiHiſt.Palæſt.apud Lude
wig.to.3.p.28.Cæperuntq; omnes fimul quærere , qualiter
S.Sepulcri iter valerent peragere;dicentes, quoniã appro
pinquaverat eundi terminus, nulla erat bora Conturban
dum amplius . Nimirum , inquit idem Barthius, quia
tales ſententiæ non ſine tricis turbiſque effectui da
þantur ,
CONTURBIUM . Capitulatio Cároli Magni pro
partibus Saxoniæ cap.28.apud Holſtenium in Collectio
ne Romana : Siforte inter eos aliqua difcordia , aut Con
turbium ortum fuerit.AnnalesFranc , ann ,773 . Sine le
fione vel aliquo Conturbio cluſas apertas ...introivit. Oc
currit præterea in Capitulari Pipini Regis Italiæ c.35 :
& in Diplomate Egicæ Regis, quod præfigitur Conci
lio Toletano XVI.Vide Diſturbium .
I CONTURMALIS , Ejuſdem turmæ . Ammian .
Marcel.lib.16.c.30.0pitulatum Conturmalibus fuis ve
nire. Non ſemel occurrit apud eumdem .
I CONTURMARE , eidem Ammiano l.16.c: 29:
eſt in turmas ordines arcte congregare ; Cum eques in
ipfo prælii articulo ſe fortiter Conturmaret,
CONTURNUS:Marculfusl.2. Form.16.de Puella
in vița rapta , Dum & te,facienre Conturno , contra vo
luntatem parentum tuorum , rapto ſcelere,in conjugio fo
ciavi. Bignonius reponit Contubernio, id eft copiis con
traétis,ope fociorum & amicorum , uti vox Contuber
nium ſumitur in Lege Salica : quo cafu, erit Contubernião
non
 CON
973
non auxilium ,fed illicita conjunctio , uti ufurpatur inl:
ult. C.de Inceſtis nuptiis, qua Anaftafius Imp. decernit
ea refcripta viribus carere,que quibufdam perſonis per
miſerunt ſceleſto contubernio nomen matrimonii impone-
re. Atcum Conturno præferant Codd . MSS. ea vox
accipi poteft, quomodo apud noſtros Contour, ita ut
virgodeceptám ſe raptoris fuafionibus,ejuſque callidi-
tate circumventam ,ſeductam ,& follicitatam dicat .
Marculfi locus, qui negotium hic faceſit , vide
tur à Bignonio lectus male , led bene interpretatus ;
contra à Cangio bene lectus, at interpretatusmale . Ita
que legendum cum Cangio & MSS. codd . faciente Con-
Jurno velCoturno ; nam nihil refert . Editio Bignonia
na Parif. 1613. habet Conturno : eadem editio inſerta
Bibliothecæ Patrum an. 1624. legit , Coturno . Chro-
nic. Beſuenſe infra citatum utitur Coturno pro Contur
no. Exponimus autem Marculfi verba fere ut expo-
nit Bignonius . Faciente Conturno, id eft,faciente ami-
co, amicorum , feu potius amici ope acque conſilio. Ea
namque ætate , quod Bignonium Cangiumque fugit ,
ex recepto loquendi uſu Coturnus , Amicus dicebatur,
Res conficitur auctoritate veteris Gloſſarij MS. San-
german, num . 501. quod ſic habet : Coturnus , Venati-
cum & agreſte calciamentum eft , quia unius ( lege *-
nus ) pedi utrique convenit; unde ſiquis duobus diſcor-
dantibus fuerit amicus , Coturnus dicitur. Coturnus er
go juxta veteres Gloffas eft amicus inter duos diſcor
dantes :
quæ vocis acceptio mirum quam apre Marcul-
fo conveniat. Rapuerat aliquis puellani contra puellę
ejuſque parentum voluntatem ; raptam , faciente Con
turno , libi matrimonio copulavit . Intervenit amicus
tum viri, tum puellæ , qui eo puellam adduxit , uç
quem raptorem invita paſſa erat , non invita maritum
haberet . Certe primum diſcordabant inter ſe raptor &
rapta : Coturnus itaque fuit amịcys, qui utrique con-
veniensdiſcordanti ,utrumque conciliavit . Sed ut uc
eſt de Marculfi loco conſtat vocem Coturnus in Gloffis
Sangermanenſibus ſingularem habere notionem haud
indignam quæ obſeryaretur,
Conturnus,pro Flexu,deflexu, circuitu accipitur,
in veteri Charta ex Tabulario S.Benigni, apud Perar-
dumpag. 20. De uno fronte terra S.Benigni, de alio la
Tere Conturno S. Benigni ( S. Stephani , &c. Alia a :
pud eumdem pag. 53. De uno fronte ſtrada publica per
git , & dealio fronte Conturnus, Adde pag . 99. [ & vi
de Contorium , ]
COTURNUS,pro Conturnus,Chronicon Beſuenſe p: præſticuros . Erat hæc veluti ſecunda initiatio ad pro
531. Habentes terminationes de uno latere terram S.Vin-fana fectæ myſteria. Prima vocabatur Adoratio , ter
centii, de alio ftraram publicam , de una fronte fiſcum ,
tia Conſolamentum . Adorationis ritum habemus Lib,
de alia fronte Coturnum vicinorum .
fentent, Inquiſit, Toloſan. pag . 13. & ſeqq. Vidit Here
I CONTUS,f.pro Comtus vel Conditus, Concinna- ticos pluries
ļus.Chronicon Siciliæ apud Marten.10.3.Anecd.col.20 . do genua tèr , inclinando ſeprofunde coram eis, & di
Cum enim magnificus Rex Conradus dive memorie ca cendo ter , BenedICITE , Ifa autem Adorațio ite,
riſſimus pater nofter,teſtamento follerter Conto, quon-
dam temporemortis fuæ, nos tenellum & * infantulum ...
in manibus S. matris Ecclefiæ reliquiſſet .
I CONTUȚARE , Tutare Plauto, aliis Tutari,in
futo collocare,curare. Vita S. Antoniide Padua tom.2 .
Junii p.706.Ibi ſe totum diſpoſitionidivinæ commendans,
ſurſum firmillime ſpei anchoram Contutavit.Concil.Ge-
rundenſe Hiſpan.com.2.p.242. Si vero matrem in domo
habuerit aut fororem ,ſecundum priorum canonum ſtatu-
$ a per earum perſonas ejus debet Contutariſubſtantia ; id
eſt ,adminiftrari & defendi.
T CONVĄDARI ,Laurentio in Amalthea , Vadi,
monium denunciare , Vadimonio obſtringere .
I CONVADIUM, ut Contravadium , Pignus, im
pignoratio, in Annal.Bened.tom . 3. pag . 633. Matrona
quædam ... DominisFratribus Gauſmaro Saviniacenſis
Monaſterii Abbati & Çengregationi Monachorum ſub eo
CON 974
degenti, manfum unum in villa Scannatis, in Convadio,
ſeu impignoratione dedit pro 30.folidis,
ICONVALESCENTIA ,Gall.Convaleſcence,Re
creatio ab adverſa valetudine. Miracula B. Edmundi
Archiep. apud Marten.to.3.Anecd.col.1889.Lecto incu ,
bans & quafi de Convaleſcentia jam defperans,Symma
chus lib . 3.Epiſt. 11. Jam mibi Convaleſcentie portus
aperitur ?
T CONVALIDARE.Gloff. Gr. Lat. Etspsomola ,
Conſolido, Convalido.
CONVALLIA , Convallia loca , Convalles, apud
Agrimenſores,
CONVASARE, Furari . Janſſonius in Auctario
ad Gloffas Ifidori : Convafalem , Furalſem , figuratum
à colligendis.vafis ,
COŅUCULA ,Colus, Gallis Quenouille , Italis Co
nocchia ,[.Germanis Kunckel.) Gloff. Lat . Theoriſc,
Colus ,Chunchla.Lex Ripuar.tit.59.9.18.Siingenua Ri
puaria ſervum Ripuarium ſecuta fuerit, & parentes ejus
boc contradicere voluerint, offeratur ei à Rege , seu
Comite ,Spatha & Conucbula . Quod ſiſpatham acceper
rit ; fervum interficiat , ſi autem Conuculam , in fervi
rio perſeveret. [ Tilius apud Eccardum habet Comicu
lam ,male. Codex vero Gothan . Conuglam , & Codex
Guelf.Cuniculam . Le Roman dela Violette MS.
Et beſche lo Coloigne de fuſel
Leur apporta pour labourer ,
Sermo eſt de Adamo & Eva pulfis è paradiſo. ] Vide
Steph . Baluzium ad Capitul. Reg .p.996.
0 CONVEARE ,Convehere,adducere , Gall . Con
duire , Amener,apud Rymer.to.12.P.471. Diverſas herne
fias in hoc regnum noſtrum Angliæ pro viagio noftro af
ferre do Conveare poſſit . Vide Conviare .
CONVENANZĒRIUS ,ex Italico Convenenza ,Pas
ctum , in Charta Longobardica , apud Ughellum tom . 7 ,
Italiæ facræ pag . 566. Convenanzeriis ſuis Convenan.
Ram dare judicavit ,
I CONVENCIONARE, ut infra Convenire , Per
pactum promittere . Conventio Henrici Regis An
gliæ & Willelmi RegisScotiæ, in libro nigro Scaccarii
pag.39 . Praterea , Epiſcopi, Comites & Barones Con
vencionaverunt domino Regi , Henrico filio fuo ,
quod c,
I CONVENENSA ,Italis Convenenza,ut in Con
venanzerjus jam dictum eſt, Conventio, qua candidatis
ſuis Albigenſes promittebant fefe eis Conſolamentum
in pluribuslocis, ' adoravit eos,flecten
rabatur toties quoties . De Convenenſa ibidem hiş
verbis: Item fecit pactum Hereticis, quod ipfi vocant
la Convenenfa , quod reciperetur ab eis in fine fuo ſe
cundum pellimam eorum conſuetudinem , Similia le
guntur p . 2 20;
I CONVENENTIO , Pars alicui competens ex
conventione , Charta Matthæide Pariniaca pro Mo,
nachis S. Sulpicļi apud Thomaſferium Conſueçud. Bi
turic . pag . 698. Dant autem Convenentiones in beredia
bus qui nafcentur , & qui ſunt in hominibus de Gella
rio . Vide Convenientia ,
I CONVENGUDĄ, Vox Catalana.Şacramentale
Poncii fa &tum Raimundo Comiti Barcin, in Appendi
ce Marcæ Hiſp.col, 1122 , Non retinucrit integriter om
nes illas convenientias , quas habet Convengudas ad
vos . Ibid. col.1226. in Conventione ejuſdem Rai
mundi cum Ermengado Comitę Urgell, aną, 1064,
Qua
 975 CON CON 975
Que funt Concengudas ad eum , & c. de quibus paatum apud Cæſarium Eyfterbach.lib. 5.c.22.[ Eu Solinum &
elt & convencum . 40. Tertulliano Conventare eſt Frequenter venire . In
CONVENIA : Tabularium S.Benigni ann.679.a- veteri autem Formula apud MuratoriumScriptor.Ital,
pud Perardum p. 8. Si ego ipſa , aut ullus de hæredibus to.i.part.2.p:87.col.1, A , Conventare , idem est ac Con
meis, vel qualibet alia oppofita Convenia vel perſona ... fentire, promittere, Gall. Convenir : Petre, te appellar
venire temptaverit, & *c.[ An idem quiConvena ? ] Martinus, quod ipſe vendidit tibi unam ſuam caſam , o
J. CONVENIENTIA , Pactum , Conventio,Con- Conveniſti ſibidare centum folidos ; e non dediſti nifi
tradus.Sicul.Flaccus de Condit.agror.Omnes ex Conve- guinquaginta ,
nientia terminos ponebant.Idem : Terminos autem Con I CONVENTATUS,Doctor, ab Italico Conven
venientia poßefórum confirmabat. Occurrit paſlim , in tare, Doctoris gradum in Academiis obtinere , Laudes
Capitul.an.779.6.16. Addit.4. Capitul.134: in Capitul . Papiæ apud Murator,tom.1 1. col . 26. Plures mittuntur
1. an.805.C.16.in Capitul.Caroli C. tit.1.c.4. tit.6.cap. ad ſcholas Bononiam ...de qua veniunt periti , & do ti
14. tit.75 .cap.8. tit.6.cap . 1 !. tit.26.cap.12.tit.30.c.1. in legibus decretalibus & medicina multi & quidam in
in pacto Caroli & Henrici , in Lege Longobardor. lib , iis artibus Conventati,
2. tit.12. 9.9. lib.3. tit.19.9.1. apud Fredegar.in Chron . I CONVENTIALE SCRIPTUM ,Quod pacta con
cap. 187. Leonem Of. lib. 1. cap. 24. (al.26.)lib.2.cap: ținet & conventa . Flodoard . de S.Gondeberto Marty
6.90.in Chron .Farfenfi pag. 657. in Cloveshonenlį re tom . 3.April.pag . 620. Unde Conventionale quoque
cap . 29. apud Egbertum in Dialogo cap. 13. In Vi: ſcriptum digeſtum apud nos adbuc refervatur, utriuf
ta Aldrici Epiſcopi Cenoman . num , 6y : &c. Vide quepartis alignatione roboratum ,
Conniventia . 9 1. CONVENTICULA , Congregatio , Ordi
CONVENIENTIA , Pars , quæ alicui in re quapiam ex natio Teuderici Abb . Campirotundiann . 962.in Ap
paéto competit.Charta, ſeu Teſtamentum Rogerii Co: pendice Marcæ Hiſpan. col. 882. Conventiculam Mo
mitis Carcaſſonenſis an 1062. apud Catellum p.627. Et nachorum Chriſto Doming ibidem ſerpientium aggre
dono ad ipſum Raimundum Convenientia de Comitatu gavit ,
Redenſi, qua babeocum fratre meo Odone Comite I z . CONVENTICULA , Conventio prava , pa

cum filiq ſúo Arnaldo, fi Odo moriatur, & filio fuo Ay-
naldoremaneat , ad te Raimundoipſa Canvenientia de
ipſo Comitatu , o alia Convenientia, que habeo cum fra:
tre meo Odonede Caſtello de Corba , c. ( Charta anni
1058. ex Archivo S.Vi&toris Maſſil. Armar. Ruten . n .
2.Donamus etiam ... comandam & Convenientiam ,quam
habemus in uno manſo, quod nullus poteft dare aut impi-
gnorareniſinobis . ] qui affirmantes Discem modernum parum elle victurum ,
2 : CONVENIENTIA, pro Conniventin, Confen-. induxerunt multos ad faciendum ligas, & Conventicu
fus,in Concilio Vermenſi an.752.C.4 . & alibi ſæpe. las, ac etiam ad tractandum de capienda , & maritanda
I CONVENIENTIARIA CHARTA , Quiæ com-
plectitur convenientiam feu conventionem N
. otitia
quædam apud Stephanotium tom . 10. Fragm . Hiſtor.
MSS. pag. 122. Quibus ipſe dederat polidendum , par
ten pro dono Alcherii avunculi fui, partim quia crit ei
propinquio ”,partim pro Charta Convenientiaria patrum .
CONVENIMENTUM , ut Convenientia , Pa-
Stum , vel etiam res pacto & conventione data . Charça
Arjaldi Archiep. Gratianop. tom.4.Annal.Bened.pag.
732. col.1. Aferentes quoddam donum pel Convenimen-
tum antiquitus Romanæ Ecclefiæ fa &tum ab avo vel pa-
tre prefixi Ifmidonis ipfo confirmante ab Ecclefia Ro-
mana , fibieſſe conlatum , & c. Tranſactio quædam in
parvo Chartulario S. VictorisMaſlil.fol.147. Si recupe-
jare potuerimus in ipfo Convenimento permanebimus ,
CONVENIRE, Per pactum vel conventionem pro-
mittere, ftipulari. Charta Ildefonſi Regis Aragon. æræ
1218. Promitto Convenio , quod ero vobis bonus adju-
tor defenſor per bonam fidem , * c.Occurrit ibi non ſe
mel, apud Marcam in Hiſtor. Beneharn . lib.6 .c.1. & 5.
& in Chartis Hiſpanicis paſſim . Alia Aragonenſisan-
no 1250. apud Diago in Hiſt. Regni Valentiæ lib.7 . C.
45. Demas juro Convengo ,otorgo que tendre totas
eſtas convenientias, & c. [ Tabularium Calenſe pag.278 .
Concedens eidem Procuratori ſuo plenariam a liberam
poteftatem .... Conveniendi,reconveniendi,excipiendi, rę-
plicandi, triplicandi,proponendi, & c.]
CONVENIUM ,Conventio . Chárta Ildefonſi Re-
Aragon: æræ 1218. In eodem pacto atque Convenio:
gis
in Foris Aragon.lib. 3. de Ordine cognit. [ Vetus Poe-
za MS. è Bibl. Coislin .
Et cil repont li li jure
Qu'l la portera ſans faille ,
Pour ce qui du Convent ne faille. ]
CONVENTARE, Convenire ,conveneum agere ,
& um illicitum , Edictum Johannis I. Reg . Fr. tom . 3.
Ordin.p:63 Colligationes ant Conventiculas falas aut
initas in caſtro & villa predi&tis ,à 20. annis circa ,totali
ter imperpetuum annullamus.Archivum Caſtri Nan
net . armar.K.call. H. n . 25. Articuli contra Epiſcopum
Rbedonenſem milli per illuſtriſ. Ducem Britanniæ : No
villime ſunt inventi aliqui alterius generis divinatores
denuo Duciſſa in eventum mortis Ducis, habendis for
țilitiis Britannie admanus fuas,
CONVENTICULUM , dehæreticisproprie dici
tur , ut in 1.10 . & 20 , Cod . Th. de Hæret . in l . 4. & 5. eo
dem Cod . de His , qui ſuper religione . Conciliun,
Carthaginenſe IV . can.71. Conventicula hæreticorum ,
non Ecclefia , ſed Conciliabula appellantur , Ubi alii
Cod. habenț Concilia diaboli,Hugo Dienſis Epiſcopus
in Epiſt. ad Gregor.VII. PP. apud Hugonem Flavin.
pag .202. Si pateretur uſpiam , ubi poflet, Conventicu
la , o quafi Concilia ( licea vocans) celebrare, *c. Vi
de infra Conventus5 ,
CONVENTIO . Jus feudale Saxonum cap . 7. 8. 3
Dominus poteft duobus folum feudum conferre , uni poſ
ſeſſionem , & alteri expectationem , que dicitur Conven
tio , ſi moriatur abfque herede feudali poſleſor.Cap.9.9.
4. Simariasur popeſor, quia feudum Domino non vaca
vit , nifi forte Conventio facta fuerit ,&c.
q CONVENTIONALES ECCLESIÆ ,Collegiatę,
Secundum Ecclefiarum conſuetudinem Conventio: na
lium volumus ordinari, in Charta Fundationis Eccleſ,
Collegiatæ B. Mariæ de Mirabello , inter Inſtrum.co.
2. novæ Gall , Chriſt.
CONVENTIONARE , Pactum , conventionem
inire, pacifcendo convenire, promittere ,paciſci . Ra
dulfus deDiceto : Omnes homines Scoti& Conventiona
verunt Regi, quod fi , c, Matth. Paris : Omnia , quæ
Conventionavit Domino Regi. Brompton. Pro quibus
Conventionavit illi Regi deterrisBaronum Northum
brie 300. marcasdare . [Epiſtola HenriciRegisAngl ,
ad Ludovicum VII. Franc. Regem apud Ducheſnium
tom , 4. pag.384. Ego Henricus aſſecuraba Regi Franco
rum , Jicut domino vitam fuam ego membra ſuaeter
renum honorem , fi ipfe mihi aſſecuraverit ſicutihomi
ni © ' fideli ſuovitam meam ( membra mea terras
meas
 977 CON
meas , quas mihi Conventionavit , de quibus homo ſuus
fum . ]
I CONVENTIONES , f.Qui ſimul convenientes
unam & eamdem componunt familiam . Charta an .
1239. pro fundatione Marciliaci prope Avalonem in- con Fontanell. cap. 16.Julit praeterea aliam condere do
ter Inſtrum .tomi 4. Gall.Chriſt.col.ioo.Buretus , domum juxta abfidam Baſilica S.Petri..quam Conventus ,
Maria ejus uxor dant circiter quindecim folidos,Oʻdus
familias hominum , ſcilicet Duranum de Marciliace ,
Robertum Lathonum cum omnibus Conventionibus ſuis,
Juis hæredibus, fuccefforibuseorumdem , & in poſterum
procreandis .
CONVENTIONES REGIÆ , Juriſdictio peculiaris
Nemauſi, ad inſtar juriſdictionis nundinarum Campa-
niæ & Eria, ad mercatorum lites dirimendas ,à Philip-
po III . Franc . Rege art. 1272. inſtituta : de ea conſule
D.de Lauriere to.2.Ord inat.p.231 . & 232 .
I CONVENTIUNCULUM ,ut Conventiculum .
Vita B.Columbæ Reatinæ Maii tom.s.p.379 . Quem
Starim tota peſtilentia Conventiuncula ſiniſtra ſugge-
ftione prevenerant .
CONVENTORES, Partes, quæ invicem de re qua-
piam conveniunt, paciſcuntur,in Capitulis Caroli Ma-
gni lib. 5. cap.127
I CONVENTUALIS ,CONVENTUALITAS. Vide
poft Conventus 5 .
1. CONVENTUS,Mallum , placitum publicum .
Gloff.Lat.Gr.Conventus,Puvodía , suvod Q , dyspe , runde
asusis , a Spolos. Lex Alemann , tit . 36.9.1 . Conventus
ſecundum antiquam conſuetudinem fiatin omni Centena
coram Comite , autſuo Mijo, aut Centenario. Ipfum pla
citum fiat defabbato in fabbatum , aut quali die Comes
aut Centenarius voluerit, & * c. Vide Campus Martii .
2. CONVENTUS , Græcis, rivažis , Eccleſia , ad
quam conveniunt fideles. Concilium Agathenſe an .
506.can.21 . Si quis extra parocbias, in quibus legitimus
eft ordinariuJque Conventus , oratorium in agro babere
voluerit, reliquis feſtivitatibus, ut ibiMiſasteneat pro-
pter fatigationem familia , juſta ordinatione permitti-
mus , doc. Cælarius Arelat . Serm . 12. Quia vos ad au-
diendas lectiones divinas video ad ConventumFratrum ,
vel ad Ecclefiam fideliter accurrere .
3. CONVENTUS, Diſtrictus, diceceſis Epiſcopi.
Concilium Toletan . IV . can . 35. Sicut diæcefim alie-
nam triennalis pojedio tollit , ita territorii Conventum
non aclimit . Ideoque Baſilicæ , quæ novæ conditæ fue-
rint, ad eum procul dubio Epifcopum pertinebunt,cujus
Conuentus elle conftiterit . Vide Gratianum 16. q. 2.
Pollelio 16.9.3. Sicut diæceſim , & Burchardum l.z. c.
147. Ubidiæcefis eft Eccleſia parochiana ; Conventus
vero, diæcefis, ſeu diſtrictus juriſdictionisEpiſcopalis.
Adde can.53 . [ Occurrit paſſim in Chronico Idatii . ]
4. CONVENTUS, Conventum , pactum . Co-
dexMS. S.StephaniLemovic. inter Stephanotii Frag-
menta MSS.com.i. pag. 12. Petrus de Vernolio in manu
Iterii Epiſcopi & Canonicorum Lemovic. Præpofituram
Quadrivienſis Ecclefiæ propter840. folidos in Vadimonlo
concellit . Poft ejus mortem Katardus Vicarius filiam
fupradiéti Petri accipiens in uxorem , fimiliter & eam-
dem Præpofituram S. StephaniCanonicis in Vadimonium
conceßit, e ab iis plus accipienscccxxx. fol. eo palto
ut Conventum , quem Petrus iis fecerat, idem ipſe do
uxor ſua fecerunt.
5. CONVENTUS, Collegium Monachorum . E.
brardus in Græciſmo cap.12 .
Eſt Monachorum Conventus, nec non Monachorum ,
Vel diverſorun collectio difcipulorum .
Sed Conventiculum dicas pietate carentum .
Ordericus Vital. l.s.p.542. Ut greges duum Cenobiorum
permitterent adunari , Deiqne ad laudem ſub uno Abba
86,66 ſub una Regula unum Conventum effici.Lib.3.pag.
CON 978
480. Dum Uticenſe Cænobium aucto Conventu 40. Mo
nachorum gloriofe corroboraretur .
Conventus, Locus , feu Camera , ubi conveniunt
Monachi , de rebus ſuis invicem deliberaruri . Chroni
five Curie, que Grece Boleutirion dicitur,nomine appel.
lari placuit, propter quod confilium in ea de qualibet re
perquirentes convenire fratres foliti ſunt . Chronicon
Lobienſe pag.635. Locum Conventus, quo videlicet ad
ſedendum o legendum Fratres conveniunt , decentiori o
pere .. adimplevit.Chronicon Trudon . lib. 6. pag . 401 .
402. Per eum locum , quem tunc appellabamus, & nunc
babemus, Conventum .
I CONVENTUS CLAUSTRI , Lacusperiſtylii , Gall.
Coté de cloitre.Rituale MS.Ecclef.Cathedr. S.Stephani
Toloſ.Et ftatim fit proceſſio , ut fequitur , per clauſtrum
pro omnibus fidelibusdefun &tis cum Reſponſorio, Libera
me Domine , cundo ad S.Jacobum , tranſeundo per pri
mum Conventum Clauſtri ... Poſtea exitur de Ecclefia S.
Jacobi, tranſeundo per quartum Conventum Clauſtri
stur ad Ecclefiam magnam . Et poſt in primo Conventu
... Cantores incipiunt deinde revertitur ad quartum
Conventum , &c .
CONVENTUM Tenere dicitur , qui primus occur
rit inter Monachos , abſente Abbate vel Priore in
Officiis divinis , vel in Refectorio, in libro Ordinis
S. Vi&toris Pariſienſ.cap. 27. & in libro Uluum Ord.
Ciſtercienſis c. 81 .
CONVENTUALES FRATRES,Monachi,quicollegia
liter in Conventibus vivunt. Matth.Paris an.1233.Rex
Anglie Henricus quamdam decentem Ecclefiam & con
gregationem Conventuali ſufficientem ...fabricavit. Vide
Waddingum in Annalib.Minor. an . 1352. num . 18. &
an.1375.n.44.
CONVENTUALIS ECCLESIA , Prioratus Canoni
corum Regularium . Inftrum . anni 1484. in Formu
lari Anglic. Thomæ Madox pag . 70. Dilecto nobis in
Chriſto Fratri Willelmo Cokk Canonico Regulari Prio
ratus ſive Ecclefiæ Conventualis de Erdebury , in Prio
rem dicti Prioratusfive Ecclef. Conventualis , per mor
tem bonæ memorie Fratris Thomæ H.ay ultimi Prioris
ibidem , vacantis , per Conventum prefatæ Eccl. Con
ventualis, quafi per inſpirationem divinam canonice e
lecto, Salutem in Domino.
CONVENTUALIS Locus , in Statutis Ordinis
Cluniac
Cluniac. MSS. Monaſterium in quo funt Monachi nu
. MSS.
mero ſufficientes ad omnes Ordinis regulas rite obfer
vandas ; non Conventualis autem , in quo præ minori
Monachorum numero conſtituciones omnes non pof
ſunt obſervari : Item , quod in omnibus Locis Conventua
libus Ordinis in bonore B.M.Virginis cantetur à modo
poft Completorium alta voce cum nota ,Salve Regina,
vel alia Antipbona de eadem. Id idem fi bono modo pollit
fieri in aliis Locisuon Conventualibus, fiat. Paulo poſt:
Item ,quod in Abbatiis & in quinque principalibus Prio
ratibus , in aliis Locis Conventualibus difti Ordinis ,
vbiin vigilia Paſche Cereusbenedicitur , & tabula Ce
rei ſcribitur anni regiminis cujuslibet Abbatis , Clunia
cenfes porantur de cetero, O ſcribantur . Hac notione
etiamnum dicimus Prieurè Conventuel, Prieuré ſimple.
CONVENTUALITAS , Societas religioſa , Gall.
Conventuclitè : Occurrit in Bullis Pauli III. Papæ
pro fæcularizatione Monaſteriorum Infulæ Barbara ,
& Vezeliacenſis; necnon in Bullario Carmelit. pag.
419.col. 1. & c .
I CONVENTUALITER VIVERE , in eodem Bulla
rio pag. 220. col.2 .
CONVENUSTARE, Adornare in Gloſſar. MS.
Sangerman. num . soi .
4 CON
 CON
979
I CONVERRA , Commune auxilium , fubfidium :
Gloſſar. Joannis Lidii ad calcem operum Nicolai de
Clemangis.
I CONVERSA ,Monacha . Martyrologium B. M.
Andegav. 4. Non.Junii obiitDomina Ermengardis Bri
Tannie Converſa . Nonis Febr. ob . Adenor Vicecomitiſſa
Conforor noſtra ... 8.Idus Dec.ob.Lucia de Caſtro-Brientii
Deo facrata, * Agata de Vitreio Converſa & Monacha.
CONVERSÆ , Mulieres, quæ à prava & diffoluta vita
ad meliorem tranſeunt,vulgo noftris, Converties . Ho-
porius Auguftod.lib.2.Gemmæ animæ c.242.Converſe ,
que eumdem habitum ( ac viduæ ) gerunt, à Maria Mag ?
dalena formam ſumpſerunt. Iis vero recludendis binæ Q-
lim exftitere domus Conſtantinopoli,prior à Juſtiniano
M. extructa, cui Motardias, oless yulio < TW spyw , feu Pæni-
tentiæ nomen impoſuit, ut auctor eſt Procopius lib.1.de
Edif.Juſtin .altera quam tv vo av Metápodo vocat Theo-
phanes anno 1. Heraclii,noftris, Maiſon des Repenties,
De utraque pluribus agimus in noftra Conſtantinopoli
Chriſtiana .
CONVERSA Uxor , Quæ cum mariti confenfu Deo
ſe dedicavit, in Concilio Arelat. II.C.3 .
4 CONVERSABILIS, Comis, facilis,quocum fa-
miliariter uti licer.Goclen.in Lexico Philof. p.297
CONVERSARE , Vitam religioſam ſeu monachị-
cã profiteri. Charta Pipini Majoris Domus apud Dou-
bletum lib.3.p.693.Ipfi Monachide ipſo ſancto Cænobio,
qui in ipfa fančta caſa Converſare , vel vitam degere vi-
dentur. Marculfus lib.z. form.48. Supplicaturia pro eo
qui in Monaſterio Converſare defiderat ,
CONVERSARI ,Eadem notione. Lex Aleman . tit.1s .
Monachus quiſub Regula in Monaſterio Converſatus
fierit.S.Bernardus in Apol.de Vita & morib. Relig.c.
3. An forte.quijuxta alium ordinem Converſari videor ,
propterea huic fufpe tushabeor . Et cap. 8. Sic Patres in
13 : gypto Converſati ſunt ?
CONVERSATIO,Monachiſmus,vira monachica . Ra:
thbertus Monachus de Cafibus S. Gallic. 5. Cum Con-
zerfa:ione habitum mutavit , & tunc demum monachicis
indutus veſtimentis ſuſceptus... Abbas eſt ordinatus . E-
piſtola Dagoberti Regis in Vita S. Deſiderii Cadurc.
Epiſcopi cap. 7. Sub habitu fæculariChriſti militesa a
gere , acmores angelicos do facerdotales Converfatia
nem habere . Sanète. Converſationis fundamenta jacer
re, apud S.Hieron . in Epift. 8. ad Lætam . Sanéte Con-
verfationis babitum tradere , apud Gregorium Magn.
a-
lib . 2. Dial.c.1. In fancta Converſatione permanere ,
pud Petrum Damian. de Vita S.Romualdi cap.15 . Ha-
hitus fanéte Converſationis , apud eumdem lib. de Per-
fect. Monachor.cap. 15. Vide Bedam in Vita S. Cuth-
berti c.28 . Ordericum Vitalem pag.477.518 . S. Anſel-
mum lib. 1. Epift.13. & c.
CONVERSATIO ,interdum vox generica,pro quorum-
vis vivendi ratione . Gloff. Lac Græc.Converſatie ,and
, B :O.S. Hieronymus lib. 1. in Ruffinum
spooing flapovii
cap.3.Eo quod te dicerent cum ſódalibus tuis indigna no-
mine Chriſtiano de mea Converſatione ja &titare . Adde
Epiſt.4.24. S.Valerianus Gemelenenſis lib.de Bono di
ſciplinæ : In boc folam conſtat Converſationis noſtrera
te, ut boni fimus. Heitto Epiſc. Baſileenſis in Vifione
Vuettini Monachi , Augienfis num. 9. Quam terribilen
vero fententiam de Converſatione.Comitum intulerit,quis
. 2. an.811,0. 1. Capitul.
enarrare ſufficiat? Vide Capitul
5. Caroli M.incerci anni c. 1.2 . & c .
GONVERSATIO , CONVERSATIO PUBLICA Uſus
publicus, proprie de moneta , Cours de la monnoie 5
Cod. Theod. l . 1. de Conlat. æris , l. 2. Si quis pecun.
conf . & l. 3. de Suariis .
CONVERSIM , Perperam , præpoftere . Epiſtola appellamus Converſos . Vide enmdem in Statutis Car
Godehardi Abbatis Tegernſenſis ad Theodulum Epiſc. tulienſib.cap.78. & Statuta antiqua ejufd. Ord . 2. part,
CON 980
apud Mabill. Analect. tom . 4. pag . 350. Neque omnes
Chriſtiani Chriſtiani ſunt, neque omnes viri viri ſunt,
nec omnes Monachi Monachiſunt . Chriſtiani tamen ifti
ſunt of Monachi. Sed hæcConverſim volumus , ſed non
polumus ;nitimur,ſed infirmamur ,
CONVERSIO , CONVERSUS,CONVERTI,voces de
vitæ monafticæ profeffione uſurpatæ .
Converti , dicitur , qui Monachus fit. Gregor. M ,
lib. 2. Ind . 11. Epift. 6. In qua lege continetur , ut nulli
qui in manu ſignatus eft , Converti liceat. Idem lib.7,
Epiſt. 11.Ne militiæ , vel rationibus publicis obligati
ad Ecclefiafticum babitum veniant , vel in Monafteriis
Convertantur ,
CONVERSI , Monachi . Concilium Aurelianenfe I ,
can . 2. Monachus in Monaſterio Converſus . Salvianus
lib 4.ad Ecclefiam Cathol.Et licet de Converſorum ve
nerabili choro efle videaris , licet religionem veftibus si
mules, & *6.Exſtar Iſid . liber de Converſis id eft, Mona
chis . Converſi autem proprie dicebantur qui à fæcula ,
ri vita, quam aliquandiu profeffi fuerant, vitam monas
chicam amplectebantur , & ad morum converſionem
veniebant : differebantque ii à Nutritis, qui ſcilicet
ab infancia in Monafteriis enutriti eamdem vitam amo
plexati erant . Ita enim Converfi intelligendi apud
Anſelmum l . Similit.c.78 . non vero ii , quos Fratres
Converſas dicimus,uf vult Haeftenus , [ & alibi non fe
mel, ut fuſe probat Mabillonius in Præf.in Acta SS. Be
nedi&t.ſæc.3. part.i.n.21. & in Notis ad Vitam S,Ermi
nonis Abb. Laubienſiseodem tom . p.565 . ]
CONVERSIO ,Monachiſmus. Beda lib.4. Hift.Eccleſ.
cap. 5. Monachi in ea permaneantobedientia , quam rena
tempore ſuæ Converfionispromiferunt. Capitula Caroli
Magnil.s . cap. 63. in Lemmate : De Converſione libe
ri bominis . Ad Converſionem venire, pro Monachicam
vitam amplecti ,in Regula S. Benedicti cap.4. apud Pes
trum Venerab. lib.1.de Miracul. c . 4 in Chron . Fonta
nell.c. 4. apud Ordericum Vital. lib.3.p.477. in Chron.
S. Benigni p.402.415.416.419 . in Orig. Murenf. Mo
naft. pag.40.48 . in Vita S. Her melandi num . 5. &c,
Formula promiffionis monachalis : Egopromitto ſtabi
litatem & Converſionem morum meorum , Vide Fileſa
cum lib. 1.Selector. p.161 .
CONVERSIO dicitur prærerea de iis qui abjurandæ
vitæ ſæcularis propoſito facto , ad ſtrictius vitæ genus
pervenire ſtudent. Ita in Concilio Arauſicano I. can .
22. Arelat. II. caņ.43 , & Agath. can . 16. ſtatuitur, non
ordinandos Diacones conjugatos , nifi prius Converſio
nis propoſito profeſi fuerint caſtitatem . Idem de Presby
teris conjugatis ftatuitur in eodem Concilio Arelat.II.
can.2. deEpifcopis & Presbyteris qui de laicali ſtatu ad
eas dignitates provehuntur , in Concilio Arelat. IV .
can.1.& 2. in Epiſtola Felicis IV . PP. ad Cæfarium A
relat, in Concil. Aurel,III . c. 6. Aurel.V.c.9. & in Ca
bilonenfi c , 5. in quibus requiritur annalis converſio
De viduis vero & puellis quæ ad propofitum fervandæ
in pofterum caftitatis aſpirant, vide Epaonenſe c . 21.
& Aurel.V . c . 19. præterea Fileſacum lib. 1. Selector,
pag . 162.
CONVERSI, in Monaſteriis,dicuncur laici Monachiy
laicis exercițiis & Monachorum obſequiis addicti, vul
go Freres Convers . Sic autem appellati quod primitus
viri laici pietatis, feu etiain querendivictus gratia Mo:
naſteriis cocos ſe darent ,offerrent, & addicerent, ope
ram ſuam locantes ad vitam fuam : unde & Laici, & om
blati , & Donatin læpe dictileguntur, ut ſuis locis doce
mus . Converſi ,qui Monachi non ſunt, in Epiſtola Inno
centii II. PP. to. 10. Spicilegii Acher. Guigo in Vita S,
Hugonis Epifcopi Gratianop. n. 11. Duos Laicos , quos
cap:
 931 CON
cap.26. 9. 3. ( A &ta S. Hamonis Monachi Savigneii
MSS. In prædi&ta Savigneii Abbatia non ſolum Mona-
cbi,fed etiam Laiciquos Converſos nuncupant , ſub ba-
bitu religionis Deo deferviunt. His autem Monachus a-
liquis preficitur , qui fapientiæ do&trina & religionis
prærogativa prepollere cognoſcitur .Eo ipfo tempore quo
eis S.Hamo præerat , accidit plures ex illis propoſitum
relinquentes ad fæculum redire, o fivam , quam tene-
re videbantur, dimittere. Charta an . 1313. inter In-
ftr um . Hift . Eccl. Meld.com . 2. pag 201. Dignum du-
ximus ordinandum ,quod deinceps in Prioratu noſtro pre-
ditto (S. Fiacrii)novem fratres Monachi , de gremio ta-
men Monaſterii noſtri ( S.Faronis ) ibidem divinis obfe-
quiis mancipati ; dogo una cum iis unus Converſus o una
Converſa , qui eorum inſiſtent ebſequiis , ſub'habitu re
gulari per Priorem , quidenarium numerum faciet,&c.
In Tabulario Calenſi ab initio ad pag. 92. plurimi me
morantur Fratres Converſi, modo ut teſtes , modo ut
procuratores hujus Monaſterii, ac ſpeciatim pag. 92.
in Litteris P. Epiſc.Meld.an.1240.pag.114. in Senten-
tia arbitrali Johannis Epiſc. Trecenſis an .1269. & p.
129.in Charta anni 1221.]Heloiſſa Abbatiſfa Paraclet.
Religionis eratde cultu terrarum , labore proprio vi-
vere; ſed quia ex debilitate non poffumus , admittimus
Converſos & Converſas, ut quæ per nos adminiftrari non
permittit rigor religionis,per eos adimpleatur. Raymund.
Ordin . FF. Prædicat. in Summula :
Si fugit ex clauſtro laicus Converſus , inde
Duxerit uxorem , cum crimen conſtat ab iſto ,
Hæceat , & repetat correctus apoſtata clauftrum ,
Si fuerit ſua nota profeſio : conjugium ftet ,
Sinullam fecit : tamen illos æqua voluntas
Separat; ut caſte vivant injungitur iftis .
( Statuta Ciſterc. an . 1275. apud Marten. tom . 4. col .
1446. Ordinat & definit Capitulum generale,quod Con-
verſi noſtri Ordinis in Provincia & Waſconia ( ultra ,
non Converſi, ſed Fratres nominentur , eo quod nomen il-
lud in diétis provinciis abominabile babeatur propter
bæreticam pravitatem . ] Vide Inſtitutiones Capit.Ge
ner.Ciſtercienſ.diftinct.14.& Haeftenum lib.3.Diſquil.
Monaſt. tract. s . diſquiſit. 8 .
CONVERSUS AD SUGCURRENDUM , [ Qui urgente
mortis periculo Converſi veſtem induit.]Necrologium
Monaft. S. Petri Remenfis : 12. Kl . Febr. Margareta
Chauchons Converſa ad fuccurrendum . Vide Monachus
ad fuccurrendum .
Conversos præterea vulgo appellabant qui à Ju-
daica vel Mahumetana fuperftitione ad religionem
Chriftianam convertebantur. Narrant Matthæus Pa
ris & Matthæus Weſtmonaſterienſis ſub an. 1233. Hen-
ricum III.Anglorum Regem exftruxiſſe Londini Do-
mum Converſorum pro errorem Judaicum relinquenti
bus, in qua ii ſub honeſta vivendi regula certum baberent
intota vita ſua domicilium ,tutum refugium ,d ſufficiens
vitæ ſuſtentamentum .Iftius domusmeminic rurſum Pa
riſ. anno 1244. pag .436. quam quidem, expulſus poſt-
modum Judęis EdwardusIII.anno regni ſui31.in Scri-
niorum cuſtodiam commutavit, ut auctor eſt Spelman-
nus . [ Hiſtoria Bertrandi du Gueſclin pag.5 . Entretan-
dizentra leenz une Converſe quiJuiſve avoit eſtè, &c. ]
Ejuſmodi Converſis vičtum & veſtitum primo con-
Reges, verum cum iis impenſis ob ingruentia
ferebant
bella fufficere minime poffent , eorumque numerus fat
magnus effet, in Abbatias & Monafteria ſingulatim il
los amandabant,à quibus vi &tus neceſſaria perciperent,
quod potiſſimum ex Guil . Prynneo in Libertatib. Eccl .
Ang!. tom . 3. pag. 835. & fequentibus docemur ubi
nomina Convertorum , & uxorum interdum , ut &
Monaſteriorum quibus alendi tradebancur recen-
fentur .
CON 82
Ejuſmodi in Gallia Converſorum , qui ex partibus
ultramarinis adducebantur, cum è Judæis, tum è Ma
humetanis, frequens occurrit mentio in Computis
Baillivorum Franciæ : verbi gratia in Computo ann.
1233. Pro expenfis Converſorum de partibustranſmari
nis 108.fol. 6. den . In alio an.1 302.Philippotus Conver
jusfiliolus Regis pro roba pro medio 30. fol.In alio 1333.
Philippus filiolus Regis 8. den. per diem pro roba pro
med .30.ſol. Iſabella Converſa filiola Regine Angliæ 3.
denar. per diem . Hugueninus Converſus filiolus Hugo
nis Ducis Burgundiæ den.per diem . In aliis Computis,
vulgo ſub Baptizatorum appellatione recenſentur , ex
quibus percipimus Reges, & Magnates iſtorum Con
verſorum in Baptiſmo fuiffepatrinos, iiſque cercosat
tributos reditus ad vi & tum & veſtitum , quos Burſam
Baptizatorum appellat aliud Compucum anni 1285.
De Baptizatis iftis habetur iftud Areftum datum in o
Etavis Nativitatis B.M. an . 1260. Placuit Domino Re
gi quod Majores bonarum villarum babeant juſtitiam de
Baptizatis in villis fuis manentibus,quando delinquunt,
in iistamen in quibus juſtitia pertinet ad ipſos . Vide
Matth. Weſtmonaſt. ann. 1254. & Notas noftras ad
Joinvillam p. 112 .
CONVERSUS. In Tabulario Eccleſiæ Gratianopoli
tanæ ſub Hugone Epiſcopo , occurrit crebrius quidam
Guigo Converſus, fere femper primus in ſubſcriptioni
bus Chartarum ejuſdem Epiſcopi . Habentur etiam e
jufdem Guigonis literæ aliquot. Ac fol. 86. idem Gui
go dicitur Converſus Epiſcopi, hacce ratione : Inde ſunt
teſtes videntes & audicntes Guigo Converſus Epiſcopi
in cujus manu bec donatio five laudatio faéta fuit ,
Petrus Presbyter , & c. [ In placito Hugonis IL Epiſc.
Gratianop.ann . 1130. ex Tabulario ejuſdem Eccleſiæ
nominatur inter celtes, qui ſubſcripſere , Thedebertus
Converſus Epiſcopi. Quibus in locis Converſus , ur ſuſ
picor, fic dictus eſt Adminiſtrator bonorum Epiſcopi ,
ad inftar Converſorum Monachorum , qui fæpius erant
Monaſterii bonorum Adminiſtratores. ]
CONVERTERE,Ad converſionem venire , ſeu vitam
monachicam ample &ti. Vecus Charta ex Tabulario
Eccleſiæ Gratianop. Quia ingredientibus Monafterium
Convertendi gratia ulterius nulla ſit teftandi licentia
ſed res eorum ejuſdem Monaſterii jurisfiant, aperta le
gis definitione decretum eft , & *c.
CONVERTIBILIS, Qui converti poteft feu mu
tari . Concil. Tolet . I. Si quis dixerit vel crediderit
Deitatem Cbriſti Convertibilem eſſe vel pallibilem ,ana
thema fit .
I CONVERTILITAS, Converſio . Papias MS. &
Gloſſar. Sangerman . MS. num . sot. necnon Lauren
tius in Amalchea.
G CONVESCERE,Una veſci,to.2.Concil.Hifpan.
p. 684. Convefcens, in Actis Apoft.c. 1 .
9 CONUGLA . Vide Conucula .
CONVIARE, Comitari,ire cum aliquo. Anaſtaſius
in S.Zacharia PP.Ipfa vero nubes cum eis uſque ad Ba
filicam S.Apollinaris ... tegendo Conviavit . Infra: Rex
egreſſus ... eidem ſancto viro Conviatus eum deduxit. Vi
de Theodor.in Campedon. de S. Magno cap.16 . 19. 21.
Chronic. Beſuenſe p. 574. Conſecration. Lamberti E
pilcopi Atrebat.com.5.Spicilegii Acheriani p.544. Vi
tam S.Deicoli n.15. Petrum Damianum lib.i. Epiſt.10 .
& alibi non femel, &c.
CONVIATOR ,Comes itineris,comperegrinans.Ana
ſtaſius in S.Zacharia PP.Cum ſuisSacerdotibus & Clero ,
Conviatoribus,& *c. Ubi perperam edicum , cum viatori
bus.Occurrit præterea in Chron.Auguſtenſi ann.1101 .
CONVIATES, Eadem notione.Miracula S.Henri
ci Imp.co.3 . Julii pag.767. Mulier quædam non ſolum in
ceffu privata , ſed do totius corporis miferabili ſpecie de
for
 CON CON 984
983
formis & diſtorta , àConviatibus vehiculo trahebatur . cabas. Doctiflimus Editor mallet legere Invitatorem 5
CONVICANEUS, Ejuſdem vici ac paræciæ. Orig. quod Conviva dicituris qui invitatus eſt.
Murenſis Monaſterii p.42.Populus autem iſtic vadit ad CONVIVÆR GIS , Ex familia , ex domo Regia
condittum Epiſcopi ,quo & ceteri ejus Convicanei va- Miniſtri Regis, noftris vulgo , Officiers Commenfaux de
dunt ... ibique Ecclefiafticum jusaudiat . { Concives o la Maiſon du Roy.Gl.Gr. Lat. Suußlori's, Conviva.O.
Corvicanei,in Chron.CorneliiZantfliet,apud Marten. júl.c, Conviva . Gl. Lat.Gr. Convittor de Convita
tom.5. Ampliff. Collect. col.443.] tor, συμβιωτής , συνεσιατωρ. Εσίοντες της τράπεζαν τα βασι
I CONVICINALIS , Vicinus,Gall.Voiſin in A & tis acis , in cap, 1.Danielis: ſeu i TondúOvTas Tas TPQT18:15 tūs
S.Ilidori Agricolæ n.4. Biesiaczās, uc vertit Chryſoſtomus in hoc cap . Chronic.
q ' CONVICINIUM , Vicinia, Gall. Voiſinage, in Alexandrin . ann. 13 : Theodoſii Junior. O fe Bapinzvé
Actis SS .April.co.3.p.386.915. & Maii to.7.p.176. Θεοδόσβ- Παυλίνον ώς φίλον, και μεσασάντα το γάμω , και συ
I CONVIGUITAS . Gregorius Monachus in vxp:58 YT d d uTors, eroinasudicacions dițios : 1.9iv. Epi
Chronico Farfenſi, apud Murator.to.2. part.z.col.378. caphi. Probiviri illuſtris :
Et ubicumque per bonorum hominum teftimonium rei ve Letabar prius menja regalis honoxe ,
ritas inventa fuerit , neque hoc ulla difficultas impedit , Principis alloquio , Regis amicitia .
Jatim bujus Monaſterii pars recipiat juſtitiam fuam , co Lex Salica tit:43.5.6. Siquis Romanum hominem Con
sa tantum differantur que propter Conviguitatem diffi: vivam Regis occiderit.Lex Burgund.tit.38. Quicumque
niri non poffint ; hoc eft , fi re &te conjecto, propter æ- bolpiti venienti tecłum aut focum negaverit, 3.folidorum
qualem contendentium vigorem , feu rationes & pro- inlatione mul&tetur: Si Conviva Regis eſt ,6.fold.mulite
bationesæque veriſimiles, adeo ut à quo veritas ftet, nomine folvat.Fortunatusde Conda Domeſtico :
non cognofcatur. Jullit o egregios inter refidere penates
9 CONVINCERE TERRAM SUAM , Apud judi Convivam reddens proficiente gradu ,
ces eam eſſe ſuam comprobare . Leges Rotharis apud Jonas in Vica ſanctiColumbani cap . 24. Tum unus è
Muratorium ro.i. parc.2. p.47. col. 2. Si quis calinam Convivis Chrodoaldus nomine , cujus conjux erat ami.
ant tellum alienumforis in curte, ubi virinon habitant, ta Theodeberti Regis.Et c.18.Vir nobilis Hagnericus Re
dum intentio eſt de terra , diſturbaverit aut in terram ja- gis Tiheideberti Conviva , vir ſapiensO'confiliis Regis
staverit, & Terram ſuam , ficut Lex habet , Convincere gratus. Adde Vicam S. Agili Abbatis. Verus Scheda
non potuerit , reſtauret ipfam caſſinam . reperta in tumba S. Canuti Regis Daniæ an . 1582. a
CONVINCLA . Vide Conjugla . pud Ifaacun Pontanum l . 5. Hiſt. Danic.Glorioſus Rex
I CONVINCULARE, Vinculis illigare, conjun- Protomartyr Dannorum Canutus pro zelo Chriſtiane re
gere . Oratio facra Ratbodi Epifc.Noviomenſis de An- ligionis eo juſtitie operibus , ut Chriſtus, à praprio Con
nunciatione an.1081 . in antiquo Lectionario Abbatiæ viva Blacone traditus, & c. Qui quidem Blaco in Ver
S.Eligii ejuſd . urbis n.3. p.29. Dum veroeadem die, pro- libus ibidem repertis, Miniſter, id eft, Officialis domus
ut innendo moris eft mulieribus, filum ſaliva madefa- Regie, Saxoni Grammatico lib . 11. primam Regis fa
ceret , filum idem linguæ inbeſit, & utraque quaſi Con- miliaritatem adeptus dicitur . Vide Ordericum Vital.
vinculata diſtorſit. Vetera Monumenta Monaſterii S. P.534. Proinde Convivæ Regis, ii ſunt, qui honore men ,
Victoris apud Marten. com . 6. Ampliit. Collect. col . Je regalisaliis anteponuntur, quos participesmenfæ fuæ
245. Nos ergo , Frater midilecte , quamvis non parva efficit, ut eft in Concilio Toletano XII . can.3 : & quos
chicos disjungat intercapedo , tamen non folum carnis af divinis epulis adhiberi, o *adoraadi Principis faculta
finitate, verum etiam orationum in Cbrijto devotione tem habuiffe ait l.1. Codic . Theod. de Comnitib. & Tri
" exopto Conviculari . bun.ſcholar. ubi Jacobus Gotofredus plura congeſſit de
CONVINERE . Apitius lib.6. de Reculin.c. 6. Et honore menfæ Regiæ, ut & Bignonius ad Legem Sali
jus fciffuris infundes , ut Convinet; Qubi Convinerit, cam, Savaro ad l . r. Epiſt. Sidonii, & alii . Charta Ot
aſabis . Ubi Convinere , eft imbibere : at Humelber- tonis M. Imp. an. 462. & Henrici III.ann . 1045. apud
gius legit , Combiberit . Zylleſium : Ipfi quoque quoties ad Regalem curiam ve
9 CONVINNA. Vide Covinus . nerint , de Regia menfa pafcantur, & inter curiales o
| CONVIPERINUS,Una viperinus. Vide locụm domeſticos Regis o Regine qui regio cibo veſcuntur, non
in Impuderatus. infimiſemper habeantur. Vide Diſſercat, 2. ad Joinvil
CONVIRGINALIS, Socia virginum . Acta SS. lam , [ & Theodorum Marſilium ad Veſpaſianum Sue
Junii to: 2. pag.973. de SS.Anaſtaſio , Felice & Digna tonii cap. 2. ]
Virgine : Hæc autem puella cum pro fumma bumilita CONVIVA APOSTOLORUM , & MARTYRUM CON
te di queobedientia inter Convirginales ultimam ſe ju- SORs dicitur S. Thomas Cantuar . Archiep. à Gervaſio
dicaret . Dorobern . lib.de Combuſtione Dorobern .Eccl.p.1293 .
CONVITARE,Invitare,unde noftris,Convier.Gre 9 CONVIVALES DENARII,Qui cibariorum loco
gorius VII. PP.lib.4 . Ep.22 . Volumus etiam ut fratrem Canonicis diſtribuebantur certis diebus.Confuetudines
noftrum Hugonem venerabilem Cluniacenfem Abbatem MSS. Ecclefiæ Colonienſis è Bibliotheca Atrebatenfi :
tecum Synodo intereſſe ex noſtra parte Convitare rogan- In vigilia Aſumptionis B. Mariæ in anniverſario Ar
do & multum inftando procures . [ Occurrit etiam in chiep.Renaldi Convivales denarii à Camerario fic divi
Miraculis S. Simonis to. 2. April. p. 825. ] duntur . Majori Ecclefiæ dantur 20. fol.O 6.denar. ad S.
T CONVITATIO , Invitatio ad convivium . Statuta Genconem 10. fol. cm
Maffi.lib.2. c.7.9. 14. Prohibemus ut nullus Notarius... CONVIVANTES , in Eccleſia Lugdunenſi dice
recipiat... xenia vel dona; aut remunerationem , vel con- bantur Canonici ,qui pro majoribus,quos percipiebant,
vivium ſeu Convitationem , c. redditibus , certum aliorum Canonicorum , Presby
CONVITATUS, Invicatus. Vita S.Zenobii Epifc. tcrerum Clericorumque numerum excipiebant hofpi
Florentini com.7. Maii pag . 51. Quodam die Convita- tia , & menfa. Scriptum de fundatione Ecclefiæ Lug
tus in CathedraliEcclefia civitatis Florentina ad præ- dunenfis: In Ecclefia Lugdunenfi funt viginti duo Ca
dicandum .
nonici qui tenent hofpitia, o quilibet ipforum tres tam
A CONVIVA,Invitator. Vita $. Canuti Regis au- Presbyteros quam Clericos ſunt nonnulli qui plu
pag . 137. Et qui- res tenent, Jub ( pe futuri premii. Item funt quinde
Store Alnotho Monacho tom .3. Junii
Dus jam Convivam pium perfecutoribus traderes advo- cim Canonici refidentes qui non tenent hofpitia , quia
non
 CON
98.5
non habent zo.lib.Viennenſes in redditibus, ſed comedunt
cum aliis Convivantibus. Nam eft conſuetudo,quod nuls
lues Canonicus debet tenere hoſpitium , quouſque 30 . lib .
Vienn . in xedditibus fuerit aſecutus ; poſtquam vero eos
aſſecutus fuerit debet tonere hoſpitium cum numero Cle
ricorum , ut Convivantes predicti ; alias nihil porcipe-
ret alterius. Item ſuntin dicta Ecclefia quatuor Capel- cutionum Ecclefiæ Valentinæ tom.4.Concil.Hiſpan.p.
lani qui Cuſtodes appellantur, & quilibet ipſorum per- 191. Si alicuifueritcapitulariter tradita poffeffio digni
, quam percipit Canonicus tatum , canonicatuum ,autpræpofiturarum Ecclefie , et
Convivans . Et quando fit diviſio terrarum , o quando tiamſi poſtea in juribus fuis fuccumbat, amittatve posa
quis perſonatum obtinens percipit feptem libras , Canoni- ſeſſionem , nihilominus Scriba ,Convocatores
ci Convivantes percipiunt quilibet quatuor libras , do O alii Miniſtri Ecclefiæ minime reſtituere teneantur id
fimplices Canonici quinquaginta falidos . quod ratione ſuipreſtiti officii in præfata pollefione ly
CONVIVATIO , Convivium, supetórior.Gloſſar.
Lar.Græc .
7 CONVIVATORIUM.Vide Conviviarium .
CONVIVAX, 545 3 :0 . Gloff. Lat. Græc. Qui fic
mul vivit . Vide Convive.
CONVIVIALIS, Convivalis, Pertinens ad con-
vivium.Macrob.lib.z.Satur.c.1.Convivialis lætitia .
CONVIVIARIUM & CONVIVATORIUM , Locus
ubiconvivantur,Ugutioni& Joanni de Janua .
CONVIVIUM ,vulgo Paſtus,Droit depaſt, cum te-
nens aut vaſſallus tenetur ex conditione feudi aut tene-
menti,domino Convivium femel aut pluries quotannis
exhibere. Marculfus lib.z.formul... Nullas functiones ,
vel exactiones, neque exquiſita á lauta Convivia ,neque
gratiofa vel infidiofa munuſcula ... de ipfa facultate pe
nitus non requirantur. Regularis concordia Monacho-
rum Anglicæ nationis , apud Seldenum ad Eadmerum
p.150 . Potentibus vero non caufa Convivandi, fed pro
Manaſterii utilitate atq ; defenfione,quotiens expedierit ,
obviandi intra infraque Monaſterium licentiam habent.
Charta S. Audonari Epiſc. Tarvanenſis apud Folcar-
dum in Vita S.Bertini c.6 . Neque in agrisipfius Convi-
via ego, vel Pontifices ſucceſſores noftri ,vel Archidiaco-
nii preparare non præjumant,& c.Charta Henrici Regis
Franciæ an.1058.ex Tabular.Foſſatenſif.1s. Nec ullas
moleſtias ullus ſuorum ſervis Dei inferre preſumat, nec
Convivia ſibi preparare jubeat.Tabul.Ecclefiæ Cadur-
cenſis: Damus unum manfum qui vocatør Caſtinel , 4-
num Convivium cum 10.Militibus,unum porcum optum ,
& alium vivum . Ibidem : Ego Raterius de Belloforte
concedo Convivium illud ,quod accepiin pignore pro 300.
fol.de Vicecomite de S.Cirico. Charta Beatricis Abbatif
ſæ B.Mariæ de Sueſſion.an.1232. pro Communia Aiſia-
ci:Nos quitavimusdictishominibus totam talliam ,quam
Ecclefia noſtra conſuevit accipere ſuper eos , & 4. libras
nigrorum , quas Ecclefiæ noſtre debebant de Conviviis
tenſamentis. Vide Prandium , Parate , Procuratio ,
Paſtus, Cænaticum .
CONVIVIUM RUFUM. Conſuetud. MSS . Ecclef.
Colonienſis in Bibl. Atrebatenſi : Pondus panis de rufo
Convivio. A cibis dictum videtur .
A Conviviis FIDELIUM EJıcı, Excommunicari :
neque enim licebat cum excommunicato communica-
re ,nec cum eo cibum capere, ut eft in Conc. Autiſiod.
c.38 Concil.Andegav.can . 4. Non ſolum à communione
habeantur alieni,ſed nec Conviviorum quidem admittan
tur elle participes.Turon.I c.8 . A communione Eccleſie ,
vel à Convivio fidelium extraneus habeatur.Concil. Ve-
neticum 0.3 .Non
. folum à communione divinorum Sacra-
mentorum ſed etiam à Conviviis fidelium ſubmovendos .
Ita paſſim in Concil . Aurelian.i.can.1.3.11. Epaonenfi
cap.15.Arvern. c . 6. Lugdunenſi II . c. 2. Pariſienſi V.
can . 13. & c.
CONVIVIA DEFUNCTORUM.Concilium Coyacenſe
an . 1050. Clerici & Laici qui ad Convivia defunétorum
venerint , fic panem defunti comedant , ut aliquid
beni pro ejusanima faciant ; ad quæ tantum Convivia
Tom . II .
CON 986
vocentur pauperes & debiles pro'anims defunéti. Vide
Parentalia .
CONVIVOLA.Janſſonius in Auctario Gloffar.
Ilidori. Conspotrix,Convivola, Coebriofa ,
CONVOCATOR , f.Is cui cura erat Canonicos
convocandi, ubiid.erat neceſſarium . Epitome Conſti
Scholares
crati fueruntreceperunt,
T CONVOLVULUS , Dolor alvi, colica,Gallic.
Colique. Medicina Salern.edit.1622 . p.36. Convolvulus
etiam Latinis bocmalum nominatur a circumaltione ni
mirum doloris . Eft autem Convolvulus vel Convolvor
lus Plinio ,uti exponit Calepinus, Vermiculus minor e
ruca,erodens pubeſcentes uvas,quem aliiVolvocem ap
pellant,à convolvendo, quiſe involvit in pampino ,
CONVOTUS ,Conjuratus,eodem voto aſtri tus,obli
gatus,Fefto ,& Joanni de Janua. Gerardus Abbas Sil væ
Majoris in Vita S. Adelardi c.5 . Quatenuseum ſeparent
w latere Regis firmantur Convoti, ut juſtitiam ulterius
non habendo , defenſorem Regnum amitteret , &C
CONUMNUM. Vide Covinus.
11. CONUS, vel CONUM ,Gall.Coin ,Angulusſeu
cujufcumquereiextremitas anguloſa . Charcularium
S.Vandregifili to. 1. pag . 684. Aſcendendoin recta linea
verſus campum de quatuor acris à Conoillius campi uſ
que ad ,& c.Charta Hugonis de Chalancone an.1313 . in
Chartul.S. Martini Pontiſar. A Cono ſeu bouto domus
dicti Rectoris uſque ad aliud Conun granchie & jardini
de ſuo conqueſtu.Charca Philippi Regis Francorum an ,
1328. ex eodemChartulario : Domus ſita in Cono vici
de Bello-Burgo. Vita B.Colecæ to.. Martii p.588.Cum
jus faſcie ſeu mappe Conos ſeu terminos duæ mulieres
trahebantuna hinc, altera illinc. Joannis Iperii Chroni
con S.Bertini apud Marten.com.4 .Anecd.col.592. Se
pultus fuit in ſeptemtrionali Cono clauſtri juxta introi
im capituli. Acta SS.Junii to.i.p.86.de S. Wiſtano : Et
capit Dominiſui quaſſantes, cum capulo letale vulnus
in Cono ejus infixit.i.e. vertice .
2. CONUS,Cuneus monetalis, Coin. Leges Ethelre
di Regis c.36 . Eos etiam qui Conos faciuntin occultis
venduntfalfariis pro pecunia , & incidunt monetam
alterius mundam ,& c. Vide Cuneus .
T CONUs, Inſtrumentum piftorium ,in Vocabulario
Suſſannæi .
CONUSCUS, Prehenfus, in Gloſſario MS.San
german . n . 501 .
CONVULSIO ,Abolitio, violatio , à Convellere,
Abölere.Charta fundacionis S.Mauritii Agaunenſis in
Maceriis Inſulæ Barbaræ to.1.p.32 . Videat nequis vio
lare hoc audeat,& iram omnipotentis Dei incurrat ; ſi
tempus advenerit,quod Deus avertat , quod Convulſione
aut difceptatione contra hec agere tentaverit , & c.
T CONZATURA CORIORUM ,Coriorum fufficio,
feu inſperſio pulveris quercini cum inficiuntur coria
Ital. Conzare,Suffire,Concia-corame,Coriarius , Gall .
Tanneur,Corroieur. Chronicon Richardi de S. Germa
no apud Murator.ço.7.col.1030. Jus coriorum pro Con
zarura dimittitur in formaantiqua. Fa £ tum canapis o
mnino remittitur ,
COODIBILIS, Qui omnibus odio eft . Tertull.
lib.4.adv.Marc.Tuulu !Tousvov ,id eſt Coadi bilem .
COOPERATOR , Qui domos Cooperit , Gallice
Couvreur . Polyptych . Fiſcamn. ann . 1235. Nica
lays de Monte tenet unum bordagium ... debet ex
TC cubas
 987 COO
cubare grangiam eu miniſtrare Cooperatori Cementa
rio a mondare grangiam . Vide Coopertor .
4 COOPERATOR EPISCOPI, Coadjutor , in Præfa-
tione Rabani ad libellum de ſacris Ordinibus.
I COOPERTA Navis, Superius tabulatum.Ital.
Coperta, Gall. Tillac.Pluries occurrit in Statutis Maf-
fit. lib .4. cap. 20.
COOPERTIO . Additamenta ad Matthæum Paris.
Inquiratur qui ceperint Coopertiones , ceppagia , oef-
caetas quercuums five aliarum arborum . Ubi Watſius
Coopertiones incerpretatur , five ramos arborum ſucci-
ſarum
I COOPERTOR ,ut Cooperator.Rymer. to.9.pag.
40.col.1.Nullus Burgenfis ... aliquam domum ... niſi cum
regulis vel ſclatis denovo cooperiat ſub pena forisfacier
dinobis domum iftam a Coopertorem banniendi.
COOPERTORIUM , Scragulum quo lectusinſter-
nicur, Ka taméntion in Chronico Alexandrino pag.902 .
S. Auguftinus in Pfalm . 33. Nolite interrogare ſtratos
pretiofis veſtibus lectos, & carnem multis divitiis obvo-
lutam . Vegetius l.3.de Re veterin.Calidis Coopertoriis
involutus.S.Bernardus de Vita & morib.religioſor.cap.
10. An non poffet dormiri niſi ſupra várium ſtratum , aut
fub peregrino Coopertorio!VincentiusBelvac.lib.28.cap.
95.habet, ſub ſilveſtriCoopertorio. Coopertorium matri-
num,& Coopertorium de Alfanez , in Teſtam . Arnoldi
Ep.Tolof.Vide Statuta Ordinis de Sempringham p.719 .
Petrus Cluniac.in StatutisCluniac. 17. Nil le habere non
parva piorum ,eiſque adbærentium multitudo putabat ,
niſi ex piloſis illis & condenſis Numantinorum , hoc eft ,
juxta modernds, Amorenfium cattorum pellibus contexto
muiti pretii Coopertorio , le & tus muniretur pariter de or
naretur. Rotulus Cameræ Comput.Parif.à nobis lauda-
tus ad Joinvillam p.66.Pro ſcallatis radiatis & Tiretan .
perſia & viridi pro Coopertorio . Ibidem : Unum Coo
pertorium foratum de erminis Convertoirs Herinins, in
Poem . de Garin le Loberans , Conſule Notas noftras ad
Joinvillam p.65.
Cooper TORTA inter veſtes facras, vel miniſteria ſa-
cra , recenfentur ab Anaftafio in Sergio PP. Hic fecit
Coopertoria , vel vaſa aurea argentea plura per diver-
ſas Eccleſias ad uſum & ornatum Ecclefiarum Chriſti,
Gregorius Turon. de Vicis Patruni c 8.Dans Cooperto
ium Sarmaticum , quo altare Dominicum cum oblatio-
nibus tegeretur. Etmox : Coopertorium vero , quia ra-
rum eſt, non ponatur ſuper munera altaris , quia non ex
inde plene tegitur myſterium Corporis Sanguiniſque Do
minici. Decreta Stephani Regis Hungar.l.z.c.34. Veſti-
menta vero, corporalia , Coopertoria Rex ( Eccleſiis)
provideat. Vide Palla 2. & Pallium 2 .
COOPERTORIUM , Tectum.Computus anni 1202 .
apud D.Bruſſelto. 2. de Uſu feudorum ad calcem pag.
154.col. 1. Ad faciendum Coopertorium turris Exol
duni , 18.1.
COOPERTORIA EQUORUM , Quibus ii infternuntur .
Vegerius lib. 3. Artis veterinariæ cap. 77. Animal ca
lidis Coopertoriis involutum deambulet · Kapırèplov ,
apud Codinum de Offic. cap.3 . num.8 . Vide Sagum , [ &
mox Coopertorius. ]
COOPERTORIUM , Idem quod Feſtum , Culmen . Mo
naſticum Anglic.tom.2.p.8i3 . Conceſi eifdem fragium ,
focalia & Coopertoria ſufficientia in omnibus mariſcis
O communibus ville, C.
COOPERTORIA . Fridericus II.lib.z.de Arte venan
di cap.24 . Penne majares ſunt recolle &tæ ſub duabus, quæ
dicuntur Coopertoria . Cap. 48 Pennas caudæ tenet re
collect as ſub duabus mediis ſuperioribus,quæ duæ vocan-
tur Coopercula . Vide Coopertum , & Gloffar.med.Græ-
cit : in Ranut tâ peso
9 COOPERTORIUM & COOPERTOREUM FER-
COO 988
REUM , Species armaturæ qua corpus vel pars corporis
tegitur,Gall.Cuiraſe . Teſtamentum Bartholomæi de
Lega apud Th.Madox FormularisAnglic. p.423 . Item
G. nepoti ſuo loricam o Coopertoria ferrea o caligas
ferreas. Teſtam . Hengeromi de Bubdlecs apud eum
dem Madox pag. 424. Item Coopertorea ſua ferrea & u
nam loricam
I COOPERTORIUS, Qui facit equorum Cooper
toria ſeu ſtragula. Statuta Avenion. Sellerii & Cooper
torii teneantur fideliter facere officium fuum , & non ap
ponantur in bardis, bardonibus,ſellis e Coopertoriis ni
Ji boriam de cotonum .
1. COOPERTUM , vox foreſtarum , Gall.le Cou
vert,Dumetum , locus nempe in foreſtis , arbuſtis & du
metis conſicus,ubi feræ latitare ſolent, cum venatores
eas inſectantur.Charca Joannis Regis Angl.de Foreſtis
apud Matth.Paris ann.1215.Unuſquiſque liber bomo de
cætero ſine occaſione faciat in boſco ſuo ,vel in terra fua
quam habet in foreſta molendinum , vivarium , ftagnum ,
marleram, folatum vel terram arabilem , extra Cooper
tum in terra arabili. Monaſt. Anglic to.2.p.318. Et il
lum campum adhuc tenent ad voluntatem uſque ad pre
ſens tempus, qui eſt de propriis dominicis terris, & extra
Coopertum foreftæ . Et to . 3. p. 236. Habeant teneant
boſcos predictos cum venatione, vaſto, & omnibus perti
nentiis ſuis quibuſcumque , tam infra Coopertum , quam
extra de afforeſtatos ,liberos & quietos de foreſta pla
citis, foreſta, &c. Adde Flecam lib.2 .c.41 . G. 2. 3 .
COOPERTORIUM , Eadem nocione . Leges foreſta
rum Scoticarum c.1.g. 1. Inhibitum eſt ... ne quicooper
torium ſilvarum intrent cum animalibus ſuis .
I 2. COOPERTUM , Libri tegumentum , Gall.
Couverture.Inventio linguæ S.Cataldi to.2 . Maii pag .
576. Invenies quemdam librum plumbeum ſubtus dictam
crucem cum Coopertis plumbeis. Vide Copertem .
1. COOPERTURA , Tectum edificii,Gall.Cox
verture.Chartularium S.Vandregililito.r. p.279 , Et de
bent dicti Johannes Guillelma ejus mater managium
dictorum Religioforum exiſtens apud Daregni bene,legi
time ſufficienter retinere tam de Coopertura quamde
clauſura ... Actum an.D.1281.Coopertura tegularum a
pud Th .Madox Formul.Anglic.p.145.
I COOPERTURA ARCÆ , Operculum ,Gall.Couver
cle. Miracula S.Eutropii to. 3. April . p.738. Et appre
henſum tandem militem in quadam arca fortiſima, cujus
Coopertura erat de ære fortiſſimo, incluſerunt.
2. COOPERTURA , Prætextus,Italis Covertura ,no
ftris Couverture,in ScatutisVeneris an.1 242.lib.i.c.5 .
3. COOPERTURA, vox forenſis apud Anglos,Ma
trimonium , Couverture. Raſtallus : Coverture, eft quant
un home & un feme font eſpousè enſemble:ita ut quod con
ftante matrimonio de bonis uxoris difponit maritus , dica
tur fa &tum eſſe durant la Coverture , dele feme eft appel
un feme Couvert.Statutum Henr. VI.Reg.Angl . an.20.
c.9. En quel Statut n'eſt mie mention fait , coment femes
Dames de grande eſtate,per cauſe de lour Barons , Pieres
de la terre , Convertes ,ou foules,ſçavoir Ducheſſes, Coun
telles ou Baroneſſes ,ſeront miſes à reſpondre , & * c. Vide
Littleconem ſect.31.386.403.559 .
4.COOPERTURA ,Scragulum ,in Legibus Henrici
I.Regis Angl.c.82 . & in Scacutis S.Claudii p.79 . ]
COHOPERTURA . Garniſiones inventæ in caſtro
civitatis Carcaſſon . an.1294 . v.Caboperture ferri equo
rum. 23. Coboperture equorum de tela punéta .
COOPERTURÆ DIETA . Vide Dieta 4 .
COOPERTUS MANSUS , qui alias veſtitus. Charta
Ermengardis Comitiſſæ Ceritanenſis an . 893. Et in
aliis locis in rio Ferrario ſuperiore manſos Coopertos ,
cum curtes , ortos & c. Infra : Videlicet omnes ſu
pra nominatis manfis , cafis , cafalibus, Coopertis , & C.
di
 289 COP
diſcoopertis ( id eſt, abſis ) quintanalibus, curtis, cureali-
bus, hortis, C.
3. COOPPIDANUS, Concivis , Gall. Concitoien ,
Legitur in Tabular. Nantolii & apud Rymerum tom .
8. pag . 273.col . 1 .
T'COORDINARE ,Simul ordinare ,decernere vel
præſcribere , apud Albertinum Muſſarum de Geſtis
Ital.com.10.Muratorii col . 729. Interdum cum Spineta
Lucenfi Marchione in colloquia ſecrete ... convenire , res
novas tentare, Coordinare, , COPERCHIUM, Operculum , Ital. Coperchio
COORS. Vide Cortis .
9 COOSTRUM ,eſt media pars fepti tranſverſi vel
diaphragmatis. Rochus Le Baillifin Dictionario Spa-
gyrico .
COPA . Vide Cupa ,
COPADIUM ,Koax's.o".Papias.Copadium ,particula
carnis,quod Græci Copadium dicunt. Ita Ms. habet pro
Copium [ ſeu Copian , utalter MS.Bicuric .] Apicius lib.
7. cap.6 . In Copadiis jus album ,Jusin Copadiis, Jus in
elixa. Pelagius in libello 4. num . 63. Et accipiens Ar.
chiepiſc. unum Copadium , dedit juxta ſe recumbenti .
Gloffæ veteres : Copadia, xoncé soc.Gloff. Græc. Lat. T
Nexx @ -, Copadium , fruftum .Apophtegmata Patrum in
Theophilo [ 21.3. réyor, idó Tổ To redor xocsásson ? i, péys ,
A'BBã. Ecce iſtud Copadium bonum eſt ,manduca, Abba ,
Hic agitur de carne viculina . ) Vide fupra in Compa-
diatim .
I COPAGIUM. Vide in Cupa 3 .
9 COPARE, Alligare, adnectere , Ital . Copipare .
Charta Viſitationis Monaſt. Caftrenfis an .1261.ex Ar-
chivo S.Victoris Maffil. Armar. mixtorum Albienf. n .
53. Helemofinarius faciatnatas in clauſtro capitulo ,
O eas Copari o innitari ac etiam puleari in feſtivitati
bus Natalis Domini, Pafchæ, & c.
I COPATOR MONETÆ,Quifcindit monetas pro-
hibitas, ut nemo deinceps iis utatur. Præceprum Johan-
nis Franc.Regis an.1353. apud deLauriere to . 2. Ordi-
nat.p.519.Noſtre inſuper intentionis exiſtit , quod dein
ceps prefati fractores Jeu Copatores monetarum prædi
&arum hujuſmodi officio noftro non poſfint æti , imo fint
penitus revocati , nifi in cafu quo moneta prohibitæ extra
regnum portarentur , literis in contrarium impetratis
ſubrepticiis vel impetrandis non obftantibus quibuſcum-
que. Ibidem dicuntur Scifores monetarum.Aliud Præce-
prum ejuſdem Regis an.1355. Ordinat.to.7 p.27 . Item ,
que nous avons oftè rappellè, oſtons & rappellons tous
Coupeurs de monnoyes ; mais toutes voyes nous pourver
rons par bon conſeil comment nulles autres monnoyes que
les noſtres n'ayent cours en noſtre Royaume & que le bil-
lon ne ſoit porte bors de noſtre Royaume. Ibid. pag. 113 .
Litteris an . 1356. Tollentur.Cepatores monetarum qui
pocius dici poſſunt depredatores. De iis monetarum Ćo-
patoribus,Sciſoribus, velpotius Sciſſoribus fic continua-
tor Chron .Guillelmi de Nangis ad an . 1346. apud A-
cherium to.11 . Spicil.p.803. Tunc etiam ở deinceps
antea ſuperſcindebantur floreni propter novas monetas
quæ noviter fiebant ; & fuper quos inveniebantur alie
monetæ quam illa , que erant noviter facte , fine miſeri-
cordia ſcindebantur , & adhuc illi cajus erant,tradebant
falarium non voluntarium Scindentibus pro labore , by
tunc oportebat tales pecunias tradere camforibus cum
damno non modicæ quantitatis .
I COPECIA , Copicia , Silva cædua , Gall . Bois
taillis, Angl . Coppis . Charta Henrici DawbeniMi-
litis apud Madox Formul. Anglic . pag. 215. Sciatis me
conceliſſe... prefato Thoma Arundeliomnes illas quin-
que Copecias boſci O boſca mea exiſtentia in Crachill ...
quarum una prædi&tarum Copiciarum vocatur Overe
kyll Copys , ſecunda vocatur Feyroke Copys, tertia & c.
fuper eo in quibus predicte quinque Capicie boſcieba-
Tom . II .
COP 99.0
ſcum predi&tum crefcunt & Stant.
I Copeiz vel COPPEIZ , ut habet MS. Coislin.Ea
dem notione , feu filva cædua recens fucciſa . Charta
Guidonis Archiepiſc. Bituric , ann. 1279. apud Tho
maſſerium in Bicurig . pag. 113. Siin illa foreſta eſent
Copeiz , animalia ſua in dictis Copeiz non poffent paſce
re ...ſolvent emendam , ſcilicet quinque ſolidos Pariſ,
pro omnibus animalibus cujuslibet hofpitiiin dillis Co
peiz five arſeiz inventis .
A &ta SS . Junii to.i. pag . 367.de B. Andrea Hiſpellate:
Crucibus tribus laminarum ferri à parte ſuperiori in Co
perchio d.caple .
I COPERTA , Tabulatum navigii, Ital. Coperta
Informationes Civitatis Maſſil.de paſſagio tranſmari
no è MS.Sangerman, Hee ſunt menſure navium de tri
bus Copertis ... Prima & infima Coperta c.
I COPERTA , Operculum . Acta SS. Maii tom. 4.
pag. 623 , de B. Auguſtino Novello : Vidi duos libros
in quarto folio , alterum in charta pecudina cum Coper
tis ligneis .
I COPERTARIA EQUORUM , Quibus equi in
fternuntur, in Hiſtor. Dalphin. tom.2.p.280. Vide Coo
pertoria equorum .
I COPERTERIA PRO CAPITE , Quibus caput tegi
tur, ibidem . Locum vide in Cappula .
I COPETIUM , f.pro Capetium vel Capetum , de
quo ſupra . Statuta Equitum Theut.art.72 . apud Duel
lium lib.2.Miſcell. p.59. Frater qui gerit vicem Magi
ftri poteſtdeferre vexillum & Copetia, & magnum ten .
torium alia quibus eum conſtat indigere.
I COPHA, Tegmen capitis. Vide Cuphia .
COPHANUS, Cophinus ſeu ſporta major , quæ
ſolet terra oppleri ad munimentum ,Gall. Gabion. Mar
chilii Annal.Genuenf.apud Murator.co.6.col.425. In
Super Cophanum unum plenum lapidibus, & muratum
1
ante faucem Vintimilii pro ipſa claudenda demerfit .
COPHIA , Tegmen capitis. Vide Cuphia .
COPHINUS ,Corbis qua terra portatur,apud Vege
tium lib.2. de Remilit.c.20.& ult. & lib... de Re vete
rin.c.56. lib.2.c.33 . & Iſidor.lib.20.c. 9. Monachus Pe
gavienſis p.11 . Wigberto conſuluerunt,utpropriis bume
ris per 12. angulos fundamenti totidem Cophinos lapi
dum primus deferret , ſcilicet,imitandofactum religioſis
fimi Principis Conſtantini, qui primus ac potiſſimus Ec
clefiarum fundator inter Principes extitit .
COPHINUS , in minifteriis facris.Anaſtaſ.in Vitis PP .
p.188 . Necnon & ſuper columnas ipfius Ciborii , propter
amplam pulcritudinem ex argento puriſſimofecit Copbi
nos numero 4. penſant.lib.42.
9 COPhinus,Arca,Gall.Coffre,potiusquam corbis
viminea, qua notione Latinis accipicur. Teſtamentum
Hugonis Aycelini Cardinalis Epiſc. Oſtienſ.an. 1297.
De Samitis etiam zendatis noſtris que invenientur in
Copbinis noftrisordinabunt executores noftri.
COPHINUS MARMOREUS , in quo corpus B. Ja
cobi Philippi requieſcebat inter Acta SS .Maii tom. 6 .
pag.175.
In COPHINO SERVIR E.Pſalm.8o. Manus ejus in Co
phino ſervierunt ; id eft , in ſervitute , uci interpretan
tur Eucherius & Senator.Iſmaelita cum Copbino , apud
Sidonium 1.7.Epift.6.GregoriusTuron. lib . s . Hiſtor.
cap. 48. Sed quia lippis erat in adoleſcentia oculis
quibus fumi acerbitas non congruebat , amotus à piſtil
la promovetur ad Copbinum . Sed dum inter fermenta
tas mallas ſe delectari conſimulat, ſervitium fugam
iniens dereliquit .
COPHTİ, à Mahumetanis confi &tum vocabulum
quo Chriſtianos Ægyprios ,ſeu Monachos, aliofque re
ligioſę vitę fectatores,quaſi inciſos ,per contemptum ap
Tt 2 pel
 991 COP
pellare folent. Diverſos porro à Copris, à quibus lin
gua Coptịca, ſeu Ægyptia antiqua nomen deduxic, plu-
fibus oftendit AthanaſiusKircherus in Prodomo Capto
cap. 1. De ijs etiam agit Franc
. Quareſmius lib.1.Elu-
cidat, Terræ Sanctæ c. 49. Vetus Scheda continens fe-
riem Regum Ægypti edita à Drulio poft Hiſtor.Severi
Sulpitii ; Secundus (Ægyptiorum Rex ) Cabtim , unde
denominati ſunt Cophri.Vide Scaligerum 1.7 . de Emen
dat , temp. p.705
COPIA, Exemplum fcripti,Chartz, + putoTO**, ſeu
originalisga'tóypapov , dvtinpapor, 1'İTUTOV ,Gallis Copie,
Vetus Interpres ConciliiConſtantinop . ſub Menna
ίσον πράξεως συνάσης , & c. Copίααίionis formate contra
Petrum , & *c. Occurrit apud Joan . Hacſemium in A
dolpho à Marka Epiſc. Leod . cap.6. in Sţatuto Philippi
Pulcri proreformat, Regni art.13.in Chronico Magno
Belgico pag : 318. ( in Statur. Ecclef. Forojul.MSS. an .
1276, ex Arthivo S. Victoris Maſſil. Armar, Forojul,
num.163.1 & c, Vocem ita effictam à recentioribus cen:
fet Reinharcus Robigius lib . 10. c. 15. quod inſtrumen-
çis multiplicatis inde eorum Copia emergat. VideOat,
Ferrarii Orig. Içal ,
COPIA ROTULORUM CURIÆ , eſt Exemplum auţ
antigraphon actorum quæ in Curia Baronis expediun .
tur ; quorum hoc unum eft in pleriſque, fi non præci
puum , ſcilicet , Venit talis tali die , o ad petitionem
ſuam admiffus eft ad talem terram , 6c. Qui autem fic
tenet, hujus actiſolum exemplum tituli loco habet
Cowellus , Atque hi
COPITENANDS, Anglis Copiholders , appellantur :
Villani ſcilicet,Sokmanni,Coſtumarii, quod utdictum
eſt, nullum aliud tenementorum ſuorum habeant in-
ftrumentum , quam Copias Rotulorum Curie , unde &
Tenentes par Copie du roole de Court dicuntur . De iis
agit Littletonus ſect. 73.75 . Vide præterea Spelman.
num in Bocland ,
I COPIADUM , Vide Copadium ,
COPIARE , Exſcribere, Gall.Copier.Vita B.To
relli to. 2. Marții pag. 504. Suprafcriptum exemplum
ex quadam Copia ... tranſjumpji o Copiavi. Occurrit
tom.2. April. pag.193. tom.7. Maii p.74. to . 3. Julii p.
1 ! 2 . & alibi fæpe ,
T COPIATA, Oeconomus, f.fic dictus,quod illius
ſit vitæ neceſſariorum Copiam miniſtrare . Hierat. Ju-
ris Pontif. p.134. Copiatas ſeu Oeconomos Commendata
rius poßideat ,
COPIATÆ , Veſpillones.Gloff.Lat.Gr. Biſpelliones ,
Nexpabáo rai,Roniata Epiphanius l.3 . contra Hæretic .
Κιττιαται, Κοπ ! αται, οι τα σώματα περισέλλοντες των κοιμο-
leivov, Clericis videntur accenſeri inl.z. Cod . Theod .
de Luftrali conlat. quæ eft Conſtanții, ubi recensinſti-
tuți dicuntur, ſed & in l . 15. de Epiſc. quæ eſt Juliani :
unde coſdem , quos Foſarios vocabant, haud abſurde
conjectant viri docti. De ¡is eţiam , tacito licet no-
mine, agit l . 2, Cod . de Veteranis : Dum ſe quidam
vocabulo Clericorum , & infauftis defunctorum obſequiis
occupatos, non tam obſervatione cultus, quam otii comanniGloffarium pag . 44, cul. 2.edit, 1664. & ſupra
focordie amore defendunt. Adde Novell . Juftin.59: Vi: Copecia ,
de Folarius,
COPIDERMUS, Kon'sspue @ , in Gloff.Gr. Lat. I COPPULA, pro Cappula:quod vide.Inſuper pro
I COPINĄ , Gall. Chopine,Oenophori Gallici pars parva Cupa , ut in hac voce ,
quarta . Utitur Menotusin Sermon, Quadrageſimal, COPPUS,Tegula , Itali Coppo ,in Pacto inter Vene
fol.40. verſo col, 2 , Vide Cheopina , tos & Tragurienles an. 1322. apud Joan. Lucium 1.4.de
I COPIOSITAS,Copia , abundantia,legitur apud
Laurent , Byzynium in Diario Belli Huſlitici, & Ry
merum to.4 , p.687 . col. 1 .
9 COPISTA ,Librarius, quichartas & alia id genus
tranſcribit , Gall, Copiſte . Adviſamenta ſtyli Curiæ
Eccleſiæ Brioc. Juramentum Copiſte , Quod litteras
produ &tas fideliter exemplabo ſeu copiabo , nec animo
COP 992
partes vexandi eas copiare differam ,ſed mediante ſalaria
competenti, ſine ulla procraſtinatione exemplar ſeu copias
partibus tradere non tardabo. Dum in litteris exemplang
dis aliquid ſuſpeftum in vafura,cancellatura, data,Jigit
1o ſeu aliis comperero,Judici revelabo ,
9 COPITENANDS , Vide poft Copia.
COPKINUS, Moneta argentea , cujus mentio fit in
Legibus Opſtalbomicis Friſicis cap. 21.
COPLA , A &ta Proconſularia ſub Munacio Felice ,
apud Baron, an 303. n . 12. Tunica muliebres paria 47
Cople ruſticana 19 .
9 COPO , Negotiator ,in Gloſſario MS.Sangerman ,
num. sor , eſt pro Caupo .
COPONAGIUM . Vide Cupa 3 .
4 COPONICULA, Kannagov, Gloff. Lat.Græc.Eſt
à Caupona ,
9 COPONUM ,Species cereị ſeu cædæ. Obituarium
MS , Eccleſ. Morin , fol, ultimo : Thefaurario pro vino,
luminaris redemptione, quod eft duorum cereorum in
altari, unius thede accenfæ ab elevatione SS. corporis D.
N.J.C, uſque Poſt- communionem , duorumque Copono
rum pro vicariis hyemali tempore 10. fol. Etiamnum in
quibuſdam locis Belgii Galliæ finitimis Copons voci
tantur fila cerata, quæ nos Bougiesappellamus Sic , ni
fallor , dicuntur à Gall. Couper, quod præ longitudine
fæpius fecentur.
COPONUS Vide in Cupa 3 ,
I COPOUS ,Affula, Recitamentum ,Gall.Copeau ,
Inquiſitio MS.pro canonizatione S. Y vonis ; Vidit le
Et um qui fuerat D.rvonis , qui erat de fruftis lignorum ,
feu Copous, fuper terram á aliquantulo de paleis deſue
per, cum quodamcobopertorio de cannabe modici valoris,
1. COPPA ,Cælio, ſectio , Gallis Couppe : Coppare ,
cædere,ſecare,Couper, Will. Thorn ,in Chronico: Paeti
Junt homines de Halmoto fruges omnes ſuas Goppare
ex tunc deinceps, fic per Coppas omnes,decimas ſuas
ipio heredes ſuiamodo& in æternum . [ Fere malue
rim interpretari Coppas Cumulos , & Coppare , Cumu
lare, quam Cæliones & Cædere: quod Saxonibus Copo
pe & Armoricis Coppa ve! Koppa, lit Apex , vel Culo
men . Deinde fruges in cumulis diſponi folent ante,
quam decimentur , ] Vide Cupa .
2.COPPA ,Cataplaſmaquod poniturjuxtapatienten
partem . Ita Gloſtæ MSS . ad Alexand .Jatroſoph.
I COPPARE . Vide Coppa 1 ,
9 COPPEIZ. Vide Copeiz in Copecia ,
COPPETELLA , Parvula coppa , ſeu vafculum ,
Chron . Caſin, l . 3. c. ult. Coppetella de pernis tres , ca
lices onychinos 2.
COPPIRE DOMUM , Tegere , cooperire ,teétum
imponere,Gall.Couvrir,Kennettus in Gloſſario ad cal
cem Antiquit . Ambroſden.Jobannis Banbury tegulato
ri capiensi in grosſo ad Coppiendam prædi&tam domum 4 .
lib. 1. den . Verbum hoc Kennetus derivat à Saxonico
Coppe, Apex, culmen, faftigium .Vide Coppus .
1 COPPIS, Vox Anglica, Silva cædua. Vide Spel
COPPONAGIUM , Vide poft Cupa 3.
Regno Dalmat. c. 14. [Vide coppire. ]
| COPS ,Copia,Gloffarium Sangerman .MS, n.5oi ,
Amalth.Cops, Coops. Simul opulentus, Ops, Opulentus ,
Vide Copus,
I Copsys, Copioſus, Ibidem ,
COPTUMUM , Couſtuma, Tributum , præſtatio
Bulla Honorii III, PP . an . 1217. apud Ughell . in E
piſc,
 993 COP
pifc.Interamn. Si dominus molendini retinuerit molen
dinum , ita quod non det aliis ad partem , vel Coptumum ,
fimiliter folvat unum raferium annona, & c. Occurrit ibi
non femel ac iterum . Vide Conſuetudo 4 ,
1. COPULA.Charca Communiz Hamenſis : Nul-
lus famulus Hamenſis domini,neque Caſtellani, accipiat
Copulam ,aut funem in foro , nifi tantum bis in anno , in
Martio videlicet & in Septembri . Eadem Gallice: Nus
Sergans li Seigneur, ne li Caſtellain de Ham ne prenge
Couplel ne corde au marquiè, fors que tant ſeulement
deux fois en l'an, &c. Vide Cupla .
[ 2. COPULA. Vita S.Bernardini Epiſc. Senenſis
to.s. Maii p.275. * Cum accepiſet quod quædam devota
mulier baberet partem biretiſancti viri, quam Copulam
appellant, magna devotioneconſervatam : An fuperior
pars ab Armoricano Coppa , Apex ? Johannes in Vita S.
Petri Damiani n.46.Undefactum eſt inter cætera,ut pro-
jicerent Copulas, quibus quaſi quibuſdam pileis capita
contegebant. Non dubitat Mabilloniusfæc.6.parc.2.SS.
Benedict. p. 264. quin legendum fit Cofulas, Tegmen
capitis,de quo fuſe in Cuphia ;erit forte qui retineat Co-
pulas , quod etiam legatur in Vica ſancti Bernardini
mox laudata . Vide Cappula .
COPULARIUS, Vinculum in collo canis . Joanni de
Janua .
I COPUS VINI, Cyathus uuus, Gall . Un Coup de
vin '. Confuecud. Feltorum Monafterii Solemniac.
MSS. In Dominica Septuag... ad cenam farinam coftam
adipe do Copos de vino puro . Ibidem : Et ad cenam
Cops de vino puro .
COQUA ,Species navigii . Vide Cogo .
I COQUEARIUM , Cochlear,Gall.Cuilliere .
Tranſactio inter Abbatem & MonachosCraffenſes an .
1351.ex Libro viridifol.53.Pro fiphis ,amphoris,ſaleriis ,
butellis & Coqueariis in refectorio 25.fol. Turon.
I COQUELUCA ,Cucullus,Gall.Coqueluchon.Sca
tuta Synodal.Ecclef.Andegav.ann.1423. n.12 . Probibe-
mus univerſis & fingulis perfonis ecclefiafticis ... ne ipſi
tunicas & veſtes ſuperfluas in latere atque retro Co-
quelucas ac retro fixas , zonas auro cum clavis clavutas,
O c. Vide Quoqueluca .
COQUERIA ,ut Coquearium ,Cochlear. Prova
lore quarumdam taſſiarum Coqueriarum ứ baſſini de
argento, in Charta Maſſil. an . 1352. Joan. Silveſtre
Notario .
I COQUETTUM , COQUETUM , ab Anglico Co-
cket, Portorium ſeu ſignum , quo Publicanus obſignat
merces, quæ portorium exſolverunt . Charta Edwardi
V. de Cancellario Hiberniæ conſtituto anno 1483. a-
pud Rymerum com.12.p.182.col. 1.Necnon de Cuftumis
Coquettis noftris , de coriis,pellibus lanatis , & aliis
merchandiis rebus quibufcumque cuſtumalibus
& aliorum occupatorum eorumden cuſtumarum , & Co
quettorum pro tempore exiſtentium ,ac etiam de feodi fir
ma . Dilucidatio articulorum tractatus anni 1559. a-
pud eumdem Rymer.co.15.p.525.col.1. Quiſufficientem
habent notitiamper Coqueta , five alia evidentia & do-
cuments ... dummodo per bujuſmodi Coqueta ſive docu-
menta evidenter conſtet eiſdem , quod alterius partis ſub-
diti naves O bona fint . Vide Coket .
COQUIBUS, Species caputii . Statuca ultima Capi-
tuli Senon . Omnes Ganonici tam majores quam minores
poflunt portare capatia officiando in choro tempore cap-
parum nigrarum , ſed in feftis annualibus , ſi Precentor
tenendo chorum caputium feuCoquibus non habuerit ,tunc
Choriales non babebunt .
I COQUIMELLA , Prunus,Gall .Prunier. Iſid . O
rig . lib. 17. cap.7. Coquimella quam Latini ob colarem
Prunum vocant : alii à multitudine enixi fructus Nixam
appellant, & * c.
Tom . II .
COQ 994
COQUINA ,Cibaria co &ta.A &ta SS.Maji to.4.p.
425. de S.Petro Cæleſtino : Faciamus hac no&te bonum
officium ad honorem B.Joannis ,c cras dabo vobis Coqui
nam.Chronicon Mellicenſe P-333.col.2. in Regula re
format.ejuſdem Monaſterii: Non tamen fonet, nifi prius
ſciat à coco , fi Coguina fitparata . Antiqui uſus Fonta
nell.MSS.fol.94.Capientpanem vinum Coquinam .
Charcul. S.Vandregiſili to.1.p.716.in Litteris an.1262.
Quidquid reclamare poteram ,tam in pane quam in vino,
& Coquina , C.
COQUINARE, vulgo , Coquinam facere. Regula
Magiſtri c.19.Poſt Sextam inchoentCoquinare , ut dicta
Nona omnes exeant ad menfam . Regula Canonicorum
Metenfium Chrodegangi c.3 Laici coqui ad Coquinan
dum tantum ingrediantur.
? COQUINARIUS , Præfe&tus coquinæ . A & tum
capitularem pro unione Prioracus de Biſchiis an. 1329 .
ex Archivo B. Mariæ de Charitate , ſubſcribunt inter
alios Guillelmus Burſariies , Jobannes Granetarius, Ste
phanus Coquinarius, & c.Diploma Adephonſi Regis
Hiſp. an . 1094. apud Marcen. tom . 1. Collect. Amplil .
col.549.Sancius PincernariusRegis confirmat . Diacus
Coquinarius Regisconfirmat. Pearnus Comes confirmat.
Occurrit alibi non ſemel. Vide Çoquus ,
COQUINATOR ,Coquus.Sanutus l.2 .part.4.c.io.
Quælibet galearum babet unum Coquinatorem , qui ſe
mel in die pro gente galee coquinare tenetur , & c. U
titur & cap. 20. ( Guidonis Diſciplina Farfenfis lib. 2.
cap . 26. Cum viderint Fratres Coquinatores opusele ,
ut bulliantur ſcutellæ propter adipem , dent eas Celie
rario ... * faciat eas abluere , iterum reddant eas
Coquinariis . )
COQUINULA , Parva coquiaa.In quo ſolario eft
Coquinula cum camerula,apud Fanconum Hiſtor.Ave
nion . p . 178.
COQUINUS, [ Homo viliflimus nec niſi infimis ca
quine minifteriis natus,incerdum eciam , Nequam , Im
probus,ut noſtrum Gallicum Coquin, Proceſſus de Vita
S. Yvonis co.4.Maii p.545. Et ex hoc dictus juvenis di
cebat verba opprabrioſa D.ruoni , vocando ipſum Coquia
nun ero Truannun . Ejuſd . B. Yvonis Acta MSS. Erat
autem pium pulchrumque ſpectaculum , aliquando rvo
nem ſanctum Domini, licet generoſum o in cunctis ſpe
& obilem ,ſubfannationibus blaſphemiis impugnatum ,
o Coquinum communiſſime vocatum , placida bila
ri vultu,gratis
& rationalibus reſponſis adverſarios con
vincentem . ] Vide Cociones ,
COQUUS. Magnus coquus , Dignitas in Palatiis
Principum ,eorum ſcilicet qui coquine ac cibis præſunt.
Coquorum Prepofitus,in Legibus Wiligoch.lib.z.tit.4.9 .
4. Fortunatus 1.6. Poem.10. de Caquo Regio :
Venimus ut Mettin , Cocus illic regius inſtans
Abſenti nautas abſtulit , atque ratem .
De flanamis ardente manu qui diripit eſcas , ° C.
Apud Herimannum de Reſtauratione Monaſterii S.
Martini Tornacenſis c.94. Fulcherus Epiſcopus No
viomenſis dicitur fuiſfe Spurius generatione,ex patre ſci
licet ignobilinatus, filiuſque Principis Cocorum Regis
Francie . Ita apud Gregorium Nylenum lib. 1. concra
Eunomium , quidam Demoſthenes dicitur ó imit@ vin
fortsT& YM :vo , xj ndysi pesu px ,& apud Theodorium
lib.4.c.17. TôvB28! x@ vtp:witteleev Qustav.Theodulfus
Epiſc. Aurelian.lib. 3. Carm. p.187 .
Pomiflua ſolersveniat defede Menalcas ,
Sudorem abſtergens frontis ab arce manu .
Quam
fæpe ingrediens piſtorum five Caquorum
Vallatus cuneisjus Synadale gerit.
Prudenter qui cunéta gerens,epulaſque, dapeſque
Regis bonoratum deferatante thronum .
De eodem Menalca, Alcuinus Poem . 221.
Tc 3
Ipfe
 995 COQ
Ipſe Menalca Coquos nigra caſtiget in aula ,
Ut Calidos habeat Flaccus per fercula pultes .
Fleta lib.2 . cap.75.ait officium Coqui eſſe de ſingulisfer.
culis ratiocinium reddere fingulis diebus, Noftri eoſ
dem officiales in Palatiis Grans Queux vocant , id eft , Coquus an . 1431,
Magnos Coquos . ( Vide Magiſter coquina . ) Le Roi
man de Garin :
" Net Panetier qui le deuſ ſervir ,
Queu de cuiſine, n ' Efcbançon de vin ,
Ne Chamberlanc , quipuiftavoir roncin , C buille fuos Magnos Coquos hæreditarios .
Alibi :
Cues decuiſine plus de quarante cing ,
Chron . MS, Bertrandi du Gueſclin :
Dignes d'eſtre Queux pour les ſouppes manger ,
Joannes deCondato MS,
Gibiers li Cas fut en faiſine
D'eſtre grand Queus en la cuiſine.
Vetus PoemaMS. de Vulpe Rege coronato ;
Ranginer , meſire Talpa ,
Furent maiſtre de la cuiſine.
Idem Poeta du Roman de Garin, deſcribensnuptias Pi-
pini Regis :
Vers la cuiſine fu Bues le Marchis
Qui del mengier devoit li Rois ſervir .
Id autem muneris in Regum noſtrorum Palatiis obiille
leguntur
ROBERTUS COQUUS, fub Henrico I. & Philippo I,
an.1060 . & 1065. in Martinianis p . 6.17 .
HENRICUS COQUUS, ſub eodem Philippo I. anno
1070.in Martinianis p.19 .
HARCHERIUS Regis Franciæ Coquus, & Miles in-
Signis an . 1 1 24. Apud Ordericum Vitalem lib.12.p.878.
ADAM CoQuus,ſub S.Ludovico, ann.1 243.Veteres
Tabulæ S.Marçini de Campis ,
1. RADULPHUS de RELLOMONTE ,ann.1298. & ſeq.
de quo vide R. Patrem Anſelmum .
ANSELLUS CAPRUSIO, an.1302. apud eumdem
Patrem Anſelmum .
Guillelmus de HARICURIA , D. de Salceia , Ma-
gnus Franciæ Coquus ſub Philippo Pulcro an . 1312.
Petrus de MARCHENY ,ann.1311 . Vixit faltem
ad ann . 1334. Vide Patrem Anfelmum .
GUIARDUS de BeLLOMONTE , apud Patrem An-
felmum .
9 STEPHANUS'de CAPELLA , an . 1320. apud P.An-
Telmum .
9.ADAM de TAVERNY, apud eumdem .
I GUILLELMUS SICARTUS, apud eumdem .
7 JOANNES BATAILLE , ante annum 1326. apud
eumdem ,
T JOANNES BONNET , ante ann . 1324.apud eumd .
JOANNES de CASTELLIONE , Dom . de Gandelus M.
Franciæ Coquus , fub Philippo VI . anno 1344. [ Hac
dignitate jam donatus erat an. 1328. juxta P. Anſel-
mum . ]
I BERNARDUS, Dominus Morolienſis , 24. Sept.
an . 1344. juxta P. Anſelmum .
Joannes de NIGELLA , an . 1345. & feqq. apud P.
Anfelmum ,
Joannes de DAMPETRA , Dom . S. Defiderii , &
Vangionis rivi M. Coquus, ſub Carolo VI . anno 1360.
[ ſaltem ad annum 1367. ]
N.CASTELLANUS BELLOVACENSIS ," M . Coquus ,
fub Carolo VI, an .1388. [ ad 1390. quo obiit . )
I CAROLUS deCASTELLIONE, ab an.1390.ad 1401 ,
quo vita functus eſt .
Philippus Dominus de Linario ab an . 1401. ad
an . 1412 .
& JOANNEs ejus filius à morte patris , Vixit ſaltem
ad an. 14324
COQ 996
GUILLELMUS de CASTELLIONE , D. Feritatis in
• Pontivo, M.Franciæ Coquus, ſub Carolo VI.an , 1418,
Vide Ducheſnium .
ANTONIUS de Pria , Dom . de Buzançois, M. Fran .
“ Ludovicus de Pria ,Antonii filius,M.Francię co
quus , an . 1490. Vide Probat, Hiſtor, des Chaſtaigniers
pag . 103. Suppreſſa poſtmodum hæcdignitas, uti habet
Tillius, qui obſervat præterea Comites Campaniæ ha
Porro Magno Coquo ſuberant Officiales, ſeu Mini
fteriales aliquot, qui ita recenſentur in Computo Hof
picii Rcgis & Reginæ an.1385. Queus, Aideurs, Aſteurs,
Paiges,Souffleurs, Enfans, Sauliers du Commun , Sauf
fierdevers le Roy, Sommiers , Poulliers, Huiſiers. In a
lio Computo facto Lorriaci ann.1317.Eſcaiers,un Mai
gnen , Clerc ſauſier,Clerc de Cuiſine
Hæreditarium olim fuiſſein Prioratu B.M. de
Argentolio Coqui officium diſcimus exCharta ejufdem
Monaſterii an.1200.quam hic integram exſcribere vi
fum eft, quod & ſingularis fit , & omnia hujus mini
ſterii jura fufius exponat : In nomine ſanctæ ego indivi
duæ Triniratis , amen . Hugo Deigratia B. Dionyfii
Abbas, & Hugo Prior de Argentolio & ejuſdem Eccleſie
in
conventus omnibus præſentem paginam inſpecturis
vero Salutari ſalutem . Noverit univerſitas vejtra quod
controverſia erat inter Conventum Eccleſie de Argento
lio Stephanum Coquum ſuper caritatibus & pitanciis
ejuſdem Conventus , que aſenſu noſtro taliter ſopita eft.
Stephanus Coquus @ heres ejus in omnibus communibus
cibis & pitanciis predicte Ecclefie Conventus , quicum
que dederit, undecumque venerint , ubicumque diftribu
te fuerint infra ambitum ejuſdem loci , integram portio
nem percipiet, ſicut unus de Monacbis ibidem commo
rantibus , fimulque omnia jura ſua integre percipiet in
biſdem cibis doo pitanciis , ac ſi Prior ejuſd. Ecclefie vel
quilibet pro eoemillet , vel gratis contuliffet . Si autem
Conventus pitancias de carne emerit vel alius pro Con
ventu ſeparare non poterunt jura ejus poſtquam junét x
vel coherentia viderint & invenerint, cum venerint ad e
mendum . Præterea jus ſuum babebit in pitancia que fer
tur ad diſcum ejuſdem Ecclefiæ . Si vero aliquis Mona
chorum fepedi&tiConventus vel Ecclefie B.Dionyfii fu
perveniens aves emerit, cujuſcumq; generis fint aves , in
domum ejuſdem Stephani deferentur ut ibidiligenter pre
parentur: Si anſer fuerit domeſticus idem Stephanus plu
mam tantum boellos percipiet ; de ceteris avibusnibil
habebit preter plumam *** Siaves vel quelibet alia que à
predi&tis Monachis comparentur ad menfam Prioris,idem
Stephanus jus fuum inde percipiet , ac ſi Prior emiſet j.
Idem vero Stephanus vel quem voluerit pro eo panem
fuum in refectorio recipiet,qualem Conventus comedit,eo
tale vinum quale conventusbibit , ad eandem menſuram
qua menſuratur Monachis ibidem commorantibus.Predi
tus Stephanus propter pacem hanc conferendam Sponta
neuspredicto Priori & Conventuiremifit tencbias, ca
caudas omnium piſcium præterquam ſalmonis quas fine
contradictione percipiebat ; ſalvis omnibus aliis confue
tudinibus fibió beredi ejus, duos fol, Pariſ.capitalis
cenfus eis in perpetuum conceſſit babituros:fcilicet 12.de
nar.ſuper domum que fita eft in Marcheil de 12. denar.
ſuper duas vineas fimul junctas in Orgemont . Quod
ut ratum permaneat preſentem paginam ſigillis noftris
fecimus roborari , Actum Incarnati Verbi 1200. Etiam
num in monaſterio Exaquienſi hæreditarium eft & feo
dale Coqui officium ,
1. COR ,Medium cujufvis rei . Ordericus Vitalis lib.
10. p.767 . Tyrum opulentam urbem , in Corde marisſie
tam ,permare obſedit. Adde p.849.856 .[Kuprias fando
3'5, apud Nicetam p.292 . )
COR
 997 . COR
CORDE , Ex CORDE , CORDETENUS , Memori-
ter , noſtris Par.cąur, Occitanis Decoura ,
CORDE . Rainerus contra Valdenſes c. 3. Magnam
partem veteris ( Teftamenti ) ſciunt Corde .
CORDE TENUS . Vita MS.S.Magnobodi Epiſc.c.5.
Corde tenus omnem peragens perlegit libri paginum . Ale
phanus Archiep.Salernitan. Carm . ad Tranſmundum :
Fertur corde tenus fic homilias
Quadraginta legens ſcire , &c.
Utuntur liber Ordinis fancti Victoris Pariſienſis
S. Bonaventura in Specul.part.1. c. 14. Willelmus Ab-
bas Andrenſis in Chron . pag . 456. Herimannus de Re
ſtaurat. S.Martini Tornacenſis c.108.Herbertus lib. de
Mirac.c.32. PetrusBlefenfis Epift. 101. Petrus Diacon .
lib.4.Chronic.Caſın. cap.41. & Lib .de Viris illuftr. Ca
fin.c.36. Andreas Abbas in Vita Ottonis Bambergenſis
Epiſc.c.5. Regula Ordinisde Sempringham p: 718.770.
Matth . Paris in Vitis Abbatum S.Albani p.70.Silveſter
Giraldus de Topogr.Hibern.c.34 .Thomas deCantipra
to , Radulfus de Hengham in Summa p.1 . & alii .
Ex Corde . Hincmarus Rem . in Capitul.ad Pre-
sbyteros parochiæ fuæ c.1 . Pfalmorum etiam verba & di-
ſtinctiones regulariter ex Corde cum Canticis confue-
tudinariis pronuntiare ſciat.Occurrit etiam non femel
apud Scriptor,in Reg.S. Benedictic.9.12. in Vit. Patr.
1.5.Libell.n.4.n.57.Libell.10.n.91.in Capitulari Ahyco-
nis Epiſcopi Baſileenſis c.4. apud Racramnum Mona-
chum Corbeienfem in Synodica ad Presbyter. & c. Ita
Græci recentiores ExcuJus uſurpant, ut Joannes Tzel-
zes in Chiliad.pag.6.Unde d'aont ilav formarunt, pro
memoriter dicere . Vide Meurſium in hac voce . AT950
beati lav, in Syxanariis 2 2.Jan in S.Anaſtaſio Perſa.Ex
ſupra laudatis Scriptoribus liquet , Pfalmos memoriter
& ex Corde Clericosac Monachos tenuifle . Vide præ-
terea Altaſerram ad lib.4. Ep. 45. Gregorii Magni, &
Stephanum Pafchafium lib.8.Dilquiſit. Francicar.8.
2.COR , Quercus. Charta Perri de Roteys Vi-
carii Tolofæ ad Bajulos de conditionematerię an.1272 .
ex Codice MS.Conſuetud.urbis Tolofæ fol. 27. è Bibl .
D. de Crozat; Requirimus.... quateuus amodo faciatis
fieri per Magiſtros & carpentarios veſtros .... fuſtas bo-
nas @ pulcbras& de legitimis peciellis , videlicet quod
peytrales de Coro de abiete de vi.brachiatis, o de v.
O de iv.quod illas babent infra eſchalmamentos ſecun-
dum longitudinem cujus debent efle ... quod file de
Cor de abiete , oc.
9 CORA , Conſuetudo , Statuta ex quibus lites
judicantur : item Cæcus ipſe Coratorum ſeu judicum
juxta has leges judicantium . Leges & Conſuetudines
Furnenf.ex Archivo S.Audomari: In nomine P.OF.O
Sp.S.amen . Anno Domini MCCXL. menſe Julio faéta eft
bæc lex & Conſuetudo, quæ Cora vocatur , in terra Fur-
nenfi à Thoma Comite ( Johanna Flandriæ & Hanna-
nie Comitiſa . Ordinatum eft in primis , quod qui Sca.
bini erunt, erunt ( Coratores, de illos jam inſtituit
Comes & uſque ad voluntatem ſuam fecit eos jurareSca-
binagium Corā.Infra: Emendabit Comitii11.libras y
ei cui fa&ta fuerit violētia quidquid Cora judicabit.Rur
fum infra : Sitertio nihil de eo dicet Coria de eo dominus
Comes faciet juſtitiă pro voluntate ſua .Paffim occurrit
ibi tam pro ipſa lege , quam pro conſilio Coratorum :
qui judices paffim eciam memorantur ibidem . Charta
Gallica Comitis Flandriæ ann . 1274. ex eodem Archi-
vo : Nous N. Cuens de Flandre O Marcbis de Namur
faiſons à ſçavoir à toys que comme lui Eſchevin luy Qoe-
riers & Communitè de notre terre de Furnes nous requiſ
fiflent, que nous aulcuns points , qui ſont au brief de
leur Cuere , leur amendiſliens amoienſſiens, Nous
à leur requeſt pour Dieu pour le paix de noſtre terre
dece les points les articles , qui chi deſloubs font ex-
COR 998
prelle , leur ottroions amoữons ainſi que chi deſoubs
eſt eſcript, C'eſt à ſçavoir que comme en leur Ceure ſoit
contenu quiconquefaiche ( qultrui treſpallant ; que on
diſt Dorgbingbe ou afoluere d'oel ou de membre qui ſoit
adire paye envers je Majeres eye envers nous en merchi
de tout ſon avoir . Ibi Cora indiſcrimination redditur
Cuere , vel Ceure ; Coratoręs vero Qoeriers , Coriers
& Ceuriers . Vide Chora .
I CORAAGIUM , Impofitio quædam extraordi
naria , ut Thomæ Blount videtur , è frumento perci,
pienda, atque ſic dicta à Corus , Menſura frumenta
ria . Bracton . 1.2.c.116 . Sunt etiam quædam communes
præſtasiones, quæ ſervitia non dicuntur, nec de conſue
tudine veniunt, nifi cum neceffitas intervenerit , vel
cum Rex venerit, ficutſunt bidagia , Coraagia e ca
ragia , ( alia plura de neceſitate, de ex conſenſu com
munitorius regni introducta , 6 c.Vereor ne legendum
fic Cornagium , quod vide .
CORABELLA , Corbis , ex Gallico Corbeille . Ka
lendar.Ecclef.Lemovicenſ.apud Labbeum 10.2 . Biblio
th. Unam Capellam viridis coloris munitam , do duas
Capellasnigras, cum novem Corabellis. [ In ipfo MS.
cod.legiffe fe nos admonuit Cl . D. David ejufdem Ec
clefiæ Canonicus, Cortiballis : funt vcro Cortiballe
Dalmaticæ Diaconorum & Tunicæ Subdiaconorum >
quæ etiamnum apud Bituricenſes , Santones, alioſque
Galliarum populos dicuntur Cortibauts. Hanc vocem
deducit Nicor. à Curta Tibenna , quod Arcadius qui
dam nomine Tebennus hujuſmodi veſtes curtas adinve
nerit ; Menagius autem à Curtum tibiale , Vide Cur.
cinbaldus . ]
CORACULUM . Statuta Veronenſia lib.4. c. 33 .
Nec apud ipfum fluvium habeo per tres perticas aliquod
Coraculum , dugale, vel folatum , OC.
CORAGIUM , Quod ex toto intimo corde peti
tur , à Cor , e ago. Ita Joan . de Janua . Uguțio :Co
ragium , ſuffragium :( Coragium eſt virginale fignum ,
vel pompa virginalis , quam ſolent virgines facere in
quibuſdam locis contra mortuum , ſcilicet cbórea ,
quælibet chorea fic poteft dici . Græci xophy! ow , xopna
jaer, & xppxyć cv locum vocant , in quo chori & cho
reæ ducuntur . Gl.cElfrici: Coragium ; medena ber
gen . Vox meden , puellam & virginem ſonat . Sed
quid hoc loco bergen velic , mihi non liquet . [ Vide
Corugio . ] Occurrit vox Choragium , non omnino cer
tæ notionis , in Vita S. Wilfridic.9 ,
Utpote preterite recolens Choragia vitæ .
I CORAILLATOR , Qui vendit Corallium , vel
facit opuſcula è Corallio . Antonius de Templo Corail.
lator , in Charta Malil.an.1327 .
1 1.CORALE , Privilegium Wifridi Comitis Bar
cinon . pro Monaſterio Rivipullenfi in Catalonia to . 3 .
Concil.Hiſp.p.165. Ex alio vero latere deſcendit de fer
ra ſuper Corale pervenit per ipſa grita uſque in flur
mine Febreri. Agitur hic de limitibus. Coral vel Co
rale vocantHiſpan .in America locum ubi porci nutri.
uncur . An hicquid ſimile poteft intelligi?
9.2 . CORALE , Opuscorallinum , feu ex Licho
dendro , Gall.Coral. Epitome Chronicoſum Calinen
fium apud Muratorium to.2.p.366.col... Item tertio tu
lit in coronis , bariis , annulis , Coralibus & codeariis
(vel cocleariis) argenti libras ccccc , & aureos quatuor,
decim mille .
CORALES PENNÆ, [ dicunt in alis avium quatuor
pennæ corpori propinquiores. ] Vide Vani .
CORALIS . Gregorius Turon.lib.5. Hiſt, cap . 35 .
de quadam lue , feu dyſenterico morbo ; Ea vero qua
ex ore projiciebantur, colore croceo , aut certe viridia e
rant ; a multis autem adferebatur venenum occultum
elle . Ruſticiores vero Corales , hoc eft , Puſulas
nomi
 999 COR
nominabant. Papiæ , Coralis , eſt regionarius, à xe
po forte .
CORALLITICUS, Iſidoro lib.19.Orig.c.5.de
marmoribus, in Aſia repertus menſuram ( Gloir. MS.
Sangerm.menſure) non ultra cubitos binos ,candore pro
ximo eboris ad quandam fimilitudinem è diverſoniger :
1. CORALLUM , Interior pars , Gloſfæ MSS. ad
1.2. Paflion.Alexandri latrofophiftæ : Corallum abietis.
Nos dicimus etiamnum le Caur d'un arbre . Olim vero
Corailles corporis interiora , feu inteſtina appellabant
noftri, quæ Itali Corata & Coratella . Le Roman de
Garin MS.
L'eſcu li tranche auberc li failli ,
Que la Coraille del cuer quidefoz tint,
Bien le facbiez ; li à trencbiè parmi.
Robertus Bourronus in Merlino MS. Et ſe fiert de ſi
fres-grand forche parmi la Coraille , qu'il en fait la po-
int paroir parmi le dos de l'autre part .
2. CORALLUM , f.Clathri , noftris olim Ca
roles. Computus ann . 1202. apud D.Bruſel to.2.de U-
l'u feudorum ad calcem p.clxix . Pro domo Meriaci refi-
cienda , o proferis & pro Corallis carceris , & pro pri
ma catena xx . Vide Carola :
CORAMARIUS , Coriarius, to.7 .Maiip.373.
de S.Ferdinando Rege Caftellæ : Cum ego infraſcriptus
Notarius dederim Extremam unflionew in mea parochia
$ . Marine cuidam viro , qui dixit vocari Gabriel Perez
Coramarius .
I COR AMEN , Corium . Litteræ Ducis Januen-
fis ann.1382.ex Archivo Communis Maſſil. Francheſi-
nius de Montexoro cordoanerius cum certis mercibus et
Coraminibus per quandam galeosam de portu Maſſiliæ
patronifatam extitit captus :
I CORANUS, Lapis albus & durus . Papias MS.
Glöffar. Sangerm.MS.n.501. Coranus, lapis albus eſt
Hrsriorque Pario ; ex Iſidoro lib.16.cap.8 .
1. CORARIUS , Puer Clericus addi&tus Cho
ro , Gall.Enfant de Cheur . Rituale MS.Ecclefiæ To-
lóſanæ : Vadit Epiſcopus vel Sacerdosordatus fola
pluviali ante fores Ecclefie, ectem eo Diaconus.... O
sum eo duo Corarii portantescandelabra accenfa , & a-
lius Corarius qui ſal e cacabum argentenm plenum
squa deffert .
1 2. CORARIUS , Coriarius, Gall . Corroyeur .
Léges Sanſeverenfes circa annum 1104. apud Stephano-
rium to... Antiq. Bened. MSS. in Vaſconia p. 486. Si
extranei caufa vendendi in animalibus vel plauſtris ali-
quid abſtraxerint, in exitu portarum lemmam perfol
vant . Idem dicimus de Corariis, quod lemmam debeant
dare .
4 CORASTUS . Vide Corauſtus .
I CORATA , Exta , Viſcera , Inteſtina , Gall.
Corèe vel Courèe. Regeft.Chartarum Philippi Pulchri
àn.1310:1311. & 13 : 2 . num.xlvi. tit.203. Macellarii
Matiſconi's dederunt concefferunt omnes Coratas ani
malium , ſcilicet boum , vaccarum , arietum , ovium ,
infirmis hoſpitalis Mariſconis; & leproſis ejufdem civió
tatis . Le Roman d ' Atbis MS.
Le fer qu'il ot en fon trenchaut
Lui mift parmile jaſerant,
Ou corps luitrenchela Courèe :
T CORATERIUS , ut infra Corraterius , Proxene
ta , Gall. Courtier . Statuta Avenion . Statuimus quod
Coraterii non fint participes emptionum vel aliarum con-
traétuum quorum ſunt Coraterii .
CORATIUM , Thorax ferreus : Ital.Corraza ,Gal
lis . Cuirace , K.percce vzpérld , Græcis recentioribus.
Sanutus 1.2.part.4.c.3. In maris navigio tot Coratia de-
bent effe cumcollariis & ferreis chirothecis. Joan.Villan.
1.7.0.1.44 . Arnari di Corazze .
COR 1000
CORRAZARII , Thoracum confe &tores , Cuiraciers,
apud eumd . Sanutum c. 4.21. Corrazarii etiam , qui
ſciant facere arma capitis.
9 CORATORES. Vide in Cora .
COR AULA , feu CHORAULA , Jocularius, in Gloff.
Ifidor. ex Græc.x spæón:15 .Annal . Franc. Metenfes an .
837.Cum Coraulis ocythariftis. Fragmentum Petro
nii de Cæna Trimalcionis pag.37 . Nam & comædos e
meram : O malui illos Attelans facere , O Choraulen
meum juſi Latine cantare . Ordericus lib. 1 2. p.881. In
decentes de me cantilenas facetusCoraula compoſuit , ad
injuriam mei cantavit . (Guibertus l.2 . de Vita ſua cap.
1. Non in morem noſtrarum ordo diſponitur ſepulcroruno
uniusmulta ambiunt
CORAULARE ,: ideft Conculchoreæ feu corona. ]
care , concutere , concuf
fare, complodere. Ugutio . [ Britonibus noſtris Corol
li falrare eſt, quod faciunt maxime in conculcandis no
yis areis : 1
I CORAUŞTUS, Superior linea cujuslibetfigure
( geometricæ . ) Papias in Amalthea . In MS.Bituricen
li habet Coraltus : ' )
1. CORBA , CORBANUS , apud Hibernos idem
fonat , quod apud nos Plebanus , Decanus ruralis , Ar
chipresbyter, Chorepiſcopus, unde& nomen forti
cum videri quidam cenfent. Ifidorus Moſcovius de
Majeſtate militantis Eccleſiæ lib.1.c.13.Corbonatus , fi
ve plebanatus, dignitus ejt.... In matrice Ecclefia debet
neceſario efle initiatusfacris Ordinibus , omneſque deci
mas pertinentes ad hancdebet habere , & beneficia ad
juncta huic , ipfius funt, eorumque conferentiam habet
de preſentationem . Dictum hoc nomen quia populo ago
plebi Ecclefiafticæ matricis Ecclefiæ prælunt . Certum
numerum Sacerdotum quafi Collegialium debet habere
ſecum . Primum ſtallum vacuum in Ecclefia Cathedrali,
l 'vocem in omni Capitulo tam publico quam privato
Inſcribitur Romano Regiſtro , ideoque dignitas eft .
COMORBANIA SIVE RECTORIA , in Chartis an :
1406. & 1473. apud Spelmannum, Corbanatus, digni
tas Corbe . Colganus ad 17.Feb.in Vita S. Lomaniait ,
Comorbanum fucceßorem fignificare. Vide præterea
Jacob. Waræum in antiquit. Hibernic.pag.91.95.152.
I 2. CORBA , Corbis . Vide poft Corbus.
CORBADA , in Corvata , Gall.Corvèe . Cod.
MS.Irminonis Abb.Sangerm.fol. 24.col.2. Arat ad hi
bernaricum perticas 1111.ad tramiſem perticas 11. Corba
das Capituli noſtri carop.mannop. ubiei injungitur . A
lium locum vide in Hoſtilitian ſolvere poſt Hoftis.
I CORBAN , Panis ſacrificalis Copticus . Vide
Acta SS.Juniito.s. pag.72.de S. Benjamino Anachore
ta . 27 Hebraice generatim ſignificat omne donum
Deo factum vel hominibus, ſpecialius oblationem ſeu
victimam Marc.7.11 . Vos autem dicitis : Si dixerit pa
tri aut matri , Corban , quod eſt donum , quodcumque
ex me , tibiprofuerit . Vide Corbona .
9 CORBANATUS , CORBANUS . Vide Corba 1 .
CORBECULA , CORBULA , Corbis , Corbeille .
Ermentarius lib.3.de Vita & Translat. S. Philiberci c.
19. Advebitur bumeris hominum in quodam vaſculo ,
femina,, & *c. Cap.27.V ;
quedam femina
quod Corbes dicitur , quedam
deres aliquos carrucis , Corbeculis , ſellis geftatoriis
atque fcalis advehi .
CORBULUS , Parvus corbis , apud Joan . de Jan. Gl .
Græc . Lat.Kipino , Corbis , hæc Corbula , qualus
xxp.BrRocchettenarov , apud Joannem Cananum de Bello ,
CP.p.189.vitium truncos vereit Allatius .
CORBELIA , Corbula , ex Gallico Corbeille . Char
ta Guillelmi Epiſcopi Carnotenfis an. 1166.in Hiftor.
Perticenfip.145.Durare autem forum dicitur, quamdiu
eres Corbeliæ jutorum cum mercihus in foro invenientur.
Gorbilla , in Charca pro Vicariis Bituricenſib. ex
Ta
 1051 COR COR 1903

Tabulario S, Sulpicii Bituric . Sutores non mittent Cor- interpretatur oblatio , ut dicitur in hiſtoriis ſuper
billas ſuas in foro fine juſu Vicarii , Oc. A &tus Apoftolorum , Corbonan erat arca in qua repone
I CORBELLA , Index Redicuum Monaſt, Corbe- bantur donaria Sacerdotum ; Ugutio : Corban interpre
ienſ, BolengariidebentCorbellas ad vindemiandam vi- , , vel Corbonam ,ing
tatur oblatio unde hec Corbona &
neam , Legitur etiam apud Thomam Madox in Formy- declinabile, ultima acuta , id eft , gazophylacium ,ubi
lari Anglic.p.27; divinæ oblationes reponuntur . [Matth . 27, 6. Non licet
CORBILLARIOS , feu CORBILLIERS , Canonicos eos mittere in Corbonam , quia pretium fanguinis eft . )
Semipræbendacos in Eccleſia Andegavenſ vocari au . Cyprianus lib.de Oper,& eleem. Locuples de dives es,
etor eſt Renatus Chopinus lib.1.de Sacra politia tit. 3. & Dominicum celebrare te credis, qua Corbonam omni
n.4.[Macer in Hierolexico melius eos appellatCorbicu, no non refpicis. [ Corbona vernacule dicitur los Corbas
Jarios, fic dietos , inquit , à Corbula , quæ apud Gal. ranz, in Inſtrumento anni 1339,0.2.Hift.Dalphin ,pag.
los idem eſt quod Rochetum Clericorum . Vide Itiner, 386.col.2.]Vide Bernardum Aldretum in Antiquit.Hi
Licurgicum edicum an , 1718.p.83 . ubi de urbe Andega, ſpan.1.2.c.2.p.192.
yenſi : ] CORBULO , Papiæ , Geftator manualis , latura
CORBELLI, Pollinctores, libitinarii , vulgo Cor- rius. Ita MS.pro latuarius. In alio MS. eſt Corbillo ,
beaux, aves maliominis . Miracula S. wlfranni Epi- [ Amalthea: Corbulo , Dollwarius bajulus , gerulus ,
fcopi n.32. Quidam ex eorum hominum genere,quos vul- Gall.Crocheteur . ]
gus ( in Oximenſi pago Normannico ) Corbellos vocat , CORBULUS . Vide Corbecula .
equum quafi ſuo domino, qui ad villam erat , apud Çu CORBUS , Idem quod Corbis : Menſura frumenta
riam ducendum , accepit , &c. ria Capitulare de Villis c.9.Volumus ut unuſquiſquo Ju
I CORBEL-STONES , f.Lapides politi ſic in mu dex in ſuo miniſterio menfuram modiorum , fextariorum ..,
ro diſpoſiti, ut ftatuam poffint continere , ab antiquo Corborum eo tenore babeat , ficut & in palatio habemus.
Anglico Corbel, vel Çorbetel, Statuæ loculamentum , Adhalardus in Statutis Corbeienfis Monaſterii l. 1.c. 6.
Gall.Niche . Antiquit.Ambroſden.pag.575.Ei in ſolu- Volumus ut ſingulis annis veniantde Spelta bene ventis
tis JohanniChepyn Latamo aptanti a facienti xvill, lata atque mundata Corbi 75o . Chron.Trudonenſeli.r,
Corbel- ftonys ponendis in prædi &to muro v . fol.iv. den. Habent iphi Fratres ad proprium uſum deputatam ſpel
°C.Vide Kenetti Gloffarium ad calcem Antiq. lauda. fam ad panem faciendum , Corbos centuna o viginti
tarum , quod colligitur ad modiosmille ſexcentos : ad cereviſiam
I CORBESTIERUS , Corbeſtiero Calabris , Pel- faciendam ordei Corbos 192. quod colligitur ad modios
lio , nomine ex corio & beſtia derivato , Vita S. Fran- 1920. & *c. Tabularium S. Remigii Remenſis ; De ſpel
ciſci de Paula to.I. April . pag.187 . Erant magiftri Cor ta folvit in Corbe modios 10.pullos 2. ova 25. Infra ; Dos
beſtieri vendebant pelles . nat annis ſingulis in Corbo de Spelta mod. 12. aut inter
T CORBICULARIUS, V. Corbillarius poft Cor: frumentum e ſigalam modios 6. & debent unum Cor
becula ,
bum inter ſe compartire ,
SCORBILLA ,CORBILLARIUS.Vid.poftCorbecula , CORBA , Creſcentio in lib. de Agricult, eſt etiam
I CORBINUS, Corda multiplex . Papias MS.Vi menfuræ fpecies; Tre paia di Colombi fanno una Cors
de Corbius , ba dicolumbina . [ Chronicon Parmenſe apud Murat,
CORBIS , Menſuræ frumentariæ ſpecies , apud Bo- 10.9.col.765.Eo anno ( 1237.) per totam Italiam fuit ma
ponienſes Italos , Rollandinus in Summa Notariæ gna fames....cº in civitate Bononia Carba frumenti va
çap, 5 , lebat xx , ſolidos Imperiales . Annal.Mutin. apud eum
CORBITA , Navis oneraria , de dicitur à Corbis, dem Murator.co.11.col.65, Eo anno (1258.) valuit Cor
Joan , de Janua . ba frumentiBononie libras tres Bononienſes . Vox ec
CORBITARIA . Legis Rotharis Regis Longobar, jamnum in uſu apud Italos . ]
dorum Edit.Heroldi titulus 1o.infcribitur de Uneg wors In Gloff.Anglof.Corbus exponitur, radulboga. In
fin , id eſt , Corbitaria , Ubi agiturde iis qui viam an- alio , radol-boga , carpella , Fortafle, inquit Somne
reſtant, vel in via ſe anteponunt, quod Lex Freſionum rus, arcus ephippii, pars anterior ephippii , à Sadle
vocat alteri viam contradicere , quod crimen Germani bow , Anglis, Belgis vero Sadelbogen ,
Straetſcbenderye dicunt , Sed hic non Corbitaria, ſed 9 CORCHA , Urna , Gall.Cruche. Inventar.an ,
Chorditaria , vel cbarditare legendum cenfet Golda- 1342.ex Archivo S.Vi& oris Maſſil, Armar Dinienſ.n ,
ftus in Notis ad Paræneſes Tyrolis Regis Scotorum , 38. Item unum morterium
donum peftellum ; item u
quod Chorda expanſa, vel vimineis cratibus viam clau- num grayale ; item duasCorchas, c,
derent , acita homines exfpoliarent . Neſcio an huc I CORCIZARE , Cornu canere , Gall . Sonner
pertineat vox Corbiere, in Chronico MS. Bertrandi du cor . Statuta General. Ord. Çiſterc. an.1240, apud
Gueſclini ; Marten.co.4 .Anecd.col.1372, Statuitur , utquicumque
Bertran le chofi bien emmi une Corbiere, ſerviens Abbatum venientium ad Capitulum generale ,
I CORBITOR . Şimpludeareis funeribusCorbito , maximeapud Divionem , movere rixam , Corcizare ,
yes adhibitos , fuiffe Feſtus ait . Guntherus 1: 21.de jure vel aliquid aliud facere , unde grave ſcandalum oriatur,
Manium vult hos fuiſſe comeſtores & helluones, qui e- preſumpſerit , à ſervitio totius Ordinis irrevocabiliter
puli reliquias in cordibus exportatas ad rogum & fepul- expellatur,
tạram pauperiorum avidius abſumerent ; diſtenfoque CORCUBA , Vide Cucurba ,
1 ventre convivas fcurrili faltatione oble &tarent, reje CORÇULA , Joculator , Ugucioni : Joculatrix
étis & inverſis poſt tergum manibus ad circuli modum JoannideJanua. Sed videtur legendum Corgula ,
caput deorſum ad pedes uſque inflectentes , &c. The 1. CORDĄ , Modusagri terræ , Corde, in Con
faurus Fabri . Laurentius in Amalthea : Corbitores 9 ſuetudine Dunenfiart, si.ubi Corda 22.pedibus, & ari
Corvitores , ſimiles corvis . Item , Funambuli, ad cor: pennis centum cordis conſtare dicuntur , Charca an.
corbes in ſumma navium fcandentes per funes . 1167.Ego Guillelmus Dominus Montiſpeſulani filiusSiz
CORBIUS, vel Corbinus, Qui duplex babet cor ; bilie ... concedo Eceleſiæ S.Mariæ deGazano, O * tibi Jo
verfipellis , inconftans. Joan de Janua . anni Priori, ſucceſſoribus tuis , Spatium o locale
CORBONA , Gazophylacium · Papias : Corbo- duarum Cordarum terre , inædificatum , vel ædifica
nam , gazopbylacium , ubi pecunia Sacerdotum erat tum , ubi acquirere poteritis extra vallum Montifpellu ,
lani ;
 10.03 COR
Jani : fi werg amplius ufque ad tertiam Cordam acqui-
vere volueritis , liceat vobis, Oʻc.Charta Philippi Regis
Franc. an . 1216. Nos 38. arpennos terre ad Cordam no
fram ...coxcellimus. [Statuta Civitatis Avenion. Sta-
tuimus de Corda & boc pluſquam ad Cordandum duo bo
ni viri eligantur , qui jurent fideliter Cordare . ]
LE CORDIA , Eadem notione . Charta an . 1236 .
è Tabulario Cartuſiæ Belli Larici : Tendit ad quarro-
gia ( : diftat à quarrogii quatuorCordiis , Ở abipfa fa-
yq, tendit ad planum .
• 2. CORDA , Tributi ſpecies , apud Occitanos [ &
alios . Videtur effe tributum pro rebus menſuratis ex-
ſolutum , ut Quintale pro ponderatis ; fic autem dictum
puto, quod Corda fuerit nomen menfuræ , qua res illæ
menſurabantur. ] Charta an.1060. Medietatem Corde
epifcationem Atacis , fcilicet de molendino, de filouſ-
gue in ſtagnum . In Tabul.Epiſc. Autiſiodor. Coſtume
de Cordisco polanis , o minagium ſunt Comitis.Char-
ta Raymuindi Comitis S.Ægidii an .1164.in Bibl . Sebu-
fiana lib.2.c.50.Et in Corda @ in leda de mercato medie :
jas erit mea , do medietas illorum . Alia an . 1242. in
Notis ad Concilia Narbonenſia : Item medietatem pon-
deris ferri & menſure Corde , o medietatem menſure
vermeilb . Uſatica Aquarum mortuarum ; Item molen-
dina ; quintale, o Corda , & furni erunt omnes no-
Atri , cum leudis omnibus ufaticis , accipietur ad
quintale, Cordam tantum . Charta an.1066.Habeat
medietatém leddarum que veniunt in civitate ſive per
terram , five per aquam , medietatem Corde ego piſca-
tionem Atacis, juſtitias á balhias, & forchias; Qgi-
ſtos, da Albergas, O * Acaptes , & c.(Charta an.1164. fe Maio bovem uuum bonum , & inter pannos o argen
ex Schedis 1). Lancelot : In quintalio & Corda & in le-
da de mercato medietas erit mea o medietas illorum
Conventio inter Comitem Provinciæ & Matrem Bau
fenquorum è MS.D.Brunet: Nec ibi babeant Cordan
e quintale. ] Charta an.1070.9.465.Regeft.8o. Char-
6
tophylacii Regii: Molendina , quintile e Cordu o
furni omnes erunt noſtri... accipietur ad quintale e Car-
dam tantum ab extraneis , quantum continetur in liber-
tatibus concellis à nobis univerſitati mercatorum . ]
3. CORDA , pro Chorda , Funis , Gallice Cors
de . Paflim occurrit : hinc
CORDARUM TORMENTA , Quibus, quafi fuper e
quuleum , reus tenſus torquetur , eliciendæ veritatis
cauſa , apud Gobelinum Perſonam in Coſmodromio
p.258 .
9 CORDÆ PASSÆ . Hift.Dalphin.to.2.pag.275.Pra
Gordis pallis quadrag. pro camera Dominiad curfandum
Laren.11 .
- CORDÆ TORTORERIÆ , ejufd.Hift.p.245.Item ,
die xxvII. Julii folvit Petro Corderio civi Gratianopal.
pro dimidio quintali & 11. libris Cordarum tortoreria-
tum miſarum Dom.Jobaunide Auſtoduno pro charteyan-
dis ingeniis quæ erant in portu de Moyrenco verſus Moy-
rencum eo Pereriam xvill. ſ.vi.d.
CORDAGIUM , Funis , reftis à Gall. Cordage :
quod proprie ſignificat Apparatum funium navi necef-
fariorum : De carcandis ducentis garbis fagittarum ,
ducendis Cordagiis pro arcubus , apud Rymerum .
CORDAPSŪS, vel ut habet Amalthea Corda
pſum , Græcis xopfaufos vel xópdata , Tumor tenuis
inteſtini, ut videatur inteftinum ad chordæ fimilitudi-
hem convolutum . In Gloſſario Sangerm . MS. n.501.
hobetur Cordapfu ; Cordapſum vero apud Papiam in
MS.Bitur,
T CORDATA , Certum pondus , vel certa men-
fura, ut videtur . Cod.MS.Eccl.Audomar.ubi de one-
ribus navium : Kerka breſiliv : den.dimidia Kerka 11 .
d.dimidia Cordata iv.d.Ker ka alim iv.d. dimidia 11 .
dimidia Cordata iv.d.Kerka graniiv.den, dimidia 11.
COR 1004
d.dimidia Cordata iv d.Semel & iterum occurrit ibid .
ead.conſtanter ad Kerkam fervata ratione .
. CORDATÆ TUNICÆ prohibentur in Concilio
Valliſoletano an.1323 .
CORDAVIA , apud Papiam MS.Interior cella. E
dir.Corclavia ; fed videtur legendum Conclavia .
1. CORDAX . Fragm.Perronij ; Nemo , inquit ,
veſtrum rogat Fortunatam meam . ut ſaltet : credite mi
bi, Cordacem nemo melius ducit . Kopsaklolo's , Græ
corum .
I 2. CORDAX , Alia notione , apud Joannem
Longini Canonicum Cracovienſem in Vita B. Kingz
Virg.to.5.Julii p.735 . E. Puerilem adhuc ætatem agens
Nicolaus...Cordacis, exiſtens etiam tunc puer , condi
tionis, wimio fletuiex levi momento & caufa, plusquam
illi conveniret ætati, indulgebat . Recte doct.Sollerius
in notis ; Cordacem hic vocat conditionem pueri, cui
cor tenerum eſt & propenſum ad crįſtitiam ac lacrymas
ciendas ,
( CORDEBANARIUS . Vide poft Cordebiſus .
CORDEBISUS , Pellis de Corduba , corium capri
num alucariorum arte præparatum , Gallis Cordouan ,
Ital . Cordouano. Glori.Lat.Gall.MS. Thuanum : A.
lutarius , Cordeanniers . Aluta , Cordoan , Ugutio :
Aluta , pellis canuta cavata , vulgo Cordouan .Chro
nicon Fontanellenſe p.246. Ad pelles hircinas 60. com
pofitas lib.3.ad Cordebifos 40.comparandum lib.3. ad co
ria bovina 20.lib.1. Tabularium Caſaurien ſe anno Ca
li Calvi in Italia 3. Et cenſum vobis do , Romane Ab
bas , vel ſucceſſoribus tuis reddendum annualiter de meni
tum & Cordebiſi valentem uſque ad ſolidos quinquo
Franciſcos .
CORDOVERSUS . Charta Ludovici Pii apud Dou .
bletum l.z.Hift.Sandionyf.c.7.Ad Cordoveſos, & in fo
las eorum componendas , modia untti 200. Alia Caroli
Calvi in Tabulario ejuſdem Monaſterii Ch . 31. Et pro
200.unétis qui dabantur fratribus per ſingulos annos ad
Cordoveſos eoeum , & coria camponenda , de diverſos
aliis fratrum neceſſitatibus .
CORDOANUS , in Charta pro Communia de Bal
neolo ana.1288.inter Schedas D.Lancelot , & in Statu
tis Maflil.l.1.cap.38.9.2.Sotulare de Cordoan , in Char
tul.S.Vincentii Cenom.fol.72.
CORDUANUS, in Hift.Dalphin.to.1.p.87 . col.1 ,
Groſſa beſtia onerata de Corduanis. ] Sotulares Cordua
Ņi apud Ordericum Vitalem p.591.596 .
CORDEWAN , Idem quod Cordebiſus. Statuta Or
dinis de Sempringbam pag.783. Nec ſotularesde Corde
wan ab aliquo accipiant, Matthæus Paris in Vitis Ab
batum fančti Albani: Calceamenta que de vili corio 9
quod vulgariter bazan dicitur, in alutam , id eſt, Cor
dewan civiliter commutavit . Rogerus Hovedenus in
Ricardo I.p.715.Melega civitas, ubi fit copia de Cordo
wan vermeil . Codex MS.Ecclefiæ Audomar. De Do
zina de Cordewan.11.den . ) Tabularium Vindocinenſe
Ch.508.Cedit Villelmus Monachus calceos deCordova
no . Vide Hiſt.Manaſterii S.NicolaiAndegav , pag.61 ,
Villelmus Guiart an . 1202.
Nus de chauces deſchaufier >
Et de faulers o de Cordouan .
Le Roman de Jordain MS.
Chaucer de paille, Sollers de Cordoant ,
A Carduba Hifpaniæ oppido celeberrimo deducta
hæc vocabula ,vulgo Cardoua,ubi præparabantur pelles,
& , ut aitRebuffus Tract.de Mercat.min.vend.Gloff.11.
Quia ab urbe deportari ad cæteros ſolentpretioſi corii ſpe
cies . Unde ſubdit quali Cordubones dictos Cerdones Cors
dowanniers.Calcei de Corduba,apud Guibercum lib.i.de
Vira ſua 6,11. Theodulfus lib.i.Carm.p.138.
Ifte
 1005 COR
Iſte tuo dictas de nomine Corduba pelles ,
Hic niveas , alter protrabit inde rubras.
Inde Cordubanarii, Sutores , in Diplomate Ludovi-
ci VII . Regis Franc.an.1144.apud Gallandum de Fran-
co -allodio pa.343.Cordonanniers, Monſtrelleco 1.vol.
P :319.qui noftris hodie Cordonniers .
4 CORDUBANASII , in Charta Comitis Nivern.
an.1166.è Tabulario B.M.de Charitate.
I CORDUBENARIUS, in Charta Philippi Regis Fr.
ann . 1328. è Chartulario S.MartiniPontifar.
CORDUARIUS , in Charculario S.Vincentii Ce-
noman.fol.38.
CORDEBANARII & CORVESARII , in Charta
Officialis Rotomag, an. 1267. com . 3. Hift. Harcur.
pag. 149 .
1 CORDOANERIUS , in Litteris Ducis Januenſis
an . 1382. ex Archivo Communis Maſlil.
CORDELATUS . Vide Cordellatus .
I CORDELERIÆ , Sanctimoniales Franciſca
næ , noſtris vulgo , Cordelieres. Memorabilia Hum-
berti II. Dalphini ex Adverſariis D. Lancelot: 1344.
item die xv 1.Septemb. apud Moirencum ordinavit fieri
juxta Fratres Minores Monaſterium Dominarum Corde-
leriarum S.Claræ , & fecit cavari de ſignari , &c.
CORDELIA , Chordula , Cordelle . Occurrit a-
pud Rigordum an.1214
I CORDELITA , Franciſcanus, à chorda ſeu fune
quo cingitur , vulgo dictus Cordelier . Chronicon
Auſtrale ad ann . 1206. Minores Cbriftum predicant ut
Ifraelitæ ſub Innocentio , ſed Cordelita '. Vide Cor-
diger .
4 CORDELLATUS, Corda ſeu fune ligatus . Sca-
tuca Synodal.Eccl.Biterr.an.1368. apud Marten.com.4.
Anecd.col.628 . Et ut manicis confutitiis amplis aut ſo
tularibus Cordellatis ſeu diverſitate foraminum pictatis
laicali abufione non utantur . Ejuſd. comi col . 664. in
Statutis ejuſd. Eccl. an . 1375. Veſtes deferant Cordela-
tas anterius, o à fummoufque deorſum . Occurrit i
terum in Statutis Eccl.Nemaufenfis ibid . col . 1044.
9 CORDERIA , Gall.Corderie, Officina vel jus
funium rexendorum . Charta Lugdunenſ . an . 1308.
Item i z.denar.Vienn. pro Corderia de l'Echerveno ſuper
ponthem Rodani . Cheveno cannabim appellant ruſti
ci Lugdunenſes : L'echerveno igitur idem eft quod Can-
nabinus .
I CORDERIUS , Reſtio , textor funium . Gall .
Cordier . Vide locum in Corde tortorerie poft Corda 3a
I CORDETENUS , Memoriter : Vide in Cor.
À CORDETUM , Pannus vilior.Vita B. Yvonis
10.4.Maiip.539. Tunicam epitogium de panno albo
groſſo, vocato Burello fea Cordeto modici pretii. Legi
tur etiam in Inquiſicione MS. pro canonizatione ejuid.
B. Yvonis .
I CORDEWAN , CORDEWANÀRIUS . Vide in
Cordebiſus.
CORDEX , Qui facit cordam , Joanni de Janua :
Forte Cordifex. [ Papias in MS. Bituricenſi: Cordex,
Concordatus, vel qui canit cum cordis vel qui facit il-
las . Laurent.in Amalthea : Cordex , Qui canit corda
vel facit illam . Cordex præ conſtantiori lectione vide-
tur retinendum . ]
T 1. CORDIA , ut Corda 1. Ibivide .
12. CORDIA , pro Concordia .Charta Guillelmi
Comitis Cabilonenfis ann . 1174. in Tabulario Floria-
cenſi : Feci duas cartas fieri...ut ſi de aliquibus rebusin-
ter nos diſcordia ſurrexerit ...cartarum teſtimonio ad Cor
diam revocemus. Rurſum occurrit in Charta an.1085 ,
ex Archivo S.Vi &toris Mafſil.Armar. Forojul.
I CORDIACUS , CORDIATUS , CARDIACUS ,
Morbus nafcens ob nimiam imbecillitatem corporis lan
COR 1006
guente ftomacbo . Amalthea . Miracula S.Amalbergæ
10.3.Julii p.108.Quædam Domicella patiebatur Cordia
cum , id eſt morbum cordis gravem . Cordiatus , rep
siaxa , Cardiacus in Supplemento Antiquarii .
I CORDIALE . Bern.Pez Anecdot.co.1.pag.LXXIX .
meminit Codicis Mellicenfis , cui titulus : Cordiale
Seu Tractatus de quatuor noviffimis . Quod cor ſeu ani
mum commoveat , dictum puto Cordiale .
CORDIALISSIMUS, intimo cordis affectu di
lectus . Exftat Epiſtola apud Duellium Miſcell.lib . 2 .
p.103.cujus hæc eſt inſcriptio : Cordialiſimo ſuo fratri
Oſwaldo Turlbauſer illuſtris Principis Heinrici Bava
rie Ducis Cancellario .
CORDIALISSIME PRECES FUNDERE , in Vita
B.Lidwinæ 10.2.April.p.347.
9 CORDIALITAS , Ital.Cordialita , Gall. Cor
dialitè , Singularis & fincerus amor , in Laudibus Pa
piæ apud Murator.to.11.col.27.
I CORDICCA , Funes navium , Gall.Cordage .
Informationes Civitatis Maſil. pro paffagio tranſma
rino , è MS. Sangerman . Item debet habere ipſa navis
duas puegas O vi.gratillos o ſarciam ſubtilem pro fa
ciendis Cordiccis vi. quintals,
CORDICITUS Corde , tenus , Joannide Janua.Pe
nicus , intime. Sidonius 1.4.Epift.6.Prudentibus Cora
dicitus infitum eft vitare fortuita ,
I CORDIDICIA , purwadice , Pedor, Squallor
Supplem .Antiquarii : Lege Sarditia & vide Sordities .
T CORDIGER , Franciſcanus, idem qui Corde
lita. Regulæ pro Theologis Pariſ.apnd Achérium Spi
cil . to.6 . p. 381. Sermo de mane & collatio in veſperis in
Cordigeris vel in Jacobitis. Occurrit iterum in Obitua
rio MŠ.Eccleſiæ Morinenfis fol.21.
CORDINA , COR DINES . Vide in Cortis 2 .
I CORDINARIUS . Sutor , Gall. Cordonnier .
in Charta Officialis Rotomag.an.1267.Hift.Harcur.to,
3.p.149 . Vide Cordebiſus.
I CORDINTIME , Ex intimo corde . Petimus
Cordintime , apud Leibnitium to, 2. Scriptor. Brunſ
vic.p.895 .
PP.CORDINTIMUS, Amicus ex animo , in Vi
ta B Lidwinæ to.2.April.p.316 .
CORDIPUNGUS VERSUS , vel quodlibet corda
pungens . Papias.
ČORDISCERE . Gloff.Arabico- Lat Cordiſcoſio ,
agnoſco: ubi viri docti emendant , Condiſco, ſcio :
ego vero fic puto , Cordiſco , ſcio: eſt enim Cordiſce
re, ex corde, ſeu memoriter diſcere , fcire. Vide Cór.i,
1 CORDITER , Amice , ex corde , apud Ryme
rum to.3.p.314.col.2 ,
I COR DIVARIUS,pro Cordinarius , in Charca
OfficialisRotomag.in Cordinarius laudata.
I CORDIVOLENTIA , Benevolentia.Scriptum
Caroli Simplicis an.921.pro Monaſterio Elnonenfi,a
pod Marten.Collect.Ampliff.to.1. col. 278. Ideo fit no
tum omnibus fidelibus fančte Dei Ecclefic ... quia adiens
noftram Cordivolentiam venerabilis Abba Cænobii S.
Confeſſoris ChriſtiAmandi Robertus, Oʻc,
CORDO ,Cingulum , vitca, Gall.Cordon , Ical.
Cordone.Translatio S.Antonini to...Maii p.768.Cin
gulo ſive Cardone cinctus. Ceremoniale vetus MS. B.
M.Deauratæ Tolof.Prædi&ta crux debet pendere cum um
no Cordonede cirico , Vita S.Franciſci de Paula tom.i.
April.p.177. Pofuifti iſtum cingulum , quem eorum lins
gua Cordonem appellant. Vide Cordonus .
I CORDOAN , CORDOANUM COR DOANE
RIUS. Vide Cordebifus.
CORDOLENS , Cardiacus , apud veterem Intera
pretem JuvenalisSat.s.
CORDONA . Chronicon S. Vincentii de Vultura
до
1
 10.07 COR
pop:685.In Eccl efia vero S.Dei Genitricis Marie... præ-
ceptum obtulit deduodecim Cordonis ſervorum ,
I CORDONARIUS , Sutor, Gall. Cordonnier,
in Enumeratione jurium Comitis Biterr.in Civitate
Albienſi ann.1252 . & in Codice obit. S.GeraldiLemov .
ann.1491. Vide Cordebijus.
I CORDON US , Vitta , Gallis & Hifpanis, Cor-
don. Statuta Petri Epiſc.Helen.an.137 5.Concil.Hiſp .
10.3.p.605. Per litteras ſigillo præfati Domini Legati ce-
re rubeæ in cera alba imprejo , in quodam Cordono feri
co viridis coloris impendente figillatas. Litteræ Cordo-
no ciriceo Sigillatæ , in Regefto 87. Cameræ Com-
put.Parif. Sigillat um , ut prima facie apparebat, ma
gno figillo Dalphinali rotundoin cera rubea pendenti in
quodam Cordono groſſo o quadrato cirici viridis, ip
Litteris ann.1358.apud D. Secouſe, to.3.Ordinat.Reg.
P : 271. VideCordo.
T CORDOUANUM , CORDOVESUS , CORDA
WAN , CORDUANUM . Vide Cordebiſus.
CORDUBANARII , CORDUBENARII . Vide Core
debiſus .
CORDUCTUM , Sericum . Vide Mataxa .
CORDUELLUM , Idem forte quod Corduanum ,
de quo ſupra. Regeſtum Caſtri- Lidi in Andibus fol.3 .
de Pedagiis : Quadriga onerata de Corduello , equris 4 .
d.ad tractum quadrige. Occurrit alibi .
4 CODULA , Botellus , Gall.Saudile. Vide Ma-
zaccara .
I CORDULA MUSICA , Parva chorda inſtrumenti
mulici . Statuta Canonicorum S.Auguſtiniapud Duel
lium Miſcell.l.1.p.86.
Non vox , ſed votum , non muſica Corduba ,fed cor ,
Non clamor , ſed amor cuntat in aure Dei.
& CORDULATIO , Quidam futuræ modus ad o-
tentationem in veſtimentis. Statutum Capituli ge-
peralis S. Victoris Maſil. fub Stephano Abbate ann.
1378. Statuimus quod nullus velles inhoneftas , ſcilicet
oppellandas , vel cocardias , froncicas auf cum colari
cum manicis largis ultra modum velCordulatione in cap-
liina nec in manicis .
I CORDULUM , Parvus cordo , in Inventario
Eccleliæ Anicienſ.ann.1444 .
CORDURA, à Provinciali Cordure,Gall.Cow
ture , Sutura . Cordura veſtium , in Statutis Arelat .
MSS. art. 53. Cordura de uno veſtimento , in Statutis
Malil.lib.2.c.39.deSartoribus. Occurrit etiam ca. 38.
de ijfdem.
.CORDUS, Serotinus, dicitur à Cor : unde & uye
quæ tarde veniunt ad maturitatem , Cordæ dicuntur,ſe
cundum Ugutionem â Papiam . Cordum , ſerotinum
quod tarde naſcitur . Joan.de Janua .
COREARIUS. Vide Correarius .
I COREDULUS ,Genus quoddam volatilis, quaſi
Coredens, apud Ifid.lib.12.c.7.
COREEDE . Vide Conredium .
COREHIZARE , pro Choreizare , Choros a-
gere, in Synodo Mediolan.ạn.1287. apud Murator.to.
8.col.1056.
I CORELLUS, inter ornamenta eccleſiaſtica re- ferens in manibus, repensſuper terram , tibias ,crura
cenſetur, in Notitia Ecclefiæ Dinienſis per Gaſſen- enpedesCoriata poft fetrahebat. Ledlica lignea Coria
dum p.151.Item duopallia alba diaſpreti... duos Corellos ta , in Annal.Benedict.co.2.p.636.hoc eſt , Corio veſti
de ferico antiquo . ta . Vide Coriare .
COREMEDE ,CORENIODA.Vide Curmedia .
SCOREPH ,Calvaria velCampeſtria.Coreph,Luma Petronii p. 71. Virtute mea ad hoc perveni, Coricillum
baria vel Tegimenta . Gloff.MS.Sangerman.n.501, eft quod homines facit , cetera quiſquilia omnia .
CORÉPISCOPUS. Vide Chorepiſcopus .
CORETES . Hiſt.Landavenſis Eccleſiæ , in Mona-
fico Anglic.to.3.p.188.Etcum finibus iftis...uſque ad
mare totum infra Taf& Elei,cum piſcibus e Coresi-
bus
fuis omnibus , & cum omni ſua dignitate , & c.Pag.
COR doo8
195. Et cum corporibus ſuis ad ſepulturam fuam , in c
leemoſyna , & cum ſuis piſcibus , Coretibus anguil
larum, & cum toto territorio ſuo , & c.Et pag . 211. Et
cum libera applicatione navium in oſtio Taroci , cum
Coretibusſuis omnibus fine ullo cenfu ulli bomini , ter
ram , &c. In Gloſſario Wallico Cambro Buxhornii Ca
red , cataracta exponitur .
CORETUS , Menſuræ Germanicæ ſpecies. Wich
bild Magdeburgenſe art.19.Proconſul... poteſtatem judi
candi habebit ſuper injuftas menfuras patabilium ,
pondera & injuſtos Coreios, & cujuslibet cibi & potus
mercimonia ,
COREUM , pro Corium . Statuta Ordinis de Sem
pringham pag.720.784.Non fiant marſupia ... niſi de Co
reo albo, & fine ſerico colorato. Alibi : Omnium Canonico
Flm ſorulares , tam diurni quam nocturni, rubei Corei
fint. Uritur etiam Cæſarius 1.4.C.12.13 .
CORFICINA , Macellum . Papiæ , & Gloff. MS,
Regio Cod.1013.pro Carnificina .
CORGENARIUS . Charta Ludovici D. Belijoci
pro Libertatib. VillæBellijocenfis an.1274.Judæinon de
bent commorari in franchefia Bellijocenſi, nec Corgena
tiilidere in eadem , nec Corfini debent commorari in
villa Bellijoc. niſi voluntate domini e burgenfium di
Ei re ville .
GCORGO Stirps, truncus. Statuta Civitatis Avę
nion.Si quis vineam de die talaverit vel eradicaverit 3
talari, vel eradicari fecerit, pro fingulis Corgonibus tala
tis feu eradicatis folvat Communinomine pune 3.fol.
CORIAGO , Morbus in armencis , cum corium ad
hæret coftis . Vide Vegetium l.3. Artis veterin . c.54 .
& Columellam 1.6.c.12.
9 CORIALINSE , Corium . Conſtitutio Anregifi
Abb.inter Acta SS.Benedict.ſæc.4. part.1 . p.639 . Cere
ad illam Ecclefiam libras cc.ad opus Fratrum c. Seve
libras cc.de Corialinje calcibus xxı y.bragal Lx. ad ſac
cos autem faciendos drappos albas 11.
1.CORIARE,Idem Architectis quod Loricare ,apud
Varronem l.1.deReruſt.c.57.tectorio & cruſta parieté
tegere.Coriis loricare dixit Plinius 1.8.c.24 . Loricare de
Jaxo ,apud veterem Scriptorem de Re architectonica e.
19.Ubi Charta an. 1223. in Tabulario Ducatus Guiliæ
fol.46.dixit ,foſtum Coriare delapidibus,verlio Gallica
habet ibidem ,& porra embraidir le foſsè de pierre . Eſt
autem noſtris ,brai,limus,feu terra humida . VidePhilan
drum ad Vegetium lib.7.c.1 . & 3 .
I 2. CORIARE , Conſuere . Janus in Supplemen
to Antiquarii ; Coriet, párty , Conſuat .
I CORIATOR , Coriarius, Gall.Corroyeur, Tan
neur. Fragmentum Charcularii Şand- Hippolytenſis
apud Duellium Miſcell.lib.2.p.443. Nos Hainricus Dei
gratia Præpofitus S.Hippolyti conſtitutiones Coriatoruns
civitatis , quas inter ſe de communi conſenſu fecerunt
pro parte noſtra approbamuș. Coriatores bona & legiti
ma coria vendentcompetenter tannata , in Litteris Phi
lippi VI.Fr.Regisan.1329.
1 CORIATUS,Ligatus . Magiſter Joannes in vi
tą S.Petri Parentii co..Maii p.94.D.Hæc ſcabella duo
G CORICILLUM , pro Corculum . Fragmentum
9 CORIETUM . Leges Normann.apud Ludewig.
Reliq.MSS.co.7. p.277. Ad diem autem duelli aſſigna
tam debent fe pugilles in curia Juſticiario offerre , ante
quam hora meridiei fit tranſacta;apparati in Corietis ve!
tunicis confuetis,c .cuſcuris & baculis cornuris armati.
& CO .
 COR
1009
I CORIGARE , Choreasagere , Saltare , Gall.
Danſer . Vita S.Franciſcæ Viduæ Rom.to.2.Martii p .
170. * Vidit vanorum Corigantium animas , que propter
tale peccatum ab eis commiſſum , imponebantur in quo-
dam magnopalo ferreo , & c. Vide Corizare .
q CORILETUS , f.Curtile , Horcus ruſticus,Gall.
Cortil. Chartular.Gemeticenſe com.1.p:326.Habebunt
ipſi Monachi propriam eam partem territorii de Ben
quam via Drocenfis tendens ad Coriletum Henrici divi-
dit à caſtello de Beu , Vide Cortis i ,
CORIMBATA , Navis , Iſidoro in Glofis ,
T CORIMEDE , Vide Curmedia .
9 CORINA , Occitanis Occidens,Gall.Couchant,
Venditio Pontii Bernardi Catel facta Templariis ann.
1215.Terminatur ab aquilone cum ſylva dominorum de
Portu , à Corina cum ſylva Capituli Magalona , à vento
cum mari , à Circio cum ftagno,
CORINDA , in Lege Aleman.tit.99.5.19 . Editio
& Lindenbrogii Cornicula , Tiliana habeç
nes Heroldi
Corinda .
CORINEUS , Acervus lapidum . Papias ,
CORIOCUS . Vide Caragus .
CORIOSUS , Corio veſtitus, Ugucioni. Papias ve-
ro Corioſum , Spuma , corio veſtitum .[ MS.Bituric.ha-
bet , Coriolum , Spuma , corio veſtita , )
CORISCUM . Charra WillelmiArchiepiſc.Roto
mag.ann.1196.apud Radulf.de Diceto : Quia vero au-
thenticum non inſpexeramus, cujus mentio Literis noſtris
imprimi debuerat , tanquam illi coberentibus, & vigo-
rem , fi quem habituræ erant , contrahentibus , Coriſco
cooperto , de ſcripto nobis ignoto aſſenſum nobis prebere,
vel illud confirmare ,quod deteftumtenebamur abborre
re , deteftari do redarguere minime voluimus.Forte Co.
diſco , parvo codici.
G CORISTA , pro Choriſta , Gall. Choriſte . Le
gitur apud Rymerum to.14.p.161.col.2.
CORITA , Equus maſculini generis,Papiæ . In MS,
Coritba .
CORIUM . Apicius l.4.c.2.Et in patolla alterius de
trulla refundes cum piperis granis integris, 6 nucleis
Spineis, ita ut per ſingula Coria ſubſternasdiploidem in
laganum . Ubi Humelbergius : Per coria intelligo im
penſarum in ſtruendoordines, quemadmodum Vitruvius
( 1.2.c.8.1.7.c.3 .) laterum in parietibus ftruendis ordines
Coria etiam vocat, quæ vulgo turba opificum Curſus ap-
pellat.
CORIUM CERVI . Vide Cervicorium ,
CORIUM FORISFACERE , Ad verbera damnari,vapu-
lare ,quæ erat fervorum pæna . Leges Inæ Regis Weft-
Saxon.c.6.Si quis Corium ſuum foris faciat , & ad Eccle-
fiam incurrat , ſit ei verberatio condonata .
CORIUM PERDERE, Eadem notione. In Legibus
ejuſdem Inæ c.3.apud Brompton. Sifervus fine teſtimo-
nio domini ſuioperetur, Corium perdat. Leges Alfre
di & Goduini c.11.Si liber feſtis diebus operetur, perdat
libertatem ...fervus Corium perdat, vel bigildum . Ea-
dem habentur in Legibus Kanuti cap. 68. & in Legibus
Presbyterorum Northumbrenſium cap.40. Lex familia
Burchardi Epiſcopi Wormacienſis: Conftituimus ut ei
tollantur Corium capilli. Infra : Corium capillos
amittant, perdant , &c.
CORio Carere , Eodem etiam ſignificatu. Leges
Kanuti c.71.Si ſervus tale quid egerit, careat Corio, vel
redimat folutionem Corii pro fa &ti qualitate.Adde ejufdë
Kanuti Legesde Foreſtis c.22. & infra in voce Crinis .
CORIUM REDIMERE , Virgas redimere , vel com-
ponere de flagello. Lex Friſionum tit.3.9.4. Servus va-
pulet, nifi dominus ejus 4. folidis Corium ejus Redimere
voluerit. Leges Kanuti c.71. fupra laudato : Redimat
folutionem Corii,
Tom . II,
COR JOIO
Corio COMPONERE , Virgis cædi . Leg .Ethelre
dic.z.Si quis jejunium ſuum infringat, ſervus Corio fue
componat , & c.In Lege Salica tit.42.9.2.Solidos pro dor
so ſuo reddere ,
PRETIUM COR 11 fuidomino reddere in fignum manu
milionis, in Legibus Henrici I. Regis Angliæ c.78.Vi
de Hidgilde , & Decorticare .
CORIUM TOLLERE ET CAPILLOS . Charta Henri
ci Claudi Imperat.in Chronico Laurishamenli p. 75. &
apud Browerum 1.3.Antiquit .Fuld.c 15. Si quis.... ali
quem fervorum S.Bonifacii..vel ejus curtem ,livedomum
infregerit...,illi qui hujus faéti Dux & Princeps fuerit
tollatur Corium & *Capilli, & utraquemaxilla ferro can
denti comburatur, reliqui ejus fequaces cute O capillis
priventur, Vide Capilli, & Decorticare,
CORIUS , pro Çorium , habetur in Frondevole
poft Fundabulum ,
I CORIZA , cum inconcullio capitis in os veneritega
præfocationem narium fecerit cum fternutatione. Papias
MS.Bicuric.Haud mulia clariusapudIſidorum 1, 4.0
rig . c.7 . Coriga eft quotiesinfufa capitis in oſſa venerit
narium eo præfocationem fecerit cum fternutatione,unde
O Coripa nomen accepit , Eſt pro kípusa , Morbus ce
rebri , cum crudus humor e capite in nares diſtillat . I
tali eciamnum dicunt Coriza .
I CORIZARE , ut Chorizare, Choreas agere,Sal
care . Breydenbach Itiner.Hieroſol.p.216.Omnis hofpitis
noftri familia inſanire cæpit o cantare & Corizare , de
cum inſtrumentis muſicis ludere .
CORLIN US ,feu potius Corlivus, Avis, quæ noftris
Corlieu.Fridericus II.Imper.de Venat.l.1.c.12. Ut ſunt
genera Corlinorum ,vanelli,pluerii,& fpeciei fuæ fimiles,
habentes roſtrum longum ad modum Corlinorum ,quorum
major pars vitæ eſt cavare ſubterra . Adde c.13.14.18 .
T CORMEDE . Vide Curmedia .
I CORMETA . Inquiſitio Jurium Dalphinalium
in loco Argentarię an.1220.Hiſt.Dalphin.co.i.p.93.col.
1. Et capit in quibuslibet fexdecim marcbis provenienti
bus deargenteria, ſex uncias & unum quartayronem ,
Oʻ boc non æſtimabitur , ' in qualibet Córmeta dellis qua
venditur ibi,ſex denarios pro dominio ſuo .
FCORMIUM.In antiquis RegulisOfficiariorum
S.Martialis Lemov.dicitur de Thefaurario , ipfius eſſe,
Cuftodire caſulas, & corsiballos e Cormia: pro qua po
fteriori voce forte legendú eſtCornua,hoc eſt vaſa;Cor
nu nãq ; inter vafa eccleſiaſtica recēſeri ſuo loco dicitur,
CORNAGIUM , Præſtationis aut tribuci ſpecies ,
Fleta l.3.C.14.9.9.Sunt etiam aliæ præſtationes, ut auxi
lia in Gomitatu Vicecomitum ....bydagia, Cornagia , can
riagia , ſectæ , & 'c.Charca Henrici III.Regis Angl.co.
2.Manaſt.Angl.p.1032.Et fint quieti homines ſerviene
tes ſụi...de geldo, ſcuagia , e hidagia, caruagio , o
Cornagio, * fummagio , c.
CORNAGIUM pariter apud noſtros, præſtationibus
accenſetur . Charta Theobaldi Comitis Franciz Se
neſcalli & Aalidis uxoris in Hift.Blefenſipag. 301.Nec
Cornagium ultra capient . Teſtamentum MŠ. Humber
ti D.Bellijoci Coneſtabilis Franciæ ,menf.Julii an.1248 ,
Et concelli hominibus& burgenfibus meis hominibus
Ecclefiarum pro Cornatgio ficuti continentur in libertate
quam dedihominibus meis hominibus Ecclefiarum :
hujuſmodi Cartnagium juravi pro me heredibus meis,
quad de cætero in terra mea non fitfallum . Libertates
Villæ de Moneto ann.1269.in Biturigib.apud Thomaſ
ſerium lib.z.cap.65. Si Milites mei Cornagium vel s
liud donum mibi dederintin beſtiis terræ meæ, &c. Li
bertates Sacri Cæſaris an , 1327. apud eumdem lib. 3 ,
cap.16 , Videlicet Carnagium , boceſt , pro cornu cujuf
libet animalis certam pecuniam , &c. In Compuco
de Bladis Comitacus Campaniæ an , 1358. eſt ticu ?
Vu lus ;

101f COR
fus : De la recepte de froment & d'avoine de latertè -ſur-
Mube, des Górnages de Villers, de la ville d' Eſoy, & c.
tant de boiſels debled & d'avoine . Alibi : Des Corna-
ges de beſtes traibens de Montigny 10.razeaux,2.bichots.
Infra : De Cornaiges Og des eſchiez des beſtes traibens de
Montigny. Ubi Beſtes traihens , ſunt animalia arato
ria , vel quæ carris aptantur : præfertim vero ea quæ
cornibus inſtructa ſunt , ut boves , unde præſtationi no-
men inditum . Inde Callimacho hymno in Dianam v.
174. bovesdicuntur xspasaxe'ss, did to reis ne paoi Inxhv
moz potpov , inquit Scholiaſtes. Recte enim Raguellus
ait , Cornagium eſſe præſtationem bladi, quæ pro quo
vis bovearante domino exſolvitur [ ab iis, inquit D.
Bruſel de Feudorum uſu to.1.p.396 . qui in illius Domi-
nifilvis jus habent pafcendi animalia cornibus inſtru
ata: ] Tabular,Montiſmorilionis in Pictonibus fol.59 .
Ipfi agricolæ ex unaquaque domo, ubi boves arabiles e
runt, reddentnobis unum fextarium avene , de folore
vero eminam . Id præterea docet Confuetudo localis de
Troi in Biturigib . art.5. Et auli ( a droit deprendre) ſur
chaſcun ayant beufs 4. Pariſis pour couple de beufs, da
ſe appelle ledit droit de Cornage. Vide Hornegeld .
CORNAGIUM , & Tenere per Cornagium , quid fue
rit apud Anglos , docet pariter Littleton ſect.156.Item ,
il eſt dit que en le marches de Scotland , aſcuns teignent
de Roy per Cornage, c'eſt à ſçavoirpurventier un Cor
nu , pourgarnerbomes de pais, quant ils oyent que le
Scottes , ou autres enemies veignont, ou voilent entrer
en Engleterre , quel ſervice eſt graund ſerjaunty , & c.
Camdenus in Muro Pietico : Sed cum murus nunc ja.
ceate tubulus fit nullus multi hic circumquaque prædia
Os fundos in Cornage (ut Juridicinoſtri loquuntur) à Re-
gibus noſtris tenent , videlicet ut Cornu irruptiones ho
ſtium vicinis fignificent , quod à veteri Romanorum in-
ſtituto deductum nonnulli exiſtimant. Vide Warde corne.
! CORNALE ;Vicus,pagus, diſtrictus; Cornau , apud
Vaſcones , & in Conſuetudine Aquenſi tit.n.art.19 . vel
vici , ſeu pagi regiones, Quartiers. Regeftum Conftabu
lariæ Burdegalenfis fol.92 .Prepoſitura de Vaſato,o pri-
mo de parochia d'Eſton , dičta parochia dividitur in
pluribus partibus , quæ nominantur Cornalia ,
CORNALIA . Concilium Avenionenſe an . 1326 .
can.57 ubi Judæi jubentur deferre fignum rote in veſte
circa pectus. Mox additur: Mulieres autem Judææ à 12.
annis o ſupra , Cornalia deferant extra domum : ad
marg.al.cornu .
I CORNAMUSA , Vox ab Italis & Hiſpanis u
furpata,Gall.Cornemuſe,Uter ſymphoniacus.Cornamu-
ſam pulſanti taren ...in Hiſt.Dalphin.to.2.p.274.
CORNARDI . Vide Abbas Conardorum .
CORNARE , Cornu inflare , Gall.Corner.Charta
Foreſtarum apud Matth.Paris p.181.FaciatCornari, ne
videatur furtive facere. Froiſſartes 1.vol.c.19.Et faifo-
ient grand bruit de Corner de buier . Cornu ſufflare
venacores dicuntur in Speculo Saxon.l.2.art.61.9.2. Ro-
bertus Gaguinus in Poemat.vernaculo :
Par ce moyen il eſt permis
Aler gayement par les bois
Corner , chaler dainso conins.
[ Chartularium S.Vandregeſili co.2 . p. 1990. in Inſtru-
mento Gallico anni 1307. A tous ceux qui ces preſentes
lettres verront ou orront Symon dit Moleit BaillifdeRo-
oni falu & bonne amor . Comme diſcort fuſt meu entre
noble homme Monſeignor de Rooni d'une part , o hom
mes religieux & honeftes l’Abbè & le Convent de S.Van-
drille d'autre , ſur cen queledit Seignoravoit fait arre-
fter le bac deſdis Religieux por le travers de por vins qui
paſoient à Mante par le travers dudit Seignor, leſdis
Religieux diſans& maintenans, que il devoent paſſer
quites parmiledit travers por Corner en paſſant parmi
COR 1012
ledit travers. Exhoc privilegio mañavit Normanni
cum proverbium : Croiſtu en ètrequite comme les Moi
nes de S.Vandrille en ſifflant? ] De cornibus vice bucci
narum , plura Olaus Wormius lib.de Cornu aureo pa .
25. &c.
CORNARE , Cornu inflato rem quampiam promul
gare : vocepræconia nuntiare , Publier à fon de trom
pe . Uſatici BarcinonenfesMSS.cap.112 .FacerentCor
nare , ut nobiles & ignobiles venirent , Oʻc . Curia Ge
neralis Barcinon.an.1291. Et quod nos polimus ibi Cor
nare eligere Officiales. Guibertus lib . 1.de Vita ſua
cap. 11. Sacroſancte verecundiæ pallio tegebantur indi
gna,ac idonea Cornabantur, id eft,diſſeminabantur. Ubi
fruſtra coronabantur reſtituit vir doctus.V.Cornagrum .
CORNARIUS , K particu , in Gloff. S. Benedicti
c.de Artificibus, [ Poliens cornua . Vide leg.fin.de Ju
re immun . Liber niger Scaccarii p.256.Unuſquiſque de
1111.Cornariis 111.d in die . Ubi Hearnius : Qui non tan
tum cornua inflare ſolebant, fed & iiſdem ita præfue
runt , ut ad ipfos eorumdem pertineret cuſtodia : nihil
obſtat, quo minus Cornarios lingua vernacula ( Angli
ca ) Cornets appelles . ]
I CORNATGIUM . Vide Cornagium .
CORNEA . Gloſſar.Sangerman.MS.nu.5oi.Ca
va , Cornea , buccina .
4 CORNELIANA , Genus carte a Cornelio Galla
Præfe to Egyptiprimum confećta . Idem Gloſſarium .
Papias ſolum habet : Corneliana, Genus carte à Corne
lio. An Leges intelliguntà Cornelio lacas , quas alii
Cornelias appellant . Plures ſunt hujus nominis leges
à variis Corneliis datæ ; fed nullam novi latam à Cor
nelio Gallo Ægypti Præpofito.
I CORNEMANNUS , pro Choremannus, de quo
dictum eſt in voce Chora . Charta Eduardi III , ann.
1376. pro Burgenfibus villæ Caleſii apud Rymerum to.
7.p.116.col.i.Conceſimus infuper vobis quod ,loco Bail.
livi, Scabinorum Cornemannorum , ibidem antiqui
tus ordinatorum ,habeatis in eadem villa unum Majorem ,
& * duodecim Aldermannos . Vide Chora & Cora
CORNEOLUS . Fragm.Petronii : Sed Corneolus
fuit , ætatem bene ferebat , niger tanquam corvus .
CORNERIA , Angulus , Corniere , Valconibus ;
noftris Cornet . Vetus Charta in Monaſtico Anglica
no tom.2.pag.874. Verſus Hamburi uſque ad Cornerian
prati de Adgaref. Infra : uſque ad Corneriam baie
Walteri Karles. Alia an.1303.in Regeſto 49. Charto
phylacii Regii num.32 . Juſques à la Corniere de ladite
maiſon,laquelle Corniere eſt pardevers la porte du Sei
gneur de ladite Ville. V.Leges Maris Oleronenſes c.26.
1.CORNERIUM , ut Corneria . Charta an.1424.
Debet 2.fol.de fervitio ſuper quodam Cornerio nemoris fi
to in nemore d'Allieu . Charta Domini Barbarelli in
Dumbis an.1407.Illud Cornerium vinea continens ope
raturam unius hominis vineæ ſub ſervitio 9. den. ex una
parte d unum denarium de cremento , adeo quia ipſum
Cornerium vineæ erat de manſo taillabili dicti domini 3
qui remittit ad ſervitium recognoſcibile,
2. CORNÉRIUM . Monafticum Anglic.to.3. pa .
107. Sciendum eft quod iſti ſupranominati tenent de illo
burgagio ad Cornerium ,de quo burgagio prædicta domus
Hoſpitalis debet ſolvere domino Regi per annum 12.den ...
Item deCornerio quod Adam Pelliparius tenet... ad Oriē
talē partē ſancti Nicolai ultra pontem per annum 2. fol.
CORNESAGIUM.Charca Guillelmi EpiſcopiCar
notenſis ann.1166.apud Ægidium Bry in Hiſt.Perticen
fi p.195.Botagium & Corneſagium Vicecomitis et ( Ca
ſtriduni.)Idem forte quodCornagium.Vide in hac voce.
CORNETA , Bireti fpecies in cornu formam deli
nens,quomodo hodie Ducum Venetorum ,ex Gall.Cor
nette,quæ vox etiánú ufurpatur pro tegumēntis capitis
no
 YO13 COR
no & turnalibus mulierum noftratium . Concilium Ro
comagenſe ann.1343.can.32. Item inbibet ne Clerici pre
ſertim in ſacris Ordinibus conftituti longas de amplas
Cornet as in ſuis Capuciis deferant , fed breves
a decentes. ( Šimilia habes apud Marten.com.4.Anec-
dot. col.527. & 528. in Statutis Ecclefiæ Andegav . an.
1423. & col.393.in Concilio Avenion . ann.1509. apud
Acherium to.5.Spicil.p. 626. in Concilio Senonenſi,
Nullus Monachus noftri Monaſterii præfumatportare ca
putium cum longiori Corneta , in Statutis Lirinenſibus
an.1453. Synodal. Conſtitut. Ludovici de Carnoſſa E-
piſc. Bajoc. an . 1515. Quotidieque caputium ſeu domino
panni nigri deferant. Et pileo atqueCorneta , præcipue
in Ecclefia officiando depofitis, utantur à cetero caputio
vulgariter, ung Domino . Le Roman de Partonopex MS.
H s'en vorit droit fuiantà Chars ,
Et ont gite lor Corniars. ]
CORNETAR11, Canonici , Capellani, à Corne-
ta fic diéti. In Chartulario SS. Trinitatis Cádom . fol.
18. ubi deſcribicur Charca Willelmi Angl. Regis paulo
recentiori manu adjectum legitur ad marginem Corne
tarii , fcilicet è regione ſequentis articuli : Conſtitue
yunt quoque in eodem cænobio quatuor Canonicos, quibus
domos dederunt anteEcclefiam O quadraginta acros ter
te. Ex quo colligitur hujuſmodi Capellanosfeu Cano :
nicos aliquando vocitatos fuiſſe Cornetarios,
CORNETUM , Angulus, idem quod Corneria ,
Gallis, Cornet . Monafticum Anglic.to.2.p.318. Item
alius locus vosatus..juxta Cornetum deHaydale . Alias
Cornetum eft locus ubi corni creſcunt . [ Vetus Gloſſar,
Cornetum , Kpevár . :)
CORN -GAVEL : Vetus Charta Cantabrigienſis
apud Somnerum in Tractatu de Gavelkind p. 16. Et
quod 4./willinge reſiduæ tenebantur & tenentur de pre-
dictis Abbate & Conventu per fidelitatem relevium,
per redditam fervitium vocatum Corn -Gavel, vir
delicet reddendo eiſdem Abbati & Conventui ſuccef-
foribus ſuis annuatim in feſto S. Michaelis Archangeli
de qualibet /wallinga earumdem 4. fwallingarum quin-
decim quarteria, & 5. bafcbellos ordei palmalis, & c.
In alia Charta ibid.dicitur Gavel -Corn .
CORNICARE , Cornu inflare , cornare. Matth.
Weſtmon.an.870.Receſit venator... & canes Cornicando
ad ſe vocavit . Will.Brito l.1.Philipp.p.90,
Nec jam venantum voces , nec Cornua poffet,
Latratuſve audire canum .
Silveſter Giraldusl.1.Itinerarii Cambriæ cap.2 . ubi
de Cornu S.Patricii : Cujus virtus ex fatua cinepra
Bernardi Presbyteri Cornicatione , & c.
CORNICARE , In aurem alicujus aliquid inſuſurrare,
quod faciunt qui furdis per corniculos ad aurē appoſitos
lua inſinuant : Marius Mercator libro Subnocationum
ad Picntiuni Presbyter . Nec ea ( quæſtio) palam profer-
tur , fed ab ipfis , qui de ea Cornicantur, velut Catho-
licis intra Ecclefias interim retinetur . S. Hieronymus
Epift.4. Alii ſublatis in altum bumeris, de intra ſe ne
fcio quid Cornicantes, ſtupentibus in terram oculis , tu-
mentia verba trutinantur . Joan . Monachus lib. 1. Vitæ
Odonis Abbatis Cluniac.Cæperunt interea rabido latra
tu omnes Canonici Cornicari contra eum .Quid agere vis,
inquiunt, & .c.Gallidicunt,Corner aux oreilles de quelqu'?
an.Perſio Sat.s Cornicari,eſt voceni cornicis imitari:
Nefcio quid tecum grave Cornicaris inepte .
Gozechinus Scholafticus in Epiſt.ad Diſcipulum : Pro
fe &to non ut Cornicaris , dediei libellum repudii , non e
logii notam , ſed honoris coronam .
CORNICULARE , Eadem nocione . Matth. Weſtm .
an.940 . In ſilva Corniculantium ſtrepitusrefonabat ve
natorum . Chaffer à cordeà cry , in Conſuetudine Mel-
denſi locali ,
Tom. II.
COR 1014
1 CORNICATIO , Clamor cornicis. Vide Cor
nicuari.
I CORNICITARE , ut Cornicare . De excidio ur
bis Acconis apud Marten.co.s.Amplif.Collect.col.784.
Alio...poſt foras inſiſtendo cum canibus , tota die Cornici
tantes , &c.
CORNICIUS , Apertura fluminis , per quam de
rivantur aquæ in agros, in Statutis Mediolan.c.329.
I CORNICUARI dicuntur cornices in Chronico
Novalicenſi apud Murator.to.2.part.z.col.743. Detulit
autem eum verſa vice ad abfidam $. Dei genitricis ad
crucem , & ibieum ſepelivit ſub quercu quadam . Cor
nices vero quæ ibi Cornicuabantur , videntes puerum non
integre coopertum , nitebantur comedere eum ... A Corni
catione harum excitati genitorescognoſcunt illorum fuif
ſe filium . Vide Cornicare .
CORNICULA ,Cornix ,Gallis Corneille, Ital.Cor.
racohia. Gloffæ veteres: Cornicula , Kopavn.Vita S.Sori
Eremitæ apud Petragorios 1.19. Aliaſque domeſticas an
ves , quas vulgo Corniculasdicimus , tranſmiſit.
I CORNICULARE . Vide Cornicare .
CORNICULARIUS , Officium ac munus , cujus
frequens mentio in Notitia Imperii, & apud alios Scri
ptores , Cornicularius Præfecti Prætorio , in Inſcriptio
nibus apud Gruterum 350.1.475.1 .& in 1.8.Cod. Theod.
de Diverſoffic. CorniculariiPrefecture , in l. 8. Cod .
Theod.de Diverſ.offic. Vide Acta SS. Valeriani, Tibur
tii , & c.n.14. Cornicularius Secretarii Pretoriani ,apud
Senatorem 1.1.Epiſt.36.Corniculariicujuſcumque pro
vincialis officii, in leg.32.Cod. Theod .de Erogat.mi
liç.annon . Cornicularius Conſulis , in veteri Infcripe.
Vide in Adjutores . Cornicularii legionum , in Infcript.
apud Joffrędum in Nicia p.19.& Gruter.17.nu.9.545.5 :
Cornicularius Subpræfefti Vigilum ,Grucer.523.4.
Salmafius ad Solinum Cornicularios dietos ait à Cor
niculo, ſeu apice galeæ , qui«spárGræcisnuncupatur,
eoſdemque eſſe qui xs pouryou , Heſychio : quaſi vero
Corniculariorum munus fuerit milicia . Quin potius
conſtat Cornicularios fuiſſe Exceptores & Commentas
rienfes : iis enim accenſentur à Firmico l.3.c.5.Erunt ...
Exceptares earum ſententiarum que de hominum capiti
bus proferuntur, aut Cornicularii, autCommentarien
fes .Unde recte à Corniculis appellatos cenſent viri do
ati , id eſt, atramentariis: quam appellationis rationem
attigit Senator 1.11.Epift.36.ubi de Corniculario : Pre
fuit enim Cornibus Secretarii Pretoriani, unde ei nomen
derivatum . Eorum autem munus fuit ad Cornua Secre
tarii ſtare , & miniſtrare judici agenti , loquenti , fcri
benci , reſcribenti , cujuſmodi fuit Caniclinorum apud
Byzantinos. Horum munus annuum erat, uc colligi
tur ex 1.8.Cod.Theod.de Diverſ.offic.De eorum digni
tate vide quæ annotancJacobus Gotofredus ad leg. 10 .
Cod.Theod.de Cohortalibus, ex Symmacho l.10.Epift.
56.eodem Senatore 1.11. Epift.18.19. & Juretus ad eum
dem Symmachum ,
CORNICULO MERERE , apud Suetonium . Poſt tran
lactos Corniculas , id eſt , poſt exactum Cornicularii
munus , in l.8.Cod.Theod.de Diverſ.offic. Vide Inſcri
pt. Gruteri 431.9 . & Eckeardum Junior. de Cafibus S.
Gallic.io.pag.81,
I CORNICULI. Vide Cerniculi .
CORNIFICATUS, Curvatus ad inſtar cornu.
Mantuanus in Thefauro Fabri :
Sidera in abliquos Carnificata ſinus.
CORNIFICIUM OPUS , Ex cornibus confectum
Vica S.Sori Eremicæ c.4.Atque in adjutorium ædificii o.
ftium eiopere Cornificio apratum mifit .
CORNIOLA , vox Italica , Cornum , Gall .
Cornouille . Acta S.Franciſcæ viduæ Rom.tom.2.Mar
*
rii p . 112. Nonus vero. lapis erat fimilis Corniola
Vu 2 qui
 COR
1015
guidenotabatvirginis virilitatem . Vide Cornolium .
I CORNIPĒTA , Bos ferus . Cornipeta , Qui
cornu petitquemquam . Gloſſar.MS.Sangerman. n.5oh .
Vide Cornu peta .
1. CORNIX , Gallina. Joannes Italus in Vita S.
Odonis Cluniacenſis lib.3.Ibat autem circa pedes grex
Cornicum quas nos Gallinas vocamus .
I 2.CORNIX , Limbus . Onomaſticon ad calcem
tomi 5.A & .SS.Junii .
CÓRNOLIUM , Cornus , arbor, Corno Italis
Cornolier Gallis. Verus Scheda apud Ughellum in E-
piſcopis Anglonenfib. Caſtaneis, fagis , quercubus ,
Carnoliis, & reliquis bujuſmodiarboribus .
1. CORNU , Vas quo bibitur . Cornibus uſos Ve-
teres ante pocula obſervat Scholiaſtes Homeri ad Iliad.
o zapo tê gos®& p savou this tâyTo Theiwr xpã oiv , asxipas :17 :e
you . Vide auctorem Etymologici in xopéra . Corneus
Scyphes, apud Saxonem lib.7 . & Ordericum Vitalem l.
5. Scyphuscum Cornu * argenta , in Teſtamento S.E-
verardi apud Miræum in Cod.Donat.Belgic.c.21.Char-
ta Witlafii Regis Merciorum , apud Ingulfum : Et Cor-
nu menſe meæ , ut ſenes Monafterii bibant inde in feſtis
San &torum , & c.Vetus Chronicon laudatum ab Cam-
deno in Brigantibus, & Olao Vormio ad Faſtos Dani
cos : Ulphus Toraldi filius Eboracum divertit, Cor-
nu quo bibere conſuevit, vino replevit , & coram altari
DEO & Petro Apoſtolorum Principi omnes terras do re-
ditus flexis genibuspropinavit. Eadmarus de Similitu
dinibus S.Anſelmica.1 8.Aliquandodele tat domum in
terius ornatam conſpicere , ebriofos in ea decantantes au-
dire , ibidem O vinum Cornibus deauratis potare , de
flores per domum diſperſos olfacere, ipſoſque, vel Cor.
nua aurea , vel alia iactu delectabilia contrectare.Tenere
per Cornu terram aliquam, apud Malmesbur.In Concil.
Calchutenſi an.787 can.io.vetatur ne deCornu bovis ca-
lixaut patena fieret ad ſacrificãdū,quod de säguine sūt .
CORNUA , Vinum cornu contentum . Charta Ar-
noldi Præpoſici B.M.ad Gradus in Moguntia , de Præ
bendis an.1222.Rer.Moguntiac.to.2.p.668. Item à prin-
cipio Adventus Domini uſque ad diem Innocentum , vi
num quod Cornua nuncupatur .
Obſervat idem Vormius in veteribus Faſtis Danicis
feſtum Nativitatis Domini cornu indicari , quod in-
quit , id temporis lætitiæ & exhauriendis poculis ido
neum habitum ſit . Vide eumdem in Differtatione de
Cornu aureo , pag.23.ubi multis probat , ut & Stepha-
nius ad Saxonem Grammaticum c.127.jam olim poculo-
rum vicem obcinuiffe cornua , & Janum Dolmerum ad
Jus aulicum Norvegicum vetus p.461. & $ 33 .
2.CORNU PASTORUM , in Lege Alemann tit.79 .
9.1 .
CORNU METALLINUM , pro Tuba , apud Joan.Be..
kam in Hereberco Epifcopo Últrajectenſi .
CUM CORNU CLAMOREM LEVARE . Charta Rai-
mundi Comitis Forenſis ann.1262 . Quitam , francam ,
liberam doimmunem ab omni toulta , tallia , cavalga-
ta , Cornu , crito , melje Præpofiti , Chaslani recogni
tionibus e compleintia , & ab omnibus aliis exa &tioni-
bus , de ſervili conditione , Oʻc.ubi Critus gidem valet
acclamor , ex Gallico Cri. Vide Huefium , & Judicia
Withredi Regis Cantuar.c.28.
CORNU SUFFLARE dicuntur venatores , in Speculo
Saxonico l.2.art.61.9.2.Cornea tubag in Cronico Nova-
licenfi, [ & Pſalmo 97. )
3. CORNU , Atramentariunt . Ugutio : Calama
rium , Cornu quo tenetur incauftum . Willel . Brito in
Vocab. Atramentarium dicitur vas in quo reponitur a
tramentum ,Cornu etiam ſcriptoris.NoftrisCornet.Char
ta Hervei D.de Stafford to.1.MonafticiAngl.p.ssy.Te-
Gilberto Vicecomite,& ipfodomino Radulfo
Stibus his...
COR 1016
teſtante , qui tenuit Cornu dum ſcriptornotavit ...ſupra
dicta . [ Charta anni 1053.è Charrulario Eccl. Biterr.
Iſimbertus Canonicus S. Nazarii tenuit Cornu cum tin
čia , de quo fuit fcriptum teſtamentum .] Statuta antiqua
Cartuſianorum 2.par. c.16 . 9.8. de fuppellectile ſcripto
ria :Pennas,cretam ,pumices duos,Cornua duo, ſcapellum
unum ,ad radenda pergamena novaculas five raſoria- 2 .
depunétorium 1.ſubulam 1.plumbum ,regulam ,poftem ad
regulandum ,tabulas, grapbium . Vide Cornicularius.
94.CORNU,pro Charta feu Scriptura accipi vide
tur apud Kennettum Antiquit.Ambroſden.p.73.ad an.
1091.Willianteceſores ante conqueftum Anglie tenue
runt jure hereditario terram , boſcum & ballivam pre
dictas de DominoRege per unum Cornu , quod eft Char
ta predictæ foreſtæ , as per fervitium reddendi Domino
Regi pro terra prædicta x. f. co pro foreſta prædicta xl.f.
Vide Outborn .
5. CORNU , Vas Ecclefiafticum . Chronicon Fon
tanellenſe c.14.Urceos Alexandrinos cum aquamanilibus
duos, Cornu fabricatum unum ,& c.Hugo Flaviniacen
ſis in Chronico p.167.Capſam auream inſignitam reli
quiis 12. Apoſtolorum , & Cornua 2. eburnea identidem
reliquiis conferta.Charta Ethelſtani Regis in Monaſti:
co Anglic.co...pag.40 . Quatuor magnas campanas, & * 3 .
Cornua auro argento fabricata , & 2.vexilla , o C.
Vide co.3 p.313.1.Samuelis c.16.v.1 . & Caniſium tom .
5. Antiq.leet.pag.786.
6. CORNU , Extremitas veſtis in acumen defi.
nens . Statuta Eccleſiæ Andegav.n.16.Pronbemus... ne
quis feu aliqua in veſtimentis caudas & Cornua, colera
tas reverſas manicas...babere & deferre ...præſumat .
97.CORNU , Inſtrumentum , quo ægris jumen
tis medicina feu potio in os infunditur. S.Gregor. in
Vita S.Benedicti ca.30. Qnadam die dum ad B Jobannis
Oritorium , quod in ipfa montis celfitudine fitum eft,per
geret,ei antiquus bojlis in mulo-medici ſpecie obviam fa
ctus eſt, Cornutripedicam ferens .
8. CORNU , Vox in hac notione nota . Carmen
de Curia Romana . v .
Femina fi qua ſuo quæfivit Cornua ſponſo.
[ Occurrit eadem notione apud Joan.Berberium in Via
toriis utriuſque Juris part . 1. Rubrica de adulteris. Vide
Etymolog.D.de Cafeneuve ad V.Cornard . )
Cornu Altaris . Honorius Auguftod. lib. 1.c.6o.
de templi dedicatione agens : Poft hæc quatuor Cornua
altaris fignavit , dum quatuormundi partes cruce fal
vavit . Ante Cornu altaris ad Ecclefiafticos ordinespro
movere, in Capitul.Caroli Magni c.88 .& Formul . 101 .
ex Lindenbrogianis. Ante Cornua altaris manumitte
re , in Formula 91.97 .apud eumd. Lindenbrogium , in
Capitulari Aquiſgran.an.816.c.6 . & c. Theophylactus
Simocatta l.8.c.8.Hraxót Maveirios tão repetev iš Avoicina
eiεκάτοχον τον Γερμανών γεγονείναι . Occurrit paffim apud
Moyſeni & alios .
CORNU CERVISpagyrice eſt Roftrum alambici,
apud Rochum le Baillifin Diction.Spagyr.
CORNUA ENsis , apudGregoriuni Turonenſem li.
4. Hift.c.38.Evaginat gladium ,Cornuaque enfis pedi
bus calcans, acumen ad pectus evexit , &c. Capulum
qua parte reflectitur , ut manum tegac .
q 'CORNU EPISTOLÆ , CORNU EVANGELII, Las.
tus altaris, ubi Epiſtola vel Evangelium legitur . Oc
currit in Synodo Valentina anni 1590.& apud Scripro
res Eccleſiaſticos recentiores pallim .
Cornu in maleficiis. Indiculus ſuperſtitionum &
paganiarum an.743.C.22.De tempeſtatibus et Cornibus,
cochleis .
CORNU SUB CORNU . Hiſtoria fundacionis Abbatiæ
Saltreenfis in agro Huntindonenſi, tom. 1. Monaftici
Angl.p.853 . Convenerunt... ut paſtura eis efet omnibus,
com
 COR COR 1018
10.7

communis, id eſt , Cornu ſub Cornu , pro pace & com- parabant quæ horis indiftis in lignea capſa depiéta ;
cordia inter ſe tuenda , per ſe ſine ſcitu permiſſu alio- quan Cornutam appellant , uſque ad Conclavis oſtiura
rum Dominorum conceſſerunt , deferebant. Cerem .Rom.1.4.Prælati cuſtodes Cornutan
CORNIBUS VENTILARE . Joann.Sarisber.lib.7. Po- wperiant ; fercula & omnia que intus ſunt , diligenter
licrat . cap.21 . Et quafi Cornibus gemine poteſtatis Ec- perfcrutentur, ne quid litterarum infit.
clefiam in cujus ſinu quieſcunt, & proteguntur umbra , 2. CORNUTA , Species placentæ cornutæ ,Le
ventilare non ceſant. Chronicon S.Vincentii de Vul- movicibusdela Cornuda. Verus Necrolog . S.Martia
turno : Pofitoque præſidio pugnatorum in Canuſia , pre- lis Lenovic.Die ipfo omnibus Fratribus manentibus in
cipue eos Cornibus ventilabar. Utitur etiam Stephan . clauftro & ſupervenientibusCornutas dabit d nibil am
Tornac.Epiſt.152.ex Pfalmo 44.Machab ,lib.1.c.7,1.46 . plius. Ex alia parte acceptis ab HelemoſinarioCornutis
Zachar.c.2.v.21 .
viginti ſexcies , que fientde ſex fextariis frumenti em
1. CORNUA , Mitra . Acta SS.Junii to.4.2: 264. ptis à D. Abbate. Liber MS.Conſuetud.S.Auguftini e
B.de S.Eberharda ;Etexorſa Cornua Metropolitani fron- juſd.urbis fol. 3. Miſja finita pauperes revertantur ad
tem infigniunt. parvun clauſtrum , & dentur eis una Cornuta ſcu
I 2. CORNUA , Mafſilienſibus Cornude , Italisiella plena de fabis codis mediocriter . Occurrit eciam
Cornuta , Species fitulæ vel cadi cum anſis , cornuum pluries in Confuecud. MSS.Monafterii Solemniacenſis.
formam quodammodo referentibus , unde nomen . In G CORNUTERIUS , Fabricator opuſculorum
ventar.an.1342.ex Archivo S.Victoris Maffil. Armar. corneorum , Ouvrier en corne . Recenſetur inter varios
Dinienſi n.38.Item tres Cornuas ; item unum andelum artifices & ſodales Confratriæ Nativicatis B.M. Virgi
pigram (ſic ; ) item unam mapam piſte , &c, Vide alia nisinftitutæ in Ecclefia B.M.Deauratæ .
notione in Cornui . CORNUTUS , Curruca . Concil.Mexican an .
TCORNUAGIUM , Præſtatio eadem quæ Corna- 1585.inter Hiſpanica to.4.p.311 . Idemque fervetur cum
gium . Charta GuillelmiAbbatis Floriacenſis an.1296 quishæcconvicia & opprobria,que majora ſunt conjece
Burgenfes de Caſtellione remanebunt & erunt quitti vit,illum Sodomitam ,Proditorem , Hereticum , auteo con
immunes...de omni hoſpitagio , de ferculis nuptiarum vo- vicii genere , quod vulgus Cornutum , appellando .
catis Eſpaules ,de agrētio..deCornuagio ,charruagio , & c. CORNURUS , haud ſcio qua ratione, pluries ap
G CORNUARE , ut ſupra Cornare, Cornu cane- pellatur Theodoricus de PerweisPſeudo-EpifcopusLeo
re , Gall.Corner . Ceremoniale vecus MS.B.M.Deau- dienſis ann.1405.electus: cujus etiam fautores fere Cor
ratæ Tolof.Quibus candelisextinctis tubicinatur , Cor- nutos vocat Cornelius Zantfliet in Chronico,apudMar
nuatur , pulfaturfive maſatur ab omnibus cum corni- ten.co.5.Ampliff .Colleet. col . 369.380.386.387.389.
bus , tubicinis, & fuftibus . Vide Menetum . & 397
CORNUBIA . Jacobus Cardinalibus de Corona T CORNUTUS PARVUS ARGENTEUS , ſub Philip
tione Bonifacii VIII.inter A &ta SS.Maii to.4.p.470 . po IV.Vide Moneta argentea .
Atlitui ſtridere vices O® cymbala ſtrident: 1 CORNUZULA, Cicindela , fampiris, vermis lu
Tympana congeminant fonitum , nec verbere tunſa cens , Bertramnus in Vita S.Francæ Abb.co.3.April.p .
Diſcunt ferre gradum , tibi fed Cornubia ſubſtant 391.Statim fic loquenti apparuerunt luminaria multa logo
Que digitis commota canis . innumerabilia quafi Cornupule vel Padigarole .
Hic Continuator Bollandi : Cornubia quidem nomen COROATA , CORROATA , Idem quod Corvata ,
eſt civitatis in Anglia , fed Auctor per quamdam allu- Gall. Corvèes, in Statutis Delphinalibus p.38.Corroa
fionem eo eſt uſus, aut quia Cornubiorum inventum ef- ta , apud Dionyſium Salvagnium in Tractatu de Juri
ſe credidit , tympanorum pulfum ad fiftulam rege- bus dominicis p. 395.397. Tabularium Monaſteriiſan
re , aut quia ſignificatam voluit fiftulam , non illam & ti Andreæ Viennenſis: Similiter de paſcuis de Liars non
rečtam inftar tubi,quali utuntur Germani,fed cornu in- conftringam homines de Criſinciaco , neque per conſuetu
ſtar reflexanı,quæ vulgo Cornetta appellatur.Hanc ex- dinem requiram eis Coraatam , aut aliquod beneficium ,
poſitioné exfcribit Murat.Script. Ital.co.3.p.653. col.1 . niſi gratis mihi fecerint . [ Occurrit alibi non femel. )
CORNUGALLIA , Cornubia , Regio Britanniæ . © COROHATA , Eadem notione.Inftrum . an.1390 .
minoris , Gallis Cornuaille . Annal.Benedict.to.4.p. in Hilt. Dalphin. to.1.p.34 . col.1. Solvere debeant anno
203.Erat & ipſe Brito Armoricanus ex Cornugallia . quolibet dicto Domino Geriæ unam Corohatam cum bobuş
Guill.Malmesbur.de Geſtis Regum Angl.l.2.p.50 .Inde ſuis , & * c.Semel & iterum ibidem occurrit .
digreſſus in Occidentales Britones ſe convertit , qui Cor CORROADA , Eodem intellectu . Tranſactio an
newallenfes vocantur quod in Occidente Britannia fiti , ni circiter 1185.in parvo Charcul. S. Victoris Maflil. f,
Cornu Gallie ex obliquo reſpiciunt : 146. Duas tantum folas Corroadas de bobus , unam in an
CORNUM , * : pus Cornu , in Supplemento An- nona , alteram in ordeo . Occurrit rurſus in Charta an .
tiquarii . Baliſte de Cornu vel de Corno, in Statutis 1177.ex Archivo ejufd.S.Vi& toris .
Maſlil.editis p.153 . & 154.fed perperam pro de cornu vel I COROLLARIA , Furta , Preda . Gloſſar.San
de torno , ut in Baliſta jam obſervatum . german.MS.n.501 .
CORNUPETA , Cornu appetens bos . Papiasex CORONA CLERICALIS , Tonſura Clericorum, &
Auguftino.LabbæiGloſſar.ex veteri Onomaſtico: Cor- eorum qui facris Ordinibus initiati funt in modum co
nupeta,:pustín@ .Gloſſar.Cyrilli;Cornu petit,Kupowti- ronæ ; Qatanimp & Græcis recentioribus, cujus aucto
4 ;Cornupeto, Kspatico . Legitur Exod.21.29. & 36 . rem S.Petrum Apoftolum fuiſſe ſçribit Gregorius Tu
CI.CORNUTA . Æneas Sylvius in Oratione ad ron.lib.1.de Miraculis cap.28. & quam inftar Corona
Fredericum III.Regem Rom.ann.1447.apud Baluz.Mi- fpineæ Domini noftri effictam docet Beda lib.s.Hiſt.c.
ſcell.co.7.Cibaria in Cornuta feruntur claufa . Et paulo 22 [Vide Domnum Couſtant to.1.Epift.Rom .Pontific .
poft : Cornutarum nomine nihil aliud intelligas, quam in Aniceto Papa , &c . ] Stephan . Eddius in Vita S.Wil
ciſtas ligneas depictas armis cujuslibetCardinalis or- fridi Epiſcopi Eborac. cap. 6. Etenim fervus Dei Wil .
natas. lis utuntur tempore Conclavis ad cibaria Car- fridus deſiderio concupifcens tonſuræ Petri Apoſtoli for
dinalibus deferenda . Hujuſmodi ciſtæ Cornute dicun- mulam , in modum Corone Spineæ caput Chriſto cingen
tur à binis cornibus feu anſisin extremitatibus pofitis , tis à ſancto Dalfino Archiepiſcopo libenter ſuſcepit.Idem
per quas haſta tranfagitur, ut commodius ferri poſſint. cap.47 . Ad verumque Paſcha,& ad tonſuram in modum
Idem Æneas l.2.Hift.Concilii Baſileenſis: Cibaria com- coronæ ,quæ antea posteriori capitis abraſa verrice,fecung
Tom . II . Vu 3 dum

i
 COR
jota
dum Apoſtolicæ Sedis rationem totam Ultraumbrenſium
gentem permutando converterent , Ubi coronam Scoto-
rum primævam indigicat . Vide Jacob,Waræum in An-
tiq, Hibernic,cap.21,
Ita autem Clericorum erant olim coronæ , ut fupe-
rior omnis capitis pars nudaretur, circulus in infima
capillitii parte coronam formaret,uț colligitur ex Gre-
gorio Turon. in Vitis Patrum c, 17. Joanne Diacon,
in Vita Gregor. Mag. PP.lib.4.cap:48 ,Concilio Aquiſ
gran ,c, 1.Toletano IV.c.40 . Ænea Pariſienſi Epiſc.adv,
Græcos c.194.Concilio Albienſi ſub ZoenoĄvenionen
fi Epiſcop, Legato S.A.C.15 .& c.Caronæ apertæ appellan-
tur in Concilio Vercellenſi an , 1050.c.7 ,Patentes , apud
Ailredum Abb.Rievall,apud Selden.ad Eadmer, p. 161 ,
in Concilio Londinienfi an 1102.& in Vita S.Gisleber-
ti de Sempringham 2,672. Patule , in Conc , Roroma-
genfi an.1189. can 5 , Liber Ordinis ſancti Victoris Pari-
ļienſis MS.cap.62. Ifte eft ordo tonſuræ: Comam deſubtus
jn rotundum attondeant, uſque ad fummum auricula ,
rum , fronte libera apparente, O'collo prorſus detecto ;
Corona deſuper lata & fimiliter rotunda formetur , ſcili-
cet ut ambitus capillorum inter medium caput cingens la-
tum modicus & equaliter rotundus appareat. At pofte-
rioribus fæculis coronulam ſub frontem detulifię Cleri
ços , auctor eſt Ethelvredus 1,4.c.9,
Advenit & populus pariter fine nomine turmæ ,
Quin etiam ferro ſincipite raſi Corona , & c,
Guillelmus de Podio Laurentii in Præfat, ad Chronic,
Clerici quoque fi prodirent in publicum , Coronas modi,
cas prope frontem pilis occipitisoccultabant, Atque id
obfervare eft in veteribus Tabellis , Vide Concil. Tole
tan.IV.can.41 . Quid autem in Clericisdenotet corona ,
pluribus docent , Ifidorus lib ,2,de Offic.Eccleſ.c.2. Æ
neas Pariſienſis ļoco laudato , Joannes Abrincenſis E-
piſc.de Offic.Eccleſ.p.2.3, Hugo Archiep.Rotomag.l.3,
de Hæretic.cap.2.Hucbaldus MonachusElnonenſis in
Vita S.Rietrudis C ,! 5.Joannesde Janua in verbo Cleri,
cus , Durandus in Rationali li . 2.c.1, Franciſc, Turria:
pusl.s.pro Epift.Pontific.cap.19.Haeftenus lib.s.tract,
9.diſq.4. & alii . Vide Baron ,an.58.n.127 . & feqq. & Me:
nardum ad Concord.regular. & in Sacramentar. Gre
gor.Magn.Haeftenum I.ş. Diſquiſit. Monaſt.tract, 9 ;
diſq.1.& c.
CORONAS FACERE , DARE ; id eft , Tonſuras,
primas pe : Donner la Tonſure . Liber S.Perri Car:
notenſis, qui Apothecarius inſcribitur : Die Lune D ,
Epiſcopus in di &ta Ecclefia fecitCoronas multas, de ton-
Juravit. Joannes Epiſc, Signienſis in Vita S.Berardi
Epiſcopi Marſorum : Hujusviri conſtantiam cernens,
Corona , o cæteris Eccleſiaſticis ordinibus, certis tem
Acolythum ordinavit.
poribus rite datis...
BENEDICTIO CORONÆ , Prima tonſura , Concilie
um Pietavenſe an.1109 cani. Ut nullus præter Epiſco-
pum Clericis Coronas benedicere præſumat, exceptis Ab-
batibus, qui illis tantummodo Coronas faciant , quos
ſub Regula B.Benedi&timilitaturos ſuſceperint, Exftat
in Tabulario S.Bertini Bulla Alexandri IV.PP.qua Ab:
bati ejuſdem Monaſterii & fuccefforibus facultatem
concedit benedicendi pallas altaris ,corporalia quoque,
ac alia indumenta facerdotalia , dandique benediétionem
prime tonfure , ſeu Corona . Statuta Ord . Præmonſtr,
dift...ca.rs. Nullus veſtiatur, antequam tonfuram ha-
beat Clericalem , nifi in Ecclefiis , ubi Abbates habent
Papa indulgentiam Specialem fuis Monachis
à Domino
faciendi Coronas . Benedictionis vero coronæ Mona
chorum, quæ ad Abbates pertinent ,mentio eſt in Uli:
bus antiquis Ordinis Ciftercienſis 0.102.110.111. in Sta-
tut,Ordinis Præmonſt.dift.i.c.15.dift.2.c.1.& apud Ber-
nardum Monachum in Conſuet, Cluniacenſib .MSS . c.
16,01.de quaetiam Vita B.Bernardi Abbatis Tironen-
COR 1020
fis c .$ 9.Ad extrema veniens, quod haklenus celaverit, in
notuit , benedictionem Corone, quam necdum acceperat,
cum viatico accepit, O obiit .
CORONAS BENEDICTAS habere dicuntur Clerici in
Concilio Rotomagenſian,1072.can.11.QuiCoronas be
nedi&tas habuerunt , & reliquerunt, uſque ad dignam
ſatisfactionem excommunicentur , Id eft', qui clerica
cum dimiferunt ,
CORONAM CAPITIS AMITTERE , Clericatura exci
dere , in Regula S ,Fructuofi ca,16 .
CORONA, Clericus , Coronatus, tonſuratus . Ma
giſter Robertus de Flamesbura , in Pænitentiali MS .
laudato à Jacobo Petiro in Notis ad Penitentiale Theo
dori p.155, Inſtituuntur autem miniſtri Ecclefiæ non à
quolibet, fed ab Epiſcopo ſuo vel Sacerdote,ut ordo Pſal
miſtenlive ille qui dicitur Corona apud nos, à Lombardis
Clerico,id eft,Clericio ,nifi ita legendú fit.V.in hac voce.
MALA -CORONA , Sic appellati olim quidam Cleri
ci , qui Clericatus charactere abutebantur . Willelmus
Gemeticenfis 1.7.c.1 0.Rodulpbus autem frater ejus co
gnomento Clericus, quia copiofe literatus erat ; Ma
la corona quia militaribus exercitiis inſerviens , Clerica
tus gravitatem male ſervabat . Ordericus Vitalis 1. 3 .
de eodem Rodulfo p.464.Clericus cognominatus eſt ,quia
peritia literarum ...apprime imbutus eft . Hic @ Mala
corona vocabatur , eo quod in juventute ſua militaribus
H
exercitiis O levitatibusdetinebatur . Adde p.477. Ar
poldo Patriarchæ Hieroſolymitano id nominis etiam ,
eamd , forte ob cauſam , adſcribit Willelmus Tyrius 1.
18.c.6 ,
CORONA,Dignitas Clericalis, Sacerdotalis, Epiſco
palis, Pontificalis :quia corona eſt infigne precipuum Cle
ricatus & Sacerdotii.S.Auguft.Ep.147.ad Proculianum :
Per Coronam noſtram nos adjurant veſtri, per Coronam
veftram vos adjurant noſtri. Lex unica Cod. Theod.de
Epiſc.ordin.Cum igitur Sedis Apoftolica Primatum S.
Petri meritum , qui Princeps eſt Epiſcopalis Corone , cu
Romanæ dignitas civitatis, c.
Hacețiam voce , ut illuſtrihonoris titulo , compel
labantur Summi Pontifices & Epiſcopi. Ennodius lib .
4.Epift.22.ad Symmachum PP.Erigai parvulos implor
rata Corona veſtræ miferatio . Tarraconenſes Epiſcopi
Epiſtol.2. ad Hilarium PP.Provinciali literario ſermone
debita Corone veſtræ obſequia deferentes. Anaftafius in
S.Cornelio PP.Cornelius reſpondit, Ego de Corona Do
mini ( Cypriani Epiſcopi ) literas accepi non contra rem
bitur ,
publicam . Marculfus lib.i.form . 26. quæ inſcri
Indiculus commonitorius ad Epiſcopum : Preſentem in
diculum ad Coronam beatitudinis veſtra direximus . E
piſtolæ Francicæ ex Edit.Freheri Epiſt. 17. Non tamen
credit Coronæ veſtræ magnitudo ſufficere , & c.Epift.24.
Humilitati meæ Corona veſtriApoſtolatus veniam dare
dignaretur . Adde Epiſt, 30.44. Ita paſlım utuntur S.
Hieronymus Epift.81.Pafchafinus Lilybit . in Epiſt . ad
Leon.Florianus in Epiſt.ad Nicetium , Quod vultdeus
Diac.in Epift.ad fanétum Auguſtinum com.6.Oper, e
juſdem Auguſt Sidonius lib.6 .Epift.4 .Paulinus in Ep.
18.45.Braulio Cæfarauguft.in Epiſt, ad Ifidorum Hiſpa
lenſ.Andreas Epiſcopus Prevalitanus in Relat.poft Ep.
39. Hormiſdæ PP,Fortunatus in Epiſt.præfixa libris de
Vita S.Martini , & lib.s.in Epift.ad Martinum Gallic.
Epifcopum , Beda in Præfat, ad Vitam S.Cuthberti E
piſc.n.2.S , Bernardus Ep.205; ad Epiſc.Roffenf.[ Pe
îrus Cluniac.Abbas Epift. ad S. Bernardum inter hu
jus Opera tom.i.col,211.Edit,1690 .Non multum tempo
ris eft, ex quo fcribens ad vos Coronam veſtram de
bita venerationeſalutavi, a non reſpondiſtis mihi ver
bum . ] & c.
Ead.notioneGræci Patres Etiparov uſurparunt, Ada
deres vir aci to celu novou:T:por Eté pavev ,eins ,& c
.
Co
 1021 COR COR 1022

CORONATI, Clerici , Tonſura , feu corona Clericali po imponi, & fe Imperatorem & Auguftum , quafi
donati,Hifpanis Clerigos de Corona quibus opponuntur duo Regna poffeffurum , appellari præcepiſſe , Vide
Clericos de Orden ſacro, in lib.38, Cod. Theod. de Epi- Hieronym . Balbum l. de Coronatione.c.3 .
fcop, & Cleric, Afferus de Rebus geſtis Ælfredi pag.14, CORONA ARGENTEA illa eft qua Imperatores ad
Injuſtum mibi videbaturilla tam Janet a loca , in quibus ornantur, cum Aquiſgrani inaugurantur , Regefque
nutritus, & doétus & Coronatus fueram , atque ad ul Alemanniæ renuntiantur , Beka deCoronatione Wil
timum ordinatus, pro aliquo terreno bonore o poteſtate lelmi Regis ; Rex Bohemiæ Regis Pincerna de confenfu
relinquere, Eckeardus Junior de Calibus S. Galli cap. Colonienſis Archiepiſcopi Coronam argenteamcapiti ſuo
6 , Vidi egomet ipſe Conrado Imper, Ingilenheim Paſcha Superimpreſit. Similia habent de Adulpho Ferrerus lib .
agente S. Galli Monacho Scholas Maguntiæ curante 2. Hiſt,ſui cemporis , de Henrico VII. idem Ferretus
officium ut folitum eft, in medio chori crebro Coronati & Georgius Merula I, 7. Vicecomit. antiquit . de Caro
inſpečłu agere, Ordericus Vitalis lib.4. pag . 523.Sicut lo 1V .Marius Æquicola in Commentar. Italic . rerum
tyronibus ſuæ à Principibus erogabantur ſtipendia milie Mantuanar . Ex quo errare auctorem Vitæ Clementis
tiæ , fic quibuſdam coronatis pro famulatu fuodabantur VI . PP, colligitur, qui tradit Atchiepiſcopum Colo
à Laicis Epiſcopatus Abbatiæ , Ecclefiarum præpofi, nienſem in oppido fuo Bunnenſi ſupra Rhenum Adol
ture , & c.Ita lib . 12. & 13. pag . 867.904. Le Roman phum coronaffe coronaferrea quod Aquiſgranum tunc
du Renard MS.
Bavari partes ſectaretur .
Nul ne doit eſtre Chapeleins , CORONA FERREA Modoeciæ , quæ Radevico Mau
Se cil n'eſt Couronne au mains , doicum , Gunthero lib. 8. Modionum , ( niſi reſtituen
Infra ; dum ſit Modoicum , quod puto ) Italis Monza dicitur
Se je puis un raſoir trouver , donacur Imperator , poftquam argenteam Aquiſgra
Je vous voudroi ja Couronner , ni excepit, tanquam Longobardici Regni, & Icaliæ
Le Roman de Vacce MS, Rex . Landulfus de S Paulo in Chronico Mediolanen
Jehan fes clers de Coronnez : fic.39. Anſelmus( Archiepiſcopus Mediolanenſis ) in
apud Petrum Cellenfem lib.7 . Epift.16 .Poftulat ut de Caſtellis habitans, intellexit quod Clerus de populus
manu veſtra primitias Clericarus, id eft , Coronam ac- Mediolanenfis nobilem Principem Conradum cum Eccle
cipiat. fiaftica pompa & civilitriumpho conveniente Regi na
CORONATI, appellatietiam gentilium Sacerdotes , turali ſuſcepit, Cum autem Clerus ego populus , idem
Innocentius PP. in Epiſt. ad Epilcopos in Synodo To- Anſelmus à Leuco deſcendit ad Modoetiam , qui eſt pri
lofana conftitutos; Neque decurialibus aliquos ad Ec mus locus Corone Regis , ibique pernoctavit, & *c. Infra :
clefiafticum ordinem venire polle,qui poſt baptiſmum Co- De cætero ipſe , quaſi confentientecommuni omnium gen
ronati fuerint , vel Şacerdotium , quod dicitur, fuftinue- tium voto, in Ecclefia S. Michaelis , quæ eft Modoetiæ ,
rint, & editiones publicas celebrant.Firmicus l.3. Math . benedixit, d'unxit, & Coronam eletto Conrado in fefto
C.4. Aliosper totam viam fuam facit Coronatos . Cap.7 , S. Petri pofuit , altero Epiſcopo aſtante Regi coronando.
Faciet etiam Coronari infulis & coronis. Et cap . 14. E- Deinde: Eandem quoque ſolennitatem Coronationis in
runt autem aut Çoronati, aut Sacerdotibus prepoſiti,aur Ecclefia S.Ambroſii ... celebravit. Radevicus de Fride
Sacrorum bajuli fimulacrorum , Vide Carolum Paſcha- rico I. Princeps Romanus à Mediolano caſtra movens a
lium lib,4. de Coron , c.13.19 , pud Modoicum ſedem Regni Itali Coronatur . Gun
CORONA IMPERIALIS , feu Imperatorum Occiden- therus :
tis, ſic deſcribitur ab Honorio Auguſtod. in Gemma a Tunc demum victa Fridericus ab urbe receſſit ,
nimæ lib.1.c,224.Corona Imperatoris eſt circulus orbis , Modoinumque petens , priſco dignatus bonore
Portat ergo Auguftus Coronam , qui declarat ſe regere Illuſtrare locum , ſacro diademate crines
mundi Monarchiam .. Arcus ſuper Coronam curvatur Induit & dextra geſtavit fceptra potenti .
eo quod Oceanus mundum dividere narratur , Et in Ce Interdum tamen alios Imperatores non Modoeciæ ,
remonialı Romano lib ... ſect, s . cap. ult. Differt formą ſed Mediolani in Ambroſiana Baſilica Corona Ferrea
Coronę Imperialis ab aliis : nam ea ſub ſe tiaram quam- coronatos legimus , ut Henricum VII, apud Alberti
dam babet in modum fere Epiſcopalis mitre , bumilio- num Muffatum lib . 1. Hiſtor. Rubr . 12. Levoldum
rem tamen , magis apertam , o minus acutam : eſtque Northovium in Chron. Markano an. 1310. in Hiſto
ejus apertura a fronte , non ab aure , og femicirculum a. ria Corcuſiorum lib. 1. cap. 12. apud Continuatorem
lium babet per ipſam aperturam aureum , in cujus ſum- Nangii an 1310. Ughellum tom. 4. pag. 1109.1110. &
mitate crux parvula eminet , Porro corona aurea illa eft Corium in Hiftor. Mediolan . part.2.quiobſervat Hen
qua Romæ à Summo Pontif. donatur,tanquam Impera- ricum Modoecenſibus concefline diploma, quo eorum
tor : quippe triplici corona coronatur Imperator Ger- juribus cautum decrevit . Idem de Ludovico Bavaro
manicus ,argentea , ferrea , & aurea: argentea , tan : ſcribunt Albertus Argentin.pag. 124. & Continuacor
quam Germaniæ Rex Aquiſgrani: Modoetiæ ferrea , Nangii an. 1327.De Carolo IV.teftanturillius Tabu
uc Rex Longobardiæ: demum aurea Romæ,ut Impe- læ , quas deſcripſit Auctor Bohemiæ facræ pag . 59. &
rator . Albericus in Indice , verbo Corona : Imperator. Marius Æquicola in Comment. rer.Mantuan . præter
triplicem Coronam recipit , primam argenteam pro Ale. ea Albertus Argentin. pag.163 . Ita Fridericus III. Ro
mannia , ferream in Modoetia Comitatus Mediolani , 09
mæ corona ferrea donaţus eſt à Nicolao PP. ob peſtem
auream in diverſislocis. Tradit Otto Frifingenfis Fri:
quæ Modoetiæ graffabatur , Ceremoniale Romanum
dericum I.coronis quinque aureis fuiffe decoratum : lib.i. fect.4.EtCorona Regni Longobardicifive Italici 2
prima de Regno Francorum apud Aquiſgranum , fe- quam ſuperiores Imperatores Modoeciæ ſuſcipere conſue
cundam Ratilponæ de Regno Germaniæ , tertiam Pa : verunt, cum Friderichs peſtis timore illuc accedere non
piæ de Regno Longobardico , quartam Romæ pro Ro- potuiffet , Pontificis manibus coronatus eſt in Baſilica S.
mano Imperio ab Hadriano IV . quintam vero Modoe- Petri apud altare majus, gue Corona Ferrea, licet area
ciæ pro Regno Italico ſuſcepiffe Ita legimusin An- fit, nuncupatur. Infra de cadem Corona fect.5.Que qui
nalibus Francorum Fuldenfibus an . 869. Carolum dem Corona ideo appellatur ferrea, quod laminam quan
Calvum Regem , comperta Hludovici fratris ſui in- dam babeat ferream in ſummitate,alioquin aurea dá pre
firmitate, Regnum Hlotarii invaliffe , & in urbe tiofißima. Vita Balduini Lutzemb. Archiepifc. fre
Metenſi diadema capici fuo ab illius civitatis Epiſco- vir.lib.2.c.10. Et ibidem dictus D.Henricus Rex ſequen
 COR
1923
fi die Epipbanie Domini in S.Ambroſio à Mediolanenfi
Arcbiepifcopo una cum ſua Regina Corona Ferrea ad in
Jlar laurimargaritis pretiofisornata , de calibe tamen
per ipſum Henricum Regem cun &tis ſucceſoribus falta 9
eo quod Corona Regum antiqua ex negligentia efet amiſ-
ja ; nam à nullo Regum de tempore Frederici Imperato-
ris fueratrequiſita , gloriofilime extitit coronatus, &c
Laureamà Madoecentibus peculiarı vocabulo appella-
çam coronam iftam ferrean auctor eft Rollandinus in
Chron.ut & Albertinus Muffatus lib. 1. Rubr. 12 : Vi-
de Conſtitut. Imper. Goldaſti tom .1. p. 320. Zucchum
in Hiſtoriaferreæ coronæ , Puricellum in Ambroliana
Baſilica,ex Galvaneo Flamma, & aliis, p.177,178.179.
277,278.580.583.1091 . &c. Sed an ea corona à tempo
ribus CaroliMagniobtinuerit , quod tradidit Sigonius
lib.4.de Regno Italiæ , pluribus difquirit vir doctilli
mus Carolus le Cointe, in Annalib. Eccleſiaſt. Franc.
an.774. num . 36 .
COROŅÆ Ducum , Comitum . Continuator Aimoi
ni cap.32 . deCarolo Calvo : Romam exiens Papiam ve
nit , ubiere placitum ſuum habuit , & Bofone uxoris
Jue fratre Duce ipſius terræ conftituto, do Corona Duca-
Tornato ... ad Monaſterium S. Dionyfii pervenit . Roge-
rus Hovedenus de Joanne Comite Moritaniæ , poftmo
dum Rege Angl.Accinctus eſt gladio Ducatus Norman-
nie in matrici Ecclefia per manum Walteri Rotomagen :
Jis Archiep. O prædi tus Archiepiſcopus poſuit in capi-
se Ducis circulum aureum habentem in ſummitate per
circuitum rofas aureas.Ordo ad benedicendum Ducem
Aquitaniæ : Poft hæc imponit Epiſcopus capiti Ducis
circulum aureum ,cum oratione iſta , oc, Le Roman de
Garin , cujus auctorvixit fub Ludovico VII. circulum
aureum Ducibus tribuit :
Prans cette Dame , gentis Dus Segnoris ,
Ains de ces els plus biele ne vis ,
fire ſeras de tre tot ceſt pais ,
Le cercle d'or tenrez el chief alis ,
Ægidius deRoya an. 1313. Rex Franciæ ſolennem Cu
şiam Parifiis tenuit , in qua omnes Principes ſub Coro-
na fuerunt , dempto Roberto Comite Flandrie unde Rex
mirabatur,& 'c. Vide Obſervata ad Joinvillam .
Coronam de racemis , quam annuatim debebant
Abbas & Conventus Humolarienſis , remittit Ludovi-
cus Rex Charca an . 1223. quæ habetur apud Hemereum
in Aug. Virom . pag . 52. Neſcio an huc fpectet quod
haber Capitulare de Villis cap. 22. Coronas de racemis
gui vineas habuerunt , non minus tres aut quatuor ha-
beant ( judices . )
CORONA OBLATIONIS ,Panis benedictus in modum
coronæ , feu forma rotunda confe & tus. Gregorius M.lib.
4. Dialog.cap. 55. Tunc duas ſecum oblationum Coronas
detulit. Etmox : Iſte panis ſanctuseſt, ego hunc mandu-
care non poffum . Græca Zachariæ habent ; Avc &vpis '
ADTS a prospés a cs13ej " , &c. Vipe Oblata .
CORONA , Nimbus ,circulus,qui circa Sanctorum ca
pita depingitur. Honorius Auguft
. lib. 1. cap. 133.
quoddeCorona in Ecclefia inſcribitur : Lumina que
circa capita Sanctorum in Ecclefia in modum circuli de-
pinguntur, deſignant quod lumine æterni ſplendorisco-
ronati fruuntur . Idcirca vero ſecundum formam rotun-
diſcuti pinguntur , quia divina protectione , ut ſcuto
nunc muniuntur, & * c,
enſorum : Loca circumpofita
CORONA , vox Agrim
t a circu mducta ſunt. Vide Fronti-
quibus fcilice oppid
num p.96 . 115
CORONA, Nummus aureus Francicus . In veteri Re-
geſto 7. Febr. an . 1339. Fiebant Corane ponderis 45 .
Vide Moneta .
CORONA . Rabanus Maurus in Gloffis Latino-Bar-
Þaricis ; Circulus , quo à pupilla albæ partes aculi ſe-
COR 1024
parantur , diſcreta nigredine corona dicitur .
CORONA , Candelabrum in modum coronæ ac circu
li, variis lucernis inſtructum , ab Ecclefiarum laquea
ribus dependens. Anaſtaſius in S. Silveſtro , PP. Coro:
namex auro puriſſimo, que eſt Pbarus cantharus, & c.Vi
ta S. Deſiderii Epilcopi Cadurcenf. c . 9. Micant Coro
ne, candelabra reſplendent. Joannes Diaconus in Epi
fcopis Neapolitan. Multas ibidem fecit ereas Coronas ,
e quibusſcilicet lucerne feriatim diſpoſitæ dependerent
Gervaſius Dorobernenſis in Deſcripcione Ecclefiæ
Cantuarienfis: In medio Chori dependebat Corona de
aurata viginti quatuor Juſtinens cereos . Ægidius Au
reæ Vallis Monachus cap. 53. Auguftæ operofitatis Co
rona , quæ pendebat in medio Monaſterio : Vita B.Joan
tis Gərzienſisc. 10. Taceo Coronas tam luminoſo fulgo
re à laquearibus dependentes. Verſus inſcripti à Theo
dorico Epiſc.Metenfi Corone quæ etiamnum in æde ſa
cra Metenfi confpicitur apud Meuriflium :
Cujus in æde ſacra rutilans micat iſta Corona ,
Adlumen turbæ , vel decus Ecclefie .
Continuator Hiſtoriæ Epiſcoporum Virdunenfium n,
4.Templum S. Mariæ ita Coronis ornavit, ut ſi manu pri
mam tangeres, uſque ad noviſſimam omnes moverentur,
CORONÆ PHARALES , apud Anaſtaſium in Vitis PP.
p.25 . 26. Vide Phara ,
[ CORONA ECCLESIÆ, f.Pars Templi choro poſti
ca , quod ea pars fere definat in circulum . Charta anni
1170. in Tabulario B. Mariæ de Charicate : Duo alta
riuin Corona Ecclefie .
CORONÆ CUM DELPHINIS ET Lills , apud Gre
gorium Magnum lib 1. Epift. 66. & Analtafium in Vi
tis PP. pag.17.18. Vide Deſcriptionem noſtram ſan
&tæ Sophiæ nu.48 . Ejuſmodi coronas recenſent paſſim
Scriptores , Honorius Auguſtod. in Gemma animæ
lib. 1. cap. 141. Hariulfus lib . 2. Chron.Centul.cap.io.
Anaftaf. in S.Silveſtro , in S. Cæleftino , in S. Mar
co , in Sergio pag . 13.16. 17. 19.60 . Ardo Mon.in Vi
ta S.Benedicti Anian.c. 5. n . 23. Vita S. Silvini Epiſc.
c.2. n . 21. Continuator Hiſt. Epiſcop. Virdunenf.nu.3.
Ratberçusde Calib.S.Gallic ... Ifo Magiſter de Mirac .
S.Gallic.8 . Udalricus in Sratur.Cluniac.l.2.c.11.Petrus
Venerab.in Stat,Cluniac.c. 52.Flodoardus lib . 3. Hift.
Rem.cap . 5.lib.4.C. 13. Chronicon Caſinenſe lib . 3 .
cap. ult . Milo Monachus Elnonenfis in Præfat. ad Vi
tam S. Amandi, S.Bernardusde Vita & morib . Cleric.
C. 11. Fulcardus de Miraculis S. Bertinic . 2. Chron . A
tinenſe p . 591. & c .
CORONÆ , inter cimelia & miniſteria facra , non
femel occurrunt in Chartis Hiſp. Charça Chriſtinæ fi
liæ Bermundi II.Regis apud Anton .de repez in Chro
nic. Ord.S. Bened. com.5. Adminiſteria Eccleſie, cru
ces duasargenteas , calices duos argenteas, cum ſuis pa
tenis, Coronas duas argenteas , cum candelabro uno ar
genteo , ſignos de metalos, &c. Alia æræ 1016. ibid . Cru
ces, de calices O Coronas proin Ecclefia , & * c. Alia æræ
1111.10.6. Capſaargentea exaurata penſanțe ſolid. cm.
dictatos penſante fol.10: Corona argentea penſante fol.
30.6c.Alia Ferdinandi M.Regis æræ 1101. apud eum
dem tom . 6. Alios ſimiliter tres frontales argenteos fin
gulis altaribus, Coronastres aureas, una ex his cum ſex
alphas ( unionibus ) in gyro , O Caronas de ::: intus inea
pendens, alia eſt de :: cum olivitreo aureą , tertia vero eſt
diademacapitis meiaureum ,( arcellynam de cryſtallo
auro coopertam, c.
Corona CONSECRATA , apud Anaſtaſ. Bibl.in fan
cto Zephyrino
CORONA LINEA . Conſtitutiones Petri Epiſcopi
Ruthenenſis Legati Apoftol. in inſula Cypro an. 1313 .
Nec Coronam lineam uz Mileslaicus, ſeu vayletus defe
rant Clerici ,
Co
 1025 COR
CoronÆIN Nuptis.Tertullianus de Corona Mi-
litis c.13.Coronant & nupria ſponſos.Sidoniuslib.i.Ep.
5.Jam quidem virgo tradita eft , jam Corona ſponſus 2
jam palmata conſularis,jam cyclade pronuba , jam toga
Senator honoratur. Nicolaus I.PP.in Reſponſis ad Con-
ſulta Bulgaror. cap. 3. Poft bæc ( poft peractam benedi-
ctionem nuptialem ) deEccleſia egrelli Coronasgeſtant,
que ſemper in Ecclefia ipſa folite Junt reſervari. Ano
nymus in feminam loquacem pag.6.12"sę ue xpã uivpitas
tövsi'oxvov e'x.Misantūroz ugr. 1214,3é ver to your siperd,
apud Theophanem in Chronico pag. 374.307.409.( A
nonymus Combefiſianus in RomanoLacapeno nun.23.
Και ευλόγησεν Πέτρουκαι Μαρίαν, και τους νυμφικούς σεφίονυς
Täisautóvitinxe xsozrais . Theophanes Cerameus
Homil. 6. Και τον σέφανοι ονειροπόλα , και την παρασα τον
ulos vecmor. Adde Leonem Grammaticum pag.449.458.
479. Hinc Etsgávalece pro nuptiis in Euchologio, & ETS-
Qarita , conjugio nexi,apud Theophanem in Chroni
co pag. 368. & ejus Continuatorem pag . 441. Bigami
autem non coronantur, ut eft in Nicephori Confeffo
ris canone 10. Vide Chronicon Orientale ab Ecchel
lenſi editum p. 137. Goarum ad Eucholog. [ & Glon .
nied . Græcit, in sepavol . ]
CORONÆ in mundo muliebri . Vetus Statutum an .
1283. Nul Bourgeois ne Bourgeciſe ne portera verd ne
gris , ne ermine , *ſe delivreront de ceux qu'ils ont de
Paſque prochain en un an, o ne porteront O ne pourront
porteror, ne pierres precieuſes , ne ceinture d'or ne à per
les', ne Couronnes d'orne d'argent.
CORONAMENTUM, Feſtum Regium ,Curia Re
galis,in qua Reges coronari folenni ritu ſolebant.Hugo
de Cleriis de Seneſcallia Franciæ : Si vero ad Corona
menta Regis Comes ire voluerit , Seneſcallus preparare
O liberare faciet hofpitium ,& *c.Occurrit ibi non
femel
hac notione, ubi & Dies coronæ Regis dicitur. [ Rege
Angliæ propter Coronamentum fuum in Anglia commo
gante, in Chron. Turon . apud Marten.tom.5. Amplifl.
Collect.col.1038. ] VideCuria coronata .
CORONARI dicitur civitas, cum fefta gaudia con-
celebrat . Luithprandus lib. 3. cap.7 . Tota mox civitas
Coronatur, & Romanus Pater Baſileos appellatur. Oc
to de S.Blaſio cap.39. Tota Coronatur civitas , tapeti-
bus ſertiſque diverſis generis & pretii compita illuſtran-
tibus , tbure, myrrha , aliiſqueſpeciebus odoriferis ,intus
ego extra civitatem redolentibus plateis . Et cap. 51.0t-
tonemque Regem regali ambitione Coronata civitate
cum maximo triumpho fufceperunt.Theophanes in Con-
ftantino Magno de Conſtantinopolitanis: Tív tónly
sεφανώσαντες ει'σου.ξαντο με τα χαράς τον νικηταν Κωνςαντι
vov, &c. Theophylactus Simocatta lib. s . cap.ro.de Nu-
ptiarum Mauricii folemnitate : Hº nonis iwavyop:
govevivipesetta , épzupeost!!'s OÉ V to ox¢ÚSo!,& c.Ex
Tertulliano in Apol, cap. 35. ad Uxor lib. 2. cap . 6. &
de Idol . cap. 15. docemur in hifce occafionibus edium
poſtes corollis exornari ſolicos . Vide Gloſſar. med .
Græcit.in Tsoevšv .
CORONARIUM , Efisspévopsd, in Gloffis Gr.Lat.
Vide Aurum .
CORONARIUM Opus , apud Vitruvium lib.7. cap.6 .
& Anonymum de re architecton. cap. 23 . de quo Phi
lander ad eumdem Vitruvium .
CORONANARIUS. ETEOU VOTAÓX @, in Gl.Gr.Lat.
CORONAR11,lidem quiCoronatores, de quibus infra,
apud Radulphum in Miraculis S. Richardi Epiſc. Ci-
ftercienſ. n . 11.
CORONATOR , Anglis, dicitur Judex placitorum
Corone , feu quorum cognitio ad Coronam fpeciatim
pertinet ; verbi gratia de homicidiis , murdris, & aliis
hujufmodi criminibus Coronam Regis fpectantibus .
Spelmannus : Coronator, apud nos Corona Officialis per-
COR 1026
vetuſtuseſt, ad tuendam pacem , & dignitatem Re
giam in quovis Comitatu populi fuffragiis conftitutus
Olim non minorequite aurato , ſed diminuta hodie pote
ſtate, quatuor plerumque eliguntur, qui in exquirendis
homicidiis operam præfertim navant . Univerſis preef
Capitalis juſtitiarius Banci Regis,qui ideo fummus An
glie Coronator habitus ejt .Deejus officio & auétorita .
te multa habent Leges Malcolmi II . Scotor. Regis cap.
15. 16. Statutum 1.Weltmonaſterienſe c. 10. Bracton.
lib.3. tract. de Corona c. 5. Fleta lib.i. cap. 18.20.Joan
nes Brito Herefordienfis c.1 .Guillelmus Stanfford. lib .
de Placicis Coronæ c. 51.52. Raftallus in Expofit . von
cum Juris Anglici , & Skeneus lib.de Verbor. fignificat.
verbo, Coroner ,
Addit idem Stanffordius lib.2.c.31. Majorem Lon
dinenſem Coronatoris officio ſemper fungi, id eft,illius
juriſdictionem ac cognitionem eamdem effe ac Corona
forum, ex indulto ſcilicetHenrici I. qui habetur in Le
gibusejuſdem Regis poſt caput fecundum . Id etiam
privilegii conceßum Sandwico & Stonores tradit Wil
lelmus Thorn . an . 1367. Nec eſt in prædi&ta villa de
Sandwico & Stonores aliquis Judex Corone , qui vulgo
dicitur Coroner, nifi ipfe Major cum ſuis juratis . Ejuf
modi Coronatorum paffim mentio occurrit apud Scris
ptores & Hiſtoricos Anglicos. Vide Placita Corone .
I CORONATORIA , Dignitas Coronatoris , apud
Rymerum to . 12.part.78.c.z.VideRaglorium .
CORONATORIUS, Coronarius,Percinensad Co
ronam regiam . SallasMalaſpinæ Rerum Sicularum lib,
4. n.9. apud Baluz. Miſcell.co.6. pag. 299. Aciei prime
præerat Jacobus de Gaucelino, ſecunde regius Mareſcal
lus , qui regis Caroli verofimiliter ſimulabat perfonam ,
pro eo quod
ejus receperat Coronatoria munimenta
inſignem ſedebat ſonipedem phaleris more regio de coo
perturis ornatum ,
I CORONATUS , Clericus, vel Gentilium facer
dos. Vide Coronati poſt Corona clericalis ,
2. CORONATUS , Nummus aureus Ducum Bur
gundiæ & Comitum Flandriæ . Vide Froiſſartem 4.
vol.cap.67 . extremo .
Non ſemel etiam memorantur Coronati in Char
tis Provincialibus 13. fæculi & feqq. Coronati Regales,
in Statutis Maſil.lib. 1. cap.40.69. &c. ut & in Lite-
ris Johannæ Reginæ pro Maffilienſibus an . 1364. ex
Schedis D.Le Fournier. Provinciales Coronati veteres,
novi , în Charta Guillermi Eſtandardi Seneſcalli
Provinciæ ann . 1267. è MS. D. Brunet fol. 70. Corona
ti parvi , in Homagio Hugoni Epiſc.Aptenfipræſtito
an. 1310. cujus loco referturin yoce Casbovis ". Vide
Moneta ,
3. CORONATUSCORONATORUM COHORS, cu
jus Tribunus exſtitit Valentinianus, poſtmodum Im
perator, ut ſcribit Theophanes pag . 43. Tp136v @ TÓTE
ώνταγματα- Κορωνάτων λεγομένων ναμερε, Sed Κορνέτων re
ftituunt viri docti.
I CORONELLUS, Hiſp. Coronel , Gall. Colonel
Chiliarcus, Tribunus.Gomerius lib.6. de Geſtis Fran
çiſci Ximenii p . 108. Erut in hac ſententia ut militones
tribunos , quos Coronellosappellari diximus, &c.
I CORONIX , Tabellæ margo quadrata , Gall.
Quadre,ab Italo Cornice, Gall.Corniche, Bordure de ta
bleau . Joan. Ant. Gabutius in Vita B. Pii V. PP.com.
1. Maii p. 718. Alterius pontificis imaginem cum lignes
Coronice combuſta .
I CORONULA , Parva corona ſeu parvum cande
labrum in modum coronæ : Translatio S. Gorgonii
Martyris inçer Acta SS.Benedict. fæc. 3. part.2 . p.213.
Pervenit demum ad ſtationem Abbatis, ubiex more de
pendebat Coronula argentea cum candela . Vide Corona,
Candelabrum .
CO
 1027 COR
I COROPLASTES,Kopstana'sus,Effetor puparum ,
quibus virgines in prima puericia lúlitare ſolent.
& COROVATA ,pro Corvata ,Operarum præbitio,
Gall.Corvèe. Vide locum in Cignonus .
ICORPALASIUS,CORPALATIUS.Vide in Cura 5 :
CORPODICINA , in Gloff.Lat.Græc.Maxsanitiis
Vide Corficina. ( Lege & vide Corporicida. ]
CORPORALE , Palla ,qua Sacrificium contegitur
in altari. Leges Alphonfi IX.Reg.Caftellæ part.i.tit.4 .
kege 57. Corporales, fon dichus aquellos pannos blancos,
que ponen ſobre el calix, con que lo cubren , quando faze
el clerigo el ſacramento del corpusDomini , e eſtas non
de ven fer de forgo,nin de panno tinto, mas de panno deli-
no puro e blanco. Sindorje quam ſolemus Corporale nomi-
nare; apud Amálarium lib.i.de Ecclef. offic.c.19.Chriſ
male, quod à quis,ufdam Corporalis appellatur , apud
Glabrum Rodu " fum lib . 5.cap.1. Corpóralis palla , in
Ordine Romino , & in Libro Sacramentor. Gregorii
Magni , in N siffali Francor. ver . p.400. in Capitul.Ca:
roli Magrilib.7.cap. 234. in Vita S. Theotonii Cano :
niciRęs,ular.c.1. num.5.apud Innocent.II !. PP. lib. 2 ,
Myller.c.56. & Durandum 1.4.c.29.Corporale pallium ,
in f -piſt. 11. S. Bonifacii Archiepifcopi Moguntini :
Pallium altaris, Pallium quo facra munera contegun-
Tur, apud Gregorium Turon.lib.7.cap.2. Coopertorium,
quo altare dominicum cum ablationibus tegitur: quod po-
nitur ſuper munera altaris; apud eumd.de Vitis Patrum
cap.8. caulic'tio', in Vita S. Lucæ jnnjoris cap.6.num .
42. Bernardus Monachus in Conſuetudinibus Clunia
cenſibus MSS. cap. 37. de Corporali : Nam & alterum
fomplum femperſervatur in fcriniolo ſuper finiſtrum cor
nu altaris, ſicut ego accepi, propter hoc maxime, ut ad
manum poffit eſſe contra periculum ignis , contra quod fi
forte contigerit, creditur à multis quod multum valet
expanfum . Atqui Corporale Dominico corpore conſecra
tum ad extinguendum incendium projici vetat Concil .
Salegunſtadienſe ann. 1012. can. 6. Corporalia autem
ļinea effe jubentur. Alcuinus lib . de Divin . offic. &
ex eo Remigius Autiſiodor. lib. de Celebrat . Miffæ :
Corporale,cui ſuperponitur Dominicum corpus,non aliud
quam lineum oportet eſſe , quoniam Joſeph linteum mun
dumemit , unde Corpus Dominicum involvit . Hono-
rius Auguftod.lib. 1. c. 89. Silveſter PP.Lineo Corpora-
li offerri ſtatuit .Vide eumdem cap. 46. Liber Ordinis
S. Victoris Pariſienſis MS. c . 20. Corporalia autem de
puriſſimo & nitidiſimo panno præpararioportet , & in
capſulis mundis vel lineis ſacculis diligenter complicata
reponi. [ Similia leguntur in Statutis Ecclefiæ Biter-
renſis an. 1368. apud Marten.com.4. Anecd. col.634. )
Quomodo autem ea abluantur , habes in Libro Sacra-
menr. Gregorii M. pag. 235. apud Udalricum in Con
fuet. Cluniac. lib. 3. cap.14. & Lanfrancum in Decre-
tis pro Ordine S. Benedi&ti cap . 6. Vide Ditmarum p.
108. Petrum Diac . lib. 4. Chron . Caſin.cap. 72. Rigor:
dum an . 1183. Durandum lib. 4. Rational. cap . 29.
num . 2. & c .
CORPORALE CRIMEN ,Lapfus carnislapſus cor-
poralis,& carnale deliftum , apud Ifidorum Ifpalenſem
in Epift. ad Melfenum Epiſcopum . Gregorium M.lib .
1. Epift. 34. Paulum Diaclyne civitatis Epifcopum in
ter aliamala in Corporale crimen lapſum . Corporale
peccatism, apud Ferrandum Diacon . in Brev. c. 117. ex
Conc. Neocæf.c 8. ał.y.
I CORPORALIS . Epift .Johan. de Monſteriolo
ad Nicolaum de Clemengis apud Marten. tom 2. Am-
plif. Collect.col.1341 . Quorum tamen Capitaneus, ?
ut ipſi vocant,Corporalis,permodico ante tempore ,ad Re-
gem legatum cum aliis civitatibus Venetis , fuerant me
Jaiente quam multipliciter honorati . funt, ut ſunt Decani,& Capitula , & Magiſtri Colle
I Corporalis Fides,Idem quod Corporate Jura- giorum , vel Hoſpitalium : alia elt præterea Corpora :
11
COR 1028
mentum in Chartulario S.VincentiiCenoman.fol. 74.
I CORPORALE JURAMENTUM , Quod præftatur
protenſa manu, tactis five inſpectis ſacroſanctis Evan
geliis , Cruce Dominica ,vel Sanctorum reliquiis admo
țis.Charta Stephani Dom.de Villars pro Eccleſia Inſu
læ Barbaræ an . 1226. in Maceriis ejuſdem Monaſterii
to . 1. pag. 140. Qvittavi da pro me " ſucceſſoribus meis
promiſi Corporali preſtito Juramento. Similia occur
runt apud Ludewig . tom . 5. Reliq . MSS . pag . 460. &
465. & plura in voce Juramentum .
I IN CORPORALEM POSSESSIONEM Aliquem
mittere, Aliquem verum rei alicujus poffefforem ſole
mni ritu declarare , apud Ludewig. Reliq . MSS. tom . I.
pag.266. & tom .5. P.558.
I CORPORALITAS,Res corporea.Utuntur Ter
tull.de Anima cap. 7.& 9.Guibertus lib.4. de Pignori
bus Sanctorum cap.1.9.2. & c.2.9. 2 :
CORPORALITER , & legitimo jure predia poſide
rein Edicto TheodericiRegisc.142. [Corporaliter ju
rare pro Corporale Juramentum præſtare apud Ryme
ruin tom .1. pag:353.col... Altare Corporaliter tangere,
fimili notione, in Hift.Dalphin.to.2.p.130.col. 2.]
CORPORARE , Sauciare,ferire,in Gloff. MS.Reg.
Cod.1013 . Apud Joann. de Janya eft Corporeum facere,
vel impinguare , vel im corpus immittere , vel ad ſuſten
tamentum & augmentum corporis ſumere .Gloff.Ilonis
Indidit, Corporauit : ubi Prudentius Hymn . II . v. 51 ,
Hic ille natalis dies ,
lug te Creator arduus
Spiravit , e limo Indidit ,
Sermone Carnem glutinans .
Vide Incorporare .
I CORPORASCERE , Corpus fieri,apud Clau
dium Mamertum l. 1.c.14.
CORPORATI,Urbium incolæ ,quiex certis Corpo
ribus erant , præfertim artificum : quippe , uceſt apud
Lampridium, Alexander Severus Romæ Corpora con
ftituit,pene omnium omnino artium . In provinciis er
iam extitere.Corporatio civitatis Alexandrinæ memo
rat lex un.Cod.de Alexandr.pleb.primat.Id etiam patet '
ex Cod. Thead. non uno loco. Liberatus Diac.cap. 20.
Habens autem conſentaneas aliquantos ex Clero , & pof
feſſores civitatis , & Corporatos , milites á nobiles :
Erant autem Corpora publicis obfequiis deputata,ut eſt
in Novella Severi 2. cujus meminit Papianus tit : 46.
Relatio Symmachi P.V.apud Baronium an.418. n.73 .
Corporatos Officii quegae interminatus fum.Infra an.419.
n.32. Ego autem tam Corporatis direitis, quam omniof
ficio, ideo illuc ire non potui,oʻc Vide titulum Codicis
Theod.de Privileg. Corporat.& ibi Gotofredum .
1 , CORPORATIO , Chriſti incarnatio , in Miffa
Mozarabum : ( ubi etiam Corporatio vocatur prima
novem partium confractæ Hoſtiæ , ut in voce Hoftia di
cecur. S. Ambroſius in altera Apologia David n.33.Di
cit aliquis : Lua ratione o adulterium d'homicidium
commiſerit Dominici generis Au &tor electus à Deo? Aliud
dico : Talis Auétor Dominici fuit corporis eligendus
quid eft enim Corporatio,nifi remiſſio peccatorum ?] Vide
Corporare,[ & Corporatus . ]
2. CORPORATIO , Vox Leguleiorum Anglico
rum , quadenotant rem permanentem quæ poteſt habe
re lucceſſionem . Eft vero Corporatio compofita ex di
verſis partibus, & in unum corpus coacta , quarum aliæ
caput lunt , aliæ membra, totum vero fimul junctum
Corporationem faciunt, Multiplex autem eft Corpora
tio : alia enim fpiritualis , quæ conftat ex perſonis re
ligiolis & manumortuis in Lege, ut funt Abbas & Con
ventus : alia ſpiritualis , & perſonarum quæ in Lege
tio
 1029 COR
tio temporalis ex Legis auctoritate , ut ſunt Majores &
Communitates: denique eſt Corporatio temporalis, ex
ulu recepto & communi Lege , uti funt Parlamentales
Conventus. Ita Raftallus .
CORPORATURA , Ewernia , in Gloff. Gr. Lat.
Exercitatio corporis . In MS . habetur Corporatum.Oc
currit vox Corporatura in Notis Tyronis.
T CORPORATUS, Incarnatus.Verbum Corpora-
tum, in Concilio Toletano XVI .
I CORPOREITAS,Statura . Vito Carnotenſis in
Vita B.Humilianæ com.4. Maii p.391 . Occurrit ad pro-
priam ſui formam , ſcilicet ferpentinam , quam abborre
re conjueverunt maxime mulieres ; ipſa forma magne
Corporeitatis ſuſcepta ſubito ſibi apparuit .
CORPORICIDA, Lanio, macellarius, paxsanı'ons
in veteribus Gloffis .
CORPOROSUS,Corpulentus,si'suum ,in Glon.Gr.
Lac.
I CORPORUPTUS,Hernioſus,ramicoſus, Gall.
Hernieux. Miracula B.Simonis Eremitæ tom.2 . Aprilis
p.822. Erat impedita ( ſanchataab utraque parte, a
Corporupta ante .
CORPUS. HOMO DE CORPORE . Vide Homo .
Corpus Domini , Hoſtia ſacra. Joann. Villaneus
lib. 8. c. 80. Promiſe tutto per ſacramento in ſul Corpus
Domini. Idem lib. 12. cap. 2. Giurato ſopra il Corpus
Domini . Adde c . 15 .
CORPUS POLITICUM ,dicuntur Epiſcopi,Abbates ,
Priores , Decani, Ecclefiarum participes, & ejulmodi ,
quifuccedunt perſonaliter tantum . Raftallus.
CORPUS CAstri.Caftrum ipfum , abſque adjacenti
Burgo. Conftitutio Petri 1. Reg.Aragon .an.12 28. MS .
Item manfiones aliquisnon incendat,vel alius ignem (16- exercenda ... Quotin offizio Corrateria eſſe debeant , fit in .
porat ad nocendum . Sivero Barones noſtri vel Milites proviſione Curie , nullus Corraterius, & quod ſcien
guerram inter ſe habuerint, o ad expugnandum ca ter non faciet vel fuftinebit damnum civium M1lilie in
jtrum vel fortitudinem inimicorum ſuorum venient,& in
expupnando ipſo Corpore caſtri vel fortudinis , fi ignem
Juppoſuerint, non teneantur pro pace fracta . Villhar-
duinusn.203. D'autre part le bras de ... George ne teno
ient quele Cors del'Eſpigal, & tote la terre ſi tenoit Tol
dres Laſcres . Adde Stabilimenta S. Ludovici lib. I
cap. 38.59.
9. Corpus CORPORATUM , Collegium ſodalitium '
apud Rymerum com . 15.p.108 . col.1.& alibi .
Corpus ECCLESIÆ , pro Navi Eccleſiæ ſeu pro
priori ejus parte, Gall.Nef, accipitur in Concilio Me:
xicano an. 1585 ;
Corpus Juris , ita vulgo Codices Juris civilis ap
pellamus in Formula 16. ex Baluzianis: Ut lex munda:
na Theodofiano Corpore arbitratus diſcernit.
CORPUS PRÆBENDÆ, Præbenda ipfa, feu Portio
bonorum Ecclefiæ ad unum pertinens Canonicum :
Charta anni 1367. apud Miræum tom.2.Diplom . Belg,
pag . 893. edit. 1723. Item quod quilibet Canonicus , qui
nunc eſt, ſit contentus de Corporeſeu grojo ſuæ præben .
de, quod habuit ante erectionem dicte Ecclefiæ Collegia :
te. Vide Præbenda .
Corpus SIGNATUR Æ.Bleynianus Inſtitut.l.1.p.
89.Cæterum quod ex ſubſcriptionibus annotationibus
hujufmodi ſuæ junétis fupplicationi emergit , Signatura
... appellatur.. ipſaquefupplicatio in fine ſubſcripta ,
Corpus ſignature ...dicitur.
CORR. Capitulare Ludovici II . Imper. tit.3.c. 16.
Edit. Baluzianæ . Porcellum unum , annonam ad cabal
los modios ſex , fænum Corr, tres , mel , c . Vide Cont
redium .
CORRATA , Charta Guidonis Fulcodii apud
Columbum lib. 3. de Epiſcop. Vafion , Corratas inſuper
aligna in vigilia Natalis Domini in omnibus homini-
bus totius civitatis eidem Domino Epiſcopo adjudico ,ex:
COR 1030
ceptis Clericis & militibus . Légendum forte Corva :
tas. Vide Corvata . [Crediderim potiuselle Præſtatio
nis genus . Recogn.de Vouta apud Vivarienſes tom.2.
fol.356.verſo: Sex denarii Turon. pro Corratis unius Ca
ponis cum dimidio . Et fol. feq . De frumento 1. carter .
cum dimidia pro una Corrata . ]
CORRATARIUS, ut mox Corratrius . Pactum in
ter Jacobum Aragoniæ Regem Monciſque Peſſulani
Dominum & Berengarium Magalonæ Epiſc. an. 1278.
QuiaCarratarios o proxenetas babitantes,partem fuam
voluit recipere ad ſacramentum ,&c.
11.CORRATERIA ,Officium Corraterii ſeu pro
xenetę . Vide in Corraterius .
2. CORRATERIA , Officina ubi coria fubi
guntur . Statuta Avenion . Rectores duas perſonas els
gant ſuſpicionecarentes, que curam habeant Corrate
rie a blancarie, operatores coriorum aptent coria
prout melius potuerint.Vide Corrateria de peilba in Cor
raterius.
CORRATERIUS, Proxeneta, pararius , Courtier ,
feu Couretier ,noftris : Couratier , in Conſuerud. Bur:
bonenſiart.131.Nivern. cap. 32. art.21 . Aurelian.arc.
338.429 . & aliis fic dictus ab intercurrendo , ut ait Sal
maſius. Verdala in Epiſcopis Magalonenſibus fub an .
1278. Item quod homines partis Epiſcopalis recipiantur
per Curiam Regisin Corraterios vel Proxenetas. [ Statu
ta Maflil.lib.1.c.40 . de Corrateriis : Conftituimus ut o
mnes Corraterii rerum mobilium vel immobilium tenean
tur annuatim in feſto S. Marie Candelariæ innovare ,co.
de novo facere ſacramentum curie MiNilie co modo quod
1
conftitutum eſt ; cge nullus niſi civis Maſſiliæ poffit ere
Corraterius, necſe audeat intromittere de Corrateria
emendo vel vendendo . Plura ibi , quæ potes confulere .
Rurfus memorantur Corraterii apud Limborch.Inquil.
Tolof. pag.152 . in Catalogo in MS. fodalium confra
triæ B.Mariæ in Eccleſia ejuſdem B. M Deaur. Toloſ.
an.1328. & c . Vide Corretarius. ] Joannes de Conda
to in Poemate contra Dominicanos MS.
De maint marciè fontCouratier ,
Encore plus il font Curatier
De mariages .
CORRATERII Peilhæ ,feu pellium , [ Quiſubigit &
vendit pelles . ] in Conſuetudine Tolofæ part. 2. rubri
ca de debitis .
I CORRATERIA DE PEILHA , ibid. Uxor Corrate
rii peilbe, quæ vendit pelles .
CORRAZARIUS, Thoracum confe &tor . Vide
Coratium .
4 CORRE , Piſcandi modus, quo è navicula rete
jacitur fecundum aquæ curſum , factoque longiori cir :
cuitu eo retrahitur , ubi jactum fuerat · Statuta Piſca
torum Maffil. De non piſcando a feſto Reſurrectionis
Domini uſque ad feſtum S. Johannis ad tonairas diktas
vulgariter de Corre. Infra : Non audere piſcari ad to
nairas vulgariter de Corre ſub grandipæna.Præceptum
vernacule fcriptum Vicarii Maſil.an.1479.Sous la pei
ne per caſcun quecorrera ny fara l'art de la tonaire de
Corre per caſcuna vengude cinquanta marcs d'argent
fin confiſcation de las barquas,engiens, ambeque cor
rerano faran l'art de Corre delastonaires.Pluries me
moratur ars illa piſcandi in laudatis Stacutis aliiſve
Chartis Archivi Proborum hominum feu Piſcatorum
quarterii S. Jobannis Maſil.
CORREARIUS , Charça Guilielmi Epiſcopi Gra
tianopolit . an. 1279.Coreario,feu Procuratori noſtro, C.
Bulla Gregorii X. PP . an .1274.apud Paradinum lib . 2 .
Hiſt. Lugdun. cap.52 . & Petrum Mariam Campum in
His
 1031 COR
Hiſtor. Ecclef. Placentinæ in Regento 2. part. nu . 1188 .
Curiam vero fupradiétam infrafcripto modo decernimus. Maffil. ann . 1342. ex Archivo ejuſdem Monaſterii :
ordinandam : videlicet ut ipſe Archiepifcopus rectorem Cum Commiſſarii, Notarii, Correrii Epiſcoporum ſuper
y directorem Curiæ, Correarium , five Prepofitum, vel venerint ad Prioratus dicti Monaſterii pro tenendis alli
aliter ,prout ipfe voluerit, nominandum , ac judicem , fi-
ve judices, necnon & filligiferum inftituat. ( Proceſus
inter Archiepiſcopum Vien. & Humbertum Dalphin .
coram Domino Papa ann.1339.Hift.Dalphin , tom. I.
pag.128. Ad officium Correarii ſpectatfacere exequi fen-
Fentias, o facere executiones damnatorum per fenten .
tias ad mortem , feu alias corporaliter, vel ad pænam fan-
guinis & omnes alias fententias,condemnationes og mul-
Atas pecuniarias e reales pro dicto Archiepiſcopa. Item
di&tus Correarius eft in poſeſione inquirendi, ego perqui
yendi malefactores delinquentes in civitate Viennenſi,
O hujuſmodimalefactores ( delinquentes capere & ca-
ptos ducere & duci facere ad carcerem Archiepiſcopi, o
ipſos captas tenerein carcere prefato , quouſque de ipfis
facta fuerit juftitia ac condemnatifuerint . Ac etiam fis-
cere excubias die ac nafte in civitate territorio priedi-
&tis pra di &to Archiepiſcopo , & hujufmodi malefactores
O delinquentes in civitate territorio predictis capere,
Ø captos ducere & duci faceread carcerem præfati D.
Arcbiepiſcopi. Ibid.p. 124.col... in Sententia Raymun-
di de Baucio Principis Auriacæ inter Joannem Epiſc.
Dienſem ex una parte, Capitulum Dienfe & Univerſi-
tates Clericorum & Laicorum ex altera an . 1292. Do
minus Epifc .inftituat Correarium fuum bonum , lega-
lem & * fufficientem , ☆ Officialem Juriſperitum bonum ,
Olegalem o ſufficientem , qui jurentin præfentia civi-
tatis Dienfis, ſecundum formulam libertatum Civium
Dienfium , reddere & facere jus unicuique tam extra-
neis quam priuatis o quijurentpunire delinquentes in
civitate prædicta ejus territorio diſtrictu ,& qui ju-
rent ſpecialiter inquirere veritatem ſuper deliétis com-
miffis erga ipfum Dom . Epifcopum , &c. Et col. ſeq. Ca
pitulum Eccleſie Dienfis feu Correarii dicti Capituli
contra eos inquirant ſeu inquiri faciant,& fe aliquos cul-
pabiles inuenerint , quod corrigant & caftigent,& c.In-
fra : Præcepit Dom . Princeps prædi&tus fieri per Capi-
julummemoratum ,feu Correarium O- officialem ejufdem
infra duos menfes, numerandosà tempore denuntiationis
per dičtum Dom . Epiſc. vel ejus Officiales facienda,alio
quin poteftas inquirendi, puniendi ego emendam fieri fose
ciendi ſuperpredicta , poſt di&tum terminum devolvetisr
apud Dom .Epifcopum . Ex his non ſolum liquet quod
nam fuerit Correarii munus, ſed etiam alium fuiſſe E
pifcopi, alium Capituli Correarium . Illius amplior ju
riſdictio ad omnes cives , hujus minor ad ſolos Capi-
tuli Clericos & domeſticos extendebatur . Hunc è gre-
mio Capitulifuiffe docent fequentia : D. Jordani Ca
nonicus a Procurator Of Correarius dicti Dienfis Capi-
tuli . Ille Laicus fuit & Locum -tenens Epiſcopi in tem-
poralibus. Ejuſdem tomi p.105 . legimus :Nobilis O po
tens vir Dam . de Groslea Miles , Correarius Vienne , Lo
cum-tenens Dom . Archiepifcopiin temporalibus. Vide p.
24. col.l. p.26 . col.1.tom.2. p.134. col.1.&] Petrum Co
lumbum in Hiſtor.Epiſc. Valentin.p.212. 228. Correa
rios, feu Courriers, eciamnum hodie judices ordinarios
& Matricularios Confraternitatum vocant Lugdunen-
ſes . [ Vide Chorearius & Corregidor. ]
CONREARIUS, Idem . Proteftatio Bernardi de
Valle -Bona Vicarii Archiepiſcopi Ebredun. an , 1297.
Hiſtor. Dalphin . tom . 2. pag. 8o . col. 1. Tandem di&tus
Dom. Vicarius una cum diſcreto viro Dom. Petro Du-
ranti Conreario & Judice terræ di &ti Dom. Archiepiſco
pi. Occurrit iterum in Inſtrum . tom . 3. novæ Gall .
Chrift . col. 89.
CORRERIUS, Eadem notione . Correrius aut a ,
fius Officiarius Domi Archiepiſcopi, in Hiſtor.Dalphin.
COR
1032
tom . 2.pag.15. col. 2. Capitulum Generale S. Victoris
fris, apriſiis, inqueftis feu executionibus faciendis contra
Clericos ſeculares , & c,
I COURRERIUS , in Hift. Dalphin . tom . I. p. 106 .
Publicaverat ex parte dicti D. Epiſcopi do ejus Correa
rii
ſeu Courrerii quod omnes finguli habitantes & in ,
cola civitatis prædictæ parati ſint ſe parent ſequi ve
xillum & cavalcatas difti Dom . Epiſcopi quandocum
que tubicinabitur ad cornu vel ad ſonum cornu . Ibidem
pag. 128. col.2 .
I CORRECTIONALIS JURISDICTIO , in Ma
ceriis Inſulæ Barbaræ tom.1 . pag. 274. dicitur JusMo
nachos delinquentes corrigendi & ftatuendi quidquid
monafticam ſpectat diſciplinam . Defenſiones Mona
chorum adverſus Cardinalem Ferrariæ Archiep. Lug
dun. Et primum dejuriſdictione, certe in ea nihil cave
tur in Bullis in ſuipræjudicium , non impediunt Im
petrantes , quin habeant juriſdictionem contentiofam
quam habuit antea ; fed de Correctionali ( ea quæ con
cernit ftatuta , mores Oʻritus Ecclefie * aliarum
rerum , & .quam reſpective ſemper habuerunt dictus Ab
bas ; etiam Prior Capitulum illam ſemper babere
debent .
CORRECTOR LITTERARUM APOSTOLICARUM,
apud Innocent . III . lib.15. Epiſt. 166. Vide Vorſtium .
CORRECTORES CAPELLANORUM Clerico .
rum litterarum Curiæ Ecclefiæ Lugd, ſupra in Baritores,
CORRECTORES INDORUM ,dicuntur Præfe &tifeu
Judices à Regibus Hiſpaniarum in Indiam miſli, ut ibi
præſint , lites dirimant , corrigant delinquentes >
& c. Sæpius memorantur in recentioribus Conciliis
Hiſpaniæ .
CORRECTORES alias dicebantur Grandimonten
fium Superiores ,ut hodie Minimorum . Tabularium
Monaſterii de Criſenone ad ann. 1258. Cum inter Cu
ratum deChaciaco, nomine Eccleſiæ ſuæ ex una parte , a
Correctorem domus de Veteri-pediculo Ordinis "Grandi
montenfis nomine domus fue ...contentio verteretur , & c.
Ibid.decies occurrit & in Anecdotis Martenii ,
9 CORRECTUM eft Acetum deftillatum , Rocho
le Baillif in Dictionario Spagyrico .
CORREDA ,CORKEDIUM . Vide Conredium .
CORREDOR . Vide Curſar 4 ,
CORREDUM . Vide Conredium ,
CORREGIA, pro Corrigia , Gall. Courroie , in
Concilio Avenion. an. 1509. apud Marten. tom . 4. A +
necdot.col.393.
I CORREGIDOR, Vox Hifpana ,Concil.Liman .
anni1591.Prætores locales, vulgo Correzidores , d'alii
Miniſtri juſtitiæ ſeculares, & c. Vide Correarius.
CORREGIONALIS , Ex una regione, Joanni de Ja
nua . Utitur S.Auguftinus Epift. 76. [ & alii , ]
I CORREGIUM . Vide poſt Canredium .
CORRELAGIUM , Præſtationis ſpecies. Compo
tus Baillivorum Franciæ an.1295 . Partes domaniorum
Caſtellaniede Loches ,De Correlagia de Loches, pro toto
29. Jalid. [ Vide Corretagium . ]
CORRELIGIOSUS, Ejufdem Ordinis vel Ce
nobii Religioſus, Monachus , in Actis S. Franciſci de
Paula tom . 1. April,pag.152
I CORREPTITIUS,Numine captus, Isónuut .
Gloff. Lat. Græc.
CORRERIUS,Curfor , tabellarius ,Gall. Caur
rier,Ital.Carriere, in Chron.Parmenfi ad an. 1283. apud
Murator.to.9.col.8o2. Vide alia notione in Correarius,
CORRESPONDENTER ,Eadem tempeſtate. E
ricus Upſalienſis lib . 2. Hiſtor. Suecor. Circabactem :
pors
 1033 COR
pora Romanum Imperium regebat Otto Ruffus, feu Ru
beus , Correſpondenter buic Hacquino.
I CORRETAGIUM , Jus vel muous proxeneta-
rum , Gall . Gourtage apud Lobinellum Hift. Britan .to.
2. pag. 410. 27. lib. 14.fol.6. denar. in coperturis equo-
rum o Corretagio . Vide Corretarius , Correttaria &
Courtagium .
CORRETARIUS, Proxeneta , Gall . Courtier .
Archivum Eccleſiæ Maclovienfis: Anno 1423. 13. Sept.
fuit creatus in Capitulo Johannes Fortin in Proſenetam
ſeu Corretarium villæ civitatis Maclovienfis, per duos
dilte Ecclefiæ Ganonicos , qui juravit in di&to officio fi-
deliter ſe babere , contractuſque mercatorum damnum e
vitare , jura dominii in venditionibus, & revenditioni-
busReceptori generaliEcclefie diligenter reportare. Vi-
de Corraterius .
I CORRETERIUS, ut Çorretarius, in Statutis
Maffil. lib . 4.cap.25:
I CORRETTARIA,Idem quod Corretagium.Or-
dinatio Humberti II . Dalphini Vienn . an .1340. in Hi-
ftor. Dalphin . p. 395.col. 2. Item , quod ipſe Magiſtor
Sartor , à mercatoribus vendentibus pro nobis folratu-
res vel veſtes, nullam Corretariam in pecia vel rebus
præſumat recipere publice vel occulte , fed totum noftris
commodis applicari ,
CORREUM. Vide Conredium .
I CORREUS ,Simul reus, in Hieratio juris Ponti-
ficii p.107. Vide Conreus .
CORRICULĄ, Initia infantium , Papias MS. f.
pro Curricula ,
I CORRIDIUM , Cibus, alimonium . Corridium
duorum hominum , de quatuor ſervientes capelle unuſ
quiſque duplicem cibum ,in libro nigro Scaccarii p. 342.
Vide Conredium .
I CORRIDORUM ,Via terreo aggere testa, Ilal .
Corridore, Gall. Carridor, Chemin couvert. Chron. An-
dreæ Danduliapud Murator.co.v2.col.447.Murus quo-
que fortiſſimus erat à mari uſque ad mare claudens Mo-
naſierium habenſque tres foveas, ſucceſive bitifreda o
Corridora cum bombardis abunde, ita ut omni ex parte
opponeretur adventuibaſtium galearum .
1. CORRIGIA , Modus agri . Diploma Roberti
Regis Neapol. ann . 1321. apud Waddingum : Item a-
lia petia de terra arbuſtaia , que eſt quaſi dua Çor:
rigia de terra , una juxta aliam conjuncta . [ Char
ta anni 1098. è Tabulario B. Mariæ de Charitate :
Dalmatius de Sinemuro donat Monachis Charitatis
terrum de Magabria uſque ad viam que venit ex
certa Corrigia , queà dextra parte ejuſdem montis, & c. ]
CORRIGIA JUGALIS , apud Innocentium Agrimen-
forem : Montem in medio uſque in jugalem Corrigiam
permittit . Id eſt, qua partemons vel collisin jugem
fele erigit ,
2. CORRIGIA , [.Faſciola chartis appenſa. ] Char:
ta an . 1122. ex Tabulario Fontevraldenli fol. 102. Ege
Aimericus Prior de Brajerac propria manu ſubſcripli ,
O in Corrigia , quæ in charta dependet , nodum feci.In :
fra : Ego Willelmus de Scannis propria many mea pre
ſenti charte ſignum Crucis impreſli , Onodum in Corri-
gia quæ dependet , feci ,
CORRIGIAM SIBLIN COLLO PONERE , in ſignum
ſervitutis.Chronicon Mofomenfe p.641.Carrigiam ſibi
in callo poſuit, ancillatui ſe ſubdidit ,capitaticum ſuum
repromifit .Anonymus de Miraculis S. Vedaſti n.6 . Sur-
rexit ire ad capitium , quafi per Corrigiam ſuiveſtimen .
ti Sancto feipfum dediturus .Hift.Translat. S.Gorgonii
c.17.Corrigia diſcin &tus collum ſuum circumdedit,atque
per eumdem ſe ſancto Gorgonia famuium contradidit ,
& c. [ Joan.Villaneus lib. 6.c.65. Venne à Firenze colle ' nar. & c. Infra : Facit in anno Corrog. 9 : Rurf umf
Carregge in collo, chiedendo mercè.
Tom . II .
COR 1034
CORRIGIÆBoum ,inter malas confuetudines recenſer
tur in vet.Charta ex Tabul. Celfinianenſi: Et agnos, o
civadam , quam apprehendebat, & Corrigia boum , & fa
num paleas,& *c.Corrigiæ fcilicet ,quæ bobus aratori;
bus miniſtrare tenebantur tenentes .
13. CORRIGIA ,Zona,cingulum ,Gall. Ceinture,
Hift.Dalphin.to.4. p . 274. in Computo annorum 1333 .
& feqq. Pro una Corrigia pro Comitiſa redimenda , que
erat in pignore de mandato Domini,& c.unc.1l.taren.15 .
Pag.276 .Pro una Gorrigia de auro & argento pro Domi
no , taren . 27 Et pag . 281. Item , pro una Corrigia de
ſeta empta pro Domino munita de argento albo , 5. flor,
Miracula S. Simonis , com . 2. April. pag . 819.Quædam
mulier ... Sacramento affirmavit, quod eratimpedita
o contra &ta à Corrigia infra . Eo quod cingifoleant,
hic renes ſunc intelligendi , Quandoque Corrigiæ re:
cenſentur inter ornamenta facra : Nonis Auguſti
Corrigiam de ferico s . Idus Septembris duas Corri
gias argenteas, in quodam Necrologio MS. Eccleſiæ
'Remenfis .
CORRIGIAM SUPER TUMULUM PROJICERE , id
eſt , bonis defuncti renunciare . Vide tom . 8. Spicile .
gii Acheriani pag . 267. & Pichæum in Conſuet. Tre
cepſ.tit.2. a t. 12 .
I CORRIGIAMEN , Corrigia , lorum . Engelber:
tus de Longevitate ante diluvium cap. 14. apud Bern .
Pep Anecdoc.com , i . col . 469, Qualiter exemplificat
Philofophus ibidem in catulis nobilium mulierum , qui
bus circumliganturpanni, a Corrigiominibus invol
vuntur & colligantur , ucibus eis fubtrahitur,ut par
vi remaneant non creſcendo amplius ,
CORRIGIUNCULA , Nola , feu campanula quæ
percutitur in Monafteriis,cum Diſciplinæ dari debent :
à correctione dicta , Liber Revelationum Anonymi
c. 6. Quo perveniens audivimox fonitum Corrigiunculo
poſt me faćtum à fratre illo à qua diſciplinas expectabam
Juſcipere. Relictis itaque his quæ ibi videram , neſcio
quali modo in capitulum confeſtim deveni; poſt,difci
plinas, ut prius feceram , accepi ſex vicibus, oc,
4 CORRITORIUM , Opertum iter in ædificiis
Gall . Corridor , Ital . Corridore. Chronicon Parmenſe
ad an. 1302. apud Murator.com . 9. col.844. Inceptum
fuit fieri Corritorium ſuper baptiſterio de columeliis las
pideis .
CORROATA, CORROADA . Vide Coroata .
9 CORROBORAMENTUM , Scriptum quo ali
quid corroboratur feu confirmatur . Charta Gaudini de
Bruiſmo profundatione Ungiaci inter Inſtrum.com.4:
novæ Gall . Chrift. col . 85. Faétum eft hoc Corrobora
mentum anno ab Incarnatione Domini 1106.
CORROBUCUM, Idem quod Cordebilus, Co
rium caprinum alucariorum arte præparatum ,fic di
&tum ,quafi Corium Buci feu Capri Gall.Bouc .Charta
Vidimus Offic.Rotomagenſis an.1267.Hift.Harcur.to.
3 : p 149. Sciatis quia concelli Willelmo Carnuto ... O ſo
ciis cordehanariis & corveſariis Rotomagenſibus, ut ba
beant gildam ſuam ... o nullus faciat miniſterium de
Corrobuco, deſit illam gildam habuerunt tempore Vul
lelmi Regis avimei . In confirmatione habetur : Et
pullus faciat miniſterium eorum niſi per eos . Ex quo li
quet hic agi de arte ſucoria , quam nulli liceậc præter,
quam Cordebanariisgilde inſtitutæ .
CORRODIUM , CORRODARIUS . Vide Con ,
yedium .
CORROGATA . Tabularium S. Remigii Remen
fis: Ad hibernaticam fationem map .1.continentem in lon
gitudine perticas 40.in latere periicas 4.ad eſtivaticam
Jimul facit Corrog.9.donat annis ſingulis in hoſtelina de
Ailoldus tenet manfum ingenuilem 1. facit in ango map.
X X 2. ha
 COR
103 $
babens in unaquaque in long. perticas 49. in lat . 4.
Corrogat. 3. donatpullos 3. ova is . Occurrit ibi plu-
ries Tabularium Deiparæ Santonenſis': Tres dies
plena Corrogate . Idem videtur, quod Corvaté , quod e-
juſmodi operæ à fingulis corrogentur . Glofſæ veteres:
Gorrigatio, o pavours . Vide Corvata'.
CORROGIUM . Vide Conredium .
I CORRORARE, pro Corroborare,Confirmare .
Charta Caroli Calvi pro Monaſterio Vedaſtino: Ad
Corrorandum etiam amplius quam ad fulciendum noftræ
Celfitudinis præceptum . Moretus Antiquit. Navarræ p.
131.Faft a Carta & Corrorata Era 1170.in menſe Mar.
ci, in illa populatione ad Cantabrica :
I CORROSITAS,Caries qua aliquid corroditur &
conſumitur. Vita B.Urſulinæ Parm . to. 1. April. p.738.
Nulla penitus putredine aui Corroſitate vitiatum
Tranſactio inter Abbatem , & Monachos Craffenſes
an.1351.ex Libro viridi fol.53. Et in cafu quo figilla ip: diis ex meridie,& juxta dictas Corferias ex occidente. Vi.
fa Corroſitate aut alio cafu rumperentur ; de Curſeria .
T CORROSOR , Qui aliorum bona Corrodere , &
invadere nititur . Donatio Monachis ș. Salvatoris de fier.Comput.Johannis Humberti ſub Guigone Dalphi
Thyrone apud Stephanotium in Antiquit . Aurelian.
MSS.p.554 .Conceſſit ... tali ſiquidem conditione, ut de-
inceps contra omnes' Corrofores ſive quoslibet calumnia
tores terram illam Monachis tueretur .
CORROX ,Idem quod Conredium , Quod datur
ad cibum . Confuetudines MSS. urbis Tolofæ fol.19.ex
Bibl.D.Abbatis de Crozat: Habitantes vero extra dictos
terminos vicarie Tholofe folvunt .. fromagium , ova
gium , & Corrox do gallinas , & c.
T CORRUA, ut Corvea, Gall . Corvèe . Chartular.
S.VincentiiCenoman. fol. 126. Abbiennio , equitatu ,
carreio,5 o omni Corrua liberi es abſoluti. Vide Cor-
vate .
I CORRUEA ,CORRUEYA , Ead . notione . Chartą
Joannis Lotharing & Brabant. Ducis in Chron . Boné
Spei pag.264 . Tenebuntur exhibere fingulis annis mille
do fexcentas illas Corrucas tantummodo , de curribus
munitis & ejtoffatis rationabiliter fine dolo ... : ſervie
tium unius currus ſtoffati per unum diem pro una Cor-
rueyareputanres .
I CORRuweia pluries occurrit eadem notione,ibi-
dem pag 264.310.311.312 . & c.
CORRUPTICOLE, Hæretici quiCorpus Chriſti
perindeacnoftrum decrimenta pati , propter quæ repa-
randa eſurirer, opuſque haberet cibo , & fatigaretur ,
ac egeret requie ad reficiendas vires afferebant. De his
Liberatus Diaconus in Breviario cap.y.19 . 20. ubi con
ſulendus vir eruditiffimus Joannes Garnerius ad idem
cap. 19 .
I CORRUPTIO ,Actus quilibet venereus five li-
citus fit five illicitus. Papias in MS. Bicuric. Continen
tia eft poft Corruptionem jexusrenuntiatio Continens
non folum in caftitate poft Corruptionem ,fed ab omni vi-
tio . Eidem Papiæ , Corumpere, Devirginare .
CORRUPTIO SANGUINIS, apud Leguleios Anglos ,
dicitur , cum quis feloniæ vel Majeſtatis criminis con-
vi & us eft : runcenim illius ſanguis corruptus dicitur,
quia neque liberi , neque ullus ex illius fanguine, ſive
conſanguineus , illius hæreditatem percipere poteſt
Præterea fi nobilis fit, ejus liberi ignobiles fiunt, ita ut
paterna nobilitate frui non poffit n
,iſi auctoritare Re-
gia . Raitallus ,
ET CORRUWEIA . Vide in Corrua .
CORS . Vide Cortis 1 .
4 CORSARE, proprie Piraticam exercere,ab Ita -
fico Corſare, quod idem fignificat ; generalius quaf-
vis prædas agere. Proſper Santacrucius de civilibus
Galliæ diffentionibus, apud Marten . tom . 5. Collect.
Amplill. col. 1446. Ita ad vindicte Studium ; ad
COR
1036
cupiditatem rapiendi , quod in his tumultibus fem
. animos" confirmant.
per aliquid Corſari ſolet
: I CORSARIUŠ , Pirata, prædo maritimus ,Galli
ce Corſaire,Ital. Corſare, Corſario & Corſaro , Etymon
Ital.Corſo ,Curſus.Chron.Richardi de S.Germano,apud
Murator.to.7.col.960.Excommunicationis vinculo inno
dat Corſarios Piratas,qui capiunt tranſeuntes.Eadem
notione Kipoépi dicunt Gręci recentiores.Vide Glor
far.mediæ Græcit. in Reposúev ,
9 CORŞERIA ,Via in mentis ad hoftes propulſan
dos accommoda, per quam cuto curritur ab una turri ad
aliam ; unde nomen . Charta Thoſfiacenfis ann .1449.
Licentia datur faciendi a ponfam fupra Corferias ville
apponfatam müristali modo,quod defubtus poſſittranfi
re una cbarrate feni . Altera an.1404.Juxta ruatam vo
catam Les Corfieres de la ville . Tercia anni 1462.Juxta
muros dicta ville , Corſeriis di&torum murorum interme
T 1. CORSERIUS , Equus bellator , Gall.Cour
no an. 1328. Item pro uno Corſerio morello affollato in
Flandriis,quem reddit apud Montem fleuritum Aymaro .
no de Bello viſu marefcallo Domini Dalpbini 3 5.flor.Re
geſt. Dalphin . de Graylivod. ann. 1336. fol. 149. Pro
Corſeriis, palafredis& roncinis habitis ab eodem . Vide
Curſor equus .
2. CORSERIUS,Ratis amnicæ fpecies,apud Occi
tanos. Charta anni 1231. in Regeſto Comitum Tolo
ſæ pag . 39 : Poffunt piſcare quandocumque voluerint per
Garonnam , e per Agriam , ea navigare , a arripa
re cum eorum Corſeriis libere . Et infra: In ijtis dua
bus aquispredictis ubi poffuntingredicum Corferiis .Vi
de Curforia
I CORSETUS, Tunica,thorax ,Gall.Corſet. Com
putum anni 1324. in Hift.Dalphin.com.1.p.133. col.1,
Item pro duobus Corſepis Domini Dalphini o Humberti
de Vilars & pro duobus paribus caligarum ,videlicet pro
ſeptem ulnis de virido , computata qualibet ulna 32. fol.
valent.ii.lib.4 .fol.Vita S.Philippi Archiep.Biturig. a
pud Marten . tom.3 . Anecdot. col.1931. Et quadam die
dum obviaret pauperi trementi frigore ... Corſetum fode
ratum quo eratfub cappa indutus exuit,pauperi tra
di fecit . Ordinatio Humberti II.Hift.Dalphin. to.2.p.
395.col.2. Item , quod in feſto Paſcbe Corſeti prædi&ta
rum Domine Dalphine aliarum Dominarum ac Do
micellarum ſintlonge cum caudis. Corfeti muliebres
rurſus memorantur ejufdem tomi p. 275. 334.col. 1. &
406. col . 2. Corſeti ferri recenſentur inter Garniſiones
feu munitiones inventas in caſtro civitatis Carcaflan .
1294. Vide Curſetus .
CORSINI. Vide Caorcini
CORSNED . Gloff. Sax.tempore Edw. III. exara
tum :Corſned, panis conjuratus · Anglo-Saxonibus,aic
Lambardus, erat in more pofitum , panem certis qui
buſdam deſtinatiſque fententiis confecratum reo gu
ftandum offerre: habebant enim penitus inficam opi
nionem , non poffe quemquam mali conſcium panem
hoc modo dedicatum deglutire . Ofam judiciariam di
xerunt. Cors autem , Saxonibus,execratum ſonat :ſneth ,
vel ſnid , eft offa, bolus , vel ned, aut neod , id eft, ne
ceſſitate ductum Unde Nedbread iiſdem coactus pa
nis . Reus enim , feu accuſatus , crimen objectum
qui negabat , panem vel offam illam fumere ; &
comedere cogebatur in purgationem . Leges Kanuti
Regis c.6.apud Bromptonum : Si quis altariminiſtran .
tium accuſetur, c.amicisdeftitutus fit , cum facramen
tales non habeat,vadat ad judicium, quod Anglice dici
tur Corſned , go fiat , ficut Deus velit, niſi ſuper fan
eum Corpus Domini ; ermittatur ut ſepurget. Cap. ſeq.
Si
 ( 1037 COR COR 163.8
Siquis Ordinatus homicidiiparticeps,vel auxilio fuiffe anguſtiari, ejuſque guttur conclude , ut panem vel com*
compellatur, purget ſecum parentibus, quorum inter- ſeum iftum in tuo nomine fan&tificatun devprare non
eft occifionis faétionem tolerare , vel emendare . Si pa- polit bic qui injuſte juravit ac negavit illud furtum vel
rentes non habet , cum ſocjus fe purget , vel jejunium
in homicidium , aut adulterium , ſeu maleficium quod qua-,
-eat , si opus fit , & applicetur ad Corſned , a fiat ve- rebatur , de jurisjurandu napro nihilo babuit, denomen
Juntas Dei. tuum nominavit,& c.Altera: Præſta queſumus per ſan
Exſtat hujuſce purgationis exemplum apud Ingul- tum acmirabile nomen tuum , utqui reus erit hujus fur
fum pag. 898. Cum Godwinus Comes in menfa Registi vel homicidii, aut adulterii ſeu maleficii, de quo bio
de nece ſui fratris impeteretur , ille post multa ſacra- requiritur, vel in fa &to vel in conſcientia , ad adpofitam
menta tandem per buccellam dezlutiendam abjuravit , ei pro oſtenſione veritatis creaturam panis ſanctificati
& buccella gujlata continuo ſuffocatus interiit . Id ip vel cafei faux ejus claudatur , guttur ejus ſtranguletur,
ſum fic enarrat Philippus Mouſkes in Hiſtor. Fran- & in nomine tuo ante illud rejiciatur, quam devoretur.
forum MS. Hinç noſtris loquendi formula maanavit , Que ce mora
En dementiers que il mangoient , ceau de pain m'etrangle , ſi ce que je dis , n'eſt vray
E de mult de cofes parloient , Sed cur panishordeaceus potius adhibitus fuerit quam
Li Quens ſegit devant le Roi , alius, non comperi , Hanc porro divinationis aut for
Sire , dit -il , entendes moi , tis fpeciem videcur imcellexiffe Concilium Auriſiodo
Bien ſai que vous me meſcrees, reple an.578.can.4. ubi fortes de pane & ligno vetantur,
De vo frere ki fu tuès , Ηuc etiam referri poteft αρτατης μεγάλης της πέ μα της,
Mais treffout auſſi voirement , de quo Matchæus Blaſtares Litt.M. cap.1 . Vide Euchas
Puiße jou manger ſainement rifia ,
C'eſt morfel de pain que je tieng , CORSORIUM , Agriportio. Vide Curforium .
Que par efort , ne par engien , | CORSOYRUM , Parvus aggerquo præceffluens
Neue coupe en la mat vo frere , aqua coercetur , Conſuetudo Lemovic. art. 40. Item
Ne adonques de ralt bien pere , quia quicumque ædificat in dicto caſtro , debet ita ædifi
Ne dont nę or ne m'enfu biel , care , quia non dimittat aliquam terram ad faciendum
Lors faina li Rois le morfiel Corſoyra infra domum fuam . Verſio Gallica : Item
De cuerpo de projiere dauce , celui quibatira audit chateau , doit tellement batir
Et li Quens le milt en ſa boucf , qu'l ne laiſe croupir en rue les terres ou ciments devant
Li fu efranment eſtranles , Ja maiſon pour arreſter les equx courantes , empecher
Voiant le Roi qui fu d'alès, La liberté du palage .
Qui l'eſgarda mult volentiers , 4 CORSURA ,Species præſtationis è bladis f . ead.
Confu li miracles premiers quæ Cola 1. Charta an.1312 . ex Archivo S. Victoris
Que Dieu fif pour le Roi Euvart Maffil. Salva y retenta dictis dominis colonis treze
Ki pourfu ſains en ſon eſwart. no , Corſura balagio bladorum oculitia olivarun de
Vacces au Roman de Rou Ms. de eodem Godwino : decimis in terminio de garriga habitantium .
Godwine puis remaint illi, I CORȚAL CORTALIS. Vide in Cortis 1 .
Le Rois en pais le conſenti, 4 CORTALINI. Vide Cohortwlęs fuo loco, & Cor,
Je ne ſai combien it dura tinarii poft Cortis 3 :
Mes je ſai bien qu'il s'eſtrangla , I CORTANEUM, CORTARIUM.V . in Cortis i ,
D'un morſel que le Roi ſeigna, CORTELINI . Vide Cortinarii in Cortis 3 .
A Odiban où il manja , CORTESANI . Vide in Cortis 4.
Ubi obfervandum buccellam panis cum aliquot preci CORTHECA ,An Chirotheca? Chartularium ś.
bus ligno Crucis à Rege fignatam , Vandregiſili to.2.p.1397. Et eliam quaſdam Corthecaş
Huc etiam referri potelt quod habet Hiſtoria Tre- ennam ſarpam , quas mibiperſolvere debebant.
virenſis p.235 .Poft multum vero temporis cum idem Dux CORTIBALDUS, CORTIBALLUS , &c. VideCura
fibi anathema par
( Limburgenſis Henricus ) inflictum cinbaldus ,
vipenderet, & in malis ſupradiétis fimilibus perfe I CORTICANUS , CORTICELLA , CORTIFER ;
veraret , accidit ut quidam deMilitibus ejus die qua- CORTIGIUM , CORTILE, & c. Vide in Cortis 1 ,
dam in damum ejus advenißet, do facta hora prandii , I CORTINA,CORTINALE,&c.Vide in Cortis 2,
oppofita menfa coram ipſo , panem comedere debuiſſet, CORTINARII . Vide in Cortis 3 ,
Duxilli illudens, Surge , ait , & foras egredere , CORTIS, CURTIS , Palladio lib. 1. de Re ruſt ,
coram me comeſturus non es , excommunicatus enim es . cap . 22. Cars, Varroni lib. 1. cap. 13 , lib. 3. cap. 3. Car
Et ille , Ubi inquit, & quis mepreter eum qus & te ex- bors, eſt atrium ruſticum ftabulis , & aliis ædificiis
communicavit? Cui Dux ait : 'Ecce nunc vide , ejam circumdatum . Velius Longus de Orthographią :
parebit , fi ita ſumus excommunicati, ut aliquid nobis lis quæſtio eſtcirca cohortes, e coortes : ubi diver
exinde moleſtie poßit accidere ; fi hic canis , ( qui forte ſan este ſignificationem voluerunt Grammatici uc
illis edentibus aderat ) buccellam quam illi dedero , co Cportes lint villarum , unde homines coariuntur
mederit, non pertimefco. Sin autem , timenda eft nobis Cobortes militum , à mutua cohortatione. Nam Cor
excommunicatio. Et hac dilto,miſit buccellam , quam ca tes quidem audimus vulgo , fed barbare dici . Ag
mis ut naribus adhibuit,ultra contingere non curavit: Scriptoribus inferioris ævi , est villa , habitacio ru
ne quishoc faturitati canis poflet imputare, cum alius illi ftica ædificiis , colonis, fervis, agris, perſonis, & c.
buccellam mitteret,feftinus arripuit.Unde amnes qui ade- ad rem agreſtem neceffariis inſtructa , alias Colonia
rant ſummaadmiratione ducti, una voce dixerunt: Opar- dicta. Lindwodo ad Provinciale Cantuarienſis Ec
tet eos ad ſatisfactionem venire ; & ita fecerunt . clefiæ lib. 3. tiç. 16. Curtis eft manſio vel manerium

Exftat apudLindenbrogium poft veteres Formulas
Exorciſmuspanis bordeacei, vel caſei ad probationem
veri , pag. 107. Orationes vero quæ in hacce judicio
recitabancur , ejus effe & tum fatis declarant ; ac pri-
ma quidem ex iis : Fac eum 2 Domine in viſceribus
Tom, II.
ad inhabitandum , cum terris , paffeſſionibus &
aliis emolumentis ad tale manerium pertinentibus.
Herimannus de Reſtaurat. S. Martini Tornacenſis
cap 71. Deinde 4. domos five manfiones , quas abuſive
Curies vocamus, in pago Tornacenſi ... conftruxit
XX ? Cap.
 COR
1309
Eap.79.In his itaque domibus, fiveut uſitatiusdicamus,
Curtibus,quæ in diverſis locis , conſtruxit, plufquam 63.
carucas poſuit . Canones Concilii Tricallini an . 878 ,
càn.2 .Manfa , Cortes,villas,patrimonia, c, Petrus Da-
mianus lib.4.Ep.7. In tantum dives erat ac præpotens ,ut
gloriaretur ſe plureshabere Gurtes atque caſtella , quam
dies ſint,qui numerantur in anno , Domnizo lib , 2. de
Vita Mathild , cap. 21 .
Ejus quocirca tribuit fub jure Filinam ,
Egregiam Curtem dantem fruges fat abunde .
Conradus Uſperg .in Frider. I. Precepit muros de fora
ta dejicere .. do quatenus in una Corte non conſiſtat plus
Redificiorum quam una domus, Charta Hlocarii Regis
Franc.ex Tabul. S.Trinitacis Pictav . Curtes duas cum
fuis appenditiis noſtro daremus præcepto,& c. Infra : Al
tera vero Cors vocatur Secundiniaca , &c. Charta alia
ápud Gallandum : Monachi S. Albini Canonici S.Li-
cinii babebant ... 2. Eccleſias, & * 2. Curtes ad illasper-
tinentes 2 in omnibus earum redditibus inter fefine di-
viſione communes. Auguſtinus Muilatus lib . 2. Rubr.
11. In Colonia Patavii, quam Curte vocant. Vecus For
mula ; In Curtibus vel villis.Sic pafli n uſurpa 't, Lex
Viſigoth.lib.8. tit.1.5.4. Lex Burgund. tit.23. 8. 1. tit.
54.8.4.Addit . 1. ad eandem Legem tit . 5. Lex Salica
tit.6.9. 3. tit. 36. Lex Alem n . cit. 10. 11. 31. 81. 8. 2.
tit. 82. 5. 6. Lex Longobard , lib.1 . tit. 8. 9. 24. tit. 23 ;
24. Lex Bajwar, tic. 8.cap . 2. 5. 1. tit. 20. 9. 6. Capi-
tula Caroli Magni lib. 3. cap. 19. Flodoardus lib . 1 .
Hiſtor, Remen . cap. 17. Adam Bremenſis cap. 86. Ca-
pitula Ludov, 11. tit.2.cap: 2. Goffridus Vindoc. lib .
Epiſt. 44. Leo Oſtien, lib. 1. Chronic. Cafin. cap.
6. 11:20, & alibi paffim , Liber de Feud. 2. tit. 52. $ .
1. & c,
Cortis velCurtis nomen pro toto vico, quivillæ
alicui magnificæ acceſſerat accreveratque, à Scriptori-
bus noftris acceptum fuiſſe , docet Valefius ex plurimis
vicorum nominibus in Court deſinentibus, qualia ſunt
præ ceteris Bettonis Cortis non una , Betancourt , Hu-
nulli Curtis, Houncourt, Alamannorum Curtis Aumen-
court , Harecorris Harcourt , & aliæ quas indicat in
Notitia Gall . pag.416. 418. 419. & in Præfat. pag.
19. & 20 .
Curs , in Diplomate Henrici I. Imp. apud Baron .
an . 1014. num.9 .
COHORTIS, in Traditionib.Fuld .p. 250.
Curtis INDOMINICATA . Tabularium Bellilocenſe
1.176. Tradimus villam feu Curtem notram Indominio
catam Bellomontem ,
Cortes DOMINICALes . apud Lambertum Schaf-
nab.an.1073 . & Adamum Brem.cap.161 .
Curtis DOMINICA ; in Pancharta nigra S. Martini
Turon . apud Beslium in Comit.Pictav.p.209.210.[ &
in Hiſtoria Novientenfis Monafterii , apud Marten .
tom . 3.Anecd.col.1131. ]
Curtis REGIA,ut Villa Regia , Quæ Regis propria
eft . Chartæ Aiamannicæ Goldaſti Ch.18. Attum in
Curte Regia Zurich . Annales Francorum Fuldenſes
an . 889. Placitum Curte Regia Franconofurt babe
ri cum Francis Regi complacuit . [ Vide infra poſt
Cortis 4. )
CURTIS PUBLICA, Quæ ad Regem & Rempublicam
fpectat . Charra Balduini Comitis Flandriæ an . 1038.
apud Buzelinum lib.3.Gallo -Flandr.c.2o .fic clauditur :
Hocplacitum fecerunt 4. Milites advocati, Udo, Ur-
fio, Garderus, Manbodo. Actum Atrebati, Curte Publi
ca , in Capella S. Benedicti, O * c
CURTES DOMINICÆ , Quæ domini funt, in Capitu-
lari de Villis c.27.
CURTES VILLICALES , Quæ à ſuis villicis regun-
tur , in Chronico Reicherfperg . pag . 132. & in Me-
COR 1040
tropoli Salisburgenfi com . i . pag . 373. Curtes villica
nie , tom.3 . pag . 494.
I CURTĘS STABULARIÆ , Charca anni 1136. in
Metropoli Salisburgenſi to. 3. P - 371.Aream ubicuria
quondam, modo novella vinea plantata eft , cum Curte
ſtabularia ,&c. Adde tom . 2. pag . 531.532 . 549.556 .
" tom 3. P: 383 .
CURTA , pro Curtis . Charta Ludovici VII. Regis
Franc.in Tabul.Maurigniacenfi Ch.9 . Dederunt etiam
eis Curtam , que ibi erat follis limitata , oge c. Occurrit
pluries : [ ſemel vero apud Eccardum in Hiſtor.geneal.
Marchionum Mifnenlium col . 253. )
CURTus,pro Curtis. Tabular . Brivatenſe . Ch . 118.
Cafam dominicam cam Curto orto, cum campis , C.
Item Regius Comitatus , aula Regia . Aflerus de Æl
fredi reb.geft.Cum ... ab omnibus nimium diligeretur,
in Regio ſemper Curto inſeparabiliter nutriretur,& c.In
fra: Eadwerd O : Ælfebryth ſemper in Curto Regio nutri
ti cum magna nutritorum ego nutricum diligentia . Rur
fum : Cum igitur ad eum veniſſem in villa Regia
cum eo illa vice 8. menfibus in Curto manji . Occur
rit adhuc femel. Ita ubi deeoden Ælfredo, Florentinus
Wigorn.p.587.Curtum habet . [ Vide Cortis 4. ]
Cortem BONAM RECIPERE dicitur , quiconvivio
lautoexcipitur.Ita Itali vocem far buona Corte uſurpant.
Vide Joan. Villaneum l.7.cap.88.Cæſarius lib.1 . Mirac.
C.34 . Tale dictum propofuit: Si aliquis eſſet, inquit, qui
veris indiciis vera mihide anima patris mei dicere poſſet,
bonam Cortem à me reciperet . Et infra : Domine, Čor
tis veſtra vobis maneat , ego cogitabo quid anima mea
expediat.
CURTICULA, Minor Curtis . Curticula Abbatis,in
Statutis antiquis Corbeienſis Monaſterii. ( Archi
vum Majoris Monafterii : Gorioces Hervei filius de
dit S.Murtino Curticulas quæ funt inter aquas juxta
Lambaulum . ]
CURTICLUS . Charta Odonis Epiſcopi Belvacen
fis an 875. apud Louvecum : In ſuburbio noſtre civita
tis molendina 2.0 cambas 11. do hortos cultos 2.0 Cur
ticlos 10. pratum i . & *c. Idem videtur cum Curtillus,
de quo infra .
CURTICLIS & CURTICLUS . Charta Ængelberti
pro Monaſterio Epternacenſi an.709.Ainpli/l.Collect.
com.1 . col.16 . E. Cafatas 1 1. cum fala do Curticle meo ...
cum mancipiis ... caſis, Curriclis , ſilvis . Siinilia iterum
habentur col.22. E. in Chartis anni 721. Hincque cor
rigenda Hedeni Ducis Charta anni 704. laudatæ Col
lect. tom . 1. col. 13. Curtem noftram in loconuncupante
Arneſtaliſuper fluvio Huitteio, cum omni integritate
fua, id eſt caſis, Curtidis, campis , pratis, &c. Legen
dum enim Curticlis .
CORTICELLA , CURTICELLA, Curtis minor . Ruri
cius , ſeu Rauracius Epiſt. ad Deſider. Cadurc. Epifc.
tom.5.Antiq.lect.Canilii : Simulque fuggerimus , utde
ipſa Curticella , vel bominibus inibi confiftentibus ſub
veſtra defenfione ... dignetis babere Corticella Notitia
an.1 341. apud Auguſtinum de la Chieza in Chron . Pe
dem. c. 19. Addidit quoque præfato Monaſterio Corticel
lam unam inter Cercina chum og Schalengiam , que ab
incolis Gorreta dicitur . Infra : Curticellam unam in
ter itorio Suavis . Adde Miracula S.Columbani Abbat .
cap. 29. [ Chronicon Farfenſe apud Murator . tom. 2 .
cap. 2
part . 2. col . 423 ] & Charcas Longobardicas apud U
ghellum paflim .
CORTIFER ,CURTIFER , Idem quod Curtis , ( vel
Curtile . Præceptum Ludovici Imperat . ann.836 . Am
plifl.Collect.com.i.col.46.C . Cum domibus cæteriſque
a dificiis,Curtiferis ,vineis, terris filvis, pratis, paſcuis,
aquis , dr. Præceptum Caroli Calvi an . 869. inter
Concilia Hiſpan. tom . 3. pag.151.col.1. & in Appendice
Mar
 1041 COR
Marcæ Hiſp.col.792.Cum domibus ædificiis,Curtiferis,
viridigariis,bortis ,vineis , & c. ] Donationes factæ Ec-
cleſiæ Salisburgenſi cap. 8. Tradidit quoque ad Chuchil
caſam cum Curtifero ſuo, & territorio , o manentes no-
vem cum coloniis aliis appendiciis fuis . Occurrit ite
rum c.4. & alibi . Tradiciones Fuldenſeslib.2.cap.148 .
Trado S.Bonifacio ... unum integrum Curtiferum .Chro-
nicon Beluenſe: Manfum cum ſuprapofitis, campis ,pra
tis, Curtiferis, ſilvis,c. Alibi : Manſa, ſervos, ancil
las, Curțiferos, terras, Silvas, &c . ( Chronicon Noya
lienſe apud Murator. tom . 2. parc.2.col.747 .Cum ædific
ciis, Cortiferis , exavis, ortis , vineis , campis . ] Addę
Perardum pag . 47. & Formulas veteres 18. 19.30. 58.
79. & Metropolim Salisburgenſem paffim , ubi Wi
guleius Hondius to. 3. P.2. Guriam & Curtiferum con-
fundit ,
I Cultifer, in Chartulario S.Sulpicii Bițuric.fol.
11. verſo : Domibus ædificiis cum appenditiis earum ,
artiferis Cyltiferis, viridigariis, & c.
CURTI FICIUM . Hift.Noviențenſis Monaſterii
inter Anecd,Marțen.co.3. col. 1931, Iņ Sulza curtis do
minica cum omnibus appenditiisfuis, Eccleſia videlicet
matrice cum decimis fuis , manfus cenſuales atque ſervi-
les, agri cum vineis ac pratis , curtes cum Curtificiis, fa
milia miniſterialis ſervilis cenfualis .
CORTAL, CORTALIS, Eadem fignificatione . Lit
teræ an.1358 . ex Chartophylacio regio Regelt.89. Ch .
521. Ipſe accedens ad quamdam bordam five Cortal Pe-
tri Coxvilli dicti loci,ibi predicti inimici ſe poterant re
trabere. Charta Guifredi Comitis Ceritaniæ an.1035.
Dono .... domos , cortes , Cortales , bortos , bortales,
areas e palumbarios, terras cultas , meremas , fil-
vas , prata ... , molendina , & molendinaria cum ca
putaquis, & c.
CORTARIUM , Idem quod Cortis, Curtis, Curtilis ,
Charça Hugonisde Feritate in Hift.Monaſterii S. Au
doeni Rorom.p.460.462. Et in ipſa villa terram unius
carruce , & unum manfum , 10.Cortaria.In alia Hugo-
nis, prioris filii : In eadem villa o &to Cortes, c.
i CORTORIUM , vel Cortoria. Donatio anni 1054.
in Appendice Marcæ Hiſpan. col. 1100. Cum Corto-
riis matrocibus e planitiiscum omnibus adjacen
tiis earung ,
CURTAR11,Currium poſſeſſores, vel tenentes.Char-
ta Anſelmi Abb. Lauresham . apud Freherum in Orig.
Palatin . Aream & vineas in Scriezeſeim , cum bobariis
atque Çurtariis,præter ea quæ in ſervitio babueruut, fub
annua penfione jure bæreditario contradidi . Infra : De
12. bobariis pro ſervitio reditu ſolvuntur 8.libre : de
dimidiis vero hobariis ego molendinarijs com aliis Curta-
yiïs 8. talenta 14.ſolidi .
CORTIGIUM ,Idem quod Cortis.DiplomaFerrandi
Caftellæ Regis an. 1224. pro Militia Fratrum Silvæ-
Majoris, apud Marten.tom .1. Anecd. col. 416. Ad fa-
ciendum inſuper vabis Cortigium in Altalaya de Ferrus
me obligo, in quo pofitis competenter babitare , & ad
dandum vobis 20. paria boum cum neceſſariis eorum ad
populandum agriculturam uſque ad annum , & vita-
lia ad cuſtodiendum caſtrum & caveas memoratas duq
bus,primisannis , prout aliis ſpeculatoribus eorum tra-
didiuſque modo .
CURTILE, Curtillum , Spelmanna, Locus vel ſedes
curtis: Vadiano , villula aliqua paucis ædificiis con-
ſtructa, domus ruſticana prædiolo conjuncta : rectius,
cui adjunctus eſt hortus , nam Curtile proprie hortym
ruſticum ,feu curtisſonat.GloM.Lat.Gall.Ortus,Courtil.
Charta Caroli Calvi : Cellulam S. Clementis una cuna
Curtili in quo Monacbi ibidem Deo famulantes labares
manuum exercere videntur, vel in quores illorum conſi-
ſtunt ,& c.Itą Chartæ Alamann .Goldafti n.28.62 . Tra-
Tom. II .
COR 1042
dic. Fuld.lib. 2. cap. 210. Chronica S.Benigni & Be
ſuenſe p.419.451.512. 544. Geſta Abbatum Gembla
cenf. p.533.5 34. & Scriptores alii paffim . Le Reclus
de Moliensip Miſerere MS.
Il convoita par grant foiblece,
La piour pome de Courtil .
Le Roman du Renard MS.
La bonne femme du Maiſnil
A ouvert l'ouis de fon Courtil .
Curtiçis.Johan.Iperii Chronicon S.Bercini an .
871. inter Anecd. Marcen.com.z.col. 524. Curtiles duos
cum caſticiis, terram arabilem do pratum bunariorum
quadraginta o&o , & c. A & um an . 35. CaroliRegis .
I ÇORTILE ,in Teftamento Guillelmi Comitis Are
verniæ an.g1o. de FundacioneCluniaci igcer Inftrum .
tomi 4. novæ Gall.Chriſt. col.272 .
CURTILE,apud Fantonum in Hiſtoria Avenion,
pag . 167 :
I CORTILIS , in Obicuario S. Gerardi Lemovic,
fol. 34
CORTILIUM , in Chronico Gemblacenſi p.533.534,
( in Inſtrumento 1. tomi 4. novæ Gall. Chriſt.col. 1.8
eciam alibi . ]
Cortilio , Eodem ſignificatu ,in Charta Rainoldi
Archiepiſcopi Remenſis apud Locrium in Chron Bel
gico an. 1129 .
I CORTIĻLUM , in Charta Johannis Michael an .
1258.ex Archivo B.Mariæ de Bono- Nuntio Rotomag .
I CORTILLUs,in Inſtrumento jurium Capituli Am
bian.in villa de Camons,ex Archivis ejuſdem Capiculi;
Item in veteri villa ſunt 32. Cortilli, quorum unuſquif
que ... perfolvit ... tres denarios,&c.
ÇOURTILLUM , Index MS.Beneficiorum Ecclefiæ
& Dicecer. Couſtantienf.fol. 18. è Mufæo Domini de
Cangè : Habetmanerium cum Courtillo .
CURTilus.Charta an.circiter 1000.ex Charcula
rio Saviniaci fol.101. Dat Curtilum , ortum , & vercbe
riam ſeu dimidium manfum . Charta Præpolíti Burgen
ſium Cuciaci an.1375. apud Baluzium Hift. Arvern.co .
2. p.208 .Manfis,maiſagiis, & Currilis ad diftam terram
Spectantibus. Iterum legitur pag.feq.
CURTILLUM ,Idem quod Curtile. Leges Inæ Regis
Weſtfaxiæ c.42.Ruſtici Curtillum debet elle claufum e
ftate fimul & bieme, c.[Decimam berbarum & Curtil
lorum ,in Hift.MS.Monaſterii Beccenſis fol. 465. ]
CORTILAGIUM, CURTILAGIUM, Idem quod Curti
le. Lindwodo ad lib.3 . Provincialis Cantuar.tit.16.Lo
cus adjun &tus curţi, ubi leguncur herbæ vel olera.Orde
ricus Vitalis lib.3.pag.466. Tertiam partem decime, cu
quinque Cortilagia.[ Polyptych.Fiſcamn. an.1235.Te
net unum vilanagium de 24. acris ad decimam do cam ,
partum , & reddit ſex denarios de Cortilagio ad feftum
S.Petri ad Vincula . Venditio an.1344. Vendidit ... do ,
mum , pratum , Cortilagium fitum in loco dio
& o Apud Tuſcham .] Monafticum Anglican. tom . 1 .
pag. 256. Et etiam fi in Curtilagim alicujus bladum fe
minaretur,decimam gerbam illius bladi,ficut in campis,
percipiet . Tom.2.p.89 .De una virgata terre,in Soodleya
... cum
duabus Curtilagiis ad eam pertinentibus , Pag.
306. De unomeſuagia cun Curtilagio in villa de Mel
lyng.Will Thorn. pag: 2098. Minutas decimas, cum de
cimis fæni& Curtilagiorum . Pag . 2101. Super decimis
quibuſcumque garbarum bladorun de ortis feu Cur
iilagiis aut aliis terris, & locis plantatis , doc. Cour
tilages, in Conſuetudine Moncenſi cap so. Will.Gu ,
iartus an.1296 .
Et s'eſpendirent fals & ſages
Ca Golà par les Courtillages .
Charta Stephani Comitis Burgundiæ , & JoannisComi
tis Cabilonen . an. : 229.pro Libertatibus oppidi Auſo
X X 3 peng
 1043 COR COR 1044
nenſis : Li Courtilagie de la Ville feroniſeburentelle m.- Courtillier leur doivent. Iņ hifce Chartis Courtilliers ii
niere que l'on n'y peut riens prendre de par nous , li para- funt qui poffident terram terragiq obnoxia , Courtilage
chat nor: Iceux deux choſes de foine de Courtilaige ſont vero aliud nihil eft,qua terragiŭ,& Çourtis vel, ut incer
Sans creance,& c.Infra: Cils qui fera dommaige de la clo- dum habetur, Courtiex eft ipla terra obnoxia terragio .)
ſon de la ville, & de la clofon des Courtils , & des Cour CORTISANI,CORTISIANI,QuiÇortes curant, vel co
tillaiges, des fruits des arbres, s'il le fait à aiciant,il lunt, aut incolunt. Charça Longobardica ann.774 apud
doit amenderle dommaige, c. Vide Innocent. III. PP. Ughellum in Archiepiſc . Benevent, Necnon in Gaſtal
lib.13:Epiſt-76. Statutum 2. Weſtmonaſt.e.so.Flecam dato Biſernenfi conceſimus Cortiſanos ,biſunt cum uxo
lib.2.c.71.9.3. Britonem p.109 . v . & c. Verus Charta : ribus fuis omnibus fibi pertinentibüs,Alia ibid.Sed cu
Courtillage eſt toutemaniere de poirèe,poix nouveaux,fe- fubftantiam CalendiniCortiſaninoftri qui habitare vi
ves nouvelles,en colle, QC [ Edictum JohannisFr.Reg. ſus fuit in Uriniano, Chronicon Monafterii S. Sophiæ
an.1350.apud de Lauriere to 2.Ordinar. p.368 . Nulsla- Benevent. Subſtantiam qua Auroaldi fuit Curtiſani no
boureurs de boue ne pourrontlabourer de boue ou de beſche ſtri. Charta Ludovici Pii in Chronico S.Vincentiide
qu'en vigne, exceptè es terres ou les chevaux ne pourroičt Vulcurng : Statuimus quoque ut nullus ex ſervis , aut
labourer, o ' auſſi les terres à gueldes o Cortillages. ] ex familia ejuſdem Monaſterii, vel eos , quos Cortiſanos
1 CURTILIARIUM.Vecus Conſuetudo Corbeienſis vocant , audeat inquietare , aut quodlibet penfum ejus e
in Tabulario ejusAbbaciæ :Qmnes generaliter preterli xaltor tollere , vel exigere præfumat. Adde eumdem
beros debent ſex diebuspro fingulis manfis ad opus ma tom ... pag . 297 :
nuale,ad folatum , debent
fubmoneri a portariis intē Servatur ejuſce appellaçionis memoria in focialium
plo: Qui non folperit , emendat. Et hoc debent annuatim libris, uti appellant , Provincialibus , in quibus inter
ad folatum , ad Curtiljarium ad ortiliarium . Flandrenſium nobiles familias , mentio fit Cortiſani
9 CORTICANUS,CURTICANUS.Præceptum Carlo- Flandriæ, ex Curtriaca gente , cui pro ¡nſignibus tres
manni Regis an.884.apud Mabil.de Re Diplom.p.550, cantherios miniacos in campo aureo adſcribunt . Idem
D). Omnes claufiindominicati, ſcilicet ille qui adhæret videcur cum eo qui le Sire de Cortefiex dicitur non ſe
Monafterio,o campanie ,plante,habundantia, Curtica: mel Guillelmo Guiarto , Chronicon Flandr. vernacu
pus,o clauſellus cumaliis vincolisdeParriniaco. Legi: ļum cap.72, și feit prendre un Chevalier de Flandres 7
qur Corticanus in Annal.Bened.com.3.p.61, qu'on appelloit Courtoiſien . Adde cap.46.
CORTANEUM.Chronicon Caſinenſe l.1.c.19.an. 2. CORTIS ,CURTIS,Atrium , impluvium ædificiis
636. Dachopertus quidam Capuanus genere obtulit B. cinctum ,noftris,Court.Monachus Sangallenſis lib.z.de
Benedi&to caſalem ſuum in loco,quiColimniana vocatur, Carolo M.c.31. Pauperes pannos jucundiſime deal bati
cum cafis & Cortaneis , omnibus ex integro pertinen . Kyrie eleiſon Ludovica beatoper latiflimam Curtem , vel
țiis ejus , Çurticulas Aquarum Grani, quas Latini uſitatius Porti
CURTILARIUS,Officium monafticum.cujus curę po: cuum nomine vocant,uſque ad cælum voces efferrent,& C,
fillimum incumbebat,ex curtili Monafterii, aut aliun- Hariulfus l.3.Chronici Centul.c.1, Juiſitportari in fue
de glera & pulmentaria Monachis ſubminiſtrare , quod domus atrium ,quod vulgus Curtem dicit,dut fieri afo
polţea in beneficium & feudum Ecclefiafticum Summo let,ante januam jactari , S.Eulogius lib. 2. Memorial.
Pontifici obnoxium tranfiit,utdocemur à Doubleco in Sanétor, cap.8 . Quadam nocte per contiguum infra Cor
Hilt.Sandionyſiani Monaſterii lib.r.c.59. quem lingua tem domus berens tugurium ,celfum parietem , Deo ju
vernacula Courtillier appellari annotat . Catholicum vante ,ſcandens,& c.Eckeardus junior de Calib . S. Galli
parvum : Ortilio, Ortelain, Courtilleur, Glol . Lat, cap.io. At equus exaltanter eum geſtans, in poftem val
Gall . Olitor,Courtiller.Alibi:Ceparia,Courtilliere.Rur : varum Curtis bominem „ , . impegit,
fum : Orticola , Courtiller , Curtis MONASTERII , apud Joannem Diac, lib. 4 .
9 CURTICULARIUS , in Epitaphio Fratris Jacobí de Vita S.GregoriiMagni c.97.id eft,clauſura,utiCor
Pouſſemotte , apud Felibianum in Hiftor. San -Dionyf. tisappellatur in Lege Salica tit.8.Ş.1. ubi Pa & tus Legis
pag.586. Salicæ haber clauſuram . Vide Curia .
Alia interdum notione videntur nuncupari Curtila CORTIS COENOBII . Miracula S.Bercharii Abb .

rii,feu Curtiliers: dicti enim qui dominį ſuị principalis
feu capitalis Curiam ſequi tenentur & , ejus placitis in-
tereſſe . Charta ann.1244.in Tabul.Corbeienfi : Après
en autel fait il tort dele terre le Viſconte , ki eft Courtii
liers de l'Egliſe.In altera Joan.de Mainieres Militis an ,
1283. ibid. Cheft alavoir que comeli Abès defift que je
fuiße leurCourtilliers, do vouloit queje alaſe à ſes plais,
inter A &ta SS.Benedict.fæc, 2. p; 853.Fidelilimus Dei
Abbas Berengerius audiens quoſdam à partibus Tullen
fium volentes cupiditate prede , O ſpoliorum effringere
iftud Monafterium , indixit ut ipſa Cortis Cænobii vali
de muniretur , & vigiles ipſam circumeuntes omni notte
inſiſterent.Rurſum occurrit ibi p.857,
Curtis CLAUSA.Charta Alaman . Goldafti 60. Hoc

e jujaille aufi come autre Curtillier , il est enfiordene éſt, caſa cum caſalibus , Curte claufa cum amnibus offici
que je mi boir irons à trois plais generaux chaſcun an , nis ejus. Ch.64.Curte claufa,aliiſque ædificiis,c c.Vita
jugérons & ferons auli come li autre Courtillier . ( Come Burchardi Wormacienſis Epiſcopi:Curtim fuam muro,

il deiſento
deuſe lever, propoſaillentcontre
mener, ne carier nus mi,que je ne
des fruits de peuljenene
mes teres
ke je tieng d'aus en Courtillage,ne ble ne marchainnes ,
duſques adont qu'il ou leur Serjant euſſent terchid,& que
je ou mes Serjans euſſent menè leur terage en leur grange
à Mainiere's.Similia habes in alpera ejuídem anniChar
ta Domini Altermide Maineriis fratris fupradi& ti Jo-
annis: Li dis Abbè & Convens diſoient ke lidis meſire
Willames mes peres m'avoit donneune partie de leterre ,
que iltenoit d'aus à Mainieresen Courtilage , par lequel
foſe il voloient que je fuille leur Courtilliers ,' fefile
en toutes coſes aule comme li autre Courtillier, tantde
penir à leur plais, de faire re ſeandiſe , de carier les tera
ges, du tertier, de toutes autres redevanches, keleur
civitatem
CORTINA inftar caſtelli circumdedit
, CURTINA, MinorCortis , ſeu ruſtica a
rea , quæ muris cingitur.Corțis claufa ,in laudatis Char
tis Alamannicis Goldaſti 60. & 64. Vetus Notitia
apud Ughellum to.s. pag. 1538. Demuncula minor cum
Cortina, vinea , & c. Paulus in Vita S. Hilarii Abbatis
Galeatenſis num. 8. Antequam ad Cortinam ipſius Mo
naſterii ingrederetur, & c.Alią ann.1210.apud Guiche
nonum in Bibl.Sebuſiana cent. 1. cap.78. Cum terris ,
Cortina , juftitiis, pedagiis , albergiis , & *c. Tabu
larium Calaurienſe : Concambiavi Curtinam meam de
terra ( vinea ſub ipſa curtina cum fiſcariis ſuper ſe ha
bentem . Thwroczius in Salomone cap. 52. Milites au
rem Ladislai agmina Salomonis tanquam in Cortinis
con :
 COR
1045
mncl uſerunt. Paulus in Vita S.Hilarii Abbat.n.8. An-
tequam ad Cortinam bujus Templi pocederet , c.
Inde murorum laricæ , ſeu prominentes urbium mu
ri, Corrine appellari videntur noftris, quod ijs veluti Hiſp.col.788.Septelanios tapites 11.cupertorio firicio 1 .
Cortes incingantur;Cortesenim rotunda ſunt,ut ait Var- o.vellatas xi.& quadincos XL.
ro in Origin Unde Cortine , feu Tripodis Apollinis , tinas 11. pellicas vi.& c.
ecymon accerſit Jof.Scaliger, etſi Varro & Servius ali
ter cenfeant.Anna Comnena 1.11. Alexiad.p.309,Koptí-
voc vocat muros urbis , ſeu loricas , inter binas curres ;
Tès au pyes, Tri's 'TOE XOptivees oponautos fisvoivate.
Synod.Romana fub Silveſtro PP.C.1. Quoniam bonum eſt
ut fixas Cortinas babeat Ecclefia ,ut regia Ecclefia non
vacillet , ſed ſit firma, ( clandas oftium propter perſe,
cutorem . (Hift .Dalphin.co.2.P.104.col.i.in Inftrum.an.
1300. Dominus R ,infra Cortinas fortalii di&ti Cafigi come
Mitutus in preſentia nobilis Domicelli, & C.) Neque a
liunde perenda origo Cortinarum , ſeu velorum , vel
aulæorum , quibus alcaria clauduntur apud Chriſtia-
nos , atque adeo le & ti ipfi noſtrạres , Ebrardus Bechy-
nienfis in Græciſmo :
Velum Cortina , velum Teiure vocatur ,
Alibi ;
Aulæ dicuntur Aulas : Petafmata Templi ;
Corting T balami: Volaria , vela Theatri,
Iſo Magiſter in Glom.Aulea , proprieUmbbang,ab as
la Attali Regis di &ta , proprie Cortina :Auctor Brevilo,
qui : Cortina eſt ornamentum Ecclefiarum , vel taber-
naculorum , ficut vela depifla, quæ in lateribus alta-
rium ſuſpenduntur , ne Sacerdos aſpectu circumftantium
confundatur, S.Auguftinus l.z.Quæft.fuper Exod. cap.
174,Aunqueas, quas Græci appellant, Latini Aules per
hibent , quas Cortinas vulgo vocant . S.Hieronymus l,
1.in Lamenjat.Hierem.c.2.In tentorii nomine e taber-
naculi, quamvis unum videatur fonare ,eo quod taberna-
cula inde fintdi&ta ; quod Cortinæ diftente funibus tao
bernaculis infra ſantibus appenderentur, quę tentoria
fuftinerent, Monachus Sangallenſis l.1.c.2.ex emenda:
tione Codicis Cæſarei apud Lambecium : Tunc adole:
ſcens ille, quem poft Cortinam , juxta quam conſederat
Rex , Itarę præceperat, ut audire, quomodo finguli ſup-
plicarent , cum ipfa Cortina ipſum circumplexus, in bos
quaſtus erupit , Domine, & c.Anaftafius in Leone III,
DP , Fecit Cortinam Jerican albam habentem periclyfim
crucem defundato . Occurrit apud eumdem non fe-
mel, Continuatorem Florilegi pag. 672.in Geſtis Re.
gumFrancorum c.14 . & alios.VidcĐạrandum l... Ra:
țion.c.3.n.39 ;
CORTINÆ Regis , Signa , vela regia, quæ bonis
debitorum Fiſco addi& is appendebantur,tituli.S.Am
broſịus Epift, 33.Dum bec tra&to ſuggeftum eft mibiCor-
tinas Regias effe collectas, refertam autem populo Bafi-
licam preſentiam mei poſcere . Infra : Poftea vero quod
cognoverim Cortinas Regias inde ele fublatas .Vide Ti
tulus , Velum ,
Cortina , Panni vel ferici ſpecies, fiç di&ta , ut
pallium, pro palliimateria . Liber Anniverſariorum
Bafilicæ Vaticanæ fol.144.ubi de Bqpifacio VIII.PP. I.
tem 4. camiſas deCortina cumpectoralibus & gramiciis
de opere Cyprenſs...Item tria ſuperpellicia de vinipa (
Cortina .
I CORDINĄ, pro Cortina , Velum , aulæum.Sta-
tuta.M $S A
. ugeri II.Epiſc.Conferan.an.1280. Sub po-
na Jufpenfionis abofficio prohibemus ne capuelle baptiz
qarorum ponantur in aliis quam in ecclefiafticis ufibus ;
videlicet inde faciant ſupercapellitia velCordinas.Alte
ra manus habet Cordines , minus recte .
COURTINA , Eadem nocione . Charca an.1458.
ex Archivo B.Mariæ de Bono Nuncio Rotomag. A
nonnullis Chrifti fidelibus dari fuerunt & erogati the-
ſauro diaeEccleſia ... tres ſolidiTuron. convertendi ...
COR
1046
pro manutentione cujufdam Coursine ſuper altare B.
Marie ,
CURTINA . Charta an.855.in Appendice :Marcæ
vadelincos ymi . Cur
INCORTINARE , Tapetibus & aulæis ornare.Matth .
Paris ann.1249. Iu llitautem Rex ut civitas mundata stor
pitibus, truncis, luto.O fimo , Incortinaretur. Bocca
cius : Un belliffsmo letto Incortinato . Çurtiner , Inclu
dere , apud Briſtonem 2,144 .
CORTINUM , Idem quod Cortina , Cortis feu ru
fica arca C
. harta 33.inter Alamannicas Goldaſti :Ven
diderunt,Corsinum aruncole ,quem habuerunt de fui pas
pris , 6 Occurrit ibipluries.
I CURTINUM , Teftamentum Tellonis Epiſcopi ,
in Annal,Bened.10.2.p.708.col.1.Item Curtinum..cum
pomiferis ſuis . Miracula B. Henrici Baucenenlis , to .
3. Junii p. 376. Moratur cum
Jacobo in Cursino S. Mar ,
CORTINALE , Arrium , La court d'une maiſon .Ver
dala in Epiſcopis Magalon.apudGariellum p.sos.Lava-.
totium clauftri fuperioris fimiliter fecit , Cortinale O.
portalia o murum quoclauditur,
CURTICULA , Atrium Ecclefiæ , vel Palatii , por
ricibus circumdatum , atque adeo ipſa Porticus. Mo
nachus Sangall.l... c.33. In Ecclefio , vel in porticu ,que
tunc Curricula dicebatur,c.Lib.2.c.31.Per latifimam
Curtem , vel Curticulas Aquarum Grani, quas Latini
uſisasius Porticum nomine vocant , & c.
3. CORTIS , Curtis , Tentorium Principis, vel
Ducis exercitus . Jornandes de rebus Geticis , ubi de
fcribit Arsilæ tentoria : Videres Triclinia ambitu proli
xiore diſtensa , porticus in omni decore difpofitas , Area
vero Curtis ingenti ambitu cingebatur , ut amplitudo ip
ſam regiam auleam oftenderes . Anaſtaſius in Hift.Eccl.
Aulam incendit que dicebatur Cortis Çrummi . Ubi
Theophanes: Eaupuo; To TÖndov, Xpínate TS X 7785,
nyt lixoprlw , wstri viens 340111xãs urspzius. Eadem ha
bet Cedrenus , Ica hanc vocem uſurpant ex Græcis, Leo
in Tacticis c.11.9.21.Conftantinus Porphyrogen.in Ba
filio cap. 15, (ubi vim vocisnon percepit Interpres Al
lacius; ) Codinus deOffic, cap.s.n.52. & in Orig.Con
ftantinop. ubi de Columna Fori, pag.2 3.Edit.Řegiæ ,
Hinc
CORTINARII, qui & CORTELINI, Qui Cortem
ſeu tentorium Principis obſervabant & fervabant, qui
inter dtours , & potentisreponungur a Conſtantio l.z.de
Themat.c.5.& in Gloffis Balilic, Koptskirov, Twodro
ævi Koptsiivoi, direna's, Supopor të apurweis . Nam
his locis eoſdem effe cum Cortinariis quidquid di
car Meurſius) ex Codiņo de Offic.c.5. num.52. fatis
conftat; fiquidem , ut Cortinarii , miniftrabant ad
kabernaculum Imperatoris , & in fymbolum viliffimæ
conditionis , ex veteribus tabernaculi pannis veſtes
confectas habebant . Cortinariorum meminit Pachy
meres 1.4.c.29. Cartalini autem videntur di&ti primitus
Cobortales, de quibus fupra . [ Liber niger Scaccarii p
356. Cortinarius in domo comedet, Ø . quando faciebat
cortinas portare , babebat liberationem ad 1. bominem ad
..ſumar. Hic Cortinarius Hearnio non magis videtur
ſignare cuſtodem cortis , quam curatorem cortinarum
feu aulæorumipfi corti lectoque regio neceſſariorum . ]
4. CORTIS , CURTIS R , egia , Aula , Palatium
ipſum , încinétus Palatii, Uguțio : A Cura bec Cur
tos , tis , pro diſtrictu alicujus caftri vel ville .Lamber
cus Schafnaburg.ann.1066.Qui ftatim raptis armis Cur
tem regiam circumdederunt . Mox : Ejectus eſt de Cur
te Regia cum omnibus tyrannidis fuæ fautoribus.Warner
rius ŃS.in Macrum Scottum Poeram :
Per
 947 TOR COR
1048
Per totam Cortem verſus ru &tabat obervans , nis...integram ſancte SophieMonaſterio concefimuspoft
Dignos conſertis ftercore paginulis. dendam... fed & Corvam ad pontem Bajanum , quam
Vide Legem Bajwar.tit.z.c.12 .$. 1.C. 13. 5.1 . Monachum comparavimus à Joanne , O c. Infra , ſemel ac iterum
Sangal.I.S.C.12.33 . & Eckeardum juniorem de Caſib.S. Corvis ſcribitur , ut & crebro in Chronico S.Sophiæ
Gallic.1o.[ Vide Curtus in Cortis 1.) Benevent , pag. 585. 586. 587. 589. & c. ( Vide Cor
CURTISANI Regis vel alcerius Principis aulici , Co- vata . ]
urtiſans , qui in Regis Corte verſantur , apud Gobeli ICORVADA,CORVAGIUM .Vide in Corvate .
pum Perſonam in Coſmodromio ætate 7. c. 77. 88. in CORVANA . Charta Luſitanica apud Brandaonum
Chronico Montis S.Agnetis apud Gerſonum in Serm . in Hiſtor.Luſitanica 10.3.p.382. Homines de Bolon dent
de ſancto Antonio , 1 in Chronico Marienrod. apud vobis quartam partem , & nos Corvana .
Leibnitium to.2.Script.Brunſvic.in Chronico Epiſco CORVATA , Ager , non unius quantitatis.In
porum Merſeburg.apud Ludewig.co.4. Reliq .MSS.pag . quifitio ann.1220. Hiſt. Dalphin.co.i.p.129. col.1.Item
437. & in Chronico Cornelii Zanifliet, apud Marten. dominus Comes habet apud Avalonem in dominicos.Cor
10.5.Amplifi.Collect.col.489.& c. ] vatam ad Capellam Albam continentem 18 jornalia ter
9 CORTESANI, Eadem nocione, in Vita Eugenii re , in quibrıs miſtrales capiunt 4.gerbas e crientase
IV.Papa , apud Baluzium Miſcell.co.7.P.507.Bulla Be- Jolagium .... o pra iis quæ miſtrales capiuntin dietis Cor
nedi & i XIII.Pſeudo Papæ , ex Archivo Civitaris Maf- varis , debent facere arare , ſeminare O berciare eas
fil. Marefcallus noſter babei jurifdi&tionem civilem co quando ſeminantur , & bladum recolligere facere ap
criminalem in Cortejanos ſeu nos Ở Curiam noftram le- portare ad granarium Comitis,& alias operas circa cul.
quentes . turam earum neceſarias, & *c.Vide Croada 2 .
CORTIS , CURTIS , Comitatus : noftris , La Cour CORVEIA , Eadem notione . Inftrumentum con

du Prince. Hincmarus Remenſis Opufc.17.Cum valde
veſperi a Corte Regis noſtri ad manfiones noſtras... feſti-
narem . Mox : Cuireſpondi, ut teneret ipſum hominem
ſecum ...donec ad Cortem redirem . Capit.Caroli Magni
{it.ll. Qualiter boneſte Oʻ ſineindigentia in Curte noſtra,
ficut anteceſores noftri fecerunt , vivere poſſimus. Tit .
26. & 27. In hoftem , vel ad placitum five ad Curiem ve-
mens Tit. 39. cap . l . Si ad Cortem noftram ve-
nerit . Capitul.Carlomanni tit.2 . 9. 5. Dum ad Curtem
pergunt. Vide Synodum Confluentinam ſub finem , &
Capitula Caroli Calvi pon uno loco , Ditmarum pag.
cordiæ inter Capitulum Eduenſe & Dominum de Per
reria ann.1757. Præterea babent Decanus & Capitulum
in finagiq ditte ville tres Corveias, que continent un
decim jornalia terræ :
I CORVATIS , f.eodem intellectu . Charta Gode
fridi magni Lotharingiæ Ducis pro Monachis Gorzi
enſibus ann.1069.apud Miræum tom.ç. pag.353.col. 1.
Donamus etiam eis vineam apud villam vocabulo Co
lumbariam , dopratum quod diciturad Canirol... Sed
Corvatem in loco qui vocatur Blatizis-fontana . Vide
Corve .

88. & c.Idem : Interrogati funt qui in Corte degebant.
Ratherius Veronenſis in Qualit. Conje &t. In exercitum
nunquam , ad Cortem rarillime, Ó'c.Ratbertusde Ca-
libus S.Gallic.9 . Harinotus... omnes labores itinera
sive ad Curtem , live in expeditionem , ad omnes a
Jias neceſſitates vice illius ftrenue accepit. Agia Narbo-
'nenſis Epiſcopus apud Catellum in Comitibus Tolofa-
nis p.83. Audivimus, quod vos Curtim pergere his die-
bus debetis. Ita apud Brunonenide Bello Saxon . & alios
pon femel
CORTIS , CURTIS , Familia & domus Principis .
Epiſtola Epifcoporum provinciarum Remenfis & Ro-
tomagenfis ad Ludovicum Regem : Quin potius habea-
zis unde fufficienīer o honeſte cum domeſtica Corte ve-
fra poſitis vivere . Vide Capitula Carol¡ Calvị tit. It .
c.5.tit.23.C.14 :
Curtis Regia , Fiſcus Regius . Lex Longobard .
1.1.tit.2.9.9. Compoſitionem duplicem exigere videtur....
Jicut Cortis Regia exigerevidetur. Tit 9.9.12.Tunc ap-
ſa compoſitio ....ad Curtem Regis perveniat. Tit.io.§.i.
& 2.Tunc illi Curtis Regia ſuccedat . Lib.2. tit.14. $.1.
Et fi intentio fuerit contra Curtem Regis, & c.9.6.Tunç
Curtis Regia fufcipiat ipſas 4. uncias. Lib.z.tit.1.9 7.
Ettam CurtisĶegia, quam Longobardi, tales iki ba-
beant dominationes , & c. Adde S.13.18.19.25.tit.35.9.1.
&c. Quæ vero his locis compoſitiones ad Curtim Re
giam , alibi, ad Palatium pertinere dicuntur , lib. 1.
țit.2 . Ş. 10. tit.25. J. 5o . & alibi paflim . [ Vide alia no-
rione in Cortis 1. )
CORTISANI, CORTISIANI. Videpoft Cortis 1.
I CORTIVIA dicitur Morſus freni, vel ſecundum
alios , illud quod come equi imponitur, ut curvețur .
Vocabul.Juris utriuſque.
I CORTORIUM . Vide in Cortis ! :
CORVA , Corvis, Prædium , vel modus agri .
Charia Longobardica an. 774. apud Ughel!um in Ar- Ducheſnium in Hiſt. Caſtrovillaña
chiepiſc.Beneventan.Concelimus @ prædicto Monaſte- num neque Cervadam , neque ullam ibi accipiet con
rios.Sojbia Corvam quæ videtur eſſe in campo Senerck ſuctudinem . [ Codex MS. Írminonis Abbatis Sanger
CORVATE , CORVEIÆ , COURBIÆ , CURVA
TÆ , Operæ quas fubditi ac ruſtici dominis fuis præſta
reex Lege tenentur: Corvèes , noſtris , quas Cujacius
ad l.un.Č.Ne operæ à collatorib.exig . lib.1o . ait operas
efle à noftris fic dictas quafi Corpèes , fcilicet apera cor
paralia : quomodo dicuntur corparales moleſtie , in leg.
136.Cod.Theod.de Decurionib.Nam & Lugdunenfibus
Veè , operam fignificare addit . Alii à curvando dedu
cunt , quia præltando hujuſmodi operas homines cur
vantur : unde Curyade, Curvatæ & Courbie , inter
dum appellantur . Alii quali Corrogatas dictas putant .
yide in hac voce . Rigaltius in Gloir.ab Angariis dedu
ciç. Sed potior videtur Cujacii fententia , non quod
fint opera corporalia, ſed quod præftarentur ab iis quos
homines de corporeappellabant, qui ejuſmodi operis ſo
li obnoxii erant . [ Vide Corrud .. ]
CORVATĄ , Ghronicon Beſuenle: Tali ſeruitio , ut
in omnibus annis in Corvata Monachorum , jornalem u
num de tritico, & alium de avena perſolverent .Alibi:
in villa noſtra...volueruntaliquando Corvatam Conſue
tudinaliter facere . Tabularium Burgulienſe Ch. 97 .
Curtis vero ipſa libera eſt ab omni hominum extranearum
conſuetudine , Coruara , biduanne, Oʻc . Adde Liber
tạtes villæ Monçis Regal.an.1287 . apud Guichenonum
in Hiſt. Breſſenli 8.206,
CURVATA , & Curvada . Epiſtola Abbatis S.Ger
mani to.4.Hiftor.Franc.p.737 .Curvadas ſuasin melio
ribes terris noſtris ponit. ( Curvada legitur paffim in
Codice MS.Irminonis Abb.San -German.ut fol.20. col.
2.fol.40.col.z.fol.41.col.z.fol.59.col.3.& c.Curvata vero
fol.28.col.2 . & fol.79.col.2.)Charta anni 1101.co...Spici
legii Acheriani p. 238.Curvate rufticorum . Droit de
Courvage, in Confuet.Percic.art.32 .
CORVADA.Capiculare de Villis c.3.Non Corzadas ,
non materiam çedere Öc. Charta an. 1058, apud
Neque ban
man .
 1049 COR COR : 1050

* man. fol.2 .col . 1, Gautſelmus colonus.... habet de terra equitationes Domini Johannis , ſicut ire folent ,
arabili bunaria xın.facit inde perticasvi , Corvadas do CORVERIA . Charta Philippi III ,Fr Regis ann,
: nat . ) 1275.Amplift.Gollect. Marten.com.i.col, 1379 Eidem
9 CORVEDA , in Chartulario Parthenonis SS.Tri. Petro damus...manerium noſtrum O villam de Fontibus
nis.Cadom.fol.zz.v.in Charta Hugonis de Villers ann . Cadoci, cum eorum pertinentiis co juribus , ſcilicet
1193.ex Archivo MonaſteriiS. Urbani , & apud Mir . campipartibus, cenfibus , pratis , Corveriis carruca
ræum 10.2.p.1152.col.2 . rum , caponibus, gallinis o ovis reditualibus.
COR WĘDA , in LitterisGeraldi Epiſc. Tornac, I CORVIATA : Charrular.Prioratus S.Petri de Do
pro Monafterio Elnonenſi, apud Marten.to.1. Anecd , mina : Debet rafobiam de manſo Totani .... procuratio
col.432; viem unam Miniſtrallo cum uno focio cum duobus O Cor
I CURBADA , Eadem notione , Codex MS. Irmi. . viatam unam ,
nonis Abb.Sangerman.tol.21.v.col.1. Ingenulfuscolonus CORVEABIL15 , Homo Corveis obnoxius. Char
S.Germani debet pullos iv.ova xv.carop.manuop:Curba, ta Villæ novæ in Dumbis ann.1426 . Joannes Buro reco
· das , wbieiinjungitur , gnoſcit fe efle bomo taillabilis , Corveabilis, juſticiabi
CROADA , CROATA , Idem quod Corvada .Charta lis , explečtabilis, manus mortue ſerve conditionis
ann.450.apud Meurifium in Epifcopis Metenfib....... atque burgenfis Domini Ducis Borbonis ,
· Foreſtam quæ aicitur Heis, cum integro banno, eidem I CORVAGIUM , Idem quod Corvata; Jus eciam
loco concedimus, inomnes uſus, cum redditibus ſuis,id exigendarum Corvatarum . Statuta Andegav.pag.147,
eft, Croada O'Juffufa , quas debent folvere quincumque Prohibetur diſtricte ne aliqua perſona eccleſiaſtica Domi
- de adjacentibus exinde voluerit focariam de mortua fil no terræ Corvagium aut aliquid tale facere præfumat. ,
va habere , & plauſtra ad aratra ſua ,ſtabala etiam fa- . donec habeat ſuper hoc Epiſcopi ſui conſilium , ut ejus
cere. Chronicon Senonienſe c.9. Adveniente tempore auctoritate fiat quod fueritfaciendum , Charta Johan
veris, quo agricolæ ad colenda arva o bortos procedere nis Epiſc.Carnot.ann.1180.apud Marc.Anecd.o.o.col,
folent, ille malorum adinventor Renaldusprohibuit ,ne 596. Vindicabat enim in illis fibi jus bofpitandi , tal
homines Ecclefice Senonienfis Croadas debitas perſolve- liam , Corvagium , avenagium , juftitiam cruoris
yent , nec bortos , prout folebant , excolerent. Cap. 1o. latronis ,
. Præcepit est bomines Ecclefiæ noftre Croadas y bortos CokyEAGIUM , Idem in Statutis Eccleſiæ Nan
folebant, excolerent, Tabularium S. Vitoni
ficut antea netenſis apud Marten .Anecdot.to.4.col.954.
- Virdunenfis: In Meraldi curte habebamus antiquitus COR VESARII , Sutores veterinarii , qui Corio
Croatam unam indominicatam , quam quidem Prepoſi- veteri útuntur: Gall. Sueurs de vieil", Savetiers, Char
tus noſter ſineconſenſu confilio Capitulicuidam homi ta Ranolfi Comitis Celtriæ in Monaftico Anglic. to.r.
.
ni ejuſdem ville Duranno nomine vendidit , &c. Ibi, p.987 .Quapropterprohibeo ſuper amorem meum , ut nec
dem : Solum manfa i.carratam de virgis, de 40.noctes, mercator, nec inftitor , nec permentarius ,nec Corveſa :
Ø 12.Croadas , unam berbe , alteram fæni , idem tres rius , nec ullus miniſter volens vendere vel emere , non
carratas herbe , alteram feni. Rurſum: Duos dies ad vendat, &c. Diploma Henrici I. Regis Angl.in Rege
Croadam bomo de poteſtate facit cum beftiis ſuis, quibus fto Chartarum Normanniæ : Sciatis nos concelline Wil
j
Sicaret, cum foſforio totidem dies . [ Seherus de Primor- lelmo Canuto . Osberto filio Huardi, o ſociis Corde
diis Monaſterii Calmoſiac, inter Anecd . Marten.to.3 . wanariis do Corverſariis Rotomag. ut babeant gildam
col.1197 . In feſto $ .Remigii duos nummos debet , etiam ſuam bene & honorifice & plenarie de miniſterio ſuo , fi
ſuo tempore Croatam , bruillium furcam.Cenſus bro cut eam habuerunt. In Regefto Feodor. Carnoti p . 16.
lo e Croate in Hift.MedianiMonaſterii p. 316. Vide Les Corvoiſiers qui vendent foulers ou marchiê, doivent
alia notione fuo loco . ] Hinc , ni fallor , emendanda chaſcun obole .
vecus Charta Luxovienſis, edita in operibus S.Colum CORUGIO , Puer , Eſtludus, quando prover

bani p:355.Similiter & decimas propriilaboris omnium
-dominiorum quoquo modo laborantium , & Croacarum
bovariarum , jugerum , coloniarum , nemorum , c.
1 CORVEA . Charcular.S.Vandregefiliço.l.p.670.
in Charta anni 1265.Pro molta do Corveis , quas dilti
Religiofi petebantà me ratione feodi mei . Charta anni
. 1282.inter Inſtr.com.4.novæ Gall.Chrift.col.191.Salvis
Corvea falce & furca pliis coafuetudinibus , Vi
de alia notione in Corvata ,
CORVEIA , Charça ann.96o.aoud Hemereum in Aus
guſta Viromand.Quod eandem terram tenentes..ei bis in
annocarrucam Corveiam facerent . Id eſt , agrum do
mini gratis ararent. Corveias fubmovere . Regeſtum
Philippi Aug. f. 125. Singulis annis in Natali Domini
ſubmonebat Corvejas ſuas . Corveia vanni, facci, ba-
leii, carru garum , in Charța.an.1230.ex Tabular, Fof-
: fac.f 50 .
COURBIA , in Conſuetudinibus de Boiſdecenè in Pi-
tonibus an.1265.Habent Courbiam in terra , ſed ſcien
dum quale: talo eft enim ad domos faciendas in eſtagiis
fuis á in illisestagiis claudendum & temand(f.cundum )
cum tot bobus cum quibusterram ſnam # nuſquiſque co-
1 fuerit , vel cum corpore fuo, fi dominus ſubmonere
ip-
-Sum fecerit. Habent etiam Courbiam ad ligna ad portan-
dum , c.
I CORVEAMENTUM . Tabularium Compendien
ſe : Diftihomines ibum de cetero ad Corveamenta &
bia dicunt. Alibi igitur; Coragium , pars eft in ludis
quando proverbia dicuntur . Glof.Ilid .Vide Coragium ,
4 COR VIATA . Vide poft Corvata .
COR VILLĄ , Corbula , Corbeille : Gloffæ Bibl.
MSS.Cartallum , Corvilla ,
I CORVINIUM , Vide Covinus ,
CORVIS . Vide Corda ,
CORUS , CHORUS , Menfuræ annonariæ fpecies
apud Anglos & Germanos , Bra &t.l.2.C.16.9.7. Decem
Coros tritici , ſive decem quarteria . Nicol, Trivettus
an . 1194. Coros frugum , vel medios rerum venalium ,fi
ve quaſcumque menfuras...fieri ftatuituniformes. Apud
llidorum 1.14.Orig.c.26.Corus 30.modii impletur . Hic
ab Hebraico ſermone deſcendit, qui vocatur Cora à fimi:
litudiue collis: Cora enim Hebraice collesappellantur :
Coacervati enim motii 30. inftarcollis videntur,& onus
cameli efficiunt. [ Papias MS.Corus qui eft triginta mo
diorum . ]
CHORUS , Eadem noțione. Chronicon Montis Se
reni ann.1217 . In Szoberiz quidem 25.Chori, hoc eſt ,
Wiſchepele triticum , reliquis vero duabus 6. Chori fili
ginis, o 19. marce , fertone minus . Porro manfi de
Nienborch in foribus Ecclefiæ pofiti folvebant 8o.
Choros de 4. generibus frumenti, o fervitium ruſti
corun.
CORUSCUS , Fulgetřum , Aspari ; Eſclair , no
ftris . Plinius : Fulgetrum prius cernitur , quam toni
trum
 COR COR 1052
TOST

trum auditur . Corufcare, apud Apuleium de Mundo , 333. de S.Davino Peregrino: Coſcia , genus, crura
.
Eſclairer, espaTTHY , Glof.Lat.Gr.Fulget , a ' piutet cum pede ſiniſtro , dºc.
Coruſcatio apud Solinuni , & Matth . Weſtmonaft.ann. COSCINUS , COSCINA , Menſuriæ frumentaria
1198.1218. 1230, 1246. Ebrardus Bethunienſis in Græ- ſpecies apud Italos . Bulla Alexandri1I1.PP. an . 1179.
ciſmo : apud Ughellum in Archiepiſcopis Benevent. De quo fex
Sobradiat, mucroque micat , fulgarque Coruſcat. - Coſcinos frumentiunoquoque menfe & alia quædam pro
Quum fulgor ſupra nos paret , tunc fulgurat æther . veniunt, & c.Vide Charcam Alexandri IV .Pontifiapud
Vecus InterpresJuvenalis Sat.15 . v.223 . Nam ex nimio Petrum Mariam Campum in Hiſtor.Eccl. Placentinæ ,
Alatu uel certamine ventorum nubes inter ſe conliſä toni- in Regefto Privileg.p.364.
trua da Coruſcos faciunt, veluti ſaxa inter ſe collifa ; COSDUNA , CoSDUPENA , COSDUPNA , & c .
7 gnem faciunt . Gregor.Magn.l.2.Dialog . c.15. Roma à Vide Conſuetudo 4.
gentibus non exterminabitur', ſed tempeſtatibus, Coru COSIA . Otto Morena in Hift.Rerum Laudenſium
Jcis , turbinibus , ac terræ motu fatigata , marceſcet in p.30. Nullotriam foſato, aut Cofia , nullis arboribus
femetipſa . Cap.23.Tunc vir Dei inter Coruſcos toni- inter utramque partem exiftentibus. Ubi legendum Ce
truos atque ingentis pluvia innundationem , & c. Gre- fia ; ex Cod.MS. monet Felix Oſius, quæ vox , vel
gorius Turon.lib.de Mirac.S.Martini c . 29. Factus eſt Cesa , Italis ſepem ſonat , Vide Concifa .
fuper illos fplendor Corufco ſimilis . Fortunatus l . 3 . COSIMENTUM , Protectio . Homagium Mariæ
Poem.in Epiftola ad Felicem Epiſc. Et Soporantes ocu- Vicecomitiffæ Beneharnenſis erę 1208.fa £tum Ildefon
los , quos mihi aperuiſtis tonitruo, claufiftis Coruſco ſo Regi Aragon.apud Marcam 1.6.Hiſt. Beneharn.c.de
Hugo Flaviniac.in Chron.p.245. InterCaruſcos @tur, f.2 . Ego recipio vos in Dei Cofimento do meo , & promit
bines tempeſtatis imminentis , Occurrit præterea apud to vobis , & c.
Bedam 1.4.Hiſt.Angl.c.3.Petrum Damian.l.6.Epift.23. COSINUS . Vide Culinus .
excrema , Cæſarium 1.2.Mirac.c.27 .& c.[Coruſciferila COSMARIUS , Dominus mundi , Joan.de Janua .
quearia cæli, apud Martian.Capellam . ) Ex xóourque ,
Coruscus . Ugutio : Coruſcus , ſplendidus , crie COSMETA , Ornator , exornator , cujus circa

Spus, tremulus . Gloff. Græc. Lat. A patofa's , Caru- . cutim occupatur induſtria ; interdum veſpillo , pollin.
fcus.[Haud ab ſimili notioneVirgilius Æneid. 2. Stet ctor. Heſychius.: Hipotentis., xxpds, criapiasás . GI,
ferri acies mucrone Coruſco. Unde Servius; Corufcum Græc. Lat,Koo wárpic ,: ornatrix. Erocianus in Lexico
alias fulgens, alias tremulum eft . ) Hippocrat. ΚοσμάςΛέγοτατες ατάντες, τας των εφήβων -
CORÝNETUS , Petrus Damian.l.s. Epift.20. Si a ručloa apovošetus. Papias : Coſmetæ , dicuntur ornarri
Corynetis ſuis matrona potensnegligit arcere petulcum , ces crinium , à comando . Petrus Damian.l.7.Epift.ult.
quid mirum ſiin eam quoque ille poftmodum vefanię ſue p.680. de nobili Conſtantinopolitana. Ducis Venecia
porrigit appetitum . Ubi Editor ad marginem , famu- rum uxore : Corpus ejus omne computruit , ut nec quif
labus. Sed legendum videtur ex cætonitis, ex Græce piam tantam perferre narium injuriam potuit , non Col
K OITOVÍT:15, cubicularius, eunuchus . meta , non feruulus, vix una duntaxat ancilla , non fi
COS , Ocularis, id eft , qui oculis valet , detvi- ne fpeciei redolentis auxilio , in ejus obſequii ſedulitate
i
ridis colaris. Sic interpretantur Gloſſæ MSS. ad lib.i. permanfit. Kontàs d'ori Bov, exornator adoleſcentum
.
Paſſion.Alexandri Iatroſophiftæ . (Medicina Salernit. in veteri Inſcript. 79.6. 317.3. dignitas apud Græcos
p.104.edit.1622. Cos vulgari jaca appellariſolet Vinum qua qui inſignitus erat, xo5!2ut dandicitur ead . p.317.1.
pb colorem , odorem e Saporem . ] Vide Caſaubonum ad Spartianum in Adriano .
COSA , pro Cauſa , Res , in veteri Charta apud COSMICUS , Mundanus . Gloil .Græc.Lat.Ko
Ughellum tom .3. Ital. ſacr.p.40.41.[ Hinc Gallicam ominós , Secularis . Addit Laurentius in Amalthea
Chofe . ) Extra clerum . Vide Cofmus.
I COSAMATTA , Species munitionis , Italis 9 COSMITES , ridis facræ navis in formam cru
Caja armata , Hiſpanis, Caſamata , Noftris Caſema- cis facta , quod quatuormundi ,Kórue, plagas reprær
te : Ima crypta eſt'ad latera propugnaculorum . Uti- ſentat, dicta à S.Germano. Sed & Coſmodin nomen
tur Melchior de Redern de Oblidione Varadinenſi apud aliquot Templorum Romæ alibique ab eadem origine
Ludewig.Reliq.MSS.co.6.p.329 . arcefſendum . Sic Romæ hodieque exſtat in regione Ri
I COSCA. Vide Cola 1 . pa Ædes Diaconiæ , quæ dicitur , S. Mariæ in Coſmo
COSCEZ & COSCET Domeſdei tit. Wiltshire,Re- din , vel Coſmedin , ut in Chron.Caſin . Vide Hieron.
gerius Comes : odovillani , docto Coſcez cum quin- Fabrum Memor.ſacr .Ravennæ antiqq.Carol. Macrum
quecarucis . Vox , inquit Spelmannus , in luſtratio- in Hierolexico .
ne hujus Comitatus frequens, uti & Cofcet , quæ bor COSMOPEIA , Græc. Kcontiæ , Mundi fa .
dariorum loco villanos plerumque fequitur In burgobricatio . Ucicur Chriſtoph.Mullerus in Introduct. ad
autem Malmesburia cun bordariis fæpe jungicur . A- Hift.Canonicæ Sand-Hyppolit.apud Duellium Miſcele
gardus opinatus eſt operarios pauperes ſignificare : nos, lib.1.p.312 .
ait idem Spelmannus, id quod Cotmanni & Cotarii COSMUS , Kóru Qu, Mundus . Turpinus de Vita
id eft , Cotorum habitatores : nam Coshe idem apud ve- Caroli M.C.11. Coſmi potentiores, fortiores ,
& c. Alius
teres Anglos quod Cote , id eft, tugurium . Iidem vi- Codex MS.habetmundi. Lib.Miracul. S. Bertæ_ Ab
dentur qui Coibſeti, in Legibus Henrici I.c. 30. & 31. batiffæ parte 1. c . 1. Sciatis vos ipſos non bujus Coſmi
Vide Cota 2. [ Le Roman de Partonopex MS, cum honore eſe reſiduos , Fridegodus in S. Wilfrido
Quar donc eſt li termes pleniers , cap. 4 .
Que porroiseſtre chevaliers , Cofmica fi ſpreto repetam contagia Chriſto .
Adonc à primes à henor Charta MS.Hugonis Archiepiſc.Biſuntiniann. 1033 .
Bos porrai eslire à ſeignor ; ſic incipit : Cum Coſmi decidentis variante procella
Quar ne lor ſeroit bonne bel Oc. ] Adde Itinerar.S. Willibaldi n.7.Edgarum Regem
Que m'offriffe à prendre un Cofel. ] Angl.in Legibus Monachorum Heydenfium c.2.Epita
I COSCIA, vox Italica , Coxa Gall.Cuiffe. A &ta phium Iſidori Hifpal.in ejus Vita n.39 . &c.
6. April.co.2.p.954. de S. Joagnolo : Pateretur angui F COSPATICUM , pro Cefpaticum .Charta Pip

mom in tibia ſeu Coſcia ex parte finiftra : Junii tom.1.p. pini Regis apud Stephanotium in Antiq. Pictav.MSS,
to, 2 ,
 1053 1 COS
: 1054
10.2.pag . 406. Nullus ab eis Coſpaticum , repaticum ,
pulveraticum ..... aut ullam exa&tionem temptet inqui-
rere .
1. COSSA , [ Cosca , ) Cossia , Penſitationis
ſpecies Provincialibus noftris nota . Cóiſe, ou droitde
mefurage, exponitur in Hiſtor.Monaft.S.Barbaræ Lug-
dun.c.40.n.4. (Charta pro Communia de Balneolisan.
1208,inter Schedas D. Lancelot : De omnibus illis quæ
ad menfuram venduntur vel emuntur datur de ſextario
ana Colla , quarum XXXII. complent eminam . ]Char-
ta Beatricis Comitiffæ Provinciæ an.1245 . Salvis...lef-
dis, O Cofis, pedagiis, & boagiis conſuetis.(Sen-
: COSSIM . Vide Colus,
tentia anni 1216.in parvo Chartulario S. Victoris Mar
ſil.fol.157.v. Item bomines Ecclefiæ immunes funt à lef
dis, Coſcis, à talliis quiſtis O exactionibusquibuf-
cumque · ] Charta Willelmi Comitis Folcalcarii ann.
1206. pro Manoſcenſibus , apud Columbum p.470. Nec
teneantur folvere...bladagium , five albergam , nec con
, ive medias Cof
talagium , five civatam , nec Cofias f
fias de eorum bladis, & rebus quæ ad menfuram feftarii
venduntur menfurantur. [ Donatio Reg. Ludovici
Comitis Provinciæ ann . 1349.ex Schedis Præſidis de
Mazaugues: Collias bladorum de partem quam perci
pit curia Regia in lefdis , focagiis caftri, &c. Statuta
Avenion.l.1.rubr.25.arc.i .Molendarius habere teneatur
duasmenſuras , vulgo vocatas Corras ſignatasſigno Cu
ric . Exiguam hancmenfuram Provinciales etiamnum
appellant Cuello: quamenfura cum uterentur in per
cipiendis penfitationibus frumentariis , hujufcemodi
penficaciones Cosas yel Colias vocavere . Vide Copa-
nagium in Çupa 3. )
Cocin , Eadem nocione . Tabularium Ecclef. Di-
gnenſis: In Cociis bladorum , leguminum ,nucum, c.
Quo loco Gailendus, jus cociarum , menfuræ jus in die
vendenuis frumentis , leguminibus , & nucibus inter
pretatur p.2 .. Notitiæ ejuſd.Eccleſiæ . Vide Claudium
Expillium orat.15.p.169,
© Interdum accipitur pro menſura vinaria . Scatu-
ta Civitatis Avenion . Qui vendiderit vinum minuta-
tim teneatur habere ad minus mediam Cociam , quarto-
nem & pogefiale , quibus teneatur menſurare fine ſuper
verſo .
“ 2. COSSA , pro Coxa , Coxendix , Gall. Cuif-
ſe , Hanche , Ital.Coſcia .Miracula B.Henrici Bauce
nenſis, to.2.Junii p.377. Antonia ....fracta in Costa dex-
tra à quatuordecim annis circiter , non poterat ire si
ne baculo .
COSS Æ ,Siliquæ , Gallis Colles ,ut filiquæ fabarum
& c.Hift.Translat.s.Guthlaci n.17.Porcum quafi bimum
Spe futuræ utilitatis nutriverat , co filiquis , & Coffis,
migmate depaſtum impingwaverat.
I COSSALUM , Ferreum feminis ſeu coxe tegu-
mentum , Gall . Cuiſſart . Hift.Dalph.co.2.p.278.Item ,
ſolvit pro gamberiis,Coſalis , bracheriis pro ante
retro , e quantis lattunatis, unc . II . taren.xii. Vide
Coflerium & Colla 2 .
COSSATUM , Penſitationis ſpecies , eadem forte
quæ Colla 1. Vide Esbonagium ( poſt Bonna . ]
I COSSATUS, vel eſt pro Cafatus , vel pro Ob-
noxius præſtationi Coſatum di & tæ . Diplomatarium
Ludovici Ducis Brandenburgici num.142. apud Lude
wig.to.7.Reliq. MSS . p . 119. Volumus quoque prædi&ta
rum incolas, agricultores o Caffetos , ultra penſam ,
ut præmittitur , per ipſos non aggravari .
I COSSERIUM , ut Coralum , Armatura coxæ .
Hift. Dalphin.com.2.p.274.Pro gamberiis , Cofleriis ,
guantileftis , & aliud arnenſe pro perſona Domini, unc.
1.Er p.276.Pro uno paro deplatis cumColeriis & gam-
beriis , unc.litaren.xii. Vide Coſſignerium .
COSSI , Vermesqui in equis nafcuntur. Vegecius
COS
l.r.de Arte veterinaria c.52.Ita omnes vermes, qu05- of
ſos appellamus, & tineolas purgabis . Feftus Coflos ",
vermes ligno editosappellari auctor eſt , nos Colons
vocamus . [ Papias in MS.Bituric. Colli , Vermes in li
gno qui Teredones dicuntur . Armoricanis etiam
num Coſſet , Infectorum genus eſt , quod criticum &
piſa corrodit . ]
& COSSIĄ , Vide Cola i,
I COSSIGNERIUM , An non idem quod Coller
rium ? Hift.Dalphin.to.2.pag.307.col.1.Item , apud A
vinionem pro duobus Coligneriis & ung enfe Ø uno pari
saligarum pro Domino, 111.8.1v.d.gr.
I COSSINUS , Pulvinus , Gall. Couſſin . Inven
far. Eccleſiæ Noviom.an, 1419, Coffinus ad ponendum
ſubtus librum . Occurrit etiam in Legibus Pálatinis Ja
cobi II.Regis Majoric.inter Acta SS.Junii to.3. p. Lvi.
Vide Cuflinus ,
COSSIO , Porcellus , ex Gallico Cocbon , in Char
ta Arcembaldi D , Borbonii an . 1217. pro libertatibus
Villæ franchæ . [ Vide Coufio .
COSSORIUM , Vide Curforium .
COSSUS , [ Rugofus & Contractus et curvus in
Gloff.Sangerman.MS.n.5oi.Papias in MS.Bituric.Cof
ſum , Rugoſum , contractum , curvum . ) Fridegodus
in S. Wilfrido C.12 ,
Præterea Andree germana diaulia fan &ti
Ingreſſus dictu mirabile ? poplite Coffo
Ingentes animos labiis patefecitapertis .
Id eft, genibus flexis . Pomp.Porcaria , apud Nonium ;
Sciunt omnes, quantum eſt, qui Coffim cacant .[ Apu
leius l.3.Mileſ.Complicitis denique pedibus &c palmulis
inter alternas digitorum viciſſitudines ſuper genua con
nexis , fic grabatum Coffim infidens , ubertim flebam . ]
1. COSTA , Clivus, lacus montis , Italis Coſta
noſtris Coſte . Charta Hugonis, & Lotharii Regum
Ical.apud Joan.à Boſco in Vienna: Donamus atquelar 1
gimur Costam unam juris noftri, que Caſtaneto inferio
re nuncupatur...una cum manſis , cafis, terris , vineis
...adipfam Coſtam afpicientibus. [ In Coſtis 2.Cangius
ipfe legit Coltem pro Coſtam . ( Alia ann. 1196. in Pro
bat.Hift.Sabaudicæ : Coſtam totam que eſt de muro in
ferius ex parte Abbatiæ , O domum confrariæ retinuimus
nobis. ( Regeſtum 87.Chartophylacii Regii: Item te
net.... quædam nemora & quofdam efſartos fit. in Coſtis
montis Allodii, Ibidem : Item u nam peciam nemoris....
fit.in Coſtis ſuper mortem Alodium . Coſtagium montis
Alodii , ibid . ] Creſcentiuus de Agricultura : Nella
quale alai prejo · Salerno è una Coſta ſupra il mare ri
guardante , la quale gli habitanti chiamano la Coſta d
Amalfi. Dantes in Inferno cant.19. Vidi per le Coſtello
per lo fondo. Adde Ottonem Morenam in Hift. Rer,
Laudenſ.p.30.34.00.5.Ughelli p.1553 .& c.
I COSTERIA MOŅtis , in Chronico Dominicide
Gravina , apud Murator.co.12.col.61 !. & 617 .
Costa Maris apud Matth.Paris p.179.Gall.Coſte
de la mer , Oramaritima. Ital.Coſta.
2. COSTA , Alia , ſed incerta mihi notione . A
naftafius in S.Silveſtro PP.Fecit ... Angelos 4.ex argento,
quiſuntin pedibus quinis , Coftas cum crucibus tenen
tes . Hinc
COSTULA , Capitolinus in Maximino juniore : Re
ticulum de prafinis undecim , dextrocherium cum Coſtu
la de hyacinthis quatuor . Vide ibi Salmafium pag.255.
[ An ejuſdem effet notionis , cujus eft in fequentibus e
xemplis , ubi
q COSTA , Latus , Gallis Coſtè , Anonymus apud
Acherium to.s.Spicil.p.146.de Craticula S. Laurentii :
Hec vero fuerunt capita virgarum , quæ per tranſver
sum jacuerant Coſtisexterioribus infixa . Rymer.co.7.Pa
160.
 1055 COS COS 1056
160.col.1. Ad dexteram vero Cotam di&.e aule tenebant ce ei dederat charitative , que ei Monachi debebant de

principalemmenſam Barones quinque portuum ... Qad vinea apud Mareſchefita , Vide Coſtrelli & Coſtarez.
alias menſas inferiores , in eadem Coſta .... ad menfas I COSTDUMA . Vide Confuetudo 4 .
in ſiniſtra porte ejuſdem aulæ , Vicecomites, Oc. Vide Y COSTELLUS , Inſtrumentum fupplicii , idem ,
Coſtis & Ocronem Friſingenfem Epilc, lib.i. de Geſtis ut videtur , quod Collaria , Gall.Carcan ; fed unde di
Friderici I.Imp.in Prologo. &tum ? Pačtum anni 1300.in Hift.Dalphin.to.2. pa. 54.
13. COSTA , Hilp.Coſta , Gall . Couft , Expen- Coltellus etiam qui fimiliterpertinere olim ad di&toscon
fæ , fumtus. Charta Johannis Abbatis Compendien- fules dicebatur , fit ipfius D.Epiſcopi, ad ipſum ſo
lis an.1 264.in Tabulario ę uſd .Monaſterii:Ipfis negan . lum pertineat & pertinere debeat in futurum ,hoc ſalvo
gibus ele homines noftros , immo ſe eſſe liberos ex omni quod ubipropter bannum fra &tum aliquis npa babens un
Coſta . Charta an.1243.ex Archivo Communis Maſlil. de ſolvat, ponendus , utmoriseft, fuerit in ipſo , ponia
Conqueri occafione lefdarum ,ufaticorum ,Coftarum ,riba- tur in ipfo communiter nomine Dominorum Epifcopi algo
giorum ſeu gabelarum & aliarum dacitarum . Sententia Comitis prædictorum , quantum ad cafum iftum dun
compromifforia anni 1339.menſe Febr.ex Schedis Præ- taxat Coltellus ipfe dictis Dominis Epifcopo Com
lidis de Mazaugues : Polint immittere infra prædictam miti fit communis. Libertates Regni Majoricarum
Jylvam agnos & hædos,qui nondum annum compleverint MSS.Flecaria, fi vendiderit panem de minuspenſo,vel
abſque præſtatione pecunie ſeu rei alterius cujufcumque, ponatur in Coſtello , vel donet quinque ſolidos. Charta
quod alias vulgo dicitur fine Coſta . Vide Cuftus 1 . pro Cominunia de Balneolo ann.1300 .Quiſque macella
COSTÆ CIRCULORUM . Tabularium Prioratus de rius teneatur fagnare animalia fua in die mercati ſubCor
Domina in Delphinatu fol.1 10. Et s.fextarios avenæ , ſtello & recipere ſanguinem , vel tempore pluvioſo ſi ſa
Ø 1 de fabis , & taſcham , a dimidium decimum , er gnare voluerint in macello ,teneantur recipere fanguinem
2. boxias, & 3. Coſtas circulorum , Ó * 4.pulzinos , & c. in aliquovafculo,Statura Maffil.l.6.c.19. 9.4 . Si hoc ban
Fol.114. Et so.ejendolas, abra O manobra, o per vin- num folvere non poterit fuftigetur per civitatem vel po
demios 2.Caftas. Ch.171.Preterea prædicti fratres pro- naturen lo Coſtell . Eadem repetunturibi 5.7 . Statura
miferunt ſe reddituros omni anno prædiétis Monachis Avenionenſia : Si autem aliquis pænam & bannum ſol
wenſe Septembrio 30.Coſtas circulorum , din Nativi vere & reftitutionem damnum para facere nequiverit
fate D.2.fol.& dimidium . ponatur in Caſtello à pudibundis ſuperius nudus vel nu
CÓSTAGIUM , ut Coſta 3. Vide Cuſtus . Oc- da , & iftud bannum duret poſt vindemias in omnibus
çurrit etiam ead.potione qua Coſta r . uc ibi di & tum . prædiis uſque ad feftum ommum Sanctorum . Privilegia
COSTALARIUS , Acinaces , Gall.Coutelas , Johanni de Mafalgis ann.1348.24 . Aprilis concefla , ex
Hiſp. Alfange.Concil.Hiſp.to.3.p.519.col.2 . Arma par- Archivo Præfidis de Mazaugues : Poſſit babere carce
tani diverſorum generum do jignanter Coftalarios de rem ...Coſtellum ...adcathenare... citra fanguinem fufti
gladios...Statuimus quod de cætero non portent de die ne- gare . Vide Cruftellum ,
que de nocte Caftalarios neque coltellos . Statuta Eccle COSTER . Inventar.ſacræ Capellæ Weſtmonafter.
fiæ Cadurcenſis apud Marten.to.4.Anecd.col.726.Bali- in Monaft.Angl.co.3.parte 2.p.81.Panni. In primis duo
ftas O arcus , lanceas, fallones, Coftalarios ſeu alia Coſters pannimagni de velveto, proprincipalibus feſtis,
arma non deferant. De Coſtalario puto intelligendam & c.[Species eſt veli ſeu aulæi . Madox Formul. Anglic.
efle veteris Poetæ Gallici vocem Coterel apud Borel- p.432 . Item do O * lego Ricardo de Nevill filio meo ...unum
lum in Dictionario , ubi de homine fordido. lečtum de arvas , cum Coſteris paled de colore rubeo , qui
Si le convient armer , folebant pendere in magna camera .
Pour la terre garder ; ÇOSTERA , Ora maritima, Gallis Coſtiere . Ma
Coterel batnet , gna Charta libertatum Angliæ : Omnes bedelli deponan
Et maçue os guilet , tur per Tamifiam , Medelweiam , eo per totam Angliam ,
Arc lance enfumée , niſi per Coſteram maris . Apud D.Bruſſel.de Uſu Feu
Qu'il n'ait ſoin de melèe. dorum to.2.ad calcem pag.v.habetur Coſteria . ] Brom
Qu'avec luiait couchièe ptonus : Qui voluerit tranfire in capite Tyrkie per Coe
L'eſpèe enrouillée , ſteram Romanie , tranfibit , Oc. Hiſtoria Bellorum
Puis ait for viel eſcu , Hierofol.vernacula : Ala conquerre un Royaume ki e
I COSTAMENTUM , Impenfæ . Vide Cuftus i . ftoit... par delà Tabarie en la Coſtiere de la mer.Creſcen
I COSTARE , Conftare, Gall.Couter, Hifp.Co- tius de Agricultura : Nella Coſteria del monte . Alibi:
ſtar , Ital.Coftare . Teſtament . Johan.de Seliniaco D. Intorno alle ſueCoſtiere. Vide Leges Maris Oleronen
de Bellomonte prope Autill. an . 1268. Item profabrica ſes p.101. & Tupra Colta i ,
Vepulturæ mee , uno milite ſuperſculpto quindecim libras, COSTERA MONTIs ,ut Cofta 1.Lacus Montis apud
vel quantum Coſtare poterit ad reſpectum executorum Thomam Madox in Formulari Anglic.p.46. & 252 ,
meorum . Pluries occurrit in Informationibus Civita- , I COSTEREZ , Genus menluræ vini apud Lobia
tis Mallil.de paſſagio tranſmarino è MS.San- German . nellum in Gloſſario ad calcem Hiftoriæ Bricann. Vide
COSTAREZ . Charta Ricardi Regis Angliæ , & - Coftarez :
pud Sammarthanos in Archiepiſc.Turonenfib. Et foa T COSTERIA . Vide in Coſta 1 ,
gium de Maumine , & unam faumam mellis, cum va I COSTERIUM , Pars alicujus loci . Limborch.
lis, que dicuntur Coſtarez , c.In alia Henrici Regis Sentent.Inquiſic.To !ol.p.107. Vidit prædi&tum Petrum ...
Angl.an.1277.in Regeſto Caftri Lidi in Andibus , fol. in eadem domoin quadam Coſterio dictedomus.Pag.190.
ziv.fcribitur Coſterez: Vide Coſtrelli. Infirma fuit mutata ad quoddam Coſterium tomus . Et
1. COSTARIUM , Locus Coſtarum , Ugutioni . alio in loco : Sieterunt ibi jacendo in quodam Coſterio
© 2 : COSTARIUM ,COSTERIUM , ut Coſtrellus, domus. Vide alia notione in Coſtarium .
Poculum vinarium . Charcularium S.Vincentii Ceno CONSTILAȚUS feu potius Coſtulatus, Coſtulis
man.fol.1. De quitratione quinque Coſtariorum vini à diftinétus, vel in coſtularum fpeciem difpertitus: Gall.
Villelmo Clerico Lancelini faéta an. 1208 ..... Willelmus Coſtellà . Vificatio Thefaurariæ S. Pauli Londinenfis
Clericus filius Simonis Lancelini dedit & conceſſit in pu- anno 1295.in Monaftico Anglic. £0.3.p.310 . Due pbiale
jam o perpetuam eleemofynam Monachis B. Vincentii argenree Cofrilatæ & deaurate cum alternis vineis,qua
Cenoman.quinque Coſteria vini , quæ Guiternus de Pia rum una deaurata , Oʻc. Salimafius ad Poļlionis locum
in
 COS
1057
ia Galieno,His auratos Conſtellatoſque baltheos rapuif-
fe perhibetur , monet in Codice Palatinolegi Coftilatos,
ubi neſcio an bene reftiçuar puſtulatos , Hunc yide &
expende .
1. COSTIS . Lex Ripuar.tit.32.6.4.Quod fi ipfe ftrum
dem contradicere voluerit, Ó ' ad januam ſuam cum ſpa-
tha tračta acceſſerit , & eam in porta , five in Coſte po-
ſuerit , tunc judex fidejuſſores ei exigat, OcId eſt , ad
Tatus , Gallice , à coſte .
2. COSTIS,Prædii ruftici fpecies,forte pro Cortis
Charra Hugonis & Lotharii Regum Italiæ an.945 . in
Tabulario Ecclefiæ Viennenfis fol.12. Donamus atque
largimur Coltem unam juris noftri, que Caſteneto infe
riore nuncupatur , Oʻc.Infra : Cum ... ſervis quoque
ancillis, aldionibus O aldiabus ad ipfam Coſtem gres
aſpicientibus. [ Vide Coſta 1. )
I COST.ORARIUS , Sartor , Gall.Couturier.Mi-
rac . S.Angeli Mart.to.2.Maii p. 84. Qualiter ab octavo
fuæ ætatis anno manferitapud quemdam Mag. Grego
rium Coſtorarium artis difcendæ caufa .
COSTRELLI, Pocula vinaria , Chaucero . Lexicon
Cambro Britannicum : Coſtrel , Lagena , uter , obba,
Matth.Paris an.1258.Vafa quædam quæ Coſtrelli vocan-
tur , veneno repereruntplena . Monafticum Anglicto.
2.p.550.Habebit de Celerario 5. albos panes , Coſtrel
los ſues plenos cerviſie . Vide Coſtares,
I COSTRUS. Vide Choſdrus,
COSTUCIA . Charta Philippi Auguſti de Pri-
vilegiis S.MartiniTuron.an. 1211. Amplin. Colleet.
Marten.co.i.col.1 101.Tantum capit Ecclefia S.Martini,
quantum Comes: qui earecipiunt debent elle per fidom
conſtricti fervientibus B.Martini, & qualibet ſeptima
na eadem Ecclefia debet habere confuetudinem muiblo-
rum O Coſtucie carnificum . An pro Costuma , Tribu-
cum ex conſuetudine debitum ?
COSTULA . Vide Coſta 2 .
COSTUM . Charta Aldrici Epiſcopi Cenoman.in
illius Vita num.31.Devino autem oprimo modios 4.info-
per ° de Coſto optimo modium unum .
COSTUMA . Vide Conſuetudo 4,
COSTURA . Vide Cultura 1.
COSTUS . Vide Cuſtus 1 ,
COSUERE . Vide Cufire.
i. COTA , ÇOTTA , COTTUS , Tunica Clericis
propria , Gall . Cotte , Germ . Cutt . Concilium Mo
guntiacenſe apud Reginonem 1.1.c.335.& Burchard .li.
1 2.cap.208.Utlaicalibus veſtimentisClerici non utantur,
ideft, mantellum , vel Cottam fine cappa , &c. Ale-
xander IV.PP.1.6.Ep.156.Clericiinduti veſtimentis feri
cis , aut ſuperpelliciis , ſive Cotis vadant proceſſionali-
ter. Idem Epift.24.an.7 . ex Regula Canonicorum S.
Marci de Mantua : Canonicis non liceat uti Cottis , nifi
tantum in Capitulo e in Choro , divinis officiis, ob-
ſequiis circa altaria exhibendis, * cum ad opus Dei va
dunt , ( inde redeunt , & in afferendo ignem & aquara
O alia quæ neceſſaria ſuntdivinis officiis. Infra : Cos-
tas minus ſubtiles vel etiam ſumptuoſas nullus faciat .
Ch.an.1428.in Hift.Eccleſ.Placent.l.17.Item ,dicit,quod
fratres bene interſunt divinis officiis , & in decenti
habitu , cun cappis & Cottis c. Statuta Synodalia
Alberici Epiſcopi Placentini an.1298. In decenti habi-
tu , ſcilicet in cappa claufa , vel Cotra °C.Bulla Nico-
lai III.PP. apud Bzovium ann.1287. n.5. Lineis toges
fuper pelliceis ſive Cottis . Charia Perri Épiſc .Anagni-
ni apud Odor.Raynald.an.1 299.n.za. DiaconusStet cum
Cotta * ſtola , & Subdiaconus OʻAcolythus cum Cot-
ta , Concilium Budenſe c.29.Rectores de ſimplices Sa-
cerdotes cum Cortis ,feu ſuperpellicuis ſolis tantum ,
inferioris vero ſtatusvel ordinis Clerici cum Cottis Sya
modum intrent. Conſtit. Joannis Archiep. Nicolienſis
Tom. II ,
COT 1058
an.1320.c.3. In hieme Canonici capis, & Alliſiic alii
Beneficiatii capis in æftate ſuperpellicio fine Cotta , es
Canonici cum almutiis. Eadem notione ufurpat Mi
chas Madius in Hift.Spalatenſic. 25. Apud Ughellum
to.3.p.633.Cotta ſeu camiſia ſuperanea , ubi perperam
bis editum Cocca . [ Armoricis hodie Cod vel God eſt
Veſtimentum.tegens pectus . Vide Oétav. Ferrarium
1.3.de Re veſtiaria . ]
COTTA CANDENS , Superpellicium , quo utuntur
Canonici Regulares S.Auguſtini . Statuta eorumdem
art.66.apud Duellium Miſcell.lib.i.p.98.
Interulas , bracas , caligas , foccoſque coturnos
Pelles , pellicia , tunicas , pedibuſquediurnos
Veſtitus , Cottascandentes , omnia bina
Ad minus ( habeanc . )
I Cottis . Vita S.Meinwerci Epiſc.com - 1.Junii p .
523.Cum una camiſia , una braca , uno Cotte , una timu
nica , duabus caligis .
Cottus . Concilium Merenſe ann.888. can . 6. Ne
mo Clericorum arma portet , vel indumenta laicalia in
duat , id eft, Cottos vel mantellos fine cappa non portet.
Cocta , in Concilio Ravennenſi an.1314.can.6.Et
i
in Miſa parati Coctis, amictis , pluvialibus, 6.Su
pra : Cum Coctis & pluvialibus .
COTÆ AD ARMANDUM , recenfentur inter Garni
fiones ſeu munitiones Caftri Carcaſſon.an.1297. Gall . ]
Cotte à armer , Paludamentum , chlamys militaris,tu
nica quæ armis ſuperinduitur. Vido in Zarouin . Cotte
à plates : Computum Stephani dela Fontaine Argen
tarii Regii an.1351.Pour deux aunes de camocas de Lu
Sques à or à faire autres Cottes a plates.
Vocem Cotta Joſephus Scaliger in Append. ad Vir
gil.& alii à Crocota derivant , decurtata parte anterio
ri . Vide Cottum .
COTA , Tunica laici. Compuca Grayfivod.ann.
1332.fol.56.Item produabusCotis & duobus manrellis
emptis à dicto Giraudo ad opus Domini Guidonis de Gro
les Domini Johannis Humberti , mandato Domini
XX1111.f.groforum .
COTELLA , Parva tunica . Notitia de Concordia
Ernaudi fol. 3. verfo Charcularii S. Vincencii Ceno
man.Notum autem fiat, quod xxx.fol.Ernaudus pro hoc
facto habuit , & filius ejus Hugo Cotellam de Brugedio
& caligas doo ſandalia .
2. COTA , Tugurium , latibulum , à Saxon. Co
te, ſpelunca, latibulam. ( Cambro- Brit.ex Johanne Da
vies,Cwt.]Hinc ruſticorú manſiunculæ ,quę noftrisBor
dariæ,ita appellacę funt,à qua voce fequêtes deducútur.
COTAGIUM , Tenementum villanum rufticum , vil
lenagium , Borderie. Tabul.S.Dionyſii an.1236.Super
quodam cenſu , quem ipfidicebant eſe Cotagium , & c.
Ingulphus & Charta Witlaſii Regis Mercior.co.i.Mo
naltici Anglic.p.167.Tres bovatas terre , unam manfio
nom , a tria Cotagia . Vecus Charca to .1.ejuſdem Mo
naſtici p.306.Iſtos ſervos meos omnia bona de catalla
eorum , cum omnibusCotagiismeis ſituatis in Orientali
parte fluminis, Vc.Charta alia p.427 . Et dicunt quod
prædicta 34.meſſuagia valent per annum ultra reditum
refolutum 11. fol . 3. den .& non plus , quia non funt niſi
Cotagia. Vide com.2.pag.196.279.293.401.461. Edw .
Cokum ad Littlet.ſect.69.& Dugdalum in Antiquitat,
Warwic. pag. 665. [ Lobinellum in Hift. Britan. tom .
2. pag. 162. Codicem MS. reddituum Epiſcopatus
Autillfiod. Teftamentum Rotherami Epiſc. Eborac.
ann.1498 . in Libro nigro Scaccarii p. 672. ] Cota
ge , in Charta Gallica tom . 1. Monaſt. Anglic.
pag.903.
COTAGIUS Census, in Charta an.1233.apudGal
landum deFranco alodio p.89.Cens cottier ,apud Philip
pum de Bellomanerio cap.23. Idem qui Surcens,nempe
VY cenſus
 1039 COS
genfus qui præter re &tum cenſum prædio imponitur.[Vi-
de Cenſus crefcens. ]
COTARIUS, COTTARIUS , COȚERIUS, Cote ha-
bicator , Bordarius, manſionarjus, noftris . Domeſ:
dei tit.Midleſex. S. Petrus.Unus Cotarius de 5.acris qui
reddunt per annum 40.fol.pro hortis ſuis, Alibi , ex Mo-
naft.Anglic.co.3.p.395. Ibidem 12.brodi, “ 16.Cotta-
rii, !1.Servi , Oc.Apud Seldenum in Præfat. ad Ead-
. p: is . Hic ſubſcribitur inquiſitio terrarum ,
meri Hiftor
OC. Deindequomodo vocatur manfio, quis tenuit eam
tempore Reg: Edwardi , quis modo tenet, quot bide ?
quoi carrucatæ in dominio , quot bominum , quot villa:
ni, quot Cottarii, quot fervi,quot liberi bomines ,quot
Sochemani, & c. Charta Alexandri Conventrenfis E:
piſc. tom. 2. Monaſtici Anglic. pag. 266. Deci:
mam 8.acrarum , quas Cotarii dict, Prioris tenebant
Charta Aliciæ Comitiffæ Augi, ibidem p: 976. Ipſos
pativos cum omni ſequela fua ...06. Coterios in Hoton
videlicet Rogerum qui tenet 2. Coterios , Willelmum
Ø c.[Conſuetudines Brageraci art. 99. Item fi Cotarius
de di&tis fructibus accipiat, "Sove fintdevineis, ſive de
bortis , sive de die, ſive de nocte , eo quia tenetur eos
cuftodire , utſupra di &tum est, puniatur... De inventio:
ne vero e perceptione di&torum fruétuum contra dictum
Cotarium ftabitor credețur Domino ſeu Dominis
fundorum per ſuum juramentu in nuncia ſuo cum una
alia perſona . ] Vide to.2.Monaft.Angl.p.480. & Kny
ghton.an.1340 .(Kennettuin in Glotlar.ad calcem Anti
quitat.Ambroiden. Teſtamentum J.deNevill , apud Ma-
dox Formul.Anglic.p.428.Omnibus tenentibusmeis, vi
delicet Husbandis, Cotiers ♡ Bond . ] Tenans Cottiers,
in Conſuerud. Ambianenſ art.42.43.Pontivenſi art.72.
93. Monſtrolienſi art . 5. 8. Fullienſi art . 1. Audoma-
renfi art . 18. Hommes Cottiers , in Arteſienſi art.
1. Bononienſi art . 46 : 52:55 . Cameracenſi tit. 5 :
art.2 . & c.
COTLANDA , COTLANDUM , Idem quod Cotagium ,
Terra cotalis, ex Cor, & Land , terra , Ch . Roberị
de Albineio to.1.MonaſticiAnglic.p.525.Item una vir-
gata terre , cum dimidia unius Cotlandi tota , ficut fue
rat Walteri . Alia tom.2.pag.:28.Vendiderunt, fcilicet
unam waram , do 2. Cotlandas cum dominio e pratą
quod ei in matruronio dederamus. Infra fcribitur Cote :
landa :
I COTHLANDA , apud Thomam Madox Formu:
laris Anglicani p.277.Prouna virgata terra una Co
thlanda , quasidem Radulphus & Robertus tenuerunt
de præfato Willelmo de Buckingham ,
COTȘELDA. Charcular.SS.Trinit. Cadom. fol.
49. Semer pro una Cotſelda quaque hebdomada duobus
diebus debet operari, Robertus pro una Cotſelda ejuſ
dem ſervitiieft . Et fol.5o.Hernaldus pro una Cotſelda,
ficut alius Cotfeldus:
COTSETHLANDA . Liber Rameſienſis fe & t.265. De
dit predi &tus Abbas predicto Hugoni...unam Cotſethlan:
dam cum libero ſervitio. Et mox : Et inſuper 60. fter-
lingorum folid .Cotſerblandam ,
Corseti,Cotarii.Leges HenriciI.Regis Angl.c.30:
Willani vero vel Corſeti,vel Perdingivel
, quiſuntbujuf-
modi viles vel inopes perſone, non ſuntinter Legum judi:
çes numerandi. Adde c.18.VideCoſcez:
COTMANNI , Corarum poffeffores, qui alias Cota-
rii, Gens de cote. Domeſdei apud Spelman. 8. bordarii"
O Cotmannicum 2.carucis . Vide Coterelli .
3.COTA ,Rata pars,Gall Cotte vel Quote. Conci-
lium apud S. Tiberium an . 1389. inter Anecdota Mar
țen.to.4.col.344.Quod indicatur in tota provincia Nar.
bonenfiunum tallium demille francis incontinentilevan-
dura, & in fingulis diæcefibus levandum pro Cota ſua.
Teſtamenium Guidonis de Turre an.137 s.apud Baluz.
COS 1060
Hiſt.Arvern.to.2.p.616.Volo & ordino ,quod di&ta Ludo:
vica Oʻ aliæ filiæ meæ , quæ tunc vivent , reſiduum ter:
re bonorum meorum inter ſe equisportionibusdivi
dant,& ipſarum quamlibet , videlicet dictam Ludovică
in dictis Caſtellania & terra de Turre cum mille libratis
terræ prædictis, & ipfam & quamlibet aliarum filiarum
mearum in Cota ſeu ferva ſua reſiduorum terre cu bono
rum meorum mihi & di&tis Bertrando o poſtumo beredi
bus inſtituto O ſubſtitutoheredes ſubſtituo.VideQuota .
g 4. COTA , Navis ſpecies. Johannis XXII.Papæ
Proceſſus in Ludovicum Bavarum apud Marcen.com.2 .
Anecd.col.751 . Arreftatus, ad portum fupradiétum de
veniens, ſegue reddens cum dictis complicibus fugiti
vum , primo quamdam navem ſeu Cotam ,ac deinde ga
leam ſupradiétam confcendit. Sed legendum eſt Cora ley
Cocca . Vide Cogo .
I COTACELLI, Militum genus, de quo in Mait
nada poft Maiſnada .
COTĄGIUM . Vide Cota 2 .
COTALATA.Charta Guidonis Fulcodii,apud Co
Jumbum in Epiſcopis Valion.l.3.p.396.Hoc ſalvo , quod
Dominus Comes in civitate & caftris ſupradictis Cota
latam , ſeu albergam babeat , quantum hactenus Comi
tes habere conſueverunt, & cavalcatam , c . In alia
Guilelmi Comitis Forcalcarii pro Manoſcenſibus,apud
eumdem , ſcribitur Contalagium , nefcio an prave : Nec
bladagium ,live albergă nec Contalagiữ ſive civată,& c.
COTANUM ,Cydonium malum , Gall . Coin .Lau
rent.in Amalthea:Cotona, Mala cotonia ,Ital.Cotogni.S.
Wilhelmi Conſtirut.Hirſaug.c.ro.Pro ſigno Cotani , ge
nerali ſigno premiſlo ſignum lapidis adde. Rolandinus
Patavinus de Faftis in Marchia Tarviſina lib. 1. cap.13.
Tortellis, pyris & Cotanis,rofis,liliis . Vide CoEtanum ,
I COTANUS , Cydonia malus , Gall.Coignaſſier .
Vide Acta S.Franciſcæ viduæ Rom.to.2.Martii p.92 .
çum adjuncta nota .
COTARDIA , Cotæ , fagi vel tunicæ ſpecies , vi
ris perinde ac feminis familiaris. Scacuta Maſſilienſia
MSS.ann.1276 .& 1293.Item de Cotardia ſine penna cum
collario, dº12.botonis pofitis in utraquemanica 20. de
par. Homagium Gerardi de Ventadorio an.1362. Amo
jis caputiis & jupileis , remotis zonis , & cultellis ,
O in Cotardia , cum deſubtus Cotardiam , ut dixerunt,
tunicam alsam decentem non haberent , genibus flexis ,
mc. [ Concilium Maſfil. fæculi xill . vel xiv.Nullus bo
mo cujuſcumque conditionis exiſtat in civitate Maſſilie
de cetero portare audeat ſupertunicale ,tunicam , Cotar
diam , jaquetam , giponem : quando defuper portabitur
veſtis illa , ſuperior fit elle debeatlongitudinis uſque
genu , niſi ſit marinarius navigando, curſor, leno vel
latro, aut alius brevis conditionis ; que veſtis ſuperior
ſit in rotunditate ſex palmorum ad minus, Cottardita,
apud Matthæum Villaneum 1.3.c.79 . Corte hardie , in
Computo Stephani de la Fontaine anno 1351. Deſdits
garniſons pour 2. mabres bruns des Cours de Broiſelles
baillez à Huiſtace du Brulle, pour faire Cottes bardies
fourrées d'aigneaux , o houces à chevaucher en eſtat d'
Eſcuirie, pour nofſeigneurs qui furent faits Chevaliers
a la feſtede l'E/ hoile , c'eſt à ſavoir Meljeigneurs Jean
Philippe de France , Loys de Bourbon , Philippe ego
Loys de Navarre , & Charles d' Artois .Neant. In Ca
pitulo des pennes fourrures : Pour fourrer une Cote
þardie que leditSeigneur or ou mois de juillet , &c.Ali
bi: Il eſt à ſavoir quedes draps deſuſdits pour la Che
valerie des Seigneurs deplus nommez , l'en a délivré a
chaſcun pour Cote hardse ghouce dix aunes a demie ,
C.Pour fourrer une Cotebardie decamelin à bois , que
ledit Seignor or aprez la feſte de S. Michiel, & c. Pour
fourrer une Cote bardie d'un bläc caignet,& . a Pour four
rer à chaſcun une Carte hardie d'un brun tannè qu'il orët
de
 1001 COT COT 1062

de livrèe enſemble ,é avec eux ceux qui furent faits Che COTERELLI , Prædones militares, qui alias Rupta
valiers en leur compagnie, pour chaſcune Cote une pen- rii , quos à Philippo Auguſto ann.1183.deletos narrant
ne d'aigneaux noirs, á unchapperon fourny de ſembla- Rigordus p.11.Willelmus Brico lib.1.Philipp. pag. 108.
bles aigneaux d'Arragon , pour chevaucher en eſtat d'E- & de Geſtis ejuſdem Regis p.7.2 .-Guillelmus Guiart,
ſcurie. Alibi: Pourun fin camelin de Cbaſteaulandon Nangius in Chron. ann . 1183.& alii Francorum Hi
à faire pour ledit Seigneur Coteshardies fourrées de me- ſtorici , Albericus anno 1183. & Guillelmus Ar
nu ver , Ø bouces jengle pour aller en ſon déduit. In moricus in Philippo Auguſto aen . 1182. Coteselli, qui
Computo ejuſdem anni1349. 20. aunes de draps tansez vulgo dicuntur Ruptarii . Hoveder. p.585 . Baſcli ergo
de Louvain, pour faire 6.Cotes hardies à relever de nuiz Coterelli. Hiſtoria Franciæ MS . vernacula ex Bibl.
pour les Damoiſelles Femmes de chambre de ladite Du- Memmiana fol.199. En celle année furent occis en la con
cheſſe. Alibi : Cotte bardie d'hyver . Litteræ Joannis trèe de Bourges en Bery ſept mille hommes & plus , ap
Regis Franc.de inſtitutione Ord . militaris Stelle , 6. pellès Coſtereaux , que aucuns gensappellent Brigans.
Novemb.1351.Porteront une Cote blanche, un ſercot, Tels gens comme Coſtereaux , Brigands , gens de com
un chaperon vermeil, quand ils ſeront ſans mantel, pagnies , pillars , robeurs, larrons, c'eſt tout un ;
quand ils veſtiront mantel ,qui ſera fait à guiſe deCheva- ſont gens infames & diffolusexcommuniez . Ils arda
lier nouvel à entrer da demourer en l'Egliſe de la noble sent les Monaſteres a les Egliſes où le peuple ſe retraioit
maiſon,il ſera vermeil & fourrè de vair, & non pas d'er- & tourmentoient les Preſtres o les Religieux , les ap
mines , de ſendail ou ſamit blanc, d faudra qu'ils aient pelloient Cantatours,par defriſion, leurdifoient quand
deffous ledit mantel ſercat blanc,ou Cote bardie blanche, ils les battoient,Cantatours cantez , Agunt de Çoterel
chauces noires, da ſouliers dorex, & portent continuelle- lis præterea Concilium Lateran.an ,1179. € .27 . Chron.
ment un annel , entour la verge duquel ſera eſcrit leur Vofienfe c.7 3.Chronicon Marcianenſe p. 894. Chroni
nom * Jurnom , auquel annel, dc.Balduinus de Con con M.Belgic.p.190.Rad.de Diceto ann . 1199. Galber
dato vecus Poeta MS.de Joculatoribus ; tus in Vita Caroli Comit.Flandr.n , 117.141.Stephanus
Ils ont mis jusles beraudies , Tornac.Epift.go . & c.
Et veſtentles Cotes hardies , Cenſer Marca 1.6.Hift.Beneharn.c.14.Coretellos nun
Et les robes as Chevaliers . cupatos ejuſmodiprædones, quod majoribus cultellis
Continuator Gallicus Nangii ann.1378.de Rege Caro- armati & inſtructi eſſent, quos Toloſani vulgo Cotre
lo V. Et eſtoit veſtu d'une Cote hardie d'une eſcarlate rels vocant, eofdemque effe quiCultellarii dicuntur in
vermeille , d'un manteau à fonds de cuve fourre.Guil- Scaturis Raymundi Comitis Toloſani ann . 1152. apud
lelmus Guiart ſub an . 1248. ejuſmodi ſaga intellexit : Catelium 1.2.Hift, Toloſan.218.219. Certe ita gladios
Li Rois & ſon Conſeil prive, iſtos vocari docet le Roman de la Priſe de Jeruſalem par
Ou gensà hardies & doſes , Titus MS.
Parlent entr'eux de maintes choſes . Veſtu ontles elavains , com les bons Coteriaus.
Denique Chriſtina Piſana au Treſor de la citè des Da- In Regefto Ducis Andegavenſis fol. 93. fit mentio de
mes ,2.part.c.11.Comptoit l'autre jour ung Taillandier de Cotellerie, & de ceux qui vendent á achetent ferremens
robes de Paris,qu'il avoit fait pour une Dameſimple,qui eſmolus.Alii Cotarellos,à Cotis , & Cotariis , & Cotarellis
demeure en Gaſtinois,une Cote bardie , où il y a mis cinq dictos volunt, ita ut collectitia iſta prædonum manus
aunes à la meſure de Paris de drap de Bruxelles à la grăd conflata fuerit ex agricolis & ruſticis ,qui bellorum ab
moiſon,& traine bien par terre trois quartiers de queue, uſi licentia prædationi ſeſe addixerant .
O aux manches à bonbardes qui vont juſques aux pieds. SCOTERIUS . Vide in Cota 2 .
COTARIUS . Vide in Cota 2. COTEROTUS , Menfura liquidorum , forte pro
I COTE-AR MURS,Sagum militare, Gall. Cot- Quarteratum , Tabula.Foſfacenſe: Percipit Ecclefia Fof
te -d'armes, apud Rymer.co.4. p.371 . in Charta Edwar- ſatenſis in prefforio...unum Coterotum vini albi .
di III.Angl.Regis ann.1328.Mandamus vobis, quod o COTETUS , Ead.notione . Charta Officialis Au
mnes armaturas, tam Cote-armurs, quam alias... liber tiſliod.ann.1277.Johannes Clericus filiusdefuncti Guil
retis . Vide Cote ad armandum in Cota 1 . lelmi TalneriideBello-videre recognovit ſe recepiße à
I COTECIS pro Codices . Formulæ Andegav.art. Vener.viris Decano & Capitulo Autiſ.clauſum ipſum de
1. Defenfor principalis fimul& omnis Curia puplica di Bello-videre,& xvin.bichetos avene duos modios ago
xerunt : Paret tibi Corecis puplici, profequere que optas . tres Cotetos vini annui reditus . Statuta reformationis
& COTELANDA . Vide Cotlanda poft Cota 2 . S.Claudii an 1448. p.81.In die Nativitatis Domini debet
I COTELLA . Vide Cota 1. Pitantiarius in unum receptum , ſecundum conſuetudi
COTERELLI. Iidem qui Cotarii. [ Eos diſtin nem Monaſterii, in quo pigmentum , videlicet cuilibe
guendos effe putar Kennetus in Gloſſario ad calcemAn- Religioſo unum Cotetum & quatuor pintas vini , quint
tiquit. Ambroſden. aitque fe in MSS . codicibus obfer- que roſolas Oʻunum magnum pgnem ,
vaſſe , Corarios liberos fuiſfe bonorum fuorum pof COTEUS, Iracundus, in Gloſſario Sangerman ..
feſſores ea conditione , uc certam pecuniæ fummam MS. n.soi . Eft à Græco Kót@ , Ira vetus manens alta
vel frumenti quantitatem , corvatas quafdam Dominis mente repoſita .
ſuis præftarent;Corerellos vero neque juris ſui fuiffe q COTHIDIE , pro Quotidie , in Capitulis gene
neque liberos bonorum , quæ tenebant, poffeffores, ſed ral.MSS.S. VictorisMaffilienfis .
ut bona ita & perſonas ad Dominos abſoluto jure per SCOTHLANDA . Vide in Cota 2 .
tinuiſſe.Vellem hujus difcriminis probationes attulif COTHOFLE ,Maffilienfibus Goudouflet ,Scyphus
ſet.]Domeſdei,inMonaft.Anglic.co.3.p.305.Septem vil vel lagena.Statuta Maſſil.l.n.c.39 .Dedolio vini ( præco
lani quiſque de una virgata , & 16.Coterelli, o 2.fer- habebit ) unum denarium & unum Corbofle vini.
vi. Charta Edwardi III.Regis Ang ! .to. 2. ejufdem Mo COTHON , Porcus artificialis . Servius ad illud
naftici P :94.
Cum wardis , releviis & eſcaetis, nativis Virgilii Æn.1.431.Hinc portusalii effodiunt, id eſt, Ca
Coterellis fuis , & eorum Catellis o ſequelis.Charta thona faciunt.Corbona ſunt portus in mari non naturales,
alia 10:3;p.69.Una cum omnibus villanis , Coterellis ſed arte e manu fatti . Eft autem & maſculini & neutri
eorum catallis, ſervitiis, fe&tis , O'c.Extenta manerii generis.Name Cothon bujus Cothonis facit, O Cotho
apud Spelman.Inquirendum eſt de Coterellis , que cota num hujus Corboni. Feftus : Catones appellantur portus
gia curtilagia tenent ( per que fervitia . Hinc in mari interiores artę ( manufatti. Lege Cosbones
Tom . II. Y y 2 Gloff:
 1063 COT
Gloff.Lat.Gr.Cotones, disfies , Kato Græcis paculi ge-
nus eſt Laconici & militaris , aliquando ſumçum pro
Compotatione ipfa ; quod maximus Cotheni in compa.
tationibus ufus eflet ,
I COTHURNOSUS , Superbus , faftofus , quaſi
Cothurno gradiens , feu ſubere altiuselevato , Vita S,
Medardi tom.2 . Juniip.86.Pergit vir ſanguinariusCo-
rburnofagrellu ante Sancti tumulum , cruentis manibus
oraturus. Cothurnatum dixere Seneca, & Ovidius eum
qui Cothurnisutitur feu calceis alt jus elevatis,M artia-
lis vero eum ,qui ſublime dicendi genus adhibet ;
Grande Cothurnati pone Maronis opus ,
Alcimus denique Aviçus Corburnatum intelligit homi-
nem illuſtrem & fplendidum , quoniam qui in trage -
diis utebantur cothurnis , nonniſi perſonas agebant il-
luftriores, Sic igitur hic Scriptor homiqem divitem ex
Evangelica parabola deſcribit :
jpſe Cothurnatus gemmis, & fulgidusauro ,
Serica bis co &tis mutabat tegmina blattis .
TCOTIA ,Ora maritima,Gall.Cate.Charta an.1213 .
ex Archivo Civitatis Maffil.In julistiäs terris,vel portu ,
ſeu ribagio vel Cotiis, vel cenfibus, & c Vide Coſta 1 .
I COTIARIUS, Qui acuit cote , Glotlar , Sanger-
man.MS.Samiarius , Coriarius, Acutiator, Axov, täis ,
Glofl.Gr.Lat A exitus , Cotiarius , Acutiator
I COTIDIANARIUS , Quo lingulis diebus uti-
mur . Gelta HildebertiEpiſcopiCenoman, apud Ma-
bill.Anale &t.10.3.0.311 Dedit ad componendum tnurious
lum Coridianarium 11.marcas argenti ,
& COTIDIARE , Alliauum efle , Gloílar, San-
german.MS.1.501,
ICOTIDIE ,Ut Quotidie,Affiave, unoquoque die
Legitur in Barthii Gloffario ex Hiftor . Palæſt . & alibi.
À COTIDINIANITAS, Aſidurtas, Gloff.San-
german MS.n.501 ,
I COTIERS . Vide Cotarius in Cota 2 ,
( COTILE , idejt , Catus. Glofar Sangerman .
MS.n.501.Eft pro Cotula vel Coryla,Menſura quę me
dium fextarium continet . Vox Cotyla nota el Martiali,
COTIO , ad acominandum , ldem Gloffar, Eft
Cos . In Papiæ MS.Bicuric.habetur : Cotislimacii ,Co
cio ad Commmandum ,
9 1. COTIS , dkamn , Cos , 'tem , opri Ira , in
Supplemento Antiquarii. Poſterior notio eft Græci
Kéra , vel KorsHelychio , Tra veçus ,
2. COTIS , Dignitas corporis, Papias . An Dotes?
[ Vide Corio . )
I COTISARE , Tributum imponere ; Gall.Cotia
fer . Chronicon Bonæ Spei :His teniporibus Que lor fem . 114. Ad arma profiliunt, & Milites quidam / uper arma
minarii Namurcenſis pretendens, Cotilare noſtra bona tura Cotucas indueruntvocatas Quarteloys : armigeri
diæcefis Namurcenfis condemnatus eft , vero indumenta bendas habuerunt.Legendum forte Cot
COTLANDA,COTMANNUS , & c. Vide Cota 2 ,' tas , noftris Cottes d'armes , quartilatas , quadrifido
COTO , Goffipium , Gall. Coton , Inventar, colore diſtinctas . Vide Quartilatus ,
Ecclefiæ Anicienfis ann . 1444.Item aliud terfonum (ter
forium ) de lina habens in quolibet capite duas barras de
Cotone albo num , qui vulgo la Crau dicitur , quod intpergatur la
I COTONUM , Eadem notione . Præceptum Phi-
lippi Pulcri Franc.Regis ann.1304.Cendala , telas , fea
ricum ſeu Cotonum , O *c Boria vel Catonum , in Status
tis Avenionenſibus ,
9 COTONUM POMUM , ut Cydonium , Gall.Coing,
Ital.Cotogno . Acta S.Franciſcæ viduæ Rom .Martii to,
2.p.92 . F.Et in borto /peluncam fibiquandam Jub arbo-
're cujufdam pomi Cotani conftituit , Amalthea habeç
Cotoneum , Cydonium , Pomigenus ,
I COTSÉLANDA , GOTSELDA , Cotsetus ,
Vide Cota 2 .
I.COTTA , Tunica . Vide Cota i .
4
2.COTTA , Tugurium , COTTARIUS.VideCata 2 ,
13. COTTA, f.pro Cocca ,Species navis ,de qua
COT 1064
in Cogo, Litteræ SeneſcalliProvinciæ ad Maffilienfes
an, 1326, ex Schedis D , Le Fournier : Semuniant de
bifcotio cum Cotta , quam expectamus de Napoli ventu
tam ,
COTTIS . Tunicæ Species , Vide in Cota .I ,
I COTTONUS , Ital.Corrone, Gall.Caton , Goffi,
pium . Tela è filo silino texta , apud Jacobum Auriam
1,10 ,Annal,Genuenf.ad ann . 1282,
COTTUM , Culcitra , ex Gallico Coite, Staçuța
antiqua Monafterii Corbeienfis l.1.c.3.Cappam verode
ſago @pelliciam , Cortum aut lectarium , five Jagum
in tertio anno accipiant , Stacụca antiq . Carcufient. 2 ,
part.c.16.9, 4. Accipitincola cella ad lećtum paleam , fil
trum, la pollut haberi, fin autem preco pannum groſum
fimplicem , non duplicatum , pulvinar, Cotum , vel
coopertorium de groſſis ovium pellibus, ogpanno grof
ſo coopertum , Udalricus lib. 3.Conſuetud.Cluniac.c.ii.
Ad lectum , capitale , coopertorium , Cottum , ftragu
latum , brachiolineum quo femoralia fuccinguntur, C.
Ulus antiqui Ordinis Ciſtercienſis c.72.Nec jaceant ſu
per Coros , præter minutos & infirmos qui extra chorun
Junt . Cap.90.Super Cotos in lectaquiefiere. ( Capitu
lum generale ejuſdem Ordinisan . 1186. apud Marten,
t0.4.Anecd.col.1 261.De Cottis omnibus coopertoriis
Converſorum ubique generaliter teneatur ficut tenetur
apud Ciftercium ,& in quatuor primis domizus,nifi for
te in frigidiffimis regionibus aliquid à Capitulo diſpen
ſetur. ] Bernardus Prior Portarum in Epiſt. ad Inclu
fum . Ad lectum babeto jtramen , filtrum , coopertorium
de groffis ovium pellibus, ruftico panno coopertum , vel
Cotum , pulvinar. Petrus Damian 1.2 . Eriſt, 15. de
Monacho : Qui felain ledluium memora projiciens, ja
cendo Canonicas Horas complebat . Tunc , ait ( Dæmon)
ille es, qui ſub Cotto quotidie Completorium infulurras
Male Voſſius Cottum pro caſa ſeu ruguriolo uſurpari
hic putat . [ Le Roman deNarciſe MS,
Ge m'en ſuis bien aperceue ,
La Coute ne fut pas meue ,
La plume n'eſt pas remuèe ,
Ain , ois eſt toute amoncelèe . ]
COTTUS, Cotus . Statuca Ordinis de Semprina
gham : Non jaceant ſuper Coros , præter minutos e ina
firmos . [ Bernardi Ordo Cluniac.part.1,6.17 .Pro ſigno
Cotti, trabe manum per bracbium eodem modo quo tra
bitur pro coopertorii , o bos adde , ut cum digitis teneas
manicam frocci, quia utrumque & * froccus , O Cottus
eſt delana . ] Vide Cota l .
COTUCA , Thomas Walſinghamus in Edw.l.pa.
T COTULA Coxa . Papias in MS, Bituricenſi.
COTULOSUS CAMPUS , in Provincia ad Rhoda
pidibus Cotulojis ,eſt, qui quaquaverfum lacera habent
acuminata , forte in modum Cojte , uti vocem Cotu
noftri ufurpant . Vetus Charta de juribus Ecclefiæ A
relatenfis apud Gueſnaium in Annalib ,Maffilienfib.an .
1266.n.40 . Poffidebat inſuper eadem Ecclefia pleno jure
Campum Gotulofum , qui Cranus(leg.Gravus)dicitur ,
plenam ibi juriſdictionem priyutame publică exercédo.
ICOTUM , Tribuçum pro mercimoniis venditis ex
folvendum.Statuta Eccleliæ Leodienfis ann.1287.inter
Anecdoca Marțenii( 0.4.col.879.Præterea omnesBeghi
nas negotiatrices on mercatrices manifeſtas amplius quă
decem marcharum in negoriat:onibus habentes,à privile.
giis Beghinarum excludimus nec à ſolution -Cotorum ſeu
exatiionum valumuselle liberas. VideCota 3.& Cotus 2
CO
 1065 COT COT 1066

4 COTUNUM , Goffipium , Gall.Coton.Inter'fa- raſitus, vel blatero, hallucinatorque vel predo, vel fi
cras Eccleſiæ S. Luciani Belvacenfis Reliquias viſicur carius. Vocabularium Suffannæi.
theca cum plurimis inſcripcionibus Gothice exaratis COUCA . Conſuetudines Eccleſiæ de Regula apud
quarum una eſt : De Cotuno unde terſa ſuntvulnera Do
mini . Vide Coto .
COTURA . Vide Cultura .
SCOTURNUS . Vide Conturnus .
1.COTUS,[ Cuſtos hortorum , agrorum & vinearum .
ChartaPhilippi Franc.Regis ann.1287.Voluit etiam di-
Etus Bertrandus,quod Cotus ea garda dieti caftri & ejus
bonores....nobis & fibi fint communes . ) Paétum inter
Dom .& Conſules Brageraciann.1372.MS.(in Conſue-
tudinibus editis art.13.] Item quod in Caſtro Caſtella-
1
nia Brageracenſi ſit Cotusſive gardiagium :videlicet in
terra dičti Domini Oʻ diſtrictu qui nunc eſt vel erit in fu-
turum, inter flumen vocatum La lla , & c.cujus quidem
Coti ſeu gardiagiierit guagium 4.folidorum , & infra ſe-
cundum conſuetudinem ville prædi&tæ, in quibus damnú
dare[Edit.dans melius.]tenebitur ratione guatgii, ul-
tra hoc emendare damnum palo. Itaque ( vel potius ita
quod ,uc in Edito ]pro dictoCoto de cetero infra diftos ter-
minos gagium novem nec fex folidorum ,quod confuevit e
xigi ſeu levari,de cetero non levetur. Ad marginem fcri-
ptum Droit de Quot.[ Eædem Conſuetud. editæ art.97,
Item fi quis intraverit hortos claufos vel non clauſos de
noéte,& cæperit inde furtiva de fructibus excrefcentibus
inde ad valorem duodecim denariorum ,curretvillam ,
ponetur in iſpillorio, vel folvet fexaginta ſolidos Domino ,
necnon & folvet duplex gatgium Cori, ultra hoc dan-
num paſſo emendabit.Art.98. de eo quifuratus fuerit de
fructibus vinearum dicitur : Solvet ,fi fit de nocłe ,duplex
gargium Coti ; fi vero de die , gatgium fimplex . Et art.
101.de animalibus terras , hortos , &c. vaſtantibus :
Dominus animalis tenebitur de damno dato , & folvet
pro di &to damno pro quolibet bove vaca decem docto
denarios pro gatgio Coti , o ultra hoc emendabit dam
Labbeum p.745.Molendinarius de unoquoque molendino
unam Coucam unoquoque die , ſi voluerit, accipiet ad
molendinum . Sed legendum Concham .
I COUDERCUM , apud Anicienſes, Couderc ,
Ager compaſcuus, Gall.Cornmunal. Legicur in Char
ta S.Crucis Savigniacenfis .
GCOUDRA , Corylus , Gallice Coudre , Coudrier,
Charca Petri de Roteys Vicarii Tolof.an.1272.in Codi
ce MS.Conſuetud.ejuſd.urbis fol.27.è Bibl.D.Abbatis
de Crozat . Nullus fufteriorum Tholofe fit auſus emere
aliquas fuſtas feu trabes vel perticasde podio....nifi Cou
drammairannum & maltz oo virgas.
I COUDURERIUS,Sartor,Sarcinator,Gall.Cou
turier , T ailleur . Galterius Coudur rius inter teſtes re
cenfentur in Inſtrumento an.1309 Hiſt. Dalphin.f0.2,
p.144.col.2. Vide Codurerius,
I COVENTIO , pro Conventio, apud Thomam
Madox Formul.Anglic.p.74.
COVENUM , Indigeſtio, Papiæ . Idem : Covium ,
inane velvacuum .
TCOVERELIUM ,Angl.Coverlot, Gall.Couvertu
re,Stragulum ,apud Rymerum to.10.p.470.col.I.
COVINA.Liber Anglicus infcriptus Juſtice of pea
ce ,p.69.v.Si alique perſoneex earum conſpiratione ở Co
vina aliqua falſa facta & munimenta imaginati fuerint,
Jeu fabricaverint, & c.[ Pluriesoccurrit apud Rymerum
cadem nocione,ut to.6.p.642.col.2. to.7 . p.539.col.i.to.
S.p.774.col.1 .& c . ] Vox Anglica Covin, ex vetere Fran
cico Convine , quæ vox agendi rationem ſignificat , in
terdum rerum ftatum . Vide Gloffarium noftrum ad
Villharduinum , [ & fupra vocem Coniva . ]
7 COVINARIUS . Vide mox in Covinus .
COVINUS , Gallorum & Britannorum veterum

num paſso; pro quolibet roncino.... ſolver pro gatgio Coti currus. Gloff.Lat.Græc.Covinnus , " app or kafedpotóv,
duodecim denarios . Eadem notione fumitur vox Cota- id eft , currus cathedra inſtructus . Papias : Covinum
rius in iiſdem Conſuetud . Brager.art.99. cujus locus ex genus vehiculi quo Belvacenſes utuntur . Belgas enim
ftat in hac voce poft Cota a ] Vide Quota Bellovacos alibi interpretatur : Belga, eſt Belvacum ci
2. COTUS , pro Quota , feu quantitas pecuniæ . vitas .(Hinc corrige Codicem Bicuric.ubi male Conum
Fori Cæſar-auguftæ an.1301. fub Jacobo II.RegeArag ; num ,Genusvehiculi & c.Gloſſar. MS.Sangerman . ubi
Cum per cartam ſeu ftatutum ufurarum..fit ftatutü quod Convina , Genus vehiculi, & alterum MS. ubi Corvi
omnes Chriſtianiteneantur jurare in contractibus ufura- nium . ] Pomponius Mela de Britannis : Dimicant non
riis,quod in illo cötractu nõ erat ufura,nec machinatio ul quitatu modo autpedite, verum bigis curribus Gal
traCotum in diéta carta uſuraria contentum ,& c.[Edictú lice armati . Covinos vocant , quorum falcatis axibus
Jacobi I.Regis Aragon.an.1242. in Appendice Marcæ utuntur. Martial.l.12.Epigramm.24.
Hiſp. col . 1437. Chriſtiani qui pignora tenent vel tene O jucunda , Covine , folitudo ,
bunt in pofterum , faltem poſtquam eis ſecundum formam Carruca magis eſedoque gratum
Coti Judæorum fuerit ſatisfactum , pignora o inſtru Facundi mibi munus Heliani :
menta debiti libere , fimpliciter abſolute reſtituero Hic mecum licethic , Juvence , quicquid
compellantur. ] Vide Obſervancias Regni Aragon.lib. In buccam tibi venerit , loquaris, & c.
6.tit. Interpretat.9.7 . & infra in Quota . Lucanus l.1 .
3.COTUS,Locusdefenſus . Vide in Cautum 2 . Et docilis rector monſtrati Belga Covini.
44.COTUS , Equus bimus . Magnum Charcula- Ubi quidam legunt conſtrati.Willelm.Brito l. 9. Philip.
rium S. Victoris Mafil.fol. 1 3.Comparaverunt unam
ſe Belga Covinorum Lucano teſte repertor .
modiatam terre dederunt pro ea unum optimum Co- Inde Covinarius, apud Tacitum , pro auriga. Monet
tum d . viii.alnas de cannabas . Ibidem fol.91. Proipfa Cambdenus hodieque Anglis , Covayn vehicula vehi
quarteirada dedi unum Cotum . Significari.
5.COTUS , Culcitra . Vide Cottum . T COULEVRINA , Gall.Couleurine , Tormen
COTZIA . Chronicon Caſaurienfe lib. 3. Stans in tum bellicum à Colubro fic dictum . Vide Lobinellum
ipſo ponte ante pertam inſule in babitu peregrini cum in Onomaſtico ad calcem Hiſt.Britan.
Cotzia do palma eiapparuit . T COUPA , Cuppa , Gall.Coupe , Calix , Pate
COTZUMBER . Vide Coczumber .
ra,crater. Inventarium Eccleſiæ Noviom . an.1419 . Item
COVA , Cavea , locus cavus . Lucas Tudenſis p: caput B.Acharii in quadam Coupa argentea.V.Cupa 2:
72.Ecce in ifta Cova incluſa eſt maxima pars militiæ GO TCOUPIATOR ,à Gallico Couper,Cædere; Ligna
thorum , O'c.Infra ſpelunca dicitur . Leg.f.Cava , tor , Quicædit ligna , Gall. Bucheron . Litteræ Regis
COVALUM . Hift.Corcuſiorum l.7.c.12.Et capitur Angliæ apud Rymerum to.2.pag.207 . & 208. Rex Vice
Covalum de Cuſtoza ,quod multis deliciis Spoliatur . comiti Glouceſtr.falutem . Quia ad paffus amputandos
I COVALUS, Qui luſu aflimulato fallit , vel pa- in partibus Wallie Coupiatoribus multum indigemus ,
Tom . II . quod
Yy 3
 1057 cou
quod... provideri faciasde centum Coupiatoribus ... ira
quod quilibet eorum habeatunam bonam , magnam de
fortem bacbiam vel ſecurim ad großlas ego parvas arbores
Juccidendas . Occurrit iterum ejuſdem iomi p.345 .
COUQUACIUM , Cubatio , pernoctatio , Gal-
fice Couchage , ſeu ut Picardi efferunt . Couquage: nam
& Conquer , pro Concher dicunt. 1.Regeft .Parlamenti
Pariſ.in Areſto ann.1257.fol.8.Petunt coſtumam in fore-
fta de Leonibus...herbagium d Couquagium ad oves
vaccas, boves , porcos , & alia animalia , exceptis ca-
pris , hoc eſt, facultatem immittendi oves , & c.info
reſtam ad pernoctandum .
& COURANTIA , pro Cobrantia , Acquiſitio .
Charta Aadeberti Abb .Nobiliac.an.1310.apud Stepha
not.to.3.Antiquit.MSS. Pictav.p.953.Necnon omnes do
nationes quaſcumque eidem Priorifačtas à Roverendo in
Chriſto Patre Domno Helia Epiſcopo Eduenſi prædi&to ,
tam de Courantiis ſuis fa&tis tempore quo noſtro Mona-
ſterio preſidebat, quam de Courantiis per predeceſores
diei Prioris hactenus failis , eſpecialiter de domo de
Brioco ... quam dictus Dominus Eduenſis acquifivit fi-
we Couravit, ratificamus.
I COURARE , pro Cobrare , Acquirere . Vide
Courantia , O Carantia .
9 COURATAGIUM . Vide Courtagium .
COURBIA . Vide Curvate .
[ COUREIUM . Vide in Conredium .
7 COURRATAGIUM . Vide Courtagium .
1.COURRERIUS , Officialis , Vicarius ſeu Ju-
dex Epiſcopi. Vide Correarius .
2. COURRERIUS , Curſor , Gall.Courrier
Epiſtola Ruperti Regis Romanorum an. 1041. apud
Marten.Anecd.co.i.col.1683.F vos litte-
.Defiderantes
sam eamdem per velocem Courrerium veſtrum præfato
Duci Venetorum diu noctuque abſque medio preſentare .
I COURTAGIUM , Munus proxenetæ , Gall .
Courtage , vel Courretage . In Memoriali Cameræ
Comput.Parif.fol.57.v.inter officia domanii Regis in
urbe Lauduno recenſentur,officium Courtagii vinorum ,
Officium Courratagii & alnagii pannorum ,OfficiūCour
ratagii vacarum , Officium Couratagii equorum & ca-
drigarum . Hæc anno 1360.Vide Corretagium .
COURTILLUM . Vide in Cortis 1 . ' lus Flaccus :Termini in omnibus angulis Coxiſque poſiti.
COURTINA . Vide in Cortis 2 .
I COUS, Proximus , in Gloſſario Sangerman.MS. Cod.1013 .[ Hinc corrigendum Ifidori Gloffarium , ubi
nu.sor.
À COUSIO , Porcus, Gall.Cochon . Privilegium lierum , femora virorum . Dicuntur enim femora proprie
Archembaldi Borbonii pro Villa - Franca apud Tho- inter Coxalia , quibus equis inſidemus . ] Italis Coſciali
mafferium in Bicurig . pag. 226. Quiſque pellifex dabit eſt armatura de gambe . Boccacius in Philocal . Primie
duos denarios , quiſque panifex duos denarios.... de ſex
Coufionibus unum obolum . Vide Cofrio .
I COUSSINUS , Gall.Couſſin ,Pulvinus. Inven-
tar.Eccleſiæ Noviom.an.1419.Una toya operata de ſeri
co ad faciendum Coulinum . Vide Cuſinus.
COUSTAMENTUM , COUSTANGIA . Vide in
Cuſtus r .
COUSTORIA . Vide Cuſtoria .
COUSTUM . Vide Cuftus i .
S COUSTUMA , COUSTUMIA , COUSTUMAGII ,
COUSTUMAT10 . Vide Conſuetudo 4 .
1. COUSTURA , Ager cultus. Vide Cultura I.
2. COUSTURA . Charta Burchardi D. Marliaci
an.1240.apud Ducheſnium in Hift. Monmorenciaca p.
410.Abſque alio ſervitio , conſuetudine , vel Couſtura .
Sed legendum Couſtuma ,
91.COUTĄ , Culcitra, Gall.Coite. Hiſt. Dal-
phin.to.2.p.274.in Computo an.1333 . & feqq.Colino de
Camera proemenda una fartagine , uno pulzinetto da
una Couta pro Domina taren . Vi.gran.XVII.
2.COUTA , pro Colta , Collecta , tributum .
cou 1068
Conventiones LudoviciRegis Siciliæ cum Arelatenfi.
bus an.1385.è MS.D.Brunet fol.7.Item quod di&ti domi
ni Regina Rex ...aut aliquis eorum nomine, non pol
fit facere talliam , queftam vel Coutam , exa &tionem no
vam feu indi&tionem . Vide Colta .
I COUTERINUS , Uterinus , Gall.Uterin , Ex
eadem matre natus. Buſchius de ReformationeMona
fteriorum apud Leibnit.to.2.Scriptor.Brunſvic. p. 810.
Et babuit Fratrem Johannem Bodiller , quaſi Couteri
num ſuum , in omnibus coadjatorem .
COUTHUTLAUGHE , Qui exlegem fcienter re
cipit : vox Saxonica , ex Couth , ſciens, utlagh , ex
lex . Ita Bractonusl.3.tr.2.c.13.9.2 .
I COUTURA , Ager cultus. Vide Cultura I.
?COWELE , Vas anſatum , quod à duobus bacu
lo tranſverſo portari poteſt, apud Kennettum in Glof
ſario ad calcem Antiquit.Ambrofden . Pro novo Cowele
empto ix.den.Vide Crocca Cowellet.
I COUVERTUM , Simulatio , cauſa , prætex
tus , Gall.Couverture , prètexte. Litteræ Philippi III.
Franc.Regis an .1275. inſertæ Litteris JohannisRegis
an.1356.com.3 . Ordinat.pag.62. Illam vero exactionem
obolorum..de cetero non levabunt, nec eis de cetero ali
quam exactionem ſub Couverto vel figmento mutui vel
alterius fraudis imponent .
I CÓWIRANNUS CABALLUS, F.Scabiofus equus,
Elephantiacus, ab Aremorico Cowin , Peſtilentia ,
lues. Tabularium Rothonenſe : Emptor dat pro pretio
caballum unum cannum , non Cowirannum , contra fo
lidos xx. * x.in argento .
I COUVIVA , pro Covina . Charta Henrici IV .
Angl.Regis apud Rymer.co.8.p.525.col.2. Dimifit pre
dictum hoſpitale in di&ta terra noſtra Hibernie per ab
bettamentum , fraudem , Couvivam , & * c.
T COVUS, Ital.Covo , Merges , manualis faſcicu
lus,Gall.Javelle .Memoriale PoteltarumRegienſium ad
an.1218.apud Murator.to.8. col.1093 . Sicut campum eſt
plenum de Covis cum metitur, ita campum & foſſatum e
rat plenum de Saracenis mortuis.
COWYLL, vox Wallica , Veſtimentimuliebris fpe
cies, in Legibus Hoeli Boni Regis Walliæ c.13 .
COX4 ,Cubiti, verſuræ : vox Agrimenforum . Sicu
COXALE , Lumbatorium , in Glofl.Lat.MS.Reg .
male , Libatorium , Coxale. Papias : Femina ſunt mu
ramente gli fece calzare due belliſime calze di maglia :
ſopra le calze gli milele gambiere, un paio di Coſcia
li . Chronicon Bertrandi Gueſclini MS.
Leurs Cuiſjeres ofterent treſtout communement,
Pourquoi aler puiſſent trop plus legierement.
Coxale , Os, quod ad coxam extenditur , apud
Adamannum in S.Columbano .
I COXIA , pro Coxa , Italis Coſcia , Gallis Cuif
ſe . Legicur in Aštis SS.Aprilis to.3.p.526. & Maii to.
7.2.158 .
COXIGARE , Claudicare . Gloff. Lat. Græc.
Coxigat, yes nouve .
T COXUS, Claudus . Gloff.Lat.Gr.Coxus, xonés.
Vide Catax .
COYFFIA , Coysia . Vide Cuphia .
I COYRARIUS , Coriarius, Qui parat corium .
Gall.Corroyeur, Tanneur. Charta Bernardi de Turre
an.1308.apud Baluz.Hift.Arvern.co.2.p.783. Drappaa
rii, Ferrarii & Coyrarii , Sutores fotularium , Pellipa
rii , Oc.
I COYRATERIUS , Eadem notione , apud Mar
ion .
 1069 COY
ten.Anecd.to.4. col.191 . Anno Domini1280.menſe A-
pri l.ordinatum fuit in Concilio Bituricenſi, quod Clerici
exercentes vilia officia moneantur in cafibus infra ſcri-
pris . Iuprimis Fabri ferrarii Parcolerii ... Item ,Coy-
raterii five Balnearii coriorum ,
4 COYSINUS, Pulvinus , Vide Culinus .
COYZIUM ,Species menſuræ frumentariæ , f.ea-
dem notione quæ aliis Coket. Charta an . 1295 ex Char
tulario S. Vandregeſili to.2. p.1333. Conceli viris Reli
gioſis .... duas minas ordei duobus denariis minus Çoyzio,
Jirasſupra totum bereditagium meum ubicumque fit.
COZAMBER . Vide Coczumber .
COZARDUS , Aviculæ fpecies, apud Fridericum
II . Imperat.in lib.i.de Arte venandi c.46.
COŽUMBER,COZUMBRIS. VideCoczumber .
COZZO , Veſtis ſpecies. Hiſtoria de Fratribus con-
fcriptis tom. 2. Alamannicorum Goldafti : Aut cami-
file ſubtile ac grande,ſeu Cozzonem , five lenam ( f.la-
nam Jopere plumario contextam ... perceperukt.[ Opinor
Cozzonem hic idem eſſe quod Cotonem , Goſſypium ,
Gall. Cotton . ]
CRAANTARE,CRAANTUM , V.Creantare .
CRACARE,Crocitare.Gloff .Ilid . Cracat,Cras
cerrat.Pithæus : Cracat, Cracerat.Alter addit, Acerbat,
Saxon.Cracettan ,Crocitare. Ital.Cra cra ,Crocitus .
CRACENTES ,Graciles , Gloff. Iſid . Feftus ad-
dit ex Ennio :
Succenti gladiis media regione Cracentes ,
Vide Cragentes .
I CRACERARE ,CRACERRARE. Vide Cracare .
I CRAFI , CRAFONES . Vide Cratones .
CRAGENTES, Graciles . Papias . Infra , [ ut & in
Gloſſario Sangerman.MS.n.501. ]Creantes,Graciles ,
[ Vide Cracentes . ]
I CRAIERA , Navigii genus apud Septentriona-
les. Charta Edwardi III.Regis Angl.an. 1360. apud
Rymer.com.6.p.174.col.1.Dominis ſive Magiſtris navis
vocatæ La Berthelemeu de Plummuth ... Johanni Sely
Domino five Magiſtro Craiere vocatæ La Berthelemer
de Plumuth ,falutem ... Vobis mandamus quod dietas tres
naves & Craieram , duplici eskippamento & aliis ne
ceſariis, pro periculis & aggrelibus inimicorum noſtro
rum ſupra mare eminentibus , evitandis , eaſdem na
ves & Craieram Conſtantiæ propalagio ſuo & homi-
num fuorum prædi &torum ad di&tas partesBritannie, li-
berari faciatis . Charta Henrici IV. Regis Angl . ann .
1405. apud eumdem Rymer.com.8. p.404.col.2.Merca-
torem de regno Dacie, Magiſtrorum , poflefforum dua
rum Craierarü , & c.Pluries occurrit ibid .Vide Creyera ,
I CRAIERA CALSATTATA , Charta Richardi II .
Angl.Regis an , 1386. de navibus & marinariis areſtan-
dis pro paſſagio ad partes Hiſpaniæ : Sciatis quod ali-
gnavimus te ( alloquirur Servientem ad arma) ad vigin
ti naves y Craieras Calſattatas, de portagio ſexaginta
o decem doliorum & ultra , pro paſjagio Jobannis Rea
gis Caftellæ ,
TCRALLEN, Germanis per fyncopen pro Corala
len, Corallium ,Gall.Corail.Buſchius de Reformatione
Monaſteriorum apud Leibnitium Scripror. Brunſvic .
tom.2 . p.889. Summa argenti & Crallen , quæ in ponde-
re valent ,ficut totum puri & argenti, triginta tres mare
ce puri argenti . Et p.891, Summa in auro , argento e
Crallen, c.
CRAMACULUS. Capitulare de Villis c.42. inter
utenſilia ruſtica villarú recenfet andedas, catenas, Cra
maculos ,delaturas,ſecures, & c. Ubi andedæ ,videntur ef-
ſe andene (landiers ) & Cramaculi,cremaſteres focarii,
Cramaillieres. Pro delaturas, leg.dolaturas ,
CRAMESINUM ,à voce Kermes Arabica, Coccus:
unde Körmeſinus color pro purpureo lucidiore Ita Go-
CRA 1070
rop.Bekanus lib.5,Gallic.p.139.noftris Cramoifi, Lao
nicus lib.3.extremo : D p3 ft x pikišivonpaivoto xant les vous
moppupev , im.'Tinérie, tá TeenSe'piwo tej grupôv, Braio
V8sixvú :vx x'Eiævadyo, } Vide Carmeſinus . ]
I CRAMPA , Spaſmus, ſeu manuum pedumve con
traëtio vel extenſio ,Gall.Crampe à German, Krampff ,
Vide Goclenii Lexicon Philoſophicum .
I CRANAGIUM . Vide in Cranobari .
I CRANEA ,pro Cranium, Calva, Gall.le Crane,
in Vita B, Kinga , to.5,Julii P :743 ;
I CRANEUM . Papias in MS. Bicuric. Colores
Candidum , pallidum , rubeum , Craneum , nigrum , & * c. f,
legendum eft Croceum .
TCRANIHARI , Vide Cranohari ,
I CRANNA ,Tributum è porcis ſaginatis, Anale
éta Norbertinainter Acta SS.Juniitom .1.p.86y. Dum
poſt paftionem glandium porci taxantur, quod Crannam
vocant, Officialis fratrum decimam omnium porcorum
vel denarios pro parcis accipiat,
I CRANNOCA, Menfuræ genusapud Hibernos.
Litteræ Communitatis de Gragtergus an. 1275. apud
Rymerum tom . 2. pag . 1061. Cui quinque villas , cum
duobus millibus Crannocis bladi , tribus molendinis
combuſſerunt,
T ČRANNOCUS . Centum Crannocos frumenti,apud
eumdem Rymerum to.1 . P- 341 . & 342 .
CRANOHARI,ſeu Commorſusgruarius . Lex Baj
wariorum tit.20. C.1. 8.1. Accipiter quiCranohari dici
tur MS.Cranihari, ſed legendum cenfer Lindenbrogius
Cranichapich : Germanis enim Cranich & Cranen , eft
grus; bapich, accipiter: atque is ipfus eft qui in Lege A
lemannorum tit.99 . vocatur Accipiter qui gruem mor
det: de qua accipitrum ſpecie, Heildebercus Rex Can
tiæ in Epiſt. ad S. Bonifacium Epiſcop. Moguntin. U
nam rem præterea à vobis deſidero mihiexhiberi , quana
vobis acquirere valde difficile eſſe , juxta quod mihi in
dicitum eft ,nullatenus reor, hoc eſt, duos falcones , quo 1
rum ars d artis audacia fitgrues velle libenter captan
do arripere , & arripiendo conſternere ſolo quia videlia
cet perpauci hujus generis accipitres in noſtris regioni
bus , hoc eſt , in Cantia , roperiuntur , & * c. Vide Ba.
ron . an.715 . n . 18.
Anglo-Saxonibus Cræn , Cambro - Britannis garar ,
gruem , & machinam elevatoriam ſignificat :unde Cra
wagium , tributum pendi ſolitum pro uſu gruis ſeu tol
lenonis, machinæ ad trahendas è nave merces . Skinne
rus in Etymol. Anglic.
qCRANTANEUS ,CRANTĄRE.Vide Creantare .
CRAPALDUS, Bufo , ex Gallico Crapaud , Lucas
Tudenſis lib.3.contra Vald.cap.15. Mire magnitudinis
bufo, qui alio nomine Crapaldus vocatur. [ Vide Cra
pollus . )
I CRAPINUM ,f.Palea minutior ſic diéta à Belgi
co Krappen, Excidere, quod hujuſmodi palea minor à
craffiori excidatur & feparetur.Charca Theodorici Co
mitis Flandriæ ann . 1163. in Tabulario S. Nicaſii Re
menfis : Stramen & Crapinum & paleam prædi &tis mo
nachis in eleemofynam contulit. VideCrappa .
9 CRAPOLLUS,Bufo. Acta SS.Maiito.4.p.423.de
S.Petro Cæleftino : Item in loco illo reptilia erant, fer
pentes, ſcorpiones, ſtelliones ,& bujuſmodi:unde aliquan
docum dormiret ,qui vulgodicuntur Crapolli, intrabant
in pectusejus . Vide Crapaldus,
CRAPPA.Fleca lib.2. c.82 . 9. 2. Abjectiovero bladi,
ut Crappe hujufmodi que in anno remanferint,recolliga
tur, ac potiustrituretur. Etiamnum Galli Crappe,fæces
appellant. [ Vide Crapinum . )
I CRAPULARI, Inebriari , Pfalm.77.65. Tan
quam potens Crapulatus à vino . Hieracium Juris Pon
tificii p. 146. Nunc funt ut plurimum convivarum feu
po
 . 107 i CRA
potius convitiorum hofpitia ,non arg Sacerdotum , fed ha-
ya Crapulantium. Improbat hoc verbum VotiusdeVi-
tiis Latinitatis.Crapulatus cibo nimio, in Vitis Patrum
Emerit.tom.2.Concil.Hiſp.pag.641.col.z. Crapulatus
pinguedine imperii, in Chronico Siciliæ apud Marțen.
tom.3.Anecd . col.65
I CRAPULATIO ,Crapula,apud Leibnitium tom . } .
Scriptor. Brunſvic. p.994:
TCRAPULENTUS , Crapula gravatus , apud Am-
mianum Valefii .
9 CRAPULOSUS. Gulæ Crapulofis libidinibus fer-
viens, apud Firmicum lib.8.c.28.
CRASPISCIS, Qui alias Piſcis craſſius noſtris & An-
glis dicitur, ficut Balæna, & ad Regem peculiariac Re-
gio jure pertinet : unde Piſcis Regius vulgo dictus, ut
in hac voce docemus : Spelmanno Grampois , quafi
grand poiſſon dicitur Bračtono Cralus piſcis,lib.2.c.5.
07.c.34.9.1.lib.z.tr.2.c.2.8.4 . Poiſon à lard , in Legibus
Maris Oleronenſib.ari.37. 38. 44.Leges ÆthelrediRe
gis c.23.Qui ad pontem veniebat cum bato, ubi piſcis in
eft, 1.obulus dabatur in telonium , & demajorinavi 1.de
nar. Homines de Rothomago qui veniunt cum vinovel
Craſpiſce ... monftrabant res fuas * extolneabant .
Neque tamen ſemper Regis erat Cralus piſcis , fed
interdum dominorum feudalium , fi hoc jusalias iis per
chartam indultum effet.Charta Guillelmi Nothi Regis
Angliæ in Monaftico Anglic.tom . 1. pag . 317. & apud
Prynneum in Libertatib . Angl.tom . 1. p.1192. Et li pi
Jcis, qui Craſpeiſevocatur , illic advenerit , Abbatis con
Monachorum fittotus. Charta Henrici III.Reg. Angl ,
apud eumdem Prynneum tom.2.p . 739. Cum nullus in
regno noftro jus babeat bujuſmodi regiim piſcem vendi
çandi, ubicunque applicuerit, niſi de jure ſpeciali a va
bis vel prade ceforibus noftris ei fuerit indultum . Adde
p. 982. Monaſticum Anglican.com.2. pag.961 . Totam
terram quam Acelinus Clericus ibiin Sotavilla tenuit,
duas naves ad Craſſum piſcem , & 2. Salinas , & dexte-
ram alam de Craſſopiſce , fruſtum unum de Crafo ejuſ
dem piſcis ,& aliud demacro .Charta Roberti Comitis
Augi ann.1059.ex Tabulario S.Michaelisde Ulteriori-
portu : Sibomines Abbatis piſcem qui dicitur Sturjon ,
capiunt, totus erit S.Michaelis. Craſſus piſcis, fi captus
fuerit, ala una medietas cai:d.e erit Monachis . Idem
habetur in Charta PhilippiRegis Franc.ann.1301.Ra-
dulfus de Diceto ann.1194 . Circa dies iſtos piſcis quidă
vocatus vulgo Craſſus piſcis, vi ventorum & impulfu
maris appulſusejt apud ... villam Canonicorum S.Pauli
Londoniæ : cum queſtio moveretur utrum ad Regem , an
ad Canonicos piſcis pertinere deberet ,fententiarum eſt, pi-
'cem non ad Regem ,ſed tam adDecanum , quam ad Ca-
pitulum ſpeftare debere. Arela Pentec. ann . 1271. in
Regeſt.Parlam.fol.73.Super eo quod D.Guillelmus Cri-
Spim intendebat prebare ſe eſſe in povelione, do ufu ba-
bendi groſum piſcem quocumque nomine vocetur,quiva-
leat so . libras,vel plús aut minus,quanao contingit quod
idem piſcis arreſtatur ad littus maris apid popevillam ,
Oc.Ballivo contradicente pro Rege, quod confuetudo
generalis eſt in Normannia , quod quando talis piliis in-
venitur in littore maris, quod Baro, nec Miles,nec aliis ,
qui à Rege teneat,talem piſcem babet, fivaleat ultra so.
libras, niſi per cartam eum babeat ,... Pronunciatum fuit
quod dictus Guillelmus ipfam balenam non debebat ba
bere , nec eratſuper hoc audiendus. Vide Argentræum
1. 1.Hift. Britan.c.9 & Aquaria .
CAMPARTURA Crassi Piscis , in Charta Richar-
dide Hayá , apud Columbum in Blancalanda pag . 550.
Vide Geaſpecia .
1. CRAŞSA, Species exactionis. Litteræ Johan-
jis Franc. Regis ann . 1351. quibus confirm i Staruta
Sartorum Monſpellienſium , tom.2. Ordinat .pag. 469;
CRA 1072
Sartores infra fcripridixerunt proteſtati fuerunt ibi
dem , quod per infra fcriptas ordinationes e conventio
nes , non intendunt facere Cralam , raſam , feu monopo
lium ,nec eafdem facere in præjudicium juris,fed tantum
modo ad honorem Dei ... o ad utilitatem caritatis, artifi
cii ,feu miniſterii ſartorie . Sed legendum Traſa. Vide
in hac voce .
2. CRASSA ,Adeps,Gall.Graiſe. Canones Hi
bern. apud Marten . Anecd . tom . 4.col. 19. Carnes ſuil
læ fi morticinum comedent , Crala vel pinguis, ut morti
cinum quo pingueſcunt fues ,refundendæ funt ,
CRASSANTIA.Albertinus Mufľaţus lib.2 . de Ge
ftis Italicor. p.84 . Vira ſapienti,nobilique expedire, in
quiens, non ob juvenisUvertini impetum, Craffantiaque
unius exceffum , ftatum hunc periculofum urbis concutere,
Utitur alibi: prografatione di&tum quidam putant.
CRASSANTUS, Piſcis ſpecies. Eucheria lib.4. ve
terum Poemat.p.188. & to.1. Analector.Mabill.p.368.
Auratam Craſantus amet ſaxatilis Anguein ,
Limacem pariter nunc ſibi T ructa petat.
1. CRASSARI, Turgefcere, tumeſcere, Gall.En,
fler ,Groſſir.Sebaſtian.Peruſin.in Vita B. Columbæ Rea
tìnæ tom.5,Maii pag . 335 : * Cum advertiſet Craſſatos
admodum pedes & borrioiles vifu . Translatio S. Atha
naſii Epiſc.Neapolitaniapud Murator, tom . 2. part.2,
col.1074. Adoleſcens quidam oppleto capite morbo oculo
rum lumen amiſerat,cujus palpebre Cralantesſupra ge
nua.Apul. lib . 3. de Aſino.Pili Çrallantur in ſetas, id eft,
Craffiores fiunt inſtar fetarum .
2. CRASSARI, pro Graſari , & CRASSATURA
pro Graſatura. Vocabular.ucriuique Juris: Craſſature
dicuntur quæ fiunt à latronibus in itinere , dum crudeli
ter contra tranſeuntes Graſantur . Annal. Mutinenf. a .
pud Murator. tom.11.col.63. Eodem anno ( 1247.) Mu;
tinenſes caſtrametatiſunt... prope Bazanum .. deno
te dié 23. Julii Bononienſes Craſſati ſunt eos , Bo
nonienfes conflicti fucrunt, & mortui ſunt multi ex as ,
traque parte :
CRASSATUS & Incraffatus porcus,Gallis , Un porc
mis en graiſſe . Speculum Saxonicum lib.1. art . 24.9. 1 ,
Craſati autem porci non his, ſed domeſticis cibariis ap
plicantur. Lib.z.art.51.9.3. Porci Incraſati,
CRASSEDO, Apud Fulgentium Placiadem de Vir:
giliana continentia: Adipata Graſſedo ingenii,
| CRASTERIUS,an Operarius,Gall.Manæuvre ,
Hommedejournée à voce Cras fic dictus, quali qui diur
no quæſtu propulſat famem , nihilque fervat in Crafti
num, ut Galli dicimus, Qui vit au jour la journèe?Saifi
mentum Comitatus Tolofæ num.23.inter Inſtrumenta
probantia Annal.Toloſ. to.1.p.16.Item de qualibet Gra
Iterio unum jornale ad fodiendam vineam Domini , ca
liud jornale ad faciendum ligna, ſalvo, vięłu ipforum
ad feſtum Natalis Domini. Laurentius in Amalthea :
Crafterium , Ligna quatuor ſuntcolligata ad pabulum
jumentis ferendum .Quid hinc elici queat ad expolitio
nem vocis Crajterius non video .
I CRASTINUM CRASTINII , Dies perendinus,
Gall . Après demain. Robertus Goulet in Compendio Ju
rium Univerſit. Pariſ. fol.5. verſo : Eorum examen in
Crallino Craftinii poſt feſtum Regum aperitur , din
feſto Purificationis ciauditur .
SCRATA, pro Crates,Gall.Grille,Baluſtre.Mira
cula E.Simonis deLipnica tom . 4. Julii pag.541 . Et à
Crata cbpri Ecclefie Fratrum uſque ad ſepulchrum
genislinavit .
CRATARE ,ex Gallico Grater, Scabere, vel ſcalpe
re. Audit. Legis Friſion.tit.3. 5.44.Si quis alium ungui
bus Crativerit , & c.Sicamavocem à Græco xxpértev,
feu Latino Caraxare deducit.
CRATENA. Monaſt.Anglic.to.2. p.432 . Quantum
vero
 : 107 : 3 CRA
pero ad reſlagnationem aqua vivari... O 'ejuſdem Cra
tene moderationem , aç diviſionem prati, OC
T !, CRATER , Catena, filiola , vel vas babens tres
urnas. Papias in MS, Bituricenſi,
2 , CRATER ,Lampas,ſeu diſcus lampadis. Itinera-
rium S. Willibaldi n , 18. Et ibiſtant in lectors Crateres
aurei cum oleo, ardentes diu noctuque. A mayo psos apara oes ,
cadem notione apud Paulum Silenciarium , Vide De
ſcripcionem ædis Sophianæ à nobis edicam cum Cinna:
mo num, 58 ,
I CRATERĄ, Corbis, ut videtur, Sporta, qualus, infra Exaranda ſunt , experimenta diligenti's perſcru
Gall.Panier.Vita S.GregoriiPapæ tom.2 . Martii pag tanti,oc
132. Obtinet is à negotiatoribus, ut in Cratera occultatus Craxanda vel Caraxında, uc infra p: 536. Hanc quam
educeretur ab urbe Ilid.Orig.lib.20.c. 5. Fiebant autem nanc Craximus narrationem , Oʻc, Rurſum p.513, Huc
primum ( Crateræ ) à connexionibus virgularumunde
dictæ Cratere im Toxpatæv id eft quod invicem ſe te
neant :
TCRATICEA ,Crates,Gall.Grille,Treille,B.1lu7
ſtrade. Acta SS . Junii to.i. p. 57. de S. Secundo : Prope
altare najus, arca marmorea O * Graticea ferrea ære pus
blico conſtructis ,
CRATICUL.E.Vita S.Pardulphi: Et rurfum ſe et
rigens ad Craticulas, ubi fratres ad pſallendum ſe ſup-
ponere ſoliti ſunt . Polycandeli ſpecies in formam cratis
efficta ,
TCRATICULATUS,De S.Laurentio in cracicu-
la toſto dicitur apud Marten.Amplir.Collect.co.i.col,
959. & in Vita S.Heriberti co.2.Marsii p. 473 .
CRATIS , Repagulum ferreum in modum cratis 2
quo Sanctimonialium locutoria clauduntur, noſtris, la
Grille, Regula Monialium Damianicarum c. 5. Nonlia
cet Sororibusloqui ad locutorium , vel ad Cratem , fine
licentia Abbatiſſe,oc,Mox : Ad Cratem vero pannus in ,
terius apponatur ,quinon removeatur, niſi cum proponia
tur verbum Dei, vel aliqua alicui loqueretur.Crates fera
ree per quas Communio accipitur , in Regula Clarilla-
rum ,quibus apponitur pannus interius, ita ut nulla inde
valeat exterius in Capella aliquid intueri ,
CRATONES,Cibigenus.Udalricus lib.2 . Conſue-
tud. Cluniac. cap.4. Pro lignarufeolarum , vel ut Theu.
tonici loquuntur Cratonum ( al,Crafonum ) premila siz
gno generali panis ,fimula cum duobus digitis illas mia
nutas involutiones que in eis funtfacta , ex ea parte qua
ſunt complicate , & quafi rotunde. Forte legendum fla-
tonum . Vide in hac voce. [ Apud Bernardum in Ordine
Cluniac, part.1. cap. 17. ubi eadem habentur, pro Cra-
tonum legitur Craforum. His recte ſubſtitueretur Crapa
forum velGrapforum ſeu Grapfanum , à Theutonico
Grapfen , Species placentulæ in altum ere &tæ ex farina
& butyro confc & tæ )
CRAVARE , Poltulare impetere, in judicium mit-
tere ; vox Anglo -Saxon, Crafian ,quæ idem fonat.Leges
Henrici I , Regis Angl.c ,80 , Sihomicida divadietur ibi,
vel Cravetur,fitwitam recipiat.Cap.94.Si homines unius
hominis ( al.domini) pugnent cum fanguinem faciente, vel
non faciente ,fivein preſenti, ſivepoſtea ,quoniam Craves
tur,non remanet wita domini.Si fint duorum dominorum ,
O alius alium verberet cæcis ictibus non cruentis, five
Cravatus ibi fit,vel non convictus noxe,witam emendabit
domino cujushominem verberavit. Si ſanguinemei fa-
ciat , Oʻrecedat ſineCravatione, o divadiatione , wia
tam domini retulit , & non babebit eam dominus , cujus
bominem vulneravit . Hinc
MiSCRAVATio , in iiſdem Legibus cap. 22. pro inju
fta poftulatione,
Crebro etiam in iifdem Legibus Curvare , & Curves
fus,pro Cravare & Cravatus, legitur,cap.41.81.82.88 ,
& 94. ubi tamen plerique Codd . MSS, Cravare præfe
funt . Interdum
GRAVAT10 ſcribicur, ut in Legibus Ethelredi Regis
CRĄ 1074
4.19.Et qui permanet ſine Gravatione & calumnia, WC,
INGRAVARE , Impetere, poſtulare, in Legibus Edi
mundi Regis apud Culintonam editis , 6.7 .0mnes in
famati, O 'accuſationibus Ingravati ſub plegio redigan ,
tur.
CRAVER, Zypov kovos a . , in Gloul.Græc.Lat. MSS,
Editum habec Traver ,
T CRAXARE pro Charaxare,de quo ſupra,Şcribe
re . Adamnanus de Locisſan -tis, inter Auta SS. Bened..
ſæc.3.parc.2.p.592 . in bi A la innang he : uniuerfa , que
, Ubi Mabill, pro Exaranda legendum money
ufque de Jepulcris Patriarcharum ſufficiatCraxaſe.
T 1. CREA ,Ștercus, Spurcitia ,unde Excreare dici:
mus, Spurcitias ejicere, Glo.r. Ilid. Vide Screa.
I 2. CREA , Agrejtis capra, in Gloſario MS.San .
ger.nan . n.sou. Vide Greas .
& CREACRÆ , ( melius Creagre ) Tridentes fuſci
nule ad carnes de calduria proferendas. Papias . Et à
Gręco xp:áypx.Vulg.Interpres 2.Paralip.4.11.Fecit au
o Creagras & phialas.Legicur ite
tem Hiram lebetes,
rum Jerem.52.18. GlofT.Ifid. Creagras, Tridentes. Aus
&torium Janſſonii : Creagre , Fuſcine ad carnes de cal
dariis proferendas. Marcian . Capella lib . 9. p . ult. Artes
Greagris vix amica Atticis .
CREALIS, Vitreis. Papias MS.
CREANTARE ,ex Gallico Creanter , Fide aut fą
cramento interpolicis pronittere, cavere, ftipulari.Ca
tholicon Armoricum : Gret,Gall. Plege,Fidejuſar.Crew
fat , Pleiger, Fidejubere.[ Charta Petri Epiſcopi Tarva,
nenfis ann.1 244. inter Inſtrum . novæ Gall . Chrift. col.
126.Promiferuntque - Creantaverunt fideinterpoſita ,
Charta Philippi AuguſtiCollet . A.nulif.co...col.1041,
E. Quando nos illud caitrun dedimus eidem Vicecomiti,
Jalvis conſuetudinibus ejuſdem caftri, quas nos ei te
nere Greantivimus, Charca Galcheri Çomicis S. Pauli
ann.1 216.inter Anecd.Marcenii co.n.i.col.85 3. E. Ego
O filius meus Hugo ei Creintavimus,quod ipfam redde
remus immunem.Charta Roberti Epiſcopi Claromont.
an . 1212 apud Juſtelluin : Nos autem Creantavimns quod.
caftrum illud bonafide custo liemus.Alia apud eumdem :
Ego Ruinaldus O Ida Constillt uxor mea Greantavie
mus D.10 ; tro Philippo Regi Francia , quod nos Mathil
dem fricam no tram dabimus in uxorem Phi ippo ejuſden
Regis fiiio , c.Tabularium Abbatię S. Joan.Anbian.an .
1226. Cum autem Beatrix filia mea non baberet ætatem
Creantandi,recepit denarios quedari folentpueris in corsa
fimili venditione fecundum conſuetudinem patrie appro
batam .Alia ann . 1225. Alia vero cum necdum haberent
etatem ,quoad jurare poffent,babuerunt denarios pro.con
ce fioneque ſolent dari pueris ſecundum terræ conſuetua
donem approbatam . Ibidem ,f. 290. Joannes etiam filius
meus babuit denarios qui folent dari pueris pro conceſſion
ne venditionisſecundum terre confuetudinem approbar
tam.Fol.338.Cum autem Elizabeth foror.Ingerraminona
dum ætatem haberet jurundi,habuitdenarios concellionis
quæ folent dari juxta conſuetudinem terræ approbatama
Adde fol.458.Le Roman de Garin :
Est Crauntez , oli jors eſt affis ,
[ Vecus Poeta MS.in Bibl.Coislin ,
O lui doige faire dan er ,
Ou Creanter fans atarger .
La Bataille du Careme du Cbarnage MS.
Ains , que le pays, ſoit Creantèe ,
Que la gent ſoit abandonnée,
En totes ſaiſons ſans danger
A ceux qui en verront manger.
Bellomanerius c. 59. Gil qui eſt en autri poolte ne puede
mie
 1075 CRE
mie me Creampter convenant que une coſe ſi foit après la
mort à celui en cui pooſte il eſt. Tradit.des Inſtitut.Mar-
chies eft fes si-tot comme il eſt Creantez à tenir . ] Chro- hom ſelif ſemonrre un autre pardevant le Juſtiche por
nicon Flandr.cap 71. Et leur fit Creanter par la foi du dete , & cil de qui on ſe clameroit, ne ſeroit mie de le
mi corps,comme fils àpere, qu'l tiendroit celle alliance juf- quemugne, ſi conniſſoit le dete , il ſeroit rantoſt à 2. ſols
quesà la fin . Ubi Creancer . Vide
Gloflar. ad Villharduinum .
0 CRAANTARE , Eadem notione . Charta Adami
Porci an. 1197.è Chartulario Montis-Martyrum : Ah
ipfis & omni eorum genere imperpetuum garandiam fer-
ve Craantaverunt .
q CRANTARE.Charta Nicolai Abb. Mediani Mo-
nafterii ann.1238.in Hift.ejuſdem Monaſterii pag.316.
Villicus, finecefle fuerit, debent Crantare pro expenſis
Abbatis ufque ad 20. ſalidos Tullenfes,ea pro Advocatis
uſque ad decem
CREANTUM, Cautio de re quapiam facienda, Creāt,
Statut. Philippi Augufti Reg. Fr. apud Rigordum an,
1188.Faciant creditoribus per fidejuſſores,vel per vadia,
Creantum ſuum folvendidebita ad predictos terminos .
Crant ou ſeuretè, in Conſuetudine Hannonienfic.88.
89.90 .[Litteræ Matthæi Ducis Lotharingiæ ann.1220 ,
inter Anecd.Marten.com.s.col.881.Videlicet de tribus
millibus libris Metenfibus , de quibus tenentur.
facere
Creantum ipfius Comitis Barri -Ducis.Concil.Trevir.
an.13 10.n.152.inter ead. Anecd.to.4.col. 282. Statuimus
ut iidem Tabellionesnon occulte in privatis domibus, ſed
publice in loco publica bu jufmodiprothocollo ea Gre-
anta ſuper conficiendis ab eis inſtrumentis recipiant, ad-
hibitis ad minus duobus teftibusfide dignis , nifi contra-
&tus talis fit , qui de conſenſu partium contrahentium uf-
que ad certum tempus,vel ad voluntatem eorumdem con-
trabentiu in teneri debeat in ſecreto . ] Pramelles Grez , in
Conſuetudine Britanniæ art.686.
GRANTUM ,Eadem notione . Forma pacis inter Re-
ges Franciæ & Angliæ apud Rogerum Hovedenum p .
729. Si autem Hugo noluerit obedire ad Regem Anglie
cum terra , quam de Rege Franciæ tenet ... oportebit Re-
gem Angliæ facere Grantum Hugoni rationabiliter. In
fra pag. 730. DeDriencurt , Ode Archis , Seneſcallus
Normannie faciet pro victualibus & cuſtodia ad Gran
tum voluntatem Archiepiſcopi Remenfis.Faire grant,
apud Littletonem fect. 259. &in veteri Çonſuetudine
Britanniæ art. 177 .
GRANTARE,Idem quod Creantare. Hiſtor. Funda-
tionis Prioratus Wigmorenfisin Anglia to.2.Monaſt.
Angl.p.214 .Etl’Abuè Granta lour requejt , envoya ile
Lecques 4.freresnèes norris en Engleterre ,& c. Ibidem
p.215.$e jeo uſe, dit -il un Abbè) tutz les biens que Oly-
ver lor donna ; lor Granteray , ego plus à ceolor dorray
Ita vocem hanc uſurpant Chartæ aliquot Gallicæ apud
Knyghtonem p.2558.2689.
GRATUS, GRATUM , Idem quod Creantum & Cran
şum : unde nata vox noftris uſitata,Grè, pro aſſenſu, vo
luntate, quod qui creantat, feu cavet alicui, ultro fidem
præſter. Capitula Caroli Calvi tit.24 . Ipſe autem de ſuo
Gradu refpondit, quod in illud fcriptum non intraret, U-
bi Sirmondus,forte de ſuoGratu,ſua ſponte,ultro . At
Itali grado, prograto , eadem notione dicunt · Vetus
Charta apud Beslium p.392.Tu quimeus es,quomodo te
peas boc quod ego non dedi tibi extra meo Gratu ? Rathe-
rius Veronenſis de Qualit.conjectura:Sufficeret ei quod
ipſe dederat caftrum , ille remandaſet ei , quod fic
vellet eum tenere pro ſuo Gratu , ficut pro uno fellone .
Infra: Numquid vero non fatis baberem ad meum vive-
ye terram , fi eam faltem quam parachiani mei fineGra-
tu meo tenent , tenerem ? Charta an . 1197. in Probat.Hi
ſtor. Vergiac.p. 122. Idem feodum àmanu Monachorum
alienare non poffumus , nifi Grato e voluntate Ducis
Burgundiæ . Adde aliam an .1243.in Probat.Hift.Du-
CRE
1076
cum Burgundiæ p.138. Faire grè ,Creantare , in Ulati
cis MSS. civitatis Ambianenlis . Se il avient que uns
demi, fon Grè s'il coi;
oʻs'ildeſconnoiſoit le dete, il demoneroit quites .
MALO -GRATO ,Gallicum Malgrè ,Maugrè, Invitus ,
nolens . Matth . Paris ann.1 245. Libertatem Ecclefiæ .
quam ipſe nunquam auxit, fed magnifici anteceſores e
jus Malo - grato ſtabilierunt . Id eſt ,Gallice, Malgré lui,
ldem fub an.1252.Malo- grato Dei,id eft, Malgre Dieu ,
įnvito Deo . LeRoman de Rou MS.
Guert out ſi le Conſeil trouble ,
Que puis n'i out homme eſcoutè ,
Qui de faire pais ait parle
Qui des plus riches n'ait Malgrè .
Hemricurtius de Bellis Leodienfibus cap. 38. Car ilbe
s'eſtoient tos bin wardeis , ſans avoir Mal-greitde nula
le de parteis .
qCRANTANEUS,Spontaneus,gratus.Sententia Gi
lonis de Verſaliis, & Sigesberri de Lauduno Domini
Regis Baillivioruni an .1219.ex Tabulario Corbeienfi :
Notum facimus, quod Radulfus Decanus de Colomellis
O homo venerabilis viri domini Abbatis Corbeie in aſſi
fia Montis Deſideriicoram nobis conſtitutus Crantanea
voluntate Creantavit, quod fi ipfe aliquo modo, quod ab
fit, interciperet de pace falla inter Abbatem Corbeie do
ipfum ,fitamen monſtrari poterit vel probari, quod hoc
fecerit , quod ipſe erit in fuga Domini Regis o boc fa
ciendo ſe abandonavit. Similia leguntur in altera ejuf
dem Gilonis fententia de eadem re, eodem anno .
GRATARE,Idem quod Creantare. Charta Joan . Dua
cis Britan . ann . 1239. apud Argentreum lib. 5. Inſuper
Gratamus & concedimus, quod beredes noſtri , & c. No
ftris olim Grèer.Hinc in Chartis Gallicis an.1242.1307,
Grèer,Loer, Approuver ,apud Ducheſnium in Prob.Hiſt,
Drocenf.p. 288. & Aggrèer , ratam habere .
CREANTES. Vide Cragentes .
1. CREARE , Gloff MSS . ex Cod . Regio 1013 ,
Gnatus, natus, generatus, filius, Creatus, vel nexus,vox
Gallica. Paulo aliter Glollæ Ifid. Gnabat , natus, genea
ratus filias ; Creatus , vel enixus , lingua Gallica . Ubi
Pithæus, f.gnatatus. Sed hæc aliter emendanda cenſue
rim , ut gnatus, velgnabat,Gallis, fuerit idem quod ne
tus, filatus,creatus, vel nexus,ficque omnino legendum
fit.Vocem creare uſurpatJoannes Guillemannus de SS .
Herlinde & Renilde Virgg . num. 5. Simili etiam mode
in univerſi operis arte ,quod manibus feminarum diverſis
modis ac varia compoſitione fieri ſolet , honeftiſime fue
rant inſtructe, videlicet nendo, ac texendo, Creando , ac
fuendo, O C.
3 Quæcumque ſit vocis Creare notio in hocce Gil
lemanni contextu , quam vocem Mabillonius genera
tim reddit , Aliquod muliebre apus facere , probare non
poſſum longius arceffitam Gloffarum Codicis Regii &
Ilidori emendationem . Simplicius reſtitui poteft ex u
troque loco fimul collato, Gnatus, natus, generatus, fi
lius,Creatusvel enixus. Synonymæ funt hæ voc es om
nes . Gnatus pro Natus Terentium & alios uti, notum
eſt omnibus.Generatus, Filius, Creatus,eadem eſſe quis
dubitet ? Neque alia elt vocis Enixus ſignificatio.U . E
niti pro Parere Livius , Suetonius,Quintilianus, & c.fic
Enixus paſſive pro Partus dixere noſtri Gloffatores, uç
& Patres Concilii Toletani XVI . ubi aiunt . Qui eſt an
te fæcula ex Dei Patris ſubſtantia genitus,in fine feculo
rum de virgine Maria Evangelio tejte Enixus . Huc re
ferri poteit vox Creatus , quam Morettus Alumnus ver
tit in Antiquit. Navarræp. 272.F«Eta Carta fub Era
906. segnante Șccmene Garfeanes, o ſuo Creaio Doming
Gar:
 CRE
1077
Garſena in Pampilona , Vide/Grævium ad Gloffas Ilid,
H
in voce Gnobat .
2. CREARE ,Acquirere.Fori Alcaçonenfes ; Deo-
mnibus ,qua ſeminaverint a plantaverint,& acquifive
rint Creaverint ,
I CREAS, Agreſtes. Papias MS. Vide Crea .
T CREATIO ,Res acquiſita ,in Annalibus Bened.
tom.2.p.273. Vide Creare 2. & Creatores ,
I CREATIUM , An pro wspátion , Species nummi,
de qua in Gloſſariomediæ Græcit. Chartarium Eccle
fiæ Auxicanæ cap.36. in Charta Bernardi Comitis Wa-
fconum : Duo media frumenti, tres porcos & unum
Creatium &, duodecim fextarios vini
CREATORES, Qui ad publica munera alios nomi-
nant , in leg. ult. Cod. Theod . de Decurion. & lib.i.de
Curator. Kalend. Creare magiſtratum , vox frequens a
pud Juriſconſult. utCreer, apud noſtros in ejuſmodi no-
minationibus . Glofæ Græc. Lat.X : POTOVATIS,Creator,
Xspotovía , Creatio, procreatio , creatura . Adde Gloffas
Lat . Græc.
CREATURA ,Res quævis.Vecus PenitentialeMS, dentes,cc
Si aliquts Creaturam perdiderit,hoc eft, thus, thuribula , nu Comitis fui dextram dent , Charca Ludovici II . Imp,
tabulas, aut ſcedulam , &c .
CREATURÆ BELLUARUM , Belluæ ,apud Marten,
to.2.Itinerarii p.365.ex Indico Itiner, Balçhaſaris Spins
ger: Ammirabimurillic præclara opera & mirabilia ,va-
pia beftiarum genera , O Creaturas belluarum ,
CREBANTARE.Fori Alcaçonenſesæræ 1267. Et
quiCrebentaverit final cum ſua muliere, peftet ad judic,
o mulier,quæ leixaverit maritum ſuum de benedictio
ne pečtet 300.ſol,à palatio Epiſcopi: Et qui Crebanta-
verit brachium ,aut oculum aut dentem ,pro utroque mem
bro pectet100.fol. alifiado ,
CREBARE.Formula barbare ſcripta, quæ eft 14.ex
Baluzianis: Non eft homo , hicmiſer talis latrat , ſed non
ut canis,pſallat de trapa ut linguaris dilator major, nul-
lis talis falſator grunnit,poft talone buccas inftit, in ro-
tore Crebat , & currit in fudore , fleumas jactat in pu-
dore ; Oʻc.
CREBE.Ifidorus Pacenſis in Chronico,de Heraclio
Imp.Sedu &tus à laudibus populi , non Deo , ſed fibi, ut
ferunt, bonorem vittorie exaggerando increpationum per
viſum non modicum graviter præfagando Crebem expa:
vit , ( lege expiravit .)
CREBRARE.Fori Alcaconenſes: Qui linde alieno
Crebraverit,pečtet 5.1.7 . à palatio Epifcopo. Ubifora
te leg . Liude. Vide Leudis .
T CREBRO,nis, Porca,terra inter duos fulcos emi
nens. Glom . Igd.
CREBROSITAS, Frequentia , in Vita Burchardi
Epiſcopi Wormacienſis: Regalis Crebrojitate ſervimi-
mis ... impeditus, & * c.
& CRECA,CRECCA , Anglis Creek , Parvus ſinus
vel portus,litcus, crepido is,NautisGalli Crique, petite
Baye,petit Port; apud Rumerum tom ,12 , p.796. col.2.Si
per terram vel portus ipſorum Crecas ac villas da vil
lagia, ſuper littoribus ipforum portuum & Crecarum e
xijtentia. Et pag. 809. col.l. Portus & ipſorum Crecas
ac villas,& c. Tom.15. p.129. col. s. Viſuque corporum
mortuorum in mari vel Crecis maris, aut aliis rivis, c.
Iterum pag . 158.col.i. Per mare littoraque Creccaſque
aft coſteras maris rivos ſeu Crecças quafcumque , &c.
CRECHE ,Hydria,ficula,craţer:Gallis Crucbe. Mo- & c.Infra : Queetfi quidam ex bis Similiter negent ſe.il
pafticum Anglic, tom. 1. pag. 104. In æſtate vero, conſti- forum errores audiviſe,vel auditis credidiſe , a partici
fratrum lac acidum in vafis pulcherrimis,
fuit ad cænam
quæ Creches vulgari onomare dicuntur . Mox : Vasve-
ro quod Creche nuncupatur , 7. pollices continet , videlio
cet ad profunditatem à ſummitate unius , uſque ad pro
fundum laterisalterius .
CREDA . Vide Crida ,
CRE 1078
I CREDEMICA.Chartular ,S.Vedaſti Atrebat,
fol.264. Ad pontem de Vendin debet Cellerarius 12: al
letia ca Credemicas .
I CREDENDARIUS, Fidus, cui ſecreta credun
tur. A &ta SS. Maii to.7.p.24.de S.Maximino Epiſcopo:
Carolus Credendarium vocans fuum .Vide Credentia 7 ,
& Creditarius.
I CREDENSA .Vide Credentia 6. lin . Denique
adeo, Oʻc .
I CREDENSERIUS, Vectigalium & tributorum
exactor. Tabularium S. Victoris Maſlil. an. 1389. Ar
mar.Forojul.num . 38. Maria Regina Jeruſalem do Sine
cilie , O c.Officialibusregiis necnon Ģabellotis, Arrenda
toribus & Credenſeriis regiæ gabellæ , & c.Vide Creden
zerii poft Credentia 7 .
I CREDENTERIUS, Eadem notione legitur in
Gabelloti poſt Gablum ,
1. CREDENTES , Fide digni,Hommes de Creance,
Lex Longobard . lib, z.tit.52.9.15.Ut judex unuſquiſque
faciat jurare ad Dei judicis per civitates bomines Cre
. Infra: Etſi Gredentes homines fuerint,in ma
pro Ecclefia Volaterrana : De rebus feu familiis Epifco .
piipſius, tanquam Dominicatis noſtris , per idoneos ,
Credentes homines inquiſitionem fieri ju bemus . Chartą
Udonis Epiſc.Tullentis ann . 1069.Utrorumq; decernant
resſacramento 7.bominum bene Credentium .Telmoinsde
credency, Fidedigni,in Stylo Normannico,qui fimplici,
per ac nude deponunt ſe ita credere,
2. CREDENTES , Qui hæreſes leétantur, aut hæ.
reticisopinionibus imbuci funt.S. Aug. lib. de Utilita
te credendi cap. 1. diſcrimen ftacuit inter Hereticos , &
Credentes. Hereticos enim effe ait , qui alicujus tempo
ralis commodi, maxime gloria ,principatuſque gratia,
falſas ac novas opiniones vel gignunt, vel ſequuntur : il
los autem qui hujuſmodi hominibus credunt,homines elle
imaginatione quadam veritatis & pietatis illuſos . In
eamdemfententiam Salvianus libro quinco de Guber
natione Dei,de Hæreticis:Veritatis apud nos eſt ,fed illi
apud fe elle præfumunt. Honor Dei apud nos eſt , ſed illi
arbitrantur honorem divinitatis ello quod credunt Ers
sant ergqſed bonoanimo errant, non odio,fed affectu Dei ,
honorare ſe Deum atque amare credentes. Quamvis non
habeant rectam fidem , illitamen hoc perfe &tam D:i exi
ſtimant charitatem . Qualiter pro boc ipfo falfæ opinio
nis errorein die judicii puniendi fint,nullus poteft fcire ,
niſi judex ,
Quos porro Credentes appellarunt noſtri, cum in hea
reticos Albigenſes gravius animadverterent , docet
Concil.Narbonenſe 20.1295.can.29 . Sane inter culpas
ex quibus Credentes polluntjudicari,ne ulterius dubites,
bas eſſe firmiter arbitramur , fi reverentiam fecerunt he
reticis,ubi Credentes, Qrationes ipforum implorantes, de
Bonos homines profitentes , quaſi adorant illos: ſi confo
lationes eorum ,ubi eum, quem confolantur, in bereticum
recipientes, per impoſitionem manuum ſe ſalvareprodia
tionaliter mentiuntur; aut ſervitio eorumdem , ubi Majo
reipſorumlibrum tenente apertum , per ipſum ,quafi fub
generali Confeſſione, remifionem intelligunt fieri pecca
torum : aut Cæne Valdenſi . . , nos cauſa prodendi vel re
prehendendieos,velalia commendabili ſeu excuſabili afa
fuerunt: fi eifdem Valdenfibus peccata ſua confelli funt ,
pazione tamen credendieiſdem erroribus, faltem implici
te, immunes eſſe non ſinunt. Jacobus I. Rex Aragon. in
Conſtitut.Catalaniæ MSS ann.1233 . Statuimus neali
quis Credens, vel hereticus punjatur,nifi per Epiſcopum
foci, vel perfonam Eccleſiaſticam ,quæ babeat poteftatem
cognofcendi, live Credens vel bæreticus babeatur . Infra .
cono
 1079 CRE CRE 1080

contra hereticos eorum Credentes ..... Eligantur qui tri de Luna . Concil. Hiſpan . tom . 3. pag.635. ]
Bæreticos vel Credentes O receptores eorum in ſuis paro CREDENTIAM TENERE, Italis TenerCredenza ,
chiis perquirereteneantur.Geſta Innocentii III.PP.pag . Secretum ſervare. Charta an .1179. Item juraverunt
235.136 .Receptatores, fautores,defenſores, & Credentes quod Credentiam tenebunt Confulibus Papie , & illi qui
corum ( Patarenorum .) Guillelm.de Podio -Laurenţii in regimen Papiæ habuerit ,
Prologo ad Chron . Domos latiſſimas in quibus hæreſes S. CREDENTIĄ .Fridericus II.Imp.lib.z.de Arte
publice publicareni ſuisCredentibus, venditantes. Adde venandi in Prologo : Quædam ( inſtrumença ) ſunt in in,
Concilium Tolofanum an . 1224. cap. 17. Arelatenſe ftruendoipſas ( aves rapaces) exire de manu & ad ma
an . 1234. cap . 4.21 . & alia paffim Concilia acta con- num redire, ut id quod Fileria , ſeu Credentia dicitur,loy
fra Albigenſes, rum cum carnibus ego fine carnibus , alia cum quibus
9 1. CREDENTIA , Fides,opinio, hæreſis,Gall. revocanturad bomines .
Croyance Liber Sentent . Inquiſit . Tolol . p. 10. Interro 6. CREDENTIA ,Creditum ,Italis Credenza,Gal
gatas de Credentia bereticorum , refpondit quod non cre lis Credit , & Creance , uſ in Confuetudine Pictavenli
didit eis . Paflim ibidem occurrit . Miracula S.Zita to. art.79 . Matthæus Paris an . 1 247 ; Et cum ſacros apices
3. April. p. 523. Hec ei fecerunt fecundum fuam veram Papalis mandati eminus dejurantes precipue de Creden
Credentiam. Concil . Tarraconenſe inter Hiſpan. tom . tia pecuniæ ,nam ...ſex millia videlicet marcarum ex E
3.p.499 . Dubitatio etiam oritur apud quoſdam , utrum piſcopatu ſuoexigebant.
relapſi in Credentiam, bæretici dogmatizantes,ſi poſt Credentiam , vel Creditionem habere dicebantur do
quam fuerint deprehenfi,voluerint pænitere,relinqui de mini , jure quodam peculiari , in rebus præfertim ad vi
beant judicio ſeculari . Vide Credentes 2 , étum ncceffariis, quas emebant à fubditis, quaſve ab il
2. CREDENTIA, Abacus, Tabula ſeu menſa , in lis mutuo fumere iis fas erat , quæ Creditio rationabilis
qua vala ad convivia reponuntur, vel etiam menſula appellatur in Charta Communix Mellentenfis , quod
quæ vaſa altaris continet : Italis Credenza , Credentia- ca certis finibus coar & taretur , nec ohvia ac indefinita
sia, [Gallis Credence .] Ceremoniale Romanum lib . i . ellet . Quippe in tabulis , feu potius pactis inicis inter
lect.3. Credentiam appellant menfam ſupra quam vaſa dominos & fubditos , plerumque definicbantur pecu
argentea , liveaurea ad convivium opportuna preparan- niarum fummæ , ad quas creditio iila extenderetur .
tur: ſimiliter in divinis, fupra quam ad ſacrificandum Charra an . 1243. de Lege Landouliarum in Tabulario
neceſaria continentur . Dicitur & Credentia actus ipſe Foilniacenfi : Ditior nihil Credet communibus dominis ,
perguftationis cibariorum , & aliarum rerum . Deſcribi- niſi panem , vinum , aut carnes,& *bæc uſque ad 5. fol.me
tur pluribus in Ceremoniali Epiſcopor. lib . 1. cap: 12 . diocriter divesuſque ad 3. fol.pauper ufque ad 12. de
Credentia Eccleſiæ . narios . Du Pas in Familiis Britann . pag . 398. & soo,
3. CREDENTIA ,Locatio, conductio, Bail.Con- Guigueneus Archiepiſcopus dedit Rrellano fratri ſuo ...
Atituciones Siculæ lib.i. tit. 59.3.1 . Sancimus , ut omnes feuda 12. Militum , & maſuras quæ habet in burgo S.Ma
Camerarii Bajuli, priufquam in gabellam vel Cre rie , o Creditiones mille folidorum in Dolo . I Charta
dentiain bajulationes noftras adminiſtrandas ſuſcepe: Balduini Comitis Flandriæ pro Abbatia S. Amandi an.
rint, ... corporalia fubeant facramenta , *c. Tic . 61. Lo 1116. apud Miræum to.2 . pag. 1346. Neque Creditio
corum bajuli ... quamquam in Credentiam , uel in exta- · nem ullam unde damnum aliquod homines Sancti ſuſti
lium bajulationem recipiuntur,& c.Tit.68.de iiſdemBa- neant,babeat,neque exactionem, quam vulgo Tolpri vo
julis:Sive in extalium ,ſive ad Credentian collocentur . cant. Occurrit in altera Charta an.1123 . apud eumdem
4. CREDENTIA ,Fides dafa, interpoſita, Creance Miræum to.1.p.373.in alia an . 1158. ex Tabular. Ma
Gallis,Credenza Italis, quibus etiam Far la Credenza, joris -monaſterii , in Charca Philippi Franc . Regis an ,
eſt ſecuritatis gratia cibos præguſtare , ut obſervat Sci 1187. de Confuetudinibus Lorriaci ex Archivis Ar
pio Ammiratus in Stemmatibus Neapolitanis tom . i . chiepiſcopi Senon . in Chartą Comitis Mellenti com..
pag.53 . Annales Francorum an.785 . Petentibus illis ut 4 . Hift. Harcur . p.2173 : &c. ]
Credentias haberent, quod inlæſi fuiſſent . Charta divi Interdum etiam res ipfæ delignabantur , quas domi
tionis Imperii Caroli M. cap.8 . De obfidibus autem qui nis mutuo fumere jus erat,quæ fere femper eæ fuere quę
propter Credentias dati ſunt, &C. [ Inſtrumentum an . ad victum ſunt neceſſariæ , uc panis, vinum, & carnes .
*1394 : apud Acherium Spicil.tom.6.p.74.Supponatur e Nam mutui datio confiftit in his rebus , quæ pondere ,
sian Credentia expoſita menſe Octobri per Nuntios apo numero & menfura confiftunt, ut eſt in l.2 . D.de Rebus
Siglicos Domino Regimiſa , grejponfia tunc eis fa &ta , creditis . Tabularium S. Dionyſii de Capella , Charta
Litteræ Ducis Andriæ ad Maſſilienſes ex Schedis D.Le 17.& 23. Habebit quoque Creditionem in villa pane
in
Fournier : Vexha Credentie commifimus venerabili vira in carnibus, in omnibus aliis rebus venalibus ufque ad
Abbati Jobanni de Caramanna Abbati S. Martini ad 14. dies. In vina autem quod venditum fuerit , hahebit
Plebem ... cui placeat, ut nobis,dare Credentiæ plenam fi- Creditianem poſt 14. dies venditionis vini . Lex Vervini
dem. Vita B. Deicolæ, apud Eccardum in Probat. Oric an.1233 . art. 26.Ditiar nibil Credet domino niſi aut pa
ginum Habsburgo-Auliriacarum col. 167. Și divina nem , aut vinum , aut carnes , o hæc ufque ad 5.folidos:
providentiæ placet, ut moveam de loco iſto , coveſtro ce mediocris dives uſque ad 3. Solidos , pais per ufque ad 12 .
dam bortamento , talem facite Credentiam mihi in con den. nec plura , donec dominus ea folverit . [ Bulla Inno
Spectu fratrum noftrorum ceterorumque fidelium , ut om- ceptii Papæ ann.1249 in Archivo Caſtri Nannet. Mul
'nia divini officii ornamenta, quæ penes me babeo , Salva ta etiam idem Comes ſub Credentia recepit ab hominibus
atque intatta illuc deferatis. Eccleſie Nannetenfis, videlicet in pane,vino, carnibus
LITTERÆDE CREDENTIA , apud Matth.Paris an . & aliis comeſtibilibus o pannis. ] Vide Thomaſſe
1252. Littere Credentie favoris,apud eumdem ann . rium pag : 239 .
1259. Litteræ fcilicet, per quasquis petit ,ut Legato aut Rerum creditarum preții exfolvendi tempus ipſis
Miito fuo plene credatur ,ac fides habeatur in iisnego- interdum tabulis præfinitum erat, Charta anni 1:45:
tiis pro quibusmittitur. Credentiales litere , apud Eri-in Tabul.Epifcop.Autiſliod , Credentiam habet Epiſco
cum Up! alienſem lib.z.Hift.Suecorum pag . 37. [ Ache- pus in omnibus vittualibus49 diebus, & indedonec red:
rium Spicil.com.7. pag.301. Murator.toin . 12. col.709. diderit, ab eis quibus debetur, nihil Credetur . Conſue
& c Marten,Anecdot.toin ... col.1665.& 1675.] Noftris , tudo Lorriaci an. 1187. Lorriaciautem habebimusCre
Lettres de Cre ince : [ Bulla Credentialis in Epiſt.Pe ditionem in cibis ad nojlrı mø Reginæ opus ad dies 15 :
com :
 108 i CRE © CRE 1082

: completos perfolvendam . Charta Libortatum Bellevil- Ordinantes e precipientes , quod occaſione Jeu tino
læ an. 1233. Bellijocenfis Dominus debet babere Cre- re bujusCredentiæ di& o Dom. Archiepiſcopo faciende,
dentiam in villa Belleville per 14. dies. Charta Liber- didli bomines, nec aliquis eorum expoſita venalia , vel
catum villæ S. Laurentii fuper Barenjonem an. 1234. quæ alias effent vendituri nan.occultent , nec ob hoc
art.11.In villa autem fancti Laurentii habebimus Credi- vendere feu exponere ad vendendum. prætermittant s
tionem in cibis ad noftrum & uxoris noftræ opus ad dies boc volumus & præcipinsus , quod jurent etiam
.
29.completos perfolvendum . Alia Ludovici Comitis cum fuper iis fuerint requifitià pesepsibusCredentiam
Blelenlis & Clarimontis pro villa Credulienſi an . 1147. juratis ,
Creditionem in cibis mess Comitiſe Credulii emen Quod fi dominus jure credentiæ abuteretur , nec
dis ad tres menſes babeo perfolvendum . Ita etiam in pretium rerum creditarum exſolveret , eo excidebat ,
Charta Communix Sueflionenlis , (in Compendienli, ] donec fatisfeciſſet . Tabularium Monalterii S. Sergií
& in alia an . 1310. apud Ducheſnium in Hilt. Monmo- Andegav.fol. 143.
renc. pag. 339.[in Charda Guidonis Comitis Nivern. babeai in burgo , ficut prius babuerat cum omnibus bo
an.1231.apud D.Secoufle co.3.OrdinacReg. pag . 126.] minibus illius burgi, uſquequo injuriam illis faciat:
Adde Perardum in Burgundicis p . 274. 333. 529. Tho- ſi injuriam illis fecerit, perdet Credentian , donec red
maflerium in Conſuecud. Bicuric.lib.i.C.58.61.65.66. dat; & poftquam reddiderit, fuam babeat fecuti prius
Jib. 3. cap. 6. [ Hiftoriam Dalphin.co.i. pag.123. col.2. Credentiam . Pactum inter Clericos Ecclefiæ Lugdu
. & pag. 126.col. 1, & Hiſt. Ecclelix Meld.com . 2. pag . nenſis & Guigonem Comitem Forenſem ana469 . Ar
657. ] & c. chiepiſcopus o Comes communiter habent per totam ci
Interdum præterea dominis res ad vi &tum necefla- vitatem , excepto clauftro, Credentiam in cibo de potu
rias mucuo à ſubditis ſumere licuit , fed dato pigno- tantum ,co excepto quod ab extraneis vendendi caufa' de
re, vel vadimonio præſtico . Charta Joannis II.Comi- fertur , ita tamen utquater in anno Credentias perfol
tis Pontivi an . 1.184. pro Communia Abbatiſvillæ cap. vant. Sivero perfolvere noluerint,Credentiam amittant,
56.Nec credentmihi , neque alicui dominorum ,fine va- quouſque ſolverint . Charta CommuniæMeldenfis an
dimonio, niſi ex propria voluntate, niſi tale fuerit tene 1170.in Tabulario Campaniæ Thuano fol.290 . Homi
mentum ,cujus popeſor certam ſummam domino ſuoex de. nes mihide pane vino carnibus, aliis victualibus
bito Credere teneatur.Charta Libercatum urbis Auſlo- die
die quo Meldis venero ,, in craftino, ſi tamen ibi fuero,
Meldisvenero
næ an. 1229. apud Claudium Jurain in Hift.urbis iftius, Créditionem facient: Si infra 15.dies Credita non reda
& Chiffletium in Beatrice Cabilon . Li Courtilaige de didero, nihil amplius mibi Credent , quouſque iis debita
: la villeferontſebur en telle maniere que l'on n'y peut perfolvantur. Charta Petri filiiRegis Ludovici VI.an.
riens prendre de par vous, le par achat non, iceux deulx 1170. pro Montargiaca : Homines deMonteargo domi
"choles de foin de courtilaige font fansCreance,mais que no ſuo de rebusſuis pro vilt #Creditionem per unum mer .
par le gaige rendant,tansquecils qui le vent, en ait ſon fem facient. Et ſi Prepoſitus Montiſargi debicum domini
grantey, a qui febrifero , id lui couflera 60. ſols. A ceux non perfolverit,dominus facta conqueſtione à Creditori
qui vendent à derraul, comme cil qui acbetent pour re bus illud infra menfem alium perſól vifasiet .
vendre , avons nous 40. jours de Creance , en tel maniere Denique adeo invaluerat jus iſtud Creditionis , ut

que ce qui vendront les danrèes, doivent avoir bon gai-
ge en bonne ſeurretè : O après les 40. jours cil quiauront
les gaiges , les pourront vendre fanstoutes accufons, ſe
il ne font paye .
Rei creditæ & mutuodatæ pretium imponebant , ex
condicto , viri ſelecti. Libertates MSS . villæ S. Deſide-
rii in Campania an . 1228. In eadem villa babebit domi-
nus appretiationes eſcarum fuarum , ſive eodem modo quo
Comes Flandrenſis habet in villa Ypre , expectabitur
de debito , ficutexpectatur dictus Comes in difta villa ,
Charta Henrici D.Solliaci an. 1301. pro Libertatibus
oppidi des Ais in Biturigibus:Credentiam meam babebo,
O cibos meos & uxoris mee, ita quod tenebor pagare de
' tribus menfibus in tribus menfibus,& duos legitimos bo-
mines , ficutcredam in di &ta villa bona fide eligam , qui
per facramentum fuum cibos meos appreciabunt.
Seligebantur etiam aliquando viri ,qui nomine
Dominorum peterentCredentiam , facramento prius
præſtito ſeſe in illa poſtulatione bona fide acturos effe.
Ordinatio Gregorii X. Papæ ann.1274. Hift. Dalphin .
tom.1, pag.126.col... Archiepifc. ( Viennenſis) amodo
certos deputet ad petendam di& am Credentiam , quiad
fancta Dei Evangelia jurent, quod bona fide, finedolog
exaétione aliqua , juxta facultates hominum , petent
Credentiam fieri de iis que exponuntur venalia , que ne
ceffaria fuerintad ufum di &ti Dom . Archiepiſc. & fuo-
pum , & quod elapſo ſtatuto tempore ad folvendum , fi
non folverit di&tus Dom . Archiep.non petent ab illis ,
quibus perfolutum non fuerit , Credentium , nec illi
tenebuntur Credere : fi vero certa ſtatuto tempore non
folverint eiſdem , non perent etiam ab aliis ejufdem ne
gotiationis, feu qui vendunt merces conſimiles , Cro-
dentiam ( id quoque notandum ) neque ipſi tenebun-
qur facere, donec di &to Creditori fuerit ſatisfactum ,
Tom . II .
pro ordinario & ab omnibus recepco haberetur : ita ut
cum domini fubditis fuis immunicates ab conſuecis O
neribus impertiebant, fere femper Creditionis immuni
tatem adjungerent. Charta Radulti de Balgenciaco in
Tabulario Vindocinenfi fol. 193. Et in ditto burgo , vel
in omnibus rebus ad jus Monachorum pertinentibus ipfe
per vim nibil faciet , nec quenquam ſuorum facere jube
bit , aut conſentiet, ſed rullo biurgenſium Creditionem
quæret , aut mutuum & hofpitalitatem in domibus eo
rum, vel ſuorum , velextraneorum . Charta Libertacum
Villæ - francæ apud Gallandum : Non boſpitabitur ibi
Arcbembaldus, nec habebit ibi Credenzam , ( ſeu Creden
ſam , ut legit Thomaſſerius in Conſuetudinibus Bitu
ric.pag.227. ] Charta Communiæ Meduntenlis in Re
geſto Rerum Normannicarum ſignato P. ex Camera
Computor. Pariſ. Utquiin eadem permanebunt Com
munitate , ab omni talliata , injufta captione, Creditio
ne , do univerſa rationabili exaétione fint liberi, & im
munes . Vide Miræum in Diplomat. Belgic. lib.2.cap.
44. & Thomaſſerium in Confuctudinibus localibus Bi
curicenſibus cap. 29. [ Hiſtoriam Dalphin. tom.2 . pag.
593. initio. )
I CREDITENSIA,Eadem notione. Tabularium Mo
rigniacenſe: Creditenſiam facerenon cogantur.
7. CREDENTIA ,dictus in Italia publicus civium
conventus de rebus publicis deliberandi caufa coactus .
Quippe cum in civitatibus Conſules eſſent qui curam
Reipublicæ gererent , liceſque ac controverfias civium
dirimerent fiquando
, res majoris momenci agenda in .
cumberet , ex fingulis artificum corporibus feligeban
tur , qui conliliis iſtispublicis intereffent , fuafque in
iis fententias rogati expromerent, quos inde Creden
tiarios appellabant, quod in Socretorum Reipublicæ
partem adhiberentur , cum eorum fidei prudencies
Z z que

.
 1083 CRE CRE 1084

que publica negotia à contribulibus crederenturi Atque parte aurei . & c . Forcunatus Pietavenſis in Vita S.
inde Sigonius lib.7.de Regno Icaliæ an.995. Credentia Radegundis cap. 8. coram domus committens Credita
nomine appellatosdixitreliquos cives, qui artes opific riis , & c. Vita Ludovici Pii ann. 814. Per univerſas
ciave tractabanı. Charra Friderici I.Imp.an.1185. a- regni ſui partes fideles ac Creditarios à latere fuo miſit.
pud Puricellum in Ambrofiana Bafilica pag.1031. 1032. Vide Baronium an .259. num . 25. TiSixe's vocant Græ
Item etiam facramentum faciemus præftare Regem Hen- ci . A & ta SS . Sadochi Epiſcopi & focior. 20.Febr. A'p
ricum filium noſtrum in unima ſua , parobola ſua fa- xovtso X T715 iXoi: ubi de vocis notione neſcio an recte
ciendum , ad terminum quem Conſules Mediolani cum conjicit vir doctiflimus .
confilio Credentia nobis dixcrint. Otto Morena in Hi CREDITARIA , in Gloſſis Iſidori , & apud Joann.de
ſtor. Rerum Laudenſium pag. 5. Quo fic peralto , prædi- Janua,Cameraria . [ Sed apud S.Bernardum in Charta
di Laudenfes & Curia difcedentes , Laudamque redeun- mox laudanda Creditaria idem eſt quod Creditio ſeu jus
tes, ac convocato Confulum confilio, aliorumque Sapien- Creditionis, de quo fufius in Credentia 6. Creditariams
tum de Laude , qui Credentiam Confulum pararent om bahet Epiſcopus in omnibus victualibus quadraginta
nia que ad Regem fecerint,per ordinem eis patefecerunt. diebus; donec reddiderit,ab iis quibus debetur, nibil
Infra: Omnes Conſules alioſque deLaude Sapientes qui credetur.
de Credentia fuerant, ad fe infimul venire præcepit. Ea CREDITARIUS,Alia,ut videtur,notione . Charta S.
dem Hiſt. pag.109. Qui cum veniflent Laudam , & totam Bernardi Abbatis Clarevallenſis aon . 1145. in Tabula
infimul Laudenfium Credentiam babuiſſent, & c.[ Jaco- rio Ecclefiæ Autiſiodor. De illis qui piſces vendunt, Co
bus Auria lib . 1o. Annal . Genuenf. an . 1282. Creatum mes babebit quatuor Creditarios, in quibus Epifcopus ni

fuit de novo quoddam Confilium in Janna de bominibus
is.quod Credentia vocabatur ... Ordinatum fuit etiam
per Sapientes Credentiæ , quod & * c. Idem ann.izyo . Ipfo
etiam anno Omenfe fuitJanue Conſilium celebratum ...
in quo ordinata eft Credentia de novo, in qua homines 14 .
tantum erant, quibus circa predicta data eſt in omnibus
poteftas plenaria : queCredentia ftatim armare fecit
unum galeonum .Sapientes à Credentia eligebantur, in
Regiminibus Paduæ ad an.1293. Concilium Credentie
populi, in Chronico Parmenſi ad an. 1292. Florenciæ
octoginta erantCredentiæ Senatores , qui duodecim
viris urbem adminiſtrantibus conſilium conferebant
Vide Jacob. Willel. Imhoff. in Genealogiis viginti illu-
Atrium in Italia familiarum , ] & Felicem Olium in
Noris ad Hiſtoriam Laudenf. Otton . Morenæ .
CREDENTIAR11, Italis, Credenzeri ; de quibus ſu-
pra . Regeſtum Privilegiorum civitatis Vercellarum
an.1358.Convocato e congregato generali conlilio Cre
dentiæ communis Vercellarum , ... ad quam Credentiam
interfuerunt centü Credentiarii ultra in dicto conſilio .
Alia Char. Prædicti omnes Credentiarii ſeu Confiliarii,
CREDENDARII , in Concilio Ravennenfi an . 1311 ,
can 26.Confiliarios vero, Credendarios Preſidentes
ipfi civitati , & c.
CREDENZERII , in Charca Joannæ Reginæ Siciliæ
an.1378. apud Ughellum to.9. p.221.213.
4 CREDENTIERIT , in Chronico Cremonenli apud
Murator.10.7 . col. 644.
9 CREDENTIARIUS, Præguſtator, qui Princi-
pis cibos præg uſtae , apud Goclenium in Lexico Philo-
loph. Vide Credentia 4 .
q CREDERE,line præſenci pecunia vendere,Gal,
Vendre à credit . Charta Wilboldi Abb.de Translatione
villæ Longiæ ann.1138.com.z.Amplir.Collect. Mar-
teni.col. 108. Qui vero carnes aut panem ſeu ceruiſiana
vendent, Credent nobis 12. denarios , & venditor vini
5.fol. ultra quos nobis Credere ex juſtitia non habebunt .
Vide Credentia 6 .
I CREDIBILES VIRI , Viri probi & fide digni ,
Chartular. Monaſterii Aquicinctenſis fol. 38. Coram
duobus Scabinis, ſi in villa præfto funt, fin autem coram
duobus Credibilibus viris . Vide Credentes 1 .
I CREDICIO , ut Creditio ſuperius in Credentia
6. Legitur in Charta Communiæ Divion. MS. & apud
Perardum in Burgundicis: Credicio depane vino
aliis viitualibus, & c.
CREDITANTIA . Vide Credentia 6 .
CREDITARIUS, Fidus, Joanni de Janua , Conſi-
liarius , vel Camerarius, cui ſecreta committuntur.Fre
de arius Scholafticus in Hiſtoria Francorum epitoma-
ta cap. 11. Mifit puerum Creditarium fibi cum media
bil accipiet.Ubi creditarii ſunt, autviri fidi & amici,aut
piſcarii propolæ ,quiComiti ſoli,non vero Epiſcopo pi
Ices ſub crediti fide dare tenebantur .
4 CREDITIO. Vide Credentia 6 .
I CREDITIVUS, Qui credic . Epiſtola an.140 %.
inter Anecdota Marteniicom.i.col.1675.Cuiin dicen
dis fupplicamus fidem dignetur adhibere Creditivam , .
Siceciam alibi,pro quo legitur in Epiftola ſeq. Quate
nusin referendis bac viceparte noſtra fidem Credulam
velitis adbibere .
I CREDITOR , Curator , Cui creditur res aliqua
adminiſtranda . Vica S.Gerinerii co.3.Maii p.592. Ex
quibus unum Sanctum à ſacris fontibus affumpſit, alium
Jue rei Creditorem præfecit. Norum eſt Creditorem Ju
riſconſultis eum eile qui dat mutuo , Gall.Creancier :
quo ſenſu pluries occurrit ſupra in Credentia 6.
I CREDITURUS,pro Credendus.Concil. Pampi
lonenſe ann.1203. Concedo illi dominatui S. Salvatoris
pofthac Creditura pertinere .
CREDITUS, Idem qui Creditarius, Fidus, cui
ditur , & fides adhibetur : Gallis: Accredite,Glo T.Gręc.
Lat . 715.5 ä EQ ,credibilis, fidelis. Gregorius Turon...
7.cap.40 . Statimque miſit Rex viros quibec deferre de
berent ,cum uno puero, quem valde Creditum Mummolus
babens, bec ei commendaverat . Lib.y.c.10. Tranſmitte
Abbates , Creditos tuos , ut bæc quæ loquor, exponant .
Vita S.Eligii lib.2 . cap. 74. Multos ex publica moneta
mifit folidosper Creditam perfonam . Occurrit ibi ſupra
femel.Capiculare de Villisco's Miſſum bonum de fami
lia noſtra , autalium bominem bene Creditum ... dirigat .
[ Acta SS.Junii co . 1. p.771 . de B. Gerardo : Quædam
honeſtæ vitæ , Credita nobilis matron 1 . ]
CREDRA.Fragmentum Petronii : Lana , Credre ,
piper, lac gallinaceum , fiquaſieris , invenies .
CREDULITAS, Profeffio fidei Chriſtianæ ,vel po
tius fides ipfa:Gall.Croyance . S. Cyprianus Epift.78.
Dum non definis tractatibus tuis facramenta occulte
o de feculo bonines
nudare, fic nos in fide facis crefcere,
ad Credulitatem accedere. Sedulius ilb..Paſchalis ope
ris cap. zz . Hæc eſt vera fides , de forma Credulitas
Racherius Veronen. in Synodica ad Presby ter os :
Fidei autem , id eft, Credulitas Dei , & 'c. Adde eum
dem in Itinerario pag. 271. Anaſtalius in S. Urba
no PP . Hic ſua traditione multos convertit ad baptiſ
mum e Crédulitatem . Idem in ſancto Victose: Cbrs
ſtiana confeſione Credulitatis clarificata . Vita MS. S.
Arnulphi Archiep.Turon. Difcedens enim confundeba
turiniquitas, o gaudensaugebatur in Chrifto Creduli .
tas. Occurrit in Concilio Elibericano can . 42.44. apud
Salvianum lib.z.de Gubern . Dei. Nicolaum 1. PP . in
Reſp.ad Bulgaros c.1.Gennad.de Script.Eccl.inPaſtore
Epi
 1085 CRE
Epiſcopo, Petrum Chryſologum ſerm . 159. Valeria-
num Cemelienfem Epift.ad Monachos, Gregor. Tu-
ron.lib.s. Hiſt.c.45. lib. 9.c.15 . Theodulfum de Ordi-
ne Baptiſmi cap.7. & 8.Odon.Cluniac.in Credulitate,
Othlonum lib.2 . Vitæ S.Bonifacii Mog. cap.10. in Ca-
pitulariGregorii Magni PP. apud Caniſium com. 1 .
Antiq. le &t. in Conſtit. Sicul. lib.i. tit.1 . apud Aimoi-
num lib.i. Hiſt.Fr.c.16.lib.3.c.41. Saxonem Grammat.
lib.14. Alanum lib.6.Anticlaud.c.1.Stephanum Eddium
in S. Wilfrido c.17 . &c.
REDULITAS.Apud Leidradum Epiſcop. Lugd. lib.
de Baptiſnio , cap.s. inſcribitur de Credulitate ; ] & in
veteri Expositione Officiorum divinorum , ad calcem
libri Joan.Abrincenſis de Offic. Ecclef. pag.397. idem
eſt quod Symbolum Apoftolorum : Oratio Dominica do
Credulitas, es preces quæ fequuntur pro minimis dicun
tur peccatis .
CREENTATA PALE A.Janſſonius in Auctario
Gloſſarum Iſid. Quiſquilie , Frumentorum purgamen-
ta , vel palea Creentata .
I CREENTUM , Eadem , opinor , notione . Charta
Guillelmi de Jociaco Epiſc.Autiſfiod.& Arraudı Abb.
Floriac. de Concordia quam ſtatuerunt inter Eccleſias
S. Laurentii de Abbatia in Diæcefi Autiſfiod.& S.Hi-
larii Pictav.an. 178.Controverſia erat ſuper quibuſdam
conſuetudinibus, quas Terricus ſerviens S. Hilarii dice-
bat ſebabere debere in quibuſdam villis predicte Eccle-
fic S. Laurentii ... allerens , quod bomines prædi&taru no
villarum non habebant in nemore mortuo de Lonna ufua-
rium , niſi meſlionem annuatim ei darent , Creent um
fuum facerent, id eſt fortaſſis, Frumentum detererent ,
& purgarent,Creentum à frumentu ſeparando, vel for
te d.rent ei Crventa ſeu frumentorum purgamenta
Nota eft hæc præſtationis ſpecies . V. Caprinum , &
Crienta .
CREISAMENTUM , CREISENDARIUS' . Vide
Crelementum .
CRELHAT.Necrologium Parthenonis S. Petri
de Calis 4. Auguftiob.D.Petrus Eſtelatz ,qui dedit Con .
ventui unum librum mixtum com unam Crolbat apres lo
mas pro pitancia .
CRELIACA.Hiſtor.Trevirenſis tom . 1 2. Spicilegii
Acheriani p.245 . Ventris fluxu, quod Creliacam nuncu-
pans, vexabatur . Sed legendum Cæliacam , xoxucxiv ,
nemo non videt .
CREMA. Papias:Opium ,Cremavitium appellatur,
quoniam apud renas nafcitur : eſt autem ſuccus lapar
berbe .
CREMA LACTIS, Cremor, Gall. Creme. Vita B.
Lidwinæ tom.2.April . p.275 . Miſcebatur quoque fupra
dictis in emplaftris confectione Crema la &tis , vel arvina
de albis anguillis. Vide Cremum .
I CREMALLERIA ,Catena uncinata vel lamina
denticulata fufpendendis in foco leberibus , Gall. Cre
mailliere vel Cremillere . Recenſio municionum caſtri
Sommeriz an. 1260. Item so.forcipes , item quoddam
englumen , item 1. Cremalleriam .
I CREMATESCENTES , Diffinientes . Papias
MS.Forfitan eſt à Græco xpaueris , Rebus explican-
dis conſtiruendiſque vacare .
CREMATIOSUS,Pecuniofus. Gloff. Sangerm.
MS.n.501. à Græco xpirueta, Pecuniæ facultates .
CREMATIUM , pro Cermatism , ex Gr. K :puétov .
Excerpca Pichæana, Cremantium , colibum , xspletiOy
Perperam apud Iſidorum , Crematum ,collybum .
CREMENSINUS . Vide Carmeſinus.
I CREMENTUM ,Incrementum .Glof.veteres:
Crcmenta , uživhs. Supplem. Antiquarii: Crementum ,
6505312 :, Au & us. Occurrit in Actis SS . Jan. tom . I.p .:
111. Martii tom .3. p. 564. in Compuco an.1261 . apud
Tom . II .
CRE 1036
D. Bruſſel, de Uſu feudorum tom.i. p. 475. fed & apud
Varronem referente Nonio ? . 767. Tertullianum de
Reſurr.carnis cap.58 . & c. Verum alia potione fumitur,
pro Fundo in Berntemi Chronico Marienrod. apud
Leibnitium Scriptor.Brunſwic, to. 2. p.451 . Miniſtra
bant de diverſis ferculis, cereviſiis og de vino notri Cre
menti, Gallice du vin de noſtre Çru , Charțularium S.
Vandreg. tom . 1.p 214. In quodam Cremento terræ ſito
in parrochia de Betteville ... Aftum an . D. 1966. Iſido
ro lib .9. Orig.cap. s . Crementum est Semen maſculi ,
unde animalium ego hominum corpora concipiuntur, Hing
Creatores parentes dicuntur ,
CREMENTUM ,Secundarium vectigal;Gall. Sure
sens. Locus exſtat in Cornerium .VideCenſus Creſcens ,
q CREMESINUS. Vide Carmeſinus ,
T CREMIA.Ogerii Panis Annal.Genuenſes lib,
4. ad ann.1211. Et ut ſtrata ſecurior iret , fecit fieri Pote
Jtas viam levatam à Gavi uſque Cremium Montiſcucel
li. An locus pendens ſeu præruptus à Græco Kprfero's ?
Sed legendum effet Cremna, non Cremia ,
q ČREMISTA ,f. Poffeffio,à Græco x.pikettel , Bo
na,facultates.Litteræ Præpofiti deCaldenborn pro Ec
cleſia Novioperisan.12 $ 1.apud Ludewig.com.5.Reliq.
MSS. p.St. Noverint univerſi, quod cum Ecclefia noſtra
debitis augeretur, quandam cafam inter antiquas Cre
miftas Hallis fitam ... pro quatuor marcis, & dimidia
vendidimus Q contulimus Ecclefie Novioperis,
CREMIUM , à Cremare : ficcainentum lignorum vel
frixorum in patella, & etiam quod remanet in patells e
ridum de carnibus poſt pinguedinem liquefactam ,dicitur
Cremium , unde Propbeta , Namea ficat Cremium aruer
runt . Joan.de Janua . Pallio Sanctarum Hilariæ , Di
gnæ , &c. apud Velſerum in Auguſta Vindelicorum :
Implete memoriam Cremiis , ( ficcis Spinis, & clau
dite ſuper eas ipfam memoriam , ego ita demum ignem
ſupponite : ut nulla ex eis evadat . [ Odo de varia
fortuna Erneſti Ducis Bavariæ inter Anecdot. Maro 3
ten , tom. 3. col. 356.
Dux protinus ignem
Excutit ſcilice ex dura , quem vivere ficco
Efficiunt Cremio .
Sed & ipfe Columella 12.19. Levi primum igne , Gºte
nuibus admodum lignis , que Cremia ruftici appellant,
fornacem incendemus. Gloff.Græc. Lat.opiyevov , Cre
mium. Papias MS.Cremium, Frixorium . )
T CREMNARII . Vide Crenkinarii .
CREMUM ,Cremor,noftris, Creme.Fortunatus lib .
11. Poem . 13
Aſpexidigitosper la &tea munera presos ,
Et ftat picta manus heic ubi Crema rapis .
CREMUTIUM , Holocauftum , in Gloff .Ilid . Joan
nes de Janua Cremium habet . [ Martinius vulc legi ,
Crematium. Hypocauftum .]
I CRENELLUS, Pinna, Gall.Creneau.Locum vi
dein Ballium .
CRENKINARII ,ut fcribit Chapeavillus in Erne
ſto Epiſc.Leodienſi c.14.dicuntur Juſtitia miniſtri,apud
Leodienfes : Crequeniers,in Scylo Leodienſi cap .12.art.
5. lic nuncupati ab arcubaliſta quam deferebant quz
Kraencke Kiliano dicicur . Apud Froiſſartem 4. vol.c.
27.Monſtrellecum 3.vol. pag.44.59. & Comineum in
Ludovico XI. c. 11. Crannequiniers ſunt milites arcu
baliſta inſtructi, ut plurimum equites . De vocis origi
ne egit Fauchetus lib. de Milicia Francica , [ & Mena
gius in Ecymol.Gall.]
I CREMNAR11,lidem.Charca Hugonis Ducis Bur
gundiæ ann.1104.inter Inſtrum.to.4. novæ Gall.Chrift.
col.236.Præcepit etiam interdixit, ne quis venatorum
ſuorum , vel Cremnariifui, ne sliquis ferviens ejus in
Floriaco quæſtum , nec violentiam faceret .
2 2 2 T CREN
 CRE
1037
CREN TE R vel CRENDER , Arinorice Rotundi
tas leu Res corrotundata : Necrologium Abbatiæ de
Daoulas Dięceſis Kemperleg. Dedit nobis Clauſtralibus'
cyphum argenteum ponderis unius marchæ , velCrenter,
quod nullomodo poteſt alienari.Germanis Creuker eſt li-
bella argenti: quodmelius huic loco convenit , quam
norio Armoricana. Marcha ſeu bes eſt ſelibra Francica .
SCLEOPENSORIUM ,vox ibrida à Græco Kpies,
Caro , & Latino Penforium à Pendere effi & to , Uncus ad
fufpendendum aptus. Fuſchius de Reformat. Monaft.l.
3. cap. 2 2. Ubi omnes illis Fratres inobedientes , funibus
percolla eorum conſtrictis , in Creopenforio ad trabem
pendebant, quidam mortui , alii extremum fpiritum jam
trabentes .
CREPA , [ pro Crypta,ut videtur, Fornix,Gall. Vou-
te vel Caveau . Chronicon Erfordienfe inter Vinde
mias Litter. Freder. Schannat pag.92 . Hoc etiam anno
( 1226. ) Norimberc in Nuptiis Heinrici Regis rupta
Crepa 30. milites ( 20. ſervi cadentes interierunt. ]
Vide Repa .
CREPARE OCULUM , Phraſis Gallica ,Crever l'ail.
Oculum ita à capite avellere ut exeundo crepet . Excu-
tere oculos dixit Plautus , & Suetonius in Julio : Oculos
exculpere, Terentius; eruere. Valerius Max.lib . 3. c.
2. Efundere , Ulpianus . Leges Henrici I. cap . 93. Si
quis alii crepetoculum , ſolvat ei 60. fol. Vide Abacina
re. Italis Crepare , romperſi , fenderſi . Virgil . lib.s.
Æneid .
Et acuto murice remi .
Obnixi Crepuere .
[ Papiæ ad vocem Decrepitus, Crepare loqui eft .]
CREPATIÆ,Morbus equinus, inter junéturam cru
ris ungulam ,ubi corium rumpitur & caro ad fimilitu
dinem ſcabiei ,& *c. apud Petrum de Creſcentiis lib.9 . de
Agricult . cap.45.ubi vetus ejus Gallicus Interpres ver
titCrevace .
CREPATURA ,Italis Crepatura,Fiſura,rima.Cre-
patura apoſtematis, apud Conſtantinum Afric.lib. 5.de
Morborum curat.cap.4. Creveure d'apoſteme. Magiſter
ÆgidiusdeUrinis .
Minétio fitpura vene chilis ex Crepatura .
Charta an.1320. apud Julianum Saracenum in Hiſtor.
Anconic.p.162.Viſa etiam Crepatura ,live ſciſſura alio-
rum murorum , & c. Hinc forte emendandus Michael
Scotus lib.de Phyſionomia cap.20.Animalium quædam
babent dentes in ore, ut homo, canis,& * c.quædam Scriptu-
ram , & non dentes , ut anſer . Legendum enim Crepa-
turam , id eft, fiſſuram .[Miracula B.Gerlandi,com.3.Ju
nii p.660.Paſus eſt in genitalibus Crepaturam ; hoc eſt ,
Herniam.Legitur iterum hoc ſenſu to.3. April.p.987. )
Vide Cripatura [ & Crepido .]
I CREPATUS ,Ruptus hernia.Miracula B. Simo
nis Erem.Auguſt.April.to.2.p.814.Franciſcus erat Cre-
patus,em virtute B.Simonis & merita ejus liberatus
eſt.
Legitur iterum p.820 . & 822 .
CREPECTATOR. Vitalis Epiſcopus Ofcenſis, a-
pud Hieron.Blancam in Comment.Rerum Arag . Creu
peftatorum officium , quod Cambium appellatur .
G CREPEDA , f.Crepida ,Genus calceamenti .
Charcularium S.Vigoris de Ceraſio : Remittimus unam
m.inam de braſio O * Crepedas quasanteceſores mei babe
ye confueverant.
CREPEDO , Rima . Kecellus in Miracul. S. Joan .
Beverlac . num . 28. Unde penitus defe&tis humoribus ri-
marum Crepedine circumquaque debifcens, &c. [ Vide
Crepatura & Crepido .]
T CREPERE . Vide Creperus .
CREPEREGICUS.Fortunatus l . 3.Poem .in Ep.ad
Felicem Epiſc . Etfires exigeret; plaufum Creperegico
Oetan Tbirynthiam ,cum Pindaro ſpirante,pulfafem .
CRE 1088
CREPERUS ,vox antiqua,pro dubius:Papias:Crepe
rum ,afperuin, dubium , incertum , inde & crepuſculum .
Crepere,Spiſfare,dubitare. Utuntur Auſonius , Marcia
nus Capella lib.i.Symmachus Epift ... Ennodius lib. 2.
Epiſt.20. Hepidannus lib.1.de Vita S. Wiboradæ c . 33 .
Gerardus in Vita S. Adelardi cap.9 . Ratherius Veron .
in Vita S.Urmaricap . 1. Conradus de Fabaria de Cali
bus S. Galli capite 19. & c .
1 CREPIDES , Papiæ , Pavimenta , vel ut quidam
dicunt Calciamenta ... Eſt autem nominativus fingula
ris Crepis; à Græco videlicet x pntis , pro quo Latinidi
xere Crepida. Idem Papias in MS.Bituricenſi: Coturni,
Tragica calciamenta , quibus calciabantur di& turi in
theatro alta voce , fimiles Crepidibus. Hii Calones dicun
tur.Vide Ilid.l.19.Orig.c.34.
CREPIDO, Fiſura. Vita S.Alferii tom.2.SS.A
pril.p.101.Cutis gingive dolentis crepuit , atque per il
lius vulnus Crepidinis emiſa påtredine , o faciei tumo
rem perdidit ( dentium dolorem . Vide Crepedo.
CREPITUDO, [ Eadem notione. Vita S.Drogonis
tom.2 . April.p.444 . Sepulcrum viri Dei adeo eſt eleva
tum , quod fontium fundamenta corruerunt , @ge per quaf
dam Crepitudines interiora fepulcripatuerunt. ) Gario
poncus lib.3 . Pailionarii cap. 34.Emanatio fanguinis
O venarum, renum Crepitudo & loco dolentideduci
tur . Cum crepant .
CREPIUS , pro Crebrius , in Teſtamento anni
circiter 690. apud Felibianum pag.1 r.Probat. Hiſtoriæ
San -Dionyſianæ .
CREPOLUS, Madidus, Papiæ .
I CREPOR, à Crepo.Gloff.Ifid .Creporem ferri, fou
nu ni catene .
CREPULUM , Imber cum ſono graviruens . Pa
pias MS.
I CREPUNDIA , Monimenta, IvopiouxTL TÖ IT T
osv . Gl.Lat . Græc.Prope Crepundia dicuntur Delceta
menta puerorum & eciam ſigna , quæ cum infantibus o
limexponifolebant, unde po fent agnofci,ut erant lit
teræ , annuli,& c. unde Plautus Ru1.4.4. 125. Sunt Cre
pundit, enficulus aureolus , ſecuricula aurea , ficula ar
genteola , due connexemanicule , ca ſucula , por
culi,& bulla aurea . Arnulphus Sagienf.Archidiac.con
tra Girardum Engolilin . Epiſc. apud Acherium Spicil.
t0.2 . P.341 . Quod dum pater infolentiam criminis divi
nitatiſque contemptum civibus incredibilevidetur , par
turientis Abbatiſſe gemitus, & novi partus Crepundia
fidem fecerunt.
T CREPUSCULASCERE, Illucefcere. Sidon.lib
8. Epiſt. 3. Cum me defatigatum ab excubiis ad diverſo
riun Crepuſculaſcens hora revocavit .
CREPUSUM ,112076.Gloff.Lat. Gr. Uva acerba .
CRESAMENTUM ,Augmentum :Gallis, Accroif
ſement. Placitum ChildebertiIII.Reg.Fr. apud Mabil.
lonium de Rediplomat. pag.477.Interrogatum fuit ei;
fe ipfi genitur ſuo Ibbo quondam ipfa portione fua in ſu
praſcripto loco ordinio ipfius Hainoni Abb.iti per ſuo
Crefamentum delegaſet vel firmaſſet.Supra : Quicquid
ibidem ſua fuitpoſelio pro fuo Greſamentum delegale
vel firmaſe .
I CRESCENTIA , Fructus in aliquo fundo cre
ſcentes, necnon etiam locus ubi creſcunt, & unde adve
huntur; quem locum Galli dicimus, Cru.Sigillum Lu
Hovici VI.Regis Franc. an . 1124. tom . 1. Collect. Am
pliſs.col.684 . Dono ſimiliter & decimam annone mee ,
avene, leguminum de Aquilina , d'omnium Creſcen
tiarum mearum ; fi que in ea fuerint fatte . Pluries oc
currit apud Rymer.ut to.t2.pag.7 . col. 2. Mercandiſas
quaſcumque,de quacumque Creſcentia ,tam de bonis ſuis
propriis , quam alterius cujuſcumque . Pag . 81. col. 2 .
Pro aliisnovis ejuſdem Creſcentie e patrie cujus funt
ve
 CRE
1089
veteres ( lanæ. ) Et.pag.166.col.s. Detriginta detribus
doliis vini annuatim de Crefcentiis partium Francie ,
Gaſconie , Burdegaliz in regnum Angliæ addu :
cendis .
CRESCERE. Prima Curia Generalis Catalania
fub Jacobo Rege Arag.an.1291.MS.Quod fi aliquis fue- an . 1295. in Monaftico Angl.co.3. p .3ay. Morſus Wils
rit reptatus debaudia , quod ille qui reptabit , non poßit lelmi de Ely argenteus, C. Creſta ejufdem argentea
Creſcere de divitiis parem , quem fibi volueritdare:quod cum triphorio exterius aures, da lapillis infisis, & c. Ha
ſi ipfi fecerint, quod divitiæ fintfuiſuprum in perpe, betur ibi pluries. Vide Criſta .
tuum , ſic quod non poffint renunciare ipfe ante domina
tionem , vel poftea . Capitis lenıma ſic concipitur : qua
Jiter ille qui reptat,poteft Creſcere parem , quem volue:
rit dare batayam ,
CRESCERE SE SUPER ALIQUEM ,apud Lobinel
lum
in Hiſtoria Britan. tom . 2. pag. 324. eft Invadere
res alienas , Gall. Empieter ſur quelqu'un ; Alter eorum
fuper alterum ſe Creſcerenon poterit ,
I CRESCITIVUS ,Celeriter creſcens , Onomaſtir
con ad calcem tomi 1. SS. Junii ,
CRESERE . Vide Croiſare ,
I CRESPELLÆ , Ex herba , farina & oleo . Ono
maſt. ad calcem to.7 ,SS.Maii. Vide Criſpellæ .
I CRESPULUS.Gloff.Græc.Lar, : pi pive's,Matutit
nus,Creſpulus. Melius legeretur Crepuſculus ,
Ő CRESSA.Inftrum . novæ Gall.Chriſt.com.2. col .
433. Sciantcunéti quod anno Incarnat.Domini 1364. die
14.menfis Sept. apud Abbatiam de Moyſiac.Caturc.diæ-
cefis , in exitum magnæ Creſe RR . in Chriſto Pater , do
Dominus Remundus de Salg , Dei gratia Patriarcba
Antiochenus, & c. In hanc vocem Editores : Creſla No-
men proprium loci, forſan dolumtum à Creta , quæ ibi
abundaret, aut ex qua locus effet conditus.A crecaderi-
vata eſt Crella nota : Creſa ni carcatpulcra dies nota ,
apud Horatium . Si legeretur Criſta, explicatio eft faci-
lis ; nam cenſeretur hoc juramentum , vel hæc recogni
tio data in exitum magnæ Creſſæ ſeu Criſtæ, id eſt circa
exitum loci ſublimis ; nam Creſta & Criſta ſignificant
verticem montis vel collis . Facilis fuit lectio Creſle
pro Creſtæ : quare ad hanc conjecturam lubens accedo .
CRESSEMENTUM ,CREISAMENTUM ,CREISEN-
DARII PORCI.Rainardus Abbas Ciſtercienſis in Inſti
tut, Ciſtercienſ.c; 26. Nullam cum ſæcularibus focieta-
tem in pecoribus nutriendis , ſeu terris excolendis babe-
re permittimus : videlicet dando vel accipiendo medie-
tariam vel Creflementum . Tabularium Monaſterii S.
Gemmæ in diæcefi Santonenſi: Cum Seguinus Beraldi
charnagium peteret deporcis Creiſendariis , quos Mona-
chis. Gemme Juſceperuntad Creifamentum.Ubi Creifa-
mentum, eft id quod Bail à croifto à chaptel noftri vo-
ſcilicet pecus datur,fed æftimatum , ita ut id
cant, cum
in fructu & augmento habeatur quod pretium pecoris
excedit, ut aitRaguellus . Proinde Porci Creifendarii
hic dicuntur,qui locati funt fub hac augmenti conditio-
ne . Vide vecerem Conſuetudinem Biçuricenfem edi-
tam à Thomafferio c. 87 .
CRESSIMENTOM ,Acceſlio ,appendix , Gall.
Dependance.Fundatio Monafterii de Altaripa an.1137.
apud Marten,to.6.Ampliff.Collect.col.311. Primo de
dit ... grangiam de Combis & Creſſimentum circumqua-
que in campis, in nemore ; item 24. jugera cultæ terræ a-
pud Efcuvillens, juratum quoque Doſel, 6 °C.Italis Cre-
ſcimento eft Accretio , augmentum Gallis Accroiſ-
Sement .
CRESSO ,Naſturtium , Creſſon.Matth. Silvaticus:0
bus aquæ, id eſt, ſenationes, vel Creſſones . [ S. Wilhelmi
Conſtitut. Hirſaug, lib..1c. 12, Pra ſigna nafturtii , quad
vulgariter Creſo dicitur, c. ]
CRISONIUM, Eadem notione . Vita S.Amalbergæ :
Herbam , quam vulgo Grifonium vocant , circa irrigua
Seone fluminis, o
Tom , II .
CRE Logo
CRESSONARIA ,Gall.Creffoniere , Locus ubi crer
ſcit Creffo . Charta Johannis Hamenfium Dominian .
1248. ex Tabulario Corbeiend : Ortos prata & Cref
bonarias faciendo
CRESTA . Vifitatio Thefaurariæ S.Pauli London .
CRESTATA . Vide in Criſta .
CRESTEGNUS, Caftaneus.Archa Creſtegna,in
Inventario ann.1342.ex Archivo S. Victoris Maflil.n.
38. Diæcel Din .Gall.Coffre de Chataigner .
CRESTO ,Caper,Gall.Bouc.Conſuetud . Brage
riaciart.93. Boves, vaccas, oves,porcos, fues ſive trogas,
mutones, Creſtones,capras, bedulos, & * c. Gallica verſio :
Baufs,vaches, brebis,pourceauxytruyes, moutons, Boucs,
sheuraux, & c.
CRETELLÆ, Cletelle ,vel Clitellæ in Glof . MSS .
Regio Cod . 1013. & Ifidori.
1. CRETICARE , In criſin ,ut vocant Medici,inci
dere ,quam ſcite paſſionis atque nature confliktum vocat
Cęlius Aurelianus lib.2. Acut.cap.19. Philippus Eyſta
tenlis Epiſcop.in Vira S. Willibaldi cap.33.Eadem die
Creticavimus, & brevi poſt in tempore, Sanitati omnimo
de reſtituti ſumus . Thomas Cantiprat. lib.z. de Apib.
cap. 54. num . 14. Tertia igitur die , digeſta materia
Creticavit , ad ſe rediit compos mentis • Alexan
der Jatroſophifta lib . 2. Paffion. cap.66. Cretica , id
Creticos dies , ait Iſidorus lib .
eft , determinativa . Creriços
4. Orig . cap.9. Medici vocant , quibus ut credo, ex
judicio infirmitatis illud nomen impofitum eft , quod
judicent bominem , & ſententia ſua aut puniant aut
liberent .
2. CRETICARE ,Crocitare. VerusGloff.Lat.Gall.
Creticare, Grailler à la maniere de corneille .
I CRETIFODINA, Locus , ubi effoditur creta .
Donatio anni 1294. Hiftor. Dalphin. tom . 2. pag .74 :
col. 1. Cretifodinis, lapidicinis , argenti fodinis , auri
fodinis, Oʻc,
I CRETIVA AQUÆ ,Abundatio aquarum ,eluvio .
Creue d'eau ,apud Rymer.co.co.pag.244. col.2 . Volumus
etiam quod , ſi contingeret quod ditti molendini feria
rent , live jacerentpropter Cretivam aquæ , vel propter
defectum aquæ , Oʻc.
I CRETUR A , Quod cribrando rejicitur . Pallad.
l...de Re Ruſtica cit. 24. inter columbarum pabula re
fert Triginta calumbis volantibus diurni tresſextarii
tritici ſufficient,aut Creture .
CREVEDELLA, Mali feu pomi ſpecies, in Capitu
lari de Villis, cap. 70 .
CREVENTIA . [ Societas,Gall. Aſociation .] Capi
culare Radelchiſi Principis Beneventani cap. 27. Si
vero populus portionis meæ cum populo veftræ partis ie
rint per Creventiam in exercitu , quocumque , quo
libesmodo occiderint vel apprehenderint veſtros bonora
tos ac vaſallos.
T. CREVESCERE ,pro Crebreſcere,vel Creſcere.
Capiculare Arechis Principis Beneventi apud Mura
tor.co.2.p.336.col.1. Nonnulla flagitiorum veteres Jurif
periti, dum fieri poffe non crederent , decernere preca .
ventes, poſteritati erronea relinquere veſtigia : at nuno
Creveſcentibusmalis ,dom fieri poſle creduntur , & quod
dictum nephaseſt ,fačta videntur.
I CREUTA, Accretio, acceffio, Gall.Creue . Præ
ceptum Johannis Franc . Regis ann . 1350. pro Magi
Arismonetarum , tom.2 . Ordinat. pag.336. Mandamus
vobis ex cauſa, quatenus , vifis præfentibus literis , fa
ciatis dare con Jolvi in omnibus , ó fingulis moneta
giis , ultra pretium quod datur ad præfens, ſeptem ſolidas
Z z 3 TH
 CRE
1091
Turonexſes deCreuta, pro qualibet marcbabilloni, O'C.
CREWET,Anglis,Urceolus, Gall.Burette. Te
kamentum Rotherami Eborac.Epiſc.an.1498.in Libro
nigro Scaccarii pag.673.Item dedicollegio meo prædicła
unum par Crewetts deauratum ,& ſcribitur ſuper eiſdem
Iheſus Chriſtus
I CREYERĄ ,vel CR EYERIS , Navis ſpecies, ea-
dem quæ Craiera . Charta Edwardi ļII. Regis Angl.a
pud Rymer.to.5.p.243.Volumus quod centum nuves vo
Cate Pejonſered Creyeris & aliæ minute naves... ad 0 ,
pus noſtrum provideantur d preſtentur,
CRIACIO ,Creatio,vox Hifpanica . At in Charla
Aldegaſtri, filii Sylonis RegisOvetenlis an. 781. apud
Sandovallium,videtur ſumi pro ſervis,quomodo Crea-
tures appellamus,quos enucrivimus:Nutritii.Damus di-
quidem noftras Criaciones, nominatas Saderno cum filiis
filiabus ſuis, Thomiro cum filiis 9" filiabus ſuis ,... Ofic: Grida Italis,Gallis Cry public: [ Crida que fiet,c.
iftiſerviant Monaſterio de ſancta Maria , de Obona, in
quantum , & quale fervitium ab Abbate vel Vicario bu-
jus Monaſterii eos vocaverint vel injungerint.
I CRIAFORA,Clamor excitans ad irruendum in
aliquem , Gall.à courir ſus vel à ſe jetter ſurquelqu'un
ad injiciendas manus in aliquem . Sententia data con
tra Franciſcum de Bardoneſchia per Dom .Dalphinum
an. 1334. Si quis eum viderit velſciverit infra juriſdi-
Etionem terram noſtram , ipfum debeatcapere vivum
vel mortuum & Curiæ noftræ præfentare,& ſi capere non
poterit, vel ad eum capiendum ſe imbecillem vel non
fortem reputaverit, ragdam feu Criaforas faciat& mo-
veat patriam contra eum pro eo , ut fupra di&tum eftę
capiendo.
CRIAGIUM.Charta Philippi Regis Franciæ ann ,
1182. in Tabul.S.Dionyſii : Noverint univerſi ... quo
niam Guido Buticularius noſter Silvane&tenfis, & Gui:
do filius ejus fideli ſervienti roſtro Rogero Pice Cria
gium ſuum de Stampis dederunt , eo ipfi bæredibus
Juis libere & quiete in perpetuum poßidendum conceſſe-
runt. Quia vere res bæc de feodo noſtro eſt , & ad Be-
ticulariam pertinet , nos ad petitionem utriuſque partis
prænominatæ donum ſtabile eße volumus & pracipi mus.
Sed in Charcæ lemmate habetur griagium . Vide in hac
yoce [ poſt Gruarius . ]
CRIARE ,ex Gallico Crier: Per præconem publica:
re . Charca an.1221 . apud Sammarihanos in Epiſcopis
Cabilonenf. nu. 39. Si Crietur pro communitate ville ,
Criari debet aſſenſu Epiſcopi.[Charta CaroliM.an.779.
inter Inſtrum.tomi 4.nove Gall.Chriſt.col.225 .Nullus
judex publicus, nec ulla poteſtasad caufas audiendum
vel frida Criandum , aut fidejuſſorem tollendum ibi
dem ingredi non deberent . ]
CRIARIA ,Officium eorum quos hodie Lutetiæ Pa-
riſiorum le Crieurs decorps de vin dicunt . Charta
Philippi Auguſti Regis , in Regefto Herouvalliano :
Pbil... Notum ... quod nos mercatoribus noſtris hanfatis
aque Pariſius concedimus Criarias Pariſius in perpe-
tuum tenendas, e in eo puncto quo Simon de Piffaro
eas tenebat , & in eo pun &to in quo eas poſtmodum te-
nebamus, * terram dicti Simonis quæ erat in firma
Criariarum Parif.Mercatores autem poteruntclamatores
ponere & amovere pro voluntate fua , & menfuras po:
nere , &c. anno 1220 .
CRIBELLATUS,Cribratus.Gall.Criblè . Vide
locum in Plagella ,
CRIBLUS,( Cribrum.Gall. Crible.] Charta Edwar:
di II.Regis Angl.tom . 2. Monaftici Anglic . pag . 424.
Viginti folidis annuatim percipiendis de molendino ...
4. Criblis farine avenarum de molendino blado-
nico , c.
I CRIBRARIUS, Quicribra conficit.Glof.Græc.
Lat.Kasnaye.:s , Cribrarius ,
CRI 1091
CRIBRIONES, In Zala executores,ac miniſtri ju
ridici,juxta Sambucum . Decreta Andreæ Regis Hung.
cap.24.Comites jure Comitatus fui tantum fruantur,ca
tera ad Regem pertinentia , ſcilicet Cribriones , tributa ,
boves & duas partescaftrorum Rex obtineat . Idem De
cretum apud Raynaldum ann . 1232. num . 18. habet
Ibriones .
I CRICA ,ut Creca, Parvus portus, In portubus
Cricis,apud Rymerum to.1.1 . P.511. col.2 .
CRICELLĄ ,Avis ſpecies, Gloſfæ MSS : ad Alexan,
drum Jagrofophiſtam Cod. Reg.1486 . Artagines, i.Cria
cella , quædam aves que vadunt juxta flumen . Nos Crew
cerelles appellamus hos aecipitres, quos Latini Tinnun
culos vocant .Vide Julium Scaliger.in Arift.de Animal.
p. 250. & Salmaſium ad Solinum p 340.
CRIDA , Bannum , proclamatio quæ per præconem
in Conventionib. Caroli I. Andegav.Comitis Provin
ciæ cum Maffilienf. an .1257. Præconiſationes five Cria
de , in Charta Philippide Sanzinero an . 1317. è MS .
D.Brunet.Vendere ad Cridam ,in Litteris an. 1319.apyd
de Lauriere to.z.Ordinat. p. 259. Injungere Cridas , in
Proceſľu anni 1339.Hift .Dalphin . tom.1 . pag.128.col.
2. Creda , in Conſuecud.Mediolan . cap. 428. Crieria ,
in Præcepto Philippi Franc. Regis ann.1274. 10.2 . Or
dinat . p.435 . ]Crièe ,in Charta 1314. apud Guicheno
num in Hift. Sabaudica p.147 . Cride, in Confuetudine
Solenſi tit.29 . art. 13.19 . & Baionenfi ţit. 15. art. 1. 6.
[ Criage, in Edicto Caroli VI . Francorum Regis ann ,
1413.art.22. ] Cridar Itali, Nos Crier . A Quiritare de
ducit Scaligerad Priap :
CRIDA PIGNORUM, Tributum à Dominis loco
rum perceptum pro rebus hafta pofita venditis . Vide
Hift.Dálphin. to.2.p.374. nota K.
q CRIDAGIUM , Simili notione, ſeu tributum pro
proclamatione viņi venalis exſolutum.Excenta jurium
quæ levantur à Comite Sabaudiæ apud S. Simphoria
num de Auzóne ann.1309.Hiſt. Dalphin.to.1.p.97.col.
1. Itein habet Dominus in villa S. Andree menfuras vini
Cridagium , & pedagium beſtiarum portantium vie
num venale per terram ,& c.Et p.feq.col.1.Idem de qua
libet veyſellata vini expoſita venditioni in villa prædi
&ta , tevunturquatuor denarii ; videlicet unus denarius
pro Gridagio, á tres denarii pro menſuris , & c. Vide e
jufdem comi pag . 77. fub finem. Jus illud appellatur
Criage in antiquo Inſtrumento Gallico Tabularii Ca
lenſis pag.171. Item les meſures d ble & à vin ſunt de
l'Egliſe , le Cringe du vin, a le minage du blé eg?
des maarz , O * C,
9 CRIDARE, Clamare, proclamare , de iis di&tum ,
qui vendunt halta polita. Regeftum Parlamenti an ,
1491. apud Baluzium Hiſt. Arvern.co.2.p.642. Pro ea.
dem bona Cridando ego fubhaftando, ac plus offerenti a
ultimo incariatori vendendo , O C. Rurfus occurrit apud
Muratorium com.8.col.432. & 434.
I CRIDERE , Eadem notione legitur in Statutis
Malil.lib. 1. c.39 ,
CRIDIA, Proclamatio, ut Crida. Arreſtum Parla-,
menti Toloſani pro Epiſcopo Albicnſi an.1498 . die 2
Martii : Officiarii fieri facient Cridias & præconiſatio:
nes in ipſa Civitate Albie .
CRIENTA . Inquiſitio anni 1220 , Hiſtor. Dal
phin. tom . 1. pag. 129. col . I. Item Dom .Comes babet
apud Avalonem in dominico 1. Corpatam ad Capellam
Alham continentem 18. jornalia terre , in quibus Mix
ſtrales capiunt 4. gerbas, O Crientas, aſolagium ..
Adnotat eruditis Auétor Crientas dici pro Carrientas;
fed qui funtCarriente? Retinerem Crientas, quas idem
puto ,quod ſupra Creentum .
CRIERIA . Vide Crida .
I
I CRI :
 CRI
1093
CRIFIA , Vide Cryphia .
CRIGNUM , Panis vel cibus quifit ex tribus partibus
farinæ , hordei groſſi , & una parte ſubtili. Matthæus
Silvat.
I CRIMINALITAS , Crimen capitale . Vide
Civilitas, Muletapecuniaria ,
CRIMINALE,Crimen alicui impingere, decrimi-
ne accufare,apud Matthæum Paris an.1251.Miles ſuper
hos Criminatus attachiabatur.[ Concil.Legion.an.1012.
can.15.Et li jurare noluerit ex.parte Regis, Criminatus
babeat licentiam jurandi. ]
CRIMINQSUS, Reus, Auxilius de caufa Formo-
fi.Quidam itaque Presbyter ,ut puta beri baptizavit,
ipſe Criminoſus , & c.[ Occurrit alibi non femel. ]
CriminOSUM CRIMEN , Gravius delictum , in
Statutis Augerii 11 Ep.Confer.MSS.an.1280.
CRINALE , Cereus inftar plicæ feu Crinium com-
plicatorum , cujus paſlım uſus in .CracovienſiEcclefia
in Proceſſionibus publicis. Occurrit in Vita S.Stanislai
Canonici Regularis Lateranenſis ,
CRINALE , Diſcerniculum ſeu Acus comatoria .
Odo de varia fortuna Erneſti Bavariæ Ducis intep A-
necdota Marcenii to.z.col.345 .
...... Subcitrinos Crinale capillos
Criſpat, inferto nexuscaſtigatin auro ,
Agitur de virgine , Apuleius dixit , Crinalis acus; O :
vidius vero , Curuum Crinale .
I CRINARIUM , f.Idem quod Crinile,Sercum .
Narrat Anonymus in Libello de Vita S.Beregiſi, apud
Mabillonium in Actis SS.Benedi t.læc.4.part.1. p.294.
fanctum Abbatem Pippini indignationem incurriſſe,eo
quod, cum quondam in Eccleſia ſolusCrinarii ornamen-
tum geſtaret , pec deponere vellet Pippiņus , ipſum ad
oſculum admittere noluit ,
CRINES . Punire in cute & Crinibus , in Speculo
Saxon.l.2.art.13.3.1. Crinis & cutis tormentis fubjici,art.
28.9.3.Ad cutem & Crines condemnari, l.3.art.3.5.1.De-
mereri cutim & Çrines.in Wichbild Magdeburgenfi art.
19.9.1.art.44 : 9.1 . art.96. Cute & capillis privari, in
Chron. Laurisham.p.74.75.Cutem do capillos amittere.
in Lege familiæ Burchar-di Epiſc.Wormacienſis. Vide
Decalvatio , & Cutis ,
CRINES LIBIDINOSE VIRGINI DETRAHERE , in
Lege Bajwar.cit.7.9.5. Quibusad amoris incitamentum
-malis artibus utifolent .
CrinesMulieriINGENUÆ CAPULARE, in Lege
Burgund.addit.i.tit.s.Vide Capilli,
& CRINEUM , f . pro Scrinium , Arca in qua res
affervantur pretiofiores . Chronicon Comodoliac, in
ter Frag.Hift.Stephanotii MSS, 10.2. Hic jacet in ipſo.
vaſe corpus S.Juniani,in quo ſepelivit eum Roricius E-
piſcopus ; Rainaldus vero Petragoric. Epiſcopus , qui
merurt Martyr fieri, collegit eumin Crineis ligneisinfra
vas repofitis .
CRINILE , Sertum , Albertus Argentinenſis in
pag. 114 Prandentibus autem illiscum Rege ejuſque fi
luis, Rex cuilibet filiorum Joanni Duci unum C inile.
rojarum poſuit ſupercaput . [ Proceſſus de SS.Virg.Ei
chſellen.to. 3.Junii p.136. Qyoddam Crinile ſive ſertum ,
quod S.Chritiana in capite fuo fanéto, dum vixit , tu:
Tile Oʻbabuiſſe dicitur . )
CRINILE nuptarum virginum , pro quo eis refore
mationem dotis non habentibus folvuntur marcæ 30.
( marito mortuo )aut pofleflo , ubi 3. marcarum fit pro-
ventus : nam indotatæ mulieri 30.marcæ ſolvuntur, ex
Conſuetud.terræ Cracovienſis .
CRINIOSUS , Crinicus. Vita S.Columbæ Abb .
tom.2.Junii p.232.Quemdam Criniofum igneum globum
Øvalde luminofum de vertice S.Columbe ... Surſum a-
ſcendentem vidit ,
CRI 1094
CRINISATUS, Ex crinibus factus vel natus . Si
don.Carmine 2 2.
Hic Criniſatas jungebat Pegafus alas,
Vide Sirmondi Notas .
CRINITI, Cringsı , Evo tóxenor , in Gloff. Go
Lat.apud Francos Reges dieti , & præcipuiex nobilitar
te , quod iis folis crines promittere liceret . Merovina
gi , jeu Criniti, in Chron.Andrenſip . 338.Lex Salica
tit.26.9.1.Si quis puerum infra 12.annos Crinitum , five
incrinitum occiderit . 9.2 . Siquis puerum Crinitum , fine
voluntate parentum totonderit. Decretio Childeberti
Regis 9.2.Ut nullus de Crinoſis inceſtum uſum ſibiſociet
conjugio. Vide Stephanum Baluzium ad hunc locum
Chronicon Moiffiacenfe : Ille dedit eis confilium , ut
eligerent Faramundum ..... Luvarenteum in Regem fu
per fe ex genere Priami Crinitum . Ado Viennenfis'in
Chronico , ubi deChlodione: Abhinc Franci in fini
bus Thoringorum babitantes ,Crinitos Reges habere cæ
perunt . Avitus Viennenſis Epiſt.ad Clodovechum Re
gem ; Cum ſub calide Crines nutritos ſalutaris galea
Jacre un &tionisindueret . Gregorius Taron.l.6.c.24 .Hic
cum natus effet in Gallia , & diligenti cura nutritas,(ut
Regum iftorum mos eſt ) Crinium flagellis per terga de
millis , & c.Vide Aimoinum 1.3.4,61. Idem Gregorius
1.8.c.10.Sed cum ignorarem quiſnam eſſet,à Cæfarie pro
lixa cognovi Chlodoveum elle. Ec mox ; Una tantum
pars capillorum quæ ſubterfuerat, jam defluxerat; alia
vero cum ipfis Crinium flagellis intacta durabat . Idem
de Vitis Patr.c. ult. Nec ille utquidam dimiffis capillo
rum flagellis aut barbarum dimilione plaudebat,fed cer
to tempore capillum tondebat O barbam . Geſta Dago
berri I.C.14.Rex autem ſuper ripam fluminis ftans, galea
induto capite, Crineſque cum canitie obvolutoshabens,
Oʻbæc audiens, galeam celerrime à ſuo capite depofuit:
cum nudatum à galeg apparuiſſet caput Regis , agnovit
eum BerthoaldusRegem elle , & c.Erchanbercus de Mar
)
jorib.domus : Danielem quondam Clericum cæſarie ca
pitis creſcente Regem Franci conſtituunt, quem Chil
pericum nuncupant...quia Merovei, ut aiunt, ficut anti
quitus Nazarei, nullo capitis crine inciſo erant . Egin
hardus in Carolo Magno: Neque Regi aliud relinque
batur , quam ut regio tantum nomine contentus , Crine
profuſo , barba ſubmiſa , ſolio reſideret . Sidonius l . 1 ,
Epiſt.2. Theodoricum Gothorum Regem deſcribens
ait ,aurium legulas(ficut vios gentis eft)Crinium ſuperja
gentium flagellisoperiri. Carm.5.de Francis :
..Rutili quibus arce Cerebri
Ad frontem Coma tracta jaçet, nudataque Cervia
Setarum per damna latet ,
Ubi Savaro & Sirmondus . Scribit Scylitzes pag.522.
apud Armenios præcipuam fuiffe tcr ; Kpavítwv fami
liam , utpote Regiam . Manilius lib . s. delicatorum
fuiſſe ſcribit ;
.....Tortos in plexum ponere Crines ,
Aut nodis revocare , do rurſus vertice denſo
Fingere, d'appoſitis caput emutare capillis,
Ut & Martialis 1.4 .Epigram.42 .
...... Molleſque flagellent
Colla come : tortas non amo , Flacce , comas .
Hinc Starchaterus apud Saxonem Grammaticum lib.6
Virilibus comis muliebre redimiculum injici non oportere
monet . Idem Saxo :
Splendida nexuerant tortum redimicula Crinem .
Ejuſmodi in Regibus prioris ftirpis çrinium flagella in
cueri licuit in Portali EccleſięS.Germani Pratenſis Lu
țetiæ . Vide Annulum Childerici apud Chiffletiųm .
Cæteri è plebe tonſi erant , ut auctor eſt Agathias
l.1.Greg.Turon.l.3.Hift.c.18 . Debes velociter adeſe Pa
rifius , & habito conſilio pertra &tari oportet , quid de
bis fieridebeat : utrum incifa cæſarie , ut reliqua plebe
han

1095 CRI
habeantur , & c.Vide Savaronem & Sirmondum ad Si-
donium l.1 . Epiſt.z. Bignonium ad Legem Salicam cit.
26.Hotomanum & Matharellum in Franco -Gall.c.7.
Franci-
Athæcquidem obtinuere fub prima Regum
corum ftirpe:nam ſub altera Reges non promiffos ac in
flagella digeſtos, fed decurtatos crines , atque adeo
cæteri è plebe geſſere : quod potiffimum colligi datur
ex Caroli Magni & Ludovici Pii ſigillis, & Lotharii
& Caroli Calvi imaginibus , qua's delineari curavit
Stephanus Baluzius in Notis ad Capitularia Regum
Francorum pag.1276.1278.1279.1284.1305,1307
CRINON , xeiroy, Lilium . Locum vide in Ro-
fuani.
CRINONES , ( Barba infra nares . ] Vide Grani ,
I CRINOSI . Vide Criniti .
I CRIOBOLIUM , Kpogokios , Sacrificium Ma
tri Deum vulgo oblatum , fic dictum ab'arietibus cæ-
fis, ut Taurobolium à bobus . Memorantur Criobolia
in Inſcriptionibus Gruteri 27.3 ,& 4.apud Muratorium
10.3.pag.74. Vide Salmaſium in Notis ad Lamprid . in
Heliogabalo cap.7.
I CRIOLLA . Tiburtius Navarrus in Miraculis
S.Franciſci Solani , Julii tom . 5.p.894. Floriana nigra
Criolla ab artuum debilitate ( ſanata fuit . ) In hunc lo-
cum Sollerius: Hiſpani vulgo appellant Criollos , qui
ex patre Hiſpano & matre Inda naſcuntur . Hinc
Criolla vocatur mulier , quæ hoc modo nata eſt ,
CRIPA , pro Crapta . Vide in Cumba 2 .
q CRIPHIA . Vide Cryphia .
9 CRIPHICUS , Fraus . Papias MS,
I CRIPIDO . Vide Crifpido.
À CRIPPA , Panni genus, f. idem quod Galli di-
1 cimus Crepe , Itali Creſpo , Bombycinus pannus cri-
ſpus tenuiſque . Vita S.Moduennæ tom.2. Julii p . 303 .
Preter veſtes noftras communes nibil portabimus de om-
ni Crippa .
F CRIPTA , CRIPTELLA . Vide Crypta .
CRIPTURA , Ruptura , fractura . Italis Crepatu-
ra , noftris Creveure . S.Audoenusin Vita S. Eligiili .
2.c.32.Vidit ex fronte Bafilice .... parietem ex parte diffi-
patum , Cripturamque imminentem acruinam minitan-
tem inſtare. Et c.45 .Apparuit fubito in pariete.... veluti
arcus in rotundo prerupta ingens Criptura , ut liquido
cunétis patefceret, Dei id nutu fieriquod diſponerent,ac
per eum locum materiam debere evertere, quo nimirum
viderent boc opus Cripturam praire . Vide Crepatura,
CRISEUS , Canus , noftris Gris . Durandus lib.7 .
Rat.c.25.Capilli ejusnigri & Criſei, caro candida,& c.
Cheveux gris . Vide Griſeus.
[ CRISIBE , in Propheta , Erugo vel rubigo mef-
fium . Papias MS.Bituricenſis .
I CRISIS . Gloſſographus ad cap.Significaſti. De
ele &t. Apocriſiarii dicuntur Nuntii Dom . Papæ, q.Secre-
țarii , nam Criſis quandoque dicitur Secretum .
CRISMA , pro Chrifma, in Indice MS.Beneficio-
rum Ecclefiæ & Diec.Conſtantienf.fol.4 .Di& ti Recto-
res folvunt...pro Criſmate xx.den .
CRISMON ,Nota quæ in libro ex voluntate uniuf-
cujuſquead aliquid notandum ponitur. Papias in Ms.
Bituric.Crifmon vel Chriſmon proprie eſt Monogram-
maChriſti'fic expreſſum . Vide Benevalete, & Cbri-
Siſmus .
CRISOBOLUM . Vide Chryſobolum .
9 CRISONIUM , Naſturtium . VideCrello .
CRISPA , Plica, Gall.Pli. Translatio S. Anto : cem , dum incomparabile arnamentum , quod vulgo Cari
nini to.1.Maii p.767.Recognovit.piegas ſeu Criſpas ve- ltavocatur , auree are fuperponi intueremur , c.Ri
Dominici ,
militerinibi depictas . Quod depoſitum , imaginem ,ve-
CRISPATIO , in Muſica forfan eft Sonus infle-
CRI 1096
us us
xo crebri fpiritu variat , Gall . Fredo n . Notke r az
pud Mabill.Annal.Bened.co.4. pag.68 8.de ſignificatio
ne litterarum in ſuperſcriptione cantilenæ : Rres
&titudinem vef raſuram non abolitionis,fed Criſpationis
rogitat ,
CRISPELLÆ , Liber Ordinis S. Vi&toris Parienſis
MS.c.25. & Udalricus lib.2.Conſuetud.Cluniac.c.4 . ubi
de ſignis : Pro ſigno Griſpellarum , (addit Udalricus
{ cuni Bernardo Ord.Cluniac . part. 1.c.17 . vel ut alii di
cunt,frigdolarum )cum pugno accipe çrines,quafi cupias
eos facere criſpos. Ruftici apud Normannos vocant Cres
ſpes, ova pauca mixta cum farina , & in ſartaginę
frixa . ]
4 CRISPICAPILLUS, ONOJevt. Gloff.Laç.Gręc,
Qui Criſpos habet Capillos,
CRISPIDO , Propiciatorium , vel 4.anguli altaris,
Ita Papias: fed Crepido legitur in Levit.c. 1.15. & apud
Ezechiel.45: 19 . ubi de Crepidine & angulis Crepidinis
altaris . (Gloffar.Sangerm.n.501.habet Cripido. ]
I CRISPIRE , de clamore gallinarum dicitur in
voce Baulare .
& CRISSARE , Cevere , Clunem movere . Papias
MS.Codex Bicuric. habet : Cevens,Criſſans, Clunem ai
gitans. Apud Juvenalem & Martialem , Cévere eftca
num more caudam cluneſquemovere , & translate a
pud Perfium eft adulari,quia dum canes adulantur , cau :
dam & clunes movent.Remig. Autiffiod . Commentar .
in librum de Muſica Marciani Capellę MS.in Bibl.Reg.
Hoc tamen in cordis non potefi reperiri, nifi in humana
voce quando Criſatur vox in aſcendendo do deſcenden ,
do:id eft,quandomovetur vox & varie flectitur . Ver
bo Criſfare etiam uritur Lucilius apud Noņium ; Me
dulline frictusCriſantis, apud Juvenalem ,
CRISSARIUS . Conradus Fabarienfis de Cafıb . S.
Gallic.19.Hujus auxilio prote&tus , non ſolum , ſed do
optime, prout decuit Principem , Regis, ut ita dicam )
Criſſarium , ſuſceptus eft , ac aliquanto sempore hono:
norifice habitus. Ubi Criſarius perperam pro Apocri
fiarius , editum videtur: cà Criſfare congruenter deri
vatus , erit idem qui adulator , feu Regi gratioſus ,
Gall.Favori : quæ notio recte cohæret. I
CRISTA , Mons , collis , montis apex . Charta
Roberti Principis Capuani an . 1121. Ecclefia S. An
geli ſita in Criſta montis ditionis ſuæ . Leo Oft. lib .
3.c.28.Statuit..ejuſdem montis ſaxeam Criſtam igni fer
roque excindere . Will.Brito l.7 .Philipp .
Nec rupis Criſtam , qua turris pes erat imus,
Charta an . 1157.apud Guichenonum in Bibl.Sebuſ.cent.
1.cap.81 . Et inde perCriſtam collis ufque ad fummitatem
mantis Orſellipervenit. Occurrit eţiam in Charțis Ital,
apud Ughell.co.7.8.199;
CRESTATA , Eadem notione . Charta Amedei Co
mițis Sabaudiæ ann.1360.apud Guichenon.in Epiſcop:
Bellicenfib. Et à dicta loco recte protendenda inferius
femper per fummitatem , feu Creftatam montis de Myei =
mont ,
CRISA , Apex feretri operculo inminens . S. Au
doenus lib. 1. Vitæ S. Eligii cap . 32. Fabricavit etiam E
ligixsmauſoleum JanetiMartyris Dionyſii in Pariſienſi
civitate , fuper illud tečtum (al. tugurium , f.tegu
rium , ) marmoreum mirifice opere, auroc gemmis care
natum , Criſtam quoque & Species de fronte magnifice
compofuit. Sugerius lib.de Adminiſtratione fua cap:32.
Dum illam ammirabilem S. Eligii cum minoribus cru :
janćti Dionyſii clavumą ſpineam coronan ... Criſtam
auream cum gemmis pretiofisimis, & * preciabilem , OC,
Vitæ Abbatum fancti Albani, ubiferetro S. Albani
 1097 CRI CRI 1098

Criſtam tunc temporis minime perfecit , expe £tans ad hoc eum propriismanibus occidiſſet . Diverſa porro fuit i
tempora commodiora , quibus ad hoc auro & argento ac ftiufmodi capitum æſtimatio pro dignitatis ratione ,
gemmis uberius a hundaret. Et mox : Propofuerant ta- uti ftatuitur c.36.Nam Comitis Cro fuit 140. Vacce , 3.
mnen illam Criſtam adeo nobilem ſumptuojam procul ' ore pro vacca: filii Comitis 100.vaccæ : filii Thani 66.
dubio facere , ut ex ea totius operis ſeriesvenuſtatem for- vacce , &c. Videtur autem ſpectafle compoſitio iſta pa
tiretur , & pluris foret quam totius feretri coopertura re rences interfecti . Ibid.c.38.9.5.Si uxor liberi hominis ſit
fidua . Vide Repa . occiſa, virſuus habebit le Kelchin , em parentes ejus
CRISTATICUM , Genus humi , Papiæ :ſed legen- habebunt le Cro® le Galnes . Adde 5.6 . Statuta Jacobi
dum numi , licet MS . præferat vini . Intelliguntur e- I.Parl.6.c.89.Homicida pendere jubetur Regi 40. lib . le
nim numi Imperatorum Conſtantinopolitanorum , in Croy vero proximisinterfeéti .
quibus Augufticum camelaucio criſtato effinguntur :de 2.CRO , Croy Anglis, eſt Cænoſa & cruda terra ,
quibus copiofe egimus in Diſſertat.ad Joinvillam 24. vel paluſtris . Ingulfus p . 853. Et quia paluſtris bujus
CRISTATUS. Glo.Lat.Græc.Criſtatus digimov . Croyland , utipfum nomen indicat , nam crudam ter
Iſidor.Gloff. Criſtatus, boneſtus , decens . Item galea- ram cænoſam ſignificat ,&c.Eadem habet Ordericus
tus . Abbol ...de Bell.Parif. p.541.ex Vita S.Guthlaci c.41 .
Criſtatofque videntcunétos , & C. CROIA , Eadem notione . Prima Statuta Roberti L.
[Hac voce utuntur Latini pro Criſta ornatus , Criſta- Scotorum Regis c.12 . Omnes illi qui habent Croias vel
tus Achilles, apud Virgilium , Galea Criſtata , apud piſcarias, ſeu ftagna , autmolendina in aquis ubi mare
Livium , & c ] aſcendit , oſe retrahit , & ubi falmunculi , vel (mol
CRISTEGUM , Cryſtallus, vitrum cryſtallinum . ti , vel frie cujuſcumque generis piſcium maris, vel a
DiplomaLotharii Imp.apud Browerum 1.8.Annal.Tre- que dulcis, aſcendunt , vel deſcendunt , tales Croie
vir.p.504.1.Edit.Et aliam item capſulam modicam alta- & piſcarie machine interpofitæ fint ad minus 2. polli
siſuperpofitam , necnon dº crucem auream altari affixam cum in latitudine . Vide Skenæum lib. de Verbor. fi
cum diverſis Criſtegis hinc inde connexis oprimi generis , gnificat.
gemmisundique decoratam . CROACA . Vide Croada in Corvate .
CRISTEUS ALES , Criſtatus Ales , Gallus.Ja 1. CROADA , Operarum præbitio. Vide Corvate.
cobus Cardinalis in Vita S.Cæleſtini PP. apud Murat. 5 2. CROADA, Ager non uniusquantitatis. Pri
to.3.p.637.col.2. vilegium Pibonis pro Abbatia S. Leonis apud P. Benoit
.....dum terrea virtus Hift. Tullenſis pag. , xxxv. Repoſuimus etiam ſuper ip
Sufcipitur ſciſura horas , & Criſteus ales . ſum altare B. Leonis in banno poteſtate maſerioruns
Martialis dixit , Criſtate aves . Croadam quamdam defuper ipſam villam inter vineas
CRISTILIA , Cufpis haſtæ , ut interpretatur Oprata jacentem , omni decimatione & cenfu liberam .
Colganus. Vita S.Columbæ Abb.com.2.Juniipag.211. Litteræ Innocentii II.P.P.ann.1140. in Hiſt. Mediani
Sub navi reſidens , cultello proprio Criſtiliam de haftili Monaſterii p.286.Apud Manieriasdecimasde avenigis
eradebat . Croadis , quod fuit de beneficio ipſius MedianiMona
I CRITHOPHAGUS , Hordeo veſcensin Ono- fterii. Excerpta Johannis à Bayono de Abbatibus ejuſd .
maſtico ad calcem to.2.SS.Januarii . Vox Græca eft . Monaft.ibid . p 271. Hic autem Hugo circa finem vitæ fuæ
CRITI TU Bilu . Anonymus Barenfis in Chron . contulit ex indominicatura in allodio fuo duas Croadas
ann.1032.Defcendit Michail Protoſpata Criti tu bilu ,ke cum parte prati in territorioPurenſi pro anniverſario fuo.
tu ypodromu . Id eſt, keturis Tê DilAz, réia mofpólur . Eadem notione accipienda videtur Gallica vox Crovèe
De dignitate Judicis veli , quædam adnotavimus ad in Inſtrumento Gallico cui titulus Declaration des be
Cinnanium p.485. ritages de l'Egliſe notre Dame de Sommiere de l'an 1497.
I CRITICARE , Reditus febriles pati . Vita S. par Colin la Heyre Notaire , in Codice MS. Commer
Franciſci de Paula to.1.April.p.126. Concluferunt,quod ciaco p.205. Item l'autre Crovèe eſt en Jouchery vers le
permitteretur natura Criticare , & non darent plures bande Saulx contenant environ cinquante jours. Vide
medicinas. Acta S.Lutgardis to.z.SS.Junii p.240.Unde Corvata & Curvalis.
aliquando accidit , ut acutiſima febre laborans , ftatim T CROATA . Vide Croada in Corvate .
ubidie debito Criticavit , de lecto ſurgens , fine omni dif CROCA , Suſtentaculum , baculus incurvus, vul
ficultate , conventum & chorum ad cantandum intraret. go Croce. Miracula S. Perri Archiepiſcopi Tarentaf.
Vide Creticare .
20.Adducunt ei mulierem , que... juncture femoris oli
I CRITICI Dies , Medicis dicuntur ii, quibus bus diflocatis , niſi cum Crocis,& aliquo fuftentante non
& morbus magis patefit, & ægri majori ſuntin pericu - valebat incedere . [Vita S.Arnulphiinter Acta SS. Be
lo moriendi . Gall. Jours critiques . Memorantur in ned.fæc.2. p.157 . Per idem namque tempus homunculus
Miraculis S. Alexii to.4.Julii p.260. fuit nomine Cicero nequiter pedibus contractus...Hic cum
I CRITUM , Septum , inquit Henſchenius in O- Crocisſuis & c.VideCroceus. ]
nomaſtico ad calcem to.I.SS.Aprilis . Aeta S.Franciſci CROCARDUS ,, Reprobum nummigenus . Pem
de Paula comicitati p.166 . Item cum nonnulli venatores brigius anno 1300.Numiſma Pollardorum prohibetur in
caprum adinveniſſent,deum cum canibus inſequeren- Anglia 0 Hibernia . Matthæus Weltmonaſter. ann.
turis vero fugeret, intra Crita B.Franciſci pro ſuitu 1299. Hoc anno corrupta inſula Anglie de falfa moneta ,
tela ſe reciperet. Legerem lubens , intra Cryptam , An- quæ dicitur Crokard Pollard , in Natali S. Stephani
trum , Cavernam , fpeluncam . fundebatur, Wpro obolo habebatur . Adde eumdem an.
& CRITUS, Clamor, Gall.Cri.VideCornu,lin . 1300.initio : H.Knyghtoa: Rex Edwardus damnavit
Cum cornu clamorem levare . ſubito monetam fubreptitiam illegitimam , quam Pol
q CRIZARE, Kenioričev. Gloff.Lat.Græc Equi- Yardos, Crocardos, Roſarios nominabant,quipaulatim
tare , Celete equo vehi . O latenter loco ſterlingorum irrepferant. Et primo eos
1. CRO , Croo , Croy , Scotis , eſt compofitio valere obolum fecit, deinde eos omnino exterminavit .
vel ſatisfactio pro delicto , pretium hominis occifi,ca- Thomas Wallinghamus in Edw.I.an.13 00.p.77 :78.Co
pitis æſtimatio, Weregildus. Regiam Majeftatem li . codones vocat . Vide in hac voce . Pollardos vero va
4.cap.24.3.1. Ita quod mortem inde jubierit.... reddat pro luiſfe medietate nummorum ſterlingorum obſervat Ja
bomine mortuo & taliter occiſo Croo O Galnes , quaſi cob .Waræus ,
CRO
 1099 CRO
I CROCATA CHARTA . Vide in Cbarta .
CROCCA Cowellet . Leges Henrici I.Regis An-
gl.c.78. Et fi plures aliqui faciant homicidium quorum
Crocca cowellet, fi velint , fimul componant . Id eſt ,
quorum olla ſimul bullit : à Saxon . Crocca, olla , &
fællen , bullire , Co præpolito , quod ut Con , in com-
pofitis fimulnotat .
I CROCCIA . Vide Croceus , & Crucca .
9 CROCCUS , Gall.Croc , Uncus . Vide locum
in Branca . Crocii ad opus baliſtarum , in Recenſione
munitionum caftri Sommeriæ ann. 1260.Croci , in alte-
ra caftri Carcaſſon.ann. 1294 .
1. CROCEA , Genus chlamydis longe ad terram uf
que à parte anteriori aperta , a ſummoad imum rugoſa ,
in formam capparum Prælatorum , fi demas cuculum
Ita auctor Ceremonialis Romani l.1. ſect... qui Cardi-
nalium veftem efle ait , ut & l.3.fe& t.3.fed neſcio an non
legendum Clocca : nam Cloccas feu Clocbes noftri voca-
bant , ut in voce Clocca docuimus .
Retinendum Crocea conficitur ex Commentariis
Jacobi Cardinalis Papienſis , ubi fic : Mane Patres in
dutis palliis à fummodeorſum , quos Croceas vocant, in
cellam B.Nicolai quæ ad dexteram prima aule eſt , fic
lentio convenire , & c.Loquiturde Conclavi inquo crea-
tus eft Pontifex Paulus II. Vide Hierolexicon Macro
rum fratrum , ubi Cardinalem repræſentant hujuſmo-
diclamydedecoratum ,
I 2. CROCEA , Baculus paftoralis. Ordinarium vulgus Crociam vocat . [Charta an.1086.in Tabulario
Eccleſiæ Lexov.MS. Cuftodes cinerem miniſtrant, qui S.Florentii : Quod cum ipfo baculo Abbatis, qui Crocia
benedicitur , & capas purpureas Epiſcopo co bebdome- dicitur , fa &tum eft. Concil.Lugdun.anni 1527. inter
.dario., O Crocea eburnea Epiſcopo traditur. Vide Cro- Anecd.Marten.com.4.col.399 .Baculo paſtorali Crocia
icia 2 nuncupato . Occurric rurſus in Hiſtoria Translationis
CROCE A CHARTA . Vide in Charta .
I CROCEOLUS . Vide Croceus .
I CROCEUM , Idem quod infra Crocium.Charta
Edwardi II.Angl.Regis ann.1319.pro Johanne de Ber-
myngeham apud Rymerum to 3.p.768.col.2. Salviset-
jam refervatis nobis du beredibus noftris Croceis in
dicto Comitatu de Loveth , ficus in aliis Comitatibus li-
bertarum in terra noftra Hibernie nobis reſervantur .
CROCEUS , CROCEOLUS , Fulcrum fubalare in
modum Crucisfuperne effi& tum , vulgo Potence. Hi
ſtoria Translationis S.Gorgonii num.9. Virtute renum
carens , curva ſuper Croceos quodam veſpere acceſit,
recuperata virtutedimiſis Croceolis. rediit. [ Siepeli
nus in Miraculis S. Trudonis lib.i.n.1o. Dum quidans
Croceis binc inde fuftentatus ibidem à Domino medelam
foſpitatisfimiliter expeteret , continuo ſe fenfit caleftime
dicina falvatum , & baculis...fuper fores Monaſterii ſu-
Spenſis , & c . ]
CROCCIA , Eadem notione . Geminianus in Vita
B.Finæ Virg.n.14 .Quifine baculorum ſuſtentaculo , qui
Croccie dicunturvulgariter, ambulare non poterat.[Mi-
racula S.Zicæ co.3.April.p.595.Vidit eum bene fanum
fine Crociis ire Grecte . Legitur iterum p.455.ubi de S.
Raynerio . )
CROCHA , f.Uncinus , hamus, Gall.Crocheta
Locum vide in Saurarium .
& CROCHETUM , Contus uncatus , uncus , har
pago , Gall.Croc , Crocbet. Proceſſus de Vita S.Yvo-
nis, Maii to.4 p.577.Nauta civitatis Trecorenfis Cro-
chetum ligneum quod perdiditin Sequana. .. invenit ad
invocationem didi Yvonis. Litteræ de Vidimus Ludovi-
ci Regis Franc.ann.1236.menſe Decembrie Chartula
rio Moncis Martyrum : Didi vero bomines de Mai
fuilse s di&to nemore noſtro de Coberto babent mor-
tuum ramum ad atrochandum cum Crocheto per mor
fuum Hemus .
4 CROCHETUM , CROQUETUM , Uncinus , fibula,
Gall.Crochet , Agrafe. Concil.Aptenſe ann.1363 . in-
CRO NIO
ter Anecd.Marten.co.4.col.334 :Ut noſtrum quilibet ve
stes ſuis Domicellis Scutiferis, fieri faciat longitudinis
competentis... cum botonis vel Croquetis , Ejuſd. tomi
col.393.in Concilio Avenion.A cetero veſtis à parte po
fteriori altiores,quod colla eorum ( Clericorum ) non ita
pateant, & ita à parte anteriori cum Crochetis claufas
deferant. Ibidem col.ſeq.Non ultra accedant capuciati
cum botonis vel Croquetis .
1.CROCHIA , Excubatio . Charta Agnetis
Comitiffæ Nivern.ann.1191.ex Charculario Eccleſiæ
Autiffiod. Ab omni exercitu de chevalcbia o excubatio
ne , que vulgo Crochia dicitur, quittavimus .
2. CROCHIA , Pedum . Vide Crocia 2 .
CROCHUM , Uncus, quo arcubaliſtæ tenduntur.
Sanutus l.2.part.4.c.22 . Expedit etiam dari tendentibus
baliſas validas Crochorum bonorum auxilium , & lar
gorum : præfertim quod à parte poſteriori fint ampla
Crocha præfata, o quod prædi&tas baliſtas tendentes
utantur predi&tis Crochis tam tendendo , quam etiam
baliſtando , C.
1. CROCIA , Fulcrum ſubalare,in Miraculis S.Ri.
charii l.2.c.9 . Cæpit jam ſuſtentaculo iter ſuum agere ,
quod vulgari nomine Crocia vocatur . Vide Crucca
(Croceus & Crolla . )
2. CROCIĀ , Pedum , baculus paſtoralis ,Epiſco
palis. Papias : Crocia , diéta à fimilitudinecrucis.Ha
riulfus l. 4. Chron . Centul.c. 28. Virga paſtoralisquam
S.Wandregeſili , inter Acta SS.Benedict.fæc.5.p.206. )
Vide Cambuta , Inveſtitura per Crociam .
Crochia . Charca Joannis Archiepiſc.Capuani an .
1301.Jtem Crochiam unam cum baculo de ebure. Tabu
larium Prioratus de Domina in Delphinatu Ch.97 . Et
Dominus Epiſcopus laudavit de confirmavit per Cro
chiam ſuam in manu Dom . Hugonis Prioris. Philippus
MousKes in Hift.Franc.MS.
En cel tans ſi fu afolès ,
L'arcevesKesdu Ruen Maugers,
Qui Dieu ſervimult volentiers,
Etila ſa Croce rendue :
Mais li Dus fanslongue attendue
Donna la Croce à Amaurri ,
Moine de Feſcans, nè de Berri ,
Crocia . Charta Anglica apud Gul. Prynneum in
Libertatib.Angl.co.2.p.254. Mandatum eſt etiam eiden
quod faciatbabere ... Rogero omnes reditus dºres Cleri
corum babentium reditus de feudo ſuo.... res Abbatum
de feudoſuo, fi alicujus Crocie habent de dono ſuo ego
Priorum , ſeu cujuſcunque domus religiofæ , fi fit de do
nofuo, quia ipfe Domino Regi inde reſpondebit.
q CROCIO , Bos vetulus . Statuta General. Or
din.Ciſterc.an.1156.vel 1158.n.38.inter Anecd .Marten .
tom . 4. col . 1249. Crociones , id eſt vetulos boves e
mere conceditur , ne longius coria perquiramus .
CROCIUM . Diploma Henrici II.Regis Angl.pro
Hibernis: Exceptis foreſtallis, theſauro invento, Cro
ciis, Ubi Spelmannus Crocium idem valere quod Cro
1. de quo ſupra, ſuſpicatur. [ Vide Croceum & Cro
cbia 1. )
q CROCOMAGINA . Vide Chrocomagina .
CROCOTIA , CROCOTULA . Vide Crocy
pbantia ,
G CROCUS, Harpago , Gall.Croc . Proceſſus de
B.Petro de Luxemburgo ,to.1.Julii p.593.Ipſum loquen
sem cum quodam hamo fiveGroco de extraxerunt
aqua
Vide Croccus.
Cro
 1101 # CRO
Crocus , Cincinnus, Capillus in uncum , quem
Croc dicimus , retortus. Charta Henrici III.Regis An-
gl.apud Guil.Prynneum in Libertatib.Angl.co.2.p.479.
Sciatis quod concellimus & plenam poteftatem vobis de- . ad ponendum ſupra corpora defun & orum .
dimus, capillos Clericorum noſtrorum , qui ſunt de bo
Spitio noſtro , o familia noſtra , longos crines babentium,
& ad Crocos capillorum ſuorum deponendos , etc.
I CROCYPHANTIA , vel , ut malunt aliqui ,
Crocotia , Crocotulave, apud Ulpian. leg.25.9.10. ff.de
auro argento legat.funt,ut quibuſdam placet,muliebria
ornamenta villoſa reticulata . Gloff. vet. Philoxeni
KpoxvjørvrQ , Reticulus. Turneb.l.28.Adverf.c.zz.in-
terpretatur ornamenta fine ullo ſtamine contexta O
Gloſſar.Græco -Lat.K poxúpavTQ , Peplus feu velum ex
trama textum , Vide Calvini Lexicon Juridic.
CROEROLA . Lex Alamannor.c.99.8.19.Cornici
da , columba , de cobua, Croerola , & c.Ubi Editio
Heroldi, berocralu , Lindenbrogii querola . Forte a-
vis nocturna , quam noftri Crecerelle dicunt , proinde
legendum Crecerola .
CROFFERA , Hara porcorum . Vide Skenæum
de Verbor.ſignificat .
CROFTUM CROFTUS , CROFTA , Saxonibus ,
Croft & Cruft , locus fecretus. Eft autem Croftum ,
inquit Spelmannus, prædiolum prope habitaculum ru
fticum à latioribus campis ideo diftinctum , ut anima-
lia ruſtica ſubitis uſibus exhibeac : agellus incluſus, a
pud Somnerum : noſtris Clos . Charta Eadredi Reg .
Angl.apud Ingulfum , & to ...Monaftici Angl. pag . 168.
Pollunt etiam dicti Monachi de eiſdem mariſcis verſus
Occidentem adjacentibus profe & bominibus ſive tenen-
tibus fuis includere Croftos , five pratum ſeperariter
quantum illis placuerit . Charta Edw.II.com.z. p.256 .
De quodam meſuagio Crofto adjacente . Infra : Cum
ædificiis & curtilagio , & Crofto incluſo . Ibidem : De
uno meſuagio cum orto Crofio, & cum medietateCrofti
palmerii W
. illelm . Thorn : Cum gardino& Crofto .
Tofta Crofta in Monaſtico Angl.co.z.p.55.99.116. &
to.3.p.139. Ingulfus pag. 875. Poßuntetiam includere
Croftos Jive pratum circa pontem ſeparaliter , quantum
illis placuerit.[Madox Formul.Anglic.p.43.Unam Crof-
tam que jacet inter pomerium ipfius Roberti magnam
viam. Hiſt.Harcur.co 4.p.2200.ex Regiſt. Abbatiæ S.
Mariæ de Pratis Leiceſtriæ . Dedit nobis unam virga-
tam terre in Schepiſhed cum tofto & Crofto . Ec p.1378.
ex Charculario Abbatiæ Mortuimaris : Cum toftis eges
Croftis, pratis , pafcuis, JHiſtoria vernacula Priora-
tus de Wigmore in agro Hereford.co.2. Monaſtici An-
glic.p.z19.Roger...demanda des autres quele fu cele pla
ce que on apela le trefor de Mortimer , o'li fut diſt que
ce fut une Croufte joignant a l'Abeye , aſſès bonne terre
large , à merveille bien fructifiante . Eadem Hi-
ſtoria Latineſcripta: Fertililimuncampum prope Mo-
naſterium ſituatum , Theſaurum Mortimer nuncupatum
in....eleemofynam donavit . Catholicon Armoricum :
Crou an devet , Gallice Bergerie ou Clais ou couchent
1 les brebis aux champs . Lat.Caulo , ovile . Crou ant
gueffr....caprile.Crou an mocb ...hara . Crou un boven
boftar.
CROIA . Vide Cro z .
I CROISARE . Ricobaldi Ferrarienſis Hift. Im-
peratorum ad an.1268.apud Murator.co.g.col.137 . Con
radus igitur cum Duce Auftriæ ac paucis nobilibus fta-
tuit furtivo aditu in regnum prodire , quod pro-majori
parte in Karulum fe Creferat, vel Croiſaverat , ex ad-
ditione doctiſſimiEditoris , qui ibidem annotat in E-
ftenfi Codice legi, fe erexerat , melius quam alibi , ut
puto : hic enim agitur de Siculis , qui à Carolo Sicilię
Rege diſceſſerant .
CROISCENS . VideCenſus creſcens.
CRO 1103
CROISIATUS , Ad modum crucis efformatus ,
Gall.Croiſe. Inventar. an.1414 . in Archivis Eccleſiæ
Noviom.Quatuor pannilinei Croiſiati nigro ſendapillo
CROISUM , (Vasapum . ]Vide Truncus .
I CROIZATUS, Gall.Croiſe. Inſignitus cruce ad
facram militiam . Chronicon Bern.Yterii Monachi S.
Martialis Lemov.inter Fragm.MSS.Stephanotii to.1 .
Caufa tanti gaudii fueruntCroizati qui alicriter de pa .
tria exire volebant , &c .
I CROLLERIUS , pro Trollerius , Olearius, per
peram legitur in Commentariis ad Hiſtor.Dalphin, E
dic.Parif.p.133.col.z.Vide Trollerius.
CROMA , Humores . Inſuper : Frons atrii.Glof
ſar.Sangerman.n.501.
g CROMATICUS , ibidem , Quinon confunditur
nec colorem mutat. Eft à Græco x.põnede , Color ; unde
pro Croma , Humores, f.leg.Colores.
CRONCULUS , Saxonice , Angſeta, in Gloſſ .Æl
frici: id eft , puſtula , puſula , unde Somnerus Furun
culus reftituendum putat.
CRONICA , pro Chronicum . Per teſtes, lite
ras , Cronicas , formam , Oʻc.apud Rymerum to.s. p.
808.col.2 . Vide Chronica .
CRONIS . Nota quæ in fine tantum libri ponitur.
Papias & Gloſſar . San- German.n.5o1.Legendum , Co
CRONTOCHIUM . Ordericus Vitalis libro 12 .
p.872.Dormitoriam & Crontochium , & reliqua Cæno
bitarum abdita ...ſcurris ac meretricibus patuerunt.Quid
hoc loco fit Crontochium , non facile eft divinare, ecli
Græcam vocem ſapere videatur . Unde neſcio an eo
expreſſeritGerontocomium , quod yupotporov , appel
lacur à Scylitze p.790.yapokoustova Codino in Originib .
Lambec.p.48.48 . & 53. & in Menæis ad 27.Febr.Eit au
rem Gerocomium , uti definicur à Juliano Anteceſſore
Conſtit.7.c.32. Locus venerabilis in quopauperes pro
pter ſenectutem folam infirmi homines curantur. Hinc
qui præerat, Gerontocomus dicitur in Novella 7.Juſtin .
Cerce in Monaftcriisdomicilia ſenibus & infirmis deſti
nata excitille ,colligere eft ex Regula Santimonialium
canonice viventium c.23.in Concilio Aquiſgranenſi
Sed potius videtur vox confiéta ex youpofožsior , tametſa
vix occurrat .
CROO . Vide Cror.
CROPA , Equi cergum , Gall.Croupe . Petrus de
Creſcentiis t.9.c.7.Caudam habeat longam cum paucis
planis crinibus : Cropas latas & bene carnofas, OʻC .
CROPARIA , CROPERIA . Vide Cropria .
CROPPUS , ab Anglico Crop , Fruges per an
num nafcentes , meſſis, Gall.Moiſſon,Coupe,Recolte.
Saxonice Croppas ,Spicæ, racemi Kennercus in Glof
fario ad calcem Antiquit. Ambroſden . Idem Abbas' ex
mera liberalitate ſua Croppum de dicta crofta prefato
Priori inſtanter conceſit pro hac vice , Madox Formul.
Anglic.p.13r.Hanc dimidiam bidam terre cum omnibus
pertinènciis fuis , receperunt prefati Monachi ad Nati
vitatem S.JohannisBapt.anni Interdicti fexri,tenendam
bene o inpace uſque adterminumduorum annorum ſe
quencium , fcilicet donec inde duos Croppas perceperint,
pro vigintiſolidisquos Oʻc.
CROPRIA , Concilium Londinenſe an.134z.cap.z.
de abuſu Clericorum in veſtibus : Caligis etiam rubeis
ac ſcaccatis , viridibus, fotularibus etiam roftratis door
inciſis multimode , ac Cropriisad ſellas , cornibus ad
colla pendentibus, & *c. Forte legendunt Croperiis , id
et, poſtilenis, quas Croupieres Galli dicunt ; ( vel
Cropariis, ut apud Lyndwoodum in fuo Provincial;
legitur p.123.edit. 1679. Caligis etiam rubeis , fcacaris
Oviridibus , ſellis cum Cropariis , & c. }
I CRO
 1103 CRO
T CROQUA , Baculus paſtoralis, Gall. Crolle
Charta fundationis Monafterii S. Catharinæ an . 1233.
in Archivo S.Victoris Mafil . Epiſcopus non intret Mo
nafterium Monjalium S. Catharina niſi cum mitra
Croqua . Vide Crocia . 2 .
CROQUETUS , Uņcinus , fibula , Gall . Cro
chit , Agraffe . Inventar. Ecclefiæ Anicienſis an.1444.
Item unus parvus Croguerris cum duabus frangiis rubeis
deargentatus in duobus capitibus quafi longitudinis u
piusuncia digiti . Vide Coochetun ,
T CROS , f.Species antiquorum armorum , ut Crocs
apud Borellum in Dictionario . Epiſtola Guidonis de
Dampetra ad Philippum Aug.an. 1113.apud Marten . to.
1.Colle &t.Ampliff.col . 1114. Gualerannus deCorbelles
Robertus tradiderunt mibi de munitione de Tornoilles
....duas archas quarrellorum , unam ad eſtriſ, eo alteram
ad duos pedes , 11.tors, O ! 1.Cros ;011.glomos fi
lị , « C. libras cere. Anglis Crojl -boweſt Arcubaliſta,
Gall. Arbalete :
' CROSA , apud Dumbenſes, Lacuna ,Gal.Creux,
Ravin. Charça Thoſliac. ann. 1462. Signata Bonnet :
Juxta Crofam vocatam de Jargeat ex meridie. In altera
Charta legitur , Juxta Crozam . VideCrolla 1.Crofum
& Cuma 4:
4 CROSATUS,Ad inſtar crucis efformatus, Gall.
Croisè.Statuta Maffil.li.3.C.14.9.2.Omnes autem eming...
fint ſemper Crofate cum ferro , ficut confuetum eſt. Co
dex MS. præfert Crozatre ,
CROSCUS, pro Croceus. Chärta Capituli To-
lofiapud la Faille Annal.Toloſ.co.1.p.57.Inſtrum . Nec
cancellatam , nec abolitam in aliqua fuiparte , cum ve-
90 di integro ſigillo ceræ quafi Croſci coloris .
CROSERIĄ , Feneſtra , Gall.Croiſèe . Tran-
fa &tio an.1490.ex Schedis Prælidis de Mazaugues : Li-
ceat eiſdem conficere Croferias fene traslapidum qua-
yumcumque ,
CROSIA , Pars illa templi chorum inter & na
vem ad crucis formam exſtructa, Gall.Croisèe. Johan-
nis Iperii Chronic.S.Bercini continuaçum , apud Mar-
ten.co.6.Ampliff.Collect.col.623.Hic toto ſuo tempore ,
licet parvo, in ædificiis ſuis à predeceſſoribus incæpris ,
ſcilicet novochoro , 'Croiſia juxta clauſtrum atque aliis
diligens extitit .Et col.624. Circa altaris arnamenta non
mediocriter honeſtus fuit, Croſiam Ecclefiæ ab Jobannę
VI. incæptam cum feneſtris canſummavit .
CROSNA . Vide Crufna ,
! . CROSSA . Charta fundationis Abbatiæ de Mi-
Tatorio Ordinis Ciftercienfis , 1o . 13. Spicilegii Ache-
riani P -312. Et a termino illo per juxta campum uſquead
Croffam Vongeii , oa Crolla illa uſque ad terminum
Bellifortis og Calendiniaci . Forte pro Crux vice ter
mini
S Potius crediderim Croſſam pro Crofa, Lacuna,
policam eile , quam pro Cruce . In Breſia , ubi fitum
eft Monafterjuin de Miratorio , mulca funt hujuſmodi
loca lacunoſa; deinde Vongeium idem puto quod Gal
licum Pange , Lutum , cænum . In lacunis lucum eſſe
non ef t opus dicere .
eft
9 2. CROSSA , Fulcrum ſubaxillare , Gall.Bequil
be , alias Croſle . Alta SS.April.to.2.p.259 .de S. Bene
dicto Avenion.Dimittebant Croſas Ecclefia Oʻrecede
bant vesti . Vide Croceus .
I 3. CROSSA , Licuus pontificius, Pedum , Gal-
lis Croſle . Conſuet. MSS . S. Auguſtini Lemovicenfis
Induat fe Dompnus Abbas cum ftola o Crolla de veſti
mento parato. Diploma anni 1307.de Juriſdictione Ca- funt hæc apud Ucetiam in Crota Domini Epiſcopi , 6c
nonicorum Atranenſium interFragm . Hift. Stephano- Charta Avenionenſis apud Fantinum Caftrucium to.l.
ții MSS.10.2. Abbas indutus Sacerdotalibus & Croſa . Hiſt.Avenion.p.177.Item ſolarium ſupra Crotam Ma
Occurrit apud Gaſſendum in Nouitia Ecclefiæ Dinien- giflri Raimundi Praterii . [ Ibid.p.176. Hofpitium bære
His ad an.1439.Bal.Hift.Arv.10.2.p.596.& c. V.Croc iaz,
CRO 1104
7 Cross'ALIS BACULUS fivepaftoralis , apud Ste
phanotium Antiq.Wafcon.MSS.to.1.p.586.
I CROSSEA , Idem quod Crora 3.Invent.Eccle
fiæ Noviom.an.1419 . Item una parva Croffea argentea
ed baculum nigrum pro Epifcopo Innocentium .
I CROSSENEYHT , apud Rymerum to.2.p.247 .
Nobis nuper...Avianus & filii Walenſes, partem illam
pretiofiſimi ligni Crucis , que à Walenfibus Croſſeneybt
vocatur reddiderunt. La Croix neyht appellatur ejuſd .
tomi p.1022 . & 1023 :
CROSSERIUS , Epiſcopalis, fi bene conjicio ,
à Croſſa 3.Baculus paftoralis. Hiſt.Dalphin.co.2.p.76.
col.i.in Excerptis Charcularii Ebredun . an . 1295. Die
25.menfis Junii convenerunt in camera Croferia predicti
D.Archiepiſcopi ,
& CROSSUM . Vide Croſum .
1. CROSSUS, pro Groſſus. Leo Of.l.3.c.31.Cal.33 .)
Decem iconas...Crojo argento ſculpfitac deauravit . In
fra , Craſa maceria . Vide Groſus.
2. CROSSUS , pro Crocus, ut puto , Gall . Sa
fran.Statuta Arelac.MSS.art.45 . Statuimus quod Croffi
e alie hortorum berbe infra Arelatem nullo modo cie
mentur .
CROSUM , Caverna' , excavatio , lacuna, Gal
lice Creuz, Ravin . Hift Dalph.to.1.p.41.coli in In
quifit.an.1323.Item quod dictusCaſtellanus minatus fuit
valde palame publice Guigonem Radulfi , qui facit
Crofuin argenterie de Brandis, quod ipſum Guigonem
Radulfi & ejusfidejuſſores , pignoraret de quingentis
libris, quas habuerat s Domino Prefe &to diete argente
rie, ex eoquia di&tum opus non faciebat. Ordinatio Rai
mundi Anderii,de abevratoriis parvi Rhodani,an.1223
è MS.D.Brunet fol.67.v. Quoddam abevratorium ha
beat in latitudine duas connas,ſot de cetero ad Crofum de
Vatona inter terram Domus militie & terram uxoris Ber
grandi. Eadem notionę Groffum habetur in Tranſactio
ne Florentii Domini de Maſalguiscum incolis ejuſdem
loci anno 1438.ex Archivo Præfidis de Mazaugues,Vi
deCrota 2.Crosum & Cuma 4 .
I. CROTA . Rupes . Will Brito l. 10. Philippid.
Dum tú conaris Monachi ſubvertere Crotam .
Quo loco intelligit caftrum quodRupes Monachi dici
tur , feu Roche du Moine . Supra :
.... Monachi rupem confundere demum
Funditur horreſcens, armis verbiſque minantur .
2. CROTA , Antrum , fpecus , noftris Crotte ',
vel Grotte , ex Crypta , Ica cenſet Bernardinus Balbus
ad Vitruvium . [ Crota S. Laurentii, in Charta ana ,
1219.ex Libro flavo Epiſcopatus Mail.p.25 . ] Le Ro :
man de Garin :
Li deſtrier ſontleans el fouſferrin ,
En une Crote que firent Sarazin .
Alibi:
Ne treuve Crose que il ne face emplir ,
[ Le Roman d'Athis MS.
Debors les murs d'antiquité
Trouva une Crouſte foubs terre ,
La ſe tokrna pewr lamort querre ,
Et dit que jamais n'en iftra ,
Mais la dedans de duel mourra . ]
3. CROTA , Domus . Charta an.1157 . apud Ga
riellum in Epiſcopis Magalonenſibus p. 128. Uxor Guil
lelmideTorroja , timensmortem , in Crota turris ma
joris ante diem Jovisqua ipſa martua fuit , dixit , 66,
Tabularium Ecclefia Uticenſis ann.1 208. pag.s. A &ta
.
dum Pontii Porcelli cxceprisGrora & duabus apothecis
de
 I105 CRO CRU 1106

deſuper ; ubi pro Grota puto legendum Crota . Charta Coronator habebit...omnia utenſilia infra interiorem par
anni 1288.ex Archivo S. Victoris Maſlil. Armar. Reg . tem domus,videl.infra Crucam fuper igne pendentem.
n.11 . A &tum in Caſtro Regii in Crota domus dicti domini CRUCCA , Furca ſubalaris, qua claudi ſele ſuſten
Epiſcopi. Inſtrumentum anni 1242.10.3. Gall. Chriſt. tant, quod pars ſuperior in crucis formana,feu Teſfi &ta
co !.214. Cum Crota e furnello @turrec fundamento lit. Joannes Monachus Bertinianus in Vita S. Bernar
fupra , cum camera ſuperiors, Ó'c. Inſtrum . ann.1228 . di Penitentis n.10.Ambo non niſi cum Cruccis incedere
in parvo ChartularioS.Victoris Maſſil.fol.128.Videtur valentes , ad Sanctum venerunt . Vide Croceus.
impedire elevationem five cxaltationem predicte Crote Croccia , in Vita S. Zitæ Virginis Lucenſis nu.18.
zurrisveſtre . Conceſſio anni 1253.Hiſtor.Dalphin.co. Vide Skinnerum in Ecymologico Anglico in Crutches,
1.p.30.col.2.Aftum apud Venetum retro Crotam Eccle CRUCEOLA , pro Crucicula . Lambertus Arden
sie . His omnibus in locis non domus, ut Cangius ex ſis : Fecit ſibiapportari parvam Cruceolam , quam in
ponit, fed pars domus , ut crypta vel cella inferior,vel collo ſuoper argenteam catenulam appenfam de ſepulcro
quivis alius locus concameratus debet intelligi . Pro- Domini reportaverat. Vide Croceus,
vincialibus Croto Cavea eſt , Croutat vero Concame I CRUCES . Charta Alexandri III.Papæ pro Ca
racus: quo referri poffunt, quæ Browerus ſcribit in piculo S.Mammetis Lingon.an.1170 . inter Inftrum.co.
onfuetudines ſeu reditus
Fortunatum pag . 181. Manet in Francico juxta Gallico- 4. novæ Gall.Chriſt.col.186.C
ex
quefermone , ut teſtudines Crotte appellitent. Qua de quos Crucesappellant de toto epiſcopatu Lingonenſi ,
re viſum eſt ſubnedtere viri eruditi judicium , Grottam septis illis, qui ab Epiſcopis Lingonenſibus concelliſunt
fcribentis , aut durius Crottam , elle omnino teſtudinem Ecclefiis put Monafteriis ejuſdem Epiſcopatus, & fcri
ſubſtructionis in ædificio fubterraneo , voce Gallica, que pro eorum corroborati noſcuntur , vobis duximus confir
Græcis xpérta , vel sputtu . Unde do Sidonio & Plinia mandas , Hic Cruces intelligo Oblationes fidelium pro
Juniori ufitatam Cryptoporticum Francos appellare ceſſionaliter ad quamdam Eccleſiam confluentium , quæ
Grotte Groteſques, Leodienfes Crotte . ] in voce Crux dicuntur Cruces bannales ex Catalogo
ICROTERIUM ,ut Croſum Gall.Creux , Excava. Abbatum Andainenſium ;eademque notione accipien
tiones,quas fodiuntmetallici ad eruenda é fodinis me- dum puro locum Codicis MS, reddituum Epiſcopacus
tallum .Hift.Dalphin.co.1.p.93.Edit.Genev.& p.96. E- Autiņiod. Denarii pro Crucibus Kalendarum Maii cir
dic.Pariſ.in Inquiſitione anni 1220. Sialius minator die ea lII . libras ; hoc eſt , ſi bene conjecto :Denarii qui
mittit Croterium ſuum in minaria , illud D. Comiti re offeruntur tempore Crucium ſeu proceſſionum , quæ
monet pro voluntate ſua facienda :inde fi alius eorum fiunt Kalendis vel circa Kalendas Maii , quales funç
incipiat aliud Croterium , debet illud ei manutenere de Rogationum proceſſiones .
omnibus per quinque teſas in latere, Vide Crota 2 , CRUCESIGNATI, Qui ſacræ Crucis militiæ
CROTINA . Vide Cruſna . nomen dabant , Gall.Les Croiſez . De his infra poft
& CROTONUS. Nova Gall.Chr.to.3. col.1144 . vocem Crux , lin.Crucem aſſumere. Verum alii fuerunt
ex Regefto Hugonis Bonifacii ad an.1461. Iſnarda de Crucefignatiapud Tolofanos: ſic enim appellabantur,
Marculfo ,Monialis,Vicaria nobilis & magnificæ Domi- qui ab Inquiſitoribus comprehenſi & carceri aliquandiu
na Johanna de Medullione, Abbatiffe Monaſterii Di- mancipati propter hæreſim , tandem erroribusabjura
gne, Siſtarici de Subripis Procuratorem conſtituit ad tis , pænitentia & abfolutione receptis , liberi dimic 1
conſtituendum quemdam Crotonum , in apotheca donustebantur. Inter poenitentias impoſitas prima recenſe
dietiMonaſterii ſite Digne , in porta Durandorum . I. tur Crux , quæ fimplex + aut duplex , ance & retro,
dem videtur quod Crota 3 .
pro delictorum ratione erat deferenda . Harum cru
CROTTA . Vide Chrotta ,
cium formam expreſſam habemus in libro Sentencia
4 CROTUM , Gall.Creux , Foffa , lacuna , locus rum Inquifitionis Tolofanæ à Philippo Limborch. edi
cavus . Charta Thofliac.fignata Bonnet ann.1462 .Jux- to p. 13. Imponimus & injungimus propænitentia duas
ta Crotum de la Coefe ex meridie . Altera anni 1404. cruces de filtro croceicoloris portandas, unam anterius
Juxta Crotum vel foveam vocatam La Folle, Oʻc. Index & aliam pofterius in omni veſte veſtra , præterquam in
MS.beneficiorum Eccl.& Dicc. Conſtantienf. fol.25 . camiſia ... quarum quantitasin longitudine fit duorum
verlo : Rector percipit decimam quindecim virgatarum palmorum & dimidii brachium unum , & duorum pal
terræ in Crotis de Cathevill.O novalia & minutas deci- morum brachium aliud ,ſcilicettranſverſale trium di
mas totius parochie . Sed in hoc pofteriori loco puto le- gitorum in latitudine utrumquebrachium ... Et quia tu
gendum Croftis pro Crotis , quod Diceceſis Conſtan- Matthæe, & *c.amplius deliquiftis...Superaddimus vabis,
tienſis non multum difter ab Anglia , ubi vox Croftum quod cruces, quasvobis imponimus, font duplices. Vi
frequentiſſima eft. VideCroftum . de Crux lin.Cruces binas .
I CROUTURA , Locus feptus, à Gall.Cloture , I CRUCHIGLIA , Idem quod Crucca , Fulcrum
Sepimentum . Chartular.S.Vandregeſili tom.2 .p.388 . fubaxillare. A & ta SS.Junii to.1.p.797. Erant duo anni ,
Totum maſagium meum fitum apud Fontains intra ma- quibus nunquam potuit irre fine Cruchigliis.
furam Gilleberti ſutoris * Crouturam Galteri de Pra 4 CRUCIA , Eadem notione. Magiſter Joannes
telles,.. Actum an. D.M. CCXXXI . Alter Amanuenſise- in Vica S. Pecri Parentii, co.s.Maii p.93 .Nec aliquo mo
mendavit Cloruram .
do poffet incedere , niſi duas Crucias afcellis baberet Sup
I CROXATI , lidem qui Crucefignati , apud O- pofitas .
gerium Panem lib.4 .Annal.Genuenf.ad an.1203 . CRUCIARIUM . Commodianus Inſtr.32.
CROZA . Vide Croſa . Auro licet cenfeantur, bacchent aulica ſemper ,
T CROZATUS . Vide Crofatus . Cruciarium Domini ſinon adoraſti, periſti.
CROZOLA , Baculus fuperne roftratus vel in Crucem , vel cruciatum Chrifti interpretatur Rigal
formam crucisefformatus, Gall. Bequille . Miracula tius . Vide , an aliud fit sarpaior, de quo Nicetas Rhe
B.Henrici Baucenenſis co.2.Junii p.377 . Contra & tus in cor in Paſſione S.Stephani & corporis ejus inventione :
anchis, & non poteras ire fine Crozolis aliqualiter , eg Ilporabi sa toivuv Isravia si fiant spérasetitorAS TRIAS
mode vadit fine Crozolis. Vide Crucca & Croceus . γόμδυον σαυρεον " θεν δή τις ήμονες υποζάξαντες τα άρμα
CRUCA , Cremaſter ,GallisCremaillere, ex Anglicoth , & c .
CrooKe , aduncus.Leges Malcolmi II.Regis Scotiæ c. 3 . CRUCIATE , Expeditiones facræ contra Sarace
5.4.Dehomine condemnato ad mortem ,coram Juftitiario , nos & Hæreticos, quod, qui iis ſeſe adjungerent,Crucis
Toni. II . Ааа ſi
 1107 CRU CRU P108

fignum in veftibus deférrent . Occurrit non ſemel apud vulgo Cruciculas vocant, fine quorum adminiculo , nec
Will. Thorn .& apud Ericum Upſalienſem liz.Hift. Sue- palum quidem pedis claudus ille ambulare poterat, in
cor.an.1 292.ubi Loccenius, neſcio quam biftoriam de teſtimonium tanti miraculi , fufpenfa funt multo tempo
Cruce Chrifti fomniat : vulgo Croifade . Vide infra re in pariete ſacri Templi. Vide Croceus.
Crux . CRUCIÉNTATUS , in Gloff. Latino -Gall. Con .
CRUCIATIO , Miſeria , calamitas, tormentum . chiede ſang . Sed legendum Cruentatus , ut apud Joan.
Vita S.Urſmari Abbatis Laubienfis n.5 . Neque audivio de Janúa .
mus quemquam ,qui in corpore tale aut tam prolixum ſu 1. CRUCIFER , Qui Crucem ante Papam defert ,
ftinuiſſet martyrium , aut qui tantam Cruciationem apud Pandulfum in A &tis Gelafii II.PP. [ Vide Cambu
ftinuiſſet in vita preſenti. carius poft Cambuta . ]
CRUCIBULUM , Ugutioni, Lucerna , ad quam 92. CRUCIFER , Speciesmonetæ , in Chroni
vigilamus , quod Crúciet bolum ,id eft,bolum fepit . Ri- coMellicenf.p.572.col.1.Singuli ſtatusHungarorum er
fum contine . Gloff.Lat. Gall.Crucibolum , Lumiere de Auſtralium & perfona donaria conferunt : Epiſcopus v.
nuit . Catholicon Armoricum : Creuſeul, Gall.Croif- flor.Abbas ego Prepofitusſub infula iv.flor.... Ruſticus >
fol. Lumiere de nuit, Crucibolum,vel Crucibolus. Vitæ Jervus , familia (lege famula ) de talento Cruciferum
Abbatum S.Albani p.70.Legebantur autem eadem voce mercenarius do mercenaria x.num.
12.de B.Virgine lectiones , quas corde tenus fine candela CRUCIFERI , Ordo Monafticus, ſic di&tus, quod
bajuli tranſcurrere couſueverunt, cum ſuis, quæ ſequun . Monachi Cruces in baculis deferrent, ut auctor eft
tur reſponſoriis,tenui tamen lumine Cruciboli pervitrum Matth. Paris an.1244.p.439.FaſciculusTemporum , &
dia phanum translucente. Vira B.Colettæ n.74. De no- M.Chronic.Belgic.Circa bæc tempora Ordo Crucifero
&te proferenti fepiusextinguebat candelam , Crucibulum rum renovatus ell per Innocentium
III.anno Pontificatus
oleum effundebat. [Apud Lobinellum Hift. Brican. ſui 18. jam devifta hærefi Albigenſium per Cruce figna
to.2. pag.345.Monafterio igitur Kemperlegienfi, quod nos. Addunt quofdam fcribere , D. Quiriacum Jerolo
villicus JuusKemperlegienfis debet, boceft .... Åd fo- lymorum Epiſcopum , iſtiusOrdinis primum auctorem
lempnitatem de dedicatione S. Michaelisin Monte Gar- extitiſſe, & fub Innocentio IV. apud Lugdunum cre
gano duo ferrea Crucibola annuatim . ] Quidam à Cru- viffe ,& privilegiis donatum ab eodeni, anno ſcilicet
ca , Gallis Cruche, German.Cruyke, deducunt:ma- 1248.præterea primum & initiale Monaſterium totius
lim ego , quod ejuſmodi lucernæ in formam Crucisef- Ordinis extitiſie in Hoio in diæceſi Leodienſi ab Joan
fi & tæ quadrimyxæ fint . Hine forte noftri Picardi, Cra- ne Epiſcopo Leod.ædificatum an . 1233.Vide Aubertum
cets vocant , quafiCrucets : vel certe quod uncisferreis Miræum 1.1.Originum Monaftic.c.12.13 14 .
ad parietes appendantur, quos Crecheis vulgo dicimus. CRUCIFEROs etiam vocatChronicon Aule Regiz
Sed & Crucivolo ltali appellantvas fi &tile , in quo me- c.11 . & 17.Fratres & Milices Ordinis Theutonici : uc
talla funduntur,noftri Creuſet,quod ejufdē formæ eſt ac & Ericus Upſalienſis l.3.Hiſt.Suecicæ p.61.1.5. p.148. &
materiæ , ex quibus eſt vas illud, in quo infunditur oleú alibi. Vide Chronicon MS.Andre Dandulian.1154.
ad lucernas iſtas . Nam & Rulandus in Lexico Alchy- & Bohuslaum Balbinum in Epiſtola rerum Bohemic.
miæ , Crucibulum dixit vas eſſe fuforium , ex terra igni pag.270.
contumacillima faktum , acutiore bafi do tereti , in am Exſtat Epiftola UrbaniIII.PP.ad Magiſtrum & Fra
pliorem capacitatem , forma triangulari , vel rotunda tres Cruciferos Hoſpitalis Bononienſis, qua eorum
definente , ad fundenda Oʻeliquanda mineralia & me- Ordinem approbat : poft Epift.4.in nupera Concilio
talla formatum . Sic Geber Arabslib.de Inveſtigatione rum Collectione.
magiſterii: Ponatur veneris ftratum ſuper ſtratum de CRUCIFERUS. Charta Ottonis Epiſcopi Friſin
ſale communioptime mundato in Crucibulo. Vide Ste- genſis an.1154.apud Wiguleium Hondium in Metropo
phan.Skinnerum in Etymologico Anglico,verbo Cru- li Salisburgenfi to. 2. p.243. Unus Cruciferus apud Ha
cible. Meminit Saxo Grammaticus l . 8. neſcio cujus chin, cum molendino aliiſque pertinentiis, & c Alia apud
Froſti, cognomento Crucibulum . eumdem Hondium to.3 . p.469. Cum tribus Cruciferis
CRUCIBOLUS , Scyphus . Charta Witlalii Regis que ad poleffionem Monafterii pertinebant,&c.Sed le
Merciorum apud Ingulphum p.857.Scyphum meum de- gendum videtur Curtiferis,ut alibipaſlim . V.in Cortis i
auratum , per totam partem exteriorem vinitoribus ad T CRUCIFICIO , saupo, Crucifigo , apud Janum
dracones pugnantibus celatum , quem Crucibolum meum in Supplemento Antiquarii .
folitus ſum vocare , quia fignum Crucisper tranſverſum CRUCIFIGIUM , Crucis fupplicium , Gall.
ſcyphiimprimitur interius , cum quatuor angulis fimili Crucifiement . Epiſtola Joannis de Monſteriolo , Col
impreffione protuberantibus, & c.Cruciboli Witlalii me- lect.Amplif.Martenii co.z.col.1395. Ut ille cujus Cru
minit rurſum ipfra Ingulfus p . 870 Hinc forte Germa- cifigio ſalvi ſumus , Oc.
nis Kraus eſt genus poculi , ut eſt in Turcograph.Cru TCRUCIFIXORES, Qni Chriſtum Dominum cru
fii p.490. cifixerunt.Occurrit apud S. Paulinum Epift.18.n.7 . no
CRUCICHIUM , Quadrivium , Italis Crocic- &
væedit.& Joannem Sarisb .Epiſt.286.alios.
thio , noftris Carrefour . Hieronymus Radiolenſis in FCRUCIFIXUS ,Cruce inſignitus. Miracula S.Cu
Miraculis S.Joannis Gualberti to.3 .Julii p.392 ,Ad com nerę Virg .Junii to.2.p.566.Cum oblationeduorum cereo
pitum ſeu divorticulum , quod vulgares & plebeii Cru- rum oculorum atquedenario Crucifixo .
cicbium dicunt, eo quod vie quatuor in crucis formam ad CRUCIFRATRES ,feu FRATRES Crucis :ita ſe
loca tendant diverſa : ſe appellitabant quidam hæretici,exorti in oppido San
CRUCICOLA , appellati Chriſtiani ab Ethnicis . gerbuſen in Marchionatu Miſnenſi ſub an.1414.qui er
Vide Aldhelmum de Laudibus Virginit.c.17. jam Fratres Flagellatores dicebantur:de quorum hære
41.CRUCICULA , Crux parva . Chronic. Fon- fibus conſulendusGobelinus Perſona in Coſmodromio
tanell.apud Acherium 10.3.Spicil.p.229 . Hic dedit in Ec- ætate 6.0.93.diverſi ab iis , qui Fratres Crucis appella
clefia S.Perri Cruciculam auream unam , inaures ſex , tiſub annum 1309.Vide Crux .
fibulam unam . Vide Crucilie . CRUCIGIRA . Ephemerides Monaſterii S.Galli :
9 2. CRUCICULA , Furca ſubalaris . Richardus Eodem die dantur 4.fercula , ſcilicet carnes ,cafeus , Ova ,
Alb . Virdun.ir Miraculis S.Vitoni , inter Acta SS.Be Crucigira , cum vino e majori leib.
aedi& t.fæc.6.part.1.p.567 . Lignea vero fuftentacula ,qua CRUCILIÆ , Cruces per vias erectæ , ex Gallico
Crol
 1109 CRU
Croiſilles. Concilium Sueffion.an.744. Conſtituimus,
ut illas Crucilias , quas Adalbertusper parochiam plan-
taveræt, omnes igne conſumaniur, Codd, alii habenç
Cruciculas .
CRUCIOLA , Crucicula , in A &tis Monafterii
Murenfts p.26 .
q CRUCIOLATUS, Crucibus fignatus . Tefta-
mentum Ermentrudis illuſtris Macronæ apud Mabill,
de Licurg.Gall.p.463.Neptimec Degrovare ſcutella ør
gentea Cruciolata ,
I CRUCIUM , Vinum inſuave nimio plusauſte .. dovici Pii an.786 .Habitu Vaſconum ... indutus , amicula
rum , aut afperum , in Vocabulario Suſſannæi, ſcilicet rotundo , manicis camiſiæ diffufis , Cruralibus
CRUCIŻARI, Crucem aſſumere, cruce inſigniri 'diftentis, calceribus caligulis infertis, mifile manu fer
ad peregrinationem Hierofolymitanam , Hiſtoria Hie, rens. Vide Coxale,
roſolymitana in GeftisDei p.1156.Rex Franc, Philip CRURARIUM , Exsdódsoum , in Gloff.Græc Lat.
pus & Rex Anglie Henricus apud Gigortium Crucigan,
tur.[Radulf.Goggeshale in Chronico Terræ -Sanctæ a
pudMarcen.co.6.Ampliff.Collect.col.573.Fero univer
ji Proceres utriuſque regni Crucigantur , ?
CRUDARIUM , Ruotsvor , in Glof. Græco -Lat.
[Linum crudum , liaceum nondum ſole curarum , uç
adnotat Martinius ex Vulcanio , )
CRUDITARE , Non digerere , dattár, in Glor ,
Gr.Lar.[ Tertull.de Jejunio c.16 .Populuscarnis avidili.
mus ufque ad choleram ortygometras Cruditando. )
I CRUETTUS , Angl.Cruet, Gall.Burette. Ura
ceolus . Cum duabus Cruettis * uno tintinabulo argen
teo , apud Rymerum to.9 ,p.273.col.2 ,
CRUMA , Crumena . Joan . de Janua .
CRUMELUM .GregoriusTuron . de Gloria Conf.
c.98.Sepius in boc vaſoulo vel olus,vel Crumelum coetum
cum illo fumpfile . Occurrit in Nocis Tyron.p.112.
CRUMENIA, ſunt proprie fragmenta akri, Gloſfæ
Iſonis Magiſtri.
CRUMENIFER , Qui ferc crumenam , Gall.
Bourſier. Magiſter Giraudus in Vita S. Joannis Epiſc.
Valentin.in Anecdotis Marten.co.3. col.1696. Cum a
portonariis naulum propter multitudinem caritative exi
geretur , Crumenifero utperſolveret imperavit .
T CRUMILUS.S.Paulinus Ep.23.n.7 .Et ut totam
ju ' ta Dei verbum confe &tionem Prophetici panis imple-
fet , lentem quoque e hordeum e viciam miſcuiffei in
Crumilam . Editor in notis : Forte legendum , Gru-
mulum . MS.Reg.Crubilum . Edit.Rofweidi, Cumu
lum , Schot in marg . Cumerum , ut & Cauchius.
CRUMINARE. Porcunatus l.2.de Vita S.Martini:
Et levis umbriferæ volitavit imago figure ,
Viſibus excluſus cellam pedore Cruminans,
Ubi Interpres:Crumina, ſacculi genus apud Plautum :
unde Cruminare , priſci feſtivetraxerunt ad eam cor-
poris partem ,qua operarinaturæ folemus.Id fatis inillo
expreſit . (Gloff.Iſid.Cruminat, Ruminat . )
T CRUOR . Charta Joannis Epiſcopi Carnot.ann.
1180.iņcer Anecd .Marten.to.1.col.596 Vindicabat enim
in illis fibi jusbofpitandi, talliam , corvagium , ave
nagium , juſtitiam Cruoris & latronis ; id eft Sangui-
nis effufionis & latrocinii .
CRUPA , Tergum equi, Gall.Croupe. Procef-
ſus de Vita S. Yvonis , Maii to.4.p.567.Neſcit quomodo
invenitſe ſuper Crupam equi fui , & tenens ſe ad ſellami
equus natando portavit cum fanum & incolumem ad ria
pam maris ,
GRUPELLARII, Gallorum gladiatores cataphra-
ai . Tacitus I.3.Annal. Adducuntur èſervitiis gladia-
tura deſtinati , quibus more gentico continuum ferri te-
gimen , Crupellarios vocant. Boxhornius ab Hebræo
Cirbel , amicire , vocem deducit .
CRUPPA , CRUPES . Gloff.Lat .Græc. Cruppa ,
Kal@ nexus. Crupes , xoriæ , funis. [ Amalth. Cru-
pes , Funiculi, Cruppa , Rudens. ]
Tom . II.
CRU INIO
CRUPPONUS , Uropygium , fumma clunium D
vulgo Croupion . Fridericus II.Impl.i.de Venat. c.36.
Alumbis vero defuper renes uſque ad principium caude
fuper anum , dilatantur fpondilia ,& intercipiuntur in
ter duo ofaancharun , & in quibufdam avibus dilatan
tur plus , in quibufdam ninus: do binc locus è quibus
dam appellatur Crupponus, & ſolidiores funt ipforum
juncture , o foraming illicampliora , c
CRUPTĄ . Vide Crypta ,
CRURALIA , quibuscrura veſtiuntur . Vita Lu
Faſcia cruralis, noftris , Jarretiere ,
G CRURIFRAGIUM , CRURIFRANGEUM.GI,
Lar.Græc.Crurifrangium , Exsalayi's 'yev oxsxoxonid,
Cruris fractio vel fe&tio.Apul,Mer.l.9.Crurum ejus fra
gium abominata , Crarifragium Plaucus appellat fervá,
cui crura debeant fuffringi ; ſed alii legunt Crurifra ,
gum , ut rectus cafus fitCrurifragus, non Crurifragius,
CRUSCIRE,Crepitare,GallCraquer. Vita S.E
ligii c.27.apud Acherium Spicil.to.5.p.181. Omnes qui
aderant , audiebant cum magno ſtuporejuncturas gener
vos atque omnia oſa claudiillius Cruſcire ac ſolidari .
CRUSCUMULUS , Tumor crurum . Joan.de Janua
[& Laurent.in Amalthea , ubi eriam Cruliculus. ]
CRUSELINUM , Vas potorium parvulum fi &tile,
cujuſmodi ſunt , quæ Creuſets vocamus, Cæſarius lib.
12.C.41.
Portabat enim vas parvum fi &tile , quod vulo
go Cruſelinum dicitur, in manu fua , in quali in taber
nis potare folebat ,
CRUSELLUS Charta ann.1144.apud Catellum l. 2. '
Rerum Occitan.c.17. De Cruſellis, quos extranei attu
lerint , Ovendiderint, præbeanr domino 4.den, og de
barba duos .
CRUSERIUS , An Crucifixus ſeu Figura D.N.
J.C.in cruce pendentis , quæ in Eccleſiis apponi ſolet ad
pietatem , Gall.Crucifix . Charta Abbatiæ Savigniac .
Lugdun.Dięceſ.an.circiter 1300.Prior d'Alix habet lo
cum Oftallum ſuum , quando venit in Monafterium in
choro dextro poſt Cruſerium .
CRUSNA , CROSNA , CRUSINA , Pallii , ſeu ve
ftis genus, Maſtruca , vel maſtruga. Glox.Saxon . El
frici : Maſtruga . Crufne. Somnero Cruſene dicicur,
tunica ſcilicet ex ferinis pellibus. Hinc emendandæ
Gloffæ Iſonis Magiſtri: Vocamus etiam maſtrugas Re
nones, quæ ruſtice Crorina vocatur. Legendum cnim
Crofina . Hincmarus Remenſis Opuſc.57. Mitto vobis
per eum Cruſnam de pellibus variis, cum panno colori
busvario.Charta an.1180.apud Ughellum in Epiſcopis
Vercellenſ. Et ad hanc confirmandam promiffionis char
tam ,accepimus nos Othonus & Allus Launeſchildt Crof
nam unam ,ut noſtra bęc promiſfio,ficut fupra habetur,fir
ma permaneat atque perſiſtat Statuta Veneta l.1.ca.ss.
Accipiet etiam de bonis Viri perCrofnam pelliciam via
dualem ,quam mulieres ex conſuetudine babent . Quam
vocem non intellexit Interpres Italicus. Charca Or
tonis M.Imp.an.937.apud Meibomium : Nifi tantum
fingulis annis unum cavallum , fcutum lanceam ,vel
duas Cruſinas dent , ut fciant in mundibordio Regis ſe
Ne.Chriſtianus de Scala in Vita S.Wenceslai p.ss.Trsa
buens abunde auri vel argenti copiam ,Crufinamantipes
riaque,vel veſtimenta bilariter largiens. Ubi perperam
Edit.Truſina . Bluno de Bello Saxonico p.135.Unusex
ipfis cujufdam nobilis ex Curia Crufinam gulis ornan
tam , quafi furtim precidit, og inde quafi furtum vom
lens abſcondere receffit, & tamen volebat deprehendi
pt acciperet , quod accepit. Nam ille , cujus honefta
Aaa 2
 siit CRU CRU jina

veftis erat dehoneſtata , ut illum , qui fue veftis partem orgiç.& 7 Æneid.Crufuna
. de his que comedi poſſunt di
geftabat, inſequutus eſt, colapbun ei tantum dedit,ſui- ciait.Glof.Græc.Lat.Katypov, Cruftum ,Katicov , Cru
que veſtimenti particulam recepit. Quo loco Cruſina ftulum, xatue de panibus dici annotat Athenæus.Spar
gulis ornata , eſt pallium , pellibus rubricatis ornatum . tianus in Adriano meminit cetrapharmaci,quod erat de
Hinc Cruſinatus apud Ditmarum l.5 . p. 54. Vivente e- fafiano,Jumine,perna, OʻCruſtulo.Perna cruſtulata apud
gregio Hudone , pater iftiusMiſeco , domum , in qua eumdem in Ælio Vero. Vide S.Hieronym.Epift.12.ini
eum eſſe ſciebat , 'Crafinatus intrare , vel eo allurgente, rio , præterHoratium & alios . At longe aliud eſt
nunquam præfumpfit fadere . 2. CRUSTUM , in Charta Eadredri Regis Angl.
I CRUSSICULUS. Vide Cruſciimulus . to.1.Monaſtici Angl.p.210.Duas patenas argenteas,auro
CRUSTA , Veſtis ſpecies variegaco colore ex pur- decenter ornatas, dum 2.urceolis pretiofiſimis ,& Cruſto
pura & alio mixta . Lex 11.Cod . Theod.deScenicis:Nul- aureo , columnis deliciis 96.d Rege Henrico Ecclefie do
la mima gemmis , nulla figillatis ſericis , aut textis uta nata in ſua extorſit . Et apud Matth.Paris an.1252.Av
sur auratis, bis quoque veſtibusnoverint abſtinendum , riſititor, talenta , vel Cruſta, vel jocalia emunxit.Ea
quas Greco nomine à Latino Cruſtas vocant, in quibus dem videntur hoc loco Crufta aurea , quæ Crufte di
alii admixtus colori , puri rubormuricis inardeſcit. Sic cuntur Scriptoribus Latinis , ſeu Emblemata vaforum .
videntur appellatæ cruftæ ,quod ut cruſtati parietes di- Vide ſupra Cruſta .
cuntur , qui fubinde cruſtis marmo reis exornantur , q CRUSUL , Species lucernæ , dequa fuſiys in Crew
ita ejuſmodi veſtes aſſutis in cru ſtarummodum ſegmen- cibulum . Confuetud.Ecclefiæ Colon.MSS.in Archivo
tis vel limbis diſtinguerentur . Nam Cruſtæ non mo- Atrebat. Magiſter coquine providebst qualibet noéte um
do de marmoribus dicuntur; ſed etiam de vafis auri & num Crufuil.
argenti, quæ interdum Emblemata vocantur , uci u CRUTA , Caverna , habitatiuncula ſubterranea ,
furpat Tullius Orat.s.in Verrem , & Paulus JC . in l . 32. quibufdam in locis , Creute. Charta Simonis Comi
5.1.D.Auro ,arg.leg.Cymbia argentea Cruftis aureis il. tis Melden ſis pro Monaſterio Rodotienſi ann. 1 r6o. in
Jigata , Vid e Cruſtum , Purpura . ter Inſtrum.Hift.Ecclef.Meld.to.2.p.49. Quia vero ad
q CRUSTACIA . Papias : Lentaculum , Cruſtacia . nos pertinebat providere,unde Monacbi ſufrentarentur ,
CRUSTALIA , in Nocis Tyronis p.161.incer lapil- doc .
duo molendina , que ſunt ſuper Crutas cum prato ,
los precioſos. Vide Crota .
I CRUSTALLUM , bóp @ cifw . Gloff.Lat.Græc. CRUX , CRUCEM FIGERE,DIvÚHusaupor ,in Nov.
Strepitus pedum . Juſtiniani 5.c.1.Nov.67.c.1. Nov.14.c.7 . in ſignum ſci
T CRUSTARE , vulgo Cruſtam inducere ;fed con- licet Dedicationis Eccleſiarum . Julianus Anteceffor
traria notione ſumitur pro Cruftam tollere de vaſis au Conft.61. Nullus audeat ædificare Ecclefiam , vel Ora
ro vel argento cruſtacis in Ottoboni Annalibus Ge- torium , antequam civitatis Epiſcopus veniat, de vota
nuenſibus l. 3.apud Murat.co.6.col.388.Poſtmodum vero faciensfan &liſimam Crucem infi xerit in eodem loco , pu
obliti Dominicæ Crucis recuperationem & ipfam crucem blice procedens , dorem omnibus manifeſtam faciens :
projicientes,Conſtantinopolim perrexerunt, & civitatem Ennodius in Vita B.Epiphanii Epiſcop. Ticinenſispa.
ceperunt exfpoliarunt, Eccleſias ſpoliantes & cruces , 388.Jam jamque tamen faſtigia perfectionismajoris Eco
da textus Evangeliorum Cruftantes, & Reliquias San- cleſiæ opus attigerat , ædificio e dedicationis infignibus
& orum inter fe dividentes , buc illuc miférunt . Vi- adornato . Capitula Caroli magni .S.C. 229. Nemo Ec
de Cruſta . clefiam ædificet, antequam civitatis Epifcopus veniat,
I CRUSTARIA TABERNA , à vafis cruftatis , ibidem Crucem figat publice . Eadem ſtatuuncur &
Gl.Iſid.Feſtus habet :Cruftarie tabernæ ,à vafis potoriis habentur in Ordine Romano & apud Herardum Tu
cruftatis di&tæ .Vide Clepledraria poft Clepſydra . ron.Archiepiſc.in Capitul.cap.46 . quibus confona tra
I CRUSTELLUM , ut fupra Coſtellus : quod hic dunt Balſamon in can.7.Synodi VII. Libri Baſilic in E
quoque forſitan legendum .Statuta MSS.Augerii II. E- clog.4. Theophylactusin Epiſtola à Meurſio laudaca ,
piſc.Conſerao.an.1280.In dictis quoque locis cemeteriis qui ejuſmodi crucis fixionem euporário appellant: qua
& atriis Ecclefiarum ) & infraſpatia vel (f.iis ) adherenc de voce mulia habent Gretzerus tom.i.de Cruce lib, 2 .
tia à jure privilegiatapaticulas,(patibula,)furcas, Cru- cap.8 . & in Apolog.pro S. Cruce cap.8.p.1022. Cruſius
Stellac fimilia poni,o poſita teneri, vel qualibetalia in Turco-Græcia p: 300. Meurſius in Gloff. Allatius
inboneſta fieri diftri&tius inhibemus . de Conſenſu utriuſque Eçclef. pag . 26y.Goarus ad Eu
CRUSTIBIA , Crux , Cruciatus, in Glofl.Arabi- cholog.Græcor.p.612.& cruditus Poſſinus in Gloff. ad
co - Lac.ubiforte legendum Crucilia Vide fupra . tom . i. Pachymer. pag. 414. Neque vero Epiſcopo li
CRUSTICA ,Cenfus,qui pro agris & prædiis rufticis cebat in aliena diceceli Oratorium aut Ecclefiam dedi
Imperatori , vel domino feudi penficabatur apud Græ care , ut eft in Concilio Arauſic.can.19 . & Arelat. II .
cos.Innocentius III.PP.I.3.Epift.192. Salvo tamen ter can.36 .
rarumcenfu ,qui Cruftica Greco vocabulo nuncupatur , CRUCEM UBIQUE PRÆFERENDI jus habet ſummus
O dudarn ſolvebatur à Græcis. Lib.14.Epift.1 10.G. de Pontifex. Anaſtaſius in Leone IV. Fecit ifdem benignil
Villabard'uini , ad quem ratione feudidiéta Cruſtica per- fimus Crucem auream :noviter ipfa Crux,ut mos anti
rinebat . Occurrit hæceadem vox non femel in Epiſto- quitus eft , Subdiaconi manibus ferebatur, ante equum
lis ejufdem PP.Eft aucem Cruftica , cenfus qui agri no- predeceſſorum Pontificum ,quam Deo juvante in auro
mine pendebatur , Græcis & yposixov, noftris agrarium argento ac gemmis melius renovavit .
dictus . Conjecturam noftram firmar Epiſt. Roberti Majores Patriarchæ ubique etiam habent jus præfe
Imp.Conſtantinop.in Regefto Honorii III.PP.1.6.Epi- rendi Crucem , præterquam in urbe Roma,& nili ſum
4.85.apud Odoric-Raynald.in Annal.Eccleſ.an.1zzi.n. mus Pontifex extiterit, vel Legacusejus utens infigni
25.Omnes EcclefieCathedrales habeant posseſſiones fuas, bus Apoftolicæ dignitatisc.Antiqua.extr.de Privileg.
guas babuerant tempore Alexii BambacoraciImperatoris Primates & Metropolitani , & qui jus habent pallii,
libere ab omni exaétione , do laicali juriſdictione , ſalvo intra Primacus ſui limites . Anſelmus Cantuar.Archie
tamen debito ,& juſto Acroſtico, ſi quod debent propoſed piſc.l.3. Epiſt.72. ad Samuelem Dublinienſem Epiſco
fionibusipfis . Vide Ager , & Acra . pum : Preterea audivi , quia facis porteri Crucem ante
1. CRUSTUM ,Cruftulum.Joan.de Janua:Cruſtum , te in viai Quod fiverum eſt,mando tibi ne amplius boc
vel Cruftulum , pro fragmento panis.IcaServius ad 3.Ge- facias:quia non pertinet nifi ad Archiepiſcopū à Romano
Pon
 1113 CRU
Pontifice pallio confirmatum '. Vide eumdem lib. 4. E .... Exomnibus undique multi
piſt. 27 :
Patriarchis, Primatibus, & Epiſcopis in præſentia
Cardinalium ante ſe deferri vetuit Gregorius XI. PP.
ea Conſtitutione quæ defcripta legitur in to.2 . Concil.
Angl. & in nupera Concil. Éditione Pariſienſi . Vide
Willel.Neubrigenſem l.6.c.16.Gervaſium Dorobernen-
ſem ann.1193, p.1584.1585 . Continuatorem Florentii
Wigornienſis an.1226.Geſta Innocentii III.PP.pag.61.
Bromptonum ann.1125.Match .Weſtmonaft.ann . 1279.
Will.Thorn.an.1378.Monaſtic.Angl.co.3.p.147. Petrum
Mariam Campum in Hiſtor.Eccl.Placentinæ in Rege-
ſto parte 2.num.167 . & Baronum an. 1177. ubi de Ro-
mualdo Salernitano Archiepiſcopo ex ejus Chro- que ad feſtum Pentecoſt.que ceſit bajulationi Crucis Ar
nico , & c. præterea Sauflaium in Tractatu ſuperchiepiſcopatusillius ( Cantuar.) pro rata temporis ſui,
hoc edito , & Marcam in Diſſertat. de Primarib. &c.
num . 1 28 . CRUCEM LEVANDI , PONENDI , PORTANDI ubi
Moris hujus ante Epiſcopos ferendæ crucis anti-
quitas patet ex Vita S.Samſonis Dolenſis Epiſcopi, qui
forebat medio fæculo fexto ; fic enim ejus Vitæ Scri-
ptor fere æqualis l.2.n.10.interActa SS . Bened.co ...p.183
Poft cujusobitusaliquod intervallum imago Crucis,que
ante eum ferri femper ſolebat , quamque benedixerat
quæ denique aurie argenti (laminis) circum fuerat ſoli-
data , à quodam malefico ac pelimo homine furtim dete-
Eta ac dehoneftata eft.
CRUCEM DE CHRISMATE faciunt Epiſcopi in Ec-
cleſiæ parietibus , cum illam confecrant . Ordo Roma-
nus : Et faciat Crucem per parietes cum pollice fuo de
ipfo chriſmate in 12.locis. Vide Librum Sacrament.Gre-
gorii Magni , Ivonem Carnotenfem de Sacramentis ;
& Petrum Damiani Serm.i.deEccleſiæ dedicat . Sole-
bant vero Chriſtiani figno crucis actiones omnes fuas
munire , juxta illud Hieronymi Epiſt.22.c.15. Adom-
nem inceſſum manus pingat Crucem . [ Similia habet
Tertull.de Corona militis . ]
CUM CRUCE SIGNARE , Epiſcoporum tantum fuit .
Privilegium conceſſum ab Urbano II. PP. Abbati Ca-
venſi: Concedentes ...ut, inquam , ſucceſſores tui per
terras tuiMonafterii habitas O babendas libere poffit Ec-
clefias conſtruere , cum Cruce fignare , aliaque Pontifi-
calia & Spiritualia exercere , & * c.
IN CRUCE , VEL ANTE CRUCEM , in altaribus
vel ante altaria oblationes facere , in Charta ann.1123 .
apud Puricellum in Monumentis Baſilicæ Ambroſianæ
P.568.569 .
CRUX PECTORALIS , Eyxomia , quam Epiſcopi
ad pectus appenſam deferunt , in Ceremoniali Epiſco-
por.lib.1.c.29.1.2.c.38. [Hift.Translationis S.Antonini :
Et collo Jupra peétus aptata Crux aurea cum ima-
gine Chriſti, quæ Crux pectoralis appellatur . ] Vide
Encolpiun .
CRUCEM EX CINERE & aqua fuper pectusinfirmi
faciebat olim Sacerdos cum Extremæ -undtionis confe-
rebat Sacramentum . Vide Ratoldum Abbatem de Or
dine unctionis infirmi, apud Menardum in Librum Sa-
cram.Gregor.p.337.339.345.
CRUCEM BAJULARE.Otto Morena in Hiſt.Rerum
Laudenſium p.3.Quæ prædicti Laudenſes qui aderant
conſiderantes, placuit eiſdem de mercato , quod Medio-
lanenſes Laudenfibus abſtulerunt , ante ipſum Regem
querimoniam proponere : ſtatimque in quandam Eccle
jiam introeuntes, duaſque inde maximas Cruces ad hu-
meros levantes , coram ipſo Rege ( Friderico I. Imp. )
ceteriſque Principibus redierunt , precibusipfius Re-
gis cum ipſis Crucibus proftratiſunt, maximelugentes,
Oʻc.Radevicus 1.4.deGeft.Frider.c.5.Videns autem mul
titudinem eorum, qui Cruces bajularent:isenim Italorum
mos eft,ut habentes querelas,Crucem manibus preferant,
mifertus illorum ait , OG.Guntherus 1.8 . Ligurini:
Tom. 11 .
CRU 1114
Urbibus ac vicis aderant , queruloque ferebant
Innumeras clamore Cruces , hoc quippe querelas
More folentaperire ſuas.
Conradus Abbas Uſpergenſis: Poftremo cives ad id de
venere conſilii, ut ſe do jua Imperatoris traderent volun
tati. Gladios itaque denudatos ſuper colla ponentes,Cru
ces quoque & alia inſignia preferentes, nudis plantis ad
pedes Imperatoris miferabiliter ſe proſtaverunt.. Vide
Glabruni l.s.Hiſtoriæ c.1.extrenio .
BAJULATIO Crucis. Charta Edw.I. Reg.Angl.an.
6.apud Gul.Prynneum in Libertatib.Eccl.Angl.to.3.p.
215. Portiorem agiſtamente paſtura e feſto Paſch. sif
libet Parochis & Curionibus facultatem concedebant
Epiſcopi.Charta Amati Archiepiſc. Salernitani, apud
Ughellum to.7.p.508. Vel ad ipfos Presbyteros, qui int
ſupradiétis Ecclefiis fuerint ordinati, nullam angariam
aut ſervitium pars noſtri Archiepiſcopii illorum impone
re queat , neque ad Cruces levandum , vel Codices, aut
Baptiſmism faciendum , aut illos excommunicare , OC.
Infra : Et poteftatem habeant , quando meruerint , ce
reum benedicere , & Baptiſmum facere , & aquam ſan
&tificatam per vices vicinantes ſpargere , o Cruces po
nere , o mortuos ibidem ſepelire , Tc.Charta Alphani
Archiepifcopi Salernitan.apud eundem p.541 . extra ip
fam Ecclefiam fepelire , & per domos eorum qui ad ip
Jam Ecclefiam annualiter ad Deiofficium audiendum ie
rint , ire , & aquam fanétificatam ſpargere,& Crucem
in ipfis domibusponere abſque mea ...contrarietate. Alia
Urfonis Archiepiſcopi Barenſis , p.853 . Habeatetiam
poteftatem recipere mortuos , & fepelire in ſepulturis
ſuis , de portare Crucem ſuam ubi voluerit , ut adducat
mortuos qui debent ibi ſepeliri. Vide Monumenta Pa
derborn.p.134.
CRUCIS ADORATIO in die Paraſceves. S.Stephanus
in Regula Grandimontenfium c.5.Rurſus Crucem fan
Etam in die ſan to Paraſceve nullis ad Ecclefias fuas eo
dem die recurrere valentibus, in Ecclefiis veſtris ado
rare permittatis . Vide Oblatio Crucis. Ad Crucis oſcu
lum , in die S.Pareſceves, neminem accedere debere ,
niſi qui à mortali peccato immunis fit, fancit Synodus
Nemauſenſis an . 1248.c.de Euchariſtia.
DE CRUCE CANTARE . Capitula Adalhardi Ab
bat.de Admonitionibus in Congregatione c.7.De Cru
ce decantare & legere qui non poteft, dimittat , qui
poteſt, ſe nonſubtrabat; qui negligenter facit ,corri
gatur. Hoc eſt, ni fallor , de ambone, de pulpito ,
ubi major Crux etiamnum ftatuitur , adeo ut qui voce
non valeret, in eo canere vel legere non præſumerer
Vide Pronuntiater .
CRUCEM APPONERE ſolebant in Wallia , qui rem
fibi competere afferebant, ſaiſiebant. Charta Edwar
di I. Reg . Angl.apud Guil.Prynneum in Libertatib.Ec
cleſ.Angl.to.3.p.219 . Quod quidam de partibus illis alle
rentes quædam blada , quæ idem David ...enit....ſua effe,
quandam Crucem ſuper blada prædiéta , proutmoriseſt
in partibus illis, apponi fecerunt: occaſione cujus Cru
cis prædiétus David aliquam adminiftrationem de bla
disillishabere non poteft , & c.
CRUCEM SANCTIFICARE . Capitula Theodori
Cantuar.c.49. Edition . Acherianæ : Presbytero liceat
foli Miſam facere , fi neceſſe eſt , & populum benedice
re in Paraſcevem , Crucem fan &tificare . Totidem
ferme habentur in Penitenciali ejuſdem Theodori c.2 .
Editionis Jacobi Petiti .
JURARE IN CRUCE confecrata , pejerare , in Pee
Aaa 3 ni

II15 CRU
nitentiali [Cumeani Abbatis c.s. )Gregorii III.PP.c.7 .
Bedæ c.3.12 .
AD CRUCEM CONFUGERE , veluti ad locum aſyli
& immunitatis jure donatum , in Concilio Claromon-
tenſi ann.1093.can.29.30.Si quis ad aliquam Crucem in
via perſequentibus inimicis , confugerit, liber ac fi in
ipfa Ecclefia permaneat . Quod fi quis pro ſecuritate Ec-
clefiæ vel prædicta Crucisaliquod crimen peregerit , age
ad Ecclefiam vel Crucem confugerit, accepta ſecurisa-
te vitæ e membrorum , reddatur juſtitie . Vetus con-
fuetudo Normanniæ cap.23.Sicomme il advient de cenx
qui ſontfuitifs pour aucun crime,ou qui ſont en chartre
ou en lieux ,quiefchappent s'enfuient en l'Egliſe, où ils
embraſſent'une Croix.Cap.82.Se aucun damnè ou fuitifs'
enfuit à l'Egliſe, ou en cymitiere, ou en lieu ſaint,ou ſi ils'
aert à une Croix qui ſoit fichèe en terre, la Juſtice laye le
doit laiſſer en paix parle privilegede l'Egliſe, ſi qu'elle
ne mette la main à luy , & c.Ubi Latina Editio ,vel Cru-
ci fixeadhæret . Vide Anonymum Combefiſianum in
Leone Philof.n.22 .
CRUCE SUPER CAPUT PosiTA JURARE . Vide Ju-
ramentum .
CRUCIS JUDICIUM , quo quis reus cujuſpiam fa&tus
delicti ſeu criminis , fefe expurgabat , cujuſmodi per
Crucem purgationis mentio eft paffim apud Scriptores
ævi medii . Synodus Vermerienſis ann.751.cap.17 . Si
qua mulier ſe reclamaverit, quod vir ſuusnunquam cum
ea manſiſet, exeant inde ad crucem , ſi verum fue-
rit , ſeparentur.Charta Diviſionis Imperii Caroli Ma
gni c.8.Si caufa , vel intentio controverſia talis inter
partes, propter terminos aut confinia regnorum , orta
fuerit, quæ hominum teftimonio declarari, vel definiri
rion polit, tunc volumus , ut ad declarationem rei dubie
judicio Crucis Dei voluntas , & rerum veritas inquira-
tur , nec unquam pro tali caufa cujuslibet generispugna,
vel campus ad examinationem judicetur. Similia legun-
tur in Præcepto Ludovici Pii de Diviſione Imperiicap.
10. niſi quod projudicio Crucis, habetur vexillo Cru
cis : quæ quidem purgatio uſurpari potiſſimum folitamine , ex parte publica , alter vero ex parte S.Zenonis ,
fuit in controverſiis Eccleſiaſticis. Capitula Ludovici
Pii ad Legem Salicam : In ſæculari quidem cauſa hu-
juſcemodi teftium diverſitas campocomprobetur: in Ec-
clefiafticis autem negetiis , Crucis judicio rei veritas in
quiratur .
At qualis illa fuerit Crucis examinatio , ambigunt
doctiores, & in varias varii ſecedunt fententias .Qui-
dam enim , atque in iis Delrius lib.4.Diſquiſit. magic.
fect.3.quæſt.6.5.2. Lindenbrogius in Gloff. & alii , ge-
nus fuifle purgationis per ſortes, quibus ad Crucem a-
liquam manus imponens, vel eam amplectens, quis
ſeſe expurgabat . Certe ad Crucem juramenta exacta
teftantur paffim Scriptores . Nithardus lib.2 . Hiſt.ann.
841. Quæ dum ſprevillent , clallifque appropinquari vi-
deretur , Crucem in qua juraverunt , & Karolum ut
cognoverunt, reli to littore protinus fugerunt. Beda de
Remediis peccat.c.4.Qui perjuratin manu Epiſcopi,aut
Presbyteri , vel altari , vel Cruce conſecrata , unum
annum pæniteat . Pius PP.1.apud Gratian.12. quæft. s .
Qui pejerat ſe in manu Epiſcopi, aut in Cruce conſecra-
ta , tres annos pæniteat . Sivero in Cruce non conſecra-
ta , unum annum pæniteat . Eadem habentur in Pæni-
tentiali Gregorji II.PP.ca.7 . apud Rhabanum in Epiſt.
ad Heribald.c.18.Reginonem 1.2.c.331.332 . & Burchar.
dum l.12.c.5 .
Cenſent præterea idem Delrius, Spelman . & Lalan-
dius examen Crucis iftud forſitan effe quod in Le-
gibus Friſion.c.14.deſcribitur , & fit per duos ramuſcu-
los , ſeu tenos , uti vocantur, quorum alter Cruce in-
fignitur, altari impofitos.
Alii, quos inter Gretzerusto...de S. Cruce l.2.c.21 .
CRU I 116
& rom.3. 1.5. Paralip.ad cap.cit. & Ferrandus l . 2. Di
ſquiſitionis reliquiariæ 1.part.c.3. putant hanc Crucis
explorationem factam ipło Crucis ligno in ignem con
je to , ut fi illæfum permanfiffet, reus abſolutus fuerit;
fi contra , damnatus .
Verum hiſce repugnant fententiis iſtius examinatio
nis per Crucem formulæ, quibus ex conceptæ leguntur,
Cruce contendere , decertare, in Capit.4.an.803.c.z.in
Lege Langobard.l.2.cit.28.9.3.tit.55.9.22.Capicul. Ca
roli M.1.3.cap.46.lib.4 .Append.2.0.33 . Unde quidam
ait Delrius, Crucem fuiffe genus armorum , fruſtra
hariolati funt .
Legimus etiam non femel Stare , Adſtare ad Crucem .
Capitul.ann.779.c.10.& Additio 4. c . 129. Si accuſator
contendere voluerit de ipſo perjurio , Stet ad Cracem .
Formula vetus edita à Bignonio & Lindenbr. Taliter
fuit ei judicatum , in ipſo placito ante ipſum Vigarium ,
vel ante ipſos pagenfes , ut ad Crucem , ad judicium Dei,
proipfa terra in noctes 42.in ipſo placito pro hoc deberent
adſtare ,quod ita fecerunt.Exire ad Crucem ,in Conci
lio Vermerienſi an.752.can.17.Ordo Romanus: Singu
la quæque dijudicet, & aliquos à cibis abſtinendo, alios
eleemofynas dando, nonnullos ſæpius flettendo genua ,
five in Cruce ſtando , aut aliquid aliud hujuſmodi quod
ad animæ ſalutem pertinet. Eadem habet Beda in Præ
fac.ad lib.de Remediis peccator.
Exſtat porro aliud præclarum iſtius judicii exem
plum in veteri Notitia , quam in Cancellaria Canoni
corum Veronenſium affervari auctor eft Hieronymus
dalla Corte l.4. Hift.Veronenſis p.178.quo non minime
illuſtrancur quæ paulo videntur incricatoria in fupra al
latis verbis , etlirem non omnino expediant . Sic au
tem Chronicon iftud fub ann.798.Tandem habito confi
lio pactiſunt,uthæc Dei & ſancti Spiritus reſervarentut
judicio, eligentes dues juvenes Clericos , sine ullo cri
mine exiſtimatos, ſtatuerunt in Ecclefia S. Joannis Ba
ptiſtæ ad Domum , & ad Crucem ſtare fecerunt , quorum
unus Aregaus,poſt Archipresbyter Ecclefie majoris , no
Pacificus videlicet,quipoſt Archidiaconus Ecclefie mu
joris fuit . Hi ambo ab introitu Miſe uſque ad mediam
Paſſionem tantum, quæ eſt ſecundum Mattheum , pariter
ſtarent, ille qui de parte publica datus fuerat yin terram
velut exanimis corruit , Pacificus vero uſque ad finem
Paſſionis ftetit . His geftis, de omnibus gratias Deo
agentibus quartam partem tam civitatis , quam caſtel
li, pars Epiſcopi....accepit. Notitiam integram defcri
plic ex Panvinio Ughellus in Epiſcopis Veronenſibus
p.610 .
Ex his plane docemur eos qui hujuſmodi ſubibant e
xamen , revera in pedes ftetiffe, illumque qui hoc vi
Etus divino videbatur judicio, in terram corruiſſe: quod
& indicant verba laudatæ à nobis Formula : Sed & ip
ſe in ipſo placito ad ipſam Crucem viſus cadiſe: fed dun
bec caufa fic fuit inventa , quod ipſe ille qui ad ipſum
judicium , vel ad ipfam Crucem cadiſet, óc.Eo etiam
referenda
referenda videntur
videntur quæ habet Agobardus Lugdun .lib .
contra Judicium Dei n.1.Jube ferrum , vel aquas cale
fieri , quas manibus inleſus attrectem : aut conſtitue
Cruces,ad quas ſtansimmobilis perſeverem.Illius autem
qui ad Crucem ceciderat , & hac examinatione vi &tus
fuerat , Crux evindicata dicitur in lemmate ejuſdem
Formulæ .
Sed ut verum fatear , quale fuerit ad Crucem exa
men , ex hisnon omnino percipiconftat. An enim qui
illud fubibant,ante Crucem aliquam in pedes ftabant ,
quod vult Hyeronym.dalla Corte? E davanti ad unaCro
ce glifecero in piedifermare.An vero ad Crucem ſtetiſe
dicti ſunt , quod expanſis brachiis , efformata quöd
ammodo Crucis ſpecie, certo temporis fpatio ſtarent,
quæ
 1117 CRU
quæ fuic pęnitentiæ ſpecies, potifſimú apud Monachos,
uri mox indicabimus ? Verum nodum videtur folvere
Rudolph. Fuldenfis in Vita S. Liobæ Abbacillæ Biſcof-
heimenſis cap.15 . Cum enim infanculus recens natus in
ſtagno Monafterio vicino inventus fuiſſet ,crimenque
alicui è Sanctimonialibus adfcriberetur , Lioba Abba
tiſſa ut an revera alicujus è ſuis Sanctimonialibus par-
tus eſſet,detegeret,præcepit omnibus Oratorium ingredi,
O extenſis in Crucismodum brachiis ftare , quoaduſque
fingulæPſalterium totum ex ordine pſallendocomplerent,
& deindeper tres vices in die , hoceft , tertia bora, ſex-
ta, nona , vexillo Crucis elato, e um Litaniis Monaſte-
rium circuire, ou pro purgatione ſuadivinam miſericor-
diam invocare . Quod cum feciſſent,& in hoc ordine jam
bis expleto , hora nona omnes Ecclefiam intrarent, cun-
Etuſque populus pariter congregatus adeſſet, beata virgo
Lioba perrexit ac altare, ſtans ante Crucem , que jam
tunc tertio portanda parabatur, extendit manus in cæ-
lum , cum gemitu ac lacrymis precabatur dicens: Do-
mine Jeſu Cbriſte RexVirginum , integritatisamator, in-
viltiſſime Deus, oſtende virtutem tuam , & libera nos ab .
hac in famia , quia improperia improperantium tibi ceci-
deruntſuper nos . Hoc cum dixiſſet , paupercula illa
(mendica ) antiquishoſtis captiva pariter & mini-,
ftra , demonio repletur, á quaſi flammis circumdata ,
noneen invocat Abbatiſe, crimenque quod commiſerat
confitetur. Tum vero in celum clamore ſublato , plebs
omnis obftupuit miraculo, & *c.Ex his, inquam , percipi-
tur eos, quiCrucis judicium ſubibant , expanſis in Cru-
cis formam brachiis , ad Crucem revera ftetiffe certo
ac definito tempore , & donec recitaretur , vel Evan-
gelium , vel Oratio Dominica , & c. qui fi immobiles
permanerent, innocui ; fi vero divino quodam judicio
caderent, aut crimen fateri ulcro cogerentur , rei ha-
bebantur. Proinde eo referendum exiſtimaverim quod
habet Halitgarius Cameracenſis in Penitentiali cap.
10. Sititubaverit Sacerdos ſuper Orationem Dominică ,
quædicitur Periculofa , una vice 50. Pſalmos , ſecunda
vice centum plagis . Eadem ferme habet Cumeanus
Abbas de Menſura pænitenciaria cap.13 . [ Vide Mabil-
lonium lib.6 . de ReDiplomat.Charta 51. & notam ad-
junétam , ubi examen Crucis eodem modo explicatur ,
quo hic à Cangio . Huic explicationi ſubſcribit etiam
doctiſſimus Muratorius Scriptor. Ital.com . 2. part . 2.
pag 101.col. 2. Verum Sirmond. in Gloſſario ad cal-
cem Supplementi Conciliorum Gallię alio prorſus mo-
do rem expedit. Examinationis Crucis, inquit, forma
fic defcribitur ab antiquis . Duæ præparabuntur telle-
ræ , quarum una pura , altera Crucis charactere inſi-
gnita fit , quæ duæ linteo obvolvuntur ſeorſim , ne in-
ternoſci poſſint, & in Eccleſia ſuper altare , foras ſu-
per Sanctorum Reliquias ponuntur : deinde poſt varias
ad Deum preces , Presbyter aut puer innocens, altero
abſente , harum unam tollit , quæ ſi ea fit , quæ Cruce
ſignatur infontem pronuntiant accufatuni, ſin vero
pura , reum judicant . Huc ufque Sirmondus . Vel-
lem ut vel unus ex illis antiquis conglobarim laudatis
nominaretur , cum hæc expofitio nullo modo conve-
.niat dictis hactenus . ]
Hanc demum per Crucem examinationis, & judicii
fpeciem abrogavit Ludovicus Pius Imp . ut habetur in
Capitulari Aquiſgran. an . 816. cap.27. in Lege Longo-
bard. lib.2 .tit.55.9.32. & in Capiculis Caroli Magni
1.5.C.102 . Sancitum eſt,ut nullus deinceps quamlibet e-
xaminationem Crucis facere preſumat, ne Cbriſti Pafo
fio quæ glorificata eft , cujuslibet temeritate contemptui
babeatur. Sed &, ut ſupra attigimus .
Ad Crucem ExPANSIS BRAchis ſtare,vel ſe pro-
fternere, pænitentiæ ſpecies fuit, utlegere eft in Cano-
nibus Saxonicis Edgari Regis cap. de Magnatum pee-
CRU Iu8
nitentia S. 3. Sepe etiam ſe extendat ſuperfignum Cru
cis,nunc erectus, nunc in terram proſtratus. Chrodogan
gus Mecenſ. Epiſc.in Reg.Canonicor C.33.Siquis Cle
ricus contumax aut inobediens...aut indicti jejunii tranſ
greſfor, aut juxta Crucem ſtandi adorandi contemptor
fuerit, c. Ubi Editio Labbei c.17.aut ad Crucem ta
re juffus contempferit, & c. Eo etiam referenda, quæ ha
bet auctor Vitæ S.Auſtrebertę n.15.Evigilanſque Pre
pofita , neſciens eſle Dei famulam , valde eam increpavit,
dicens : Curita agis, Soror ? quare inquietas quieſcentes?
vade, inquit, ad Crucem . Illa autem gavifa , cucurrit
quantocius, ſtetitque immobilis, pſallens,donec hora com
petenti, ſigno dato, confurgerent omnes .Ubi recte repez
obſervat fuiffe in uſu ca ætate apud Monachos ejuſmo
di pænitentiam , idque firmat ex Vita S. Lamberti ( a
pud Caniſium co.2.Var.Lect.p. 176. ] quæ quidem inde
videtur fluxiſſe, quod qui criminis arguerentur, in pur
gationis judicium , ica ad Crucem ſtare cogerentur.Præ
allatis addo quæ habet Petrus Damian. lib. 1. Epiſt. 19.
Is itaque quandam ſcriptiunculam reperit , ubi diceba
tur , quia ſi quis duodecim illic notatos Pſalmos vices
quater erectis in modum Crucis manibus caneret ,pro uno
poſſet anno pænitentie régulariter compenſare, c.
I AD CRUCEM COMEDERE, alia pænitentiæ fpe
cies fuit in Monaſterio S. Victoris Maſil. uri patet ex
Capitulo generali anni 1312. in quo pro bono pacis fta
tuitur , quod Prior clauſtralis abjtineat fe à correctione
Monacborum ,neccomedat ad Crucem , nec det licentias
comedendi . Ex quibus verbis conjicere eſt hujuſmodi
pænitentiam modo ſpontaneam , ut in Monafteriis fit ,
modo coactam fuifle .
Cruces appellatæ Litanię publicæ , feu Proceſſiones
Eccleſiaſticæ , in quibus præferri ſolent Cruces , ( ut eſt
apud Sozomenum lib.8.c. 8. ] Viſiones Flotildæ : Cum
veniſſent ad civitatem homines illarum villarum , inter
quos habitabat, Deum precaturi cum Crucibus, vidit B.
Remigium & S.Martinum deforis eifdem Crucibus ob
viantes. Wolfardus Presbye. lib.z. de Miraculis S. Wal
burgis n.11 . Hebdomadam Crucium vocat , quæ noftris
Rogationum dicitur.Ibidem : Accidit...ut eo tempore,quo
per univerſum mundum Cruces in Rogationibus folenni
ter ſolentelevari,& *c. Infra: Dum paratis omnibus Cru
ces à fidelibus efferrentur.Vita S. Cunigundis Imp.n.12.
Dum ipſa cum Conventh Crucem (nam dies Dominicus
erat ) ſequitur,Abbatiſſa defuit. Num.12. Cum ad ſuadi
Crucibus homines eſſent reverſi, nam dies Rogationum
inſtabant,& c.Vita S.Arnulfi Metenſis Epiſcopi cap.10.
Extra civitatem cum Crucibus atque promiſcuo genere
populiorandi gratia ſecundum morem proceffit . Supplex
Libellus Monachorum Fuldenfium Carolo Magnoo
blatus c.19 . Ut Crucis gloriatio in fingulis diebus Domi
nicis fiat ante Miſſam , fratribus omnibus circa vicina
quæque loca Monaſterii Crucem fequentibus, Hymnos ou
Antiphonas cantantibus,ficut apud majores noſtros uſus
erat, in diebus Dominicis Palionis & Reſurrectionis Do
mini gloriam celebrari , d quod in diebus jejuniorum
ab Epiſcopo decretis, Crucem portare, & Litaniasfacere
liceat. Quo loco,Gloriatio Crucis,non eſt adoracio , uti
vult Browerus, ſed elevatio. Arelta an.1 260.in 1.Rege
fto Parlamenti fol.22.Superequo,quem Dom.de Bailleul
debet ipſi Dom.de Caumont reddere in domo ſua de Cau
mont quolibet anno ; ſuper que Dom . de Caumont facit
eum fubmoneri quolibet anno ad primasCruces . Id eſt
quæ fiuntin die S.Marci 25. April. nam ſecundæ ſunt ,
quæ in Rogationibus. Proceſfiones porro eriamnum in
Andaino & vicinis locis in Ducatu Lucemburg.Cruces
appellari,auctor eſt Jo.Rotbertus ad Vitam S. Huberti
c.4.VideEckeard.juniorē de Calib.S.Galli c.6 & Chro
nic.Montis-Serenip.125.Preterea Nov.Juftiniani 123 .
0,31 . & Eclog.Leonis & Conitantini Impp.tit. 9.9.17.
CRU
 1119 CRUI CRU jao

Cruces NigrÆ , ita dicta Litania major , feu Gre- gali adftipulationem litteris retra &tă confirmavi.Char
goriana, quod, cum agebatur,ædes facræ , altaria, atque ta Henrici II.Regis Angl.in Monaftico Anglic.tom.3 .
adeo populus iple nigris ornamentis & veftibus indue- pag. 7.Has donationes, per ordinationes confirmarunt
rentur. Durandus lib.6.Ration.c.102.n.2.10. Litania Cruce fignaruntHenricus Rex O Mathildis Regina ,
hæc dicitur Gregoriana vel Romana:vocatur etiam Cru- &c. Ordericus Vitalis lib . 4. Dunſtanus etiam Archiep.
ces nigre, quoniam in fignum mæroris ex tanta bominum cum ſuffraganeisfuis prædictarum rerum donationem fa
jtrage in fignü pænitentiæ homines nigris veftibus in- cto Crucis in Charta ſigno corroboravit. Idemlib.1 2.Ipfe
duebantur, & Cruces & Altaria nigris velabantur, Quo vero ( Rex )libenter eam ( Chartam ) Cruce faéta firma
fpectant, quæ ab ipſo Gregorio lcribuntur in Epiſt. ad vit, Oʻoptimatibus fuis,qui aderant, Crucisfignofimi
Epiſcopum Ravennatem , in qua Litania iſta : Tempus liter corroborandam tradidit.Adde lib.11. pag.840. Ar
cineris & cilicii appellatur : & in Ordine Romano , & nulfus Lexovienſis Epiſcopus in Epiſt. ad Abbatem S.
ab auctore Micrologic.57. narrantibus eam ob cauſam Ebrulfi: Qui obedientiam Prelato fuo viva voce fcri
à Patribus fancitum , ut non equitando, non veſtibus pre- pro , juramento etiam corporaliter interveniente , adbibi
tiofis utendo ;fed in cinere O cilicio perageretur.Memi- ta ſalutifere Crucis impreſſione ſignavit. Ingulfus:Nam
nit porro Joinvilla Crucium nigrarum ,dum ait ,natum chirographorum confectionem Anglicanam , quæ antea
S.Ludovicum in feſto die S. Marci Apoſt.Celui jour por- ufque ad Edwardi Regis tempora fidelium preſentium
toit on les Croix en Proceſſion en pluſieurs lieux de Fran- ſubſcriptionibus cum Crucibus aureis, aliiſque fignacu
ce, a les appelloit -on Croix noires . lis formafuerunt, Normanni condemnantes, chirographa
Cruces Bannales . Peregrinationes & Proceſſio- Chartas vocabant , c. Ubi obſervare licet, in ſubſcri
nes , non quæ Imperiali banno & Edicto ſtatutæ & con- ptionibus effictas cruces aureas , ut & apud Matthæum
firmatæ erant,ut cenfet Joannes Robertus ;fed quæ intra Parisin Vitis Abbatum S. Albani p. 52. Cumque inſpi
pareciarum feu Ecclefiarum bannum & diſtrictum per- cerentur Regum Anglicanorum , Öffe fcilicet ac cætero
agebantur , vel potius Proceiſiones diſtrictus cujulvis rum ſcripta , in quibus pro ſigillis novo more dependenti
paręciæ , ut docuimus ad Joinvillam. Catalogus Abba- bus vetericonſuetudine Cruces aureze manu Regum de
tum Andainenſium , apud eumdem Robertum : Item ob- picte, in principio pofitæ erant, Oºc. Iftius porro moris
tinuit confirmari Monaſterio oblationes fidelium , que Crucem apponendiin ſubſcriptionibus proltant paſlim
vulgo Cruces bannales dicuntur de tribusDecaniis.Char- exempla, præfertim in Chartis Anglo -Saxonicorum
ta Guidonis Cardinalis Preneſtini an.1202. apud Bol- Regum , apud Ingulfum , & in Monaftico Anglicano
landum 22. Martii p.391 . Dilecti filii fratres Eykenſis tom . I.pag. 14. 15.17. & c. Vide Ordericum pag. 603 .
Ecclefiæ humiliter à nobis poſtularunt , quod Sacerdotes [ & Mabillonium de Re Diplom . lib. 2. cap. 21. num .
O parochianos quarumdam villarum Ecclefiam fuam 9. ubi docet idem fuiffe ab Hifpanis Regibus obſer
infra milliare circumjacentium literis no tris commo vatum . ]
neremus , ut ſingulis annis cum bannalibus Crucibus fi Interdum vero in ipſis Chartulariis Crux ſubſcribe
cut de jure antiqua conſuetudine ad aliasConventua- batur ab iis , qui quidpiam Eccleſiis donabant . Liber
Jes Ecclefiasper Epiſcopatum Leodienfem fideles folent Chirographorum Abliæ fol. 61. Conce ſit iiſdem Mona
convenire , ipli quoque proſalute animæ ſuæ peregrinan- cbis omnia dona matris luz , faciendo Crucem cum ma
tes , infra 4. dies Pentecoſtes prædictam Ecclefiam viſita- tre in Chartulario . Hujuſcemodi ſubſcriptiones com
sent, & c. Alia Charta pag.ſeq. Et ſingulis annis cum plures exſtant in Tabulario ejuſdem Monaſterii , hi
bannalibus Crucibus fuis eleemofynis fuis Eykenfem ice formulis ad Crucis figuras adfcriptis : Hanc Crucem
Ecclefiam viſitarent . fecit Goffridus Rufus : Hanc fecit Paganus frater ejus .
q Crux TENSA, Erecta ad Proceſſionem.Teſtamen- Iſtam fecit Raginaudus frater ejus, cc.
tum GuillelmiComitis Narbon.an.1397 . inter Anecd. Quin etiam ismos apud Græcos obtinuit , ut perin
Marten.to.1.col.1630.E.Et ipſa Mila dieta celebra- de Cruce ſubſcriberent . In Synodo VIII. act.1o . ſub
ta , voiumus @ ° teſtando ordinamus , quod omnes illi di- ſcribunt Imperatores Baſilius, Conſtantinus, & Leo 2
Etam Miflim cantantes celebrantes, veniant cun Cru- ovičevtisi'fioxsipuse'v Tois ' VT : 3 : 312015 Tô Timis særpå
ce tenſa ,Qaqua benedicta , ad dictos tumulos , noſtrum Tóv TÚTOV , .... :yproótos tassiusias orondoias .S. Joan
& dite Domine matris noſtre ,ubi cum fuerint,ſpargant nes Damafcenus in Synodica ad Theophilum Imp.pag.
aquam benedict am ſuper dictos tumulos, bibi decantent 134. Anna ja po's Aasiova ani pooopócev , tos idoox si poshic
& dicant abfolutiones & orationes pro mortuis dici do saipo's vacy péso tỘ TTS :'p 99/05/ æsMißenwé tÓMSV@ .Infra:
cantari con /uetas . σαραβάτης των ιδιοχείρων και αυρων, dicitur periturus , vel
SCHOLA CRUCIS,feu eorum ,quiin proceſſibus Cru- qui fidem ſcripto confignatam fallit ,qui sauporétus aliis
ces præferunt. Cencius Camerarius in Ceremoniali : appellatur. Nicetas Paphlago in Vita S. Ignatii Pa
Præfe &ti navales , ſchola Crucium , & Capellani tale triarchæ Conftinop. To 125 P 25 TON TI9260W TO Xpisy.com
Presbyterium ... accipiunt. TAJ:THZ0'T saupov. Scylitzes in Michaele Calaphate ,
CRUCE SUBSCRIBERE, feu Signum Crucis, ſubſcri- qui jusjurandum ruperat , p. 730. HaesisseupotaturKc
ptionis vice, chartis & inftrumentis apponere.[ Diplo- arcéra 32011.cx's :nousv Auctor incertus poſt Theo
ma Witredi Cantiæ Regis editum in Synodo Becacel- phanem p. 436. Kui c'3 :Tires Tousæupov , xy Tag 'Aiype
denſi ann . 694. quo Diplomate ſancit non effe licitum oiv , iv A915EV, s's préons'is to i'tertiorhipqu.
cuiquam ufurpare,Quod antea fuerat Domino conceflum , Interdum quo ſolennius ac firmius effet pactum ,
O Cruce Chriſti firmatum atque dedicatum . ] Conci- quod fubfcribebatur, cruces ipfæ exarabantur calamo
lium Celichytenfean . 816. can . 6. Sancitum eft , ut non in precioſo Chriſti fanguine intincto : cujus rei exem
frangantur judicia Epiſcopor. quæ a nobis noftrifq; pre- pla produnt Theophanes fub ann.20.Heracliipag.275 .
decefforibus fynodali decreto conſtituta ſunt,... ſeu etiam Leo Grammaticus in Michaele Theophili filio p . 465.
de omnire quæcumq; cum vexillo fanéta Crucis Chrifti [ & Symeon Logotheca in eodem Michaele n.40 .] Vide
toborata ejt, fic ftare fervareque precipimus. Concilium Chronici veteris fraginentum apud Baluz.adAgobard .
Triburiente an. 821.can ult. Et I nperator depæne om- pag. 129. Et Allatium lib. de utriuſque Ecclefiæ per
nes Gallra & Germaniæ Principes ſubſcripſerunt,fingu- pet. Confenf. pag . 1634. 1635. Denique cruce ſubſcri
ti fingulasfacientes Cruces. Charta Philippi Regis Fr. bebant, qui literas nefciebant . Vide Gloſſar. med .
an 1076. in Chron.Abbatiæ S. Joannis de Vineis :Sicut Græcit . in scopo's .
x 148poftulat, impofita Cruce , & * impofito meo figiilore- Inde porro origo vocis fignum ,pro ſubſcriptione peren
da

II21 CRU
da, quod qui ſubſcriberent, ſignum Crucis non modo en
xararent; fed & in iiſdem ſubſcriptionibus fignum fan-
Ete Crucis imprimere, vel ſigno Janela Crucis chartas
firmare fe teſtarentur: quod quidem adhibuere ut plu-
rimum fideles, tanquam fymbolum juramenti , ſeu ſa-
cramenti : cum duplex fit Sacramentum , corporale ſci-
licet, & quod in Inſtrumento continetur : Inſtrumento
enim jurare dixit Lex 3. Cod Si quis minor ſe majorem
dixerit,ut manu jurare,vetus Scheda Abbatiæ Moiſlia-
cenfis. Comes Tolofanus banc eandem donationem ibi de-
veniens rogatu noj tro corroboravit , firmavit , manuque
propria juravit, id eft , fubfcriptione fancta Crucis .
Nam ut facramentum corporale fiebat tactu ſanctæ
Crucis, ica ſacramentum inſtrumentale , ut ita dicam ,
fiebat appoſitione, & impreſſione ligni ejuſdem fanetę
Crucis . Atque ita cenfet vir doctiflimus Marca lib. 5.
Hift. Benehårn.c.25 . Vide Signum . | 856. 878.881 . Thomaſſerium in Confuctud, Bicuric.
BC Aliquando præ litterarum ignorantia fignum
crucis in Diplomatibusappoſitum fuille teſtes ſunt lo-
cupletiſſimi; Withredus Cantiæ Rex apud Spelman-
num to. 1. Conc . p.198. qui fubfcribit in hunc modum :
Ego Withredus Rex Cantiæ omnia ſupra ſcripta confir-
mavi, atque à me dittata propria manu fignum fanétæ
Crucis proignorantia litterarum exprelli: quod iterum
repetit ibid. pag.193. Tafſilo
Dux Bajoariorum , qui
Chartam pro Attone Abbate Saltzburgenſi ita conclu-
dit Metrop.Salisbur.to.1.p.125. Quod manu propria , ut
potui, cbaracteres chirographi inchoando depinzi coram
Judicibus atque optimatibus meis. * Signum manus mea
proprie Taflilonis, c. & Heribaldus Comes fub Ludo-
vico II. Imperatore in Charta , quam exhibetMabill.
lib.6.de Re Diplom .P: 543 . & 544. * Signum Heribal-
di Comitis facripalatii , quiibifui , & propter ignoran-
tiam litterarum fignum fan &ta Crucis feci . Juſtinian.
Novella 73. cap.73.c.8 . præcepit,ut Contrahens illite-
ratus paucas ad minus litteras fcribat , teſtibus quin-
quepræfentibus, quorum unus addat quæ poft illas pau- quod fithæres de illo loco, fecundum quod judicat Forus:
cas literas fuerint addenda . Et Leo Philofophus No- quod fiforte habere non poterit de illo loco , donet eam de
vella 72. ut ſigno Crucis à Contrahente appoſito fides Cruce . Si pignoratus non poteft dare fidantiam de loco,
habeatur : Etiam fi qui pactum inierunt ſus manu fac ubi babitat pignorator , det eam de prima Cruce : quam
cro-ſandte Crucis nota ſcriptumfignarint. fi babere non poteft, jurando quod non poteft , detdeſe
Crux COLLARIA , quæ collo apperditur, :'vxóno , cunda Cruce : quam fi adbuc haberenon poteſt,jurando
Epiſcoporum ſcilicet apud Osbernum in Vica S.Elphe-
gi Archiepiſc. Cantuarienf. n.40 .
Crux TRIUMPHALis,dieta Durando lib.1 . Ration.
cap.i.n.41.quæ in pleriſque locis in medio Ecclefie poni
tur. Crux triumpbalis, Crux Dominica , quam veram
Crucem vulgo dicimus , apud Vincent. Belvacenſ. lib.
32.c.97.in Charta Balduini II. Imp.Conſtantinop . an.
1247. fit mentio Crucis triumphalis, quam Byzantio in
Franciam ad S. Ludovicum Regem miſit idem Prin-
ceps . Vide Addit. ad Matth. Paris c. 108. & Notas ad
Villharduinum p.311 .
CRUCES vice terminorum , in agrorum confiniis
non ſemel occurrunt.[ Præceptum Childeberti I.Fran-
cia Regis an.528.proCarilepho Colle &t.Ampliff.com .
1. col.z. & 3. Et inde pergitin dextram ufque ad fum-
mum montem , iterum deſcendit ufque in vallem ubi
Cruces in arbore de lapides ſubtus infigere jullimus
Et illa in ſiniſtra parte reliéta peragitur per terminos ega
lapides fixas , propter ſtratum veterem per ſummum fra-
fugetum , ubi Crucesin arbores quaſdam , ſed Oʻclavos
O lapides ſubterfigere juſſimus, pervenit ad locum ,u
bi junguntur fines Sunemurenſes & Baliavenfes Ma-
rojalenſes, ibique in arboribusCruces facere comfub ip .
fas lapides ſubterfigere juffimus. ] Charta Childeberti
II.an.706. apud Mabillon. de Re Diplomat. p. 481. Et
oratorio ille ad Cruce,qui conjungitur ad ipfo termeno de
ipfa villa Solemio ,c. Charta fundacionis Abbatiæ S.
Guillelmi in deſerto an . 838. Omnia hæc cum omni inte.
1
CRU 1122
gritate , ficuti à Miſo genitoris noftri Caroli Leydratb
Archiep. traditum eſt in arboribusper Cruces de termi
nationes alignatum fuit. Liber Mirabilis, feu Cabula ·
rium Abbatiæ Corbeienſis in Ruthenis Ch... Per con
cava loca , ſicut mons dividitur per Cruces , quas ma
nibus noftris poſuimus & ibi conſtruximus .Charca Ca
lixti PP.ann.1120.pro Eccleſia Matiſconenſi apud Chif
fetium in Tornuiio : Infra quos videlicet terminos,fi
cut per Cruces juxta terre conſuetudinem diſtincti ſunt,
captiones,deprædationes, ... penitus prohibemus. Charta
an.1277. pro Libertatibus Villæ Pruliacenſis: Şi aliquis
ex juſtitia noſtra alicui de burgo intra Cruces injurian
intulerit, & c. Id eft, intrabanleucam . Vide Catellum
in Miſt . Sandionyſiana lib.3. cap ,12, p. 835. Mabillon.
tom . 5. Vitarum SS. OrdinisS. Benedişti p.90 .Hiſtor.
Monafterii S. Nicolai Andegav, pag. 59, Ingulfum p.
lib . 1. C. 16.57 . & p . 143. &c. Hiſpani porro Encruzija
da, appellant vias duas, quæ ad unam Crucem tendunt,
vel deſinunt.
Fidantiam de prima, ſecunda etre tertia Cruce , appel
lant Fori Arragonenſes, & Vitalis Ofcenfis Epiſc. a
pud Hier . Blancam in Comment . Rer. Arag.cum quis
idoneum fide-juſſorem tenebatur dare . Siquidem in
in villa iſta, in qua morabatur, invenire non poterat
qui in ea hæreditatem ,id eſt,prædia velimmobilia pof
fideret, jurando quod non poterat habere , alium tenes
batur e duobus proximioribus oppidis dare . Quod fi
neque id, tunc ſe tradere debebat cuſtodiæ creditoris ,
Et hanc veteres Fidantiam , de prima, ſecunda , & ter
tia Cruce appellabant,nempe à lapideis vel ligneis cru
cibus, quæ ad locorum portas, ſeu ad bivia poni ſolent,
Martinus DidacusDaux Juſticia Aragon.in Obfervan
țiis lib.4.tit. de Fidejuſſorib. 9. 29. Fidancia de Cruce
dicitur,quibabei bona ſufficientia . Fori Ofcenfes an.
1247 , fol. 8. Ipſa fidantia debet infantiania , o etiam
quod non poteſt babere, det eam detertio Cruce : quam
ſi babere non poteſt, tradat ſe cuſtodie Curie , quouſque
jus compleat conquerenti ,
CRUCES ERIGERE . Statutum 2 , Weſtmonaſterien
fe c.37. Quia multi tenentes erigunt Cruces in tenemen
tis ſuis, aut erigi permittunt in præjudicium Domino
r.um ſuorum ,ut tenentes par privilegia Templariorum do
Hoſpitaliorum tueri ſe pollent, contra capitales dominos
feodorum :ftatutum eſt, quod bujuſmodi tenentes capita
libus dominis autRegi incurrantur.
CRUCES ERECTÆ , in magnatam funeribus, iis lo
cis , in quibus pauſabant, quiferetrum deducebant :
Cruces
quod docet etiamnum ftantes in eo itinere
quod à Lutetia Pariſiorum ad Monaſterium Sandiony
fianum ducit , in quo Regum Franciæ humo recondun
gur cadavera . LiberMiraculor. S.Wandregiſili , de e
juſdem Sancti reliquiis : Ipſo autem fluvii pontebeatif
fimis cum corporibus tranfito , in loco , ubi pauſaverant,
Crux lignea à fidelibuspopulis ponitur. Thomas Wal
finghamus an . 1291. de Reginæ Angliæ Edw . I. uxoris
funere : In omniloco villa, quibus corpuspauſaverat,
julit Rex Crucem miro tabulatu erigi , ad Regine me
moriam , ut à tranſeuntibus pro ejus anima deprecatur
in qua Cruce fecit imaginem Regine depingi .
CRUX ERECTA in Monu nentum Miraculi me
moratur in Vita S.Liudgeri Epiſcopi, Auctore anony
mo, qui fcribebat nono Eccleſiæ ſæculo, inter Acta SS.
Benedict. fæc. 4. part. 1. p. 43 .
CRU
 CRO
$ 123
CRUCEM ASSUMERE dicebantur, qui ad facra bel-
la profcetur; Crucis fymbolum palliis fuisafluebant,
& affigebant, in fignum votivæ illius expeditionis ,
cujus Coriginem Concilio Claromontano ſub Urbano
11.2.dſcribunt Scriptores omnes Rerum Hierofol. &
alipaflim .
Accipiebantur autem Cruces ab Epiſcopis, Abbati-
þus, & majoris dignitatis Prælatis, cujusmoris exempla
proferuntGuibertus lib.2 Geltor.Dei c.2 . Oţto Friſin
genſis lib...deGeſtis Frideric.c.37.40. Joinvilla in Hi-
itor.S.Ludovici,Villharduinusn.22.Matth. Weltmona-
ſterienſis an.1178 . Godefrid. Monach . an . 1188.Mal
brancus lib. 1.deMorin.c.12.& alii fine numero .
Varie porro in his expeditionibus facris Cruces ve:
ſtimentis ſuis affixere peregrini. Nam in Hieroſolymi-
çanis, easin dextris ſcapulis pofyere . Urbanus II . PP.
apud Robertum Monachum lib. 1.Hiſt. Hieroſolymit.
Qui vera voti compos ingredi voluerit, inter ſcapulas
( Crucem ) retro poňat. Judebodus lib. 1. Franci audien :
tes talia eloquia , procinus in dextra facere Cruces fuere
ſcapula . liſdem . conſona habent cæteri Scriptores Re-
rum Hierofolymicanarum ; præterea Lupus Procoſpata
ann . 1096. Galterus Tervan. in Vita Caroli Comitis
Flandr.cap: 3. Willelmus Neubrig. lib.3. cap. 23. Ge
ſta Ludovici VII . cap. 3. Villharduinus num . 22. & c .
Quibus hæc addo ex Poemate MS nſcripto le Roman
du Renard :
Mais cament que il en doie eſtre ,
La Crois elt en m'epaule deſtre ,
L'eſcharpe e bordon li aportent, & c.
Erant Cruces illæ ut plurimum fericæ , vel auro tex
ræ , ac deniqueex quolibet panno in chlamydibus , aut
birrbis, ſive tunicis, feu in vefiibus ſuperamiftis,allutæ,
ut habentGuiberçus lib.2.c. 5. Fulcherius Carnotení.
lib. 1.c.1 . & Baldricus Doleníís. Sed utplurimum ea-
fum color erat coccineus ,ut eft apud Annam Comne
nam
Iu ļib.10. Alex. p.284. Poftmodum in ea, quam an-
no 1188. Philippus Franciæ & Henricus II. Angl. Re-
ges inierunt Hieroſolymitana expeditione , prædieti
Reges in ſuſceptioneCrucis , ad cognoſcendam gentem
fuam ,fignum evidens fibi O ſuis providerunt.Rex nam- .
que Francia gensfua fufceperuntCruces rubeas , do
Rex Anglie cum gente ſua ſuſcepit Cruces albas Pbir
lippus Comes Flandrič ſuſcepit Cruces virides. Ita Hoo.
vedenus, & alii à nobis laudati ad Alexiadem P : 350.
In expeditione, quæ contra Manfredum Siculum
tanquam hæreticum decreta eſt an.1264 Crucem decu-
lere peregrinipartitam ac diviſam , cujuspars una albi,
altera rubei erat coloris. Chronicon MS. quod exftat
in Tabulario S.Maglorii Pariſienſis:
L'an mil deux cens foixante - quatre
$' alla Charles li Rois combatre ,
En Puille encontre Mainfroy ,
Alors fu une Croiſerie ,
Dont on portoit la Crois partie,
Les Crois furent ſi come ſemble .
De blanc de vermeil enſemble .
In aliis aliquot expeditionibus facris , ad diſcrimen
Hierofolymitanarum , non in ſcapulis, fed alibi afſucæ
Cruces leguntur. Verbi gr.in ea,quæ contra Albigenfes
ſuſcepta eſt,in pectore easdetulere Peregrini,ut obfer-
vanç Rigordus an,1213:Chronicon Andrenſe an. 1212 ,
& Chronicon Flandriæ vernaculum cap. 13. Nicolaus
de Braia in Ludovico VIII .
Vexilloque Crucis munito pectore Regis,
Tota cobors Procerum figno ſe munit eadem ,
Ec Chron . MS. Tabularii S. Maglorii Parifienfis ;
Et lors fit l'en un Croiſement,
Don l' en portoit la Croiz devant .
In prælio contra Mauros Hiſpanosanno 1212. Chri-
CRG 1124
ftiani pariter Crucem in pectore detulere, ut eſt in E
piſtola Arnoldi Archiepiſcopi Narbonenſis, quam det
fcripfit Ughellus in Epifcopis Sabinenſibus p.191. In
ea expeditione , quam Saxones adverſus vicinas quaf
dam gentes idolorum culcui dedicas ſuſcepere, Cruces
ii aliumpſerunt , quæ non fimpliciterveftibus aſſute e
rant; Jed à rota ſubter poſita in altum protendebantur ,
ut ait Otro Friſing. lib.1.de Geſtis Frid, c.40,
Ut porro Crucelignati, domo excedentes, ſolenniri
fu, cum Eccleſiaſtica Proceſſione deducerentur extra
Parochiæ fines, vide in verbo Peregrinatio,
CRUCIS PRIVILEGIUM , feu Cruceſignatorum ,mul
çiplex fuit:fummiquippe Pontifices ac Principes , quo
fideles ad expeditiones Hierofolymitanas fubeundas
pro Terræ -Sanctæ tuitione provocarent , cos identi
dem variis donavere privilegiis, in quibus fequentia
recenfentur,
A debitis perfolvendis induciæ els concedebantur
donec rediiffènt ab expeditione, vel aliquot definitos
annos, ut eft in Conſtitutione S. Ludovici menſis O
ctob. an.1245. tom , 6. Spicilegii Acheriani p.467 , &
apud Rigordump26. & c.
Ab uluris pecuniarum fibi à creditoribus creditarum
exempti pariter erant, ex Conciliis Lateranenfi IV. &
Lugdunenfi. Vide Orcon.Frilingenfem lib.i.de Geſt.
Friderici cap.35. Rigordum an. 1188. Geſta Innocentii
III . p.77 . & c.
A collectis & talliis erant immunes , nifi illæ effend
reales. Vide Concil.Lugdun , an.1245 . apud Matth . Par
ris, & Spicil.Acher.to.6.p.466.467. Sed &
Licebat Crucelignatis terras five poffeffiones fuas
inconfultis dominis , Eccleſiisvel pertonis Ecclefiafti
cis, vel aliis quoque fidelibuspignoridare ,ex Refcripto
Eugenii Pp.apud Occonem Friſing.lib.i.dc Reb. Fri
der.c.35. & WillNeubrig.lib.3.c.23,
Eorum bona & perfonæ poftCrucem affumptam e
rant in protectione B , Petri & fummorum Pontificum ,
atque adeo omnium Prælatorum ,uteft in eod.Concilio
Lugdun. & Lateranenſi IV , apud Rogerum Hovede
num pag . 639. Petrum Foncaneum noftrum in Con
filio cap. 17. $ 7,14. Chopin . lib. 3. de Sacra Polit.cit.
4.8.15 . & c.
Eorum lites ac caufæ agitabantur in foro Ecclefiafti
co . Vide Innocent. III . I. 15. Epift. 197. Gervaſium
Dorobern. pag . 1922 , com.6 . Spicilegii Acherianipag.
467,468 , veterem Conſuetudinem Normanniæ cap.
45. Sammarthanos in Archiepiſc, Rotomagenf. ſub
an. 1267. & quæ notamus ad Stabilimenta S. Ludovici
pag. 180,
Ceffabant tamen ejuſmodi privilegia in caſibus eri
minalibus , Vidę cadem Stabilimenta S.Ludovici lib.se
cap. 82. Confuețud. Brican. art. 666. & Regeftum 3 ' ,
Chartophylacii Regii fol. 7. & 8 .
Cum igitur ejuſmodi Crucefignatorum privilegia
non creditoribus modo , fed ipfis eciam Cruceſignacis
damnofa effent , ut quæ æs alienum propter ingruentes
neceffitates contrahendi facult ateni ii adimerent , in
du &ta pultmodum in eorum favorem , & creditorum in
contractibus publicis , Renunciatio privilegioCrucis ,
vel Crucefignatorum , quam iis verborum formulis con
ceptam legere eft in Chartaan.1273.in Regeſto Comi
tum Inculiſmenfium : Renuncians per fidem in hoc fatło
exceptioni dolimali , a&tioniin factum , omni privilegia
Crucefignatorum O Crucefignandorum indulto in
dulgendo, & c. Eſ in alia vernacula an 1272.in codem
Regeſto ; Et ont renonciè au privilegede Croix priſe ou
à prendre , au benefice de diviſion , de l'aide de fait , à
1 Epiftie Velleien . In alia denique an.1278.Renuntian
tes ... immenſæ donationi, & cuilibet ingratitudini ,
privilegioCrucis fumptæ dos fumende, 6c Occurrit es
jul
 1125 CRU
juſmodi formula in Chartis aliis apud Ægid .Menagium
1 in Originib. Gallic. pag.830.831.Guill.Prynneum in
Libertat. Angl.to.2.p.981.& c.His videntur addenda ,
quæ habet Stacutum Philippi Pulcri an . 1303. quod de
fcriptum legitur in Regeſto 36.Chartophylacii Regii ,
Charta 133. Item ordinamus, quod fi quis expreſe con
ex certa fcientia renuntiaverit privilegio exercitus Cru-
cis , nove baſtide ſeu quinquennalium induciarum , in
inſtrumento debiti, vel alteriuscontractus exprelli, non
poſit ex tunc ſe juvare ditto privilegio .
I MUNERE CRUCIS ARMARI. Ermoldus Nigel
lus lib.3.Carminis Elegiaci in honorem Ludovici Imp.
apud Murator.co.z.part.2. col.53.
Sæpius inde means mox diet an viſitat urbem ,
Se Crucis armari munere quærit ope .
Quo in loco ſic conſtructo , Queritſe armari munere egoi
ope Crucis, clariſſimo Editori videcur quodammodo e-
lucere aliquid ſimile conſuetudini necdum iis tempori.
bus invectæ, ſcilicet eos Cruce fignandi,qui expeditio-
nem bellicam pro Chriſtiana religione ſulcipiebant .
CRUCES Binas in veſtibus deferre jubentur hæreti-
ci ſponte converſi, in deteſtationis veteris erroris ar-
gumentum , in Concilio Tolofano ann . 1229. can . 10.
alterius coloris quam fint veſtes eorum , unam a dextris
alteram à finiftris .Ita in Conc.Bicerr.an . 1233. can . 4 .
Tarcacon.an. 1242. Bicerrenfi an.1246.in Concil. Ar-
chiepiſc. Narbon.c.26 .& c.[Vide Crucefignatiſuo loco .]
Crux,pro acie militari, quæ noftris olim Schala &
Scara. Laurentius Veronenfis de Bello Balearico :
Inde viris nummi veniunt, Baleæque ruina ,
Piſanos equites cunctos jugulare , fimulque
Conftitit in totis circumdare noftibus agmen :
Treſque Cruces no &tis quibus alternare labores
Continuos pollent, ſe recreare quiete ,
Sub tribusegregie generoſis diſtribuerunt .
Ergo Crucis primæ curam Gualandus habebat ,
Gualando genitus , fuit Ildebrande ſecunda
Trudita cura tibi, Otti pulcberrima proles .
Præfidet extreme Leo , clara propago Leonis .
Hi loricati fociïsComitatibus ibant
Murales aditus crebro terrore petentes , & * c.
FRATRES CRUCIS . Levoldus à Nortoft in Chron.
Markano an.1309 . Eo anno Crucefignari, qui Fratres
Crucis vocabantur, in diverſis terris Onationibus fe per
turmas collegerunt, ege ad Romanam Curiam concurre
runt intendentes, utdicebant,mare tranfire in fubfidium
Terra Sancte . Sed cum venirent Avenionem vel ad ma
se , divifi ab invicem per vias diverſas redierunt . Iidem
qui Paſtorelli. Vide in hac voce, & fupra Crucifratres ,
& in verbo Stauria .
Crux, Pars Ecclefiæ, quæ vulgo la Croifade ( vel po
tius la Croisde , ) noſtris dicitur. Vide in Cancellus .
Crux,in monetis dicitur pars illa , in qua Crux
repreſentacur, Pila vero pars averſa : & forte nulla ſic
in alterutra parte crux inſculpta, tum pars illa , in qua Miracul.c.8. In qua Baſilica eft Crypra abditiſima, c.
Principis effigies exſtat,Crux appellatur , recenta fem- Cap.43. Hujus enim altare, poſitis in altum pulpitis, lo .
per averſæ parti Pile nomenclatura . Hujus rei vefti catum babetur, cujus pars inferior in modum Crypted
1
gium exſtat in Tranfactione Gaufredi II. Epiſc. Apt. ftio clauditur. Cap.so. Hic in Crypta Bafilicæ B. Joan
& Raubaudide Agouto an.1233. ex Schedis Præſidis de
Mazaugues, in qua Tranſactione Raimundus Bot dici
tur figillalle cum denario Guillelmenfi ex parte Crucis,
quia figillum non babebat. Vide Pila .
Crux, Fulcrum ſubalare in formam crucis vel T fie
guratum . Miracula S. Vincentii Madelgarii , Julii co.
3. pag.686. Adminicalis ( Cruces vocant ) fulta,Monia-
quoque quadam fuppetias ferente,conabatur ingredi .
Vide Croceus . '
& CRUXALIS POENA,Crucis fupplicium . Charta
P. Maclov . Epiſc.an.1198.apud Lobinellum Hiſt. Bri-
tan.co.z.col.338. Et fi Prior ceperit latronem , Prior fro
CRU 1126
ciet eum judicare in Curia ſua , rradet eum Oliveria
Cruzalem recepturum ab eo.Crug vel Croug & Crouge
Armoricis Suſpendere,Crougher Suſpenſus.
CRUZATA.Concil. Toler. an.1323.cap.18 . to .
3. Concil.Hiſp.pag.575.Grandis malitie occafionem in
congregatione & diſtributione eleemoſyne captivorum ,
o que vulgariter Cruzata dicitur, adbiberi folitam
tollere , ut eſt poſſibile , cupientes, in archipresbyterati
bus Archipresbyteros, in Vicariis vero Vicarios eſſe volu
mus collečtores,
I CRYPHIA , Circuli pars inferior cum pun &to po
nitar in iis locis, ubi queſtio dubia & obfcura aperiri vel
folvi non potuit u . Ilid . Orig.lib.i.c.20. Papias MS.
Bituric. habet Criphia , Gloflar. Sangerman. num.501.
Crifia. Legendum cum Iſidoro Cryphia, à Græco Kpz
pia , Abditus, occultus. De Crypbiis,quos oſtenlos fuiſ
fe memorant veteres inſcriptiones Romanæ in cere
moniis Deo Mithræ facratis conſulendus eft Reineſius
Epiſtola 69. p.650.
CRYPTA, CRIPTA, Locus ſubterraneus , quomodo
Cryptas uſurpatUlpianus in leg. 1.9.5. D. Ubi Poſlid.
Gol.S.Benedicti cap . de Civitatibus. Crypta , priya
f. Baitas . Gloff. Lat.Græc.Crupta ,Bzítus. Heſychio
vero βέτης, eft το απόκρυφος με ρε
τα ιερού . Αt unde vox
Bitis & Beitas , plane incertum ; ( ab Hebræo and >
Baita, domus pars interior. ] Walafridus Strabo lib.
de Reb.Ecclef. cap. 6. Cryptæ ſuntſpecus fubterraneo
di &ta à profunditate abrupta ,ficut ca Crepidines dici
mus abruptas fummitates quorumlibetcorporum . Sena
tor lib.4. Epilt. 51.Caveas illas faxis pendentibus abfi
datas , ita juncturis abfconditis in formas pulcherrimas
conveniſſe , ut Cryptas magis excelfi montis crederes
quam aliquid fabricatum eſſe judicares . Gregorius Tu
ron.lib.1o .Hiſt.Franc.c.31.Ac per Cropras latibula
cum paucis Chriftianis per eum converſismyſterium ſo
lennitatis diei Dominici clanculo celebrabat . Vide Gre
gor.Magn . lib.9. Epift. 38. Anaſtaſius Biblioth . in S.
Hadriano PP. Conftituit Monaſterium SS . Hadriani at
que Laurentii , quod in ruinis marcefcebat à priſcis tem
poribus , ( tanquam Crypta à ſecularibus inhabitaba
tur. [Greg.Monachus in Chronico Farfenſi
, apud Mu
racor. tom .2. part.z.col.511 . Et terra paſtinata arbori
bus olivarum nucum & ceterorum pomorum pomife
rorum ,fructiferorum & infructiferorum , & cum Cryptis.
ac terris ſementariciis.Eccol.525 . Recepit ab eis curtem
& domum cum puteo aqué vive ,o majori Crypta, poſt
tam finino opere cooperta,ficut à pariete antiquo
circum
data videbatur.] Sed in Cryptis condita & ſepulta Mar
tyrum & aliorum corpora,docent S.Hieron.lib.12.inE
zechiel.c.40. Gregorius Turon. lib. 1. Hift.c.sy. & c.
CRYPTÆ potiſſimum appellantur Oratoria & Sacel
la fubterranea , cujuſmodi plurima etiamnum occur
runt in vecuftioribus ædibus factis , quæ in quibuſdam
provinciis Croupies dicuntur. Gregorius Turon.lib . 1 .
nis ſub altari eſt ſepultus. Adde eumdem lib.4.Hiſt.c,
12.Hift.Epiſcoporum Auciſiod . cap.44. Parefecit quo- ,
que mediam Cryptam ipſius cochleæ ad introitum com
memtium.Cap.45. Ambonem ibivilem afpiciens,Cryptis
boneſte compoſitis defuper honorifice conſtru &tum toca
vit. Cap.52. Parieres Chori Ecclefiæ vitreavit , deinde
Cryptas antea nimium tenebroſas , geminis ingreſibus
illustravi. Lanfrancus in Decrecis pro Ord. S.Benedi
& ti fect.12.c.3. Egrello toto Conventa , accepta abfcon-.
ſa, fi nox eft, vadit per Cryptam , cætera membra Mo
najterii . Cap. 4. Circamear omnia altaria in Cryptis,
do que ex utraque parte Cbori ſubtus funt . Anſel
mus
 it ? 7 CRY
mnus Leod.cap.os. ſeu potius Egidius Aureæ vallisMo-
nachus :
Cujus præfcriptam titulavi nomine Criptam .
Hariulfus lib.4. Chron. Centul.c.18 . Unde do Cryptam
Jatis inſignem condidit... quam conſecrare obtinuit ad bo-
norem S. DeiGenitricis Mariæ . In qua Crypta per 4. quæ
ibi ſunt altaria ...San &torum repoſuit pignora.Infra: Qua-
rem ( Reliquiarum ) multitudine decorarur majus alta-
re Crypto Centulenſis. Aimoinus lib.2 . de Mirac. S. Be-
nediétic.6. CryptasipſiusEcclefiæ ingrefla eft, in quibus.
pretiofi Patris noſtri Benedi&ti oratoriumhabetur . Can-
didus MonachusFuldenfis apud Browerum lib. 3. An-
tiq. Fuld.c.2.
Arcubus atque interpofitis hinc inde columnis ,
Binas magnifice erexit pulcro ordine Cryptas . > apud Monach .Sangallenfem in Carolo M.lib.i.cap.17.
Infra ,cryptas iltas ſpelei& antri appellationedonat,
Necminusbocſpeleum capitis in vertice geſtat
Altare, ° C,
Es uox :
In parte Occidua conſtructum cernitur antrum , & c.
Will . Thorn.p.1992. Ut ifta Collecta ... in Miſa ſanfte
Marie in Criptis habeatur perpetuo . Vide Ditmarum l .
6.p.66 . Baldricum in Chron . Camerac . lib. 3.c. 19. U-
zhell, to.6. p.867 . & c.
GRIPTA , pro Crypta, in Charta ann . 1957. apud U.
ghellum tom . 5. p. 1529. Confecramus Griptam majo-
ris Ecclefia , que eſt ſedes Reatini Epiſcopatus , cum
majori altari in eadem Gripta pofito , &c. Adde tom .
6. pag . 269 .
CRYPTATIM , In modum & ad inſtar cryptæ ,ſeu por-
ticus cameratæ . Nam crypte Latinis Scriptoribus funt
porticus ſubterraneæ , quæ ideo etiam Cryptoporticus
dicuntur Vitruvio ,Plinio, Sidonio, & aliis : & cryptas
cum porticibus jungit Spartianus in A triano . Ado
Viennenſis in Chron . Non inulta pot venerabilis etiam
Benifacius Pontifex Ecclefiam S. Michaelis Archan
gelinonine conſtručlans dicavit in fummitate Circi 3
Cryptatim nire opere altiſimeparrettam .. Auctor Ma-
motresti ad Legendam ejuſdem S. Michaelis : Cry-
, er cavernas five Cryptas porrectam
ptatim , id eft p
de extenſam . Vide Baron, ad 8. Maii Sidonius lib.
s . Epift. s . Vel certepervii pontes, quas antiquitas àfuna
damentis ad uſque aggerem , calcabili filice cruſtatum
Crypticis arcubus farnicavit .Gregorius Turonenf. lib.
s. de Miracul.c.38 . Crypta fuper eos miro apere fabrica-
ta eſt ,quæ in arcum modo tranſvoluta , firmiffima fabia
litate fubfiftit . Hieronymus Præfat. in Daniel, Cum
& quafi per Cryptan ambulans, rarum deſuper lumen
afpicerem . Monachus S.Marianian . 1024. Quam ( Ec-
cleliam ) protinus idem Præful cæpit majore ambitu
ac Cryptarum curvaturis, quadris lapidibus certatim
reædificare ,
CRYPTATUS , In cryptæ modum fornicatus . Vicæ
Abbatum S.Albanipag.92 . Cumperio do ſubaula , que
Palatiuniregiun , quia duplex eft Cryptata, dici
poteft . . ses in Levare .
CRYPTELLA,CRIPTELLA, Parva Crypta . Mira
cula S.Marcialis to.5.Juniip. 555. D. In Cryptam , ubi
conditum corpus fanétißimiConfeſoris quieverat, intra-. 557. Lelłos ipſemet faciebat& Cubabat pauperes. Legi
greffus,fe in tertia Cryptella retra tumuluin Ducis quan tur etiam apud Lobin.to.2 . Hiſt. Brit . p. 563 .
dam Stephani occultavit.Geſta Abbatum MedianiMo CUBARE OVA pro Ovis incubare,ex Gall.Couver , a
nafterii inter Anecd . Marten. to.3. cal. 1113. Poft pluris
morum curricula annorum boneſte reconditi jacent in
guadam Bafilice S.Maximini Criptella ,
CRYPTUNCULA , Eadem natione , Acta SS ,Maii
com.1 . pag.405 . de S. Juvenale Epiſcopo: Requieſcebat
in quadam Cryptuncula à natura candita .
CRYPTICUS,Occultus, ſubterraneus fidelis.Amal-
thea. Pro Subterraneo legitur fupra in Cryptatim ; pro
Fideli vero feu pro homive abdita & taciturno, cui fe-
CUB 1128
creća tuto conmitti poſſunt', apud Jalium Firmicum
conimittipoffunt
lib.z. Mather.
CUADA . Gloff . Arabico -Lat. Ros, Cuada .
1. CUBA ,Ciſterna, Syris , ( Arabibus Gubb , Ciſter
na,Carcer in agro,Hebr. 833,Gebe,Lacus.]Hieronym .
in Vita S.Pauli Eremitæ c. 5. In ciſterna veteri, quam
gentili ſermone Syri Cubam vocant ,quinque caricis per
ſingulos dies ſuſtentabatur (Gravius legit Gubam .] Vi
de eumdem Hieronym . ad c.6. Hierem .
2. CUBA ,Cupa , labrum ,Gall. Cuve . Ratherius Ve
ron . in Itinerario:Cubam frumento onerari præcepit.He
pidanus de Vita S.Wiboradę c.20.cujus lemma fic conci
pitur:Qualiter diſſoluta Cuba,ejus precibus rejuncta eft,
in ipſo textu tyna, pro cuba ponitur. Occurrit præterea
Tabularium Conchenfis Abbar . in Rathenis Ch. 252.
Cum manfione, cum trolio , cum tonnas , cum Cubas , cum
hortos, Oc.Ch. 298.Cum ipſa vinea * cum ipfas Cubas",
O c. [ Notitia Abbaciæ S. Stephani de Vallibus apud
Santonas, inter Inſtrum.to.2.novæ Gall . Chr. col . 474.
Dederunt & alia multa , fcilicet terras, vino& s, decimam
totius parochie tam panis quam vini; ita quidem ut mer
ſis ad aream à colonibus deportaretur , & vin demia ad
Cubas. Legitur iterum in Charta Thome Abb. S. Ger
mani Prat.an. 125.9.ex Tabulario ejuſd . in AtisS. Au
ftregiſili, to.s.Maii p.230 . * in Actis SS. Bened. fæc.6.
part.2 . p.8 . & c, 3
3. CUBA , Alia notione,forte pro Cumba ,Locus ſub
terraneus . Rufinus Monachus S.Sabini apud Ughellum
in Placentin. Epiſc. Ad pedes B.Sabinieſ altare S. Mar
tini ... in alia Cuba , juxta Orieniem , ſepulchrum SS. Vi
&toris D, omnini, & *c.
4. CUBA , in GloTario Cambronenſi, extrema pars
navis, dita quod incubet aquis . Cumba vero diciturle
ctica, à Cubando. Vide Cum'.1 .
I CUBALUM . Rolandinus Patavinus de Factis in
Marchia Tarviſina lib . 9. cap . 1o . Apertum et Cuba
lum de villa que appellatur Cuſtodia . Inter cetera nam
que Cubala ſive cavernas , que ſunt multe per montes
illos , hæc eft caverna preceteris mirabilior fub:er more
tem , longa per milliare doo ultra , in altim artua , in
latum ampla , byemali tempore calida , frigidiſſima
in æſtate , obſcura omni tempore, fi non illic luceant ce
rei aut faces ; hinc vina optima que tamquam in cella
rio cunéti de circumſtantibus uillis tempore vindemia .
rum reponunt .
I CUBANTES ET LEVANTES ii dicuntur, qui in
alicujus domini cerricorio fdem habent ſtabilem , eique
funtobnoxii. Regeftum magnorum dierum Campaniæ
apud D. Bruſel de Ulu feudorum com . 1.pag . 231. Din
stus vera Dominus Johannes in dieta Curia perfonaliter
conſtitutus dicebat, quad erat Cubans * Levans in por
teftate e juriſdictione Damine de Lyneriis, que inter
ra ſua ego poteſtate habet omnimodam juftitiam altam eget
baſlam ſuper fuas Cubantes & Levantes . Vide Levan ,
I CUBARE , active ſumptuin , prolecto aliquem
commendare .Proceſſus de Vita S. Yvonis, 10.4.Maii p.
pud Frider.II. lib.2.de arte venandi c.7 . De tempore Cu
bationis avium rapacium certi non ſumus... opinamurta
men ipfas Cubare ova fua infra 40. dies .
CUBATOR DOMINICI PECTORIS , Johannes E
vangeliſta , S.Paulino Ep.21. ad Amandum n.4.
CUBEBA , Fructus inſulæ Javæ Pharmacopolis
notus,haud multum abſimilis piperi,Gall. Cubebe. Icer
B.Odorici Ordinis Minorum inter A &ta SS.Januarii to .
1.p.989 . In ipfa ( inſula Java ) nafcitur camphora ,
Cu
 1129 CUB
Cubeba crefcunt a melegete, nuceſque mufquate, Hiſt.
Dalphia.to.2.p. 284. Item , pro quinque libris de pipere,
1 quinque de zingibero, & duabus de Gandela, e una libro
cum dimid ,dezufferana, una libra de gariofolio , dim .
quart. de Cubebes, doc.
F CUBELA ,Diminut.à Cuba,Labrum .Liber Pon
tif.Agnelli, apud Murator.to.2.p.158. col.2.Tuncextra-
hantur ( recens baptizati ) de Cubela , e permaneant in
Ecclefia uſque dum Miffa celebratur , Dominicis Sam
cramentis confirmentur .
q CUBELLUM , Arvernís, Cubel, Dolium , Gall .
Tonneau . Stephanot.Antiquit . Pictav . MSS. co.3 . pag.
527.ex Codice Nobiliacenfi : Apud Magerol percipit
Ahbas in toto territorio decimas da terragia de omnibus
bladis , in Prioratu percipit duo Cubella vini.
1 CUBERTORIUM ,Arvernis,Coubertoire, Coo
perculum , Gall. Couvercle. Cubertorium argenti, in
Teſtamento MS, A. San-Severini Epiſc. Agachenlis
ann . 1578 .
q CUBESSELLUM ,ut Cubertorium . Inventarium
an . 1358.ex Archivo S. Victoris Mailil. Unam navicu-
lam argenteam pro tenendo thure babens Cubufellum ar
genteum frechifum ,
1. CUBIA , Idem quod Excubia : Gallis , la Garde ,
1 Charta Libertatum Baugiaci ann . 1250. apud Guiche .
non. & Charca Libertarum Sangiaciann.1280.apud Pc-
rardum p.sto. Item fiCubia vel.excubia alicui impoſita
fuerit, eam per fe , vel peridoneum fubftitutum non
impleverit, vel fecerit , nobis in 3.folid , sencatur, Charta
Libertatum Jafferonis apud eumd. Guichenonum : Non
tenentur nos juvare ad guerras noftras ... nec Cubiam ,vel
excubiam in Caftris noftris facere .
2. CUBIĄ, Poculorum genera.PapiasMS,Bicuric.
Vide Cubila ,
CUBICULARIS.Soſipater Chariſius lib.s. Inſtitut.
Grammat. & ex eo Beda l.de Occhogr.Cubicularias,Cu-
ſtos cubiculi:Cubicularis vero,lectus cubiculoaprus. Cu
biculares & triclinares le&ti,apud Lampridium in Helio-
gabalo .(Camera Cubicularis, ubi cubatur, apud Mura-
corium 10.3.p.420. col.z. )
CUBICULARIS PUELLA , in Vita B.Mathildis Regi-
nz n.4. & apud Beraldum Archidiac, in Vita Geraldi
Archiep. Bracarenſis n . 12 .
CUBICULARIUS. Papias, ex Sofipatro : Cubiculo
rius,Cuftos cubiculi,Glof.Græco - Lat. K 2.Tovitas , Cubi-
cularius, Præſertim vero ita appellati Eunuchi , quod
præcipuum illorum fuerit munus, ut ait Corippus,
Conſervare domum , fanétumque intrare cubile .
Gloff.Lat.Græc. Cubicularius, suveni2. Lex penult.
Cod. de Præpofitis ſacri cubiculi : Cum quisdederit Eu
nucbum ſacri cubiculi miniſteriis adbafurum . Scholia-
ſtes Juliani Anteceff. ad cap. 83. Quaſitum est , quid
Cubicularii non ſuntſervi? a di&tum eft , immo
conſtitutio pofita eft Leonis , ut mox oblatus fuerit ac
liquis Eunucbus Principi, mox in ipſa oblatione fiat li-
ber . Evagrius lib.4. oi rois Bao Axois EuTapstou
2017 @oi, 8x'Esjvóxos curiitha rac .Sed & à cubiculi cu-
ſtodia Ev roúxus appellatos indicat Novella 98. Leo-
nis : Kai tās súva savutiwidi pudexes côvæs , ti ro yapi
κλ σκαι εγγυάται .
Cubiculario Regum Franciæ 1. & 2. ftirpis aliquot sous fuerit
commemorant Scriptores , ac Eberonem ſub Childeber- larius .
to Auſtraliæ Aege , Faraulfum ſub Chilperico I. Ebe
tulfum , fub eodem Chilperico, & Cbundonem ſub Gun-
thranno ,Gregorius Turon .lib.7 . C.13.18 . 21. lib.io c.
10 , Bertbarium , ſub Theodorico II , Fredegarius c . 38.
Auſtrapium , ſub Dagoberto I. vetus Charta pro Mona-
ſterio S. Dionyſiiapud Miramontium . Adalgiſum ſub
Carolo Magno Eginhardus Poeta Saxonico & alii ad
an.782 . Reginfredum , fub eodem Carolo , Annales 6
Tom . II .
CUB
1130
jufdem Eginhardi an.791 . Rothbernum , ſub Carolo
Calvo, ann. 852. Audradus in Revelat.& c.
CUBICULARLI ,apud:Julianum Anteceffor.Conftitut.
60. Chartularii , fcilicet facri cubiculi , intelliguntur
welt apud veterem Scholiaſtem .
CUBICULARIUS TONSUR ATUŞ , in familia Summi
Pontificis, in Ordine Romano , ad difcrimen Cubicula
rii Laici, cujus etiam meminit Liber . Tonfurati autem
munuserat circa veſtes Ecclefiafticas , ut Laici circa
quotidianas. Laico aucem , ut eft in codem Libro , bæc
cura eft præfcripta, ut fella Pontificis facrario fit par
rata , donec ille veniat celebraturus divina Myſteria .
De Tonſurato idem alio loco : Pontifex autem j
per manus Subdiaconorum mutat veſtimenta boc ore
dine : defert ea plicata Çubicularius tonfuratus , & cce
pla demanibus Oſtiarii. Eligebantur aucem Cubicula
riiiſti Pontificii ex Schola Cantorum . Idem Ordo Ro.
manus: Primum in quacumque ſchola reperti pueri be
ne pſallentes tollantur inde, de nutriantur in Schola Can,
torum , dy poſtea fiantCubicularii. Si autem Nobilium
filii fuerint, fatim in cubiculo nutriantur , o banc ac
cipiant poteſtatem ab Archidiacono , ut liceat eis fuper
linteum villoſum ſedere , quod mos et ponere ſuper ſebe
lam equi . Ceremoniale Roman . lib. 1. Sect. 2. Hos fe
quuntur quatuor nobiles , piles quatuor ſupra baculos
quofdam deferentes , qui Scutiferi bonorarii vocantur
Cubicularii,
CUBICULARII,lidem , qui apud nos Capellani Sacel
lorum , ſeu Cubiculorum , de quibus mox cuſtodes . Ana .
ſtaſius Bibl,in S. Leone I. PÉ. Hic conſtituit ſuper ſepul
iura Apoſtolorum cuftodes , qui dicuncar Cubicularii ex
Clero Romano ,
CUBICULARIUS ECCLESIÆ ,Ædicuus, Manſionariusa
Itinerarium S. Willibaldi num. 25. Et primo anno illuc
veniens, Cubicularius fuit Eccleſia; & in fecundo De
canus erat in Monafterio .
CUBICULARIUS NovÆ ROME . Ita indigitacur
quidam Monachus apud Ughellum com . s . Icaliz Sa
cræ pag.1505 Hi arius Sacerdos « Monachus, ma
gne Eccleſie nove Rome Cubicularius . Quæ quidem
dignitas alia non videtur ab ea , quam K : 38245 sis apo
pellat Pachymeres lib. 1 3. cap. 2 : qua etiam donatus
fuit Romanus quidam K : 3εκλησιών της τε Θ: αγίας και
le vénits Exxassies , 11pW Tournyras tô B20 Arxoū vāve
Tã Mypazie* :D 866 , cujus liber aspis laudatur à
viro doctiſimo Perro Lambecio lib . 6. Comment. de
Bibl. Cæfarea pag . 141. ut & Joannes Cameniata, cujus
narracionem de Excidio urbis The Talonicæ edidit Leo
Allacius, in cujus Epigrapha dicicur K 118 xos tuy xeBozasi
0.g. Hujus etiam dignitatis Ecclefiafticæ meminic
Balſaman ad Concil.VI. can.7. [ & jus Græco -Roman ..
lib.3.p.204.) Sed quæ illa fuerit, haud omnino prom
prum eft definire ,cum de ea fileat CodinusinCatalogo
dignitatum Eccleliæ Sophianæ. In Concilio Nicæno II.
act. 1. & 4. memoratur Colmas Diaconus , Nordp De in
K - Bavnero mã : vazosMampap ¥ ¢'8..In A &t.5. XxBxxAsia
pordicitur . Eadem forte dignitas, quæ ' K Bérans ap
pellacur in Catalogo dignitatum S.Sophiz Medoniano,
ubi ejus officium fic delcribitur : 0ʻKBérans , v 3.45
το δικανίκ.ον τε Αρχ'ερως , όταν περιπατά . Ιta Cubucles
Capellanus Patriarchæ . Vide Cubicu
CUBICULARIUS, interdum idem qui Camerarius,
ſeu Theſauri Regii cuftos . Ica apud Ealredum in Vita
S.Edwardi Confell. c.2 . n.g. Camerarius acceſſit ad then
cam , in qua es Regiun fervabatur . Et mox : Hoc enim
Cubicularii nomen erai, O'c. Adde Vicam S. Wlítani E
piſcopi Vigorn. apud Capgravium cap. 2. Ughellum
io 1. p. 121. & c.
CUBICULUM , Cubile, lectus. Vita S.Joannis Tra
Bbb
gu.
 113 ! CUB
gurienfis Epiſc. Nec fecus toto vite ſue curſu fuit ufus
balami proprii Cubiculo, quod à Cubiculariis ejus egre
gie ſpernebat,.. admilo ſecretius paupere eum in me-
morato cubililocabat.
CUBICULUM , Tumulus ,ſepulcrum , cubile , quomo-
do le&tuseadem notione dicitur. Liber Miraculorum
S. Andeoli , apud Columbum in Epiſcopis ' Viva
rienſibus lib. 2. pag . 202. Cum frequens oratorio eſ-
ſet cunéto populo , ut dominus Cubiculum fervi ſui re
velaret, C.
CUBICULUM , Oratorium , Capella . Paulinus Epift,
12. ubi templum S. Felicis Nolanum defcribitur : Cu-
bicula intra porticus quaterna longis Bafilice lateribus
inſerta , ſecretis orantium , vel in lege Domini meditan
tium , præterea memoriis religioforum acfamiliarium ac
commodatos ad pacis eterne requiem locos prebent. Omrie
Cubiculum binis per. liminum frontes verſibus prenota-
tur. Anaſtaſius Bibl. in Marcellino : Hic ſepultus eft in
cæmeterio Priſcillazin Cubiculo claro.In Symmacho PP.
Fecit autem oratoria 2 , S. Joannis Evangeliſte , o S.
Joannis Bapt... qua Cubicula omnia à fundamento perfe:
Ela conſtruxit . In Sergio : Hic tectum Cubicula ,que
circumquaq ;ejuſdem (S. Pețri) Bafilicæ ſunt ſtudio
ſus innovavit o reparavit. Ita Cubiculum hac notionę
uſurparAnonymus de Locis SS . c.1 . Krisis to uirortas
spónas sistoof.com Tâs yâs :'ve! ZzBozacov a't pivov aparós
TATOV . Cap. 15. Eval! Ti urinesior gis Pavad eo: 2.83 lang
witpisor Vide Deſcriptionem noſtram ædis Sophia
næ numero 39 .
CUBICULUM, Idem quod Camera, Ærarium.Theſau-
pus Principis, ſeu locus , ubireconditur , xö TOV' Annæ
Comnenæ lib . 2. Alexiad . p. 56. Ita uſurpat non femel
Senator lib . 4. Epiſt. 51. lib. 5. Epiſt. 14. 39.44 lib. 11.
Epiſt. 15. Inde Cubicularius ,3 Regii ærarii cuſtos. Vi
de Bibliotheca ,
CUBICULUM SECRETUM , Larrina, quam Chambre
aisée appellant aliquot ex noftris Confuetudines muni
cipales . S. Eulogius lib. 2. Memorial . Sanctor.cap. i.
Cum ad purgandam alvum ſecretius Cubiculum pete
ret . Vide Privata .
CUBICULUS, pro Cubiculum . Itinerarium Burde ,
galenſe . Ibi etiam confiat Cubiculus , in quo ( Salomon )
Jedit , & Sapientiam fcripfit: ipfe vero Cubiculus uno
lapide eſt tectus .
I CUBICUTA , Cubitus,Gall.Coudèe .Chartular.
S. Vandregeſili to.1.p.240 . an . 1404. Quælibet candella
continens unam Cubicutain de longo.
CUBIERTA ,vox fori Hiſpanici.Martinus Didacus
Daux Juftitia Aragon.lib.2. Obſervantiar Regni Ara
tit.de Probationibus 5.4. Vel poterat petere pecunie
gon .
aliquam quantitatem , vel alia, quod
quod fuerat
fueratpactu
pactum m in fi-
fi
de , vel pro Cubierta , non admittetur hocad probandum
per teſtes, & c. Lib . 9. eod. tit. 9. 17. Si dicatur , quod in-
jtrumentum fuerit factum pro Cubierta , non admittitur,
probatio cum aliis teftibus, Oʻc .
CUBILA, Póculorum genera ,apud Papiam MS.Edit.
habet Cubia, Copulorum genera.[ Vide Cubia 2. ]
CUBILARIS, Prædium ruſticum ,villa. Charca Ala
ſici Regis Aragonæræ 608. ex Tabular. S.Joannis Pen
nenſis apud Bivarium ad Pſeudomaximum pag. 570. &
Martinezium in Hift. Pinnatenſi lib.2. c.6 . Infuper ego
Rex do illum Cubilarem , qui nominatur Arantela , O C.
Occurrit non femel in Charta Sanctii Majoris Regis
Navarræ æræ 1052. apud Sandovallium in Epiſc. Pam
pilonenſib. p.32.
CUBILE ,Cubiculum. Caſſianus lib .4.c.12.Confiden ;
tes intra Cubilia ſua, & operi acmeditationi ſtudium im :
pendentes . S. Hieronym . Epiſt. 22. Et quia notte ex
fra orationes publicas in ſuoCubili unuſquiſque vigilat,
Oc. Paulinus Nat: s .
CUB 113 ?
Ergo Dei du &tu capit in regione remota
Compluvium , angufto brevia intertecta Cubili.
Berengolius Abbas 1.3.de Invent.S.Crucisc.2. Sed 0
Cubile ejus aureis ſeris inſtructum infignitum , nobili
tatem in ea ( D.Helena ) quafi Romanorum teftabatur :
Vide Calliodor. lib.6 . Epiſt. 13. Leonem Oſtien.lib . 3 :
Chron. Caſin. cap. 26. al. 28. & Heraldum in Adverſa
riis p. 64.
CUBILIA , Promptuaria ,in Gloſſis MSS. ad Cano
nes Conciliorum .
CUBIO , Mafculus, in Gloff. Iſid. & apud Joan. de
Janua .
CUBITAL,Ayxayvodzou @ şin Gloſſis Lat.Græc.MSS,
S.Germani Pariſ,
CUBITALE ,Şuper quod cubitum ,vel cervicem recli
namus, ut aurealia ,id eſt, pulvinaria. Ugucioni. Gloflæ
antiquæ MSS. Pulvinar, Cubitale .
I CUBITALES LITTERÆ,Eædem quæ Grandes ,
Quadratæ ,Unciales ; quo poftremonomine vocabantur
litteræ majuſculæ , quoniam uncia id eſt pedis duodeci
ma parte , conftabant. Ita Mabill.lib.i.de Re Diplom.
cap . 1 1. n.4 .
CUBITARE , Cubito inniti, Hugo Pariſienſis de
Inftit.Novitiorum :Aliicaput jactant,comam excutiunt,
veſtimenta adaptando componunt, o latera Cubit ando ,
pedeſq; entendendo ridiculam ſatis oftentationis formam
fingunt . Vide Accubitate in Accubitus.
CUBITARE , Cubito metiri . Confuetud. Lemovic.
art . 16. Įtem , quia dicti Conſules no nine ſuo a dicte
Communitatis habent in domo ſua communi pondera 0
menfuras frumenti ,vini , Jalis Os olei , ulnas o Cubitos,
ad quorum exempla menfuratur, ponderatur, ulnatures:
Cubitatur .
I CUBITELLUM ,ut infra Cubucellum.Grég.Mof
nachus in Chron .Farfenfi apud Murator.tom.2 . part.2 .
col.474. Item pro folidis centum Romæ in regione nona in
Scorticlam crytam Sinino opere conſtructam babentem
2poſt ſe arcus 4.cum Cubitellis fuis .
CUBITORIUM . Ceremoniale Cencii Camerarii
lib.2 . Tranſiens autem Pontifex peripſam Baſilicam , in
irat cameram ſuam ,ubi in ſoupha argenteo à Camerario
'Presbytero, eoque ficut in Nativitate Domini , eroga
to , ſurgit , ce ducitur à Magiftro, Sexeſcalco & Pincer
na in locum , qui dicitur Cubitorium . Ubi Alemannus
in Dillertat.
Dil de Lateranenſibus Parietinis cap. 4. Cu+
bitorium , ait fuiile lectum , qui Pontifici fternebatur
fub tribunali , nempe ſummo triclinii , in quo cum Cle
ro & Proceribus epulari ſolebat, loco , quali force ac
1
cubitorium .
CUBITUS , Verſura, flexus ,Græcis excom . Auctor
incertus inter Agrimenſores : Pentigonum , quod in •
terpretatur Cubitos quinque. Eide Plin. lib. 3. cap. 13 ;
ubi de Ancona .
CUBITUS USUALIS . Will . Brito in Vocab .MS. Cw
bitus , menfura geometrica , à qua differt Cubitus no :
Jter uſualis . Id obfervare eſt ex auctore Auroræ , ubi
de Arca Noe :
Hec menſura fuit geometrica que facit archam ,
Non aliter caperet tanta tot illa ſilex .
Hic cubitus quo menfor habet geometricus uti ,
Senos ſeu novem fertur haberepedes .
Sed Cubitus nofter, quem communis tenet uſus;
Ex uno conſtat dimidioque pede.
Apud Heronem in Belopæecis cubitus geometricalis
eft digitorum 24. Apud Vitruvium pes duas tertias
partes cubiti continet, hoc eſt, digitosfexdecim .[Pa
pias fic diſtinguių Cubitos: Cubitus duorum fic pal
morum . Cubitus habet pedem dimidium . Cubitus geo
metralis fex noftros habet Cubitus . Cubitus dupl. Unus
à cubito ad digitorum extremitatem protenditur , quali
Moy
 1133 COB
Moyſes Arcam menfuravit. Alius ... major dicitur , qui
brachio extenſo toto cubito capiti prælato ſe ele demon
ſtran, quo Arca Noe demecita eft . Dimenfio per cubitos
familiaris fuit Hebræis,utex Libris facris colligitur .
CUBITUS TERRÆ, Modus agri, in Charta an . 11526
tom . 11. Spicilegii Acheriani p.335 .
CUBITUS CANDELÆ , in veteriCharta apud Catel-
lum lib.5.Rer.Occitan.p.873. [& co.4.novæ Gal,Chrift.
col.909.Idem eft quod Candela Cubitalis . ]
I. CUBLISMONARIUM AURUM.Teſtamentum
Adalaidis an.978 . inter Anecd.Marten.tom . 1. col.97.
Candelabra duo de argento , unum cum rotis , & ſuccin-
étam , " unum cum auro Cubliſmonario, o der pro eis ſo-
lidos 50 ,
9 CUBRĘCELLUM ,Operçulum ,Gall.Couvercle.
Vide locum in Capſia .
I CUBUCELA , ut Cubucellum . Locum vide in
Ludis ,
CUBUCEĻLUM . Vetus Charta apud Ughellum to,
5. P. 539. Oratorium S.Pantaleonis ſuper puſteryla , cum
ſcala marmorea , & duobus Cubucellis , uno terrineo ,
O alio folariato , ſubtus tunc caftellum Ponte , Oc:[ Vi.
deCubitellum . )
CUBUCLARIUS,pro Cubicularius . Vetus Inſcri-
prio Romæ : 4111,1, M , Liviys , AUGUSTÆ . L. AMA-
RANTHUS . SUPRA . CUBUCLARIOS . Alia : Dis .
MANIBỤs . Polyb . CUBUÇULARI . Sic Græci 1836-
* 460v ,pro Cubiculum dixerunt ,uci obſervacum à Meúr-
fio . Vide fupra Cubicularius Nove Rone ,
T. CUBUCLESIUS, Eadeni nocione , in Actis SS.
Maii to . s.p. 304 .
CUBULUS, Menfura vinaria apud Hungaros . Vide
Innoc. III.PP. lib.is.Epift. 7. Brocardus in Deſcript.
Terræ ſanctæ lib.2.c.2.Edit,Venetæ ap.1519. Cbriftia-
ni in lapidibus fignum Crucis inſcripſerunt, illi autem
Signum Cubuli . Sed an hæc vox idem fonat quod apud
Hungaros, non definio .
CUCHO , Meta , metula , parvus feni cumulus
Rufticis Brefliæ , Cuchon , Gall. Meule , Mule , Mu-
lon . Charta Domini de Verfay & S. Nicetii in Breſlia
an . 1457. Clauſum prati continens plateam minus Cu
chanis feni ,
4 CUCIBOLDUS. VideCurcimbaldus .
I CUCINA,Carnificina, M dyerpflor , Gloff. Lat. Gr.
Vide Cocina .
I CUCINGA, Pedules villoſi. S.Wilhelmi Con-
Aitut. Hirlaug.lib. 1.cap. 16. Profigno pedulium vilo
laforum , qui uſitato more Cucinga vocantur , idem quod
pro calceis diurnis præmiſſum ejt , facies , addito pelli
Gifigne.
CUCIONES . Vide Cutiones ,
4 CUCTIO . Vide Cociones .
9. CUCTO, Goſlipium , Ical.Cottone, Nobis Cotton.
Chronicon Richardi de S.Germano apud Murator. to .
9. coli1031 . De jure liniidem ; de jure cannarum idem ;
de lana Syrie idem ; de bambace, a de arcu .Cultonis
idem . VideCottonus .
CUCUBA, Noctua, apud Papiam . Ita emendat Me-
urſiuspro Cucuma : unde Cucubare in Carmine de Phi-
lomela , quod Ovidio adſcribitur. Helychius xouri ßat . ,
iynaug . Ita etiam emendar idem Meurſiųs: hinc tenen
Baros , cæfius , noctuinus, apud Scholiaſtem Oppiani .
Noftri Coucous Cuculos vocant .
CUCUBARE, Caput in terram defigere pedibus
furſum erectis.Hierolex . Macri ulc. edit.ex Dion . Car
thuſ. in 4. Reg.c. 2. art . 3. Vide Cucuba .
: CUCUCIĄ , Vide Cugucia poſt Cugus .
CUCUFA , CUCUFARIA ? CUCUFATUS . Vide
Cupbia .
CUCULARE, dicitur de çlamore cuculorum.Ay.
Tom. II .
(CUC 1134
Auctor Philomelæ verf. 35. Et cusubiGuculant .
..CUCULATĄ.Glof.Arabico -Lat.Ladix , Cuculata .
CUCULLUS,CUCULLA ,CUCULLIO . Cecullus , Ve
ftis nora Scripceribus Latiuis,qua fcilicet caput operie
batur . ( Gali. Cucule, alias eţiam ,Coules, Goules vel
Gules , Armoricane Cougoul Operimentum capitis eft
& humerorum . ] Vetus Scholiaſtes Juvenalis Cucul
lum efle ait galerun fuſcum & horridum ardeliuncu
lum , quales funtlatrunculorum . Nocturni Cuculli , a
pud eumdem Juvenalem Sat. 6, qui nocturnales Sidonio.
lib . 7. Epift. 16 , Cucullus talaris , apud Guiberfum lib .
2. Hift. Hier. cap.8 .
' CUCULLA, fem . gen .dicitur præterea id genus veſtis
aliquot Scriptoribus; fed ævi inferioris , Š . Ambroſio
Serin. ult. S. Hieronymo de Teftamento Hilarionis
Paulino in Epiſt. ad Githerium , Ennodio , & aliis :
fed præfertim iis, qui monachicam veltem faciunt . Vis
ta S. Deicoli Abb. Lucrenf.n.g.de codem Sancto : Suc
cinctus Cuculla non Cucullo .
Cucullarum monachicarum forma varia fuit pro
temporum ratione . Caffianus de Habitu Monachi lib.
1.c.4.Cucullis perparvis uſque ad cervicis bumerorumq;
demilis confinia, quibus tantum capita contegant, inde
ſinenter diebusutuntur ac noétibus. Additio 1.Cap.c. 2 ,
Ut menſura Cuculle duobus conſiſtat cubitis . Ardo in
Vica S. Benedicti Abbatis Anianæ num . 40. In babitu
quoq; difimiles fecerat multorum conſuetudo : fiquidem
nonnullis uſquead talos Cucullæ pendebant.Quamobrem
vir Dei uniformem cunctis tenendum Monachis inſtituie
mordam , ut non amplius a duobus cubitis excederetmen
fura , vel ufque ad genua pertingere poßent . ( Guidonis
Dilciplina Farfenlis cap.4. de veſtimentoruin menlu-,
ra : Cuculla que noſtro siagulariter convenit Ordini
quod veſtimentum antiquitus vocabatur Colobiu in , id est
Tunica fine manicis : tantum debet habere latitudinis,
u ambobus convenienter aptetur cubitis; longitudinis
3
vero tantum antea,quod ad callum pedis uſq ; pertingat ::
ſit apta corpori , ut ſit ex omni parte rotunda . Ca
pellum ipſius pr.eter limbum integrum virilis pedis ex',
omni parte quadratam debet continere menſuram : aper
tura ſuperior babeat cubitum uſque ad pollicis fummum ,
inferior cubitum integrum trium digitorum ; in ante
appareat latitudo Cucullæ cum capitio . Vide Menar
dum in capuc 62. Concordiæ Regularum , & Smarags
duin in Regulæ caput 55. ] Apologia Henrici IV . Imp.
pag. 230. Cuculla eft tunica talaris, e cucullata atq ;
municata, babens ſpeciem Crucis per quatuor partes ex-.
tenſe , a co
Cucullani, aurem , & Caſulam , & Capam vocitacam
apudMonachos conſtat . Papias: Cuculla per diminu
tivum dicitur à Caſula , quaſi minor cella . Infra : Cuz.
cullus, genus veſtis monachalis , quam Capam dicimus ,
Theodemarus in Epift. ad Carolum Mag.Cucullam nos
elle dicimus, quam alio nomine Caſulam vocamus, Et ins
de eſt, quod in hieme villoſam , in eſtate puram aut uetu =
ftam Beatus Pater habendam inftituit, quia ſoilicet hoc :
genusindumenti ſolet vilius intexi . Illud autem indu
mentum , quod à Gallicanis Monachis Cuculla dicitur
nos Capam vocamus. UtCapa caput cegebaç, ica & Cu
culla . Ugutio: Cucullus velCuciulla , veftis caputia ,
ta , lata , bumeros tamen caput tegens inſtar cas
pucii. Papias : Cucullus , generis maſculini, velamen
nigrum vel venetum oapitis ejt . M. Juſtinus Lippiens,
lis in Lippiflorio , ?
Veſtis longa tegit corpus , caput ampla Cuculla .
Poeta ſeu Grammaticus ævi infimi MS. poſt Vocabų
larium W. Britonis :
Dic Monachi cullam veftem fore, ſive Cucullam ,
Veſtis lata tegens caput, armos, eſto Cucullus .
Gregorius Turon. lib. 7. Hiſtor,cap.39 . Dum obtelka
Bbb 2
 1135 CUC
appite fugere niteretur, extračte quidam gladio , capude
jus cum Cucullo decidit. Vide Addir.i.ad Capit.Cara- Tyronis pag. 157 ,
h M.cap.35, CUCULLĀRE,Idem quod Monachizare ,Cuculla obte
Nec deſunt,qui Cucullam cum Flacca confundunt gøre, xsxxx no vpliv apud Demetrium Zenum in Batra
Gloff.Lat.Gall. Cuculla , Froc ou Coule de Maine. At
Clemens V.in Concilio Viennenfi diſcrimen inter u-
tramque veſtem ſtacuit : Cacullæ nomine habitum lon-
gumo amplum ; fed manicas non habentem : nomine ve-
ro Flacci bäbitum longum , qui longas e amplas babet
manicas, nos intelligere declaramus. (Cucullain & Froc-
cum pariter diftinguitS. Willelmus Conſtitut.Hirſaug.
lib . 1. c.70.Ergo cum ad le& um venerit , ficft Frocco ©
Cuculla indutus, Froccum plicato ſuper tabulam , vel
Ji opus bubet , fub capitale ponit ... postea pedibus equa.
liter le voris , in lectum collocatis, Cucullam non prius
exuit, quam coopertorium ſub cubitos trabat . Tunc quis
dem eam exutam , five fit cum pellicio , five non , com
plicat, ad caput ponit ; vel ſi tale frigushabet , fuper
Je extendit, capitio tamen ad caput verſo . Hic obſerva-
reelt Monachas in lecto jacentes cucullam exuiffe ; at
fecus in Monaſterio Palatiolo , ut facis indicat Andreas
ejuſd. loci Abbas in Vita S. Walfridi num . 12. Præterea
frater quidam , quifuenegligentie ufu ducebatur , ago
nocturnis vel meridianis temporibus extra Cucullam illi
cite jacere præfumpfit, eique pervifum apparens ( B. Wal-
fridus ) fortiter increpavit, ubi ſuam baberet Cucula
l'am inquirehat. Etdum ipſe per fomnum ubique quaſi
anguftians Cucull.im quereret, ab eo ferula quam tene
bat manibus ceditur, fic fortiter, ac ſi nervis ab ali-
quocederetur . In Actis S. Bernardi Abbatis Clareval
lenfis lib.2. cap . 8. id deEugenio PP. III . ejus difcipulo
obfervatur , quod Pontifex factus nunquam fine Cu
culla ibar , Jam vidimus ex Caffiano Monachos Cucul
Įis uſos fu fle diebus ac noftibus . ] Vide Maefrenum p.
474. & in V.Culla ,
GUGULLA MEMORIALIS , Cuculla ,quam deferre ju-
bebantur Canonici Regulares , qui Ordinem Regula-
rem Canonicorum , fine Abbatis licentia deleruerant ,
& monaſticum fufceperant : ii enim in Choro ultimi le-
dere, in memoriam ( unde adjectivum ) & pænam defer-
tionis jubebantur. Quippe id erat contra Sanctiones
Eccleſiaſticas, Concilium Aquiſgran.Ne Canonici Cu-
cullas Monachorum induant. Ratherius Veron.in Apo
loget.de Clericis in Abbatiam introductis : Cocullum
nemo illorum portet . Urbanus II.PP.can.i.19.qu.3.Pre
cipimus, ut redeat , & deinceps memorialem Cucullam de
ferat , ultimus in choro maneat . Perperam editum
Cellulam , apud Steph . Tornac. Epiſt. 1. ubi hic canon
laudatur . Innocentius III . PP.lib.2 . Epiſt., 2.de Cano-
nico, qui habitu Regularium Canonicorum rejecto ,ſine
Abbatis ſui licentia monafticum fuſceperat Ordinem :
Ad Ecclefiam redire priorem ... compellas, abi memo-
rialemeum Cucullam deferre facias, ultimum in choro
manere, Et in Cap. Intelleximus,de ætate & qualit ord.
Ultimus in Choro manendo Cucullam ad memoriam dela .
turus.Narratio de ejuſmodi Canonico , qui cucullam in-
duerat : Nuper te , frater Rigranne , Canonicum dimi
Sino modo Cucullatum video ,in Appendice ad Capitul.
n . 88. Vocem memorialis eadem notione ufurpa. Vita S.
Theodardi, Archiepifcopi Narbon. apud Catellum in
Hiſtor, Occitan . pag. 752. ubi memorialis conditio
dicitur , quæ in memoriam rei alicujus impoſita di-
cicur ,
CucuLLA ECCLESIASTICA , qua in ſacrisLiturgiis
utuncur Diaconi & Sacerdotes Monachi,in Statutis an-
tiq. Ord.Carțulienſis 1.part.c.37.9.27.c.43.9.6.c.46.9. 1 ,
Șcacut. an.1368 .3. part.c.5: 5.20
Cocula,in Capit. Theodori Cancuar.Archiep.c.2.
Septem dies velat caput Coculla ſua . Vide ejufd . Pæni-
tentiale c . 3 . [ & fuperius vocem Capitra . }
cuc
1136
CUCULLUMPEDO , & PEDOCUCULLUM , in Noçis
chom . Liber de Fundat. Monaſt .Gozecenſisp.230.Lai
cus erat, ſe tonſuraverat,fe Cucullaverat. Will.Weltmo
naft.an.1254. Loco eorum, qui receſſerant , indignos C6
cullavit . Hinc
CUCULLATI appellati S. Æmilianus Confeffor , &
Petrus Abelardus ab aliquot Scriptoribus , uti obſerva
cum ad Alexiadem P-349 ...Monachi. Certe ita uſurpat
Petrus Cellenſis lib.7 . Epiſt.14.
CUCULLARIUS, Idem qui Cucullatus , in Vita S.
Adalberti com.s.Junii p.103.inter Acta SS. Bened. fæc.
3. part.1.p.637. & co.3.Annal.Bened .p. 648. Hujus to
mi p.339.Nockerus ſeſe ipfe dicit Cwcallariorum S.Gal
li noviſſimum .
CUCULLATA CONGREGATIO . Ordo Monaſti
çus Charta Agnetis Comitiffz Piétav . pro Ecclefia
Collegiata S.Nicolai an.circiter 1066. Si quis ... Co
nonicis expulfis Cucullatam Congregationem , dico au
tem Monachos , inducere maluerit ... perpetuo anathema
ti ſubjaceat .
CUCULLIO . Gloff.Lat. Græc. Cuculio , Motasin
ubi Caſaubonus reponit rritespong id eſt , quo caput
regitur ,
Cucullio VIATORIUS ,Cucullus, quo peregre profi
ciſcentes utebantur Capitolinus in Heliogab . Qui po
te vagabantur obtecto capite Cucullione viatorio .
CUCULLIO MULIONICUS, Quo mulioncs ucebantur ,
apud Lampridium in He jogab.
11. CUCUMA, Clava. Vide Cucurma .
2. CUCUMA , Noctua . Vide Cucuba .
3. CUCUMA,Vasæreum , in quo aqua calefit , aut
aliquid maceratur, lato ventre inſtarcucumeris. Gloff.
vec. Cucuma, IfPM 07pos.Gloff. Alfrici: Cucumas , Cy
peren hper, i. æreus lebes . Ugutio : Curuma , a fono fer
voris, ficut cucabus, ii vas æneum deſuper coopertum ,
in quo aqua vel cibus coquitur. Acta SS.Juliani & Bali
lillæ c.5.
Dii veſtri aut crei ſunt,autlapidei: fiereifunt,
melioresfuntillis Gucume, que ad uſus bominum ex ipfo
metallo fiunt. S Ambroſ. in Vita S. Agnecis cap. z . Då
autem tui ærei funt,ex quibus Cucume melius fiunt ad u
fus hominum . HiſtoriaMiraculi S.Georgii in Puero Pa
09 :15Aixam
phlagonc n. 27. T:" 773 pies dyrarv , öntp :709
@
prof.énext K xo'lovnene ,&c. Vide Fortunatum in
Vita S. Germani Epifc. Pariſ.c.4. Collationem Legis
Moſaicæ tit.1. Caſaubonum ad Theophraſti Characte
res p.219 . & Meurfium in Ksxáh :50 ,
CUCUMELLUM , diminutivum à Cucuma ,inter ſacra
miniſteria vulgo reponitur. Indiculusrerum , quas Pau
lus Circenſis Epiſc.iradidit Felici Flaminii curatori, a
pud Baron.an.303.n.12. Calices 2.aurei, item calices 6.
argentei, Cucumellum argenteum , lucerne argentea 7
O c.Petrus Diac. lib.4.Chron. Caſin.c.go, Concas duas
librarum očio ,Cucumellum librarum fex .
CUCUMULA ,Minor cucuma, apud Cyprianum lib.r.
Vicæ S.Cæfarii Arelat. n.13 .
CUCUMERARIUM . Gloff. Ælfrici Saxon . Poma
nium vel Cucumerarium : äppel - hus , i. pomorum do
mus . ( Ver Interpreci Iſaiz 1. 8. Cucumerarium locus
eſt ubi creſcunç Cucumeres : Et derelinquetur filia Sion ,
ut umbraculum in vinea , am ficutfugurium in Cucume
rario . Vide Tertull . adv. Judæos cap.3. & 13. & adv.
Marc, 2.23. )
I CUCUMULA . Vide in Cucuma .
CUCURBA . Ilidorus lib.10,Orig. & ex co Papias :
Spire, fumes, quibusin tempestatibus ufuntar , quos nau
tici juo more Cucurbas vocant. In aliis exemplaribus ha
betur Curcubas, Gloir.Arabico -Lac, Corcuba , Lorum
Ita
 1137 CUC
Ita emendant viri docti, pro Lorcum . Vide Cucurma ,
Curcuma ,
J. CUCURBITA , Ventoſa , unde trabitur fanguis
Joan.de Janua . Vox Celſo & Medicis notiffima,
9.2. CUCURBITA ,lnfamis adulterio.Papias:Ar-
ga,Cucurbita.Boherius in Longob. lib.z.tit ...leg.1 . Ar
gam i.Cucurbitam que eſt nomen verbale ſecundum Glof-
jas, ſcilicet à Cucurbitare 2. quod vide .
1.CUCURBITARE ,Cucurbitam , ſeu ventofam ad
hibere,more Medicorum , inſtrumentum nempe conca
vum ,in cucurbitæ formam effi&tum , cum flamma cor-
poribus adhibetur. Cælius Aurelianus lib.z. de Tardis
paſſion. Post Cucurbitationem , atque dropacis ufum ,& c.
Vide Gariopontum 1.3.c. 24.& Gorręum in Definition.
medic.verbo Eirxón. Neſcio, an ea fignificatione Cucur-
bitare intelligant Gloſſaria , an vero fequenti . Gloff.
Lat.Græc.Cucurbitat , 51xvን•, Gloff. Græc Lat, Elxuda
w , Cucurbito .
2. CUCURBITARE , Uxorem alterius adulterio
polluere : proprie de vaſſallo,qui domini uxorem adul-
terio polluit, & ejus ventrem inftar cucurbitæ inflat , i .
imprægnat. Ac Rodolphus Goclenius in Lexico Philo
foph. pag. 298. vocem effictam ait à Corbita , Longo-
bardico vocabulo , quod ftuprum , feu infamiam fonat.
Henrici Imper. Edi&tum ,cui titulus : Quot teſtes ſunt
neceffarii ad probandam ingratitudinem : Sivaſallus
inboneſtis faétis atq; indecentibus machinationibus domi-
num offenderit , ... vel fieum Cucurbitaverit, feu in cam-
peftri bello fuum dominum dereliquerit , feudo privabi-
Zur. Liber feudor. lib . 1. tit . 5. 9. 1. lib. 2. tit. 38.9.57 .
lib. 3. cit. 2. §. 1. Si fidelis Cucurbitaverit dominum , id
eft , cum uxore ejus concubuerit , ... vel ſi cum filia , & c.
Ubi vetus Interpres Gallicus MS. Siavient que le val;
Salgife charnellementavec la feme de Seigneur, dont il
tient fiè , il pertſon fiè. Si geve laidement àli , ou ſi
gift avec la nièce du Seigneur,& c.Exftat apud Boncom-
pagnum in Arte diétaminis MS.lib.i. ejuſmodi Epiſto
la : Andeo veftræ confulere ſapientie,ut poſtpoſito ſludio
literarum ad propria reverticuretis, quia uxor veftra eſt
plurimum babilis & formoſa , unde ſancti Spiritus igne
non uritur, fed carnalis amoris ; & multi ſtudent par
tibus , & laborant , ut fundum Cornelianum mereami-
ni poffidere, in quo vobis plantabitur Cucurbita ortol.-
na . Vide Scabilim . S. Ludov. lib. I.cap.so. Continua-
torem Nangii an . 1314. & Conſuetud. Andegaven.
art . 193 .
I CUCURIRE. Auctor Philomelæ verſu 25 .
Cucurire folet gallus , gallina grocillat.
CUCURMA.Joannes de Janua :Cucuma, vel Cucur-
ma dicitur quoddam genus clave.In 1:1.D.ad Leg.Aquil.
Siclava percuſit aut Cucuma.Ita etiam legitur in Cole
latione Legum Moſaic. cic...VideCurcuma .
CUCURUM ,Pharetra,corytus,theca ſagittarum,ex
Germ.Koker, theca . Capitulare deVillisc.64. Et ad x
num quoque carrum ,ſcirtum ,& lanceam , Cucurum ,
arcum babeant: xéxx por Græcis inferioris ævi , Conſtan-
tino in Tacticis pag.10. Cedreno pag.441 . & aliis à Rin
galtio & Meurſio laudatis Scriptoribus .
CUCUS. Vide Cugus .
CUCUSARE , de clamore cuculorum dicitur in
voce Baulare. Vide Cuculare .
GUCUSSUS, CUCUTIATUS . Vide Cugus.
4 CUCUTERA . Concil. Trevir. an. 1310. inter
Anecd . Marten . tom. 4. col. 240. 14. contra gerentes
Cucuteras & rigatas . Sic eſt titulus artiuli , in cujus
corpore pro Cucutera melius legicur Cucufa . Vide in
Cupbia . > 3. pag. 242. Concedimus prædi&tis Decano o Capitulo ,
9 CUCUTIA. Vide Cucucia in Cugus .
CUCUTIUM.Trebellius Pollio in Claudio : Bardo-
Gucrlum unum ,Cututia villoſa duo , & c.Cucullorum fpe-
Tom . II.
CUC 1138
ciem hic auguratur Caſaubonus. Vide Salmafii Con
je & uras pag . 344 .
CUDA.Charta ann . 857. apud Ughellum to ... Iral.
Sacr. p.815 . Et per jam di&tun collem defcendit in fola
tum , quod vulgarinomine dicitur Cuda .
CÚDIS, in Gloff. Lat. Gall. Coing à faire monnoye ,
Inſtrumentum , quo moneta cuditur.[Gloff Lat.Græc.
in MS.Sangerman. Cudis, Incus,dxuw . ]
CUDO.Miſcell. Theodiſca apud Bern.Pez tom.1.
Anecd . parc.1.p.400 . Teſtudo, Sneceo; Mange, Choupbo,
Cudo, Smid . Saxonibus & Belgis Smid eſt Faberferra
rius, Angl.Smith, Germ . Sobried, Cudo di&tusà Cude
re. Cudo,ënizov,in Gloffis Lat. Græc. MSS.Sangerman.
Incus. Addicur in Supplemento Antiquarii . Item ,
& J5 p ! Oracias , Galea pellicea. Silio Italico Poetæ ,
qui ſcripſit de Bello Punico Gudo vel Cudon eſt ſpecies
galeæ non ex coactili lara, fed hircorum pilo vel durio
ri pelle contexta & quali fuccuſa , unde fic lib.8.v.494.
Capiti Cudon& ferino Jateautum . Vide Salmaſium ad
Capitolin. in Pertinace cap. 8. & Lampridium in Ale
xandro Severo cap.40 .
CUDREACH , Hibernis , Plegius , ſeu fidejuffor ,
quem quis poſt tergum fuum ,vel poft fe relinquit.Nam
qui pelit aliquem remitti ad Curiam domini lui , deber
fidejuſſorem dare, & relinquere ia Curia , à qua petit
hominem replegiari,fi fcilicet replegiatio fuerit admif
fa per judicem.Hięc Skençus ad c.8.9.4.Quoniam attach .
Relinquet ibidem unum Cudreach , ſcilicet unum ple
gium,& c.
CUETELLA. Ugucio : Laganum , quoddam genus
cibi, quod prius in aqua coquitur, poftea in oleo frigitur ;
* ſunt lagana de paſta quafi quædam membra iliea,que
quando in oleo ftatim friguntur,poſtea melle conduntur ,
( condiuntur ) illa vulgo dicuntur Cuetella , ifta Laf.
jaaia: 0 dicuntur fic , quia funt fuavia ad comeden .
dum, & c.
1. CUFA.Gloff.Lac.Græc.Cufa, xauséold. Eft autem
xauzp!c ", cerebri pars ſuperior , in cameræ formam effi
eta. Atque inde forte Cofiarum etymon petendum ,ejul
modi fcilicet capitis cegumenti , quod vulgo Coiffe dici
mus , quod ſupremam capitis partem , feu cerebrum te
gat : quomodo Cervelierium appellarunt noftri eam
Capitis armaturam , quæ caput , & cerebrum te
git. Vide Cupbia , & Cervellerium . Ac Salmaſius ad Hi
itor. Aug. pag.390.pro xauépid , reſtituendum xauería
cenſet. [ Janus in Supplemento Antiquarii habet, G
fa, kolexpi'a , Fornix . ]
2. CUFA , Cucurbita, o xun, Ventoſa . Gloffz MSS .
ad Alexandrum Jatrofoph . Ceber, id eft, Cufa, que dici
tur Ventoſa.Matth .Silvaticus : Sicia, ventofa , Cuffa
cucurbita chirurgicorum . Vide Gariopont. 1.1.C.S. 8.9 .
& c. & Cuphia .
CUFIA , CUFFIA . Vide Cupbia ,
9 5. CUGNUS , Typus quo nummi percutiuntur
& lignantur,Gall. Coin.Charca Capituli Autiffiod.ann.
1360. Sub annuo redits ſexies viginti decem floreno
rum auri ad ſcutum de Guegro Domini noſtri Regis Fran
cie . Altera anni 1364. ex Archivo Gaſtri Brientii : Du
centos florenos auri de Cugno Domini Johannis Franco
rum Regis . Occurrit in Actis SS. Maii to.i.p.65. apud
Baluzium Hift. Arvern . co.z. pag. 209. Marten.com.r.
Anec.col.1631.in Hift. Dalphin. to.1. pag.96. Edit.Ge
nev. & pag.99.Edit.Pariſ . & alibi non femel.Vide Cun
bus & Cuneus 2 .
92. CUGNUS, Angulus,Gall.Cois,alias Coing. E
dictum Caroli Regentis an.1358.inter Ordinat.Reg.co.
quod ipfidi &t am ruellam à Cugno difti refectorii uſque
ad capellam S. Joannis Evangeliſte diete Ecclefie Mel
denſis valeant claudere a firmare.Vide Cuness i .
Bbb 3 T3.CU.
 CUG
1139
3. CUGNUS, Cuneus,Gall: Coin,Inſtrumentum
ferreum ligneumve findendislignis & aliis uſibus ac
commodum . Chron. Dominici de Gravina apud Mu-'
rator.tom . 12. col.678. Qui de noftris. concivibus reti-
nent in cippis ligneis calcatis pedibus Cugno ligneo ve-
Iut canes . Pluries occurrit apud hunc Scriptorem . Vi-
de Cuneus 4.
I CUGUCIA . Vide Cucucia in Cugus.
CUGUS,Gallis Cocu,vel Coucou ,Cornard, Occitanis
Couyoul, noftris olim Couz . Lexicon Lac . Gall. Nimin
vir , Couz , c'eſt de qui fa femme fait avouterie . Uſatici
Barcinonenſes MSS. c. 67.Si quis appellaverit ali-
quem Cugus, propter bannum emendet ad Principen 20 .
unciis auri. Ulatica Regni Majoric. an . 1248. Si quis
dixerit alicui Cugus , vel Renegat, o ſtatim ibi ali-
quod damnum acceperit , non teneatur reſpondere ali-
cui domnino , vel ejus locum tenenti . Joannes de Con-
dato MS.
Ce fu li Kuqus de pute aire .
Occitanis Cougot, idem valet ac Cagot, Cafart, iners ,
piger : cujuſmodi ſunt viri, quorum uxores mechantur,
iistacentibus , quos ideo Argas vocabant Longobardi.
Vide in Arga , [& in Cucurbita 2. ]
Has vero voces noſtri unde uſurparint , non plane
conftat, ecli plurimi in eam concedant fententiam , ut
ita dietos cenfeant adulterarum conjuges , à cuculis a
vibus , quæ in aliarum avium nidis ova edunt. Nam
Cucus, pro Cuculus inferior ætas dixit uti
, in Gloſſa-
rio Arabico- Lat. reſticuit Meurſius, pro Tucus, Cucus ,
quem Spani Cuculum vocant, à voce propria nominatus .
[ Vetus Poeta MS. è Bibl . Coislin .
Quand du Cucu oient le cri ,
Ne forent quel oiſel ce fu ,
Mais que toſtens difoit Cucu . ]
Suidas : Kórmut, tido sóprio , o oxp';i psiv xã wrQ . Le
Songecreux fol. sı .
Pluſieurs l'aiment pour ſa beauté ,
Et par amour complait a tous ,
Garder dons ne peult feauté ,
A ſon mary , mais le fait Coux , & C.
At noſtriolim non Cocu , fed Coux dicebant ; ita ut Co-
cu , vox ſic Coux repetita , tametfi iſtius etymon haud
planum ſit . Apud Philippum Bellomanerium quæſtio
proponitur de eo , qui alium interfecerat , quod ſibi
exprobraſlet d'avoir geu o ſe feme, de l'avoir fait Cos
Le Roman.de.la Roze:
Suis- je mis à la Confrairie
Saint Arnoulle Seigneur des Coux .
Vide quæ de vocis etymo conjectarunt viri doctiſſi-
mi Ægidius Menagius , & Oétavius Ferrarius in vo-
ce Becca .
Cucussus, CUCUTIATUS , Idem quod Cucus. Pe-
trus Rex Aragon . in Conſtitutionibus Catalan . MSS.
Statuimus, quod fi quisuxorem , que nondum . 15. annum
explevit, defloratam exiens de terra noſtra per 7.annos re
liquerit , fi poßea forteeam accufaverit , id eft , Cucuf-
ſum fecerit , non teneatur , nec panam aliquam patiatur.
Infra : Et hac ipfa rationeipfe accufatus, idejt , Cucu-
ciatus fuerit, C.
Cucucia , CUGUČIA , Adulterium , vel raptus virgi
aut viduarum :proprie Placitum , quod in Gallia
num ,
Raptus dicitur . Uſatici Barcinonenſes MSS. cap.99 .
De rebus polefionibus Cucuciorum , ſimaritis nolenti
bus erit facta Cucucia , ipfi eorum ſeniores æqua por-
tione babeant partem totam adulterantium conjugum :
Sivero , quod abfit , maritis , volentibus , * preci-
pientious five aſſentientibus fuerit facta ipſa. Cucucia
illorun talium jus & juftitiam habeant integriter illo-
rum Seniores . Alibi: Cum vero amoo fimul fuerint, co
eam ( uxorem .) maritusfepe & fæpius aggregaverit
CUI 1140
moleſtaverit, vel male induftam ſecum babuerit , obać
ratione ipſe accuſatius Cucutiatus fuerit, nullo modo ipſa
increpetur, aut in aliquo puniatur. Charta Raimundi
Comitis Paliarenſis an.1os saedita à Stephan. Baluzio :
Valentiam filiam veſtram in conjugio accipio , vobis
manifeſte convenio , ut eam femper cum honore teneam ,
ficut bomodebet tenere fuam legitimam uxorem , & nun
quam eam dimittam , dum vixero, nifi propter Cucuciam ,
quam ipfa mibi faciat, ipfa Cucucia mibi fit probataà
me legaliter , á manifeſte convifta , & non fit facta per
meum aſſenſum , nec per meum conſilium , nec per meum
Stabilimentum . Lenocinium , in Gloſſis antiquis MSS.
dicitur elle uxoris meretricatio mariti conſenſu . Vide Li
centia mala.Charta Hugonis de Belpin Milicis , qua
Gaucerando de Pinos vendic villam de Pi in Cericania
ann.1238.Et oſtem ,& cavalcatas, ſequis,& Cucucias,
exorquias , & bomicidia , inteſtationes, & arſinas ,
& c.Alia Rogerii Comitis Fuxenſis 13.KI.Madii 1250 .
Enfranquimus omnes do fingulos bomines feminas de
valle de Meranges & eorum proles in perpetuum de exor-"
quia , inteſtia, arſena , & Cucugia , ... dequeſtis
juſtitiis, monetaticis, exceptis exercitibus cavalcatis
Oʻc.Alia an.1304. Item pronuntiamus, quod Vicarius Ce
ritanie det tertiam partem de his , quebabebunt ratione
juſtitiarum , extorquiarum , Cogociarum arſinarum ab
bominibus Ceritanie, *c. [ Charta ann. 1153 Marcæ
Hiſp.col. 1318. Scilicet Cogocias, bomicidia,adulteria ,
furta, &c. Alia anni 1068.col. 1144. Cum baucias, Cu
gucias exerquias & homicidiis , omnia placita que
pertinent ad ſenioren majorem . Alia anni 1141. ibidem
col.1288.Incendia atq; homicidia,rupriones ( f.raptiones)
atque Cucucias & omnia placita,& c.] Alia vetus Char
ta Hiſpanica MS. Ego Minimill D. de Plano de Curtis
accipio per te Oliba Comitem meum Seniorem ad fevum ...
meum alod de Placurti ... O'ego Oliba Comes ...dom fic
totum dono firmoOlaudo , videlicet homicidias, Cu
gucias, firmancias de juſtitias,que ibiefe poffunt, & *c.
Facta eſt ſcriptura.s.Kl.Aug.an.22.regnante Leutario fi
lio Lodenarii. In alia Charta, Cygucia videcur reddi per
raptum virginum & viduarum . Michael Carbonellus in
Chron. Hiſp.fol. 97. Eſpecialment los enfranqui quels
vene los uſos e coſtums mals : goes inteſties, exorquies ,
Cucucies ,earſies; bon encara lo botvage, rebotvage , é
berbage à tots aquells , qui volgueren e comprar ne
pogueren . Vide com. 8. Spicilegii Acheriani pag .
268. 270.
q CUIDERE, Servire. Leges Palatinæ Jacobi N.
Regis Majoric . inter Acta SS . Junii tom . 3. pag. 14. Si
vero aliquo caſu eveniret , quod nullus de ſcutiferisno
ftris ad Cuidendum coram nobis deſtinatis præfens effet;
tunc unus ipſorum qui potus curam habent , qui antia
quior eritofficio ... prædi&torum abſentium officium fibi .
aſumat faciendum . Alias Gallis Cuider vel Quider
Cogitare, æſtimare .
I CUIGNUS , Forma, qua monetæ percutiuntur ,
Gall.Coin vel Coing.Necrologium Confratriz Clerico
rum apud Pontiſaram : Item tres florenos auri ad fcutum
de Cuigno Regis Philippi.Vide Cugnus & Cuneus .
q CUILIBET,Vocabulum in Capiculo Bellovacen
ſi ulicatum ,pro Cumulo minutarum obventionum & di
ftributionum ,quæ fiebant Cuilihet præfentium pro diur
nis Horis, Miilis extraordinariis, & c.
9 CUILLA , Navis ad tranſvehendum . Lobinellus
in Gloiſario ad calcem Hiſtor. Britan . Petrus de Craon .
cum ſuis gentibus ,in tribus Cuillis mare intravit . An
fic dieta navis per fynecdochen à Carina , quam vulgo
dicimus , Quille , uti Poetæ Carinam pro navi dixe
runt aliquando ?
CUJORUM ,pro Quorum . Cujorum intereſt,apud
Rymerum to . 2. p.115.
I CUIS
 CUT
1141
CUISSELLUS, Ferreum femoris tegumentum ,
Gall.Cuifard . Teftamentum Odonis de Roſlilione
Militis ann.1298.apud Marten.Anecd. to.1.col . 1306.
Meos Cuiſellos , meos chantones, meum magnum cul-
tellum meam parvam enſem .
I CUISSERIUS , ut Cuiſellus. Garniſiones ſeu
munitiones inventæ in caſtroCarcaſſonenſi an.1294.11 .
paria camberiarum fineCuiſferiis, 1.par camberiarum
ſine Cuiſferiis .
I CUISSETUS , An genus panni ? Teſtamentum
Garini Goujons ann.1314.Unum ſupertunicale de cinda-
lo , unam pliciam de Cuiſſesis .
f CUISSIA , Coxa, Gall . Cuiſle . Onomaſticon
ad calcem co.2.SS.Aprilis .
T CUISSINUS , Pulvinar , Gall.Couſin . Charta
Ludovici IX.Franc. Regis ann.1228.apud Marten.Col-
lect.Ampliſl.com.i.col.1221.B.Cum hofpites noſtri de S.
Germano in Laya...tenerentur nobis providere de culci-
tris & Cuiſinis , quandocumque in eadem villa jaceba-
mus.. Vide Cuſinus .
T CUISTA , vel CUISTUM , QUISTUM , Colle-
eta , tributum à fubditis exactum , collectum , quæſin
tum . Venditio Comitatus Rellaniæ per Ludovicum
II. Comitem Provinciæ factaPetro d'AcigneSeneſcal-
lo apn.1410.ex Schedis Præſidis de Maçaugues : Cum .
... albergis , cavalcatis, adempris, ia quis , Cuiſtis ,
vintenis, & c.Inquiſitio jurium Curiæ regalis in loco
Auſeto an.1364.ex iiſdem Schedis : Item habet ibi in di-
&to feſto ( Paſchæ ) pro Quiſto dictarum cavalcatarum ſo-
lidos 4.0 denarios 8. Quod autem hic Quiſtum , Col
le&tio dicitur in Recenſione anni 1414.Item habebat ibi-
dem dieta Curia pro Collectione dictarum cavalcatarum
ſolidos 4.denarios 8.Vide Collecta 1. & Queta .
CUJUSMODI, pro qualibuſcumque, utitur cre-
bro S. Auguſtinus . Vide lib.z.de Ordine c.14 .
I CULAGIUM, Triburum à ſubditis matrimonio
jungendis Domino exſolvendum , Cullage in quodam
Inſtrumento anni1507.quod laudat D. de Lauriere in
ſuo juris Gallici Gloſſario . Polyptych.Fiſcamn. ann.
1235.Cum villanus maritat filiam ſuam ,extra villana-
gium , debet tres ſolidos de Culagio.VideMarcheta.
CULBARE , Subſtillare, speyyspéro, in Gloff.Gr.
Lat.ibid.spyyreia, Culbicio , ſubſtillatio .
CULCA, CULCARE.EXCULCATOR.Vide Collocare.
CULCITA , CULCITRA.Culcitarum vel Culcitra-
yumexactiones ,quæ fiebant à vaſſallis & tenentibus ad
dominorum exceptiones, cum peregre ibant . Quæ
quidem Culcitarum præbitiones Comitibus vel Tribu-
nis, aliiſve Magiſtratibus fieri vetantur in l.2.3.Cod.
Theod.de Salgamo hofpitibus non præbendo . Charta
Willel.Nochi Regis Angl.pro fundatione Abbatiæ S.
Trinitatis Cadomenfis an. 1082. Sed do gablum o con
fuetudinem Culcitrarum , quod in eadē parte burgi babe-
bat , Ecclefiæ S.Trinitatis adſcribit. Charta Commu-
niæ Bituricenſis ann.1 281. Ab omni tolta tallia og botas
gio , e Culcitrarum exa &tione quieti O liberi erunt .
Charta Hugonis Decani Auciſiodorenſis an . 1280. in
Tabular. Ecclef.Autiſiodor. fol. 249. Item conſuetudi-
nem de Culcitris tradendis, quotieſcunque Decanum , vel
Camerarium , ſeu alios Canonicos ad locum illum decli
nare contigerit, & * ibidem pernoctare , remittimus.Ta- . peram vulgus Courtepointe vocat . Ebrardus in Græ
bularium Foſſatenſe : Tenentes dictas terras de quarta ciſmo c.12.
debent Culcitras linteamina ad opusD.Abbatis Oe
jus familie , quando perno&tat ibidem . Charta Beatri
cis Abbatiſſæ B.Mariæ Sueſſion.ann.1232.pro Commu-
nia Aiſiaci: Item fi contingat nos Abbatiſam in dieta
villa jacere , bomines ville tenenturnobis miniſtrare in
qualibet boftiſia Culturam ( f. culcitram ) y pulvinar
ad petitionem majoris , vel alicujus Scabinorum , ubi vi-
derit bona fide, quod haberi poffit, & c.Regeftum Ca-
CUL 11 42
ftri Lidi in Andibus fol.47. Quando Dominus Sufæ , vel
Domina ad Sufam venerint, Præco debet quærere paleams
« bucham , & Culcitras. á lintea , napas, & cy
phos perdomos burgenfium , per amorem , non per feo
dum : O debet querere ea , quæ neceſſaria fuerintin ho
Spirio Domini. Charta Alani Epiſcopi Auriſiodior. a
pud Sammarthanos: Si Epiſcopus venerit in villam ,
vel hofpites ei ſupervenerint , accipiet patellam , caca
bum , ſcutellas, aphos, Culcitras , quifinos ago paonos
ad jacendum . Tabularium Fiſcanenſe fol.67.Et 2.cor
veias ad opus fænorum ſuorum , ego accommodationem
Culcitrarum & linteamiñum meorum , de foragium vi
norum meorum , &c.Charta ann.1210.in Chronico An
drenſi: Conſuetudinaliter folebamus babere apud Ha
mes...dimidiam freſcengam , tres buſtellos avene, unam
Culcitram , quoties ſupervenirenthoſpites. Charta Phi
lippi VI. Regis Fr.an. 1340. Quod fuerint in poffeffione
& ſaiſina talis libertatis & immunitaris, quod dictus
Archiepiſcopus exiſtens in villa Remenfi ,aut gentes ſue,
lectos , Culcitras , cuffinos, coopertoria , aut alia le
&torum eſtoramenta , in domibus iſtorum conquerentium
capere nequeunt , nifi ad boc eorumdem conquerentium
voluntas occurrat , & c. Compotus Præpoſituræ Pari
fienſis pro termino Aſcenſionis ann.1333. per Joannem
de Milone Præpoſitum Pariſienſ. De Prepofitura Mor
tislerici: De hallagio...de pondere * coſtuma beſtiarum ,
de egruno, de arrivagio , ... dede trubla
trubla ,, ... de coſtuma
Culcitrarum , Óc. Majus Tabular. Corbeienfe, ubide
juribus Abbatis : ... Item plui|our de ledite vile li doi
vent Coutes à court , quant il en font femons . Charca
ann.1 247. apud Perardum in Burgundicis : Que nuls ne
en noſtre venuè , nefens noſtre venuè , ne pregne à Rou
vre , geline , ne pucin , ... ne Coutte , ne cuiſſin , ne
cbarroi, o c. [ Edictum Iohannis Fr.Regis ann. 1355 .
10.3.Ordinat.Reg.p.28. Notre tres chiere compaigne O
noſtredit filzallanz par chemin par noſtre royaume, noz
maiſtre d'otel pourront bors bonnes villes , faire prendre
par la juſtice des lieus , fourmes, tables , treſtiaux ,
Couſtes , couſins, feurres, &c . ] Alta Murenſis Mo
naſterii p.39. Adducit etiam ante Nativitatem Domini
duo plauſtra ligni , & * ter in anno Lectos bofpitibus pre
„ Stabit. Charta ann.1312.in 48.Regeſto Tabularii Re
gii n.179.Tam in Corveis, quam in captione Culcitra
rum , aliis quibufcunque, & c.Neque opinor , aliud
fuit ſervicium , cujus non femel mencio in Charta Gro
degangi Epiſcopi Metenfis ann.765.apud Meuriſſium :
Debent autem curtim indominicatam muro circumdare ,
vineas vallo munire , vigilare , Lectos dare , arare ,& 'c.
Adde Chartam Libertatum villæ S. Hilarii ann . 1324.
in Probat.Hiſt.Caſtilionenſis.
CULCITRAM AUFERRE , jure Mortææ manus . Ma
gnum Chronicon Belgic.an.1133.deAdalberoneEpiſco
po Leodienfi, qui Mortue manus jus in ſua diæceſi ex
tinxit : Maxima pax Leodienfium hoc tempore fuit: unde
de nocte dicitur orare folitushic Epifcopus pro grege fibi
commiflo ante fores diverfarum Eccleſiaruna , ubi femel
vidit mulierem flentem mortem maritiſui , præfertim
propter mortuum maritum Culcitram ſuam auferri ab
Epiſcopo .
CULCITRA PUNCTA , Gall.Coute pointe , quam per
Eſtque Thoral lefto quod fupra ponitur alto ,
Ornatus caufa , quod dicunt Culcitra puncta .
Perperam edicum picta in editione Lugdunenſi an.1490.
Rainaudus Abbas Ciſtercienſis in Inſtitutis ejuſdem
Ordinis c.29.Nullus ferat ſecum in via punetam Culci
tram ad jacendum , nifi is, cui in Capitulo conceſſum
fuerit. Ubi Manriquez perperam pulvinum ſelle eque
ftri impofitum interpretatur. [ Antique Conſtitar.
Val
I 1143 CUL
Vallis-Caulium in Anecdotis Marten. to.4. col.1661.
Nullus prior extra domum feratCulcitram pun&am vel
coopertorium , excepris bis qui funt in Scotia , vel
qui longem iter arripuerint. ]
I CULCITRARUM PORTITOR , inter Miniſteria
les Curię recenſetur in Charta Joann.de Avenis Comi
tis Hannoniæ anr.1287.apud Miræum to.l.p.777.col...
Miniſteriales quoque in Curia Feodatos fcilicet , Dapi.
feros , Pinceras , Piftores , Camerarios , Portarios ,
Coquos , Culcitrarum Portitores, Ballivos , & * c. Eo-
rum , opinor , cura erat culcitrarum ferendarum quo
cum que pergeret Comes .
T CULCITRARE , Calcare plumis, farcire , apud
Laurentium in Amalthea .
CULCITRARIUS, Quifacit culcitras . Ibidem .
Decurrit in Mirac.S.Angeli Mart.to.z.Maii P.94
Culcitarum uſu ac nomen à Gallis primum proma-
naffe , ſunt quiputant , ex hoc Pliniiloco 1.1.c.18 . Si-
cut in Culcitris præcipuam gloriam Cadurci obtinent ,
Galliarum hoc º tomenta pariter inventum .
I CULCITERNUM, Pulvinar , Gall. Couſſin ,
Oreiller. Teftamentum Guidonis de Cuiſiaco Militis
ann.1247.Hift.Eccl. Meld.co.2.p.150. Unicuique domo-
rum Dei de Porta S.Meloti Meldenfis, de Cornillo , de
Dompno- Martino, de S.Patufio , de Remeya , de Wa-
reddis unam culcitram cũ Culciterno o duo linteamina.
ICULDEA , ori'pv @ . , Çalx ,calcaneum , in Sup-
plemento Antiquarii .
CULDEI . Vide Colidei .
CULEATA . Charta an.1290.in Tabulario S.Ma
glorii Parifienfis fol.96.Habent mortuum nemus tam in
communi, quam in defenfo , quoquo modo ceciderit, re-
mota Culeata , ( Id eft , Sccuri. Vide Cuneata . ]
CULFUM , Sinus maris , Icalis Colfe , noftris Gola
fe. Occurrit non ſemel apud Sanytum lib. 2. part . 4.
cap. 25 .
CULHERIUM , Cochlear , Gall.Cuillier . Ono-
maſticon ad calcem Anecd . Marten . Unum Çuilherium
argenti.
I CULIARIS , ut Culberium . Scriptura Princi-
pis Adelgaftri pro Monaſterio S.Mariæ de Obona , in-
ter Concilia Hiſp.tom .3. p.90. Damus... quatuor tape
tes º tres vafos Salomoniegos duodecim Culiares ar
genteas.
CULINA . Iſid.Gloff Culina , latrina , ſeceßum .
Gloſt. Lac . Græc. Conclavis Culina , compair ,
anogata . Culina, ami327Qu. Culina , 187 févr .Glon .
Græc.Lat.cicóisar @ , Culina , Receßum .
Culina , Polyandrium . Aggenus de Limitibus a •
gror.lib.1. Sunt in ſuburbanisloca publicæ inopum defti-
nata ; uneribus , que loca Culinas appellant . An hac
notione fumarur Culina in veteribus Inſcript. apud
Gruterum 24.2.49.3 . & in alia apud Jacob. Sponium in
Itinerario to.3.p.47. plane incertum .
I CULIT , Vebementes perculis . Gloff.Ild.Eft ab
inultato verbo Cellere ; de quo Perottus ait: Item à
Cedo eft Cello , quo veteres utebantur pro Cedo. Nunc
compofitis tantum utimur, Excello & Præcello , quod
el Excedo O Antecedo. Haber vero etiam , ut rite ob-
fervat Martinius, percutiendi ſignificationem : unde
Percello , Procello , Recello .
I CULITIA OLIVARUM , Præſtacio ex olivis . Vi
de locum in Corſura .
CULLA , Genus veftis Monachorum , unde Cuculla,
idejt , parva Culla , o Cullatus , Culla indutus .Ita
Joan. de Janua, qui addit Cullam idem eſſe quod Cu-
culla ſic di &ta, quaſi minor Culla , Poeta infimi æ-
vi MS .
Dic Monachi Cullam veftem fore five cucullam ,
Vestis lata tegens caput, armos, eſto cucullus .
CUL
1144
(Armoricani Cwfl velCwi appellant . ] Certe in Ordi
dine Ciſtercienſi Moniales amplum & latum pallium
quo in majoribus Feſtis utuntur , etiamnum Coule vo
cant. Le Roman de Vacces MS.
Du chefdefox braier une clef deffermerent,
Et Cole eftamine , un froc en ofterent .
Vide Cuculla.
I CULLEA , Scrotum . Miracula S.Zitæ , to.3.Apr.
P.510.Semper fuit in Cullea ruptus , quod babebat
grojam Culleam propterea ire non poterat .
I CULLICOLUM . Giderimist , Culeus , in Supple
mento Antiquarii .
CULMEN , Tectum domus, noftris Comble. Gloff.
Lat.Græc.Culmen , ópson'. Servius ad Ecl. 1. Culmerz
dici ait tectum , quod veteres ædificia culmis tegerent ,
id eſt, paleis è meſſibus . Ita etiam Iſo Magifter in
Gloſſis ad Prudentium . Lex Bajwar.tit.9 . de incendio
domorum , c.1.9.2.De ſcuria vero liberi , ſi conclufa pa
rietibus, & peſulis cum clavemunita fuerit, cum iz .
fol.Culmen componat . Cap.6.Si quis..liberi Culmen e
jecerit , domino domus cum 40.ſol.componat. 9.2.Si cam
columnam , à qua Culmen ſuſtentatur... ejecerit, & ' c,
Beda in Vita fancti Cuthberti Epiſc. Lindisfarn.nu.29.
Culmina vero ( habitaculo) de lignis informibus & fæno
ſuperpoſuit. Charta Edgari filiiMalcolmi Regis Sco
tor.co.1.Monaſtici Anglic.p.45. Quæ ( Eccleſia ) cum per
15. annos deſerta ſine tečio duraſjet, eam Monachi Cube:
mine impofito revocaverunt , eo per tres annos polle
derunt .
CULMEN , Titulus honorarius ſummorum Magi
ftratuum , qui crebro occurrit in Conſtitutionibus
Impp. in utroque Codice . ( Culmen regium , in Chro
nico Andreæ Dáduli ,apud Murac.to.1 2.col.493.& 494 )
CULMEN , Culmus , calamus , Gallis , Chaume .
Tabularium S.Egidii Pontis Audomari : Habet...unam
dillam ad garbas quadrigandum , unam ad poma teren
dum , unam ad Culmen colligendum .
FCULMINARE , Culmen agere vel accumulare
Papias MS.Mart, Capella lib. 9. pag. 309. Que ſenatum
lumina Deum verendo Culminatis vertice : id eft Ex
tollitis .
CULMITES , pro Divites ponitur. Papias . [Glox.
Sangerman.MS.n.sor. Culmites pro Divites poni puto .
In edit. Gloſarii Cangiani Francofurd. male legitur
Culmiſes . ]
CULMUS.Culmo ſubnixa,connixa, hoc eſt, craditio
ne culmi vel ftipulæ roborata & confirmata.)Traditio
nes Fuldenſes lib.1.tradit.s . & li.z.trad.16.21.28.42.43 .
Firmiſimam babeatis poteftatem Culmo ſubnixam .Ali
bi: Hoc fit a &tum coram teftibus ſubterpoſitis Culmo ſub
nixum . Tradit.11.Firmillimamque habeatis poteſtatem
Nipulatione fubnixam · Unde liquet , Culmum &
ftipulationem idem fonare . Eft autem Culmus idem
quod ftipula . Gl.Lat.Græc.Culmus., y.dahl1, sáyus ,
Will.Britto in Vocab .MS.Stipula ſunt folia ſeu vagine,
quibus Culmus ambitur , atque fulcitur, ne pondere
fuges * cãerr. [ f.curventur . ] Vide Stipulatio.
CULPA , ut Colpus, I& tus , interprete Eccar
do . Lex Salica cit.20.art.8. Sovero fanguis exierit, ta
liter Culpam componat , quantum fi eundem ferramento
vulnera ſet.
CULPAM FACERE , Culpam expiare , agnofcere.
Hugo Flaviniac.in Chron.an.1097 Pro retentione Cul
pam fecit, & abſolutus eft. Infra : Multo tempore de
nobis excommunicatus , tandem culpam fecit apud Cone
dam , abſolutus à nobis eft. ( Schramb . Chronicon
Mellicenſe pag.334.col. 2. in Regula reform.ejus Mo
naſterii ; Similiter ſervitores excedentes venias faciant,
nibilominus de gravioribus in Capitulo fratres Culpas
ſuas faciant , ]
Cul
1
 1145 CUL
CULPA Gravis, & GRAVIOR , dicitur non modo
gravjus Monachidelictum ,quod gravioripæna expia-
tur, fed etiam ipfa pæna, qua punitur . Joannes Mo-
nachus lib.t. Vitæ S.Odonis Abbatis Cluniac . Ab illis
non folum eft auditus, verum contra ſub gravi Culpa
adjudicatus. Bernardus Monach, in Conluetud . Clu,
niac,MSc,60.Nec filendum eft , quod omnis , qui ei ,
qui in gravi Culpa eſt , loquitur, pur ſignum facit fine
Abbatis ju , dignus eft poni in eadem Culpa . Udal.
ricus l.3.Confuet.Cluniac,c.2.deAbbate ; sibi foli re-
pofitum eſt, ut quemlibet fratrem mitrat, ut aiunt,in
culpam graviorem , Quæ aurcm fiçilta Culpa, feu potius
pæna gravior, pluribus docer cap, proxime feq . Vide
Statuta Ord .Præmonftrat.Dift.2.c.2.Dift,3.C.1.2.3.4.5 .
10.Conftitut.Fratrum Caritațis B.Mariæ c , 18. & feqq.
Stat . Prædic.&c,
CULPA GRAVIS , Capitulum ubihujufmodicul
pæ ſeu pænæ injungebantur , vel forte locus ubiexpia-
bantur. Hift.Gemmetic.p.ks. Epitaphium Domini Ens-
gilberti ſex Enfulberti quieſcentis in clauſtro coram Gra-
vi Culpa, ſculptum in lapide impreſo in muro prope fe-
neftram Gravis Culpæ refpicientis in clauftro .
I CULPABILIS , Gall.Coupable , Sons ,nocens,
in veteribus Charris non femel , ut & apud Apuleium ,
Tertullianum , Arnobium , Salvianum , &c.
I CULPABILITER , Nocenter , apud Symma-
chum ,S. Auguſtinum , S. Paulinum & alios inferioris
ætatis .
I CULPALIS , ut Culpabilis . Chartular. Ec-
clefiæ Aptenfis fol.137.v.Sane fi quis...inquietare volue-
rit , non boc valeat vindicare quod querit , et fir Cul
palise impleturus auri libras duas .
CULPARE, Delinquere. Capitulare Pipini Regis
Italiæ c.17 .& Lex Longobard.l.z.tit.sk.Pro fatisfactione
bominis illius, contra quem Culpavit ,fecundum ipfius
legem ... emender .
1. CULPATURA , Culpa , deli &tum . Charta
San &tii Regis Navarræ æræ 1125. apud Sandovallium in
Epifcopis Pampilon.p.76 ,In diebus vero mercati, ſi bo
mines Santa Maria cum aliis bominibus in illo mercate
Culpaturam fecerint , babeat ſancta Maria medietatem
de calumnias , o ſenior mercati alteram medietatem .
2. CULPATURA , Cæfio , fciffio , ex Gallico
Coupeure . Rogerus Hovedenus p.784. Qui autem foriſ
fecerit in foreſta Regis de viridi, live perCulpaturam ,
Jive per esbrancaruram , five per foditionem turvarum ,
five per excoriationem more , liveper culpationem defub
nemore , five fereffarium , c,
CULPONES,vel CULPONEI, Papiæ & Ugurioni,
Ruftica calciamenta, Romualdus SalernitanusArchie
piſcopus in Chronico MS. an . 1132. Sacramenta Eccle-
fie , id eft , Janetum chrifma , in ſuis peronibus deri
dendo, feu Culponibusfundebant ,
CULTA , Ager culcus . Mabillonius narrat to,
3.Annal.Bened.p.229.in Caroli Crafli Diplomate pro
Monaſterio Brumadenfi inLiguria memorari Carolum
Magoum , ac Ludovicum Pium , necnon Lotharium
& Ludovicum Imperatores , qui çidem Monaſterio
quandam Cultam, quæ vocatur Accold , cam adjacen-
te filva , unus poft alterum , fuis præceptis confirma-
rune . Vide Cultura 1 .
I CULTARE , Colere , Gall.Cultiver . Chroni :
con Farfenſe apud Murator. tom.2.part.z.col.397. Cox-
ftituit libertos ipfius ad Cultandum eo meliorandum in
libellario nomine.. “ ad perfolvendum annualiter..bora
dei modiq x. Et col.398 . Conſtituitipſiuslibertos... uripo
ſasres Culsareni o meliorarent annualiter perſolver
pent hordei modia x.Vide alium locum in Precaria lin.
Alia precarie formula , Oʻc.
9 CULTELLA , f.Scutella, fpecies lagani, de qua
CUL 1146
Ugyrio in Scurella, Jura & reditus Ecclefiæ Ņobiliac,
apud Stephanot.19.3,Antiquit.Pictav MS. fol. 532,In
fefto omnium Sanciorum percipit an Priore Mairiaci
quadraginta folidos ego quinquaginta Culrellas parvas
mágnas, Similiter in Reſurrectione in fefto B.Ju »
liani,
CULTELLARE , Cultellatæ veftes, de veftibus,
quas Franci noſtri ſubinde in ligulas incidere folent;
I willader les babits tailladez. Cælarius Heiſterbach.
lib.4 .Mirac.c.15.Superbia vero fic in eis regnavit , ut
cogitare non ſufficerent , qualimodo veſtimenta fua in
ciderent, fringerent, atque Cultellarent, Idem l.s.c.
45.Dæmonem in ſpecie viri, tunica Cultellata contra ſe
fare conſpexit. Lib.to.c.11,Erat indutusveſtibus pur,
pureis argueCultellatis, Eç mox : Concedam ribi unan
lingulam palliimei ,
Ejuſmodi veftium ſciſluras, que frequentes fuere
apud noftros , damnarunt paflim Scriptores. Vita S.
Gerlaci Erenticæ cog . Milites de percuſſione con sciſura
veſtium , de oppreſſione pauperum , de vanitate alesa
rum ....arguebat.Chronic. Vohenſe: Dehinc repertæ funt
pretiofæ ac varia veſtes , defignantes varias omnium
mentes, quas quidam in ſpbarulis ligulis minutiffi
me frepantes , pieti Diaboli formam aſſumunt . De hu
juſmodi veftibus fic ftatuit Jacobus I. Rex Aragon. in
Conſtitutionibus Catalania MSS. Item ftatuimus, quod
nos , nec aliquis fubditus noſter non portet veſtes incifas,
liſatas, vel tropatas , nec portet aurum vel argentdim ,
nec aurifrigium , nec fetam fadam , nec ſembellinum
nec erminium , nec lutriam , nec aliam pellem fractom ;
nec affiblays cum auro vel argento: fed erminium , uel love
triã integram fimplicem ſolummodo in longitadine incia
fam circa capucium capa , coperturas manicarum , qué
dicuntur Braſſaleres , C.in capitibus manicarum , in
mantellis fimiliter & coris, five garnariis . Balduinus
de Condato MS,
... Et quis boms es tu ,
Qui voiſi faitement veſtu
De draps ouvers O ' Feneſtreg ,
Ejuſmodi fciffæ veſtes Clericis potiffimum interdi
cuntur in Concilio Melfitano san, 13. & Remenli
çan . 2 .
I CULTELLAR É AGRUM , Frontino de Limitibus
agror.eft agrum eminentiorem ad planitiem redigere , &
quafi cultello decidere cumores . Cultellatus ager , eſt
libracus , & ad planitiem exæquatam reda&tus , Vide
Salmafium ad Salịnum 2,690.
I CULTELLARII , Milites cultellis inſtructi ,
Yide poft Cultellus .
CULTELLARIUS, Max Alpoto's ,Gloff.Lat.Gr.
MSS.Sangerman.Cultorum artifox, Gall.Courelier .
CULTELLARIUS, Theca culcelli , Gall.Gaine
Apud Rymerum to.8.8.428.incer fupelle& ilia Epiſcopi
recenſentar Dug Cultellarii cum cultellis.
I CULTELLIFERI, Matchæo Paris ii dicuntur,
quialiis Alafini, qui fcilices accepta mercede homines
jugulant. De iis actum in Afrafini,
I CULTELLINUS, Scalpellus acuendis calamis
fcriproriis, Gall.Canif , AnonymiEpift.ad Joannem
de Monſterolio apud Marțen.Ampliff,Calle & .to.7.col.
1455. Habui manera tua, .. videlicet inſtrumenta ſcrie
proria ...: forficulas e Cultellinum argenteum de or
natum .
ICULTELLUM -PODARE ,MallilienfibasPondas
doire, Speciesfalcis vinatoriæ . Legitur in quodam In
yentario Maffilienfian.1294.
7 CULTELLUS , Dentale , densaratti: Plinio ,
Calter prædenfam proſcindens terram : noſtris Coultre ,
Lex Salica tit.24.8 12.Si quis Cultellum alienum fura
verit , & c.Vide Cultellare.
CUL
 1147 CUL CUL
1148
CULTELLUS , Inter arma bellica recenſeturinMan- Colonus, Cultor agrorum Ecclefiæ .. Concil . Legion,
dato Regis fuper.juratis ad arma: Unuſquiſque habeat an.1012.can. 2.Șivero Ecclefia aliquid jure tenuerit, de
Cultelium . Rigordus an,1714.Habebant Cultelloslon- inde teſtamentum non habuerit , firment ipſum jus Cul
gos, graciles , triacumines, quolibet acumine indiffe- tores Ecclefiæ juramento, Teftamentum Beatricis de
icnter fecantes; à cuſpide uſque ad manubrium , quibus Alboreya Vicecomitiffæ Narbonæ ann.1367 . inter A
utebantur pro gladiis. Couſtilles vulgo : Chronicon need.Marten.tom ... col.1529.fubfcribit Stepbanus Pa
Mş.BertrandiGueſcliņi: . Jcalis Cultor Narbonenſis .
Er s'avoient Coulfilles, qui bien furent tranchans I 1.CULTRĄ , Culcita , vel Stragulum , Char:
Infra : , : mularium . Compendienſe : Utenſilia Pariſius , vil .
Chacun lance deus.cos, ains qui fulent finez , Cultras cum v , pulvinaribus eo duo paria pannorum de
Puis traient les Couftilles par vivepoeſtè, lecto Domini Abbatis. Raimundus Capuanus in Vita
Hinc S.Cacharinæ Senenſis , April.co.3.p.950. Contigit eam
CultellarII, Milites ejuſmodi cultellis inſtructi, lavare quoddam coopertorium lecti, quod de lineo panng
quemadmodum Sicarii, de quibus Joſephus & alii, Sța- & Bombyce conficitur, & vulgari vocabulo Cultra vor
guruin Raimundi Comicis Tolofæ an.1152 , apud Capel : catur, Mag.Joannes in Vita S.PetriParenții , tom . 5 ,
lum in Comitibus Tolofanis p.218.219. Siquis aliquem Maii p.89. Sepulto itaque Domino Petro Parentii, non
hominem malum , quem Cultellarium dicimus, cum cul- lapide , fed Cultra zendadicoopertum eſt medico tempo
fellis euntem nocte cauſa furandi acciderit, nullum dam- re monumentum , Chartul. S.PetrideDomina fol. 87,
pum patiaturpropter hoc. Occurrit paſſim infra : Cou- Donavit Domnus Aubertus Prior Stephano quindecim
ſtilliers appellantur à Froiſſarte i.vol.c.19. Monſtrelle- ſolidos & Culcitram , Legitur etiam apud Murator.to.
to 3.vol.p.29.Berrio in Hift.Caroli VII. pag.144. 156. 7.col.951.953.
& Raveſtano įn Tacticis p. 81. Vide Cutellus & Ce 4 2.CULTRA, uzay sex mop : G-, Novaculo , culter
terelli , tonſorius . Supplementum Antiquarii.
CULTELLI BARBARINI . Statuta antiqua Ordinis 9. CULTRIX , apud Rymeruin to.7.2: 356.col.1.1:
Carţufienfis 2.part.c.19.9.21.de Mercenariis : Culteļlas dem quod Cultra 1. Culcita : Unam magnam Cultricem
þarbarinos non portent , &c. E Barbaria , ſeu Africa prolećło.
forte allatos , I ! . CULTRUM , pro Cultra 1,Statuca Equitum
CULTELLI FERITORII , Chron . Dominici de Theuton.art.74.apud Raimundum Duellium lib.z.Mi
Gravina , apud Murator.19.12.col.599. Faétis per eos fcell.p:59. Quitiberfratrum debet babere.q.carperamelin
quali ſcalisçum Cultellis feritoriis . Italis Feritore, Qui teamen ,culJinum & Cultrum.In Onomaſtico ad calcem
ferit ,, vulnerat , cædit . LO.5:SS .Maii , Çultrum redditur Jugerum .
CULTELL } , in alis avium . Fridericus II.Imp. lib. 2. CULTRUM , Patella , Joan.de Janua . In Cul
2.de Arte veqandi c.24. Penne majores alarum, tam coo- rum pofita , collocata , dicuntur apud Vitruvium 1.10.
pertæ , quam ille , quæ cooperiunt , quas cooperientes 0,14.ea , quæ perpendiculariter funt collocata , ita uc
vocamusPanos, coopertas pocamus Cultellos , ſunt opponantur planis ,
plane , non criſpæ , ample , dure : Couſteaux ejuf 1 CULTRUS , Lomis . Glor.Lat.Græc.MSS.San .
modi pennas etiamnum vocant, German .Saugis quandoque victimam , quandoque cul
9 Per CULTELLUM TRADERE . Vide Inveſtitura trum , quo jugulatur , fignificar. In Supplemento Antis
ad lin.Per Cultellum , &c. quarii habetur:Cultrus,laevape pozyjs Seceſpita, Securis
9 CULTELLI TABLARI SIVE MENSALES , in Char- poparum , ubi puto legendum sody's.
ța an.1256.è Tabulario S.Germani à Pratis . Gall.Cou 1. CULTURA , Ager cultus , Gallis , Couture
iedux de Table . Glofl.Lat.Græc.Cultura , Tiwprice , evia . Lactan
9 CULTERA , Culcitra , Gall . Coite . Statuta E- fius de Mortibus Perſecut. n.7 . Ut enormitate indiftio
quitum Theutonic.c.4.apud Duellium Miſcell. lib. 2. num conſumptis viribuscolonorum deſererentur agri ,
pag. 23. Ad leftiſternia vero ſaccum .... e Culteram Culture verterentur in ſilvam . Lex Wiſigoth .l.10.tit.
de lino vel de bukkerano e cervical habentes fint. con 7.5 : 9 . Defilvis , que indiviſe forſitan reſederunt ......
tenti . fartale feceritCulturas. Adde 9.13 . Polyptychus Flo
CULTERARE , nude , Laurentio in Amalthea i- riacenſis : Nonus manſus eſt indominicatus , ubi habet
dem quod ſupra Cultellare agrum . Culturas.s. O pratum , filvas , & aquas cum fari
A CULTIBILIS TERRA , Quæ colitur vel.coli po- nario. Fulcherius Carnočl.3. Hiſt,Hieroſ.c.37 .Hic po
teſt,Arabilis ,Gall.Labourable.Occurriç in Annal . Be- ritur vineis, ille Culturis . Sugerius de Reb.à fe geſtis
ned.to.s.p.118.n.11.ex Charta an.1077.apud D. Bruſſel c.12 . Culturas noſtras, quas ibidem babebamus domini
de Uſu feudorum to.2.p.884.ex Charta an.1200 . in Ą- cas.... colonis , qui ibidem inhabitarent, cenſuales feci
necd .Marten.to.1.col.769.& inFormulari Anglic.Tho- mus.Charta Gaufredi Comitis Andegav.apud Chopin.
på Madex p.188 . &c . 1.3.de Sacra palit tit.1.9.8. Terram quoque , quam pater
J CULTIFER . Vide poft Gartis 1 . speus bubus propriisexcolebat , dicebatur Cultura Ca
4 CULTILUM . Vide poft Cortis ļ . mitis. [ Codex MS. Irminonis Abbasis Şan -German.
I CULTIVA TERRA , Terra culta ,Gallice Ter- fol.94.col.2. Habet ibi de terra arabili Culturas ville,
- rę Cultivée , Manuoperator , qui terram Cultivam non quae habent bunaria cccuļi. Index MS . Beneficiorum
habet , apud Marrenium to.1.Anecd.col.654. Ecclef. & Diæc.Conſtantienfis fol.24. Excepris Culturis
9 CULTIVARE , Coiere , à Gallico Cultiver : Supra quibus Rectores duarum portionum percipiunt de
Sentent.arhițr.an.1446.ex Tabulario Corbeienfi: Quod cimam . [ Flera l.2.C. 71.9.3 . Qugt campi , co quoi ſunt
fi contingat aliquem incolam ville de Baiviller ... Culti- Culture in dominico , & quoi acre arabiles in qualibet
Wire . pineas in parrochia ... quod ipſe reus... fuit tempore Cultura , Occurrit hæc vox pallım in utroque ſignifi
Cultivationis ipſarum venearum incola ditte ville... catu , apud Gregar. Turon.1.6.Hift.c.20.1.9.ca.24. In
Cultivavit quoque per ſe vel fuos .Charta anni 1284 :ex gulfum p.388,Silveſtrum Giraldum l.1,Itiner.Cambrię
Schedis D.Lancelot : Diviſerunt majorem purtem ipſius c.2.Hemeræum in Auguſta Viromand.p.228.in Probat.
territorii incolis dicti lpci ad Cultivandam ad novum Hift.Vergiac.p.145.apud Doubletum p.882.Vaflorium
accapitum . in Hift. Noviomenli p . 925. Perardum pag . 17.21,
CULTOR ECCLESIÆ‫ܕ ܕ‬, Idem , ut videtur , qu ; 22. 47. in Miraculis S. Vedaſti n. 10. & c. Habe
tur
-9
1149 CUL CUL 150
BIOR
6 gur eriam pluries apud Agrimenſores , locis à Rigaltio Andegavenfinotis illuſtrata : De bome eſtrange & Cu
indicatis . vért . Idem fonant Mefconnu , Meſcru , Eſtrange
Cultura fæpe ſumitur pro modo agri , qui colitur Cuvert: ſunt autem Meſconnus yelMeſcrushoc in lo
& aracur . Tabularium S.Remigii Remenſis : Sunt ibi co , ut rite probat D. de Lauriere to...Ordinat. p.187
Culturæ tres , ubi poſunt ſeminari inter utramque ſatio- Albani ſeu advenæ ex alio regno egreſſi, quorum ori
nem , figulæ, frumenti, hordei, modii 116.Chronicon goịncerta eft & incognita . Hujulmodi advenas pluri
Valcidiorenſe p.526 :Ipfe vero Comes , que eidem Abba- bus in locis cum ſervis annumeratos fuiſſe eeſtis eſt in
tie ab eodem Rege conferebantur, ibidem replicavit , ter alios Bellomanerius cap.45 . Des Aveux pag. 254
deſignatis 95. terre manſis, Culturis 10.cum magnis Il y a de telles terres , quantun frans home,qui n'eſt pas
redditibus, & c. Baldricus Noviom.l.1.c.25. Manfos 60. gentixhome de lignage, i va mangir i eſt reſident un
Culturas 11.Ecclefias 11.0.Konté fa eadem notione in an un jour , il devient ſoit home , ſoit femme, Serfau
Diplomate Rogerii Comitis Sicilię apud Ughellum to ſeigneur fousqui il vient eſtre reſident. Scatura Davidis
1.pag.1023 Regis Scotiæ 1.2.c.3.Homo quiin terra DominiRegis fi
Costura, Idem quod Cultura ex Gallico Couture, ne domino inventus fuerit, poftquam breve leftum fue
in Charta Hugonis Comitis S.Pauli ann . 1224. Et duo rit in curia domini Regis , habeat fpatium quindecim
arpenta terre in Coſtura noſtra deſuper Volengiatum , dierum perquirendi ſibi domiņum . Et fi ad proximum ſi
[ Chartularium S.Vandregelili to.1.p.148.Pratum .... li- bi terminum dominum fibi non invenerit, juſtitiarius do
tum intra hardineas ex una parte Coſturam S.Vandre- miniRegis octo vaccas de eo capiat, & hominem ad opus
gefilli ex altera ... A &tum ann.mccLv .] Maiſtre Vacces 'domini Regiscuſtodiat, donec dominum invenerit. His
en ſon Roman de Rou MS. addit D.de Lauriere Conſuetudines Vieriaci art . 72. &
N'y a beuf necharue , ne villain en arèe , Campaniæ art.58. necnon Inquiſitionem alienigenarum
Ne vigne prooig nie ,' ne Couture femèe. Calniaci relatam in Gloſſario Juris Gallici in voce Au
LeRoman du Renard MS, baine :: ex quibus liquet alienigenas ſervicuti ſæpius ob
La ſusemmi cele Couture , noxios fuiſſe. Sed illud ipſum comprobantStabilimer
Me faites une ſepulture . ta S.Ludovici c.96.primum laudaco , ubi: Segentilhons
I COTURA , Eadem notione . Madox Formul.An: a bons meſconeu en la terre , ſe il Servoit le gentisbons
gl.p.184. Ego Simon de PinReni dedi@concello....Rober- vel ut habet MS.DD.Cancellarii, S'il eſtoit Serf : pro
io filio Hernaldi, pro bomagio ſuo & fervitio, & proiv . quo Conſuetudo Andegav. Si gentishome a homes Cu
marcis de gerſuma , totam Coğuran meam de Berthfur- vert en la terre ; quibus non folum declaratur fervitus
long wannabilem , e tantum pratum quantum babui ;- alienigenarum , fed vocum Meſconnu & Çuvert una &
bi , in campoOrientali Caturam (Coturam ) meam ſuper eadem
notio confirmatur. His poſicis, nemo eſt qui
Hethul juxta terram molindinarii... ſuper aliam Co non videat , quam facile explicentur loci , quos in vo
turam de Hethul deſuper, duas foreras cum capuciis ce ſubſequenti Cangius exhibet . Unus fic inftar om
prati , nium : Rex Francorum omnes cum equis juffit fub nomi
& COUTURA, Eodem ſignificatu : Chartularium ne Culvertagii convenire, id eft, Sub penadejectionis
SS. Trinitat.Cadomenſis fol.70.v. Coutura que eft jux- in -conditionem Çulvertarum feu fervorum extraneo
ta mafuram Leſceline quatuor acrarum eft , valet rum : quo pænæ genere congruenter ple &tuncur quimi
quinque fext. frumenti . Chartular. S.Vandregeſili to.t. litiam detrectant , quam amore patriæ ,ubi bellum
fol.2 2. Vendidi...unam pechianı terr&... intra Couturam urget, ultro ſequuntur fideles indigenæ : hincquema
Monachorum S.Vandregeſili, gis ac niagis evincitur Culvertas extraneos fuiffe infi
I COUSTURA , Idem . Charta Odonis Abb.Cazia- pæconditionis & incognicæ . Neque forcallis aliundę
cenſis pro Ecclefia Reſbacenſian . 1264. ex Archivo hu- arceſſendum vocis erymon, quam quod hujus ſortis ho
jus Monaſterii : 'Noverint univerſi nos tenere ab Eccle- mines parum notieſfent & obſcuri. Ad hanc notionem
fia Resbacenſi terram des Efarts ufq; ad undecim quar- proxime accedie vox noſtra Couvert, Tectus, velatus,
feros continentem , medietatem Couſture de Luquie,& c. occultus :quam alias Culvert vel Cuivert efferre potue
T CUSTURA. Bullarium Fontanell.fol.17.v.De Cu runt. Huic conjecturæ non parum favet vox fynony,
ſturis quas ego vel bomines mei in paluſtribus ejuſdem ma Meſconnu , ignotus. Sunt qui'deducunt à Colliber,
villæ facimus vel facere poterimus... Ann.olxxxvi . fus ex aliquanca vocum affinitate, quæ me non mul
2. CULTURA , Culcus , adoratio , in leg.un.Cod . ſum movet, quod non eadem fic Culverte & Collibera
Theod.de Imag.Imper.[ Cultura idolorum , in S. Ilde- ti notio . Vocem Cuivert ufurpavit Helinandus in ſug
phonſiadditione ad librum S.Ilidori de viris illuſtribus, Poemate de la Mort :
inter Concilia Hiſp.to.3.p.78.] Morsfait franchomme de Cuivert .
I CULTURARE, Colere. Papias : Helerare,Olera Hoc eft , é ſervo facit liberum , ut recte interpretatur
Culturave. Gall.Cultiver . Onomaſt.ad calcem to.3.SS. Menagius ,
Maii : Culturare , ' ad Culturam aptare . CULVERTAGIUM , Matth. Paris anno 1212. Rex

F CULVERTA . Libellus fupplex anni circiter
1106.apud Murator.10.2.part.z.col.662. In tantum Ec-
clefiam affligebant , ut Culvertasſuasmitterent, quas
offertiones de manu Presbyteri per vim diſtraherent , in
quorum manibus, qui offerebant, ofculum præbebant
Cl.Editor Culverțas fervos viles intelligit. Recte qui
dem ; id ſatis patet ex ſequenti voce Culvertagium :
Sed cum non una fuerit fervorum vilium conditio , re-
ftat inveſtigandum , quænam fuerit Culvertarum pro-
pria . Illam , mea quidem ſententia , recegit Caput 96.
Jibri 1. Stabilimentorum S.Ludovịci cum veteri Con-
ſuetudine Andegavenſi comparatum . Hoc caput infcri-
bicur in Stabilimentis. De bonsmeſconnu en terre de
gentilbons, vel ut præfert codex MS.DD.Cancellarii;
Debome mefcru de fon ſeigneur : in Conſuetudine vero
Francorum omnes cum equis juſfitfub nomine Culverta
gii convenire ,' ne crimineleję majeſtatis damnum exha
redationis incurrere viderentur , c. Infra ; Rex Joan
nes brevi ſuoad Vicecomites juffit, ut nullus remaneat,
quiarma portare poffit ," fub nomine Culvertagii, o
perpetuæ ſervitutis . Ibidem : Nibilmagis quam oppro
brium Culvertagii metuentes, & c.Eadem habet Mac
chæus Weſtmonalțerienſis an.12 ! 3 .Vide Gul . Prynneú
in Libertat.Angl.co.z.p.269.Vox fervitutem quamdam
ignominiofam denotans Francis perinde ac Anglis;ſed
incercæ & ignotæ prorſus ſignificationis utriuſque gen
tis peritioribus. Nam vix eft, ut quampiam ex prola
tis á Spelmanno in Nidering , uc & à Watfio , Somne
ro , & Twiſdeno fententiis amplectar, qui à culum
vertere , feu fugam'arripere , vocis etymon accerfuot,
nulla
 CUL
DIS !
mullo fane fundamento . Si tamen cum aliis divinatio-
piliceat indulgere, Cul.vertagium idem valet hoc loco
quod confiſcatig, feudorum fcilicet, Nam în Conſue-
rudine Solenfi tit.10.art.$ .Couvrir le feu de ſon fivatter,
ſeu ignem fui vaſſalli operire , dicitur dominus , cum
ex defectu vel delicto aliquo , vafrallorum feuda.
lium feuda ac tenementa in manu fua ac poteftate
ponit. Verba aufem fubnomine Culvertagii, idem fa-
pant,quod fub fæna confifcationis.( Vide Culverta : ]
CULULLI , Calices fi&tiles . Papias ,
CULUSTA.Fragmentum Petronii : Ņam mibi pibil
novi poteft afferri, ficutille feri Culuſta mel babuit pra-
tim .[Valeſius in Valeſianis p:233.hunc locum Petronio
perperam attributum ſic corrigit :Sicut ille feroculus,ta- xit 1.2 ,de Themat.c.11.p.106. Gombarias vocat Andreas
men habuit praxim .Nonmulto clarior evadit locus ob- Dandulus in Chron.MS.ann.992. Naves, quas Veneti
ſcurusingenioſacorrectione.Hinc tamen fit , ut vocem
Culuſta credamus fiftiş vocibus annumerandam . ]
1. CUMA , Poma Silveſtria . GloM.Ifid.Grævius
mones legendum ex Conſtantienfi , Corna , Poma ſyl
veſtrig . Virgil.3.Æneid.
Viftum infelicem daccas lapidofaque Coroa
Dant rami, c.Vide Coſnia .
42. CUMA, dotépazes , in Gloſſis Lat.Græc.Af
paragus,
3. CUMA , Brevis dictio , in Gloſſar.San -Ger-
man.nu.so..Legendum Comma uç in Glon.Iſid.Vide lot .
Orig.c.9 .& l.2.C.18.
9 4. CUMA, COMA, ut infra Cumba , 2. Locus
declivis , propenſus, in vallem deſinens . A &ta con-
fecrationis Ecclefiarum S.M. & SS.Petri & Pauli in val-
le Albania ann.95s.in Appendice Marcæ Hiſp.col.875.
His affrontationibus includuntur,à parte prientisin Cu-
ma crofa , pergit per ipfa Cuma de pugo rotundo....
vadit per ipfa Cuma qui pergit ad manfione Radone..per
ipfam rocham deMazanedo, o peraliam Cumam qua
dicitur Gotalia . Pluries occurrit ibi , atque bis autter
fcribitur Coma ,
CUMACUS . Epiſtola Valeriani apud Pollionem
in Claudio : Fibulam auream , Cumacim , cypream 4-
nam . ( Forte legendum , Cum acu Cyprea una . ]
CUMADA . Capitulare de Villis c.42.Unaquæque
zilla ....babeat...cafenas , cramaculos , delaturas , fe-
Fures , id eft, Cumadas , terebras , c.Ubilegendum
indubie Cuniadas ex Gallico Coignèe , ſecuris . Vide
Cuneata ,
q CUMASCLE , Provincialibus, Catena ferrea ſuf-
pendendis in foco lebetibus , Gall.Cremalliere . Legi-
įur in Inventario anni1294.ex Schedis D.le Fournier ,
CUMATICUS, Berſificator. Gloff. San -Ger-
man.mum.5op.Lege Commaticus, ut in Gloflis Ifidori,
Vide Comma .
CUMATILIS , vox formata ex Græc. xữud , Au-
& us ; unde Commodianus, deNeptuno :
Patet eſe Deum Cumatilem illo paratu ,
{Nonius Marcellus c .!6.de genere vel colere veſtimen-
torum , p.1. Cumatilis , autmarinus , aut cæruleus à
Greco tra &tum , quafi fluctuum fimilis, °C,]
1. CUMBA , Cymba, navis , ſeu potiusnavisfpe-
cies, Gloſſar.Arabico -Latinum : Lembus napicula bre-
uis , difta e Caupulus , Cumba , Lintris. Pa-
pias : Cumba , naviculo , lacus pavis, Gloff.Gr.Lat.
Exdon , To cognoieépiov , Alveum , Alveus, Gumba . Ali-
bi : Axdtlov , Cumba . Gloff.Saxon .Ælfrici : Cumba ,
pel caupolus , *c. Lexicon MS.Regium : K.MBU Thora
T ! 10:'p:19Pwuaros, Uguțio ; Cumba Cimba , ima pars
pavis O vicinioraquis, Sic di& a , quod aquis incumbit,
unde ipſa navis, o . præcipueparva dicitur . Feltus
Avienus in Deſcript. Oræ marițimæ ;
...Cumbis turbidum late fretum
Et belueſi gurgitem Oceani ſecant ,
CUM 1152
Flodoardus I.14.Carm .18.
Siſtere fic triduotogens fine gurgite Cumbam ,
Alžbi :
Applicitas quæ littoribus propellere Cumbas
I » ſurgunt.
Uricur & Prudentius lib.Periſteph ,Hym.2.25.Occurrit
etiam in Notis Tyronis . Hinc forte Kerezélior , navi
gium majus , apud Conſtantin .Porph.io Bafilio cap.42 .
Tea Opal which wilson, KEAsavanoy: !. Cap. 43,
Finoti xom Bovia . Utitur etiam Leo Imp, in Tactic ,cap,
18.9,140. (qui à Saracenis vocabulum accerſit, dicto ca ,
18.) & cap.19.9:70 .uf& Cedrenus p.580.581. Edit , Reg,
& Zonaras in Baſilio , xolmeerovidem Conſtantinus di
Gombarias nominant, contra ,contra Narentanos Scla
vos miſit, Vide Gloſſar. med.Græcit, [ & fupra Cauz
putus . ]
& CUMBUS , Eadem notione in Agnelli Libro Pon .
tificali apud Murator.co.2.p.6o. col . 2. Alia vero die
Cumbum ingreſus propitiis ventis properavi ad iftam
ſervatam à Deo civitatem Ravenne ,
2. CUMBA , Hiſpanis Comba , eſt Curvatura,Va.
ſconibus locusdeclivis & propenſus , qui in vallem de
finir. [ Armoricis Combant . ]Gloff.Lar.MS. Regium
Cod : 1013 ; & Gloſfællidori , Gumba , cuneus , crypta.
Cripa , in Gloſſis IGd.ubialii pro Cuneus , legunt Cwo
niculus. Anglo-Saxonibus etiam Combeſt vallis,mor
tibus undique obfita , quemadmodum veteribus Britan
nis Kum , ut obſervat Cambdenus in Dammoniis . Sic
autem dieta, quod Cumbe , feu navigii ita nuncupati,
quad cavum eft, & longius,fpeciem referat; ſeu ab alveo
navis,qui Cumba etiam dicebatur.Hiſtoria fundat.Mo
naſterii Miratorii in dioeceſi Lugdunenfi MS. Tempore
vera precedente D. Guerricus prædi& ti Humberti filius
anno 1156.Cumbam Offen , er omnem terram prædiétæ
Cumbe circumquaque adjacenten prædictis fratribus
vendidit, Tabularium Bellilocenſe in Lemovicibus n ,
83.Manſosmeos in Bretenis dimitto tresquita quidem di
mitto , ut frater meus Ratbodus teneat ad obedientiam
S.Stephani ad ſacrarium denarios 2.de vinea in Tiberia
intrante in illa Cumba , Eadem habentur in Charta an.
1131.10.13.Spicilegii Acheriani pag.311. Vetus Charta
apud Perardum in Burgundicis pa.116.Et in circum vel
uitur per rupes , infra quas Cumba per maxima tendens
ad curſum Sufionis, & per ipſum curſum pergit uſque
ad terram , undefluunt olle. ( Charta anni 1068. in
Appendice Marca Hiſp.col.1143.Et extra boc habeat ibi
Agerenfis Ecclefia duas pariliatas terra ...in Cumba de
Arteſia , Vide Cuma 4.& Valeſii Notitiam Galliarum
pag.415.col. 2.ubi obſervat Provinciales , Dalphina
tes ac Sabaudos præter cæteros Convalles Cumbus ap.
pellaſſe . )
COMBA , Eadem notione . [ Pactum inter Jacobum
Arragoniæ Regem & Berengarium Magalona Epiſc.
an . 1272 , de limitibus juriſdictionis utriuſque ; Fluit
aqua pluvialis ad ipſum flumen per filum Combe que
ejt juxta ipfam rupem. Camba Rogerii, in qua fica es
rant vineæ , pluries memoratur in Regefto 87.Charta
phylacii regii . ] Charta Henrici Comitis Augi tom . I,
Monaftici Anglic,p.920.Wertham cam Comba juxta fo
reſtam mean , 06. Chronic.Beſuenſe p.640.Et pro tali
commercio dedit illi 25.folid, es unam Cambam , quam
plantaverat,Occurrit præterea in aliquot Chartis apud
Ducheſnium in Probat.Hift.Vergeiacenſis p : !35. 143.
& Guichenonum in Probar.Hift.Sabaud.p.s.Le Roman
de Garin MS,
Percbevauchier le brueldeSelve longue,
Si deſcendirent lès une baſe Combe ,
Hinc Altacomba in Sabaudia , & Combalonge in Con
{g
 CUM CUN 1154
3153
for'annis,Monafteria ſeu Abbatiæ , nonien accepere ; ' alioru in Colleforun & Cuſtodum ejufdem Cunagii
quod in altis,profundis, & longis valliblas exftructæ fint. & c. Ibid. pag.648. col. 6 in alia Charca ejuſd. Edw.de
Vide Catacumbæ . compofitione fuper emolumentis Cunagii : Nifi tan ,
q CUMBUS, apud Moretum Antiq.Navarræ p.300. tum tertias partes emolumenti dicti Cunagii. Et to.7.p.
& 301.ex Archivo S. Joannis: Deditillisunam fpelun- 41.col.i.in Charta ejuſdem de moneta Scotiæ ,ad Joan.
cam, quæ eftfub Orolis facie .. inde devallat contra ilo de Bolcon.an.1374. Pro eo quod gentes Scotiæ per fubtili
la ſerra de trasillos.Cumbos de fonte frigida . Ubi verſio tatem fuam bonam monetam argenti extra regnum no-,
ejuſdem Moreti: Les dio una cueba a la viſta del Uruel... Strum Anglie ſubtraxerunt , & in Cunagiunaſuum , ad

y 'de alli corre por vallecontra la ſierra de aquellos Cum- minorem valorem quam moneta Angliæ extitit, poſue
runt, * fic currit infalutione in regnoprædicto , adgra .
bos de fuen frigida.
i SUBCUMBUS,Terminuscavus . Latinus deTerminis : ve dampnum eo deceptionem noftrain , & *c.Deniq; com .
Terminus fiSubcumbus pofitus fuerit, limstem oftendit : 2.p.47.1.col 2.in Charta Henrici V.Angl.Regis an.1417 ,
quidam maxime per convallia pergunt.Si autem in plano Controfactor miſtere moneta & Cunagii multiplicator ,
Subcumbus pofitus fuerit , ubi val is non fit , in proximo ♡ lotpr auri & argenti cum cuneo noftro Cunatorum .
ante ſe clandet finem .Alius Agrimenſor : Terminus de 2. CUNAGIUM , .ut Cunicularia , Vivarium cu
cum 1o .habuerit, quadrifinium exponet : fi Subcumbun niculorum . Tabularium Calenſe pag. 40. Mete rerum
fuerit, limitem oftendit, aut vallem defiderat , prædi&tarum ... ſunt, bæc videlicet predicta non .
9 3. CUÑBA. Theloneum Monafterii S,Bertini.. ufque ad ardillariam , o de illa ardillaria ufque ad
Carteia de Cumbis fulconum 2.den . Cunagium S. Andrese de illo Cunagio uſque ad vi.
nea m Petr i , o'c .
CUMBRI. Vide Combri .
CUMBUS.S . Audoenus lib.z. Vicæ S.Eligiic , 5. Ar I CUNATUS , Cuneo ſeu typo percuſſus . Vide Cu
repto Eligius ſarculo cæpit ... terram ſanctiseffodere ma- nagium i .
nibus : mox reperit Cumbum faneveterrimum , tegentem I CUNCIDA , ut Concida , Sepimentum . Lex Sali
Ubi legendum puto Tumbum , feu ca tit.19 . art.10. Edit . Eccardi : si quisCuncidam alie .
corpus facratum ,
tumulum, id eſt, Tumbam . [ Vide Cumbus, aliis notioni- nam capulaverit, & c.
I CUNCTABILIA, Moræ , dilationes ut conjicic
bus in Cumba 1. & 2. ] .
CUMERA, Vas frumentarium de feſtucis . Ugutio , Sollerius. Acta S.Reginfwindæ , Julii to.4. pag.95 . Es
{ Papias MS.Bicuric . Cymeras, vas frumentarium ..) tanta illum diſciplina ſtigmatizavit, ut videlicet livide
( CUMERUS,Urbanus.Gloff.Ifid.Conjectores re- cutis apta veſtigia divinæ vifionis Çunčtabilia omnia fa
ſtaurant: Camerus,Curvatus.Mallem , Comes , Urbanus , cerent credibilia ,
Mihi favet Conftantienfis , ubi : Cumes ; Urbanus, No CUNCTALIS ,Generalis . Papias. ( Mart. Capella
men civitatis.Ultima verba pertinent ad vocem præce- lib. 1. pag. 6. Laromnium Cunctalis, i.e. Generalis
dentem , Cune,Civitas Campaniæ. Hæc fere Grævius . oppofitus familiari . ]
( CUMEX , Scutella profundior, Belgice Konme I CUNCTARI, Inficiari, negare , aut faltem du
Acta SS.Julii to.1.p.320. de S.Coemgeno : Coemgenus bitare , quia qui cunčtantur quafi dubitant inquirendo
jam non inveniens patellam , lac effudit in Cumicem li; num a &turi ſint necne : hæc propria vis verbi Cuncta
îneam , poſuitque manibus fuisfuper ignem , & ignis ri . Chriſtophorus Papa in confirmatione Privilegio
nullo modo ligno nocuit . rum Corbeienſium , apud Acherium to. 6. Spicil. p.415.
I CUMLATERATIONES, Limites. Charta Al- Nulli Cunctandum eſt, quod cunete Ecclefie paci,ſaluti
cherii Aurucii pro Abbate Sichardo , apud Stephano & quieti proſpicere nos oporteat .
rium to.r.Antiq. Occitan . MSS. P- 368 . Quantum infra T CUNCTICINUS,Omninoſus.Mart.Capella lib.
iftas affrontationes vel Cunalaterationes jạcludunt , fic 9.0:306. Plenitudo Cuncticinæ voluptatis.
vendidimus vobis . Vide Collateratio . CUNCTIGENA, Omnis generis , in Decretis Sy .
T. CUMMA . Vide Conduma poft Condamina . nodi Ænhamenfis ann. 1039. can. 22. Nequitie Çuncti
T CUMPADIS ,vel CUNPADIS. Agnellus lib . Pon- genæ, & * c,
tif.part.2.c. 3. Aiunt alii quod post mortem ipforum post I CUNCTIO . Vide Cociones ,
plura tempora Romæ in concilio bec cauſa diſcuffa fuif CUNCTIPARENS,Parens omnium . Prudent.
ſet; qui providentia Epiſcoporum quafi pro depofitione il- Pan.S.Agnetis v.1 28. Cui poßefoli Cunctiparens dedit .
lorum inciderunt fummitatem Cunpadis (.vel Cumpadis, I ÇUNCTIPATER , Omnium pater Deus. Theo
ut in nota ) pedis dextri . Quid hoc fic poft eruditiffi- dulphus 1.Carm.v.69.de Hiſkia Rege:
mum Editorem Muratorium ultro fatemur nos igno Cuitria Cunétipater voluit ſuperaddere luſtra .
rare . CUNCTIPOTENS, pro Omnipotens . Cuniti poten
q CUMULATUS , Cumulus , Barthius ip Gloſſa: tia , in Prologo ad Vitam S.Turiani, Epiſcopi Dolen
rio ex Hiſtoria Palæſtina ... $ ſis.[ Prudent. in Pall. ».Quiriņi v.56.Jefu Cunttipotens.
" CUNA . Vide Cuva . Legitur & alibi . ]
1. CUNAGIUM , à Cuneus,Gall .Coin , Typus CUNCTITENENS & Omnipotens, in Præcepto
ſeu ipfa typi percuſſio , qua fignantur monetæ aliaque Ludo vici Balbi an.879 . apud Mabill.de ReDiplom.lib .
quam plurima è metallo confe &ta ; Tributum proine 6. pag . 549 ;
preſſione typi exfolvendum.Charca Edwardi III.Angl. I CUNCTITONANS DEUS ,, in A & tis SS . Julij
Regis an. 1337.apud Rymerum 10.4.p.7 36.col.i.Dedet [ 0.1 . pag . 133. de S.Swithuno .
rimus eidem filio noftro ſtandariam noftram in Comitatů D CUNCTIUM ,Reſtauracio ,reparacio.Alta SS.
prædicto, una cum Cunagio ejuſdem ſtannarie . Et pau- Junjito.3.p.936.deB.Michelina : Res reli &tas Ecclefia
lo poft: Cum omnibusad predicta ſtannariam . Cu- prædiéteexpendendasin Cunitio Ecclefiæ predicte .
nagium ac curiam qualitercumqueſpectantibus ... una CUNCTUS , Scyphus , patera . Ita Papias MS. E
cum Cunagio ejuſdem ſtannariæ, & cum omnibus exitibus dit . habet Gundus.[ MS. Bicuric.haber eciam Cunctus. ]
... curie predicte . Ejufdem comi p:748 . col.z.in Char CUNDUS . Vide Cunetus ,
ta ejuſd.Reg.pro Willelmo de Monte -acuto ſuper exiti CUNEATA , Gall . Coignee , Securis . Tabulariam
bus Cunagii : Rex Collectoribus five Cuſtodibus Cuna- Vindocin . Ch.54. Favente Hilgodo fratre fuo Securi si
giiſianni in Comitatu Cornubiæ falutem ... Concelerio ve,ut vulgus loquitur, Cuneata cognominato. Vide Me :
pus... de exitibus Cunagii prædicti per manus veftras , urlium in Kany.0", & fupra in Cumada .
Tom . II. Сcc TCU ,
 CUN
& CUNELA, Súßpo.Gloff.Lat .Grec. Sangerman.
Thymbra. Lege cum Plinio, Cunila , Herba odorifera
quam valgo dicimus, Sariette .
I CUNENEA.Compácus an . 1201.apud D Bruffel
de Feudorum uſu adcalcem to.2. p.154.col. .. Pro Cu-
renea faci enda veteris turris Oʻ pro' suladealbandocomo
capella 20.9.Suſpicor legendum effeCaminea,Gall.cbe-
minde , Camini ſpiſaculum . Erit forte quimalit Cu-
neneam effe'Angulum Gap.Coin .
g 1. CUNEUS, Angulus,Gall.Coin . Charta Phi-
lippi Auguhi an.1211.com.i.Amplift.Colle& t.col. 19o.
Abera Venantii uſque ad Cüneum muri, oc Charta
Philipp; III.Franc.Regis ann.1272.in Hift.Sangerman
A Cuneo adaquatorii
jacobi Bouillart. pag . 65.col.1.
eteridoad portan's Germanide Pratis:"Liber Anniverf.
ejuſdem Abbatiæ "fol. 70. Super "domo que facit Cu
neum , OC
CUNEUS, Şigillum ferreum , quo nummi cudun-
2.
tur,Gallis Coin :cudendo di &tum enfet Cokus ad Lit-
cleronem ſect.335. Aliia cuneifigura , & probabilius.Le
xicon Gr.Ms. A propoxoneior,in a xorritai tavoiel outta,
i vüri dizirporization. Leg.cí uavipor . Match.Paris an.
1:48. Cuneus monetális: Cunei emolumentum . Monaſt
Ang!.to.2.pag.308.313. Carucatam terr& , que jacebat
olim ad Cuneos moneta. Adde Will Thorn.in Chron. p.
(1816.Fleca 1.1.c.22.9.5 FabricatoresCuneorum.9.6. Pa
bricatores falſa monetæ fine Cuneo. Vide Moneta.
Sæpe etiam fumitur pro ipfo jure cudendi'monetam ,
in Affiliis præfertim Hierofol. MSS. Le chief Signor
* Cour , Coins, & Juſtice , qui eſt la haute Cour. Paf-
fim ibi'.
3 :" CUNEUS,Species vel forma panis.Chron. Vin-
deſem.Buſchii lib.2.c.13. Uno Cuneo, hoceft, albą page
modiciſque cibaruis in hebdomada ſuſtentabatur. Picardí
Cuignet etiamnum appellant, panem lacte fubactum , &
! in varios angulos formatum . Auctor Mamorrecti 7.
Levit. Collyridis, id eft, panes ſimilagineos triangu.
los, vel circulos .
4 CUNEUS, Latinis,eſt inſtrumentum ferreum ,aut
ligneum, quo finduntur ligna. Víça S.Joann.Ępiſc.Tra
gurienſis: Accedentesautem plures prioribus , adjectis
ferreis palis & Cuneis,ſubmovere illum ( lapidem ) non
poruerunt.Miracula S. Richarii Abb.lib.i.c.1.Cum fine
dere tentaſſent cum malleis O Cuneis , & omni bujus ge-
neris machinamento , c. Vide Ordericum Vital. lib . 8 .
pag. 648. & Meurſ. in Korviai
CÙNGNUS, Angulus,Gall.Coin , alias Coing
Conſuetudines MSS: Tolofánæ ex Bibl. D.Abbar.de
Crozat fol.18.vel19.Et exinde ufquead crucem. deCun-
gno . Vide Cuneus í .
" I CUNHUŞ, Typus quo moneta cuditur & figna-
eur,Gall.Coin.Extractum compuriSiardelli Malaritiæ
Magiftri monetarum ann.1339.Hiſt.Dálphin.co... pag
95. Primo videlicet, quod ferens, denarii curribiles
ſub forma , Cunho , 6. Pluries repeticur eadem vox
ibidem.pro qua bis habetur Cugnus , Vide in hac voce
& Cuneus 2.1
I ÇUNIĄDA ,Securis. Vide locum in Caradrus &
fupra vocem Cuneata .
SCUNICULA . Vide Conucula .
CUNICULARTA , Vivarium cuniculorum , Gallis
Lapiniere ,Garenne.Occurrit ſemel in Fleta lib. 2. c. sz
$.12.c.71.9.12.cap.72.5.14. & c.
CUNICULARIS, Quicuniculos venatur, Fori Ley-
renæ : Cunicularis poft unam noclem det unum Cunicu-
Jum'cum ſua pelle .
I CUNICULINA Caro , in Epiſtola Evantii Ar-
chidiaconi; inter Cončil.Hifp. co.3.pag.87.Cuniculina
Johannem de Janúa .
pelles, id eft,Cuniculi,apud
GUNICULUS,Mendole pro Duciculus . Ibi vide.
CUN 1156
CUŅIRE ,Cuneo notare. Typalignare, Gall.Mere
quer au coin . Præceprum Edwardi Ill. Angl.Regis an.
1338 : de ſtanno capiendo ad bellum apud Rymerum to.
S.P.39. Alignavimus vos conjunctim o divifim ad ca
prendum ad opusnoftrum totum annum in Comitatibus
predictis Cunitum etiam Cuniendum , cym Cunitum
fuerit
o in eifdem Comitatibus jam inuentum.Apud Fe
Rum Cunire eſt Stercus facere , quod de infantibus fa
fcias în cunis polluentibus maxime intelligendum eſt
Vide Cunagium i.
CỤNIT £ ,Heretici,quorụm auctor Cunus quidam ,
in Anglia noci an . 147.M.Chron.Belg.
$ CUNPADIS . Vide Cumpadis
1. CUPA, Vasvino condendo paratum , Latinis ,
Koupar Anglis, noftris, Çuve, Germanis Kuiffe Lu?
canus lib.4. deBello civ,
Rären vacue ſuſtentant undique Cupa .
Vide Petrum Blefenf.Epiſt.63.Navis capacitatis 40.CO
parum, in Novella Valentiniani de Naviculariis amni,
cis. Nos dicimus: Un vaiſſeau de 40.conneaux,Glor .Els
frici: Cupa,cunne.[ Computum Capituli Auțiffiod.an ,
1247:" Eodem annobabebat Capitulum duo de preſoria
munita ,& 27. tonnas , o quinque canales ad eas implen :
das, o leptem Cupas cum quadam parua, in qua vinum
colatur.Jonas Monachus in Vita S. Columbani ņu . 53:
Reperit eos facrificium profanum litare velle vaſquema
ĝnum , quod vulgo Cupam vocant , quod 26. modigs am
plius minuſve capiebat, cerviſia plenum in medio babe:
bant poſitum.Vita S.Aylfregifili Epiſc .Bituric .inter A:
eta SS.Benedict.ſæc.2.p.97. Repleto uale multo , unum
quod illi vocani Cupam ,ferme vigenti metra capiens te
Jedit vacuum .Sed & apud Ulpianun inter vaja vinaria
numerantur Cupa ddolia, que in cello fixa ſunt.Bert hą
Monacha in Vita S. Adel heidis Abbacillæ n.15.Cellera
riam enim aliquando, vinum de Cupa producentemfafti.
,
nanter per nunsium accerſivit: quæ in obedientia neſciens
moram; ejus preſentiam velociteradipit, ore Cupe non
obfirmato ,fed ducibulo ſecum in manibus afpariato . Oc
currir eadē notione pro dolio vel doliolo,in Vira Ş . Wil
librordi;inter Acta SS. Benedict.lęc.z.part... p.619.nu.
18.in Vica S.Genovefæ ,to.1.Januarii p.140.145.& c.Ild.
lib.2 . Orig. cap. 6. Cupas, à capiendo, id eft, accipiendo
aquas vel vinum vocaias volunt · Genuinum cymon
lumipecies navis de qua mox in Cupa 2. )
Cuppa,Eadem notione . Charta anni 1047. incer
Inftrum.co.z.Gall.Chriſt.col.480. Item de Sylva noftra
ad domos fcilicet edificandus vel reſtaurandas , ad Cup
pas, ad dolia,ad vallum, ad naves ,c. Bernardi Ordo
Clunjac,part...c.47. Cuppa quatuor, uns ad fabas fer
vandas, quando fuerint bainata, alterain quam cadit a
quæduétus,tertiain qua louantur ſcutelle quarta ad bog
ut aqua calida in eam mittatur ad Mandatum og adra
furam Fratrum .
CUPELLA, Minor cupa , Epiſtola Bqnifacii Archiep:
Moguntini: Vice ofculi duas Cupellas vini Çelfitudini
veftræ tranſmiſimus.
2. CUPĄ, CUPPA,Coppa, Heſychịus : Koßsa , rotá
prov,Gloff.Lar.Gr.Cupa, šátt's psyeangiv tivssyautóvre
adoir. Eft autem yauro's, certa navigii (pęcies ; & apud
Heſychium , xómai, siris tipos , pariter effe dicuntur .
[ Sic vocem Copa Nicolaus Specialis ufurpat lib. 7. de
Rebus Siculis cap,!7.apud Murator.com . 10. col . 1070,
Şed die tertia , utiplosdefenſores urbis in multarum par.
tium defenfione diſtraberent , quodebilitatam urbem vie
ris bellatoribus facilius fuperarent, cathenam quæ por
tüm urbis concluderat,premiſlisportennis,quas vulgo alii
Filvás, alii Copas vocant , magniſque navibus ſucceden,
tibas infringere conabantur. ]Idem Gloſſarjum nót ,
urna , bydria. Ubi force legend .Kiwa. At apud He
ronem Mathematicum XX TX & Bērzs, pro vafis
vina
 1157 CUP
vinariis ſumuntur; ſed Cupa major eft butte . Recentio .
1 ribus vero Cupa & Cuppa ,ufurpantur pro poculo , ſeu
‫܂‬ vaſe pororio , quod videtur ſic appellatum , quod Cupe
formam referat. Noſtri Coupe appellant , [ Armorici
1 Cop. ] Vica S.Guidonis Abbatis Pompofiani:Cuppaw ,
1 qua bibebat Abbas, ab eo ſibipetiit porrigi. [Cupa S.Co
lumbani,in ejus Vita inter A &ta SS .Benedict. ſec.2 . pag.
53.]Cuppe aureæ & argentea, in Conſtitut. Siculis lib.
3.tit.36.G...Liber de Contemptu mundi:
Inſigneſque thori, Cupe , cypbique decori.
Vide Lupum Ferrarienfem Epift.85. Salmaſium ad Hi-
ſtor. Aug.p.253. [ Nævium ex quo laudatur: Duas Cu-
pas mero plenas exbaufit .& Anecd . Marten.tom . 1.col.
1525. & 1527. Coppa una argentea ,in Chron . Romual
di II.Archiep.Salern.apud Murator. to.7.col.242.Cup-
pa argenti füſilis , quam Calicem interpretatur Mabil-
lonius, in Translatione S.Filiberti , inter Acta SS. Be
ned. ſæc.4. p.1.p.552 . ]
Cuppa, Eadem notione,apud Simeonem Dunelmenſ.
Charta Æthelftani Regis Angl . co.i. Monaftici: Tria
tapetia , & duas Coppas argenteas cum cooperculis.Cup .
pas vocatmox idem Dunelmenſis .Eckeardus junior de
Calib.S.Gallic.r.Coppam auream Domini tui ... pincer-
na meo confeftim offero. Supra cantharum appellavit .
Chronicon Caſinenſe lib.3.c.57. ( al. 58. ) Coppas du.ss
argenteas deauratas cum nigello librarum 15. Romual-
dus Salernitanus in Chronico MS. Scrinium Hugolini
1 Boni Comitis fregerunt , & ex eo Coppam unam argen
team , & privilegium , quod Rex Imperatori fecerat, af
portarunt .OtcoMorena : Eripſi unam Copam auri go
denariis plenam ipſi Regiportaverunt .
Copa FERREA, recenſecur inter coquinæ vaſa >
in Inventario anni 1342. ex Archivo S. Victoris Maf-
fil. Armar . Din . n.38 .
CUPARIUSMAJOR , dignitas in aula Regum Luſi-
taniæ . Vide Brandaonum in Monarch. Luſitan . tom .
5. pag. 304. V.
T °CuPPArius. Traditiones San -Emmeram . apud
Bernardum Pez tom.1.Anecd .part.3 . col.171 . Udalric
Swarſcepfe Cupparius.
Cupha, Idem quod Cupa 2. Vita S.Godehardi n .
62. Petendo eum , ut benedicat parum vini in Cupha vel
Scypbo fuo .
CUPELLUS, vel CureLLA , Vaſis potorii ſpecies , ex
Cupa,aut à Græco xullov , quod Heſychio eſt:in
otupíremtő . Ubi forte legendum wiwtó,in formam ovi ..
Alià Germanico, Kuebel deducunt.Gloff. Lat. Græc .
Cupillum , yeusé'pid.ov, f. yeussprov, poculum quo vini gu-
ftus capiebatur, apud Athenæum: Guſtatorium in Frag-
mento Petroniide Cæna Trimalcionis.Apitius lib.1.c.
2. Piper tritum cum melle diſpumato in Cupellum conditi
modomittito .Alia Editio habet Cupellam .
CUPELLA ,Vas potorium .[ Supplem .Antiquari :Cu- Copas ordei fiſenals , & 2.denarios , &c. Infra : B.
pella BoUTTL07,Gaulus.)Vita S.Paterni Epiſc. Abrincat .. Raimundi 4. Copas fiſenals filiginis , & c. Occurrunt
cap.5.
Potam per Cupellasdiſpoſitum evellere voluerunt. hæc verba pluries.
Eft etiam Cupella, parva cupa apud Gregorium Turon.
lib.z.de Mirac.C.35 .
pæ in Regefto Probus fol. 64. verſo : Refcbi tenet de Co
CUPELLA APUM ,Vas apum , Alvus,Gall.Ruche. mite 1. pedam & debet inde 2.Coppas frumenti, eg i.
Inſtrumentum anni 1267.ex Archivo S. Victoris Maf- quart. vini 6 4. den. pro eſpalla, 6 babet ibi cibum ;
fil. Rector hoſpitalis S.Andrea ... inter alia promittit red-
dere Priori ejuſdem Sanéti à S. Vittore dependentis Cis-
pellasapum quadraginta .
© COPPULA,Cupa minor,Computum an.1333.Hiſt.
Dalphin.co.2.p.277. Item pro duobus bacilibus de are
pro Domino, taren.8. gran.3. Etpro Cuppulis fex pro Dor
mino, taren.3 .
Cuppa . Charta HenriciIII. Angl.Reg.apud Pryn-
neum in Libertatib.Eccl.Angl.com.3. pag .834.Cum ex
confuetudineapprobata obienta babere conſueverimus
palefridos y Cuppas Epiſcoporum Abbatum regni
Tom. II.
CUP 1198
cedentium decedentium , & c. Habentur ſimiles a
fiæ Chartæ aliquot tom. 3. hujuſce juris Regii teſtes .
Vide Heriotum .
CUPPA velCOPA ad reponendam Euchariftiam . Ne- .
crologium Eccl.Pariſienſis Id.Aug . Dedit nobis calicem
aureum cum patena ponderis 4. marcarum auri , de quo
facta fuit Cuppa ad reponendum Euchariſtians : Charta
Anglica apud Pryoneum in Libertatib. Angl.to.3. pag .
798. Mandatunc eft Juſticiario Hiberniæ , quod in fingu
lis Ecclefiis Cathedralibus Hiberniæ inveniat ună Cup
pam ad Euchariſtiam in ea reponendam. [Charcularium
S.Martialis Lemovic.Capſa capitis Apoſtoli (S.Marcia
lis)manet renovata Copa ubi Corpus Dom.reſervatur.]
I COPPA ,apudMartenium Itiner.to.2 p.241.ex an
tiquo Inventario Theſauri Monafterii Abdinghoff.Pa
derborn.Aureuscalix 1.cum patena 70. lapidum decora-.
tus ornatu . Argentei vero 7.Coppa 1. argentea, An ad re
ponendam Euchariſtiam ,non fatis liquet .
Copa Calicis , In Notis marginalibus antiqui
Martyrologii Ecclefiæ Aquenſis .
3. CUPA, Menſura frumentaria . Charta an . 1241 .
tom.io.Spicileg.Super ſexterali, corda,ferro,pondere,
da Cuppis.[ Antiquæ Recogn.de Moras,in Regeſto Pro
bus fol. 35. Guigona Panalli tenet de Comite i . emin.
terre , o debet inde 8. Cupas frumenti . Eft autem Cu
pa nude dicta, in quibuſdam locis , uc Bellijoci, quarta
pars Bicheti, ſexque Coponos continet ; Cupa vero ter
tia Bicheti pars tercia eſt ,& o &to Coponos comple &titur.
Coponi viginti quatuor faciunt Bichetum . Sed oin
nium locorum non eadem ratio eſt . In agro v . g . A
trebatenfi Cuppa eſt quarta pars Mencoldi, Burgi a
pud Sebuſianos in Breſlia Cupa eſt viginti quatuor li
brarum , & c. ]
CUPA OCTAVALIS . Conſuetudines MSS . Solemnia
ciin Arvernis : Omnes homines de difta communitate
debent molere unum fextarium bladi pro una Cupa octa
vali , perfolvenda de taliblado, quo perfolviconſuevit,
nec debent deſengranari.
CUPELLUS , Menſura frumentaria . Libertates MSS.
villæ S. Deſiderii in Campania ann . 1228. Molendina
babebit dominus in di &ta villa bannalia , d * erunt Cu
pelli rationabiles & menfurabiles , quorum Cupellorum
ſexdecim faciunt fextarium .
COPA ,Menſura frumentaria minutior , vox pariter
formata à Cupa. Charca Alphonſi Comitis Tolofani
ann . 1 144. pro Montalbanenſibus apud Catellum lib.z.
Rerum Occitanar. cap. 17. Uſus talis eft : de duobus
fextariis avene , quam ajportabuntextranei ad venden
dum , babeat dominus unam Copam , de uno fextario.
mediam Copam ...de ſaumata ſalis ... habeat dominus u
nam Copam . Charca an. 1246. in lib. 1. Feodorum
Burbonenſis dominij fol. 96. Gerardus de Beria duas
Coppa ,Eadem notione.Antiquę Recogn. Alberi
quando folvit cenfum . Charta Roberci Comitis Arver
nix ann. 1284. apud Baluz. in Hift.ejus familiæ tom . 2 .
p.134. De quolibet fextariobladi debent levari do perci
pi pro moltura due Copperaſa à feſto Nativitatis B. Jo.
Bapt. uſque ad Natale Domini, care pro reſiduo tempo
ris ... debet levari ... una Coppa cumulata rata Cop
pa pro rata bladi quod ibidem molet, ca fic 12. Cop
peraſa ditte menſuradebent complere , e perficere
cartam fori de Vice , Chartularium primum Mona )
Aerii Aquicinctenſis fol. 25. Lambertus tenet partem
unius modii una Coppa minus, alii bofpites cætera & fil
Сcc 2 vam ,
 CUP
1159
van , de qua cenfum babemus quinque dozellos avena.
1 CUPPA, Idem . Litteræ Radulfi Epifc. Atrebat.pro
Monaſterio Strumentiann . 1 204. Recognovit ſe vendi-
diſſe... dimidiam mencol datam & dimidiam Cuppam ...
pro terra illa folvebat dicłe Ecclefiæ tres mencoldos fru-
venti dimidium , o dimidiam Cuppam .
COPONAGIUM ,COPPONACIUM ,Jus exigendi ejuſmo-
di Copas ex frumentariis mercibus, quæ in mercatis ve
neunt . Charta Odonis Ducis Burgundiæ ann. 1266. a-
pud Perardum p.511 . Item homines diétæ villæ ad pre-
ſtandum, leida a pedagio penitus ſuntimmunes : Copo-
nagium vero debent die mercati folvere tautummodo ,
non aliis diebus , Copponagii mentio occurrit in
aliquot aliis Tabulis apud Guichenonum in Probat.Hi-
ſtor. Breſlenfis p.64.107 . & in Genealogia Dominorum
de Thoirè , pag.231 .
ICOPACIUM ,Eadem , ut puto, ſignificatione.Litte
ræ Johannis Franc. Regis ann. 1356. Ordinat. tom . 3 .
pag. 75. Primo , quod in univerſo omnes habitatores di-
cti loci Avinioneti qui nunc funt ego qui pro tempore e
runt , poflunt fine licentia cujuslibet , uſque ad tres an
nos à die conceſſionis præfentis noſtre gratie computan-
dos , à regno noſtro extrahere paſtellum cretum in terris
propriis eorumdem , etiam bladum cretum in eifdem ,
ufque ad mille cartones pro quolibet dictoruin trium an
norum ; proviſo tamen quod diftemercature ſeu aliquid
ex eisad noftrosvel regninoſtri inimicos nullatenustrans-
ferantur vel portentur...Item , quod omnes venientes ad
locum feuforum de Avinioneto predicto cum ipforum mer-
caturis,fint immunes& liberi die fori di &ti loci , emendo
O vendendo, à leuda ſeu Copagio per tres annos, à die
conceſſionis preſencium computandos. Item , quod omnes
venientes ad nundinas dicti loci de Avenioneto , eundo o
vedeundo , vendendoque emendo , ſint immunes à Co
pagio, leuda barra, atque gabella per tres annos conti
nuos à die conceſſionis preſentium numerandos . Exinte
gro textu liquet inter mercaturas,de quibus hic agitur ,
potiſſimum recenſendaeſſe bladu , quibus belle conve-
nit notio Copagir à nobis prænotata .
9 Copa , Menſura agraria in Comitatu Viennenſi ,
f.taata quæ capiat feminis unam Copam frumenti .
Inſtrumencum an . 1309. in Hiſtor. Dalphin . tom . 1. p .
97. Dominus Comes habet apud S. Simphorianum in do
minio fuo unum curtile fitum juxta foſfata caſtri prope
caminum Vienne continens tres Copas terræ . Item habet
ibi molendinum dictum de Novet infra villam , ubi ſunt
due rot £ , O'C
I CUPATA, Eadem nocione.In agro Dumbenſi,in-
terdum eſt media pars Bicherata , modo tertia , modo
quarta fecundum locorum varietatem .
CUPA , Menſura olearia etiamnum in uſu pluri
bus in locis, ſed diverſa in diverſis regionibus . Memo
ratur in Charra anni 1130. ex Chartulario Aprenſi fol.
69. verſo & in Charta anni 1252. apud Columbum Ge-
neal . Simian . p.592 .
4. CUPA, Cuppa Tributi, vel penſitationis ſpecies
apud Occitanos, eadem forte quæ coponagii. Charta an .
1292. apud Sammarthanos in Epifcopis Magalonen-
fibus . Quantum ad Cupas& leudas. Ulatica ,feu Le- phia. Alcuinus de offi . divin. ait , Gæcos pleos
ges municipales MSS. urbis Montpelienſis cap.71 . Quin id est , Cuphias geſtare in capite , dum a ſiſtunt altar;
libet habitator Montiſpeſſulani pro domo, vel localiſuo, bus. Joan .de Janua : Caleptrum eſt proprie Cufia ( al .
cujuſcumque ſit pretii , debent ſalvare Cuppas & leſ-
das , Bajulus Montiſpeſſul. debet ei laudare illam
domum vel vocale. Vernaculum ficconcipitur: Caſquun
havitaire de Monpeslier permaifono per logal ſien de
gel près que fia petito gran , deu faluar Copas e leidas
& c. Et cap. 91. Capralarius non debet preſtare Lefdam
vel Cuppas, nifi pro ea parte pro qua pertinet ad eum
lucrum jam Curiæ acquifitum . Vernaculum . Capta-
lier non deu donar lei.las ni Copas , fi non per agelo
CUP 1160
la parte per la q.il azel perten lo captal, o per aqella ,
part , par laqal parten azel la gazanh que a dona
Charca ann . 1231. in Regefto Comicum Tolofæ :
Item petebat medietatem del Cop , qui datur ab illis
qui vendunt bladum in villa Galliacenfi ad pilam .
İnfra : Abbas autem og Monaſterium Galliacenſe ha
bebit tertiam partem in toto blado , quod colligitur
del Cop , ab illis qui vendunt bladum in villa Gab
liaci . Charta Libertatum oppidi de Meneto in Bi
turigib. ann. 1260. De tous bleds de ſextier une Cope
de laide , & * c.
5. CUPA , Urna, arca ſepulcralis. Vecus Inſcripcio
Romæ : D.M.D. Apulerus Jonicusfecit Eutychie forori
fuæ Eutycheti filio ejus, in bac Cupa mater filius
poſiti ſunt. VecusScheda apud Ughellum to.2.Ital.lacrę
p.247 .In alia Cuba juxta Orientem ſepulcrum SS. Victo
ris, Dominici, & * c. Vide Cuba .
1 CUPARIA , Arborum extremitates , feu Rami.
deciſi, Gall. Coupiers. Charca Hugonis Abi Corbe
ienſis an . 1 183. e Tabulario ejuſden Monafterii : Hu
go guerpivit nobis que in nemoribus noftris tam ipfe
quain predeceſores fuireclamare conſueverant , videli
cet nemus mortuum ,geneſtas , Cuparia , ramoſque reſi
duos, circam , cuſtodiam .
CUPATA DƏMus , in modum Cupe ſeu Cupelle te
Eta, in Charta ann.1356.in Hift.Bononienfi Ghirardac
cilib.1.p.25 . [ Vide Cuppus . ]
I CUPBURD, Anglis Cup-board ,Abacus,Gall.Buf
fet · Charta Henrici IV. Regis Angl . an . 1405. apud
Rymerum tom. 8. pag . 387. col. 2. Quatuor veteres ta
bulas pro camer.1 c aula ... unu'n vetus Cupburd , duo
groſa plumba in fornacibus pofita ,
q CUPEDIUS . Vide Cuppes .
I CUPELLA ,CUPELLUS . Vide Cupa 2. & 3 .
CUPERAMENTUM , Acquiſicio , Recuperamen
tum . Tabular. Mincisinərilionisia Pictonibus : Joan-,
nes Arcos donavit pauperibus Dși de Monmorlo ſe dom
nia fua Cuperamenta , quefecit in vita fuz. Et fol.44 .
Donaverunt Pauperibus domus Dui de Monmorlo ... om
nia Ciuperamenta ſua, qu.e Cuperaverant Domini domus
Dei, vel quæ Cúperaturi fuerant in omni terra fua , & c .
Occurrit ibi non ſemel.
CUPERIA , [ Quæ vendit ſalem cum Cupa ſingula
tim . ] Charta Ildephonli Comitis Tolofæ apud Catel
lum in Comitib .Tolof.p.192.Etfeminæ Cuperie,que fa
dem voluerint revendere,emant ad ſalinum ,&c.
I CUPERTORIUM , ut fupra Coopertorium ,Stra
gulum quo le &tus inſternitur. Donacio anni 855. Mar
cæ Hiſp.col.788. Septelanios tapites 11. Cupertorio ſiri
cior. O vellatas il.6 ° C.
I CUPES . Vide Cuppes .
1. CUPHA , Scyphus. Vide Cupa 2 .
2. CUPHA , Cucurbita medicinalis , Gall. Ven
touſe. Vide Scupba .
CUPHIA , & c. Tegmen capitis , quod caput totum
ambiebat.Ugucio :Caleptra proprie dicitur Cuphia equi.
Olim virorum maxime, nunc mulierum, Gill.Coife
Papias: Cydaris , mitra, tyara ,pileusfacerdotalis , Cis
Cuphia ) equi .
I CUFFIA , apud Lobinell. in Gloſſario ad calcem
Hift. Britan.In poſeſionem miſi per Cufizm Comitis .
COFFIA , COFIA . Chronicon Volienſe cap. 74.
Mitras in capite geftabant juvenes utriuſque ſexus ,quas
vocabant Bonetos ,poſt Capellos de lino , vel Coffras , de
hinc Capellos de piliscameli . ( ClemensIV. PP. Epilt.
427.n.52. inter Anecd. Marten.com . 2.col.485 . Item ,
quod ipfi Clerici vel Canonici .... nec cappas quarum
са
 1161 CUP
caputia alterius coloris exiftat, nec cum capellis fea Cof
fris lineis apparentibus incedant.
COFEA . Fortunatus in Vita S.Radegundis c.13.Sta
pionem , camiſas , manicas , Cofeas , fibulas , cuncta
Quro ,quædam gemmis exornata .... Sancto tradit altari.
COYFFIA . Computum Johann. Humberti ſub
Guigone Dalphino ann.1328. Item Judææ pro Coyffiis
Dominæ augmentandis 12.fol.
4 Coysia . Ordinatio Regis Angliæ contra Majo
rem & centum Pares Baion.apud Rymerum to.2.p.169 .
Ordinamus, laudamus & dicimus, quod..Major & c
lii prædicti... centum Pares, procefionem folempniter fa-
ciant...in fola tunica , fine corrigia O'Coyfia , d * c. Bu
to iegendum Coyfia , & *c. Puto legendum Coyfia.
CUCUFA , Eadem notione . Geſta Guillelmi Ma
joris Epiſcopi Andegav.c.22.Omnibus ornamentis Pon-
tificalibus etiam calula, de mitra albis , videlicet de
bougran reveſtiti, og etiam propter un &tionem , Cucu-
fati quadam magna Cucufa ſubtus mitram . Occurrit
rurſuai infra , & in ejuſdem Statutis Synodalibus an .
1314.Regeftum Parlamenti Parif.lign.B.fol.44. inter A
reſta an.1277.A diſtantia unius leugæ venient pedites in
caligis ad domum di ti Militis, in tunicis fine ponis,fi-
ne capuciis * fine Cucufis, Oʻc. Occurrit eciam apud
Continuatorem Nangii ann.1326 . & in Scaturis Colle-
gii Navarræi an.1215.apud J.Launoium in Hift. ejuſd.
Collegii p.89 .
CUCUFATUS , Cucufa caput tectus, in Synodis Ro
comagenſib.an.1299 . & 1313.can ...
I CUCUFARIA , Quæ facit aut vendit cucufas.Co
dex MS.redituum Epifcopi Autiffiod. Vendentes culci
tras debent de qualibetculcitra unum denarium . Quem
libet Cucufaria debet unum denarium de duas levatas
ad manum . Eadem vox , ſed incerta mihi notione le
gitur in Obituario Bellijoci ante annos trecentos exa
rato : Dedit domum fuam fitam ante Cucufariam . An
taberna Cucufariæ ſeu vendentis Cucufas?
q CUCUTERA , pro Cucufa . Articulus xiv. Con-
cilii Trevir.an.1310.inter Anecd.Marten.co.4.col.240 .
inſcribitur . Contra gerentes Cucuteras & rigatas ; fed
in iplius articulicorpore vetantur mitre ſeu Cucufe
ro :as dixit Codinus de Offic.c.2.n.52. Corona pre-
ciofa oy spid , capitium . Galli etiamnum dicimus Scou
fion . Vide Pſeudo- Chronicon Luithprandi p.322.
Coifis hodie etiam caput operire Servientes ad le .
gem in Anglia , teſtantur Spelmannus & Watfius , ad
tonſuram celandam Clericalem utiopinatur idemSpel-
mannus , indeque vulgo vocari Sergeants of theCoife.
COFA , Caflis, galea ferrea . Statuta Bajuliz Fo-
rojul.ann.1235.ex Archivo S.Victoris Maffil. Pedirem
armatum intelligimus armatum fcuto e propuncto ſeu
aſpergoto , Cofa feu capello ferreo , de cargan velſine
Gurgan vel ſcutum inter duos pedites .
COIFA FERREA . Teftamentum Bartholomæi de
Lega apud Th.MadoxFormul.Angl.p.423.Item W.Bor-
delloriculam fuam cum Coifa ferrea ..
I COPHIA . Vita S. Guillelmi com . S. SS. Junii
p.117.Ut & galeatus poflet ad bellum procedere , ad mo
dum ſui capitis ferreum tegumen fierit juſit , quod vul.
g • Copbia dicitur , quam poſtquam Domini miles in cat
pite fumpſit , eam ulterius non removit.
I COPHA , Eodem fignificatu . Stacuta Maſlil.l.2.
6.38 .Quiarma pi&ta faciunt fivefacient in Malilia , vel
Cophas, vel galeas , &c.
Cofiarum Ferrearum meminitFroiſfarces 4.vol.c.38.
Cottes de fer , Gantelets , Coiffettes d'acier. Guill.
Guiart an.1301 .
Boucliers és poins , Coifes lacièes .
Es blanches eſpèes fachièes .
Idem an.1304 .
Tom . II .
CUP 1162
Armées de cotésà leur tailles ,
Et de bons bauberjons à mailles ,
De fors gans , de Coiffesſerrèes ,
De gorgieres o d'eſpèes .
Le Roman de Garin :
Parmi la Coiffe de blanc bauberc ſaffrè.
Charta Odardi Dom .Hamenſis an.1328.Haubregon,ba
chinet , Coiffete , ou plaute ou autre armeure ſemblable.
Hoc porro tegumento Clerici caput operiebanc,præ
ſertim cum itineri ſeſe committebant : nam alias id iis
vix indulcum.Conſtitutio Ottoboni apud Lindwodum ,
feu Concil.Londinenſe an.1 268.can.s. de habitu Cleri
corum : Clerici non nifi in itinere conſtituti unquam aut
in Ecclefiis, vel coram Prelatis fuis, aut in conſpectu
communi hominum publice infulas ſuas , vulgo Cloy
phos ( Lindwodus legic Coyfas ) vocant, portare aliqua
tenus audeant vel præfumant . Alibi : Quin tamen bu
juſmodi Cloypbom vel tenam portare politin burſa , vel
crumena fua ad utendum de nocte. Coifam Clericis er
iam tribuit Macch.Paris an. 1259. Willelmus de Bulley
.... cum non poßetobjectis reſpondere, quia multis irretio
tus erat ſceleribus, voluit ligamenta Coifæ fuæ folvere ,
ut palam monftraret tonſuram ſe babere Clericalem . At
in Conſtitutione Petri Epiſcopi Rutenenſis in inſula
Cypro an.1313.Cofie interdicuntur Clericis c.8 . Et re
pertus portare Cofiam , folvat pro pana 2.ſolidos , a per
dat Cofiam .
CUPIDENARIUS , Mercator , cupidus denario
rum . Ita nugatur Ugutio , pro Cupediarius.
G CUPIDICINUS vel CUPIDICOENUS , Cupidus
conæ , epulo , paraſita . Gloff. Lar. Græc.Cupidice
nus , Trixáfkova . MS.Sangerman. Cupidicinus, Tpse,
xódhava , Qui currit ad cenam .
q CUPIDINARIA FASCINATRIX , Cupidicas
prava , effrenatus appetitus . Godehardus Abbas Te
gernſenſis ad Theodulum Epiſcopum , in Analectis Ma
billonii co.4.p.350.Abfit à me deceptrix cupiditas , ut
aliis tam impie vellem inhiare, quamquam fine veſtris
nullo modo vivere poſſem . Veneria, quin immo Cupidi
naria faſcinatrix ita penitus fiatin me fopita , ut alterius
copula junétam vel concupiſcibili oculo indivioſe infpice
re præſumam ,
T CUPIDINARIE , Cupide , mala cupiditate
Charca Hugonis Archiep. Biſuntini ann . 1041. inter A
necd.Marten.to.i.col.165.Viſum fuit noftris Fratribus ,
ut quod antea Cupidinarie fuerat actum , caritative ellet
emendatum .
T CUPIDINARIUS , Voluptarius . Papias . MS.
Bicuric.habet Voluntarius .
4 CUPIDINEUS,Avarus, Cupidus pecuniæ.Goce
linus Monachus in Vica S. Auguftini Cantuar. Maii to.
6.p.407.Sed pecuniam ,non pretium ſanctitatis bruto in
telle &tu penſabat. Hinc ſemen Cupidinee vanitatis, & c.
T CUPIDINOSUS, ut Cupidineus. Miracula S.
Maximini, 10.7.Maii p.28.Noftris Cupidinofam inju
riam proclamantibus, caufa refertur ad Comitem .
9 CUPIDIOSUS , ut Cupidineus. Gocelinus Mon.
in MiraculisS.Auguft.Cancuar.Maiico.6.p.407.Creſce
bat ævo , creſcebat o avaritie ſtudio . Jam canis albe
ſcebat , & Cupidiofa mente nigrefcebat.
CUPIDITIA , pro Cupiditas. Ratherius Veronen
ſis Epiſc. in Synodica ad Presbyter. Qui Cupiditia ce
ſtuant, qui invidia vel odio tabefcunt.
CUPIENTIA , Enituvía,in vett.Gloflis, Cupido.
CUPILLUM . Gloff.Lat.Græc.Cupillum , ydseid.or.
[ Vide Cupellus poft Cupa 2 & Lexicon Marcinii . ]
I CUPISCERE, Cupere. Acta S.Caſſiani apud Ill.
Fontaninum in Appendice Antiq. Hortæ p.349.
.... Animo praſtanti corde Cupiſcens ,
Has fisiensepulas, ne quid ſperaret ,babebat , c.
Ссс 3 CU ,
 Broz CUP
1. CUPLA . Papias ; Cupla in teftis domorum ,quod
copulent in le luctantes. Addit Joan . de Janua deriva-
ria copulare & luctantes appellari , quod erecti invi-
cem ſé teneant more luctantium . [ Quæ omnia deſum-
ta ſunt ex Iſidoro Orig.lib.19.c.18 . Pro Cuple Marti-
nius in Lexico legit Cupra . Unde , nefcio . Vide Phi-
landrum ad Vitruvium l.4.c.2 .
2 , CUPLA , Copula canum venaticorum , Gall.
Couple . Capitula Caroli Magni an.879.c.15. Epiſcopi
O Abbates @ Abbatiſe Cuplas conum non habeant nec
Falcones , nec accipitres . Capitula Placitor. Coronæ
ſub Ricardo I. Rege Angl.apud Hovedenum : Qui....
Canes duxerint fine Copula per foreftam ....Regis...erit in
miſericordia Regis. Copula , eft ea voidrov , in Gloff.
Lar.Græc.id eft, interprete Suida , 710718 yer@ miei
Tür Iparynxov . Ovid.7.Metamorph .
Copula detrahiturcanibus .
Et l.s. Trift.
Utque canem pavida nallum veſtigia cerve
Luftantem fruftra Copula dura tenet.
Nemefianus in Cynegetico :
Libera nunc primum conſuefcant colla ligari ,
Concordes o ferre gradus , claufique teneri.
Ewfé'aluv To's yvvoc, apud Xenophontem de Venat.c.io .
Vide Sidon . 1.8 . Epift.6 .Roger . Hoveden.p.785. & in
verbo Difcopulare. Le Roman de Garin Ms.
Cueilliez ces Coples por ces chiens retenir .
I 3. CUPLA . Vita S. Drogonis, t0.2 . Aprilis f.
444. Tanta plebium multitudo ad ſepulcrum B.Drogonis
confluebat , quod non poterant omnes fepulcrum premul-
titudine plebis attingere, fed aptaris Cuplis oblationes
Suas...apponebant,hoc eft , munera ſua ſimulcopulabant
live
colligabant,ut per manus tradica facilius offerrent.
CUPPA . Vide Cupa .
ÇUPPA Mazerina . Vide Mazer.
CUPPATUS . Vide in Cuppus .
9 CUPPES , Faſtidioſus, Cupidus. Glom. Iſid.
Papias addit , Superbus, quod idem eft ac Faftidiofus,
ut in illo Poetæ :
Carpit fingula dente ſuperbe ,
Plauto Cupes ett Sectator Cupediarum :
Blandiloquentus,harpago,mendax,Cupes,avarus.
Feftus : Cupes & Cupedia antiqui lautiores cibos nomi-
nabant , & c.Scaliger pro Cupes di&tum fuiſſe Cupedius
afferit : hunc confule ad Feftum .
9 CUPPLANTARE , Impedire, compedibus ir . Reſpicere. Refpicere autem , inquit, & Circumfpi
retire. Supplem.Antiquarii: Cupplanto , ouumon fwy cere nobis olim Capenvel Capſen jam Gaffendicicur. }
impedio . Parolegendum Supplanto. 1 CUPULA . VideCuppula .
1. CUPPULA , CUPULA , Tholus , trullus , for CUR , pro Quia , uſurpat Lucifer Calaritanus p.24 .
nix rotundus in alcum porrectus, & in modum cupa cf 1. CURA , Digoitas feu munus Curionis , Cure
fi & tus: Cupola , Italis ; Coupele, Gallis . Occurrit a .
pud Baron.ar.682.nu.41.[ Translatio SS.Profperi & Ve '
nerii to.s.Junii p.70.Retento fibiex di&tis reliquiis frué
ftulo , ad effettum illud collocandi, ut dixit , in cruce
Cupulæ Ecclefiæ prædicte . {Matthæus Villaneus h3.c.
42. Unafolgore cadde in Roma, Opercoſſeil campanie
le di Janio Petro , abbare la Cupola . Ita apud Heſy-
chium x & 70% , eft releapa seni tõvduatõvy :vorelu ', tee
gumentum curruum in cupeformam cameratum .[Ber-
nardinus Balbus in Vitruvium ait , tholum etiam voca-
ri Cuben & Cupolam , & hæc Arabica eſſe cenſet.. Et
enim , inquit , Cabubu Rotundavit , contraxit, &
Thacbbabo Rotundatio , contractio : unde Cuba Po-
dium , menianum , tholus , faftigium , camera . Sim-
plicius à Cupa derivaveris Vide Cuppus . ]
2. CUPPULA . Charta Eberhardi Archiepiſc.Saltz
burgenfis an:1246.apud Viguleiun Hondium to.2.p.69.
Nudis falis lib. am dimidianCuppularum .inſalina no
ftra iradidimus annuatim . Vide Cupa 3 .
I CUFPUS, Tedium in modum Cappe . Chroni-
CUP 1164 .
con Parm.ad an.1347.apud Murat. to.g. col . 772. Aſpor-,
tantes Cuppos, lateres alia adifacia domerun ,ut ſuas
domos de spfis ædificarent. Ibid.col.773. Ædificavit ci
vitatem nomine Victorian conftxuxit buxgos , danaus
muratas & Cuppatas, faciensibi circumqwaque foveas
magnas valde plancata, bitifredos O betrefchas , eg
pontes lovasores , 06. Vidc Çupata Domus .
Cuppus ,pro Cuppa, in veteri Charca ſub Juftiniano
fcripta , apud Briſfonium de Formulis p . 647.
CUPRUM , Latinis Cyprum , ſive es.Cyprium , vel
etiam quodlibet æ8 : noftris Cuivre.Spartianus in Ca
racalla: Exære e Cupro cancellifuperpofiti effe dicun
tur . Chronicon Abbatiæ S. Trudonis l.siItem Crucicu
las aureas 3.argenteas 6.ex Cupro 2. 6o. Occurrit apud
Vegetium de Re veterinaria non femel, & apud alios
Scriptores. Hinc Cupratus , Cupreus, apud Ebrardum
Betun.in Græciſmo c.25.[ & alios . Statuta Arelat.MSS .
art.99 . Commune babeat menfuram Cupream , qua legi
timentur barralia . ] Commendatur vero præfertim cu-
prum
Hiſpanicum . Geſta Francor.uſque adRobertum
Reg.MSS. ex Bibl.Loiſelliana ann.1014. Chorum etiam
pſallentium tabulis Hiſpanici Cupri circumdedit opere
fuſili. Hiſpanicurn metallum paulo ante appellatur
Sed & Cyprum , pro Cuprum , dixit Ethel velfus , lie
de Abbat.Lindenfarn.c.14.
Nec minus ex Cypro fonitantad gaudia fratrum
Ænea vafa cavis crepitant queis pendula fiftris .
Vide in Cyprinum .
CUPSONES . Vox incertæ nofionis apud S. Augus
ftin.in Sermonibus .
CUPTARE , Papiæ , Cupere multum . Alia no ,
tione vocem uſurpat Pactus Legis Salicæ tic.61.9. 1. De
eo , quisbrenecrudam peragit , de qua fupra : Etpoftes
debet in cafam ſuam intrare , o de quatuor angulis ten
repulverem in pugno colligere , poftea in duropello
fare , o intus cafam Cupsare debet , & fic de finiftra
manu trans fuas ſcapulas jactare fuperproximiorem par
rentem . Lex Salica recentior habet : Ét ſtare in durpi
lo , hoc eft , in liminari, & intus Captare, & c. Ubi
Wendelinus Cuptare idem effe vult , quod BelgisKup :
pen , obregere , occultare , ita ut ille ſe intra caſam ab
aliorum conſpectu fefubmovere debeat . Neſcio , an
à Captare, quæ in aliis Edicionibus occurrit , vox no?
ftra Cacher , pro Occultare, deduci debeat. [Eccardus
aliter interpretatur Cuprare velCaptare , nimirum per
Concilium Roromagenſe ao.1072. Venduntur Cure Pac
ftorales,fcilicet Ecclefiæ Parochiales. Stephanus Tor d
nacenſisEpiſt.179.Laborat & murum fe opponit contra fie
lios inobedientiæ, qui.extra d suſtrum fub obtentu paro
ebialium Curarum monari defiderantasque mori , c. 7
Ubi plura in hancſententiam . Braulio Cæfaraugufta
nus in Vita S.xmiliani c.s.Quapropter in Eccleſia Ber a
gegir Presbyteri eft funétus officio . Tunc reli&tis , quibus C
dediti effe folentiftius ordinis , noftri quidam bomines 1
temporisfan & am impartiebatur Curam , o.S.Bernar
dus Epift.42.c.7-2.27. ad Henricum Senon. Archiep.
Curritur in clero palim ab omniætate O ordine , a do
& tis pariter indotis ad ecclefsafticasCuras, tanquan
fine curis quiſque viéturus fit , cum ad Curas peruene
rit . Occurrit alibipadlim .. ]
1 CURA , Domus Curionis .Odo Cluniac.l.4.Collat.
p.243.Timentes eos, in Curam Ecclefia diverterunt .
2. CURA , in Monafteriis,qui curam hoſpicum ha
bet, feu Hoſpitalis . Statuta Monaſtica in Vitis Abba
cum S.Albani: In æftate ftatim poſtFratrum refeftioné,ego
gra
 1165 CUR
gratiarum aftionem , in locutorio hofpitum divertant,feu
in alio quolibet loco fibi deputato Cura cum ipfis exiſter-
te , quipropter Ordinis diſciplinam , hora illa cum eis re
maneat. Infra : Hora veſpertina ſemper remaneant,Cura
cum ipfis remanente ,qui cum ipfis manducet, dc. Eadem
nempe forma,qua Cura Palatii , dignitas ,de qua mox ,
Cura Pretorii,genus fervi apud Trebellium Pollionem , turque Tribuno & Comiti Stabulorum in leg . unic . de
Cura Epiſtolarum , inter officia Præfecti urbis in Norit . Comitib . & Trib . Schol. & leg. 1. Qui à præbit. tyro
Imperii, Cura domus,in Capitul.CaroliM.Jib.6.c. 127. num excufentur. Sed quod illius potiffimum fueritmu
Cura bara, pro ſubulco, apud Ovid. in Epift. Penelop.
I 3. CURA, vox Provincialis, Purgatio , ablatio
fordium & luti . Ćapitula pacis incer Carolum I. Comi-
eem Andegav. & Provinciæ cum Maſilienſibus ann.
1257. Quod ad Curan portus Maffilie eligantur, ut cete-
ri officiales, tres probiviri,quibus Vicarius annis fingu-
lis dabit 300. libras regalium coronatorum vel Maſilien-
fium minutorum ... de quibus facientexpenfas ad Curan-
dum portum ; id eſt, ad purgandum . Gallis,Curer,ut Ica-
lis Curare, Purgare .
T 4. CURĂ, Curatio vulneris, Gall.Cure. Litteræ
Elizabethæ Reginæ Angl. an.1562 . apud Rymerum to.
15. pag.627.col.1. Ordinamus & facimus habendum ,te-
nendum , gaudendum & occupandum dictum officium fere
vientis chirurgorum noſtrornin tam le bouge de courte
bofpitii noſtri, quam vini, cere & aliorum requifitorum
pro Curis , aliis proficuis commoditatibus , c. Simi-
lia leguntur p.659.col.i.
15. CURA.Epitaphium vecus apud Claudium Me-
neſtrier.Hift.Lugdun.p.34.D.M . & memoriæ æterne Au-
fidi Militaris, qui vixit ann.2 2. cujus ſuprema talia fue-
runt. Hiciens in Curam per amnem Arar. ſubito caſu
abreptus.Hunc tumulum pofuit L.Ignius Charito fororsus
ejus Claudianus Dulcicius foror . Quidam pro C # -
ram legerunt Curiam , alii Curru, non facis attendentes,
inquit laudatus Hiſtoriographus, Curam prædium eſſe
Ulpiano leg.Abi.D.de Judic. g.Siquis tutelam , vel Cw-
gam ,velnegoțiū vel argentariam , vel aliquid aliud, unde
ohligatio oritur, certo loco adminiſtravit. Hæc Meneſte-
rius, qui & ipfe non fatis attendit Curam hic Ulpiano
non effe prædium , ſed tutelam vel bonorum pupilla-
rium adminiſtrationem , Gall . Curatelle , quæ tutelæ lo-
let adjungi : quocirca fi neque Curiam neque Curru le-
gendum elt in Epitaphio fuperiori , crediderim Curama
munus effe, officium , vel adminiſtrationem , qua notio-
ne Cura non femellegitur apud Scriptores Latinos.Ta-
citus lib.4 .Hift .Aretinum Clementem Prætorianis pre
pofuit, patrem ejusfub Caio Cæfare egregie funétum ea
Cura di&titans . Suetonius in Claudio c.25. Provincias
Achaiam dr Macedoniam , quas Tiberius ad Curam
ſuam tranſtulerat , Senatuireddidit .
CURA - PACIS,apud Anianum ad leg.i. Cod.Theod.
de Pignorib.in qua Præfectuspacis is dicitur,qui Græcis
sípu epxas.Vide Jacobum Gothofred. ad hanc legem :
CURA PALATII, Dignitas Palatina , cui Senator lib .
7. Epift. 5. Palatinorumædificiorum inftaurandorum ;
& de novo extruendorum curam potiffimum incubuiffe
ait : qua qui donatus à Principe fuerat , aurea virga den
coratus inter obfequia numeroſa ante pedes regios primus
incedebat. De qua quidem virga videtur intelligendus
S.Afterius Orat. in Oeconomum iniquit. Tidi' twrurapu
xivtovag as canvi, tó apyupăvöxnuz, ii xamanis.viXpue
o . Ejuſmodi eft dignitas illa apud Reges noftros : In-
tendant des baſtimens du Roy .
Certe quidquid fit de Cura Palatii , cujue muneri -
dificia Palatina incumbebant , apud Gothicos fortafle
Italiæ Reges, alia fuit iſtius dignitatis funétio apud Au-
guftos Byzantinos, quantum conjectura licet aifequi ,
qua donatos Apollinarem & Saturninum fub Conſtan-
tio tradit Ammianus lib.14 . & 22.de Apollinare : Pau-
lo ante a gensPalatii Cæfaris Curan . De altero : S &
CUR 1166
turninas ex Cura Palatii. Idem l. 31. Tribunus Equi
tius , cui tunc erat Guru Palatii credita . Sidonius
carnı. 23 .
Intra qulam foceri mei expetitus ,
Curam cam moderatuses Palatii .
In Codice Theod. Cure Palatii mentio occurrit, jungi
nus , non omnino conftat : etſi probabile fit , eoſdem ..
fuiſe ejuſmodi officiales, qui poftmodum Curatores Pa
latiorum , vel qui Præpoſiti Palatiiappellati ſunt. At A
lamannusexiſtimac, eum , qui vulgo Cura Palatii , &
poſtmodum Curopalates appellatus eſt, elle,qui Scripto
ribus aliis Præfectus Pretorianorum indigitatur, quique
Præcorianis militibus præerat : idque potiſſimum eli
cit ex Procopio , in Hift. Arcana lcribente, Juftinum
Principem cuftodem Palatii conſtitutum ab Anaſtaſio
Αugufto : Αρχοντα γαρ αυτον Ανασα τις- Βασιλεύς κατες
oxto Twv i'v II znati'w ourzmor . Quæ quidem dignitas ea
dem eft, quæ Curopolate . Nam cæteri Scriptores hac
donatum paflim tradunt . Evagrius lib.5.ca.lusive tiy
puncmiiy tas cuncas MTTSSWW : v@ ,sv Kxpordnetovi Pesuarior
as you porn. Vigilius PP. Epiſt.15. Sed do Juſtinum Ex
confulem & Curopalatii. Cujus quidem dignitatis au
étoritas magna erat, ut quæ primas ab Auguftali cene
ret, ut habent Theophylactus Simocatta lib. 3. cap. 18.
S. Nicephorus in Breviario pag. 16. primæ Edit: Pho
rius in Biblioch . &c. Corippus lib. 1. de Laud . Juſtini
Junioris :
Par extans Curis , ſolo diademate diſpar
Ordine pro rerum , vocitatus Cura Palati ,
Ec lib . 2 .
Diſpoſitorque novus ſacre Baduarius aulæ
Succelor foceri , faétus mox Cura Palati .
Hinc viros primarios , & quiproxima Auguftos attia
gebant neceſſicudine & affinitate , hac potiffimum de
natos legimus , in Chronico Alexandrino p.868 . apud
Luitprand. in Legatione , Zonaram p.82.126.166. & c.
apud Gregorium Turon.lib.2 . Hift. c.8. Aetius Curam
Palatii
gediſe dicitur, quo loco meminit Joannis Cura .
Palatii .
CUROPALATAS Iberiæ Principes appellatos doce
mur ex Conſtantino de Adm . Imp. c.43.45. & Zonaras
pag . 178 .
CUROPALATES . Paulus Diac. lib.4. Chron . Caſin .
C.108. Maurum quoque Curopalatem Palatii Imperato
ris Conſtantinopolitani .
CHOROPALASIUS , eidem cap. 17 .
CORPALATIUS , apud Baldricum in Hiſt. Hierofoly
micana p.93.
CORPALASIUS, apud Petrum Tudebodum lib.1 .Vide
Major domus .
CURACÆ ,Primores apud Indos Hiſpanos. Con
cil . Liman. an. 1582. Visia Primorum inter Indos ,
quos illi Caciques aut Curacas vocant , facile diffimu
lantur. Alterum ejuſd. urbis Concil. ann.1594. Indo
rum Parochi caveant ne Indos ad offerendum ..compel
lant ... claudendo portas Eccleſia , we fine oblatione fa
& aegrediantur ... nec mittendopetitum eleemofynam ad
ipforum domos peripforum Curacas.ſeu Rectares aut Of
ficiales-vel Miniſtros.
9 CURACULUS. Vide Curagulus.
CURADIA.Charta ann.1-144.apud PecrumMariam
Campum in Hift.Ecclef.Placencinæ in Regefto 2. part.
Ch.41.Super caufa que vertebatur inter D.Theobaldum
Epiſcopune Placentiæ ex una parte * Confules & Com
mune Placentiæ ex alia , de pedato Florenciolæ , de advo
catia, & Curadia , O'c. ( Forte melius legeretur Cura
duris , Hifpanis, Pupillarium bonorum curatio , Gall.
Cu
 1167 CUR
Curatelle .Saltem eadem eſt notio . Hic Advocatia pro
Tutela fumitur. Vide Curatura . ]
CURAGENDARII , qui& Curioſi, in leg.1 . Cod.
Theod . de Curiofis , qui Curasagunt, in leg .2.4. &ş
eod. Curam publicam agentes, in veteri Formula . Hi-
ſtoria S.ClementisEpiſcopi:Poſt myſteria autem facta,
proftravit ſe od pedes B.Clementis Theodora ,dicens , vie
rum ſuum Cisras agentem ſecretorum Domini noftriJ.C.
crecitatem incurrije oculorum amborum , qutrarumque
aurium auditum perdidiſe . Cum is nimirum ad Chri-
ftianorum collectas veniffet , inſpecturus , quid in iis a-
geretur . Paffio S. Bonifacii Martyris edita ab Holſten ,
Habensſubſe ſeptuaginta de tres Procuratores, qui Cu- Curio . Legitur in Charta Conradi Ducis Sileſiæ ann .
sas agebant in poſledionibus ejus. Vide Curioſus . 1345.inter Reliq.MSS.Ludewig.co.s.p.635.Curata ca
CURAGULUS,Curam gerens.Gloff.MSS.Curagu .. pella, ead.notione, in Indice MS.Beneficiorum Dicece
lus,follicitus.Gloff.Ilidori, Čuragulus, Curiofus, (vel ue
cas exhibet Georg . Grævius: Curagulus , id eft , Curio.
fus. Curaculus,Curiofus.] Quæ verba videtur haufiffe à
Priſciano l.4.Partitionum ,qui tamen non dicit idem ſo-
nare Curagulum , ac Curiolum ; fed vocem utramque à
Cura derivari. Charta Edmundi Registo 2. Monaſtic.
Anglic.Ego Edmundus ... Rex Anglorum , Curagulus
multarum gentium .
9 CUR ALLUM ,pro Corallum velCorallium , Gall.
Corail.Hiſtor.Dalphin.to.2.p.275.Pro..duobus filis de
paternoſtris de ambro, duobus filis de paternoſtris de
Curallo, & c. Paternoſter de auro cum gaudiis de Cural.
lo ... Paternoſter de Curallo cum gaudiis de ambro , apud
Rymerum tom.9 . p.276. col.2 .
I CURAMENTUM ,Cura,curatio,Gall.Soin , Ado
miniſtration.Chartular.S.Vandreg. to.2. fol.1282.P.mii
ſeratione divina Rothomag. Archiepiſc. dileflo filii Dei
cano S.Georgiiſalutem in Domino.Tenorepreſentium tin
bi mandamus , quatenusRicardum Presbyterum latorem
preſentium ex parte Abbatis S. Wandreg. præfentatum
o à nobis receptum ,cuicontulimus curam de Curamento
Ecclefie de Cravençon auctoritate noſtra inftituas in ea-
dem ... datum apud Pratum S.Gervaſi an , 1240 .
CURANDER II telarum , in Charta an.1337 . in M.
Paſtorali Eccl. Parif. p.368. Curatores, Asurditzīs, ſeu
TNT2Theophilo
, Anteceffori.
CURANTIA , Acquiſitio . Charta Philippi Epiſc.
Pictav. an.1236. apud Beslium in Epiſc.Pictav. pag.82.
Si vero in difta Ecclefia aliquem monachando , ſeu con
Jenſu proprio aliquo modo acquiſitiones , sive Curantias
fecerit, eidem permanebuntproprie , o ſi Capellanus
ibidem fecerit ſumptibus propriis acquiſitiones, ſeu Cu-
rantias, eidem & Jucceſöribus ſuisremanebunt . [ Vide
Courantia . ]
1. CURARE, Ertapilv, Curare funus, lavare, un-
gere, ſepelire , & omnia præftare, quæ requiruntur ad
iępulturam . Palladius cap. 1o. Quem cum ego Curaſem ,
o linteisſancticorpus involvilem , depoſuiſſent, ci
Vide Procurare .
2. CURARE , Hofpitio & convivio excipere.Vi-
de Procurare .
5 3. CURARE, Purgare,Gall.Curer ,Ital . Curare,
in Statutis Maſſil.lib.2.c.41. Arelat. MSS. art.159 . in
voce Cura 3. & c.
! CURASSIA ,Gall.Cuiraſe, Thorax, lorica . Ap .
pellatio ConventusMonaſterii S. Victoris Malil. ad
Concilium generale an . 1424. Lanceis O bombardis
Curuliis Ocalidilibus , c.
1. CURATA, [ Species celonii. ] Vide Curatura .
5.2 . CURATA , Idem ,ni fallor, quod Procuratio ,
feu Hofpitium & convivium ab Eccleſiis debita Epiſco-
pis & Archidiaconis , cum ab eis viſitabantur . Charta
fundationis Prioratus S. Fromondi ex Archivo Mona-
ſterii Cariſiac. Concedente etiam Hugone Conſtantienfi
Epiſcopo prædictam Ecclefiam esse quietam de liberam
CUR 1168
ab omniſynodo( Curata ( conſuetudine . Vide Procue
rationes Epiſcoporum .
I 3. CURATA, Foſſa , quæ purgari folec fæpius ,
unde egeruntur ſordes, quas Galli dicimus Curures, Purs
gamenta. Charta Calomontis : Juxta domum & pedam
liberorum Petri Boneti, quadam Curata intermedia ,jux
ta muros ville O carreriam publicam . Computum an
ni 1324. Hiſt.Dalphin .co.1.p.132.col ... Progarita fa
cienda .. Pro Curatis diete garitæ faciendis centum folid ,
Hic Curacæ ſunt eftoſſa garitæ fundamenta . Vide Cu..
rare 3 .
14. CURATA ECCLESIA , Parochialis, cui præeft
lis Conſtantienſis fol.61. Vide Eccleſia ,
T CURATELA , Curatio, Pupillarium bonorum
adminiſtratio, Gall.Curatelle. Occurrit in Arreſto Par
lamenti Pariſ.an.1440. Hiſt.Harcur, to.3.p.328.& apud
Rymer.to.16. p.178. Vox Juriſconſultisnota .
I CURATERIA, Ars coriaria . Statuta Maffil. lib .
2.C.41. Conftituimus ut omnes illi, qui erunt conſtituti di
curia tam ſuper miniſterio Curaterie quam blancarie te
neantur ſpecialiſacramento, quod ipſi bona fide & fine
dolo faciant jurare omnes blancarios qui faciunt aptari,
operarios ſuos qui pelles aptandas accipiunt, doc. Vide
Corrateria 2 .
I CURATERIUS,Sutor,Gall.Cordonnier.Charta
pro Communia Balneoli ann.1300. Ordinaverunt quod
unuſquiſq; ſabaterius& Curaterins de Balneolo politego
debeat tenere unam bancam in mercato... ſi ſabaterius
eſſet Curaterius,velCuraterius Sabaterius exiſteret, in hoc
cafuſibiliceat tenere duas bancas in mercato, unam ſci
licet in loco ubid alii Curateriiſuas bancas tenent ,
aliam in illo loco , ubi & fabbaterii tenerent bancas fuas.
Alia an . 1344. ex Schedis D.Lancelot : Item ftatuerunt
quod Curaterius five ſemellator autſabaterius fit auſus
tenere in mercato ville Balneolis banca , nifi O'c . Concil .
Biterrenſe an . 1299. inter Anecd.Marten.co.4.col.225 .
De Clericis qui carnifices ,pelliparii, ſutores, fotulariuin
Curaterii ſeu aluderik , five fabri communiter publici ac
manifeſti exiſtunt , vel alia mechanica viliora communi
ter publice exercere nofcuntur , auctoritate præfentis
Concilii innovamus, quod in alio fuperiori Concilio
vetitum eſt .
CURATIUS,Accuratius , curiofius. Acta SS.Ju
lii tom.3.pag. 150. de S. Udalrico : Accepit provinciam '
inſpectoque Curarius loco , divinis ineptum ſervitiis , et ]
commodis Monachorum neceſariiſque adverſum depre
I
hendit.
1. CURATOR .CURATORESin civitatibus di &ti ,
qui rebus venalibus pretia imponebant, Curialibus pre I
erant , vectigalibus ac tributis perſolvendis invigila
bant , ut eft in Curatoriscivitatis formula apud Senato
n
rem 1.7 . Epiſt. 12. ex qua præterea Curatores civitati
bus ac Principibus datos docemur: quod firmant etiam
aliquot veceres Inſcripciones apud Gruterum . Capito
linus,in Antonino Philofopho : Curatores multis civi-,
tutibus è Senatu dedit . Reditus eciam civitatis collige
i
bant: unde & Aoyiszi dicti.Gloil.S.Benedicti cap.deMa
giſtr.Curator,9portish's ,xj 19 y.sví.Gloſſæ Nomicæ MSS .
1
Repetop,oporti545. JuliusFirmicus lib.s.c.1.Faciet... Cx
ratores vel principales civitatum publicis rationibus prea,
poſitos, Rationales qui fiſcales ratione fideli ſemper
officio exigant. Curatores pecuniæ publice, ærarii in ali , 1
quot Inſcriptionibus : Curatores urbis,aut civitatis,nu
de in aliis . Cutator civitatis,in Actis Proconſularibus
Martyrii SS. Didymi & Theodoræ n.1 . Curator urbis
apud Ammian.l.14. Apud Auguſtinum 1.3 . contra Cre.
i
icon. c.29 . ex Actis Munatii Felicis : Flaminis perpetui
Gye
 CUR CUR 1170
1159

Curatoris Coloniæ Cirtenſis: in Collat . 1. contra Donat . modi equos diētos putat Jacobus Gothofredus, quod iis
C.1.fit mentio Curatoris celle Carthaginis : Curatoris uterentur Curatores, & Curagendarii, vel Palatini, qui
Alexandre, apud Pollionem in Æmiliano : Curatoris, ad agendas curasreipublice in provincias deſtinaban
Aquini, apuu Spartianum in Peſcennio, &c. tur. Vide alias ejuſdem conjecturas ad has Leges ,
- MEGAS CURATOR , Dignitas in aula Byzantina . ÇURATORIUM, Edes curatoris.Lexic.Græc. MS.
Habecur 10.1 . Hillor.Francor. Epilt. Childeberti Reg. Reg.Cod.2062. Kspetespho ; v bordoztaspo
inſcripta D'ivo glorioſo Meganti Curatori: qui , niſi fallor, T CURATORIUS , Spectans Curatorem pupillo
non alit: ab eo , qui Curator Imperialium domorum dici- rum. Inſtrumentum an. 1332. ex Archivo S. Victoris,
tur in Hift.Miſcella,lib.18. Kapétap tớv B20 111xã v oilav , Maſſil. Caufa ventilata inter Petrum de Brandiſio de
Theoph.p.220.160 3: 10rozxcvsin Novella Tiberii Imp. Maſilia Curatorem & Curatorio nomine Bartholomeo
c.1.Agathias l.5.de Anatolio : Asd petits tãojmátove nepris ſeu felegene ſuæ .
ξία τετιμημένων , και προσγε το φροντίδα τίθεσθαι , και επιμέ CURATURA , vel CURATA , Telonei ſpecies ex
λιαν των Βασιλέως οίκων τε και κτημα των αρχώνειλικοτα. Κερά- mercibus in mundinis diftrattis.Charta Berengarii Im
Tespasde tó tasxamãos Paraño. Tradit Theophanes p.412 . per . ann.916. apud Ughellum to.4. p.794 . in Epiſcopis
Nicephorum Imperator, præcipua ſubditorum prædia Cremonenſibus : Placita cuſtodire, manſionatica facere »
so's thy B at 11.12.0v xsp&topzíæv redegiſſe, id eſt,Magno Cu- portatica tollere ac telonea ,ac Curatam publiciter erigere
ratori ſubjeciſſe, quieorum reditus fiſco inferrer. [ Ano- querebat. Infra : Aut Curatam aut portaticum ibitollat
nymus Combefifianus in Lacapeno num 24. ait eumdem nemo, & *c. Ita pag. 817. At
Imperatorem capta Melitene , hanchi's xxpetopi'cevrede CURATURA, Icribitur in Charta Henrici Imp.ibi
gifle, multis inde auri argentiquemillibus quotannis & dem p. 808. Alia Ardoini Regis Italiæ an . 1011. apud
tributis eo illatis . Vide Curatura ſub finem . ] Exſtat Guichenonum in Biblioth.Sebuſiana p. 249. Omnem di
apud Gregorium Magnum 1.8 .Epiſtola ( quæ eſt 7. ) in- ſtrictum ,mercata, teloneum ,Curaturam ,& c.Alia Anſel
fcripta Theodoro Curatori, ex qua colligitur , Curato- mi Archiepiſcopi Mediolan.an. 1100. apud eumdem U
rem dignitate admodum illuſtrem , militeſque illius ghellum ,, & Puricellum p.482.Stabilitur quoque com
quodammodo imperio fuiſſe ſubditos . Summus Curator, muni inſtitutione à nobis laudatur , quatenus ibi fitmer
occurrit in veteri Inſcriptione 431. 1. fed alius forte à catum annuale omnium rerum fluens de venale , ex quo
Magno Curatore , nullus preſumat Curaturas querere, & c.Turadia ,perpe
Curator DIVINÆ e dominice domus , in leg. ult. ram pro Curadia , edicum apud eumdem Puricellum P.
Cod . de Quadrienn. præſcript. & Nov... Juſtin . 519. Coloneum ( I.teloneum ) quod vulgo Turadia dici
· CURATORES vero fingulorum Palatiorum non fe- tur, five Portenaticum.Sed &
mel memorant Scriptores Byzantini: Curatorem Pala CURRITA, perperam , ni fallor, exaratum legitur in
tii Hormiſde , ſexta Synodus A &t.i. & Chronicon Ale- Charta Lotharii III.Imper. an . 1933. apuieumdem U
xandrinum p.868.870.Curatorem Palatii Manganorum, ghellum & Cæleſtinum in Epiſcopis Bergomenfib.The
Leo Grammaticus p.496.Curatorem Palatii Antiochi Toneum videlicet, quod Currita vulgariter dicitur , de o
Chronicon Alexandr. p. 870. Curatorem Palatii Mari- mni mecrato, quod infra civitatem fit , & c. Uc &
næ , Theophanes an . 35. Juſtiniani.Ita porro appellati , CURRITURA,in Charta Friderici I. Imper. an.1156.
non quod ipforum Palatiorum curam haberent;ſedæra- apud eumdem Ughell. ibidem : Cum uſibus, conditioni
riorum , quin iis repofita erant, & affervabantur,quod bus,fodro, diſtricto, atque teloneo , q xod vulgoCurritura
ex Scriptoribus Byzantinis licet colligere . Vide Henr. dicitur,ubicumque mercatum fuerit, & c.Acunde dictum
Valelium ad Evagrium lib. 5. cap.18. ejufmodi teloneum, non plane aſſequor , nili debicum il
CURATORES OPERUM PUBLICORUM , lud fueric civitatum Curatoribus , tametſi extremis fæ
CURATORES ÆRARII , culis ejuſmodi dignitatis vix mentio occurrat ; vel po
CURATORES ANNONÆ , tius, quod tributa in Curatorias,de quibusſupra in voce
CURATORES AQUARUM , Cur.tor I. inferrentur .
CURATORES VIARUM , T CURATUM BENEFICIUM ,Sacerdotale ,ad quod
CURATORES CALENDARII , pertinet Cura animarum ,Gall.Benefice cure, vel Benefr
CURATORES ÆDIUM , & c. habent paſfım veteres ce à charge d'ames. Beneficium Curatum eo non Cura
Inſcriptiones, quas indicant Index Scaligeri, & JCco- tum ,apud Rymer.to.8.p.293.col.2. Vide Curata 4 .
rum Libri . 1. CURATUS,Curio,Sacerdos Eccleſiæ , vulgo,Cu
CURATORES DOMUS, vetantur eſſe Clerici & Mo-, rè.ThomasWalſinghamus p.275 . Docuit etiam decimas
nachi , id eft, villioi, in Capitulis Caroli Magni lib.6.c. & oblationes ſubtrahendas Curatis', ſi conſtaret ſubje
122. Vide Meurſium in KopeTopsid , Etum aut Parochianum melioris vite fore quam Curatum
CURATOR ES REGIONUM,in veteri urbis Conſtanti- ſuum . Charta JoannisRegis Franc. ann.1363 . de Epi
nop. defcript. in inſcriptionibus apud Gruterum p. 250 .. ſcopo Pariſienli; Inter alias dignitates prælatus eft oor
251. apud Capitolinum in Antonino Philofopho ,& c . quafi Curatus Regum Franciæ . [ Occurrit alibi non fe
2. CURATOR , Prior , Superior apud Cartuſia-. mel. Capellani Curati, in Laudibus Papiæ , apud Mura
nos.Chronicon Trivettiad ann.1200. Henricus II.Rex tor. tom . 11. col . 38. ]
Angl.vix multis precibus,ut ( Hugo ) in domo quadame 9 2. CURATUS, Purgatus,in Charta anni 1471.
juſdem Ordinis ( Cartuſiani) in Anglia ... Curatoris ad ex Camera Comput. Provinciæ Regeft. Columba fol.
mitteret officium , potuit obtinere . Quem ... Vacante ſede 282. Vide Curare 3 .
Lincolnienfi,fuafit Canonicis, ut Priorem domus fueHu CURBACULUM ,Inſtrumentum ad capiendas aves
gonem in Epifc. eligerent præficerent in Paſtorem . lempore nivium ,ex paucis virgulis confectum , interius
I CURATORIA ,Officium Curatoris pupillorum . concavum , & in parte poſtrema acutum , habens oſtio
Vox forenſis. Vide Leg.1. & 2. Digeſt. de Excuſationi-. lum ,quod in terra jacet , coopertum palea , quod cum u
bus tutorum ,
no vimine in terram infixo elevatur, & pofterius per
CURATORICII Equi.Lex 29.Cod. Theod.de An- cutit ad eſcam intrantem quæ incus eſt , quam aliunde
nona & trib. Ut vicenis folidis,qui in preteritum pro e- accipere nequit, cum fic undique terra tectum.Petrus de
quis Curatoricrispetebantur , duo folidi detrabantur . Creicentiis lib.1o.de Agricult. c.28.
Meminit præterea l . 2. eodem Cod . de equorum collat. CURBADA , ut Corvada. Vide in Corvate .
Equorum , quiCuratoricio nomine flagitantur. Ubi ejuf I CURBITA , Stuprum ,Infamia, in Legibus Lon
go

CUR
1171
gobard.teſte Martinio.Hinc Cucurbitare,de quo fupra.
I CURCEBOLDUS . Vide Curcinbaldus .
I CURCILLA ,Oppilago.Gloff.Iſid . & Papias.Mar-
tinius vocem hanc ducit à Curculio ,quod guttur,inquit,
exerceat edendo. Oppilago ,quafi Oppilatio, quod corpus
oppleat .
Oppilet cibis &ALDUS,CURCEBOLDUS ,Veſtis ſpecies
CURCINB
Odo Cluniacenf.lib.z.de Vita S.Geraldic.23. De Juo
quoque veſtimento , videlicet Curcimbaldo indutumla-
tenter extra tentoria deduci fecit.Wolphardus Presb. 1.1 .
de Vita S.Walburgisn.19.Curceboldum , quem prius ad
texendum erexerat,flexis digitulis texere cæpit . Quidam
Codd. habent Curciboldum ,alii Cuciboldum . Innocent.
III.PP.lib.1.Epiſt. p.31.Edit. Venetæ,& 29.Edit.Colon .
de CanonicisRegularib. Cortibaldum injaper,fubaros
quoque in hieme,Jotulares habeant in æſtate , caligas tam
lineas quain laneas , & fcafones ſimiliter babeant dupli- . 1201.ibidem : In villa & terra de Poperinghene Cure-:
catos, apasnigras ſinguli de mantellario habeant vel na- regth, ficut Charta ejuſdem avi noftri teftatur, babeau :
divo, pelles agninas albas,& *c. Ex his emendanda Acta tis , & * forum in eadem villa , & confuetudines ,nec. Vi
Murenſis Monaſterii p.33 . Deftola ſancti Defiderii ,&
Turciboldo ejus, & caligula ejus. Legendum enim Cur
cinbaldo , ut & in Querimonia Berengarii Vicecomitis
Narbonenſis adverſus Guiffredum Archiepiſc.Narbon.
Non chlamydes neque capas polemitas, non cyclades, non
dalmaticas, non Cureballi,non lignum dominicum , &c.
Ubi leg. Curcinbaldos , [ aut Cortiballos; nam
q CORTIBALLUS & CORTIBAUDUS, Bituricenſibus
& LemovicenſibusCourtibault , Tunica brevior eft feu
Dalmatica,quam geſtabanc Diaconi,cæterique miniſtri
inferiores. Confuetudines MSS. S. Auguftini Lemov.
fol. 2.Matricularius indutus debet præire procefſionem
cum magna cruce uno vexillo , la Diaconus indutus
dalmatica portans librum Evangeliorum in manibus
cum duobus pueris indutis Curtibaudis, dos tenentibus
candelabra cum candelis, debet ire ultimuspoſt Priorem ,
(c. Fol . 3. Nona dieta induat ſe Dompnus Abbas cum
fola crosa veſtimento parato ,& miniftri cum Cor-
tibaudis accipiantcrucem & aquam benedictam . Et fol.
22. Acquifivit buic Ecclefiæ 30. ſext.frumenti ...præter-
ea quamdam cafulam ,dalmaticam , Cortibaudum dolfa-
mit rubeum . In Regulis antiquis Officiariorum S. Mar-
tialis ejuſdem urbis dicitur Theſaurarii effe Caſulas O
Cortiballos cuftodire, & in MS.anni 1229. memorantur
Cortibaus feſtals Cortibausferials.Ordinarium ejufd.
Ecclef.apud Marten.de antiqua Eccl.Diſciplina in Of
ficiis celebrandis p.98. de Oltava Natalis Domini : Pri-
mam lectionem vigiliarum nocturnarum debet legere
Succentor indutus Cortiballo, id eft, dalmatica ,aſiſtente
fibi Diacono ordinario, non Canonico, tenente duas par
was candelas infimul junélasad librum : quinque lectio-
nes ſequentesleguntur per Canonicos in Cortiballis ; tres
ultima lectiones fequenteslèguntur per Canonicos in cap-
pis ſericis . IO
I CURC , Xidra, Gloff.Lat.Græc.Sangerman. tibus: preter duas partes decimarum garbarum predi
Vipera .
CURCUBA . Vide Cucurba .
CURCULI Æ . Papias : Curculias nautæ ſuomore vo
cant , quibus in tempeſtatibus utuntur . Eadem habent
Ugutio & Joan. de Janua . [ Vide Cucurba . ]
CUR CUM A , Capiſ trum , roúprou uesr Heſyc hio &
Achnaeci c.271. Vegecius1 2.Mulomed.c.33. Curcumam
conſtrictam oportet imponi,nedepravet dentes de labia ·
Hanc vocem reftituunt viri docti in leg.un. Cod . Nulli
in frenis ,& c. Vide Meurſii Gloir. & Cucurba .
CURCUMA,Sandalium , in Lexico Chaldaico , apud ftat in ſocietatem Romanorum receptos , ut de cætero ap
Cujac . lib . 11. Obf.c. 10 .
T CUREBALLUS . Vide Curcinbaldus .
S. CURELLUS.Charta ann.1185.pro pedagiis pon- Senator lib.6 .Epiſt. 3. Curiales etiam verberat, quiap
tis Avenionenſis: Debove 1. denar. de bacone i . den.
de Curello 4. den.c. ubi quidam Currum interpre
CUR 1172
tantur . { Non male . Vide infra Curellus . ]
2. CURELLUS , Species loricæ . Statuta Maſlil.
lib 4.c.19.9.1. Generaliter decernimus obſervandum à
modo , quod omnes mercatores portantes in aliqua nave
Maſilie valens 100. lib . regal. vel amplius, babeant og
portent loricam vel ausbergotun in quodcumq; viagium
ibunt perpelagus, o ſimiliter omnes portantes valens
200. lib. vel amplius, portent garniſonem , & pro fervi 1
tiali ſuo ausbergotum vel Curellum .
1
CURERHET,CHUREREGTH ,Curia re &ti , forum
judiciarium ,in quo jus ſeu reftum dicitur . Charta Ro
berti Comitis Flandriæ in Tabulario S. Bertini : Qui
cumque in præfata villa Poperingeben de furto aut falfis
c
nummis, vel de alio crimine , præter quod pertinet ad
Curerbet, convictifuerint , ad Abbatem tota terra ip
fius , ego tertia pars ſubſtantiæ devolvatur . Alia an .
©
de Chora[ & Cora . ]
CURESCET. Vide Ciriſcetum .
I CURETTA, Lorica,thorax ,Gall. Cuiraſſe, Ical .
Corazza.Hiſt. Dalphin.to.2.pag . 278. in Computo an.
1333. & feqq. Item , pro Curettis tribus,barbuta una dg .
cerbelleria una , unc. 3.taren . 18 .
CURFODI , (in quibufdam codicibus legitur pro
Zurb. Eft autem Zurb, Celpes avulſus ad ignem , quem
vulgo dicimus Tourbe . ] Vide Zurb .
5. CURIA, Küpia, Domida . Translacio brachii
S. Philippi , Maii tom . 1. pag. 16.Imperator Emmanuel
largitusfuerat S. Apoſtoli Philippi brachium nepti fue :
Curie Marie.
2. CURIA, Meretrix : unde Joannes de Janua :
Curia juscurat , meretrix eft Curia dicta .
Vide Meurfium in Kóp3d .
3. CURIA, Dignitas vel Officium Curionis, Cure.
Jacobus de Vitriaco in Hiftor. Occid. cap. 22. de Præ
monſtratenſibus: Habent autem Curias Prioratus ,
non folum bominum , fed & feminarum , in quibus tams
Clerici vel Laici , ſecundum quod eis à ſuperioribus in
jungitur , commorantur .
CURIA PERSONÆ ECCLESIÆ , Domus Curionis ,
Angl. Parfonage, Gall. Presbytere · Charta Hugonis
Lincoln. & Jocelini Barthon . Epiſcoporum apud Ken
nettum in Antiquit. Ambroſden. ad ann . 1228. p. 205 .
Epiſcopus Sarum & ejus ſucceſores conferent in perpe
tuum cui voluerint idonee perſone tertiam partem deci
marum garbarum totius parocbiæ de Cumpton omnes.
minutasdecimas, que de jure debentur eidem Ecclefiæ ,
omnes obventiones altaris ego cimeterii predikte Eccle
fic , o totam terram & Curiam , quæ fuitPerſone illius
Ecclefiæ, cum omnibus libertatibus & liberis conſuetudi
nibus ad prædiftam Ecclefiam & terram illius pertinen
čte parochia crofoam que jacetjuxta Curiam Perſo
ne, unam acram prativicinam eidem crofte .
4. CURIA . Senatus civitatis,cujus Magiſtratus D2
curiones & Curiales dicunturin Cod . Theod . & Juſtin .
de Decurionibus paffim , in Gloff.Lac.Græc.Bstil, 3:
sup:07. Gloff. Græc. Lat Beasytupcor , Curia,ordo.
Inſtitutæ porro Curiæ fuerunt in municipiis exemplo
Senatus Romani , xxTx Tâs 34011 08's as Tones millisin
uc eft in Juſtiniani Novella 38. unde & Senatus nomen
iiſdem inditum . S. Ambrotius 2. ad Timoth.Quos con
pellarentur Romani ; idcirco neceſe eft eos Curiam ba
bere, in quam morem Romanorum penulati conveniant .
pellati ſuntlegibus Minor Senatus. Idem lib.9 . Epiſt.
2. Non enim incal)om vobis Curiam conceffit antiquitas,
non
 OUR CUR 1174
2473
mon inaniter appellavis Minorem Senasum , nervos quo rem Ecclefiam , ubi judicium Regis erit ; determinandum
que vocitans ac vifcera civitatum . Auſoniusin Moſella: est. Addecap.21.35. Leges Malcolmi II. RegisScocią
luos Curia fummos Nullus Baro velComes... receptabit malefattorem ali
Municipum vidit proceres , propriumque Senatum . quem infra dominationem ſuam ſub poena amiflionis
Adde S.Augudinum in Pſalm .121. Marculphus lib .2. Curia fue in perpetuum . Amilia Hierofol. Ily a au Ro
form . 37. In civitate illa adftante viro illo laudabiliDe yaume de Jeruſalem 4. Baroniese pluſieurs autres
fenfore, & omni Curia illius civitatis . Vide Bertherium Seigneuries,quiont Cour,Coin on Jubice.In Statutis Ale
lib.1.Pithan.c.10.Jacobum Gothofr.ad tit. Cod.Theod. xandri II. Scotiæ Regis,cap.19. Barones non poffunt te
de Decurion. & Juriſconſult. nere Curias ſuas niſi Vicecomes Regis, aut ſerviens Vi
CURIÆ OBŅoxıuş dicitur, qui ad munere Curiglia; cecomitisnomine, interfit, ad videndum G Çuria recte
aut ad Curiam devocatur , ut eltin leg. 7. & 11. Cod. tracțecur :& in omnibus eorum Çurjis4. placita reſer
Thcod.de Epiſc.Namolim pęnæ genus fuitCuriisman vantur adCuriam Regis, videlicet de rapcu mulieris ,de
cipari, quod graviſlima Curialibus,onera incumberent, incendio ,demurdro, & de roboria, quæ dicitur rapina
quibus ex eo necCæriam defecere fas erat, , lege 1.22. Qualiter autem Dominus feu Baro perdac Curiam
Cod. Theod. de Decurion. &c. Anaſtalius in S.Bonifa- ſuam , docent pluribusLeges Baronum Scoticorum, ſeu
ciq : Nec feruum Clericum fieri, nec obnoxium , Curia : Quon.Aytach.c.&. &cy .Agitur etiam de Curiis Baro
Pænitenia,vel Curie, vel cuilibet conditioni obnoxius ; num ibid.c.34. Britton.c.27.ubi Rex loquitur: En Coun
apud Gregorium Magnum lib. 2. Ind . 10. Epiſt.25. S. res avons-nous dowble Court, une des plees de noſtre péas,
Ambrofius Epift. 17. Miniſtri Ecclefiæ retrahuntur lequel tiennent nos Coronnes o les Suters , (lectatores)
munere facro, o Curig deputantur . Concilium Tici- dount les Coroners ſeulementont record . Ęt fi avons
penſe lub Benedicto VILL.PP.Ecce Clericos Carię Court come Çguri de Baron, dont les Suters fount
jervos legibustraditos,num mutire faserit ? Siferviſunt curgezde jugement, o n'ont point de records borsde
patres, ſervi erpni ofilii; ſervient iraque cum filiis par leur Court, oč. Exftat in Libro Anglico , inſcripto Ju
fres in Curia ; id eft , curam ſuper bistantum in publico pice of pesce, forma procedendi in Curiis Baronum
babebunt, que ad folam Eccleſia utilizatem forenfem pero pag. 82. & ſeqq.
sinebunt, Ņulli obnoxius civitati , in Edi &to Theodorici CURIA Leta , jiſdem Anglis Court- leet, minor
€ .64.Curialis condirio, iņ Capiculis Caroli M.lib.6.cap cſt & inermis Juriſdiétio, Gall . Çourfonciere , vel Balle
126. At Valentinianus 1.66.Cod.Theod.de Decurioni- juſtice. Charça Henrici VI. Regis Angl, ann. 1443.a.
bus vetuit fupplicii loco quempiam in Curiam adgre- pud Rymerum to.1 1.p.41.col.1.Feriis,marcatis,cbaceis ,
gari, mitti, addici . Adde l.198.infra , parcis,warennis, Curiis Letis,viſibus franciplegiis, cons
CURIA , nude,pro foro ſæculari fæpefumițyr, Jura & Juetudinibus, bibertatibus, c,
Confuetudines Normanniæs,53.Lajcalis Curia eft con CURIA CHRISTIANITATIŞ, Britoni pag.46.v. Cour
gregatio corum certo loco Ø die alignato, per quos jus & Chreſtienne,aliis Cour de Chreſtientè,Juriſdictio Eccles
ſuper querelam contentionis placitantibus exbibendum . Taſtica, forum Eccleſiaſticum , in quo cauſæ ac quæſtio
Anaftafius in S.Silveſtro PP. Hic conſtituit, ut nullus nes , quæ ad religionem pertinent , agitantur, Quippe
Clericus propter caulam quamlibet in Curiam introiret ; ex leg ...Cod. Theod.de Religione, quoties dereligione
nec ante judicem cinéfum caufam diceret , niſi in Eccle; agitur, Epifcopos convenit judicare, cęteras vero caufas,
fio. Lex Longobard.lib.2.cic,s 1.9.12. Ņemo Çleriçus,vel que ordinarios cognitoresvel ad uſum publicijuris pera
Diaconus,velPresbyter pro quali etcauſa intret in Çu: inent, legibus oportet qudiri, Ifa in leg.ult. de Epiſcopas
riam , necante judicem cauſam dicere preſumar :quoniam li judicio eodem Cod. in Nov, Valentiņiani III.de E
omnis Curia a crugre picitur immolatione fimulacra : piſc. judicio, & c.
rum.Hildebertus Cenomanenfis Epiſc. Epiſt,30. Reos Religionis porro voce Epiſcopi deinceps juriſdictio
tormentis afficere, vel ſuppliciis extorquere confelponem , nem ſuam adeo porrexerunt, uc ordinariis judicibus ni
cenſura Curie eſt, non Ecclefia diſciplina · Ivo Carno hil fere judicandum relinquerent; ex quo fubinde gra ;
tenſis Epift.22,Calumniatoribus meis ... reſpondere non ves querimoniæ exortæ de Eccleſiaſticis judicibus, qui
1 ſubterfugiam , vel in Ecclefia ,fi Ecclefiaftica funt nego Ordinariorum juriſdi&tionem contra fas ſibi adſcribe
tia, vel in Curia ſiſuntCurialia , Epift.53. de quodam banjac uſurpabano;de quibus vide Charcam an , 1204..
Clerico : Verberatum , Spoljarum per manus feruorum De interceptionibusClericorum adverſus Do. Regis Juo
rrabi feciſtis ad carcerem ,o Curia traditum nulla con rifdi&tionem , in nupera Conciliorum Ecclelix Rocom .
folatione refoviftis, Epift.137, De Curig autem in caufis Edicione, Regeſtum Parlamenti lignatum Olim fol. 63 .
Clericorum viranda,& c. Adde cap: Yovimus. Extra Librum Jacobi deCugneriis Advocati Regiian . 1329.
de Verbor,ſignific Ita ClericiCurie tradi dicuntur,cuin cui titulus: Hæc funt gravamina & ufurpationes, que
de crimine, quod vitæ difpendio luitur, accuſantur , in « quas Prelati Francię, alia perfonæ Ecclefia Ro
Vita S.AnfelmiLucenſis Epiſcopi n.8. & apud willel- gni Francia , vel coram officiales o judices pro ipſis fe
mum Neubrig.lib.i.cap:19,VideCapit. Caroli Magni cerunt & faciuntin prejudicium jurifdi&tionis tempora
lib.s. cap.228. & c. fis D. Regis , Baronum : aligrun Tubditarum ſuorum
CURIA APPELLATIONUM Maſfiliæ ad hec y dominorum temporalium ; & Reſponſionem Cardinalis
num inſtituta, ut audireț caulas eorum , quià ſententiis Bertrandi ad eumdem librum : Brictonum in Legib,
à Judicibus aliarųm curjárum latis appellabant ,Exftat Angl , cap. 3, Philippum Belļomanerium cap, 61, 66.
de jure hujusCuriæ caput integrum in Scaturisejufdem yeterem Confuetudinem Franciæ , Will, Stanfordium
urbis lib.i. pag . 27. & feqq. lib. 2. de Placic, Coronæ C:41. & ſeqq Guliel,Prynneum
CURIA BARONis ,Anglis,eſt locus pędaneus, in quo in Libertatibus Angl, paſlin , & c Ad juriſdictiones
dominus feudi intra limites feudi ſui juriſdictionem in denique ¡ſtas Epiſcopales hæc ſpectant Guilielmi Neu
tenentes fuos exercet. Baro enim in hac fignificatione brigenſis lib, 2.c.19. Namque Epiſcopi dum defendendis
à Domino feudi nihil differt , Ica Cowellus . Leges Ed- magis Clericorum libertatibus vel dignitatibus , quam
wardi Confeff.c.9. Barones vero , qui ſuam babent Cu: eorum vitiis corrigendis refecandiſque invigilant, arbi
riam deſuis bominibus, videant, ut ficdeeis agant , quai įrangur obſequiuniſepreſtare Deo : Ecclefiæ , fi facio
tenus erga Deum reatum non incurrant,o Regem non of poroſos Clericos, quos pro officii debito, Canonicæ rigore
fendant Mox: Si quis Baronum juſtitiam non habet , in cenſura coercere vel nolunt, velnegligunt, contra publia
pundredo
, ubiplacitum babirum fueris, ad propinquio cam tuentur diſciplinam ,
 .
* 17's CUR
Czirię igitur Chriſtianitaris ampliffima fuit juriſdi-
htio , cum quæſtionum ac caufarum omnium , quæ non
o
mod , res Ecclefiæ, fed & facramenta , & quidquid ex
jis dubietarisoriretur, fpeétant, cognitionem ſibi arro-
gaffet. Cognoſcebat enim
De cauſis Clericorum & topſuratorum . Vide Appen :
dicem Cod.Theod . Conſtit.6.17. Capitul.3 .an 811.c.1.
veterem Charcam apud Diago de Comitib. Barcin. lib .
2.C.31. Braćtonum lib.s. tract. 5, c.2.5.5.C.10 . 9.1.& c.Pe:
crus de Cuggeriis in Gravaminibus,ait, Prælatos,ut ju-
rildictionem fuam augerent , & omnium pæne ad ſe cau :
das traherent , folere făcere magnam multirudinem tonfu-
rarum puerisætate minoribus .
In rebus criminalibus Clericorum judex Ecclefiafti-
cus non habet juriſdictionem , fed tantum judicii exe
cucionem ,v.gr. degradationem .Vide Matth.Paris pag :
113. & Bračton.lib.5 . tract . s.c.9.9.3.
Decaufis fpiritualibus, vel fpiritualitatiannexis,& c.
Vide Braéton.lib.5.tra &t.5.c.2.8.5 .
De decimis & aliisEccleſiæ proventibus. Vide eum :
dem Bractonum lib.s.tract.s c.2.0.5.cap . 1o . S.1.6 . cap :
16.5.1 .
Decauſis, in quibus fidei aut facramentiinterpoficio
óccurrit . Vide Marth. Paris pag.113. Bracton.lib.4. tr.
1. cap.12 . Afifias Hieroſol.cap.
cap : 20. Concilia Rotoma
Roroma:
genlia pag. 185. & c.
De Hæreticis. Vide Matth Weſtmonaſt. pag.333 . &
Gariellum in Epiſc. Magalonenf. p.275,
De infractura Eccleliæ vel ajrii, de læſione Clerici,
de oppreſſione & violatione femine.Vide Confuetud.s .
Audomari an.1127. in Probat.Hift.Guinen lis p.194 .
De advocationibus Ecclefiarum .Vide Regiam Mą
jeſtat. lib.i.cap.22
De privilegiis Cruceſignatorum.Vide eumdem Bra-
Stabilimenta S. Ludovici lib .
Konum lib.s ir.s.c.9. 9.1.
1. c.82. & c.nuperam Edit.Concil . Rotomag . Eccl . pag.
174.180. 181 .
De caufis matrimonialibus, dotibus , & earum accef-
foriis. Vide Joannem Sarisber.Epiſt.89. Regiain Ma-
jeſt. lib.1.cap.2.Matth.Weſtmonalt ann.1247.pag.333:
Math.Paris p:113.488. Bracton.lib. 5.tr.5.cap. 2.5 . 22
cap. 16.5.1.c.12.9.3. Stabilimenta ſandtiLudov.lib .1.c.
18.131. Afifias Hierof.c. 20. Rocchum Pirrum to . 1. p.
15. Concilia Rotomagenſia p.185.
De adulteriis . Vide eundem Rocchum Pirrum in
Notit. Eccleſ.Sicil.com . 1.p.125. veteres Chartasapud
Ughellom tom.7 . P.400.1327.[& Statuta MSS.Caroli
1. Regis Siciliæ c. 296. )
Debaſtardia , legitimatione , ſeu de natalium jure ,
Vide Regiam Majeftatem lib.z.c.so. 5.4. cap. 59.9.4 :
Brastonum lib.4.tract.3.cap.19. lib.s.tract.3.cap.6 .$.
1.6.19.3.1. Matth. Paris p.488. veterem Confuecudi-
nemNorman. cap; 37. Guliel. Pryoneum in Libertati-
bus Angl. to.2.p.393. & c.
De Teftamentis & caulis teftamentariis . Vide Re-
siam Majeftatem lib.1.c.2. Mate.Paris p.113.488. Bra-
čtonum lib.2.c.26.9.2.l.4.tr. 1. c.iz.lib.s. tr.5. c.2. 9.3 .
cap.io.9.1.2.4, Flecam lib.2.c.57.8.13.Affilias Hierofol.
¢ .20 . Foros Beneharn. Rubr. de Jugiament,art. 8. Roc :
chum Pirrum pag. 145.Sed per Areſta Pariſ. 11. Januar,
1355:18. Novemb.& Decemb. 1372.14.Novemb.: 376.
15.Dec.1377.&c . dictum fuit,Regem de jure & ulu ha
bere præventionem in cognițione teftamentorum om-
pium in regno ſuo decedentium .
De catallis, quæ ſunt de teſtamento vel matrimonio.
Vide Concil. Inſulæ bonæ an . 1205. Bractonum lib. s.
11. 5.c. 2. 5.5.6.c. 5. . 1 .
De ufuris. Vide Matth . Paris p . 113. Matth. Weſt-
monaft.c.333.
P : feudis & tenementiș , datis in liberam eleemoſy.
1
CUR 1176
nam . Vide Bractonum lib: 5. tra&t.5.8.1.c.10 .8. 1. In
ter querelas,quas BaronesFranciæ Regi Ludovico VII,
deculerunt contra uſurpationes Eccleſiaſticorum , illa
eft : Quod Clerici trabunt caufam feadorum in Curiam
Chriſtianitatis, propter hoc quod dicunt , quod fiducia
yel juramentum fuerunt inter eos , inter quos cauſa ver
titur , & propter hanc occafionem perdunt Domini juſtie
tiam feodórum ſuorum. Refponfio. In hoc concordati ſunt
Rex® Barones , quod bene volunt, quod ipfi cognaſcant
de perjuria, & * tranſgreſſione fidei : ſed nolunt, quod co
gnofcant de feodo . Et fi convictus fuerit deperjurio , vel
tranfgreſione fidei ,injungant eis pænitentiam : ſed pro
pter hoc Dominus non perdet juſtitiam feodi , nec propter
Bac fe capient and feodum . Sed de fori Eccleſiaſtici origi
ne & ufu conſulendus Morinus lib. 1. de Pænitent.c.9.
[ & D.Fleury in Præfatione ad 10.19.Hift.Ecclefiaft.] ' ,
I Curia ARCHIDIACONI; in qua Archidiaconus
juriſdictionem exercebat fuam . Pro emolumento figilli
Curie Archidiaconalis,in Charta an.134o.inter Probat,
Hiſt.Eccl.Meld.co.z.pag.218. In Chartulario S.Nicafii
Remenfis plures habentur Charıæ Curie Archidiaconi,
yel Archidiaconatus Remenfis. Vide Archidiaconus .
CURIÆ DOMINICALES,GermaniDinckef, quæ Do.
minis villarum vel territoriorum competunt: de iis Za:
zius part.11 . de feud. 9.3,
CURIA INFERIOR , leu BARONIS,Cour baſe, in Con
fuerud . Aquenſi tit.14 . art . I.
CURIA MAJOR , lic appellara apud Benehároenſes
Curia illa , in qua relid ebant Epiſcopi duo, totidem Ab
bates , cum Provinciæ magnatibus , qui de majoribus
& publicis negotiis , & de vallaliorum litibus fupremo
judicio dijudicabant , ut auctor eft Marca lib.s. Hift.Be
neharn . cap . 3. num . 2. Vide Foros Beneharnenſes Ru
br. de Cori Major , ubi deillius juriſdictione , & eum:
dem Marcam libi 4. Hiſtor, Benehara. 0,17.n ,6.lib.6.c.
23.n.3.C.24. n.7,
DARE JUDICES AD CURIAM, dicebatur de Judir
cibus quos ad dirimendaslites exortas inter fe & fubdi
tos Domini conſtituebant , qui judices ab adverſa parte
primum erant approbandi . Conceffio feodi per Guil
felm.Bertrandi pro Odone Alamandi coram judicibus
datis proGuris.Hiſt.Dalph.p.20 . Anno 1282.Ind.1o. 14 .
Kal.Julii ad requiſitionem nobilis viriOdonis Alamandi
Damini de Campis fuit confeflus & publice ſolemniter re
cognovit ex ſua certa ſcientia & fpontanea voluntate Do.
Guillelmus BertrandiMiles, in preſencia Petri Domini
de BucurioneÓ Falconis Domini de Canutodatorum pia
Curia à predi&to Domina Odone Alamandi , o per pre
diftum Dominum Guillelmum Bertrandi approbata o
recepta ,ſehabere : tenere in feudum og nomine ferdi i
abipfo Domino Alamandi, & de feudo & dominia ipfius
Domini Odonis , quidquid ipſe babet , tenet & poffidet ,
& *c. Vide to.2.p. 20. col . 1 ,
T PONERE JUDICES PRO CURIA SUA , Iiſdem no
tione & conditione . Recognitìo facta per Vuillelm.de
S. Martino Annæ reli&tæ Petri Selvon an.1259 . ibid.co.
1. 2.6. Ad requifitionem feu interrogationem Domine An
næ uxoris quondam Petri Selvon , coram Gorta de Mon
se Bononi & Guiffredo de Valle S. Stephani, quos dieta
Anna pofuerat pra Curia ſua ,quam quidem &
vit diétus Vuilielmus de S.Martina .
CURIAM HABERE dicuntur Domini qui faculta
tem habent judicandi fubditos fuos in Curia jua. Char :
tular. S. Vincentii Cenoman . fol. 51. Si bomines Mona .
chorum ejuſdem Nundinis forisfacerent,velquod eis eflet
alıquid foris factum , Monachi baberent Curiam ege
mendas juorum barninum . Madax Formul. Anglic.p. 38.
Quod jibujuſmodi forisfattura ſuper terram Ecclefix e.
venerit, precipio quod Prior Monacbiinde ſuam ple
narie babeant Curiami; defendone in aliis locis quos
cum
 1177 CUR CUR
1178

cunque modo placitentur , nifi in eadem Curia S. Marie fieui ſis . Ubihæcverba fubinde repetita notanda - Par
ſua . jugement de nos grans Seigneurs : Par le jugement de
. CURIAM PETERE , Licem aliquam ad ſuam Cu- la Cour de France : Et avons encore promis...Loyaument
riam advocare. Conſuetudines Brageriaci art. 62. Item o en bonne foy , en nom de nos grans Seigneursdeſlu
fi duo Feodatarii ad invicem litigent , & Dominus feo diz , que fi-zost comme on commencera à eſcrire yo ſcel
dalis petat Curiam ante litis conteſtationen , & *c. Galli- ler au nom de cellui ox de ceus, quile Royaume de France
ca verſio ſic habet : Si deux Tenanciers plaident l' ux deveront gouverner,nous leurs baillerons Lettres ſeelldes,
contre l'autre,& le Seigneur feodaldemande le renvoyan G. Habetur Regeftum vetus , cujus titulus ita conci
vant la conteſtation, doc. Vide mox Curiam reddere. pitur : In nomine Domininoſtri J.C. incipit Regiſtrum
STAREIN CURIA, & in Curia detineri, apud Vene- Curie Francie de litteris & inſtrumentis figillatis cum
cos, quid ſit, docentScatuta Venetorum , edita à Jacobo Sigillis authenticis , prout ipſelittere e inſtrumenta
Theupulo Duce an.1242.lib.1.c.sl. Quippedebitor,qui fuerunt in ipfa repofira per Magiſtrum Bartholomeun
judicis fententia ad folutionem debiti condemnatus e- de Podio, Clericum D. Regis Judicem Carcaſſonenfem ,
rat,ſubmunebatur & citabatur per miniſterialem à Du- cum mag. Nicolao de Autholio D. Regis Clerico , en
ce, ut in Curia ſtaret , & debitum exſolveret intra 8.dies, quandoque cun Dom . Joanne de Murlenta Canonice Car
aut pignus vel vadium daret. Quod fi juri pon ſtaret , pelle Dom . Regis in ſex ſcriniis pernumerum , & ordi
capiebatur, & detinebacur in Curia . Stare autem in nem , de mandato Dom . Ludovici inclyte recordationis
Curia ficintelligiinus ( verba ſunt Statuti ) ut in territo- Regis Francie an. Dom . 1269. menfibus O & obr. No
rio Ecclefia S. Marci per dies 30. ftet , ita ut pontem alia vembr. Decembr. quæ quidem ſcrinia ſunt his lit
quem non tranfeat: quod ſi recedens pontem aliquem tran- teris fignata in thefauro Capelle Pariſiis ejuſdem Dom .
Jierit, Duxfaciat eum capi, & in carcerem retrudi, ubi Regis. Deinde : Hoc eft Regiſtrum Curie Francie D.
erit per 30. dies . Sivero à Curia non receſſerit, ſed pre- Regis de Feudis a negotiis Seneſcalliarums Carcaſſo
fato modo in Curia in territorio S. Marci fteterit , co ne,& Bellicadri ac Tolole Caturcenſis & Rutenenſis
creditori ſuoinfra eoſdem 30. dies non perſolverit debie an. 1269.
tum , debet in carcerem retrudi uſque ad alios 30. dies : Curia de ARCUBUS , ita appellatur Curia Archie
quibus expletis , fidebitum non perſolverit, jurabit ma- piſcopi Cantuarienſis Londini, quod teneacur juxca
niféſtare quidquid habet , quod Dux accipiens dabit illud Ecclefiam B.Marie de Arcubus, ut Raſtallus auctor eſt:
creditori. Pro bis vero , quæ defecerint creditori ſuo de quæ quidem Curia , Fama celebris , dicitur in Synodo
fuo debito , faciet debitor cartulam promifſionis, & jura- Cantuarienſi an . 1295. in Præfat . Ea aucem Synodus
bit quod de omnibus, que lucratus fuerit, tertiam par. continet. Statuta Roberti Winchelſei Archiepiſcopi
tem ereditori fuo dabit, ufque quo redditum erit de- Cantuarienſis pro melioriejuſdem ſuæ Curiæ regimine :
bitum univerſum . Alioquin ftabit in carcere , donec ubiConſiſtorium de Arcubus appellatur C. 1.32.& c.
bec faciat , aut perfolvat . Id poſtea immutatum à CURIA ROGATIONUM.Libertates villæ Martelli in
Franciſco Dandulo Duce lib.6 . cap. 14. eorumdem Sta- Lemovicentibus an.1 219.apud Juſtellum : Nemo dobet
tutorum , ubi ftare in Curia , eſt tenere reclufum in vendere ad talum res extraneas, niſi per conceſſum procu
carceribus Communis Venetiarum , ubi incarcerari fo- ratoris particularis in Curia Rogationum , de qui fece
lent debitores , de quo exire non poffit , niſi poſt 2. rit, pro juſtitia 60.folidos dabit .
menſes : quibusexaštis , ſtare debent in Curia S.Mar- : 5. CURIA , Prædium ruiticum , poffeffio , Curtis
ci per alios 2. menſes, ex qua exire ei non licet: quod fi manfus.Charta Leonis IX.PP.apud Meuriflium in Epiſ.
exeat , vel pontes tranſeat , à Duce rurſum in carce- Mecenfib. pag.355 . Cum Ecclefia & decimatione in vile
rem conjicitur , in quo per alios 2. menſes detinetur , ſi la ſive Curia , quevocatur Rumeliacum . Charta Ru
debitum non folyerit . perti ſenioris Comitis Palatini Rheni an. 1380. apud
CURIAM TENERE , eadem ferme notione habent Freherum lib.2. Originum Palatin . Curtes,ſive Curias
Libertates urbis Barcinonenſis à Petro Rege Aragon. in Nuwenboffe prope villam Altripf . Speculum Saxo
conceffæ an.1 283. In ele &tione eſt creditoris vel conveni- nicum lib.2 . art . 54.5.3 . Ubi pretiuin Paſtori falvitur de
re principalem debitorem , vel fidejuſorem ,ſalvo quod manſis, ſeu Curiis . Arc.49.Unuſquiſque tenetur partem
polittenere Curiam per unum annum . Curiæ ſuæ ſepire . Art.5o . QuiCuriam ſepit virgis, & * c.
Curia Pedis PULVERIZATI , [ id eſt , peculiari Adde art. 48.9.7 . & Wichbild Magdeburg . art. 124. 9 .
extrancorum mercatorum in nundinis. ] Vide Pede 1. art. 126.9... Chronicon Laurishanenſe pag. 91.Tres
pulverofi. Abbatiæ Curias, videlicet Obbenbein , Wibelingben
CURIA PUBLICA. Formulæ veteres apud Bigno- Cingen regiæ poteſtati in concambium tradidit. Et in
pium cap. 3. Geſtis municipalibus cum Curia publica , fra : Præter hæc etiam fratrum utilitati conſulens .
O defenſore proſequio alligare deberem . Id eft,la Cour 2. buobas cum area in Winenbeim fitas, multa per
a ſemblèe . cunia ab bæredibus comparatas , itemque Curiam cum
CURIAM REDDERE, dicitur Dominus aut vaſſallus, vineis in Hophenheim ipforum victualibus adjecit
cum ad vaſſallum ,aur Dominum lis ante alterutrum in-Curia Marſnenfis in Diplomat. Friderici I. an.
tentata remittitur. Rendre la Cour , in Conſuetudine 1152. apud Miræum in Donat . Belgic. [ Curia Ha
Andegavenſi art. 79. 80.8 Cenomanen fi art.9.Rege- . neberg que quinque manſos babet , apud eumdem
ftum Parlamenti B.fol.67. Cum ... tenens locum Comitis tom. I , pag . 281. col. 2. edic . 1723. in Charca Phi

Campanie Curiam fibi reddi petiiſſet , c, Curiam reper
tere, amittere, fol.7o. Occurrit paflim in hoc Regeſto .
E Vide D. Bruſel de Ulu feodorum tom.1 . p . 223.]
- CURIA FRANCIÆ , in Charca Galcheri de Caſtellio-
ne Comitis Porceani & Comitis Stabuli Franciæ 20 .
Febr. ann.1316 . apud Ducheſnium in Probat.Hift.Ca-
ftilion.pag. 209. videtur fuiffe Magnacum ac Procerum
Francicorum Conventus poftmortem Ludovici Huti-
ni Regis ad Regni gubernationem coactus, donec Cle-
mentia Regina ad parcum veniret : feu Curia Baronum ,
vcl Parium Francie , hoc eſt , Curia Parlamenti Pari-
Tom . II .
lippi Heinbergi Archiepiſcopi Colon. an . 1180.C4
ria de Maidieres cum appenditiis, o pertinentiis e
jus , in Charta anni circiter 1327. tom . 3. nove
Galliæ Chrift, Inſtrum , col. 140. Curie dominica
les ejuſdem tomi col. 153. in Charca anni 1155. ]
Burchard. de Calibus Sancti Galli cap. 8. In bac pe
filentia , fideles hujus Ecclefie portefiones noftras die
videbant , optimos manfus Curiarum noftrarum eli
gebant. Cap. ulc . & alibi non femel uritur . Lib. 2 .
Feud. tit , si . Quidam Capitaneus in quadam Curta
ſua beneficium dedit militibus , o poſtea eandem Cu
Ddd riam
 CUR
1179
viam vendidit. Charta.Cunradi Regis in Privileg. Ec
elef. Hamburg. p. 178. Infuper duas curtes Wiſelam
Geganbeim matri fuæ dedit bac interpofita rationis. Canonicorum domum interpretatur Kennetc. in Glof.
conſtantia ,ut non ex jure beneficij eafdem Curiaste-
neant; fed , c.Adde p.190. Vide præterea Statuta Or
dinis Præmonſtratenſis dift. 4. cap. 2. 10. Diploma Jo
annis Comitis Holſatiæ an . 1330. apud Pontanum
fib.7.Hift. Danicæ p.552. Conradum Uſpergenfem an .
5209. Albertum Stadenfem ann . 1 105.1112.(Hiftoriam
Mediani Monaſterii pag. 330.331 . & SchilieriGloffa-
rium in Cburt. ] & c.
+ CURIA CAPITALIS ,Prædium præcipuum , Domus
principalis eadem quæ Caput manſi, quod vide. Charca
Edw.II.Regis Angl.co.2.MonafticiAnglic.p.271. Cum
omnibus libertatibus, liberis confuetudinibus , omni
bus aliis rebusad Capitalem fuam Curiam de Worle pero
tinentibus. Alia ibidem p - 326. Dedit etiam totum mane
rimm de Tborne , cum Curia Capitali & virgulto, & * 6.
[ Kennettus Antiquit. Ambroſden. an . 1193. pag. 150.
Ego Thomas de S.Walerico dedi . . . Deo & Ecclefiæ
: B.M. de Ofeneia . totum manerium meum Mixe
bury . . . cum capitali Curia , & cum omnibus perts
nentiis , &c . ]
I CURIA JUMENTALIS , ſic forte dicta quod plera
queeſſent
ibi jumenta. Littera Leopoldi Ducis Au-
Ariæ an . 1202. apud Ludewig. Reliq . MSS. tom .4. pag.
182, Confirmanuseidem Monaſterio ( Admontenſi in
Styria ) Curiam jumentalem di&tam Worwiz in pre
bendæ fubfidium datam fratribus cum omnibus ai pibus
pofcualibus , filvis , villibus ad eandem Curiam per
tinentibus .
6, CURIA, Atrium , impluvium quod vulgo Cour di
cimus, Ebrardus in Græciſmo, C.10 .
Çuria planities in terris ; Curia Regum .
Sed Curtis proprie dicitur Canonicorum .
1 Leges Edwardi Confeſt. Si (reus)fugendodomum Sam
cerdotis vel Curiam ejus intraverit , eamdem fecurita-
tem pacem habeat, quam apud Ecclefiam : dum
damen domus Sacerdotibus Curia ejus in fundo Eccle-
fiæ confiftant . Ita paffim Scriptores . Vida Ludovici
Pi an.811. Cæſarius Heiſterb. lib. 4.Mirac. cap. 76.77 .
94. lib.s. cap.28.1.8.c.96.lib.ii.c.63.1. 12.c. 5. Specu-
lum Saxon .lib.3.art.si.g.s. Thwrocz . 2. part. Chronic.
Hung. 41. & c.
Coria, Ambitus, incin &tus domus .Charta Ludovi-
ci Regis Franciæ an.1120.pro Monafterio Sandionyſia-
po apud Ducheſnium in Hiſtor. Drocenfi p . 220. Curie
etiam depropriis domibus Beatorum Martyrum in ea-
dem Curia perennem indulgemus libertatem , vicariam
omnimodam in Curia ipfa , in Curiæ domibus confe-
rinus. Quod vero Curia hic dicitur , Curtis Monaſte
rii appellatur JoanniDiacono lib. 4. Vitæ S. Gregorii
eap 197 .
CURIA BEGHINARUM , Clauftrum in quo Beghi
næ commorantur . Sacuta Ecclefiæ Leodienfis ann .
1287. inter Anecdot. Marten . tom .4. col. 879. Item ,
precipimus, quod omnes Beghina privilegio Begbingó
ti gaudere volentes , intrent Curiam Begbinarum , a
præcipimus commorantibus extra Curiam Begbinarum ,
quod diftinguant bahitum ſuum ab babitu Begbinarum,
O fi aliqua Begbina extra Curiam acceſſerit moratura,
del eje&ta fuerit propter incontinentiam vel aliud de
bitum , babitum non deferat Begbinarum ... alias
autem in Curiis commorantes declaramus ad præmiffa
non teneri .
: I CURIA CANONICORUM , fimili notione, apud
Kennecum in Antiq. Ambroſden . ad ann . 1212. pag.
176. Charta Johannæ Prioriflæ S. Trinit. de Bofco : No-
veritis quod nos dedimus ... Hervico Priori de Bernce
fter d ' ejus loci Canonicis duos feliones in Hodesham qui
CUR 118
jacent juxta riuulum extra Curiam diftorum Canonicom
rum babendos tenendos dictisCanonicis in perpetuuna.
fario,fed forte melius intelligeretur Prædium rufticum .
VideCuria s .
7. CURIA,RegiusComitatus, vulgo, la Cour. Mo
nachus Sangalſenlis lib. 2. c. 41. In qua etiam cunétis in
Palatio miniftrantibus, in Curia Regia fervientibus,
juxta fingulorum perſonas, donasiva largitus eft . Gun
iberus lib.4.Ligurini :
Nec tamen emiflo tantorum plebe virorum
Vei Princeps vacuus , vel Curia fola remanfit .
Et mox :
Sive novi veniant , feu qui venire recedant ,
Semper inexbauſta celebratur Curia turba .
CURIA ,nude pro Papali , vulgo,la Cour deRome.Ge
fta Abbatum S.Ġermani Autiſliod.c.15. Pro qua poftu
latione ... miffus fuit ad Curiam :fed Papa poſtulationen
bujufmodi non admittens,& c. Rythmi anciqai de origi
ne Monaſterii Pratenſis in Flandria :
Bis perrexit ad Curiam formam nequiens babere,
Paucam babebat monetam , nibil potorat prebere ,
Et qui nibil poteft dare, non eſt opus in Curia .
Bonum facit variareplures atque pecunia .
Adde Joannem Sarisber.lib.s.Policrat.c.6.Michaelem
Scotum lib.4 . Menfæ Philoſophicæ c. 30. & alios paf
lim . Carmen de Curia Romana :
Verſibus eloquere , quis fit ftatusUrbis avito .
Detur materie Curia noftra tuc .
Infra :
Plurimus impugnat Romam detraðar , e ipfa
Curia multorum morfibus almapatet .
8. CURIĄ.Curiæ præterea di&tiilli folennes Regumi
Conventus, quos in præcipuis annifeſtivitatibus cele
brabant , advocatis omnibus Regni Magnatibus , &
Prælatis : iiſque Curiarum nomen inditum , quod ut
plurimum majoris momenti negotia in ipfis difcepta
rentur, & lites ac controverliæ Magnacum dirime
rentur . Ex porro
CURIÆ SOLENNES appellantur apud Hariulphum
lib.4.c.6.Petrum de Vineis libro 3. Epiſt.c.21. Thwroc
zium part.6.c.15.17.in Charta anno 1129.apud Duchef
nium in Hiſtor.Drocenli p.221. &c.
CURIÆ GENERALES , apud eumdem Petrum de Vi
neis lib.3.Epift.5.77. in Chronico Longipontis p.8. in
Hift.Corcuſior. lib.6.c.2. & c.
CURIÆ AUGUSTALES , in Vita S.Ermenoldi Abba
tis lib. 1. c.3.n.3. 1
CURIÆ PUBLICÆ , in Diplomate Friderici II. Imper.
ann.1220.apud W.Hedam . in Epiſcop. Traject.
CURIA PASCHALIS , quæ in feſto Pafchatis teneba
tur , apud S.Anſelmum lib.2.Epift.26.[ Curia Paſebe ,
in pleriſque diplomatis .]
CURIA EPIPHANIÆ fimilem ob rationem dicitur
in Charta Philippi I. Milidunenſi cænobio conceſſa
cujus meminit Mabill.I.z.de Re Diplom.num.28. ubies
tiam obſervat iiſdem majoribus feftivitatibus , alios e:
tiam Principes Curiam fuam habuiffe , & Diplomata
condidiſſe ,ut probat exemplo Balduini Comitis Flan
driæ , qui Bergis diploma dedit in follemni Curia Pente
coſtes an . 1067. Vide lib.3.c.1.n.8.
CURIÆ iſtæ indicebantur , & banno feu edicto
publico Magnates prælati , & urbium ac civita
cum nuncii totius regni ad eas fubmonebantur. Hinc
Curia indifta , quæ Corte bandita , Scriptoribus Ica
lis dicitur . Fridericus II . Impor. apud Petrum de
Vineis lib. 3. Epift. s . Apud Parmam folennem Cu
riam duximus indicendam , ad quam ab Urbe ci
tra omnes urbium Italic nuncios invitamus , Epi
ftola s . Indiéta etiam Moguntina Curia generals ;
OC.
 13 81 CUIR CUR 2182

y c.Adde Ep 70. & Arnoldum Lubec.lib.z.cap.9... Ruramcuna lapidibus-pretiofis,quam conſueverat Rex

In his porro Curus quid potiffimum ageretur , mul- die coronationis fuæ in prandio de portare , Abbati &
tis profequitur Richardus de S. Germano in Chronico Conventui S.Dionyfi cuftodiendas,& in Theſauro Ec
ann ,1233. ut & Anonymus de Geſtis Friderici II. Imp. clefiæ deponendas ſtatuit ,uc de ipfo Theſauro cum aliis
p.852 . ubi earum magnificentiam deſcribit: de qua ad indumentis & ornamentis regalibus pro coronandiske
jungam, quæ habet Ditmaruslib . 4. pag.36 . Celebrata gibus & Reginis Franciæ affumantur, & c.Exftatalia in
proxima Pafchalisfolennitas in . Quidlingeburg à Rege hanc rem Matthæi Abbatis S.Dionyliim. Ostebr. ejuf
( Henrico Imp :) ubi quatuor miniſtrbant Duces , Henri- dem an.quæ quidem Charte de Coronationibus Regum
cus ad menfam , Conradus ad Cameram , Hecil ad Cella- in præcipuis feſtivicacibusaccipiendæ funt .
rimm, Bernhardus equis prefuit . Alberçus Argentin. ÇURIAM TENERE, feu folennem Conventum cele
ann . 1356. Eodem anno venit Carolus Imperator ad ci- brare, apud Turpinuin de Carolo Magno cap.20 . Pe
vitate in Metenfem in Adventu Domini celebrans ibidem țrum de Vineis lib.3 . Epiſt.77. in Addit. ad Willelmum
Natalem Domini: fueruntque ibi.Eleclores O Officiales. Gemeticenfem p.327. & c.
Jeu Miniſtrales Imperii , quorum quilibet miniftrabat CURIA GENERALES A RACONUM , de Foro , cele
Imperatoriſedenti in menſa, in officioſeu miniſterio fuo brancur de biennio in biennium . Has Rex in quocum
proprio. Quilibet autem veniebat fuper equo uſque ad que loco regni ad arbitrium convocat : cui ſoli inter
trenfans. Deſcendentes vero deequo coram menfa, bic funt,quirevera Baroniana habent. His præelt Juſtitia
Atrionibus e mimis dabatur equus , c aliæ plures folen- Aragonum , & c. Vide Michaelem del Molino in Reper
ni:ates fiebant ibi, C. torio Fororum Aragon . p.79 .
Interdum ob anguſtias civitatuni ſeligebantur ad e CURIA GALLORUM , Celebrior Gallorum conven
juſmodi ſolennes Curias ainplæ planities, in quibus & tusin campo Roncaliæfuper Padum celebrari folicus . )
tentoria, & ædes, & Palatia ex lignis tumultuario ope: Vide Roncalia [ poft Runçalis . ) :
Te erigebantur , ut in illa Curia folenni , quam ad Mo CURIA JESU Christi , vel Der . Godefridus Mona
guntiam tepuis Fridericus I. an . 1182. apud Arnoldum chus S.Pantaleon . an . 1188. Letare Hieruſalem , Curia
Lubec. loco proxime laudaço , abi multa perinde ha- celeberrima apud Moguntiacum celebratura totius Teu
bet de harum .Curiarum magnificentia , in qua offi- tonici regni Capitaneis , tam de Clero , quam de ordine
cium Dapiferi feu ..Pincerne , Camerarii ſeu Mar. Laicali , preſente Henrico Cardinale , quea Sereniſſimo
Ichalci , non niſiReges , vel Duces , aut Marchiones ad- Imperatore & filio ejus Rege Curis Jeſu Chriſti ante fuit
niiniſtrabant . intitulata . Quod nempe indicta eſſet ad decernendam
Reges, ac Principes in hiſce occaſionibus coronari Cruciatam contra Saracenos , Guriam Dei dictam ſcri
procedebant, & facris Liturgis intererant, & coa : bic Silveſter Giraldus lib.2.de Expugn .Hibern.cap. 26.
viviis publicis , in tribusfolennitatibus , uc eft apud ( Curia Dei alia notione ac forte pro Valetudinario pu
Gillebertum Lunicenfem Epiſcop.de Ulu Eccleſiaſtico blico , Gall. Hotel Dieu ſumitur in Computo generali
fub finem , cujus moris pallim exſtant exempla apud reddituum Galliæ an . 1202. quem D. Bruſel exhi
Scriptores: in Geſtis Dagoberti Regis c.51. in Anna- bec ad calcem tomi 2. de Vlu feudorum pag . cxų .
lib .Francor.Metenfib.ann.837.apu Witkindum lib.2 . Moniales, de hofpitio xx. h. Curia Dei x . l. Canto
d
pag.32.Vipponem ann.1039. Conradum Ulpergenf. p . lium ex.l.]
305. Edit . 1540. Godefridum Monach . S. Pantaleon . CURIA PLENARIA . Hugo Flaviniacenſis in Chro :
an.1231.1235. Rogerum Hoveden. pag.401 . Will.Neut nic .pag.243. Eodem anno Āymo reddidit 3. folidos cen
brigenſemlib. 4. cap. 42. Hermannum Monach. lib. 3. ſuales de terris in circuitu caſtri ad jus Ecclefiæ Fla
deMiracul.S.Mariæ Laudun. cap. 22. Ordericum Vi- viniacenſis pertinentibus in feſtivitate S.Petri, in plena
talem lib.4 . pag.515.516.664.699. Ivonem Carnotenf. ria Curia , quos retinuerat pluribus annis, & c. Charta
Epiſt.66.Concinuatorem Florentii Wigorn.an . 1126. Willelmi Nothi Regis Angl. in Monaftico Anglic.co.
Turpinum cap . 20. Albertum Aqu . lib. 12.cap.7. Gau. i. pag . 44. Et ut Curiam ſuam plenariam & Wresh in
fridum Monemuthenſem lib. 5. cap.s. lib. 7. c.4 . Suge terra ſuahabeant,concedo.Charca Henrici II.Reg.Angl.
rium in Ludovico VI.p.318.in Legibus Alfonſinis part. to.2.p.281. Et Curiam ſuam plenariam , preterquam de
2.tit. 5. apud Ægidium de Roya anno 1313. in Chron . furtis o de propriis hominibus ipſius Comitis, & c.Char
Fland. cap.52 . apud Prynneum in Libertatib. Angl.co. ta Petri Comisis Bigorræ in Regeſto Bigorrę fol.13.Cu
1. pag. 1248. & alios à nobis laudatos Scriptores in ria namque erat magna & plenaria . In Tabulario Vin .
Dillercar. s.ad Joinvillam , & in Defcript.ædis Sophia : docinenli fol.250.extatJudicațum , plenaria Curia vi
næ num. 43.. dente.Chron.MS.Bertrandi duGueſclin ;
Corona vero eorum capitibus imponebatur inter fa Et toute ſa vaiſelle face amener droit là,
cræ Liturgia ſolennia ab Archiepiſcopis vel : Epiſco Pour ce que Cour plainiere ce dit tenir voudra .
pişi, yr obſervare eſt ex iis , quæ habent S. Anfelmus Curiam autem plenam & plenariam proprie voca
ad Ernulphum Priorem lib.3.Epiſt.90.Eadmeruslib.4. bant, quæ conſtabat pluribus Paribus, ſeu vallallis judi
Hiſt. Novor. pag.195. Ivo Čarnocenfis Epiſt.66.67:84 cibus. Id potiffimum diſcimus ex Conſuetudine Bello
-Joan Sarisburienſis Epiſt. 34. Baldricus lib . 3. Hiſt.Ca quercenſi arc.5. Le Seigneur de fief, qui a un homme de
merac.c.55.5.Brompconusan.1125.p.1016.Willelm .Neu fief, que l'on ditcommunement de Court, ou pluſieurs
brigenl.lib. 1. cap. 18. & c. Hinc ſolennes iſti Regum hommes de fief, que l'on dit pleine Court, il a Juſtice de
Conventus . Vicomte : Do s'il n'a qu'un homme de fief , il peut em
CURIÆ CORONATÆ appellantur in Charta Ludovi- prunter hommes pour faireſesJugemens.
ci VLRegis Franc. an. 1 128. pro Communia Laudunen MAGNA CURIA ,à Friderico II. Imp. inſticuca , cui
fi : Dies Coronæ Regis ,apud Eadmerum lib.4 . & Hugo- præfidebac Magiſter Juſtitiarius, qui in Curia cum Im
nem de Cleeriis de Senelcallia Franciæ ; denique Coro- peratore commorabatur , & cum 4. aſſeſſoribus judi
-ramentum nude apud eumdem Hugonem . cibus de crimine læſe majeſtatis , de feudis, de appella:
Deſcripta legitur Charta S.LudoviciRegis anno ordinariorum ,, ſeu delegatorum interjectis 3
cionibus ordinariorum
1260.in Tabular. S. Dionyſii,quas duas coronas aureas de cauſis Curialium , ſeu eorum , qui Curiam ſectas
:cum lapidibus pretiofis , quæ à Rege Philippo avo pro bantur , & c., cognoſcebat. Vide Conſtit. Sicul, lib,
coronandis Regibus & Reginis Franciæ , olim factæ , 1. tit . 37 .
in Theſauris Regiis fervabancur, & unam coronulam I CURIA MAGNA , Dalphinalis dicebatur illa, cui
- , Tom . II. Ddd 2 præs
 CUR
1183
præſidebantMagiftriRationales, ut patet ex Litteris
Humberci Dalphini an . 1334. dire &tis JudiciGraiſivo-
dani, Hift.Dalphin . to.3.p.265. Precipimus dileétis no
Aris fidelibusMagiſtris magna noftra Curis Rationali-
burs , wtc .
V 9. CURIA , Conventus, coetus publicus ad ludos,
choreas & c.Statuta Ecclef.Argentin . an . 1435.inter A
necd. Marten.com.4 . col.550. Choreasquoque omnibus
Dominabus quorumvis Monafteriorum noſtre Diæcefis
O ſpecialiter in publico , ſcilicet in ſtupisvirorum , que
dicuntur Trinkaftuben , & in Curiis ca ſolemnitatibus
que frunt pro baſtirndiis ( haftiludiis ) vel ſponſalibus ,
diftri &te inbibemus. Pariſius de Cereta in Chronico Ve
ronenfi ad an.1242.Eo anno Dominus Henricus de Egna
tunc exiftens Poteftas Veronæ fecit magnam Curiam mi-
litum & dominarum cujufcumque conditionis in palatio
communisVerona, in foro ſeu mercato Verona milites bao
gordaverunt, atunc domine ballaverunt in ponticellis
fa&tis extra palatium communis Verone . Rolandinus lib.
2. Chronici c.14. Erat nempe conſtituta Curia quædam
caufa folatii Venetiis , ubi fuit Azo Marchio pater Mar-
chionis iftius, & alii de Marcbia nobiles a parentes ;
quam Curiam pater meus bonorare defiderans ,fecum ha-
buit 11. Milites & ipfe exſtitit duodenus, quorum omnia
fimilia fuerunt veſtimenta , & c.
10. CURIA,Capitulum ubi Monachi folent con-
CUR 1184
euthyráv róar, moet Bein ari Nixuíus aspeykiateroper vos
xotismo :v : xst . Ubi Interpres Curiales vertit.
CURIALES dicuntur etiam Homines Curie , Hommes
de Cour,in Confuetudine Belloquercenfi.Charta anni
1275. in Tabulario S. Flori Arvern. Si vero aliquis de
predi&ta familia noftra ... tale crimen committeret , per
quod cognitum Curiam noftram debere decapitari vel pu
niri, judicatushujuſmodi perCuriales noftros traderetur
Curialibus veſtris ad ipfius judicati fententiam exequen
dam . Statuta Philippi Pulcri Regis Franc.an. 1307.art.
3. pro reformatione Regni: Et volumus, quod in Parla
mento @ Curia per Curiales noſtros traétentur. Vide -
gid . Aurex Vallis Monachum cap. 26.
CURIALI JURE feudum poſſidere dicitur , qui illud
poflidet ſine homagio , ut Miniſteriales . Vide jus feu
dale Saxonum c.22. 9.2.
2. CURIALES, Palatini , Magnaces Regum , Offi
ciales, & cæteri, qui Principum Curias fe&tantur,vulgo
Courtiſans. Gloſſar.Lacin .Gall.Aulicas: Curiaux Sue
no de Legib.Curialib.Danicis c.5.Priſcorum autem Cu
rialium , qui d . nunc Militari cenfenturnomine , becwie
gebat confuetudo,& 6.Petrus Damiani lib.z. Epift. 3. Si
cutii,qui Ecclefiæ militando promori funt , vocantur ex
more Ponrifices: ita qui famulando Principibusfiunt , dir
cuntur à Curia Curiales. Will. Tyrius k 20.0.35.Ibivero
occurrentibus eimagnis facri Palatii Principibus, crimi

gregari. Vita S. Anſelmi Abbar. Fontanell. inter Acta maximo Curialium numero. Lib.22.C.4.Sifamulorum
Šs.Benedi&t. fæc.4 part.r. p. 635.Juffit præterea aliam Curialium numerofitatem fcripto comprehendere tente
condere domum juxta abfidam bafilice S. Petri ad pla- mus . Charta Simonis Comitis Leiceſtriæ 200.1211.qua
gam feptentrionalem , quam Conventus , five Curie donar Raimundo de Cadurco caſtrum de. Tornes , conh
gue Grece Beleuterion dicitur , appellari placuit ; pro- lio Procerum & Curialium ſuorum .Alia ann, 1126. A.
pter quod confilium in ea de qualibet re perquirentes con- eft boc ſub præfentia ftrenui Comitis Tbeobaldi sem
Etum
venire Fratres foliti fint . ejus Curialium apud Vitriacum . Libertates , conceflz
¢ CURIACA , Lorica, thorax , Gall . Cuiraſſe, Ital. Villæ Montisbrufonis à Guigonc Comite Forenſi an.
Corazza . Informaciones Civitatis Maffil. pro paſſagio 1.223.MSS. Si aliquis de Curialibus, vel de familia Co
tranſmarino, è MS.Sangerman.Secuntur arma neceſa- mitis verberaverit aliquem de villa ,& c.Vide Joan .VIII.
ria pro galeis , videlicet centum viginti Curiace pro ga. PP. Ep. 199. Conſtit.Sicul.l.1.tit.g.cic-37.tit.29.5.a.& c .
lea ; item centum viginti Jervellerie.c. MAGNUS CURIALIS, Dignitas in civitatibus.Grand
1. CURIALES, iidem a Decuriones , ait Ifidorus Curial de Baugé , d' Yenne, apud Guichenonum in Pro
lib.10.c.4. Et di&ti Curiales, quia civilia munera procu- bar.Hift.Breſſenſis pag. 51.59.
rant. Senator lib.g.Epift.z. Curiales , quibus à provida Recenſendum non eft inter dignitates civicatum
. Gloff.Græc.Lat. Beasutas, Decu- Magni Curialis officium . Curialis Balgiaci Magnus
gubernatione nomen ejt
rio,Curialis .IIDATIXOY'Sivas&i , in Novellis Juſtiniani . diétus eſt , quod eſſet Scriba Judicis Balgiaci ,majorque
Salvianus l.3. Quanquam non ſolum injuria contemnis- Caſtellanorum Curialibus,qui & ipfi inter Dignitates
mus Deum , qua contemni à ſervis fuis Curiales folent . urbium in Breſlia non debent annumerari. In ulibus aut
Infra: Quid aliud eft Curialius quam iniquitás? Idem actu Notorietatis ftagnorum Breſfiæ , apud eumdem
lib.s. Que enim ſunt non modo urbes,ſed etiam municipia Guichenonum in Probat.p.170. & apud Revellum pag .
atque vici, utnon quot Curiales fuerint, tot tyranni fint ?265. Curialem & Scribam unum cumdemque fuiffe a
[ Litteræ Petri Ducis Borbonii an. 1345. confirmatæ perce claret : Teſtes coram nobis Petro Caſtellani Caſtel
Litteris Johannis Franc. Regisan :1356. tom. 3. Ordi- lano de Villariis manibusmei Curialis fubfignati de
nat . p.159. Item , concedimus quod Bavilus ſeu alii C # - ſuper predicta confuetudine interrogati .. ann. 1902
riales diéti Caftri( S.Genefii)ob ejus mandamenti , non De iis Curialibus eorumque muniis fufius agunt Revel
poſſint nec debeantprotedere contra aliquam perfonam lus p.261.& Colletus p.174. & feqq.
diäti mandamenti ad inqueſtam , niſi prius falta decrimi 3. CURIALIS . Bulla Benedicti VIII.PP.Ind. 1.a
ne legitima informatione.Ubi Curiales ſunt BalliviCon- pud Ughellum in Epifc. Portuenſib. Concedimus vobis
filiarii feu Areffores . Enumeratio jurium Comitis Bilde veſtris fuccefforibusin perpetuum de ciuitatePortuen
terr. in Civitate Albienſi an. 1292. Cum dictusEpiſco- ſeduos pifcatores , & duos Curiales, quales vos eligere
puso cives Albienfes nuper citatifuerint ad parendum volueritis de ipfis bominibus,qui ibidem fuerint.Et infra:
juri in curia veſtra,idem Epifcopusconfæderavit ſe jura . Ipſi namque duo pifcatores & duo Curiales ulterius nub
mento interpoſito cum quibuſdam civibus Albienfibus lam dationem aut ſervitium facient. Charta Libertatum
qui detinent poffeffiones y bona faiditorum & de hærefi villæ S.Germaniin Forefio an. 1247. Quod fi aliquis de
condemnatorum alia jura ad di&tum Regem pertinen- Curialibus vel de familia noftra verberaverit aliquem de
tia , ut omnes infimul ſe deffenderent contra Curialos villa ... nifi Curialis faceretillud cauſa corre&tionis ,& c.
domini Regis , qui peterent præmiffa ab ipfis . ) Maxi. UbiCuriales iidem videntur, quos Hofpites & Manſio
narios vocabant : Curiæ & præſtationibus ac muniis Car
me vero
CURIALES dicuntur , qui Curialium oneribus & rialibus obnoxii .
præſtationibus obnoxii ſunt & adſcripti , apud Jurif 4. CURIALIS. Joann.de Janua: Comis ,fuavisy Cu
conſultos. Vide Edi&tum Theodorici cap. 27. 52.69 . rialis , { Gall. Courtois .) Henricus Huntidonenſis de
113. 126. & Legem Wiſigoth. lib. 5. tit. 4. 5. 19.lpxy Contemptu mundi c.1. Guillebertus verfibus de proje
heativóuers , in Concilio Calchedon. Ac .13. Ernsey babitui Curialiſimus ,
CU
 Sis CUR
CURIALITAS.Joan.de Janua: Comitas, Cursalitas,vel
fuavitas. Alibi : Facetia , Curialitas ,Gallis Courtoiſie .
Philippus dePergamo in Cacone moralizato Curialitas ; 1326.can. 4. Manus.temeraxias ad capiendum Clericos
eft quafi idem quod nobilitasmorum :Mox : Sicut virtus aliaſque perſonas Ecclefiafticas
legalis, quae cft juſtitia , eft omnisvirtusex eo , quod fa renon verentur. Ubi vir do &tus ad marginem , f, ircinia
cit aétum omnis virtutis : ſic Curialitas , que dicitur
Curia, eſt magna domus Nobilium , quansum ad mores,
& c. Deinde : Ille , qui Curialiseft, liberalis eft , quia
prompre tribuit: deſt magnificus , quia magnos ſum- lomoniegos, & duodecim Curialesargenteas, & urum ( a
ptus facit in magnisoperibus, & eft temperatus ... affa- quimanile) argenteum . Ubi Sandovallius editor vertit ,
bilis , *c. Mecellus in Quirinalibus :
Ut convivarum primoſummoque ſuorum , . de aquimanile deelt in Latino.Eft autemEucbara,Hiſp.
Et Curialitate ſe vivere mandat adhuc .
Nangius in S. Ludovico pag.365 . Eos adtrahebat ad pa
cemở benevolentiam fuis Curialitatibus auxiliis op-
portunis.RodericusToletan. lib.5 . de Reb.Hiſpan. cap.
2. Quos Curialitate, affabilitate bonis moribus fic
inſtruxit , & c. Hift. Corcuſiorumlib. 7. cap.4. Tanta
Cuvialitatis ag largitatis , ut vix ſibi equum a tunicam
retineret . [ Charta anni 1209. ex Archivo Monaſterii
B.M. de Bono Nuntio Rotomag. Monacbi de Curiali-
tate ſua michi dederunt quinque libras Andegav.Charta
anni 1303. apud Stephanocium com . 3. Antiq . Pictav.
MSS.p.935 . Conceſſit ... Helia Guidonis ... pro Curiali-
tatibus e multimodis gratiis, & c. Regeft. Parlamenti
an.1456. apud Baluz. co.z. Hiſt. Arvera. p. 433. In re .
compenfationem plurium Curialitatum ſervitiorum
oc ]Ćharta vernacula ann . 1399. in Hift. Vergiacenſi
lib.s.cap.4. Les longs agreables ſervices de Curiali-
tez qu'elle m'a fait au tems paſsé. Vide Guichenonum
in Epiſcopis Bellicenlib. p. 44. 79. Hemeræum in Au
güft.Viromand. p.202.[Acherium Spicil.com.6.p.664.
A & ta SS.Martü tom .2.p.123. Maiico. 7. p.831.832 . &
836. &c. Murator.to.12. col.690 .)
CURIALITAS ANGLIÆ & Scott2.Ea otim , neſcio
an & hodie , inoleverat in Anglia Lex , qua , qui uxo-
rem duxerat feodo ſimplici vel talliato ſailitam , illa
excincta, li liberi , qui ex eorum matrimonio nati fue-
rant, ſeu mas; ſeu femina , vel ftante matrimonio , vel
poſt uxoris mortem obiiffent, feodo illo frueretur ad vi
tam . Quæ quidem Lex Curialitas Anglie ideo dicta ;
quod in eo tantummodo regno locum haberet , inquit
Littlecon fect. 35. cujus lemma concipitur : Curtefie d '
Angleterre. Monafticum Anglic. tom.2 . p . 645. Lequel
SireJean ( le Spenfer ) engendra ſurly un fos , ou une fil
le, que mouruſt , ili ke après la mort Jeanne, Sire Jean
le Deſpenſer tint le maner du Chaſtel per la Curtayfie de
Engleterre. [ Vide Nomolexicon Thomæ Blount in
Curtefie of England. ]
Neque tamen in Anglia duntaxat locum habuit Cu-
tialis ſeu officiofa Lex illa, ſed & in Scotia ; atque adeo
in burgagiis. Leges Burgorum Scoticorum c.44. cujus
lemma elt De Curialitate Scotiæ in burgo: Si aliquis ca-
piat burgagium cum aliqua in liberum maritagium ,
cum ea genuerit mafculum vel feminam , et cafu contin-
gente moriatur uxor viri illius, o poſt mortem , fi fic
lius vel filia vivat, vel moriatur , vir illoburgagio om .
nibus diebus ſuis uitæ gaudebit, dºc. Vide Tenens, &
Viduitas: præterea Skeneum dę Verbor. ſignificat. in
verbo Curialitas ,
CURIALITER ,Comițer, humaniter, Courtoiſement :
more Curialium ,a la maniere des Courtiſans , Auctor
de Diſciplina Scholarium cap. 4. Quæfivit , cujas eſfer ?
fecumquemeadduxit, Curialiter confolans, O'c. Adde c.
5. Fulbertus Carnotenf. Epiſt. 21. Quinoſter neque Mo-
nachus ſit, neque Clericus,& plures babeat teſtes Curia-
liter agitandi, (f.agendi ) quam monaſtice vivendi.Nan
gius in S.Ludovico pag. 356. Et omnia neceſſaria ... ' a.
bundanter og Curialiter miniſtrari fecit . Occurrit non
{emel in Hiſtor. Corcuſiorum , lib.4.cap.1o. lib. 6.cap.
Tom . II.
|
CUR 1186
7.lib. 7. cap.zy. & e.Huic voci opponitur alia .
INCURIALITER , in Concilio Avenionenfi anna
. Incurialiter ... extende
liter : fed perperam .
5. CURIALIS. Charta Aldegaſtri, filii Sylonis Re
gis Ovetenſis,an.781.Quatuor tapetes, o tres valesSua
deze eucbaras deplata , y un aguamanil de plata , Proin
Cochleare ,.noítris Cueilliere .
CURIARIA , Prædiuin ,Curia ,Curcis. Charta Barea :
ſoni Reg .Sardiniæ ann . 1164.apud Ughellum com .4.p .
1203.Dabo etiam operi S Laurentiiduas Gurjarias,quas
conſules Janus præelegerint in tata Sardinia , ex quaruna
reditibus ipfa Ecclefiæ perficiatur ,
!, CURIARIUS.Charta Hugonis Abb.Corbeienſis
an.1177.ex Tabulario ejuſdem Monaſterii : Ipfe Even
rardus ſiveejus in Curiariis, id elt, Curiam S. Petri
inbabitantibus, five sa hofpitibusin terra de dote altar
ris manentibus , five in.culturis , five in cambariis pouba
lum domipii jus.polidebit .
CURIATIO , Curia, feu Comitatus , vel etiam cum
ria ſolennis,Concilium Budenſe ann. 1279. cap.z.deve
ftib . Prælatorum : Cum ad exercitus , ſeu Curiationes
autexpeditiones ex certis & neceſſariis caufis eos contige
rit proficiſci .
CURIA TOGA,id eft, advocatio juridica . Papias
CURIATUS,Curia,Senatus.Statura PhilippiRegis
an.1303.in Cod.MS.Conſuet.Tol.fol. 35. Item quod No
tarii Curiatus Tholof.fcribantafta bene, & fideliter,& c
G GURIFUGIUS,Qui fugat curas, & cædia diſpel
fit.Angelus Rumplerus l.3. Hilt.Monaft. Formbacenſis
apud Bernard.Pez tom ...Anecd.part.3.col. 466.Scribit
Perottus bomo docteljimus de villa ſua , quam Curifu
giam nominavit ... Egoillud caftrum prefero, quod
Curifugiuin genere neutro appellavero .
CURIO ,Sanguis, in Gloſlis Ilidori. Patet legen
dum Cruor .
9. 1. CURIOSUS; Facetus , dicax , urbanus. Papias
MS.Haud ablimili prorſus ratione Gallice quandoque
dicimus, Curieux , pro Concinno & eleganti.
2. CURIOSUS. Kupo800s Palladio in Vica Chryſo
Itomi p.15.Edit.Emerici Bigotii.Glofl. Bafil. Kopiorov,
sincu içeconecta . Sic autem appellabantur, qui delectiex
Memorialibus, atque etiam ex Agentibus in rebus , ab
Imperatoribus per lingulasprovincias,modo duo, modo
finguli, annuum munus acturi mittebantur,qui & curſui
publico invigilarent,ne videlicet citra evectionem quis
eo uteretur, & omnia ,quæ geri in Republica viderent
ad Principis noticiam deferrent.Unde recte Scaliger ad
Maniliil.s. dixit, Curioſos idem munus obiiffe, quod in
in Gallia Contrarotulatores diſpolicorum equorum , les
Controlleurs des Poſtes. In Notitia Imperii occurrunt
Curioſi curſus publici præſentalis, & Curioſi per omnes
Provincias, fub difpofitione Magiſtri Officiorum : Cum
rioſi litorum , in Novella Theodof. & Valent. de Tri
but. fifcal. Curioſorum fic etiam mentio apud Firmi
cum l.3.cap.13. Tertullianum lib.de Fuga in perſecut.
Athanafium Apolog. 2. Suidam in Vica Chryſoſtomi
&c. qui cum multiplici nequitia & concuſſionibus infa
marentur, ſublaci demum ſunt à Juliano Imper. De his
pluribus agit præterea titulus in Cod . Theodof. de Cu
riofis, & ibi Jacobus Gothofredus ,
Curiosi apud Ordericum Vitalem lib. 8. p.704 . vi
dentur iidem , quiCuriales.
CURIOSI . Corretores Fratrum Ordinis Grandi
montis , in Areſto Parlam . Pariſ .25. Jan. 1322. [ An
Ddd 3 riqua
 1187 CUR CUR 1188

liqua Statuta ejufdem Ordinis in Anecd. Marten.com . Græe. Curmen , Eng Du ano'sitiv . Occurrit apud Ulpia
.col. 1232.n . 15. Ad portameаtille quem Corrector & num . Vide Hadrian . Junium l.2. Animadverf . cap.12.
Euriofus buic officio deputandum decreverit pro commu Salmafium ad Inſcriptionem Herodis post . & Camde
niutilitate do pace. Literæ Simonis Archiep. Bicuric . dum in Agro Dorbienſi .
ang.1223. pro iiſdem Grandimontenfibus, Anecd.Mar CUROPALATES. Vide fupra in Gura s .
ten . tom.j. col . 910. Duobus fingularun domorum impin : CURRABIUS ,Species navis. Laurentius Diaconus
wiſteria deputandis , uno videlicer Clerico, alioque Con- Veronenſis de Bello Balearico lib.i.p.899 .
derfo : quorum alter , Converſus ſcilicet Curiofi , Cleri Hoc variæ fiuntdiverſo robore naves ,
cus vero Correctorisofficium gereret, ſecundum quod e Gatti , Dromones, Carabi , celereſque Galer ,
tiam nunc obfervatur in Ordine ſupradicto . Corrector Barce , Currabii, Lintres , grandeſque Sagina ,
fpiritualium curam gerebat, Curioſius temporalium .] Et plures aliæ variantes nomina naves .
CURITA . Vide Curatura . Ubi f.leg. Currarii velCurſarii . Vide in hac voce .
CURITIS , pro Curtis. Occurrit non ſemel in Diplo CURRALE , Curtis atrium . Fori Qlcæ ann. 1247.
mate MathildisComitiffæ anno 1078.apud Fr.Mariam fol. 5. Qui pignorat boves, bravos ,( branas ) equas ,vacas,
in Mathilde . vel oves , miferit eos in Currali , peytet pro calonia
· CURITZE , Modius , Slavorum lingua , apud Hel- 60.fol. cc.
modum lib. 1. cap.88. I CURRATERIUS , apud Hofmannum , Idem
CURMEDIA , fervitutis fpecies in Germania , quæ quiſupra Corraterius ,
ojufmodi erat, ut obeunte aliquo obnoxiæ conditionis CURRATORIA.Charta fundationis Turritani
dominus jus haberet rem , quam vellet , in illius bonis , Monaſterii in Sardinia an.1205 . Præditus judex dedit
verbi gratia equum , veſtem , annulum ,&c. ſeligere,fibi- præfato Conventui Paules.cum pertinentiis ſuis,in Curra
que afferere. Quæ fpecies eft laudimii, ſeu relevii,Ger- toria de Romagna curian de Save cum pertinentiis fuis
manis Chur muart dicta , ut auctor eſt Roſentalius lib . omnibus... O in Curratoria de Nolauxocuriam de Qunete
de Feudisc.2.9.39.cap. 5.8.131 . Cæſarius lib. 4. Mira- cum omnibus pertinentiis . Sic lego pro Incurratoria , uc
cul.c.62. Cui cum Converſus refponderet : Talis homo ſcribitur co . 1.Anecd .Marten.col. 899. Curratoriam au
eum ( pullum equinuni ) nobislegavit ; ait Prepoſitus ; tem puto idem effe quod Parochiam ab Italico Curato,
utrum ex devotione, vel ex aliquo jure legavit eam ? Ref. Parochus, Curatus.
pondit Converſus: Ex deceffu illius emerfit, nam uxor . CURRAX , in leg. 18. D.de Edil. Ediệt. ur Vigilax
ejus , eo quod effet de familia noſtra , jure Curmediæ il -i eodem loco . ( Gloff.Lat.Gr. Currax , sponzg . Gratius
bumobtulit. Charta Caroli IV .Imper.an . 1349. apud Cynegetico v.89.
Willelm.Hedam p.360 . 1. Edit. Super ſolutione cenfus, Nam fuit & laqueis aliquis Cerracibusufus.
cere, pecuniæ , veſtiu »,equorum , pecorum ,, o jurium . Ubi Laquei Curraces dicuntur qui facile currunt , cure
( vulgariter Cormede ) aut aliarum quariumcumque re renteque nodo , Gall. Næud Coulant , illaqueant &
Tum , qure in vita vel poſt mortem cujuslibet bominis nectunt . ]
conditionis hujufmodi'(lervituti obnoxii) Epifcopis of T CURRELLUS, Currus . Charta Confulum Ave.
Prælatis ac Eccleſiaſticis perfonis hactenus dari con nion. an.1195.apud Fantonum co.z. Hiſt. p .83.Conceſ
fueverunt . Huc etiam pertinet . Diploma Henrici fimus ut de ſingulis equitionibus duos denarios , de a fino
Imperat . & Cunegundis pro Fundatione Monalte- unum denar. de Currello quatuor denar, de ſingulis pedio
rii's, Michaelis Bambergenfis apud Bruſchium de tibus fingulos obulos, & c. Vide Curellus 1 .
Monaſt, Germ.p.87. Hæc lervicus, inquit Molanus lib. CURRERE dicebantur, qui ob crimen aliquod per
3. de Canon.c.36. multis in locis primum redempta fuit urbem traducebantur. Charca R. Abbacis Caroffenſis
pecunia, deinde ex magna fumma in parvam eft deriva- ann.1308. ex Regeſto 2. Philippi Pulcri Regis Franc.n.
ta , & paulatim per negligentiam & rebellionem eva 11. in Tabulario Regio : Item adulter de adultera , fi
nuit . Vide Catallum melius , deprehenfi fuerit in adulterio , fi inde fa &tus fuerit cla
9 COREMEDE,CORIMEDE, Eadem notione.Diplo - mor, vel per bomines fidedignos convicti fuerint , vel
ma Abbatialis Ecclefiæ Biliſienlis ann.1181 . apud Joan . confefi in jure, quilibet in centum folidis pro juſtitia
Mantelium Hiſt. Loſſenſis part.2 . p. 2. Notum facimus puniatur, vel nudi Currant per baſtidam , ſit oprio
tam futuris quam præfentibus ,quod quædam mulier Mar- eorumdem .. Item quicumque aliquid valens duosfolidos
gareta liberis arta naialibus,titulum fuæ ingenuitatis in vel infra de die vel de noéte furatusfuerit, Currat vil
liberiore Dei redigensfervitute , Ecclefiæ B.Amoris con lam cum furto ad collum ſuſpenſo , o in quinque folidos
didit, bocque conditionis tenore , quod tam ipſa quamo. pro juſtitia puniatur , & reftituat furtum , cui furatus
mnes poſteritatis fuæ foboles, fingulis annis ibidem ad al- eft, Oʻc. Vide Trotare.
tare predicti patroni ſuiduos perfolventdenarios; mulie 1. CURRERIUS,Apparitor,Sergeant . Charta an.
res libere nubentes in abitu ſuo12. denarios pro Coremede 1258. apud Petrum Mariam Campum in Hift. Placen
darent ; viri vero alienas ducentes 12. denarios ad licen- tinæ Eccleſiæ , in Regeſto 2. parc. Ch. 98. Citatis di
tiam folvent , totidemque in orbitu fuo darent,nullumque. Etis vicinis , ipſis Templariis per parabolam Cur
advocatum habentes præter altare ſuum , nullis placitis, rerii Communis oftiatim , ad quosiſta diviſio pertinere vi
nulliſque exactionibus tenerentur obnoxii . Ibidem pag.3. debatur. ( Scatuta Maſlil.lib .s.c.9 . 9.3.Licet autem inter
in Diplomate anni 1040, Tota autem illa cognatio poſt officiales curiarum intelligamus nuntios curiarum , ex
mortem fuam de capite juo , pro jure quod vulgo attulit, cipimus tamen ... Currerios palatii curiarum . Vide,
five Corimede dicitur 3, tantum 12. denarios , donio Currerus. ]
bil amplius folvat . Hinc , ni fallor, emendandus alter 1 2. CURRERIUS,Curſor, Tabellarius , Gallice
locus Tabularii S. Trudonis ibid . part ., 1. p.81 , laudatus: Courier, Ical.Corriere. Caffarus Annal.Genuenf.lib.i.
Cæterum licet Abbati vel ab ipſo conſtitutis, de quocum- ad an . 1162.Confules vero ne galee à civitate recederent,
que negotio fineAdvocato placitare ,id eft,placito liveju- donec literas diffidentiæ Pifas mitterent, preceperunt, &
dicio decernere ...ſcilicet de terris, de domibus, de exter-. fine mora Currerium quemdam cum literis Pijanos diffi
nis uxpribus, Coreniedis live citermicdis o familiis;me- dando Pifas miſerunt ,
lius enim Coremedis, quam Careniedis legereçur . 4. CỦRRERUS , Apparitor. Laudes Papiæ apud
CURMEN , K.jpu ,Diofcoridilib. 2.C.110. aliis Fur- Murator. tom . 11. col . 26. Omnes bomines collegium
men , Potus quidam ex hordeo , ſimilis zytho.Glofl.Lat. facient, quod Paraticum vocant , etiam uſque ad Cura
meres
 1189 CLR CUR 1190

feres Communis, quos Milos vel Servitores appellant, in qua Curfa . : ; omnia mala fecerunt que potuerunt
& CURRIBILIS MONETA, Quæ currit,ut in Char- excepto incendio. ) Vide Curſus 3.
Qui a cours,Capi
cis non femel, five quæ in uſuelt,Gall. I CURSABILIS MENSURA , Quæ in uſu eft , in
picul General. MSS. S. Victoris Maffil. Librasquinde- Charta anni 1262. ex Charculario S. Vandregelili tom .
cim Turonenſes argenti cum O ro fundo boni & Curribi- 2. pag . 1566 .
lis . Occurrit alibi non femel , TCURSABILIS MONETA , Eadem notione , Gall.
CURRICULO, Celeriter. Papias. [ Ucuntur Plautus Monoie qui a cours, in Charta Bartholomæi Laudun.
& Terentius. ] Epiſc. an. 1138. apud D. Du Pleſſis in Hift. Çociaca p .
q CURRICULOSUS, Currens. Vita B.Idæ Comi- 139. Vide Curfalis,
ļillæ , tom. 2.April . pag. 145. Feſtivitates SS.Viduarum T CURSALICA LITTERALIS . Vide Scriptura .
Curiculoſa per anni tempora dum revolvimus. Vide mox T CURSALIS, Idem qui Curførius. Ocoboni An
Curriculum , nal . Genuenſes lib.z. ad annum 1192. Præfati Conſules
1. CURRICULUM ,Annus, te Cours d'un an , no armaverunt 8. galeas profugandis galeis Curfalium de
ftris : quomodo anni, & annorum Curricula non femel Provincia , quæ capiebant ligna permare, Icetum uticur
in Cod. Theod .[ & in Præcepto Ludovici Imp.ap.823 . ad annos 1171.1194.1195.1205. & 1211 ,
in Appendice Marca Hiſpan.col.768. ] Vetus Diplo I CURSALIS Canis. Vide Canis ,
ma profert Diago in Comitibus Barcinon. lib.2 . cap.34. I CURSALIS MENSURA , ut Curſabilis, in Charta
quod lic claudicur: Aftum eft boc annorum Dominicæ anni 1233. ex Archivis Abbatiæ de Lanvaux .
Incarnationis quater quinquagenis & quinquiety quinis CURSALIS Moneta , utCurſabilis , apud Ache
Luftris, & tribus Curriculis , menfibuſque quinque pera- rium to.13. Spicil. p.629. Vide Curſibilis.
&tis. Ubi innuitur annus 1228. nam quacer 5o. confi CURSARIA . VideCurforia ,
ciunt 200.rurſum quinquies 200.conficiunt sooo. quin CURSARII, Prædonesmaris, noftris Corſaires , Pi
que luſtra 25. tria curricula 3. annos . ratæ . Leges Alfonſinæ part.2. tit.14. lib.18. Mas por ra
2. CURRICULUM , Semica , via . Charca donatio- zon de furto no deve matar , ni cortar membro ninguno ,
pis Ecclefiæ Cornurianenfis edita a Suarefio: In pronao fueras ende ſifueſe ladron conocido, que manifeſtiamen
velum lineum ... ante fecretarium , vel Curricula, vela ljo je tovieße caminos, e que robaſe otresen la mar , conna
' nea roſulata penſilia habentia arcus duos , vios armados, a quien digen Curſarios, & c. Tic.26 . leg.
CURRILES aquæ , & incurriles, quæ fluunt , curſum 31. Curſarios fazen muchas vegadas grandes dannos jo
habent , aut non babent, in Chartis Alfonfi VI. Regis bremar , matanda los omes , e prendiendolos , erohando
Hiſpan. apud Antonium de repez in Chronico Ordinis les lo que traen , t.Epiſtola Gregorii PP .apud Matth.
S.Benedicticom.6.p.489.490. Paris anno 1234. Curſarii core pirate nimis impediunt
...CURRISARE , Curru vehi . Acta Capituli Ge- ſubſidium Terræ Sancte . Ujuntur idem Paris an. 1245.
neral. Ordinis Prædicator. an . 1264. inter Anecd.Mar . Jacobus à Vitriaco in Hift . Occident. cap. 2. Sanucus
cen.com.4. col.1738. n.12 . Item quicumque fratres equi- lib.1. part. 5.cap.2 .& c.lca Græco -barbaris xspoáp: @
taverint vel Curriſaverint , fecundum gravitatem culpe in Glof. Meurlii. Ex quo emendare licet Gloſas Be
gravius puniantur . σιλικών , pag . 5. Ισαυροι , οιφονείς , άρπαγες οι και οι κο
9 CŪRRITA . Vide in Curatura , olép: 01 , legendum enim xopocép.os . Vide Curſor 3. & ។
1. CURRITORES, lidem, qui Curſores,Infra.Tu- Curſus 2.
debodus lib.i , Hift.Hierof. p.788.Cæperunt Curritores Í CURSATOR . Vide Curſatores in Curſor 4 .
noftris anteire, donec perveneruntad Eracleam . f CURSERIA , Via in muris urbium ad hoſtes in
2. CURRITORES, Proxenetæ, noftris Couretiers , expugnationibus propulſandos diſpoſica, per quam ex
Curia Generalis Catalaniæ in villa Montis -albi an . una turri in aliam fic cranſicus : unde Curforiæ di &tæ .
1333. fub Alphonſo Rege Arag. MS. Mercator veldra- Litteræ Philippi RegisFranc.an.1280. de compoſitio
perius , eorum negotiatores ſeu factores ... hoc idem ob ne murorum civitatis Carcaſſonę inter Anecd. Marten.
fervari jubemus in Curritoribus & peleriis , qui pels ! com . 1.col.1160. Item , conceſſimus eidem Epifcopo egodie
1 robes recipiunt ad vendendum , & c. Vide Curſor , Cor- &tis ſucceſſoribus ſuis, quod unam de turribus quæ con
Teterius , Struuntur in muris predictis habeant, teneant as poſſi
I CURRITORIUM , f . Opertum iter ex altera deant à parte inferiori uſque ad Curferias, que fient de
parte domus in alteram , ab Italo Coridore, vel Hiſpano ſuper in muris prædictis ; parte vero diete turris ſupre
Coredor, noſtris Corridor. Teſtam . Guillelmi Vencienſ. Curſerias predictas ſemper nobis noſtris gentibus re
Epiſc. an. 1257. inter Inſtrum.comi 3. novæ Gall. Chr. manente . Fiant ſiquidem claufuræ , five portæ defuper
col. 195. A &tum in difte Monaſterio ( S. Victoris Maf- in di&tis Curferiis , ubimuri incipiunt domibus Epifco
fil.) in quadam turri que eſt juxta Curritorium , Vide palibus jungi in utroque capite di&tarum Curferiarum d
Curferia . parte domuum epiſcopalium , ne tranfitus afpe&tus in
CURRITURA . Vide Curatura , eiſdem domibus pateat cuilibet tranfeunti . Vide Cur .
CURRODREPANUS , vox hybrida,Currus falca- ritorium & Corſeria ,
sus ; ex Currus, & Apinarov, Falx . Exſtant apud A T CURSETUS,Idem quod fupra Corſetus,Thorax,
nonymum de Rebus bellicis, ſubjectum Notitiæ Impe- tunica,Gall.Corſet ,Hiſt.Dalphin. to . 2. p.283.in Com .
rii , Expoſitiones Currodrepani , Currodrepani ſingula- puto annorum : 333. & feq. Item pro quinque alienis de
ris, O Currodrepani clypeati, quas conſulere poterit, zentato pro Dom . Andrea filio Domini, ad faciendum
qui yolet . duos Curſetos , 29. fol.Viean ,
9 CURRULUS EQUUS , fpondeo's inn @ , Tolutarius, I CÚRSIBILIS MONETA , in Stacutis Capituli
in Supplemento Antiquarii . Tull. an . 1497. cap. II. de Præpoſitis, Moneta commu
T CURRUPIRE, Invadere , Gloſſar. Sangerman ' nis , publice recepta , Gall. Monnoiecourante P
, ecunia
num . sor.f. Corrumpere , numerata , bona di approbata , Curfibilis, in Tractatu
1. CURS, Corcis . Vide in hac voce . Matrimonii ann. 1283.Hift. Dalphin.co.z . p.26.col.i.
ÇURSA , Gall. Çourſe, Excurſus milicaris , incurſio, Curſabilis & Curſualis ,
præda ipſa, in Capitul. Sicardi Princip. Benev . in Præ À CURSILIS MONETA, ut Curſibilis, in Charta,
fac. { Fragmenta Hilt. Dalphin . to . 2. p.624. col . 1. ad an . 1254. ex Archivo Caſtri Nannecenſis.
81. 1346. Baillivus Vienn. cucurrit vexillis creftis I CURSILITAS , Ad curſicandum propenſio

1
 CUR 219
CUR
1191
#agabundoCurſilitas diſplicet, apud Fulgentium 3 : apud Eunapium in Proærefio , & Damaſcinm in Vick
Ilidori . Notarii, quinotis verba curſim expediunt , in
.
MythCURSINA RIUS. Vide Curfarius in Curſus 2. teg.33. D. Ex quibuscauſis majores . Ita deſcribuntur á
1
CURSITORES ,Iidem qui Curſores,Correurs.Apud Nicolao de Clēmangis Ep.109. Celavit igitur cum di
Ordericum Vitalem lib.9 . p.731.732. datu antiqua fcribendiformula , que perfe&tam ac rito
formatamlitteram cum certa diſtinctione ciowfularum
I CURSIVA ITALICA Víde Scriptura :
1. CURSOR, Tabellarius, ilve, qui ad aliquid per- notiſque accentuum traétim antiquarii fcribebant,& fur
ferendum mittitúr.Gloff.Græco-Lár.Exercipes, Taye- rexerunt ſcriptores, quos Curſores vocant , quæ rapido
pilo, pois xj xspoop . Glof.Lat.Græc.Curſor , fps- juxta nomen curſu properantes, nec per membra curanto
Mes vis Ceſta Purgationis Felicis : Supornatus eft quidam rationem diſcornere,nec pleni aut imperfecti ſenſus notas
privatus bomo,qui modum Gurſorii baberet. Vetus In- apponere, &c . Sidonius lib.g. Epift.i1. Tribuir, quod
Icriptio Trevirenſis, apud Browerum in Freveri : dam dictare celeranti ſcribarum Jequacitas faltuosa.com
Nuncius auguſti,velox pede , Curſor ut aura , pendium , & c. Vide Brodiator ,
In alia Chriſtiana Infcript, apud eumdem : Urſacius CURSARII videntur appellari in Fleca lib. 2. cap .
Curſor Dominicus . Lupus Ferrar. Epift.ult.Curſor no- 36.9 1.
ster, donec veniamus , pauperis apud vos locum imple 4. CURSOR . CURSORES , Proxenetæ , qui aliis
bit. Macthæus Paris an.1276.Cun ... contra Regem tene- Guraterii, & Curritores. Libertates Barcinonæ an.1283.
se aufi fuiffent, & paulo ante Curforem Regis apprehen- Quod aliquis non po lit repetere aliquam rem ab illo
diffent, & fibi manum amputaffent. Curſores ordinis ? qui emerit eum par Curforem publicum , e publice , nili
Tabellarii, in Nomaftico Ciſtercienli p.335 . Vide Fa: reftituerit pretium . In alio capite Corredores & Currie
brọcum in Glof.ad Cedrenum , verbo Kspoop , & Ca- tores dicuntur :
CURSATORES , Eadem notione in Charta Liberta
ſaubonum ad Spartianum .
CURSORES, uteft apud Academicos Cruſcanos,fono tum Caroffenf.oppidi in Biturig. anno 1194.apud Tha
detti in Roma i Mandatarii publici del Papa , che inti- malferi um .
mano i Cardinali à Conciſtoro, egead alli atti publici. & *c. 5 : CURSOR PUBLICUS , Præco , qui fubhaftationi
Concilium Avenionenle anno 1279. Si Officiales vel præeft. Jacobus I. Rex Aragon.in Foris Ofcæ an. 1247 ,
locorum domini quilivet feculares , ſeu eorum Curfores fol.2. Tamen ſi volueritpignoratus, quod beſtia illa po
aut Bannerii ceperintClericum aliquem , & *c. ( Hoc in natur in manu Gurſaris publici, di pendatur , pretium
toco debet Apparitor intelligi, Gall.Sergeni, Huiſier, illud tribuntur pignoratori.Fol. 3. Si ille , qui mifit in
út alibinon femel. Statuta Maffil. lib. 1. cap. 33. De pignore bæreditatem ſæpe diétam, non babuerit, unde polo
Nuntiis feu Curforibus curie & baculis curiæ fignatis ... Jur cam redimere , dicitForus, Per buccan Juſtitiæ mitta
Curſor proloquerio cujuslibet persone de qua quis con- tur ipſa hareditas in manu Curſoris, & ex illa die , qua
queretur, pro fingulis vocibus; quibus ipfum inveniet fuerit pofita in manuCurforis, ufque ad 30. dies vendas
na
vel ibit ad domum ejus , ab illo perfo unum obolu m inr,& c. Obſervanciæ Regni Aragón.lib.6. tit.de Gene
babeat. Infra : Státue ntes etiam quot illi , qui volue- ralib. privil eg. I-39. Et falta eſt venditio fine traditione,
gint eſe Curſores...jurent ad ſancta D .. Evangelia,quod & fine carta ,fine arra, ( fine Curſore, & c. Lib. & .
1 . de Contumacia , S. 12. Et post 30. diesCurſor faciat
fideliter faciant per totum unum annum meiſájarias a tit
omnes alias çaujas, & ea que pertinebunt ad officium fidem de præconigatigne . Lib. 9. tit. Declarationes fiz.

curic ... & quod porient baculos o calotas de ſigno com-
munis Mafilie . Rurſum memorantur cap.6.9.2. Char
ia Caroli Comitis Provinciæ , de pignoribus an . 1290.
MS. D. Brunet fol. 76. Nultus ... Curſor ſeu executor
vel alius officialis pignoretde bobus aut beftiis aliis ara-
toriis . Occurrit hac notione in Statutis Avenion. lib.
a 3. art. 2.CURSOR
1. rubric
2. CURSOR . ) EŞ, Tacticis dicuntur,qui a-
ciem in præliis antecedunt . Vide Leonem in Tacticis
cap. 4.5. 20.cap.7. 9. 36. & alios , quos laudat Meurfius
. Qui iis præerat, Ilpw tous powp dictus . ( Adde
in Gloff
Gloff.med.Græcit . )
CURSORES,Qui agmen Imperatorii comitatus pra
cedebant, & in Palatiocum Decanis , Lampadariis ,
Menſoribus, & aliis militabant . Corippus lib. 3. de
Laud. Juſtini;
: Jamque ordine certo
Turba Decanorum , Curſorum , in rebus Agentum ,
OC. Lampadariis adjunguntur in leg . ult. Cod .de Di
verf. Offic. de quibus idemCorippus,
untius
dedit Curſorante
Signa Pren pofita de more lucerna .
Ubi tamen alii legunt lacerna. De iis etiam intelligen:
dus Philoſtorgius lib .2. cap: 4. Videntur id muneris
obiiffe, quod in Regum noftrorum Palatio lesGuides
des chemins, qui Comitatum Regum præcurrunt, ne
quod in viis'impedimentum obſtet' , quibus quipræeft,
Capitaine des Guides dicitur . Qui curſoribus Palati-
nis præerat , Præpofitus Curforum dicitur in vetere In-
fcriptione :Sep.Aug.lib. Žibi Præp. Curforum.
, išupypápar ,
3 : CURSOR , CURSORES, Taxupé'pos
Joanni Euchaitdrum Epifc. pag. 16. Taxiuszpzportss
Curſor ſeu Sagio .
6. CURSOR.CURSOR ES, apud Nicolaum Uptonum
lib. 1.de Militari officio cap.y.dicuntur Nuncii peditan
des Imperatorum , Regum , & Principum , quorum offis
cium eſt pedibus tranfire, qui inſuper portant arma Do
minorum ſuarum in pixidibus depi&ta , pendentibus in
fuis cingulis ,five cinctoriis fupra renes. Nec eis est per
miſſum ſuorum Dominorum arina alio aliquo loco porta re.
Etiftipoffunt eſſeMilitespropter peritiam in officiis babi
tam, non tamen funt nobiles ,& vocantur Milites Cali
gati, ut C. de Nuptiis, L. A caligato, per Accurfium i
Vide Profecutor.
CURSORES BACCALARII , [ Theologiæ Candidati ,
qui ad curfum Theologicum explicandum admittuntur
in Academiis. ] Vide Baccalarii 3.
CURSORES DE OREia ', qui dicantur apud Cæfarau
guftanos ,vide Michaelem del Molino in Repertorio Fo
rer. Aragon ,p.79 ,
CURSOR EQUUS , Courſier, in Conſuetudine Ande;
gavenſi art . 47. & Cenomanenſi art. 55. Willelmus
Malmesburienſis lib. 2. de Geſtis Angl . cap. 6. Equos
Curſores plurimos, cum pbaberis fulvum , utMaro ait ,
mandentes Jub dentibus aurum . Guntherus lib . 7. Li
gurini:
Non tamen aut galea muniri tempara curat ,
Aut Curforis equi, quo præliaſemper agebat,
Officio fungi , &C.
Conſtitutio Caroli Craſi pro Expeditione Romana
anno 884. Bini ducantur equi, unus Currens, alter am
bulans. Curſorii equi,apud Ingulfum pag. 878. Et apud
Bernaldum Archidiacon . in Vita B. Geraldi Archiep,
Bracarenſis n . 11. ! Vide Corſerius ?
EUR :
 CLR
1193
CURSORIÆ , Naves expeditiores, veloces, Ifidoro
lib.19.c. 6. Navires de Courſes . Sidonius lib.1. Epift. $ .
Ticini Curforiam ( fic navigio nomen ) afcendi, qua in
Eridanum brevi delatus,& c. Willelmus Brito lib.7. Phi-
lippid. p.171.
Septuaginta rates, quibus eft Curforia nomen .
Naves Curforie Rigordo an.1273.Rogerius Hovedenus
in Richardo I.Anno eodem applicuerunt ibinaves y bwr
fcie pluſquam 500. exceptis galeis e Curforiis, quæ mul-
tæ fuerant. Bromptonus habet Curſariis . Vide Scali-
gerum ad Auſon.lib. 2. cap. 6. Couraux videntur appel-
larià Guiarto :
Engins r'ontde part doo d autre ,
De fuft parfais do acbevez ,
En nez en Couraux levez ,
Deſquiex groſſes pierres efchappent.
q CURSOŘIẾ ,Curſim , celeriter.Ordinarium MS.
Piperac.Abbatiæ an.1301 . Antipbom dicitur Curforie
Madox Formul.Anglic. p.339. in Charta anni 1503. Et ses , Gregorius Turon .lib.5.Hiſtor. cap.21.lib.8.cap.
infuper quod ſeptimanatim quolibet anno,perpotuis futu- ? 5.lib.io.c.19. lib.t.de Mirac. cap.11. deGloria Con
ris temporibus, unus Presbyter Canonicus ipſius Mont- felf.cap. 38. Anaftafius in S. Teleſphoro PP. S. Bonifac.
ferii per Abbatem ejufdem ... Curforie affignandus,Mif- Moguntin. Epiſt.17. Cæfarius Heiſterbach. lib.i.cap.6.
ſam cum ſpeciali Collecta pro animabus ipforum ... cele- Vita S.Bertilæ cap.2.6 .Vita S. Alberti Gambron. num .
brabit. Hic vox Curforie ducta videtur à Curſu feu Of- 12. Leo IV . PP.de Cura Paſtorali, initio : S.Audoenus
ficio Eccleſiaſtico , quod quotidie cerco ordine decan-
tandum eſt, ac proinde idem fonare quod per ordinem
aſſignandus .
I CURSORIUM , Arelatibus Coſſou vel Couflow .
Sic vocantur apud Arelatenſes fingulæ paſcuorum
por-
tiones, quas in planitie de Cravo finguli' tenent pafcen-
darum ovium cauſa hyemis tempore . Vocis etymond
Curre-
Curſu , quod intraCurforii limites pecori liceat
re & pafcere. Charca an . 1221. pro Archiepiſcopo Are-
lat. in Libro viridi fol. 1 19. verfo : Concedimus no con-
formamus in perpetuum Curſorium quoddam de Cravo ,
quod vocatur Malcreſſescum omni jure de pertinentiis ,
c. Charta Ludovici Regis Siciliæ è MS.D.Brunet fol.
108.Curſorium Avellini Comitis vulgariter appellatum ,
fcitum utique in Cravo .
9.CORSORIUM ,Eadem notione . Charta Curiæ A-
relatis an . 1225 è MS. D. Brunet fol .84. Hec eſt carta
continens quantum quodque Corforium debeat contine-
se ... Corſorium de Moliarie..babuit315. cannas in lon-
gitudine & 260. in latitudine. Non lemel occurrit ibi .
I CoSSORIUM , Eodem ſignificatu . Conventio in-
ter Ludovicum Regem Siciliæ & urbem Arelatem an.
1385.è MS.D.Brunet, fol. 3. verſo . Pofidere bona acac
quirere de novo mobilia immobilia, atque jura,cenfus,
redditus, parua , Cufforia, ſalinas .
I CÚRSORIUS. Vide fupra Curſor equus & infra
Curſus 1 .
$ CURSORIUS, Scriba citiffimus , idem qui Curſor
3. Vide Brodiator .
I CURSORIA NOTA DECANTARE, in Capitulo ge-
nerali S. Victoris Maſil. an.1348. Curſim , celeriter
non protrahendo .
CURSOTENUS, Juxta curſum . Supplementum
Virę S.Bonifacii Mart.co.1.Junii p.474. Etfic Curforo-
nus fluminis Fulde neſciendo errabat.
Í CURSUALES Equi. Vide Curſus 7.
I CURSUALIS MONETA , id eſt , Communis &
recepta,Gall .Monnoyecourante . Legitur in Charta Ma
Ma-
thildis Comitiſſæ Autiſfiod. pro Monaſterio S. Maria-
ni an . 1226. Vide Lobinellum in Gloſſario ad calcem
Hift.Britan . & fupra Curſibilis .
1. CURSUS LIMITIS , Curſorius terminus , Curfo
rium , voces Agrimenforum , apud quos ita dicitur li-
mes , terminus procurrens, quomodo fe exporrigit in la-
titudinem , vel longitudinem . VideGloffarium Rigal-
tii ad Agrimenſores.
CUR 1194
2. CURSUS,Officium Eceleſiaſticum ,feu feries O
rationum , Pfalmorum , Hymnorum , & cæterarum pre
cationum , quæ quotidie in Eccleſia decancançur,quam
à D. Hieronymo, Damafi PP.rogatu ,difpofitam fcribit
Honorius Auguſtodunenfis lib.z.cap.i.Concilium Cal
chutenſe an.787.c.7. Ut omnes Écclefie publice Canoni
cis boris Curfum fuum cum reverentia babeant. Allerup
de Elfredi reb.geft. Poft bec Curſum diurnum , id eſt
celebrationes borarum ,& c. Item : Libellum , in quo diur
nus Curfus& Pfarmi ſcripti babebantur. Beda lib . de
Geſt. Angl. cap. 18. Accepit ay præfatum Joannem Ab
batemin Britanniam perducendum , quatenus in Mona
ſterio fuo Curfum canendi.annuum ... edoceret. Abbo lib .
2. de Bell. Parif.
Qui Miſas, Curſuſquefacros illic celebraffent .
Eckcardus Junior de Calib.S.Gallic- 3.Plerumque Cur
fus Miſſas negligebat.Cap.4 .Matutinas deinde Lau
dos, Curfum de S.Cruce ... perſolventes. Paffim Scripto
lib.2.Vicæ S.Eligii cap.20 . Jonas lib.z. Vicæ S.Joan .Ab
bac.Rcomaenf. cap. 7. Lib.de Miracul. S. Quintini cap .
18.Willelm.Malmesb.lib.z.deGeſt.Angl.cap.4 .Hariul
fus lib.4. cap.35. Vita S.Odon.Abbat.Cluniac.lib.i.pag.
27.Paulus in VitaS.Hilari Abbat. Gal cat, num.9. Vita
S.Occonis Epiſc.Bamberg.lib.2.cap.44. Egbercus Ebo
rac. Archiepiſc.in Penitent.pag.14.Vita S.GeraldiA4
riliac. I.2 . cap. 9. Baudovinia in Vita S. Radegundis c .
18. & c. Wandelbertus in Vita S.Goaris , Hiſtor.Epiſc.
Saltzburg , pag.250.Fortunat. in Vica S.Germani Epi
ſcopi Parif. cap.63.76 .idem lib.2 . Poem . 19. & in Vica
S.Radegundis c.4.11.18.22. Bedalib.i.de Wiremuthenä
Monaſt.cap. 14. RiculfusSueffionenfis, in Conſtit.c.3.
Vica Burchardi Wormacienſis Epiſcopi . Vita S. Vala
rici cap.26. Vita S.Goaris cap.4. 5. Vita S. Serenici cap .
9.15. Vita S.Fructuoli Epiſc. Bracar. cap. 13.Vica S.E
parchii cap.19 . Vita S.Nicetii Lugdun. Epiſc. pag. 97.
Honorius Auguftod.lib.2. cap.63.65.Amalarius de Or
din.antiph.c.i . Regulæ SS. Patrum parte 2.e. 5. Regula
S. Macarii c.9.S.Ferreoli cap.12.S.Columbani cap.7.10.
S.Aureliani ad Virgines c . 38.Sic spóne Q , Græcis. Vido
Joan. Phocam c.1.
REGULA ET CURSUS fanétiBenedi&ti, in Charta S.
Draufii Epiſcopi Sueffionenfis.
CURSARIUS, CURSINARIUS , Liber Eccleſiaſticas,
continens Curſum , feu Officium Eccleſiaſticum . A
eta Marenfis Monaſterii pag. 10. Lectionarius autens
vetuftus, do Curfarius antiquorum , Liber regule ,
c. Alibi : Sunt duo Curſinarii , de tres Benedi
&tionales libri .
3. CURSUS,Excurſus,præda , quæ in ipſis excurſi
buscapitur . [Gall.Courſe.) Gregor. Magn. lib. 12. E
pift.23. Hoftem colle &tum babet ,... ſi buccurſum Deo
ſibi irato mittere voluerit, vos loca ipfius, quantun vos
Dominus juverit ,depredamini, O'.Ubimittere Curſum ,
nihil aliud ſonat qualimitteread predom , feu prædaco
res . Curſus enim , ut Tacticis Græcis Kipro , prædam
ſonat. Leo in Tactic. cap.12.9.27. A to'xxprópov, šyour
tövsisxs psov TIT &yu :vorsperiuuatur . Joannes Cananus:
Otitetas TÓAsáí ts tør Thé Toy ... sisdiavouer supéfaith ,
48 49 Tº Mov329Ave:s . Et mox : Đi vaS1ow { ?
Tå répon . Hinc Koupssúczy , prædari. Hiſtoria Bellif
farii MS. Asundtov, 2xp9:ursiv taisxõp: Tŵr
pouri'w ". A
lia ſuggerunt Rigaltius , Meurſius , & Fabrocus in
Gloffariis Gr. [ Obertus lib. 2. Annal. Genuenſium a
pud Muratorium tom.6. col. 303. Doleo quod galea ifta
exivit
 1195 CUR CUR
1196

exivit nunc de portu iſto e vadit in Curſum.Ibidem.col. se præftandę , unde nomen . [ Hodie defertur inter
-394.Supradictivero Conſules maris tres magnas naues duos 'gladios , alterum . Juftitiæ temporalis, alterum
icum tribus galeis,tribuſque barcbis , tribuſque cantheriis fpiritualis.] Matth. Paris de Apparatu nuptiarum Hen
magnis viriliter arnaverunt in curſus miferunt. ] rici Ill.anno 1236. Comite Ceſtrie gladium S.Edwardi,
4. CURSUS. Fori Morlanenſesart. 32. de Homici- qui Curlein dicitur, ante Regem bajulante, in fignum ,
da : Si vero iſtas leges dare nequiverit , quidquid habet, quod Comes eft Palatinus , ae Regem , fi oberret , babeat
fit in Curfumeo, " ſepeliaturſubtusmortuum . Ubi le- de jure poteftatem cobibendi , Id etiam jurisfpectante Dur
gendum , in curſu meo;[ i.e.mulētapıincurrat. ] Vide In- cem Lançaſtriæ , docet Proceflus factusad coronatio
curfus {... poſtIncurrimentum .] nem Regis... 2. Joannes Rex Caftilie. Legionis , Dux
15: CURSUS , Locus ludicri certaminis . Vita S. Lancaſtriæ coram dicto D.Rege,o Confilio ſua comparens
Magdalenæ de Pazzis, to.6. Maii p.251.Erant auten pa- chamavit , ut Comes Leiceſtriæ officium Seneſcalcie An
1 yentum edes ad plateam , quam Curſus appellant. Cum glice, cut Dux Lancajtrie ad gerendum principalem
ergo circa feftum S. Jobannis.... publicæ decurſiones ad gladium D.Regis vocarum Curtana , Out Comes Lin
pallium , ut aiunt, celebrarentur, & c. ..... colnenfis ad fcindendum & ſecandum coram ipſo D. Re
CURSUS EQUORUM , 1Trofpynov Libertates con- ge fedente ad menfam dielo die coronationis , & c. apud
cellæ Vila Franchæ ab Archembaldo D. Burbonenfi Edw.Corum ad Littleton . lect.35. ( Gurtens appellatur
an.i217. Dom .Arcbimbaudús & Agnes ejus uxor conſti apud Rymerum [0.3 . p.63.c.2 ubi de Coronatione Ed
tueruntCurfums equorum apud Villam Francbam in cra: wardi II . an.1308.Gladiun qui vacatur. Curtens..porta
ftinum nundinarum , quæ funt in octabis Pentecoſtes,evit Comes Lancaſtrie . ] De hoc enſe fic etiam Poeta
dederunt illi, qui Curſum lucraretur, unam marcham noſtras neotericus Morellus in Triumpho Henrici
argenti, o illi, qui equos equaret ad pontem de Baria Magni ;
S.fal. Vide Thomafferium in Conſuetud. Bicuric. lib. Ces lames de Damas , ces coil telas chantez ,
1. C.100.TOI. Ce branc que nos guerriers porroient à leurs coſtex ,
§ . 6. CURSUS MONETÆ, { dicitur de Moneta, quæ in Sous des titres poin peux bruient dedans l'Hiſtoire ,
ufu eft : ] Vide Moneta . Mais Joyeuſe , Corio , Flamberge , Dordonnois ,
7. CURSUS,CURSUS PUBLICUS, Vehicularius, cu Rompie, Durandal , No Courtin le Danois,
jus Auguftum auctorem memorat Suetonius in . Aug. c. Cedent à fon taillant, o bien plus à ſa gloire.

49. Trajanum , Aurelius Victor Schotti c.13. De cujus Ncque d Anglis duntaxat familiare fuit, ut enfis Re
ufu, & cæterisad hanc rem pertinentibus,videTitulum gius peculiari interdum nomine donaretur . Nam ſimi
de Curfu publico in Cod. Theod. & quæ ibi notavit Ja- lia narrantur de enle Regio Danic . apud Saxonem lib.
cobus Gothofredus, Caſaubonum ad Spartianum ,Sava- 2. Biarco utebatur præſtantis acuminis , inuſitateque
ronem ad Sidónium , & c. longitudinis glad10 , quem Lovivocabat Lib . 4. Erat
CURSUALES EQUI, Ad curſum publicuin deſtinati , Regiinufitati acuminis gladiusȘkrep dictus,qui quodlie
in 1.64. God. Theod.deCurf. & apud Senatorem lib. 4. bet obstaculigenus yno ferientis ictu medium penetran
Epift.47.lib.5.Epift.s.Qui ad continuos Curſus conjtitu- do diffinderei. Et lib.7. Haldenusavitos à matre gladios
ti funtlib. 1.Epift.29.
Curſualis tractus , apud eumdem recepit, quorum alter Liujingus , alter Hwyntingus.ob
Senatorem lib.s.Epift. 5. Præpofiti.Curſus publici , in collimati acuminis nitorem vocabulum habuit ,Ita Arthu
leg.35 .Cod / Theod. de Curf.1.9. de Curiof. Primiqui- ri Brittonum Regis gladiusCaliburne dictus, utauctor
bus Curjus publici cura follicitudoque mandatur, Fir- eſt Rogerus Hovedenus in Ricardo I. Vide Garaffum
mico lib.z.c.4 .Mancipes Curſuspublici, lib.15 . de Curſ. in facris Remenlibus cap.de enle Regio , & infra in ver
& c.Gregor. Magn.lib.z. Dial.c.8.Andreas... qui quon- bo Durandal,
dam in ftabulis itinerum Curſum fervaverat equorum ?. 9. 2. CURTANĄ ,Scripturæ genus.Vide Scriptura.
Verus Inſcriptio , apudGualcerum in Tabul. Sicul.p :18. CURTĄRE,Gloil.Lat.Gre . Curtatus,K :2035s, Gl.
Inſtante Fl. Valeriano Ducenario Agente inreb. PP. Græc.Lat. K910,335,0 mép T8 sebut3 épipaliva , muti
Curſus publici. Exftat Dialogus Theodori Abucaræ lus, truncus . Comam alieni çaballiturpare,aurcaudam
Scriptus Πρός τήν το δρόμο Εμ : σης . curtare, in Legib. Wiſigoth.lib. 8. cit.4.3.2. Curtatus ca
9 8. CURSUS, Prædium.DiplomaRudolphi Reg. ballus, in Lege Burgund.cit.7.3: 9.3 . cui caudadeciſa elt.
Rom.de Docalicio Filiæ Regis Angl. apud Rymerun Curtus canis, apud Auctorem Queroli . Membris de
iom.2. pag . 112. Damus & alignamus... oppidum Zuge curtare, in Epiſtola inter Sugerianas, 59. ( Horatius
Curſum ſeu curiam ibidem. Donatio anni 107.8 . q- ipſe 2. Sat. 3 :
pud Joan . Mantelium Hiftor. Lpſſentis part. 2. pag. 14 . Quantulum enim fummæ Curtabit quiſque dierum .]
Hujus autem boni operis beatæ memorie Dominum E- Vide Decorticare, Caudatus .
piſcopum Henricum incentorem habuit dev tiſimum I CURTARIUS. Vide poft Cortis s .
juffragatorem : Out hoc libentiſime perageret , quo I CURTE . Vide Cortis 1. initio .
rumdam Epiſcopi Curſuum delegavit eiredditus , donec 4 CURTEIN ,CURTENS. Vide Curtana 1 ,
viveret . CURTESTA.Occo Morena in Hiftor. rerum Lage
19 9. CURSUS, Ordo laterum in ftruendis parieți- denlium p.18.Papienfes pero iterum viriliter pugnantes,
pus . Vide Corium . omnes Mediolanenſes tuncdebellaſent, ac maxima Gur
CURSUVIROTOS . Vide Furſwirotos . teſta eos cepillent, niſi Dominus ſua pietate ... quandam
CURTA . Vide poft Cortis I. pluviam eis tribuiflet, C. Murator. Scriptor. Itala to.
CURTALINUS . Vide Cohortalis & Cortinarii in 6.col.985. pro Çurtejta reſtituit Virtute,additquein no
Cortis 3 ; tis , oblervato primum apud Oſium legi Curteſta, &
: .CURTAMISIA . Hiſtoria de Fratribus conſcriptis ab Olio Cangium vocem hanc delſumplile : Simeam de
pom . 2. Alamannicorum Goldafti: Unicuique fratrum hac re lententiam proferre debeam ,expungendum pror
pellicium cum pelle ...Curiamiſia dari præcepit .Ancum fus dicerem peregrinum hoc antiquitatis vocabulum
pelle o curta camiſia ? cum illud centeam purum almanuenſis mendum , qui in
1. CURTANA, Curtein. S.Edwardi Confeſſoris confuſo auc corroſo codice , male intelle& tis primis ſyl
Angl.Regis gladius, vel enlis, qui in Regum Anglo- labis Vire pro Curt, l'eliquas pejori errore corruperit ::
rum coronatione à Ceftrenſi Comite prætertur, culpide Ingeniola eft pro more & veriſimilis clariffimi viri
acieque retufus , in lignum mifericordiæ, populis à Re- conjectura . ]
1. CUR :
 * 197 CUR
8. CURTI.Tudebodus 1.4.Hift Hierofol.p -794 .Sa,
racenos, Publicanos, O Azymitas, Curtos , Perfas,
O Agulanos , do aliasmultas gentes. Horum meminic
rurſum ſub finem lib.s , p.814. Populi ita appellati ; ſed
qui ü fuerint, & an nomen factionis fit, uc Publicani, &
Azymitæ ,mihi non conſtat, niſi iidem fuerint cum Tur,
cis , quomodo vocem hanc ufurpare conſtat Albertum
Argentin.p.141. Eo tempore Humbertus Delphini, qui
per annum eratinter Curtos, & c. Rex enim Curtorum ,
cum veniſſet Delphinus in terram fuam , Oʻc. Vide Hilt.
noftram Franco -Byzantinam lib.8.c.6 . ubi de hac Del.
phini expeditione .
2. CURTI . Tabularium Abbat. Conchenſis in Ru
thenis Ch.415. Ethabetcenfum ad Calendas duos folie
dos de Curtos , ( * 2.gallinas ... & in Auguſto duos foli
dos de Curtos, & unum porcum , C. ( Vox Curtus quan-
doque lumitur pro Curtis , ut in hac voce dictum eſt
poſt Cartis 1. ]
9 CURTICELLA ,CURTICLIS, & c. CURTIFER ;
CURTILAGIUM ,CURTILE , & c. Vide in Cortis s .
I CURTIDUS,mendoſe pro Curtichus . Vide Cur-
ticlis poft Cortis 1 .
q CURTIMARCHIA , Terminus curtis.Quidquid
ad eam pertinet. Præprum Henrici II. Imper.apud Fre-
der. Schannat pag.4 .. Vind.Litter. Ergocurtes & Curts
marchias cum bis que præfcripta ſunt,Monaſterio S. Mi
chaelis noſtra imperiali donatione contulimus . Vide
Curtis s . & Marchia .
1 CURTINA ,CURTINUM.Vide poft Corsis 2.
& CURTIS . Vide Cortis .
CURTIS BASSA . Vide Baja Curtis .
1. CURTISANI,Aulici. Vide poft Cortis 4 .
2. CURTISANI, Qui Cortes curant. Vide Corti
fiani poft Cortis 1 .
CURTORIA Charta Henrici II.Regis Angliæ pro
Monaſterio de Bernaio in Norman.in 106.R egeſto Ta-
bularii Regii Ch.84. Videlicet villam quæ dicitur S.Al
bini, O * Ecclefiam ejufdem ville, fagetum ,logias , Cur
Joriam , cum ſuis
appendiciis, *c.
T CURTUS . Vide in Cortis 1 .
CURVADA . Vide Corvata .
I CURVALICA SIMPLEX , CURVALIS ANTI
QUA, Species Scripturæ . Vide Scriptura , 2 pud Menardum .
I CURVALIS, Modus agri. Charca Adeberti Mo Græcis recentioribus , xocotBelt Cippus, genustor :
guntini Archiep.Rer.Mogunt.com.2.P.464.Edit. 1722.menti, quo fervi torquentur. Gloffa Ballic. Ito Soxo xxn,
Madtildis vidua, ſoror Wolffmanni 23.Curvales , Wolf Guidon totusipata , iv
mannus ( frater ejusdecem dimidium , Gugecba tres nuper Passerissxzx@ TH!xcūs13.Gloff. Lat. Græc.Cippus,
O dimidiam fretam ... corum Fratrum uſibus mancipa-
vit . Vide Croada 2.
I CURVANA INÆQUALIS ,Species ſcripturæ . Vi
de Scriptura .
CURVARE . Vide Cravare .
I CURVATA . Vide Corvutæ .
CURVATURA . Index errorum Valdenſium 6.25.
Omnia paramenta Epiſcoporum , infulas, chirotecas,Cure
vaturas, annulos ( reprobant.) Legendum forte paratu
ram ,niſi Curvaturæ nomine intelligatur pedum Epiſco-
pale incurvum .
CURUCA ,Navis, alias Carrucha,noſtris Carrache ,
Gildas in Epift. ſect. 15. Itaque de illis ad ſua remeanti-
busง emergunt certatim de Curucis,quibus funt trans Sty-
sicam vallem eve&ti, quaſi in alto Titane ,&c. Polydo-
ri Virgilii Editio Carrucbis præfert ; Editio Jon. Jof-
ſelini Curucis ,
CURVIS. Vecus Charta Longobardica in Chronico
Monaſterii S Sophiæ Beneventani p.613 . In primis ca
Sascum Curvibus & ortis , molimo , balneo , feu claufu-
ris, °C. Videcur legendum Curtibus .
CURULLUM ,Supellectilis menſariæ ſpecies . Ta-
bularium Monaſterii S.Andreæ Viennenſis :Ut quicun-
CUR 1198
quo Cænobita deinceps facrilegium facere aufus fuerit
ſubripiendo de Refe&torio cyffum ,autGurullum ,aut man
File, aut quodlibet utenſile refectorii , ultimusmaneat u
bique velut fur, [ 4g Cocblear,Gall,Cuillier ? ]
9.CURULUS,4 policysMovexos , Sella Curulis, in
Supplemento Antiquarii,
I CURUSTUS,Magnus,Glofllhd.Excerpta legunt,
Coruſcus, Cerda in Adverſariis emendar : Groffüs yel
Çrallus,Magnus ,
CUSARE, Frequenter cudere , apud Priſcianum
pag. 899. Sęd infra in Culire idem eſt quod Şuere, Gall.
Coudre ,
CUSCHĄ , Charça anno 1958, apud Ughellum in
Archiepiſcopis Mediolan, Cum e campis , pratis , vi
neis, Cuſchis, gerbis, c. Force Taſcbis,Vide Taſca ,
Taſchia ,
I CUSCHINỤS, Anglis Çuſhion, Pulviņus, Gall.
Carreau , Coulin . Charta Richardi I, Angl,Regis an ,
1382.apud Rymer.co 7.p: 356, Cortinas prole&tis bluetį
coloris continentes ſex pecias, unam magnam cultricen
pro lecto, ſex Cuſcbinos pra camera . Vide Cullines
9 :. CUSINUS,Gall.Couſin ,Conſobrinus,Patrue .
lis. Miracula B. Henrici Baucenenf.co.z. Junii pag.384.
Teftis Benedictusde Tonello ejus Culinus,
2. CUSINUS,Pulvinus , Vide in Culinus ,
CUSIRE , Iſidoro in Gloff.Conſuere , Iralis Çucire ,
Gallis ,Coudre, Gloff.Græc.Lat. II :p pénta , Suo,Cufio ,
Cuſuere, pénth ", in Gloff.Lat.Græc,Gloff.Arabico-Lat,
Inſuo.ſagitto , Coſuo.Cuſare dixit Pelagius in Vitis Pa
trum : Faciebat quoqueple&tam de ipfis palmis , o Cu
fabat uſque ad boram ſextam . Occurritpræcerea lib. 2.
de Miracul.S.Bertini c. S.
4.CUSOR , i'n citasxpárou v enams nus , Fur auri aut
alterius materie .Supplementum Antiquarii ,
CUSORES LINARII ,in leg... de Excuſar.arrif.l, 10,
Tõravopisov xrása , qui cudunc fina.Cujac.
CUSPUS,Ligneum ſandalium . Gloff. Latin, Græg
Cufpus,funivov izvfeévov. Gloffæ Balilicon : xo 587 Ecom
dores. Regula Magiſtricap. 81. de calceis Monacho
rum . Ad Nocturnos vero in eſtase ligneos Cuſpos utan .
tur , ne inquinatis pedibus ad fuum revertentesſtratum ,
leftorum ſagos coinquinent . Ita Codex Regularum a .
Toś wifes : 44 34 '110VTES ! XPT :V,
Troforexxn.
Vide Gloff. Meurf. & Fabroti ad Cedrenum ,
[ ac med. Græcit. )
CUSSINUM , Cervical, Gall .Coulin , Oreiller
Chevet. Bernardi Ordo Cluniac. parc. 1 ,cap. 17. Pro
figno capitalis, vel quod vulgariter Culinum dicitur ,
*C. Bis legiturin Teftamento Abbonis Canonici Qu
tiff. an. 1191.
CUSSINUS, Pulvinus, Gall. Coulin, Occurrit apud
Arnoldum Lubecenf. lib.3.cap. 29. ' n Speculo Saxon ,
art.22.9.4. art.24. §.2.in Chron. Centul. Hariulfi lib. 3 .
c- 3. in Vita B.Dodonis de Haſch Ord. Præmonſtr. num ,
2. in Chronico Abbatiæ S. Trudonis lib.1, p. 350. apud
Michaelem Scorum lib. 4. Menlæ Philoſophicæ cap.43.
& c. Ex quibus emendandum Teſtamentum Riculti E
piſcopi Helenenſis an.yis. Faciſtergio uno, Celinos
pallio uno, & *c. Legendum enim Cullings, Videtur au
tem vox hæcGallica Couſii , effi &ta, quali Coellin ,
derivarique à Colte , Culcita. [ Derivatur à Germa
no Kuffen , quod idem fignificar, ) Vide Cottus , &
[ Coifinus .)
CUSINUS.Epiſtola Incerci ad Pipinum , tom.2 . Hiſt,
Franc. p.664. Dirigo munufcula parva , non tamen par .
vo voluntatis affe & u, id eft, Cuſinos 2.0 °C,
T Co
 1192 CUS
9 Cosinus . Eadem notione,inStatutis Cardinalis
Trivulcii Abb. S.Victoris Maſfil. an . 1531.
q Coysinus. Charta anni 1377.ex Archivos.Vi-
Etoris Maſlil.Item tres Coyfinos protenendo Miſale ,
I Cuzinus. Leges Palatinæ Jacobi II. Regis Ma
joric.inter Acta SS.Junii tom.3, p.72 . Necnon tuabola ,
Cuzini, & frontalium , alia de quibus in Eccleſia
copiofe haberi noftræintentionis eſt .
TÇUssyns, Anglis Cuſhion. Charcula an.'1388. a .
pud Rymerum to.7. p.590.col. 1. Sex banthalia , duas
Anodenas de Cwyns de opere tapſerie , viginti candela
bra de laton , ° C.
iq CUSSIO ins Lorátus, Percuffio monete, in Supple
mento Antiquarii . Çuſio monetæ , apud Rymerum to.
5. pag.506.col. 2 .
CUSSOLS, Species tribuci, ac penſitationis . Curia
Generalis celebrata Barcinone an. 1291. à Jacobo II,
Rege Aragon .MS. Item quod Clericia Milites non te-
neantur folvere in Ilerda , vel in aliis locis leudas , pe-
de reditibuseorum propriis ,
dagia, vel Cuffols
T CUSSUS, Cufus, percuſſus. Cura moneta , apud
Rymerum to.4.p.609. & to.s. p.71 ,
CUSTAGIUM , CUSTAMENTUM , CUSTANCIA ,
CUSTARE . Vide in Cuftus ,
1. CUSTODIA .CUSTODIÆ ,Vigiliæ, excubia La
çinis Scriptoribus . Decrerio Chlotarii II. Regis cap.
. Decretum eft , ut quia in vigilias conſtitutas nocturnos
fures non caperent , eo quod per diverſas intercedente
conludio fceleraprætermifla Cuftodias exercent, Cente
nas fieri. Infra : Capitale tamen qui perdiderit, a Cen-
tena illa accipiat abſque dubio , boc eſt , de ſecunda ergo
vel tertia Cuſtodia ,
Sumitur etiam pro ea obligatione , qua tenentur
yaſſalli excubias facere in caftris dominorum quas vul
goGardes vocant. Regeſtum Caftri Lidi in Andibus
fol. 2 2. Hifunt homines", qui debent Cuſtodiam apud
Caftrum Lidi, Dominus Montis aurei per duos menfes,
c. Fol. 26. Hifunt , qui debent Garde apud Caftrum
Lidi'. Alainnus deSemblençai duos menfes, & c. Fol.
37. Comes habet in terra de Corcillon boſtem ; Cuſto-
diam , talliatam , & c. [ Regeſtum Campaniæ apud
D. Bruffel tom . 1. de Feudorum uſu pag . 124. Lucans
de Triaus & Gervaſius de Vienna debent facere conti-
niuum eftagium in caftro fan &tæ Menoldis ab inftanti fe-
sto S. Remigii, quod eft anno Incarnationis Dominica
millefimo dicenteſimoprimo, in duos annos completos
Et deinceps unuſquiſque eorum faciet in eodem caftro
fingulis annis ſex feptimanas de Cuſtodia. Ego autem vitam . Benedictus Abbas in Hiſtor. Henrici II.Regis
Blanca Comitiſa ( Campanie ) dedi unicuique illorum Angliæ : Tradidit autem Rex Willelmo filio Aldelmi
ſexaginta libras pro domibus faciendis, Pag.125 . Heres Dapifero ſuo civitatem Wexfordiæ in Cuſtodia, cum oma
Galteri Chafoe feneratoris , tres menſes Cuſtodie ; ( nibus pertinentiis fuis, & ſtatuit , ut ſubſcripta in po
quoniam Cuftodiam fecit ,Comes dabitei centum folidos.} ſterum pertinerent ad fervitium Wexførrtice , Arkelow
Vide Warda , cum pertinentiis fuis , c. Infra : Tradidit autem ibi
CUSTODIA TERRÆ , Vetus inqueſta in Regeſto
Philippi Aug. Herouvalliano fol. 163. Hugo de Bolcio
tenet Cuſtodiam terre fue , unde debet duos menſes de
Cuftodia . Infra : Unde debet exercitum ele équitation
mem ad cuftodiam domini , & unum menfem de Cuſtodia
ad ſuumi". Vide Stagium 2 .
CUSTODIA's Idem qui Circa , Circator, qui vigilias
circa Monaſterium noétu obit . Vita S. Aicadri Abba-
tis Geneticenfis cap . 18. Quadam no te ilie paſtor egre-
gius vigilias divinas fuper gregem dominicum faciens,
fratribus omnibuss preter cuftodias ſoporatis,vidit, oc
( Ne Prior Clauſtralisfaciat cuftodias, prohibetur in
Capitulo Generali S. Victoris Maffil. an. 1312 , ex Ar-
chivo ejufdem . ]
2. CUSTODIA , fic Monafterium ſuum , ſeu Cuſto-
His Monaſteriidignitatem vocant Franciſcani quomo-
do Græcis qui?.d . dicuntur mulierum Monaſteria , a
CUS 1 200
pud Palladium in Hift.Laufiaca c . isi operis yap olbre
διασκορπίσας έδωκεν ασκητηρίοις , και Εκκλησία:$ φυλα
xgis . Idem cap. 39, Oi novouéviss ta för yuvaixão Mova
sápice woudames , Adde c. 144 .
CUSTODIA CANONICORUM , Simili notione pro
Collegium . Præcepcum Caroli Simplicis an . 919. a
pud Mabill. lib. 6.Diplom .p.163. deſinente : Denique
diſponimus in eadem capella Cuſtodiam Canonicorum
qui ibi fint jugiter , ac die noctuque Deo laudes boris
pfallant competentibus.
3. CUSTODIA, Dignitas Cuſtodis Ecclefiaftica 3
apud Ughellum t0.4.p.410.
4. CUSTODIA dicitur , quoties judex officialibus
fuis reum cuſtodiendum tradit , quæ Cuſtodia officii
dicitur in leg . 2. Çod . Theod . de Exhib, reis & lib.4.de
Abolic,
Custodia CAPTORUM , ad quam tenebantur ex
Lege, urbium aut oppidorum incolæ . Charta Ludovici
Comitis Blefenfis & Claromontis pro villa Credulien
fi, ſeu de Creil , anno 1197. Nullus Credulii manens ex
fra villam corvatam faciet.Cuftodiam captivorum qui
to , Oʻc. Eadem habet Charta Communiæ Bricul. an.
1224. Vide Eſcapium , Prifo .
. q CUSTODIA PUPILLORUM . Vide poft Cuſtos.
5.CUSTODIA .Vifiçațio Theſaurarię S.Pauli Lon .
dinenſis an.1295 . Item aliud Omelium , ( Homelarium )
... incipiens, præter ea , que fcribuntur in Euſtodiis ,De
minica prima Adventus, in illo Evangelie , c.preter
ea , quæ fcribuntur in Cuſtodia .... Item novum Jan
& orum Ricardi de Ely, incipiens in translatione S.fbo
me Martyris , quaſi in prinis Cuſtodiis , & initio a
liarum legendarum anni , dogo finit in legenda S. Ed
mundi Archiepiſcopi .
6. CUSTODIA , Theca ,Gall .Cuſtode . Charta an .
1321. apud Catellum in Hiſt, Occit . pag.991 . Et unum
amictum , e quedam palla , ergo 2. Cuſtodie , quia
dam manipulusde aurefrifio , c. Petrus de Alectis E
piſcop. Senogallienſis in Itinerario Gregorii IX. Re
Jervata Euchariſtia , repoſitaque per suas manus fa
cratiſſimas in Cuſtodia . [Conſtituţiones Ecclefiæ Va
lentinæ inter Concil.Hiſpan . 10.4.8 : 177.Collatio five
guſtatio ha &tenus dari ſolita per Suboperariun Ecclefie
Canonicis aliiſque Presbyteris atque miniftris deferenti
bus Cuſtodiam in proceſſione SS.Corporis Chriſti, c. ]
Occitanis,Cuſtodio exponicur C , offre ou poitrine d'ani
mal ,Squelete , in Dictionario Occitanico Goudelini .
CUSTODIAM DARE . Species infeudationis,forte ad
den Dom . Rex Roberto le Poer in Cuſtodiam civitatem
Waterfordiæ cum omnibuspertinentiis fuis , de ſtatuit
ut hæc ſubſcripta in poſterum pertinerent ad ſervitium
Waterfordiæ , &c. Rurſum : Poſtquam autem Dom.Rex
apud Oxenford in prædicto modo terras Hibernie ,
eorum ſervitia divifiſet, fecit omnes , quibus Cuſtodias
commiſerat,homines ſuos, Jaannis filii ſui deveniré
jurare iisligeantias de fidelitates de terris Hibernie
Vide Feudum Gardie .
4 CUSTODIANATUS , Officium Cuſtodis , feu
Guardiani,Gall.Gardiennat apud FratresMinores .Ne
crologium MS.Fratrum Minor.Silvanect. Feb.obiitan ,
Dom.1380.v.9,diemenſis Februarii bone memorie fr.Joh.
Hale quondam Cuftos Parif.O de Conventu iſto nativus,
recepit me ad facrum ( Ordinem Franciſcan .) videlicet
fr.Petrum Paymontpro tempore fuiCullodianatus 8. die
Aprilis
, Victe Cuſto diatus & Cuftodia 2.
CU :
 1201 CUS
I CUSTODIARIUM ,fpecula, tugurium Cuftodis.
Tertul.adv.Judæos:Derelinquetur filia Sion ficut caſa in
vinea, & ficut Cuſtodiarium in cucumerario . Vide eum- Cuſtodi Ecclefia , quando funt omnia figna pulfanda.pro
1 dem ad Martyres c.2.Laurentio in Amalthea Cuſtodia anniverſario cujuſque,óc. Willelmus Abbas Andrenſis
rium , eft locus ubi aliquid cuſtoditur. in Chron . Quidam ejuſdem lociedituus , quem noſtro
CUSTODIARIUS, Ugutioni & Joan.de Janua,Cm-
1 Stos.Vetus Inſcriptio: Sanctiffimo. Herculi. invicto . cor.
por. Cuſtodiar, L. Curtius, & c.
T CUSTODIATUS , Idem quod Cuſtodianatus.Mi-
racula S.Antonii de Padua,co.2.Jun.p.730. Cum vero po-
ſtea à Cuſtodiatu Lemovicenfi exoneratus , de Lemovic
cio verſus Italiam tendens , 'c.
CUSTODIRE FESTUM , ſeu obſervare feſtum ali-
cujus Sancti; quomodo Garder une Feſte, dicimus . Ano-
nymus de Miraculis S.Bercini c.14 .apud Mabillonium :
Nulla iftic antiquitus de præfato Chriſti martyre Cufto-
ditio agebatur folennitatis , niſi tribus le &tionibus toti
demque reſponſoriis . Infra : Aram ipſius Martyris in
eodem ( Oratorio ) jullit conſtitui, ex tunc omni anno
ejus natalem in albis cum omni devotione decentiſſime
Cuſtodiri. Obſervare, cap. 29. [ Ita putéss:10 uſurpat
Typicum S.Sabbæ cap. 14. Vide Glof . med. Græ-
cic .]
CUSTODIRE ſeſe invicem dicuntur virgines Deo fa-
cratæ , in Capitulari 1. Caroli Magni incerti anni
cap. 20. tanquam vitæ teftes : Ut virgines Deo facrate
fimul habitantes invicem fe Cuſtodiant, nec paſſim va
gando Eccleſiæ lædant exiſtimationen . Vide Syncellus,
& Concellaneus .
I CUSTODRIX ,Cuftosfemina.Hyppol.Florenti-
nus in MiraculisS.Humilitatis, Maiico.4. p.403.Petiit
a Domina Gisla Cuſtodrice ejus .
T CUSTOR , f.pro Cuſtos,niſi mavis Cuſtores hic di
ci Procuracores à voce Cuſtes, quod ipfiCultus faciant
feu expenſas.Charca anni793. apud Schannaccum Tra-
dit.Fuld . p . 51. De ſupradicta re ſupradi&tus Abbas ha-
bendi, donandi,dominandi,poſſidendi, vel Cuſtores illius
... habeant poteftatem . Vide Cuſtos 4.
I CUSTORIÆ ,f.Expenfæ à Gallico Couft. Index
MS.Beneficiorum Eccl. & Diæceſ.Conſtant.fol.2y. Re-
Stor habet manerium presbyteratus continens ſeptem vir-
gatas terre , & debet facere Cuftoriam . Et fol.41. Rector
Habet manerium continens unam acram veleo circa , pro
cujus parte facit Cuſtoriam . Vide Cuſtus.
q CoustoRIA, ibidem fol.34.verſo : Presbyteratus
continet duas partes unius virgate terre » debet face-
ve Couſtoriam .
1. CUSTOS, Presbyter auc Clericus , cui Eccleſiæ
ſeu templi curaincumbit, ædicuus , qui Cuſtos Ecclefiæ
dicitur in Ordine Romano . Adrevaldus lib. 1. de Mi-
raculis S. Benedi&ti cap. 26. Excubitorum officium facris
templis dicatum non modo modernis temporibusconftat:
verum priſca ætate ſubB. Moyfe à Domino legimus ta.
bernaculo ſacrato Cuſtodum munia ſubrogata: que pro
cellu temporis à Sancto Propbeta necnon Rege mirabili
David , ampliori diſpoſitione ordinata , morem nobis
noftræque religioni ,utita dixero, ſuggeſſere. Et quidem
vetufta ætas idem officium per ſucceſſionem prolis exci-
piebat : noftra vero non propagatione prolis;ſed magis pu-
vitate vite , morumque probitateOfficiales admittit ,& c.
Cuſtodis munus fic deſcribit S.Ifidorus in Regula cap .
19. Ad Caſtodem facrarii pertinet cura vel cuſtodia tem
pli, fignum quoque dandi in veſpertinis nocturniſque
officiis, vela , veſteſque facre ; acvafa facrorum , codi
ces quoque, inſtrumentaque cun &ta, oleum in uſus fan-
& uarii, cera & luminaria . Similia habentur ex Con-
cilio Toletano lib.2 . Decret. tit.27.c.2 . & apud Bernar-
dum Præpolicum Papienfem lib.1 . tit.19.cap.1.Walafri
dus Strabus de Vita S.Othomaric.11.Presbyter quidam
... dum in Ecclefia Cuftodis officium gereret , nocturna
Tom . II.
CUS I 202
quietis tempore præficiendis luminaribus Bafilicam for
litus introire, C. Udalricus lib.3 . Conſuet.Cluniac.c.8.
more Cuſtodem vocamus. Eadmerus l... Vicæ S.Anſelmi
Archiep. Cantuar.cap.20.Riculpbus Secretarii, id eſt ,
Cuſtodis, ufficio in ipfo Cænobio fungebatur . Addecap .
33. Ea notione occurrunt Cuſtodes Baſilicarum , feu
Ecclefiarum , apud Julianum Anteceſſor.Conſtit . 61.in
Lege Longobard. lib.2. tit.55.9.18 . lib.3 . tit . 1o. S.r.in
Capitulis CaroliMagni lib . 5. cap. 229. apud Matth.
Paris an.1244.& in Vitis Abbatum S. Albani p.35.Will.
Thorn.p.1927 . Paulum Warnefrid.lib.s.de Geſtis Lon
gobard. c.40.Baron.an.872.0.15.& c. Adde Gregorium
VII. PP . lib.2 . Epiſt. 10 .
Custos Altaris.Idem qui Cuſtos Eccleſie. Charta
Ifarni Toloſani Epiſcopi , apud Catellum lib .s . Rerum
Occitan.Statuo firmocum Hunaldo Abbate Moiſia
cenſi de loco S.Saturnini, quem ego laudo committo dor,
mino Hugoni Abbati Cluniacenfi & Hunaldo ſuprafcri
pro ... boc videlicet pa &to , quod habendum ſemper retineo
quartam partem omnium oblationum Ecclefiæ fupradicti
Martyris, & proprium Cuſtodem altaris , o victum ip
fius Cuſtodis deClauſtro accipiendum , & domum ado
pus Cuſtodis prope oftium Ecclefie, c.
2. CUSTOS. Custodes in Collac.1 . Carthagin.c .
132. 224. dicuntur, qui Nocariis vel Excepcoribus pu
blicis ac delectisadjunguntur, ne quid contra ' veri fi
dem in acta referanc: Qui Notariis og Exceptoribus
videntur appofiti , ut eft in Collac . 2. cap . 19. Adde
cap. 53 .
3. CUSTOS ros ANGLIÆ , qui alias Gubernator , Rege
abſente , noſtris Regent. Florentius Wigorn . & Si
meon Dunelmenfis ann.1067.Rex Guillelmus Norman
niam repetiit fratremque fuum Odonem Bajocenſen
Cuſtodes relinquens, sc. Tradit Maccheus Weſtmona .
ſter. anno 1254. Henrico 3. in Vaſconia agente , Regin
namo Richardum ( Cornubienfem ) Coinitem regni.
Cuſtodesfuiſſe : Henricus Knygthon Comitem cor
nubiæ Gardianum terre Anglie conſtitutum an 1284.
ab Edwardo I. in Vaſconiam proficiſcence: & Seldenus,
Joannem Bedfordiæ & Humfredum Gloceſtriæ Duces ,
quibus viciſſim regimen Angliæ , Henrico Rege V. in
Galliis agente, permiffum eſt, Cuſtodes Angliæ vocita
tos . Sic Arthurus Princeps Walliæ Cuſtos Anglie
conſtitutus eſt,Henr.Rege VII.ex Anglia profecto . Sic
PetrusGaveſtonus Cuſtos Angliæ erac,Edwardo II Re
ge in Galliis agente .Sic alii.Adde Chronicon Flandr.
cap. 74. Sed & Hiberniæ Prorex , Cuſtos Hibernie , &
dignitas ejus, Hibernie Cuſtodia, ftylo ſolenni., Jo
annis & Henrici III . Regum maxime ævo nuncu
pabatur .
CUSTODES REGNI : dicti etiam apud noſtros , qui
poſtmodum Regentes in Epiſt. 116.ex Sugerianis. Ex
Itat Charta Philippi III . Regis an. 1 270. daca in Ca
fris juxta Carthaginem defcripta à Ducheſnio in Pro
bat.Hift.Caſtilioneæ p . 69. qua, fi quid fibi humanitus
contingeret, fratrem ſuum Carolum Cuſtodem Regni
conſtituit , donec Ludovicus filius Regis annum 14.
compleviſſet . Vide Regens .
4. CUSTOS, Syndicus , Procurator in Monaſte
rio S. Bercini . Chron.Joannis Iperii incer Anecd .Mar
ten. tom. 3. col.757 . Primum officium fuit Cuſtodis , cui
addiderunt officium Procuratoris ad caufas Ecclefie de
fendendas & profequendas, cum bonis Cuſtodia ab an
tiquo deputatis .
Custos ASSISARUM, in Fleca lib.1.c.20.9.22 .
Custos CAMBII , apud Anglos , in Fleta lib. 1 .
cap. 22. 9.12.Liber Rubeus Scaccarii Dublinenfis apud
Eee Jac.
 1203 CUS
Jac.Waræum in Antiquit. Hibernicis cap. 25. Magiſter
Guillelmus de Wimundbam Cuftos CambiorumDom.Rew
gis in Anglia ,
Gustodes CASTRORUM vel Maneriorum Regis, is
Flera lib.r.c.20.114. qui alias Villoci .
1. Custos CIBORUM, Officium in Coquina Regia, in
Ordinat. Hofpitii S.Ludovici Regis Franc.an.1269.vul-
go Garde-manger.
CUSTODES Civitatis ad recognitiones debitorum
accipiendas deputati in Fleta lib.2 .c.68.9.2.7.
CUSTODES COMMUNIÆ, Major & Scabini urbis, pe-
nes quos obſervationis Chartæ Communiæ cura incum-
bebat; in Charta Communiæ Belnenſis an . 1202. apud
Perardum pag. 275. & Valtiaci an .1187. tom . 13. Spi
cilegii Acheriani pag . 325. Vide Chron. Flandr.
cap . 76.
Custos CORPORIS Regis , Qui veſtium Regis cu-
ram habebat , Veſtiarius . Helgaudus in Roberto Re-
ge Franc. Evocat lui corporis Cuſtodem , ut aliud
fibi ejuſdem generis deferat ornamentum , bumillimis
verbis imperat.
Gustos CRUCIS, Cuifacræ ,utopinor Crucis Chriſti
Hierofolymis in fancta Anaſtaſi fervandæ cura incum-
bebat , ut in aliis Ecclefiis reliquiarum Martyrum cu
ftodia penes eos erat, qui Cuſtodes Martyrum & Marty
rarii nuncupati funt . Victor Tunnenlis in Chron . in
Anaſtaſio : ' Elias Epiſcopus Hierofolymitanus ... exilio
traditur, & pro eo Joannes Crucis Cuſtos Epiſcopus ordi-
natur. Ubi Theophanes p.134. Kai ix.elpotuva'Sa lodevrais
doi saupogundkov. Sane Francis noftris Hierofolymita-
num regnum obtinentibus, hocce titulo , Dominicam
crucem fervabatCanonicus ſanctæ Anaſtaleos . Vide
Gretzer.de Cruce p.256 . & 2584.
Custos DOMINICORUM REGIS , apud Anglos , in
Monaſtico Anglic . tom. 2. pag . 278. id eſt , Domanii
Regii.
Čustos Domus INFIRMORUM ,Officium Monaſti-
eum , idem quod Infirmarii , de quo Chronicon S. Tru-
donis lib.ro. p.464.
Custos DORMITOR 11 , in Libro MS. Ordinis S.Vi-
Storis Parifienfis c. 68. Cui Dormitorii Monaſtici cura
incumbit .
Cuśtos ECCLESIÆ. Vide fupra Cuſtos 1 .
GUSTODESECCLESIARUM O fanétorum locorum ,in
leg. z6.Cod . Theod .de Epiſcop. quam legem de Eccle-
fiis & locis SS.Palæſtinæ interpretantur viri docti . Vi-
de Baron. an.381.n.16. & Warda .
CUSTODES feu Magiftri, & Cuftodes Foreftarum &
Aquarum , in Statuto Philippi Pulcri pro reformacione
Regni ann.1302. arc. 7. noſtris : Maiſtre des Eaux o
Foreſts deFrance. Vide Foreſtarius.
CUSTODES GAOLARUM , ſeu carcerum , quorum mu
nus fuit quandoque in feodo, & quædam Serjantia repu-
tabatur, ut eſt in Fleta lib.i.c, 26.9.5 .
CUSTODES GAUGERIÆ , in Itinere Camerarii Sco-
tici c.1. Vide Gageria poſt Vadium .
- CUSTODES HOSTIORUM in itineribus , qui virgam
portant coram Juftitiariis de Banco , de quibus Fleta lib .
2. Ç.39 . & Statutum 2. Weſtmonaſt. c.48.
Custas LABORIS , Qui Monachorum labori invigie
lat , in Ulibus antiquis Ciſterc. c.75 . ap
Custos MARTYRUM . Vide Martyrariuis us.
Custos MERETRICUM . Charca Roberti Ducis
Normanniæ Richardi filii , in Regefto Normanniæ
ſign . P.in Camera Computorum Pariſ. Et predi&tus
Baldricus & Regardator e Panagator mearum foreſta-
rum babens tantum in donis & liberationibus reguardi ,
panagii, quantum unus ex.Magiſtris reguardatoribus
a panagatoribusmeis per totam Normanniamo Cu-
Modum meorum ad juftitiam gladii mei pertinentium &
, cud.Eoveshamenſis Cænobii in Anglia : A Geleraria
CUS 1204
Cuftos meretricum publice venalium in lupmari deRosb.
Marefcallus meus , quando mororRotb . babens una .
quaq; die proordinationis mee Roth.de liberatione 6.pa
nes, & * 6.fercula coquine , Oranum fextarium vini, & c.
I Custos MONASTERII , Idem qui Ecclefiæ Mona
chorum .Epiſtola Monachorum Burgidolenfium ,vitam
Hervei continens , librofque ab eo conſcriptos, apud
Acher . Spicil.co.z.p.596.Librumetiam non minimum fe
cir de miraculis S. Marie Dei genitricis ,que eadem invio
lata Virgo temporibus ejus geſſitin Dolenfi Termplo, que
ipfe mox poſtquam gefta erant, ficut audiebat ab ipſis,in
quibus ficbant,w Monacho Cuftode Munafterii,finea
liqua dilatione fcribebat.
CUSTODES MONETÆ. in Statutis Davidis II . Regis
Scotiæ c. 46. G. 2. quiMonetæ cudendæ præfectus eft
noftris : Garde de la Monnoie . Statuto S.Ludovici Re
gis : Le Garde de la Monnoie devoit jurer , que il garde
ra bien loiaument la Monnoie , o que les Trouſſeaux
de les Piles, que li tailleur d'icelle monnoie lui baudra,
que il les gardera bien loiaument, ne les baillera i
nulli, fors que as monnoiers , qui la monnoie monnoieront,
Cuftodes Monetæ in unaquaque officina monetaria
ad duos reduxit Carolus V. Regens , 27. Februar.an .
1359 .
CUSTODES NUNDINARUM CAMPANIÆ , in Statų
to Philippi Pulcri an . 1302. pro reformatione Regni
8.7 . quiquidem ut plurimum ex Miliçari & Nobilium
ordine erant, & mercatorum , qui ad has nundinas
confluebant, lites & controverſias dirimebant . In
Regefto Magnorum dierum Campaniæ fol.34.35.men
tio tit Joannis de Breonne,& GuillelmideVillarcey Mi
licum Cuſtodum nundinarum Campaniæ , quo loco
hæc habentur : Ratione Cuftodice de officii nundinarum
predictarum , vel ſecundum ufus confuetudines di
& arum nundinarum ,siCuſtodes earumdem nundinarum
ponunt , vel poni faciunt in priſionem aliquem debitorem
de carporenundinarum , ad requifitionem alicujus mer
catoris , fievadat à dicta priſione fine voluntate af
ſenſu difti mercatoris,dieti Cuſtodes ratione dicti officii ,
& Dominus Campaniæ , cujus perfonam repræſentant ,
in caſu iſto tenentur reddere fovere , ſeu reddi & folvi
facere mercatori predicto fuum debitum ratione cujus di
& tas nundinas frequentantes erant o fuerant in tali pri
fione. Denundinis vero Trecenfibus , ita Monachus S.
Mariani anno 1189.In craftinum ejuſdem feſti (S.Mag
dalenæ ) Trecæ civitas populofa, referia opibus,tečtis am
plifima , repentina conflagratione fere funditus eft.e
verſa , Celebrabantur ibi nundine , in quibus diver
fas congeferant opes , qui dediverſis parsibus confluxe
rant inſtitores. [ Inſtruinentum Tabularii Calenfis pag.
208. infcriptum : De quadam vendicione falta de man
dato Magiſtrorum nundinum . De mandato diſcretorum
virorum DominiJoannis de Brena Militis ago Genciani
de Pariſiis Domini Regis Franciæ Pemetarii , Cufto
dum nundinum Campanie O Briæ à Domino Rege de
putatorum , c. ] Vide Statuca fecunda Roberti I.Regis
Scotiæ cap.20 . & infra in verbo Nundine.
CUSTODES ORDINIS appellantur Decani in Ordi
ne Ciſtercienſi, ut obſervat Haeftenusłib. 3. Diſqui
fit.Monaft, tract. 6. diſqu. 4. Vide Ughellum tom . 4 .
pag. 1209. Hiſtoria depofitionis Arnulfi Remenlis Ar
chiepiſcopi : Habitaque ratione totius fummæ Synodi,
dignitas , prelatura ac poteſtas quafi judiciaria free
tit penes Archiepiſcopum Signinum ( Senonenſem )
quem etas vite meritum ac ſcientia commenda
bat. Arnulfus autem venerabilis Epiſcopus (Aurelianen
ſis) Ordinis Cuftos, acomnium gerendorum interpres de
claratus eſt , eo quod inter omnes Galliarum Epiſcopos
fapientia & eloquentia clarior babëretur . Confue
igia
 CUS CUS 1996

igitur
fingulis dicbus debent venire in Refe & orium : 78 feudale Saxonium art.18.9.6. Dominupetion eſttutorpue.
panes monachiles, quorum quilibet erit panderis os. fo- run bonis,que de ipfo tenet ipfra annos pueriles,dwinnul
lidorum : ex quibus finguli Monacbifingulos percipient: li contulit hoc emolumentum : debet inderedditus accº.
· Priore per duplum, niſi cum Abbate comederit .Nibilo- .pere , donec puer ad annos perveniat fuprafcriptos ,infră
minus qui ad ſuperiorem menfam , oo Cuſtos Ordinis ,fede. quos puer ſe negligere non valebito. Si à Domino non po
crit,duplum : qui Miſam majorem celebraverit,duos, etc. tueris inveſtiri.Charta Libertatum Angliæ an.1215 . Si
Custodes & Gardiani pacis , in Anglia , qui à Rege autem alicujus beres talium fuerit infra ætatem eo fuer
ftatuuntur, ut in delinquentes contra pacem Regiam a- rit in Cuſtodia, dominus ejus non habeat Cuftodiam ejus;
nimadvercant, eamque curent & cucantur.Hi fub Edv. nec terre fua,antequam bomagium ejus ceperit , perdat
III. Juftitiarii pacis appellari cæpere. Multi horum ,ait Curiam , da poſtquam talis beresfuerit in Cuftodia ,
Spelmannus in ſingulis urbibus & Comitatibus , cum è ad ætatem pervenerit, fcilicet viginti dy unius anni,bas
majori nobilitate, tum è minori, à Cancellario ſeu Cu- beat bereditatem fuam line relevio , fone fine : ita ta
- Itode magni ſigilli Angliæ deſignati. Prima inſtitutio- men , quod fi ipſe, dum infra ætatem fuerit, fiat Miles ,ni
neduo vel cres folummodo , & juxta Statutum 13. Ri- hilominus terra remaneat in C :uftodia dominorum fuo
.chardi II . non ultra ſex : fed auéto in die eorum mune rum uſque ad terminum predictum . Cuſtos terre hujuf
: re , reperti demum funt 60. atque eo amplius in aliquo modi beredis, qui infra etatem fuering non-capiatde terra
Comitatu , ad hoc fuftinendum , Erant olim pacis beredis, nifi rationabiles conſuetudines , Orationabilia
Cuſtodes à populo electi in Comitatibus : nonnulli exfervitia , bæc fine deftruétione, vaſto bomiqum vel re
tenuræ ratione, & quidam virtute officii, de quibus rum ,erc. DeCuſtodia Regali, hæc etiam habet willel
Lambardus Eirenar. lib. 1. cap. 3. Vide Paciarus , in mus Malmesbur.l.s.de Ricardo Ceftrenſi Comice pag
Pax .
-157 . Erat ille tunc pro ætate parvulus, Regis fidei iu
Custos Palatu . Quidam Ludovicus hac dignita- telæque accommodatus . ( Henricus vero Rex Angl.in
te donacus , inter Miniſteriales fubfcribic Charcam Charta an.1155.apud D. Bruffel de Uſu feudorum tom .
Lotharii Imper. an . 113.1 . apud Ducheſnium in Pra- 2. p.5.ad calcem : Nos non babemus Cuſtodians bæredis
bat . Hiſtor, Luxemburg. pag. 34. Idem forte , qui Cu- .vel terræ alicujus,quitenet de alio per fervitium militare,
ra Palatii occafione alicujus ſerjăture, que tenetur de nobis per fers
CUSTODES QUINQUE PORTUUM ANGLIÆ ..Vi- vitium reddendi catellos vel ſagittas,uel hujufmodi. De
de Barones quinque Portuum . Cuſtodiarum exitibus,fpectantibus ad corpuam , rasiones
Custos PUERORUM Regis, Maitre des Pages du inibantur,ut eſt apud Mattheum Paris p.258.277.
Roy, Guillelmus Carnotenfis de Vita & Miracul. S.Ly Cuſtodias iftas Regales Rex aliis donare , vel vende

dovici , DominusPetrusdeLauduno Miles Cuftos pue-
• Yorum DominiRegis Pbilippi .
CUSTOS PUERQRUM , INFANTIUM ,ſeu corum , qui -man.art.215.Matth.Paris ann.1231. p. 253. Adbec Rex
adhuc pueri Monaſterio oblati erant , Magiſter , dixit comitem prafatun de ſe tenere in capite, o vacan
qui jis præfectus eſt : nam . Cuſtodes proprie juvenum
& puerorum dicuntur , ut ex Tullio annotat Servius.
Horacius : .:.
Imberbis juvenis tandem Cuſtode remoto ,
Gaudet equis , of
Udalricus lib. i Conſuetud. Cluniac. cap . 141., Et fin-
guli ( Fratres ) ſedent in fedili ſuo capite cooperti
juvenes,.qui in Cuſtodia ſunt , juxta Cuſtodes ſuos, de
quibus ſummopere cavetur, nec fimul ita fedeant,utnon
habeant inter fe probabilem boni teſtimonii mediato-
sem . Lib . 3. cap. 6.ait , Circatores , Magiſtros puero
sam , juvenum Cuſtodes, ſubeſſe Priori Clauſtrali, Ha-
-riulfus lib.4 .Chron .Centul. cap.14 ,Ut bumilitatis ejus
.conſtantia certius noſceretur , factus eſt Puerorum Cu-
stos , ut qui Dei judicio paſtor animarum erat eligen-
dus . Cuſtodes Infantum , apud Florentium Wigoro.
pag . 63 !. Vide Conſuetud. Floriacenſis Monafter.
pag . 399. Chron. Trudonenſe lib . 3. 6. 8. pag .381.
400. 439, S. Bonifacium . Moguntin. Epiſt. 17. &
Haeftenum lib . 4. Diſquiſit. Monaſt. tract. 1. dif-
quifit . 6 .
CUSTODIA PUPILLORUM , quæ dominos feudales
{ pectac in Vallallis . Duplex autem eſt, altera Rega-
lis , altera feudalis . Garde noble Royale & garde nos
ble Seigneuriale, in Conſuetudine Normanniæ art.214.
Cuftodia Pupillorum Regalis illa eft , quæ ad Regem
ipſo jure devolvitur ratione feudorum ab eo nude pen .
dentium , quinon modo ejuſmodi feudorum pupilli
-vaſſalli, ſed etiam aliorum feudorum & rupturarum ab
iis dominis feudalibus pendentium redditibus fruitur ,
teneturque tanquam bonus paterfamilias & cucor ædi-
ficia ac prædia in bono ftatu continere , pupillumque
juxta ejus natalium prærogativam alere & educare .
Dominus vero feodalis jis tantummodo feodis nobili
bus vaſſal lorum gaudet, quæ ab iplo nude pendent, uc
eſt in eadem conſuetudine Norman, art.215 . & 216.Jus
Tom . II .
re ut plurimum conſuevit,qui de iis computa ad pupil
lorum commodum reddunt, ut eft in Conſuet. Nor.
tes Cuſtodias Comitum & Baronum eorumdemi bere.
dum ad ſuam Coronam uſque ad ætatem legitimam persi
nere : unde ſibi liçere propofuit tales.Cuſtodias cui vo
luerit vendere vel conferre. Idem an . 1245. pag. 445.
Obsit...Gilbertus de Humfrevilla parvulum ſuum quem .
dam relinquens heredem , cujus Cuftodiam ſtatim con
celit Rex Comiti Legeceſsriæ . Idem ann.1257. Concello
fuit Reginæ Cuſtodia terre Willelms deCantelupo , que
prius conceſa fuerat Edwardo, O Cuſtodia terre Wil
Jelmi Longaſparbe. De ejuſmodi cuſtodiis pupillo
rum vide præterea eumdem Matthæum Paris pag . 253 ,
Rogerum Hovedenum pag . 549. Leges Malcolmi Re
gis Scotiæ cap. 1.9.3 .Regiam MajeItarem lib. 2. cap.
41.42. & feqq. Quoniam attachiamenta c 18. Stabili
menca S.Ludovici lib.i.C.115.vecerem Conſuetudinem
Normanniæ c.33. novam art.129.213. & feqq. Bracto
num lib.2.cap.35.9.1.6. eap.37.8.1.3. 5. Flecam lib . 1.
cap.9. 9.2. Brittonem cap.66. Littleconem feet, 103. &
feqq. & fect.125.Chriſtophorum de $ .Germano de Cone
ſuet. Angl. cap.7. pag. 25: Froiſſartem 4. vol. cap . 90,
pag. 271. Thomam Smith. de Repubi, Angl.lib.2. c. 4.
Chopinum lib. 1. de Domaniotic, 1. num . 18.lib.z.tit.
19. num. 8.9.10. Cambdenum in Britannia pag.108.Ę.
dit . 3. & c .
I CUSTODES RECALIARUM . Vide Regalia ,Filcus.
Custos Regalis . Ita indigitacur Samuel AbbasS.
Joannis Rcomaenſis ſub an . 691. in Catalogo Abbacum
ejufce Monaſterii . Vide Conjecturas Pecri Roverii de
hac nomenclatura n.93 .
Custos Regis . Ingelrannus fubfcribit cum aliis
Proceribus Præceptum Philippi Regis Franç. ann.
1060. RegisPhilippi primo quo vix feptennis, Rexe
rat . Vide Bajulus.
CUSTODES SALTUUM villarumque regiarum , in
Chronico Fontanellenlic.s.p :194, iidem , qui Saltuarii
ac Villici .
Eee 2 Cun
 CUS cus 1408
1187
GustoDES SEPULCRORUM , JuliusFirmicuslib.rit , COUSTUM.Charça S.Martini Ponriſar,an, 1244.
TriPollin &tores, & funerarios,mortugrumpadaverum Cho Dampna o deperdita Comfta indebabita Priori ples
Hodeszwut ſepulcrorum faciet janitores.Lib.4.c.4. Faciet nariereftituantur ,
,miferos,deftitutos ... Cuftodeſque ſepuls CUSTAGIUM , in Fleca lib.2.c.1.8i27. [ & in Formu
quoque pauperes
crorum , orcVidec.6 .Monumentorum Cuftodes, lib.8.c, Jari Anglic ,Thomæ Madox p.148.
6 ,in Concilio Parifienfi ļII, can.g. Degeneres ſervi qui COSTAGIUM , Stafura fecunda Roberci I. Scotorum

fepulcris defun & orum pro qualitate ipfiusminiſterio de Regis C-19.9.10.Et referventur fempermercatori Jua da
putantur, Vide leg. z. Cod. Theod. de Sepulcr,violat, mna s Coltagia neceſſaria rationabilia, c.Knygh
Alii Chriftianis fuere Cuftodes fepulcrorum , qui fci- ron , an . 1357. Convenerunt dare Duci 100. mille ſcuto
licet corpora, reliquias , & confefliones Martyrum rum pro fuis Costagiis ,Hiftor. Prioratus Wigmorienſis
cuſtodiebant. Ademarus Cabanenfis in Abbatibus S. tom.2. Monaftici Anglic, Et veſquit entre les Chanai
Martial. Lemovicenfis pag, 272, Et intra 15, dies mes à ſes Coſtages demeines, Ibid. Mès après il l'achevy.
crypta aurea cum gemmis à novo reſtaurata eft à Josber- fes Coſtages demeines . Et mox : Laquelle il fift toft -per
to Cuſtode ſepulcri( S,Martialis )Monache. Vide Mar- fere ad JesCaſtages . Id eſt, propriis impenlis .
tyrarius, ÇONSTANGIUM ,ſeu forte, Couſtangium : in Chroni
CUSTODIA SIGILLORUM REGALIUM.Stațuțum Phi- ca Senonienfi cap. 16. Unde contigit Abbatem ipfius
lippiRegisanni 1302. pro Reformațione Regni: Item Monaſterii Constangiis diftorum armatorum ita 4t
volumus, o tenere præfentium fancimusquad figilla Șer tritum ., Oʻc, ( Geſta Trevir.Archiepiſcoporum apud
nefealliaran Bajuliarum, Vicariarum Judicatura- Marten, t0,4 . Amplill. Collect.col. 376. Statim Eccle
rum regni noftri de cetera non vendantur : fed in Cuſtor fia (ua terras plurimas ".redditus pignorali cautione
dia rradantur perfonislegalibus bone famæ.Idem Sta- litterali obligatione, Conſtangiis gravibus damnif
tutum legitur à Philippo Rege 13. Maii ann , 1347 , in que datas impignorataſque per maxima debita contra.
Regelto olim folizo, Vide Cancellarius , xit, de quibusparum dicitur perfolviffe . ) QAavianus
CUSTODES SILVARUM . Vide Foreſtarius , de S.Gelais in Viridario honoris ,
CysToS SPIRITUALITATIS , Cui rerum ſpiri. Leſquels après merveilleufe Couftange
tualium & ad animarum falutem pertinentium cura En ceſtui cas acquirent grand louange.
committitur , epiſcopali ſede vacanţe , Provincialis CONSTANGIA ,Gall.Couſtange , Charta Hugonis
Lyndwoodi pag. 323,Edit.1679.Solis Epiſcoporum bus Comitis Regiſteſtenſis de Maceriis ann.1233eMufeo
juſmodi perfonis ( inceftis ) abfolutionem fententiæ refert ducere in exercitum
D. de Cangè : Ipfos pofum per u
vantes, excepto mortis articulo , in que abfolvi valeant à nam jornaiama d ipforum Conftangias .Gall.Chrif t.tom .
guolibet Sacerdote; Sic ** li convaluerint , peccatum 4.col.782.ex Charca Guidonis de Rochefort Epifc. Lin .
Juum hujuſcemodi teneantur fub pana anathematis gon. ann.1 265. Prieri O Fratribus reftituimus o redo
infra fpatium trium menfium propriis Epifcopis con- didimus pro injuria fibià nobis illata , in terra ipforum
fiteri , aut fede epiſcopali vacante , Cuſtodi Spiri- conftruendo ftagnum , Conftangias , quas illud faciendo
Aut Deçani Ecclefiæ Cathedralis . Vide fignum
fecimus concedentes eifdem ut ab hac bora di&tum
ibi notami, pacifice polideant , Utitur etiam Richerius Chrono
Custos SUMMARIORUN O .care & arum Regis , in graphus in Vita S.Hildulphi Epiſc. Trevir, inter Acta
Flera lib.z.c.14.9.4 , SS, Benedict.ſæc:3.part.2.p.480 .
CUSTODES VINEARUM ;in lege Burgundion, Addit, COUSTANGIA , legitur in Hoftis , Lin. Paulo alie
ter, Oc
J.tit.1. 8.3. Vide Meſarius
CUSTOS VINI.Vide Vinarius , Officium Monaſt. CUSTANCIA, in Domeſdei, in Monaſtico Anglic.to.
QUSTRIX.Officium ,ſeu dignitas in Monafteriis fe- 3.pag.306.Dictum manerium redditduas formas in pane
minarum , ut Cuſtadis in vịrilibus,cui ſcilicetincumbe- cerevifia, o Cuſtanciaspiſtrinio bracini, oi
baç Eccleſiæ cura; occupriț hạc naționę apud Wolfar CONSTAMENTUM , Eadem notione , unde vocabula
dum Monachum l.z.de Vita ſanctæ Walburgisc.2, priora à conftare deducuntviri docti. Scriptuin de fer
CUSTRIX ,Abbatiffa . Formula vett.Lindenbrogia- vitijs Militum Normann.palt Ordericum Viralem :Ri
næ 21. 22.Ubi inluſtris Abbatira ill. Cuſtrix præeffe use chardus filius Rou , 1. Mil ... i -uno die cum Conftis
detur , una cum norma plurima ancillarum , ibidem fentmento ſuo, o deinceps cum Conftamento Comitis .
Occurrit ibi pluries.HenricusHuntindonenſis de Con
Jiſtentium ,
T CUSTULARIA, Culcrorum officina, Gall, Cou- temptu mundi c. 6. Quibus jam dudum magni Confta
selerie Vicus Cuftularie,in Charta anni 1369.è Chars menti fervitium impendere jocundum mibi videbatur' .
gulario S.Mellani Pontiſarenſis . Coftement, apud Wilharduinum numero 101,
CUSTUMA;CUŞTUMARE,CUSTUMARIUS , Vide CONSTAMENTUM , alia notione ſumividetur, ac

Confuetudo 4 , f.eadem qua Stallum in Charca Philippi Regis Franc.

an.1210 . è Chartulario Montis Martyrum : In bis autem
T CUSTURA , Vide Cultara ,
T CUSTURARIUS, à Gallico Couturier, Sartor i omnibus tam inſtallis,quam in prædi&ta domo ponent fa
Sarcinator, in Charțulario S ;MartiniPontiſarenſis . pefati carnifices qmnia Conftamenta , Charca Officialis
1 , CUSTUS,Costus,CoSTAGIUM , & c, Expenfæ , Curie Paril, ann , 1264. Di &tus Guillermus predistas
impenfæ ,ex Gallico Couſt, Hiſpan, Costa , Matth.Paris nundinas logiare tenetur , omnia que- ad ea pertinent
ann. 1244. Ad proprium ſuum Cuftum ipfum compellent, de omnibus Canitamentis facere fuis propriisfumptibus
An , 1258 . Sine gmni Cuſtu apponendo: Occurrit apud is expenfis, Sạnț aucem Stalla ledes& apochecæ mere
Will, Thorn ,non ſemel & in Prob, Hiſtor, des Chaſtai: Çatorum in nundinis, uc ſuo loco diciçur
gners P :53. ( apud Rymerum co,8 , :727.col.1 , D ,de Lau CONSTĄMEN , uț Conſtainentum , Expenfæ , ſum

riere rom , Ordinat Reg: 2:126,inChartulario S. Van :
drog.co ;2.p :1673, & alibi paflim , ]
COSTUS , ex Anglica & Cambro- Britannico Coft ,
Sumptus,Regiam Majeft,1,3.c.3.Sires talis fuerit, quod
expenfas,ant Coſtum ,velfumptusexigat necerarios : [Ą .
ſervi-
pud Lobinellum Hift.Britan.10.2.col.324. Faciet
jinm.decem militum ,., ad Coſtum & expenfamejufdem ,]
tus,Geſtą S. Anſelmi, tom.2.April . pag.907.
Quod enim
fine multis periculis magnoque laboreanque Conftamine
pbtinere non pofles,
COUSTAMENTUM , Idem , Litteræ Officialis Pa
ril, an , 1241 , è Tabulario Portus Regii; Ipfe reddere
tenetur Monafterio pro damnis ofexpenfis 40. libras Pa
ris.Salvis omnibus legitimis Couftamentis, Charcular,
S. Mar
 1209 CUS
S.Martini Pontiſar. Exceptis vindemiis nibil omnino
Conſtamenti in vinea , que dicitur Hortus Monachorum ,
ponemus. Legitur iterum in Charta Monaſterii S.Ger
mani Aurifl. an.1256 .
CoSTAMENTUM , Eodem fignificatu . Litteræ
venditionis caſtri de Glane ann . 1294. ex Charculario
Æduenſi : Damna deperdita , miſiones , Coſtamenta
quæ di&tus Epiſcopus fecerit vel incurrerit ob defectum
garantie , tenebitur dictusJobannes eiden Epiſcopo re
Jtaurare. Charta Simonis dominiRupisfortisann.1232.
ex Archivo Monaſterii Bonevallis : Volo etiam con .
edo quod di &tus Abbas & Monacbi adquirant,ſi potue-
rint , e * pacifice poffideant , fine Caltamentis erga me
vel bæredes meos fačtis, decimam Roberti de Eſcuretis,
quam Robertus habet in parrochia de Danciaco . Quæ
fere totidem verbis repetuntur in Charta Galceri Ar-
chiepiſc. Senon. eodem an . & exeodem Archivo . Oc-
currit apud Rym.com.2. p.303.Marcentom.1. Anecd.
col , 887. & D. Bruſelde Ulu feudorum pag. 189. ad cal
cem tomi 2 .
I CUSTUMENTUM , Eoden intelle &tu , apud Ry-
merito ,3.p.16 .col.2 .
.
1 CUSTAMENTUM ,apud eumdem Rymer, 10.10.p.
( 244.coliz,
9 CUSTARE, Conftare,Gall.Couter. Tabularium S,
Bartholomæi Bethun. ad annum 1226. fol. 38. verſo :
Pratum quoddam quod habemus fitum in parrocbia de
Gorga juxta buſcum Hermanni ... ita quod fi ... aliquid
Cuſtaret , dictus R. O beres fausteneretur Cuftum red
dere. Quantum poterit Cuſtare reparatio ſeu refectio
dicti pontis , in Litceris Johannis Franc.Regisan.1356.
com.3.Ordinat. p.82.
z! 9 2. CUSTUS, apud Rymerum co. 10. p.508.col.i,
In via extra viam , redeundo,deferentes , ſive non defe
rentes gladios, dagaria & parvos Cuſtus. Et col.ſeq. In
via O extra viam , redeundo, gladios ,dagaria , Bouges .
Hæc vox Bouges įdem ſignificare videtur,quod Cuſtus:
funt autem Bouges, fi bene conjecto , Bulge feu Sacculi
ad ſellam equi vel ad brachium pendentes,noftris Bou
gettes, Anglis Bouget & Budget. Erit forte qui Cujtus
pro Culcros poſitum conjiciat .
T CUSUERE. Vide Cufire .
I CUSURA eft ſpeciesluti , quæ dicitur Magra, Marr .
Silvatico .
CUSUS, Euroox.cb? ng . Gloff.Lat.Græc. Sangerm .
Eft pro Colus , Vermis in ligno .
CUT, Tributi ſpecies apud Scotos , Leges Burgorum
Scoricorum c.59 . Etfciendum eft,quod Itallangiator non
poteft babere lot , Cut, vel cavel, ullo tempore dealiquo
mercimonio cum burgenſe , niſi infra nundinas . [ Vi-
de Cutum . ]
CUTARIA . Charta an , 1179.exarata Papiæ, MS.
Cum omnibus honoribus, conditionibus , diſtrictis, ab
bergariis , fodris , bannis, colle tis , Cutariis, O 4
liis rebus, & c.In alia an . 1298. Fodris, bannis, teloneis ,
Curadiis, aliis rebus , Idem valet ac Conredium , Vi
de in hac voce .
I CUTELLA argenti,in qua Dominicis diebus fal po-
nitur. Sic Inventarium S. Martialis Lemovic.ubi etiam :
Item major Cutella emisor argentea .Utrobique vide-
tur effe pro Scutella .
CUTELLUS, pro Cultellus , ex Hallico Couteau .
Will . Brito lib.5 .Philipp.
Et nudis agitur res dura Cutellis .
Lib.8 .
Haſtis nil agitur, gladius foluſqueCutellus.
Liber Ordinis S.Victoris ParifienfisMS.c.25. Pro figno
Cutelli, & c. [Capitul.Gener. S.Victoris Manil. MSS.
ftatuunt ut nullus Clericus vel Laycus reſidens or mo-
ram in Monaſterio faciens ... preſumat privatim vel mac
Tom . II .
CUT 1210
wifeſle Cutellos vel alia arma quecumque deportare. Hic
Cutellus videtur eſſe Acinaces, Gall.Coutelas . ]
CUTICA , Cutis, curicula. Lex Longobard. lib.z.tit.
7.5.2.Si quis aliis plagam feceritin capite,ut Cutica tan
tum rumpatur,quam capilli cooperiunt,dec.Occurrit rur
ſum tit.8.5.16 . Dantes in Inferno cant.32 .
Albor li preſe per la Cuttiçagna .
Idęſt, per capillos ,
CUTIONES,vel Cuciones,inquitMarcellusEm .
piric. c.9 . & 15.beſtiole ſunt multipedes,cute dura o fo
lida , quæ tacte complicant ſe in orbem pilule rorundiſi
ma; Polypodes Greci appellant.Noſtri Clauſportes vo
cant ; led male,ait Salmafius ad Solinum pro Clauſporcs,
Certe Porcelliones dicuntur Cælio Aureliano lib . i, de
Tardis Paſſion.c.4. Porcellets Campanis noſtris , atque
inde vocem Coche,pro porca, & Cochons, pro porcella
deducunt viri docti . ( Laurentio in Amalthea Cuſio
nes iidem funt qui fupra Cociones . ]
1 , CUTIS OLEARIA, perperam , nifallor , fcribitur
pro butis olearia, in Charta plenariæ ſecuricatis apud
Briffonium lib.6 Formul.p.647 ,
2 CUTIS , ( Cute privari, Fuſtibus vel virgis cædi
Conſtitutio Henrici II. Imper.de contentionibus inter
Fuldenfem & Hersfeldenfem Ecclefias apud Eccardum
in Addit.ad Legem Salic.p.291 . Illi qui bujus fafti dux
e princeps fuerit, tollatur corium ( capilli , co infu
per utraquemaxilla ferro candenti comburatur; reliqui
ejus fequaces Cute & capillis priventur. ] Vide Crines,
G CUTTELLUS ,ut Cutellus. Charta Bernardi Do
mini de Turre ann. 1308. apud Baluz. Hiſtor.Arvern .
tom . 2. pag.782 . Et li percuſferit Cutello, debet fex li
bras Domino ,
CUTULLUS,{'yxwy, Cubitus, Supplem .Anciq.
& CUTUM , f.Idem quod fupra Cut.Edward .II. Rex
Angl.pro Univerſitate villæ Florentiæ ann . 1387. apud
Rymer.co.3.p.675.col.i, Cum Univerſitas ipla do Con
Julesejufdem à teinpare conſtructionis ville predicte ...
Guto & gardiagio uli ſunt haltenus @ gavili,
4 CỦTURNUS,Supercilium , faftus. Gloffar. San
german.n 501. Eſt pro Catburnus,Calcei Tragedorum
altiores, &metaphorice Superbia .
CUVA,Cupa,ex Gall.Cuve,Domeſdei tit. Celtria :
Quando Rexibi veniebat , reddebat ei unaquaque carru
cata 200. beſtas uiam Cuvam plenam cerviſie . Ubi
Spelmannus perperam Cunam legit , Vicæ Abbatum S.
Albani : Unam majorem Cuvam de draſco . Alibi : Cuva
plena aque. Rurſum : Quidquid in corpore repertum eſt ,
in quadam Cuva repaſitum eſt.[Bernardus Guido in Hi
ftor.fundationum Conventuum Prędicat.apud Marten.
tom.6,Amplill.Collect.col.521 . Exceptis torculari, da
Cuvis, doliis , & aliis lignis, quæ in dictis domibus
non ſunt infixa . Pro minori capſa ſumicur in Actis SS.
Junii tom . 2.pag. 64. ubi de S. Syria Trecenfi : Et in .
tra eamdem capfam quandam Cuvam feu capfam para
vam , ] Vide Cupa .
Cuva , f.Locus clauſus ita di&tus , quod extructus
effet in formam Cuvæ : vel f. legendum Cava pro
Cavea. Locus fubterraneus feu Sacellum inferius &
fubterraneum , cujuſmodi pleraque videntur in qui
buſdam Ecclefiis. Geſta Guillelmi Majoris Epiſcopi
Andegav , cap. 22. Spicil. Acher. tom. 10. pag.298. In
choata fuit Miſa Dum.autem ad Oblationem veno
tum fuit , intravimus unam Cuvam , ne prellura bomi
num in oblatione currentium gravaremur ,
I CUZINUS . Vide Cullinus .
CUZUPITE,Montenſes,Rupitani Romæ olim ,
qui alias Donatiftæ appellati ſunt. Hofmanni Lexicon,
CYANEA , Scytbic gēma cærulea coruſcans nitore,
purpura interdum & punctulis intermicantibus auratas
pulviſculis varians,Iſidoro lib.16.Origin.c.9.Perperam
Eee 3 in
 CYC
in Gloffario San -German.MS.Cianes , eft enim à Græ-
Co váter@ , vel xwe've @ ,coeruleus, pro quo Plinius dixit
Cyanowisi
q CYBIARIUS, qui vendit Cybia , piſces Plinio,
Varroni & Feſtonotos, f. à Græco xúblov ſic dictos,quod
formæ effent cubicæ feu quadratæ . Salmaſius in Solin .
pag. 574. novæ edit.Cybium non piſcem , fed quadra
ium intelligit fruftum falfamenti. Arnob. lib . z . Quid
Gjõiarios , Solinatores, Bolonas , Unguentarios, Aurifi
tes Aucupes, OʻC
CYBURIUM , CIBUR EUM . Vide Ciborium .
CYCARDIA , pro Circadia,CenſusEpiſcopo vel
Archidiarono pro viſitatione folutus ab Ecclefiis.Char
la art .1269.Hift. Ecclef. Meld.com . 2. pag . 171. Perpe
fuo fine aliquo onere liberam præterquam de Cycardia .
* Jynodo liberaliter concedimus , donamus . Vide
Circada .
I CYCEON, Korcov, Miſcellanea potio .Arnob.lib .
$. Ebibi Cyceónem . Laurentio in Amalthea , Cyceon ,
Cynnus, Miſcellanea potio liquidorum ex vino cum faria
na cafeo, vel ex multis berbis ad ſedandam fitim .
CYCLAS , Veſtis undique clauſa per extremum
#mbitufn , finuofa , & dum terram verrebat, circulum
quempiam efficiens,unde nomen à Græco róxt @ indi-
tum videtur. Papias : Cyclas , genusveſtis , rotundi-
tate diet a ,ſurſum ſtricta , deorſum ampla . Gloff. Sa
xón . Alfrici: Cyclas, vel oraria , Orlas . Saxonibus
Orl eſt limnbus Glon. Gr. Lat. Kurrés, ji tipi Thy
JAG av Topou pe xúrawy linebus. Ibid. 11 ! $ & , i nutrice's
limbus. Iſidorus lib . 19 Orig. c. 24. Circumtextum eft,
quod Grece xuxnds dicitur de quo Virgilius :
Et circumtextum rofeo velamen acantho .
Circumtextuin autem dictum ,quia eſt rotundum pallium .
In vocis origine aberrat Guillelmus Britto lib.9 . Phi-
lippid. qui à Cycladum infularum incolis primo adin-
ventas ejufmodi veſtes putavit :
Stamina Phonicum , ſerum , Cycladumque labores .
Cyclas autem proprie feminarum fuit . Britannicus ad
Sát . 6. Juven . Cyclas veftis eft muliebris tenuiſſima ogo
Fotunda , Hanc pronubis tribuit Sidonius lib. 1. Epiſt.
4.Jam Cyclade pronuba . Regino an .753. Sed et Ber-
'tradam conjugem ipfius Regis , indutam Cycladibus
regiis . Et Monachus Pegavienſis an. 1096. Juditha
Comitiſa, filia UratislaiBoiemici Regis,coronata , doo
auro textis induviis regaliter adornata , procelit, a
töronam auro gemmiſque inſignitam , da Cycladem au
to textam , inftar Dalmatice , a precioſi ſimi operis,
quam ſubmantelio.ferebat , etiam auro texto induta .
CYCLUS,Circulus
ColmasPragenfis an . 1086.Es impofuit diadema, sum solo
' Luna dicuntur,apud Victorinum Afrum de Prin
per caput ipfiusso ejus conjugis Zuatawe Cyclade re
gia amictæ . S.Anthelmus de laude virgin. cipio diei, p.199 .
Et peplo chlamydis necnon Cycladibus ornat . Cyclo CURARE , Certo modo ac methodo curare ,
Et alibi de S. Anaſtaſia :
Ut nullus membris poſjet auferre Cyclades.
Vide Lampridium in Alexandro, Vopiſcum in Saturni-
no, Chilienum in Vica S.Brigidæ virg.c.1.n.g.Chronic.
Reicheſpergenſe ad annum 753. &c.
Cyclas virorum etiam fuit. Anonymus in Revela-
tione corporis S.Auftremonii: Podera quoque& Cycla-
des, quarum amiciebantur tegmine , nivium ſuperabant
Candorem . Matth. Paris ann. 1236. de civibus Londo-
nienſibus : Sericis veſtimentis ornati, Cycladibus auro
textis circundati . Joannes Monachus Majoris Mona
fterii lib. 1. Hiſtor.Gaufredi Ducis Norman.deſcribens
cerimonias in Militia ejuſdem Ducis obſervatas,tradit
poſt corporis ablutionem , Gaufredum bylo retorta ad
carnem indulum Cyclade auro texta ſuperveſtitum .
Joan . Sarisber. lib.8 . Policrat . cap. 12. Alter folis lineis
oru mæ horrores excludit, & dum omnia gelu conſtricta
**ucat, tenui fudat in Cyclade . Anonymus vernacu
CYC * 12 12
dus in Ritibus crcationis Militum de Balneo , Cyelas
de pariternovitios tyrones veſtiri ſolitos refert apud
,
Edwardum Byſięum : Il ſera amendè , coſt a javoir
vec un couverton d'or , appellè Sigleton . Et infra ,avec
de Singleton : Sed & veftem militarem facit Chronicon
BertrandiGueſcliniMS.
Voit fon frere venir , qui Hanryet e nom,
Qui devant ſa bataille venoit ſurun Gaſcon ,
Armeż debaubregon , couvert d' un Singlason ,
C'eſtoit Hanris armès a loy de champion .
Iftiuſmodi veſtimenti non ſemel etiam meminit le Rou
man de Garin MS.
Si a veſtu un bermin peliçon ,
Et par deſeure un vermeil Ciglaton ,
Mantel a riche , que s'eſt mie trop lon .
Alio loco :
Ventº engage tes alues & tes fies ;
Emprunte pailles , Ciglatums plaids,
L' or com l'argent , les mars , les deniers .
Le Roman de Roncevaux MS.
Haſcons couvert d'un vermoil Syglaton .
Fatendum tamen his locis pro pretiolo panni genere ' ,
ex quo conficiebantur , cyclades interdum ufurpari :
unde Ebrardus Bethunienſis in Græciſmo Cycladem ,
pannum eſſe dixit :
El Cyclas pannus , circundatcyclada pontas.
Joan . Bromptonus : Portabant autem diverſi generis
Species pretioſas , aurum argentum , pallia oloferi
ca , purpuram , Siclades , oſtrum , dy multiformium
veſtium ornamenta . Et Knyghtonus an . 1392.Veſtibus
cultioribus, aureis de argenteis, veluetis, Syndonicis,
Sicladibus, aliiſque pretioſis , c. Ubi forte legendum
fyndonibus. Necrologium Ecclefiæ Pariſienſis Idibus
Aug. Deditnobis unum Cycatum pretio 12. libr. Char .
ta Aldephonli Imper. Hiſpaniæ æræ 1191. apud Anto
nium de repez in Chronico Ordinis S. Benedicti com.7.
In ornatum Ecclefiæ triun marcarum pretio , . tres fror
tales, duos de Ciclaton , infulas tres , unam de Cislaten ,
aliam de palio, duas dalmaticas palias , unam capan
de Ciclaton , duo veſtimenta linea cum ſtolis Omanipu .
lis, c Monaſticum Anglic. tom. 3. pagina 316. Capa
Joannis Maunfelf, de panno aureo , qui vosatur Cicle
toun . Adde pag. 314. & c .Computum Stephani de la
Fontaine Argentarii Regii an . i 352. Pour une piece de
Chigaton de Luques asbetèe, & c.
T CYCLICUS ,Pirata. Vita S.Gudwali, com. 1. Ju
nii p.743 . Gens totius Britannie w Cyclicis , qui & Pira
t&, undique infeſtata . A Cyclo fic videntur dicti.
, xúxaQu. Cyclum orbis peragrare
cum imperata dierum aliquot abſtinentia , aut præſcri
pro corporis exercitio, non primo falcu aut impetu pro
ceditur; ſed ordine ſervato per augendi ac minuendi
ſtatus vices. Occurrit apud Vegetium lib . 2. de Re ve
terinaria cap. 5.6.Cælium Aurelian. lib . 1. Tardarum
Paffion. cap. 1. Ostav.Horatianum lib . 2. Rer. medic.
cap.15. & c. Hoc genus curationis , Græci Is plofizer vo
cant Ilsp odsúhy, Cyclo curare ,apud Pelagonium c.187.&
333. Interdum quolibet modo ac methodo curare , apud
Eumelium c.535.653,654 .
Cyclus MetaSYNCRITICUS , & Cyclus RESUM
Privus , voces Medicorum, de quibus idem Cælius Au
relian. libro i.Chron . c.i.
Cyclus PASCHALIS , ad Lunæ ætatem inveſtigan
dam & diem Pafchatis inveniendum . Vide Iſidorum
lib. 6. cap. 17. Durandum lib. 8. Ration . cap. 13. Sca
ligerum l.2.de Emendat. temporum , Bucherium ad
Canoges Pafchales in Præfat. Ġafſendum in Kalenda
rio
 9.12.15 CYC
rio Rom.c.4 .[ Mabillonium tom.z. Analect. pag. 166.
.194.581. fupra vocem Annus . ] & c.
CYCLUS AUREUS , de quo Compociſtæ pafim , &
fequences Verſus in MS . Thuano, quos hic apponam ,ne
pereant .
Prima dies Jani , quæ ianua dicitur anni ,
Taurum tenet , ne poſterus ordo vacillet .
Majori numero debetur tertius ordo,
Sicque minor ſequitur, majori continuatur
Per duodena loca , non eft bæc regula vera .
Undeno Februi numerum conjunge ſequentem .
Sunt quoq;fex menfes ,Julius prior, atq; ſequentes,
His, quamvis creſcat , undenisſumma propinquat.
Oitavo minor numerus ſequitur, nec continuatur ,
Octavo ſuccedentem conjungit , a in au .
October quintus prope debet habere ſequentem ,
Nonarum quartos duodeni denique menfis
Terdecimum numerum conjunctos atquefecundum .
Linea ſola tamen nemo ſic eſe recuſet :
Taliquippe modo componitur Aureus ordo.
CYCLUM , feu Kúxnov Græci vocabant Indictionem :
ST.vn , vero xixax , id eſt , partitionem circuli, an
num Indictionis. Vide Henricum Valefium ad Eva-
grium lib . 3.c.33
I CYCNUS, Ordo Milicum Cliviacorum an.Chri-
fti 711.poft obitum Theodorici Cliviæ Ducis inſtitu .
tus. Hujus enim fine maſcula prole decedentis unica
filia Beatrix , ditionum paternarum hæres , à vicinis
exagitata, nobili viro Eliæ , à quo fortiter fuerat de
fenla , nupfit ; qui in clypeo Cycnigeſtaret imaginem ,
hinic Qrdini occaſio . Ita HofmanniLexicon ex Favyni
Theatro Honor. & Eq.co.2.1.7 . p.1373 .
9 CÝÉRA . Vide Cyfre .
GYFUS ,aut Cyphus, Scutula,vel Scypbus.Burchar-
dus de Cafıb.ſancti Gallic.7. Præter 14. Cyfos lampa-
dum . Occurrit paſlim . [ Cyphi lignei - ſcutellæ , in
Conſuetudinibus MSS. Ecclefiæ S. Audomari , ubi de
oneribus navium . ] Vide Crater .
CYGNOS habendi jus non omnibus erat . Tabula-
rium S.Bertini Ch.83 . Super jure babendi Cygnos in
mera , & ſuper jure tendendi retia ad capiendas avesin
mera eadem , ouc .
CYLIACISIS , Solutio affidua ventris . Gloff.
Sangerman.n.501 . Eft à Græco A'a , Venter ; unde
X01*i * dicitur qui hujulinodimorbo laborat.
I CYLLEUS, Bóps:pm , Conum . Gloff.Lat. Græc.
Sangerman.
TCYMBALIA COMARE APLUSTRIA , Metapho-
rica locutio pro Navigare .Vide locum in Comans .
CYMBALUM , Campana, qua Monachi cientur
ad refectorium , quæque appenditur in clauſtro , ur ob-
ſervar Durandus lib. 1. Ration.cap.4 .num 11. & Chro-
nicon Abbatiæ S. Trudonis lib. 9.pag.406. Cymbalum
refectorii, lib . 4. Hiſtor. Vezeliacenlis pag. 643. Lan-
francus in Decretis pro Ordin . S. Benedicti cap.1. Can-
tata Nona exeant , Prior ad percutiendum Cymbalum 9
Hebdomadarii coquine & celeri , qui lervituri ſunt ad
injuncta fibi officia . Alibi : Qua ( Nona ) cantata
pulſato Cymbalo à Priore , pergant omnes in refectorium .
Conſtitut.Ordinis Prædicatorum diſt. 1. cap. 5. Poſt-
modum pulfetur Cymbalum , ſi cibus fit paratus. Vita
S. Willelmi Abbat . Rofchild .num . 20. Hora refectionis
acceſit ad Cymbalum , percußo Cymbalo convoca-
- vit Conventum . Liber Ordinis fanéti Victoris Pari-
fienfis MS. cap . 11. Pertinet ad Cellerarium , ut auferat
malleolum , qui pendet ad Cymbalum . A &ta Epiſcopo
rum Cenoman . pag.303 .
Hoc tantum paucis voluiconcludere verbis ,
Quod deditEcclefiæ duo Cymbala maxima noftrae.
Et pag. 308.
CYC 1214
Desulit plane duo pretiofa Cymbala, & c.
Cymbalum porro ita expreſlic Ethelwlfus de Abbat.
Lindisfarn.c.io .
Continuo in fonuit percuffis cudo metallis,
Malleus o vacuas volitans cum verberat auras ,
Jam cænam fratrem peditans caldor eos ornat ,
Occurrit crebrius in Ordine Romano , in ordine con
verfationis monaſticæc.11 . & in Vicis Abbat.S.Albani,
CYMBALUM etiam pulſatum ad morcuos indicat
Gregorius Magnus lib.1.Dialogorum c. 9. Vita & obi
tus S. Leonis IX.PP.apud Ughellum to.8. In cujus obſe
quio B.Petri Cymbalum à femetipfo, nullo cogente,fona
re cæpit. Ad Ecclefiam perinde accitos cymbalo Mona
chos, colligitur ex Vita S. TelliaiEpiſcopi Landavenſ.
c.2.apud Capgr. & Bolland.9. Feb. Cymbalum denique
in Choro etiam ftatuit Belecus de Divin. Offic.c . 86 .
& ex eo Durandus loco citato .
CYMBILLIA ,pro Cimelia,apud Anaſtaſium Bibl.in
S.Severino PP.p.47 . Sigillaverunt omne veſtiarium Ec
clefiæ ,ſeu Cymbilia Epiſcopi.
I CYMBIUS , Fornix , concameratio, quod Cym
bæ formam quodammodo referat forte ſic dicta. Acta a
pocrypha S. Torperis, Maii tom . 4. pag.9. Tunc ædi
ficavit Ecclefiam miræ magnitudinis fundatam cancel
bis O Cymbio aureo fulgentem , Corippus Grammat.
Afer lib. 3. in laudeni Juſtini Junioris apud Voffium de
vitiis ſermonis:
Quas ſuper ex liquido prefulgens Cymbius auro,
In modico ſimulans , convexi climata mundi,
Immortale caput foliumque fedentis obumbrat.
CYMBOLA . Vita S.HeldradiAbbatis Novalicenſis
n.24.Ob frequentiam itaque populi,cuſtodibus per Eccle
fias deputatis, unus de ipfius Monaſteriiclientibus ad B.
Heldradi Oratorium accedens , Cymbolum à cuſtode pe
tiit ; ſed non impetravit. Inſtinctu igitur diaboli, cuſtode
neſciente , Cymbolam de altari furtiva temeritate capere
prelumpfit.Ubi vir doctiflimus Henfchenius ſymbolam !
legendum cenfet, eſſeque aut intelligi rei alicujus eſcu
lentæ oblationem ,quæ ſuper alcare fieri ſolica e ſet a ce
nuiorisfortunæ Fidelibus .
T CYMBORIUM . Vide Ciborium .
© CYMENTERISA . Charca Teuderici Apten
lis Epiſcopi de Canonicorum inſtitucione in Eccleſia
Aptenſi an. 991. inter Inſtrum . tomi r. novæ Gall.
Chriſt. pag. 75. col. 1. Concedimus ad ipfos Canoni
cos omnes Ecclefiis noſtris quæ ſunt in Apie civitate
vel in circuitu ejus , vel quidquid in poſeſionibus tam
vineis quam campis cultis & incultis , auri & argen
ti , de omnibus rebus tain mobilibus, five in Cymen
teriſis , vel in nomine Canonicorum conlatum eſt , vel
donatum Deo propitio in antea fuerit , totum á adin
tegrum tradidimus atque transfundimus perpetualiter
ad poflidendum , pulfa omni contradictione". Lubens
legerem Cymeliis. VideCimelia , Suppellex Eccleſia
ftica .
I CYMERA . Vide Cumera .
CYMETERIUM . Vide Cimiterium .
4 CY MILIA . Vide Cimelia ,
I CYMINALE , Globus vel fluxus fanguinis ab
Italico Chimo, Sanguinis maſſa in jecore efformaca. A
eta SS.Junii tom.3.2.465.de S.Raynerio: Érat in Sicilia
cum ſociis fuis,fluxu ſanguinis interceptus eſt novem die
bus per os ſuperius & longaonem inferius. Fria vel qua
tuor Cyminalia erant in die.
I CYMITERIUM . Vide Cimiterium ,
I CYNDOUWE. Vita S.Lidwinæ , tom. 2.April.
pag. 276. Ex bacigitur aqua cum aqua Cyndouwe per
mixta, cum aliqua feciffet emplaftra, o predicto fo
ramine per aliquantos annos ſuperpofuiffet , foramen
illud curatum fuit . In hunc locum Henſchenius .
Ita

1215 CYN
Ita MS . Vereor ut fatis ſincera lectio fit. Videtur au-
jem nomen eſſe detortum à Centauria , quam Botani-
,
efficaciæ herba ad
membrorum internorum externorumque dolores , fa-
nanda vulnera , & c . ut fint qui putent ipfam efle
formoſam illam Poetarum Panacen , & à Germanis ap-
pelletur Thaufent-gulden Kraus , Herba mille floreno-
rum , quaſi nullo fatis pretio æftimanda '.
CYNEBOT , vox Anglo- Saxonica : idem quod
Cynegild & Cenegild , Compenſationis pars , quæ
populo debetur ob Regis cædem . Saxonibus Cýn ,
eft gens , both , & gild com politio . Vide Botha ,
& Gildum , Leges Athelſtani , & Concilium Gra :
peleanum an . 928. an. 3 : de Regis cæde : Ipfum
patale ejus pertinet cognatione , Ó Cynebot ipfius,
terre naționi,
CYNEDOMAS . Leges Athelſtani Regis apud
Bromptonum pag. 845. & Concilium Grateleanum an.
928. cap. 13. Regis weregildum eft cum Anglis in jure
publico triginta millia trhrimfa , id eft , trium , quina
decim millia trimfa ſunt de wera e quindecim millia
Cynedomas, id eft , regiæ cenfura , ipſum natale ejus
pretium pertinet cognationi , Cynebot ipſius terre
nation; : Eft autem Anglo-Saxonibus Cynedome ,
imperium , régnum , Cynedomas, fafces, dignitas ,
magiſtratus ,
CYNEGILD . Vide Cenegild .
q CYNIPHES, Muſcæ minutiflimæ, de quibus in
Cinifes. Cyniphes dixit Auguſtinus de Trinit. 3.7 .
CYNITUS . Vide Cenitus.
CYNOGAUMA,Æftus, Caniculæ , ex Græc,rovdo
Xaule. Ruricius Epiſcopus Lemovicenfis lib. 1. Epift.
17. Et ſic inundatió roris afpergit , ut contratti frigore,
pel coatti apricitatem ignis plurimi diebus Cynocauma-
Tis quærimus,
CYOLA . Vide Ceola ,
CYPHUS . Vide Cyfus ,
ÖYPIACUS . Vide Cippus .
I CYPPUS, pro Cippus, de quo ſupra, carcer . E
xitibus ego redditibus, o banno @ Cyppo, in Charta ci Baucenenſis , Junii tom . 2. p.387. Magiſter Guido Cy
Lotharii Imp.apud Lud.Laguille in Probar. Hiſt.Allaç.rologus, qui eum tentavit aſſeruit eum liberatum .
pag.4. & Eccardum de Origin. familiæ Habsburgo-Au CÝROSTRATA , Vide Cereoſtata .
Itriæ col. 1o8 . Rurſus occurrit apud eumdem Laguil I CYROTHECA . Vide Chiro :heca ,
Je pag: 5.
CYPREA . Vide Cumacus, & Cyprinum .
CYPRENSE OPUS , Liber anniverſariorum Bafi-
licæ Vaticanæ apud Joan . Rubeum in Vita Bonifacii
VIII , PP. P:345. Quinqueaurifrygia , quorum tria funt
opere Cyprenſi nobilillima, & unum eft de opere Anglo
cano , OC...Item 4.camiſas de cartina, cum pectorali
bus o gramiciis de opereCyprenſi.
CYPRIANA , lia annuum feftum S.Cypriani vo-
cabant Carthaginenſes, quod ii ad ejus ædem facram ,
ante urbem ad littus maris fitam , folenni cultu ce
lebrabant : quo etiam nomine donabatur à nautis in-
fignis quæda ac periculoſa tempeſtas: quæ in ma
ri circa id feſtum fere ſemper oriebatur , Vide Proco-
pium lib. 1. Vandal , çap: 20. & 21. & Gregor, Nazian "
zen . Orat. 18 .
CYPRINUM METALLUM , Cuprum ,æs Cyprium ;
in Cypro enim prima æris inventio fuit , ut ait Pli-
nius, lib, 34. cap. 2 , undeerofam & Jonexe xxxor appel-
lanc Veteres , ut auctor eft Feſtus , Cyprini clavi
Palladio , Acutum Gyprinum , clavus æreus , apud
CYR 1216
Innocentium Agrimenſorem .Acus Cypres, in Epi
ſtola Valeriani apud Pollionem . Cypria trabs , pro
. .
. 139. Alias feneſtras ex metallo Cyprino
vit. Idem pag. 128. Necnon & feneſtras ipfius Ec
clefiæ exmetallo Cyplino decorauit . Sed ibi legendum
Gypſino cenſet Salmalius: eft enim Gypſum fpecularis
lapis , quo erant decoratæ feneftræ, fiorip @u ny drapevás,
Vide Cuprum ,
CYPSINUM , Vide Cyprinum ,
CYRCBOTA , Vide Circbota ,
CYREATH , vox Anglo -Saxonica, Jusjurandum
elecțum, id fcilicet quod quis cum aliis conjuratoribus
è majori numero ſelectis præſtat , cui opponitur Rie
mearb , quod vide , Leges Athelſtani cap. 15. Et juz
rent , quod illud pocus N. intertiatum in peculio fuo na.
ium lit ſine rimatb, é *ſtet thes Cyreath , id eft, jusju
randum electum ſuper 20. den .
CYREGRAPHARIUS.Vide in Chirograpbum .
I CYRICBOTA . Vide Ciricbota ,
CYRICSEAT. Vide Ciricſetum ,
CYRICUS , pro Sericus, apud-Baluzium tom . 7,
Hiſt. Arvern .p.727. & alibi .
CYRIUS , Dominus , ex Græco Kup Qu . Aldhelmus
Abbas Malmesburrienfis : Ad doxam onomatis Cyrii :
ai posootar ovount@ Kutis ,
q CYRLISCA , Uxor hominis primæ claffis , apud
Saxones , Vide Hindeni ,
CYRLISTUS , Leges Henrici I. Regis Angl . c. 76 .
Eadem modo per omnia deCyrliſtivel Villani wera fieri
.... diximus . Saxonibus Cyrlice , eſt Ecclefiafticus .
Forte igitur hæc vox delignat calonum vel ſervum Ec
cleliafticum .
CYROGRAPHUM , [ CYROGRAFFARE , &c. ]
Vide Chirographum .
: CYROGRILLUS . Vide Chirogrillus ,
CYROICUS. MedicusCyroicus, Chirurgus, in Sta
tut. Mediolanenf. 2. part.c.354. cui opponicur Medicus
Pbyficus, Vide Phyſicus.
CYROLOGUS, Chirurgus. Miracula B. Henri
I CYRUPUS, pro Syrupus,vox Medicis nota,Gall.
Sirop. Occurrit pluries in Stacutis Maſſil.lib.2.c. 25. de
Medicis , & in Statutis Arelat.MSS. art . 137 .
T CYSURGIUM . Vide Ciſurgium ,
9 CYVARIUM . Vide Civata ,
CYULA , Vide Ceola ,
: ICZOTATA Vestis . An eadem quæ Cruſta , de
qua ſuperius? Laurent . Byzynius in Diario BelliHuſſi
tici apud Ludewig. Reliq. MSS.com.6.p.183 . Veſtes fu
pervas non portent necportare permittant contra Domi.
num Deum pretiofas nimis, ficut purpuratas , prætextas ,
pictas, deargentatas,Czotatas,feitas ,
I CZUDARUS,Caſtellanus,ut puto ,à Zuda, Ca
ftellum . Privilegium Nobilium Hamsburg. datum à
Wenceslao an.1383 , apud Ludewig.co.6.p.65. M ndan
tes Camerario'nojtro ſupremo,necnon amnious Beneficis
riis, Czudaris,Juſticiariis five Trzednikonibus,quifunt
vel tempore fuerint, quatenus in caſu quocumque eundem
Willelm. ultra modum præfentis gratie noſtre citare vel
judicio convenire prætenderit, eandem vel eafdem cita
tiones non advertant,
DLL.
 - 1217 DAC PAM 1318

LITERA numeralis.quæ soo, denotat, Un. I DACUSATA ,Ornata , Papias, a Dacula civicare
de verſus , de qua idemScriptor,in Bituric MS.habetHornata ,
Littera DruelutA quingentosSignificabit , 9 DADA, pro Data fæpius apud Arragonenſes .
D
Seu, uc legic Ugutio : DADEA.Charta an. 1220.apud Georgium Pilonum
Alpba D. compør duo fic tria nomina prodat, in Hiſt, Bellunenſi p.110.v.Es juraverunt ſequiPozosta
al, portat ; sem vel Conſules fecundum quod alii çiyes civitatisTaro
Eidem literæ fi recta linca ſuperaddatur, quingenta vifii facient : quod facient coltam ,( collectam ) min
millia ſignificar, lites, & Dadeam ,quandocunque facieni ,& eodem modo ,
D. In ſuperſcriptione cantilone ,ut deprimatur demon :[ Eft proDatea ,quod idem eſt ac Dacia. Tributum ,pen,
1
ftrat, Notkerus Balbulus Opufculo, Quid fingule litere Ficatio , Vide Data, ]
A.
in Superſcriptione fignificent cantilene. Vide DADSISA . Indiculus ſuperſtitionum & pagania
D , nonnunquam pro B. ſcripcum . Sic à Græco Ais rum , ex Concilio Liptinenſi an,743. De ſacrilegio ad fe
factum eſt Laținum Bis, & à voce Duellum vocem Belo pulcra mortuorum .Deſacrilegio ſuper defunctos, id eft,
lum orçam arbitrantur . Muratur in T. non femel , ut Dadfifas, Quo yocabylo, ni fallor, intelliguntur dapes,
Set pro Sed, autvịciſlim , quod Arragoņenſibus præfer- ſeu conviviä quæ fiebant ſuper fepulcris mortuorum
3
tim familiare eſt, ur Dada & Data : D, ctiam non raro Yide Convivium .
-tranſit in Z , ur Zabulus pro Diabolusapud Cyprianum , DADUS . Vide Decius .
Zarrbytus pro Diarrbysus in Itinerario Antonini. A DAE, Strią. Ita Papias MS. Editus vero , Daba , Sca
pud veteres procliviseſt in nominibus propriis mutatio sie , An pro Dep ?
Jitteræ D in 7 h ,maxime apud Germanos , & litteræ G DÆMON, DÆMONIUM , quid apud Græcos fignifi
in D ,ut obſervaç Mabill. nu.s, Præfac.in part.2. ſæc.4. carit,non diſquiro: id conſtat apud Chriſtianos hac yo .
SS . Benedict. pag. 1 1. In compoſicis mutacur in N.P, ce ſemper incellcctos fpiritus immundos& malignos ,
- & S. ut Anniter , Appareo , Alideo, pro Adnitor, Ad hominumque inimicos, vexatores & ſeductores,& quico
parco , Adſideo, Rariores funt aliæ commutatio nes ao quid occurlaculorum & terriculamencorum live noctu,
-pud Latinasi liveinterdiu nobis adverſatur , oblikit,& perturbationi
9 D. inverfum fitā pro Deportes legitur apud Ma- eft . In qua fignificatione accipitur ab Apuleio lib.de
billonium in Supplem .Diplomaricæ p . 113. ubi refert Virtutibus herbarum c.1o.ubide Arcemilia : Fugaroo
- hanc inſcriptionem in Romano coemeterio ante qua. Dæmonia in domo pofita, & c.Et c.19.9.6. Siinfans con
quor annos, dum fcribebat; repertam : -triſtatus fuerit , berba ariſtolochia ſuffumigabis infan
ANIME INNOCENTI
tem , bilarem facit convaiefgit infans , fugato Diemes.

.
GAUDENTIAE -nio . Neque aliter accipi videtur ,
QUE Vixit An, V. M. VII. D. XXI. IN PACE DÆMÓN MERIDIANUS ; apud Gregorium Turon.
MERCURIUS PATER FILIAE VI . ID. NOVEMBRIS , lib.4.de Miracul. S.Martini c. 36.Cum de cultura redio
URSO ET POLEMIO Coss. ret,fubito inter manusdelapfa comitantium terræ corruit,
Quales litteræ inverfæ nonnumquam in Romanis in . ligataque lingua nullum verbum ex ore potens proferre ,
fcriptionibus occurrunt ut apud Fabrettum p.566. In- obmutuit. Interea accedentibus accolis, ac dicentibus eam
ſcript. cap. 8 . meridianiDemonis incurſum pati, ligamina berbarum ,
DA , pro De., præpoſitione, occurrit non ſemel in Atque incantationum verba proferebant,& c. Mox addit ,
Chartis Longobardicis in Bullario CalinenG com.2 . p. adhibito oleo de ſepulcro S. Martini ſermonereddito ,ne
14. 54.67. & c.
quitie dolo perempto,convaluiſe. Vita S.Ruſticulę Abbur
DABILIS ,pro Dandus, in Concilio Piſano apud tillæ Arelat.c.27. Una deSororibus, cum graviter ab in
Acherium Spicil.co.6.p.271.Nunquid non funt Dabiles feſtatione MeridianiDemonis nimiam fatigationem ſu
aliæ via rationabiles pro babenda unionem Ecclefia Stineret , o corpore tremebunda nullatenus ſe erigerepof
ſancte ? ſet, Oʻc. Miracula S.Jovini Abb. Erant duo pueri in via
I DACA . Vide Dagger . publica circa meridiem foris Hantes , qui valido impulſi
9 DACHBRAND . Leges & Conſuet. Furnenfes furbine graviter infirmati, quaſi infanire cæperunt, et
in Archivo S.Audomari: Dominus Comes retinet fibiad parentum
fuorum neminem recognoſcerevaluerunt,... qui
juſtificandum per curiam ſuam ... combuſtionem de die meritis SS. Martini atque Jovinia Demonio Meridiano
fallam , id eft, Dachbrand.Belgis Dacb,Des , & Brandt, ſunt liberati, Ea prædi&tis eruiç vir apprime doetus Joa.
Combuſtio. Vide Daghbrant .
Mabillonius, įncurſum dæmonii meridiani, eſte ſubi.
DACIA ,DACIA, DACITUM . Vide Data , tam quamdam & apertam morbi violenci incurſionem ,
DACRA ,vel DACRUM ,confiftit ex 10.coriis ; decem qua quis ſenluum mentiſve faculțate privatur , fic di
vero Dacravel Dacre,conficiunt unum laſtum coriorum . ctum , quod à dæmone imprimi crederetur , cum quod
Ita Dacrum chiroibecarum confiftit ex 10. paribusicbiro- fummo die proveniret . Pro quovis diaboli impulſu aç
thecarum : Dacrum vero ferrorum equorum ex 20. ferris . fuafu videtur fumere Gregorius in Vịca S. Bafilii Junio
Hæc Fleta 1.2.C.12 : 9-3 . Statuta Gildæ Berwicen.c.43 .In ris nu.15. XasucousVQ TO TT ? E &T & TØVTO . UTéund
dimidia quarterio pellsum ,o dimidio Dacre coriorum , Bprvã sai usor . Pachymeres lib. 11. c. 8. de quodam à
duobus petris lane . Teloneun urbis S. Audomari ,in Ta- gyrta , qui deſperationc adactus, laqueo fe fufpende
bular.S.Bercini: Da Dacra pellium burorum 2.den... de rat : Κα μεσημβρινόν εκείνω δαιμόνιον τι επιτηδα και
Dacra de pellibus falfis, c. (Charcular. SS. Trinit.Ca- & ' oi'xías ce' LEVO Bpóxov , doansouvnxe , Ex Pfalmo yo.
dom.fol.47. verlo :Jedminus pro una virga 16. den.de fer- 6. A fagitta volante in die , a negotio perambulante in
ramenta 4.carruchis..., amandare penturas boftiarum , tenebris, ab incurſu Demonio meridiano Evagrius de
pre găs,cobaſpas,& unam Ducram de ferris.) octo cogitationibus aic , xxnfi'ar eum effe dainave , o's
LAST
 DAG
DEM
2 pinig
pesson !43p :70's xaasi tal,tördarnórov Bapótspor. Videquæ in ta Henrici IV. Imper. an. 1065. pro Abb.S. Maximini
hunc locum habent Genebrardus & alii Commentato- Trevir.Prebendarii autem ... vel qui foris ad curtes, De
gaſcalci vel piſcatores, autpiſtores dicuntur, nulli Ad
res, & infra Incurfus ,
DÆMONIACUS, Dæmone correptus , energume yocato vel Hunoniſubjaceant, fed tantum Abbati ſicut
nus . Agobardus in Epiſt.ad Bartholomæum : Ita utcade- cereales , vel cenſuales pro quibuſcumque rebus reſpon
rent quidam modo epilepticorum , veleorum quosDemo- deant. Alia Henrici III . Imp:an. 1956. apud Zylleſium
niacos vulgus putat vel nominat.Rogerus Hovedenus : habet Dageſcalci.Alia Henrici IV.Imper. ann.1116 . a
Quidam civis in factus eſ enèrgumenus,id ef ,Demonia- pud eumdem : Præbendarii etiam five manſionarii" fra
cus. Occurrit paffim ; apud D.Gregor.lib.i .Dial.cap.se. irum circa Monaſterium infra milliare unumè vicino ma
Gelaſium I.PP.Epift.g.in Lege Longob. lib. 1. cit. 19.9. nentes, five Dageſcalci,aut Cerearii foris ubique per vil
s.lib.z.tit.1.9.3.Azıyevépr @ , apud Nicetam in Ilascio las poſiti,nullius Advocati vel Hunnonis placitum.caref
Angelo : 01xwv'f'zijorde, o roinisu tov die Bonor 5X w * i, piciant :
agudChryfoftom.Katozólevo stöddi20: @ ,apud Stra I DAGEN, Operæ , Schiltero in Gloſſario Teuto
bon . Sainoropspint @ , deíp.y. 6845 , apud Epipha- nico,ex Diplomate Sigiſmundi Imp.an.1407. proMo
nafterio Lucellenſi :Cum pifcatione,molendinis, Dagen ,
nium , & c.
DÉMONIACr ditti pręcerea Epileptici.Gariopontus bortis; lignis, ſutvis,nemoribus, Oc.
lib.1.c.6.Epilepfia genera, duo funt; unum eft ;in quo fú- DAGEWARDUS, [ Operarius, fervus inferior Fi.
biro-cadunt,nefcientes, contraétionem manuum pedum- ſcalino, uc recte Schilderus. ]Burchardus.Vormaçienſis
que patiuntur , o cervicis tremorem . Aliud in quo fpi- Epiſcopus in Lege Familia : Siquis Fiſgilinus homo ex
want my ſtertumt, nec contrabuntur membra , cum cecide- familiarem aliquam magnam vel parvam ad injuftitiam
rint, quos vulgus Damoniacos dicit . Et c.7 . iifdem Epi- patraverit, ad bannum Epiſcopi s. folidos ; ur Dagewar
lepricís : Qui cum tremore totius corporis teñentur', w Dus, vadetur,de S.folidos componat ei cui iniquitas falls
Pemonibus teneri dicuntur. efti Infra : Si Fiſgilinus bome Dagewardam accepit , ut
DÆMONIACI ADVEXATICII ;apud AmulonemLugd . filiiquiindenafcantur , fecundum pejorem manum vi
in Epift:ad Theodboldum ,i.à dæmone vexati : qui: Xe vant:fimiliter fi Dagewardus Fiſgilinan mulierem ac
Marilów :voi dicuntur , Arreptitii qui malo ſpiritu agitan- cepit : Rurſum : Si quis Fiſcali virsjuftitiam fuam in
' tur,vexantur, Tribulantos , in Epiſtola Nicecii Epiſc. fringere voluerit,id eft,ad Dagewardum , vel ad cenfura
Trevirenfis ad Chlodofwindam . Qui Demonio infeftan . injuftum ;Fiſcalis vircum feptem próximis fuis non mer
frür; in Concil.Arauſicano l . č . 14. & Arelatenſi Il . cap. cede condu &tis juftitiam fibiinnatan obrineat , e fic ex
39. Concilium Ancyranum c.16. Tos žmoyeuodeleve xai patris parte vituperetur , ex eadem parte dua cognate
Sasapós o oras, to :sapásartas, ' tétes oppositateau a'yice rum fuorum & tertia ex jure aſumaiur.
obrodo sr's To's Xhina Soulvisstx !93 . !.Ubi Iſidorus Mer I DAGGA, ut mox Dagger. Habens ficam vel Dage
cator : Placuit inter eos orare quitempeſtate jactantur ', gam ad latus , in Chronico Cornelii Zantfliet , apud
qui à nobis Energumeniappellantur.Quo loco Cellorius Marten. tom .5. Amplifl.Collect.col. 357 .
|i6.6 ,Hierarch c.19.§. 1. Sevestuves cenfet effe pæniten- -- DAGGER ,DAGGERIUS, DAGGARDUM ,Pugie , fi
tes , qui extra Ecclefiam ftabant pluviæ & hiemi obnð- ca , Anglis Dagger, Hifpanis Daga,Gallis Dague,Cam .
sii ,in quos tenapéftates & aerisinjurię omnes depluunt. bro- Britannis Dagger Dagr.[Kilianus.Dagge, Dag
Cujuſmodi erantsi IX Ox^ 2!OVT:s, qui é čo tãs Alojams s'x- ger,Pugio ,Sica, Dolcbi] Catholicon Armoricum : Dac ,
anpix ftabant,cum expoõrtss& mori TOUTES I'VDES ITSAÚ- Gall. Bague, Lat. Pugio, ou c'eſt badelaire. Statuta Wil
ansa's tū vépfaxi confifterent, uç eſt apud Gregor.Thad- delmiRegis Scot.c.23.Habebat equum, babergeon, capi
tium è ferro ,enſein , & cultellum quidicitur Dagger...
matu rgum Can . 11.
Us , Eadem notione . Miracula B.Si. Habeat arcum o fagittas, 0- Daggarium & cultellum .
SI DÆMONIAT
monis Erem . April.to.z.p.826. Erat à dæmone vexata ' , Thomas Wallinghamus p:252. Mox extracto cultello ,
quem Dagger vulgo dicimus , ictum Militi minabatur ..
opera faciebat, ut faciunt Dæmoniate .
* DÆMONICOLA ,Cultor dæmonum.Demonico- Alibi : Extracto cultello Daggardo :ejas cerebrum per
lä сivitas, apud S. Auguftinum de Civit.Dei lib.18.cap . foravit . Henr.Knyghton in Edw . III. Habentes cultel
-4. Idem Conf. lib. cap. z. Offendere ſuperbos Demoni- los, quos Daggerios vulgariter dicunt. Liber Anglicus
infcriptus Juſtice of peace pag . 730. Longum Daggarum
cola's .
DÆMONIOSUS, Idem qui Demoniacus,apud Ju- fuum extraxit ,o.in præfatum N.infultum fecit . Oeta
ljum Africanum lib . 8. Hift Apoft. pag.97 . Bedam in vianus de S.Golais in Viridario honoris :
Vira S. CuthbertiEpifcopi num.23.in Vita S. Altman Harnois compleits de fine armurerie ,
piEpiſc. Patavienſis pag. 50, apud Ordericum Vitalem Trez, arbaleſtres , Dague de Praguenie.
Alibi
pag. 400. &c.
DEMONIZARE , Dæmonio corripi, dæmoniacus A for cofte chaſcun la courte Dagué .
Rurfum :
fieri, in Miraculis S ,PeliniMarr , apud Ughell. com . 9 .
L. A leur coſtè l'eſpèe longue & lange ,
Pag .I37
DÆMULUS, Ejufdem anis æmulator. Papias . La courte Dague pour ſon homme aborder.
DAERIA . Flera lib.2 .c.82 . $. 3.Seu caſei, butiri, vel
Vide Monſtrelletum i.vol.c.94.p.143. Chron. Fland.
Daeries Cap :87 ,de Caleatrice : Androchia pudica ef. p.232.Joinvill.in S.Ludovico p.105. & c. Vocem à Dacis
ſe debet... O laborioſa in officio Daerie . Vide Andro- quafi eorum propria fuerint arma , quidam deducunt ' ,
cbia . HabençCampani noſtri ac Lotharingi vocem vel ab Hebræo Dacacb, Acuere .
1) ayer , ſed alia notione , Ita enim appellant , ut au I DAGA , Eadem notione. Concilium IL. Piſanum
etor eft Jacobus Bourgoing , de Origine & ufu vulga . pag. 159. Nhe Dagas ſeu cultellos ferant ultra longitu
rium vocum pag. 27. convencus ferotinos quos mulier- dinem palmi unius, prætor Palafranarios , cum Domi
çulę penſa agentes fub veſperum facere folent, quosBel nos comitabuntur . Rurfum occurrit in Synodo Tara
con . an . 1591. Daga argentea, apud Th. Madox in For
noftri Şeries vocant ; [ Vide Dayeri . . ]
ge
I DAGA, DAGARIUM , DACARIUS: Vide Dag- mulari Anglic . p.431. bis.
I DAGARIUM , apud Rymerum.com , 10. pag. 508.
ge
DAGASCALCI , [ Servi feu opcrarii diurni à Teu- col. 1. Leferentes five non deferentes gladios , Da

jonico Dag vel Tag ,dies,& Scsia Sa on. Servas. ]Char- garia , Or .
I DĄ .
 1321 DAG
9 DACArius,apud eumd.t0,12.p.583.col.z.
I DACA , non ſemel in PhilippideGuillelmiBrito
nis, & in Statutis Arelaç,è,MS, D.Brunet,fol.21.verfo .
1
I DiGAlive magnus cultellus, in Hift.Translatio-
nis S.Apollinaris co.5, Julii p . 384 .
I DAGUIFICARE, Dagis confodere.Chronicon Sici-
liæ inter Anecd .Marten.co.3. col.41. Rogerio de Lauria,
viro utique ſtrenuoda ſollicito ad manutenendum Sicu :
los & Daguificandos hoſtes,
DAGHBRANT, Incendium quod interdiu excita-
fur,ex Fland.dag,dies,& brant, incendium.Conſuetudi-
nes Arkenſes an ,1231.in Tabulario S. Bertini : Majo-
res caufæ , ut ſuntRaptus mulierum , berof , mordad ,
Dagbrant, à Choremannis in Curia de Arkes audientes
ſed earum emende per francos homines Eccleſia judica :
buntur . [ Vide Dachbrand . )
DAGLA . Charta Adalberonis I.Epiſcopi Mecenſis
apud Meuriſlium p.309 . Statuimus quoquead ufus fra-
trum , in prædicto locomilitantium , quandam Daglam
in finibus ville noſtræ fitam , nomine Purnedo, ubi etiam
mündiliones plurimi B.Arnulphicommanent, atquecom-
manentes eandem ſupradictam Daglam legitima fanétio
ne cuſtodiunt ac procurant,
I DAGNIFICARE,Damnum inferre. Charcula-
rium S.Vandreg.co.1.p.178. Nec licebitmihi fidemedia,
nec meis bæredious predictum Johannem nec ſuosbæredes
predictis 9.folidis eo prædiétis 9. denariis de cætera
moleſtare, Bagnificare, nec gravare in foro fæcularivel
ecclefiaftico ... Actum an. D.1 260. Vide Damnificare ,
T DAGUBITA. Agnelli Lib.Pontif.de S.Neone
Demi infra Epifc. Unfiane Ecclefia,gue vocatur Quinq ,
Dagubitas à fundamentis conſtruxit, & uſque ad effectum
perduxit.In quem locum eruditiffimus Muratorius:Da
gubita idem fere,ut arbitror,ſignificat ac Accubita Scri
ptoribus corruptæ Latinitatis , & xxá 3.tor apud Aucto
res corruptæ Græcicatis . Eft autem Accubiia , ut ſua
loco dictum eſt, Locus editior ad quem accumbimus , uncialis fic dictus, inquit Kilianus, quod ex valli
feu Menſa ad quam accumbunt convivæ .
I DAGUIFICARE . Vide in Dagger.
DAGUS. Gloff. Gr.Lat . Editum & MS. 'wirin 110w , giam Joachimicum à villa Joachimica , Jocheimſthal
fubfellium , Dagus. Meurſius cenfet eſſe Gallicum , Dais, in Saxonia , ubi illa moneta cufa eſt. Germani Thas
!
fcilicet tapetem , qui ſellæ inſternitur. At Galli ita vo- ler appellanc & Reichdale , Noſtri Richedale ; Tres
cant umbellam quæ Thr
DAI 1223
De joute luiſa moillier qu çleruis .
Vocis etymon quidam ducunt à Gallico Ais, Al
fis , tabula , ita ut primum ſcriptum fuerit d'ais , ex
aſſibus, quoniam alias umbellæ compingebantur ta
bulis , quibus annectebantur panni pretiofiores ad
ornamentum . Huic etymo non favçe antiquus fcri
bendi modus Dois : quare Menagius à Dolfium vel
Dolum , quod pro Dorſum ſcriplerine veteres Gloc
fatores , putat elle arceſſendum ; obfervarque fimi
li modo olim à noftris dictum fuiſſe Ders, Derſe
bet , à Dorſum ſcilicet ac Dorſiletum . Ordo Henri
ci II . Franciæ Regis pag. 321. Ceremonialis Gode
fridi : Contre la cheminèe de ladite chambre y avoit
un richę Ders, tout couvert , pentes , fonds dolier
de broderie à perſonage. Et pag.335. Le Roy Je vint
mettre à table ſur un baut Ders , fait preparè en
La grande ſalle du logis Archiepiſcopal, fous un grand
Ders : le fond duquel etoit tout d'or. Et pag. 312 ,
Le dit Seigneur ſe mit à genoux ſur un grand drap de
piè deux carreaux , ſous ungrand Derſeletde velours
cramoiſi. Vide Dalium ,
I DAHÆ , Vide Dae ,
DAIENUS , Judex , Judæis Hiſpanicis fic di &tus
Vitalis Epiſcopus Ofcenfis : Inter Judæos vero eft
Daien , id eſt, Judex , ad cognofcendum de omnibus
cauſis magnis, parvis , o minimis conftitutus, Huc
force ſpectant quæ habent Notæ veteres ad Irine
ràrium Burdeg. de verbis Gallicis : Rhodanum
violentum : nam Rbo , nimium , Dan , judicem , bog
Gallice , boc Hebraice dicitur . Gloff. Bafilic.
Δαν, όνομα μεγάληςαρχήκαι μετα Πέρσας έτως εύρον εν τη
Maptypi'w to's dyías Expày,
DAILUS . Vide Dayla .
DAIS . Vide Dagus ,
I DALERUS vel THALERUS, à Saxonico Dal ;
vel Germanico Thab, Vallis . Numnas argenteus
1
bus materiæ ejus argenti defodiatur ; fed potius ex
montibus juxca Martinium : qui Dalerum vocat e
?