Chuyên mục: Những lời bình và lời thơ Huy Cận Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh

Lời bình và lời thơ Huy Cận

- “Ông thân mật, ông ái ân, nhưng bao giờ cũng có cái vụng về, cái thầm kín của ông, cái ngậm
ngùi vô cớ. Huy Cận! Một tâm hồn đặc biệt quá, nồng cháy bên trong, e lệ bên ngoài, hay nói nhỏ
và hay làm thinh, để cho men lòng càng rạo rực hơn nữa; một tâm hồn hãy lặng yên để nước mắt
chảy, không biết khóc vì cái gì; vừa mạnh, vừa yếu, rất mới và rất xưa, rất Âu - Tây và rất Á Đông:
nghĩa là cả con người, con người phức tạp của muôn thuở.
Thơ Huy Cận không phải là một lời hứa hẹn nữa. Thơ ông chỉ chờ một ít thời gian để trút hẳn
cái vỏ còn sót lại, và lộ ra bao nhiêu nụ lộc xanh tốt, mạnh cứng, cho ta hưởng một hương sống rất
lạ lùng”...
- “Đời xưa có một người thi sĩ lành như suối nước ngọt, hiền như cái lá xanh; gần chàng, người
ta cảm nghe một nỗi hoà vui, như đứng giữa thiên nhiên, tâm hồn thơ thới. Thi sĩ thuở xưa làm
những bài thơ bao la như lòng tạo vật. Xưa kia, chàng thương mến cỏ hoa, yêu dấu ân tình. Xưa
kia... nhưng không! Chàng sống bây giờ đây, ở "nửa thế kỷ hai mươi", đang đi giữa đường phố kia,
mặt ngước lên, mái tóc sau đầu vồng vồng như túp lông con cò, con hạc. Ấy là Huy Cận đó; -
nhưng một thi sĩ "thiên nhiên" như ở chàng thì ở thời nào chẳng được, ở thời này cũng như ở thời
xưa; chàng như không ở trong thời gian mà chỉ ở trong không gian; người ta muốn tưởng linh hồn
Huy Cận là đám mây kia, là nỗi hắt hiu trong cõi trời, là hơi gió nhớ thương...
Trong thơ Việt Nam, nghe bay dậy một tiếng địch buồn. Không phải sáo Thiên Thai, không phải
điệu ái tình, không phải lời ly tao kể chuyện một cái "tôi"; mà ấy là một bản ngậm ngùi dài: có phải
tiếng đìu hiu của khóm trúc, bông lau; có phải niềm than vãn của bờ sông, bãi cát; có phải mặt
trăng một mình đang cảm thương cùng các vì sao? Tiếng rền rĩ dịu êm sẽ vấn lấy ta như một dải
lụa ôm ấp một vết đau; tiếng len thấm thía vào hồn ta như khí hậu của núi đèo; tiếng làm thành
sương, đọng lệ trên mắt ta... Thơ Huy Cận đó ư? Ai nhắc làm chi những nỗi thê thiết của ngàn đời,
ai động đến cái lớp sầu dưới đáy hồn nhân thế; những lời muôn năm than thầm trong lòng vạn vật,
ai thuật lại mà não nuột lắm sao!”… (Tựa Lửa thiêng – Xuân Diệu)
- “ Hỡi thượng đế tôi cúi đầu trả lại/ Linh hồn tôi đã một kiếp đi hoang/ Sầu đã chin xin Người
thôi hãy hái/ Nhận tôi đi đầu địa ngục thiên đường”
- “ Tôi đâu biết thị xương là sông núi/ Chia biệt ra từng xứ cô đơn” (Trình bày)
-“Hay lòng chàng vẫn tủi nặng sông núi/ Cùng đất nước và nặng buồn núi sông” (Mai sau)
- Chế Lan Viên từng nói “Khi đã buồn hiện tại, thì quay về tháp xưa”
-“ khi mùa thu cựa mình, khi những ý tươi lên rún rẩy trong cổ chim, khi nhạc “vươn lên trời” …
lòng ông cũng theo hang hái và thơ ông mang ngầm sinh lực như men ủ nắng, tưởng chừng câu thơ
như có nhựa sắp nứt ra nhú một cái mầm căng”
- “Buồn sao muốn khóc cho ra máu/ Hiện ảnh trong hồn một đám tang” (Bích Khuê)
- Tôi đổi hai mai lấy một chiều/Để tìm trong ấy ít lời yêu/Ban ngày sáng quá ban đêm tối/Tôi sợ
không mơ tưởng được nhiều. ( Xuân Tâm)
- “…Đời nhạt tẻ như tàu không đổi chuyến…Đời nghèo thế không dành tôi chút lạ. Đến ân ái
cũng hết cả đợi chờ” (Quanh quẩn)
- “chờ gì mới nhưng cửa đều đóng kín”
- Xuân Diệu quyến luyến với cuộc đời rạo rực trong tình yêu và cuộc đời không chiều chuộng
tình yêu cũng chẳng đợi chờ và đằng sau niềm mơ ước, niềm vui là nỗi buồn cô đơn trống trải. Chế
Lan Viên cơ hồ như tự khép kín trong tâm trạng buồn đến da diết, tuyệt vong. Hàn Mặc Tử với nỗi
buồn pha lẫn những đam mê thản thốt trong thơ. Và Vũ Hoàng Chương nhập cuộc với đời qua
Sưu tầm: Nguyễn Văn Quyền (11Văn) Trang 1
Chuyên mục: Những lời bình và lời thơ Huy Cận Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh

những mộng ước xa xôi và đầy thú vị hoan lạc để rồi đành chịu thúc thủ ở tuổi thanh niên: “Gió lùa
gian xép. Đời tàn trong ngõ hẹp”. Để rồi Chàng Huy Cận nhập tục: “Chàng Huy Cận khi xưa hay
sầu lắm/ Gió trăng ơi nay còn nhớ người chăng/ Hơn một lần chàng đã gửi cho trăng/ Nỗi hiu
quạnh của lòng buồn không cớ” (Mai sau)
- “Hồn đơn chiếc như đảo rời dặm biển/ Suốt một đời như núi đứng riêng tây”
- “Tiền bất kiến cổ nhân/ Hậu bất kiến lai giả/ Niệm thiên địa chi du du/ Độc thương nhiên chi
thế hả”(Đăng U Châu đài ca – Trần Tử Ngang)
- “Hương vị, đó là một đặc tính của thơ Huy Cận. Thơ ông không lộng lẫy, không kiều diễm,
không chú nơi thanh sắc, không nở ra như những đoá hoa rực rỡ; thơ ông không khoe tươi. Thơ
ông như nụ mùa xuân, như trái mùa hè, gói gắm lại, nhưng đầy căng nhựa thơm và mật ngọt. Ông
không làm mê ta bằng màu sắc và âm điệu; ông có một sức quyến rũ lạ lùng hơn, khó hiểu hơn: là
mùi thơm. Thơ ông phô bày một cái gì thầm kín, rạo rực; thơ ông không phải là rượu đã rót vào
chén, thơ ông là men đương lên; thơ ông không phải hoa sẵn trên cành, thơ ông là dòng nhựa
đương chuyển. Ông cảm nghe sức sống, cái nao nức của cảnh vật, cái tình ý của thiên
nhiên”.(Xuân Diệu)
- Nghe mạch đời đang thao thức âm thanh,Và nhạc sống vẫn âm thầm tiến tới...
- Rừng hân hoan muôn vạn nỗi dày bày,Của nhựa mạnh thành tơ trong lá mới.
- Tả buổi chiều xuân, Huy Cận không tả bằng màu sắc, mà tả bằng những cảm giác đã lắng nghe
rất kỹ lưỡng trong tâm hồn ông và trong thân hình của tạo vật; buổi chiều của ông rất mạnh mẽ trẻ
trung:
Hai hàng cây xanh/Đâm chồi hy vọng;/Ôi duyên tốt lành!/Én ngàn đưa võng,/Hương đồng lên
hanh…
… Nhạc vươn lên trời;/Đời măng đang dậy/Tưng bừng muôn nơi;/Mái rừng gió hẩy/Chiều xuân
đầy lời.
Thơ Huy Cận hay tả cái đương dậy, cái đương lên, nên có một sức mạnh đặc biệt: không phải cái
mạnh ồ ạt của biển lớn, không phải cái mạnh nặng nề của núi to, không phải cái hùng dũng rầm rộ;
cái mạnh của Huy Cận là thứ mạnh hoá học, sức mạnh thầm của men, của rượu, của lửa ngầm
ngấm, của nắng, của mặt trời. Huy Cận yêu những sự chuyển nao thầm kín, nên ông hay nói đến
rừng, ông thích "đời măng hoa cỏ dại", thiên nhiên, tươi mạnh, xanh tốt như những người trẻ trai.
Cái thiên chân kỳ lạ của ông thấy cây liên lạc với người; hai bên cùng vươn lên để kiếm gió xa, gió
lạ, và "họa điệu" với nhau. Cũng như một buổi chiều kia, nằm trông lên, ông thấy trời là biển, gió là
triều, lá là thuyền, và ông cho ra những câu thơ rào rào đầy gió, hai lần bát ngát, vì cái bát ngát của
biển đã gồm trong cái bát ngát của trời:
Giữa trời hình lá con con,Trời xa sắc biển, lá thon mình thuyền.Gió qua là ngọn triều lên,Hiu
hiu gió đẩy thuyền trên biển trời.
- Đời trẻ mạnh thơm như trang sách mới,/ Hồn mở rộng và giác quan phơi phới.
Còn gì dương tráng cho bằng một chàng thiếu niên mười chín tuổi! Cho đến mùa xuân của ông
vẫn là một xuân mạnh hơn là một xuân đẹp, có những chàng trai:
Luống đất thơm hương mùa mới dậy/ Bên đường chân rộn bước trai tơ...- “Với những câu thơ
cổ kính, phảng phất một linh hồn Đường thi, Huy Cận thành thực nhớ và ngơ ngẩn yêu những cái
vu vơ mờ mịt. Ông gợi cảnh cũ, không biết rõ là cảnh Tàu hay Việt Nam, chỉ thấy xưa, thấy xa,
thấy vắng lặng: đó là cả nỗi buồn mênh mang của thời gian:

Sưu tầm: Nguyễn Văn Quyền (11Văn) Trang 2

Chuyên mục: Những lời bình và lời thơ Huy Cận Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh

+Buồn gieo theo gió veo hồ,/Đèo cao quán chật, bến đò lau thưa./Đồn xa quằn quại bóng
cờ,/Phất phơ buồn tự thời xưa thổi về./ (Chiều xưa)
+Dừng cương, nghỉ ngựa non cao,/Dặm xa lữ thứ kẻ nào héo hon.../Đi rồi, khuất ngựa sau
non;Nhỏ thưa tràng đạc, tiếng còn tịch liêu...(Đẹp xưa)
+ Một buổi trưa không biết ở thời nào,/Như buổi trưa nhè nhẹ trong ca dao,/Có cu gáy, có bướm
vàng nữa
- Đêm mưa làm nhớ không gian,/Lòng run thêm lạnh nỗi hàn bao la/Tai nương nước giọt mái
nhà,/
Nghe trời nặng nặng, nghe ta buồn buồn...
- Thổi lạc hương rừng cơn gió đến,Bâng khuâng trời rộng nhớ sông dài…(Nhớ hờ)
Đồng cảm và đọc kỹ, hiểu sâu Lửa thiêng, Xuân Diệu thấu suốt tâm thế của một “linh hồn trời
đất”, “hồn xưa”, “cái sầu của vũ trụ”, “cái thương vô hạn… cái tủi vô cùng”
“Thơ Huy Cận không được vui. Âu cũng là một sự tự nhiên của đất trời: hàng phi lao đứng bên
sông xanh kia, gió xa thổi vào, cứ tự nhiên phát ra những lời rầu rĩ. Tại phi lao buồn hay tại gió
buồn. Tại gió buồn hay chỉ tại gió bay qua biển cả, thấy nhiều không gian quá mà sinh ra bâng
khuâng? Làm nên điệu buồn thương duyên cớ vốn là biển cả đó thôi; mênh mông bao giờ cũng
buồn; biển ra chân trời rồi biển tiếp với đại dương, biển càng sầu to vì biển quá rộng lớn.
Linh hồn Huy Cận là một linh hồn trời đất; nói thế không sai đâu! Xem suốt tập Lửa thiêng, cái
cảm giác trội nhất của ta là một cảm giác không gian: tự nghe xa vắng quanh mình; trên thiên văn
đài của linh hồn, nhìn cõi bát ngát; một cái buồn vời vợi dàn ra cho đến hư vô. Huy Cận quá cảm
nghe cái mênh mông, thì giọng thơ của người cũng lây cái sầu của vũ trụ. Những bài thơ đôi khi
vắng vẻ quá: "Đèo cao quán chật, bến đò lau thưa", "Mái nghiêng nghiêng gửi buồn theo hút
người", hay là "Sầu thu lên vút song song"; chỉ có trời đất ngơ ngẩn với nhau.
- "hận sầu dài dặc lâu bền nó gieo hoạ trong lòng bọn thi sĩ".
- “Huy Cận nói hộ cho ta đó; những giọt nước mắt thường đến quanh mí rồi ngừng, Huy Cận đã
vì ta để rơi xuống má; cái linh hồn ấy bơ vơ không kể hết, kiếp người lang thang, đất trời trôi nổi,
lạnh lắm, nhân gian ôi!”
- Tả một buổi chiều xuân, Huy Cận viết:Hai hàng cây xanh/Đâm chồi hy vọng.../Nhạc vươn lên
trời/Đời
Hỡi Thượng đế người công phu biết mấy!
- Nhưng mọt sâu nương náu giữa lâu đài…
-… Thân không chán đau, ngực sầu thở chết,
-Tay bồng thân và tay nữa ôm mồ…
-… Chẳng bao lâu nữa sầu trong đất,
-Vĩnh viễn mùa đông lạnh chỗ nằm…
-… Rồi tôi khóc, và đầu tôi ngủ gục,
-Mắt tôi mờ, và tay tôi xuôi…
-… Ồ những người ta đi hóng xuân.
-… Bắt gặp mùa tươi lên run rẩy,
-Trong cành hoa trẻ, cổ chim non…
-Thâu trong cái ngáp dài vô hạn/Hình ảnh lung lay vũ trụ tàn
- Huy Cận chỉ lặng lẽ buồn: Một chiếc linh hồn nhỏ:/Mang mang thiên cổ sầu./
Sưu tầm: Nguyễn Văn Quyền (11Văn) Trang 3
Chuyên mục: Những lời bình và lời thơ Huy Cận Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh

- Sầu thu lên vút song song,/Với cây hiu quạnh, với lòng quạnh hiu./Non xanh ngây cả buồn
chiều,/- Nhân gian e cũng tiêu điều dưới kia. (Thu rừng, tr.52)
- Hãy đọc Điệu buồn của Huy Cận: Mưa rơi trên sân,/Mái nhà nghiêng dần…/ i buồn trời
mưa!/Nhìn trăm sao buồn/Của mưa trên sân…/ i lòng buồn chưa!/Đêm sa xuống gần./Biết sao nói
năng,/Nhớ chi bâng khuâng./Cửa the gió rình;/Vườn cau nước dâng./
và một “điệu buồn”của ưu Trọng ư, bài Mưa:m Mưa mãi mưa hoài!/Lòng biết thương
ai!/Trăng lạnh về non không trở lại./Mưa chi mưa mãi!/Lòng nhớ nhung hoài!/Nào biết nhớ nhung
ai!...
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………
+……………………………………………………………………………

Sưu tầm: Nguyễn Văn Quyền (11Văn) Trang 4

Chuyên mục: Những lời bình và lời thơ Huy Cận
- Vạn lý tình
Người ở bên trời ta ở đây;
Chờ mong phương nọ, ngóng phương này.
Tương tư đôi chốn, tình ngàn dặm,
Vạn lý sầu lên núi tiếp mây.
Nắng đã xế về bên xứ bạn;
Chiều mưa trên bãi nước sông đầy.
- Nhạc sầu
Tặng Nguyễn Gia Trí
Ai chết đó? Nhạc buồn chi lắm thế!
Chiều mồ côi, đời rét mướt ngoài đường;
Phố đìu hiu màu đá cũ lên sương.
Sương hay chính bụi phai tàn lả tả?
Từng tiếng lệ: ấy mộng sầu úa lá.
Chim vui đâu? Cây đã gẫy vài cành.
Ôi chiều buồn! Sao nắng quá mong manh!
Môi tái nhạt nào cười mà héo vậy?
Ai chết đó? Trục xoay và bánh đẩy,
Xe tang đi về tận thế giới nào?
Chiều đông tàn, lạnh xuống tự trời cao,
Không lửa ấm, chắc hồn buồn lắm đó.
Thê lương vậy mà ai đành lìa bỏ
Trần gian sao? Đây thành phố đang quen,
Nhưng chốc rồi nẻo vắng đã xa miền
Đường sá lạ thôi lạnh lùng biết mấy!
Và ngựa ơi, đi nhịp đằm chớ nhảy
Kẻo thân đau, chưa quên nệm giường đời.
- Những bóng người trên sân ga – Nguyễn Bính
Những cuộc chia lìa khởi tự đây
Cây đàn sum họp đứt từng dây
Những đời phiêu bạt thân đơn chiếc
Lần lượt theo nhau suốt tối ngày.
Có lần tôi thấy hai cô gái
Sát má vào nhau khóc sụt sùi
Hai bóng chung lưng thành một bóng
"Đường về nhà chị chắc xa xôi?"
Có lần tôi thấy một người yêu
Tiễn một người yêu một buổi chiều
Ở một ga nào xa vắng lắm
Họ cầm tay họ bóng xiêu xiêu.
Sưu tầm: Nguyễn Văn Quyền (11Văn)
Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh
Trông vời bốn phía không nguôi nhớ,
Dơi động hoàng hôn thấp thoáng bay.
Cơn gió hiu hiu buồn tiễn biệt,
Xa nhau chỉ biết nhớ vơi ngày.
Chiếu chăn không ấm người nằm một -
Thương bạn chiều hôm, sầu gối tay.
Ai đi đưa, xin đưa đến tận nơi,
Chớ quay lại nửa đường mà làm tủi
Người đã chết - Một vài ba đầu cúi,
Dăm bảy lòng thương xót đến bên mồ
Để cho hồn khi sắp xuống hư vô
Còn được thấy trên mặt người ấm áp
Hình dáng cuộc đời từ đây xa tắp.
Xe tang đi, xin đường chớ gập ghềnh!
Không gian ôi, xin hẹp bớt mông mênh,
Ảo não quá trời buổi chiều vĩnh biệt!
Và ngươi nữa, tiếng gió buồn thê thiết
Xin lặng giùm cho nhẹ bớt cô đơn.
Hàng cờ đen là bóng quạ chập chờn
Báo tin xấu, dẫn hồn người đã xế...
Ai chết đó? Nhạc buồn chi lắm thế?
Kèn đám ma hay ấy tiếng đau thương
Của cuộc đời? Ai rút tự trong xương
Tiếng nức nở gởi gió đường quạnh quẽ!
Sầu chi lắm trời ơi! Chiều tận thế!
Hai người bạn cũ tiễn chân nhau
Kẻ ở sân toa kẻ dưới tàu
Họ giục nhau về ba bốn bận
Bóng nhòa trong bóng tối từ lâu.
Có lần tôi thấy vợ chồng ai
Thèn thẹn chia tay bóng chạy dài
Chị mở khăn giầu anh thắt lại:
"Mình về nuôi lấy mẹ, mình ơi!"
Có lần tôi thấy một bà già
Đưa tiễn con đi trấn ải xa
Tàu chạy lâu rồi, bà vẫn đứng
Trang 5
Chuyên mục: Những lời bình và lời thơ Huy Cận
ưng còng đổ bóng xuống sân ga
Có lần tôi thấy một người đi
Chẳng biết về đâu nghĩ ngợi gì
Chân bước hững hờ theo bóng lẻ
Một mình làm cả cuộc phân ly.
Những chiếc khăn màu thổn thức bay
- Các vị La Hán chùa Tây Phương
Các vị a Hán chùa Tây Phương
Tôi đến thăm về lòng vấn vương.
Há chẳng phải đây là xứ Phật,
Mà sao ai nấy mặt đau thương?
Đây vị xương trần chân với tay
Có chi thiêu đốt tấm thân gầy
Trầm ngâm đau khổ sâu vòm mắt
Tự bấy ngồi y cho đến nay.
Có vị mắt giương, mày nhíu xệch
Trán như nổi sóng biển luân hồi
Môi cong chua chát, tâm hồn héo
Gân vặn bàn tay mạch máu sôi.
Có vị chân tay co xếp lại
Tròn xoe từa thể chiếc thai non
Nhưng đôi tai rộng dài ngang gối
Cả cuộc đời nghe đủ chuyện buồn....
Các vị ngồi đây trong lặng yên
Mà nghe giông bão nổ trăm miền
Như từ vực thẳm đời nhân loại
Bóng tối đùn ra trận gió đen.
Mỗi người một vẻ, mặt con người
Cuồn cuộn đau thương cháy dưới trời
Cuộc họp lạ lùng trăm vật vã
Tượng không khóc cũng đổ mồ hôi.
Mặt cúi nghiêng, mặt ngoảnh sau
Quay theo tám hướng hỏi trời sâu
Một câu hỏi lớn. Không lời đáp
Cho đến bây giờ mặt vẫn chau.
Có thực trên đường tu đến Phật
Trần gian tìm cởi áo trầm luân
Sưu tầm: Nguyễn Văn Quyền (11Văn)
Trường THPT Chuyên Lương Văn Chánh
Những bàn tay vẫy những bàn tay
Những đôi mắt ướt nhìn đôi mắt,
Buồn ở đâu hơn ở chốn này?
Tôi đã từng chờ những chuyến xe
Đã từng đưa đón kẻ đi về
Sao nhà ga ấy sân ga ấy
Chỉ để cho lòng dấu biệt ly?
Bấy nhiêu quằn quại run lần chót
Các vị đau theo lòng chúng nhân?
Nào đâu, bác thợ cả xưa đâu?
Sống lại cho tôi hỏi một câu:
Bác tạc bấy nhiêu hình khô hạnh
Thật chăng chuyện Phật kể cho nhau?
Hay bấy nhiêu hồn trong gió bão
Bấy nhiêu tâm sự, bấy nhiêu đời
à cha ông đó bằng xương máu
Đã khổ, không yên cả đứng ngồi.
Cha ông năm tháng đè lưng nặng
Những bạn đương thời của Nguyễn Du
Nung nấu tâm can vò võ trán
Đau đời có cứu được đời đâu.
Đứt ruột cha ông trong cái thuở
Cuộc sống giậm chân hoài một chỗ
Bao nhiêu hi vọng thúc bên sườn
Héo tựa mầm non thiếu ánh dương.
Hoàng hôn thế kỷ phủ bao la
Sờ soạng, cha ông tìm lối ra
Có phải thế mà trên mặt tượng
Nửa như khói ám, nửa sương tà.
Các vị a Hán chùa Tây Phương!
Hôm nay xã hội đã lên đường
Tôi nhìn mặt tượng dường tươi lại
Xua bóng hoàng hôn, tản khói sương.
Cha ông yêu mến thời xưa cũ
Trần trụi đau thương bỗng hoá gần!
Những bước mất đi trong thớ gỗ
Về đây, tươi vạn dặm đường xuân.
Trang 6