FILIPINO
● Mayroon ding tinatawag na maikli at
PAGSULAT NG PANUKALANG PROYEKTO
Kahulugan ng Panukalang Proyekto (Nebiu,
● Samantalang ang mahabang bersyon ay
2002)
● Ito ay isang detalyadong deskripsyon ng isang
serye ng mga aktibidad na naglalayong
maresolba ang isang tiyak na problema.
● Sa isang panukalang proyekto, makikita ang:
1. Detalyadong pagtalakay sa dahilan at
pangangailangan sa proyekto (project
justification),
2. Panahon sa pagsasagawa ng proyekto
(activities and implementation timeline),
at
3. Kakailanganing resources (human,
material, and financial resources
required).
Hindi Panukalang Proyekto (Nebiu, 2002)
● Hindi maituturing na proyekto ang mga:
1. Dating aktibidad na nauulit sa eksaktong
pamamaraan at periodikong isinasagawa
2. Ang mga aktibidad na walang depinido
at malinaw na layunin
3. Ang mga aktibidad na maaaring maulit
o mailipat kahit saan at sa ano mang
oras
4. Ang mga regular na aktibidad ng
organisasyon
Mahalagang matiyak kung gayon na ang
panukala ay hindi isa sa mga nabanggit na ito.
Mga Uri ng Panukalang Proyekto
● Ang isang panukalang proyekto ay kadalasang
nakasulat;
● Minsan ito ay sa anyong oral na presentasyon, o
kaya ay kombinasyon ng mga ito.
● Maaari itong internal o yaong inihahain sa loob
ng kinabibilangang organisasyon, o eksternal
na isang panukala para sa organisasyong
di-kinabibilangan ng proponent.
● Ang isang panukalang proyekto ay maaaring
solicited o unsolicited.
● Ang isang panukalang proyektong isinagawa
dahil may pabatid ang isang organisasyon sa
kanilang pangangailangan ng isang proposal
ay tinatawag na solicited proposal.
● Samantalang kung wala naman at kusa o
nagbaka-sakali lamang ang proponent, ay
maituturing itong unsolicited. Tinatawag ding
invited o imbitado ang solicited, at prospecting
ang unsolicited
2ND TERM
mahabang panukalang proyekto.
● Ang isang maikling proyekto ay mayroon
lamang dalawa hanggang 10 pahina na
kadalasan ay nasa anyong liham lamang.
naglalaman ng mahigit sa sampung pahina.
● Magkapareho lamang ang nilalaman ng
dalawang uri ng proposal; nagiging elaborated
lamang at sumusunod sa isang structured
format ang mahabang bersyon.
● Ang uri ng panukalang proyekto ay
nakadepende sa kahingian ng organisasyon
kung ito ay imbitado, o ng nais ng proponent
kung ito ay di-imbitado.
Mga Tagubilin sa Pagsulat ng Panukalang
Proyekto
Magplano nang maagap.
● Magplano nang maagap. Wala pa ring
kasinghalaga ang sapat na oras sa pagpaplano
sa isang proyekto. Kung maagap ang
pagpaplano, binibigyang- pagkakatoon ng
nagsasagawa nito na makausap ang mga
stakeholder , matalakay ang kanilang
pangangailangan, at masuri ang panukalang
proyekto nang may sapat na oras.
Gawin ang pagpaplano nang pangkatan.
● Kung may kasama sa panukala, makabubuting
bigyan ng tungkulin ang bawat isa upang
maging kolaboratibo ang paghahanda.
Mabibigyan din nito ang bawat isa ng
pagkakataong maging aktibo sa pakikilahok sa
bawat gawain sa proseso ng pagpaplano at
pagsulat ng panukalang proyekto.
Maging realistiko sa gagawing panukala.
● Minsan, dahil sa kawalan ng mahusay na
pagpaplano, nagiging di-realistiko ang
panukala. Dapat maisalang-alang ng
nagpapanukala kung ano lamang ang
kakayanin sa loob ng panahong nakatalaga at
kung ano ang posibleng makamit batay sa
mga nag-e- exist na resorses. Tandaan na ang
nilalaman ng panukula ay laging SMART (
specific, measurable, attainable, realistic , at
time-bound ).
Matuto bilang isang organisasyon.
● Matuto sa sariling karanasan at sa karanasan ng
iba. Kung may pagkakataong balik-tanawan at
suriin ang resulta ng mga naipanukalang
proyekto sa organisasyong paghaharapan ng
panukala ay gawin ito. Sa paggawa nito, mas
mabibigyan ng ideya ang proponent kung
1
 FILIPINO
paano at ano ang mga konsiderasyon ng
organisasyon o indibidwal sa pagtugon sa mga
naihahaing panukala sa kanila.
Maging makatotohanan at tiyak.
● Huwag maging masaklaw sa mga pahayag sa
panukala. Kailangang maging tiyak sa mga
ipinapanukala. Kaakibat ng pagiging tiyak ng
mga ito, kailangan ding maging makatotohan
ang bawat elemento ng panukala.
Limitahan ang paggamit ng teknikal na
jargon.
● Ang mga teknikal na jargon ay para sa mga
teknikal o espesyalisadong indibidwal.
Makabubuti sa isang proposal na naisulat ito sa
isang wikang pangkaraniwan at naiintindihan
ng lahat. Huwag dapat ipalagay na
naiintindihan ng nagbabasa ng panukala ang
lahat ng mga teknikal jargon na ginamit sa
pagsulat.
Piliin ang pormat ng panukalang malinaw at
madaling basahin.
● Marahil, hindi lamang iisang proposal ang
naipadala sa organisasyon o sa indibidwal na
target ng isang panukala. Kung gayon,
makabubuting ang format na napili ay yaong
malinaw at madaling basahin. Makatutulong
ito ng malaki sa taong nagbibigay ebalwasyon
sa panukala. Mas bibigyang pansin din ang
isang panukalang malinaw at madaling
maunawaan ang nilalaman.
Alalahanin ang prayoridad ng hihingian ng
suportang pinansyal.
● Maliban sa kawalan ng sapat na pagpaplano,
ang kadalasang dahilan ng di-pag-aproba sa
isang proposal ay ang di-magkatugmang
prioridad ng organisasyong pinaglalaanan ng
panukala sa mismong panukalang proyekto.
Dahil dito, tiyakin na ang layunin ng
panukalang proyekto ay isa sa mga top of the
list na prioridad ng hinihingian ng suportang
pinasyal o ng mag-aapruba sa panukala.
Gumamit ng mga salitang kilos sa pagsulat
ng panukalang proyekto. ● Tiyakin lamang na ang mga taong magiging
● May kakaibang lakas kung mga salitang kilos
ang gagamitin sa mga pahayag sa panukalang
proyekto. Dahil kailangan ng pag-apruba, mas
mabuting may dating maging ang mga
salitang gagamitin. Kabilang sa mga salitang
kilos na maaaring gamitin ang simulan,
ikumpara, maghandog, mangulo, mag-
2ND TERM
organisa, suportahan, magpakuahulugan,
gumawa, gumamit at iba pa.
Sa pagsaalang-alang sa mga ito, matutulungan
kang maghanda ng isang panukalang proyektong
may malaking pagkakataon na mapili o
maikonsidera ng pinag-aalukan. Sa pagbibigay
halaga sa mga gawaing ito, mas makatitiyak kang
magiging epektibo ang proposal.
Mga Dapat Gawin Bago ang Pagsulat ng
Panukalang Proyekto
Pag-interbyu sa dati at inaasahang
tatanggap ng benepisyo.
● Sa pamamagitan ng pakikipag-usap sa dati at
inaasahang benepisyaryo, magkakaroon ng
mas malinaw na pagtingin sa aktuwal nilang
pangangailangan. Makatutulong ito upang
maging mas tiyak at makatotohanan sa mga
detalye ng susulating panukala. Nagkakaroon
din ng mas malalim na pag-unawa sa suliranin
kung nakausap ng personal ang mga taong
kaugnay ng proyektong nais gawin.
Pagbalik-tanaw sa mga naunang
panukalang proyekto.
● Sa pamamagitan nito, mabibigyang-kamalayan
sa mga naging pagkakamali ng mga nauna
nang panukala. Dahil dito, mapabubuti ang
susunod na panukalang gagawin. Sa tulong din
ng prosesong ito, malalaman ang mga
panukalang proyekto na nabigyan na ng pansin
ng isang granting organization . Kadalasan kasi,
ang mga panukalang nauulit lamang ay hindi
na binibigyan ng prioridad sa mga
aaprubahang panukala.
Pagbalik-tanaw sa mga ulat sa ebalwasyon
ng mga proyekto.
● Mabibigyan ng tamang datos kung titignang
muli ang ebalwasyon ng mga nakalipas na
proyekto. Upang hindi magkamali, o malito,
balikang muli ang mga ulat sa mga proyektong
iniharap sa oraganisasyong
pinagpapanukalaan.
Pag-organisa ng mga focus group.
bahagi ng proyekto ay may pagnanais na
makisangkot at mag- ambag. Magiging
malaking suliranin kung walang pakikibahagi
mula sa kanila.
Pagtingin sa mga datos estadistika.
● Maging sigurado sa mga datos na ibibigay.
Huwag hayaang ibang tao pa ang
2
 FILIPINO
makadiskubre sa mga kamalian sa mga
estadistika at datos na inilahad. Sikaping ibalida
ang ano mang datos na ginamit sa proposal.
Pagkonsulta sa mga eksperto.
● Mapatataas ang kredibilidad ng panukala kung
ikinonsulta ang mga ito sa mga eksperto. Ang
kontribusyon mula sa mga eksperto ay
makapagbibigay bigat sa halaga ng panukala.
Pagsasagawa ng mga sarbey at iba pa.
● Mangalap ng preliminaryong impormasyon at
datos para ipakita ang komitment at
dedikasyon sa panukalang proyekto. Tiyaking
sapat ang mga ito upang mabigyang linaw nito
ang tunguhin ng panukala. Malaking tulong
din ang mga prelimaryong datos upang
mapabuti ang layunin ng isang panukalang
proyekto.
Pagsasagawa ng mga pulong at porum sa
komunidad.
● Makukuha ang kooperasyon ng komunidad
kung mayroong tuwirang pagsasangkot sa
kanila.
Pagsulat Ng Panukalang Proyekto At Ang
Mga Elemento Nito
Titulo ng Proyekto
● Ang pahina para sa titulo ay kailangan kung
ang proposal ay mas mahaba sa tatlong pahina.
Kasama sa pahinang ito ang titulo ng proyekto,
pangalan ng nagpapanukalang organisasyon,
lugar at petsa ng preparasyon ng panukala at
ahensyang pinaglalaanan ng panukala.
● Tandaan na ang titulo ng proyekto ay dapat na
maiksi at tuwiran, at dapat na tumutukoy sa
pangunahing aktibidad o inaasahang resulta
ng proyekto.
Nilalaman
● Idagdag ang pahina ng nilalaman kung ang
proposal ay aabot ng 10 o higit pang pahina.
Mahalaga ang pahinang ito upang madaling
mahanap ang mga bahagi ng proposal.
Naglalaman ito ng titulo ng bawat seksyon at
ang panimulang pahina ng mga ito.
Abstrak
● Ito ang huling ginagawa na bahagi ng
panukala. Inaasahang makikita sa abstrak ang
pagtalakay sa suliranin, layunin, organisasyon
na responsable sa implementasyon,
pangunahing aktibidad ng proyekto at ang
kabuuang badyet.
2ND TERM
● Ginagawa ang abstrak upang magkaroon ng
buod ang buong panukala at mabigyan ng
masaklaw na pagtingin ang nagbabasa nito.
Tiyaking maikli lamang ang abstrak na
ihahanda.
Konteksto
● Ang bahaging ito ay naglalaman sa sanligang
sosyal, ekonomiko, politikal, at kultural ng
panukalang proyekto. Naglalaman ito ng mga
kaugnay na datos mula sa mga pananaliksik na
naitala mula sa pagpaplano sa proyekto, o ng
mga datos na nakolekta mula sa iba’t ibang
mga sors.
Katwiran ng Proyekto
● Ito ang pinakarasyonal ng proyekto. Nahahati
ito sa apat na sub-seksyon.
1. Pagpapahayag sa Suliranin -
Tinatalakay sa bahaging ito ang tiyak na
suliraning pinagtutuunang solusyunan
ng panukala. Bininigyang- empasis sa
bahaging ito kung papaanong ang isang
isyu o sitwasyon ay nagiging suliranin.
Kaugnay nito, panatutunayan din sa
bahaging ito kung ano ang
pangangailangan ng mga benepisyaryo
batay sa nakitang suliranin.
2. Prayoridad na Pangangailangan -
Pinagtutuunan ng bahaging ito ang
pagpapaliwanag sa pangangailangan ng
mga target na makikinabang dahil sa
pagkakaroon ng suliranin. Ipinaliliwanag
din sa bahaging ito kung paano
napagdesisyunan ang mga isasaad na
pangangailangan.
3. Interbensyon - Ilalarawan sa bahaging
ito ang estratehiyang napili kung
papaano sosolusyunan ang suliranin at
gayon din tatalakayin kung papaanong
magdadala ng pagbabago ang
gagawing hakbang.
4. Mag-iimplementang Organisasyon - Sa
bahaging ito, ilalarawan ang kapabilidad
ng nagpapanukalang organisasyon
upang tugunan ang suliranin inilahad.
Isinasama sa seksyong ito ang mga
nakaraang rekord ng kapasidad sa
pagresolba ng mga suliranin. Ihahayag
dito kung bakit, sila ang
pinakakarapat-dapat upang
pagkatiwalaang solusyunan ang
suliranin. Binigbigyang empasis din dito
ang ekspertis ng organisasyon o ng
indibidwal na magsasagawa sa proyekto.
Layunin
3
 FILIPINO 2ND TERM
● Ilalahad sa bahaging ito ang masaklaw na layon mamonitor ang pag-unlad ng proyekto;
ng panukalang proyekto. Kaugnay ng layong anong metodo ang gagamitin sa
ito, iisa-isahin din ang mga tiyak na layuning pagmonitor at pag- evaluate ; at sino ang
nais makamit ng panukala. magsasagawa ng pagmonitor at
● Tandaan na sa pagbuo ng isang layunin, ebalwasyon.
ikinokonsidera ang mga sumusunod: 5. Pangasiwaan at Tauhan - Naglalaman
1. 1. Dapat isa lamang ang masaklaw na ito ng maikling deskripsyon ng bawat
layunin ng panukala; myembro ng grupo na gumawa ng
2. Dapat na konektado ang masaklaw na panukalang proposal. Kung ano ang
layunin sa bisyon ng pagpapaunlad o tungkuling nakaatang sa bawat
pagpapabuti; at myembro ay kailangan ding isama.
3. Dapat napatutunayan ang merito ng Maaaring isama na lamang sa lakip ang
kontribusyon ng layon sa bisyon. curriculum vitae ng mga myembro.
6. Mga Lakip - Ito ang mga karagdagang
Target na Benepisyaryo
dokumento o sulatin na kakailanganin
● Ipakikita sa bahaging ito kung sino ang mga upang lalong mapagtibay ang
makikinabang sa panukalang proyekto at kung panukalang proyekto. Isasama rin sa
paano sila makikinabang dito. Isasama rito ang bahaging ito ang ano mang papeles na
detalyadong deskripsyon ng laki at katangian hihingiin ng organisasyon o indibidwal
ng mga benepisyaryo. Sa pagtukoy sa mga kung saan ipinapanukala ang proyekto.
katangiang ito, maaaring gamitan ng kriterya
tulad ng etnisidad, edad, kasarian, at iba pa. Bagaman hindi istandard ang format na ito,
Implementasyon ng Proyekto maaaring makagabay ang suhestyon sa mga
nagsisimula pa lamang magsulat ng isang
● Ipakikita sa bahaging ito ang iskedyul at panukalang proyekto. Ang
alokasyon ng resorses. Mahalagang maipakita pinakamahalagang tandaan ukol sa format
rito kung sino ang gagawa sa mga aktibidad, at ng isang proposal ay ang anyo kung saan
kailan at saan ito gagawin. Mahahati sa malinaw na matatalakay ang panukala at
dalawang sub-seksyon ang bahaging ito: ang kahingian , kung mayroon, ng indibidwal o
1. Iskedyul - Ang detalye ng mga organisasyon kung saan ihaharap ang
plinanong aktibidad ay dapat maipakita. panukala.
Magagamit ang mga talahanayan at
Gantt Chart sa pagpapakita ng mga ito. AGENDA, MEMORANDUM, AT KATITIKAN NG
2. Alokasyon - Ipakikita dito ang mga PULONG
kakailanganin upang isagawa ang mga
aktibidad ayon sa iskedyul. Tinutukoy sa
bahaging ito ang iba’t ibang kategorya Memorandum
ng gastusin upang magkaroon ng buod
● Ito ay isang kasulatang nagbibigay kabatiran
ng impormasyon ukol sa gastusin na
tungkol sa gagawing pulong o paalala tungkol
kakailanganin para sa pagbabadyet.
sa isang mahalagang impormasyon o gawain.
Halimbawa ng mga aytem sa bahaging
● Nakasaad dito ang pakay/layunin ng gawain.
ito ang mga kagamitan , sahod , at mula
● Hindi ito isang liham.
rito’y maiuugnay ang yunit, bilang,
presyo at iba pa. Adyenda
3. Badyet - Ito ang buod ng mga gastusin
● Agere - Gagawin
at kikitain ng panukalang proyekto. Sa
● Ito ay isang dokumento na naglalaman ng
presentasyon nito, maaaring gumamit
listahan ng mga pag-uusapan at dapat
ng ano mang format na
talakayin sa isang pagpupulong.
makapagpapakita ng maliwanag at
● Ang pinakamadalas na pagkasayang ng oras sa
maayos na daloy ng mga datos na may
mga korporasyon ay nagaganap dahil sa mga
kinalaman sa gastusin o expenses , at
ginagawang pagpupulong na madalas
kita o income . Ipakikita sa magkaibang
di-organisado at walang malinaw na layunin.
sub-seksyon ang dalawang bahaging ito.
● Dapat matanggap ng mga kalahok sa pulong
4. Pagmonitor at Ebalwasyon - Nakabatay
ang agenda BAGO ang naturang pagkikita,
ang ebalwasyon at pagmonitor sa
dahil nakatutulong iyon upang maiwasan ang
panukalang proyekto sa kung paano at
pagkalito at pagkasayang oras.
kailan isasagawa ang mga aktbidad para

4
 FILIPINO
● Marapat din, ayon sa CGA, na kalakip ng
matatanggap na agenda ng mga kalahok ay
ang mga dokumento ng ulat na ihaharap sa
pulong.
Mga Konsiderasyon sa Pagdisenyo ng
Adyenda (Swartz, 2015)
Saloobin ng mga kasamahan
● Para maging mas proaktibo ang mga kalahok
sa pagpupulong, mahalagang malaman ang
kanilang saloobin at kung ano ang mga nais
din nilang matalakay sa pagpupulong. Dito,
maikokonsidera ang kanilang mga hinaing at
pangagailangan na maaaring hindi
nabibigyang- pansin ng namumuno sa grupo o
organisasyon. Bagamat hindi palagiang
ginagawa ito, mahalaga ring mabigyan ng
pagkakataong makapag-ambag ang bawat
myembro sa mga paksa sa pagpupulong.
Paksang mahalaga sa buong grupo
● Sa mga isasamang paksa sa agenda ,
makabubuti kung ang mga ito ay mga paksang
mahalaga sa buong grupo o organisasyon. Ang
mga paksang nakalista sa agenda ay dapat
direktang may kinalaman ang mga inaasahang
kalahok sa pagpupulong. Masisiguro lamang
ang aktibong pakikibahagi ng mga kalahok
kung sila ay bahagi mismo ng pinag-uusapang
paksa.
Estrukturang patanong ng mga paksa
● Hindi karaniwan na ang mga paksa sa agenda
ay nasa anyong tanong. Datapwa’t walang
masama kung ito ay nasa anyong pahayag, ang
isang tanong ay mas nakakapanghamon ng
isipan. Dahil ang paksa ay nasa anyong tanong,
nangangauhulugan din na nangangailangan
ito ng kasagutan. Nag-iimbita ang isang
tanong ng aktibong partisipasyon ng mga
kalahok.
Layunin ng bawat paksa
● Upang maging maayos ang daloy ng
pagpupulong, mahalagang matiyak ang
layunin ng paksa. Dapat maging malinaw sa
mga kalahok kung ano ang layunin ng bawat
paksa. Dapat maging malinaw kung layunin
nito ang pagbabahagi ng impormasyon,
pagkuha ng panukala para sa gagawing
desisyon, o pagdedesisyon.
Oras na ilalaan sa bawat paksa
● Mahalagang pagtuunan ito ng pansin dahil
kadalasang may itinatalagang oras ng
pagsasagawa ng pulong. Kung 30 minuto
2ND TERM
lamang ang nakalaan sa buong pagpupulong,
dapat masagot kung gaano katagal ang
pagtalakay sa bawat paksa. Tandaan na sa
pagtalakay ng mga paksa, kasama rito ang
paglalahad sa paksa, pagsagot sa mga
katanungan, pagresolba sa magkakaibang
pananaw ng mga kalahok, pagbuo ng
resolusyon, at pagsang-ayon sa mga desisyon.
Kung gayon, mahalagang maplano nang
mabuti ang ilalaang oras sa bawat paksa.
Minsan nakadepende rin ang haba sa halaga
ng paksa.
Mga Hakbang sa Pagbuo ng Adyenda
Alamin ang layunin ng pagpupulong
● Magagawa lamang ang isang akmang agenda
kung malinaw sa gumagawa nito ang layunin
ng pulong na gagawin. Kung ikaw ang
naatasang gumawa ng agenda , linawing
mabuti ang layunin ng pagsasagawa ng
pagpupulong.
Sulatin ang agenda tatlo o higit pang araw
bago ang pagpupulong
● Para mabigyan ng sapat na panahon para
maipamahagi ang agenda , dapat tapos at
aprobado na ito ng nagpapatawag ng pulong
tatlong araw bago ang pagpupulong.
Mabibigyan din ng maagang distribusyon ng
agenda ang mga kalahok upang paghandaan
ang mga paksang nakatala dito.
Simulan sa mga simpleng detalye
● Bago itala ang mga paksa, mahalagang ilahad
ang mga impormasyon tulad ng petsa at oras
ng pulong, lugar ng pulong, at mga inaasahang
kalahok.
Magtalaga lamang ng hindi hihigit sa limang
paksa para sa agenda
● Itala ang ‘di hihigit sa limang paksa upang
pag-usapan sa pulong. Ang masyadong
maraming talakayin ay maaaring
makapagdulot lamang ng pagkabagot o
information overload . Maaaring magpatawag
na lang ng panibagong pagpupulong kung
kinakailangan. Bagamat kung hinihinging
mahigpit ng pagkakataon, maaaring lumagpas
sa lima ang paksa.
Ilagay ang nakalaang oras para sa bawat
paksa
● Ilagay ang nakalaang oras para sa bawat paksa.
Ayon sa nakaplano, ilagay ang nakalaang oras
sa bawat paksa. Magagabayan nito ang mga
5
 FILIPINO 2ND TERM
kalahok sa ilalaang panahon upang ● Ang repleksyong papel ay tala ng mga
pag-usapan ang bawat isyu. kaalaman at kamalayan hinggil sa isang
bagay. Kung gayon, ito ay isang interaksyon sa
Isama ang ibang kakailanganing
pagitan ng mga ideyang natanggap mula sa
impormasyon para sa pagpupulong
labas (libro, lektyur, karanasang pampaaralan,
● Kung may mga ispesipikong detalye, at iba pa) at ng iyong internal na pag-unawa at
kailiangang maisama ito sa agenda . interpretasyon sa mga ideyang iyon
Halimbawa kung sino ang magtatalakay sa sa ● Higit sa lahat, ang repleksyong papel ay
una, at sa ikalawang paksa, o kung kailangang nag-aanyaya ng self-reflection o
rebyuhin at dalhin ang kalakip na dokumento, pagmumuni-muni.
at iba pa. ○ Ang kakayahang makapagmuni-muni ay
isang mahalagang personal at
propesyonal na katangian.
REPLEKTIBONG SANAYSAY
○ Ang pagmumuni-muni sa kontekstong
ito ay kinapapalooban ng konstant na
pagtatanong hinggil sa mga sariling
Kahulugan
haka at ng kapasidad na magsuri at
● Ang replektibong sanaysay o repleksyong papel magsintesays ng impormasyon upang
(tinatawag ding Reflective Paper o makalikha ng mga bagong pananaw at
Contemplative Paper) ay isang pasulat na pag-unawa. Ito ay isang patuloy na
presentasyon ng kritikal na repleksyon o proseso na humahantong sa komitment
pagmumuni-muni tungkol sa isang tiyak na upang mapagbuti ang isang pansarili o
paksa. propesyonal na gawain.
● Ang repleksyong papel ay maaaring isulat
Pangangailangan sa Pagsulat ng
hinggil sa isang itinakdang babasahin, sa isang
Replektibong Sanaysay
lektyur o karanasan katulad ng internship,
volunteer experience, retreat and recollection o
Mga Iniisip at Reaksyon
educational tour.
● Kadalasan, ang repleksyong papel ay ● Kapag nagsusulat ng repleksyong papel hinggil
naglalaman ng mga reaksyon, damdamin at sa literatura o karanasan, kailangang maitala
pagsusuri ng isang karanasan sa ang iyong mga iniisip at reaksyon sa binasa o
napakapersonal na paraan, kaiba sa paraan karanasan.
ng pormal na pananaliksik o mapanuring ● Maaari mong ilahad at ipaliwanag ang iyong
sanaysay (Bernales & Bernardino, 2013). mga damdamin hinggil sa binasa o karanasan.
● Ang repleksyong papel ay hindi dayari o ● Maaaring gamitin ang repleksyong papel
dyornal, bagaman ang mga ito (dayari at upang suriin ang isang binasang literatura.
dyornal) ay maaaring gamiting paraan sa Katulad ng ibang papel o sanaysay, kailangang
pagpoproseso ng mga repleksyon bago isulat may kaisahan ang papel. Tukuyin ang mga
ang repleksyong papel. Ito ay isang impormal ispesipikong bahagi ng binasa o karanasang
na sanaysay, at kung gayon, nangangailangan naging inspirasyon ng damdamin.
ng sumusunod: ● Maaari ring maglahad ng mga personal na
○ 1) introduksyon; karanasan, ngunit huwag umasa sa mga ito,
○ 2) katawang malinaw at lohikal na dahil nararapat na ibatay ang papel sa iyong
naglalahad ng iyong mga iniisip at/o reaksyon at repleksyon sa materyal na iyong
nadarama; at paksa.
○ 3) kongklusyon Buod
● Kadalasan, ginagamit ang unang panauhan
(ako, tayo, kami) sa repleksyong papel dahil ● Hindi simpleng pagbubuod ng binasa o
nirerekord dito ang mga sariling kaisipan, karanaasan ang repleksyong papel. Ito ay isang
damdamin at karanasan. malayang daloy ng mga ideya at iniisip. Ang
● Tandaan lamang na maaaring kailanganin ng ideya ng repleksyong papel ay makasulat ng
in-text references kung gumamit ng mga isang sanaysay na naglalarawan ng mga
ideya ng ibang tao, at kung gayon, ang reaksyon at pagsusuri ng isang binasa o iba
sanggunian ay kailangang maitala sa pang karanasan, ngunit higit na pormal ito
katapusan. kaysa dyornal entri, kaya hindi angkop ang
impormal na wika at anyo.

6
 FILIPINO
Organisasyon
● Ang repleksyong papel ay kailangang
maisaayos katulad ng iba pang uri ng pormal
na sanaysay. Maglaan ng introduksyon, katulad
halimbawa ng paglalarawan ng iyong mga
inaasahan bago magbasa o gawin ang isang
bagay.
● Ang katawan naman ng papel ay maaaring
magpaliwanag sa mga kongklusyong nabuo
mo at kung bakit at paano, batay sa mga
konkretong detalye mula sa pagbabasa o
karanasan.
● Maaaring tapusin ang papel sa pamamagitan
ng pagbubuod ng iyong mga natamo mula sa
binasa o karanasan.
● Maaaring iugnay iyon sa iyong mga inilahad na
inaasahan o ekspektasyon, o humantong sa
ibang kongklusyon o analisis ng binasa o
karanasan kaugnay ng iyong mga damdamin
at reaksyon.
Mga Gabay para sa Repleksyong Papel
1. Bigyan ng pansin ang panahong saklaw ng
repleksyon.
2. Mula sa saklaw na panahon, maaaring pansinin
at pagmuni-munihan ang mga sumusunod:
a. mga konsepto o aralin na lubhang
sinasang-ayunan o tinututulan;
b. mga gawain sa klase, mga pinanood,
pinarinig, at iba pa na lubusang
nakaapekto o nakapagpaisip;
c. mga liksyon, konsepto, at iba pa na lubos
na nakapukaw ng interes at nais
saliksikin o aralin pa;
d. mga liksyon, konsepto, at iba pa na agad
na nahanapan ng paglalapat sa sariling
mga karanasan; e. mga liksyon, konsepto,
at iba pa na nagdulot ng mga tanong na
nais iharap ng mag-aaral para sa klase.
3. Isa hanggang dalawang pahina lamang ang
repleksyong papel. (Hindi masama kung aabot
ng tatlo. Kung higit pa sa tatlo ay labis na.)
4. Dahil sa hindi mahaba ang repleksyong papel,
inaasahang hindi na magpapaligoy-ligoy pa.
Maaari namang maglaro sa anyo upang
magkaroon ng sariling estilo.
5. Maaaring gumamit ng wikang pormal o
kumbersasyonal, basta tiyaking malinaw kung
ano ang mga puntong pagmumulan ng
repleksyon at masusuportahan ito ng mga
konkretong paliwanag.
6. Malaking tulong din ang pagbibigay ng mga
halimbawa o aplikasyon ng mga konseptong
natutuhan sa klase. Dito papasok ang
kaalaman sa context o intertext . Dapat ay may
2ND TERM
mga halimbawang ibigay na hindi natalakay sa
klase.
7. Laging isaisip na ito ay papel na gagradohan
para sa talas ng inyong pagmumuni-muni.
Kung gayon, maaaring simple lang ang wika at
nagpapatawa o magaan ang tono, pero hindi
nangangahulugang hindi ito magiging seryoso.
8. Bagama’t personal na gawain ang repleksyong
papel, hindi ibig sabihin na maaari nang
balewalain ang mga tuntunin sa gramatika,
wastong baybay at pagbabantas, lalo na kung
ito ay isang mamarkahang gawaing pasulat
bilang isang rekwayrment sa kurso sa wika.
9. Ipaloob ang sarili sa micro at macro na lebel ng
pagtingin sa mga konseptong tinalakay sa
papel. Maaaring magsimula ang
pagpapaliwanag sa sariling karanasan,
pagkatapos ay sa mga napag-aralan sa ibang
klase, pagkatapos ay sa mga usaping
pambansa, at iba pa.
10. Kung gagamit ng mga impormasyong galing
sa mga website , libro, panayam, at iba pa,
siguraduhing mababanggit sa papel ang mga
naging sanggunian (maaaring sa huling bahagi
o sa katawan mismo ng papel).
11. Magpasa sa tamang oras at tamang lugar. Ito
ay itinatakda ng guro nang may sapat na
pag-aabiso, kaya walang dahilan para hindi ito
magampanan. Kung hindi makakapasok,
ipakisuyo ang iyong ginawa sa kaklase.
12. Maaaring maglagay ng pamagat na angkop sa
ginawang repleksyong papel. Kung walang
maisip na pamagat, ilagay na lamang ang
“Sulatin Blg. ____” o kung pang-ilang sulatin ito.
○ Definition
Paglalarawan sa Proseso ng Pagsulat sa
Repleksyong Papel
● Ang paggawa ng repleksyong papel ay
bahagyang naiiba sa iba pang uri ng papel
sapagkat ang kongklusyon ay sumusunod sa
serye ng mga kontemplatibong narasyon. Ang
unang hakbang ay pagpili ng paksang may
malalim na personal na kahulugan sa awtor.
Ang unang talata ay maaring ilaan sa kaswal na
obserbasyon sa paksa nang wala pang bahid ng
ano mang emosyon.
● Matapos, dalhin ang mambabasa sa isang
emosyonal na paglalakbay. Maaaring buuin ito
ng tatlo o apat na talataang nag-uugnay, halos
katulad sa isang panaginip, ng mga impresyon,
obserbasyon, emosyon, o ideya.
● Tapusin ang repleksyong sanaysay sa katulad
na masining na talatang naglalahad ng
imaheng vividly graphic na nag-aanyaya sa
mambabasa sa karagdagang introspeksyon.
7
 FILIPINO
Bilang kongklusyon, maaaring i- shift ang
pokus sa mambabasa sa pamamagitan ng
paglalahad ng personal na inkwiri kung
paanong ang paksa ay nakaapekto sa kanyang
pag-iisip sa intelektwal o emosyonal na lebel.
Pasimulang Hakbang Mo Sa Pagsulat Ng
Isang Replektibong Sanaysay
● Pag-isipan ang isang paksang dapat na
pagnilayan ng kabataang gaya mo.
● Ibahagi ito sa klase at sabihin kung bakit sa
palagay mo ay dapat itong pagnilayan.
PICTORIAL ESSAY
Kahulugan at Kalikasan
● Ang pictorial essay ay tinatawag din ng iba
bilang pictorial essay o photo essay.
● Ito ay isang kamangha-manghang anyo ng
sining na nagpapahayag ng kahulugan sa
pamamagitan ng paghahanay ng mga
larawang sinusundan ng maiikling kapsyon
kada larawan.
● Madalas itong ginagawa ng mga awtor, artista,
estudyante at mga akademisyan.
● Ginagawa din ito ng mga potograpo,
mamamahayag, lalo na ng mga
photo-journalist.
● “Gumagawa tayo ng mga larawan upang
maunawaan ang kahulugan para sa atin ng
buhay.” - Ralph Hattersley
○ Definition
Mga Sangkap
● Larawan at teksto ang dalawang
pangkalahatang sangkap ng pictorial essay.
● Ang teksto ay madalas may journalistic feel,
ngunit ang pinakainiikutan nito ay ang mga
larawan mismo.
● Tipikal sa mga pictorial essay ang pagkakaroon
ng pamagat at ang pagpokus sa isang tema.
● Madalas ding personal (sa isang potograpo at/o
awtor) ang isang pictorial essay at maaari itong
maging isang mabisang paraan upang lumikha
ng isang personal na mensahe para sa
kanya/kanilang pamilya, kaibigan o kahit na
para sa publikasyon.
● Kaya nga ang pictorial essay ay ginagawa nang
may pagsasaalang-alang sa personal na punto
de bista na siyang ikinalulugod ng mga
larawang tingnan at ng tekstong basahin.
● Dahil sa dalawang pangkalahatang sangkap ng
pictorial essay , ang larawan at ang teksto,
mahalagang ang gumagawa nito ay may
kakayahan at kaalaman sa dalawa ring
2ND TERM
larangan, sa potograpiya at sa wika. Higit kasing
mainam kung ang potograpo mismo ang
sumulat ng teksto, o sa kabalikan, kung ang
manunulat mismo ang kumuha ng larawan,
dahil nga sa personal na kalikasan nito.
Picture Story
● Ang mga larawan ay nakasaayos ayon sa
pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.
● Ang layunin nito ay magsalaysay o magkwento.
Katangian ng Mahusay na Pictorial Essay
Malinaw na Paksa
● Kailangang pumili ng paksang mahalaga sa iyo
at alam na alam mo. Hindi kailangang
napakaengrande ng paksa. Maraming maliliit
na bagay ang maaaring paksain ng isang
mahusay na pictorial essay.
Pokus
● Huwag na huwag lumihis sa paksa. Ang iyong
malalim na pag-unawa, pagpapahalaga at
matamang obserbasyon sa paksa ay
mahahalagang sangkap tungo sa
matagumpay na pictorial essay .
Orihinalidad
● Higit na mainam kung ikaw mismo ang kukuha
ng mga larawan. Maaari ring gumamit ng mga
software ng kompyuter tulad ng Photoshop .
Kung hindi ito magagawa, maaari namang
gumamit ng mga larawang kuha ng iba mula
sa mga lumang album o magasin bilang
panimula. Gupit-gupitin ang mga iyon at
gumawa ng mga collage upang makalikha ng
bagong larawan. Kailangang ang
pangkalahatang kahulugang ipinahahayag ng
nalikhang larawan ay orihinal sa iyo.
Lohikal na Estruktura
● Isaaayos ang mga larawan ayon sa lohikal na
pagkakasunod-sunod. Tulad ng iba pang
teksto, kailangang may kawili- wiling simula,
maayos na paglalahad ng katawan at
kawili-wiling wakas.
Kawilihan
● Ipahayag ang iyong kawilihan at interes sa
iyong paksa. Gumamit ng mga pahayag na
nagpapahiwatig na kinawiwilihan mo ang
iyong paksa, nang kawilihan din iyon ng iyong
mambabasa.
Komposisyon
● Piliin ang mga larawang may kalidad ang
komposisyon. Iyong mga artistik na kuha, ‘ika
8
 FILIPINO 2ND TERM
nga. Ikonsider ang kulay, ilaw at balanse ng
Isulat ang iyong teksto sa ilalim o sa tabi ng
komposisyon. Huwag gumamit ng malalabo o
bawat larawan
madidilim na larawan.
● Ang teksto ay kailangang nagpapalawig sa
Mahusay na Paggamit ng Wika
kahulugan ng larawan. Tandaang kailangang
● Iorganisa nang maayos teksto. Tiyaking ang ma- enlighten ang mambabasa hinggil sa
teksto ay tumatalakay sa larawan. Sikapin din bawat larawan.
ang kawastuhang gramatikal sa pagsulat. Ang
mga pagkakamali sa baybay, bantas, gamit ng
salita at iba pang tuntuning pangwika ay mga
kabawasan sa husay ng pictorial essay.

Ang Paggawa ng Pictorial Essay

Pumili ng paksang tumutugon sa

pamantayang itinakda ng inyong guro
● Maaaring may parating na kaganapan sa
inyong pamilya o sa inyong komunidad. Baka
may parke rin sa inyong lugar na magandang
gawing setting ng iyong photo shoot . Tandaan,
ang mga larawan ang pokus ng iyong pictorial
essay . Kaya, magplano nang naaayon.

Isaalang-alang ang iyong audience

● Sino ba ang titingin sa iyong mga larawan at
magbabasa ng iyong sanaysay? Maaaring ang
buong klase, o kaya’y ang guro n’yo lang. Ilahad
ang iyong materyal sa paraang magiging
interesante sa iyong target audience . Kung ang
iyong pictorial essay ay para sa mga bata,
kailangang maipakita sa mga larawan ang
kanilang interes at hilig tulad ng paglalaro at
makukulay na bagay.

Tiyakin ang iyong layunin sa pagsulat at

gamitin ang iyong mga larawan sa
pagkakamit ng iyong layunin
● Maaaring ang layunin mo ay upang suportahan
ang isang adbokasiya o kaya ay hikayatin ang
mga mambabasang kumilos. Kailangang
masalamin ang iyong layunin sa mga larawan
kaya mahalaga ang wastong pagpili.

Kumuha ng maraming larawan

● Maaari namang rebyuhin ang mga kuha sa
digital camera o sa iyong cellphone . Walang
dahilan para limitahan ang mga larawang
pagpipilian. Mas maraming pagpipilian, mas
higit ang posibilidad na may mapipiling
magagamit at angkop na larawan.

Piliin at ayusin ang mga larawan ayon sa

lohikal na pagkakasunod-sunod
● Katulad nga ng nabanggit na, kailangang may
kawili-wiling simula, maayos na paglalahad ng
katawan at kawili-wiling wakas.