PAGBASA AT PAGSULAT TUNGO SA PANANALIKSIK Mga Hakbang sa Pagbabalangkas

Pag-oorganisa ng mga Impormasyon 1. Ayusin ang tesis na papangungusap

➢ Makikita ang kaayusan sa pagkaunawa kung mainam Halimbawa:

na naisasagawa ng mambabasa ang pagsasaayos ng
PAKSA: Ang Kahalagahan ng mga Kagamitang
impormasyon batay sa kahalagahan nito sa paksa.
Pampagtuturo
➢Ang mga tala na nakalap sa pagbasa o pagha-highlight TESIS: Nagsisilbing pagganyak sa mga mag-aaral ang
ay magandang ipunin at isaayos batay sa paksa. mga kagamitang pampagtuturo upang ituon ang
➢Maaari ding pagsunud-sunurin batay sa: atensyon sa talakayan sa loob ng klase.
✓impluwensya o kung anumang balangkas na 2. Isipin at ilista ang mga susing ideya.
may lohikal na tunguhin
Halimbawa:
✓background o kaligiran
✓debelopment balangkas o framework I. Mga Hakbang sa Paglinang ng Apat na Makrong
Kasanayang Pangwika: Pagbasa, Pagsulat, Pakikinig at
Tip para sa MABISANG PAGTATALA NG MGA
Pagsasalita
IMPORMASYON mula sa aklat nina Hauser at Gray
(1987) na Writing the Research and Term Paper: A. Pagtiyak sa Layunin
B. Paglalahad
➢Tiyaking buo ang iyong mga impormasyon.
C. Pagsasanay
➢Isulat ang lahat ng impormasyong kailangan at isipin D. Paglilipat
ang mga ito sa oras na makita agad.
➢Sumulat nang maayos upang mabasa. 3. Tiyakin ang kaayusan ng mga ideya
➢Magdaglat kung kinakailangan upang makatipid sa Halimbawa:
oras.
➢Gawing eksakto ang mga impormasyon. I. Balangkas ng Wika
➢Sinupin ang iyong mga impormasyon. A. Ponolohiya
➢Organisahin ang mga tala upang hindi malayo sa B. Morpolohiya
balangkas. C. Sintaks
➢Ayusin ang mga ideya sa indeks kard upang makita D. Diskurso
kung nananatili at di nalalayo ang mga paksa.
4. Desisyunan ang URI at LEBEL o ANTAS ng gagamitin.
Halimbawa:
Paggawa ng Balangkas
I. Leadership Style
Ang Balangkas A.COACHING
1.
➢Ito ay ang maayos na paghahanda ng ulat sa 2.
pamamagitan ng pagsulat ng mga mahahalagang punto a.
hinggil sa paksa. b.
➢Ito ay isang iskeleton ng sulatin na nagsisilbing gabay 1.)
na pagsulat. 2.)
➢Sistematikong paghahanay ng mga ideya upang (a.)
malinawan ang kanilang ugnayan. (b.)

Kahalagahan ng Pagbabalangkas
Katangian ng isang Balangkas
1. Upang maiwasan ang paglayo sa pagtalakay ng
➢ binubuo ng pangunahin at pantulong na ideya. mananaliksik sa paksang kanyang pinili.
➢ Maaaring simple o mahaba. 2. Upang sa isang tingin lamang, makikita sa mahusay na
balangkas ang pagdedebelop ng isang sulating
pananaliksik.
3. Upang magsilbing talaan ng mga ideya na nais • Maaaring maging tatlo hanggang anim na sub-
paksain sa pagsulat. dibisyon o antas ang balangkas.
4. Upang magkaroon ng ideya ukol sa kabuuan ng isang
sulatin.
5. Upang magkaroon ng direksyon ang pagsulat. Kung
may direksyon ang pagsulat, ang lohika ng
pangangatwiran ay magiging malinaw at maayos.
6. Upang ang sulatin ay magkaroon ng KAISAHAN, DIIN
AT MAHUSAY NA PAGKAKA-UGNAY-UGNAY.
6. Upang may magsilbing gabay ang manunulat.

TATLONG URI NG PAGBABALANGKAS

1. BALANGKAS NA PAPAKSA

❑ Gumagamit ng mga salita o parirala para sa ulo o

heading.
❑ Karaniwan ay salita o parirala ang ginagamit sa
paghahanay sa mga kaisipan.
❑ Mga parirala ang ginagamit o pangunahing mga salita
lamang.

2. Balangkas na Papangungusap

➢Gumagamit nang buong pangungusap sa

pagpapahayag ng pangunahing kaisipan.
➢Gumagamit ng isang buong pahayag o pangungusap
sa ulo o heading.
➢Ang kaisipan ay ipinahahayag sa isang buong
Sa anyo ng pagbabalangkas dumepende ang mga
pangungusap.
sumusunod na bilang o letra batay sa kung may higit pa
3. Balangkas na Patalata sa isang paksa ang tinalakay.

➢Gumagamit ng talataan ng mga pangungusap na may Halimbawa:

tambilang na ang bawat isa ay naglalaman ng punong
Huwag nang lagyan ng numerong 2 or 3 kung iisa
diwa.
lamang ang paksa.
➢Gumagamit ng pariralang may maikling buod upang
ipaliwanag ang bawat paksa. Ang nasa ilalim ng A. gayundin, kung walang B walang A.

Mga Dapat Sundin sa Pagbuo ng Balangkas: Ilan pang Tagubilin sa Pagbabalangkas

➢Kailangang iayos ang mga kategorya:
1. Dibisyon- ito ay pinandaan ng mga bilang
Romano (I, II, III, IV)
2. Seksyon- pinandaan ng malalaking titik ng
Alpabeto (A, B, C, D)
3. Sub- dibisyon- pinandaan ng Bilang- Arabiko
( 1,2,3,4,5)
• Kung minsan o maaaring kadalasan, ang paghahati pa
rin sa sub-dibisyon na ang maliliit na titik ng alpabeto
(a,b,c,d,e...) ang ginagamit na pananda.
1. Mahalagang napaplano ang anumang sulatin
sapagkat nagagabayan nito ang pagsusulat.
2. Mapapasimulan ang pagbabalangkas kung
naumpisahan nang mangalap ng materyal sapagkat
ang deskripsyon nito mismo ang nagagamit na mga
pangunahing punto at mga pansuportang detalye sa
paghahati-hati ng mga paksain mula sa
pangkalahatang pagtalakay.
ANG PAG-UNAWA SA MGA GRAPIKONG
REPRESENTASYON
Ang mga grapikong representasyon
-binubuo ng mga GRAP, TALAHANAYAN, TSART, FLOW
TSART at ORGANISASYONG ISTRUKTURAL.
-Ginagamit ang mga ito upang madali at malinaw na
maipaliwanag ang mga numerikong datos na nakalap sa
pananaliksik.
-Ang mga katawagan, termino, pagtutumbas at iba pa
ay kinakatawan ng mga numero, simbolo at larawan.
PARAAN NG PAGPAPAKAHULUGAN SA GRAPIKONG
REPRESENTASYON
1. Tiyakin ang dahilan sa pagbasa at
pagpapakahulugan sa grap, tsart, talahanayan
at iba pang uri nito upang maging maayos ang
pagbibigay-kahulugan at pagsusuri sa mga
datos.
2. Sundin ang layunin o panuto sa paglalapat ng
datos at pagsusuri nito.
3. Basahin sa pasalaysay na teksto na
nagpapaliwanag sa nilalaman at layunin nito,
tingnan din ang pamagat at sab-seksyon ng
grap.
4. Unawain ang legend at scale of miles nito.
5. Tingnan din ang mga tala sa gilid, itaas o
ibabang bahagi, suriin ang mga kahulugan nito
ayon sa legend.
ANG GRAP
➢Ayon kina Bautista at Menez (2008)
-ang grap ang pinakamabisang paraan upang
mailarawan ang mga datos o impormasyon sa biswal na
representasyon.
PAGBIBIGAY- KAHULUGAN SA GRAP
1. Literal na kahulugan- pagsagot sa tanong na
nagbibigay ng mga impormasyong makikita sa
grap.
2. Kahulugan sa antas na interpretatibo- paghango
sa kahulugang ipinapahiwatig ng kaugnayan ng
mga impormasyong inilalarawan sa grap.
3. Pagsusuri sa kahulugan ng datos – pagbuo ng
ideya, paghahambing, pagbibigay ng hula o
prediksyon ng konklusyon tungkol sa mga
inilahad na impormasyon sa grap.
GRAPIKONG REPRESENTASYON
Mga Uri ng Grap
1.Layn grap
➢ Ito ay binubuo ng dalawang guhitperpendicular o
hugis L.
➢Ang patayo at ibabang linya ay may kaukulang
pagtutumbas.
➢Gamit ang linya at tuldok tinutukoy anginterval, bilis,
bagal o tagal ng mga bagay (salik) na nakatala sa bawat
gilid.
2. Pay grap/ Pabilog na grap
➢Gumagamit ng bibig na parang pie.
➢Ang bilog ay hinahati sa kwadrant na binubuo ng
100%.
➢Ang porsyento o digri ng pagtutumbas ay iguguhit
batay sa aktwal na hati nito sa bilog.
3. Bar Grap
➢Sa halip na tuldok at linya, bar ang ginagamit upang
tukuyin ang kantidad.
➢Parisukat ang anyo ng grap, maaaring patayo o pahiga
ang mga datos na sinisimbulo ng bar.
➢Maari ding gumamit ng mga pangkulay upang mas
maganda at maayos na maipaliwanag ang datos.
4. Pikto Grap
➢Sa grap na ito ay mga larawan ang ginagamit upang
kumatawan sa mga datos at impormasyon. Mahalaga na
maging magkakasinlaki ang mga larawan.
➢Epektibo rin ang uring ito ng grap sa paghahambing
ng datos sa iba’t ibang panahon.
5. ANG FLOW TSART
➢Ipinakikita ng ganitong uri ng representasyon ang
daloy o flow ng isang proseso o maaaring pangyayari.
➢Binubuo ito ng ibat-ibang hugis sa pinagtatalaan ng
mga prosesong dapat sundin o isagawa.
➢Ang mga guhit o strands na nagdurugtong sa bawat
proseso ay mahalaga ring maunawaan para sa pagsusuri
sa takbo ng proseso.
6. ANG TALAHANAYAN
➢Nasa anyong tabulasyon ang mga datos.
➢Mayroong kaukulang kolum ang bawat paksa. Katulad
ito sa matrix sa istatistiks.
Kailangan sa paglalapat ng numerikong datos:
1. Agad na matukoy kung ilang hanay at kolum ang
kakailanganin,
2. Lagyan ng leybel ang bawat hanay at kolum
3. Dapat maging malinaw at tiyak ang mga datos
sa bawat hanay at kolum
4. May pamagat ang talahanayan at sikaping sa
pamagat pa lamang ay mauunawaan na ng
 target na gagamit/babasa nito kung tungkol
saan ang talahanayan
5. Itala sa ilalim ng talahanayan ang source o kung
saan nakuha ang datos na inilapat sa
talahanayan.
7. ORGANISASYONG ISTRUKTURAL
Ipinakikita nito ang ranking sa isang organisasyon,
samahan, o asosasyon.
Nagsisimula sa pinakamataas na antas tungo sa
pinakamababa.
Pagmamarka (Highlighting)
➢Ito ay ang paraan na ating ginagawa upang madali
nating matandaan at maunawaan ang binabasa.
➢Isa itong mabisang paraan upang hindi mawaglit sa
isipan at paningin ang mga keywords na dapat tandaan.
➢Tinatawag din itong “Annotating the Text” o
“Highlighting”. Ito ay maaaring paglalagay ng makulay
na bolpen o pagsalungguhit sa mga mahahalagang salita
sa binabasa.
Mahalagang basahin ang buong teksto at tandaan na
ang pagmamarka ay dapat na sumakop sa sampung
bahagdan (10%) lamang ng kabuuang teksto.
Walang kabuluhan ang pagmamarka kung ang buong
tala ay kakulayan. Ang paraang ito ay mabisa para sa
pegrerebyu, pananangguni at muling
pagbasa(rereading) Cruz (2004).
MGA DAHILAN SA PAGMAMARKA:
Dahil sa ating pagbabasa ay may mga:
1. Salitang nakapagpapamulagat sa ating
sensibilidad.
2. Salitang nagbibigay ng mga bagong
impormasyon.
3. Salitang nakapaglilinaw ng mga isyung nais
masagot.
4. Salitang nakasentro sa diwang gustong mabatid.
Anu-ano ang Minamarkahan?
1. Ang mga (content words) at (keywords).
2. Mga pangalan ng tao.
3. Pangyayari na mahirap nating matandaan.
4. Mga teorya.
5. Mga kaisipang inilahad ng materyal sa atin.
6. Mahalagang puntos, paksang pangungusap,
mga susing pangungusap at salita.
7. Talataang nag-iisa-isa, nag-eenyumereyt o
bumabanggit ng proseso o mga hakbang.
8. Idinagdag na sariling komentaryo, tanong at
adisyonal na impormasyon.
9. Mga talang marginal.
Ano ang Talang Marginal?
➢Ito ang mga simbulo, salita o drawing na nakatala sa
gilid o margin/ palugit ng pahina na ginagamit ng sanay
na sa gawaing pagmamarka.
➢ Wala itong format o formula na sinusunod at
maaring sariling likha lamang ng gumagawa nito ang
mga simbulo upang madaling matandaan at
maunawaan ang mga detalye sa binabasa.
PANGUNAHING KASANAYAN SA PAGPAPALAWAK NG
TALASALITAAN
Talasalitaan
➢ Listahan ng mga salita at kanilang kahulugan
➢ Tinatawag ding Vocabulary o bukabularyo,
➢ pangkat ng mga salita na nasa loob ng isang wika na
pamilyar sa isang tao.
➢ karaniwang umuunlad na kaalinsabay ng edad
➢ nagsisilbing gamitin at pundamental na kasangkapan
para sa komunikasyon at pagkamit ng kaalaman.
➢ Ang mga salita na itinuturing na pinakadiwa ng isang
wika ay ang kabuuang talasalitaan ng wikang ito.
Anglo-Saxon
Ang talasalitaan ay isang imbakan ng mga salita na
dapat angkinin at pahalagahan
Intsik
Ang talasalitaan ay isang malawak na dagat ng mga
salita na dapat hulihin
Kahalagahan ng Talasalitaan
1. Madaling pag-unawa
2. Tamang paggamit ng mga salita
3. Tamang pagpapa-kahulugan
Mga Paraan ng Pagpapalawak ng Talasalitaan
1. Palagiang pagbasa
2. Pakikisalamuha
3. Paglalahad ng nabasa
4. Pagtatanong ng kahulugan ng mga
terminolohiyang binigyang-pansin
5. Pagkakaroon ng interes sa ibang diyalekto
Ibigay ang kahulugan ng mga salita: Mayroong ding mga disyunaryong nilikha para sa ilang
natatanging disiplina tulad ng mga:
1. Kubyertos
2. Kwaderno ✓ Synonyms
3. Tipanan ✓ Antonyms
4. Huwad ✓ Homonyms
5. Sanggang dikit
✓ Phrases and idioms
6. Pulot gata
✓ Dialect terms
7. Naniningalang pugad
8. Batubalani A. PAG-UULIT NG BUONG SALITA O ILANG PANTIG NG
9. Kalimbahin SALITA
10. Salipawpaw Ang salitang innulit ay isang salitang-ugat o salitang
11. Antipara maylapi na inuulit.
12. Azotea
13. -Abaniko 1.Parsyal na Pag-uulit
14. Batingaw ➢ang unang bahagi lamang ng salita ang inuulit
15. Liwasan Halimbawa:
16. Sambalilo – sayaw = sasayaw lakad = lalakad
17. Piging – 2. Ganap na Pag-uulit
PAGPAPALAWAK NG BOKABULARYO GAMIT ANG ➢Ang buong salitang-ugat o salitang maylapi ang
TALATINIGAN O DIKSYUNARYO inuulit.
Halimbawa:
Ayon kay Cruz et. al. (2004) ang diksyunaryo ay isang gabi = gabi-gabi basa = basa nang basa
alpabetikong pagkakasunod-sunod ng mga salitang
binibigyang – kahulugan. 2.Ganap na Pag-uulit
Salitang-maylapi:
❖ Karaniwan na ang pahina nito ay nahahati sa dalawa sumayaw = sumayaw -sayaw
❖ unang entri-makikita sa kaliwa mag-isip = mag-isip- isip
❖ huling entri-kanan o katapat
Mga Tiyak na Tuntuning Sinusunod sa Pag - uulit ng
Maliban dito ibinibigay rin ng diksyunaryo ang wastong: Ganap na mga salita:
❑baybay
• Sa salitang- ugat, kapag ito ay dalawang pantig
❑wastong gamit lamang, ulitin nang buo.
❑etimolohiya taon = taon – taon
❑pagbigkas araw = araw-araw
❑ mga uri ng salita
Kung ang salitang - ugat naman ay binubuo ng tatlo o
PAG-ALAM SA KAHULUGAN NG ISANG SALITA mahigit pang pantig, kunin lamang ang unang dalawang
1. Dapat ay may sapat na kaalaman at kasanayan pantig ng salita at gawing unang bahagi ng pag- uulit at
ang isang mag-aaral sa paggamit ng saka ikabit sa ikalawang hati ang buong salitang- ugat.
diksyunaryo. malayo = malayu-layo
2. Mabisang hakbang sa madaliang pagkakita sa hiwalay = hiwa-hiwalay
kahulugan / katuturan ng salita. mataas= mataas-taas
DIKSYUNARYO • Sa pag- uulit na ganap ng salitang maylapi, -ang unlapi
❖ Nakatutulong sa pagbibigay sa mga mambabasa o at gitlapi ay isama sa unang hating pag- uulit subalit ang
manunulat ng mga salitang maaaring magamit upang hulapi ay isama sa ikalawang hati.
maipanghalili sa isang palasak na salita. Halimbawa:
❖ Paraan ng pagpapalawak ng mga kaalamang 1. tumakbo (takbò + -um)= tumakbu- takbo
pansalitaan. 2. magsabi (mag- + sabi)= magsabi-sabi
3. tumatlo (tatlo + -um-)= tumatlo- tatlo
B. PAGTATAMBAL - Pagsasama ng dalawang salita.
Ang salitang- tambalan - dalawang salitang magkaiba na
pinagsama o pinag-isa upang makalikha ng isa pang
salita o salitang may bagong kahulugan.
1. MALATAMBALANG SALITA- Karaniwang isinusulat na
may gitling sa pagitan ng dalawang salita.
Halimbawa:
pulis, trapiko pulis-trapiko
tubig, ulan tubig-ulan
gatas,kalabaw gatas-kalabaw
2. TAMBALANG -GANAP – isinusulat naman nang
magkadugtong. (may bagong salita na may bagong
kahulugan na mabubuo)
Halimbawa:
balat, sibuyas balatsibuyas
hampas, lupa hampaslupa
dugo, bughaw dugongbughaw
C. PAGLALAPI - idinurugtong ang mga panlapi sa
salitang-ugat.
• Ang salitang-ugat-ay mga salitang basal ang anyo o
mga salitang hindi pa nalalagyan ng panlapi;
samantalang ang
• Ang salitang- maylapi- mga salitang-ugat na nilagyan
na ng panlapi
D. PAG-ANGKIN/PANGHIHIRAM
➢panghihiram sa dayuhang wika
Ayon kay Propesor Florentino H. Hornedo ng
Pamantasan ng Ateneo, dapat daw ay tawagin itong
PAG-AAMPON ng salita at hindi panghihiram; sapagkat,
ang anumang bagay raw na hinihiram ay sinasauli. Sa
kaso ng ating panghihiram, hindi natin hiningi ang
pagsang-ayon ng bansang pinaghiraman natin; ginamit
na lang natin ang mga salita nang walang paalam.
Bakit nga ba tayo nanghihiram?
a. Wala tayong pantawag na mga bagay, kaisipan,
karunungang hindi sa atin nagmula.
b. Wala tayong katutubong panumbas o katumbas
na salita para sa salitang hiniram
c. Mapalawak ang ating talasalitaan
d. Dahil sa ang wikang Filipino ay isang buhay at
dinamikong wika, patuloy tayo sa panghihiram
upang maragdagan ang ating bokabularyo.
e. Upang hindi tayo malayo o mahiwalay sa mga
pagbabagong nagaganap sa mundo.
f. Dahil tayo ay kabilang sa isang global na
komunidad, ang mga pagbabago at kalakarang
nagagaganap sa mundo ay kailangan nating
magaya.
g. Upang magamit natin ang mga salitang hiram sa
pakikipagtalastasan; pasulat man o pasalita.
h. May mga salitang teknikal, siyentipiko at
pantangi na hiniram natin sa iba at ginagamit
natin.
E. PAGLIKHA
➢ paglinang o pagdedebelop ng wika ayon sa kalikasan
nito
➢ ang mga ito'y lumilitaw, ginagamitayon sa
pangangailangan ng mga tao at sa katagalan ay
lumilipas din
➢ nagawang lumikha ng tao ng mga katawagan sa iba't
bang paraan na ang layunin ay mapalawak ang
talasalitaang Filipino
Mga Halimbawa:
Punlay (sperm)
Hating (telepono)
Miksipat (mikroskopyo)
Lagusnilad (underpass)
Binhisipan (seminar)
Daktinig(mikropono)
Hatidwad (telegrama)
Kabilang din sa mga likhang-salita ang mga balbal o
Slang sa Ingles. Batay sa riserts ni Salvador (2008)
mahirap masumpungan kung saan nga ba nagmula ang
salitang slang o balbal.
Ayon kay Bulanos (1982) ang salitang balbal ay Tagalog
na bersyon ng Slang. Ang balbal ay salitang Tagalog na
nangangahulugang grupo ng mga salita na hiniram sa
wikang banyaga na ginagamit ng mga taong may
mababang pinag- aralan.
ANG ISLANG O BALBAL Halimbawa:
➢ informal na wika sa antas ng lenggwahe na ginagamit Banyuhay (Bagong Anyo ng Buhay)
ng tao sa komunikasyon. Tapsilog (Tapa, Sinangag, Itlog)
➢ Subalit, sinuman o anuman ang estado ng tao sa Altanghap (Almusal, Tanghalian,
lipunan ay nakalilikha ng sariling islang. Hapunan)
➢ Tagalog islang ay patuloy sa paglago at pagsibol. Dulawit (Dula at Awit)
Tsinoy (Tsino at Pinoy)
➢ Ang buhay nito ay depende sa kung paano ito nilikha
Sayawit (Sayaw at Awit)
at kung gaano ito kadalas gamitin.
➢ Nagiging usapin pa rin ito hanggang sa kasalukuyan G. PAGPAPARIS NG MAGKASAMA -
ng mga entymologist kung saan at paano na ang Tagalog ➢mga bagay na kapag binanggit ay lagi nang
Slang ay sumibol. magkasama
Mga Halimbawa:
Batay sa kinalabasan sa isang pananaliksik, narito ang
• simula, wakas
mga sumusunod na konklusyon:
• timog, hilaga
1. Bagamat may tatlong grupo ang mga lumilikha
H. PAGPAPANGKAT-PANGKAT/HYPONYM
ng salitang-balbal: taong-kanto, bakla, at mga
konyo, hindi nangangahulugan na ang proseso ➢isinasama sa isang klasipikasyon ang mga salitang
ng kanilang paglikha ay exklusivo sa kani- magkakasing-uri o nagtataglay ng isang katangiang
kanilang pangkat. katulad ng isang batayang salita
2. Masasabing ang proseso ng paglikha ay Mga Halimbawa:
inklusivo sapagkat anuman ang proseso ng SINING: musika, sayaw, pagpipinta, tula, pag-arte,
paglikha ng salitang-balbal ay nagaganap sa pagguhit
anumang uri ng tao: edukado man o hindi, dahil ISPORT: basketball, baseball, sipa, bilyar, volleyball,
dito, bukod sa nabanggit na, may mga chess,
tinatawag na mga tagapagsalitang: MEDISINA: Optalmology, Pedyatriks, Obstetriks,
Surgery, Dentistry,
superior,/inferior, civilizado/di-sivilisado,
barbaro/edukado,di-edukado/pangmasa, I. PAGSISINGKAHULUGAN / SYNONYM
mataas/vulgar, formal/di-formal. Kasingkahulugan- may mga salita na halos pareho ang
kahulugan.
3. May malaking kinalaman sa paglikha ng salita Halimbawa:
ang katangian ng tagalikha sa sarili nitong • magsagupa – mag-away
proseso • mapintog – matambok
4. Batay sa teorya ni Zorc (2000) sa kanyang • supling – anak
Coming to Grips with Tagalog Slang na
nagpapaliwanag sa mga proseso sa pagbuo ng 1. Denotasyon - Karaniwang kahulugan dala ng
mga ito. diksyunaryo o salitang ginagamit sa pinaka karaniwan at
simpleng pahayag.
Halimbawa:
Makunat ang tikoy.
Makunat = mahirap kagatin

2. Konotasyon - pansariling kahulugan ng isang tao o

pangkat. May dalang kahulugang iba kaysa sa
F. PAGHAHALO karaniwang pakahulugan.
Dalawa o higit pang pinaikling mga salita na pinaghahalo Halimbawa:
upang bumuo ng isa pang salitang magtataglay ng Makunat ang taong iyan.
pinaghalong kahulugan ng lahat ng mga salitang Makunat = kuripot
pinaghanguan ng mga pinaikling anyo. Sa paraang ito
walang salita ang ginagamit ng buo
J. PAGGAMIT NG CONTEXT CLUES (PAHIWATIG) -angkop
gamitin sa mga salitang iisa ang kahulugan, di madalas
gamitin, at may kalaliman sa depenisyon.
K. PAGSASALUNGATAN / ANTONYM
➢ Pagbibigay ng salungat na kahulugan
Kasalungat - Ito ay tumutukoy sa salitang kabaligtarang
kahulugan ng salita.
➢ Pagbibigay ng salungat na kahulugan
Mga Halimbawa:
mataba- payat
malinis - marumi
maputi - maitim
mataas – pandak
• Gradable (komplimentaryo) – pinahihintulutan nitong
magkaroon ng pagpapahayag ng degree of contrast.
Hal. Lalaki – babae
• Non-Gradable (naantas o nasusukat) – hindi
pinahihintulutan nitong magkaroon ng pagpapahayag
ng degree of contrast.
Hal. Malaki - maliit
• Converse Terms (tugunan) – ito ay ang mga salitang
magkakasalungat ang kahulugan ngunit magkakaugnay
ito.
Hal. Bumili – nagbenta
L. PAGSISINTUNUGAN/HOMOGRAPH - paggamit ng mga
salitang pareho ng baybay subalit nagkakaiba ng tunog
at kahulugan
Halimbawa:
1. Ang puno ay pinutol ni Mang Benito.
2. Si Ian ay puno sa aming klase.
3. Pito silang magkakapatid.
4. Mahilig maglaro ng pito si Marky.
M. Salita na Maraming Kahulugan (Polysemy)
➢mga salita na iisa ang anyo subalit nagtataglay ng
dalawa o mahigit pang kahulugan.
➢Kung babasahin o di kaya’y maririnig natin ang
salitang kamay, agad na pumapasok sa ating isipan na
ito’y bahagi ng katawan. Ngunit maaari rin itong
magtaglay ng iba’t-ibang kahulgan gaya ng mga
sumusunod na halimbawa:
Halimbawa: KAMAY – bahagi ng katawan.
KAMAY na bakal, mahabang KAMAY,
malikot na KAMAY
ANG SINING SA PAGSULAT
KAHULUGAN NG PAGSULAT
➢ Madalas na pangunahing ituro at talakayin bilang
isang kasanayang makrong pangwika kaya maaaring
ito’y panghuli ding natututunan.
➢ Kompleks na gawain sapagkat mabusisi at mahirap
ang pagsasakatuparan.
-isang prosesong sosyal o panlipunan, ang bunga ng
interaksyon ng proseso ng mga mag-aaral at produkto
sa sosyo kultural na konteksto na nakakaapekto sa
pagkatuto. (Dr. Lydia R. Lalunio)
➢ pagsasatitik ng anumang simbolo sa kahit anong
midyum upang maghatid ng mensahe ang isang tao sa
iba
➢ kasingkahulugan ng pagsusulat: pagtatala,
paglilimbag, pagguhit, pagsasatitik
➢ Simbolo ang isininusulat ng tao. Sakop ng simbolo
ang titik, numero, hugis, bantas at nota. (grapema)
➢ Ang midyum -tumutukoy sa kung saang kaparaanan,
tsanel, daluyan o daanan naisagawa o naisakatuparan
ang pagsusulat. (dahon, bato, kahoy, papel, pisara,
cellphone at laptop)
Proseso ng Pagsulat
A. Unang Yugto
1. Pagpili ng paksa - Pagtatanong sa sarili kung
"Tungkol saan ang isusulat?"
2. Pag-alam sa layunin ng pagsusulat
Layunin - dahilan o rason kung bakit
nagsusulat ang isang awtor.
a. Personal ito kung may layuning
ipahayag lamang ang ating mga naiisip
at nararamdaman. Kilala rin ito bilang
ekspresibong pagsusulat.
b. Sosyal ang pagsulat kung may layunin
itong transaksiyonal. Ibig sabihin, ang
pinatutungkulan ng sulat ay mga taong
may mataas na katungkulan sa lipunan
o mga pagsusulat na pampropesyonal
at panteknikal.
3. Pangangalap ng datos
Mapaghahanguan ng mga datos:
➢ silid-aklatan
➢ Personal -mula sa talaarawan, dyornal,
liham at iba pang kaugnayan sa buhay
4. Paggawa ng balangkas - Nagiging maayos
ang pagkakasunod-sunod ng ideya
B. Ikalawang Yugto
5. Pagsulat ng borador (Draft Writing)
➢Ito’y aktuwal na pagsulat nang tuloy-tuloy
na hindi isinasaalang-alang ang maaaring
pagkakamali.
➢Ang mga kaisipan at saloobin tungkol sa
paksang sinusulat ay malayang
ipinahahayag ng estudyante.
➢Ang guro ay nakaantabay sa maaaring
maitulong o tanong na maaaring hingin ng
mag-aaral kung nasa klasrum ang gawain.
➢Matapos maisagawa, maaaring balikan at
suriin ng estudyante ang natapos na sulatin
upang maaayos at malinaw ang ginagawang
paglalahad.
6. Editing
➢ Kasama na rin sa editing ang pagrerebisa.
➢Ang bahaging ito ay pagwawasto sa
gramatika, ispeling, estruktura ng
pangungusap, wastong gamit ng salita,
kapitalisasyon, palabantasan at mga
mekaniks sa pagsulat.
➢Sa bahaging ito pinapakinis ang papel
upang matiyak na ang bawat salita at
pangungusap ay naghahatid ng tamang
kahulugan.
➢Sa pag-eedit, ang mga di-magkaugnay na
pangungusap ay muling isinusulat upang
higit na maipakita ang kaugnay na mga
ideya.
7. Pagrebisa
➢Ito’y pagbabago at muling pagsulat bilang
tugon sa sagot sa mga payo at pagwawasto
mula sa guro, kamag-aral, editor o mga
nagsuri.
➢Pangunahing konsern ng rebisyon ang
pagpapalinaw sa mga ideya. Ginagawa ito
upang suriin ang teksto at nilalaman para
matiyak ang kawastuhan, kalinawan, at
kayarian ng katha na madaling maunawaan
ng babasa.
➢Sa bahaging ito, iwinawasto ang mga
inaakalang kamalian, binabago ang dapat
baguhin, at pinapalitan ang dapat palitan.
C. Pangatlong Yugto
8. Pagpasa o paglalathala - huling proseso ng
pagsusulat
➢Ito na ang makinis at malinis na
manuskrito.
➢Tiniyak mo na sa prosesong ito na naedit
nang husto ang buong teksto.
C. MGA BAHAGI NG PAGSULAT
1. SIMULA/PANIMULA
Sa bahaging ito, kailangang mapukaw ang kawilihan,
interes o atensyon ng isang mambabasa. Inihahalintulad
ito sa window shopping / display window
Estratehiya sa pagsulat ng mabisang panimula:
a. Pagkukuwento
➢ Isang mahusay na panimula ang pagsasalaysay ng
isang kapana-panabik na karanasan ng isang tao.
➢ Maaari ding magamit na panimula ang mga
kuwentong hinango sa mga pabula, alamat, epiko, mito,
anekdota o kaya’y sariling karanasan.
b. Sipi o Panghihiram ng Idea mula sa Iba
➢ Hinihiram ang sinabi ng isang kilala at eksperto sa
kaniyang larangan, (pasalita o pasulat)
➢ Nagsisilbi itong matatag na pundasyon upang maging
kapani-paniwala ang isinusulat sapagkat ginamitan ng
mga pananalita na mula sa isang iginagalang at kilalang
eksperto.
c. Pagtatanong - Ang pinakamalimit gamitin ng mga
manunulat, lalo na yaong mga baguhan ang
pagtatanong. Maaaring ang tanong na ipinupukol ay
dapat sagutin o yaong katanungang hindi naman talaga
nangangailangan ng kasagutan. Kapag ang tanong ay
hindi naman talaga nangangailangan ng kasagutan,
retorikal na tanong ang tawag dito.
d. Depinisyon - May mga pagsulat na sinisimulan sa
pagpapakahulugan o pagbibigay-katuturan ng isang
konsepto o ideya. Malaking tulong ang ganitong paraan
ng pagsisimula upang maunawaan kaagad ng
mambabasa ang gamit ng salita sa kabuuan ng pahayag
e. Salitaan / Monologo o Diyalogo - Ang salitaan ay
mabisang panggising sa kawilihan at interes ng
mambabasa. Ang timbre ng boses at paraan ng
pagsasabi ng isang linya ay malaking tulong upang
maagaw ang pansin ng mga tagapakinig at mambabasa
f. Tula o Awit
➢ Mabisang kasangkapan upang simulan ang isang
pagsulat. Dala ito ng likas na pagiging makata ng mga
Filipino.
g. Kasaysayan o Etimolohiya ng Salita - Ang pag-alam sa
pinag-ugatan, pinanggalingan o pinagbuhatan ng isang
termino o salita ay malaking tulong sa lalong
pagpapayabong ng talasalitaan ng isang tao, Dito
nabibigyan ng pagkakataon ang mambabasa o
tagapakinig na makapag-isip at makapaglimi na ang
bawat salita ay may sariling kasaysayan na dapat
alamin, hanapin at tuklasin upang mas ganap na
maunawaan ang konseptong tinutumbok nito higit pa sa
nakasanayan nang pagpapakahulugan dati rito
h. Lantarang Pagsasabi ng Problema
➢ Sa ganitong paraan ng pagsisimula ng pagsulat,
sinasabi agad ang suliranin bilang paksa.
➢ Direktahan ang paglalahad ng problema upang
malaman agad ng mambabasa o nakikinig kung tungkol
saan ang tatalakayin.
i. Makatawag -pansing pahayag
➢ Ang mga salita o pangyayaring nakakabigla o
nakakagulat ay epektibong paraan upang simulan ang
isang pagsulat.
➢ Makatawag-pansin ang isang pahayag kung ito ay
kakaiba at bago sa pandinig at panlasa ng mambabasa o
makikinig.
➢ Tumutukoy rin sa pahayag na di-pangkaraniwan
j. Biro o Paluwang-tawa
➢ Hindi nakakalimutan ang isang sulating nag-iwan ng
ngiti o saya sa labi ng mambabasa o mga nakikinig.
➢ Mabuting panimula ang pagpapatawa dahil
magsisilbi itong pangganyak at mahihikayat ang mga
mambabasa o mga nakikinig na ipagpatuloy ang
kanilang ginagawa.
k. Kasabihan, Kawikaan o Islogan
➢ Ang mga pahayag na naglalaman ng talinghaga at
lalim ng pag-unawa ay mabuting panimula sa isang
pagsusulat.
➢ Nagbibigay ito ng mga karunungang kinakailangang
pag-isipang mabuti at mensaheng nagpapatalas ng
kaisipan.
L. Balita - Mabisang panimula sa isang pagsusulat ang
isang napapanahong balita.
2. Katawan ng Isang Sulatin
➢ Ibayong pag-iisip ng manunulat ang kailangan
➢ Dapat may malawak na kaalaman sa isang paksa
➢ Isaayos ang mga detalye batay sa layunin ng
komposisyon
➢ Isaalang-alang ang tamang gamit ng mga salita at ang
damdamin at diwang nais ihayag
Estratehiya ng Pagsulat ng Katawan (Bernales et al.)
(1) Iayos ang datos sa tamang pagkakasunod-sunod.
Ibig sabihin, kung ang unang detalye, Iyon ang dapat
mauna at pagsunod-sunurin ang iba pang
pangyayari.
(2) Iayos ang datos nang palayo o palapit, pataas o
pababa, at papasok o pababa lalo na kung ang
teksto ay naglalarawan.
(3) Iayos ang datos nang pabuod o mula sa pagbibigay
ng espesipikong detalye patungo sa paglalahat.
(4) layos ang datos nang pasaklaw, mula sa panlahat na
kaisipan tungo sa mga tiyak nadetalye.
(5) Ihambing ang mga datos, ibigay ang katangiang
magkaiba o kaya'ypagkakapareho.
(6) Iisa-isahin ang mga datos.
(7) Suriin o magbigay-puna mula sa sinabi sa panimula
3. Pagwawakas ng Sulatin
Estratehiya:
a. Pagbubuod - Ito ay nangangahulugang
pagpapaikli ng mga sinabi sa isang sulatin.
Lagom ang iba pang tawag dito. Pag-uulit ng
ideyang nasabi na sa pinakamaikling
pamamaraan.
b. Pagbibigay ng Inaasahang Mangyayari
➢ Ginagamit ito upang magpredik ng
kalalabasan o ng maaaring maganap sa
hinaharap.
➢ Nagbibigay-daan ito upang makita ang
hinaharap at makapaghahanda ang sinuman.
c. Kongklusyon
➢ pinal na sagot sa problemang inilalahad ng
pagsulat
➢ may kaiklian, isang mahalagang katangian
nito ang pagtataglay o pagkakaroon ng
panibagong ideya buhat sa mga nasabi na.
d. Paghahamon o Pagbabanta - Ang hamon ay
nakakatulong upang kumilos ang mambabasa o
tagapakinig.
Ang wakas na pagsulat na naglalaman ng
hamon o banta ay *susukat sa kakayahan ng
 isang tao na gawin, abutin o lagpasan pa ang
pananagutang nakaatang sa kaniyang balikat
e. Rekomendasyon
➢ Walang katapusan ang pagkatuto at pag-
aaral sa buhay ng tao kaya malaking tulong ang
pagbibigay-mungkahi upang magsikhay sa
lalong pagpapaibayo ng buhay.
➢ Nakatutulong ang pagwawakas sa
pamamagitan ng rekomendasyon sapagkat mga
kongkretong pundasyon, hakbang at gabay ito
upang maisakatuparan nang mas mainam ang
isang layunin
f. Sipi na maaaring kasabihan, paniniwala o
katotohanan
➢ Ang panghihiram ng idea sa pagwawakas ng
isinusulat ay isang magandang halimbawa na
nagbabasa, nagsasaliksik, at mulat sa
mahahalagang pangyayari ang isang manunulat.
➢ Nakatutulong ito upang mas maging kapani-
paniwala ang kaniyang mga isinusulat.
➢ Maiuugnay ng manunulat ang kaniyang
kaisipan sa iba pang kaisipan na lalong
magpapalinaw ng kaniyang mensahe.
g. Tula o Awit o Panalangin
➢ Kung nagagamit bilang umpisa ng pagsulat
ang tula o awit, maaari din itong gamitin bilang
panapos nito.
➢ Ang anumang tula o awit ay laging may
kakabit na talinghagang tumutulong upang
mag-isip ang mambabasa nang malikhain,
kritikal at mapagnilay.
MGA URI NG PAGSULAT
1. AKADEMIKONG PAGSULAT
➢ Ito ay isang masinop at sistematikong
pagsulat
➢ ukol sa isang karanansang panlipunan na
maaaring maging batayan ng marami pang pag-
aaral na gagamit nito sa ikatataguyod ng
lipunan.
Kabilang dito ang pagsulat ng:
✓ ulat-aklat (book report)
✓ repleksiyon sa paksang tinalakay sa klase
✓ panunuring pampanitikan
✓ rebyu ng pelikula
✓ tesis
✓ disertasyon
2. Teknikal na pagsulat
➢ Uri ito ng pagsulat na may mahigpit na
pormat na sinusunod.
➢ Madalas na isinusulat ito sa antas-
propesyonal.
Mga Halimbawa:
✓ Liham-aplikasyon
✓ resume
✓ Resolusyon
✓ katitikang pulong
✓ Memorandum
3. Journalistic na Pagsulat
➢ Sa aklat ni Bernales et.al. (2002),
Uri ng pagsusulat batay sa layunin.
1. jornal bilang pang-araw-araw na talaan ng
mga karanasan.
2. jornal bilang gamit sa pamahayagan.
➢ Madalas na mababasa sa mga pahayagan o
diyaryo. Kabilang sa uring ito ng pagsulat ay:
✓ editoryal
✓ lathalain
✓ balita
✓ balitang isports
Editoryal
➢ Nagpapahayag ng opinyon o kuro-kuro ng pahayagan
sa pamamagitan ng pagpapaliwanag o paglalahad ng
isyu sa paraang madaling unawain at malinaw para sa
mga mambabasa.
➢ Dito nagbibigay ng tala, ng pagpanig o pagsalungat sa
isyu o pagbibigay-halimbawa ng sumulat.
4. Reperensiyal na Pagsulat
➢ Ito ang pagsulat na nagsisilbing hanguan ng
iba pang ideya.
➢ sulating maaaring magbigay ng tiyak na
patunay mula sa mga sinasabi sa isinusulat ng
tao.
➢ Binubuod o pinaiikli ng isang manunulat ang
ideya ng ibang manunulat at tinutukoy ang
pinaghanguan niyon (parentetikal, talababa)
para sa sinumang mambabasa na nagnanais na
sumangguni sa reperensyang tinukoy
➢ Naglalayong magrekomenda ng iba pang
sanggunian hinggil sa isang paksa
Halimbawa:
✓ Talababa (footnote)
✓ kaugnay na literatura at pag-aaral
 ✓ sanggunian ➢ Kumpara sa internet, mas mapagkakatiwalaan ang
✓ bibliyograpiya aklat sapagkat may pangalan ito ng mga sumulat nito.
✓ apendiks Ibig sabihin, may mananagot at kayang manindigan sa
5. Propesyonal na Pagsulat mga impormasyong mababasa sa libro.
➢ Ito ay mga pagsulat na ginawa sa kani- 4. Ensiklopedya
kaniyang trabaho o disiplina. ➢ Makapal na libro na naglalaman ng maraming
6. Malikhaing Pagsulat bolyum tungkol sa espesipikong paksa o kaalaman.
➢ Ito ang uri ng pagsulat na sangkot ang ➢ Mamahalin ang uring ito ng sanggunian subalit tiyak
pagkakaroon ng mayamang hulagway ng isang na malaman ang pagtalakay rito sa anumang napiling
tao. Kailangan dito ng isang malikot na paksang inilathala.
imahinasyon.
➢ Paalpabeto rin ang pagkakaayos
➢ Layunin nitong palutangin ang kasiningan ng
➢ karaniwang nilalaman nito ang mga kakatwa o
isang akda.
pambihirang pangyayari sa buhay ng tao at sa daigdig.
Mga halimbawa:
✓ Bugtong (RIDDLES) 5. Atlas
✓ salawikain (PROVERBS) ➢ mga impormasyong may kinalaman sa lugar o tiyak
✓ Tula (POEM) na bansa.
➢ Naglalaman ito ng mga larawan, hugis o sukat ng
E. ANG PAGSULAT NG RESUME isang lugar na nais mong puntahan.
Formats of resume:
➢ Para ito sa mga taong mahilig maglakbay.
1. Chronological
➢ Makikita rito ang tiyak na lokasyon ng iba’t ibang
2. Functional
pasyalan at tanawin
3. Hybrid
➢ iba't ibang anyo ng tubig at lupa kasama na ang sukat
F. MGA MAPAGSASANGGUNIAN SA PAGSULAT kung gaano ito kalawak o kakitid.
1. Diksiyonaryo
6. Tesis
➢ Hindi mapasusubaliang napakahalaga ng
diksiyonaryo upang malaman ang tamang baybay o ➢ Sa tesis kinukuha ang mga kaugnay na literatura sa
ispeling mga isinusulat. isang pananaliksik.
➢ Tinatawag din itong talatinigan o talahuluganan. ➢ Ang kaugnay na literatura ay pangalawang bahagi sa
paggawa ng isang pananaliksik. (kab. II)
➢ Nakaayos dito ang mga entring salita sa
paalpabetong pagkakasunod-sunod ➢ ito ay mga naunang pag-aaral at magbibigay-linaw sa
isang paksang isinusulat.
2. Internet
7. Disertasyon
➢ Ang internet ang isa sa pinakamabilis na
mapagkukunan ng impormasyon sa pagusulat. ➢ Mataas na uri ng pagsusulat.
➢ Ito ay hango sa pinaikling "internet working.“ ➢ Ginagawa na ito ng mga nag-aaral sa antas
doktorado.
➢ Kailangan dito ng kompyuter o anumang gadget
upang ito ay magamit. ➢ Kaiba sa tesis, sa disertasyon, gumagawa ang mga
mananaliksik ng sariling teorya.
3. Aklat ➢ pinal na kahingian upang makapagtamo na digring
➢ May mga tagapaglathala ang bawat libro na siya ring doktorado
kaakibat sa anumang pananagutan ukol sa nilalaman
nito. Higit sa lahat, ang libro ay may mga editor na 8. Pahayagan
nagpapakinis upang lumabas ito nang malinis at malayo ➢ Makakatulong upang magkaroon ng batayan ang
sa mga tipograpikong pagkakamali. mga isinusulat lalo na sa mga napapanahon at maiinit
➢ Pinakamabisang hanguan ng impormasyon sa na isyung pinag-uusapan ng bayan.
anumang pagsusulat. ➢ arawang lumalabas sa sirkulasyon upang mabasa ng
publiko.
➢ Karaniwang naglalaman ng mga balitang
internasyonal, nasyonal at local

9. Journal
➢ Maaaring referred o hindi ang isang journal.
➢ Ito ay kalipunan ng mga pag-aaral na pinaikling
bersiyon.
➢ Maaaring mula sa tesis at disertasyon na muling
inilalathala upang itampok lamang ang mga
pinakamahalagang bahagi.
➢ Mga sanaysay ito na bunga ng mga pananaliksik
tungkol sa isang partikular na paksa

10. Almanake
➢ Kalendaryo ito ng mga araw sa isang taon na
kinatatalaan ng mga oras ng iba't ibang pangyayari at
katotohanan tulad ng anibersaryo, pagsikat at paglubog
ng araw, pagbabago ng buwan atbp.
➢ Makakatulong ito sa pagsusulat tungkol sa partikular
na kasaysayan ng isang bansa o lugar.
➢ Makikita rin dito ang mga prominenteng tao at ang
mga kasaysayang nag-iwan ng tatak o marka sa isang
lahi o lipi.