http://bit.

ly/ntecpdf
 విషయసూచిక పేజి నెంబరు
వినాయకుని గురెంచి 04
గణపతి జననము 26
వినాయక నామాలు 32
గణపతి కి గల ఇతర పేరుు 49
అషట వినాయక ఆలయాలు 57
గణపతి వివిధ రూపాలు 108
గణపతి నైవేద్యాలు 165
శ్వేతారక గణపతి ఆలయము వరెంగల్ 180
కాణిపాకెం, చిత్తూరు 189
శ్రీ గణపతి దేవాలయము, సికిెంద్రాబాద్ 203
వినాయక వ్రత కలప విధానము 216
వినాయక వ్రత కథ 247
సెంకటహర చతురి పూజ, వ్రత విధానెం 264

అయినవిల్లు,త్తరుప గోద్యవర 277

గణపతి స్తూత్రములు 297

1
2
ఓమ్ గణపతయే నమః

3
4
 వినాయకుడు
వినాయకుడు లేద్య గణేశుడు, గణపతి, విఘ్నేశ్ేరుడు హెందూ
దేవతల్లు బాగా ప్రసిద్ధి చెంద్ధన, ఎకుకవగా ఆరాధెంచబడే దేవుడు.
ఏనుగు రూపెంల్ల కనిపెంచే ఈ దేవతా సేరూపెం
భారతదేశ్ెంల్లనే కాక, నేపాల్, శ్రీలెంక, థాయ్ లెండ్, బాల్ల,
బెంగాుదేశ్ దేశాల్లునూ, భారతీయులు ఎకుకవగా నివసిెంచే ఫిజి,
మారషస్, ట్రినిడాడ్- టుబాగో లెంటి దేశాల్లు ఎకుకవగా
కనిపస్ూెంద్ధ. హెందువుల్లు ప్రధానెంగా ఐదు రకాలైన
పెంచాయతన సెంప్రద్యయెం ఉనాే వాటితో సెంబెంధెం లేకుెండా
అెందరూ గణపతిని ఆరాధెంచడెం కదుు. గణేశుడి పటు భకిూ జైన,
బౌదిమతాల్లుకి కూడా విసూృతెంగా వాాపెంచిెంద్ధ. గణేశుని అనేక
విశ్వషణాలతో వరణెంచినపపటికీ ఏనుగు ముఖెం వలు ఆయనను
స్లభెంగా గురూెంచవచ్చు. గణేశుడిని ఆటెంకాలను
తొలగెంచేవాడిగా (విఘ్నేశ్ేరుడు), కళలకు, శాసాలకు

5
అధపతిగా, బుద్ధికి, జ్ఞానానికి ఆరాధ్యాడిగా భావిెంచి పూజలు
చేస్ూెంటారు. పనులు ప్రారెంభెంచేటపుడు క్రతువుల్లు, పూజల్లు
ప్రథమ పూజ గణపతికి చేస్ూెంటారు. మానవ జీవితెంల్ల విదా
ప్రారెంభ సమయెంల్ల చేసే అక్షరాభాాసెంల్ల కూడా గణపతిని
పూజిసూరు. ఆయన పుటుటక, లీలలను గురెంచి అనేక పౌరాణిక
గ్రెంథాలు వివరసూూ ఉనాేయి.

ఋగ్వేదెంల్లని 2.23.1 శ్లుకెంల్ల బ్రాహమణసపతిని వేద కాలపు

గణపతిగా పరగణిసూరు. స. శ్ 1వ శ్తాబుెం నాటికే గణేశుడు
ఒక ప్రత్యాకమైన దైవెంగా అవతరెంచాడు. కానీ స.శ్ 4 నుెంచి
5 వ శ్తాబుెంల్ల గుపుూల కాలెం నాటికి వేదకాలెంల్లని,, అెంతకు
ముెందు కాలపు పూరేగాముల లక్షణాలను సెంతరెంచ్చకునాేడు.
శైవ సెంప్రద్యయెం ప్రకారెం గణపతి పునర్జీవితుడైన శివు
పారేతుల పుత్రుడే కానీ గణపతి అనిే హెందూ
సెంప్రద్యయాల్లునూ కనిపసూడు. గణాధపతాెం ల్ల వినాయకుడు
సర్వేతృషటమైన దేవుడు.

6
గణేశుడి గురెంచి వివరెంచే ముఖామైన గ్రెంథాలు గణేశ్ పురాణెం,
ముదగల పురాణెం, గణపతి అధరేశీరషెం, బ్రహమ పురాణము,
బ్రహ్మెండ పురాణెం, ఇెంకా మర్వ రెండు పౌరాణిక విజ్ఞాన శాసాలు
ముఖామైనవి.

వినాయకుడికి అనేక పేరుునాేయి. గణపతి, గణేశుడు,

విఘ్నేశ్ేరుడు, లెంబోదరుడు మొదలైనవి. శ్రీ అనే గౌరవ
వాచకానిే ఈ పేరు ముెందు వాడుతుెంటారు.

గణెం అెంటే ఒక సమూహెం. పతి లేద్య ఈశ్ అెంటే యజమాని,

నాయకుడు అని అరిెం. ఇకకడ గణాలు అెంటే గణేశుడి తెండ్రియైన
శివుడి సైనాాలు. గణెం అెంటే సధారణ అరిెంల్ల ఒక వరగెం,
తరగతి, సెంఘెం లేద్య సెంసి అని కూడా భావిెంచవచ్చు.

7
భారతదేశ్ెంల్ల వినాయకుడిని గణేశుడు, గణపతి, విఘ్నేశ్ేరుడు,
గణనాధ్యడు, పల్లయా
ు ర్ వెంటి అనేక నామాలతో అరుసూరు.
హెందూమతెంల్ల పూజిెంపబడే అనేక దేవతామూరుూలల్ల
ద్యద్యపు అనిే సెంప్రద్యయాలల్లను అనిే ప్రాెంతాలల్లను
బహుళెంగా అరుెంపబడే దేవుడు వినాయకుడు. శైవెం, వైషణవెం,
శాకేూయెం, జైనెం, బౌదిెంలల్లను, భారతదేశ్ెం వెలుపల చీనా,
నేపాల్, టిబెట్, జపాన్, ఇెండొనీడియా వెంటి దేశాలల్లను కూడా
వినాయకుడి అరున ఉెంద్ధ.

వినాయకునికి అనేక నామములు, పేరుు ఉనాేయి. కాని అెంతటా

అతాెంత ప్రస్ుటెంగా గురూెంపబడే లక్షణాలు - ఏనుగు ముఖెం,
ఎలుక వాహనెం అడడెంకులు తొలగెంచే గుణెం, విద్యా, బుద్ధి
ప్రద్యత ధారమక, లౌకిక కారాక్రమాల (వ్రతము, యజాము, పర్జక్షలు
వ్రాయడెం, ఇలుు కటటడెం వెంటివి) ఆరెంభెంల్ల వినాయకుడిని
స్ూతిెంచే లేద్య పూజిెంచే ఆనవాయితీ సరేసధారణెం.

8
వైద్ధక కాలెంనుెండి, అెంతకుముెందు ఉనే కొనిే విశాేసలు
వినాయకుని సూచిస్ూనేపపటికీ క్రీ.శ్. 4వ, 5వ శ్తాబాులల్ల,
ప్రత్యాకిెంచి గుపుూల కాలెంల్ల వినాయకునికి ఇప్పుడు మనెం
పూజిెంచే రూపెం, లక్షణాలు, సెంప్రద్యయాలు ధారమక సమాజెంల్ల
రూపు ద్ధదుుకునేటుుగా అనిపస్ూెంద్ధ. తరువాత వినాయకుని పూజ
చాల వేగెంగా ప్రాచ్చరాెం పెంద్ధెంద్ధ. 9వ శ్తాబుెంల్ల సమరుూల
పెంచాయతనెంల్ల ఒక విభాగెం అయిాెంద్ధ. వినాయకుడు
అెందరకెంటే అతుానేతమైన భగవెంతుడు (దేవదేవుడు) అని
విశ్ేసిెంచే గణాధపతా సమాజెం ఈ కాలెంల్ల ఏరపడిెంద్ధ.
వినాయకుని గురెంచి తెల్లపే ముఖామైన ధారమక గ్రెంథాలు - గణేశ్
పురాణము, ముదగల పురాణము, గణపతి అథరేశీరషము.

9
 సేరూపెం

13వ శ్తాబాునికి చెంద్ధన గణేశ్ విగ్రహెం - మైసూర్ జిలు, కరాణటక

భారతీయ శిలప, చిత్ర కళలల్ల వినాయకుని మూర్జూకరణ
విసూృతెంగా, చాల వైవిధాెంతో కనిపస్ూెంద్ధ. కాల క్రమెంల్ల
వినాయకుని చిత్రెంచే విధానెం మారుత్త వస్ూనేద్ధ. నిలబడినటుు
గాను, నృతాెం చేస్ూనేటుు గాను, రాక్షస్లతో యుదిెం చేస్ూనేటుు
గాను, కుటుెంబెంల్ల బాలునిగా ఆడు కొెంటునేటుు గాను, నేలపై
కూరుునేటుు, సిెంహ్సనాశీనుడైనటుు - ఇల వివిధ సనిేవేశాలల్ల
గణపతి శిలపలు, చిత్రాలు కనిపస్ూెంటాయి. క్రీ.శ్. 2వ శ్తాబుెం
నాటికి శ్రీలెంకల్ల వినాయకుడి విగ్రహ్లు ఉనేటుు తెలుస్ూనేద్ధ.
మిహెంతల్ల్లని కెంటకచైతాెంల్ల లభెంచిన వినాయక విగ్రహెం
క్రీ.పూ. 1వ శ్తాబాునికి చెంద్ధనదని అెంచనా వేశారు. మనకు

10
లభెంచిన గణేశ్ విగ్రహ్లల్ల ఇదే అతాెంత పురాతనమైనద్ధ.
ఇెందుల్ల ఒకే దెంతెం కల్లగన మరుగుజ్జీ, ఇతర మరుగుజ్జీలతో
పరవేష్టెంపబడినటుుగా చూపబడిెంద్ధ. 6వ శ్తాబుెం నాటికి
భారతదేశ్ెంల్ల వినాయకుని విగ్రహ్లు సధారణమయాాయి.
వినాయకుడు ఒక ప్రత్యాకమైన దేవునిగా గురూెంపబడిన తరువాత,
వినాయక పూజ్ఞ సెంప్రద్యయెం సిిరపడిన తరువాత - అెంటే 900-
1200 కాలెం తరువాత - వినాయకుని ఆకారెం సధారణెంగా
కుడి ప్రకక చూపన విగ్రహెంవల్ ఉెంటూ వచిుెంద్ధ. ఏనుగు తల,
బానపటట, ఒక చేత విరగన దెంతెం, మరొక చేతిల్ల ఉనే
లడ్డడను సపృశిస్ూనే తొెండెం - ఇవి సధారణెంగా కనిపెంచే
చిహ్ేలు. ఎల్లురా గుహలల్ల మరెంత పురాతనమైన (7వ
శ్తాబాునికి చెంద్ధన) గణేశ్ విగ్రహెం లభెంచిెంద్ధ కాని అెందుల్ల
చేతుల చిహ్ేలు సపషటెంగా తెల్లయడెంలేదు. సధారణెంగా

11
వినాయకుని విగ్రహ్లల్లని పై చేతులల్ల ఒక చేత అెంకుశ్ెం
మరొక చేత పాశ్ెం కనిపసూయి. క్రెంద్ధ చేతులల్ల ఒక చేత దెంతెం,
మరొక చేత లడ్డడ ఉనేటుు చూపుతారు. ఆధ్యనిక రూపాలల్ల
దెంతెం ఉనే చేతి బదులు అభయముద్ర ల్ల ఉనే చేతిని
చూపుతునాేరు. నృతాెం చేస్ూనేటుునే గణపతి మూరుూలల్ల కూడా
నాలుగు చేతులను ఇలనే చూపుతుెంటారు.

ఆద్ధ నుెండి వినాయకుడిని ఏనుగు తలతోనే చిత్రీకరస్ూనాేరు

అనిపస్ూనేద్ధ. ఇల ఏనుగు తల ఉెండడానికి అనేక పురాణ
గాథలునాేయి. "హేరెంబ గణపతి"ని ఐదు తలలతో చూపుతారు.

12
వినాయకునికి ఏక దెంతుడు అనే పేరు మొదటినుెండి ఉెంద్ధ.
చాల పురాతనమైన విగ్రహ్లల్ల కూడా వినాయకుడు తన
విరగన దెంతానిే చేతబటుటకొనేటుుగా చూపారు. ముదగల పురాణెం
ప్రకారెం వినాయకుని రెండవ అవతారెం "ఏకదెంతావతారెం".

13
అలగ్వ పెదు పటటకూడా మొదటి నుెండి (గుపుూల కాలెం నుెండి)
వినాయకుని శిలపలల్ల కనిపస్ూనే అెంశ్ెం. ముదగల పురాణెంల్ల
చపపన రెండు అవతారాలు (హేరెంబుడు, మహోదరుడు) ఈ
పెదుపటట అనే అెంశ్ెంయొకక ప్రాముఖాతను సూచిస్ూనాేయి.
భూత, భవిషాత్, వరూమాన కాలలకు చెంద్ధన సకల జగత్తూ తన
ఉదరెంల్ల ఉెంచ్చకొనేెందున అతనికి "లెంబోదరుడు" అనే పేరు
వచిుెందని బ్రహ్మెండ పురాణముల్ల ఉెంద్ధ. వినాయకునికి రెండు
చేతులనుెండి, 16 చేతుల వరకు చూపుతారు. సధారణెంగా
నాలుగు చేతులతో శిలపలు, చిత్రాలు చేసూరు. పురాతనమైన
విగ్రహ్లల్ల మాత్రెం రెండు చేతులనే చూపారు. 9వ, 10వ
శ్తాబాులల్ల 14 నుెండి 20 చేతుల వరకు ఉనే ప్రతిమలు చకాకరు.

14
వినాయకుని చిత్రీకరణల్ల పాము కూడా చాల సధారణెంగా
కనిపస్ూెంద్ధ. ఇద్ధ అనేక విధాలుగా చూపబడుతుెంద్ధ. గణేశ్
పురాణము ప్రకారము వినాయకుడు వాస్కి (పాము) ని తన
కెంఠానికి చ్చటుటకొనాేడు. మర కొనిే మూరుూలల్ల పాము

15
యజ్ఞాపవీతెంగా చూప బడిెంద్ధ. ఇెంత్య కాకుెండా పాము
ఉదరాభరణెంగా, చేతిల్ల ఉనేటుుగా, కాళళ వదు చ్చటుటకొని
ఉనేటుుగా, సిెంహ్సనెంగా - ఇల అనేక విధాలుగా చూపబడిెంద్ధ.
వినాయకుడి నుదురుమీద తిలకెం, కొనిే సరుు మూడవ నేత్రెం
చూపుతారు. గణేశ్ పురాణెం ప్రకారెం వినాయకుని తలమీద తిలక
చిహేెం, చెంద్రవెంక కూడా ఉెంటాయి. ముఖాెంగా "బాలచెంద్ర
వినాయకుడు" అనే రూపెంల్ల చెంద్రవెంకను చూపుతారు.

వినాయకుని వివిధ రూపాలకు వివిధ వరాణలు ఆపాద్ధెంపబడాడయి.

వీటిని గురెంచి శ్రీతతేనిధ అనే శిలపగ్రెంధెంల్ల చపపబడిెంద్ధ.
ఉద్యహరణకు హేరెంబ గణపతిని, ఋణమోచన గణపతిని
తెలుపు రెంగుల్లను, ఏకదెంత గణపతిని నీల్ల రెంగుల్లను, దురాగ
గణపతిని బెంగారు వరణెంల్లను, సృష్ట గణపతిని ఎరుపు
రెంగుల్లను చూపుతారు.

16
 వాహనెం

అధకెంగా వినాయకునికి వాహనెంగా ఎలుకను చూపుతారు.

మొటటమొదటి కాలెంల్ల వచిున వినాయక విగ్రహ్లల్ల వాహనానిే
చూపలేదు. ముదగల పురాణెంల్ల వినాయకుని ఎనిమిద్ధ
అవతారాలు చపపబడినాయి. (వక్రతుెండ, ఏకదెంత, మహోదర,

17
గజ వకా, లెంబోదర, వికట, విఘే రాజ, ధూమ్ర వరణ అవతారాలు).
ఆ ఎనిమిద్ధ అవతారాలల్ల ఐదు అవతారాలకు వాహనెం ఎలుక.
వక్రతుెండ అవతారెం వాహనెం సిెంహెం. వికట అవతారెం
వాహనెం నమల్ల. విఘే రాజ అవతారెం వాహనెం శ్వషువు. గణేశ్
పురాణెంల్ల నాలుగు అవతారాలు ప్రసూవిెంపబడినాయి. అెందుల్ల
మహోటక అవతారెం వాహనెం సిెంహెం. మయూరేశ్ేర
అవతారెం నమల్ల. ధూమ్రకేతు అవతారెం గుర్రెం. గజ్ఞననుని
అవతారెం ఎలుక. జైనుల సెంప్రద్యయాలల్ల గణేశునికి ఎలుక,
ఏనుగు, తాబేలు, పటేటలు, నమల్ల వాహనాలు వివిధ
సెందరాాలల్ల చపపబడినాయి.

7వ శ్తాబుెంనుెండి మధా, పశిుమ భారతెంల్ల వచిున శిలపలల్ల

ఎలుకను చూపడెం మొదలయిాెందని Martin-Dubost
అభప్రాయపడాడడు. ల్లఖిత గ్రెంథాలల్ల మత్య పురాణముల్ల

18
మొటటమొదటగా ఎలుక వాహనెం గురెంచి వ్రాయబడిెంద్ధ.
తరువాత బ్రహ్మెండ పురాణము, గణేశ్ పురాణములల్ల ఈ
విషయెం ఉెంద్ధ. చివర అవతారెంల్ల ఎలుకను వాహనెంగా
చేస్కొనేటుు గణేశ్ పురాణెంల్ల ఉెంద్ధ. గణపతి అధరేశీరషెం అనే
గ్రెంథెంల్ల ఒక ధాాన శ్లుకెం ప్రకారెం వినాయకుని ధేజెంమీద
ఎలుక ఉెంటుెంద్ధ. గణపతి సహస్ర నామాలల్ల "మూష్క
వాహన", "అఖుకేతన" అనే పేరుునాేయి.

ఎలుక వాహనెం సెంకేతానిే అనేక విధాలుగా వివరసూరు - ఎలుక

తామస ప్రవృతిూకి చిహేెం. కనుక కామ క్రోధాలను అణగ ద్రొకకడెం
అనగా ఎలుకపై సేర్జ చేయడెం. పెంటలకు హ్ని కల్లగెంచే
ఎలుకను అదుపు చేయడెం అనగా విఘ్నేలను నివారెంచడెం అని
మరొక వివరణ ఉెంద్ధ. ఇద్ధ గ్రామదేవత లక్షణాలల్ల ఒకటి
ఎలుకనకికనెందున వినాయకుడు ఎకకడికైనా వెళళగలడని
(సరాేెంతరాామి) మరొక అభప్రాయెం ఉెంద్ధ.

19
 ఓెంకారెం రూపపు ఆభరణెంల్ల వినాయకుడు

హెందూమతెంల్ల ప్రణవ మెంత్రెం అయిన ఓెంకారము

సేరూపమే వినాయకుడని అెంటారు. వినాయకుడి రూపము
ఓెంకారెంల ఉెంటుెందని చబుతుెంటారు. (ముఖాెంగా దేవ
నాగర, తమిళ ల్లపులల్ల)
గణపతి అధరే శీరషెంల్ల ఈ
విషయెం ఇల
ఉెంద్ధ:గణపతీ! నీవే బ్రహమ,
విషుణ, మహేశ్ేరులవు. నీవే
ఇెంద్రుడవు. నీవే అగేవి,
వాయువువు, సూరుాడవు,
చెంద్రుడవు, నీవే
భూల్లకము, అెంతరక్షము, సేరగము. నీవే ఓెంకారము.

20
 మూలధార చక్రము

కుెండల్లనీ యోగము ప్రకారెంము షటుక్రాలల్ల మొదటిదైన

మూలధార చక్రానికి అధపతి వినాయకుడు. ఈ చక్రెంల్లనే
కుెండల్లనీ శ్కిూ సధారణెంగా అెంతసిితమై (చ్చటుట చ్చటుటకొని,
నిద్రాణమై) ఉెంటుెంద్ధ. వినాయకుని రూపెంల్ల పామును
చూపడానికి, మూలధార చక్రెంతో ఉనే సెంబెంధానికి
సరూపాెం చబుతుెంటారు. గణపతి అధరే శీరషెంల్ల కూడా ఈ
విషయెం చపపబడిెంద్ధ. కనుక వినాయకుడు అనిేెంటికీ
"మూలధారము" అని కూడా వివరస్ూెంటారు.

21
 వినాయక సేరూపానికి తాతిేక వివరణ

మెంగళూరుల్లని
"కుద్రోళి భగవతి"
మెంద్ధరెంల్ల అలెంకృత
గణేశ్విగ్రహెం.

వినాయకుని ఆకారెం పై
ఎన్నే చరులు,
అభప్రాయాలు, తతాేరి
వివరణలు, కథలు
ఉనాేయి. ఏనుగు
తొెండెం, పెదు బొజీ,
ఎలుక వాహనెం - ఇవి ప్రధానెంగా కనిపెంచే సేరూప విశ్వషాలు.

22
• వినాయకుని ఆకారెం దేవ నాగర ల్లపల్ల "ఓెం" (ప్రణవెం) ను
పోల్ల ఉనేదని చబుతారు. ఇద్ధ చిత్రకారులకు చాల
ప్రియమైన విషయెం. ఓెంకారెంల్ల వినాయకుడిని చూపసూూ
ఎనిే బొమమలు గీయబడాడయో చపపలేము. ఎెందర్వ
చిత్రకారులు ఈ విషయెంల్ల తమ సృజనాతమకతను
ప్రదరశెంచారు.
• వినాయకుని తొెండము "ఓెం" కారానికి సెంకేతమని
చబుతారు .
• ఏనుగు తల - జ్ఞానానికీ, యోగానికీ చిహేము.
• మనిష్ శ్ర్జరము - మాయకూ, ప్రకృతికీ చిహేము
• చేతిల్ల పరశువు - అజ్ఞానమును ఖెండిెంచడానికి సెంకేతము
• చేతిల్ల పాశ్ము - విఘ్నేలు కటిట పడవేసే సధనము
• విరగన దెంతము - తాాగానికి చిహేము

23
• మాల - జ్ఞాన సముపారీన
• పెదు చవులు - మ్రొకుకలు వినే కరుణామయుడు
• పటటపై నాగ బెంధము - శ్కిూకి, కుెండల్లనికి సెంకేతము
• ఎలుక వాహనము - జ్ఞానికి అనిే జీవుల పటు సమభావము
ఉెండాల్ల

ఎలుకను తొకేక ఏనుగు తల గల హెందూ దేవుడు గణేశుడు

విశాేసెం యొకక అతి ముఖామైన దేవతలల్ల ఒకడు. ఐదు
ప్రాధమిక హెందూ దేవతలల్ల ఒకడైన గణేశుడు అనిే వరాగలచే
ఆరాధెంచబడాడడు మరయు అతని చిత్రెం భారతీయ కళల్ల
విసూృతెంగా ఉెంద్ధ.

24
 గణేశుని మూలలు

శివుడు మరయు పారేతి కుమారుడు, గణేశుడు నాలుగు

సయుధ వాకిూ యొకక కుెండ-బొడుడ శ్ర్జరెం పైన వక్రమైన
తొెండము మరయు పెదు చవులతో ఏనుగు ముఖెం కల్లగ
ఉనాేడు. అతను విజయానికి ప్రభువు మరయు చడులను
మరయు అడడెంకులను నాశ్నెం చేసేవాడు, విదా, జ్ఞానెం
మరయు సెంపద యొకక దేవుడిగా ఆరాధెంచబడాడడు.

గణేశుడిని గణపతి, వినాయక, బినాయక్ అని కూడా అెంటారు.

ఆరాధకులు అతనిే వారిెం, సేరిెం మరయు అహెంకారానిే
నాశ్నెం చేసే వారగా భావిసూరు, భౌతిక విశ్ేెం యొకక అనిే
వాకీూకరణల ల్ల ఇద్ధ వాకిూతేెం.

25
 గణేశుడి ప్రతీక

గణేశుడి తల ఆతమను సూచిస్ూెంద్ధ, ఇద్ధ మానవ ఉనికి యొకక

అతుానేత వాసూవికత, అతని శ్ర్జరెం మాయ లేద్య మానవాళి
యొకక భూసెంబెంధమైన ఉనికిని సూచిస్ూెంద్ధ. ఏనుగు తల
జ్ఞానానిే సూచిస్ూెంద్ధ మరయు ద్యని తొెండము విశ్ే
వాసూవికత యొకక ధేని చిహేమైన ఓెం ను సూచిస్ూెంద్ధ. తన
కుడి చేతిల్ల, గణేశుడు ఒక అెంకుశ్ెం ను కల్లగ ఉనాేడు, ఇద్ధ
మానవాళిని శాశ్ేతమైన మారగెంల్ల ముెందుకు
నడిపెంచడానికి మరయు మారగెం నుెండి అడడెంకులను
తొలగెంచడానికి సహ్యపడుతుెంద్ధ. గణేశుడి ఎగువ ఎడమ
చేతిల్ల ఉనే శ్బుెం అనిే ఇబబెందులను సెంగ్రహెంచడానికి
స్నిేతమైన అమలు. గణేశుడు తన కుడి కుడి చేతిల్ల పెనుేల

26
పటుటకునే విరగన దెంతెం తాాగానికి ప్రతీక, ఇద్ధ
సెంసృతెంల్లని రెండు ప్రధాన గ్రెంథాలల్ల ఒకటైన
మహ్భారతెం రాసినెందుకు విరగెంద్ధ. అతని మర్వ చేతిల్ల
ఉనే జపమాల జ్ఞానెం వెెంబడిెంచడెం నిరెంతరెం ఉెండాలని
సూచిస్ూెంద్ధ.

అతను తన తొెండముల్ల ఉెంచిన లడ్డడ లేద్య తీప ఆతమ యొకక

మాధ్యరాానిే సూచిస్ూెంద్ధ. విశాేస్ల ప్రారినలను అతను
ఎలుప్పుడ్డ విెంటానని అతని అభమాని లెంటి చవులు
తెల్లయజేసూయి. తన నడుము చ్చటూట నడుస్ూనే పాము అనిే
రూపాల్లు శ్కిూని సూచిస్ూెంద్ధ. మరయు అతను అతి తకుకవ
జీవులను, ఎలుకను తొకేకెంత వినయెంగా ఉెంటాడు.

27
గణపయా జననెం గురెంచి మీకు తెలుస? విషుణవు గెంగరదుుగా
ఎెందుకు మారాడు?

విఘ్నేశ్ేరుని కథ

సూత మహ్ముని శౌనకాద్ధ మహ్ మునులకు విఘ్నేశ్ేరుని కథ

ఇల చపాపడు.

పూరేము గజ రూపము కల రాక్షస్డొకడు పరమ శివుని

కొరకు ఘోరమైన తపస్్ చేసడు. అతని తపస్్కు మెచిు భకూ
స్లభుడైన పరమేశ్ేరుడు ప్రతాక్షమై 'భకాూ! నీ కోరకేమి ?' అని
అడుగగా, ఆ రాక్షస్డు, సేమీ! నీవు ఎలుప్పుడ్డ నా ఉదరము
నెందే నివసిెంచాల్ల' అని కోరాడు. శివుడు అతని కోరకను
మనిేెంచి, గజ్ఞస్రుని కడుపుల్ల ప్రవేశిెంచి నివసిెంచ సగాడు.

28
కొద్ధు ర్వజ్జలకు పారేతీ దేవికి ఈ విషయెం తెల్లసి చాల
విచారెంచి, మహ్ విషుణవును ప్రారిెంచి, 'ఓ దేవదేవా! ఇెంతకు
ముెందు కూడా మీరే నా భరూను యుకిూతో భసమ స్రుని బార
నుెంచి కాపాడారు. ఇప్పుడు కూడా మీరే ఏదైనా ఉపాయెంతో,
మహ్ శివుని కాపాడ వలసిెంద్ధ' అని వేడుకుెంద్ధ. శ్రీహర ఆమెకు
ధైరాెం చపప పెంపెంచి వేశాడు.

శ్రీహర గెంగరదుు మేళమే సరైన ఉపాయెంగా తలచి,

నెందీశ్ేరుని గెంగరదుుగా, బ్రహ్మద్ధ దేవతలను వివిధ వాయిదా
కారులుగా మారు, గజ్ఞస్రుని పురానికి వెళిళ సనాేయి
వాయిసూూ, నెంద్ధని ఆడిెంచారు. ద్యనికి తనమయుడైన
గజ్ఞస్రుడు 'మీకేెం కావాల్ల కోరుకోెండి!' అనగా, విషుణమూరూ
'ఇద్ధ మహమైన నెందీశ్ేరుడు. శివుని వెతుకుకెంటూ వచిుెంద్ధ.

29
కాబటిట నీ దగగర ఉనే శివుడిని ఇచుయిా' అని అడిగాడు. వెెంటనే
ఆ కోరక కోరెంద్ధ వేరవర్వ కాదు సక్షాత్తూ శ్రీ మహ్విషుణవే అని
గ్రహెంచాడు. తనకిక మరణెం తథాెం అని గ్రహెంచి, శివునితో
'నా శిరస్్ను ల్లకమెంతా ఆరాధెంచ బడే టటుుగా
అనుగ్రహెంచి, నా చరమమును నీ వసాముగా ధరెంచమని' వేడు
కొనాేడు.

అభయమిచిున తరువాత, విషుణమూరూ నెంద్ధకి సైగ చేయగా,

నెంద్ధ తన కొముమలతో గజ్ఞస్రుని చీల్లు చెంపాడు. బయటకు
వచిున శివుడు శ్రీహరని స్ూతిెంచాడు. అప్పుడు విషుణమూరూ 'ఇల
అపాత్ర ద్యనెం చేయకూడదు. దుషుటలకిలెంటి వరాల్లసేూ
పాముకు పాలు పోసి పెెంచినటటవుతుెంద్ధ' అని చపప
అెంతరాినమైనాడు.

30
 వినాయక జననము

కైలసముల్ల పారేతీ దేవి శివుని రాక గురెంచి విని, చాల

సెంతోష్ెంచి, తల సేనెం చేయటానికై నలుగు పెటుటకుెంటూ, ఆ
నలుగుతో ఒక బాలుని రూపానిే తయారు చేసి, ఆ బొమమకు
ప్రాణెం పోసి ద్యేరెం వదు కాపలగా ఉెంచి, ఎవరనీ రానివే
వదుని చపపెంద్ధ. ఆ బాలుడు సక్షాత్తూ పరమేశ్ేరునే ఎదురొకని
తల్లు ఆనతి నరవేరాుడు. ఆ ధకాకరానికి కోపెం వచిున
పరమశివుడు అతని శిరచేేదము గావిెంచి ల్లపల్లకి వెళ్లుడు.

అపపటికే పారేతీ దేవి సేనెం ముగెంచి చకకగా

అలెంకరెంచ్చకుని పతిదేవుని రాకకై ఎదురు చూస్తూెంద్ధ.
శివునికి ఎదురళిు ప్రియ సెంభాషణలు చేస్ూెండగా ద్యేరెం దగగర

31
ఉనే బాలుని విషయెం వచిుెంద్ధ. శివుడు చేసిన పని విని ఎెంతో
దుఃఖిెంచగా, శివుడు కూడా చిెంతిెంచి, గజ్ఞస్రుని శిరస్్ను
అతికిెంచి ఆ బాలుని బ్రతికిెంచాడు. అెందువలు 'గజ్ఞననుడు'గా
పేరు పెంద్యడు. అతని వాహనము అనిెందుాడనే ఎలుక.
గజ్ఞననుడు తల్లుదెండ్రులను భకిూ శ్రదిలతో కొల్లచేవాడు.
కొనాేళుకు పారేతీ పరమేశ్ేరులకు కుమార సేమి పుటాటడు.
అతని వాహనము నమల్ల. అతను మహ్ బలశాల్ల. గణేశుడు
శివ పారేతుల ముదుుల పటిటయైనాడు. విగతజీవుడైన
గజముఖాస్రుడు మూష్క రూపమున వినాయకుడిని
వాహనమైనాడు. అల గజముఖుడు త్రల్లక పూజ్జాడు
మరయు విఘ్నేశ్ేరుడు ఆద్ధ దేవుడైనాడు.

32
వినాయకుడికి ఉనే మొతూెం పేరున్నే, అవేమిటో
తెలుస..?
వినాయకుడు.. గణేషుడు.. విఘ్నేశ్ేరుడు.. ఏకదెంతుడు.. ఇల
వినాయకుడికి అనేక పేరుు ఉనాేయి. కానీ ఇెంకా మనకు
తెల్లయని వినాయకుడి పేరుు చాలనే ఉనాేయి. ఏ పేరుతో
పల్లచినా వినాయకుడు పలుకుతాడు.

భకుూల మొరను ఆలకిసూడు. భకుూలు తాము చేయబోయే పనులు

నిరేఘేెంగా పూరూ కావాలని ముెందుగా వినాయకుడికి
పూజలు చేసూరు. అయిత్య వినాయకునిే మనెం ఏ పేరుతో
అయినా పలవవచ్చు. ఆయనకు మొతూెం 32 భనేమైన పేరుు
ఉనాేయని పురాణాలు చబుతునాేయి. మర ఆ పేరుు ఏమిటో
ఇప్పుడు తెలుస్కుెంద్యమా..!

33
1. బాల గణపతి
2. భకిూ గణపతి
3. ధ్యెంధ గణపతి
4. దురాగ గణపతి
5. ద్ధేజ గణపతి
6. ద్ధేముఖ గణపతి
7. ఏకదెంత గణపతి
8. ఏకాక్షర గణపతి
9. హరద్ర గణపతి
10. హేరాెంబ గణపతి
11. క్షిప్ర గణపతి
12. క్షిప్ర ప్రసద గణపతి
13. లక్ష్మీ గణపతి

34
14. మహ్ గణపతి
15. నృతా గణపతి
16. రుణమోచన గణపతి
17. సెంకటహర గణపతి
18. శ్కిూ గణపతి
19. సిద్ధి గణపతి
20. సిెంహ గణపతి
21. సృష్ట గణపతి
22. తరుణ గణపతి
23. త్రముఖ గణపతి
24. తారక్షర గణపతి
25. ఉచిేషట గణపతి
26. ఉదుెండ గణపతి

35
27. ఊరి గణపతి
28. వరద గణపతి
29. విఘే గణపతి
30. విజయ గణపతి
31. వీర గణపతి
32. యోగ గణపతి

అయిత్య వినాయకునిే 32 పేరుతో కొల్లచినా.. భకుూలు మాత్రెం

ఆయనకు ఈ కిెంద్ధ ఇచిున మర్వ 10 పేరును ఎకుకవగా
ఉపయోగస్ూెంటారు. అవేమిటెంటే…
1. ఏకదెంత (ఒకకటే దెంతెం ఉనేవాడు)
2. లెంబోదర (కుెండలెంటి పటట కలవాడు)
3. విఘేనాశ్ లేద్య విఘ్నేశ్ేరుడు (పనుల్లు అవర్వధాలు
ఏరపడకుెండా చూసేవాడు)

36
4. వినాయక (అనిే నాయకతే లక్షణాలునే నాయకుడు)
5. గణనాథుడు (అనిే గణాలకు అధపతి)
6. గజ్ఞనన (ఏనుగు లెంటి ముఖెం కలవాడు)
7. దేవదేవ (అెందరు దేవుళుకు దేవుడు)
8. ఓెంకార (సరైన జీవితానిే ఇచేువాడు)
9. అద్లేత (ఏకైక వాకిూతేెం ఉనేవాడు)
10. అవనీషుడు (ప్రపెంచానిే ఏలే వాడు)
వినాయకుడి యొకక ఎనిమిద్ధ రూపాలు మరయు నామాలు
దేవుడు ఒకకరే అయిన,అయన రూపాలు చాల ఉనాేయి.
అెందువలు అపురూపమైన దేవుడు ఒక రూపెం మరయు అనేక
పేరుతో అనుబెంధెం మరయు గురూెంపు ఉనాేయి. మేము దేవుని
యొకక ఎనిమిద్ధ రూపాలను (అషట గణపతి) చూసూము. అలగ్వ
వినాయక చవితిని అదుాతముగా జరుపుకుెంటాము. ఎనిమిద్ధ

37
రూపాలకు అరిెం ఏమిటెంటే,ఈ దేవునిే ఎనిమిద్ధ మానవ
బలహీనతలను
అరకటటడానికి
పూజిసూరు.

ఏకదెంత

ఏకదెంత లేద్య ఒక కొముమ ఉనే వినాయక రూపెం మోడా లేద్య

అహెంకారెంనకు విజేతగా ఉెంటుెంద్ధ. అలగ్వ పెదు బొడుడ
మరయు విరగన కుడి దెంతెం నీలెం రెంగుల్ల ఉెంటుెంద్ధ.
అయన చేతిల్ల అజ్ఞాన బెంధాలను ఖెండిెంచే ఒక గొడడల్ల
ఉెంటుెంద్ధ. జపమాలతో శ్లుకాలు చదవటెం మరయు ఒక తీప
లడుడ లేద్య మోదక్ తో ప్రారిన చేయాల్ల.

38
 ధూమ్రవరణ

ధూమ్రవరణ ధూమెం అెంటే పగ అని అరిెం. ధూమ్రవరణ అెంటే

పగ రెంగు అని అరిెం. పగ కూడా అసపషటెం మధా మారుప
ఉెంటుెంద్ధ (నిరుగణ బ్రహమణుడు) మరయు మొదటి రూపెం
సపషటెంగా మరయు ఉనికిల్లకి వచిుెంద్ధ. లర్డ ప్రిమాల్ మాత్రమే
సపషటమునకు మరయు అసపషటెంనకు మధా వాసూవానిే
తెలుపుతాడు. ఈ రూపెంల్ల వినాయకుడు అహెంకారెంను
జయిసూరు..

వక్రతుెండ
వక్రతుెండ అెంటే వక్రెంగా ఉనే తొెండెం అని అరిెం. వక్రతుెండ
వినాయకుడు అసూయను జయిసూరు.

39
 మొహదర
మొహదర అెంటే పెదు బొడుడ అని అరిెం. మొతూెం విశ్ేెంల్ల
వినాయకుడికే ఉనేద్ధ. అతని లక్షయెం మోహెం లేద్య
ఆకరషణలను నివారెంచటెం అని చపపవచ్చు.
గజ్ఞనన
గజ్ఞనన అెంటే ఏనుగు తల అని అరిెం. ఈ రూపెంల్ల
వినాయకుడు ల్లభానిే జయిసూరు. అలగ్వ శాెంతి మరయు
సెంతోషెంను కల్లగసూడు. మనస్్ల్ల దురాశ్ లేకుెండా
చేస్ూెంద్ధ.
లెంబోదర
ఈ రూపెంల్ల లవు బొడుడ కల్లగ ఉెండి క్రోధెం లేద్య కోపెం లను
నశిెంపజేసూరు. వినాయకుడు ఎటువెంటి ఆధారములు
లేకుెండా వాతిరేకభావాలు మరయు కోపెంలను తీసివేసూరు.

40
 వికట
వికట అెంటే వికృతమైన రూపెం అని అరిెం. అతని అసధారణ
రూపెం మూలెంగా ఈ పేరు వచిుెంద్ధ. అతని అసధారణ రూపెం
పరమితమైన పరధతో దేవుని యొకక వాసూవ రూపెం ఇద్ధ
కాదని వాసూవెంను వెలుడి చేస్ూెంద్ధ. ఈ రూపెంల్ల కామ
క్రోధాలను జయిసూరు.
విఘేరాజ
విఘేరాజ ఈ రూపెంల్ల అడడెంకులను తొలగసూరు. వినాయకుడు
అహెంకారెంను జయిసూరు. మేము ఏదైనా పని చేసినప్పుడు
ముెందుగా వినాయకుడికి ప్రారిన చేసేూ ఎటువెంటి అడడెంకులు రావు.
అహెంకారెం ను తొలగెంచి స్వేయ పరపూరణత యొకక గొపప వరెంను
ఇసూరు. మేము ఆ విధెంగా ఆయన ఆవిరాావములల్ల సరాెంశ్ెం
అరిెం చేస్కొని వినాయక చతురి నాడు శాశ్ేత ఆనెంద్యనికి
కటుటబడి మా ల్లపాలను అధగమిసూము.

41
గణేశుడికి అతాెంత ఇషటమైనవి ఇవే.. ఇలచేసే వారకి అెంతా
లకేక!

గణాధపతాెం కోసెం జరగన పోటీల్ల తన వాహనెంతో సమసూ

ల్లకాల్లుని తీరాిలను తిరగలేనని భావిెంచిన విఘ్నేశ్ేరుడు తన
సూక్ష్మ బుద్ధితో తల్లుదెండ్రుల పాద్యలనే గొపప తీరిెంగా
భావిెంచాడు.

వినాయకుడి వాహనెం మూష్కెం అెంటారు.. కానీ ఎలుకతో

పాటు సిెంహెం, నమల్ల, పాము కూడా ఆయనకు వాహనాలే.
మతా్స్ర సెంహ్రెం కోసెం వక్రతుెండ అవతారెం ద్యల్లు
సిెంహ్నిే వాహనెంగా చేస్కునాేడు. కామాస్రుని
సెంహరెంచడానికి వికట వినాయక అవతారెం ఎతిూనప్పుడు
నమల్ల వాహనెం అయిెంద్ధ. నమల్ల కామానికి, గరాేనికి,

42
అహెంకారానికి ప్రతీక. అయిత్య, ప్రచారెంల్ల ఉనేద్ధ ఎలుక
మాత్రమే. దీనికి అఖుడని పేరు. క్రోధ, ల్లభ, మోహ, మద,
దురభమానాలకు ఇద్ధ ప్రతీక. తమోరజ్ఞ గుణాల విధేెంసకారక
శ్కిూకి సెంకేతెం.

గణనాథుడితో మూష్కుడనే రాక్షస్డు యుదిెం చేసి

ఓడిపోయి, తనను వాహనెంగా చేస్కొమమని వినాయకుడిని
శ్రణు వేడుకునాేడు. వినాయకుని తొెండెం ఓెంకారానికి,
ఏకదెంతెం పరబ్రహమకు, ఉదరెం సిిరతాేనికి, చేతుల్లుని పాశ్ెం
రాగానికి, అెంకుశ్ెం క్రోధానికి, అభయహసూెం భకుూల రక్షణకు,
మణికహసూెంల్లని మోదకెం ఆనెంద్యనికి ప్రతీకలు.

సనాతన హెందూ ధరమెం ప్రకారెం ఏ పని ప్రారెంభెంచినా

ముెందుగా మెంగళమూరూ విఘ్నేధపతిని ద్యేదశ్ నామాలతో
అరుెంచి మొదలు పెడతాెం. సకల శుభకరమైన ఆ పనేెండు

43
నామాలు........ 1) స్ముఖ 2) ఏకదెంత 3) కపల 4) గజకరణక
5) లెంబోదర 6) వికటుడు 7) వినాయక 8) ధూమకేతు 9)
గణాధాక్ష 10) పాలచెంద్ర 11) గజ్ఞనన 12) విఘ్నేశ్ేరుడు.

వినాయకుడిని తలచ్చకుెంటే చాలు తలపెటిటన ఏ

కారాక్రమమైనా నిరాటకెంగా సగపోతుెంద్ధ. ఏటా భాద్రపద
శుది చవితిని వినాయక చవితగా జరుపుకుెంటాెం. ప్రతి ఇెంటోు
తపపనిసరగా గణేశుని పూజిసూరు. ఇక వీధ్యలల్ల పెంద్ధళ్లు వేసి
సెంబరెంగా వినాయక నవరాత్రులను జరుపుకుెంటారు. ఏ
కారాెంల్లనైనా తొల్ల పూజలెందుకునే వినాయకుడు అెంటే
అెందరకి ఎెంత భకిూభావమో, తన భకుూలపై కూడా గణపతికి
వలుమాల్లన అభమానెం. ఆయన రూపెం, నామాలు మనకు
ఎన్నే విషయాలను తెల్లయజేసూయి.

44
ఇతరులల్లని అవలక్షణాలను చూడరాదనే విషయానిే గణపతి
నేత్రాలు తెల్లయజేసేూ, ఇతరులు చపేపద్ధ శ్రదిగా వినాలని చవులు
తెల్లయజేసూయి. అనిే విషయాలను కడుపుల్ల ద్యచ్చకోవాలనే
సిిరతాేనికి సెంకేతెం తన ఉదరెం ద్యేరా వెలుడిసేూ, ఇతరులు వేసే
నిెందలు, దురాాషలను పటిటెంచ్చకోరాదని సెంకేతెం ఆయన
పాద్యలు వివరసూయి. సేమి వాహనెం ఎలుక. ఎెంత చినేదో
అెంత వేగెంగా ప్రయాణిస్ూెంద్ధ.

విఘ్నేధపతికి ఒక చేతిల్ల మోదకెం యశ్స్్ లేద్య కీరూకి

సూచనైత్య ఒక చేతిల్ల పాశ్ెం చడు మారగెంల్ల పయనిెంచేవారని
దీనితో బెంధెంచి తన మారగెంల్లకి తెచ్చుకోవడానికి ప్రతీక.
గణపతిని ప్రారిెంచేవారకి సిద్ధి కల్లగ, బుద్ధి ప్రాపూస్ూెంద్ధ. అెందుకే
సిద్ధి, బుద్ధులు ఈయన భారాలుగా చిత్రెంచబడాడరు. నిజ్ఞనికి
వినాయకుడు బ్రహమచార. అెందుకే ఆయనను ఉపాసిెంచాల్ల.
ఇద్ధ సెంసరకారిెం. ఇక ఆధాాతిమక అరిెం వేరుగా ఉెంద్ధ. పై
రెండిెంటిని సమనేయెం చేసి చూసేూ విఘ్నేశ్ేరుడు దేవతలకే

45
అధపతి! ఎవరు గణేషుని సహస్ర నామాలతో విధపూరేకెంగా
అనుష్టసర్వ
ూ వారకి అనిే శుభాలే.

గణపతికి ఎరుపు రెంగు అతాెంత ప్రీతిపాత్రెం. ఆయనకు

ప్రియమైన నైవేదాెం మోదకెం. ప్రయతేెం లేకుెండానే మొల్లచే
గరకలు సేమికి ప్రీతికరెం. చవితి తిథి, మెంగళ, శుక్రవారాలు
ఇషటమైన ర్వజ్జలు. వినాయకుడు ముఖాెంగా పలుల దేవుడు,
గుజ్జీరూపెం, ఏనుగు తొెండెం, ఎలుక వాహనెం చూసేూ పలులకు
ఆకరషణ. గణపతి పూజ ఎప్పుడు ప్రారెంభమైెందో సపషటెంగా
తెల్లయదు. గణపతిని దేవతల అధపతిగా చేశారనేద్ధ
పురాణగాథ. గణాధపతాెం కోసెం జరగన పోటీల్ల తన
స్తదరుడు కుమారసేమిపై వినాయకుడు మీద విజయెం
సధెంచాడు. కేవలెం తల్లుదెండ్రుల పాదపద్యమలే పుత్రునికి గొపప
తీరిెంగా భావిెంచాడు.

46
47
కైలసెంల్ల ఉెండి నారాయణ మెంత్రానిే జపసూూ తల్లుదెండ్రులకు
మూడుసరుు ప్రదక్షిణ చేయడెం ద్యేరా సమసూ నదుల్లు
సేనమాచరెంచిన పుణాెం వినాయకుడు సధెంచాడు. అెందుకే
అనిే గణాలకు అధపతి అయాాడు. ఇకకడ అదుాత రహసాెం
శివకేశ్వులకు బేధెం లేదని చపేప ప్రతాక్ష ప్రమాణెం.
శివకేశ్వులకు సెంబెంధెం ఉెందే తపప పరసపర దేేషెం లేదు.
నిశితెంగా పరశీల్లసేూ శివ సేరూపెం ఆెంజనేయుడైత్య, విషుణ
సేరూపెం వినాయకుడు. విషుణ రూపమైన రాముని వదు
హనుమెంతుడు ఉెండడెం శివకేశ్వులకు బేధెం లేదనేెందుకు
బలమైన సక్షయెం.

48
అలగ్వ వినాయకునికి నేల ప్రయాణమైత్య, ఆెంజనేయునిద్ధ
ఆకాశ్యానెం. ఈయనద్ధ గజముఖమైత్య, ఆయనద్ధ కోతి
ముఖెం. వినాయకుడు విఘ్నేలను తొలగెంచేవాడైత్య,
ఆెంజనేయుడు కారా సెంయోజకుడు. వినాయకుడు తన
ఘెంటెంతో భారతానిే వాాస్డు చబుతుెండగా రాసేూ,
ఆెంజనేయుడు రామాయణానిే వాలీమకితో రాయిెంచేెందుకు
ఆధారభూతమయాాడు.

49
 శ్రీ గణపతి కి గల ఇతర పేరుు మరయు ద్యని అరిము
1. సృష్ట మరయు అరిము
గణ+పతి= గణపతి. సెంసృత (కోశ్)
నిఘెంటువనుసరెంగా గణ అెంటే పవిత్రకాలు.
పవిత్రకాలెంటే సూక్షామతి సూక్ష్మ చైతనాకణాలు. పతి అెంటే
పాల్లెంచేవాడు (సేమి). గణపతి అెంటే పవిత్రకాలకు
సేమి.

2. కొనిే ఇతర పేరుు

ముదగలఋష్, గణేశ్ సహస్రనామమును వ్రాశారు.
ఇెందుల్ల శ్రీ గణపతి యొకక వెయిాపేరుు ఉనేవి. ద్యేదశ్
నామస్తూత్రముల్లని శ్రీ గణపతి యొకక పనేెండు పేరుు క్రెంద
ఇవేబడినద్ధ.

50
 ప్రథమెం వక్రతుెండెంచ ఏకదెంతెం ద్ధేతీయకమ్ l

తృతియెం కృషణపెంగాక్షెం గజవక్రెం చతురికమ్ ll

లెంబోధరెం పెంచమెంచ షషటెం వికటమేవచ l

సపూమెం విజారాజేెంద్రెం ధూమ్రవరణెం తథాషటకమ్ ll

నవమెం భాలచెంద్రెంచ దశ్మెం తు వినాయకమ్ l

ఏకాదశ్ెం గణపతిెం ద్యేదశ్ెం తు గజ్ఞననమ్ ll

ఈ పనేెండు పేరు అరిము మరయు ఇతర కొనిే పేరుు క్రెంద్ధ

విధెంగా ఉనేవి.

51
 వక్రతుెండ
సమానాముగా వక్రతుెండా అెంటే వెంకర మూతివాడు,
తొెండము ఉనేవాడు అని అనుకుెంటారు, అయిత్య అద్ధ
తప్పు. వక్రాన్ తుెండయతి ఇతి వక్రతుెండ, అెంటే వక్ర (చడు)
మారగెంల్ల (నడవడిక) నడిచేవాళును శిక్షిెంచి వారని
సరయైన మారాగనికి తెసూడో, ఆయనే వక్రతుెండ.

ఏకదెంత లేక ఏకశ్ృెంగ

ఒక దెంతము మాత్రమే అఖెండముగా ఉనేెందున
శ్రీ గణపతికి ఈ పేరు వచిునద్ధ. ఏకెం (ఒకటి) ఇద్ధ బ్రహమకు
ప్రతీక. దెంత ఈ పదము దృ-దరషయతి (అెంటే చూపెంచేద్ధ)
ఈ ధాతువు నుెండి ఏరపడినద్ధ. ఒకటి అెంటే బ్రహమ

52
అనుభూతిని ఇచ్చునటు వెంటి ద్ధకుకను చూపెంచ్చవాడు,
ఇద్ధ కూడా దీని అరిము.

లెంబోదర
లెంబోదర ఈ పదము లెంబ (అెంటే పెదుద్ధ) మరయు ఉదర
(అెంటే పటట) ఈ విధెంగా ఏరపడినద్ధ. లెంబోధర పదము
యొకక అరిమును సెంత్ ఏకనాథులు ఈ విధెంగా చపాపరు.
చరాచర సృష్ట నీల్ల నివసిెంచ్చచ్చనేద్ధ l
అెందుకే అనాేరు నినుే లెంబోదరుడని ll
బాలచెంద్ర
బాల అెంటే కనుబొమమల పైన ఉనేటువెంటి నుదురు.
విశ్ేము యొకక ఉతపతిూ సమయముల్ల ప్రజ్ఞపతి, బ్రహమ,
శివుడు, విషుణవు మరయు మీనాక్షి వీళు లహరులు కల్లసి

53
మమత, క్షమాశీలెం, మరయు అహ్ుదెం అనీే కల్లసి
నిరామణమైన సిితిని చెంద్రమ అని అెంటారు. ఇటువెంటి
చెంద్రుణిణ ఎవరైత్య నుదుటిపై ధరెంచార్వ, ఆయనే
భాలచెంద్రుడు. మూలమున ఇద్ధ శివుని పేరు. అయిత్య
శివుని పుత్రుడై నెందున శ్రీ గణపతికి ఈ పేరు వచిునద్ధ.

వినాయక
వినాయక ఈ పదము విశ్వష రూపేణ నాయకః ఇల ఏరపడినద్ధ.
దీని అరిము నాయకుని అనిే లక్షణాలు ఉనేటువెంటివాడు.
వినాయక గణ విషయెంల్ల ఆరు ఈ సెంఖా సరే
ఆమోదామైనద్ధ. మానవ గృహా సూత్ర మరయు భౌధాయన
గృహా సూత్రములల్ల వినాయకుని గురెంచి జ్ఞానమునేద్ధ,
ద్యని సరాెంశ్ము – వినాయక గణాలు విఘే కారకులు, ఉప

54
ద్రవ కారకులు మరయు క్రూరులు. వార ఉపద్రవము
ప్రారెంభమైత్య మనుషుాలు పచిువాళు వల్ ప్రవరూసూరు. వారకి
దుఃసేపేములు వసూయి, మరయు సద్య భయము వేసూూ
ఉెంటుెంద్ధ. ఈ వినాయక పీడను నాశ్నము చేయుటకు
ధరమశాసాముల్ల అనేక శాెంతి విధ్యలను తెలుపడమైనద్ధ.
శ్రీ గణపతి ఇతడు వినాయక అెంటే ఈ వినాయక గణాలకు
అధపతి. శ్ెంకరుడు శ్రీ గణపతికి ఇల చపాపడు, వినాయక
గణాలు నీ సేవకులౌతారు, యజ్ఞాద్ధ కారాములల్ల నీ పూజ
ప్రథమెంగా అవుతుెంద్ధ, ఎవరైత్య దీనిని ఆచరెంచర్వ, వార
కారాములల్ల విఘేములు వచ్చును. అపపటి నుెండి ప్రతియొకక
కారాము యొకక ప్రారెంభముల్ల శ్రీ గణపతి పూజ
జరుగుతుెంద్ధ. వినాయక గణాలు విఘేకారులు అయినపపటికి,
వినాయకుడు (గణపతియు) విఘేములను తొలగెంచ్చ

55
వాడయ్యాను. భకుూలకు అషటసిదుిలను ప్రసద్ధెంచేవాడు
సిద్ధివినాయకుడు.

మెంగళమూరూ
మెంగెం స్ఖెం లతి ఇతి మెంగలెం. మెంగ అెంటే స్ఖ ప్రాపూ
చేయును, అద్ధ మెంగళెం. ఇల మెంగళెం చేయు మూరూ అనగా
మెంగళమూరూ.

మహ్రాషరల్ల మెంగళమూరూ మోరయా అని శ్రీ గణపతి

జయధాేనెం చేసూరు; దీనిల్ల మోరయా ఈ పదము మోరయా
గోసవి అనే ప్రసిది గణేశ్ భకుూని పేరు నుెండి వచిునద్ధ. ఇతను
పదునాలగవ శ్తాబుముల్ల పూణే దగగర ఉనేటుటవెంటి చిెంచవాడ
ఊరల్ల ఉెండేవారు. దీనిని బటిట భగవెంతునికి భకుూని మధా
ఉెండే శాశ్ేత సెంబెంధము తెల్లసివస్ూెంద్ధ.

56
 విద్యాపతి
1.చదువు, 2. కలప, 3. వాాకరణ, 4. నిరుకూ, 5. జ్ఞాతిషాెం,
6. ఛెందస్్, 7. ఋగ్వేదెం, యజ్జరేేదెం, 9. సమవేదెం,
10. అథరేణవేదెం, 11. పూరే-ఉతూరమీమాెంస, 12. నాాయెం,
13. పురాణెం, 14. ధరమశాసాెం, 15. ఆయురేేదెం,
16. ధనురేేదెం, 17. గెంధవేదము మరయు 18. నీతిశాసాము
ఈ పద్ునిమిద్ధ విదాల ఆధపతాము శ్రీ గణేశుని దగగర ఉనేద్ధ.
అెందుకే శ్రీ గణపతికి విద్యాపతి అని అెంటారు మరయు ఈ
విదాల అధాయనెం ప్రారెంభెం చేసే ముెందు లేద్య విద్యాెంతరగత
అధాయన విధల్ల శ్రీ గణేశుని పూజ మహతేమైనద్ధ.

57
 చిెంతామణి
శ్రీ గణపతికి మరొక పేరు చిెంతామణి, క్షిపూ, మూఢ, విక్షిపూ,
ఏకాగ్రత మరయు నిరుది ఇల చితూము యొకక ఐదు
భూమికలునేవి. వాటిని ప్రకాశిెంప చేయువాడే చిెంతామణి.
చిెంతామణి భజన ద్యేరా చితూపెంచకములు, నాశ్నమై
సెంపూరణ శాెంతి లభస్ూెంద్ధ. ఈ వివరణను ముదగల
పురాణముల్ల ఇవేబడినద్ధ.

58
 అషట వినాయక మెంద్ధరాలు
మహ్రాషరల్ల పూణె సమీపెంల్ల (100 కిల్లమీటరు పరధల్ల)
ఉనే ఎనిమిద్ధ ఆలయాలను అషట వినాయక మెంద్ధరాలెంటారు.
ఒకొకకక ఆలయెంల్లను గణపతి ఒకొకకక రూపెంల్ల పూజలు
అెందుకొెంటాడు. అషటవినాయక గణేశులు అెంకితెం చేయబడిన
ఎనిమిద్ధ దేవాలయాలు, వీటిని ఒక వాకిూ జీవితకాలెంల్ల
కనీసెం ఒకకసరైనా సెందరశెంచాలని నముమతారు. పురాణెం
మరయు విభనే పురాణాలతో గురూెంచబడిన విభనే కథలను
మీరు కనుగొనవచ్చు.

అషటవినాయక (మరాఠీ: अष्टविनायक) అెంటే సెంసృతెంల్ల

"ఎనిమిద్ధ గణేశులు" అని అరిెం. ఐకాత, శ్రేయస్్, అభాాసెం
మరయు అడడెంకులను తొలగెంచే హెందూ మతెం / హెందూ
దేవత గణేష్. ఈ పదెం ఎనిమిద్ధ గణేశులను సూచిస్ూెంద్ధ.

59
అషటవినాయక యాత్ర భారతదేశ్ెంల్లని మహ్రాషర ల్లని
ఎనిమిద్ధ హెందూ దేవాలయాలకు ఒక తీరియాత్రను
సూచిస్ూెంద్ధ, ఇద్ధ ఎనిమిద్ధ వేరేేరు గణేష్ విగ్రహ్లను కల్లగ
ఉెంద్ధ. అషట వినాయక యాత్ర లేద్య తీరియాత్ర పూణే చ్చటూట
ఉనే గణేష్ యొకక ఎనిమిద్ధ పురాతన పవిత్ర దేవాలయాలను
కల్లగ ఉెంద్ధ. ఈ దేవాలయాలల్ల ప్రతి ద్యనికి సేెంత వాకిూగత
పురాణెం మరయు చరత్ర ఉెంద్ధ, ప్రతి ఆలయెంల్లని మూరూ
ఒకద్యనికొకటి భనేెంగా ఉెంటాయి. ఏదేమైనా,
మహ్రాషరల్లని వివిధ ప్రాెంతాలల్ల ఎనిమిద్ధ గణేష్ యొకక
ఇతర దేవాలయాలు ఉనాేయి; పూణే చ్చటుటపకకల ఉనేవారకి
బాగా తెలుస్.

60
అషటవినాయక యాత్రను పూరూ చేయడానికి, ఎనిమిద్ధ మెంద్ధ
గణపతిలను సెందరశెంచిన తరువాత మొదటి గణపతిని తిరగ
సెందరశెంచాల్ల.
సెంప్రద్యయకెంగా, మోరగావ్ యొకక మోరేశ్ేర్ యాత్రకులు
సెందరశెంచిన మొదటి ఆలయెం. సిదిత్యక్, పాల్ల, మహ్ద్,
త్యవూర్, ల్నాెంద్రీ, ఓజ్ఞర్, రెంజ్ఞెంగావ్ ఆలయాలు అవర్వహణ
క్రమెంల్ల సెందరశసూరు. మోరగావ్ రెండవ పరాటనతో
తీరియాత్ర ముగసిెంద్ధ.

ఈ మూరూలనిేెంటినీ సేయెంభు ప్రతిమలు లేద్య సెంసృతెంల్ల

సేయెం ఉనికి అని పలుసూరు. ఇద్ధ వారు చకకబడలేదని
సూచిెంచడానికి కానీ అవి ప్రకృతి ద్యేరా ఏరపడినటుు
గురూెంచబడాడయి.

61
62
1 మయూరేశ్ేర్ ఆలయెం మోరాగవ్, పూణే జిలు
2 సిద్ధివినాయక్ ఆలయెం సిదితెక్, అహమద్ నగర్ జిలు
3 బలులేశ్ేర్ ఆలయెం పాల్ల, రాయ్గడ్ జిలు
4 వరదవినాయక్ ఆలయెం, మహ్ద్, రాయగడ్ జిలు
5 చిెంతామణి ఆలయ థూర్, పూణే జిలు
6 గరజతామజ్ ఆలయెం ల్నియాద్రి, పూణే జిలు
7 విఘ్నేశ్ేర్ ఆలయెం ఓజ్ఞర్, పూణే జిలు
8 మహ్గణపతి ఆలయెం రెంజెంగావ్, పూణే జిలు
గణేషుని యొకక మరొక పేరు వినాయకుడు, ప్రతి హెందువు
ఆరాధెంచే దేవుడు గణేశుడు. ఈ దేవాలయాలు కేవలెం 20
నుెండి 110 కిల్లమీటరు పరధల్ల ఉనాేయి, ఇకకడ కనిపెంచే
ఎనిమిద్ధ నమూనాలు చాల కాలెం ముెందు క్రమెం తపపకుెండా
తయారు చేయబడాడయి.

63
 మోర్గ
ా వ్ - శ్ర
ీ మోరేశ్వర అష్ట
ా వినాయక్

వీటిల్ల ముెందుగా మోరేశ్ేర మెంద్ధరానిే దరశెంచే

సెంప్రద్యయెం ఉెంద్ధ.

శ్రీ మయూరేశ్ేర్ మెంద్ధర్ (మరాఠీ: श्री मयूरेश्वर मंदीर)

లేద్య శ్రీ మోరేశ్ేర్ ఆలయెం (మరాఠీ: श्री मोरे श्वर मंदीर)

అనేద్ధ జ్ఞాన దేవుడైన గణేశుడికి అెంకితెం చేయబడిన హెందూ
దేవాలయెం (మెంద్ధరెం). ఇద్ధ భారత రాషరమైన మహ్రాషరల్లని
పూణే నగరానికి 65 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల పూణే జిలుల్లని

మోరాగవ్ (మరాఠీ: मोरगाि) ల్ల ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయెం

64
అషటవినాయక అని పలువబడే ఎనిమిద్ధ గౌరవనీయ గణేశ్
దేవాలయాల తీరియాత్రకు ప్రారెంభ మరయు ముగెంపు సినెం.

65
గణేశుడిని పరమాతమగా భావిెంచే గణపతా శాఖ యొకక
ఆరాధన కేెంద్రెంగా మోరాగవ్ ఉెంద్ధ. ఒక హెందూ పురాణెం
దేవాలయానిే సిెంధ్య అనే రాక్షస్డిని గణేశుడు చెంపడానికి
సెంబెంధెంచినద్ధ. గణపతా సధ్యవు మొరాయ గోసవి ద్యనితో
సెంబెంధెం ఉనేటుు తెల్లసినపపటికీ, ఆలయెం నిరమెంచిన త్యదీ
ఖచిుతెంగా తెల్లయదు. పేషాే పాలకులు మరయు మొరాయ
గోసవి వారస్ల ప్రోతా్హెంతో ఈ ఆలయెం అభవృద్ధి
చెంద్ధెంద్ధ.

ఈ తీరియాత్రల్ల ఇద్ధ చాల ముఖామైన ఆలయెం. బహమనీ

పాలనల్ల నలు రాయి నుెండి నిరమెంచిన ఈ ఆలయెంల్ల
నాలుగు ద్యేరాలు ఉనాేయి (దీనిని బీదర్ స్లూన్ ఆసినెం
నుెండి మిసటర్ గోలే అనే నైటుల్ల ఒకరు నిరమెంచారు). ఈ

66
ఆలయెం గ్రామెం మధాల్ల ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయెం అనిే వైపుల
నుెండి నాలుగు మినారుు కపపబడి ఉెంద్ధ మరయు దూరెం నుెండి
చూసేూ మస్వదు యొకక ముద్రను ఇస్ూెంద్ధ. మొఘల్ కాలెంల్ల
ఆలయెంపై ద్యడులను నివారెంచడానికి ఇద్ధ జరగెంద్ధ. ఈ
ఆలయెం చ్చటూట 50 అడుగుల ఎతెలూన గోడ ఉెంద్ధ.

మయూరేశ్ేర రూపెంల్ల నమల్లని నడుపుతునే గణేశుడి

మూరూ ఈ ప్రదేశ్ెంల్ల సిెంధ్య అనే రాక్షస్డిని చెంపనటుు
భావిస్ూనాేరు. విగ్రహెం, ద్యని తొెండము ఎడమ వైపుకు
తిరగనప్పుడు, ద్యనిపై రక్షిెంచే ఒక నాగుపాము ఉెంద్ధ. గణేశుడి
యొకక ఈ రూపానికి సిద్ధి (సమరియెం) మరయు రద్ధి
(ఇెంటెల్లజెన్్) యొకక మర్వ మూరూ కూడా ఉనాేయి.

67
ఏదేమైనా, ఇద్ధ అసలు మూరూ కాదు - ఇద్ధ అస్రు సిెంధ్యరసూర్
చేత నాశ్నెం చేయబడిన తరువాత, ఒకసర మరయు ఒకసర
బ్రహమ చేత రెండుసరుు పవిత్రెం చేయబడిెందని చబుతారు.
అసలు మూరూ, పరమాణెంల్ల చినేద్ధ మరయు ఇస్క, ఇనుము
మరయు వజ్రాల అణువులతో తయారు చేయబడినద్ధ,
పాెండవులు రాగ పలకతో కపపబడి, ప్రస్ూతెం పూజిెంచే వాటి
వెనుక ఉెంచారు.

ఈ ఆలయెం పూణే నుెండి 55 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల, మోరగావ్

గ్రామెంల్ల కరాా నద్ధ పకకన ఉెంద్ధ. ఈ గ్రామెం పక్షి నమల్ల
యొకక మరాఠీ పేరు నుెండి వచిుెంద్ధ - పురాతన కాలెంల్ల ఈ
గ్రామెంల్ల చాల నమళ్లళ ఉెండేవి మరయు గ్రామెం కూడా
నమల్ల ఆకారెంల్ల ఉెంద్ధ.

68
 మతపరమైన ప్రాముఖాత

మోరాగవ్ ఆలయెం పూణే చ్చటూట ఉనే ఎనిమిద్ధ

గౌరవనీయమైన దేవాలయాల తీరియాత్రకు ప్రారెంభ సినెం.
ఆలయ సమూహమును అషట వినాయకులు ("ఎనిమిద్ధ
గణేశులు") అని పలుసూరు. తీరియాత్ర చివరల్ల మోరాగవ్
ఆలయానిే యాత్రకుడు సెందరశెంచకపోత్య తీరియాత్ర
అసెంపూరణెంగా పరగణిెంచబడుతుెంద్ధ. మోరాగవ్ ఆలయెం
అషటవినాయక సమూహముల్ల అతి ముఖామైన ఆలయెం
మాత్రమే కాదు, దీనిని "భారతదేశ్పు మొటటమొదటి గణేశ్
తీరియాత్ర"

మోరాగవ్ అనేద్ధ గణపతి యొకక ఆరాధన కేెంద్రెంగా ఉెంద్ధ, ఇద్ధ

గణేశుడిని పరమ జీవిగా భావిస్ూెంద్ధ. ఇద్ధ అషటవినాయక

69
అతాధక దేవాలయాలల్ల యాత్రకులను ఆకరషస్ూెంద్ధ. ముదగల
పురాణెం మోరాగవ్ యొకక గొపపతనానికి 22 అధాాయాలను
అెంకితెం చేయగా, గణేశ్ పురాణెం గణేశునికి మూడు
ముఖామైన ప్రదేశాలల్ల మోరాగవ్ (మయూరపుర) ఒకటి
మరయు భూమిపై ఉనే ఏకైక ఆలయెం అని పేరొకెంద్ధ. ఇతర
ప్రదేశాలు సేరగెంల్ల కైలస పరేతెం (వాసూవానికి కైలస
పరేతెం హమాలయాలల్ల భూమిపై ఉనే ఒక పరేతెం,
గణేశుని మాతాపతురులు శివుడు మరయు పారేతి నివాసెం
ఉెందని నముమతారు. ఒక సెంప్రద్యయెం ప్రకారెం, ఆలయెం
ప్రారెంభెం లేకుెండా మరయు ముగెంపు లేకుెండా ఉెంద్ధ.
మరొక సెంప్రద్యయెం ప్రకారెం, ప్రళయ సమయెంల్ల గణేశుడు
ఇకకడ యోగనిద్రెంల్లకి ప్రవేశిసూడు. దీని పవిత్రతను పవిత్ర
హెందూ నగరమైన కాశీతో పోలురు.

70
 చరత్ర
ప్రముఖ గణపతి సధ్యవు అయిన మోరయా గోసవి
(మొర్వబా) చినాుాడుక మారడానికి ముెందు మోరాగవ్ గణేశ్
ఆలయెంల్ల పూజలు చేశారు, అకకడ అతను కొతూ గణేశ్
ఆలయానిే సిపెంచాడు. పూణేకు సమీపెంల్ల ఉనే మోరాగవ్
ఆలయెం మరయు ఇతర గణపతి కేెంద్రాలు 18 వ శ్తాబుెంల్ల
మరాఠా సమ్రాజాెంల్లని పేషాే పాలకుల నుెండి రాజ ప్రాపకెం
పెంద్యయి. గణేశుడిని తమ కుల దైవెం గా ఆరాధెంచిన
పేషాేస్, భూమి మరయు నగదు మరయు ఈ గణేశ్
దేవాలయాలకు అదనెంగా విరాళ్లలు ఇచాురు.
అనేే ఫెలుస్ ప్రకారెం, మోరాగవ్ ఆలయెం పద్ధహేడవ
శ్తాబాునికి ముెందే లేదు, మోరయా గోసవి దీనిని ప్రాచ్చరాెం
పెంద్ధనప్పుడు. చినాుాడ్ ఆలయెంల్ల గణేశుని అవతారాలుగా

71
ఆరాధెంచబడిన మోరయా గోసవి యొకక వారస్లు -
తరచ్చగా మోరాగవ్ ఆలయానిే సెందరశెంచి అనేక
అషటవినాయకుల దేవాలయాల ఆరిక మరయు పరపాలనను
నియెంత్రెంచారు.

ప్రస్ూతెం, ఈ ఆలయెం చినాుాడ్ నుెండి పనిచేస్ూనే చినాుాడ్

దేవసిన్ ట్రస్ట పరపాలనల్ల ఉెంద్ధ. మోరాగవ్తో పాటు, ఆలయ
ట్రస్ట చినాుాడ్ ఆలయానిే మరయు థూర్ మరయు సిదిత్యక్
అషటవినాయక దేవాలయాలను నియెంత్రస్ూెంద్ధ.

72
 ఆలయ ప్రధాన ద్యేరెం

ఈ ఆలయెం చ్చటూట నాలుగు మూలల్లు సూెంబాలతో తో ఎతెలన

ూ
రాతి సరహదుు గోడ ఉెంద్ధ, ఇద్ధ వాస్ూశిలపెంపై ముసిుెం
ప్రభావానిే సూచిస్ూెంద్ధ. ఈ ఆలయెంల్ల నాలుగు ద్యేరాలు
ఉనాేయి, ఒకొకకకటి కారడనల్ ద్ధశ్కు ఎదురుగా మరయు
గణేశుడి చిత్రెంతో, ప్రతి గ్వటు అతనిే నాలుగు యుగాలల్ల
(యుగాలల్ల) కనిపెంచిన రూపెంల్ల వరణస్ూెంద్ధ. నాలుగు గణేశ్
రూపాల్లు ప్రతి ఒకకటి పురుషారిెంతో (జీవిత లక్షయెం) సెంబెంధెం
కల్లగ ఉెంటుెంద్ధ త్తరుప ద్యేరెం వదు ఉనే బలుల్లే నాయక
చిత్రెం, రాముడు (విషుణ అవతారెం) మరయు అతని భారా స్వతతో
కల్లసి ధరామనికి (ధరమెం, విధ, జ్ఞతి) ప్రతీక మరయు సెంరక్షకుడు
అయిన విషుణవును సూచిస్ూెంద్ధ. గణేశుని తల్లుదెండ్రులు శివ
పారేతులు చ్చటుటపకకల ఉనే దక్షిణ ద్యేరెం వదు ఉనే గణేశుని

73
సెంపద మరయు కీరూ ను సూచిస్ూెంద్ధ . పశిుమ ద్యేరెం వదు ఉనే
చిెంతామణి - కామ (కోరక, ప్రేమ మరయు ఇెంద్రియ స్ఖెం) ను
సూచిస్ూెంద్ధ – మనమధ్యడు మరయు అతని భారా రతి
హ్జరవుతారు మరయు నిరాకార బ్రాహమణానిే కల్లగ
ఉెంటారు. మోక్షెం కోసెం నిలబడి ఉనే ఉతూర ద్యేరెం వదు ఉనే
మహ్ గణపతి తో పాటు వరాహ అవతారెం మరయు అతని
భారా భూమి దేవత మాహ సత్ బ్రాహమణానిే ప్రతిబిెంబిస్ూెంద్ధ.
ఆలయ ప్రధాన ద్యేరెం ఉతూరాన ఉెంద్ధ. 6 అడుగుల ఎలుక –
గణేశుని వాహనెం ఆలయెం ముెందు కూరుుెంద్ధ. ఆలయ
ద్యేరాల వెలుపల ఒక భార్జ నెంద్ధ శిలపెం భగవెంతుని ఎదురుగా
ఉెంద్ధ. నెంద్ధ సధారణెంగా శివాలయాలల్ల గరాగుడి ముెందు
ఉెంచబడినెందున ఇద్ధ అసధారణెంగా పరగణిెంచబడుతుెంద్ధ.
ఒక పురాణెం ఈ విచిత్రతను వివరస్ూెంద్ధ: నెంద్ధ శిలపెం

74
సమీపెంల్లని శివాలయెం నుెండి రవాణా చేయబడుతోెంద్ధ,
గణేశుడి ముెందు సిిరపడాలని నిరణయిెంచ్చకుెంద్ధ మరయు
తరువాత తరల్లెంచడానికి నిరాకరెంచిెంద్ధ. ఎలుక మరయు
నెంద్ధ రెండ్డ ప్రవేశ్ ద్యేరెం యొకక సెంరక్షకులుగా
పరగణిెంచబడతాయి.
ఇటీవల నిరమెంచిన సభా మెండపెం ల్ల లక్ష్మి నారాయణుల
విగ్రహ్లు ఉనాేయి. ఇద్ధ కురుెంద్యేడ్ యొకక పటేరిన్
పాలకులు నిరమెంచిన మధా మెండపానికి ద్యరతీస్ూెంద్ధ. ఈ
మెండపెం యొకక పైకప్పు ఒకే రాయి నుెండి ఏరపడుతుెంద్ధ.
గరాగుడి ల్ల గణేష్ యొకక కేెంద్ర చిత్రెం మయూరేశ్ేర్ లేద్య
మోరేశ్ేర్, ఉతూరాన ఎదురుగా ఉెంద్ధ. గణేశుడు చిత్రెం
కూరుునే భెంగమల్ల తొెండెం ద్యని ఎడమ వైపుకు, నాలుగు
చేతులు మరయు మూడు కళళతో చిత్రీకరెంచబడిెంద్ధ. గణేశుడు

75
పై చేతుల్లు ఒక పాశ్ెం మరయు అెంకుశ్ెం ను కల్లగ ఉనాేడు,
నాభ మరయు కళ్లళ వజ్రాలతో నిెండి ఉనాేయి.

గణేశుడు తన భారాలైన రద్ధు మరయు సిద్ధి విగ్రహ్లతో

చ్చటుటముటాటరు, కొనిేసరుు సిద్ధి మరయు బుద్ధి అని పలుసూరు.
ఈ విగ్రహ్లు ఐదు ల్లహ్ల మిశ్రమెం లేద్య ఇతూడితో తయారు
చేయబడాడయి. దేవతలు రూపెంద్ధెంచిన వెెండి మరయు
బెంగారెంతో కపపబడి ఉనాేరు. అనిే అషటవినాయక మెంద్ధరాల
మాద్ధరగానే, కేెంద్ర గణేశ్ చిత్రెం సేయెంభు అని నముమతారు,
సహజెంగా ఏనుగు ముఖెం గల రాయి రూపెంల్ల
సెంభవిస్ూెంద్ధ. గణేశుడి వాహనాలు - ఎలుక మరయు నమల్ల
ఉెంచబడతాయి. గరా గృహ వెలుపల ఎడమ వైపున నాగ-
భైరవ చిత్రెం ఉెంద్ధ.

76
మయూరేశ్ేర రూపెంల్ల నమల్లని నడుపుతునే గణేశుడి
మూరూ ఈ ప్రదేశ్ెంల్ల సిెంధ్య అనే రాక్షస్డిని చెంపనటుు
భావిస్ూనాేరు. విగ్రహెం, ద్యని తొెండము ఎడమ వైపుకు
తిరగనప్పుడు, ద్యనిపై రక్షిెంచే ఒక నాగుపాము ఉెంద్ధ. గణేశుడి

యొకక ఈ రూపానికి సిద్ధి మరయు రద్ధి యొకక మర్వ మూరూ

కూడా ఉనాేయి.

ఏదేమైనా, ఇద్ధ అసలు మూరూ కాదు - ఇద్ధ అస్రు సిెంధ్యరసూర్

చేత నాశ్నెం చేయబడిన తరువాత, బ్రహమ చేత రెండుసరుు
పవిత్రెం చేయబడిెందని చబుతారు. అసలు మూరూ,
పరమాణెంల్ల చినేద్ధ మరయు ఇస్క, ఇనుము మరయు
వజ్రాల అణువులతో తయారు చేయబడినద్ధ, పాెండవులు రాగ
పలకతో కపపబడి, ప్రస్ూతెం పూజిెంచే వాటి వెనుక ఉెంచారు.

77
సిద్ధ
ి వినాయక్

78
ఇద్ధ భీమా నద్ధ ఒడుడన కరాీత్ తాలూకా జిలు అహమద్ నగర్ ల్ల
ఉెంద్ధ. విషుణవు కైతభ మరయు మధ్య రాక్షస్లతో పోరాటెంల్ల
నిమగేమైన ప్రదేశ్ెం సిదిత్యక్ వదు ఉనే సిధివినాయక్. ఇకకడ
కనిపెంచే తదుపర విగ్రహ్నిే అహలా బాయి హోలకర్ తయారు
చేశారు; భీమా నద్ధ వలు వచేు వరదలు కూడా ఇకకడ శ్బుెం
చేయని చాల నిశ్శబు ప్రదేశ్ెం, ఇకకడ గణేశుడి విగ్రహెం ఇతూడి
చట్రెంల్ల ఉెంచబడిెంద్ధ, విగ్రహ్నికి ఇరువైపుల జయ మరయు
విజయుల ఇతూడి విగ్రహ్లు ఉనాేయి.

తొెండము కుడి వైపున ఉెంచబడిన ఈ ఎనిమిద్ధెంటిల్ల ఇద్ధ

మాత్రమే మూరూ. కేద్యగవ్కు చెంద్ధన శ్రీ మోరయా గోసవి,
శ్రీ నారాయణ మహ్రాజ్ అనే ఇదురు సధ్యవులు ఇకకడ తమ
జ్ఞాన్నదయెం పెంద్యరని నముమతారు.

79
ఈ ఆలయెం ఉతూర ముఖెంగా ఉెంద్ధ మరయు ఒక చినే
కొెండపై ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయెం వైపు ప్రధాన రహద్యరని పేషాే
జనరల్ హరపెంత్ ఫడకే నిరమెంచినటుు నముమతారు. ల్లపల్ల
గరాగుడి, 15 అడుగుల ఎతుూ మరయు 10 అడుగుల వెడలుపను
పునాాష్లుకా అహలాబాయి హోలకర్ నిరమెంచారు. ఈ విగ్రహెం
3 అడుగుల పడవు మరయు 2.5 అడుగుల వెడలుపతో
ఉెంటుెంద్ధ. మూరూ యొకక కడుపు విశాలెంగా లేదు, కానీ రద్ధి
మరయు సిద్ధి మూరూ ఒక తొడ మీద కూరుునాేరు. ఈ మూరూ
యొకక తొెండము కుడి వైపు తిరుగుతోెంద్ధ. కుడి వైపు
తొెండము గణేశుడు భకుూలకు చాల కఠినెంగా ఉెండాల్ల.
ఆలయెం చ్చటూట ఒక ప్రదక్షిణ చేయడానికి కొెండ గుెండ్రని యాత్ర
చేయాల్ల. ఇద్ధ మితమైన వేగెంతో 30 నిమిషాలు పడుతుెంద్ధ.

80
పేషాే జనరల్ హరపెంత్ ఫడకే తన జనరల్ సినానిే
కోల్లపయాడు మరయు ఆలయెం చ్చటూట 21 ప్రదక్షిణ చేశాడు.
21 వ ర్వజ్జ పేషాే కోరుట వాకిూ వచిు రాజ గౌరవెంతో కోరుటకు
తీస్కెళ్లుడు. అతను జనరల్ గా పోరాడే మొదటి యుదిెం నుెండి
గెల్లచిన కోటల్లని రాళును తీస్కు వసూనని హరపెంత్ దేవునికి
వాగాునెం చేశాడు. రాతి మారగెం బాద్యమి-కోట నుెండి
నిరమెంచబడిెంద్ధ, అతను జనరల్ అయిన వెెంటనే హరపెంత్
ద్యడి చేశాడు.

ఈ ఆలయెం పూణే-స్తలపూర్ హైవేకి అహమద్ నగర్ జిలుల్లని

శ్రీగోెండ పటటణానికి 48 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉెంద్ధ. ఈ
ఆలయెం భీమా నద్ధ పకకన ఉెంద్ధ. పూణే-స్తలపూర్ రైలేేల్ల,
దెండ్ రైలేే సేటషన్ ఇకకడ నుెండి 18 కి.మీ. మాత్రమే .

81
బల్ల
ా లేశ్వర్ ఆలయం పాలి, ర్గయగడ్ జిల్ల
ా

82
ఈ గణేశుడు బాలుడు-భకుూడు, బలులను సినిక గ్రామస్ూలు
మరయు అతని తెండ్రి (కళ్లాణి-సేథ్) చేత అతనిపై ఉనే ఏకైక
మనస్్ గల భకిూకి కాపాడినటుు భావిస్ూనాేరు. అసలు చకక
ఆలయానిే 1760 ల్ల నానా ఫడనవిస్ రాతి ఆలయెంగా
పునరేరమెంచారు. ఆలయానికి రెండు వైపుల రెండు చినే
సరస్్లు నిరమెంచబడాడయి. వాటిల్ల ఒకటి దేవత యొకక
ఆరాధన కోసెం కేటాయిెంచబడిెంద్ధ.

ఈ ఆలయెం త్తరుప ముఖెంగా ఉెంద్ధ మరయు రెండు గరాగుడి

ఉెంద్ధ. ల్లపల్ల భాగెంల్ల మూరూ ఉెంద్ధ మరయు ద్యని ముెందు
తన ముెంజేయిల్ల మోదకెం తో మూష్కెం ఉెంద్ధ. ఎనిమిద్ధ
అదుాతెంగా చకికన సూెంభాలచే మదుతు ఇవేబడిన ప్రాెంగణెం.
ఎనిమిద్ధ సూెంభాలు ఎనిమిద్ధ ద్ధశ్లను వరణసూయి. ల్లపల్ల

83
గరాగుడి 15 అడుగుల పడవు, బయటిద్ధ 12 అడుగుల పడవు
ఉెంటుెంద్ధ. శీతాకాలెం తరువాత (దక్షిణాద్ధ: సూరుాని దక్షిణ
ద్ధశ్ల్ల కదల్లక) అయనాెంతెం తరువాత, సూరాకిరణాలు
సూర్వాదయెం వదు గణేశ్ మూరూపై పడతాయి. ఈ ఆలయెం
రాళళతో నిరమెంచబడిెంద్ధ, ఇవి కరగెంచిన స్వసనిే
ఉపయోగెంచి చాల గటిటగా ఉెంటాయి.

మరకొనిే మూరూల మాద్ధరగానే, ఈ కళళల్ల మరయు నాభల్ల

వజ్రాలు నిక్షిపూెం చేయబడాడయి మరయు అతని తొెండము
ఎడమ వైపుకు తిరగవుెంటుెంద్ధ .

84
ఈ ఆలయెంల్లని ఒక ప్రత్యాకత ఏమిటెంటే, పాల్ల వదు ఈ
గణపతికి ఇచేు ప్రసదెం మోదకెం కు బదులుగా బేసన్ లడుడ ,
సధారణెంగా ఇతర గణపతిలకు అరపెంచబడుతుెంద్ధ.

విగ్రహెం యొకక ఆకారెం ఈ ఆలయెం యొకక నేపథాానిే

ఏరపరుస్ూనే పరేతెంతో అదుాతమైన పోల్లకను కల్లగ ఉెంద్ధ.
పరేతెం యొకక ఛాయాచిత్రానిే చూసిన తరువాత విగ్రహ్నిే
చూసేూ ఇద్ధ మరెంత ప్రముఖెంగా అనిపస్ూెంద్ధ.

ఈ ఆలయెం ముెంబై-పూణే హైవేకి దూరెంగా ఉనే ముెంబై-

గోవా రహద్యరపై నాగోథేన్కు 11 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉనే
పాల్ల అనే పటటణెంల్ల ఉెంద్ధ. ఇద్ధ కరాీత్ రైలేే సేటషన్ యొకక
నైరుతి ద్ధశ్ల్ల 30 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉెంద్ధ. ముెంబై-

85
పనేల్-ఖోపోల్ల-పాల్ల 124 కి.మీ. పూణే-ల్లనావాు-ఖోపోల్ల-
పాల్ల 111 కి.మీ.

ఈ ఆలయెం వెనుక పశిుమ ద్ధశ్గా ఉనే శ్రీ ధ్యెండి-వినాయక్

ఆలయెం ఉెంద్ధ. ఈ విగ్రహ్నిే బలుల తెండ్రి (కళ్లాణి-సేథ్)
బలుల ఆరాధెంచేటప్పుడు విసిరనటుు కథ చబుతుెంద్ధ.

ఆలయ చరత్ర

గణేష్ పురాణెం గణేశుడి లీలలు యొకక విసూృతమైన చిత్రానిే

ఇస్ూెంద్ధ. శ్రీ బలులేశ్ేర్ యొకక పురాణ కథ ఉపాసనా ఖెండ్
పాల్లల్ల జరగెంద్ధ - పాత పేరు పల్లుపూర్.

కళ్లాణషేత్ పల్లుపూర్ల్ల వాాపార, ఇెందూమతిని వివాహెం

చేస్కునాేడు. వీరకి కొెంతకాలెం సెంతానెం కలుగలేదు , కాని

86
తరువాత బలుల్ అని పలువబడే ఒక కొడుకుతో
ఆశీరేద్ధెంచబడాడరు. బలుల్ పెరగ్వకొదీు, అతను ఎకుకవ
సమయెం పూజలు మరయు ప్రారినలల్ల గడిపాడు. అతను
గణేశుడి భకుూడు మరయు తన సేేహతులు మరయు
సహచరులతో కల్లసి అడవిల్ల శ్రీ గణేశుడి రాతి విగ్రహ్నిే
పూజిెంచేవాడు. సమయెం పడుతుెండటెంతో, సేేహతులు
ఆలసాెంగా ఇెంటికి చేరుకుెంటారు. పలులను పాడుచేయటానికి
బలుల్ కారణమని తన తెండ్రికి ఫిరాాదు చేసిన బలుల్
సేేహతుల తల్లుదెండ్రులను చికాకు పెటేటవారు. బలుల్ తన
చదువులపై దృష్ట పెటటకపోవడెంపై ఇపపటికే అసెంతృపూగా ఉనే
కళ్లాణషెత్ ఫిరాాదు వినేప్పుడు కోపెంతో ఊగపోయేవాడు.
వెెంటనే అతను అడవిల్లని పూజ్ఞ ప్రదేశానికి చేరుకునాేడు
మరయు బలుల్ మరయు అతని సేేహతులు ఏరాపటు చేసిన
పూజ్ఞ ఏరాపటును నాశ్నెం చేశాడు. అతను శ్రీ గణేష్ రాతి
విగ్రహ్నిే విసిరవేశాడు . పలులెందరూ భయపడాడరు కాని పూజ

87
మరయు జపాలల్ల మునిగపోయిన బలుల్ ఈ సెంఘటనను
గమనిెంచలేదు. కళ్లాణషెత్ బలుల్ ను కనికరెం లేకుెండా
కొటాటడు మరయు శ్రీ గణేశుడిచే ఆహ్రెం మరయు విముకిూ
పెందమని చటుటకు కటాటడు. ఆ తరాేత ఇెంటికి బయలుదేరాడు.

బలుల్ సపృహ లేని పరసిితిల్ల మరయు అడవిల్లని చటుటకు కటిట

వేయబడి, తీవ్రమైన బాధతో, తన ఇషట దైవమైన శ్రీ గణేశుడిని
ప్రారిెంచాడు.

"ఓ ప్రభూ, శ్రీ గణేశా , నేను నినుే ప్రారిెంచడెంల్ల నిమగేమై

ఉనాేను, నేను వినయ పూరేకమైనవాడిని, కాని నా క్రూరమైన
తెండ్రి నా భకిూ చరాను పాడు చేసడు మరయు అెందువలు నేను
పూజను చేయలేకపోతునాేను."

శ్రీ గణేశుడు సెంతోష్ెంచి తేరగా సపెంద్ధెంచాడు. బలుల్ విముకిూ

పెంద్యరు. జీవితకాలెం ఉనేతమైన భకుూడిగా బలుల్ను
ఆశీరేద్ధెంచాడు.

88
గణేశుడు పాల్ల వదు అకకడే ఉెండాలని బలుల్ పటుటబటాటరు.
అతని తల వణుకుతునే శ్రీ గణేశుడు పాల్ల వదు బలుల్
వినాయకుని గా శాశ్ేతెంగా ఉెంటాడు మరయు పెదు రాయిల్ల
అదృశ్ామయాాడు. ఇద్ధ శ్రీ బలులేశ్ేర్ గా ప్రసిద్ధు చెంద్ధెంద్ధ.

89
వరదవినాయక్

90
ఇకకడ మహ్ద్ వైపు వెళళడెం శ్రీ వరద వినాయక్, ఈ ఆలయెం
రాయఘడ్ జిలుల్ల ఆహ్ుదకరమైన వాతావరణెంతో ఉెంద్ధ,
1725 ల్ల పేషాే పాలన కాలెంల్ల అభవృద్ధి చేయబడిెంద్ధ.
ఆలయెంల్లని విగ్రహెం బావి కిెంద ఆలయెం వెనుక
కనుగొనబడిెంద్ధ, ఇద్ధ ఈ ఆలయ ప్రధాన ఆకరషణ.

పాల్ల వదు ఉనే శ్రీ బలులేశ్ేర్ అషటవినాయక కిెంద్ధ గమాెం, ఈ

ఆలయెం పూణే నాటికి 111 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉెంద్ధ. ఈ
ఆలయెం యొకక పరసిితి సరసగడ్ కోట మరయు అెంబ
ప్రవాహెం మధా ఒక వైపు ప్రవహస్ూెంద్ధ. సెందరశకులు
ఉదయానేే ఇకకడ సెందరశెంచే ప్రధాన ఆకరషణ ఏమిటెంటే,
సూరుాడు ఉదయిెంచినప్పుడు సూరాకిరణాలు నేరుగా విగ్రహెం
మీద పడతాయి మరయు ఇద్ధ మెంత్రముగుులను చేసే క్షణెం.

91
పలులు లేని రాజ్జ, కౌద్ధనాాపూర్కు చెంద్ధన భీముడు మరయు
అతని భారా విశాేమిత్రుని తపస్్ కోసెం అడవికి వచిునప్పుడు
కలుస్కునాేరని పురాణ కథనెం. విశాేమిత్రుడు రాజ్జకు
గజ్ఞనన మెంత్రానిే జపెంచటానికి ఇచాుడు మరయు ఆ
విధెంగా అతని కుమారుడు మరయు వారస్డు, యువరాజ్జ
రుకామెంగదుడు జనిమెంచాడు. రుకామెంగదుడు అెందమైన
యువరాజ్జగా ఎద్ధగాడు.

ఒక ర్వజ్జ వేట యాత్రల్ల రుకామెంగదుడు రష్ వచకేవి సనాాసి

వదు ఆగపోయాడు. రష్ భారా ముకుెంద, అెందమైన
యువరాజ్జను చూసి ప్రేమల్ల పడి, తన కోరకలను తీరుమని
కోరాడు. ధరమవెంతుడైన యువరాజ్జ నిరాకరెంచాడు మరయు
ఆశ్రమానిే విడిచిపెటాటడు. ముకుెంద చాల ప్రేమగా మారెంద్ధ.
ఆమె దుసిితిని తెలుస్కునే రాజ్జ ఇెంద్రుడు రుకామెంగదుని

92
రూపానిే చూసి ఆమెను ప్రేమిెంచాడు. ముకుెంద గరావతి అయి
గ్రిత్మద అనే కుమారుడికి జనమనిచిుెంద్ధ.
కాలక్రమేణా, గ్రిత్మద తన జనమ రహసాెం తెలుస్కునేప్పుడు,
అతను తన తల్లుని బెర్రీ మోసే "భోర్" మొకకగా మారమని
శ్పెంచాడు . అతని నుెండి క్రూరమైన రాక్షస్లు పుడతారని
ముకుెంద గ్రిత్మడను శ్పెంచిెంద్ధ. అకసమతుూగా వారదురూ
"గ్రిత్మద ఇెంద్రుని కుమారుడు" అని ఒక సేరగపు సేరానిే
వినాేరు, వారదురూ అవాకకయాారు , కాని వార శాపాలను
మారుడానికి చాల ఆలసాెం అయిపోయిెంద్ధ ..ముకుెందను
భోర్ పాుెంట్గా మారాురు. గ్రిత్మద, సిగుగతో మరయు
పశాుతాూపెంతో అడవికి తిరగ వెళ్లళడు, అకకడ గణపతిని
ప్రారిెంచాడు.

93
గణపతి గ్రిత్మద తపస్్కు మెచిు, శివుడికి తపప మరవరకీ
ఓడిపోని కొడుకు పుడతాడని వరెం ఇచాుడు. గ్రిత్మద
గణపతిని ఆశీరేద్ధెంచమని అడుగుతాడు, తద్యేరా ఇకకడ
ప్రారిెంచే భకుూలు ఎవరైనా విజయవెంతమవుతారు, మరయు
గణేశుడు అకకడ శాశ్ేతెంగా ఉెండాలని కోరారు. గ్రిత్మద
అకకడ ఒక ఆలయానిే నిరమెంచాడు మరయు అకకడ ఏరాపటు
చేసిన గణేశ్ విగ్రహ్నిే వరదవినాయక అెంటారు. నేడు అడవిని
భద్రాక అెంటారు.

మాఘీ చతురి సెందరాెంగా ప్రసదెంగా పెంద్ధన

కొబబరకాయను తిెంటే, ఒక కొడుకుతో ఆశీరేద్ధసూరు.
అెందువలు ఈ ఆలయెం మాఘీ ఉత్వ సమయెంల్ల భకుూలతో
నిెండి ఉెంద్ధ.ఈ ఆలయెం ముెంబై-పూణే నుెండి మూడు
కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉెంద్ధ.

94
చంతామణి ఆలయ థూర్, పూణే జిల్ల
ా

95
థూర్ వదు ఉనే శ్రీ చిెంతామణి ఆలయెం పూణే నుెండి
25 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉెంద్ధ, థూర్ యొకక పరసిితి
భీముడు, ముతాూ మరయు ముల ప్రవాహ్ల వదు ఉెంద్ధ .
శివుడు సెంపాద్ధెంచిన చిెంతామణి వజ్రెం మరయు కపల ముని
యొకక పురాణెం ఇకకడ ఉెంద్ధ. ఎనిమిద్ధ దేవాలయాలను పూరూ
చేసిన తరాేత మీరు మళ్ళళ ప్రారెంభెంచిన ప్రదేశ్ెం నుెండి తిరగ
రావాల్ల, అెంటే మొదటి ఆలయెం, ఇద్ధ మీ ప్రయాణానిే పూరూ
చేస్ూెంద్ధ మరయు మీ అనిే సమసాలు మాయమవుతాయి.

ఆలయ ప్రవేశ్ద్యేరెం ముెందు ఒక నెంద్ధ కూరొుని ఉెంద్ధ, ఇద్ధ

ప్రత్యాకెంగా ఉెంటుెంద్ధ, ఎెందుకెంటే నెంద్ధ సధారణెంగా
శివాలయాల ముెందు మాత్రమే ఉెంటుెంద్ధ. అయిత్య, ఈ
విగ్రహ్నిే కొెంతమెంద్ధ శివాలయెం కు తీస్కెళ్లూనాేమని, ఆ

96
సమయెంల్ల ద్యనిని తీస్కెళ్లూనే వాహనెం విరగపోయిెందని,
నెంద్ధ విగ్రహ్నిే ప్రస్ూత సిలెం నుెంచి తొలగెంచలేమని కథ
చబుతోెంద్ధ.

గణేశుడు ఈ ప్రదేశ్ెంల్ల కపల ఋష్ కోసెం అతాాశ్ గుణ

నుెండి విలువైన చిెంతామణి ఆభరణానిే తిరగ పెంద్యడని
నముమతారు. అయిత్య, ఆభరణానిే తిరగ తెచిున తరువాత,
కపల ఋష్ గణేశుడి మెడల్ల ఉెంచాడు. ఆ విధెంగా చిెంతామణి
వినాయకుడు అనే పేరు వచిుెంద్ధ. ఇద్ధ కదెంబ వృక్షెం క్రెంద
జరగెంద్ధ, కాబటిట థూర్ను పాత కాలెంల్ల కదెంబనగర్ అని
పల్లచేవారు.

ఈ ఆలయెం వెనుక ఉనే సరస్్ను కదెంబతీరిెం అని పలుసూరు.

ఆలయ ప్రవేశ్ెం ఉతూర ముఖెంగా ఉెంద్ధ. బయటి చకక హ్లును

97
పేషాేస్ నిరమెంచారు. ప్రధాన ఆలయానిే ధరణీధర్ మహ్రాజ్
దేవ్ శ్రీ మొరాయ గోసవి కుటుెంబ వెంశ్ెం వారు నిరమెంచారు.
శ్రీమెంత్ మాధవరావు పేషాే బయటి చకక హ్లును
నిరమెంచటానికి 100 సెంవత్రాల ముెందు అతను దీనిని
నిరమెంచి ఉెండాల్ల.

విగ్రహ్నికి ఎడమ తొెండెం కూడా ఉెంద్ధ, కారబెంకిల్ మరయు

వజ్రాలు ద్యని కళ్లళ. విగ్రహెం త్తరుప ముఖెంగా ఉెంద్ధ.

థూర్ యొకక చిెంతామణి శ్రీమెంత్ మాధవరావు పేషాే యొకక

కుల దేవత. అతను క్షయ వాాధతో బాధపడాడడు మరయు
చాల చినే వయస్్ల్లనే మరణిెంచాడు. అతను ఈ
ఆలయెంల్ల మరణిెంచినటుు భావిస్ూనాేరు.

98
గిరిజాతాాజ్ ఆలయం లెనియాద్ధ
ీ , పూణే జిల్ల
ా

99
పూణేకి 94 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉనే ల్నియాద్రి శ్రీ
గరజతామజ్ ఆలయెం, ఈ ఆలయెం ఉనే ప్రదేశ్ెం వాయువా
ఒడుడ లేద్య కుకాడి నద్ధల్ల ఉెంద్ధ. ల్నాాద్రి పరేతెం మీద
గరజతామజ వినాయకకు గౌరవెం ఉెంద్ధ. ఇద్ధ కొెండల
పైభాగెంల్ల అతా అదుాతమైన ఆలయెం , ఈ ఆలయెం యొకక
మెండపము 60 అడుగుల పడవునే ఒకే రాతిపై చకకబడి ఉెంద్ధ
మరయు ప్రధాన విషయెం ఏమిటెంటే ద్యని మధా ప్రాెంతెంల్ల
సూెంభెం లేదు. విగ్రహెం యొకక ముఖెం వెనుక భాగెంల్ల ఉెంద్ధ,
ద్యనిని ముెందు భాగెంల్ల చేయడానికి చేసిన ప్రయతాేలు
విఫలమయాాయి. ఈ ప్రదేశ్ెం భకుూలతో ఎకుకవగా ఉెంటుెంద్ధ,
ఎెందుకెంటే ఇద్ధ కాలుషా రహత ప్రాెంతెం, నేపథాెంల్ల
అదుాతమైన ప్రకృతి సెందరాెం ఉెంద్ధ.

100
గణేశుని జననానికి పారేతి తపస్్ చేసిెందని నముమతారు.
గరజ్ఞ (పారేతి) ఆతమజ్ (కొడుకు) గరజతామజ్. ఈ ఆలయెం
బౌది మూలనికి చెంద్ధన 18 గుహల గుహ సముద్యయెం మధా
ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయెం ఎనిమిదవ గుహ. వీటిని గణేష్-ల్ని అని
కూడా అెంటారు. ఈ ఆలయెం 307 మెటుు ఉనే ఒకే రాతి కొెండ
నుెండి చకకబడిెంద్ధ. ఈ ఆలయెంల్ల సహ్యక సూెంభాలు లేని
విశాలమైన మెండపము ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయ మెంద్ధరెం
53 అడుగుల పడవు, 51 అడుగుల వెడలుప మరయు
7 అడుగుల ఎతుూ.

ఈ విగ్రహెం ఎడమ వైపున తొెండము తో ఉతూరెం వైపు ఉెంద్ధ,

మరయు ఆలయెం వెనుక నుెండి పూజిెంచవలసి ఉెంటుెంద్ధ. ఈ
ఆలయెం దక్షిణ ద్ధశ్గా ఉెంద్ధ. ఈ విగ్రహెం మిగతా

101
అషటవినాయక విగ్రహ్ల కు కొెంచెం భనేెంగా ఉనేటుు
అనిపస్ూెంద్ధ, ఇద్ధ ఇతర విగ్రహ్ల మాద్ధరగా బాగా రూపకలపన
చేయబడలేదు లేద్య చకికనటుు లేదు. ఈ విగ్రహ్నిే ఎవరైనా
పూజిెంచవచ్చు. ఆలయెంల్ల విదుాత్ బల్బ లేదు. ఈ ఆలయెం
పగటిపూట ఎలుప్పుడ్డ సూరారశిమ ద్యేరా వెల్లగ్వ విధెంగా
నిరమెంచబడిెంద్ధ.

ఈ ఆలయెం పూణే-నాసిక్ రహద్యరపై పూణే నుెండి

94 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉనే నారాయణగావ్ నుెండి
12 కిల్లమీటరు దూరెంల్ల ఉెంద్ధ. సమీప రైలేే సేటషన్ తాల్గావ్.
జ్జనాేర్ నుెండి, ల్నియాద్రి 5 కి.మీ. శివాజీ జనిమెంచిన (5 నుెండి
6 కి.మీ) సమీపెంల్ల శివనేర కోట ఉెంద్ధ.

102
విఘ్నేశ్వర్ ఆలయం ఓజార్, పూణే జిల్ల
ా

103
ఈ విగ్రహెం చరత్ర ప్రకారెం, అభనెందన మహ్రాజ్జ
నిరేహెంచిన ప్రారినను నాశ్నెం చేయడానికి విఘేసూర్ అనే
రాక్షస్డిని దేవతల రాజ్జ ఇెంద్రుడు సృష్టెంచాడు. ఏదేమైనా,
రాక్షస్డు ఒక అడుగు ముెందుకు వేసి అనిే వేద, మతపరమైన
చరాలను నాశ్నెం చేసిెంద్ధ మరయు రక్షణ కోసెం ప్రజల
ప్రారినలకు సమాధానెం ఇవేడానికి, గణేశుడు అతనిని
ఓడిెంచాడు. జయిెంచిన తరువాత, రాక్షస్డు దయ
చూపెంచమని గణేశుడిని వేడుకునాేడు. కాని గణేశుడు
పూజలు జరుగుతునే ప్రదేశానికి రాక్షస్లు వెళళకూడదనే
నియమెంతో రాక్షస్న పేరును గణేశుడి పేరుకు ముెందే
తీస్కుెంటానని రాక్షస్డికి అభయెం యిచాుడు. అెందువలన
గణేశుని పేరు విఘేహ్ర్ లేద్య విఘ్నేశ్ేర్ అయిెంద్ధ ఇకకడి
గణేశుని శ్రీ విఘ్నేశ్ేర్ వినాయక్ అెంటారు.

104
ఈ ఆలయెం త్తరుప ముఖెంగా ఉెంద్ధ మరయు ద్యని చ్చటూట
మెందపాటి రాతి గోడ ఉెంద్ధ. గోడపై నడవవచ్చు. ఆలయ
ప్రధాన హ్లు 20 అడుగుల పడవు మరయు ల్లపల్ల
మెండపము 10 అడుగుల పడవు ఉెంటుెంద్ధ. త్తరుప వైపు
ఉనే ఈ విగ్రహెం ఎడమ వైపున ద్యని తొెండము మరయు
కళళల్ల మాణికాాలను కల్లగ ఉెంద్ధ. నుద్ధటిపై ఒక వజ్రెం మరయు
నాభల్ల కొెంత ఆభరణెం ఉెంద్ధ. గణేష్ విగ్రహెం యొకక రెండు
వైపుల రద్ధు మరయు సిద్ధి విగ్రహ్లను ఉెంచారు. ఈ ఆలయ
శిఖరెం గోల్డన్ మరయు పోరుుగీస్ పాలకులను వాసయి
మరయు సష్టటలను ఓడిెంచిన తరువాత చిమాజీ అపాప
నిరమెంచారు. ఈ ఆలయెం బహుశా 1785 ల్ల నిరమెంచబడిెంద్ధ.

105
ఈ ఆలయెం ఓజ్ఞర్ పటటణెంల్ల పూణే-నాసిక్ హైవేకి కొద్ధు
దూరెంల్ల ఉెంద్ధ. ఇద్ధ ఎతెలూన రాతి గోడలతో అనిే వైపుల
కపపబడి ఉెంటుెంద్ధ మరయు ద్యని గోపురెం బెంగారెంతో
తయారు చేయబడిెంద్ధ. ఈ ఆలయెం కుకాడి నద్ధ ఒడుడన ఉెంద్ధ.
ముెంబై-థానే-కళ్లాణ-బాపా్య్-సరలగవ్-ఓటూర్ ద్యేరా,
ఓజ్ఞర్ 182 కి.మీ.

106
107
 మహాగణపతి ఆలయం రంజంగావ్, పూణే
ఇకకడ త్రపురాస్రుడు అనే రాక్షస్డితో పోరాడటానికి ముెందు
జిల్ల
ా
శివుడు గణేశుడిని పూజిెంచినటుు నముమతారు. ఈ ఆలయానిే
శివుడు నిరమెంచాడు, అకకడ అతను గణేశుడిని ఆరాధెంచాడు,
మరయు అతను సిపెంచిన పటటణానిే మణిపూర్ అని
పల్లచేవారు, దీనిని ఇప్పుడు రెంజెంగావ్ అని పలుసూరు.

గణేశుడికి సెంబెంధెంచిన ఎనిమిద్ధ ఇతిహ్సలను జరుపుకునే

అషటవినాయకులల్ల రెంజెంగావ్ గణపతి ఒకరు. ఈ ఆలయ
గణపతి విగ్రహ్నిే రెంజ్ఞెంగవ్ల్లని గోల్డ సిమత్ కుటుెంబెంల్ల
ఒకరైన "ఖోలుెం" కుటుెంబెం ద్యనెం చేసిెంద్ధ. చరత్ర ప్రకారెం
9 నుెండి 10 వ శ్తాబాుల మధా ఈ ఆలయెం నిరమెంచబడిెంద్ధ.

108
పూణే - నగర్ హైవే నుెండి వెళ్ళళటప్పుడు మారగెం పూణే -
కోరగావ్ - తరువాత శిక్రాపూర్ ద్యేరా; శిరూర్కు 21 కి.మీ
ముెందు రాజెంగావ్ ఉెంద్ధ. పూణే నుెండి 50 కి.మీ.

విగ్రహెం త్తరుప ముఖెంగా ఉెంటుెంద్ధ, విశాలమైన నుద్ధటితో

అడడెంగా ఉెండే సిితిల్ల కూరుుని, ద్యని తొెండము ఎడమ వైపుకు
చూపస్ూెంద్ధ. అసలు విగ్రహెం నేలమాళిగల్ల ద్యగ ఉెందని
దీనిని మహోతకట్ అని పలుసూరు అయిత్య, ఆలయ అధకారులు
అలెంటి విగ్రహెం ఉనికిని ఖెండిెంచారు.

సూరుాని కిరణాలు విగ్రహెంపై నేరుగా పడే విధెంగా

నిరమెంచబడాడయి ఈ ఆలయెం 9 మరయు 10 వ శ్తాబాులను
గురుూచేసే వాస్ూ శిలపనికి ప్రత్యాకమైన పోల్లకను కల్లగ ఉెంద్ధ
మరయు త్తరుప ముఖెంగా ఉెంద్ధ. శ్రీమెంత్ మాధవరావు

109
పేషాే ఈ ఆలయానిే చాల తరచ్చగా సెందరశెంచేవారు
మరయు విగ్రహెం చ్చటూట రాతి గరాగుడిని నిరమెంచారు మరయు
క్రీ.శ్ 1790 ల్ల మిసటర్ అనాబా దేవ్ విగ్రహ్నిే ఆరాధెంచే
అధకారెం కల్లగ ఉనాేరు.

ఆలయెం: మహ్గణపతిని చిత్రీకరెంచారు, కమలెం మీద

కూరుునాేరు, అతని భారాలు సిద్ధి మరయు రధ ఉనాేరు. ఈ
ఆలయెం పేషాే మాధవ్ రావు కాలెం నాటిద్ధ.

మహ్ గణపతి ఆలయెం రెంజ్ఞెంగావ్ పటటణానికి చాల దగగరగా

ఉెంద్ధ. పేషాేస్ పాలనల్ల ఈ ఆలయెం నిరమెంచబడిెంద్ధ. పేషాే
మాధవరావు సేయెంభూ విగ్రహ్నిే ఉెంచడానికి ల్లపల్ల
గరాగుడిని నిరమెంచారు.

ఈ ఆలయెం త్తరుప ముఖెంగా ఉెంద్ధ. ఇద్ధ గెంభీరమైన ప్రధాన

ద్యేరెం కల్లగ ఉెంద్ధ, ఇద్ధ జయ మరయు విజయుల యొకక

110
రెండు విగ్రహ్లకు కాపలగా ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయెం దక్షిణాన
సూరుాని కిరణాలు నేరుగా దేవతపై పడతాయి.

దోష నివారణకు గణపతి పూజ... ఏయే దోషాలు పోతాయో

తెలుస...?

111
మనెం చేసిన దోషాలు తొలగెంచ్చ కోవడానికి గణేశారాధన
మెంచిదని చబుతుెంటారు. మనెం చేసిన దోషాలు మన దగగరకి
రాకుెండా, మనెం వాటిని తొలగెంచ్చకోవాలెంటే గణేశారాధన
చేయాల్ల్ెందే. సూరా దోష నివారణకు ఎర్రచెందనెంతో చేసిన
గణపతిని పూజిెంచాల్ల. చెంద్ర దోష నివారణకు వెెండి లేక
పాలరాయితో చేసిన వినాయకుడిని పూజిెంచాల్ల. కుజదోష
నివారణకు రాగతో చేసిన వినాయకుడిని పూజిసేూ ఫల్లతెం
ఉెంటుెంద్ధ.

వినాయకుడి 32 రూపాల్లు అతాెంత ప్రముఖమైనవి

16రూపాలు ప్రాచీన కాలెం నుెంచి ప్రపెంచ వాాపూెంగా
పూజలెందుకుెంటోనే ఘనత గణపతి సెంతెం. ఎవరు ఏ
కారాక్రమానిే ప్రారెంభెంచాలనాే ముెందుగా ఆయన అనుమతి

112
తీస్కోవలసిెందే ... ఆశీరాేదెం పెందవలసినదే. సహజెంగానే
గణపతి ధోరణి నిద్యనమే ప్రధానమనేటుటగా కనిపసూూ
వుెంటుెంద్ధ. ఎప్పుడు చూసినా ప్రశాెంతతకు ప్రతిరూపెంగా
కనిపెంచడెం వలునే అెంతా ఆయన చ్చటూట చేరుతుెంటారు.
పలుల మొదలు పెదుల వరకూ అెంతా ఆయనని
ఇషటపడుతుెంటారు. తరతరాలుగా తరగని ఆదరణను
పెందుతోనే గణపతి అనేక ప్రాెంతాల్లు వివిధ రూపాలతో
దరశనమిసూూ వుెంటాడు. అనెంతమైన ఆయన రూపాల్లు 12
ప్రధానమైనవని ... 21 విశిషటమైనవని ... 32 ముఖామైనవని ...
54 వునేతమైనవని 108 మహొనేతమైనవని అెంటారు.
అయిత్య శ్రీ మహ్విషుణవు ధరెంచిన దశావతారాల సెంఖాను ...
ఏకాదశ్ రుద్రుల సెంఖాను కలుపుకుని 21 గణపతి రూపాలు
విశిషటమైనవిగా చపపబడుతునాేయి.

113
ఈ నేపథాెంల్ల ఆ గణపతి రూపాల జ్ఞబితాల్ల వినాయకుడు ..
బాల గణపతి .. తరుణ గణపతి .. భకిూ గణపతి .. వీర గణపతి ..
శ్కిూ గణపతి .. ద్ధేజ గణపతి .. సిద్ధి గణపతి ..ఉచిుషట గణపతి ..
విఘేరాజ గణపతి .. లక్ష్మీ గణపతి .. మహ్ గణపతి .. భువనేశ్
గణపతి .. నృతూ గణపతి .. ఊరిా గణపతి .. ప్రసనే గణపతి ..
హేరెంబ గణపతి.. విజయ గణపతి..ఏకాక్షర గణపతి..వరద
గణపతి.. త్రయక్షర గణపతి.. క్షిప్ర ప్రసద గణపతి.. ఏకదెంతా
గణపతి..శ్రిష్ట గణపతి..ఉదుెండ గణపతి.. ఋణమొచన
గణపతి..దుెండి గణపతి..ద్ధేముఖ గణపతి.. త్రముఖ గణపతి..
సిెంహ గణపతి.. యోగ గణపతి..దురగ గణపతి..సెంకటహర
గణపతి, ఉనమతూ గణపతి .. హరద్రా గణపతి దరశనమిసూరు. శిలప
... ఆగమ శాసాలు ఈ గణపతి రూపాలను పేరొకెంటునేపపటికీ,
గణపతి రూపెం ఎల వునాే తమకి అపురూపమే అనేటుటగా

114
భకుూలు నితాెం ఆయనను ఆరాధస్ూెంటారు ... ఆయన
అనుగ్రహ్నికి పాత్రులవుతుెంటారు. విఘ్నేధపతి అయిన
వినాయకుడిని 16 రూపాల్లు తాెంత్రకులు పూజిస్ూెంటారు.
నిజ్ఞనికి వినాయకుడికి 32 రూపాలునాేయనీ, వీటిల్ల 16
మాత్రెం అతాెంత ప్రముఖమైనవని చబుతారు.

బాల గణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి నాలుగు

చేతులుెంటాయి. కుడి వైపు చేతులల్ల
అరటిపెండు, పనసతొన, ఎడమవైపు వైపు
ఉనే చేతులతో మామిడిపెండు,
చరకుగడని పటుటకుని దరశనమిసూరు.

115
బుద్ధి చ్చరుకుగా పనిచేయాలెంటే ఈ బాల గణపతిని
పూజిెంచాల్ల.

కరసి కదలీ చూత పన పేక్షుక మోదకమ్

బాలసూరా నిభెం వెందే దేవెం బాల గణాధపమ్

అనే మెంత్రెంతో ప్రతి ర్వజూ సూర్వాదయ సమయాన చదవాల్ల.



116
117
 తరుణ గణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి ఎనిమిద్ధ చేతులుెంటాయి కుడి వైపు

చేతులతో పాశ్ెం, వెలగగుజ్జీ, దెంతెం, చరకు ఎడమ వైపు ఉనే
చేతులతో అెంకుశ్ెం, నేరేడు పెండు, వర వెనుే పటుటకుని అభయ
ముద్రతో దరశనమిసూరు. ఈయనను...

పాశాెంకశాపూస కపతి జెంబూ సేదెంత శాలీనమప సేహసైాః

ధత్యూ సద్య య సతరుణాభః పాయాత్ యుషామెం షూరుణో గణేశ్ః

అనే మెంత్రెంతో పూజిెంచాల్ల.

118
119
 భకూ గణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి నాలుగు చేతులుెంటాయి కుడి వైపు

చేతులల్ల కొబబరకాయ, అరటిపెండు ఎడమ వైపు ఉనే

చేతులల్ల మామిడి పెండు, బెలుపు పరమానేెం ఉనే పాత్ర

పటుటకుని కనిపసూరు. ఈయనను...

నాల్లకేరామ్ర కదలీ గుడపాయాస ధారణమ్

శ్రచుెంద్రాభేవుషెం భజే భకూ గణాధపమ్

అనే మెంత్రతో స్ూతిెంచాల్ల...ఈయనను సేవిసేూ భకిూభావెం

పెరుగుతుెంద్ధ.

120
121
 వీరగణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి పదహ్రు చేతులుెంటాయి కుడి వైపు

చేతులతో బాణెం, బేతాలుడు, చక్రెం, మెంచపుకోడు, గద,
పాము, శూలెం, గొడడల్లబొమమ ఉనే జెెండా, ఎడమవైపు ఉనే
చేతులతో శ్కిూ అనే ఆయుధెం, విలుు, ఖడగెం, ముదగరమనే
ఆయుధెం, అెంకుశ్ెం, పాశ్ెం, కుెంతమనే ఆయుధెం, దెంతెం
ధరెంచి దరశనమిసూరు. ఈయనను....

బేతాల శ్కిూ శ్ర కారుమక చక్ర ఖడగ ఖటాేెంగ ముదగర గద్యెంకుశ్

నాగపాశాన్ శూలెం చ కుెంత పరశుధేజ మాతూదెంతెం వీరెం
గణేశ్ మరుణెం తేనిశ్ెం సమరామి

అనే మెంత్రెంతో కీరూెంచాల్ల. ఈయనను పూజిెంచిన భకుూలకు

తిరుగులేని ధైరాెం ప్రసద్ధసూరు.

122
123
 శ్కిూ గణపతి

ఆల్లెంగా దేవీెం హరతాెంగయష్టెం పరసపరా శిుషట కటిప్రదేశ్మ్

సెంధాారుణెం పాశ్ సుటీరుధానెం భయాపహెం శ్కిూ గణేశ్ మీదే

అనే మెంత్రెంతో ఈ గణేశుని ప్రారిెంచాల్ల. నాలుగు చేతులునే

ఈ గణపతి అెంకుశ్ెం, పాశ్ెం పటుటకుని దరశనమిసూరు.
ఈయన కరుణిసేూ ఏదయినా సధెంచగలమనే ఆతమస్లర
ి ాెం
పెరుగుతుెంద్ధ.

124
125
 ద్ధేజ గణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి నాలుగు చేతులుెంటాయి కుడి వైపు

చేతులతో పుసూకెం, దెండెం ఎడమవైపు ఉనే చేతులతో
అక్షమాల, కమెండలెం పటుటకుని కనిపసూరు. ఈయనను...

యెం పుసూకాక్ష గుణదెండ కమెండలు శ్రీః విదోాతమాన

కరభూషణ మిెందువరణమ్ సూెంబేరమానవ చతుషటయ
శ్లభమానెం తాేెం ద్ధేజగణపత్య ! సిద్ధిాజ గణాధపత్య స ధనాః

అనే మెంత్రెంతో పూజిెంచాల్ల. ఈ గణపతి తెల్లవి త్యటలు

ప్రసద్ధసూడు.

126
127
 సిద్ధి (పెంగళ) గణపతి

ఈ గణపతిని సేవిసేూ ప్రారెంభెంచిన పనులల్ల అపజయమనేద్ధ

ఉెండదు. ఈ వినాయకుడి రూపానికి నాలుగు చేతులుెంటాయి
ఎడమవైపు చేతులతో పెండిన మామిడిపెండు, కుడివైపు ఉనే
చేతులతో పూలగుతిూ, గొడడల్ల పటుటకుని కనిపసూరు.
ఈయనను....

పకేచ్చత ఫల పుషపమెంజర్జ ఇక్షుదెండ తిలమోదకై స్హ

ఉదేహన్ పరశుమస్ూ త్య నమః శ్రీ సమృద్ధియుత హేమెం
పెంగల

అనే మెంత్రెంతో స్ూతిెంచాల్ల.

128
129
 ఉచిేషట గణపతి

కోరన కోరకలు తీరేు ఈ వినాయకుడి రూపానికి నాలుగు

చేతులుెంటాయి కుడివైపు చేతులతో నలు కలువ, వరవెనుే
ఎడమ వైపు ఉనే చేతులతో ద్యనిమమపెండు, జపమాల పటుటకుని
కనిపసూరు. ఈయనను....

నీలబీ ద్యడిమీ వీణా శాల్లనీ గుెంజ్ఞక్ష సూత్రకమ్ దధదుచిేషట

నామాయెం గణేశ్ః పాతు మేచకః

అనే మెంత్రెంతో ప్రారిెంచాల్ల .

130
131
 విఘే గణపతి

గణపతి అసలు లక్షణమైన విఘేనాశ్నెం ఈ రూపెంల్ల

కనిపస్ూెంద్ధ. ఈ వినాయకుడు శ్ెంఖెం, విలుు, గొడడల్ల, చక్రెం,
పూలగుతిూ, ఎడమ వైపు ఉనే చేతులతో చరకు, పూలబాణెం,
పాశ్ెం, విరగన దెంతెం, బాణాలు పటుటకుని కనిపసూరు.
ఈయనను...

శ్ెంఖేక్షు చాప కుస్మేషు కుఠార పాశ్ చక్ర సేదెంత సృణి

మెంజరకా శ్రౌఘై పాణిశ్రిఅఅఅ పరసమీహత భూషణా శ్రీ
విఘ్నేశ్ేర్వ విజయత్య తపనీయ గౌరః

అనే మెంత్రెంతో ప్రారిెంచాల్ల.

132
133
 క్షిప్ర గణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి నాలుగు చేతులుెంటాయి కుడి వైపు

చేతులల్ల దెంతెం, రతాేలు పద్ధగన బెంగారు కుెండ ఎడమ
వైపు ఉనే చేతులతో కలపవృక్షపు తీగ, అెంకుశ్ెం ధరెంచి
కనిపసూరు. ఈయనను....

దెంత కలపలతా పాశ్ రతే కుెంభాెంకుశ్లజీాలమ్ బెంధూక

కమనీయాభెం ధాాయేత్ క్షిప్ర గణాధపమ్

అనే మెంత్రెంతో స్ూతిెంచాల్ల.

134
135
 హేరెంబ గణపతి

అభయ వరదహసూ పాశ్దెంతాక్షమాల సృణి పరశు రధాన్న

ముదగరెం మోదకాపీ ఫలమధగత సిెంహ పెంచమాతెంగా వకాెం
గణపతి రతిగౌరః పాతు హేరెంబ నామా

అనే మెంత్రెంతో స్ూతిెంచవలసిన ఈ వినాయకుడి రూపానికి

పద్ధ చేతులుెంటాయి కుడి వైపు చేతితో అభయముద్రనిసూూ, కతిూ,
అక్షమాల, గొడడల్ల, మోదకెం ధరెంచి, ఎడమవైపు ఉనే
చేతులతో వరద హసూ ముద్రతో విరగన దెంతెం, అెంకుశ్ెం,
ముదగరెం, పాశ్ెం ధరెంచి కనిపసూరు. ఈయనను సేవిసేూ
ప్రయాణాలల్ల ఆపదలను నివారసూరు.

136
137
 లక్ష్మీ గణపతి

బిభ్రాణ శుశకబీజపూరక మిలనామణికా కుెంభాెంకుశ్న్ పాశ్ెం

కలపలతాెం చ ఖడగ విలసజ్ఞీయతి స్్ధా నిరఘరః
శాామేనాతూసర్వరు హేణ సహతెం దేవీదేయెం చాెంతికే
గౌరాెంగో వరద్యన హసూ సహతో లక్ష్మీ గణేశ్లశావ తాత్

అనే స్తూత్రెంతో పూజిెంచవలసిన ఈ వినాయకుడి రూపానికి

పద్ధ చేతులుెంటాయి కుడి వైపు చేతితో వరదముద్రనిసూూ, కతిూ,
చిలుక, మాణికాెం పద్ధగన కుెంభెం, పాశ్ెం, ఖడగెం ధరెంచి,
ఎడమ వైపు ఉనే చేతులతో అభయ హసూ ముద్రతో ద్యనిమమ,
అెంకుశ్ెం, కలపలత, అమృతెం ధరెంచి కనిపసూరు. ఈ సేవిసేూ
ఐశ్ేరాెం కలుగుతుెంద్ధ.

138
139
 మహ్గణపతి

ఈ వినాయకుడి రూపానికి పద్ధ చేతులుెంటాయి కుడి వైపు

చేతులతో మొకకజొనే కెండె, బాణెం తొడిగన విలుు, పదమెం,
కలువ, విరగన దెంతెం ధరెంచి, ఎడమ వైపు ఉనే చేతులతో
గద, చక్రెం, పాశ్ెం, వరకెంకి, రతాేలు పద్ధగన కలశ్ెం ధరెంచి
కనిపసూరు. ఈ గణపతిని సేవిసేూ సమసూ శుభాలూ
కలుగుతుెంద్ధ.

హస్వూెంద్రావన చెంద్రచూడ మరుణచాుయెం త్రనేత్రెం

రసద్యశిాషటెం శిరయమాస పదమకరయా సేెంకసియా
సెంతతమ్ బీజ్ఞపూరగద్య ధనురేదా శిఖయుక్ చకాాబు
పాశ్లతపల వ్రీహాగ్ర సేవిశాణ రతే కలశాన్ హసైా రేహెంతెం
భజే అనే మెంత్రెంతో ప్రారిెంచాల్ల.

140
141
 విజయ గణపతి

సమసూ విజయాలను చేకూరేు ఈ గణపతి రూపానికి నాలుగు

చేతులుెంటాయి కుడి వైపు చేతులతో పాశ్ెం, విరగన దెంతెం
ధరెంచి, ఎడమ వైపు ఉనే చేతులతో అెంకుశ్ెం, పెండిన
మామిడి పెండు ధరెంచి కనిపసూరు. ఈ గణపతిని....

పాశాెంకుశ్ సేదెంత్రామ ఫలవా నాఖు వాహనః విఘేెం

నిఘేెంతు నమః స్రేెం రకూవర్వణ వినాయకః

అనే మెంత్రెంతో పూజిెంచాల్ల.

142
143
 నృతా గణపతి

ఈ గణపతి సెంతృపూని, మనశాశెంతినీ ఇచేు ఈ గణపతి కుడి

చేతులల్ల పాశ్ెం, అపాపలు, ఎడమ వైపు చేతులతో అెంకుశ్ెం,
పదునుగా ఉనే విరగన దెంతెం ధరెంచి దరశనమిసూరు.

పాశాెంకుశాపూస కుఠారదెంతః చెంచతకరః కుుపూ

పరాెంగులీకుమ్ పీతప్రభెం కలపతర్వ రథః సిెం భజ్ఞమి తెం నృతూ
పదెం గణేశ్మ్

అనే మెంత్రెంతో ఈ వినాయకుడిని స్ూతిెంచాల్ల.

144
145
 ఊరిా గణపతి

ఈ గణపతి కారాగార బాధ నుెండీ తపపెంచే ఈ గణపతి కుడి

చేతులల్ల కలువ, పదమెం, విలుు, విరగన దెంతెం, ఎడమ వైపు
చేతులతో వరవెనుే, చరకుముకక, బాణెం, మొకకజొనే కెండె
ధరెంచి దరశనమిసూరు.

కలార శాల్ల కమలేక్షుక చాపదెంతా ప్రర్వహ కనకోజీాల

లల్లతాెంగ ఆల్లెంగా గణోదాతకర్వ హరతాెంగ యషాటయ దేవాా
కర్వతు శుభ మూరిా గణాధపో మేః

అనే మెంత్రెంతో ఈ వినాయకుడిని స్ూతిెంచాల్ల.

146
గణేష్ విగ్రహెం యొకక విభనే వైవిధాాలు ఏమిటి ?

1. సధారణ విగ్రహెం
వినాయకుడి విగ్రహెం వెనుక గల శాసాెంను
‘శ్రీగణపతాధరేశిరష’ ల్ల ‘ఏకాదెంతెం, చతుర్ హసూెం’ గా

వరణెంచారు. (एकदन्तं चतुर्हस्तं)’, అెంటే ఒకే దెంతమ్

(ఏకాదెంత), నాలుగు చేతులు (చతురుాజ్), ఒక ఉచ్చు (పాశ్ెం)
మరయు ఒక అెంకుశ్మును అలెంకరెంచి, ఒక చేతిల్ల (విరగన)
దెంతమ్ పటుటకుని, మరొక చేతిని ఆశీరేద్ధెంచే భెంగమల్ల
(వరదుమద్ర), జెెండా ఎలుక చిహ్ేనిే కల్లగ ఉెంటుెంద్ధ, ఎరుపు
రెంగు, పెదు పతిూకడుపు (లెంబొధర్), చవులు జల్ుడ చిపపలు
వెంటివి, ఎరుపు దుస్ూలను అలెంకరెంచి, ఎర్ర గెంధపు చకక
(రకూచెందనమ్) పూతతో పూసి మరయు ఎర్రటి పువుేలతో
పూజిెంపబడుతాడు.

147
 2. కొనిే వైవిధాాలు
ముద్ర
కొనిేసరుు తామర భెంగమల్ల (పద్యమసనెం) లేద్య కొనిే
సమయెంల్ల నాటా భెంగమల్ల (నృతాముద్ర) గణపతి
విగ్రహ్లను చూడవచ్చు.

ముెండకట గణేష్

హమాలయెంల్ల శిరచేేదెం (ముెండకట) గణేష్ విగ్రహెం ఉెంద్ధ.

ఈ విగ్రహెం తల లేకుెండా ఉెందని పేరు కూడా సూచిస్ూెంద్ధ.
పారేతి దేవి శ్ర్జరెంపై నలుగు పూత నుెండి సృష్టెంచబడిన
వినాయకుడు తరువాత శివుడి చతిలొ శిరచేేదెం చేయబడినద్ధ.

148
 3. ఇతర రెంగులు

హరద్రగణపతి మరయు ఉరిాగణపతి లకు పస్పు రెంగు

ఉెంటుెంద్ధ. పెంగల్ గణపతి నారెంజ-గోధ్యమ (పెంగాట్) కాగా,
లక్ష్మీ గణపతి రెంగు తెలుగా ఉెంటుెంద్ధ.

4. ల్లెంగ

శివుడిలగ్వ, గణపతికి కూడా ల్లెంగము ఉెంద్ధ. దీనిని

గణపతాల్లెంగ అెంటారు. ఇద్ధ ద్యనిమమ, నిమమ, తెలు
గుమమడికాయ లేద్య జ్ఞమున్ ఆకారెంల్ల ఉెంటుెంద్ధ.

5. ద్ధగెంబర

తెంత్ర ఆరాధన మారగెంల్ల, గణపతి విగ్రహెంను ఎకుకవగా

నగేముగా పూజిసూరు. గణపతి యొకక (శ్కిూ) కూడా
విగ్రహెంతో పాటు ఉెంటుెంద్ధ.

149
 6. స్వా రూపెం

శాకూ సెంప్రద్యయెంల్ల గణపతిని స్వా రూపెంల్ల పూజిసూరు.

అలెంటి కొనిే ఉద్యహరణలు క్రెంద ఇవేబడాడయి.

అ. గణేశ్ేర : తమిళనాడుల్లని స్చిెంద్రెం ఆలయెంల్ల గణేశ్ేర

విగ్రహెం చాల ఆకరషణీయెంగా ఉెంటుెంద్ధ.

ఆ. అరి గణేశ్ేర : తెంత్ర ఆధాాతిమక సధన మారగెంల్ల ఇద్ధ చాల

సరికమైన రూపానిేకల్లగ ఉెంద్ధ.

ఇ. గణేశ్ని : ఈ స్వా దేవత చాల అరుదైన ఆరాధనల్ల

తాెంత్రకులు మరయు మెంత్రకులు (తెంత్ర మరయు మెంత్రాల
అనుచరులు) ఆరాధసూరు.’

150
 7. గణపతి విగ్రహ్ల రకాలు

సమాగణపతి, బలగణపతి, హెరెంబగణపతి, లక్ష్మీగణపతి,

హరద్రాగణపతి, ఉచిుషఠగణపతి, సూరాగణపతి, వరదగణపతి,
ద్ధేభుజగణపతి, దశ్భుజగణపతి, నారూెంగణపతి,
ఉతీూష్త
ట గణపతి, కుడి వైపున తొెండెం ఉనే గణపతి మొదలైనవి
వెంటి అనేక రకాల గణపతి విగ్రహ్లు ఉనాేయి.

వినాయకుడి వాహనెంగా మూష్కెం.. దేనికి సెంకేతెం

హెందూ దేవుళళల్ల ఒకొకకకరకి ఒకోక వాహనెం ఉెంద్ధ.

దేవతలు జెంతువులు, పక్షులనే తమ వాహనాలుగా
చేస్కునాేరు. తొల్ల పూజలెందుకునే వినాయకుడి వాహనెం
మూష్కెం. ఈ వాహనెం దేనికి సెంకేతమో తెలుస..?

151
 వినాయక వాహనెం మూష్కెం

హెందూ దేవుళళల్ల ఒకొకకకరకి ఒకోక వాహనెం ఉెంద్ధ.

దేవతలు జెంతువులు, పక్షులనే తమ వాహనాలుగా
చేస్కునాేరు. తొల్ల పూజలెందుకునే వినాయకుడి వాహనెం
మూష్కెం. మిగతా దేవతలెందరూ వేగెంగా పరుగెత్యూ
జెంతువులు, పక్షులను తమ వాహనెంగా ఎెంపక చేస్కుెంటే,
దీనికి భనేెంగా వినాయకుడి మూష్కానిే తన వాహనెంగా
మారుుకునాేరు. అయిత్య దీనికి అఖుడని పేరు. ఎలుక క్రోధ,
ల్లభ, మోహ, మద, దురభమానాలకు ప్రతీక. మూష్కెం తమో
రజ్ఞగుణాల విధేెంసకర శ్కిూకి సెంకేతెం. మూష్కుడనే
రాక్షస్డు వినాయకుడితో యుదిెం చేసి ఓడిపోయి

152
శ్రణుజొచిు, తన వాహనెంగా చేస్కొమమని వినాయకుడిని
వేడుకునాేడు.

ఒకర్వజ్జ దేవతలెంతా ఇెంద్ర సభల్ల సమావేశ్మయాారు.

ఇెందుల్ల గెంధరుేలు, కినేరలు, అప్రసలు సైతెం పాలొగనాేరు.
ఓ విషయెంపై తీవ్రమైన చరు జరుగుతుెండగా, క్రెంచ్చడు అనే
గెంధరుేడు సభకు భెంగెం కల్లగెంచేల ప్రవరూెంచాడు. చరుల్ల
అనేకమెంద్ధ పాలొగనాే, అప్రలతో పరాచకాలడుత్త సభకు
అెంతరాయానిే కల్లగెంచాడు. క్రెంచ్చడి తీరును శ్రీమహ్విషుణవు
మొదట పర్వక్షెంగా హెచురెంచినా అతడు పటిటెంచ్చకోలేదు.
దీెంతో ఇెంద్రుడు ఆగ్రహెంచి, తక్షణమే ఎలుకగా మారమని
శ్పెంచాడు. తన తప్పును మనిేెంచమని గెంధరుేడు కోరనా,
ఫల్లతెం దకకలేదు.

153
మూష్కెం గా మారన తరాేత కూడా తన ప్రవరూనతో దేవతలకు
విస్గు తెపపెంచాడు. దీెంతో ఇెంద్రుడు అతడిని దేవ ల్లకెం
నుెంచి తరమేయాలని ఆదేశిెంచాడు. భటులు ద్యనిే
తరమేయడెంతో భూల్లకెంల్ల పరాశ్ర మహరష ఆశ్రమానికి
చేరుకునాేడు. ఆశ్రమెంల్లనూ రుషులకు ఇబబెందులు కల్లగెంచి,
ఒకర్వజ్జ ఆశ్రమానికి విచేుసిన వినాయకుడిే విడిచిపెటటలేదు.
విసిగపోయిన పరాశ్రుడు అతనిని వద్ధల్లెంచ్చకోవడానికి ఒక
మారగెం సూచిెంచమని వినాయకుని అడిగాడు. పరాశ్రుని
కోరక మనిేెంచిన వినాయకుడు అతడిపై ద్యడికి
సిదిమయాాడు.

154
 క్రెంచ్చనిపై వినాయకుడి ద్యడి

గణేషుడు తన పాశానిే మూష్కెంపై ప్రయోగెంచగా అద్ధ

క్రెంచ్చని మెడకు చ్చటుటకుని ఆయనకు చెంతకు తీస్కొచిుెంద్ధ.
భయపడిపోయిన క్రెంచ్చడు క్షమిెంచమని కోరాడు.
క్రెంచ్చడిని క్షమిెంచిన వినాయకుడు, మళ్ళు పరపాటు
చేయరాదని హెచురెంచాడు. అయిత్య, క్రెంచ్చడు తనకు
శాపవిముకిూ కల్లగెంచమని ప్రాధేయపడాడడు. తాను క్షమిెంచినా
మూష్కెం సెంతోషెంగా లేదని వినాయకుడు గెందరగోళ్లనికి
గురయాాడు. క్రెంచ్చడే మూష్కమని తెలుస్కుని, అసలు
రూపానిే తిరగ ఇవాేలని భావిెంచాడు.

155
ఇెంద్రుని శాపానికి తిరుగు లేకపోవడెంతో ద్యనిే భర్జూ చేసే
ద్ధశ్గా ఆశీరాేద్ధెంచాడు. ఈ ప్రతిపాదనకు మూష్కెం కూడా
అెంగీకరెంచడెంతో తన వాహనెంగా చేస్కునాేడు. ఏ కారాెం
ప్రారెంభెంచినా ఆద్ధదేవుడు వినాయకుని పూజిెంచడెం
ఆనవాయితీ, కాబటిట గణేశుడితోపాటటు పూజలెందుకునే
వరానిే క్రెంచ్చడికి ప్రసద్ధెంచాడు. దీెంతో గెంధరుేడైన
క్రెంచ్చడు వినాయకునికి వాహనెంగా మారాడు. ఇకకడ
మరొక సమసా వచిుెంద్ధ. వినాయకుడి బరువును మోయలేను
కాబటిట త్యల్లకగా మారమని కోరాడు. వినాయకుడు క్రెంచ్చని
కోరక మనిేెంచి వాహనెంగా మారన సమయాన తన బరువుని
మోయగల్లగ్వల వరానిే ప్రసద్ధెంచాడు.

156
 ప్రచారెంల్ల మర్వ కథ

గజ్ఞస్రుడనే రాక్షస్డు తమ గురువు శుక్రాచారుాల ఆదేశ్ెంతో

శివుడి గురెంచి కఠోర తపస్్ చేశాడు. అతడి తపోదీక్షకు మెచిున
శివుడు వరెం ప్రసద్ధెంచాడు. శివుడి వరగరేెంతో గజముఖుడు
ముల్లుకాలను ఇబబెంద్ధపెటాటడు. అతడి బాధలుకు తటుటకోలేక దేవతలు
ఇెంద్రుని వదుకు వెళిు గజముఖుడి దుశ్ురాల గురెంచి
మొరపెటుటకుెంటారు. గజముఖుడిని కటటడి చేయడెం తన వలుకాదని
చపపన ఇెంద్రుడు దేవతలతో కల్లసి కైలసనికి వెళిు వినాయకుడికి
వినేవిెంచాడు.

గజముఖుడి చరాలు నానాటికీ హెచ్చుమీరపోవడెంతో భూత

గణాలతో అతడి నగరానిే గణేశుడు ముటటడిెంచి యుదిెం చేసూడు.
రాక్షస్లు ఆయుధాలతో మరణిెంచలేదని గ్రహెంచిన వినాయకుడు
తన దెంతాల్లు ఒకద్యనిే విరచి వారపైకి విస్రుతాడు. దీనిే
గమనిెంచిన గజముఖుడు.. తక్షణెం మూష్క రూపెం ధరసూడు.

157
తక్షణమే వినాయకుడు ఆ మూష్కెంపై ఆశీనుడవుతాడు. అపపటి
నుెంచి గజముఖుడు మూష్కెం రూపెంల్ల గణపతికి వాహనెంగా
మారపోయాడు.

శ్రీ గణపతి ఉపాసన

158
<<

కారాెం ప్రారెంభెంల్ల గణేశ్ పూజ చేయుటకు గల ప్రాముఖాత !

159
160
ఎడమవైపు తొెండమునే గణపతి అధాాతామనికి పూరకెం !

161
శ్రీ గణపతి పూజల్ల ఎర్ర రెంగు వస్ూవులు ఉెండుటకు గల
కారణెం !

162
శ్రీ గణపతికి గెంధెం, పస్పు-కుెంకుమ సమరపెంచే పదితి !

163
శ్రీ గణపతికి ఎర్ర పువుేలను సమరపెంచ్చటకు గల మహతాెం
మరయు ప్రమాణెం !

శ్రీ గణపతికి ఎర్ర పువుేలను సమరపెంచడెం

164
శ్రీ గణపతికి దూరే సమరపెంచ్చటకు కారణెం మరయు పదితి !

165
శ్రీ గణపతి యొకక తారక మరయు మారకతతాూనికనుసరెంగా
ఉపయోగెంచవలసిన అగరబతీూలు !

166
శ్రీ గణపతికి ప్రదక్షిణలు చేయుట !

శ్రీ గణేశ్పూజల్ల ప్రారెంభెంల్ల చేయవలసిన ప్రారిన

167
గణేశ్లత్వ సమయెంల్ల చేయవలసిన ప్రారిన

విఘ్నేధపతికి ఉెండ్రాళ్లు, కుడుములు నైవేదాెం

వినాయక చవితి అెంటే గురొూచేుద్ధ ఉెండ్రాళ్లు, జిలేుడు కాయలు,

పాలతాల్లకలు, వడపప్పు, చల్లవిడి, పుల్లహోర, పాయసెం.
సధారణెంగా గణపతిని భోజన ప్రియుడు అెంటారు. ఆయనకు
ఉెండ్రాళ్లు, కుడుములు, మోదకాలు అెంటే మహ్ ఇషటెం.

168
 వినాయక చవితి నైవేద్యాలు

వినాయక చవితి అెంటే గురొూచేుద్ధ ఉెండ్రాళ్లు, జిలేుడు కాయలు,

పాలతాల్లకలు, వడపప్పు, చల్లవిడి, పుల్లహోర, పాయసెం.
సధారణెంగా గణపతిని భోజన ప్రియుడు అెంటారు. ఆయనకు
ఉెండ్రాళ్లు, కుడుములు, మోదకాలు అెంటే మహ్ ఇషటెం. ఇక నూన
వాడకుెండా చేసే ఈ పద్యరాిలు ఆర్వగాానికి కూడా ఎెంతో మేలు
చేసూయి. వినాయ చవితి ర్వజ్జన గణనాథుడికి తపపనిసరగా
సమరపెంచే నైవేద్యాల్లు వీటిని తయారుచేసే పదితి తెలుస్కుెంద్యెం...

ఉెండ్రాళ్లు
కావలసిన పద్యరాిలు:
బియాపు రవే: 1 కప్పు

నీళ్లళ: 1 -1/2 కప్పులు

శ్నగపప్పు: 1/2 కప్పు

169
జీలకర్ర: కొద్ధుగా

నూన: వతూడానికి సరపడా

తయారు చేసే పదితి

ముెందుగా మెందపాటి గనేల్ల నూన వేసి కాగన తరాేత

కొద్ధుగా జీలకర్ర వేసి వేయిెంచాల్ల. తరాేత అెందుల్ల నీళ్లు పోసి
ఉప్పు వేసి, మరగాక శ్నగపప్పు, బియాెం రవే వేసి కలపాల్ల. ఈ
మిశ్రమానిే సనేని మెంట మీద ఉడికిెంచాల్ల. ద్ధెంచే ముెందు
నయిా వేసి కలపాల్ల. తరాేత కిెందకు ద్ధెంప చయిా
తడిచేస్కుెంటూ ఉెండలు చ్చడిత్య ఉెండ్రాళ్లు రడీ అవుతాయి.
అయిత్య కొనిే ప్రాెంతాల్లు వీటిని కేవలెం బియాపపెండితో
తయారు చేసూరు.

170
171
జిల్ుడు కాయలు
అవసరమైన పద్యరాిలు:
బియాెం రవే: 2 కప్పులు
తరగన బెలుెం: 1 కప్పు
పచిుకొబబర తురుము: 2 కప్పులు
గసగసలు: 1గ్రా.
బాదెం, జీడిపప్పు, కిస్మిస్,
నయిా: కొద్ధుగా
యాలకలు పడి: రుచికి సరపడా

172
తయార్జ విధానెం:

ముెందుగా గనేల్ల నాలుగు కప్పుల నీళ్లు పోసి సట మీద పెటిట,

మరుగుతునేప్పుడు చిటికెడు ఉప్పు వేయాల్ల. తరాేత బియాెం
రవే వేసి ఐదు నిమిషాలు ఉడికిెంచాల్ల. రవే మెతూగా ఉడికిన
తరాేత ద్ధెంచి చలురాుల్ల. మర్వ గనేల్ల కొబబర తురుము, బెలుెం
కల్లప, కొద్ధుగా నీరు చల్లు ఐదు నిమిషాలు ఉడికిెంచి నయిాల్ల
వేయిెంచిన డ్రై ఫ్రూట్్, వేయిెంచిన గసగసలు యాలకుల పడి
వేసి కలపాల్ల. ఈ మిశ్రమానిే చినే ఉెండలుగా చ్చటుటకోవాల్ల.
బియాెం రవేతో చేసిన ముదును తీస్కుని, పూర్జల అద్ధమి,
మధాల్ల కొబబర ఉెండలను ఉెంచి అనిే వైపుల మూయాల్ల.
వీటిని ఇడీు పాత్రల్ల ఆవిర మీద ఉడికిెంచాల్ల.

173
కుడుములు

అవసరమైన పద్యరాిలు:

బియాెం రవే : 1 కప్పు

శ్నగపప్పు: కొద్ధుగా

కొబబర తురుము: కప్పు

ఉప్పు: తగనెంత

174
తయార్జ విధానెం :

ఒక గనేల్ల రెండు గాుస్ల నీరు పోసి, దీనికి తగనెంత ఉప్పు,

శ్నగపప్పు వేసి సట మీద పెటాటల్ల. నీళ్లు మరుగుతునేప్పుడు రవే
పోసి కలపాల్ల. మెతూగా ఉడికిెంచి, తరాేత కిెందకు ద్ధెంచి
కొబబర తురుము కలపాల్ల. చలురన తరాేత ఉెండలు
చ్చటుటకొని, ఇడీు పేుట్ల్ల పెటిట, ఆవిర మీద ఐదు నిమిషాలు పాటు
ఉడికిెంచాల్ల.

175
బెలుెం కుడుములు
కావలసిన పద్యరాిలు:
బియాపపెండి - అర కప్పు.
నీరు - ముపాపవు కప్పు.
బెలుెం తురుము - అర
కప్పు.
ఎెండుకొబబర తురుము -
మూడు టేబుల్ సూపనుు.
ఏలకులపడి - కొద్ధుగా;
నయిా/నూన - రెండు
టేబుల్ సూపనుు

176
తయారు చేసే పదితి

పెదు పాత్రల్ల నీరు పోసి మరగెంచాల్ల. బెలుెం తురుము వేసి

మూడు నిముషాలు కలపాల్ల. ఏలకులపడి, ఎెండుకొబబర
తురుము, బియాపపెండి వేసి ఆపకుెండా కలపాల్ల. కిెందకు ద్ధెంచి
ఐదు నిముషాలు అలగ్వ వద్ధలేయాల్ల. చేతికి నయిా లేద్య నూన
రాస్కుని ఈ మిశ్రమానిే కొద్ధుకొద్ధుగా చేతులల్లకి
తీస్కుెంటూ, ఉెండలు చేయాల్ల. వీటిని కుకకర్వు ఇడీు రేకులపై
ఉెంచి, కొద్ధుగా నయిా వేసి మూత పెటాటల్ల (విజిల్ పెటటకూడదు).
పద్ధ నిముషాల తరాేత ద్ధెంచేయాల్ల.

177
పాల తాళికలు

కావలసిన వస్ూవులు:

పాలు - ఒక లీటరు.

నీళ్లు - ఒక లీటరు.

సగుగ బియాెం - వెందగ్రాములు.

బియాపెండి - వెందగ్రాములు.

మైద్యపెండి - రెండు టీ సూపనుు

పెంచద్యర - 200గ్రా.

బెలుెం - పావుకేజి.

ఏలకులపడి - ఒక టీ సూపను.

నయిా - కొద్ధుగా.

178
తయారు చేసే విధానెం:

పాలు, నీళ్లు కల్లప మరగెంచాల్ల. పెంగురాగానే అెందుల్ల

సగుగబియాెం వేసి ఉడికిెంచాల్ల. ఈల్లపు బియాెంపెండిల్ల
మైద్యపెండి, ఒక సూపను పెంచద్యర వేసి సగుగబియాెం

179
ఉడుకుతునే త్యటతో (సగుగబియాెం రాకుెండా పాలు మాత్రమే)
పెండి కలుపుకోవాల్ల. ఈ పెండిని జెంతికల గద్ుతో మరుగుతునే
పాలల్లకి ఒతాూల్ల. లేదెంటే చేతోూ పడుగాగ చేసి మరుగుతునే
పాలల్ల వేయాల్ల. తాల్లకలు పాలల్లనే ఉడుకుతాయి. ఒకద్యని
మీద ఒకటి పడకుెండా విడివిడిగా వచేుటటుు చూడాల్ల. అల
అయిత్య ముదువుతాయి. తాల్లకలు ఉడికేల్లపు బెలుెం, పెంచద్యర
కల్లప పాకెం పటిట చలురనివాేల్ల. తాల్లకలు ఉడికిన తరువాత
ద్ధెంచేసి చలురన పాకానిే, ఏలకుల పడిని వేసి కలపాల్ల.

180
చల్లవిడి

అవసరమైన పద్యరాిలు:
బియాపపెండి- కప్పు
పెంచద్యర పడి- ముపాపవు కప్పు
కొబబర తురుము- పావు కప్పు
నయిా- కొద్ధుగా
యాలకుల పడి- కొద్ధుగా

181
తయార్జ విధానెం:

ముెందుగా బియాానిే రెండు నుెంచి ఆరు గెంటల పాటు

నానబెటాటల్ల. తరాేత వాటిని నీడల్లనే ఆరబెటిట, మికీ్ల్ల వేసి
పెండి చేయాల్ల. అనెంతరెం ఓ గనేల్ల బియాపపెండి, పెంచద్యర
పడి, నయిా, కొబబర తురుము, యాలకులు పడివేసి కల్లపత్య
చల్లవిడి సిదిమవుతుెంద్ధ. అయిత్య, దీనిే ర్వటోు వేసి కొద్ధుగా
దెంచిత్య మృదువుగానూ, రుచికరెంగానూ ఉెంటుెంద్ధ.

182
వడపప్పు

కావాల్ల్న పద్యరాిలు

పెసరపప్పు- ఒక కప్పు

బెలుెం- పాపు కప్పు

నీళ్లు- తగననిే

తయార్జ విధానెం

ముెందుగా పెసరపప్పును ఓ గనేల్ల కొద్ధుగా నీళ్లుపోసి

నానబెటాటల్ల. అర గెంట తరాేత నీళ్లు పూరూగా బయట పడేసి,
ద్యనిల్ల తరగన బెలుెం కల్లపత్య వడపప్పు సిదిెం. ఇెందుల్ల కొబబర
కూడా వేస్కోవచ్చు.

183
184
 శ్వేతారక మూలగణపతి
సేయెంభువుగా తెలుజిలేుడు వేరు నుెండి ఉదావిెంచిన శ్వేతారక
మూలగణపతి దరశసేూ.. సధారణెంగా దేవాలయాల్లు ఉెండే
దేవతా విగ్రహ్లు శిలుపలు చకికనవి కాగా అరుదుగా కొనిే
సేయెంగా వెలసినవి ఉెంటాయి. అలెంటి సేయెంభూ
దేవాలయాల్లు తెలెంగాణ గణపతిగా ప్రసిద్ధి చెంద్ధన వరెంగల్
జిలుల్లని 29 దేవత మూరుూల తో ప్రత్యాక దెంపత వాహన
సమేత నవగ్రహ క్షేత్ర నిలయెంగా భాసిలుుతోనే కాజిపేట
సేయెంభు శ్రీశ్వేతారక గణపతి క్షేత్రెం ఒకటి. సేయెంభుగా వెలసి
వేలద్ధమెంద్ధ భకుూల కోరకలను క్షిప్ర ప్రసద్ధగా నరవేరుసూూ,
ఎెంతోమెంద్ధ భకుూల ఇలవేలుపగా ప్రసిద్ధి పెందుతునే
దేవాలయెం శ్రీ శ్వేతారక మూల గణపతి. ఈ గుడిల్లని విగ్రహ్నిే
ఏ శిలీప చకకలేదు. తెలు జిలేుడు మొదలుపై సేయెంగా
వెలసినప్పుడు ద్యనిే ఇెంకా పరమ పవిత్రెంగా భావిసూరు
185
భకుూలు. విచిత్రమేమిటెంటే, కొనిే సేయెంభూ దేవాలయాలు ఈ
శ్వేతారక గణపతిల్ల అసపషటత ఉెండదు. ఖాజీపేట గణపతి తల,
కళ్లళ, తొెండము, ఒకటి పడుగాగ మరొకటి విరగనటుటగా ఉెండే
రెండు దెంతాలు, ఆసన భెంగమ, పాద్యలు, మూష్క
వాహనెం..ఇల ప్రతిదీ సపషటెంగా విఘ్నేశ్ేరుని పోల్ల ఉెంటుెంద్ధ.

శ్వేతెం అనగా తెలుపు, ఆరకము అనగా జిలేుడు, మూలము

అనగా వేరు. శ్వేతెం అనగా తెలుపు, ఆరకము అనగా జిలేుడు,
మూలము అనగా వేరు. నారద్యద్ధ పురాణ గ్రెంధాలల్ల
తెలుజిలేుడు వృక్షెం పరపూరణెంగా వెందేళ్లళ పూరూ చేస్కునే
తరాేత ఆ వృక్ష మూలెంల్ల గణపతి ఆకృతి ఏరపడుతుెందని చపప
బడిెంద్ధ. శ్వేతారక గణపతి గొపపతనెం, వైశిషటెం గణపతి
ఉపనిషత్ల్ల కూడా తెల్లయజేయబడిెంద్ధ.

186
శ్వేతారక లేద్య తెలు జిలేుడు వేళళ మీద గణపతి నివసిసూడు. ఈ
వేళ్లళ కొనిేసరుు ఆకృతిల్ల సైతెం గణేశుని పోల్ల ఉెంటాయి.
అెందుకే చాలమెంద్ధ తెలు జిలేుడు ను పరమ పవిత్రెంగా
భావిెంచి, తులసి మొకకల ఇెంటోు నాటుతారు. శ్వేతారక మొకక
గనుక ఉెంటే ధన ధానాాలు పుషకలెంగా లభసూయట.
ఆల్లచనల్లు పరపకేత వస్ూెందని, ఎవరైనా హ్ని తలపెటిటనా
అలెంటివి దుషపరభావెం చూపకుెండా, వార ప్రయోగాలే
నశిసూయని ప్రతీతి.

ఇళళల్ల జిలేుడు మొకకలు ఉెండకూడదు అనేద్ధ ఒక అపోహ

మాత్రమే కేవలెం గరకతో మాత్రమే ప్రదక్షిణాలు చేసూూ సెంకలప
సిద్ధిని పెందుత్త అనేకమెంద్ధ భకుూలకు అభయమిసూూ సకల
కారాసిద్ధి నొసగ్వ సేమిగా వెలుగొెందుతునే ఈ శ్వేతారక
మూల గణపతి సరాేవయవ సెంపూరుణడిగా ఎలెంటి
187
చకకడాలు, మలచడాలు లేకుెండా సపషటెంగా కళ్లళ, నుదురు,
దెంతాలు, జ్ఞానదెంతెం, కాళ్లళ, పాద్యలు, చేతులు, తలపెం,
సిెంహ్సనెం, మూష్కెం, మోదకాలతో అకృతిని పెంద్ధ
దరశనమిస్ూనాేరు. ఇళళల్ల జిలేుడు మొకకలు ఉెండకూడదు
అనేద్ధ ఒక అపోహ మాత్రమే. నిజ్ఞనికి శ్వేతారకెం లేద్య తెలు
జిలేుడు మొకక ఇెంటోు ఉెంటే ఇక వారకి ద్యరద్రాెం అెంటే ఏమిటో
తెలీదట.'

ఈ శ్వేతారక గణపతి త్తరుప ముఖెంగా ఉెండి ఈశానాెం వైపుకు

కైలస సినానిే చూస్ూనేటుుగా సమసూ వాస్ూ దోష
నివారకుడిగా ఉెండటమే ఈ సేమిల్లని విశిషటత. . ఈ
శ్వేతారక గణపతి దేవాలయానిే దరశెంచ్చకునే వార కోరకలు
తపపక నరవేరుతాయని ప్రశ్సిూ. చదువు, ఉదోాగెం, పెళిు, పలులు,
ఆర్వగా సమసాలు, కాపురెంల్ల కలతలు...ఇల అనేక

188
సమసాలతో ఈ గుడికి వచేు భకుూలు తమకు వెెంటనే
సతుల్లతాలు చేకూరనటుట చపాూరు.

ప్రతిష్టెంచ్చకునేెందుకు సరైన ముహూరూెం జ్ఞతకచక్రెంల్ల

సూరాగ్రహ దోషాలునాేవారు జ్ఞతకచక్రెంల్ల సూరుాడు
నీచల్ల ఉనే వారు ఇెంటికి నరద్రుష్ట ఉనేవారు, వీధపోటు ఉనే
వారు, సరేకారా సిద్ధికొరకు శ్వేతారక గణపతిని ఇెంటోు
ఉెంచ్చకుని పూజిసేూ చాల మెంచిద్ధ. కానీ ప్రతిష్టెంచ్చకునేెందుకు
సరైన ముహూరాూనిే నిరణయిెంచ్చకోవాల్ల. పెండితుల్లే
పుర్వహతుల్లే సెంప్రద్ధెంచి, వార సలహ్ మేరకు ముహూరూెం
పెటిటెంచ్చకోవాల్ల.

ప్రతి నల మొదటి మెంగళవారము ప్రత్యాక గణపతి హోమెం,

మరయు గరక పూజలు విదేశీయులు కూడా ఈ మూరూని
దరశెంచాలని వస్ూెంటారు. ప్రతి నల మొదటి మెంగళవారము
ప్రత్యాక గణపతి హోమెం, మరయు గరక పూజలు
189
నిరేహస్ూనాేరు. ప్రతిర్వజ్జ ఉదయెం 6.30 గెం. అభషేకెం,
8.00 గెం. మహ్నివేదన, రాత్ర 7.00 గెం. పూజలు,
జరుగుతునాేయి.

190
పద్ునిమిద్ధనేర కిల్లల వెెండితో కవచెం ఉతూర, దక్షిణ ప్రాెంతాల్లు
కనిపెంచేల ఈ సేమివారకి దేవాలయ నిరామణెం చేసి,
ఐదుగురు పీఠాధపతుల సమక్షెంల్ల పద్ునిమిద్ధనేర కిల్లల
వెెండితో కవచానిే తయారుచేసి సిిరప్రతిషట నేరపరచటెం
జరగెంద్ధ. మెంగళవారెం నాటి దరశనెం, ప్రదక్షణలు చేయటెం
ఇకకడి విశ్వషెం.. ఎప్పుడ్డ రదీుగా ఉెండే ఈ శ్వేతారక గణపతి
దేవాలయెం మెంగళ వారాల్లు మర్జ కికికరసి ఉెంటుెంద్ధ. ప్రతి
మెంగళవారెం గణపతి మూల మెంత్రసహతెంగా మోదకములతో
గణపతి హోమెం, రుద్రహవనమును విశ్వష్ెంచి జరుపుతారు.

శ్వేతారక గణపతి దేవాలయెంతో పాటు స్వతారామ లక్ష్మణ,

ఆెంజనేయ ఆలయెం ఖాజీపేటల్లని రైలేే కాెంపెుక్్ ల్ల శ్వేతారక
గణపతి దేవాలయెంతో పాటు స్వతారామ లక్ష్మణ, ఆెంజనేయ
ఆలయెం, పద్యమవతీ వేెంకటేశ్ేరాలయెం, అయాపప ఆలయెం,
స్బ్రహమణా సేమి దేవాలయెం, సయిబాబా గుడి కూడా
191
ఉనాేయి. ఈ కాెంపెుక్్ ల్ల అడుగు పెటటగానే మర్వ ప్రపెంచెంల్లకి
వెళిళనటుు ఎెంతో హ్యిగా, ప్రశాెంతెంగా ఉెంటుెంద్ధ.

విశిషటత ప్రతి మెంగళవారెం దరశనెం, ప్రదక్షణలు చేయటెం ఇకకడి

విశిషటత. గణపతి త్తరుప ముఖెంగా ఉెండి ఈశానాెం వైపు కైలస
సినానిే చూస్ూనేటుు ఉెండటెం కూడా ఇకకడ ఇెంకో ప్రత్యాకత.

192
ఎల వెళ్లుల్ల ?.... . శ్రీ శ్వేతారక మూల గణపతి దేవాలయెం
హైదరాబాద్ కు 120 కి.మీ దూరెంల్ల వరెంగల్ జిలుల్లని
కాజీపేటల్లని విషణపురల్ల ఉనేద్ధ. హైదరాబాద్ - విజయవాడ
రైలుమారగెంల్ల కాజీపేట రైలేే జెంక్షన్ ఉనేద్ధ. శ్రీ శ్వేతారక
మూలగణపతి దేవాలయెం వరెంగల్ ల్లని కాజీపేట్ ల్ల గల
విషుణపుర ల్ల ఉనేద్ధ. ఇెందుల్ల దేవుడు సేయెంభూవుగా
వెల్లశాడు. భకుూల కోరకలను తీరేు దైవెంగా, ఇెంటి ఇలవేలుపగా
ఇకకడి సేమీ వారు ప్రసిద్ధి. ఇకకడ సేమివారు సపషటమైన ఆకృతిని
పెంద్ధ దరశనెం ఇస్ూెంటాడు.

193
194
 కాణిపాకెం
కాణిపాకెం ఆెంధ్రప్రదేశ్ రాషరెంల్లని చిత్తూరు జిలుల్ల ఐరాల
మెండలెంల్లని గ్రామెం, హెందూ పుణాక్షేత్రెం. ఇకకడ వరసిద్ధి
వినాయక ఆలయెంతో పాటు అనేక ప్రాచీన ఆలయాలునాేయి.

పేరు వెనుక చరత్ర

కాణి అెంటే పావు ఎకరా మడిభూమి లేద్య మాగాణి అని,

పారకెం అెంటే నీళ్లు పలెంల్లకి పారటెం అని అరిెం. చరత్ర
ప్రకారెం ఒకప్పుడు ముగుగరు అనేదముమలు వుెండేవారు. వారు
ముగుగరు మూడు రకాల అవిటితనాలతో బాధపడేవారు, ఒకరు
గుడిడ, ఇెంకొకరు మూగ మరొకరకి చవుడు. వారకి వునే చినే
పలెంల్ల సగు చేస్కుెంటూ కాలెం గడిపేవారు.
పూరేకాలెంల్ల నూతి నుెండి ఏతాలతో నీటిని తోడేవారు.
ముగగరల్ల ఒకరు క్రెంద వుెంటే ఇదురు ఏతాెం పైన వుెండి నీరు
195
తోడేవారు. అల వుెండగా ఒక ర్వజ్జ నూతిల్ల నీరు పూరూగా
అయిపోయిెంద్ధ. ద్యనితో ముగుగర ల్ల ఒకరు నూతిల్ల ద్ధగ
ల్లతుగా త్రవేటెం మొదలు పెటాటడు. కాసేపటి తరువాత
గడడపారకు రాయిలెంటి పద్యరుెం తగలటెంతో ఆప క్రెంద
జ్ఞగ్రతూగా చూశాడు. గడడపార ఒక నలుని రాతికి తగల్ల ఆ రాతి
నుెంచి రకూెం కారడెం చూసి నిశ్వుషుటడయాాడు . కొద్ధు క్షణాలల్ల
బావిల్ల నీరు అెంతా కూడా రకూెం రెంగుల్ల మారపోయిెంద్ధ.
మహమతో ముగగర అవిటితనెం పూరూగా పోయి వారు
పరపూరణ ఆర్వగావెంతులుగా మారారు. ఈ విషయెం వినే
చ్చటుటప్రకకల గ్రామస్ిలు తెండోపతెండాలుగా నూతి వదుకు
చేరుకుని ఇెంకా ల్లతు త్రవేటానికి ప్రయతిేెంచారు. వార
ప్రయతేెం ఫల్లెంచకుెండానే వినాయక సేమి వార సేయెంభు
విగ్రహెం వూరే నీటి నుెండి ఆవిరావిెంచిెంద్ధ. ఈ మహమ చూసిన
ప్రజలు ఆయన సేయెంభువుడు అని గ్రహెంచి చాల
196
కొబబరకాయల నీటితో అభషేకెం చేశారు. ఈ కొబబర నీరు ఒక
ఎకరెం పావు దూరెం చినే కాలువల ప్రవహెంచిెంద్ధ. దీనిే
కాణిపరకెం అనే తమిళ పదెంతో పల్లచేవారు, రానురాను
కాణిపాకెంగా పలవసగారు. ఈ ర్వజ్జకి ఇకకడ సేమివార
విగ్రహెం నూతిల్లనే వుెంటుెంద్ధ. అకకడ ప్రాెంగణముల్లనే ఒకక
బావి కూడా వునేద్ధ ద్యనిల్ల సేమి వార వాహనము ఎలుక
ఉెంద్ధ. అకకడ సేమివారకి, మనకి ఇషటమైన పద్యరిెం ఏదైనా
వద్ధల్ల వెసేూ అనుకునే కోరక నరవేరుతుెందని ప్రసిద్ధి.

197
వరసిద్ధి వినాయక దేవాలయెం
198
కాణిపాకెంల్ల కొలువు తీరన సేమి వినాయకుడు.
సజీవమూరూ గా వెల్లసిన ఈ సేమికి వేల సెంవత్రాల నాటి
చరత్ర ఉెంద్ధ. సేమి అపపటి నుెండి ఇపపటి వరకు సరాేెంగ
సమేతెంగా పెరుగుతుెంటారు. ఆ విషయానికి ఎన్నే
నిదరశనాలునాేయి. సేమి వారకి 50 సెంవత్రాల క్రతెం వెెండి
కవచెం ప్రస్ూతెం సరపోవటెం లేదని చబుతారు. భకుూలను బ్రోచే
సేమిని వరసిద్ధి వినాయకునిగా భకుూలు వావహరసూరు.
సేమివార విగ్రహెం నీటిల్ల కొద్ధుగా మునిగ ఉెంటుెంద్ధ. ఎెంత
త్రవిేనా సేమివార తుద్ధ మాత్రెం కనుగొనలేక పోయారు.
సేమి వారకి నితాెం అష్లటతర
ూ పూజలతో పాటు పెండుగ
పరేద్ధనాలల్ల ప్రత్యాక పూజలు నిరేహసూరు. వినాయక
చవితికి ఉత్వాలను ఘనెంగా నిరేహసూరు. సతా ప్రమాణాల
దేవుడైన కాణిపాకెం విఘ్నేశ్ేరుడి ముెందు ప్రమాణెం
చేయడానికి అబదీుకులు సిదిెం కారు. కాణిపాకెంల్ల ప్రమాణెం
199
చేసూరా? అెంటూ సవాల్ విస్రుతారు. ఇకకడ చేసిన
ప్రమాణాలకు బ్రిటిష్ కాలెంల్ల నాాయసినాలల్ల కూడా
ప్రామాణికెంగా తీస్కునేవారు.

ఇతర ఆలయాలు

సేయెంభువు వరసిద్ధి వినాయకసేమి గుడికి వాయవా ద్ధశ్గా

ఉనే మరకతెంభకా సమేత శ్రీ మణికెంఠేశ్ేర ఆలయెం ప్రధాన
ఆలయానికి అనుబెంధ ఆలయెం. దీనితో కాణిపాకెం హరహర
క్షేత్రమైనద్ధ. "బ్రహమహతాా పాతక నివృతిూ" కోసెం శివుడి ఆజా
మేరకు ఈ ఆలయెం నిరమెంచారని ప్రసిద్ధిచెంద్ధెంద్ధ ఉెంద్ధ.
షణుమఖ, దురగ విగ్రహ్లు చప్పుకోదగనవి. ఈ ఆలయెంల్ల
ఎప్పుడు ఒక పాము నాగుపాము తిరుగుత్త వుెంటుెందెంటారు.
అద్ధ ఎవరకీ అపకారెం చేసినటుు ఇెంతవరకు ధాఖలలు లేవు.
అద్ధ దేవతా సరపమని, ఎెంతో గొపప మహమ గలదని, ఆ పాము
పడగఫై మణి కుడా దరశనెం ఇసూూ ఉెంటుెందని అకకడి
200
అరుకులు, భకుూలు చప్పుత్త ఉెంటారు. దీనిే 11 వ శ్తాబుెంల్ల
చోళరాజ్జ కుళొతుూెంగ మహ్రాజ్జ నిరమెంచినటుట చారత్రక
ఆధారాలునాేయి.ఈ ఆలయానిే చోళ రాజైన రాజరాజేెంద్ర
చోళ్లడు కటిటెంచాడు. ఈ ఆలయెంల్లని అదుాతమైన
శిలపసెంపద చోళ విశ్ేకరమ శిల్లపశైల్లకి తారాకణెంగా
పేరొకనబడుతుెంద్ధ.

శ్రీ వరసిద్ధు వినాయకుని ఆలయానికి త్తరుపగా ఈశానా ద్ధశ్ల్ల

శ్రీ వరదరాజ సేమి వార ఆలయెం ఉెంద్ధ. పూరేెం
జనమేజయుడు సరప యాగెం చేసిన తరాేత శ్రీ మహ్ విషుణవు
అతనికి కలల్ల కనపడి శ్రీ వరదరాజసేమి వార ఆలయానిే
కటిటెంచమని అజ్ఞాపెంచడెం చేత ద్యనిని జనమేజయుడు
కటిటెంచాడని అెంటారు. వరదరాజసేమి ఆలయెంల్ల
నవగ్రహ్లమెండపెం, అద్యుల మేడ కూడా ఉెంద్ధ.

201
రాతి నుెండి రకూెం కారడానిే స్తదరులు చూసినప్పుడు, వారు
అదుాతానిే చూసి ఆశ్ురాపోయారు. కాసేపటోు, బావిల్లని
మొతూెం నీటిల్ల రకూెం కల్లసిపోయి, రెండిెంటి మధా త్యడా
ఉెండదు. ఇెంతల్ల, స్తదరులు దైవ దృష్ట ద్యేరా
ఆశీరేద్ధెంచబడాడరు మరయు వార పూరేపు శార్జరక
ల్లపాలను తొలగెంచారు. ఈ సెంఘటనల వారూ గ్రామస్ూల
చవులకు చేరడెంతో, వారు బావి వైపు పరుగెతిూ బావిని ల్లతుగా
చేయడానికి తీవ్రెంగా ప్రయతిేెంచారు. అయినపపటికీ, వార
ప్రయతేెం ఫల్లెంచలేదు ఎెందుకెంటే సేయెంప్రతిపతూమైన
వినాయకుని విగ్రహెం వారకి చివరకు కనిపెంచిెంద్ధ.

ద్ధవామైన ద్ధవా ఆవిషకరణ

దైవిక దోాతకెంతో మాటల్లు చపపలేనెంత ద్ధగాారెంతికి గురైన

గ్రామస్ిలు తమ వినయపూరేకమైన ప్రారినలతో పాటు
202
సేయెంకృతాపరాధ విగ్రహ్నికి కొబబరకాయలు మరయు ఇతర
ప్రేమ సమరపణలను అెంద్ధెంచారు. కొబబర నీరు ఒకటినేర
ఎకరాల కెంటే ఎకుకవ దూరెంల్ల ఉనే ప్రవాహెంల్లకి
ప్రవహెంచడెం ప్రారెంభెంచిెంద్ధ. ఈ దృగేషయెం "కాణిపాకెం"
అనే పదెం యొకక నాణేనికి ద్యరతీసిెంద్ధ, ఇకకడ "కని" అెంటే
చితూడి నేల మరయు "పాకెం" అెంటే చితూడి నేలల్లుకి నీరు
ప్రవహెంచడెం.

శ్రీ కాణిపాకెం వరసిద్ధి వినాయకుడు

ఈ ర్వజ్జ వరకు, విగ్రహెం ద్యని అసలు ప్రదేశ్ెంల్ల ఉెంద్ధ, అెంటే,

అద్ధ కిెంద నుెండి ఉనే బావిల్ల ఉెంద్ధ. పవిత్ర బావిల్లని నీళ్లు
ఎనేటికీ ఎెండిపోవు, తద్యేరా దైవిక శ్కిూ అమరతాేనిే
సూచిస్ూెంద్ధ. వరాషకాలెంల్ల, శుద్ధి చేసిన నీటితో బావి పెంగ
ప్రవహస్ూెంద్ధ, దీనిని భకుూలకు తీరిెంగా సమరపసూరు.
203
204
 నమమశ్కాెం కాని వాసూవాలు
1. కాణిపాకెం వినాయకుడి దైవ చిత్రెం గురెంచి నమమలేని నిజెం
ఏమిటెంటే కాలక్రమేణా విగ్రహెం పరమాణెం పెరుగుతోెంద్ధ.
ప్రస్ూతెం, విగ్రహెం యొకక మోకాలు మరయు ఉదరెం మాత్రమే
కనిపసూయి. వాసూవానికి సక్షయెంగా, ద్యద్యపు యాభై
సెంవత్రాల క్రతెం ఆరాధా భకుూలల్ల ఒకరు విగ్రహ్నికి
సమరపెంచిన వెెండి కవచెం (కవచెం), ఇద్ధ ఈ ర్వజ్జ విగ్రహ్నికి
సరపోదు!

2. కాణిపాకెం యొకక గణపతి యొకక సేయెంప్రతిపతూమైన

విగ్రహెం సేయెంగా నాాయానికి ప్రభువు. ఆసకిూకరెంగా,
దేవాలయ టాాెంక్ పవిత్ర జలల్లు సేనెం చేసి పరమేశ్ేరుని
విగ్రహెం ముెందు ప్రమాణెం చేయడెం ద్యేరా పరసపర
వైషమాాలను పరషకరెంచడానికి చాల మెంద్ధ ప్రజలు

205
చాలకాలెంగా దేవాలయానిే సెందరశస్ూనాేరు. పాపాతుమడు
పవిత్ర సేనెం చేసిన వెెంటనే మరయు "నాాయసినెం" లేద్య
ఆలయెం ల్లపల్ల గదులల్లకి ప్రవేశిెంచే ముెందు కూడా తన
తప్పులను అెంగీకరెంచిన సెందరాాలు ఉనాేయి. శ్రీ వరసిద్ధి
వినాయకుడి శ్కిూ అలెంటిద్ధ

3. కాణిపాకెంల్లని మర్వ ఆసకిూకరమైన అెంశ్ెం శ్రీ వర్ద్ధి

వినాయక ఆలయెం సమీపెంల్ల ప్రవహెంచే బహుద్య నద్ధ.
చాల కాలెం క్రతెం, ఒక కథనెం ప్రకారెం, ఇదురు స్తదరులు
శ్ెంఖ మరయు ల్లఖిత ఉనాేరు. ఒకర్వజ్జ, వారు కాణిపాకెం
తీరియాత్రకు బయలుదేరారు. కషటమైన ప్రయాణెం కారణెంగా,
ల్లఖిత ఆకల్లని తీరుుకుెంద్ధ. అతను తన అనేయా సలహ్ను
పటిటెంచ్చకోలేదు మరయు ద్యని యజమాని అనుమతి లేకుెండా
సమీపెంల్లని మడ అడవి నుెండి తన భోజనెం కోసెం ఒక
మామిడి పెండును తీసివేశాడు. నిజెం చపపడానికి విధగా
206
కటుటబడి, శ్ెంఖ ఆ ప్రాెంత రాజ్జకు నివేద్ధెంచి, తీరియాత్రల్ల
చేసిన ల్లఖిత పాపానికి తగన శిక్షను కోరాడు. పాలకుడు
శిక్షగా ల్లఖిత రెండు చేతులను నరకాడు. ఇదురు స్తదరులు
కాణిపాకెం చేరుకుని ద్యని పవిత్ర జలల్లు సేనెం చేసినప్పుడు
అదుాతమైన అదుాతెం జరగెంద్ధ. ఇదురు స్తదరులను
ఆశ్ురాపరచే విధెంగా, ల్లఖిత యొకక తరగన చేతులు
పునరుదిరెంచబడాడయి. ఈ సెంఘటన జరగన వెెంటనే, ఆ
ప్రాెంత పాలకుడు నద్ధకి బహుద్య ("బహు" అెంటే చేతులు
మరయు "డా" అెంటే ఇచేువాడు) అని పేరు పెటాటడు.

207
208
 శ్రీ గణపతి దేవాలయము, సికిెంద్రాబాద్

అలనాటి నైజ్ఞము రాషరము రాజధానిగా ఉనే హైదరాబాద్

(భాగానగరము) నెందు (ముచికుెంద) మూస్వ నద్ధకి స్మారు
9 కి మీ దూరముల్ల ప్రస్ూత సికిెంద్రాబాద్ నగరము రైలేేసేటషన్
సమీపముల్ల ప్రశాెంత వాతావరణముల్ల శ్రీ యాదగర శ్రీ లక్ష్మీ
నృసిెంహ దేవసినమునకు 46 కిల్లమీటరు దూరముల్ల
స్మారు 2 శ్తాబుముల చరత్ర కల్లగ భకుూల కోరకలను
తీరుుటల్ల కొెంగు బెంగారముగా అలరారుతునేద్ధ.

సిల పురాణము:
శ్రీ గణపతి దేవాలయము స్మారు రెండు వెందల
సెంవత్రముల అనగా కీ॥శ్. 1824 సెం॥ దీనికి సరయగు శ్క
సెం॥ 1745 తెలుగు సెం॥ సేసిూశ్రీ సేభాను నామ సెం॥ల్ల
గరాాలయముల్ల వెలసియునే శ్రీ గణపతి సేమివార
విగ్రహము రూపెంద్ధెంచినటుుగా ఆధారము విగ్రహెం కిెంద్ధ
భాగెంల్ల నిరూపెంచబడుచ్చనేద్ధ.
209
ప్రస్ూతము సేమివారు పూజలు అెందు కొనుచ్చనే ప్రాెంతము
అపపటి నైజ్ఞము రాజ్జల యేలుబడిల్ల ఉెండి చినేచినే పల్ులుగా
ఉెండినవి. 1862 సెంవత్రము నైజ్ఞము నవాబులు సరుకు
రవాణా నిమితూము రైలేే ట్రాక్్ ప్రారెంభెం చేసినారని రైలేే లైన్
నిరామణము చేయుచ్చనే సమయముల్ల వారకి విఘేములు
ఏరపడినవి. అప్పుడు ప్రస్ూత రైలేే సేటషన్ శ్రీ గణపతి ఆలయము
గల సిలము వావసయ భూమి యని అటిట వావసయ భూమిల్ల
ద్ధగుడు బావి ఉెండేదని ఆ బావిని నీటి సకరాారిెం బాగుచేయు
సమయముల్ల శ్రీ సేమివార విగ్రహెం బావిల్ల లభామైనదని
పెదులు (పూర్జేకులు) చప్పుచ్చనాేరు.

పైన తెలుపబడిన ఆ విగ్రహము చతురుాజములు కల్లగ కుడి

చేతులల్ల అెంకుశ్ము ఎడమ చేతిల్ల డమరుపాశ్ెం కల్లగ,
క్రెంద్ధ చేయి కతిమోకాల్లపై ముద్రల్ల బోరుెంచ్చకొని
210
ఎడమచేతిల్ల బీజ్ఞపూర ఫలము కల్లగ బిెంబముపై కుడివైపు
చెంద్రవెంక ఎడమవైపు సూరా బిెంబము కల్లగ కుబేరసినము
(ఉతూరము) వైపు వెళ్లళ మూష్కారూరుడై వెలసిన సేమి
భారతావనిల్లనే విభనే రూపము విరుపాక్ష గణపతి రూపెంల్ల
గణేశ్ పురాణము వివరెంచినటుట శ్రీ గణపతి సేమి వార
బాలాముల్ల ఉపనయన కాలము ల్ల సమసూ దేవతలు సమసూ
ఆయుధములు బహుమతిగా ఇవేగా ఈశ్ేరుడు సక్షాత్ తన
రూపమైన (ఆతామవై పుత్రనామాసి) అనేటుుగా తనయొకక
డమరుకము బహుమతిగా మొసెంగ విరుపాక్ష గణపతిగా
నామకరణము చేసినటుు చపపబడియునేద్ధ. కావున ఆ సేమి
వారు విరూపాక్ష గణపతి అవతారముల్ల ఉనే బిెంబమనుచ్చ
అపపటి నైజ్ఞము రాషర అధకారులు రైలేే కారమకులు శ్రీ సేమి
వారని ఆరాధెంచి విఘేములు తొలగెంచ్చకొని రైలేే లైను
పూరూచేసినటుు తదనెంతర కాలెంల్ల అపపటి బ్రిటిష్ అధకారులు
మెంద్ధర నిరామణమునకు అడుడ చపాపడు. సేమివారు
సేపేముల్ల దరశనము ఇచిునటుు తరాేత వార అడడెంకులు
211
కూడా తొలగనటుు అపపటి రైలేే అధకార సెంతాన నిమితూెం
సేమివారని ఆరాధెంచి సెంతానము పెంద్ధ ఆలయ
నిరామణము గావిెంచినారని పెదులు (పూర్జేకులు) సేమివార
లీలలు వివిధములుగా చప్పుకొనుచ్చెందురు.

అటిట శ్రీహర ఆలయము కాలక్రమముల్ల వివిద అభవృద్ధి చెంద్ధ

తదనెంతరెం ఆెంధ్ర ప్రదేశ్ రాషరముల్ల రాజధానిగా ఉనే
హైదరాబాదుల్ల అెంతరాాగమైన సికిెంద్రాబాద్ నెందు 1969
సెం॥ల్ల దేవాద్యయ ధరామద్యయ పరధల్ల తీస్కొనబడినద్ధ.
ప్రస్ూత దేవాలయము గణపతి పెంచాయతనము అనుర్జతిల్ల
తన సహోదరుడైన శ్రీవలీు దేవసేనా సమేత స్బ్రహమణాసేమి
విషుణపరముగా శ్రీరామబెంటు ఆెంజనేయసేమి తన
మాతాపతరులైన శ్రీ ఉమా మహేశ్ేర సమేత
ఉమామహేశ్ేరులు శ్రీ ఆద్ధతాాద్ధ నవ గ్రహములు మరయు
శ్రీసరాహు కేతు నీలకెంఠ విరధనారాయణి మానస కుబిీకా
సమేత సరపబెంధ విగ్రహములు కల్లయుగ దైవము

212
శ్రీ వేెంకటేశ్ేర సేమి క్షేత్రపాలకుడిగా పటిషట గావిెంపబడి
అతాెంత వైభవోపేతముగా అలరారుచ్చనేద్ధ.

సికిెంద్రాబాద్ గణపతి ఆలయ విశ్వషాలు:

శ్లు॥ ఆర్వగాెం భాసకరాధచేేత్ ——– శ్రియమిచేుతు హుతాశ్నః

ఈశ్ేరాత్ జ్ఞీనమనిేచేుత్ ——– మోక్షమిచేుజీనారినః
దురాగద్ధభః తాధారక్షాెం ——– బైరవాదాస్ూ దురగమమ్
విద్యాసరెం సరసేతాాెం ——– లక్షామయచైశ్ేయతా వరునెం
పారేతాాచైవసభాగాెం శ్చాా ——– కళ్లాణ సెంతతిః
సకెంద్యత్ ప్రజ్ఞభవృద్ధుశ్ు ——– సరేచైవ గణాధపాత్

అను ప్రకారముగా శ్రీ గణపతి దేవాలయము నెందు శ్రీ నవగ్రహ

ఆలయముల్ల సూరుానితో కల్లసి ఉనే నవగ్రహ సమూహము
ను ఆరాధెంచినా ఆర్వగాసిద్ధి అగేహోత్రుని హోమ రూపముల్ల
శ్రీ గణపతి చెండీ మనుా రుద్ర స్బ్రహమణా ఆద్ధతాాద్ధ నవగ్రహ
213
ఇతాాద్ధ హోమములు నిరేహెంచగల ధన లభము
ఉమామహేశ్ేర ఆరాధన వలన జ్ఞానము క్షేత్రపాలకుడైన
శ్రీ వెెంకటేశ్ేర సేమి ఆరాధన వలు మోక్షము
శ్రీ ఉమా మహేశ్ేర ఆరాదన వలు జ్ఞానము శ్రీ మహ్కాళ్ళ
మహ్లక్ష్మి మహ్ సరసేతి సేరూపని అయిన శ్రీ ఉమా
మహేశ్ేర అమమవార ఆరాధెంచ్చట వలనను సమసూ
సనమెంగళములు సిద్ధిెంచ్చను హనుమత్ ఆరాధన వలన సమసూ
శ్త్రు బాధలు ప్రయోగ బాధల నివారణ జరుగును ప్రత్యాకముగా
శ్రీ మహ్గణపతి (విరూపాక్ష గణపతి) పరబ్రహమ
సేరూపమైనెందన ఆలయముల్ల ఉనే ఇతర దేవతా మూరుూలు
పరవార దేవతలైనెందున గణపతిని ఆరాధెంచ్చట వలన పైన
పేరొకనబడిన కోరకలు అనిేయు తీరుననుటల్ల సెందేహము
లేదు.

214
అటేు ఆలయముల్ల వెలసిన సరపబెంధ విగ్రహములకు
అభషేకాదులు రాహు కేతు పూజ నిరేహెంచడెం వలన
కాలసరప సరప దోషములు తొలగ భకుూల అభీషటెం నరవేరును.

సికిెంద్రాబాద్ గణపతి ఆలయముల్ల జరుగు విశ్వష

ఉత్వములు:

1) ప్రధాన దేవాలయము శ్రీ గణపతి సేమివారకి భాద్రపద

మాసములు శు॥ చవితి నుెండి పౌరణమి వరకు గణేశ్
ఉత్వములు.

2) శ్రీ ఉమా మహేశ్ేర అమమవారకి ఆశీేజ మాసముల్ల

శ్రనేవరాత్ర ఉత్వములు అలెంకారములు ప్రతి నితాము చెండీ
హవనెం.

3) శ్రీ ఉమామహేశ్ేర సేమివారకి ప్రతి స్తమవారెం ప్రతి

మాస శివరాత్ర ర్వజ్జలల్లనే కాకుెండా మహ్శివరాత్ర
215
సెందరాముగా విశ్వష అభషేకములు కళ్లాణము మరయు కార్జూక
మాసముల్ల విశ్వష పూజ కైెంకరాములు నిరేహెంచబడును

4) శ్రీ స్బ్రహమణా సేమికి ప్రతి మెంగళవారెం కృతిూకా నక్షత్రము

షష్ఠ తిథులల్ల కాకుెండా మారగశిర శుది షష్ట ర్వజ్జన విశ్వషెం
పూజలు కలాణము నిరేహెంచబడును.

5) శ్రీ ఆెంజనేయసేమి వారకి ఆలయెంల్ల ప్రతి మెంగళ శ్ని

వారములు ప్రతి పూరాేభాద్ర నక్షత్రెం ర్వజ్జన చైత్రశుది పౌరణమి
హనుమత్ విజయోత్వెం వైశాఖ బహుళ దశ్మి జన్నమత్వెం
శ్రీరామనవమి ర్వజ్జన స్వతారామ ప్రయాణము
నిరేహెంచబడును

6) ప్రతి మెంగళ శ్ని వారములు సరపబెంధ విగ్రహెం సమీపెంల్ల

కాలసరప నివారణ పూజలు నిరేహెంచబడును.

7) సెంవత్ర కాలముల్ల ప్రతిర్వజూ సతానారాయణ వ్రతము.

216
8) ప్రతి శుక్రవారము సెంకషటహర చతురి ర్వజ్జన సతాగణపతి
వ్రతము నిరేహెంచబడును.

9) ప్రతి శు॥ చవితి ర్వజ్జన వినాయక శాెంతి.

10) ప్రతి బహుళ చవితి ర్వజ్జన అష్లటతర

ూ శ్త కలశాబిషేకము
సయెంకాలము ఏకవిెంశ్తి కలశాభషేకెం నిరేహెంచబడును.

11) శ్రీగణపతి సేమి వారకి ప్రతి నితాము శ్రీ సిద్ధిబుద్ధి సమేత

గణపతి కలాణము నిరేహెంచబడును.

12) ప్రతి సెంవత్రము శ్రావణ శుది పౌరణమికి ముెందు

పాెంచాహేక దీక్ష పూరేకముగా సహస్ర కలశాభషేకెం
పవిత్రోత్వములు నిరేహెంచబడును.

217
218
 గణపతి ఆలయ వివరణ:

శ్లు॥ ఆర్వగాెం భాసకరాధచేేత్ శ్రియమిచేుతు హుతాశ్నః

ఈశ్ేరాత్ జ్ఞీనమనిేచేుత్ మోక్షమిచేుజీనారినః దురాగద్ధభః
తాధారక్షాెం బైరవాదాస్ూ దురగమమ్ విద్యాసరెం సరసేతాాెం
లక్షామయచైశ్ేయతా వరునెం పారేతాాచైవసభాగాెం శ్చాా కళ్లాణ
సెంతతిః సకెంద్యత్ ప్రజ్ఞభవృద్ధుశ్ు సరేచైవ గణాధపాత్
ప్రకారముగా శ్రీ గణపతి దేవాలయము నెందు శ్రీ నవగ్రహ
ఆలయముల్ల సూరుానితో కల్లసి ఉనే నవగ్రహ సమూహము
నే ఆరాధెంచినా ఆర్వగాసిద్ధి అగేహోత్రుని హోమ రూపముల్ల
శ్రీ గణపతి చెండీ మనుా రుద్ర స్బ్రహమణా ఆద్ధతాాద్ధ నవగ్రహ
ఇతాాద్ధ హోమములు నిరేహెంచగల ధన లభము
ఉమామహేశ్ేర ఆరాధన వలన జ్ఞానము క్షేత్రపాలకుడైన
శ్రీ వెెంకటేశ్ేర సేమి ఆరాధన వలు మోక్షము
శ్రీ ఉమామహేశ్ేర ఆరాదన వలు జ్ఞానము శ్రీ మహ్కాళ్ళ
219
మహ్లక్ష్మి మహ్ సరసేతి సేరూపని అయిన శ్రీ ఉమా
మహేశ్ేర అమమవార ఆరాధెంచ్చట వలనను సమసూ
సనమెంగళములు సిద్ధిెంచ్చను హనుమత్ ఆరాధన వలన సమసూ
శ్త్రు బాధలు ప్రయోగ బాధల నివారణ జరుగును ప్రత్యాకముగా
శ్రీ మహ్గణపతి (విరూపాక్ష గణపతి) పరబ్రహమ
సేరూపమైనెందన ఆలయముల్ల ఉనే ఇతర దేవతా మూరుూలు
పరవార దేవతలైనెందున గణపతిని ఆరాధెంచ్చట వలన పైన
పేరొకనబడిన కోరకలు అనిేయు తీరుననుటల్ల సెందేహము
లేదు అటేు ఆలయముల్ల వెలసిన సరపబెంధ విగ్రహములకు
అభషేకాదులు రాహు కేతు పూజ నిరేహెంచడెం వలన
కాలసరప సరప దోషములు తొలగ భకుూల అభీషటెం నరవేరును.

220
 వినాయక వ్రత కలప విధానము
శ్రీ వినాయక వ్రతెం

శ్లుకెం:

శుకాుెంబరధరెం విషుణెం శ్శివరణెం చతురుాజెం ప్రసనే వదనెం

ధాాయేత్రే విఘోేపశాెంతయే

ఆచమనెం:
ఓెం కేశ్వాయ సేహ్ః
నారాయణాయ సేహ్ః
మాధవాయ సేహ్ః
(అని మూడుసరుు చేతిల్ల నీరు వేస్కొని త్రాగవల్ను)

221
గోవిెంద్యయ నమః
విషణవే నమః
మధ్యసూదనాయ నమః
త్రవిక్రమాయ నమః
వామనాయ నమః
శ్రీధరాయ నమః
హృష్టకేశాయ నమః
పదమనాభాయ నమః
ద్యమోదరాయ నమః
సెంకరషణాయ నమః
వాస్దేవాయ నమః
ప్రదుామాేయ నమః
అనిరుద్యుయ నమః
పురుష్లతూమాయ నమః
222
అధోక్షజ్ఞయ నమః
నారసిెంహ్య నమః
అచ్చాతాయ నమః
ఉపేెంద్రాయ నమః
హరయే నమః
శ్రీ కృషాణయ నమః
శ్రీకృషణ పరబ్రహమణే నమః
దైవ ప్రారిన

(గణపతికి నమసకరెంచి ఈ క్రెంద్ధ శ్లుకములు చదువ వల్ను).

1. యశిశవో నామరూపానభాాెం యాదేవీ సరేమెంగళ్ల
తయోస్ెంసమరణాతుపెంసెంసరేతో జయ మెంగళెం

2. లభసేూషాెం జయసేూషాెం కుతసేూషాెం పరాభవ:

యేషామిెందీవరశాశయయమో హృదయస్తిజనారిన:

223
3. ఆపద్యమపహరాూరెం ద్యతారెం సరేసెంపద్యెం
ల్లకాభరామెం శ్రీరామెం భూయో భూయోనమామాహెం

4. సరేమెంగళ మాెంగళ్ళా శివే సరాేరిసధకే శ్రణేాత్రాెంబికే

దేవి నారాయణి నమోస్ూత్య.
తాతపరాము: మెంగళ కరమైన వాటనిేటిల్లనూ అతి
మెంగళకరమై, సరే మెంగళ నామధేయురాలవై, అనిే
అరిములను సధెంచి, శ్రణు జొచిున వారకి ఆశ్రయమిచేు,

ముకకెంటి దేవర అయిన శివుని అరాిెంగ అయిన ఓ! పారేతీ, ఓ!

దురాగదేవీ, ఓ! నారాయణీ, నీకు నమసకరస్ూనాేను.

{ఈ క్రెంద్ధ మెంత్రమును చపుత్త కుడి చేతితో అక్షెంతలు

దేవునిపై చలువల్ను.}

224
ఓెం శ్రీలక్ష్మీ నారాయణాభాాెం నమః

ఓెం ఉమామహేశ్ేరాభాాెం నమః

ఓెం వాణీ హరణాగరాాభాాెం నమః

ఓెం శ్చీపురెందరాభాాెం నమః

ఓెం అరుెంధతీ వశిషాఠభాాెం నమః

ఓెం శ్రీ స్వతారామాభాాెం నమః

నమస్రేేభోాెం మహ్జనేభాః అయెం ముహూరూ

స్్ముహూర్వూస్ూ

భూతోచాుటన: (క్రెంద్ధ విధముగా చదువుత్త అక్షతలు వెనుక

వేస్కొనవల్ను.)

శ్లు: ఉతిూషటెంతు భూతపశాచా: ఏత్య భూమి భారకా:

ఏతాషామవిర్వధేన బ్రహమ కరమ సమారభే

225
తా: భూతోచాుటన అెంటే భూతపశాచములను పారద్రోలుట.
చేయబోవు కారామునకు అవర్వధము కల్లగెంచ్చ
భూతపశాచములను అచటినుెండి వెడల్లపమమని భావము.
ప్రాణాయామెం (మూడు సరుు ల్లపల్లకి గాల్ల పీల్లు నమమద్ధగా
వదలడెం)
ఓెం భూః ఓెం భువః ఓగ్ స్వః ఓెం మహ్ః ఓెం జనః ఓెం
తపః ఓగ్ సతాెం
ఓెం తత్వితురేరేణాెం భర్వగదేవసా ధీమహ ధయోయోనః
ప్రచోదయాత్
ఓమా పోజ్ఞాతీరస్తమృతెం బ్రహమభూరుావస్్వర్వమ్

కారణము: (గృహస్ిలు ఐదు వ్రేళళతోను ముకుకను పటుటకుని

ఎడమరెంధ్రెం ద్యేరా గాల్లని పీల్లు, ఓెం భూ: నుెండి
భూరుావస్్వర్వెం వరకు మెంత్రము చద్ధవేెంతకాలము గాల్లని
బెంధెంచి తరాేత మెలుగా గాల్లని కుడి ముకుక రెంధ్రెం ద్యేరా
226
విడువ వల్ను. దీనినే పూరకెం, కుెంభకెం, రేచకెం అెంటారు.
మెంత్రెం చద్ధవే సమయెంల్ల గాల్లని బెంధెంచ్చటను
ప్రాణాయామము అెంటారు. బ్రహమచారులు బొటన వ్రేలు,
చిటికెన వ్రేళళతో దీనిని చేయవల్ను.)

అపవిత్రః పవిత్రోవా సరాేవసిెంగతోపనా యః సమరేద్లే

విరూపాక్షెంస బాహ్ాభాెంతరశుశచిః (అని నాలుగు ద్ధకుకల
ఉదిరనితో నీళ్లళ చలువల్ను. స్ద్ధి చేసినటుటగా)

ప్రాణాయామెం

సెంకలపము: (ఎప్పుడు, ఎకకడ, ఎవరు, ఏమి కోర, ఏ పని

చేస్ూనాేర్వ సపషటముగా చప్పుకొనుటను సెంకలపము అెంటారు.)
మమ ఉపాతూ సమసూ దురతక్షయ ద్యేరా శ్రీ పరమేశ్ేర ప్రీతారిెం
శుభే శ్లభనే ముహూరేూ, శ్రీ మహ్విష్లణరాజ్ఞణయా ప్రవరూమానసా
ఆదా బ్రాహమణ: ద్ధేతీయపరారేి, శ్వేతవరాహకలేప, వైవసేత
227
మనేెంతరే, కల్లయుగ్వ, ప్రథమపాదే, జెంబూ దీేపే, భరతవరేష,
భరతఖెండే, మేర్వరిక్షిణ ద్ధగాాగ్వ, …….. నదీ
సమీపే……… ( శ్రీ శైలసా) నివాసిత గృహే అసిమన్ వరూమాన
వాావహ్రక, చాెంద్రమానేన శ్రీ…………….నామ
సెంవత్రే, …………… (దక్షిణాయనే), …….. (వరష)
ఋతౌ, ……… (భాద్రపద) మాసే, ……… (శుకు)
పక్షే,..….. (చతురాియెం) తిథి ………………. వాసరే,
శుభ నక్షత్రే, శుభయోగ్వ శుభకరణే, ఏవెంగుణ విశ్వషేణ
విశిషాటయాెం, శుభతిధౌ శ్రీమాన్………… గోత్ర:
……….నామధేయ: ధరమపతీే………………
సమేతో సహ సకుటుెంబసా క్షేమస్లర
ి ా విజయ అభయ
ఆయురార్వగా ఐశ్ేరాాభ వృధాయరిెం, ధరామరి కామ మోక్ష
చతురేధ ఫల పురుషారి సిదుయరిెం, పుత్రపౌత్రాభవృదియరిెం
228
సకలకారేాషు సరేద్య ద్ధగేజయసిదియరిెం, శ్రీ వరసిద్ధి వినాయక
దేవతా ముద్ధిసా శ్రీ వరసిద్ధి వినాయక దేవతాపూజ్ఞెం కరషేా
అద నిరేఘే పరసమాపూయరిెం శ్రీ మహ్గణాధపతి పూజ్ఞెం
కరషేా. (ఉెంగరెం వేల్లతో నీరు ముటుటకొనవల్ను)

భవసెంచిత పాపౌఘ విధేెంసన విచక్షణమ్ విఘ్నేెంధకార

భాసేెంతెం విఘేరాజ మహెంభజే

ఏకదెంతెం శూరపకరణెం గజవకాెం చతురుాజెం పాశాెంకుశ్ధరెం

దేవమ్ ధాాయేతి్ద్ధి వినాయకమ్

ఉతూమెం గణనాథసా వ్రతెం సెంపతకరెం శుభెం భకాూభీషటప్రదెం

తసమత్ ధాాయేతూెం విఘేనాయకెం

229
 ష్లడశ్లపచారపూజ

ధాాయేతగజ్ఞననెం దేవెం తపూకాెంచనసనిేభెం, చతురుాజెం

మహ్కాయెం సరాేభరణ భూష్తెం॥

శ్రీ మహ్ గణాధపతయే నమః ధాాయామి

అత్రాగచు జగదేెందా స్రరాజ్ఞరుత్యశ్ేర అనాథనాథ సరేజా

గౌర్జగరా సముదబవ

ఆవాహయామి

మౌకిూకైః పుషారాగైశ్ు నానారతెలేరేరాజితెం

రతేసిెంహ్సనెంచారు ప్రీతారిెం ప్రతి గృహ్ాతాెం॥

ఆసనెం సమరపయామి

గౌర్జపుత్ర నమసేూస్ూ శ్ెంకర ప్రియనెందన గృహ్ణారఘయెం

మయాదతూెం గెంధ పుషాపక్షతైరుాతెం ॥

230
ఆరఘయెం సమరపయామి

గజవకా నమసేూ~స్ూ సరాేభీషట ప్రద్యయక భకాూయపాదాెం

మయాదతూెం గృహ్ణ ద్ధేరద్యనన॥

పాదాెం సమరపయామి

అనాథనాథ సరేజా గీరాేణ వరపూజిత గృహ్ణాచమనెం దేవ,

తుభాెం దతూెంమయా ప్రభో ॥

ఆచమనీయెం సమరపయామి.

దధక్షీర సమాయుకూెం థామద్యేజేాన సమనిేతెం మధ్యపరకెం

గృహ్ణేదెం గజవకాెం నమోస్ూత్య ॥

మధ్యపరకెం సమరపయామి.

231
సేనెం పెంచామృతైరేువ గృహ్ణ గణనాయక అనాథనాథ సరేజా
గీరాేణ గణపూజిత ॥

పెంచామృత సేనెం సమరపయామి.

గెంగాద్ధసరేతీరేిభాః ఆహృతైరమల్లరణలైః సేనెం కురుషే

భగవానుమాపుత్ర నమోస్ూత్య॥

శుదోుదక సేనెం సమరపయామి.

రకూవసాదేయెం చారు దేవయోగాెంచ మెంగళెం శుభప్రదెం

గృహ్ణతేెం లెంబోదరహరాతమజ ॥

వసాయుగమెం సమరపయామి.

రాజితెం బహమసూత్రెం చ కాెంచనెం చో తూర్జయకెం గృహ్ణ

సరేదేవజా భకాూనామిషటద్యయక॥

ఉపవీతెం సమరపయామి.

232
చెంద నాగరు కరూపర కసూూర్జ కుెంకుమానిేతెం విలేపనెం
స్రశ్రేషఠ ప్రీతారిెం ప్రతిగృహ్ాతాెం॥

గెంధాన్ సమరపయామి.

అక్షతాన్ ధవళ్లన్ ద్ధవాాన్ శాలీయాెంసూెండులన్ శుభాన్,

గృహ్ణ పరమానెంద ఈశ్పుత్ర నమోస్ూత్య॥

అక్షతాన్ సమరపయామి.

స్గెంధాని స్పుషాపణి జ్ఞజీకుెంద ముఖానిచ ఏక విెంశ్తి

పత్రాణి సెంగృహ్ణ నమోస్ూత్య॥

పుషాపణి పూజయామి.

233
 అథాెంగ పూజ

(పుషపములతో పూజిెంచవల్ను)

గణేశాయ నమః - పాద పూజయామి

ఏకదెంతాయ నమః - గులౌు పూజయామి

శూరపకరాణయ నమః - జ్ఞనునీ పూజయామి

విఘేరాజ్ఞయ నమః - జెంఘ్న పూజయామి

అఖువాహనాయ నమః - ఊరూ పూజయామి

హేరెంబాయ నమః - కటిెం పూజయామి

లెంబోదరాయ నమః - ఉదరెం పూజయామి

గణనాథాయ నమః - నాభెం పూజయామి

గణేశాయ నమః - హృదయెం పూజయామి

234
సూిలకెంఠాయ నమః - కెంఠెం పూజయామి

గజవకాాయ నమః - వకాెం పూజయామి

విఘేహెంత్రే నమః - నేత్రెం పూజయామి

శూరపకరాణయ నమః - కరౌణ పూజయామి

ఫాలచెంద్రాయ నమః - లలటెం పూజయామి

సరేేశ్ేరాయ నమః - శిరః పూజయామి

విఘేరాజ్ఞయ నమః - సరాేణాెంగాని పూజయామి

ఏకవిెంశ్తి పత్రపూజ

ప్రధాన వాాసెం: ఏకవిెంశ్తి పత్రపూజ

(21 విధముల పత్రములతో పూజిెంపవల్ను)

235
స్ముఖాయనమః - మాచీపత్రెం పూజయామి

గణాధపాయ నమః - బృహతీపత్రెం పూజయామి

ఉమాపుత్రాయ నమః - బిలేపత్రెం పూజయామి

గజ్ఞననాయ నమః - దురాేయుగమెం పూజయామి

హరసూనవేనమః - దత్తూరపత్రెం పూజయామి

లెంబోదరాయనమః - బదర్జపత్రెం పూజయామి

గుహ్గ్రజ్ఞయనమః - అపామారగపత్రెం పూజయామి

గజకరాణయనమః - తులస్వపత్రెం పూజయామి,

ఏకదెంతాయ నమః - చూతపత్రెం పూజయామి,

వికటాయ నమః - కరవీరపత్రెం పూజయామి

భనేదెంతాయ నమః - విషుణక్రాెంతపత్రెం పూజయామి,

236
వటవేనమః - ద్యడిమీపత్రెం పూజయామి,

సరేేశ్ేరాయనమః - దేవద్యరుపత్రెం పూజయామి,

ఫాలచెంద్రాయ నమః - మరువకపత్రెం పూజయామి,

హేరెంబాయనమః - సిెంధ్యవారపత్రెం పూజయామి

శూరపకరాణయనమః - జ్ఞజీపత్రెం పూజయామి,

స్రాగ్రజ్ఞయనమః - గెండకీపత్రెం పూజయామి,

ఇభవకాాయనమః - శ్మీపత్రెం పూజయామి,

వినాయకాయ నమః - అశ్ేతిపత్రెం పూజయామి,

స్రసేవితాయ నమః - అరుీనపత్రెం పూజయామి

కపలయ నమః - అరకపత్రెం పూజయామి

శ్రీ గణేశ్ేరాయనమః - ఏకవిెంశ్తి పత్రాణి పూజయామి.

237
 శ్రీ వినాయక అష్లటతూర శ్త నామ పూజ్ఞ

ఓెం గజ్ఞననాయ నమః

ఓెం గణాధాక్షాయ నమః

ఓెం విఘేరాజ్ఞయ నమః

ఓెం వినాయకాయ నమః

ఓెం ద్లేమాతురాయ నమః

ఓెం ద్ధేముఖాయ నమః

ఓెం ప్రముఖాయ నమః

ఓెం స్ముఖాయ నమః

ఓెం కృతినే నమః

ఓెం స్ప్రదీపాూయ నమః

238
ఓెం స్ఖనిధయే నమః

ఓెం స్రాధాక్షాయ నమః

ఓెం స్రారఘ్నేయ నమః

ఓెం మహ్గణపతయే నమః

ఓెం మానాాయ నమః

ఓెం మహ్కాలయ నమః

ఓెం మహ్బలయ నమః

ఓెం హేరెంబాయ నమః

ఓెం లెంబజఠరాయ నమః

ఓెం హయగ్రీవాయ నమః

ఓెం ప్రథమాయ నమః

239
ఓెం ప్రాజ్ఞాయ నమః

ఓెం ప్రమోద్యయ నమః

ఓెం మోదకప్రియాయ నమః

ఓెం విఘేకరేా నమః

ఓెం విఘేహెంత్రే నమః

ఓెం విశ్ేనేత్రే నమః

ఓెం విరాటపతయే నమః

ఓెం శ్రీపతయే నమః

ఓెం వాకపతయే నమః

ఓెం శ్ృెంగారణే నమః

ఓెం ఆశ్రితవత్లయ నమః

240
ఓెం శివప్రియాయ నమః

ఓెం శీఘ్రకారణే నమః

ఓెం శాశ్ేతాయ నమః

ఓెం బలేనిేతాయ నమః

ఓెం బల్లదుతాయ నమః

ఓెం భకూనిధయే నమః

ఓెం భావగమాాయ నమః

ఓెం భావాతమజ్ఞయ నమః

ఓెం అగ్రగామినే నమః

ఓెం మెంత్రకృత్య నమః

ఓెం చామీకర ప్రభాయ నమః

241
ఓెం సరాేయ నమః

ఓెం సర్వేపాసాయ నమః

ఓెం సరేకరేా నమః

ఓెం సరే నేత్రే నమః

ఓెం నరేసిద్ధుప్రద్యయ నమః

ఓెం పెంచహసూయ నమః

ఓెం పారేతీనెందనాయ నమః

ఓెం ప్రభవే నమః

ఓెం కుమార గురవే నమః

ఓెం కుెంజరాస్రభెంజనాయ నమః

ఓెం కాెంతిమత్య నమః

242
ఓెం ధృతిమత్య నమః

ఓెం కామినే నమః

ఓెం కపతిఫలప్రియాయ నమః

ఓెం బ్రహమచారణే నమః

ఓెం బ్రహమరూపణే నమః

ఓెం మహోదరాయ నమః

ఓెం మదోతకటాయ నమః

ఓెం మహ్వీరాయ నమః

ఓెం మెంత్రణే నమః

ఓెం మెంగళస్సేరాయ నమః

ఓెం ప్రమద్యయ నమః

243
ఓెం జ్ఞాయసే నమః

ఓెం యక్షికినేరసేవితాయ నమః

ఓెం గెంగాస్తాయ నమః

ఓెం గణాధీశాయ నమః

ఓెం గెంభీరనినద్యయ నమః

ఓెం వటవే నమః

ఓెం జ్ఞాతిషే నమః

ఓెం అక్రాెంతపదచితపరభవే నమః

ఓెం అభీషటవరద్యయ నమః

ఓెం మెంగళప్రద్యయ నమః

ఓెం అవాకూ రూపాయ నమః

244
ఓెం పురాణపురుషాయ నమః

ఓెం పూషేణ నమః

ఓెం పుషకర్వత్ క్షిపూహరణాయ నమః ?

ఓెం అగ్రగణాాయ నమః

ఓెం అగ్రపూజ్ఞాయ నమః

ఓెం అపాకృతపరాక్రమాయ నమః

ఓెం సతాధరమణే నమః

ఓెం సఖ్లా నమః

ఓెం సరాయ నమః

ఓెం సరసెంబునిధయే నమః

ఓెం మహేశాయ నమః

245
ఓెం విశ్ద్యెంగాయ నమః

ఓెం మణికిెంకిణీ మేఖలయ నమః

ఓెం సమసూదేవతామూరూయే నమః

ఓెం సహషణవే నమః

ఓెం బ్రహమవిద్యాద్ధ ద్యనభువే నమః

ఓెం విషుణవే నమః

ఓెం విషుణప్రియాయ నమః

ఓెం భకూజీవితాయ నమః

ఓెం ఐశ్ేరాకారణాయ నమః

ఓెం సతతోతిితాయ నమః

ఓెం విషేగుృశ్వనమః

246
ఓెం విశ్ేరక్షావిధానకృత్య నమః

ఓెం కళ్లాణగురవే నమః

ఓెం ఉనమతూవేషాయ నమః

ఓెం పరజయినే నమః

ఓెం సమసూ జగద్యధారాయ నమః

ఓెం సరలేశ్ేరాప్రద్యయ నమః

ఓెం శ్రీ విఘ్నేశ్ేరాయ నమః

అగజ్ఞనన పద్యమరకెం గజ్ఞననమహరేశ్మ్

అనేక దెంతెం భకాూనాెం ఏకదెంతముపాసమహే

247
దశాెంగెం గుగగల్లపేతెం స్గెంధెం, స్మన్నహరెం, ఉమాస్త
నమస్ూభాెం గృహ్ణ వరదోభవ॥

ధూపమాఘ్రాపయామి॥

సజాెం త్రవరూసెంయుకూెం వహేనాదోాజితెం మయా, గృహ్ణ

మెంగళెం దీపెం ఈశ్పుత్ర నమోస్ూత్య

దీపెం దరశయామి

స్గెంధాస్కృతాెంశ్లువమోదకాన్ ఘృతపాచితాన్, నైవేదాెం

గృహాతాెంచణముదేుః ప్రకల్లపతాన్,

భక్షయెం చ లేహాెంచ చోషాెం పానీయమేవచ, ఇదెం గృహ్ణ

నైవేదాెం మయాదతూెం వినాయక,

248
 నైవేదాెం సమరపయామి

సచిుద్యనెంద విఘ్నేశ్ పుషకరాని ధనానిచ, భూమాాెం సిితాని

భగవాన్ స్వేకురుషే వినాయక

స్వరణపుషపెం సమరపయామి.

పూగీఫల సమాయుకూెం నాగవలీు దళైరుాతెం, కరూపర

చూరణసెంయుకూెం తాబూలెం ప్రతిగృహాతాెం

తాెంబూలెం సమరపయామి

ఘృతవరూ సహస్రైశ్ు శ్కలైసిితెం నీరాజనెం మయాదతూెం

గృహ్ణవరదోభవ

249
 నీరాజనెం సమరపయామి

అథ దూరాేయుగమ పూజ్ఞ
గణాధపాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
ఉమాపుత్రాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
అఖువాహనాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
వినాయకాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
ఈశ్పుత్రాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
సరేసిద్ధు ప్రద్యయకాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
ఏకదెంతాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
ఇభవకాాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
మూష్క వాహనాయ నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
కుమారగురవే నమః దూరాేయుగమెం పూజయామి
ఏకదెంతైకవదన తథామూష్క వాహనాయ నమః
దూరాేయుగమెం పూజయామి
250
కుమారగురవే తుభాెం అరపయామి స్మాెంజల్లెం
మెంత్రపుషపెం సమరపయామి
నమసకరము, ప్రారిన
ప్రదక్షిణెం కరషాామి సతతెం మోదకప్రియ నమసేూ విఘేనాశ్న,
ప్రదక్షిణ నమసకరాన్ సమరపయామి,
అరఘయెం గృహ్ణ హేరెంబ సరే భద్ర ప్రద్యయక గెంధ
పుషాపక్షతైరుాకూెం పాత్రసిెం పాపనాశ్న,
పునరరఘయెం సమరపయామి,
ఓెం బ్రహమవినాయకాయ నమః

నమస్ూభాెం గణేశాయ నమసేూ విఘేనాశ్న,

ఈప్తెంమే వరెం దేహ వరత్రచ పరాెంగతిమ్
వినాయక నమస్ూభాెం సెంతతెం మోదక ప్రియ
నిరేఘేెం కురుమే దేవ సరే కారేాషు సరేద్య.

251
 శ్రీ వినాయక వ్రత కథ
గణపతి జననము

సూత మహరష శౌనకాద్ధ మునులకు ఇటుు చపెపను

గజముఖుడయిన అస్రుడొకడు తన తపస్్చే శ్ెంకరుని
మెపపెంచి కోరరాని వరము కోరనాడు తనను ఎవరూ
వధెంచజ్ఞలని శ్కిూని, శివుడు తన ఉదరము నెందే
నివసిెంచవల్నని కోరనాడు ఆ ప్రకారము శివుడు అతడి
కుక్షియెందు బెందీ అయినాడు. అతడు అజేయుడైనాడు.

భరూకు కల్లగన ఈ సిితి పారేతీ దేవికి చాల దుఃఖహేతువైనద్ధ,

జగతుూకు శ్ెంకరుడు లేని సిితి యద్ధ, జగనామతయగు పారేతి
భరూను విడిపెంచ్చ ఉపాయమునకై విషుణవు నరిెంచినద్ధ, విషుణవు
గెంగరదుు వాని వేషము ధరెంచినాడు నెందీశ్ేరుని గెంగరదుు
గా వెెంట తీస్కొని వెళిునాడు గెంగరదుు నాడిెంచి గజ
252
ముఖాస్రుని మెపపెంచాడు గజముఖాస్రుడు ఆనెందెంతో
"ఏమి కావలయున్న కోరుకో" అనాేడు విషుణదేవుని
వూాహము ఫల్లెంచినద్ధ, నీ ఉదరమెందునే శివుని కొరకై ఈ
నెందీశ్ేరుడు వచాుడు శివుని నెందీశ్ేరుని వశ్ము చేయు
మనాేడు గజ ముఖాస్రునికి శ్రీహర వూాహమరిమయిెంద్ధ.
తనకు అెంతాకాలము ద్యపురెంచినదని గురూెంచాడు. అయినా
మాట తప్పుట కుదరదు కుక్షి యెందునే శివుని ఉదేుశిెంచి
"ప్రభూ శ్రీహర ప్రభావమున నా జీవితము ముగయుచ్చనేద్ధ.
నా యనెంతరెం నా శిరస్్ త్రల్లకపూజితమగునటుు, నా
చరమమును నిరెంతరము నీవు ధరెంచ్చనటుు
అనుగ్రహెంచవలసిెంద్ధ" అని ప్రారిెంచి తన శ్ర్జరమును
నెందీశ్ేరుని వశ్ము చేశాడు నెందీశ్ేరుడు యుదరమును
చీల్లు శివునికి అెందుెండి విముకిూ కల్లగెంచాడు. శివుడు

253
గజముఖాస్రుని శిరమును, చరమమును తీస్కొని
సేసిన్ననుమఖుడైనాడు.

అకకడ పారేతి భరూ రాక గురెంచి విని పరమానెందముతో

భరూకు సేగతము పలుకుటకై సనాేహమెందునేద్ధ. తనల్ల
తాను ఉలుసిసూూ, సేనాలెంకారముల ప్రయతేముల్ల తనకై
ఉెంచిన నలుగు పెండితో ఆ ఉలుసముతో పరధాానముగా ఒక
ప్రతిమను చేసినద్ధ అద్ధ చూడముచుటైన బాలుడుగా
కనిపెంచినద్ధ ద్యనికీ ప్రాణ ప్రతిషఠ చేయవల్ననిపెంచినద్ధ.
అెంతకు పూరేమే ఆమె తన తెండ్రి యగు పరేత రాజ్జ ద్యేరా
గణేశ్ మెంత్రమును పెంద్ధనద్ధ, ఆ మెంత్రముతో ఆ ప్రతిమకు
ప్రాణ ప్రతిషఠ చేసినద్ధ. ఆ ద్ధవాస్ెందర బాలుని వాకిట నుెంచి,
తన పనులకై ల్లనికి వెళిళెంద్ధ.

శివుడు తిరగ వచాుడు, వాకిట ఉనే బాలుడు అతనిని

అభాెంతర మెంద్ధరము ల్లనికి పోనివేక నిలువరెంచాడు. తన
254
మెంద్ధరమున తనకే అటకాయిెంపా! శివుడు రౌద్రముతో ఆ
బాలుని శిరచేేదము చేసి ల్లనికేగనాడు.

జరగన ద్యనిని విని పారేతి విలపెంచిెంద్ధ. శివుడు చిెంతిెంచి

వెెంటనే తన వదునునే గజముఖాస్రుని శిరమును ఆ బాలుని
మొెండెమునకు అతికి ఆ శిరమునకు శాశ్ేతతేమును, త్రల్లక
పూజనీయతను కల్లగెంచాడు గణేశుడు గజ్ఞననుడై శివ
పారేతుల ముదుులపటిటయైనాడు విగత జీవుడైన గజ
ముఖాస్రుడు అనిెందుాడై మూష్క రూపమున వినాయకుని
వాహనమై శాశ్ేతతసినమును పెంద్యడు. గణపతిని ముెందు
పూజిెంచాల్ల:

255
 గణేశుడు అగ్రపూజనీయుడు

ఆద్ధ దేవుడు విఘ్నేశ్ేరుడు కాని ప్రకృతి గజ్ఞనన మూరూ మాట

ఏమిటి? ఈ గజ్ఞననునికి ఆ సినము కలుగ వలసి ఉెంద్ధ.
శివుని రెండవ కుమారుడైన కుమారసేమి తనకు ఆ
సినమును కోరనాదు . శివుడు ఇరువురకీ పోటీ పెటిటనాడు .
"మీల్ల ఎవరు ముల్లుకములల్లని పవిత్రనదీ సేనాలు చేసి
ముెందుగా నావదుకు వచుదర్వ వారకి ఈ ఆధపతాము
లభస్ూెందనాేడు . కుమారసేమి వేగముగా స్లువుగా సగ
వెళిళనాడు. గజ్ఞననుడు మిగల్లపోయినాడు. త్రల్లకముల పవిత్ర
నదీ సేన ఫలద్యయకమగు ఉపాయమరిెంచాడు.
వినాయకుని బుద్ధి సూక్ష్మతకు మురసిపోయిన పరమశివుడు
అటిట ఫలద్యయకమగు నారాయణ మెంత్రమును
అనుగ్రహెంచాడు. నారములు అనగా జలములు.
జలమునిేయు నారాయణుని ఆధీనాలు . అనగా ఆ మెంత్ర
256
ఆధీనములు, మెంత్ర ప్రభావము చేత ప్రతీ తీరిసేనమెందును
కుమార సేమి కనాేముెందే వినాయకుడు ప్రతాక్షము
కాజొచాుడు . వినాయకునికే ఆధపతాము లభెంచినద్ధ .

చెంద్రుని పరహ్సెం

గణేశుడు జ్ఞానసేరూప, అగ్రపూజనీయుడు, జగదేెందుాడ్డ .

ఈ విషయమును విసమరెంచిన చెంద్రుడు వినాయకుని
విెంతరూపమునకు విరగబడి నవాేడు .

(చెంద్రుడుమనస్్కు సెంకేతము) ఫల్లతముగా ల్లకమునకు

చెంద్రుడన సరణీయుడైనాడు . ఆతని మానాత నశిెంచిెంద్ధ.
నిెందుాడయినాడు . ఆతడిపటు ల్లకము విముఖత వహెంచాల్ల .
అనగా అతనిని చూడరాదు చూచిన య్యడల అజ్ఞానముతో
నిెందుాడయినటేు, ల్లకులు కూడా అజ్ఞానులు నిెందుాలు
అవుతారు . నిెందలకు గురయగుతారు .
257
చెంద్రునికి కల్లగన శాపము ల్లకమునకు కూడా శాపమైనద్ధ.
ల్లకులు చెంద్రుని చూడకుెండుటెటుు? నీలపనిెందల మధా
సవాముగా సగుట ఎటుు? చెంద్రుడు జరగన పరపాటుకు
పశాుతాూపము చెంద్యడు. ల్లకులును ఈ శాపము నుెండి
విముకిూకై గణపతిదేవుని అరిెంచారు. కరుణామయుడగు ఆ
దేవుడు విముకిూకై ఉపాయము సూచిెంచాడు. బాధ్రపద శుది
చవితినాడు తన పూజచేసి తన కథను చప్పుకొని అక్షతలు
శిరమున ధరెంచిన య్యడల నిషకళెంక జీవితములు
సధామగునని అనుగ్రహెంచాడు.
ఇద్ధ ఎలురకి విధ యని వకాకణిెంచబడిెంద్ధ. దీనిల్ల
ఏమరుపాటు ఎెంతటి వారకి అయినా తగదని శ్ామెంతక
మణుాపాఖాానము ద్యేరా మరెంత సపషటము చేయబడిెంద్ధ.

258
 శ్ామెంతకోపాఖాానము

చెంద్రదరశనెం నీలపనిెంద: ఒకానొక వినాయక చతురి

సెందరామున శ్రీ కృషణపరమాతమ పాలల్ల చెంద్రబిెంబమును
చూచ్చట సెంభవిెంచిెంద్ధ. ద్యని దుషుల్లతము ఆయనకు
తపపలేదు. సత్రాజితుూ అను నాతడు సూర్వాపాసనచే
శ్ామెంతకమను మణిని సెంపాద్ధెంచాడు. ద్ధనమునకు
ఎనిమిద్ధ బారువుల బెంగారము నీయగల మణియద్ధ. అెంతటి
శ్కిూవెంతమైన మణి పరపాలకుని వదు ఉెండదగనదని
ధరమజ్జాడగు శ్రీకృషుణడు భావిెంచాడు. ఆ విషయము
సత్రాజితుూనకు సూచిెంచాడు. అతనికి ఆ సూచన రుచిెంచలేదు.

అనెంతరము సత్రాజితుూ తముమడగు ప్రసేనుడు విలసముగా ఆ

మణిని ధరెంచి వేటకై అడవికి వెళిళనాడు. అద్ధ ఆతనికి
నాశ్నహేతువైనద్ధ. ఆ మణిని చూచి మాెంసఖెండమని

259
భ్రమిెంచిన సిెంహమొకటి అతడిని వెెంటాడి చెంప మణిని న్నట
కరచ్చకొని పోయిెంద్ధ.

నిజము తెల్లయని సత్రాజితుూ మణి ప్రల్లభముతో శ్రీకృషుణడే తన

తముమని చెంప అపహరెంచాడని అనుమానిెంచి నిెంద పాలు
చేసడు.

ఆ నిెంద బాపుకొనుట శ్రీకృషుణనికి ఆవశ్ాకమైనద్ధ.

అడవిల్ల అనేేషణ సగెంచాడు. ఒకచోట ప్రసేనుని కళ్ళబరము

కనిపెంచిెంద్ధ. అచట కనిపెంచిన సిెంహపు కాల్ల జ్ఞడల వెెంట
సగ వెళ్లళడు. ఒక ప్రదేశ్మున సిెంహము, భలూుకెం పోరాడిన
జ్ఞడలు కనిపెంచాయి. శ్రీకృషుణడు భలూుకపు కాల్లజ్ఞడల వెెంట
వెళ్లళడు. అవి ఒక గుహల్లకి వెళ్లళయి. గుహల్ల ఒక బాలునికి
ఉనే ఊయల తొటిటకి మణి వేలడగటటబడి ఉెంద్ధ. శ్రీకృషుణడు ఆ
మణిని అెందుకునాేడు. ఇెంతల్ల భయెంకరముగా అరచ్చచ్చ

260
ఒక భలూుకెం అతనిపై బడిెంద్ధ. భీకర సమరెం సగెంద్ధ ఒక
ద్ధనము కాదు, రెండు ద్ధనములు కాదు, ఇరువద్ధ ఎనిమిద్ధ
ద్ధనములు. క్రమెంగా ఆ భలూుకమునకు శ్కిూ క్షీణిెంచజొచిుెంద్ధ.

అద్ధ సమానా భలూుకము కాదు. మహ్భకుూడు శ్కిూవెంతుడైన

జ్ఞెంబవెంతుడు. రామాయణ కాలమునాటి ఆ జ్ఞెంబవెంతుడు
కరమబెంధములు విడివడక నిల్లచియునాేడు. అజేయుడాతడు.
ఎవరవలును అతడు క్షీణబలుడగు ప్రశ్వేలేదు. ఒకక
శ్రీరామచెంద్రుని వలునే అద్ధ సధాము. ఈ విషయము తెల్లసిన
జ్ఞెంబవెంతుడు తాను ఇనిే ద్ధనములు పోరాడుతునేద్ధ
శ్రీరామచెంద్రునితోనేనని గురూెంచి స్తూత్రము చేయ
నారెంభెంచాడు.

అద్ధ త్రేతాయుగపు గాథ. ఇద్ధ ద్యేపరయుగము. ఆ

యవతారముల్ల జ్ఞెంబవెంతుని సేవలకు మెచిున
శ్రీరామచెంద్రుడు ఒక వరము కోరుకొమమనగా అవివేకముతో
261
జ్ఞెంబవెంతుడు సేయముగా శ్రీరామచెంద్రునితో దేెందే
యుదిమును కోరనాడు. అద్ధ శ్రీరామ కారాము గాదు

కాన అప్పుడు నరవేరలేదు. అవివేకముతో అతడు కోరన కోరక

జ్ఞెంబవెంతునకు దీరఘకాల కరమబెంధమయినద్ధ. ఇప్పుడు కరమ
పరపకేమయినద్ధ. నేడీ రూపమున ఆ దేెందే యుదిము
సెంఘటిల్లునద్ధ. అవివేకము వైదొలగనద్ధ. అహెంభావము
నశిెంచిెంద్ధ. శ్ర్జరము శిథిలమయిెంద్ధ. జీవిత్యచే నశిెంచిెంద్ధ.
శ్రీకృషణపరమాతమ రూపమున తనను అనుగ్రహెంచ వచిునద్ధ ఆ
శ్రీరామచెంద్ర ప్రభువేనని గ్రహెంచి ప్రణమిల్లు ఆ మణిని, ఆ
మణితో పాటు తన కుమారూ జ్ఞెంబవతిని అపపగెంచి కరమబెంధ
విముకిూ పెంద్యడు జ్ఞెంబవెంతుడు.

శ్రీకృషుణడు మణిని తీస్కుని నగరమునకు వెళిళ పురజనులను

రావిెంచి జరగన యద్యరిమును వివరెంచి నిెంద

262
బాపుకునాేడు. నిజము తెల్లసిన సత్రాజితుూ కూడా
పశాుతాూపము చెంద్ధ మణిని తన కుమారూయగు సతాభామను

శ్రీకృషుణనకిచిు వివాహము చేశాడు. ధరమజ్జాడగు శ్రీకృషుణడు

మణిని నిరాకరెంచి సతాభామను స్వేకరెంచాడు.

వినాయక వ్రతము చేయక చెంద్రబిెంబమును చూచ్చట వలన

జరుగు విపర్జతమును సేయముగా అనుభచిెంచిన
శ్రీకృషణపరమాతమ ల్లకుల య్యడల పరమదయాళ్లవై బాధ్రపద
శుది చవితి నాడు వినాయకుని యథాశ్కిూ పూజిెంచి ఈ
శ్ామెంతకమణి కథను అనగా అెందల్ల హతబోధను చప్పుకొని,
గణేశ్తతేము పటు భకిూ వినయములతో శిరమున అక్షిెంతలు
ధరెంచిన య్యడల నాడు చెంద్రదరశనము చేసినను నిషాకరణ
నిెంద్య భయముెండదని ల్లకులకు వరము ఇచాుడు. అద్ధ
మొదలు మనకు శ్ామెంతకమణి గాథను వినుట
సెంప్రద్యయమయినద్ధ.

263
పూజచేసి కథనెంతయు విను అవకాశ్ము లేని వారు... సిెంహ
ప్రసేనమవధీత్ సిెంహో జ్ఞెంబవతా హతాః ఇతి బాలక
మార్వదః తవ హేాషశ్ామెంతకః
సిెంహము ప్రసేనుని చెంపనద్ధ. ఆ సిెంహమును జ్ఞెంబవెంతుడు
చెంపెను. కనుక ఓ బిడాడ ఏడువకు. ఈ శ్ామెంతకము నీదే అను
అరిము గల పై శ్లుకమునైనా పఠిెంచ్చట ద్యేరా ఆ విషయము
సమరెంచదగయునేదని చపపబడిెంద్ధ. ఇద్ధ జ్ఞెంబవెంతుని
గుహల్ల ఊయలల్లని బిడడను లల్లెంచ్చత్త పాడిన పాట అని
చపపబడిెంద్ధ.
సరేేజనాః స్ఖిన్న భవెంతు.

264
 విఘ్నేశ్ేర చవితి పదాములు

ప్రారిన :

తొెండము నేకదెంతమును తోరపు బొజీయు వామహసూమున్

మెెండుగ మ్రోయు గజెీలును మెలుని చూపుల మెందహ్సమున్.
కొెండొక గుజ్జీరూపమున కోరన విదాలకెలు నొజీయై
యుెండెడి పారేతీ తనయ ఓయి గణాధపా నీకు మ్రొకెకదన్.

తలచదనే గణనాథుని
తలచదనే విఘేపతిని దలచినపనిగా
దలచదనే హేరెంబుని
దలచద నా విఘేములను తొలగుట కొరకున్

265
అటుకులు కొబబర పలుకులు
చిటిబెలుము నానుబ్రాలు చరకురసెంబున్
నిటలక్షు నగ్రస్తునకు
బటుతరముగ విెందుచేసి ప్రారిెంతు మద్ధన్.
వినాయక మెంగళ్లచరణము

ఓ బొజీగణపయా నీ బెంటు నేనయా ఉెండ్రాళళ మీద్ధకి దెండు

పెంపు
కమమనినేయుయు కడుముదుపప్పును బొజీవిరగ గద్ధనుచ్చ
పరలుకొనుచ్చ - జయాజయమెంగళెం నితా శుభమెంగళెం
వెెండి పళ్ళళముల్ల వేయివేల ముతాాలు కొెండలుగ నీలములు
కలయబోసి
మెెండుగను హ్రములు మెడనిెండ వేస్కొని దెండిగా
నీకితుూఘనహ్రతి - జయాజయమెంగళెం నితా శుభమెంగళెం

266
శ్రీ మూరూ వాెందునకు చినమయానెందునకు భాస్ర్వతునకు
శాశ్తునకు
స్తమారకనేత్రునకు స్ెందరాకారునకు కామరూపునకు
శ్రీగణనాథునకు - జయాజయమెంగళెం నితా శుభమెంగళెం
ఏకదెంతమును ఎలుగజవదనెంబు బాగైన తొెండెంబు కడుపుగలుగు
బోడైన మూష్కము సరద్ధనకాకడుచ్చ భవాముగ దేవగణపతికి
నిపుడు - జయాజయమెంగళెం నితా శుభమెంగళెం
చెంగలే చామెంతి చలరేగ గనేేరు తామర తెంగ్వడు తరచ్చగాను
పుషపజ్ఞత్త ద్చిు పూజిెంతు నేనిపుడు బహుబుదీి గణపతికి
బాగుగాను -జయా జయమెంగళెం నితా శుభమెంగళెం
తొలుత నవిఘేమసూనుచ్చ ధూరీటీ నెందన నీకు మ్రొకెకదన్
ఫల్లతము సేయవయా నిని ప్రారిన సేస్ద నేకదెంత నా
వలపటి చేతి ఘెంటమున వాకుకన నపుడు బాయకుెండుమీ
తలపున నినుే వేడెదను దైవగణాధప ల్లక నాయకా!

267
 ఇక వినాయకుని 16 పేరుతో కూడిన ప్రారినా శ్లుకము

స్ముఖశ్లుకదెంతశ్ు కపల్ల గజకరణకః

లెంబోదరశ్ు వికటో విఘేరాజ్ఞ గణాధపః

ధూమకేతురగణాధాక్షః ఫాలచెంద్రో గజ్ఞననః

వక్రతుెండ శూశరపకర్వణ హేరెంబః సకెందపూరేజః

ష్లడశైతాని నామాని యః పఠే చేృణుయాదప

268
269
 సెంకటహర చతురి పూజ, వ్రత విధానెం

గణపతి అతాెంత ప్రీతిపాత్రమైన తిధ్యలల్ల ప్రధానమైనద్ధ చవితి

తిద్ధ. అయిత్య ఈ చవితి లేద్య చతురి పూజను రెండు
రకములుగా ఆచరెంచదరు. మొదటిద్ధ వరదచతురి, రెండవద్ధ
సెంకషటహర చతురి (Sankashti Chaturthi). అమావాసా
తరువాత వచేు చతురిర్వజ్జన చేసే వ్రతెంను వరదచతురి అని,
పౌరణమి తరువాత వచేు చతురిర్వజ్జన చేసే వ్రతెంను సెంకషటహర
చతురి / సెంకటహర చతురి వ్రతెం అెంటారు. ఇెందుల్ల
వరదచతురి ని వినాయక వ్రతెం గా వినాయక చవితి ర్వజ్జన
ఆచరెంచదరు. సెంకటములను తొల్లెంచే సెంకట హర చతురి
వ్రతెంను మాత్రెం ఆలెంబనెంగా ఆచరసూూ ఉెంటారు.

270
ఒక వేళ సెంకషట హర చతురి మెంగళవారెం కాని వసేూ ద్యనిని
అెంగారక చతురి అని అెంటారు. అల కల్లసి రావడెం చాల
విశ్వషమైన పరేద్ధనెం. అెంగారక చతురి (Angarika
Chaturthi) నాడు సెంకటహర చతురి వ్రతెం ఆచరెంచడెం వలు
జ్ఞతకముల్లని కుజదోష సమసాలు తొలగడెంతో పాటుగా,
చేసే పనులల్ల సెంకటములనీే తొలగ సఫలత చేకూరునని
ప్రతీతి.

ప్రతిమాసెం కృషణపక్షెంల్ల అనగా పౌరణమి తరువాత 3,4 ర్వజ్జల్లు

చవితి వస్ూెంద్ధ. ప్రదోషకాల సమయమునకు (సూరాాసూమయ
సమయెంల్ల) చవితి ఎప్పుడు వుెంటుెందో ఆ ర్వజ్జన సెంకషటహర
చవితిగా పరగణిెంచాల్ల. అయిత్య రెండు ర్వజ్జలు ప్రదోష
సమయెంల్ల చవితి ఉెండటెం సధారణెంగా జరగదు. ఒక వేళ

271
ఎప్పుడైనా అల జరగత్య రెండవ ర్వజ్జన సెంకటహర చవితిగా
గమనిెంచాల్ల.

సెంకటహర చతురి వ్రత పూజ్ఞ విధానెం

➢ సెంకషటహరచవితి వ్రతానిే 3, 5, 11 లేద్య 21 నలలపాటు

ఆచరెంచాల్ల.
➢ ఈ వ్రతానిే బహుళ చవితి నాడు ప్రారెంభెంచాల్ల.
➢ వ్రతాచరణ ర్వజ్జన ప్రాతఃకాలమే శిరస్్న సేనెం చేసి,
తరువాత గణపతిని పూజిెంచాల్ల.
➢ అరమీటరు పడవు ఉనే తెలుపు లేద్య ఎరుపు రవికల
గుడడముకక తీస్కుని వినాయకుడి ముెందు పెటిట ద్యనిని
➢ పస్పు, కుెంకుమలతో అలెంకరణను చేయాల్ల.
➢ మనస్్ల్లని కోరకను తలచ్చకొని మూడు గుపపళళ
బియాానిే గుడడల్ల వేసిన తరువాత తమలపాకుల్ల రెండు

272
 ఎెండు ఖరూీరాలు, రెండు వకకలు, దక్షిణ పెటిట మనస్ల్లని
కోరకను మరొకసర తలచ్చకుని మూటకటాటల్ల.
➢ సెంకటనాశ్న గణేశ్ స్తూత్రెం, సెంకట హర చతురి వ్రత
కథను చదవవల్ను.
➢ ఆ మూటను సేమి ముెందు పెటిట ధూపెం వెల్లగెంచి
కొబబరకాయ లేద్య పళ్లళ సేమికి నివేద్ధెంచాల్ల.
➢ తదుపర గణపతి ఆలయానికి వెళిళ 3 లేక 11 లేక 21
ప్రదక్షిణాలు చేయాల్ల.
➢ శ్కాూయనుసరము గరక పూజను కాని, గణపతి
హోమమును కాని చేయినుుకోనవచ్చును.
➢ సూరాాసూమయెం వరకూ పూజ చేసిన వినాయకుడిని
కడపరాదు.
➢ సూరుాడు అసూమిెంచిన తరువాత సేనెం చేసి దీపెం
వెల్లగెంచి తిరగ వినాయకుడికి లఘువుగా పూజ చేయాల్ల.
273
 ➢ నియమెం పూరూయిన తరువాత వినాయకుడికి కటిటన
ముడుపు బియాెంతో పెంగల్ల చేసి సేమికి నివేద్ధెంచి
సయెంత్రెం తినాల్ల.

సెంకట హర చతురి వ్రత కథ:

ఒకానొకనాడు ఇెంద్రుడు తన విమానెంల్ల బృఘెండి

(వినాయకుని గొపప భకుూడు) అనే ఋష్ దగగరేెంచి
ఇెంద్రల్లకానికి తిరగ వెళ్లతుెండగా ఘర్సేన్ అనే రాజ్జ రాజాెం
ద్యటే సమయెంల్ల, అనేక పాపములు చేసిన ఒకానొక వాకిూ
ఆకాశ్ెంల్ల పయనిెంచే ఆ విమానెం పై దృష్ట సరెంచాడు. అతని
దృష్ట స్తకగానే ఆ విమానెం చటుకుకన భూమిపై అరాిెంతరెంగా
ఆగపోవటెం జరగెంద్ధ. ఆ ఇెంద్ర విమానెం అదుాతమైన వెలుగుకి
ఆశ్ురాచకితుడైన ఆ దేశ్పు రాజ్జ స్రసేనుడు గబగబ బయటికి
వచిు ఆ అదుాతానిే అచురువు చెందుత్త తిలకిెంచ సగాడు.
274
అకకడ ఇెంద్రుని చూసి ఎెంతో సెంతోషానికి ల్లనయిన
మహ్రాజ్జ ఆనెందెంతో నమసకరెంచారు. ఇెంద్రునితో అకకడ
విమానెం ఎెందుకు ఆపనార్వ కారణెం అడిగాడు. అపుడు
ఇెంద్రుడు… ఓ రాజ్ఞ! మీ రాజాెంల్ల పాపాలు అధకెంగా చేసిన
వాకిూ ఎవరదో దృష్ట స్తకి విమానెం మారగమధాల్ల
అరాిెంతరెంగా ఆగెంద్ధ అని చపాపడు. అపుడు ఆ రాజ్జ అయాా!
మర మళ్ళళ ఆగపోయిన విమానెం ఎల బయలుదేరు తుెంద్ధ అని
అడిగాడు వినయెంగా!

అపుడు ఇెంద్రుడు ఇవాళ పెంచమి, నినే చతురి. నినేటి ర్వజ్జన

ఎవరైత్య ఉపవాసెం చేసర్వ, వార పుణాఫలనిే నాకిసేూ నా
విమానెం తిరగ బయలుదేరుతుెంద్ధ అని చపాపడు. సైనికులెంతా
కల్లసి రాజాెం అెంతా తిరగారు అనేేష్సూూ.. ఒకకరైనా నినేటి
ర్వజ్జన ఉపవాసెం చేసిన వారు కనబడకపోదురా? అని!! కానీ
దురదృషటవశాతుూ అల ఎవరూ దొరకలేదు.
275
అదే సమయెంల్ల కొెందరు సైనికుల దృష్టల్ల ఒక గణేష దూత
వచిు మరణిెంచిన స్ర్తూ మృతదేహ్నిే తీస్కెళళటెం కనబడిెంద్ధ.
సైనికులు వెెంటనే ఎెంతో పాపాతుమరాలైన స్ర్తూని ఎెందుకు గణేశ్
ల్లకానికి తీస్కువెడుతునాేరని ప్రశిేెంచారు. ద్యనికి గణేశ్
దూత, ‘నినేెంతా ఈ స్ర్తూ ఉపవాసెం వుెంద్ధ. తెల్లయకుెండానే
ఏమీ తినలేదు. చెంద్రోదయెం అయిన తరాేత లేచి కొెంత
తినేద్ధ. రాత్రెంతా నిద్రిెంచి చెంద్రోదయ సమయాన నిద్రలేచి
కొెంత తినటెం వలు ఆమెకి తెల్లయకుెండానే సెంకషట చతురి వ్రతెం
చేసిెంద్ధ. ఈ ర్వజ్జ మరణిెంచిెంద్ధ’ అని చపాపడు.

అెంత్యకాక ఎవరైనా తమ జీవితకాలెంల్ల ఒకకసరైనా ఈ వ్రతెం

చేసేూ వారు గణేశ్ ల్లకానికి గాని సేనెంద ల్లకానికి గాని
చేరుకోటెం మరణానెంతరెం తథాెం అని చపాపడు. గణేషుని
దూతని అపుడు సైనికులు ఎెంతో బ్రతిమాలరు. ఆ స్ర్తూ
మృతదేహ్నిే తమ కిమమని, అల చేసేూ విమానెం తిరగ
276
బయలుదేరుతుెందని ఎెంతో చపాపరు. ఆమె పుణా ఫలనిే
వారకివేటానికి గణేషుని దూత అెంగీకరెంచనే లేదు. ఆమె దేహెం
మిెంచి వీచిన గాల్ల ఆ విమానెం ఆగపోయిన చోట చేర విస్తపటనెం
కల్లగెంచిెంద్ధ. మృతదేహెం పుణాఫలెం పెంద్ధనద్ధ కావటెం వలన ఆ
దేహ్నిే తాకిన గాల్ల సైతెం పుణాెం పెంద్ధెంద్ధ. ద్యని వలన ఇెంద్రుని
విమానెం బయలుదేరెందని చపపచ్చు.
ఈ కథ సెంకషట హర చవితి ప్రాముఖాత, ఆధాాతిమక విలువలతో పాటు
సెంకషట చవితి ఉపవాసెం మొదలైన విషయాలు తెలుపుతునేద్ధ.
వినాయకుని భకుూలెందర దృష్టల్లనూ ఈ వ్రతెం చేయటెం వలన
చాల పుణాెం పెందుతారని భావన! ఈ వ్రత మహతాెం వలన ఈ
వ్రతెం ఆచరెంచిన వారు ఎవరైనా గణేషుని ల్లకానికి లేద్య సేనెంద
ల్లకానికి వెడతారని అకకడ భగవెంతుని ఆశిస్్ల వలు ఎెంతో
ఆనెంద్యనిే అనుభవిసూరని అెంటారు. సెంకటములను తొల్లగెంచే
సెంకట హర చతురి వ్రతెంను మాత్రెం ఆలెంబనెంగా ఆచరసూూ
ఉెంటారు.

277
 
గణపతి ప్రారిన

శుకాుెంబరధరెం విషుణెం శ్శివరణెం చతురుాజెం!

ప్రసనేవదనెం ధాాయేత్రేవిఘోేపశాెంతయే!!

గణనాయకాషటకెం

ఏకదెంతెం మహ్కాయెం తపూకాెంచనసనిేభమ్

లెంబోదరెం విశాలక్షెం వెందేహెం గణనాయకమ్

మౌెంజీ కృషాణజినధరెం నాగయజ్ఞాపవీతమ్

బాలేెందుశ్కలెం మౌళ్ళ, వెందేహెం గణ నాయకమ్

చిత్రరతేవిచిత్రాెంగెం, చిత్రమాల విభూష్తమ్

కామరూపధరెం దేవెం, వెందేహెం గణనాయకమ్

గజవకాెం స్రశ్రేషఠెం, కరణచామర భూష్తమ్

278
పాశాెంకుశ్ధరెం దేవెం వెందేహెం గణ నాయకమ్

మూష్కోతూమ మారుహా దేవాస్రమహ్హవే

యోదుికామెం మహ్వీరెం వెందేహెం గణ నాయకమ్

యక్షకినేర గెంధరే, సిది విద్యాధరైస్ద్య

సూూయమానెం మహ్బాహుెం వెందేహెం గణ నాయకమ్

అెంబికాహృదయానెందెం, మాతృభ: పరవేష్టతమ్

భకిూప్రియెం మదోనమతూెం, వెందేహెం గణ నాయకమ్

సరేవిఘేహరెం దేవెం, సరేవిఘేవివరీతమ్

సరేసిద్ధి ప్రద్యతారెం, వెందేహెం గణ నాయకమ్

గణాషటకమిదెం పుణాెం, యః పఠేత్ సతతెం నరః

సిదియెంతి సరేకారాాణి విద్యావాన్ ధనవాన్ భవేత్

ఇతి శ్రీ గణనాయకాషటకెం సెంపూరణెం

279
 సెంకటహర గణపతి స్తూత్రెం

ప్రణమా శిరస దేవెం గౌర్జపుత్రెం వినాయకెం

భకాూవాసెం సమరేనిేతామాయు: కామారి సిదియే

ప్రథమెం వక్రతుెండెం చ ఏకదెంతెం ద్ధేతీయెం

తృతీయెం కృషణపెంగాక్షెం గజవకాెం చతురికెం

లెంబోదరెం పెంచమెం చ షషటెం వికటమేవచ

సపూమెం విఘేరాజెం చ ధూమ్రవరణెం తధాషటకెం

నవమెం ఫాలచెంద్రెం చ దశ్మెంతు వినాయకెం

ఏకాదశ్ెం గణపతిెం ద్యేదశ్ెంతు గజ్ఞననమ్

ద్యేదశైతావి నామాని త్రసెంధాెం యఃపఠేనిేతాెం

నచవిఘేభయెం తసా సరేసిద్ధికరెం ప్రభో

విద్యార్జు లభత్య విద్యాెం ధనార్జు లభత్య ధనెం

280
పుత్రార్జు లభత్య పుత్రాన్ మోక్షార్జి లభత్య గతిమ్

జపేత్ గణపతిస్తూత్రెం చతురామసై: ఫలెం లభత్

సెంవత్రేణ సిద్ధిెంచ లభత్య నాత్ర సెంశ్యః

అషటభోా బ్రాహమణేభాశ్ు ల్లఖితాేయః సమరపయేత్

తసా విద్యా భవేత్రాే గణేశ్సా ప్రసదతః

విఘ్నేశ్ేర నమసకర స్తూత్రెం

జయ విఘ్నేశ్ేర! నమో నమో, జగద్రక్షకా! నమో నమో

జయకర! శుభకర! సరేపరాతపర! జగదుద్యిరా! నమో నమో
మూష్క వాహన! నమోనమో, మునిజనవెంద్ధత! నమో నమో
మాయా రాక్షస మద్యపహరణా! మనమధారస్త! నమో నమో
విద్యాద్యయక! నమో నమో, విఘేవిద్యరక, నమో నమో
విశ్ేసృష్ట లయ కారణ శ్ెంభో! విమల చరత్రా! నమో నమో!
281
గౌర్జప్రియ స్త నమో నమో గెంగానెందన నమో నమో
అధరాేదుాతగానవిన్నద్య! గణపతిదేవా! నమోనమో!
నితాానెంద! నమో నమో, నిజఫలద్యయక! నమో నమో
నిరమలపురవర! నితామహోత్వ! రామనాథ స్త నమో
నమో౹౹

282
283
 అయినవిల్లు సిలచరత్ర

సేయెంభూగణపతి క్షేత్రాలల్ల 'అయినవిల్లు' ఒకటి. దక్షిణాెంధ్రల్ల

'కాణిపాకెం' ప్రసిద్ధి చెంద్ధనటుు ఉతూరాెంధ్రల్ల అయినవిల్లు ప్రసిద్ధి
చెంద్ధెంద్ధ. అయిత్య, కాణిపాకెంల్లని వరసిద్ధి వినాయకుని
ఆలయెం ప్రత్యాకెంగా ఉెంటే, అయినవిల్లుల్లని సిద్ధి వినాయకుని
ఆలయెం ఒక ఆలయ సముద్యయెంల్ల ఉెంద్ధ. కృతయుగెం
నుెండే నలకొని ఉనేటుుగా చపపబడుతునే ఈ సేయెంభూ
గణపతి అతాెంత మహమానిేతుడు. అతి ప్రాచీనమైన ఈ
క్షేత్రానిే సేయెంభూగణపతిని, ప్రాెంగణెంల్లని ఇతర
ఆలయాలను మీ ముెందుెంచ్చతునాేము.

284
 క్షేత్ర ప్రాచీనత

'అయినవిల్లు' క్షేత్రెం ఏ పురాణెంల్లనూ ప్రసవిెంచబడలేదు.

ప్రాచీన సహతాెంల్ల కూడా యీ క్షేత్ర ప్రసూవన కనబడదు.

కానీ, 14వ శ్తాబిుల్ల శ్ెంకరభటుటచే సెంసృతెంల్ల వ్రాయబడిన

శ్రీపాద శ్రీవలుభ చరత్రల్లను, దీనికి తెలుగు అనువాదమైన

శ్రీపాద శ్రీవలుభ చరతామృతెంల్ల యీ క్షేత్రెం ప్రసూవిెంచబడిెంద్ధ.

క్రీ.శ్. 1320ల్ల జనిమెంచిన శ్రీపాద శ్రీవలుభుల మాతామహులు

మలుద్ధ బాపనాేవధానులు. వార కాలెంల్ల 'అయినవిల్లు'ల్ల

సేరణగణపతి మహ్యజాెం జరగనటుు శాసా ప్రకారెం చివర

హోమెంల్ల ఆహుతులను గణపతి తన తొెండెంతో

అెందుకోవాలని, గణపతి సేరణమయ కాెంతులతో దరశనెం
యివాేలని కొెందరు పెండితులు వాద్ధెంచినటుు, యజ్ఞాెంతెంల్ల
గణపతి అదే విధెంగా దరశనమిచిు ఆహుతులను
285
స్వేకరెంచినటూు, అనెంతరెం కొద్ధుకాలెంల్ల నే భాద్రపద శుది
చవితినాడు తాను దతాూవతారుడైన శ్రీపాద శ్రీవలుభునిగా
అవతరస్ూనటుు తెల్లయజేశాడని శ్రీపాద శ్రీవలుభచరత్రల్లని
చపపబడిెంద్ధ.

గణపతిని అవహేళన చేసిన ముగుగరు నాసిూకులు తదుపర

జనమల్ల ఒకరు గ్రుడిడవానిగాను, మరొకరు మూగవానిగాను,
మూడవవాడు చవిటివానిగానూ పుటిటనటుు, వారు కాణి సిలనిే
సేదాెం చేస్ూనేపుడు బావిల్ల గణపతి లభెంచి, కాణిపాక
వినాయకునిగా ప్రసిద్ధి చెంద్ధనటుు తెల్లయజేయబడిెంద్ధ. దీనిని
బటిట కాణిపాక వినాయకుని కనాే అయినవిల్లు వినాయకుడు
ప్రాచీనుడని తెలుస్తూెంద్ధ.

దక్షప్రజ్ఞపతి దక్షయజ్ఞారెంభెంల్ల యీ గణపతిని పూజిెంచినటుు

ఒక గాథ ప్రచారెంల్ల ఉెంద్ధ.

286
ఆలయ తీరుతెనుేలు విశాల ప్రాెంగణెం గల ఈ సిద్ధి గణపతి
ఆలయెం ప్రాెంగణెంల్లని నైఋతి భాగెంల్ల దక్షిణాభముఖెంగా
ఉెంద్ధ.

గణపతి ఆలయానికి ఎదురుగా ప్రాకారానికి గోపురెం

నిరమెంచబడిెంద్ధ. ప్రాెంగణెం మధాభాగెంల్ల త్తరుపముఖెంగా

అనేపూరాణ సమేత విశ్వేశ్ేరాలయెం, ద్యనికి కుడివైపున

త్తరుపముఖెంగా శ్రీ భూసమేత కేశ్వసేమి ఆలయెం,

ఎడమవైపున దక్షిణాభముఖెంగా అనేపూరాణదేవి ఆలయెం,

ప్రాెంగణెంల్లని ఈశానాభాగెంల్ల కాలభైరవుని ఆలయెం

త్తరుపముఖెంగానూ ఉనాేయి. ప్రాకారానికి త్తరుపవైపున

విశ్వేశ్ేరాలయానికి ఎదురుగా గోపురెం నిరమెంచబడి ఉెంద్ధ.

ఆలయ ప్రాెంగణానిే, ప్రాెంగణెంల్లని ఆలయాలనూ పరశీల్లసేూ

శివ,కేశ్వాలయాలు అతాెంత ప్రాచీనమైనవిగాను,
287
త్తరుప చాళ్లకుాల కాలెంల్ల ఆలయ పునరుదిరణ జరగనటుు
మొదట క్షేత్రపాలకుడు కేశ్వసేమి అని, చాళ్లకుాల కాలెంల్ల

కాలభైరవుడు ప్రతిష్ఠెంచబడినటూు అపపటినుెండి కాలభైరవుడు

క్షేత్రపాలకునిగా ప్రసిద్ధి చెంద్ధనటుు తెలుస్తూెంద్ధ.

అెంత్యకాక గణపతి ఆలయెం ఇటీవల పునరుదిరెంచబడినటుు,

దక్షిణ గోపురానిే కూడా ఇటీవలకాలెంల్లనే నిరమెంచినటుు
తెలుస్తూెంద్ధ.

ప్రాెంగణెంల్లని ఆలయాలు

సిద్ధుగణపతి ఆలయెం

ఈ ఆలయెం గరాాలయ, అెంతరాలయ, ముఖమెండపాలను

కల్లగ ఉెంద్ధ. 7X7 అడుగుల విస్వూరణెం గల గరాాలయెం

10X10 అడుగుల విస్వూరణెం గల అెంతరాలయెం నేలమటాటనికనాే

ల్లతుల్ల ఉనాేయి. ఇెంతకనాే తకుకవ పరమాణెం గల ప్రాచీన
288
ఆలయానిే ఇటీవల పునరుదిరెంచినపుడు 4X4 (16) సూెంభాలు
గల విశాల ముఖమెండపానిే నిరమెంచారు. గరాాలయెంల్ల

స్మారు 4 అడుగుల ఎతుూ గల సేయెంభూ గణపతి

చూపరులను ఆశ్ురాచకితులను చేసూడు. అెంతరాలయ
మధాభాగెంల్ల ఉనే కాెంసామూష్కెం, చూపరుల మనస్్లను
ఆకరషస్ూెంద్ధ.

ముఖమెండపెంల్ల నలురాతితో మలచబడిన ఎతూయిన

మూష్కెం భకుూలను ఆకటుటకుెంటుెంద్ధ.

కాలభైరవ ఆలయెం గరాాలయ, ముఖమెండపాలతో కూడి

ఉనే యీ ఆలయెంల్లని 4 అడుగుల ఎతుూగల కాలభైరవమూరూ
10 శ్తాబిునాటిద్ధగా గోచరస్తూెంద్ధ. చతురుాజ్జడైన యీ
భైరవునికి మకర తోరణెంల్లనే ఎడమచేతివదు శునకెం
మలచబడిెంద్ధ. క్రీ.శ్. 624-1076 మధా కాలెంల్ల ఆెంధ్రదేశానిే

289
పాల్లెంచిన త్తరుప చాళ్లకుాలల్ల ఒకరైన చాళ్లకా భీముడు
కటిటెంచినటుు చపపబడే కుమారారామ భీమేశ్ేరాలయెంల్ల
ప్రాెంగణెంల్లని ఈశానా భాగెంల్ల కాలభైరవుడు
ప్రతిష్ఠెంచబడాడడు. తరువాత కాలెంల్ల కూడా త్తరుప
చాళ్లకుాలు కటిటెంచిన లేద్య పునరుదిరెంచిన ఆలయాలల్ల ఈ
సెంప్రద్యయెం కనబడుతోెంద్ధ. కనుక ఈ ఆలయెం 10,11
శ్తాబాులల్ల కటిటెంచబడి తదనెంతర కాలెంల్ల
పునరుదిరెంచబడి వుెండవచ్చు. ఆలయెంల్లని కాలభైరవమూరూ
10-11 శ్తాబాులనాటిద్ధగా గోచరస్తూెంద్ధ.

ఆలయ విమానెంపై అషటభైరవులు తీరుద్ధదుబడాడరు. ఆలయ

ప్రాెంగణెంల్లనికి ప్రవేశిెంచిన భకుూలు ముెందుగా యీ భైరవుని
దరశెంచ్చకుని, ఇతర ఆలయాలల్ల దరశనెం పూరూ అయాాక
చివరగా మరల ఈ భైరవుని దరశెంచ్చకోవడెం యిటీవల
సెంప్రద్యయకెంగా కొనసగుతోెంద్ధ.
290
 ఆలయప్రశ్సిి

అయినవిల్లు గ్రామెంల్లని వినాయక దేవాలయెం

స్విశాలమైన ఆవరణల్ల ఎతైన ప్రాకారెంతో విరాజిలుుతునే

ఈ దేవాలయెంల్ల శ్రీవిఘ్నేశ్ేరసేమి దక్షిణాభముఖుడై
ఉెంటాడు. సధారణెంగా ప్రతీ దేవాలయెం త్తరుపముఖెంగా
ఉెంటాయి. అయిత్య అయినవిల్లుల్ల సిద్ధివినాయకుని ఆలయెం
మాత్రెంర దక్షిణముఖెంగా ఉెండడెం విశ్వషెం. అెంత్యగాక ఈ
గ్రామెంల్ల దక్షిణ సిెంహ్ద్యేరెంతో నిరమెంచిన గృహ్లకు
ఎటువెంటి విఘ్నేలు కలుగవని, గృహ్లు సెంవృద్ధికరెంగా
ఉెంటాయని సినికుల ప్రగాఢవిశాేసెం. రెండు గోపురాలతో
చూపరులను ఆకటుటకునే సిెంహద్యేరాలతో విఘ్నేశ్ేర
దేవాలయ సెందరాెం సెందరశకులను సమోమహనపరుసూూ

291
ఉెంద్ధ. ఆలయ ప్రాెంగణెంల్ల క్షేత్రపాలకుడైన కాలభైరవుని
ఆలయెంతోపాటు శ్రీదేవి, భూదేవి సమేత శ్రీకేశ్వునికి, శివునికి,
శ్రీఅనేపూరాణదేవికి, శ్రీకాలభైరవసేమికి ఉపాయాలు
ఉనాేయి. శివకేశ్వులకు తారతమాాలు లేకుెండా ఈ
ఆలయానిే నిరమెంచారని విశ్ేసిస్ూనాేరు.

ఆలయానికి రెండు గోపురాలు ఉనాేయి. దక్షిణ గోపురెం ద్యేరా

ఆలయానికి చేరత్య వినాయకుడిని దరశనెం చస్కోవచ్చు. ఇకకడ
సేమి దక్షిణ ముఖుడై ఉనాేడు. ప్రధాన ఆలయెంల్లని
విశ్వేశ్ేరుని దరశనెం చేస్కోవడానికి త్తరుప గోపురెం నుెండి
ప్రవేశిెంచవచ్చు. ఈ ఆలయానికి అనుసెంధానెంగా ఉనే
ఆలయెం ల్లనే శ్రీదేవి, భూదేవి సమేతుడైన కేశ్వ సేమి ఉనాేరు.
అనేపూరాణ దేవి ఆలయెం కూడా ఈ ఆలయ సనిేధల్ల ఉెంద్ధ.
ఆలయానికి క్షేత్ర పాలకుడైన కాలభైరవుడు గుడి కూడా ప్రధానాలయ
ప్రాెంగణెం ల్లనే ఉెంద్ధ. ఈ ఆలయానికి వివిధ ప్రదేశాలనుెండి భకుూలు
292
వచిు వార మొకుకలు తీరుుకొెంటారు. ఇకకడి ఆలయెంల్ల పూజలు
శైవ ఆగమశాసానుసరెంగా జరుగుతాయి.

ప్రత్యాక పూజలు

ప్రతి నితాెం సేమివారకి శైవాగమన ప్రకారెం కొబబరకాయలు,

పెండురసలతో అభషేకాలు నిరేహెంచడెం ఇకకడి ప్రత్యాకత.
భకుూలు ఇకకడకు వచిు కోరన కోరకలు తీరన వెెంటనే మరల
మొకుకబడులు తీరుుకొ నడెం విశ్వషెం. దేశ్ెం నలుమూలల
నుెండి వేలద్ధ మెంద్ధ భకుూలు, ప్రముఖులు నితాెం సేమివారని
సెందరశసూరు. అయినవిల్లు సిద్ధివినాయకుని భకిూశ్రదిలతో అరుసేూ
కోరకలతోపాటు బుద్ధి వికసిస్ూెందని విశ్ేసిస్ూనాేరు.

ఈ ఆలయెంల్ల ప్రతీ నల కృషణపక్ష, శుకుపక్ష చవితి తిధ్యలు,

దశ్మి, ఏకాదశులల్ల, వినాయకచవితి పరేద్ధనాలల్ల
సిద్ధివినాయకునికి విశ్వషారునలు జరుపుతారు. ప్రతి నితాెం

293
సేమివారకి శైవాగమన ప్రకారెం కొబబరకాయలు, పెండు
రసలతో అభషేకాలు నిరేహెంచడెం ఇకకడి ప్రత్యాకత. భకుూలు
ఇకకడకు వచిు కోరన కోరకలు తీరన వెెంటనే మరల
మొకుకబడులు తీరుుకొనడెం విశ్వషెం. దేశ్ెం నలుమూలల
నుెండి వేలద్ధ మెంద్ధ భకుూలు, ప్రముఖులు నితాెం సేమివారని
సెందరశసూరు. అతి పురాతనమైన ఈ ఆలయానిే దేవతలే
నిరమెంచారని విశ్ేసిస్ూనాేరు. అయినవిల్లు సిద్ధి వినాయకుని
భకిూశ్రదిలతో అరుసేూ కోరకలతోపాటు బుద్ధి వికసిస్ూెందని
విశ్ేసిస్ూనాేరు.

ఈ క్షేత్రెంల్ల భాద్రపద శుది చవితి,కార్జూక మాసెంల్ల మొదటి

స్తమవారెం, నాలగవ స్తమవారెం, కృషాణషటమి ర్వజ్జన
గ్రామోత్వెం నిరేహసూరు. గ్రామస్ూలతో పాటు పరసర
ప్రాెంతాలవారు సైతెం పాలొగనే ఈ ఉత్వెం చూడటానికి అనేక
మెంద్ధ భకుూలు వస్ూెంటారు.
294
పెనుేలతో అభషేక జరపెంచ్చకునే అయినవిల్లు సిద్ధి
వినాయకుడిని సెందరశసేూ

అయినవిల్లుల్లని సిద్ధివినాయకుడు సేయెంభువుడు. ఈయన

కాణిపాకెం వినాయకుడి కెంటే ముెందే ఇకకడ కొలువై ఉనాేడని
చబుతారు. అసలు కాణిపాకెం పుణాక్షేత్రెం కావడానికి ఈ
అయినవిల్లు సిద్ధి వినాయకుడే కారణమని సిలపురాణెం
చబుతుెంద్ధ. ఇకకడ నితాెం లక్ష్మీగణపతి హోమెం చాల ఏళ్లుగా
జరుగుత్త ఉెంద్ధ. అదే విధెంగా ప్రతి ఏడాద్ధ లక్షల సెంఖాల్ల
సేమివారకి పెనుేలతో అభషేకెం చేయిెంచి వాటిని
విద్యారుిలకు అెందజేసూరు. ఇెంతటి విశిషటమైన అయినవిల్లు
సిద్ధివినాయకుడికి సెంబెంధెంచిన కథనెం మీ కోసెం.

295
296
 సేయెంభువుడు

అయినవిల్లు గణపతి సేయెంభువుడని చబుతారు. ఈ క్షేత్రెంల్లని

వినాయకుడు కాణిపాకెం కెంటే పూరేెం నుెంచే ఇకకడ కొలువై
ఉనాేడని పురాణ కథనెం. అసలు కాణిపాకెంల్ల వినాయకుడు
భకుూలకు దరశనమివేడానికి ఇకకడి సిద్ధి వినాయకుడే
కారణమని చబుతారు. ఇెందుకు సెంబెంధెంచిన పురాణ కథనెం
కూడా ఉెంద్ధ. పూరేెం ఈ ప్రాెంతెంల్ల మలుద్ధ బాపనాేవధ్యలు
అనే గొపప పెండితుడు ఉెండేవాడు. ఆయన సేరణ గణపతి
మహ్యాగెం నిరేహెంచాలనుకొనాేడు. అయిత్య యాగెం
చివర ర్వజ్జన సమరపెంచే పూరాణహుతి ద్రవాానిే సేరణమయ
కాెంతులతో వెల్లగ్వ గణపతి తన తొెండెంతో అెందుకోవాలని
ఆమలుద్ధ బాపనాేవధ్యలు వినాయకుడి వేడుకొనాేడు. పరమ
భకుూడైన మలుద్ధ బాపనాేవధ్యల కోరకను తీరుడానికి యాగెం
చివర ర్వజ్జన వినాయకుడి ఇకకడ వారకి దరశనమిచాుడు.
297
అయిత్య ఆ సమయెంల్ల ఆ యాగెంల్ల పాలొగనే ముగుగరు
వినాయకుడి రూపానిే చూసి నవేడమే కాకుెండా అవహేళన
గా మాటాుడారు.

298
దీెంతో వచేు జనమల్ల వారు గుడిడ, చవిటి, మూగవాళ్లుగా
పుడతారని ఆ వినాయకుడు శాపెం పెటాటడు. దీెంతో భయపడిన
వారు తమ తప్పును మనిేెంచాల్ల్ెంద్ధగా వేడుకొనాేరు.
కరుణామయుడైన వినాయకుడు మీ వలు నా సేయెంభు
విగ్రహెం భకుూలకు దరశనమిస్ూెందని అప్పుడు మీరు శాపెం
నుెంచి విముకుూలవుతారని చపాపడు.

299
అటు పై అకకడి పెండితుల వినేపెం మేరకు సేమి వారు
అయినవిల్లు ల్ల సిద్ధి వినాయకుడిగా కొలువై ఉెండిపోయాడు. ఆ
ముగుగరే తరువాతి జనమల్ల కాణిపాకెం వదు గుడిడ, చవిటి,
మూగవారగా జనిమెంచారని చబుతారు. ఇల అయినవిల్లు సిద్ధి
వినాయకుడు కాణిపాకెం వినాయకుడి కెంటే ఎన్నే ఏళు
ముెందు నుెంచి ప్రజల చేత నీరాజనాలు అెందుకొెంటునేటుు
సినిక పురాణ కథనెం. ఇద్ధల ఉెండగా దక్షప్రజ్ఞపతి తాను
యాగెం ప్రారెంభెంచే ముెందు ఇకకడి వినాయకుడినే
ప్రారిెంచినటుు కూడా చబుతారు.

ఈ ఆలయ ప్రాెంగణెంల్ల నితాెం లక్ష్మీ గణపతి హోమెం

నిరేహసూరు. ఇకకడకు వచిున భకుూల్వరైనా రూ.300 చల్లుెంచి
ఈ హోమెంల్ల పాలొగనవచ్చు. మామూలుగా అయిత్య ఈ
హోమానికి వేల రుపాయలు ఖరువుతుెంద్ధ. విద్యారుిల కోసెం

300
ఏటా వారషక పర్జక్షల ముెందు ఫిబ్రవరల్ల లక్ష పెనుేలతో
సేమివారకి అభషేకెం చేసి వాటిని విద్యారుిలకు అెంద్ధసూరు.

301
 ఎకకడి నుెండి ఎెంత దూరెం ??

అయనవల్లు కాకినాడకు 72 కి.మీ. (వయా యానాెం,

అమలపురెం, ముకేూశ్ేరెం),రాజమెండ్రికి 55 కి.మీ. (వయా
రావులపాల్ెం,కొతూపేట,వనపల్లు), అమలపురానికి 12 కి.మీ.
(వయా ముకేూశ్ేరెం) దూరెం ల్ల ఉెంద్ధ.



302
 శ్రీ ఋణముకిూ గణేశ్ స్తూత్రెం (శుక్రాచారా కృతెం)

అసా శ్రీ ఋణమోచన మహ్గణపతి స్తూత్రమెంత్రసా, భగవాన్

శుక్రాచారా ఋష్ః, ఋణమోచన మహ్గణపతిరేువతా, మమ
ఋణమోచనారేూ జపే వినియోగః

ఋషాాద్ధనాాసః –
భగవాన్ శుక్రాచారా ఋషయే నమః శిరసి,
ఋణమోచనగణపతి దేవతాయై నమః హృద్ధ,
మమ ఋణమోచనారేి జపే వినియోగాయ నమః అెంజలౌ
స్తూత్రెం –
ఓెం సమరామి దేవదేవేశ్ెం వక్రతుెండెం మహ్బలమ్
షడక్షరెం కృపాసినుిెం నమామి ఋణముకూయే
మహ్గణపతిెం దేవెం మహ్సతూాెం మహ్బలమ్
మహ్విఘేహరెం సమాెం నమామి ఋణముకూయే

303
ఏకాక్షరెం ఏకదనూెం ఏకబ్రహమ సనాతనమ్
ఏకమేవాద్ధేతీయెం చ నమామి ఋణముకూయే

శుకాుెంబరెం శుకువరణెం శుకుగనాినులేపనమ్

సరేశుకుమయెం దేవెం నమామి ఋణముకూయే
రకాూెంబరెం రకూవరణెం రకూగనాినులేపనమ్
రకూపుషెలపః పూజామానెం నమామి ఋణముకూయే

కృషాణెంబరెం కృషణవరణెం కృషణగనాినులేపనమ్

కృషణపుషెలపః పూజామానెం నమామి ఋణముకూయే

పీతాెంబరెం పీతవరణెం పీతగనాినులేపనమ్

పీతపుషెలపః పూజామానెం నమామి ఋణముకూయే

నీలెంబరెం నీలవరణెం నీలగనాినులేపనమ్

నీలపుషెలపః పూజామానెం నమామి ఋణముకూయే

304
ధూమ్రాెంబరెం ధూమ్రవరణెం ధూమ్రగనాినులేపనమ్
ధూమ్రపుషెలపః పూజామానెం నమామి ఋణముకూయే

సరాేెంబరెం సరేవరణెం సరేగనాినులేపనమ్

సరేపుషెలపః పూజామానెం నమామి ఋణముకూయే

భద్రజ్ఞతెం చ రూపెం చ పాశాెంకుశ్ధరెం శుభమ్

సరేవిఘేహరెం దేవెం నమామి ఋణముకూయే

ఫలశ్రుతిః –
యః పఠేత్ ఋణహరెం స్తూత్రెం ప్రాతః కాలే స్ధీ నరః
షణామసభానూరే చైవ ఋణచేేదో భవిషాతి

305
 శ్రీ వినాయక దెండకెం

శ్రీ పారేతీపుత్ర ల్లకత్రయీస్తూత్ర, సతపణాచారత్ర, భద్రేభవకాా

మహ్కాయ, కాతాాయనీ నాధ సెంజ్ఞతసేమి శివాసిద్ధి
విఘ్నేశ్, నీ పాద పదమెంబులన్, నిదు కెంటెంబు నీ బొజీ నీ
మోము నీ మౌల్ల బాలేెందు ఖెండెంబు నీ నాలుగ హసూెంబు
నీ కరలెంబు నీ పెదు వకాెంబు నీ పాద హసూెంబు లెంబో దరెంబున్
సదమూషకాశ్ేెంబు నీ మెంద హ్సెంబు నీచినే తొెండెంబు నీ
గుజీ రూపెంబు నీ సూరపకరణెంబు నీ నాగ యజ్ఞాపవీతెంబు నీ
భవా రూపెంబు దరశెంచి హరషెంచి సెంప్రీతి మ్రొకకెంగ
శ్రీ గెంధమున్ గుెంకుమెంబక్ష తాలీజ్జలున్ చెంపకెంబుల్ తగన్
మల్ులున్నమలుులు నుమెంఛి చేమెంతులున్ దేలుగానేేరులున్
మెంకెనలన్ పోనేలన్ పువుేలు నమెంచి దూరేెంబులన్ ద్చిు
శాస్తాకూర్జతిన్ సమరపెంచి పూజిెంచి సషాటెంగముెంచేసి
విఘ్నేశ్ేరా నీకుత్యెంకాయ పోనేెంటిపెండుున్ మఱినమెంచివౌ
306
నిక్షుఖెండెంబులన్ రేగుబెండుపపడాల్ వడల్ నేయిబూరల్
మరన్ గోదుమపపెంబులు నేడల్ పునుగులునూారేలున్
నాగరలున్ చొకకమౌ చల్లమడిన్ బెలుమున్ దేనయుెంజ్జనుే
బాలజాము నాేను బియాెంచామ్రెంబు బిలేెంబు మేల్
బెంగురున్ బల్ుమెందుెంచి నైవేదా బెంచనీరానెంబున్
నమసకరముల్ చేసి విఘ్నేశ్ేరా! నినుే బూజిెంపకే
యనాదైవెంబులెం బ్రారినల సేయుటల్ కాెంచనెం బోలుకే
యినుమ ద్యగోరు చెందెంబుగాదే మహ్దేవ ! యోభకూమెంద్యర !
యోస్ెందరాకారా ! యోభాగా గెంభీర ! యోదేవ చూడామణీ
ల్లక రక్షా మణీ ! బెందు చిెంతామణీ ! సేమీ నినేెంచ, నేనెంత
నీ ద్యసద్యసద్ధ ద్యస్ెండ శ్రీ దొెంతరాజ్ఞనే వాయుెండ
రామాబిధానుెండ ననిేపుడ చేపటిట స్శ్రేయునిెంచేసి శ్రీమెంతుగన్
జూచి హృతపదమ సిెంహ్సనారూడతన్ నిల్లప కాపాడుటేకాడు
విన్నగల్లు ప్రారిెంచ్చ భకాూళికిన్ గోెంగు బెంగారమై కెంటికిన్ రపపవై
307
బుద్ధియున్ విదాయున్ పాడియున్ బుత్రపౌత్రాభవృద్ధిన్ దగన్
కలగగాజేసి పోష్ెంచ్చ మెంటిన్ గృహన్ గావుమెంటిన్ మహ్తామ
యివే వెందనెంబుల్ శ్రీ గణేశా ! నమసేూ నమసేూ నమసేూ నమః
శ్రీ మహ్గణేశ్ పెంచరతేెం

ముద్యకరాతూ మోదకెం సద్య విముకిూ సధకమ్

కళ్లధరావతెంసకెం విలసిల్లక రక్షకమ్
అనాయకైక నాయకెం వినాశిత్యభ దైతాకమ్
నతాశుభాశు నాశ్కెం నమామి తెం వినాయకమ్

నత్యతరాతి భీకరెం నవోద్ధతారక భాసేరమ్

నమతు్రార నిరీరెం నతాధకాపదుదఢరమ్
స్రేశ్ేరెం నిధీశ్ేరెం గజేశ్ేరెం గణేశ్ేరమ్
మహేశ్ేరెం తమాశ్రయే పరాతపరెం నిరెంతరమ్

సమసూ ల్లక శ్ెంకరెం నిరసూ దైతా కుెంజరమ్

దరేతర్వదరెం వరెం వరేభ వకామక్షరమ్
308
కృపాకరెం క్షమాకరెం ముద్యకరెం యశ్సకరమ్
మనసకరెం నమసృతాెం నమసకర్వమి భాసేరమ్

అకిెంచనారూ మారీనెం చిరెంతన్నకిూ భాజనమ్

పురార పూరే నెందనెం స్రార గరే చరేణమ్
ప్రపెంచ నాశ్ భీషణెం ధనెంజయాద్ధ భూషణమ్
కపోల ద్యనవారణెం భజే పురాణ వారణమ్

నితాెంత కాెంతి దెంత కాెంతి మెంత కాెంతి కాతమజమ్

అచిెంతా రూపమెంత హీన మెంతరాయ కృెంతనమ్
హృదెంతరే నిరెంతరెం వసెంతమేవ యోగనామ్
తమేకదెంతమేవ తెం విచిెంతయామి సెంతతమ్

మహ్గణేశ్ పెంచరతేమాదరేణ యోఽనేహమ్

ప్రజలపతి ప్రభాతకే హృద్ధ సమరన్ గణేశ్ేరమ్
అర్వగతామదోషతాెం స్సహతీెం స్పుత్రతామ్
సమాహతాయు రషటభూతి మభుాపైతి స్తఽచిరాత్
309
 గణపతి గకార అష్లటతర
ూ శ్త నామావళి

ఓెం గకారరూపాయ నమః

ఓెం గెంబీజ్ఞయ నమః
ఓెం గణేశాయ నమః
ఓెం గణవెంద్ధతాయ నమః
ఓెం గణాయ నమః
ఓెం గణాాయ నమః
ఓెం గణనాతీతసదుగణాయ నమః
ఓెం గగనాద్ధకసృజే నమః
ఓెం గెంగాస్తాయ నమః
ఓెం గెంగాస్తారుతాయ నమః
ఓెం గెంగాధరప్రీతికరాయ నమః
ఓెం గవీశ్వడాాయ నమః
ఓెం గద్యపహ్య నమః
310
ఓెం గద్యధరస్తాయ నమః
ఓెం గదాపద్యాతమకకవితేద్యయ నమః
ఓెం గజ్ఞసాయ నమః
ఓెం గజలక్ష్మీపత్య నమః
ఓెం గజ్ఞవాజిరథప్రద్యయ నమః
ఓెం గెంజ్ఞనిరతశిక్షాకృతయే నమః
ఓెం గణితజ్ఞాయ నమః
ఓెం గెండద్యనాెంచితాయ నమః
ఓెం గెంత్రే నమః
ఓెం గెండోపలసమాకృతయే నమః
ఓెం గగనవాాపకాయ నమః
ఓెం గమాాయ నమః
ఓెం గమనాద్ధవివరీతాయ నమః
ఓెం గెండదోషహరాయ నమః
311
ఓెం గెండభ్రమదారమరకుెండలయ నమః
ఓెం గతాగతజ్ఞాయ నమః
ఓెం గతిద్యయ నమః
ఓెం గతమృతావే నమః
ఓెం గతోదావాయ నమః
ఓెం గెంధప్రియాయ నమః
ఓెం గెంధవాహ్య నమః
ఓెం గెంధసిెంధ్యరబృెందగాయ నమః
ఓెం గెంధాద్ధపూజితాయ నమః
ఓెం గవాభోకేా నమః
ఓెం గరాగద్ధసనుేతాయ నమః
ఓెం గరషాఠయ నమః
ఓెం గరభదే నమః
ఓెం గరేహరాయ నమః
312
ఓెం గరళిభూషణాయ నమః
ఓెం గవిషాఠయ నమః
ఓెం గరీతారావాయ నమః
ఓెం గభీరహృదయాయ నమః
ఓెం గద్ధనే నమః
ఓెం గలతుకషఠహరాయ నమః
ఓెం గరాప్రద్యయ నమః
ఓెం గరాారారక్షకాయ నమః
ఓెం గరాాధారాయ నమః
ఓెం గరావాసిశిశుజ్ఞానప్రద్యయ నమః
ఓెం గరుతమతుూలాజవనాయ నమః
ఓెం గరుడధేజవెంద్ధతాయ నమః
ఓెం గయేడితాయ నమః
ఓెం గయాశ్రాదిఫలద్యయ నమః
313
ఓెం గయాకృతయే నమః
ఓెం గద్యధరావతారణే నమః
ఓెం గెంధరేనగరారుతాయ నమః
ఓెం గెంధరేగానసెంతుషాటయ నమః
ఓెం గరుడాగ్రజవెంద్ధతాయ నమః
ఓెం గణరాత్రసమారాధాాయ నమః
ఓెం గరాణాస్ూతిసమాధయే నమః
ఓెం గరాూభనాభయే నమః
ఓెం గవూాతిదీరఘతుెండాయ నమః
ఓెం గభసిూమత్య నమః
ఓెం గరాతాచారదూరాయ నమః
ఓెం గరుడోపలభూష్తాయ నమః
ఓెం గజ్ఞరవిక్రమాయ నమః
ఓెం గెంధమూషవాజినే నమః
314
ఓెం గతశ్రమాయ నమః
ఓెం గవేషణీయాయ నమః
ఓెం గహనాయ నమః
ఓెం గహనసిమునిస్ూతాయ నమః
ఓెం గవయచిేదే నమః
ఓెం గెండకభదే నమః
ఓెం గహేరాపథవారణాయ నమః
ఓెం గజదెంతాయుధాయ నమః
ఓెం గరీద్రిపుఘ్నేయ నమః
ఓెం గజకరణకాయ నమః
ఓెం గజచరామమయచేేత్రే నమః
ఓెం గణాధాక్షాయ నమః
ఓెం గణారుతాయ నమః
ఓెం గణికానరూనప్రీతాయ నమః
315
ఓెం గచేత్య నమః
ఓెం గెంధఫలీప్రియాయ నమః
ఓెం గెంధకాద్ధరసధీశాయ నమః
ఓెం గణకానెందద్యయకాయ నమః
ఓెం గరభాద్ధజనురారేా నమః
ఓెం గెండకీగాహన్నతు్కాయ నమః
ఓెం గెండ్డష్టకృతవారాశ్యే నమః
ఓెం గరమాలఘిమాద్ధద్యయ నమః
ఓెం గవాక్షవతౌ్ధవాసినే నమః
ఓెం గరాతాయ నమః
ఓెం గరాణీనుతాయ నమః
ఓెం గెంధమాదనశైలభాయ నమః
ఓెం గెండభేరుెండవిక్రమాయ నమః
ఓెం గద్ధతాయ నమః
316
ఓెం గదగద్యరావసెంస్ూతాయ నమః
ఓెం గహేర్జపతయే నమః
ఓెం గజేశాయ నమః
ఓెం గర్జయసే నమః
ఓెం గదేాడాాయ నమః
ఓెం గతభదే నమః
ఓెం గద్ధతాగమాయ నమః
ఓెం గరాణీయగుణాభావాయ నమః
ఓెం గెంగాద్ధకశుచిప్రద్యయ నమః
ఓెం గణనాతీతవిద్యాశ్రీబలయుషాాద్ధద్యయకాయ నమః
॥ ఇతి గణపతి గకార అష్లటతూర శ్తనామావళి ॥

317
 గణేశ్ ద్యేదశ్నామ స్తూత్రెం

శుకాుెంబరధరెం విషుణెం శ్శివరణెం చతురుాజెం

ప్రసనేవదనెం ధాాయేత్రేవిఘోేపశాెంతయేః

అభీప్తారి సిధారిెం పూజితో యః స్రాస్రైః

సరేవిఘేహరసూస్లమ గణాధపతయే నమః

గణానామధపశ్ుెండో గజవకాసిాల్లచనః
ప్రసన్నే భవ మే నితాెం వరద్యతరేనాయక

స్ముఖశ్లుకదెంతశ్ు కపల్ల గజకరణకః

లెంబోదరశ్ు వికటో విఘేనాశ్ల వినాయకః

ధూమ్రకేతురగణాధాక్షో ఫాలచెంద్రో గజ్ఞననః

ద్యేదశైతాని నామాని గణేశ్సా తు యః పఠేత్

విద్యార్జి లభత్య విద్యాెం ధనార్జి విపులెం ధనెం

318
ఇషటకామెం తు కామార్జి ధరామర్జి మోక్షమక్షయెం
విధాారెంభే వివాహే చ ప్రవేశ్వ నిరగమే తథా
సెంగ్రామే సెంకటే చైవ విఘేసూసా న జ్ఞయత్య

॥ ఇతి ముదగలపురాణోకూెం శ్రీగణేశ్ద్యేదశ్నామస్తూత్రెం సెంపూరణెం ॥

319
 మహ్ గణపతి సహస్రనామ స్తూత్రెం
మహ్ గణపతి సహస్రనామ స్తూత్రెం

మునిరువాచ
కథెం నామాేెం సహస్రెం తెం గణేశ్ ఉపద్ధషటవాన్ ।
శివదెం తనమమాచక్షా ల్లకానుగ్రహతతపర ॥ 1 ॥

బ్రహోమవాచ
దేవః పూరేెం పురారాతిః పురత్రయజయోదామే ।
అనరునాదగణేశ్సా జ్ఞతో విఘ్నేకులః కిల ॥ 2 ॥

మనస స వినిరాిరా దదృశ్వ విఘేకారణెం ।

మహ్గణపతిెం భకాూయ సమభారుయ యథావిధ ॥ 3 ॥

320
విఘేప్రశ్మన్నపాయమపృచేదపరశ్రమెం ।
సెంతుషటః పూజయా శ్ెంభోరమహ్గణపతిః సేయెం ॥ 4 ॥

సరేవిఘేప్రశ్మనెం సరేకామఫలప్రదెం ।
తతసూస్లమ సేయెం నామాేెం సహస్రమిదమబ్రవీత్ ॥ 5 ॥

అసా శ్రీమహ్గణపతిసహస్రనామస్తూత్రమాలమెంత్రసా ।
గణేశ్ ఋష్ః, మహ్గణపతిరేువతా, నానావిధానిచేెంద్యెంసి ।
హుమితి బీజెం, తుెంగమితి శ్కిూః, సేహ్శ్కిూరతి కీలకెం ।
సకలవిఘేవినాశ్నద్యేరా శ్రీమహ్గణపతిప్రసదసిదియరేి జపే
వినియోగః ।

అథ కరనాాసః
గణేశ్ేర్వ గణక్రీడ ఇతాెంగుషాఠభాాెం నమః ।
కుమారగురుర్జశాన ఇతి తరీనీభాాెం నమః ॥
321
బ్రహ్మెండకుెంభశిుదోేయమేతి మధామాభాాెం నమః ।
రకోూ రకాూెంబరధర ఇతానామికాభాాెం నమః
సరేసదుగరుసెంసేవా ఇతి కనిష్ఠకాభాాెం నమః ।
లుపూవిఘేః సేభకాూనామితి కరతలకరపృషాఠభాాెం నమః ॥

అథ అెంగనాాసః
ఛెందశ్ేెందోదావ ఇతి హృదయాయ నమః ।
నిషకల్ల నిరమల ఇతి శిరసే సేహ్ ।
సృష్టసితి
ి లయక్రీడ ఇతి శిఖాయై వషట్ ।
జ్ఞానెం విజ్ఞానమానెంద ఇతి కవచాయ హుెం ।
అషాటెంగయోగఫలభృద్ధతి నేత్రత్రయాయ వౌషట్ ।
అనెంతశ్కిూసహత ఇతాసాయ ఫట్ ।
భూరుావః సేర్వెం ఇతి ద్ధగబెంధః ।

అథ ధాానెం
322
గజవదనమచిెంతాెం తీక్షణదెంషరెం త్రనేత్రెం
బృహదుదరమశ్వషెం భూతిరాజెం పురాణెం ।
అమరవరస్పూజాెం రకూవరణెం స్రేశ్ెం
పశుపతిస్తమీశ్ెం విఘేరాజెం నమామి ॥
,

శ్రీగణపతిరువాచ
ఓెం గణేశ్ేర్వ గణక్రీడో గణనాథో గణాధపః ।
ఏకదెంతో వక్రతుెండో గజవకోా మహోదరః ॥ 1 ॥

లెంబోదర్వ ధూమ్రవర్వణ వికటో విఘేనాశ్నః ।

స్ముఖో దురుమఖో బుదోి విఘేరాజ్ఞ గజ్ఞననః ॥ 2 ॥

భీమః ప్రమోద ఆమోదః స్రానెందో మదోతకటః ।

హేరెంబః శ్ెంబరః శ్ెంభురుెంబకర్వణ మహ్బలః ॥ 3 ॥

నెందన్న లెంపటో భీమో మేఘనాదో గణెంజయః ।

323
వినాయకో విరూపాక్షో వీరః శూరవరప్రదః ॥ 4 ॥

మహ్గణపతిరుబద్ధిప్రియః క్షిప్రప్రసదనః ।
రుద్రప్రియో గణాధాక్ష ఉమాపుత్రోఽఘనాశ్నః ॥ 5 ॥

కుమారగురుర్జశానపుత్రో మూషకవాహనః ।
సిద్ధిప్రియః సిద్ధిపతిః సిదిః సిద్ధివినాయకః ॥ 6 ॥

అవిఘేస్ూెంబురుః సిెంహవాహన్న మోహనీప్రియః ।

కటెంకటో రాజపుత్రః శాకలః సెంమితోమితః ॥ 7 ॥

కూషామెండసమసెంభూతిరుురయో
ీ ధూరీయో జయః ।
భూపతిరుావనపతిరూాతానాెం పతిరవాయః ॥ 8 ॥

విశ్ేకరాూ విశ్ేముఖో విశ్ేరూపో నిధరుగణః ।

కవిః కవీనామృషభో బ్రహమణోా బ్రహమవితిపరయః ॥ 9 ॥
324
జేాషఠరాజ్ఞ నిధపతిరేధప్రియపతిప్రియః ।
హరణమయపురాెంతఃసిః సూరామెండలమధాగః ॥ 10 ॥
కరాహతిధేసూసిెంధ్యసల్లలః పూషదెంతభత్ ।
ఉమాెంకకేల్లకుతుకీ ముకిూదః కులపావనః ॥ 11 ॥

కిర్జటీ కుెండలీ హ్ర్జ వనమాలీ మన్నమయః ।

వైముఖాహతదైతాశ్రీః పాద్యహతిజితక్షితిః ॥ 12 ॥

సదోాజ్ఞతః సేరణముెంజమేఖలీ దురేమితూహృత్ ।

దుఃసేపేహృతపరసహన్న గుణీ నాదప్రతిష్ఠతః ॥ 13 ॥

స్రూపః సరేనేత్రాధవాస్త వీరాసనాశ్రయః ।

పీతాెంబరః ఖెండరదః ఖెండవైశాఖసెంసిితః ॥ 14 ॥

325
చిత్రాెంగః శాామదశ్న్న భాలచెంద్రో హవిరుాజః ।
యోగాధపసూరకసిః పురుష్ల గజకరణకః ॥ 15 ॥
గణాధరాజ్ఞ విజయః సిిర్వ గజపతిధేజీ ।
దేవదేవః సమరః ప్రాణదీపకో వాయుకీలకః ॥ 16 ॥

విపశిుదేరదో నాదో నాదభనేమహ్చలః ।

వరాహరదన్న మృతుాెంజయో వాాఘ్రాజినాెంబరః ॥ 17 ॥

ఇచాేశ్కిూభవో దేవత్రాతా దైతావిమరునః ।

శ్ెంభువకోాదావః శ్ెంభుకోపహ్ శ్ెంభుహ్సాభూః ॥ 18 ॥

శ్ెంభుత్యజ్ఞః శివాశ్లకహ్ర్జ గౌర్జస్ఖావహః ।

ఉమాెంగమలజ్ఞ గౌర్జత్యజ్ఞభూః సేరుినీభవః ॥ 19 ॥

326
యజాకాయో మహ్నాదో గరవరాషా శుభాననః ।
సరాేతామ సరేదేవాతామ బ్రహమమూరాి కకుపుశరతిః ॥ 20 ॥
బ్రహ్మెండకుెంభశిుదోేయమభాలఃసతాశిర్వరుహః ।
జగజీనమలయోనేమషనిమేష్లఽగేయరకస్తమదృక్ ॥ 21 ॥

గర్జెంద్రైకరదో ధరామధర్వమషఠః సమబృెంహతః ।

గ్రహరషదశ్న్న వాణీజిహోే వాసవనాసికః ॥ 22 ॥

భ్రూమధాసెంసిితకర్వ బ్రహమవిద్యామదోదకః ।
కులచలెంసః స్తమారకఘెంటో రుద్రశిర్వధరః ॥ 23 ॥

నదీనదభుజః సరాపెంగులీకసూరకానఖః ।
వోామనాభః శ్రీహృదయో మేరుపృష్లఠఽరణవోదరః ॥ 24 ॥

327
కుక్షిసియక్షగెంధరేరక్షఃకినేరమానుషః ।
పృథ్వేకటిః సృష్టల్లెంగః శైల్లరురుస్రజ్ఞనుకః ॥ 25 ॥
పాతాలజెంఘో మునిపాతాకలెంగుషఠసాయీతనుః ।
జ్ఞాతిరమెండలలెంగూల్ల హృదయాలననిశ్ులః ॥ 26 ॥

హృతపదమకరణకాశాలీ వియత్యకల్లసర్వవరః ।
సదాకూధాాననిగడః పూజ్ఞవారనివారతః ॥ 27 ॥

ప్రతాపీ కాశ్ాపో మెంతా గణకో విషటపీ బలీ ।

యశ్స్వే ధారమకో జేతా ప్రథమః ప్రమథేశ్ేరః ॥ 28 ॥

చిెంతామణిర్జుాపపతిః కలపద్రుమవనాలయః ।
రతేమెండపమధాస్తి రతేసిెంహ్సనాశ్రయః ॥ 29 ॥

328
తీవ్రాశిర్వదిృతపదో జ్ఞేల్లనీమౌల్లలల్లతః ।
నెంద్యనెంద్ధతపీఠశ్రీర్వాగదో భూష్తాసనః ॥ 30 ॥
సకామద్యయినీపీఠః స్ురదుగ్రాసనాశ్రయః ।
త్యజ్ఞవతీశిర్వరతేెం సతాానితాావతెంసితః ॥ 31 ॥

సవిఘేనాశినీపీఠః సరేశ్కూయెంబుజ్ఞలయః ।
ల్లపపద్యమసనాధార్వ వహేధామత్రయాలయః ॥ 32 ॥

ఉనేతప్రపదో గూఢగులుః సెంవృతపారషణకః ।

పీనజెంఘః శిుషజ్ఞ
ట నుః సూిల్లరుః ప్రోనేమతకటిః ॥ 33 ॥

నిమేనాభః సూిలకుక్షిః పీనవక్షా బృహదుాజః ।

పీనసకెంధః కెంబుకెంఠో లెంబోష్లఠ లెంబనాసికః ॥ 34 ॥

329
భగేవామరదస్ూెంగసవాదెంతో మహ్హనుః ।
హ్రసేనేత్రత్రయః శూరపకర్వణ నిబిడమసూకః ॥ 35 ॥
సూబకాకారకుెంభాగ్రో రతేమౌల్లరేరెంకుశ్ః ।
సరపహ్రకటీసూత్రః సరపయజ్ఞాపవీతవాన్ ॥ 36 ॥

సరపకోటీరకటకః సరపగ్రైవేయకాెంగదః ।
సరపకక్షోదరాబెంధః సరపరాజ్ఞతూరచేదః ॥ 37 ॥

రకోూ రకాూెంబరధర్వ రకూమాలవిభూషణః ।

రకేూక్షన్న రకూకర్వ రకూతాల్లేషఠపలువః ॥ 38 ॥

శ్వేతః శ్వేతాెంబరధరః శ్వేతమాలవిభూషణః ।

శ్వేతాతపత్రరుచిరః శ్వేతచామరవీజితః ॥ 39 ॥

330
సరాేవయవసెంపూరణః సరేలక్షణలక్షితః ।
సరాేభరణశ్లభాఢాః సరేశ్లభాసమనిేతః ॥ 40 ॥
సరేమెంగలమాెంగలాః సరేకారణకారణెం ।
సరేదేవవరః శారెంగీ బీజపూర్జ గద్యధరః ॥ 41 ॥

శుభాెంగో ల్లకసరెంగః స్తెంతుసూెంతువరినః ।

కిర్జటీ కుెండలీ హ్ర్జ వనమాలీ శుభాెంగదః ॥ 42 ॥

ఇక్షుచాపధరః శూలీ చక్రపాణిః సర్వజభృత్ ।

పాశీ ధృతోతపలః శాల్లమెంజర్జభృత్ాదెంతభృత్ ॥ 43 ॥

కలపవలీుధర్వ విశాేభయదైకకర్వ వశీ ।

అక్షమాలధర్వ జ్ఞానముద్రావాన్ ముదగరాయుధః ॥ 44 ॥

331
పూరణపాత్రీ కెంబుధర్వ విధృతాెంకుశ్మూలకః ।
కరసిమ్రఫలశూుతకల్లకాభృతుకఠారవాన్ ॥ 45 ॥
పుషకరసిసేరణఘటీపూరణరతాేభవరషకః ।
భారతీస్ెందర్జనాథో వినాయకరతిప్రియః ॥ 46 ॥

మహ్లక్ష్మీప్రియతమః సిదిలక్ష్మీమన్నరమః ।
రమారమేశ్పూరాేెంగో దక్షిణోమామహేశ్ేరః ॥ 47 ॥

మహీవరాహవామాెంగో రతికెందరపపశిుమః ।
ఆమోదమోదజననః సప్రమోదప్రమోదనః ॥ 48 ॥

సెంవరితమహ్వృద్ధిరృద్ధిసిద్ధిప్రవరినః ।
దెంతసముఖాస్ముఖః కాెంతికెందల్లతాశ్రయః ॥ 49 ॥

332
మదనావతాాశ్రితాెంఘ్రః కృతవైముఖాదురుమఖః ।
విఘేసెంపలువః పదమః సర్వేనేతమదద్రవః ॥ 50 ॥
విఘేకృనిేమేచరణో ద్రావిణీశ్కిూసతృతః ।
తీవ్రాప్రసనేనయన్న జ్ఞేల్లనీపాల్లతైకదృక్ ॥ 51 ॥

మోహనీమోహన్న భోగద్యయినీకాెంతిమెండనః ।
కామినీకాెంతవకాశ్రీరధష్ఠతవస్ెంధరః ॥ 52 ॥

వస్ధారామదోనాేదో మహ్శ్ెంఖనిధప్రియః ।
నమదేస్మతీమాలీ మహ్పదమనిధః ప్రభుః ॥ 53 ॥

సరేసదుగరుసెంసేవాః శ్లచిషేకశ్హృద్యశ్రయః ।
ఈశానమూరాి దేవేెంద్రశిఖః పవననెందనః ॥ 54 ॥

333
ప్రతుాగ్రనయన్న ద్ధవోా ద్ధవాాసాశ్తపరేధృక్ ।
ఐరావతాద్ధసరాేశావారణో వారణప్రియః ॥ 55 ॥
వజ్రాదాసాపర్జవార్వ గణచెండసమాశ్రయః ।
జయాజయపరకర్వ విజయావిజయావహః ॥ 56 ॥

అజయారుతపాద్యబోీ నితాానెందవనసిితః ।
విలసినీకృతోలుసః శౌెండీ సెందరామెండితః ॥ 57 ॥

అనెంతానెంతస్ఖదః స్మెంగలస్మెంగలః ।
జ్ఞానాశ్రయః క్రయాధార ఇచాేశ్కిూనిషేవితః ॥ 58 ॥

స్భగాసెంశ్రితపదో లల్లతాలల్లతాశ్రయః ।
కామినీపాలనః కామకామినీకేల్లలల్లతః ॥ 59 ॥

334
సరసేతాాశ్రయో గౌర్జనెందనః శ్రీనికేతనః ।
గురుగుపూపదో వాచాసిదోి వాగీశ్ేర్జపతిః ॥ 60 ॥
నల్లనీకాముకో వామారామో జేాషాఠమన్నరమః ।
రౌద్రీముద్రితపాద్యబోీ హుెంబీజస్ూెంగశ్కిూకః ॥ 61 ॥

విశాేద్ధజననత్రాణః సేహ్శ్కిూః సకీలకః ।

అమృతాబిికృతావాస్త మదఘూరణతల్లచనః ॥ 62 ॥

ఉచిేష్లటచిేషటగణకో గణేశ్ల గణనాయకః ।

సరేకాల్లకసెంసిద్ధిరేతాసేవోా ద్ధగెంబరః ॥ 63 ॥

అనపాయోఽనెంతదృష్టరప్రమేయోఽజరామరః ।
అనావిల్లఽప్రతిహతిరచ్చాతోఽమృతమక్షరః ॥ 64 ॥

335
అప్రతర్వకయఽక్షయోఽజయోాఽనాధార్వఽనామయోమలః ।
అమేయసిద్ధిరద్లేతమఘోర్వఽగేసమాననః ॥ 65 ॥
అనాకార్వఽబిిభూమాగేబలఘోేఽవాకూలక్షణః ।
ఆధారపీఠమాధార ఆధారాధేయవరీతః ॥ 66 ॥

ఆఖుకేతన ఆశాపూరక ఆఖుమహ్రథః ।

ఇక్షుసగరమధాసి ఇక్షుభక్షణలలసః ॥ 67 ॥

ఇక్షుచాపాతిరేకశ్రీరక్షుచాపనిషేవితః ।
ఇెంద్రగోపసమానశ్రీరెంద్రనీలసమదుాతిః ॥ 68 ॥

ఇెందీవరదలశాామ ఇెందుమెండలమెండితః ।
ఇధమప్రియ ఇడాభాగ ఇడావానిెంద్ధరాప్రియః ॥ 69 ॥

336
ఇక్షాేకువిఘేవిధేెంస్వ ఇతికరూవాత్యప్తః ।
ఈశానమౌల్లర్జశాన ఈశానప్రియ ఈతిహ్ ॥ 70 ॥
ఈషణాత్రయకలపెంత ఈహ్మాత్రవివరీతః ।
ఉపేెంద్ర ఉడుభృన్మమల్లరుడునాథకరప్రియః ॥ 71 ॥

ఉనేతానన ఉతుూెంగ ఉద్యరసిాదశాగ్రణీః ।

ఊరీసేనూషమలమద ఊహ్పోహదురాసదః ॥ 72 ॥

ఋగాజ్జఃసమనయన ఋద్ధిసిద్ధిసమరపకః ।
ఋజ్జచితెలూకస్లభో ఋణత్రయవిమోచనః ॥ 73 ॥

లుపూవిఘేః సేభకాూనాెం లుపూశ్కిూః స్రద్ధేషాెం ।

లుపూశ్రీరేముఖారాునాెం లూతావిస్తుటనాశ్నః ॥ 74 ॥

337
ఏకారపీఠమధాసి ఏకపాదకృతాసనః ।
ఏజితాఖిలదైతాశ్రీరేధతాఖిలసెంశ్రయః ॥ 75 ॥
ఐశ్ేరానిధరైశ్ేరామైహకాముష్మకప్రదః ।
ఐరెంమదసమోనేమష ఐరావతసమాననః ॥ 76 ॥

ఓెంకారవాచా ఓెంకార ఓజసేన్నషధీపతిః ।

ఔద్యరానిధరౌదితాధైరా ఔనేతానిఃసమః ॥ 77 ॥

అెంకుశ్ః స్రనాగానామెంకుశాకారసెంసిితః ।
అః సమసూవిసరాగెంతపదేషు పరకీరూతః ॥ 78 ॥

కమెండలుధరః కలపః కపర్జు కలభాననః ।

కరమసక్షీ కరమకరాూ కరామకరమఫలప్రదః ॥ 79 ॥

338
కదెంబగోలకాకారః కూషామెండగణనాయకః ।
కారుణాదేహః కపలః కథకః కటిసూత్రభృత్ ॥ 80 ॥
ఖరేః ఖడగప్రియః ఖడగః ఖాెంతాెంతఃసిః ఖనిరమలః ।
ఖలేటశ్ృెంగనిలయః ఖటాేెంగీ ఖదురాసదః ॥ 81 ॥

గుణాఢ్యా గహన్న గదోా గదాపదాస్ధారణవః ।

గదాగానప్రియో గర్వీ గీతగీరాేణపూరేజః ॥ 82 ॥

గుహ్ాచారరతో గుహోా గుహ్ాగమనిరూపతః ।

గుహ్శ్యో గుడాబిిస్తి గురుగమోా గురురుగరుః ॥ 83 ॥

ఘెంటాఘరఘరకామాలీ ఘటకుెంభో ఘటోదరః ।

ఙకారవాచోా ఙాకార్వ ఙకారాకారశుెండభృత్ ॥ 84 ॥

339
చెండశ్ుెండేశ్ేరశ్ుెండీ చెండేశ్శ్ుెండవిక్రమః ।
చరాచరపతా చిెంతామణిశ్ురేణలలసః ॥ 85 ॥
ఛెందశ్ేెందోదావశ్ేెందో దురుక్షయశ్ేెందవిగ్రహః ।
జగదోానిరీగతా్క్షీ జగదీశ్ల జగనమయః ॥ 86 ॥

జపోా జపపర్వ జ్ఞపోా జిహ్ేసిెంహ్సనప్రభుః ।

స్రవదగెండోలుసద్యినఝెంకారభ్రమరాకులః ॥ 87 ॥

టెంకారసురసెంరావషటెంకారమణినూపురః ।
ఠదేయీపలువాెంతసిసరేమెంత్రేషు సిద్ధిదః ॥ 88 ॥

డిెండిముెండో డాకినీశ్ల డామర్వ డిెండిమప్రియః ।

ఢకాకనినాదముద్ధతో ఢెంకో ఢెంఢివినాయకః ॥ 89 ॥

340
తతాూానాెం ప్రకృతిసూతాూ ెం తతూాెంపదనిరూపతః ।
తారకాెంతరసెంసినసూరకసూరకాెంతకః ॥ 90 ॥
సిణుః సిణుప్రియః సితా సివరెం జెంగమెం జగత్ ।
దక్షయజాప్రమథన్న ద్యతా ద్యనెం దమో దయా ॥ 91 ॥

దయావాెంద్ధవావిభవో దెండభృదుెండనాయకః ।
దెంతప్రభనాేభ్రమాల్ల దైతావారణద్యరణః ॥ 92 ॥

దెంష్ట్రాలగేదీేపఘటో దేవారినృగజ్ఞకృతిః ।
ధనెం ధనపత్యరబెంధ్యరినదో ధరణీధరః ॥ 93 ॥

ధాానైకప్రకటో ధేాయో ధాానెం ధాానపరాయణః ।

ధేనిప్రకృతిచీతాకర్వ బ్రహ్మెండావల్లమేఖలః ॥ 94 ॥

341
నెందోా నెంద్ధప్రియో నాదో నాదమధాప్రతిష్ఠతః ।
నిషకల్ల నిరమల్ల నితోా నితాానితోా నిరామయః ॥ 95 ॥
పరెం వోామ పరెం ధామ పరమాతామ పరెం పదెం ॥ 96 ॥

పరాతపరః పశుపతిః పశుపాశ్విమోచనః ।

పూరాణనెందః పరానెందః పురాణపురుష్లతూమః ॥ 97 ॥

పదమప్రసనేవదనః ప్రణతాజ్ఞాననాశ్నః ।
ప్రమాణప్రతాయాతీతః ప్రణతారూనివారణః ॥ 98 ॥

ఫణిహసూః ఫణిపతిః ఫూతాకరః ఫణితప్రియః ।

బాణారుతాెంఘ్రయుగల్ల బాలకేల్లకుత్తహలీ ।
బ్రహమ బ్రహ్మరుతపదో బ్రహమచార్జ బృహసపతిః ॥ 99 ॥

342
బృహతూమో బ్రహమపర్వ బ్రహమణోా బ్రహమవితిపరయః ।
బృహనాేద్యగ్రాచీతాకర్వ బ్రహ్మెండావల్లమేఖలః ॥ 100 ॥
భ్రూక్షేపదతూలక్ష్మీకో భర్వగ భద్రో భయాపహః ।
భగవాన్ భకిూస్లభో భూతిదో భూతిభూషణః ॥ 101 ॥

భవోా భూతాలయో భోగద్యతా భ్రూమధాగోచరః ।

మెంత్రో మెంత్రపతిరమెంత్రీ మదమతోూ మన్న మయః ॥ 102 ॥

మేఖలహీశ్ేర్వ మెందగతిరమెందనిభేక్షణః ।
మహ్బల్ల మహ్వీర్వా మహ్ప్రాణో మహ్మనాః ॥ 103 ॥

యజ్ఞా యజాపతిరాజాగోపాూ యజాఫలప్రదః ।

యశ్సకర్వ యోగగమోా యాజిాకో యాజకప్రియః ॥ 104 ॥

343
రస్త రసప్రియో రస్తా రెంజకో రావణారుతః ।
రాజారక్షాకర్వ రతేగర్వా రాజాస్ఖప్రదః ॥ 105 ॥
లక్షో లక్షపతిరుక్షోా లయస్తి లడుడకప్రియః ।
లసప్రియో లసాపర్వ లభకృల్లుకవిశ్రుతః ॥ 106 ॥

వరేణోా వహేవదన్న వెందోా వేద్యెంతగోచరః ।

వికరాూ విశ్ేతశ్ుక్షురేధాతా విశ్ేతోముఖః ॥ 107 ॥

వామదేవో విశ్ేనేతా వజ్రివజ్రనివారణః ।

వివసేదబెంధన్న విశాేధార్వ విశ్వేశ్ేర్వ విభుః ॥ 108 ॥

శ్బుబ్రహమ శ్మప్రాపాః శ్ెంభుశ్కిూగణేశ్ేరః ।

శాసూ శిఖాగ్రనిలయః శ్రణాః శ్ెంబరేశ్ేరః ॥ 109 ॥

344
షడృతుకుస్మస్రగీే షడాధారః షడక్షరః ।
సెంసరవైదాః సరేజాః సరేభేషజభేషజెం ॥ 110 ॥
సృష్టసితి
ి లయక్రీడః స్రకుెంజరభేదకః ।
సిెందూరతమహ్కుెంభః సదసదాకిూద్యయకః ॥ 111 ॥

సక్షీ సముద్రమథనః సేయెంవేదాః సేదక్షిణః ।

సేతెంత్రః సతాసెంకలపః సమగానరతః స్ఖీ ॥ 112 ॥

హెంస్త హసిూపశాచీశ్ల హవనెం హవాకవాభుక్ ।

హవాెం హుతప్రియో హృష్లట హృలేుఖామెంత్రమధాగః ॥ 113 ॥

క్షేత్రాధపః క్షమాభరాూ క్షమాక్షమపరాయణః ।

క్షిప్రక్షేమకరః క్షేమానెందః క్షోణీస్రద్రుమః ॥ 114 ॥

345
ధరమప్రదోఽరిదః కామద్యతా సభాగావరినః ।
విద్యాప్రదో విభవదో భుకిూముకిూఫలప్రదః ॥ 115 ॥
ఆభరూపాకర్వ వీరశ్రీప్రదో విజయప్రదః ।
సరేవశ్ాకర్వ గరాదోషహ్ పుత్రపౌత్రదః ॥ 116 ॥

మేధాదః కీరూదః శ్లకహ్ర్జ దరాాగానాశ్నః ।

ప్రతివాద్ధముఖసూెంభో రుషటచితూప్రసదనః ॥ 117 ॥

పరాభచారశ్మన్న దుఃఖహ్ బెంధమోక్షదః ।

లవస్ాటిః కల కాషాఠ నిమేషసూతపరక్షణః ॥ 118 ॥

ఘటీ ముహూరూః ప్రహర్వ ద్ధవా నకూమహరేశ్ెం ।

పక్షో మాసరూాయనాబుయుగెం కల్లప మహ్లయః ॥ 119 ॥

346
రాశిసూరా తిథిర్వాగో వారః కరణమెంశ్కెం ।
లగేెం హోరా కాలచక్రెం మేరుః సపూరషయో ధ్రువః ॥ 120 ॥
రాహురమెందః కవిర్జీవో బుధో భౌమః శ్శీ రవిః ।
కాలః సృష్టః సిితిరేశ్ేెం సివరెం జెంగమెం జగత్ ॥ 121 ॥

భూరాపోఽగేరమరుదోేయమాహెంకృతిః ప్రకృతిః పుమాన్ ।

బ్రహ్మ విషుణః శివో రుద్ర ఈశ్ః శ్కిూః సద్యశివః ॥ 122 ॥

త్రదశాః పతరః సిద్యి యక్షా రక్షాెంసి కినేరాః ।

సిదివిద్యాధరా భూతా మనుషాాః పశ్వః ఖగాః ॥ 123 ॥

సముద్రాః సరతః శైల భూతెం భవాెం భవోదావః ।

సెంఖాెం పాతెంజలెం యోగెం పురాణాని శ్రుతిః సమృతిః ॥ 124 ॥

347
వేద్యెంగాని సద్యచార్వ మీమాెంస నాాయవిసూరః ।
ఆయురేేదో ధనురేేదో గాెంధరేెం కావానాటకెం ॥ 125 ॥
వైఖానసెం భాగవతెం మానుషెం పాెంచరాత్రకెం ।
శైవెం పాశుపతెం కాలముఖెంభైరవశాసనెం ॥ 126 ॥

శాకూెం వైనాయకెం సరెం జైనమారాతసెంహతా ।

సదసదేయకూమవాకూెం సచేతనమచేతనెం ॥ 127 ॥

బెంధో మోక్షః స్ఖెం భోగో యోగః సతామణురమహ్న్ ।

సేసిూ హుెంఫట్ సేధా సేహ్ శ్రౌషట్ వౌషట్ వషణ నమః 128

జ్ఞానెం విజ్ఞానమానెందో బోధః సెంవిత్మోఽసమః ।

ఏక ఏకాక్షరాధార ఏకాక్షరపరాయణః ॥ 129 ॥

348
ఏకాగ్రధీరేకవీర ఏకోఽనేకసేరూపధృక్ ।
ద్ధేరూపో ద్ధేభుజ్ఞ దేయక్షో ద్ధేరదో దీేపరక్షకః ॥ 130 ॥
ద్లేమాతుర్వ ద్ధేవదన్న దేెందేహీన్న దేయాతిగః ।
త్రధామా త్రకరసేాతా త్రవరగఫలద్యయకః ॥ 131 ॥

త్రగుణాతామ త్రల్లకాద్ధసిాశ్కీూశ్సిాల్లచనః ।
చతురేధవచోవృతిూపరవృతిూప్రవరూకః ॥ 132 ॥

చతురాబహుశ్ుతురుెంతశ్ుతురాతామ చతురుాజః ।
చతురేధోపాయమయశ్ుతురేరాణశ్రమాశ్రయః 133 ॥

చతుర్జిపూజనప్రీతశ్ుతుర్జితిథిసెంభవః ॥
పెంచాక్షరాతామ పెంచాతామ పెంచాసాః పెంచకృతూమః ॥ 134 ॥

349
పెంచాధారః పెంచవరణః పెంచాక్షరపరాయణః ।
పెంచతాలః పెంచకరః పెంచప్రణవమాతృకః ॥ 135 ॥
పెంచబ్రహమమయసూురూః పెంచావరణవారతః ।
పెంచభక్షప్రియః పెంచబాణః పెంచశిఖాతమకః ॥ 136 ॥

షటోకణపీఠః షటుక్రధామా షడగరెంథిభేదకః ।

షడెంగధాేెంతవిధేెంస్వ షడెంగులమహ్హ్రదః ॥ 137 ॥

షణుమఖః షణుమఖభ్రాతా షటశకిూపరవారతః ।

షడెలేరవరగవిధేెంస్వ షడ్డరమభయభెంజనః ॥ 138 ॥

షటూరకదూరః షటకరామ షడుగణః షడ్రసశ్రయః ।

సపూపాతాలచరణః సపూదీేపోరుమెండలః ॥ 139 ॥

350
సపూసేర్వుకముకుటః సపూసపూవరప్రదః ।
సపాూెంగరాజాస్ఖదః సపూరషగణవెంద్ధతః ॥ 140 ॥
సపూచేెందోనిధః సపూహోత్రః సపూసేరాశ్రయః ।
సపాూబికే
ి ల్లకాసరః సపూమాతృనిషేవితః ॥ 141 ॥

సపూచేెందో మోదమదః సపూచేెందో మఖప్రభుః ।

అషటమూరూరేయి యమూరూరషటప్రకృతికారణెం ॥ 142 ॥

అషాటెంగయోగఫలభృదషటపత్రాెంబుజ్ఞసనః ।
అషటశ్కిూసమానశ్రీరషెలశ్
ట ేరాప్రవరినః ॥ 143 ॥

అషటపీఠోపపీఠశ్రీరషటమాతృసమావృతః ।
అషటభైరవసేవోాఽషటవస్వెందోాఽషటమూరూభృత్ ॥ 144 ॥

351
అషటచక్రస్ురనూమరూరషటద్రవాహవిఃప్రియః ।
అషటశ్రీరషటసమశ్రీరషెలశ్
ట ేరాప్రద్యయకః ।
నవనాగాసనాధాాస్వ నవనిధానుశాసితః ॥ 145 ॥

నవద్యేరపురావృతోూ నవద్యేరనికేతనః ।
నవనాథమహ్నాథో నవనాగవిభూష్తః ॥ 146 ॥

నవనారాయణస్ూల్లా నవదురాగనిషేవితః ।
నవరతేవిచిత్రాెంగో నవశ్కిూశిర్వదిృతః ॥ 147 ॥

దశాతమకో దశ్భుజ్ఞ దశ్ద్ధకపతివెంద్ధతః ।

దశాధాాయో దశ్ప్రాణో దశ్వెంద్రియనియామకః ॥ 148 ॥

దశాక్షరమహ్మెంత్రో దశాశావాాపవిగ్రహః ।
352
ఏకాదశ్మహ్రుద్రైఃస్ూతశ్లుకాదశాక్షరః ॥ 149 ॥

ద్యేదశ్ద్ధేదశాషాటద్ధదోరుెండాసానికేతనః ।
త్రయోదశ్భద్యభన్నే విశ్వేదేవాధదైవతెం ॥ 150 ॥

చతురుశ్వెంద్రవరదశ్ుతురుశ్మనుప్రభుః ।
చతురుశాదావిద్యాఢాశ్ుతురుశ్జగతపతిః ॥ 151 ॥

సమపెంచదశ్ః పెంచదశీశీతాెంశునిరమలః ।
తిథిపెంచదశాకారసిూథాా పెంచదశారుతః ॥ 152 ॥

ష్లడశాధారనిలయః ష్లడశ్సేరమాతృకః ।
ష్లడశాెంతపద్యవాసః ష్లడశ్వెందుకలతమకః ॥ 153 ॥

353
కలసపూదశీ సపూదశ్సపూదశాక్షరః ।
అషాటదశ్దీేపపతిరషాటదశ్పురాణకృత్ ॥ 154 ॥
అషాటదశౌషధీసృష్టరషాటదశ్విధః సమృతః ।
అషాటదశ్ల్లపవాష్టసమష్టజ్ఞన
ా కోవిదః ॥ 155 ॥

అషాటదశానేసెంపతిూరషాటదశ్విజ్ఞతికృత్ ।
ఏకవిెంశ్ః పుమానేకవిెంశ్తాెంగుల్లపలువః ॥ 156 ॥

చతురేెంశ్తితతాూాతామ పెంచవిెంశాఖాపూరుషః ।
సపూవిెంశ్తితారేశ్ః సపూవిెంశ్తియోగకృత్ ॥ 157 ॥

ద్యేత్రెంశ్ద్లారవాధీశ్శ్ుతుసిాెంశ్నమహ్హ్రదః ।
షటిాెంశ్తూతాూ సెంభూతిరషటత్రెంశ్తకలతమకః ॥ 158 ॥

354
పెంచాశ్ద్ధేషుణశ్కీూశ్ః పెంచాశ్నామతృకాలయః ।
ద్ధేపెంచాశ్దేపుఃశ్రేణీత్రషషటయక్షరసెంశ్రయః ।
పెంచాశ్దక్షరశ్రేణీపెంచాశ్ద్రుద్రవిగ్రహః ॥ 159 ॥

చతుఃషష్టమహ్సిద్ధియోగనీవృెందవెంద్ధతః ।
నమదేకోనపెంచాశ్నమరుదేరగనిరరగలః ॥ 160 ॥

చతుఃషషటయరినిరేణతా చతుఃషష్టకలనిధః ।
అషటషష్టమహ్తీరిక్షేత్రభైరవవెంద్ధతః ॥ 161 ॥

చతురేవతిమెంత్రాతామ షణణవతాధకప్రభుః ।
శ్తానెందః శ్తధృతిః శ్తపత్రాయత్యక్షణః ॥ 162 ॥

శ్తానీకః శ్తమఖః శ్తధారావరాయుధః ।

355
సహస్రపత్రనిలయః సహస్రఫణిభూషణః ॥ 163 ॥

సహస్రశీరాష పురుషః సహస్రాక్షః సహస్రపాత్ ।

సహస్రనామసెంస్ూతాః సహస్రాక్షబలపహః ॥ 164 ॥

దశ్సహస్రఫణిభృతుణిరాజకృతాసనః ।
అషాటశీతిసహస్రాదామహరషస్తూత్రపాఠితః ॥ 165 ॥

లక్షాధారః ప్రియాధార్వ లక్షాధారమన్నమయః ।

చతురుక్షజపప్రీతశ్ుతురుక్షప్రకాశ్కః ॥ 166 ॥

చతురశీతిలక్షాణాెం జీవానాెం దేహసెంసిితః ।

కోటిసూరాప్రతీకాశ్ః కోటిచెంద్రాెంశునిరమలః ॥ 167 ॥

356
శివోదావాదాషటకోటివైనాయకధ్యరెంధరః ।
సపూకోటిమహ్మెంత్రమెంత్రతావయవదుాతిః ॥ 168 ॥
త్రయసిాెంశ్తోకటిస్రశ్రేణీప్రణతపాదుకః ।
అనెంతదేవతాసేవోా హానెంతశుభద్యయకః ॥ 169 ॥

అనెంతనామానెంతశ్రీరనెంతోఽనెంతసఖాదః ।
అనెంతశ్కిూసహతో హానెంతమునిసెంస్ూతః ॥ 170 ॥

ఇతి వైనాయకెం నామాేెం సహస్రమిదమీరతెం ।

ఇదెం బ్రాహేమ ముహూరేూ యః పఠతి ప్రతాహెం నరః ॥ 171 ॥

కరసిెం తసా సకలమైహకాముష్మకెం స్ఖెం ।

ఆయురార్వగామైశ్ేరాెం ధైరాెం శౌరాెం బలెం యశ్ః ॥ 172 ॥

357
మేధా ప్రజ్ఞా ధృతిః కాెంతిః సభాగామభరూపతా ।
సతాెం దయా క్షమా శాెంతిరాుక్షిణాెం ధరమశీలతా ॥ 173 ॥
జగత్ెంవననెం విశ్ేసెంవాదో వేదపాటవెం ।
సభాపాెండితామౌద్యరాెం గాెంభీరాెం బ్రహమవరుసెం ॥ 174 ॥

ఓజసేూజః కులెం శీలెం ప్రతాపో వీరామారాతా ।

జ్ఞానెం విజ్ఞానమాసిూకాెం స్లిరాెం విశాేసతా తథా ॥ 175 ॥

ధనధానాాద్ధవృద్ధిశ్ు సకృదసా జపాదావేత్ ।

వశ్ాెం చతురేధెం విశ్ేెం జపాదసా ప్రజ్ఞయత్య ॥ 176 ॥

రాజ్ఞా రాజకలత్రసా రాజపుత్రసా మెంత్రణః ।

జపాత్య యసా వశాారేి స ద్యససూసా జ్ఞయత్య ॥ 177 ॥

358
ధరామరికామమోక్షాణామనాయాసేన సధనెం ।
శాకినీడాకినీరక్షోయక్షగ్రహభయాపహెం ॥ 178 ॥
సమ్రాజాస్ఖదెం సరేసపతేమదమరునెం ।
సమసూకలహధేెంసి దగిబీజప్రర్వహణెం ॥ 179 ॥

దుఃసేపేశ్మనెం క్రుదిసేమిచితూప్రసదనెం ।
షడేరాగషమ
ట హ్సిద్ధిత్రకాలజ్ఞానకారణెం ॥ 180 ॥

పరకృతాప్రశ్మనెం పరచక్రప్రమరునెం ।
సెంగ్రామమారేగ సవేషామిదమేకెం జయావహెం ॥ 181 ॥

సరేవెంధాతేదోషఘేెం గరారక్షైకకారణెం ।
పఠాత్య ప్రతాహెం యత్ర స్తూత్రెం గణపత్యరదెం ॥ 182 ॥

359
దేశ్వ తత్ర న దురాక్షమీతయో దురతాని చ ।
న తదేగహెం జహ్తి శ్రీరాత్రాయెం జపాత్య సూవః ॥ 183 ॥
క్షయకుషఠప్రమేహ్రశభగెందరవిషూచికాః ।
గులమెం పీుహ్నమశ్మానమతిసరెం మహోదరెం ॥ 184 ॥

కాసెం శాేసముద్యవరూెం శూలెం శ్లఫామయోదరెం ।

శిర్వర్వగెం వమిెం హకాకెం గెండమాలమర్వచకెం ॥ 185 ॥

వాతపతూకఫదేెందేత్రదోషజనితజేరెం ।
ఆగెంతువిషమెం శీతముషణెం చైకాహకాద్ధకెం ॥ 186 ॥

ఇతాాదుాకూమనుకూెం వా ర్వగదోషాద్ధసెంభవెం ।
సరేెం ప్రశ్మయతాాశు స్తూత్రసాసా సకృజీపః ॥ 187 ॥

360
ప్రాపాత్యఽసా జపాతి్ద్ధిః స్వాశూద్రైః పతితైరప ।
సహస్రనామమెంత్రోఽయెం జపతవాః శుభాపూయే ॥ 188 ॥
మహ్గణపత్యః స్తూత్రెం సకామః ప్రజపనిేదెం ।
ఇచేయా సకలన్ భోగానుపభుజేాహ పారివాన్ ॥ 189 ॥

మన్నరథఫలైరువెలార్వేయమయానైరమన్నరమైః ।
చెంద్రేెంద్రభాసకర్వపేెంద్రబ్రహమశ్రాేద్ధసదమస్ ॥ 190 ॥

కామరూపః కామగతిః కామదః కామదేశ్ేరః ।

భుకాూా యథేప్తాన్నాగానభీషెలటః సహ బెంధ్యభః ॥ 191 ॥

గణేశానుచర్వ భూతాే గణో గణపతిప్రియః ।

నెందీశ్ేరాద్ధసనెందైరేెంద్ధతః సకలైరగణః ॥ 192 ॥

361
శివాభాాెం కృపయా పుత్రనిరేశ్వషెం చ లల్లతః ।
శివభకూః పూరణకామో గణేశ్ేరవరాతుపనః ॥ 193 ॥
జ్ఞతిసమర్వ ధరమపరః సరేభౌమోఽభజ్ఞయత్య ।
నిషాకమస్ూ జపనిేతాెం భకాూయ విఘ్నేశ్తతపరః ॥ 194 ॥

యోగసిద్ధిెం పరాెం ప్రాపా జ్ఞానవైరాగాసెంయుతః ।

నిరెంతరే నిరాబాధే పరమానెందసెంజిాత్య ॥ 195 ॥

విశ్లేతీూరేణ పరే పూరేణ పునరావృతిూవరీత్య ।

లీన్న వైనాయకే ధామిే రమత్య నితానిరేృత్య ॥ 196 ॥

యో నామభరుాతైరుతెలఃూ పూజయేదరుయే^^ఏనేరః ।
రాజ్ఞన్న వశ్ాతాెం యాెంతి రపవో యాెంతి ద్యసతాెం ॥ 197 ॥

362
తసా సిధాెంతి మెంత్రాణాెం దురుభాశ్వుషటసిదియః ।
మూలమెంత్రాదప స్తూత్రమిదెం ప్రియతమెం మమ ॥ 198 ॥
నభసేా మాసి శుకాుయాెం చతురాియెం మమ జనమని ।
దూరాేభరాేమభః పూజ్ఞెం తరపణెం విధవచురేత్ ॥ 199 ॥

అషటద్రవెలారేశ్వషేణ కురాాదాకిూస్సెంయుతః ।
తసేాప్తెం ధనెం ధానామైశ్ేరాెం విజయో యశ్ః ॥ 200 ॥

భవిషాతి న సెందేహః పుత్రపౌత్రాద్ధకెం స్ఖెం ।

ఇదెం ప్రజపతెం స్తూత్రెం పఠితెం శ్రావితెం శ్రుతెం ॥ 201 ॥

వాాకృతెం చరుతెం ధాాతెం విమృషటమభవెంద్ధతెం ।

ఇహ్ముత్ర చ విశ్వేషాెం విశ్లేశ్ేరాప్రద్యయకెం ॥ 202 ॥

363
సేచేెందచారణాపేాష యేన సెంధారాత్య సూవః ।
స రక్షయత్య శివోదూాతైరగణరధాషటకోటిభః ॥ 203 ॥
ల్లఖితెం పుసూకస్తూత్రెం మెంత్రభూతెం ప్రపూజయేత్ ।
తత్ర సర్వేతూమా లక్ష్మీః సనిేధత్యూ నిరెంతరెం ॥ 204 ॥

ద్యనైరశ్వషైరఖిలైరేరతైశ్ు తీరలర
ి శ్వషైరఖిలైరమఖైశ్ు ।
న తతులెం విెందతి యదగణేశ్సహస్రనామసమరణేన సదాః ॥ 205

ఏతనాేమాేెం సహస్రెం పఠతి ద్ధనమణౌ ప్రతాహెంప్రోజిీహ్నే

సయెం మధాెంద్ధనే వా త్రషవణమథవా సెంతతెం వా జన్న యః
స సాదైశ్ేరాధ్యరాః ప్రభవతి వచసెం కీరూముచలుసూన్నతి
ద్యరద్రాెం హెంతి విశ్ేెం వశ్యతి స్చిరెం వరిత్య పుత్రపౌత్రః ॥
206 ॥

364
అకిెంచన్నపేాకచితోూ నియతో నియతాసనః ।
ప్రజపెంశ్ుతుర్వ మాసన్ గణేశారునతతపరః ॥ 207 ॥

దరద్రతాెం సమునూమలా సపూజనామనుగామప ।

లభత్య మహతీెం లక్ష్మీమితాాజ్ఞా పారమేశ్ేర్జ ॥ 208 ॥

ఆయుషాెం వీతర్వగెం కులమతివిమలెం సెంపదశాురూనాశ్ః

కీరూరేతాావద్యతా భవతి ఖలు నవా కాెంతిరవాాజభవాా ।
పుత్రాః సెంతః కలత్రెం గుణవదభమతెం యదాదనాచు తతూ -
నిేతాెం యః స్తూత్రమేతత్ పఠతి గణపత్యసూసా హసేూ సమసూెం ॥
209 ॥
గణెంజయో గణపతిరేారెంబో ధరణీధరః ।
మహ్గణపతిరుబద్ధిప్రియః క్షిప్రప్రసదనః ॥ 210 ॥

365
అమోఘసిద్ధిరమృతమెంత్రశిుెంతామణిరేధః ।
స్మెంగల్ల బీజమాశాపూరకో వరదః కలః ॥ 211 ॥

కాశ్ాపో నెందన్న వాచాసిదోి ఢెంఢిరేనాయకః ।

మోదకైరేభరత్రకవిెంశ్తాా నామభః పుమాన్ ॥ 212 ॥

ఉపాయనెం దదేదాకాూయ మతపరసదెం చికీరషతి ।

వత్రెం విఘేరాజ్ఞఽసా తథామిషాటరిసిదియే ॥ 213 ॥

యః సూతి మదగతమనా మమారాధనతతపరః ।

స్ూతో నామాే సహస్రేణ త్యనాహెం నాత్ర సెంశ్యః ॥ 214 ॥

నమో నమః స్రవరపూజితాెంఘ్రయే

నమో నమో నిరుపమమెంగలతమనే ।
366
నమో నమో విపులదయైకసిదియే
నమో నమః కరకలభాననాయ త్య ॥ 215 ॥

కిెంకిణీగణరచితచరణః
ప్రకటితగురుమితచారుకరణః ।
మదజలలహర్జకల్లతకపోలః
శ్మయతు దురతెం గణపతినామాే ॥ 216 ॥

॥ ఇతి శ్రీగణేశ్పురాణే ఉపాసనాఖెండే ఈశ్ేరగణేశ్సెంవాదే

గణేశ్సహస్రనామస్తూత్రెం నామ షటుతాేరెంశ్లధాాయః ॥
॥ ఇతి శ్రీగణేశ్పురాణే ఉపాసనాఖెండే ఈశ్ేరగణేశ్సెంవాదే
గణేశ్సహస్రనామస్తూత్రెం నామ షటుతాేరెంశ్లధాాయః ॥

367
 గణేశ్ మెంగళ్లషటకెం

గజ్ఞననాయ గాెంగ్వయసహజ్ఞయ సద్యతమనే ।

గౌర్జప్రియ తనూజ్ఞయ గణేశాయాస్ూ మెంగళెం ॥ 1 ॥

నాగయజ్ఞాపవీద్యయ నతవిఘేవినాశినే ।
నెంద్యాద్ధ గణనాథాయ నాయకాయాస్ూ మెంగళెం ॥ 2 ॥

ఇభవకాాయ చేెంద్రాద్ధ వెంద్ధతాయ చిద్యతమనే ।

ఈశానప్రేమపాత్రాయ నాయకాయాస్ూ మెంగళెం ॥ 3 ॥

స్ముఖాయ స్శుెండాగ్రాత్-క్షిపాూమృతఘటాయ చ ।
స్రబృెంద నిషేవాాయ చేషటద్యయాస్ూ మెంగళెం ॥ 4 ॥

చతురుాజ్ఞయ చెంద్రారివిలసనమసూకాయ చ ।
చరణావనతానెంతతారణాయాస్ూ మెంగళెం ॥ 5 ॥

368
వక్రతుెండాయ వటవే వనాాయ వరద్యయ చ ।
విరూపాక్ష స్తాయాస్ూ మెంగళెం ॥ 6 ॥

ప్రమోదమోదరూపాయ సిద్ధివిజ్ఞానరూపణే ।
ప్రకృషాట పాపనాశాయ ఫలద్యయాస్ూ మెంగళెం ॥ 7 ॥

మెంగళెం గణనాథాయ మెంగళెం హరసూననే ।

మెంగళెం విఘేరాజ్ఞయ విఘహరేాస్ూ మెంగళెం ॥ 8 ॥

శ్లుకాషటకమిదెం పుణాెం మెంగళప్రద మాదరాత్ ।

పఠితవాెం ప్రయత్యేన సరేవిఘేనివృతూయే ॥

॥ ఇతి శ్రీ గణేశ్ మెంగళ్లషటకెం ॥

369