Čudotvorni crveni korijen sa Rumije

Rumijski korijen, trava sa Rumije, čudotvorni korijen, crveni korijen… sve su ovo nazivi koje
Barani koriste za vjekovima obožavanu biljku, čiji je latinski naziv Onosma visianii. Za
stanovnike ovog primorskog grada, Rumijski korijen je biljka za koju se vezuju brojni mitovi i
legende, a pridaje joj se naročito poštovanje s obzirom da se spominje još u spisima vladara
Duklje – kneza Vladimira (990 – 1016).
Visianijev oštrolist, naziv koji od primoraca nikada nećete čuti, je rijetki endem južnog Jadrana,
glorifikovan u gradu pod Rumijom, a koji se može naći jedino na području Balkanskog
poluostrva i jugoistočne Evrope, sa rjeđim nalazištima na području Zapadne i Centralne Azije.
Specifičnost ove biljke na našim prostorima krije se u tome što je njen areal rasprostranjenja
veoma uzak i obuhvata svega nekoliko kilometara na obroncima planine Rumija, koja se izdiže
iznad Bara. Zapisi i predanja svjedoče tome da je ova biljka na području jugoistočnog primorja
Crne Gore korišćena u medicinske svrhe duže od 1000 godina, i to prvenstveno za zacjeljivanje i
zarašćivanje rana i opekotina, za brži oporavak od žutice, za olakšavanje bola u želucu, ali i u
liječenju domaćih životinja.
Od davnina je poznata idealna kombinacija biljke Onosma visianii sa maslinovim uljem, koje
boji u tamno-crvenu boju, zahvaljujući svom specifičnom sastavu i bogatstvu alkaloida (više od
dvadeset). Zapravo, potapanjem u maslinovo ulje dolazi do rastvaranja aktivnih principa klase
naftohinona (polifenoli) koji boje macerat u tamno-crvenu do ljubičastu boju.
Međutim, ova dvogodišnja, rijetko višegodišnja biljka, je veoma slabo istražena. S botaničke
tačke gledišta, pripada porodici Boraginaceae (Boražinovke, Porečnice ili Oštrolisti). Sve biljke
iz roda Onosma (naziv potiče od latinske riječi „osma“, što znači „miris“), njih oko 200,
karakterišu se time što im pogoduju plitka, kamenita zemljišta, kao i vrlo osunčani predjeli koji
se odlikuju niskom vlažnošću. Određeni literaturni izvori nagovještavaju da naziv roda ipak
potiče od grčkih riječi onos (magarac) i osme (miris), jer je magarce redovno privlačio miris ove
biljke i rado su je konzumirali.
Morfološki posmatrano, ovo je jednostavna zeljasta biljka, čiju građu odlikuje indumendum
(dlakavi pokrivač), sastavljen od sitnih tuberkula (čekinja), kojima je cijela biljka pokrivena. Ovi
izraštaji su vertikalni, svijetli, imaju sjedeće dlake ili su u pitanju potpuno goli, mali čvorovi.
Rumijski korijen karakterišu listovi koji su gusto postavljeni, linearno-lancetastog oblika, kao i
jedna crvenkasta, uspravna i razgranata stabljika, dužine od 20 cm do 50 cm, koja nastaje iz
rozete u drugoj vegetacionoj sezoni, pa je prekrivena tvrdim prošlogodišnjim listovima. Listovi
na osnovi i u donjem dijelu stabla su dugi do 14 cm, a široki do 1 cm, dok su listovi na gornjem
dijelu stabla široki oko 2 cm, prema vrhu se sužavaju i svijetlo su zelene boje.
Cvjetovi Rumijskog korijena su simpetalni (srasli sa laticama) i heterohlamidni (listići
spoljašnjeg dijela kruga perijanta su zeleni – tj. čašični listići, dok su listići unutrašnjeg kruga
živo obojani u blijedo žutu do žutu boju tj. krunični listići), sa kratkim cvjetnim drškama.
Plodovi Rumijskog korijena pripadaju tipu orašastih plodova, sitni su i kljunasti. Korijen (rizom)
se odlikuje upadljivom crvenom bojom, cilindričnog je oblika i predstavlja najznačajniji segment
ove biljke, sa hemijskog i upotrebnog stanovišta.
Dosadašnja fitohemijska istraživanja su pokazala da biljke iz roda Onosma sadrže fenolna
jedinjenja, alkaloide i naftohinone. Prvi put je 1971. godine publikovan naučni rad koji dokazuje
prisustvo šikonina (do 12% u korijenu), hemijske materije koja je vjekovima korištena u azijskim
zemljama kao prirodna farba, za bojanje odjeće, naročito svile, ili za korišćenje u prehrambenoj
industriji. Ova komponenta je veoma značajna i u farmaceutskoj i kozmetičkoj industriji, s
obzirom da ima izražena i naučno potvrđena antioksidativna, antikancerogena, antibakterijska i
protivupalna dejstva. Sprovedena su naučna istraživanja uticaja dva derivata šikonina iz ove
biljke na suzbijanje limfocitne leukemije. Takođe, dokazano je i vrlo poželjno, toksično i letalno
dejstvo ove aktivne materije na grinje.
Nažalost, Rumijski korijen je veoma ugrožena zeljasta biljka, naročito uzimajući u obzir
ograničen prostor na kojem se može naći, kao i nesmotreno branje koje uključuje vađenje biljke
sa korijenom, koji i predstavlja organ sa najljekovitijim potencijalom, te se time nepovratno
smanjuje brojnost jedinki ove populacije. Devastirajuća je činjenica da još uvijek zakonski nije
zabranjeno nekontrolisano sakupljanje Rumijskog korijena. Ohrabrujuće djeluje to što je u
postupku pokretanje inicijative za uvrštanje ovog endema u nematerijalnu kulturnu baštinu
opštine Bar; međutim, ne smijemo dozvoliti da ova biljka živi samo kroz legende, kao što je ona
o „vilinim parama“, već joj obezbijediti uslove da ponovo prekrije padine gorostasne Rumije, sa
obije strane čarobne obale.
Sa obronaka Rumije, prateći najljepšu obalu na svijetu, sljedeći pazarni dan selimo do
Boke kotorske. Vrijeme je da se crnogorskoj sofri pridruži još jedan mediteranski biser,
prenešen iz Pulje, koji predstavlja najkvalitetniji izvor hranljivih materija u ishrani konja,
ali i nezamjenjiv prirodni lijek protiv kašlja. Još jedan dobar razlog da budete na Portal
Analitici i narednog petka je taj što svakog čitaoca očekuje poklon – recept za liker od
„čokolade“...